تزيسرويکردبا پايدارمنظر طراحيو ضوابط معيارهاشهريهايرود دره حاشيهدر محيطي

سوزنچيکيانوشنسبعاليعليمحمد

مقدمه و جوي، بسترقديميهايشهر، بستر باغ طبيعيپيکرهاز جزئيشهريهايدره

تر پرندگان و از همه مهمتر بس مامنو پاکيزههوايزنده و سالمت، داالن جويبار .استطبيعتبا شهريزندگيپيوند

س وي و از شهريهاياز ارزش دره سو غفلت مهندسان شهرساز و طراحيکازمعاون ت طري خ ود را از ه اي ديدگاهراه و ساختمان که مهندسيتسلط ديگر، موجب شده مي کنندشهر اعمال هايکشور بر طرح هايشهرداريعمرانيهاي

ب از فاض ال کان ال ه اي شهر، ب ه برايحياتيو زيبابسيارهايدره ايناست که .شوندتبديلنازيباو هولناكاز بتن و منظره ديواره هاييبا شهري

و ضرورت موضوعاهميت

از رود دره هابرداريبهره رويکردهاي:آن، تخريبو طبيعتاز نسنجيدهسلطه طلبانه و استفاده ديدگاه

بتنيديواره هايو محصور کردن آن توسط رودهادر مقطع تغييربا

موزونمتعادل و برداريبدون بهره مطل حفاظت ديدگاهب ه طبيع ي از منابعمطل حفاظت زيرا، بيانجامديکسانينتايجممکن است به حتيافراطيديدگاهدو اينو س ازي ب ه ره ا نگه داري ه اي هزين ه از گريزکه در بردارد ممکن است به علت فراوانيهايهزينهدليلشودکشيدهآنها نابودي

ک ه مي باشندطبيعيعناصر مهم ترينها دره _جهان رودشهرهايکشور ما و هاياغلب شهر درمح يط کيفيتارتقايبوده و در طبيعت _شهر _دهنده انسانپيوند، شهريهايبه مشابه اندام

.مي کنندايفارا ارزنده اينقش شهري

م ديريت مستلزم پايداراکولوژيکمنظر طراحيدر چارچوب شهريدره هايرود احياءو حفظ،دره ه اي رودمحيطو منطب بر صحيحطراحيالگوهايو راهکار ها, راهبردهاو ارائه برنامه ريزي

.مي باشدشهري

اهداف

شهريرود دره حاشيهدر پايدارطراحيو اصول معيارهاشناسايي

رهادر شهتفرجيفعاليت هايبرايرود دره حاشيهاراضيبستر تجهيز

ود رطراحيي در محيطيي زيسترويکردبا پايدارمعيارهايبه دستيابيدارآباددره

با نگرش پايداري محيط زيستپايدارتوسعه

1391عالي نسب، : منبع

پايدارمنظر

اهداف اجتماعي

اهداف اقتصادي

اهداف زيست محيطي

منابعتوزيععدالت در

بهينهبهره برداريو کارايي

انرژيمناسب از بهره وريمحيطي

اقتصادي-اجتماعياهداف

ف اهدا

يبيولوژيک

زيستيتنوع

فرايندبهبود هيدرولوژي

بهبود آب و هوا

منفعت طلبي و سودگرايي

پتانسيل هايتوانمندسازياجتماعي

مشارکت

اجتماعيتحرکات افزايش

محيطدر فرهنگيهويتايجاد

طراحيدر محيطپتانسيلاستفاده از

منظرهايمحيطعادالنه توزيع

اکولوژيارزيابي

منابعارزش گذاري

انرژيکاهش مصرف

از بهينهاستفاده انرژي

مردميمشارکت

کثرت گرايي

آگاهيافزايش

انسانيکاهش مداخالت

مشاوره و آموزش

نيازهاارزش گذاري

هزينه هاکاهش

يانساننيروياستفاده از

افزايشکارکردگرايي

طراحي

توسعهحفاظت و

يپايدار

ياجتماع

يپايدار

يصاد

اقت

يپايدار

يحيط

ت مسزي

منظرمديريت

منظربرنامه ريزي

1392عالي نسب، ، سوزنچي: منبع

طراحي اکولوژيک

ستت اکوسيتتايير بتراي استت مقدمه اي، رويکرديکبه عنوان اکولوژيکطراحيدرستايت و استفاده از فرصت ها موجتود محدوديت هاو منابع، در پاسخ به زمين

منطقه مورد يکمنظر طراحي

موجتود محدوديت هايبا استفاده از فرصت ها و محيطمنطبق بر طراحيهر نوعهتت در جانرژيتبادل مواد و طريقمنطقه، از طبيعتفرهنگ و بيناتصال براي

نتابع و مزمتين اکوسيست رويمخرب بر محيط زيستيبه حداقل رساندن ايرات ح منطقته، در سته ستط محتيط زيستت کيفيتارتقاء براي، و تالش سايتموجود

بتتر نيتتزمحوريتتتاستتاو و رويکتتردايتتندر . طراحتتيو برنامتته ريتتزي، متتديريتي. استمحيطيو بوميويژگي هاي

اکولوژيکمنظر طراحي

در اکولوژي ک مف اهيم ادغ ام ب راي زي ادي تالش ه اي و متخصصان صاحب نظراناخيرسال هايدرک رد رويب ه مي ت وان شيوه هاايناست از جمله از گسترده ايطيفدارايکه پذيرفتهصورت طراحي ,Crowther, 1992)نم ود اش اره اکولوژي ک معم اري س بز و معم اري سبز، طراحي، عمي طراحي

Papanek, 1985, van der Ryn and Cowan, 1996; Thayer, 1994;Thompson and Steiner, 1997;

Yeang, 1995 ,Farmer, 1996, Vale and Vale, 1991, Wann, 1996 .) تفاوت علي رغمرويکردهااينر. مي نمايندارائه اکولوژيکطراحياز مشترکيتعاريفدر نام، هر کدام

ه ج امع در ح وز سيس تمي رويک ردي ؛ مي شودپژوهش بطور مختصر بدان پرداخته اينکه در آنچهMakhzoumi)پ ونگتي و مخزوم ي است که توس ط اکولوژيکطراحي &Pungetti, 1999, p197 ) درب ه رج امع نگ نگ اهي ، با رويکردايندر . ارائه شده استاکولوژيکمنظر برنامه ريزيو طراحيکتاب و تطبيع ميانپيوند دهندهاصليرا به عنوان عامل محيطمنظر و طراحي، اکولوژيکمنظر طراحي:ت ازارائه شده که عبارت اسآيتمدر قالب چهار رويکرداين. مي کندمعرفيمحليو بوميفرهنگ

،طراحيدر جامع نگررويکرد1.، پوياو سيالطراحيرويکرد2.بصريو حسيطراحيرويکرد3.

.طراحيدر پاسخدهرويکرد4.

يطراح

منظر كاکولوژي

پايدار

منفعت طلبي و سودگرايي

...

برايو تالش طراحيتفکر سازنده و خالق در موجودسيستم هايانطباق با

پسماندمناسب جهت کاهش ارائه راهکارهايطراحيدر

آنتوزيعمنابع و عدالت در ارزش گذاري

يمعمار

منظر و يطراح

طمحي

کالبديويژگي

بيولوژيکيويژگي

فرهنگيويژگي

ويژگي هايبا طراحيالگوهايتطابق

بوميطبيعتفرهنگ و

رويکردجامع در

يطراح

رويکردسيال

و پويا

در يطراح

رويکردخ ده در

يپاسطراح

پايداررويکرد

يسح

و يصرب

در يطراح

بوميطبيعتفرهنگ و

بوميدانش و حکمت

سيستميكمطالعه منظر به عنوان واحد

جاندار غيرجاندار، ميانهم پيونديو اجزاء انسان ساخت

، اجتماعي، انسانيادغام روابط اکولوژيفرايندهايبا اقتصادي

زمانيو فضايييکپارچهطراحي

فرايندبه عنوانطراحيو مديريتمداوم

يكمطالعه منظر به عنوان موزاييکيو يکپارچهاکوسيستم

و طبيعتفرايندمنظر به عنوان محصول فرهنگ

شامل بصريو احساسات تحليليکپارچه سازيآگاهانهغيرمسائل آگاهانه و

طبيعتدر هنر و خالقيتتوجه به

توجه به کاربران و ناظران به عنوان طراحيشرکت کنندگان در

به عنوانتوجه به کاربران و ناظران طراحيدر شرکت کنندگان

1391عالي نسب، : منبع

يکمطالعه منظر به عنوان -واحدسيستم

غيرجاندار، ميانهم پيوندي-جاندار و اجزاء انسان ساخت

، اجتماعي، انسانيادغام روابط -اکولوژيفرايندهايبا اقتصادي

در اکولوژيچاچوبتوجه به -طراحيو برنامه ريزي، مديريت

يزمانو فضايييکپارچهطراحي-ندفرايبه عنوانطراحيو مديريت-

مداوميکمطالعه منظر به عنوان -

يموزاييکو يکپارچهاکوسيستمفرايندمنظر به عنوان محصول -

و فرهنگطبيعت

ات و احساستحليليکپارچه سازي-غيرشامل مسائل آگاهانه و بصري

آگاهانهتطبيعدر هنر و خالقيتتوجه به -ان توجه به کاربران و ناظران به عنو-

طراحيشرکت کنندگان در

توجه به کاربران و ناظران -حيطرابه عنوان شرکت کنندگان در

بوميطبيعتفرهنگ و -بوميدانش و حکمت -

يبراو تالش طراحيتفکر سازنده و خالق در -موجودسيستم هايانطباق با

محيطپتانسيل هايتوجه به استعدادها و -ايجاد محيطي پويا و سيال در اطراف -

رود دره هاي شهري

زم و الجدايي ناپذيرجزء برنامه ريزيو مديريت-طراحيبراي

طراحيجامع نگر در روش هاياستفاده از -آنتوزيعمنابع و عدالت در ارزش گذاري-...توسعه و حفاظت پارك ها و مزارع و -برايمحيطموجود در پتانسيلاستفاده از -

آلودگيکاهش

پايه وبه عنوانطبيعيفرايندهايتوجه به -طراحياساس

طراحيخالقانه در فضاهايايجاد-

سانيانو طبيعياکوسيستمهم ساز با طراحي-طبيعتبا حداقل دخل و تصرف در طراحي-

محليو بومينيازپاسخگو به طراحي-منظر در خدمت کاربران و ناظران و معماري-

آناننيازهايپاسخگويکاهشبرايو تالش انرژياز بهينهاستفاده --

منفعت طلبي و بهدستيابيآن در جهت سودگرايي

سياست هاشهريبا بافت منظريعناصر ترکيب-و داخل نهرهاحاشيهزيستگاه هاياحياي-

اصالح و حفاظت از آن هابرايو تالش محيطموجود در اکوسيستمتقويت-سيالب هامنابع آب و مديريتبرايسازه ايغيرگزينه هاياستفاده از -از رانش جلوگيريو شيب بنديبستر رودخانه، تعريضطري از سيالبکنترل -

خاك

ايجاد تنوع محيطي جهت جداسازي فضاهاي شهري و رودخانه-وجود در استفاده از منظر بصري مناسب و منطب بر محيط و به کارگيري مصالح م-

محيطايجاد تنوع همراه با پيوستگي بصري در طراحي-زيبا سازي و نماد سازي در مسير هاي پياده-

تاکيد بر حواس پنج گانه در ارتباط با عنصر آب در رود دره هاي شهري-دره هاهويت بخشي منظر اطراف رود -

ايجاد پوشش گياهي مناسب-دره هاي شهري در استفاده و تاکيد بر جريان هاي مداوم باد حاکم در مسير رود -

طراحي منظرحفاظت از شيب ها و خاك هاي مرغوب بدنه و کف رود ده ها-

در ارتباط با زياديکه نقش شهريرود دره هايدر اطراف امکاناتيايجاد-دارندمحيطسرزندگي

شهريرود دره هايدر اطراف ماشينيزندگياز دوريو انسانيکامال فضايايجاد-تاکيد بر عناصر منظري موجود در سايت و استفاده از آن ها براي هويت بخشي-

محيطتنوع رنگي با استفاده از پوشش گياهي مطاب با منظر محيط

ايجاد تعادل بصري در طراحي و برقراري توازن در به کارگيري عناصر طراحي-ارتباط به کارگيري ارتباط شفاف و بدون واسط با رود دره ها و تاکيد بر محيط هاي در-

با آنمحسوس در اطراف رود دره ها با استفاده از بافت نرمحريم هايايجاد-

ايجاد بدنه هاي نرم و مطاب با بستر و شکل رود دره ها-ايجاد چشم انداز و مناظر زيبا و ايجاد فضاهاي آرامش بخش و دوري از اغتشاش در -

طراحيتقويتبرايو تالششهريرود دره هايشده در اطراف ايجاداقليمبر خرد تاکيد-

آن

طراحيدر پسماندمناسب جهت کاهش ارائه راهکارهاي-کارکردگراييافزايشو مردميمشارکت -طراحيدر تجد يدپذيرانرژي هاياستفاده از -

اکوسيسيتمو زيستيتنوع افزايش، هيدرولوژيفرايندبهبود -شهريرود دره هايمناسب در اطراف کاربري هايقرارگيري-شهريرود دره هايساخت و ساز در ارتباط با حداکثريکاهش -

رود در مجاورت ...مکث و فضاهي، پارکينگمانند تفرجيوجود امکانات مناسب -دره

در کنار رودخانهفرهنگيجاذب و همجواري هاي-در محل و در طرح باالدستشهريدره هايآب رود آلودگيکاهش -

سميزباله ها و مواد پاکسازيمداوم رود دره ها و اليه روبي-

تجربياتمرور

منظرراهبردياستراتژيوطرحکالنمقياوکمبريجشهريناحيهبراياکولوژيک

پروژهولس آنجلسرودخانهاحياپروژهخردمقياواامريکميلواکيشهرشهردرمنومونيدرهرودتاحياشدهپرداخته(نهج البالغهپارک)فرحزاددرهرودت.است

اجتمياعي و اقتصادياحياطرح 2005در ساليتک باز زنتده ستازي رودخانه لس آنجلس با هدف

احيتا طترح گرديتد ستبز بتا ارزش مطترح فضايمايتل 32کند تتا ميتالش لس آنجلسرودخانه ميعموسبزيفضايگذر آب را بته بتنيکانال .کندتبديل

آنجسرودخانه لس احياياهداف طرح

تحليتتلو بررستتينتيجتتهنهتتاييطتترحکتاربري از موارد مختلت شتامل کاملي

، شناستتتيآب، بتتتو کيفيتتتت، اراضتتتيو طبيعتتيسيستتت هتتاي ، هيتتدرولوژي

استشهريمطالعات سابق رودخانه

کاهش سرعتافزايش: رودخانهحياتتجديدساختن رشتد و نمتو امکان پذيربرايآب جريان

تقابليتتافتزايش آب، کيفيتتتافتزايش ، گياهتان احيتتايعمتتو متترد بتته رودخانتته و دسترستتياکوسيست

آنجسرودخانه لس احياياهداف طرح

سبز راه هتايي ايجاد:همسايگيواحدهايسبز کردنهمستايگي واحتدهاي در امتداد رودخانه، اتصال مجدد

ستبز، خيابتان هتاي از شتبکه اي طريتق به رودخانته از هويتتتافتتزايش، کتتاربريو فاقتتد بتتايراراضتتيبازيتتابي

شدهبرنامه ريزيرويدادهايطريقرودخانه از

نفوذپييرير، سيبز کييردن رودخانيه و آفرينيي ارزشداراييي ييك مبيدل سياخت راستاينمودن آن در

ارزشمند،سرمايهيكبه بي ارزش محورييت بيا اجتمياعي برنامه رييزي ارتقا چارچوب

: رودخانه

شناخت محدوده مورد مطالعه

شناخت محدوده مورد مطالعه

شناخت محدوده مورد مطالعه

درتهپذيرفصورتتحليلوتجزيهوميدانيمطالعهاساسبرتاقلعهسيمينتپهاز-دارآباددرهرود )مطالعهموردمحدودهطراحيدرکهمتعدديمنظريساختاريعناصر(ارتشبزرگراهيشناسايبودند،موثردارآباددره رودپايداراکولوژيکمنظر.شدند

کهنموددسته بندياصليبخشچهاردرمي توانراعناصراين:ازعبارتند

(صخره،دره،تپه،،فرسايشدامنه:شامل،(گودال،بريدگي

(وبوته زارها:شامل،کشاورزيحاصل خيززمين هاي،کناريباغات،چمن زارها

،دامنه ايگياهيپوشش،خصوصيوعموميسبزفضاي،(پرندگانوجانوران

(نقلوحملاراضي:شامل،(گورستان،ساختمان ها،کناريپارك،پياده رويمسيرهاي

(جويونهر،روان آب هارودخانه،:شامل،..(مسيل

منظر ساختاريعناصر درآبادمحدوده رودي دره در

ي صلصر ا

عناعناصر فرعي منظر منظر

معيارهاي دروني اکولوژيکيعملکردي معيارهاي

جمع امتيازهااکولوژيکي

گونه هايتنوعگياهي

جامعهساختارنادرگونه هايطبيعيدرجهگياهي

طبقه بندمنظري

حساسيتاختالطبه

تافاصلهرودخانه

باارتباطلکه هاساير

ل زمي

شک

2112113314دامنه فرسايش2111213213تپه3312113317دره1221112111صخره111111219بريدگي111111118گودال

يش گياه

پوش

3211232317بوته زارها و چمن زارها3222332219پوشش گياهي دامنه ايزمين هاي حاصل خيز

کشاورزي1111112210

3111212213باغات کناري

1111212110فضاي سبز خصوصي1212223310فضاي سبز عمومي1112122212درختکاري رديفي ن

ساصر ان

عناتساخ

1111233315پارک کنار1111123111مسيرهاي پياده روي1111123213اراضي حمل و نقل

1111132212ساختمان ها1111123111گورستان

ي ح آبسطو

3332233322درهرودت

1211123316روان آب

2211123214نهر و جوي

2331223319مسيل

باددارآدره رودـاکولوژيکمنظر طراحيراهبرد هاو ارئه تحليلو تجزيه

و عوامل مرتبط با آن به عنوان هادره_رودطوالنيهايشاخهشامل مرمت شهريهايدرهرود. باشدميهيدرولوژيکموجود يک

قلع ه ت ا بزرگ راه س يمين از تپ ه دارآب اد دره رود )محدوده مورد مطالعهاکولوژيکمنظر طراحياورت آن در مج گي ري خاص منطقه و ق رار اکولوژيکيو محيط زيستيويژگيبا توجه به ( ارتش

و ش هر ته ران دارآباددره رود ميانمحدوده مفصل اينکه جهتياز نيزتهران و دارآبادرودخانه . قرار دارداهميتمورد بسيار؛ مي باشد

ب راي محدوده با توج ه ب ه چ ارچوب ارئ ه ش ده ايناکولوژيکمنظر طراحيتحق اهداف برايس ايت تحلي ل تجزي ه و مي داني ، پس از مطالعات شهريدره هايرود پايداراکولوژيکطراحي

موجود محدوديت هايو فرصت هابر اساس شدسپسپرداخته SWOTاساس مدل بر مورد نظر و راهبرده ا ش ده تعي ين و بر طب اهداف گرديدتعييندارآباددره رود احيايدر جهت اهدافي

اتخ اذ ش د ک ه دارآب اد دره رود اکولوژي ک منظ ر طراحيالزم در قالب چارچوب سياست هاي.به ترتيب در ادامه ارائه شده استاکولوژيمنظر راهبرديخالصه طرح

تهديد اتو محدوديت ها امکانات و فرصت ها نقاط ضع نقاط قوت عامل

در منطقته از جملته رهتا کتردن محيطتي آلتودگي وجود -در رودخانهفاضالب ها

حياته کاکوسيست هاييرفتن بينو از بتنيوجود کانال -وابسته به رودخانه استآن ها

زيرزمينيآب سفره هايو قنواتاز نگهداريعد --

آب ستتتفره هتتتايو قنتتتواتو جتتتود -زيرزميني

ر عنصيکبه عنواناستفاده از رودخانه -ساماندهيو احيادر جهت حيات بخشدرهمناظر رودت

رودخانهحري تعرض به -تجمع زباله و فاضالب در آب رودخانه-هدرشت دانو وجود رسوبات زيادفرسايش-بزرگسنگ هايو آب ناگهانيافزايشو سيالبوجود -

وجود منابع آب در قالب رودخانه-متعتدد برکه هاي وجود نهرها و -

قديميچتاه هتاي عميتق وجود قنات ها و -

باغات براي آبياري اکولوژيکيوجود رودخانه با ارزش -

ح سطو

يآب

درهرودتحاشيهو درختان گياهيرفتن پوشش بيناز -و منابعمحيط، اراضيظرفيتعد توجه به توان و -رفتتن بتين در ايتر از غنتي ختاک هتاي فرسايشافزايش-

منطقهگياهيپوشش ...خطرناک مثل گرگ، سگ و حيواناتوجود جانوران و -و اريتجت به آن هاتبديلباغات و کاربري هاتغييرافزايش-

مسکونييتتدريج نتابودي دره در ايتر رودتاقلي رفتن خرد بيناز -

منطقهگياهيپوشش

ه توستع برايوسيعباز فضاهايوجود -سبزفضاهاي

فضتتاهاياحيتتايو بازستتازيامکتتان -متنوع گونه هايو کاشت طبيعي

وجتتود درختتتان در ستتواحل، باعتت -از جلتوگيري و سيالباستهالک قدرت

فرسايشمتنتوع گونه هايو حيات وحشوجود -

جانوري

توستط بيماري ها از برخي احتمال انتقال -جانوران

سبز و باغاتپراکندگي لکه هاي -ن رفتت بتين باغات و از مالکيت خصوصي -

تدريجي و از نگهداري گياهان بتومي عد حفظ و -

سبزلکه هاي رفتن بين ختاک در ايتر رويتي رفتن ستطح بين از -

فرسايش

و درختان کهنسالباغ هاو جود -ستبز در مجتاورت فضتاهاي وجود -

رودخانهمناستب اقلتي و غنيوجود خاک -

گياهانپرورش برايمتنتتوع اکوسيستتت هتتاي وجتتود -

وع متنگونه هايو بخصوص زيستيپرندگان ش

پوشي گياه

و يت جانور

حيا

بدنه هاو شيب هاشديدفرسايش-در کنار رودخانهلغزشيو ريزشيبدنه هايوجود -ستازهاي ستاخت و بته منتهيشهرداريعد نظارت موير -

يعتي طبو شکل تپوگرافي هاشدن پوشيدهرودخانه حاشيهزمين

بدون ساخت و ستاز رهتا اراضيوجود -شده

مناسب به شهر ديدوجود -ل و شتک تپتوگرافي امکان استتفاده از -

برنامه ريزيو طراحيدر زمين

زيادشيبو تپوگرافيوجود -غزش لبااليپتانسيلو شيب هاناپايداري-

و رانش خاکبتراي رو بته آفتتاب کته شيب هايوجود -

بازفضايدر فعاليت

مناسب مکان هايو تراو هاو جود -سايتو منظر در ديد

و منتتاظر دره هتتا، تپتته هتتاوجتتود -ديدکريدورهايو طبيعي ل

شک زمي

يو توپوگراف

باغ هاتخريبساخت و ساز و -رودخانهحري ساخت و ساز در -ايتر درطبيعتي و فرهنگتي ، تاريخيفضاهايرفتن بيناز -

سايتو دخل و تصرف بدون برنامه در نگهداريعد .لغزشيبدنه هايساخت و ساز در -

محيط هتاي با زيادنامناسب معابر با حج تردد همجواري-طبيعي

قتديمي انسان ستاز استفاده از عناصر -محيطهويت بخشيو خواناييدر جهت

هفرسودبافت هاينوسازيبه تمايل-ر به مشارکت داراضيصاحبان هدايت-

تفريحيفضاهايايجاد

ناهمتتاهنگياز ناشتتيبصتترياغتشتتاش -ساخت و ساز

افت بتدريجيافتادگيو از کار فرسودگي-قدي

بصريکريدورهايانسداد و محدود شدن -نتد بلستاختمان هتاي مکانيتابي با توجه به

مرتبه

هماهنتگ سازهايوجود ساخت و -کوهستانطبيعيبا منظر

ارزشمند در جتوار ابنيه هايوجود -رودخانه

ستتاخته شتتده فضتتاهايتبتتديل-يتفريحعموميبه اماکن غيرمجاز

تن ساخ

ساصر ان

عنا

توصيه هاي کلي طراحيسياست هااهداف خرد

ايجاد سد يا درياچه مصنوعي در مناطق بتاال •دست در جهت ذخيتره ستازي آب و تقويتت

ذخاير آب هاي زيرزمينيباز کتردن نهرهتاي سرپوشتيده بتراي ايجتاد •

زيستگاه هاي بهترجا به جايي توده و يا بستر مصنوعي•پيچ و خت دادن مستير و ايجتاد آبگيرهتاي •

مصنوعيهاايجاد و بازسازي درياچه در ارتباط با آبراهه•ايجاد مقطع عرضي در دو مرحله•مرمت کامل نهرهاي خشک و مسير قنات ها•ر باز کردن آبگذر پوشتيده بتراي ايجتاد مستي •

عبور آزادباريک کردن آبراهه•آبيتتاري قطرهتتاي مرغزارهتتا و پوشتتش هتتاي •

گياهيايجاد پشته و يا بستر مصنوعي•مرمت بخشي از نهرهايي که به طور متنتاوب •

خشک ميشودور جلوگيري از کانليزه شدن رودخانه به منظت •

حفظ و احياي اکوسيست طبيعيجا به جايي برخي از موانع•مديريت گياهي رودت دره•ق اافزايش آبهاي زيرزميني و ستيالبها از طريت •

پيچ و خ دادن به رودهاپمپ آب براي دستتيابي بته جريتان متداو •

درون نهرهاکاشتتت درختتتان و بوتههتتا مناستتب جهتتت •

جلوگيري از فرسايشايجاد پوشش شني و سنگي•ايجاد حوضچه رسوبي در ارتباط با ابراهه•تعيين حتري ستيل بتا توجته بته آمارهتاي -•

دوره هاي بيست ساله

نگتتاه جتتامع نگتتر نستتبت بتته -رودخانتتته از جهتتتات مختلپتتت محتتتيط زيستتتتي، اجتمتتتاعي،

اقتصادي، فرهنگي و انساني

بهتره بترداري از پتانستيل آبتي -دره در تما فصولرودت

استتتفاده کامتتل و در دستتترو -بودن رودخانه در طراحي منظر

ممانعت از آلتوده شتدن جريتان -درهآب رودت

بهره گيري رود خانته بته عنتوان -عنصري پويتا در يکپارچته ستازي

لکه ها در بستر طراحي

مقابله با خطر سيل-

دنته جلوگيري از کانليزه شتدن بتنتي ب -رودخانه و از دسترو خارج شدن آن

احداث سازه هاي مناسب طراحتي شتده -جهت ذخيره سازي آب بتراي استتفاده در

تما فصول

هتتدايت فاضتتالب هتتا و ممانعتتت از ورود -آن ها به رودخانه

احداث سازه هاي آبگير جهتت انحتراف -آب

احداث کانال هاي سنگي در محل هتايي -.که امکان ريزش بدنه رودخانه وجود دارد

احداث آب بند در طول مستير در جهتت -ک نمودن شيب و سرعت

احداث تصفيه خانه فاضالب-

ر تغيير محل اماکن آلوده کننتده واقتع د -مجاورت رودخانه

هت استفاده از مصالح بومي و طبيعي ج-ترمي و احياي رودخانه

ي طرح ريزي برنامه هايي جهت اطالع رسان-به ستاکنان همجتوار رودخانته در جهتت

جلوگيري از آلودگي رودخانهاصالح وبازسازي جداره هاي رودخانته بتا -

عناصر طبيعي

راهبرد ها

به کارگيري رودخانته بته عنتوان عنصتر -دره در ه آميتزي اصلي حيات بخش رودت

باغات و لکه هاي طبيعي به جامانده

ذخيره سازي آب رودخانه-

برنامه ريزي جهت استفاده از آب ذخيتره -شده

کتتاهش ستترعت آب بتته منظتتور تقليتتل -فرسايش ک و بدنه رودخانه

هتتدايت مناستتب آبهتتاي زيرزمينتتي و -بهره گيري از آن ها در جهت اهداف طرح

تتتتدبير مناستتتب در جهتتتت کتتتاهش -آسيب هاي ناشي از سيالب

گستتترش حتتري رودخانتته بتته منظتتور -اجتناب از خطر ريزش بدنه رودخانه

دره و جلتوگيري از ايمن سازي بدنه رودت-ريزش و فرسايش

دره جهتت بهره گيتري از پتانستيل رودتت -استفاده تفرجي

طراحتتي شتتبکه آبيتتاري بتتراي آبهتتاي -سطحي و زيرزميني

ر بهتره گيتري از پتانستيل رود بته منظتو -استفاده در فضاهاي اطراف

هدف کالنك پايدار رودي

ي اکولوژيط طراح

ضوابصول و

ادره دارآباد

(يح آبي سطو

ظ و احياحف

)

توصيه هاي کلي طراحيسياست هااهداف خرد

طراحتتتي پيرامتتتون صتتتخره هتتتا و -ي نشانه هاآن ها به عنوان برجسته سازي طبيعي سايت

ل مناسب مثت وسايل استفاده از ابزار و -و ستايل ژئوتک، گابيون، بلوک هاي بتني

وپايدار سازي شيب هاي ناپايتدار در ... در حال رانشصخره هاي

فاده کناره ها با استريزش از جلوگيري -حائل مناسبديوار از

آبراههتغيير از جلوگيري -

ب مناست ديوارهاي پرشيب استفاده از -کوچتتتک کارگتتتاه هتتتاي بتتته منظتتتور سنگ نوردي

بتراي مناسب ک سازي هاي استفاده از ار مختل با توجه بته ستاخت شيب هاي

زمين

و مکانهاي مناسب ديتد تراو هاايجاد -با توجه به شکل زمين

حفظ و احياي جاذبه هتا و -ل مناظر طبيعي ستايت مثت

تپه سيمين قلعه

افزايش ايمني شتيب هتا و -صخره ها

جلتتتتوگيري از رانتتتتش و -فرسايش

ر دحفاظتي سبز فضاي احداث -بدنه هاي پر شيب

مناستب راهکارهتاي استفاده از -کتردن صتخره هتا و براي پايتدار و فرستتايش در برابتتر شتتيب هتتا

و برفبارندگي هنگا ريزش

تراو بندي بته جتاي استفاده از -ر بلند به منظوديواره هاي احداث

از لغتتزش و رانتتش جلتتوگيري خاک ها

ستتازه هتتاي تثبيتتت استتتفاده از -که احتمتال دامنه هايي خاک در وجود داردفرسايش و ريزش

زمتتين بتتراي استتتفاده از شتتکل -افقزيبايي نشان دادن

ر زيت رفتتن و بتين از جلوگيري -خاک در احتداث رويه و رو شدن

يا مسيرهابناها

راهبرد ها

توجتته و تاکيتتد بتتر تپتتوگرافي -زمتتين و بستتتر طبيعتتي تپتته و

کوه ها و دره

ور ئه تدبير مناسب بته منظت اار-پايدارسازي سطوح شيبدار

کنترل آب هاي جاري و برف ها -در جهت کاهش فرسايش

تسهيل در زهکشي-

استتتفاده از عتتوارض طبيعتتي -منطقتته مثتتل شتتيب، جهتتت و ارتفاع در جهتت کتاهش ايترات

يمنفي و افزايش مزاياي اقليم

هدف کالن

ك پايدار روديي اکولوژي

ط طراحضواب

صول و ا

دره دارآباد(

ل زمي

ي شکظ و احيا

حف)

توصيه هاي کلي طراحيسياست هااهداف خرد

کاشت درختان در حري رودخانه به منظتور -کاهش سرعت سيل و روان آب ها

و حفظ واحياي باغ ها و پوشش گياهي بومي-تقويت کريدور پوشش گياهي

ود و اصالح خاک و تقويت مناسب به وسيله ک-مواد آلي مناسب

درختکتتاري در اراضتتي حاشتتيه رودخانتته و -ساير اراضي که امکان آن را دارد

رعايت حري هتاي بترف فشتار قتوي و ارائته -تمهيدات کنترلي مثل درختکاري

د، بيت : استفاده از گياهان بومي مثتل درختتان ...تبريزي، چنار، انار و

کت استفاده از گياهاني که نياز به مصرف آبدارند براي پوشش دامنه ها و تپه ها

رعايتتت استتتفاده از شتتيب بنتتدي مناستتب در -باغ ها و اراضي طبيعي

احياي درختان در خطر تخريب-

ش استفاده از پوشش گياهي مقاو براي کاه-آلودگي هاي شيميايي موجود

ا برقتتراري ارتبتتاط ميتتان طبيعتتت بيرونتتي بتت-باغ هاي خصوصي

استفاده از بوته هاي گل هاي معطتر در محتل -اننشستن و محل هاي عبور استفاده کنندگ

ب اغ ه اي احي ايحف ظ و -موجودقديمي

حفظ درختان کهن سال-اکول وژي نيازهايتوجه به -

ان و در بستر کوهستگياهانشهر

حف ظ بوت ه زاره او -طبيعيگياهيپوشش هاي

به عنوانگياهانحفاظت از -ايجاداز عوامل مهم در يکيدرهرود اقليمخرد تن وع اف زايشحف ظ و -

زيستي

استتتتفاده از گياهتتتان متناستتتب بتتتا -اکوسيست کوهستان

استتتفاده از خطتتوط تتتراز و پوشتتش -گياهي موجود براي طراحي

انتخاب گونه هتاي مناستب بتا عمتق -خاک و شيب اراضي

به استفاده از پوشش گياهي مناسب-منظور تعديل شرايط اقليمي

بتاال بتردن قتدرت نگته داري آب در -خاک

افزايش مواد آلي خاک-بهبتتتود خصوصتتتيات فيزيکتتتي و -

شيميايي خاکانتختتتاب گياهتتتان متناستتتب بتتتا -

دامنه هاي آفتابگير و سايه اندازو انتخاب و استفاده از گياهان بتومي -

مقاو براي توسعه پوشش گياهياصتتالح يتتا حتتذف بوتتته هتتاي استتتتار -

کنندهشتقويت خاک و جلوگيري از فرساي-راي شناسايي گونه هاي نادر و تالش ب-

حفظ و افزايش آنشناستتايي گياهتتان مناستتب جهتتت -

تثبيت شيبتعيين مناطق حفاظتي-قهحفاظت ويژه از منابع طبيعي منط-ره حفظ زيستگاه هاي طبيعي داخل د-

گانندبه ويژه زيستگاه هاي پر

راهبرد ها

هماهنگي پوشش گياهي با خود و-محيط طبيعي موجود

ظرتقليد از طبيعت در طراحي من-

اهي تداو و پيوستگي پوشش گيت -درهدر بستر طبيعي رودت

افزايش حاصل خيزي خاک-

حفتتظ و احيتتاي پوشتتش گيتتاهي، -باغ هتا و لکته هتاي ستبز بته عنتوان

الينده هاي طبيعي هوااپ

ي حفظ تنوع زيستتي و پيچيتدگ -ساختار منطقه

ي مطالعه و شناسايي گياهتان بتوم -ارزشمند

نته از برنامه ريزي براي استفاده بهي-فضاي سبز موجود

تن جلوگيري از شکار و از بين رفت -حيتتات وحتتش منطقتته بخصتتوص

پرندگان

اهداف کالن

ك پايدار روديي اکولوژي

ط طراحضواب

صول و ا

دره دارآباد(

شت وح

ي و حياش گياه

ي پوشظ و احيا

حف)

طراحيکليتوصيه هاي سياست هااهداف خرد

حاشتيه در کوهنورديو پيادهمسيرهاياحداث -کوهستانيرودخانه و بخش

وشش با استفاده از مصالح و پمسيرتنوع در ايجاد-مناسبگياهي

ه ايجاد مسيرهاي منظر سازي شده مطلوب حاشتي -درهرودتجلوگيري از ساخت و ستازهاي انستاني در حتري -

درهترودب استفاده از سيست هاي جمع آوري و دفع فاضال-

درهو پاک سازي حاشيه رودتولتوژي ترويج معماري کوهپايه اي با تاکيد بر تکن-

جديد براي به حداقل رساندن دخل و تصرف در رزي استفاده از فناوري بيوماو در بازگرداندن انت -

حاصل از زباله ها به طبيعتطراحي مسير فاضالب مناسب و ممانعت از ورود-

آن ها به درون رودخانهي جلوگيري از سوزاندن و دفع نامناسب زباله هتا -

خانگي و صنعتيايجاد ارتباط بصتري فضتاهاي بتاز هت جتوار بتا -

ق فضاهاي کافه ها و فضا هاي سبز خصوصي از طريت شفافيت بدنه ها و فضاهاي خصوصي

استفاده از مصالح بومي -طراحي محيط و منظر در جهت ايجاد حس مکان-اولويتتت بخشتتي بتته بازيافتتت ستتاختمان هتتا و -

زير ساخت ها و شبکه معابرايجاد دسترسي هاي مشخص و تعريت شتده در -

حيکوهستان و در مسير رودخانه به فضاهاي تفريي فرهنگ سازي عمومي براي جلوگيري از آلتودگ -

آب رودخانه

بتته حتتداقل رستتاندن دختتل و طبيعتتصرف در

الگتوي مناسب جويجست و در معمتتاريمناستتب طبيعتتيشهريدره هايجوار رودت

عناصتتتر ميتتتانهمتتتاهنگييطبيعفضايانسان ساخت و

ر از عناصناشيآلودگيکاهش انستتتتان ستتتتاخت در بستتتتتر

دره هارودت

جلتوگيري باز و ديدهايحفظ از محدود و بسته شدن

قتديمي ستاختمان هتاي حفظ هويتتتتتدارايارزشتتتتمند و

فرهنگي

و محتتتيطستتتازگاريتتتتداو شتتده بتتا طراحتتيمنظرهتتايمحيط زيستيساختارهاي

استتتفاده از مبلمتتان هتتاي مناستتب بتتا -منظر کوهستان

محتتل در بتتومياستتتفاده از مصتتالح -ستاختمان هتاي نماکتاري بدنه سازي و

موجود و در حال ساختمحدود کردن ساخت و ساز-فاضتتالب هتتاي تخليتتهاز جلتتوگيري-

درهدر رودتخانگيزبالتتته هتتتا و تخليتتتهاز جلتتتوگيري-

درهدر رودتساختمانيناخاله هاي ضتوابط و اجتراي و نظارت بتر تدوين-

ست در ارتباط با حفظ محيط زيقوانينحتتري و کنتتترل ستتاخت و ستتازها در

درهرودتالته مناسب انباشته زبفضاهايايجاد-

ائل کليه مست رعايتبا معيندر فواصل محتتتيط زيستتتتي رد محفظتتته هتتتاي

سرپوشيدهبتتتا مستتتيرهاراه هتتتا و همتتتاهنگي-

موجودطبيعيمسيرهايو ستاخت و معمتاري هماهنگ ستازي -

درهو فرهنگ رودتطبيعتسازها با باغ هاکاربريتغييراز جلوگيري-ر مناستتب بتتا در نظتتکتتاربريتعيتتين-

زيستيمحيطگرفتن مالحظات حتري از ساخت و ستاز در جلوگيري-

رودخانه و مناطق سيل گيربتتا مغتتايرمقابلتته بتتا فعاليتتت هتتاي -

طبيعيفرايند هاي

راهبرد ها

ت دوين اص ول و ض وابط چگ ونگي مداخل ه در فض اهاي ب از ب ر اس اس

تيپ بندي منظرعناص ر مي انهم اهنگيايج اد-

ب ا طبيع يفض ايانس ان س اخت و بدنه سازي مناسب

انج ام ش ده سازهايکنترل ساخت و -دره رود حريمدر حفظ و نگه داري س يماي ت اريخي و -

فرهنگينگ اه ت اريخي و خ اطره اي در جه ت

ايجاد حس مکانجل وگيري از تخلي ه و ق رار گ رفتن -

تاسيس ات فاض الب در ط رح ه اي درهباالدست رود

تدوين برنامه جدي جهت جل وگيري -از ورود آالين ده ه ا ب ه دره ب ا ک اهش من ابع آل ودگي و اف زايش مح ل ه اي

جذب و دفع آلودگيات و برنامه ريزي براي استفاده از امکان-

خدمات شهريشناخت نيازها، ترجيح ات مردم ي و -

ا امکانات رفاهي، تفريح ي و تفرج ي ب قهمالحظات محيط زيستي و ارتقاء منط

جل وگيري از تخري ب س اختارهاي -محيط زيستي در جهت عدم اختالل در

عملکرد آن هاکاهش ساخت و سازها و جلوگيري از -آن

کالناهدافيطراح

كاکولوژي

پايداررودي

دره دارآباد

(تمديري

صر عنا

ن سازساان

)

طراحياهداف و اصول

-رودخانه به صورت سابق، احياي-از برخيشده پست و ک ارتفاع در زهکشيرفتگي هايبرکه ها، فرو باز زنده سازي

نقاط رودخانه، -خشک مجاور،دره هاياحيايشده، تخريبمناطق بازسازي-بز سلکه هايبينارتباط برقراريرودخانه، حري جانوريو گياهيپوشش احياي

، طبيعيمصنوع و -در طرح کاشت، فضاييآرايشرعايت- طراحيمعمارياستفاده حداقل از سطوح سخت ،-به ابيدستيو بزرگ به منظور يکپارچهلکه هايايجادکوچکتر و لکه هايتلفيق

. اکولوژيکپايدار

مطالعه و شناخت سایت

1391عالي نسب، : منبع

1391عالي نسب، : منبع

تحلیل و روند طراحی

1391عالي نسب، : منبع

طرح نهایی

بحث و نتيجه گيري

م وردي پ ژوهش نش ان م ي ده د ک ه درنمون ه حاصل از آزمون چارچوب مفهومي دستاورهايمنظ ر طراح ي ب ر اس اس چ ارچوب محيطمنطب بر طراحيو برنامه ريزي، مديريتاستفاده از ، و بص ري و حس ي ، نيازه ا ب ه پاسخ دهن ده ، جامع نگرانهرويکرددر قالب چهار پايداراکولوژيکش هري دره ه اي ود ر احي اي مناسب در برخ ورد و راهبردهايمي تواند به ارائه پوياو سيال

ان در در س طح ک الن و طراح برنامه ريزان، مديرانو دستور کار اولويتدر بايستيمنتج شود و :بدين منظور. گيردسطح خرد قرار

شهريدره هايمنظر در رود پايدارطراحيبه رسيدندر راهتربيش خطره اي اس ت ک ه در مع ر عناصري، بخصوص

.مي باشدزيست محيطي

ب ه منظ ور. باشدميبوميطبيعتبستر فرهنگي و ميانيکپارچهپيوندارتباط و ايجادمنظر و احياحفظ و

اجرايي تب ديل ش ود ت ا ش کل آين ده پروژه هايهاي عملياتي و بايستي به سياستراهبردهااين. منظر را مشخص کند

نتيجه گيريبحث و

ي در عملي اتي و اجراي سياست هايبه نظر مي رسد که استفاده از روند مورد بحث در رسيدن بهاه داف طراح ي منظ ر اکولوژي ک پاي دار پاس خ گ وي م ي توان د ش هري دره هايبرخورد با رود

.باشد( هماهنگي با طبيعت و تداوم پايداري)

مورد بح ث مرب وط سياست هايجمع بنديتوجه به راهبردهاي مطرح شده در اين پژوهش در بام ي ت وان در س ه پهن ه عملي اتي حف اظتي، مرمت ي و تفرج ي در طراح ي دارآب اد دره به رود

:شاملحفاظتي و مرمتي که پهنه هاينمود که انجام راهبردهاي مربوط به دسته بندي آن هاطبيعي و باغات و ايجاد پيوستگي بين لکه هاحفاظت از ، موجود در منطقه، اکوسيستم هاياحياي طبيعي، روش هايبا استفاده از دار آبادو احياي رودخانه مرمت موجود و قنواتو احياي نهرها و مرمت زاغه نشين هاتپه سيمين قلعه و خالي شدن آن از احياي

.اولويت قرار دارددر

Crowther, R., 1992. Ecologic Architecture. Butterworth Architecture, Boston.

Forman, R.T.T. and Godron, M., 1986. Landscape Ecology. Wiley and Sons, New York.

Koh, J., 1988. An ecological aesthetics. Landscape Journal 7 (2): 177–191.

Krog, S.,1991. Whither the garden. In: S. Wrede and W. Adams (eds), De natured Visions: Landscape and culture in the

twentieth century.Museum of Modern Art, New York, pp. 94–105

Makhzooumi,J. and Pungetti, G, 1999. Ecological Landscape Design and Planning, The Mediterranean Context. E and

FN Spon (Rouledge).

Papanek, V., 1985. Design for the Real World: Human ecology and social change. Thames and Hudson, London.

Porteous, J., 1997. Environmental Aesthetics. Routledge, New York

Ryn, S. van der and Cowan, S., 1996. Ecological Design. Island Press, Washington D.C.

Thayer, R., 1994. Gray World, Green Heart: Technology, nature and the sustainable landscape.Wiley and Sons, New

York.

Thompson, F. and Steiner, F. (eds), 1997. Ecological Design and Planning.Wiley and Sons, NewYork

Vale, B. and Vale, R., 1991. Green Architecture: Design for a sustainable future. Thames and Hudson, London

Wann, D., 1996. Deep Design: Pathways to a livable future. Island Press, Washington D.C.

Yeang, K., 1995. Designing with Nature: The ecological basis for architectural design.McGraw-Hill, New York.

Yeang, K., 1995. Designing with Nature: The ecological basis for architectural design. McGraw-Hill, New York

شهرداري تهران، :تربيت مدرس ، کارفرما .، پروژه طراحي و ساماندهي رود دره دار آباد ، معاونت پژوهشي دانشگاه (1384)پور جعفر، محمد رضا و همکارانتهران

ش تحق اهداف توسعه پايدار رود دره هاي شهري بر مبناي ارزيابي اکولوژيکي، دو فصلنامه علمي پژوهشي نق( 1392)کيانوش و عالي نسب، محمد علي ،سوزنچي. جهان، دوره سوم، شماره دوم

14-1، صص 32، ارائه الگوهاي طراحي در مناط رودکناري با رعايت اصول اکولوژي منظر، مجله محيط شناسي، شماره (1382)، بنفشه و ديگران شفيعي مهندسين مشاور بافت شهر ، تهران :، مطالعات طرح جامع منطقه يک تهران ، تهران(1375)مهندسين مشاور بافت شهر منطقه اي پارك طراحي نمونه )هاي شهري رود دره حاشيه در رويکرد زيست محيطي با پايدار پارك طراحي و ضوابط معيارها "( 1391)عالي نسب، محمد علي

.تهران، گروه معماري، دانشکده هنر و معماري، دانشگاه تربيت مدرس، "(قلعه تا بزرگراه ارتشسيمين دارآباد، مجاورت تپه

با تشکر