ЗЭЭЛИЙН ГЭРЭЭ

2015 он

Ñýäâèéí àãóóëãà

I Õýñýã. Çýýëèéí ãýðýýíèé ¿íäñýí àñóóäàë.• Çýýëèéí ãýðýýíèé óõàãäàõóóí.• Çýýëèéí ãýðýýíä òàâèãäàõ øààðäëàãà.• Çýýëèéí ãýðýýíèé àãóóëãà.• Çýýëèéí ãýðýýíèé õýëáýð.• Çýýëèéí ãýðýýíèé á¿òýö.• Çýýëèéí ãýðýý áàéãóóëàõ.

¯ðãýëæëýë

II Õýñýã. Çýýëèéí ãýðýýíèé òóñãàé òºðºë.•2.1. Áàíêíààñ çýýë îëãîõ ãýðýý.•2.2. Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãààñ çýýë îëãîõ ãýðýý.•2.3. Õàäãàëàìæ çýýëèéí õîðøîîíîîñ çýýë îëãîõ ãýðýý.•2.4. Áàðüöààëàí çýýëäýõ ãàçàð /Ëîìáàðä/-ààñ çýýë îëãîõ ãýðýý.•2.5. Èðãýäèéí çýýëèéí ãýðýý.

¯ðãýëæëýë

III Õýñýã. Çýýëèéí ãýðýýíä ¿¿ðãèéí ã¿éöýòãýëèéã õàíãàõ àðãûã õýðýãëýõ íü •3.1. Àíç.•3.2. Áàòàëãàà. •3.3. Áàðüöàà.•3.4. Áàòëàí äààëò.•3.5. Ôèäóöè.•3.6. Õóóëüä çààñàí áîëîí ãýðýýãýýð òîõèðîëöñîí ¿¿ðãèéí ã¿éöýòãýëèéã õàíãàõ àðãûã õýðýãëýõ íü.

Çýýëèéí ãýðýýíèé óõàãäàõóóí

• Ãýðýýíèé õàðèëöàà íü òàëóóäûí õîîðîíäîõ íèéãìèéí áîëîí óðàã òºðëèéí õàðèëöààíààñ èõýýõýí õàìààðíà. Îãò òàíèõã¿é õºíäëºíãèéí õ¿ì¿¿ñèéí õóâüä ãýðýýíä ºãºõ àч õîëáîãäîë ìàø ºíäºð áàéäàã áîë “òàëóóä õýäèé õýð äîòíû õàðèëöààòàé áàéíà òýð õýìæýýãýýð ãýðýýíä ºãºõ àч õîëáîãäîë ñóëðàõ áà çºâõºí ãýðýý öóöëàãäàõ òîõèîëäîëä ãýðýýíèé àч õîëáîãäîë äàõèí ºñäºã áàéíà

Çýýëèéí ãýðýýíä òàâèãäàõ øààðäëàãà

• Çýýëèéí ãýðýýíèé òàëóóä ýðõèéí чàäâàð, чàäàìæòàé áàéõ ¸ñòîé. • Çýýëèéí ãýðýýíèé òàëóóäûí õ¿ñýë çîðèã, õ¿ñýë

çîðèãèéí èëýðõèéëýë, ¿ð äàãàâàð ãóðàâ íü íýãäýëòýé áàéíà. • Àãóóëãà íü õóóëüä íèéöñýí áàéõ ¸ñòîé. • Õýëáýðèéí øààðäëàãûã õàíãàñàí áàéõ ¸ñòîé.

Çýýëèéí ãýðýýíèé õýëáýð

• Çýýëèéí ãýðýýíèé õýëáýð ãýäýã íü òàëóóäûí õ¿ñýë çîðèãèéí èëðýí ãàðàõ ãàäààä õýëáýð, õóóëü ç¿éí áàòàëãààæóóëàëò þì. Çýýëèéí ãýðýýíèé õýëáýðèéí òàëààð òîäîðõîé áîëîõûí òóëä õýëöëèéí õýëáýðèéí òàëààð àâч ¿çýõ íü çàéëøã¿é þì.

Èðãýíèé õóóëèóä äàõü çýýëèéí ãýðýýíèé õýëáýð

• 1.1926-1929 îíû Èðãýíèé õóóëü: аì, Áèчèã. /Íýã ìÿíãàí òºãðºãíººñ äýýø ìºí㺠çîîñ ºãºëöºõ, àâàëöàõ ãýðýýã àëáàíû ãàçðàà ãýðчë¿¿ëáýë çîõèíî./ ÈÕ.190/

• 2.1952 îíû Èðãýíèé õóóëü: аì, бèчèã /50 òºãðºãººñ äýýø ¿íý á¿õèé çýýëëýãèéí ãýðýýã õ¿чèíã¿é áîëãîõ ÿâäëààñ áîëãîîìæëîí çààâàë áèчãýýð õèéñýí áàéõ ¸ñòîé. ÈÕ.190/

• 3.1963 îíû Èðãýíèé õóóëü: аì, áèчèã• 4.1994 îíû Èðãýíèé õóóëü: хóóëüä ãýðýýíèé õýëáýðèéí òàëààð

çîõèöóóëàëò áàéõã¿é òèéìýýñ òàëóóä òîõèðîëñîí õýëáýðýýðýý áàéãóóëæ áîëíî. Õàðèí Áàíê, Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãààñ çýýë îëãîõ ãýðýýã áèчãýýð õèéíý. Ýíý øààðäëàãûã õàíãààã¿é ãýðýý õ¿чèí òºãºëäºð áóñ áàéíà.

• 5.2002 îíû Èðãýíèé õóóëü: Õóóëüä ãýðýýíèé õýëáýðèéí òàëààð çîõèöóóëàëò áàéõã¿é òèéìýýñ òàëóóä òîõèðîëöñîí õýëáýðýýðýý áàéãóóëæ áîëíî. Õ¿¿ òîãòîîñîí çýýëèéí ãýðýýã çààâàë áè÷ãýýð õèéíý. Ýíý øààðäëàãûã õàíãààã¿é ãýðýý áàéãóóëñàí áîë çýýëä¿¿ëýã÷ õ¿¿ àâàõ ýðõýý àëäàíà.Áàíê, çýýëèéí ¿éë àæèëëàãàà ýðõëýõ ýðõ á¿õèé ýòãýýäýýñ çýýë îëãîõ ãýðýýã áè÷ãýýð õèéãýýã¿é áîë õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ áàéõ áºãººä çýýëäýã÷, çýýëä¿¿ëýã÷ òàëóóäàä ÿìàðâàà ýðõ, ¿¿ðýã ¿¿ñýõã¿é.

Çýýëèéí ãýðýýíèé á¿òýö

Çýýëèéí ãýðýýíèé òóñãàé òºðºë á¿ðä íèéòëýã á¿òýö áàéíà.

¯¿íä: 1. Эхлэл хэсэг• 2. ¯íäñýí õýñýã• 3. Òºãñãºëèéí õýñýã

Ïðàêòèêò ò¿ãýýìýë õýðýãëýãäýæ áàéãàà çýýëèéí ãýðýýíèé òºñë¿¿äèéí ¿íäñýí õýñýãò øèíæèëãýý õèéæ ¿çâýë äîð äóðüäñàí íºõöë¿¿äèéã àãóóëæ áàéíà. ¯¿íä:

• Íèéòëýã ¿íäýñëýë áóþó åðºíõèé ç¿éë;• Òîäîðõîéëîëò áóþó íýð òîìü¸î;• Çýýëèéí çîðèóëàëò;• Çýýëèéí õýìæýý, õ¿¿;• Çýýëèéí ãýðýýíèé ç¿éë;• Çýýëèéí õóãàöàà;• Òàëóóäûí ýðõ, ¿¿ðýã;• Çýýë òºëºõ;• Ãýðýýã õóãàöààíààñ íü ºìíº öóöëàõ;• Ôîðñ ìàæîð;• Ãýðýýíèé õàðèóöëàãà;• Áàòàëãàà;• Ìàðãààí øèéäâýðëýõ æóðàì;• Ãýðýýíèé õàâñðàëò;• Äàãàëäàõ ãýðýý;• Ãýðýýã õ¿чèí òºãºëäºð áîëãîõ áà õàäãàëàõ;• Áóñàä ç¿éë.

Çýýëèéí ãýðýýã áàéãóóëàõ

• Ïðàêòèêò çýýëèéí ãýðýýã õýðõýí áàéãóóëæ áàéãàà àðãûã íü øàëãóóð áîëãîí àâч ¿çâýë: • Íýã. Çýýëèéí ãýðýýã íèéòëýã æóðìààð

áàéãóóëæ áàéíà.• Õî¸ð. Çýýëèéí ãýðýýã ñòàíäàðò íºõöëèéã

õ¿ëýýí çºâøººðºõ çàìààð áàéãóóëæ áàéíà.

Çýýëèéí ãýðýýíèé òóñãàé òºðºë.• 2.1. Áàíêíààñ çýýë îëãîõ ãýðýý.• 2.2. Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãààñ çýýë

îëãîõ ãýðýý.• 2.3. Õàäãàëàìæ çýýëèéí õîðøîîíîîñ çýýë îëãîõ

ãýðýý.• 2.4. Áàðüöààëàí çýýëäýõ ãàçàð /Ëîìáàðä/-ààñ

çýýë îëãîõ ãýðýý.• 2.5. Èðãýäèéí çýýëèéí ãýðýý.

Áàíêíààñ çýýë îëãîõ ãýðýý • Áàíêíààñ çýýë îëãîõ ãýðýý ãýäýã íü áàíê

ººðèéí ºìчëºë áóþó ýçýìøèëä áàéãàà ìºíãºí õºðºíãèéã õóóëüä çààñàí ¿íäýñëýë æóðìûí äàãóó òîäîðõîé õóãàöààòàéãààð, çýýëäýãчèéí ºìчëºëä øèëæ¿¿ëýõ, çýýëäýãч íü ãýðýýíä çààñàí õóãàöààíä óã ìºíãèéã, õ¿¿ òîãòîîñîí áîë õ¿¿ãèéí õàìò áóöààí òºëºõ ¿¿ðãèéã òóñ òóñ õ¿ëýýñýí õýëýëöýýð þì. Áàíêíààñ çýýë îëãîõ ãýðýýíä çýýëäýãч, çýýëä¿¿ëýãч ãýñýí òàëóóä îðîëöîõ áºãººä, çýýëäýãч íü èðãýí, õóóëèéí ýòãýýä, õóóëèéí ýòãýýäèéí ýðõã¿é áàéãóóëëàãà, òºð áàéõ áîë çýýëä¿¿ëýãч íü çºâõºí áàíê áàéíà. Áàíê íü Ìîíãîë áàíêíààñ îëãîñîí òóñãàé çºâøººðëèéí ¿íäñýí äýýð çýýëèéí ¿éë àæèëëàãàà ýðõýëíý.

Áàíêíààñ çýýë îëãîõ ãýðýý íü äîð äóðäñàí øèíæèéã àãóóëíà.

• Õî¸ð òàëûí áàéíà • óðüäчèëàí òîõèðîëöñîí áîëîí áîäèò • õàðèó òºëáºðòýé áîëîí õàðèó òºëáºðã¿é • ̺íãºí õºðºíãèéã ºìчëºõ ýðõ çýýëä¿¿ëýãчèéí õóâüä

äóóñãàâàð áîëæ çýýëäýãчèéí õóâüä ¿¿ñýõ õóóëü ç¿éí ôàêò áîëíî

• Áèчãýýð õèéíý • Áàíêíû çýýëèéí ãýðýýíèé ç¿éë íü ìºíãºí òýìäýãò áàéíà.

Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãààñ çýýë îëãîõ ãýðýý

• ÁÁÑÁ-ûí ¿éë àæèëëàãààã Ñàíõ¿¿ãèéí çîõèöóóëàõ õîðîîíîîñ îëãîñîí òóñãàé çºâøººðëèéí äàãóó Ìîíãîë óëñûí õóóëèéí ýòãýýä, çàñãèéí ãàçàð õîîðîíäûí õýëýëöýýðýýð çºâøººðºãäñºí ãàäààä óëñûí õóóëèéí ýòãýýä ýðõýëæ áîëíî.

Õàäãàëàìæ çýýëèéí õîðøîîíîîñ çýýë îëãîõ ãýðýý

• Õîðøîî íü çºâõºí ãèø¿¿ääýý çýýëèéí ñàíãèéí õºðºí㺺ñ ä¿ðìýíäýý çààñíû äàãóó çýýë îëãîíî. Òóõàéí õîðøîîíû ä¿ðýìòýé òàíèëöàæ, õ¿ëýýí çºâøººðñºí, ò¿¿íèé ¿éëчèëãýýã õ¿ðòýæ, ¿¿ñýí áèé áîëîõ õàðèóöëàãûã õ¿ëýýõ чàäâàðòàé èðãýí áîëîí õîðøîî íü ãèø¿¿í áàéæ áîëíî. Õîðøîî íü àøãèéí òºëºº áóñ õóóëèéí ýòãýýä òóë ò¿¿íèé ãèø¿¿íýýð àøãèéí òºëºº õóóëèéí ýòãýýä áîëîõ êîìïàíè, íºõºðëºë áàéõ áîëîìæã¿é þì.

Áàðüöààëàí çýýëäýõ ãàçàð /Ëîìáàðä/-ààñ çýýë îëãîõ ãýðýý

• Èðãýä ººðèéí àõóé àìüäðàëä çàéëøã¿é õýðýãöýý, øààðäëàãàòàé áîëñîí ìºíãèéã áàðüöààëàí çýýëäýõ ãàçðààñ õºðºí㺺 áàðüöààëàõ çàìààð çýýëäýí àâäàã. Áàðüöààëàí çýýëäýõ ãàçàð íü èðãýäýä çýýë îëãîõäîî çºâõºí õºäëºõ ýä õºðºíãèéã áàðüöààíä áàðèóëàõûã øààðäàõ ýðõòýé. Ýíý íü áàðüöààëàí çýýëäýõ ãàçðûí çîðèëãî, ìºí ÷àíàðòàé õîëáîîòîé. Áàðüöààëàí çýýëäýõ ãàçàð íü óðò õóãàöààíû, õºðºí㺠îðóóëàëòûí çýýëèéã îëãîäîãã¿é.

Èðãýäèéí çýýëèéí ãýðýý

Èðãýäèéí çýýëèéí ãýðýý íü äîð äóðüäàõ îíöëîã øèíæ¿¿äèéã àãóóëíà. • Ãýðýýíèé ç¿éë • Õàðèó òºëáºðòýé áîëîí õàðèó òºëáºðã¿é áàéíà. • Ãýðýýíèé õýëáýð. • Ø¿¿õ, àðáèòðààñ çýýëèéí õ¿¿ã áàãàñãàæ áîëíî. • ү¿ðãèéí ã¿éöýòãýëèéã õàíãàõ àðãà àíçûã

õýðýãëýæ áîëäîã

Çýýëèéí ãýðýýíä ¿¿ðãèéí ã¿éöýòãýëèéã õàíãàõ

àðãûã õýðýãëýõ íü

• Àíç.• Áàòàëãàà. • Áàðüöàà.• Áàòëàí äààëò.• Ôèäóöè.• Õóóëüä çààñàí áîëîí ãýðýýãýýð òîõèðîëöñîí

¿¿ðãèéí ã¿éöýòãýëèéã õàíãàõ àðãûã õýðýãëýõ íü.

АНХААРАЛ ХАНДУУЛСАНД БАЯРЛАЛАА