СО Ё Н Г Э Г Э Э РЛ И Й Н Ү З ЭЛ СА Н А А Н Ь Н И Й ГМ И Й Н ЦО Г Ц Ф И Л О СО Ф И ,

Н И Й ГМ И Й Н БА Й Г У УЛ Л Ы Г Ү Н Д С Э Э Р Н Ь Ө Ө Р Ч Л Ө Х Т Ө С Ө Л , Х Ү Н И Й Г Ө В Ө Р М Ө Ц

Ү З ЭЛ БО Л ГОХ Н ЬИлтгэгч: Хуурчид М.Цэнд-Аюуш

I баг. Гишүүд:

А.Айгерм

Ж.Должинсүрэн

А.Жавзандулам

Б.Уранбилэг

Б.Ууганзаяа

Б.Мөнхцэцэг

М.Цэнд-Аюуш

СОЁН ГЭГЭЭРЭЛ ГЭЖ ЮУ ВЭ?XV зууны үе болж ирэхэд Европ даяныг 1000 гаруй жилийн

(харанхуй зуун хэмээн нэрлэдэг байв.) турш нөмөрсөн шашны

төөрөгдөл, нөлөө аажмаар хумигдаж шашин нөлөө аливаа зүйлд

нэн ялангуяа Философи, улс төрд бараг арчигдаж байсан үе юм.

Энэ нь нэг талаар соён гэгээрэл Англи улсаас эх үндэстэй. Хаан

ба парламентын хоорондын хагарал нь ИРГЭНИЙ ДАЙНЫГ

үүсгэсэн нь ард олонд болон философич нарыг сэрээсэн гэж

хэлж болно. Эцэст нь хэлэхэд соён гэгээрэл гэж харанхуй зууныг

эцэслэсэн шашны нөлөөг хязгаарласан боловсрол хэмээх

зүйлийн хэрэгцээг дэлхий дахинаа таниулсан зүйл юм.

СОЁН ГЭГЭЭРЛИЙН ОНЫ ТУХАЙ

2014 онд Хулуд Ж.Отгон баяр багшийн орчуулсан “Хүний үүсэл

хөгжлийн тухай Мемфордын номлол номноо ингэж өгүүлжээ. Соён

гэгээрлийн хөдөлгөөн 1715 оноос 1789 он хооронд үргэлжилсэн

гэсэн албан ёсны он байдаг ч орчин үед энэ оны талаар

судлаачид дунд байр суурь, саналын зөрүү гараад байна. Энэ

оныг 15-р зуунд шашны тэмцэгч Мартин Лютер католик сүмийн

мөлжлөгийн эсрэг тууштай тэмцэж Библийн судрыг герман хэлнээ

орчуулж, Европт бага ч гэсэн цэвэр агаар оруулсан оноор эхлэх

тухай ярьж бичиж байна.

С О Ё Н Г Э Г Э Э Р ЭЛ Х А А Н А А С ЭХ Т Э Й Т У Х А Й

Аливаа нэг үзэл номлол багшаас шавьд дамжин явдаг нь

бараг жам юм. Үүний нэгэн адил соён гэгээрүүлэлт гэвэл

шууд л Францын соён гэгээрүүлэлт гэж буудгаас Английн

соён гэгээрүүлэлт гэж нэг л бууж өгдөггүй гэсэн хэдий ч

соён гэгээрүүлэлтийг Францын сэхээтнүүдтэй танилцуулсан

хүн бол Вольтер, Монтескье нар юм. Вольтер, Ньютоны

физик ба механикийг, харин Монтескье францчуудыг

Английн эрх зүйн зарчмуудтай танилцуулж байлаа.

Нэвтэрхий толины дугуйлангийнхан

1751-1780 аад оны зуурт нийт шинжлэх ухаан, соёл урлаг, гар

урлалын олонхи асуудлуудыг нарийвчлан тусгасан 35 боть

хэвлэгдсэн ба День Дидрогийн нэрээр дэлхийд алдаршсан юм.

Нэвтэрхий толь гаргасны хамгийн гол зорилго нь шинжлэх

ухааныг сурталчлах мөн үзэл бодлыг шүүмжлэж болдог гэдгийг

харуулах байлаа. Энэ үзэл бодлыг шүүмжлэх бололцооны талаар

өргөн олон ерөөс ойлголтгүй байв. Учир нь энэ бол шинэлэг зүйл

байв.

Нэвтэрхий толины дугуйлангийнхан бараг алхам тутамдаа XV

Людвигийн дарамт, байцаалтад хяхагдаж байв.

Оюуны доройтолтой, боловсролгүй, мэдлэггүй иргэдэд хичнээн боломж

өгсөн ч түүнийг ашиглаж үл чадна.

Энэ бол аль ч нийгэмд байдаг байгалийн хууль. Ингээд ард иргэдийн

оюуныг тэтгэж, мэдлэг олгож, урлаг философийн боловсорол олгох хэрэг

гарав. Чухам энэ эгзэгтэй үед л Волтер, Руссо, Дидро, Декарт,

Монтескье зэрэг агуу сэтгэгчид гарч ирсэн юм. Тэд өөрсдийн уран

зохиол, философийн бүтээлүүдээр ард иргэдийг нойрноос нь сэрээж,

Соён гэгээрлийн хөдөлгөөнийг эхлүүлжээ. Францын Соён гэгээрлийн

хөдөлгөөн 1715 оноос 1789 он хүртэл үргэлжилсэн гэдэг бөгөөд

Францчуудыг жинхэнэ “Хонхны дуу” болж.

сэрээсэн юм. Уг хонхны дуу нь зөвхөн Франц ч гэлтгүй, Европ даяар

цуурайтаж бүгдийг гүн нойрноос нь сэрээсэн нь гайхалтай.

Соён гэгээрлийн хөдөлгөөн нь Бурхан, хүн гэх уламжлалт

сэдвүүдээс гадна урлаг, философи, уран зохиол,

логик, морал, шинжлэх ухаан зэрэг ухагдахуунд хувьсгалт агуулга

бүхий тайлбар хийдэг байж. Өөрөөр хэлбэл, мухар сүсэг, хязгааргүй

эрх мэдэл зэрэг зүй бус тогтлыг логик, зөв сэтгэлгээ, эрүүл логик,

танин мэдэхүйн ухаанаар үл тэвчин, өөрчлөх хөдөлгөөн байсан юм.

Уг соён гэгээрлийн хөдөлгөөний гол төлөөлөгч болох Монтескьегийн

“Перс захидлууд”, “Хуулийн амин сүнс”, Волтерийн “Философийн

толь бичиг”, Руссогийн “Нийгмийн гэрээ”, Дидро, Аламберийн

хамтран бүтээсэн 35 боть нэвтэрхий толь зэрэг бүтээлүүд тухайн

үеийн хүн төрөлхтний мэлмийг нээж байлаа.