View
0
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
วารสารเกษตร มสธ. ____ 1
บทบรรณาธการ
วารสารเกษตร มสธ.เกดขนจากแนวความคดของคณาจารยสาขาวชาเกษตรศาสตรและ
สหกรณ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชทจะใหเปนแหลงคนควาและรวบรวมองคความรทเกยวของ
กบศาสตรตาง ๆ ทมการจดการเรยนการสอนในระบบการศกษาทางไกลของสาขาวชา รวมทงท
เกยวของในเชงพฒนา วารสารฉบบนนบเปนฉบบปฐมฤกษ มเนอหาครอบคลมทงบทความเชง
ปรทรรศน บทความวจย และบทความเชงวชาการ ซงไดรบความรวมมออยางดยงจากผทรงคณวฒ
คณาจารยนกวชาการและผเกยวของทกฝายจนทำาใหวารสารฉบบนสำาเรจลลวงตามวตถประสงคของ
การจดทำาวารสาร
กองบรรณาธการหวงเปนอยางยงวาองคความรตาง ๆ ททานผอานไดรบจากวารสารฉบบน
จะสามารถนำาไปใชประโยชนไดตามททานมงหวง กองบรรณาธการยนดนอมรบขอเสนอแนะเพอให
วารสารฉบบตอๆไปมคณคายงขนและขอขอบคณทกภาคสวนทเกยวของไวณโอกาสน
รองศาสตราจารยดร.จนดาขลบทอง
บรรณาธการ
กนยายน2558
2 ____ วารสารเกษตร มสธ.
วารสารเกษตร มสธ. ____ 3
สารบญ
บทความปรทรรศน
“การตอบโจทยของนกสงเสรมการและพฒนาตอการเปลยนแปลงใหมทางโครงสราง
และแนวคดทเกดขนเพอสรางพลงรวม”
“The Solution of Extension & Development Workers for Restructure
and Innovation Concepts to Meet Synergy”
ศาสตราจารยดร.ดเรกฤกษหราย
DirekRerkrai..........................................................................................................................5
บทความวจย
An Analysis of Off Season Rice Production Efficiency of Mueang Suphan Buri
Agricultural Co-operatives Ltd. Members
AnuchaWittayakorn-PuripunPinyoo,AomjaiTrasang..............................................16
ภาวะผนำา ประสทธผลของวสาหกจชมชน และตวแบบการพฒนาภาวะผนำา
ดานการประกอบการ
Leadership, the Effectiveness of Community Enterprise and
Entrepreneurial Leadership Development Model
ฉฐสณหาญกตตชย
ChatsineeHankittichai......................................................................................................28
แนวทางการพฒนาการพงพาตนเองอยางยงยนของชมชน
The Development of Community Sustainable Self-reliance
เฉลมศกดตมหรญ,จนดาขลบทอง,อรสาปานขาวและสงเสรมหอมกลน
Chalermsak Toomhirun, Jinda Khlibtong, Orasa Pankaow,
andSomgsermHomglin...................................................................................................35
แนวทางการพฒนาการผลตโคเนออนทรย: กรณศกษาในภาคกลางของประเทศไทย
Development Guidline for Organic Beef Cattle Production:
A Case Study in Central Region of Thailand
มณฑชาพทซาคำา,ศรลกษณวงสพเชษฐและจตตมากนตนามลลกล
MontichaPutsakum,SirilagWongpichetand,ChittimaKantanamalakul..............46
4 ____ วารสารเกษตร มสธ.
บทบาทสหกรณ ในการพฒนาเศรษฐกจ สงคม และการเมองการปกครองของสมาชก
สหกรณการเกษตรเมองยะลา จำากด
The Role of Mueang Yala Agricultural Co-operatives Limited in
the Economic, Social and Political Development of Its Members
โกศลชวยไธสง,สงเสรมหอมกลน
KosolChuaythaisong,SongsermHomglin....................................................................58
บทความวชาการ
การวเคราะหหวงโซคณคาเพอการพฒนาระบบการผลตมงคดของไทย :
บทเรยนจากกลมมงคดคณภาพทามะพลา จ.ชมพร
Value Chain Analysis for Mangosteen Production Development in
Thailand: A Lesson Learned fromTamapla Group
พลสราญสราญรมย
PonsaranSaranrom...........................................................................................................73
การเลยงแพะในอำาเภอบางบวทอง จงหวดนนทบร
Goat Farming in Bangbouthong District, Nonthaburi Province
เพชรทววงษ
PechTaveevong.................................................................................................................83
ผลกระทบของคณภาพนำาตอการผลตพช
Effect of Water Quality on Crop Production
อจฉราจตตลดากร.................................................................................................................94
ภาคเกษตรไทยภายใตสถานการณโลกทเปลยนไป
Thailand Agricultural Sector under the Changing World
อภชาตพงษศรหดลชย
ApichartPongsrihadulchai.............................................................................................104
วารสารเกษตร มสธ. ____ 5
(บทความปรทรรศน)
“การตอบโจทยของนกสงเสรมการและพฒนาตอการเปลยนแปลงใหมทางโครงสราง
และแนวคดทเกดขนเพอสรางพลงรวม”
“The Solution of Extension & Development Workers for Restructure
and Innovation Concepts to Meet Synergy”
ศาสตราจารย ดร.ดเรก ฤกษหราย
Direk Rerkrai
สำานกสงเสรมและฝกอบรมมหาวทยาลยเกษตรศาสตรกรงเทพฯประเทศไทย
OfficeofExtensionandTraining,KasetsartUniversity,Bangkok,Thailand,10230
E-mail:drerkrai@gmail.com
บทคดยอ
การเปลยนแปลงยคโลกาภวตนดานการสงเสรมและการพฒนาเกดขนในอตราการ
เปลยนแปลงทเรวกวาเดม การปรบตวของเจาหนาทรฐและเอกชนในดานกลยทธการปฏบตตาม
บทบาททกำาหนด รวมทงการสรางคณลกษณะทพงปรารถนาเพอความสมดลกบโครงสรางและ
นวตกรรมของแนวคดใหมเปนเรองจำาเปนเพอสนองตอการสนบสนนกลมเปาหมายเกษตรกรทเปน
“ผกระทำา”ใหบรรลความคาดหวงในเรองความตองการความพงพอใจและการเพมคณคา
คำาสำาคญ :สงเสรมและพฒนา
Abstract
Underglobalizationsituation,thehighervelocitychangesofastwhichneed
the extension and development workers (government and non government) as
supporters are necessary to adapt themselves in strategic actions given roles to meet
balance condition of restructuring and innovation concepts for their services to
agricultural target groups, theactors, inorder tomeet theirexpectationofneeds,
satisfactionandvaluepreposition.
Keyword :ExtensionandDevelopment
6 ____ วารสารเกษตร มสธ.
คำานำา
โจทยสำาคญทตองการประเดนคำาตอบในสภาวะการสงเสรมและพฒนาในชวงป 2558
เปนตนไปคอ การโฟกสภาพรวมอนาคตของไทยดานการสงเสรมและพฒนาจากผลลพธทมการปรบ
เปลยนโครงสรางและแนวคดการสงเสรมและพฒนาในชวงป2558ทวเคราะหเฉพาะประเดนหลกท
จะโฟกสเทานนคอ การเขาสสถานะความเปนประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (Asean Economics
Community:AEC)ในวนท31ธนวาคม2558การเรงการสนบสนนของรฐตอการเพมอตราเรงของ
การเขาสสถานภาพวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม (SMEs) เพอเพมความเขมแขงแกองคกรใน
ชมชนทเปนองคประกอบหนงของการพฒนาแบบยงยน(sustainabledevelopment)การประกาศ
ของประเทศไทยตอการเปนเศรษฐกจดจตล(digitaleconomy)ทเรมปลายป2558ประสานกบการ
ประมล 4G ในปลายป 2558 และสภาวะดานเครอขายและกลมธรกจทเกษตรกรรเรมบรณาการ
(integration)กนเองในรปแบบเชนวสาหกจชมชนเครอขาย (network)และกลมธรกจ (cluster)
และเจาหนาทรฐและเอกชนบรณาการสนบสนน(integrateddevelopment)นนเจาหนาทรฐและ
เอกชนทางดานการสงเสรมและพฒนา จำาเปนยงทตองมการปรบเปลยน (adapt) ตนเองดานการ
ปฏบตตามแผนกลยทธใหสอดคลองกบทศทางและแนวโนมนวตกรรมของแนวคดเชน“ความคดนำา
การกระทำา”ทโฟกสมมมองทางบวกและทำางานเชงรก(proactive)“การตลาดนำานวตกรรม”การ
ทำางานเสรมพลงกน (synergy) เพอใหเกดผลลพธทวคณ (multiple effect) ดวยการทำางานรวม
สนบสนนการพฒนาแบบการบรณาการจากเจาหนาทรฐกระทรวงทเกยวของ สถาบนเอกชน เพอเรง
กลมเปาหมายเกษตรกรเพอใหเกดผลลพธของการพฒนาแบบยงยนในการนำาไปสการเพมจำานวน
จำานวนและขดความสามารถของSMEsอยางไร
นกสงเสรมและพฒนาควรมแผนกลยทธการปฏบตอะไรทเหมาะสมและมการปรบเปลยน
คณลกษณะ (characteristic) อยางไร อะไรบางตาม 4 บทบาทหลกในเรองของเนองาน (perfor-
mance) และงาน (task) ในประเดนทสำาคญทตองโฟกสเพอยดเปนปจจยของความสำาเรจทสำาคญ
(criticalsuccessfactors:CSF)ในการบรรล(keysuccessfactors:KSF)ทกำาหนดขนในแตละ
โครงการในเนองานทสำาคญทถอเปนปจจยความสำาเรจทสำาคญคอ โมเดลภาพรวมอนาคตและ
ยทธศาสตร และกลยทธการปฎบตการขบเคลอนพลงของวสาหกจชมชน เครอขายและกลมธรกจ
ผลกดนไปสการบรรลแนวทางการเปนวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอมผานทางเสนทางโอทอปท
เนนหนงตำาบลหนงผลตภณฑ
วารสารเกษตร มสธ. ____ 7
วธดำาเนนการวจย
เปนบทความเชงปรทรรศน ทใชทศทางและแนวโนมการพฒนาดานสงเสรมและพฒนาเปน
รากฐานของการวเคราะหเชงอนาคตเพอการปรบเปลยนดวยกรอบของ (1) ทศทางและแนวโนมท
สำาคญในการจดประเดนการเปลยนแปลงทขบเคลอน วสาหกจชมชน เครอขาย กลมธรกจไปส
รากฐานของการพฒนาแบบยงยนทเนนการสรางความเขมแขงขององคกรในชมชน บนเสนทางการ
นำาสวสาหกจชมชนขนาดกลางและขนาดยอม (2) วเคราะหแผนกลยทธการปฏบตของเจาหนาทรฐ
เอกชนตามบทบาทสำาคญในการเปนผกระตน(stimulator)ผเรงปฏกรยา(catalyst)ผสนบสนนการ
จดตงองคกร (organizer) และผสงผาน หรอ ถายโอน (transferor) ขอมลวาควรมทศทางและ
แนวโนมของการขบเคลอนอะไรเพอวเคราะหตามมาวาคณลกษณะทสำาคญทพงประสงคอะไรบางท
จะขบเคลอนใหวสาหกจชมชนเครอขายและกลมธรกจ เกดผลลพธทวคณดวย“การทดแรงแตเพม
ผลลพธ”(leverage)ทเกดจากการสมหวกนคดแยกกนไปทำาเพอผลประโยชนรวมในการขบเคลอน
สการเปนวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอมทมประสทธภาพ(3)ใชแนวคดของ“BalancedScore
Card: BSC” และการปรบจากแนวทางของการรวมสรางโมเดลทางธรกจ (business model
canvas)เปนกรอบในการวเคราะหเพอใหเกดมมมองทครอบคลมทง4มมมองใน9บลอกเพอนำาไป
สแนวทางการประเมนและการทำาแผนทยทธศาสตร (strategymap) ทมระบบ (4) ใชแนวคด
“ความคดนำาการกระทำา”เพอใหเกดการทำางานเชงรกดวยความ “คดบวก” ทเนน “เกษตรกรเปน
ผกระทำา” เจาหนาทรฐและเอกชนเปนผสนบสนนและผประสานงาน (ไมใชผกระทำา) (5) ใชปรชญา
(หลกนำาความคดการปฏบต) ทางสงเสรมการเกษตรในประเดนรากฐานของกลยทธในเรอง เชน
มนษยทกคนมศกยภาพ (potential) เมอไดรบโอกาส การชวยกลมเปาหมายใหชวยตนเองได
การทำา(ตามความรแนวคดสสำาเรจ)ไปเรยนรไป(learningbydoing)
ผลการวจย
องคประกอบสำาคญของภาพรวมอนาคต ทศทางและแนวทางการเปลยนโครงสรางทสำาคญ
ในการสงเสรมและพฒนาของประเทศไทยจำาเปนตองมการวเคราะหสาระสำาคญของแนว
โนมและการขบเคลอนทเกยวพนมากในการกำาหนดภาพรวมอนาคต(scenario)ทควรโฟกสทคดสรร
เฉพาะทเกยวของกบทศทางและแนวโนมการปฏบตงานของเจาหนาทและเพอการสนบสนนกำาหนด
ภาพรวมอนาคตของวสาหกจชมชน เครอขาย กลมธรกจเองของเจาหนาทรฐและเอกชนใหเปนไปใน
กรอบของทศทางและแนวโนมทสำาคญในการขบเคลอนสเปาประสงคทกำาหนดในแตละองคกร
การวเคราะหและสงเคราะหเนอหาทสำาคญในประเดนสำาคญของสถานการณสำาคญทเปน
ตวขบเคลอนการสงเสรมและการพฒนาการเกษตรในประเทศไทยดวยการใชแนวคดของ “ชองวาง
8 ____ วารสารเกษตร มสธ.
(gap) ระหวางเปาหมาย (ภาพรวมอนาคตของประเทศไทย) กบสถานการณปจจบน คอ “ปญหา”
มขอสรปทเปนสาระสำาคญทอาจจะกลาวสรปสาระนเปนประเดนสำาคญของภาพรวมอนาคตทเจา
หนาทจะใชเปน “กรอบของความรสความสำาเรจ”ในการกำาหนดภาพรวมอนาคตของกลมเปาหมาย
องคกรในชมชนไดดงน
1.ความพยายามของรฐมงใหประเทศไทยทมสภาพทางภมศาสตรทเหมาะสมเปนศนยกลาง
และมศกยภาพของประชาคมเศรษฐกจอาเซยนทมประเดนสำาคญทเกยวของกบการเกษตรเชนการม
ทกษะและศกยภาพของแรงงานมฝมอ มวตถดบทางการเกษตร ศนยกลางการคมนาคมทรองรบได
อยางมประสทธภาพ โดยเฉพาะทางดานอตสาหกรรมการเกษตรใน 3 ดาน คอ (1) อตสาหกรรม
อาหารสขภาพทมความเขมแขงมากอยแลวท รฐควรเออประโยชนแกนกลงทนในการเพม
ประสทธภาพลดตนทนการวจยและพฒนาเพราะแรงงานยายโดยเสรป2559ทำาใหเกดสภาพคลอง
ขนจากเดมทแขงแกรงในการมงเปนครวโลกดวยรากฐานของการสงสมประสบการณสงและบรษท
อาหารในประเทศไทยแขงแกรงยงอยแลว(2)อตสาหกรรมดานความงามทเนนความหลากหลายของ
สมนไพรทมคณภาพสนคาเปนทยอมรบวาดกวา เพอผลลพธการเพมขดความสามารถในการแขงขน
ใหSMEsมการปรบตวเมอเปดAECททำาใหมคแขงขนมากขนและ(3)อตสาหกรรมผลตภณฑยาง
ทมวตถดบมากมายทรฐตองเรงผลตบคคลากรทกระดบ ทงเพมการวจยและพฒนาเพอเสรมการใช
เทคโนโลยการผลตและนวตกรรมในอตสาหกรรมยาง(วชระปษยนาวน,2558)
2. จากการท 10 ประเทศมการบรณาการกนดานเศรษฐกจ (พนท 4.4 ลานตารางกม.)
ประชากรเกน 600 ลานคน) มวตถประสงคหลกของการเปนตลาดและฐานการผลตเดยว (Single
Market&ProductionBase)การสรางอาเซยนใหเปนภมภาคทมขดความสามารถในการแขงขนสง
ในเวทการคาโลก การพฒนาเศรษฐกจทเทาเทยมกนระหวางสมาชกอาเซยน การเชอมโยงอาเซยน
เขากบเศรษฐกจโลกทแตกตางดานภาษาและวฒนธรรมทงมรายไดตอหวของประชากรทตางกนเชน
สงคโปรประมาณ40,000USDแตเมยนมามเพยง500USDทคงตองใชเวลาเพอทจะมผลประโยชน
ทางเศรษฐกจรวมกนอยางสมบรณ แตจะเรมตนจากการมอำานาจในการตอรองตาง ๆ กบคคาได
มากขนการนำาเขาสงออกระหวางสมาชกฯอาเซยนกจะเปนไปโดยเสรแรงงานตางชาตจะเคลอนยาย
โดยเสรทำาใหไทยไมขาดแคลนแรงงานอก (ประชาคมเศรษฐกจอาเซยน, 2558) แมสนคาและบรการ
ของไทยทมความเขมแขงจะสงออกมากขน ทมนกลงทนไทยไปลงทนในประเทศเพอนบานมากขน
แตสนคาไทยทดอยคณภาพจะขายไมออก(มตชน,2556)ในขณะเดยวกนหลงเปดAEC5ปไทยจะ
ถกประเทศเพอนบานเพมขดความสามารถในการแขงขนดานตลาดในจนไมวาเรองขาวยางพารากง
ฯลฯ (ศนยการศกษาการคาระหวางประเทศ, 2557) อยางไรกตามรปธรรมการบรณาการประชาคม
เศรษฐกจอาเซยนจะเกดแบบคอยเปนคอยไปโดยทแตละประเทศจะเลอกดำาเนน ตามกรอบขอตกลง
โดยเฉพาะในสวนทคดวาประเทศจะไดรบประโยชน สวนขอ ตกลงใดทคดวาประเทศตนยงไมพรอม
กจะยงคงหาแนวทางกดกนไมใหเกดผลกระทบดานการปฏบต เชน ถาการลดภาษศลกากรจะสงผล
วารสารเกษตร มสธ. ____ 9
กระทบตออตสาหกรรมของประเทศกจะวางมาตรการทไมใชภาษอากรมาทดแทน เปนตน (นณธฏ
พศลยบตร,2558)
3.วสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม(SMEs)ในป2557มประมาณ2.4ลานราย(98.5%
ของวสาหกจทงหมด) กอใหเกดการจางงาน 11.78 ลานคน สงออกสบเดอนแรกป 2556 มมลคา
รวม 1.57 ลานลานบาท กลมธรกจดานอาหารและเครองดมเปนกลมธรกจดาวรงสวนกลม
เกษตรกรรมจำาเปนตองไดรบการสงเสรมผานการลงทนขนพนฐาน การพฒนาสงเสรมSMEs ใหได
ระดบมาตรฐานสากลและพฒนาพนฐานดานเทคโนโลย (สำานกงานสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและ
ขนาดยอม,2557)การเพมศกยภาพจะเนนประเดนหลกคอ(ก)หนวยงานเขาไปดแลเชนสำานกงาน
สงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม:สสว.(ข)การสงเสรมดานการตลาด“สสว.”จะประสาน
งานกระทรวงพาณชยและกระทรวงการตางประเทศ (ค)การสงเสรมพฒนาขดความสามารถโดยการ
ใหธรกจฯเขาสระบบภาษ“สสว.”จะประสานงานกบกระทรวงอตสาหกรรมกระทรวงวทยาศาสตร
กระทรวงเกษตรกระทรวงแรงงานกระทรวงการคลงและกรอบของโอทอปจะประสานกบกระทรวง
มหาดไทย(ค)การเขาถงแหลงเงนทน“สสว.”จะประสานงานกบกระทรวงการคลง(ธนาคารของรฐท
เกยวของ)(สภาอตสาหกรรมแหงประเทศไทย,2557)
เอสเอมอมการประสานงานกนเปนรปแบบเครอขายรวมกบผประกอบการขนาดใหญทเปน
กญแจสำาคญในการขบเคลอนความสำาเรจทมรากฐานของ “ผลประโยชนรวม การทเอสเอมอตองม
วนยและมจรยธรรมการสงสนคาตองตรงตอเวลาเพอไมใหเสยโอกาสในการขาย”ตวอยางในเรองน
คอ เทสโกโลตสไดเลอก หจก.สกลทรพยเพมพน เปนผผลตเสอลายดอกสำาหรบเทศกาลสงกรานต
ตงแตป2544และป2558มยอดผลตเสอลายดอกสงใหเทสโกโลตสราว500,000ตวทงเสอผาอนๆ
รวมปละแสนตวทยอดรายไดปละ 200 ลานบาท (เพมยอดการสงซอทกปปละ 10%) โดยทเทสโก
โลตสเขาชวยสนบสนนดานการวางระบบการบรหารจดการตงแตการสงผา การตรวจคณภาพผา
จนถงการตรวจสอบสนคาทตดเยบเสรจแลวกอนจดสง รวมทงการบรหารในโรงงานใหเกด
ประสทธภาพทมการจดการดานตนทนไดดทมการผลตสนคาทมราคาแขงขนได ตลอดจนการหา
แหลงทนให(มตชนรายวน,2558)
4.มกระแสทางความคดมากมายทเกยวของกบการรวมและสรางความแขงแกรงแกวสาหกจ
ชมชน เครอขาย และกลมธรกจ เชน เกษตรกรรายเลกควรมการรวมตวกน เพอการบรหารจดการ
ผลผลตและหาชองทางหารายไดทางอนทนอกเหนอจากการเกบเกยวแลวขายทจะทำาใหมรายไดจาก
หลากหลายทางเพราะเกษตรกรรายใหญมรายไดทดเนองจากมวธการบรหารจดการทมากกวาการ
เกบเกยวแลวขาย เชนแมขาวเปลอกราคาตำาแตขาวสารราคาไมตก การเขากลม (สวสาหกจชมชน
ระบบเครอขายและกลมธรกจ)กจะมวธการทำางานรวมกนในการปรบปรบคณภาพสนคาใหดชวยกน
หาชองทางขายตรงแกลกคา ทางเลอกใหมกจะเกดขน เพราะเศรษฐกจไทยอยระหวางการปรบตว
โดยเฉพาะธรกจขนาดเลกทตองปรบเปลยนเพอการรองรบการแขงขนทมากขน (โฆสต ปนเปยมรฐ,
10 ____ วารสารเกษตร มสธ.
2558) ตวอยางโครงการขาวไรซเบอรอนทรยทเปนโครงการนำารองของกระทรวงพาณชย ทมงให
เกษตรกรรวมกลมทมการบรหารจดการภายในองคกรอยางเขมแขงและสามารถดแลตนเองเมอเสรจ
โครงการแลว ดวยการกำาหนดภาพรวมอนาคตของเกษตรกรปลกขาวทผผลตสามารถเขาถงตลาดได
งายขน กวางขวางขน ทตอไปจะมการพฒนาผลตภณฑเพมมลคาตอไปจากพนฐานของการเกษตร
อนทรยสากลดวยการฝกฝนใหเกษตรกรแตละกลมใหญเรยกวา“RiceberryValley”เพอการจดทำา
แผนธรกจดวยกน เพอสนองระบบการจดการคณภาพตามมาตรฐานเกษตรอนทรยทจะกระทำาพรอม
กบการยกระดบเพอการพฒนาผลตภณฑจากขาวไรซเบอรทงจะมแคมเปญ“รกใครใหRiceberry”
(กรงเทพธรกจ,2558)
5.การทำาวจยและพฒนาของคนรากหญามพนฐานของการคดรเรมมากมายควรถายทอด
และตอยอดเพอใหองคกรชมชนเขมแขง เชน อดตชางกองอาคารและสถานท ม.บรพา ชลบร
นายบรรจง ขยนกจ สรางกงหนลมในการแปรพลงลมเปนพลงไฟฟาทเรยนรดวยตนเองจาก
อนเตอรเนต ทมชาวตางชาตเขยนไว และซอหนงสอจากการเปดการอบรมของตางชาต (มแคเงนซอ
หนงสอ)มาลองทำากคดและโยงแมเหลกกบขดลวดโครงสรางเหลกเทานนเองทรเรมจดประกายเรอง
นเมอป2546ขณะยงรบราชการไปเจอกงหนลมวดปาอมพวนททางวดสรางขนแตใชงานไมไดความ
เปนคน “ชางสงเกต”กอยากซอมและลองทำาดจงเรมตนเรยนรจากอนเตอรเนตหกเดอนชวงเสาร
อาทตยวนละ18 ชวโมงดวย “ความเอาจรงเอาจง”กสามารถผลตกงหนลมไดจงเปนคนไทยคนแรกท
ประกอบอาชพดานกงหนลมทเกน 400 ตวท 350 ตว (ราคาตวละ 5-6 หมนบาททสบกวาปทแลว
ราคา4-5แสนบาทตอตว) กระจายไปในชนบทหรอตามรสอรททถาจะผลตไฟฟาขนาด500-1,000
วตต ทซอชดสำาเรจรปกประมาณแสนกวาบาท (มแผงโซลาเซลลทเขาผลตเองดวยทรวมแลวผลต
กระแสไฟฟามากกวากงหนลมฝรงถงสเทาตว) ทคนซอไปบรจาคตามวดและโรงเรยนในพนทหางไกล
ทถาไมมลมธรรมชาตกสามารถใชไดนาโมทเปนนวตกรรมใหมในการเปลยนพลงงานทสำาคญเขาอทศ
เวลาในการสอนชาวบานอยางงายๆ (ทสอนทฤษฎวนเดยวฝกทำากงหนลมอกหกวน)จนไดรบปรญญา
กตตมศกดสาขาวศวกรรมไฟฟาจาก ม.ราชมงคลสวรรณภม หลกคดของเขาคอการเนนเอาจดดของ
แตละสวนททำาการศกษามาแลวเขยนแบบจำาลองใหมเพอสรางนวตกรรมใหมขน (กรงเทพธรกจ,
2558)
ดงนนในการโมเดลภาพรวมอนาคตมดงน
1.โมเดลของภาพรวมอนาคตทเปนกรอบการทำางานของเจาหนาทในการบรณาการ
สนบสนนผกระทำาคอกลมเปาหมายเกษตรกรทมเรองของการเสรมพลงเปนศนยกลางทจะทำาใหองค
ประกอบทเกยวของเชน สถานการณปจจบนของโลกาภวตน การเขาส AEC ของประเทศ การเปน
เศรษฐกจแบบดจทล การวจยและพฒนาระดบชมชน การกรยทางขบเคลอนสความเปนวสาหกจ
ขนาดกลางและขนาดยอมของกลมเปาหมายทเปนวสาหกจชมชนเครอขายและกลมธรกจ
วารสารเกษตร มสธ. ____ 11
ปจจยสำาคญของความสำาเรจ(KeySuccessFactors:“KSF”)บทความนจะโฟกสแคตวชวด
(indicator) โฟกสเฉพาะเรองของการกระจายรายไดและการเขาถงโอกาส และบางสวนของการ
พฒนาแบบยงยน(เฉพาะการสรางความเขมแขงในชมชน)เทานน
ในเรองการกระจายรายไดและคณภาพชวตทพงปรารถนานน มตวเลขชใหเหนวา UNDP
(UnitedNationsDevelopmentProgram)มดชนวดการพฒนามนษย(HumanDevelopment
Index :HDI) (เหมอนไทยมจปฐ.วดคณภาพชวตตามเกณฑความจำาเปนพนฐาน) เนนความสามารถ
ของคนและความเสยงดานคณภาพชวตพบวาประเทศไทยป 2013=0.722 ลำาดบท 89
(ป1980=0.503ลำาดบท75)คอคณภาพชวตดขนแตอนดบตกลงเพราะตวชวดดาน“ความเหลอมลำา
ของรายได”ทเปนตวชวดใหม (ตามอยางจปฐ.ไทยททำาตงแตป 2530ทใสตวชวดดานรายไดเขาไป
ดวยตงแตแรก)(ดเรกปทมสรวฒน,2528)
ในเรองโอกาสทเทาเทยมกน ตราบใดทคนในสงคมยงแบงแยกเปนกลมเปนพวกสทธไมเทา
เทยมกนกบงชคำาตอบในดานนระดบหนงได
ในเรองของการพฒนาแบบยงยนอาจจะอธบายไดบางจาก (ก) การระดมการแกไขดานการ
บกรกทปาสงวนเกอบลานไรการโคนตนยางพาราทรกลำาปลกในปาสงวนอกเกนหาแสนตน(ข)แหลง
ธรรมชาตทมปลานำาจดมากกวาเดม (โดยเฉพาะเขตอภยทานหนาวด และปลอยปลาบกในแหลงนำา
ธรรมชาตทกป)เพราะการจดการกบโรงงานอตสาหกรรมทปลอยของเสยลงนำา(ง)สถาบนเอกชนกบ
กระทรวงอตสาหกรรมเนนISO14000(การจดการดานสงแวดลอม)กบISO26000ทเนนความรบ
ผดชอบของโรงงานอตสาหกรรมในเรองของCSR:CorporateSocialResponsibilityทสนบสนนให
องคกรดแลพนทรอบโรงงานใหปราศจากมลพษ และสนบสนนชาวบานในพนท ในการชวยสราง
สาธารณะประโยชนรวมชาวบานในพนทเชนปนซเมนตไทยมการดำาเนนการเรองฝายกนนำา (ใหวสด
กอสรางแตแรงงานชาวบาน)ตามหมบานทวประเทศเกน3.5หมนแหง(จ)การสรางความเขมแขงแก
ชมชนกระทรวงอตสาหกรรมมการจดทะเบยน“กลมธรกจ(cluster)”ดานการเกษตรเกน350แหง
ทสวนใหญยงเรยกตนเองวา“เครอขาย(network)”แตเปนเครอขายทมการประกอบการธรกจครบ
วงจรทางการเกษตรและมสมาชกในพนทระดบประเทศ(หลายจงหวด)ฯลฯ
2.ภาพรวมอนาคตของกลมเปาหมาย (วสาหกจชมชน เครอขาย กลมธรกจทมอยแลวใน
ชมชน)ทเปนผกระทำาตามบทบาทของผกระตนใหแกกลมเปาหมายทเปน“ผกระทำา”(ไมใช“ผถก
ระทำา”) ใหเขาใจถงผลดของการวาดภาพรวมอนาคตทเขาเองตองกำาหนดปจจยสำาคญของความ
สำาเรจ (KSF) ตลอดจนกำาหนดเนองานและเมดงานทเปนปจจยของความสำาเรจทวกฤต (Critical
Success Factors : CSF) ดวยการรวมทำาในบทบาททสองคอการเรงปฏกรยา (catalyst) ดวยการ
ทำางานรวมกบกลมเปาหมายผกระทำาในสถานภาพของผประสานงานทใหแนวคดและกรอบการ
ทำางานทเรมตนจากพาไปดงาน “ตนแบบ (prototype)” เพอใหกลมเปาหมายทเปนวสาหกจชมชน
12 ____ วารสารเกษตร มสธ.
เครอขาย กลมธรกจทมความพรอมรวมกนและมความหวง(ความฝน ความปรารถนา + ความเชอ)
กำาหนดภาพรวมอนาคตจากพนฐานทเขาและวถชวตทเขาพงปรารถนาทจะ“ม”“เปน”“อย”“ทำา”
ตามขนตอนหลกของการเสรมพลงกนกอนตามขนตอนคอ (1) แสวงจดรวมสงวนจดตาง (2) การ
กำาหนดตารางการปฏบตการในการบรรลเปาหมาย(3)การระดมพลงสมอง(4)การกำาหนดผประสาน
งานทเปนตวแทนกลมเปาหมายเพอรบการถายโอนจากเจาหนาทรฐ(5)การกำาหนดผลประโยชนใน
ลกษณะกลยทธชนะ-ชนะทจะเอาจดแขงขององคกรทำางานเชงรกใหเกดประโยชน“โอกาส”ททาง
รฐไดเอออยางเกดประโยชนสงสด(6)การดำาเนนการใหเกดสภาวะขอตกลงรวมหรอฉนทามต(con-
sensus) ทเปนภาพรวมอนาคตเทานน จงจะเกดการเสรมพลงอยางเกดผลทแทจรงแนนอนภาพรวม
อนาคตของเขากเกยวของกบโครงสรางทตองปรบใหสมดล เจาหนาทรฐทำาบทบาทขอสามคอการจด
ตงหรอปรบเปลยนองคกรใหมโครงสรางการ “เสรมพลง” และตามบทบาทขอสคอการถายโอนหรอ
สงผานขอมลและแหลงของขอมลทเหมาะสม
แผนกลยทธการปฏบตตามประเดนยทธศาสตรและการปรบเปลยนคณลกษณะ
1.กลยทธตามประเดนยทธศาสตร (strategic issue) ประเดนยทธศาสตรในเรองนจะเนน
การขบเคลอนใหเกดพลงรวมในการบรรลเปาหมายทางสงเสรมและพฒนาสวนกลยทธ(ทศทางและ
แนวโนมอนชาญฉลาดในการบรรลโมเดล)ภาพรวมอนาคตของกลมเปาหมาย
1.1กลยทธของเจาหนาทในการสนบสนนกลมเปาหมายเกษตรกรพนฐาน จะโฟกสท
กลยทธพนฐานดานการสงเสรมการเกษตรทเปนรากฐานการปฏบตอยแลวเชน(1)การเรมตนจากสง
ทมอยในชมชน(2)ทกคนมศกยภาพเมอไดรบโอกาส(3)การทำาไป(ดวยทำาตามความรหรอความคด
สสำาเรจ)เรยนรไป(learningbydoing)(4)คนทมความสามารถในองคกรชวยคนในองคกร(ทมขด
ความสามารถจำากด)ใหชวยตนเองได(helpthemtohelpthemselves)ชวยตนเอง(selfhelp)
ไดมตวชวดสามตวคอ คดเอง “ชอบ” (ชอบ=ถกตองเหมาะสม”) ทำาเองเปน และแกปญหาเอง
“ชอบ”แลวจงเขาสขนทสองคอพฒนาการพงตนเอง(self-reliancedevelopment)ทมตวชวดทม
เงอนไขพนฐานคอทำางานรวมกนเปนวสาหกจชมชน เครอขาย และกลมธรกจ ทมตวชวดสามตวคอ
(4.1)มความเปนอนหนงเดยวกน(solidarity)ในเรอง(ก)ปญหารวมความสนใจรวมความตองการ
รวม (4.2) มการแบงงานกนทำาตามถนดเพอสรางทกษะ (ความร/ความคดสสำาเรจนำาการกระทำาแลว
ทำาจนชำานาญ) (4.3)มการแบงผลประโยชนอยางเสมอภาค (equity= ใครทำามากไดมากทำานอยได
นอยไมใชเทากนทกคน)(5)ทกคนในเครอขายทกรปแบบมเอกเทศ(autonomousเหมอนประเทศ
สมาชกอาเซยน) ททกคนมาบรณาการกน (6) ใชเทคโนโลโลยทเหมาะสม(appropriatetechnology)
ทตามแนวคดพนฐานคอ“การตลาดนำานวตกรรม”
1.2กลยทธและการนำากลยทธไปปฏบตของกลมเปาหมายเกษตรกรจะเนนทกลม
เปาหมายเปนผกระทำาเจาหนาทเปนผสนบสนนทมกระบวนการทสำาคญไดแก
วารสารเกษตร มสธ. ____ 13
1.2.1การวเคราะหทเนนการวเคราะหเชงเหตและผลในเรองการขบเคลอนใหเกด
กระบวนการทพงประสงคนน เจาหนาทฯทำาการถายทอดเทคนค “SWOT analysis” เพอกำาหนด
สถานภาพปจจบนของกลมเปาหมายในเรอง“จดแขง”“จดออน”“โอกาส”และ“ภาวะคกคาม”เพอ
เขาไดมการวเคราะหสถานการณกลมเปาหมายเองในดานทเกยวของกบเศรษฐกจ สงคม ฯลฯ ตาม
กรอบททนสมยแลวฝกใหกลมเปาหมายกำาหนดกลยทธดวยการใชเทคนค“TOWSmatrix”ทเนนใน
เรอง ของแมททรกของ “จดแขงและโอกาส” เปนกลยทธหลกของการทศทางและแนวโนมอนชาญ
ฉลาดในการบรรลภาพรวมอนาคตของเขาเองดวยตวกลมเปาหมายเอง
1.2.2กระบวนการขบเคลอนพลง จะโฟกสไปทการสนบสนนผประกอบการเกษตร
วสาหกจในชมชนเครอขาย(network)และกลมธรกจ(cluster)ในการขบเคลอนผลกดนไปสการ
เปนวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม (SMEs) เพอสนองความคาดหวงของกลมลกคาเปาหมาย
(customertargetgroup)ผมสวนไดสวนเสย(stake-holders)ตามกลยทธชนะ-ชนะทเรมตน
จากการเรยนรและเตบโต(learning&growth)ไปสการ“สนบสนน”การปรบเปลยนองคกรภายใน
ของกลมเปาหมายเกษตรกรทเปนวสาหกจชมชน เครอขาย กลมธรกจทจะขบเคลอนไปสวสาหกจ
ขนาดกลาง-ยอมเพอตอบสนองความคาดหวงของกลมลกคาเปาหมายในเรองของ (ก) ความตองการ
(ข)ความพงพอใจ(ค)การเพมคณคา(valuespreposition)
1.2.3การบรณาการนวตกรรมทางความคดและเทคโนโลยทเหมาะสม(Appropriate
Technology) จะโฟกสกบความคดตาง ๆ ทสอดคลองกบเอกลกษณของความเปนคนไทย เชน
แนวคดและปรชญาของศาสนาพทธ แนวคดของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ ดานเกษตรทฤษฎ
ใหมและปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ในการระดมความคดของสมาชกในองคกร การสรางโมเดลทาง
ธรกจ (BusinessModel) ดวยการระดมความคดของสมาชกกลมเปาหมายดวยเทคนค “Business
Mode Canvas” จะชวยใหเกดการแจกแจงองคประกอบใหม 9 บลอค (block) ในการมองภาพ
ของกจกรรมการจดการในรปแบบธรกจใหครบถวนตามบลอคทงเกาคอ (1) กลมลกคาเปาหมาย
(customersegments)ทงแบบเฉพาะกลม(niche)กลมลกคาองคกรรวมทงธรกจททำาหนาทเปน
ตวกลางเชอมโยง (2) คณคาทกลมลกคาเปาหมายรบร (value proposition) คณคาทลกคารบร
เชนการเพมชองทางเขาถงกลมลกคาเปาหมายใหม ลกคามสวนรวมแชรประสบการณทด การชวย
ลกคาประหยดตนทน การบรการทไมมความเสยง (3) ชองทางจำาหนาย (channels) ทกำาไรด
(4) สายสมพนธกบลกคา (customer relationship) โดยเฉพาะทผานทางออนไลนทเปนเครอขาย
ทางสงคมคอยชวยเหลอ (5)การไดมาซงรายได (revenuestreams) เชนคาขายสนคาคาลขสทธ
หรอการเปดใหลกคาใชฟรแตคดคาใชจายจากผโฆษณา(6)ทรพยากรขององคกร(keyresources)
ทเปนทงทน ทรพยากรบคคล ทรพยสนทางปญญา ฯลฯ (7) กจกรรมขบเคลอนธรกจ (key
activities)ทสนบสนนกลมลกคาเปาหมาย(8)คคาหรอ“outsoures”ขององคกร(keypartner)
14 ____ วารสารเกษตร มสธ.
(9) คาใชจายหลก (cost structure) ของธรกจ (ดรายละเอยดในจำาลกษณ ขนพลแกว, (2558),
กลฉตรแตรกลณอยธยา,2558)
ตวอยางกลมธรกจทประสบความสำาเรจในเรองนไดแก เครอขาย (ความจรงคอกลมธรกจ
ผปลกมะมวงทมรากฐานจากวสาหกจชมชนมะมวงกบสหกรณในจงหวดฉะเชงเทรา) ผปลกมะมวงฯ
แลวทำาไมตอง “เครอขาย” และกลมธรกจ ทำาไมไมเนนระดบรากหญาทยงชวยตนเองไมไดคอ
เกษตรกรเปาหมายทเปนเกษตรกรรายยอย (small farmers) เพราะยคนผานพนสภาวะการพง
ตนเองได (self-help) ของเกษตรกรรายยอยไปแลวและแกนนำา (core persons) ตองขนสยคสอง
ของเกษตรทฤษฎใหมของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทจะตองบรรลแนวทางของธนาคารโลกคอ
การพฒนาการพงตนเอง(selfreliancedevelopment)ของการทำางานเปนกลมของกลมเปาหมาย
ตามตวชวด 3ประการคอ (ก) การเขามารวมเปนเครอขายเพราะมความเปนหนงเดยวกน (solidarity)
ในเรองของปญหารวม (common problems) ความสนใจรวม (common interest) และความ
ตองการรวม (common needs) (ข) มการแบงงานกนทำาตามความถนด (ค) มการแบงปนผล
ประโยชนรวมอยางเสมอภาค
2.คณลกษณะทพงปรารถนาของเจาหนาทรฐและเอกชนในการบรการสนบสนนฯ โฟกสสง
ตอไปน
2.1พฤตกรรมในการรบรหรอเปดรบ“ความรสความสำาเรจ”ทงแนวคดและวธการคอ
โฟกสทความคด(เนนการเรยนรวธคดมากกวาวธการ)ในการนำาการกระทำาทมกรณตวอยางทสำาคญ
เชนบรษทอครารซอรสเซส(มหาชน)ทำากจกรรมเหมองแรทองคำานำาความคดการปลกขาวไรซเบอร
อนทรยรอบเหมองทองคำาในป 2557 ทจงหวดพจตร 1,020 ไร เพชรบรณ 797 ไร และพษณโลก
118 ไร ใหเกษตรกรเชานาราคาถกเปนพเศษและประสานงานกบเกษตรจงหวดและตำาบลฯดาน
เทคโนโลยและประสานงานในการเกบตวอยางทดสอบ ในการเฝาระวงโลหะหนกทตกคางเพอคน
ปลกคนกนไดมนใจขาวคณภาพ รวมทงการตลาดและชองทางจำาหนาย ทเนนบรรจภณฑใหมรป
ลกษณทออกแบบสวยทนสมยใหขาวไรซเบอรรของชมชนเปนผลตภณฑหนงตำาบลหนงผลตภณฑ
ของโอทอป(อครารซอรสเซสจำากด(มหาชน),2558)
2.2สงสมพลงทงหาในดวงจตฉนทะ(รกในงานททำา)ศรทธา(ความปรารถนา+ความ
เชอ) สต (รบรตลอดวาจะใชความเรวดานเวลาและการทมสดตวทจะบรรลความสำาเรจตามเปาหมาย
สมาธ ทเนนใจจดจอเปาหมาย ยมไมวาดงามหรอเลวราย กอเกดความสขเพราะบรรลเปาหมายท
กำาหนดเสมอนการปนจากภเขาเลกสภเขาใหญ มการพฒนาศกยภาพตนเองเพอรองรบอนาคตท
เปาหมายสงๆและบรรลปญญาทเนนขดความสามารถในการนำาเอาความรความคดสสำาเรจไปปฏบต
จนเกดผลทพงปรารถนา
สรปการเปลยนแปลงโครงสรางของภาคเกษตรนวตกรรมแนวคดมความจำาเปนทเจาหนาท
รฐ เอกชนตองปรบเปลยนตวเองในเรองสำาคญคอ การกำาหนดภาพรวมอนาคต กลยทธการสงเสรม
วารสารเกษตร มสธ. ____ 15
และพฒนาตลอดจนโฟกสในเรองคณลกษณะทจำาเปนในการสนบสนนกลมเปาหมายเกษตรกรใหเขา
เปนผกระทำาทมคณภาพ
เอกสารอางอง
กรงเทพธรกจ.(2558).ผแปรเปลยนลมเปนพลงงาน.กรงเทพมหานคร:กรนไลฟ.
กอเกยรตนอยสำาล.(2558).พฒนาภาวะผนำาทความคด. กรงเทพมหานคร:กรงเทพธรกจ.
กลฉตรฉตรกลณอยธยา.(2558).การออกแบบคณคาใหตรงใจลกคา (Business model Canvas)
ตอนท 1. กรงเทพมหานคร:โพสตทเดย.
จำาลกษณขนพลแกว.(2558).ออกแบบคณคาใหตรงใจลกคา.กรงเทพมหานคร:กรงเทพธรกจ.
โฆสตปนเปยมรฐ.(2558,17กรกฎาคม). (บทสมภาษณแกเครอเนชน),กรงเทพมหานคร:กรงเทพ
ธรกจ.
ดเรกปทมสรวฒน.(2528).ดชนพฒนามนษยและความเหลอมลำา.กระแสทรรศ,กรงเทพมหานคร:
มตชนรายวน.
นณธฏพศลบตร.(2558).แนะรฐวางหมากใหชดกอนเขาส AEC.กรงเทพมหานคร:โพสตทเดย.
มตชนรายวน.(2558).ปนเครอขายเอสเอมอ.ธรกจเอสเอมอ,กรงเทพมหานคร:มตชนรายวน.
มตชน (2556, 17 กรกฎาคม).ศนยการศกษาอาเซยนมหาวทยาลยธรรมศาสตร 2556. สนคนจาก
www.ecberkku.com
วชระปษยนาวน. (2556). เปดผลวเคราะหอตสาหกรรมไทยมนใจศยกภาพรองรบ AEC องคความร
ประชาคมเศรษฐกจอาเซยน. สบคนจากwww.thai-aec.com.
ประชาคมเศรษฐกจอาเซยน. (2558).ประชาคมเศรษฐกจอาเซยน. สบคนคนจากwww.ประชาคม
เศรษฐกจอาเซยน.net
ศนยการศกษาการคาระหวางประเทศ. (2557, 26 พฤศจกายน). ศนยการศกษาการคาระหวาง
ประเทศ. สบคนจากwww.VoiceTV21.com
สำานกงานสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม.(2557).สสว.คาดการณป 2557 SMEs เตบโต
4.3%. สบคนจากwww.sme.go.th
สภาอตสาหกรรมแหงประเทศไทย. (2553). สำานกงานสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม.
สบคนจากwww.thailand.ahk.de
สภาอตสาหกรรมแหงประเทศไทย. (2557).แนวทางการเพมศกยภาพในการแขงขนของ เอสเอมอ.
สบคนจากwww.thailand.ahk.de
อครารซอรสเซสจำากด(มหาชน).(2558). อคราฯเดนหนาหนนฯ. ธรกจ-การตลาด,กรงเทพมหานคร:
โพสตทเดย.
16 ____ วารสารเกษตร มสธ.
An Analysis of Off Season Rice Production Efficiency of Mueang Suphan Buri
Agricultural Co-operatives Ltd. Members
Anucha Wittayakorn-Puripun Pinyoo1, Aomjai Trasang2
1CooperativesDivision,SchoolofAgricultureandCooperatives,SukhothaiThammathiratOpenUniversity,
Bang-PodSub-DistrictParkkred,NontaburiProvince,Thailand.2TheOfficeofSuphanBuriProvincialCo-operatives,SuphanBuriProvince,Thailand.
*Correspondingauthor:puanucha@windowslive.com
Abstract
Theobjectivesof this researchwere1) tostudythegeneral informationof
MueangSuphanBuriAgriculturalCo-operativesLtd.Members2)toanalyzecostsand
returnsofoff-seasonriceproductionofMueangSuphanBuriAgriculturalCo-operatives
Ltd.Members 3) to analyze the off-season rice production efficiency ofMueang
Suphan Buri Agricultural Co-operatives Ltd.Members in 2012/2013 crop year. The
populationofthisresearchwasMueangSuphanBuriAgriculturalCo-operativesLtd.
Members,SuphanBuriProvince.ThepurposivesamplingwasappliedinTambolSuan
Tangareabecausethisareawasclassifiedastheareaofefficiencyproductionaimed
at the efficiency input applicationwhich led to themaximum efficiency of rice
production. 40Mueang SuphanBuri AgriculturalCo-operatives Ltd.Memberswere
selected as the sample size by simple random samplingmethodology. Statistical
methodologies were arithmetic mean, standard deviation as well as the analysis of
production efficiency. The estimated production function was Cobb-Douglass
functionalform.Theproductionefficiencymeasurementmethodologywasestimated
by Stochastic Frontier Production. The research found that 1) themajority of
Cooperatives members were men who were 54 years old average with the
educational levelofprimary level. Themajorityofproduction landwasownerof
cooperativesmembers.Themajorcapitalofriceproductionwasmembers’owner.2)
the study of costs and returns of off-season rice production by cooperatives members
were286.5$peracrewiththereturnsof997.58$peracre.Thenetreturnswere
วารสารเกษตร มสธ. ____ 17
711.08$peracre.Theoutputsofoff-seasonriceproductioninthe2012/2013crop
yearweregreaterthan2.5tonsperacreaccountedfor62.50percentand3)thestudy
ofoffseasonriceproductionefficiencyofCooperativesmemberswasattheaverage
levelof1.0126indicatedthemembers’productionefficiencywasinthegoodshape.
The estimated coefficients of production functionwere 0.9767 demonstrated the
DecreasingReturntoScale(DRS)ofoff-seasonriceproductionfunction.
Keywords: Off Season rice Production Efficiency, Mueang SuphanBuri Agricultural
Co-operativesLtd.
1. Introduction
Rice plantation has been the main production in the world especially in China
and Indiaasthemainproductionarea. InThailand, rice isnotonlythemaincrop
production but also the stable food of Thai people as the main rice production
country, rice exporting earned 1,216million $, ranked number 7 of the world
production.(TheOfficeofAgriculturalEconomics,2011:2)
Fromthelast10years,Thailandhas3,812millionacrewiththericeproduction
of 6,426million tons yearly. Off-season rice production has been still themain
productionalloverThailandclassifiedbythefollowing---middlepartwith40percent
ofproductionarea,northernpartwith38percentofproductionarea,north-eastpart
with18percentofproductionareaandsouthernpartwith2.3percentofproduction
area (TheOffice of Agricultural Economics, 2011:9) Considering by the province,
SuphanBuriProvincehasbeenandisstillthebiggestproductionareaofoffseason
riceproductionfollowedbyNakornsawanProvince,aswellasPitsanulookProvince
(TheOfficeofAgriculturalEconomics,2011:9)
Sincelast10years,theoffseasonriceproductionhasbeenincreasedinterms
ofproductionandoutputwithover60percent(TheOfficeofAgriculturalEconomics,
2011:9)
Intermsofproductionarea,yieldandyieldperacre,SuphanBuriProvincearea
hasthehighestyieldwith0.873tonperacre.ItseemstobeSuphanBuriProvince
area has been the highest area of production which should be measurement for
theproductionefficiency---broughttotheresearchtopicofefficiencymeasurement
18 ____ วารสารเกษตร มสธ.
of off season rice production by cooperativesmembers. The research outcome
would be beneficial of cooperativesmembers and related agencies to apply this
researchresultsastheguidanceforproducers.
2. Research Objectives
1.TostudythegeneralityofoffseasonriceproducerasmembersofSuphan
BuriAgriculturalCooperativesLtd.
2.Toanalyzeproductioncostsandreturnsofoffseasonriceproductionof
SuphanBuriAgriculturalCooperativesLtd.members
3.To analyze the efficiency of off season rice production of Suphan Buri
AgriculturalCooperativesLtd.members
3. Literature Reviews
3.1 Related Researches
MungkornPormsang(1997:4)studiedthecomparisonoftheefficiencyofrice
productionbothofirrigationandoffirrigationsystem.WithapplyingtheCobb-Douglas
production function, he found that the production function of both irrigation and off
irrigationriceproductionfunctionexpressedtheconstantreturntoscale(CRS)with
the factors of land, labor, production cost. In terms of the production efficiency,
he found that rice production in irrigation area had more technical and economically
efficiencythanthatoffirrigationarea.
Artit Thomya (2001:5) studied the efficiency comparisonof rice production
between chemical rice production pattern and non-chemical rice production pattern
inLopburiProvinceareawiththeapplicationofCobb-DouglasProductionfunction
ofThaiHomMalirice.Hefoundthatthechemicalriceproductionhadhigheryield
thannon-chemicalriceproduction.Inaddition,thechemicalriceproductionhadthe
biggerreturn.Moreover,chemicalriceproductionhadmoreefficiencyofproduction
thannon-chemicalriceproduction.
NongnuchChamppetch(2003:12)studiedthetechnicalefficiencyoforganic
riceproductionatYasothornProvince,Thailand.She identifiedthe riceproduction
functionwith Cobb-Douglas production function and estimated the in-efficiency
equationbyMaximumLikelihoodfunction.Shefoundthatorganicriceproductionhad
วารสารเกษตร มสธ. ____ 19
technicalefficiency.Inaddition,farmerscouldmanagetheirownresourcewidely.
PichanChukao(2011:12)studiedthelocalriceproductionfunctionatPattalung
provincenamelySungyodrice.Hecollectedthedatafrom77sampleswithpurposive
samplingtechnique.Hefoundthatthetechnicalefficiencyof riceproductionwith
84.81percentoverallimpliedthatthericeproductionhadhighefficiency.Production
functioncouldbeexpressedbyland,pesticideandlaborfactorswith99percentof
statisticalconfidence.
3.2 The Theory of Cobb-Douglas Production Function
In economics (Cobb C. W.,Douglas:1928:135-165), the Cobb–Douglas
production function is a particular functional form of the production function, widely
used to represent the technological relationship between the amounts of two or
more inputs, particularly physical capital and labor, and the amount of output that
canbeproducedbythoseinputs.TheCobb-Douglasformwasdevelopedandtested
againststatisticalevidencebyCharlesCobbandPaulDouglasduring1927–1947
Figure 1 The Composition of Cobb-Douglas Production Function
Figure 2 TheExhibitionofIsoquantintheofCobb-DouglasProductionFunctionInits
most standard form for production of a single good with two factors, the function is
1
Figure 1 The Composition of Cobb-Douglas Production Function
Figure 2 The Exhibition of Isoquant in the of Cobb-Douglas Production Function
In its most standard form for production of a single good with two factors, the function is
Where:
Y = total production (the real value of all goods produced in a year)
1
Figure 1 The Composition of Cobb-Douglas Production Function
Figure 2 The Exhibition of Isoquant in the of Cobb-Douglas Production Function
In its most standard form for production of a single good with two factors, the function is
Where:
Y = total production (the real value of all goods produced in a year)
20 ____ วารสารเกษตร มสธ.
Y = ALβ Kα
Where:
Y =totalproduction(therealvalueofallgoodsproducedinayear)
L =laborinput(thetotalnumberofperson-hoursworkedinayear)
K = capital input (the real value of all machinery, equipment, and buildings)
A =totalfactorproductivity
α and β are the output elasticity of capital and labor, respectively. These
valuesareconstantsdeterminedbyavailabletechnology.
Output elasticity measures the responsiveness of output to a change in levels
ofeitherlabororcapitalusedinproduction,ceterisparibus.Forexampleifα=0.45,
a1percent increase incapitalusagewould lead toapproximatelya0.45percent
increaseinoutput.
Further,if
α +β=1, the production function has constant returns to scale, meaning that doubling
theusageofcapitalKandlaborLwillalsodoubleoutputY.If
α +β<1, returns to scale are decreasing, and if
α+β>1, returnstoscaleareincreasing.Assumingperfectcompetitionand α + β =1, α
and β canbeshowntobecapital’sandlabor’ssharesofoutput.
CobbandDouglaswereinfluencedbystatisticalevidencethatappearedto
show that labor and capital shares of total output were constant over time in
developedcountries;theyexplainedthisbystatisticalfittingleast-squaresregression
oftheirproductionfunction.Thereisnowdoubtoverwhetherconstancyovertime
exists.
Nonetheless, the Cobb–Douglas function has been applied tomany other
contextsbesidesproduction.Itcanbeappliedtoutilityasfollows:
u(x1 , x2 ) = xα z1 x
β2 ;
wherex1andx
2arethequantitiesconsumedofgood#1andgood#2.
วารสารเกษตร มสธ. ____ 21
Initsgeneralizedform,wherex1,...,x
Larethequantitiesconsumedofgood
#1,...,good#L,autilityfunctionrepresentingtheCobb–Douglaspreferencesmaybe
writtenas:
L
ũ(x ) = ∏ xiαi , x = (x1, ... , xL)
i = 1 1Let λ = λ
1 + ... + λ
L, since the function x → x λ isstrictlymonotoneforx>0,itfollowsthat
1 u(x ) = ũ(x) λ representsthesamepreferences.Setting αi = λi / λ it can be shown that
L L
u(x ) = ∏ xiαi , ∑ αi = 1
i = 1 i = 1
Theutilitymaybemaximizedbylookingatthelogarithmoftheutility
L
ln u(x) = ∑ αi ln xi i = 1
whichmakestheconsumer’soptimizationproblem:
L L
max ∑ αi ln xi s.t. ∑ pi xi = w i = 1 i = 1
Thishasthefollowingsolution:
j : xj = wαj
pj
An interpretation of this solution is that the per-unit fraction of the consumers
incomesusedinpurchasinggoodjisexactlythemarginalterm αj
The Cobb–Douglas function form can be estimated as a linear relationship using
thefollowingexpression:
ln(Y) = αo + ∑ αi ln (Ii) i
A
22 ____ วารสารเกษตร มสธ.
Where:
Y =Output
Ii =Inputs
αi =Modelcoefficients
The model can also be written as
Y = (I1 )α1 * (I2 )
α2 ...
Asnoted,thecommonCobb–Douglasfunctionusedinmacroeconomicmodelingis
Y = Kα Lβ
where K is capital and L is labor.When themodel exponents sum to one, the
production function is first-order homogeneous,which implies constant returns to
scale-thatis, ifall inputsarescaledbyacommonfactorgreaterthanzero,output
will be scaled by the same factor
ThetranslogproductionfunctionisageneralizationoftheCobb–Douglasproduction
function.Thenametranslogstandsfor‘transcendentallogarithmic’.
Thethreefactortranslogproductionfunctionis:
ln(Y ) = ln(A) + αL ln(L) + αK ln(K) - αM ln(M) + bLL ln(L) ln(L) + bKK ln(K) ln(K) +
bMM ln(M) ln(M) + bLK ln(L) ln(K) + bLM ln(L) ln(M) + bKM ln(K) ln(M)
= f (L,K,M).
where A =totalfactorproductivity, L =labor, K =capital, M =materialsandsupplies,and
Y =output.
Theconstantelasticityofsubstitution(CES)functionis
Y = A (αKγ + (1 - α)Lγ) 1 ,
γ
in which the limiting case γ =0correspondstoaCobb–Douglasfunction, Y = AKαL1-α with
constantreturnstoscale.
Toseethis,thelogoftheCESfunction,
ln(Y ) = ln (A) + 1 ln (αKγ + (1 - α) Lγ)
γ
วารสารเกษตร มสธ. ____ 23
canbetakentothelimitbyapplyingl’Hôpital’srule:
lim ln(Y ) = ln (A) + α ln (K) + (1-α) ln (L).
Therefore, Y = AKα L1-α
4. Scope of Study
TheresearchwasfocusedonSuphanBuriAgriculturalCooperativesLtd.Su-
phanBuriProvince,ThailandintheCropYearof2012/2013.
5. Research Methodologies
5.1DataCollecting---thedatawerecollectedbothprimarydataandsecondary
data.Theprimarydatawascollectedbyapplyingthequestionnaireof40samples
ofSuphanBuriAgriculturalCooperativesLtdmembersasaunitofoff-season rice
producerbypurposivesamplingtechnique.Thesecondarydatawerecollectedfrom
documents,yearlyreportsandsomeotherofficialreports.
5.2DataAnalysis---Inordertoanswerthe1stand2ndobjective,researcher
applieddescriptivestatisticswhichwerepercentageasthetoolofdataanalysis.To
answerthe3rdobjective,researcherappliedtheCobb-Douglasproductionfunction
with Double Logarithm Functional Form to find out the fit production function.
The technicalefficiencyofoff season riceproductionwasestimatedbystochastic
frontierfunction.TheT-test,F-testandCoefficientofDeterminationwereappliedas
thestatisticstoolofdataanalysis.
6. Results
6.1 The Generality of Suphan Buri Agricultural Cooperatives Ltd. members
ThegenderofSuphanBuriAgriculturalCooperativesLtdmemberswere65
percentofmaleand35percentoffemalewhiletheaverageageofmemberswere
54 years old.Most of Cooperativesmembers earned primary level of education
with30yearsaverageofriceplantationexperiences.Thefamilysizewastheaverage
of4personswhiletheyexploitedalloffamilylaborasthemainlaborinricefarm.
Theaveragefarmlandsizewas12acrewhichownedbycooperativesmembers.
24 ____ วารสารเกษตร มสธ.
6.2 Cost and Returns of Off Season Rice Production
Theoffseasonriceproductioncomprised43percentoflabor,18percentof
fertilizer,16percentofseed,10percentofpesticide,and13percentofwatersupply
service.Thetotalcostperacrewasaccountedfor286.50$whilethetotal return
peracrewasaccountedfor997.58$peracrewiththenetreturnof711.08$peracre.
AccordingtotheRoyalThaiGovernmentPolicytosupportThaifarmers,thepartial
rice production cost was subsidized by government policy through the irrigation
system especially the off season rice production as well as the minimum price
guarantee---ThisreflectedthehighernetreturnsofCooperatives’members.
6.3 The Efficiency of Off Season Rice Production
AccordingtoCobb-Douglasproductionfunction(CobbC.W.,Douglas:1928),
the estimated off season rice production function with double logarithm functional
formasfollow:
lnY=0.6311+0.3229lnX1+0.2193lnX
2+0.2809lnX
3+0.1536lnX
4
(1.8270)***(4.2171)***(2.3214)***(3.4356)***(2.4246)***
R2=0.950
T-value is in the parenthesis
***99percentofstatisticallysignificant
Where:
Y =Output($/Acre)
X1 =Labor($/Acre)
X2 =Seed($/Acre)
X3 =Fertilizer($/Acre)
X4 =Pesticide($/Acre)
TheoffseasonriceproductionwasexpressedtheDecreasingReturntoScale
(DRS)whichcouldbeestimatedby thesummationofcoefficientsof independent
variables (CobbC.W.,Douglas:1928)whichcouldbe0.3229+0.2193+0.2809+
0.1536=0.9767
TheTechnicalEfficiency(TE)oftheoff-seasonriceproductionofSuphanBuri
Agricultural Cooperatives Ltd. was expressed as (Y/Y*) where Y and Y*stands for
วารสารเกษตร มสธ. ____ 25
TechnicalEfficiencyofCo-operativesLtd.
Members:TE(Y/Y*)
Maximum 1.4513
Minimum 0.7685
Average 1.01258
Source:Calculation
Theoutput showed themaximumTechnicalEfficiency (TE)ofoff season rice
productionwas1.453whiletheminimumwas0.7685.TheaverageTEofoffseason
riceproductionwas1.01258whichwasbiggerthan1meaningthattheTEofoffseason
riceproductionhadthehighefficiency.
7. Conclusion and Discussion
TheresearchfindingswereSuphanBuriAgriculturalCooperativesLtd.Members
had faced with the low level of educational background which would be the problem
of technology transfer especially in rice plantation technology. According to the
research output, we found that the Cooperatives members still had the positive
net income while the off-season rice production function faced with Decreasing
ReturntoScale(DRS).DRSobviouslyexpressedpercentageofoutputsyieldedwas
less than the percentage of inputs increased which meant that Cooperatives members
as theoff season riceproducerswouldencounterwith thenegative income. The
subsidizationpolicyconductedby theRoyalThaiGovernment stillbe the tool to
supporttheoffseasonriceproductioninThailand.TheaverageTechnicalEfficiency
(TE)stillbehigherthan1---thismeantthatcooperativesmembersstillhaveagood
shapeintermsofproductionefficiency.
ActualOutputandstandardoutputrespectively.Thestandardoutputwascalculated
byestimatedregression.TheTEcouldbeexpressedastable1:
26 ____ วารสารเกษตร มสธ.
Acknowledgement
I,personally, thanktomyBelovedFatherwhoshowedmehison-goingwork
throughouthislife.IpaidmygreatesttributetomyBelovedMotherwhohasbeen
and still bemy first teacher ofmy longevity. ThankGod to giveme awonderful
family---Wittayakorn and Puripunpinyoo---who always give me the “unconditional
love”.
Rererences
Artit Tomya (1999), The Comparative Analysis of Production Efficiency between
Chemical and Non-Chemical of Rice Production in Lopburi Province, Thailand,
MasterThesis,ThammasatUniversity
Department of Rice, Ministry of Agriculture and Cooperatives, the Royal of Thai
Government(2013),RiceTechnologyinThailand
Department of Cooperatives Promotion, Ministry of Agriculture and Cooperatives,
theRoyalThaiGovernment(2013),CooperativesinThailand
MungkornMungsang(1997).The Efficiency Comparison of Rice Production of Irrigation
and off Irrigation Area in the Crop Year of 1995/1996, Master Thesis, Kasetsart
University
Nongnuch Chamwong (2003). The Analysis of Technical Efficiency of Organic
Rice Production in Yasothon Province, Thailand, Master Thesis, Thammasat
University
PichanSukoa(2011).An Analysis of Efficiency Sungyod Rice Production at Pattalung
Province, Thailand,MasterThesis,ThammasatUniversity
TheOfficeofAgriculturalEconomics,Ministry of Agriculture and Cooperatives, the
RoyalThaiGovernment,(2011)AgriculturalStatisticsofThailand
Barnett,William (2007). “Dimensions and Economics: Some Problems”. Quarterly
JournalofAustrianEconomics7(1).
Bruce R. Beattie, C. Robert Taylor andMyles J.Watts (2009). The Economics of
Production 2nd Edition,KriegerPublishingLtd.
วารสารเกษตร มสธ. ____ 27
Cobb,C.W.,Douglas, P.H. (1928).A Theory of Production, AnAmericanEconomic
Review,18Supplement,139-165
David L. Derbertin (2012).Agricultural Production Economics 2nd Edition, Create
Space Independent Publishing
Filipe,Jesus;Adams,F.Gerard(2005).“The Estimation of the Cobb-Douglas Function:
A Retrospective View”.EasternEconomicJournal31(3):427–445.
Houthakker,H.S. (1955).The Pareto Distribution and the Cobb–Douglas Production
Function in Activity Analysis, TheReviewofEconomicStudies23(1):27–31
SevendRasmussen(2010).Production Economics, SpringPublishcation.
TheCobb-DouglasProductionFunctionOneAgain(2010):Its History, Its Testing, and
SomeNewEmpiricalValue,JournalofPoliticalEconomy,84(5):903-916
Walsh,Carl(2003).Monetary Theory and Policy (2nd ed.). Cambridge:MITPress
28 ____ วารสารเกษตร มสธ.
ภาวะผนำา ประสทธผลของวสาหกจชมชน และตวแบบการพฒนาภาวะผนำา
ดานการประกอบการ
Leadership, the Effectiveness of Community Enterprise and
Entrepreneurial Leadership Development Model
ฉฐสณ หาญกตตชย
Chatsinee Hankittichai
กรมสงเสรมการเกษตร2143/1ถนนพหลโยธนเขตจตจกรกรงเทพมหานคร10900
DepartmentofAgriculturalExtension2143/1PhaholyothinRd.Chatuchak,Bangkok10900
Email:Chatsinee9660@gmail.com
บทคดยอ
การวจยครงนมวตถประสงคเพอ(1)ศกษาอทธพลของภาวะผนำาของผนำาวสาหกจชมชนทม
ผลตอประสทธผลของวสาหกจชมชนและ (2) พฒนาและเสนอตวแบบการพฒนาภาวะผนำาดานการ
ประกอบการของผนำาวสาหกจชมชนทเหมาะสมตอการนำามาใชบรหารจดการวสาหกจชมชนใหม
ประสทธผลกลมตวอยางการวจยเชงปรมาณไดแกผนำาวสาหกจชมชนจำานวน309รายโดยใชวธการ
สมตวอยางแบบหลายขนตอน เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลคอแบบสอบถาม กลมตวอยาง
การวจยเชงคณภาพไดแกผบรหารระดบสงและผแทนวสาหกจชมชนโดยเลอกแบบเจาะจงมาทงสน
จำานวน9รายเครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลคอการสมภาษณเจาะลกและกลมตวอยางการ
วจยกงทดลองไดแกผนำาวสาหกจชมชนจำานวน24รายโดยการเลอกแบบเจาะจงและวธการแบบสม
กระจาย เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลคอแบบสอบถามและตวแบบการพฒนาภาวะผนำา
ดานการประกอบการ ใชการวเคราะหกำาลงสองสวนนอยทสดบางสวน (Partial least squares)
และการวเคราะหแบบจำาลองสมการโครงสราง (SEM) การวเคราะหการทดสอบความแตกตางของ
คาเฉลย(t–testแบบpaired–samplet-test)สวนขอมลเชงคณภาพใชการวเคราะหเนอหา
ผลการวจย พบวา ภาวะผนำาเชงสถานการณ ภาวะผนำาแบบแลกเปลยน ภาวะผนำาแบบ
เปลยนแปลงและภาวะผนำาดานการประกอบการมผลตอประสทธผลของวสาหกจชมชนและตวแบบ
การพฒนาภาวะผนำาดานการประกอบการมความเหมาะสมตอการนำาไปใชบรหารจดการวสาหกจ
ชมชนใหมประสทธผลและสามารถเปลยนแปลงทำาใหภาวะผนำาดานการประกอบการของผนำา
วสาหกจชมชนสงขนขอเสนอแนะทสำาคญคอควรสงเสรมใหมการพฒนาภาวะผนำาดานการประกอบ
การของผนำาวสาหกจชมชน โดยการนำาตวแบบการพฒนาภาวะผนำาดานการประกอบการของผนำา
วารสารเกษตร มสธ. ____ 29
วสาหกจชมชน ไปประยกตใชใหเหมาะสมกบกลมเปาหมาย ทมความแตกตางทางดานวฒนธรรม
ขนมธรรมเนยมและประเพณ
คำาสำาคญ: วสาหกจชมชน ภาวะผนำา ตวแบบการพฒนาภาวะผนำาดานการประกอบการของผนำา
วสาหกจชมชน
Abstract
The study aimed to; (1) study the influence of Community Enterprises’
LeadershipModel(CELModel)towardsthecommunityentrepreneurs’effectiveness;
and (2)developanEntrepreneurialLeadershipModel (ELM).Thestudyusedboth
quantitativeandqualitativeanalysis.Intermsofquantitativeanalysis,aquestionnaire
wasusedforcollectingdatafrom309communityenterpriseleadersusingmulti-stage
sampling; in-depth interview to 9 chief executives, using purposive sampling and
randomization,wasusedforqualitativeanalysis;and24communityenterpriseleaders
wereselected,usingpurposivesamplingandrandomization,forquasi-experimental
researchandthedatawascollectedfromaninterviewformandanEntrepreneurial
LeadershipModel(ELM).Basedontheliterature,atheoreticalmodelwasdeveloped
andtested,usingPartialleastsquares,SEM,pairedsamplet-testandcontentanalysis.
Thefindingsofthestudywerethatsituationalleadership,transactionalleadership,
transformational leadership, and entrepreneurial leadership affected the effectiveness
ofcommunityentrepreneurs. Itwasalsofoundthattheentrepreneurialleadership
model is appropriate in achieving entrepreneurs’ effectiveness and in developing
entrepreneurialleadershipinthecommunities.Thus,thestudyrecommendedthat
entrepreneurial leadership should be promoted by applying the Community
Enterprises’ LeadershipModel (CELModel) to the target groups having cultural,
traditionalandpracticaldifferences.
Keyword: Community Enterprise, Leadership, Community Enterprises’ Leadership
DevelopmentModel(CELModel)
30 ____ วารสารเกษตร มสธ.
คำานำา
วสาหกจชมชน (Community Enterprise) เกดจากการรวมตวกนของคนในชมชนเพอ
ประกอบธรกจในระดบรากหญาซงมความแตกตางจากธรกจชมชนและธรกจอนๆเนองจากธรกจอน
สวนใหญมงแสวงหาผลกำาไรเปนหลก แตวสาหกจชมชนเปนการประกอบการบนพนฐานการใช
ความรภมปญญาทองถนวฒนธรรมและการใชทรพยากรทมอยในชมชนอยางรคณคาเพอการพงพา
ตนเองของครอบครวชมชนและระหวางชมชน(กรมสงเสรมการเกษตร,2547)
ปจจบนมการประกอบการในลกษณะของวสาหกจชมชนในทกจงหวด โดยเฉพาะในเขต
ชนบทชมชนตางๆมทงสนจำานวน60,041แหงทวประเทศวสาหกจชมชนมการรวมตวกนในหลาย
รปแบบเพอใชศกยภาพทกลมตนมอย เปนทรพยากรและภมปญญาทองถน รวมกนแกปญหาทกำาลง
เผชญอย และพฒนาคณภาพชวตใหแกประชาชนโดยรวมในทองถนตน การดำาเนนการทผานมาบาง
ชมชนประสบความสำาเรจอยางนาพอใจในขณะทหลายชมชนไมสามารถดำาเนนการตอไปไดตองเลก
ลมกจการไปและบางชมชนรวมตวกนใหมเพอปรบปรงรปแบบและวธการประกอบการบาง หลาย
ชมชนมการเชอมโยงกนเปนเครอขายแลกเปลยนความรและประสบการณตางๆระหวางกน(ไพโรจน
แกนสาร,2548)
จากรายงานการศกษาการประเมนปญหาและความตองการของธรกจชมชน ของสถาบน
เพมผลผลตแหงชาต,2546พบวาธรกจชมชนมปญหาเกยวกบการสรางและพฒนาผนำากลมทำาให
การประกอบการธรกจชมชนไมสบความสำาเรจ ซงผลการศกษาดงกลาวสอดคลองกบความเหนของ
นกวชาการหลายทานทวาผลสำาเรจของวสาหกจชมชนจะเกดขนไดนนวสาหกจชมชนจะตองมผนำา
กลมทมภาวะผนำา มความร ความสามารถ และมวสยทศน (Gadenne, 2003; Hyrsky, 1999
;Wilson,1999Knight,2000;Pelhan,2000;Littunen,2000และLussier&Pfeifer,2001)
และปจจยแหงความสำาเรจของธรกจสวนใหญขนอยกบการมผนำาทด ผนำาตองมความคดสรางสรรค
มความคดอยากจะเปลยนแปลงและในขณะเดยวกนตองมการปรบปรงพฒนางานอยางตอเนองดวย
ขดความสามารถของผนำาเปนตวกำาหนดประสทธภาพของบคคล หรอองคกร ความเปนผนำาเปนตว
กำาหนดเสนทางความสำาเรจ หรอความลมเหลวขององคกรขนอยกบผนำา และหากตองการ
ประสทธภาพและความสำาเรจตองเพมทกษะความเปนผนำาใหตนเอง(สำานกงานคณะกรรมการพฒนา
ขาราชการพลเรอน,2546)
การวจยจงมงเนนศกษาภาวะผนำาของผนำาวสาหกจชมชนวามผลตอประสทธผลของวสาหกจ
ชมชน หรอไม และการพฒนาและเสนอตวแบบการพฒนาภาวะผนำาดานการประกอบการของผนำา
วสาหกจชมชน
วารสารเกษตร มสธ. ____ 31
วตถประสงคของการวจย
1) เพอศกษาอทธพลของภาวะผนำาของผนำาวสาหกจชมชนทมผลตอประสทธผลของ
วสาหกจชมชน
2) เพอพฒนาและเสนอตวแบบการพฒนาภาวะผนำาดานการประกอบการของผนำาวสาหกจ
ชมชนทเหมาะสมตอการนำามาใชบรหารจดการวสาหกจชมชนใหมประสทธผล
วธดำาเนนการวจย
การศกษาครงนผวจยใชแนวทางการวจยแบบผสมผสาน(mixedmethod)ระหวางการวจย
เชงปรมาณ (quantitative research) วจยเชงคณภาพ (qualitative research) และการวจยกง
ทดลอง (quasi - experimental research) ควบคกนไปเพอใหไดขอคนพบทสมบรณยงขน จงได
กำาหนดแนวทางการวจยดงน
การวจยเชงปรมาณ: ผวจยใชแบบสอบถาม ในการเกบรวบรวมขอมลจากกลมตวอยาง
จำานวน 309 ราย โดยใชวธการสมตวอยางแบบหลายขนตอน (multi-stage sampling) และได
กำาหนดวธการสมตวอยางดงน
ขนท 1 เลอกจงหวดทมจำานวนวสาหกจชมชนมากทสดของแตละสำานกสงเสรมและ
พฒนาการเกษตรเขตทง 6 เขตทวประเทศ จะไดจงหวดทเปนกลมตวอยางจำานวน 6 จงหวดทเปน
ตวแทนของทกเขตทวประเทศไดแกจงหวดลพบรจงหวดกาญจนบรจงหวดสระแกวจงหวดรอยเอด
จงหวดนครศรธรรมราชและจงหวดเชยงรายโดยใชผนำาวสาหกจชมชนเปนหนวยวเคราะหไดจำานวน
ทงสน8,993รายหรอวสาหกจชมชนจำานวน8,993แหงซงครอบคลมทกภมภาคของประเทศไทย
ขนท2ทำาการสมตวอยางอกครงโดยเจาะจงเลอกอำาเภอทมจำานวนวสาหกจชมชนมากทสด
ของแตละจงหวด จากทง 6 จงหวด ไดจำานวนวสาหกจชมชนทงสน 1,359 แหง หรอผนำาวสาหกจ
ชมชนจำานวน1,359รายจากนนทำาการสมตวอยางตามสตรของยามาเน(Yamane,1967)ทความ
เชอมน95%ทำาใหไดกลมตวอยางจำานวนทงสน309แหงหรอผนำาวสาหกจชมชนจำานวน309ราย
เปนกลมตวอยางผตอบแบบสอบถาม จากนนจดสรรจำานวนวสาหกจชมชนกลมตวอยางตามสดสวน
(proportional allocation) ในการสรางและการทดสอบแบบสอบถามไดทดสอบความถกตองใน
เนอหา(contentvalidity)คาความสอดคลองของเนอหา(indexofitemobjectivecongruence:
IOC)พบวามคาสงกวา0.5และการทดสอบความเชอถอได(reliability)=.978และไดแบบสอบถาม
กลบคน จากจำานวน 309 ราย คดเปน 100% สำาหรบเทคนคการวเคราะหขอมล ใชสถตพรรณนา
เทคนควเคราะหแบบจำาลองสมการโครงสราง (SEM) และการวเคราะหกำาลงสองสวนนอยทสดบาง
สวนเพอศกษาอทธพลของภาวะผนำาของผนำาวสาหกจชมชนทมผลตอประสทธผลของวสาหกจชมชน
32 ____ วารสารเกษตร มสธ.
การวจยเชงคณภาพ:ผวจยใชวธการสมภาษณเจาะลกกบผบรหารทมหนาทในการสงเสรม
และพฒนาวสาหกจชมชนตามพระราชบญญตสงเสรมวสาหกจชมชนพ.ศ. 2548และผแทนวสาหกจ
ชมชน รวมทงสน จำานวน 9 ราย โดยใชวธการเลอกแบบเจาะจง สำาหรบเทคนคการวเคราะหขอมล
ใชเทคนคการวเคราะหเนอหาแบบสรางขอสรป เพออธบายความสมพนธตาง ๆ ของตวแปร และ
สนบสนนขอคนพบจากการวจยเชงปรมาณและการวจยกงทดลอง
การวจยกงทดลอง: ผวจยนำาขอคนพบทไดจากการศกษาเชงปรมาณทพบวาภาวะผนำาดาน
การประกอบการของผนำาวสาหกจชมชนมผลตอประสทธผลของวสาหกจชมชนอยางมนยสำาคญทาง
สถตมาพฒนาตวแบบการพฒนาภาวะผนำาดานการประกอบการของผนำาวสาหกจชมชนทเหมาะสม
ตอการนำามาใชบรหารจดการวสาหกจชมชนใหมประสทธผล และนำาไปทดลองใชกบกลมตวอยางท
เปนกลมทดลองสำาหรบเทคนคการวเคราะหขอมลใชเทคนคการทดสอบความแตกตางของคาเฉลย
(t–testแบบpaired-sample)
สรปและอภปรายผล
ผลการศกษาไดขอสรปอนเปนขอคนพบตามวตถประสงคของการวจยดงน
1. สรปขอคนพบตามวตถประสงคของการวจยขอ 1: อทธพลของภาวะผนำาของผนำา
วสาหกจชมชนทมตอประสทธผลของวสาหกจชมชน จากการวเคราะหพบวาปจจยทมอทธพลตอ
ประสทธผลของวสาหกจชมชน คอ ภาวะผนำาเชงสถานการณ ภาวะผนำาแบบแลกเปลยน ภาวะผนำา
แบบเปลยนแปลงและภาวะผนำาดานการประกอบการ อยางมนยสำาคญทางสถตทระดบ 0.01 และ
สามารถรวมกนอธบายประสทธผลของวสาหกจชมชนได0.760หรอรอยละ76.00
2. สรปขอคนพบตามวตถประสงคของการวจยขอ 2: พฒนาตวแบบการพฒนาภาวะผนำา
ดานการประกอบการของผนำาวสาหกจชมชนทเหมาะสมตอการนำามาใชบรหารจดการวสาหกจชมชน
ใหมประสทธผล จากการวเคราะหขอมลไดขอคนพบวา กอนการฝกอบรมตามตวแบบการพฒนา
ภาวะผนำาดาน การประกอบการของผนำาวสาหกจชมชนทเหมาะสมตอการนำามาใชบรหารจดการ
วสาหกจชมชนใหมประสทธผลเมอเปรยบเทยบคาคะแนนเฉลยของกลมควบคมและและกลมทดลอง
ไมมความแตกตางกนอยางมนยสำาคญทางสถตแตหลงการฝกอบรมตามตวแบบการพฒนาภาวะผนำา
ดานการประกอบการของผนำาวสาหกจชมชนทเหมาะสมตอการนำามาใชบรหารจดการวสาหกจชมชน
ใหมประสทธผล พบวากลมตวอยางทงกลมทดลองและกลมควบคม มคาคะแนนเฉลยของภาวะผนำา
ดานการประกอบการแตกตางกนอยางมนยสำาคญทางสถตทระดบ0.01แสดงวาการทกลมทดลองม
คาคะแนนเฉลยภาวะผนำาดานการประกอบการ สงขนนนเปนผลจากตวแบบการพฒนาภาวะผนำา
ดานการประกอบการของผนำาวสาหกจชมชนทเหมาะสมตอการนำามาใชบรหารจดการวสาหกจชมชน
ใหมประสทธผล
วารสารเกษตร มสธ. ____ 33
ขอเสนอแนะ
1. ขอเสนอแนะจากขอคนพบท1 : จากขอคนพบท1พบวากลมตวอยางทศกษาสวนใหญม
ภาวะผนำาแบบเปลยนแปลงซงมคาเฉลยสงสด รองลงมาไดแก ภาวะผนำาแบบแลกเปลยน ภาวะผนำา
เชงสถานการณและภาวะผนำาดานการประกอบการตามลำาดบและภาวะผนำาเชงสถานการณภาวะ
ผนำาแบบเปลยนแปลง ภาวะผนำาแบบแลกเปลยน และภาวะผนำาดานการประกอบการของผนำา
วสาหกจชมชนมผลตอประสทธผลของวสาหกจชมชนอยางมนยสำาคญทางสถต ดงนน ผบรหารและ
ผทมหนาทเกยวของกบวสาหกจชมชน ตามพระราชบญญตสงเสรมวสาหกจชมชน พ.ศ.2548
อาจใชเปนประโยชนในการสงเสรมและพฒนาภาวะผนำาของผนำาวสาหกจชมชน โดยเฉพาะอยางยง
การพฒนาภาวะผนำาเชงสถานการณ ภาวะผนำาแบบแลกเปลยน ภาวะผนำาแบบเปลยนแปลง และ
ภาวะผนำาดานการประกอบการ เปนปจจยทสงผลโดยตรงตอประสทธผลของวสาหกจชมชน ซงอาจ
จะกำาหนดเปนแนวทางในการปฏบตงานดานการสงเสรมและพฒนาผนำาของวสาหกจชมชนในระดบ
ตำาบล ระดบอำาเภอ ระดบจงหวด ระดบเขตและระดบประเทศ เพอทจะสนบสนนใหวสาหกจชมชน
ประสบความสำาเรจและสามารถพงพาตนเองไดอยางยนยนตอไป
2. ขอเสนอแนะจากขอคนพบท 2 :จากขอคนพบท2พบวาตวแบบการพฒนาภาวะผนำา
ดานการประกอบการ สามารถเปลยนแปลงทำาใหภาวะผนำาดานการประกอบการของผนำาวสาหกจ
ชมชนสงขนและ มความเหมาะสมสำาหรบการนำาไปใชในการพฒนาภาวะผนำาดานการประกอบการ
ของผนำาวสาหกจชมชน ดงนนผบรหารและผทมหนาทเกยวของกบวสาหกจชมชน ตามพระราช
บญญตสงเสรมวสาหกจชมชนพ.ศ.2548อาจใชเปนประโยชนในการสงเสรมใหมการนำาตวแบบการ
พฒนาภาวะผนำาดานการประกอบการของผนำาวสาหกจชมชนทเหมาะสมตอการนำามาใชบรหาร
จดการวสาหกจชมชนใหมประสทธผล ซงไดผานขนตอนการพฒนาอยางเปนระบบ มการตรวจสอบ
คณภาพ โดยผทรงคณวฒและการทดลองใชจรง แลวนำาไปปรบปรงแกไขจนมประสทธภาพไปใชใน
การฝกอบรมผนำาวสาหกจชมชนอนๆ เพอใหสามารถบรหารจดการวสาหกจชมชนใหมประสทธภาพ
และเกดประสทธผลจนสามารถพงพาตนเองไดอยางยงยนตอไป
34 ____ วารสารเกษตร มสธ.
เอกสารอางอง
กรมสงเสรมการเกษตร.2547.คมอการดำาเนนงานวสาหกจชมชน ประจำาปงบประมาณ พ.ศ. 2548.
กรงเทพฯ:ผแตง
สำานกงานคณะกรรมการพฒนาขาราชการพลเรอน. 2546. สรปประเดนการบรรยายเรองผนำาใน
สภาพแวดลอมทเปลยนแปลง. สบคนเมอ4มกราคม,2550,จากhttp://www.suthep.ricr.
ac.th/leader9.pdf-
สถาบนเพมผลผลตแหงชาต. 2546. เอกสารสรปสำาหรบผบรหาร รายงานการศกษาการประเมน
ปญหาและความตองการของธรกจชมชน. กรงเทพฯ:ผแตง.
ไพโรจน แกนสาร. 2548. การพฒนาวสาหกจชมชน: ปญหาและแนวทางแกไข. สบคนเมอ 12,
ตลาคม, 2549, จาก http://www.bankok.cat. net.th/hainde/research/t_jsp/
jsp15/4565.doc.
Gadenne, D. 2003.Adoption of environmental principles by Queenland Small
Business. RetrievedFebruary26,2006fromhttp://www.google.co.th.
Hyrsky, K. 1999. Entrepreneurial metaphors and concepts: exploratory study.
International Small Business Journal, 18,P.13-34.
Knight,G.2000.Entrepreneurshipandmarketstrategy:TheSMEsunderglobalization.
Journal of international marketing,8(2),P.12-32.
Littunen, H. 2000. Entrepreneurship and the characteristics of the entrepreneurial
personality.International Journal of Entrepreneurial Behaviour & Research,
6(6).Retrieved May2 ,2006, fromhttp://www.hevra.haifa.ac.il/soc/lecturers/
Heilbrunn/files/1268.pdf.
Lussier,R.N.,&Pfeifer,S.2001.AcrossnationalpredictionmodelforbusinessSuccess.
Journal of Small Business Management, 39(3),P.228-39.
Pelhan, A. M. 2000. Marketing orientation and other potential influences on
performanceissmallandmedium-sizedmanufacturingfirms.Journal of small
Business Management, 38,P.48-67.
Wilson,G.1999.Impactofself-assessmentmethodologiesinsmallbusiness.ASQ’s53
rdAnnualQualityCongressProceedings.P.439-447.
Yamane,T.(1967).Elementary sampling theory.EnglewoodCliffs,NJ:PrenticeHall.
วารสารเกษตร มสธ. ____ 35
แนวทางการพฒนาการพงพาตนเองอยางยงยนของชมชน
The Development of Community Sustainable Self-reliance
เฉลมศกด ตมหรญ1*, จนดา ขลบทอง1, อรสา ปานขาว2 และสงเสรม หอมกลน1
Chalermsak Toomhirun1*, Jinda Khlibtong1, Orasa Pankaow2,
and Somgserm Homglin1
1สาขาวชาเกษตรศาสตรและสหกรณมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชนนทบรประเทศไทย111202สาขาวชานเทศศาสตรมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชนนทบรประเทศไทย11120
1SchoolofAgricultureandCooperatives,SukhothaiThammathiratOpenUniversity,Nonthaburi,Thailand111202SchoolofCommunicationArts,SukhothaiThammathiratOpenUniversity,Nonthaburi,Thailand11120
*Correspondingauthor:Chalermsak.too@stou.ac.th
บทคดยอ
การวจยนมวตถประสงคเพอ(1)ประเมนสถานภาพดานเทคโนโลย(technology)เศรษฐกจ
(economic)ทรพยากร(resource)จตใจ(mind)และสงคม(social)หรอTERMSของชมชน(2)
พฒนาตวชวดการพฒนาการพงพาตนเองของชมชนอยางยงยน (3) ศกษาแนวทางการพฒนาการ
พงพาตนเองของชมชนอยางยงยน (4) ศกษาปญหา เงอนไขและการแกไขปญหาในการพฒนาการ
พงพาตนเองของชมชนอยางยงยน โดยใชการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (Participatory
ActionResearch:PAR)ดำาเนนการ4พนทในจงหวดชยนาทสพรรณบรปราจนบรและชยภม
เปรยบเทยบกบชมชนควบคมทอยในพนทเดยวกนอก 4 ชมชน โดยการสมภาษณ สนทนากลม
จดเวทชมชน วเคราะหขอมลโดยการวเคราะหขอมลเชงเนอหา จดหมวดหมและเชอมโยงความ
สมพนธเปรยบเทยบกบชมชนควบคม
ผลการวจย พบวา (1) ชมชนปฏบตการทง 4 พนทมความแตกตางกนรวมทงการมบรบท
ชมชนทแตกตางกน (2) ตวชวดการพงพาตนเองอยางยงยนของชมชนไดแก ดานเทคโนโลย
ประกอบดวยแนวคดและวธการใชเทคโนโลยของชมชนทงเทคโนโลยพนบานและเทคโนโลยสมยใหม
ดานเศรษฐกจ ประกอบดวยอาชพรายไดรายจายการออมหนสนและทรพยสน ดานทรพยากร
ประกอบดวย แหลงทรพยากร การใชประโยชน และการจดการ มงเนนการอยกบธรรมชาต
ดานจตใจ ประกอบดวย จตใจใฝคณธรรม และใฝพฒนา และดานสงคม ประกอบดวย ประเพณ
วฒนธรรมอนดงาม คานยม ความรวมมอ ความรสกเปนเจาของชมชน กฎเกณฑของชมชน
การยอมรบนวตกรรม (3) แนวทางการพฒนาการพงพาตนเอง ดานเทคโนโลย ชมชนผสมผสาน
ทงเทคโนโลยพนบานและเทคโนโลยพฒนา ใชทรพยากรในชมชนอยางคมคาและยงยน ดาน
36 ____ วารสารเกษตร มสธ.
เศรษฐกจ หารายไดเพม ลดคาใชจาย ลดภาระหนสน และมการออม เนนการปลกพชผกไวกนเอง
การขยายพนธพชและพนธสตวเอง การแลกเปลยนผลผลต การผลตทใหผลผลตทด ไมเปนหน
ดานทรพยากร การเลยงสตวแบบธรรมชาตไมทำาลายทรพยากรใชวสดหรอทรพยากรในทองถน
มการอนรกษ ใชประโยชนและรกษาดานจตใจ เนนการแลกเปลยนเรยนรรวมกนของคนในชมชน
การแบงปนผลผลต การรสกพอใจในสงทม การหวงใยหรอเกอกลกนทงในครอบครวและเพอนบาน
ดานสงคม การเนนการมผนำาทมความคดรเรมสรางสรรคสงใหมสมาชกรวมแรงรวมใจกนและการใช
แรงงานในครอบครวหรอคนในชมชนเปนหลก มสวนรวมในการดำาเนนกจกรรมรวมกน และเชอฟง
กน มเวทแลกเปลยนเรยนรรวมกนอยางตอเนอง (4) ปญหาเงอนไข และแนวทางแกไขปญหาในการ
พฒนาการพงพาตนเองอยางยงยนของชมชนในระดบกลมไดแก การตระหนกถงความหมายของการ
พงพาตนเองอยางยงยนของชมชน ผนำาชมชนปนแกนหลกในการประสานกบกจกรรมตาง ๆ ของ
ชมชน ใหมการดำาเนนงานของกลมองคกรตาง ๆ ในชมชนอยางตอเนอง กจกรรมตาง ๆ ของกลม
สะทอนถงความตองการของคนในกลม ระดบชมชน ใหชมชนตระหนกถงความจำาเปนในการพงพา
ตนเองของครอบครว และมผลตอชมชนโดยสวนรวม มการดำาเนนงานอยางตอเนอง และการใช
ภมปญญาองคความรตางๆและประสบการณตางๆของชมชนทมอยและไดประโยชนสำาหรบคนใน
ชมชน
คำาสำาคญ:การพฒนาการพงพาตนเองความยงยนและชมชน
Abstract
Thepurposesof thestudywereto (1)evaluatethetechnology,economic,
resource,mind,andsocialstateofcommunities inChaiNatProvince,SuphanBuri
Province,PrachinBuriProvince,andChaiyaphumProvince;(2)developtheindicesof
thecommunitysustainableself-reliance; (3) tostudyguidelines fordevelopingthe
community sustainable self-reliance; and (4) to study problems, conditions, and
solutions to the problems of the development of the community sustainable
self-reliancethroughtheparticipatoryactionresearch.Thepopulationinthisstudy
waspeople in4actioncommunities in these4provinces.Thedevelopmentof 4
actioncommunitieswascomparedwith4controlledcommunitiesinthesamearea.
The data collecting process was interviewing, group discussion, and setting
communitystages.Thedatawereanalyzedbyusingthecontentanalysis.
วารสารเกษตร มสธ. ____ 37
Thefindingswere:(1)thetechnology,economic,resource,mind,andsocial
stateof4actioncommunitieswasdifferent,andtheircommunitycontextwasalso
different.(2)theindicesofthecommunitysustainableself-relianceintheaspectof
technologyweretheirconceptsandutilizationmethodsofbothlocalandmodern
technology; the indices in the aspect of economy were their occupation, income,
expenditure,savings,debts,andassets;theindicesintheaspectofresourceswere
theirresourcesources,theirresourceutilizationandmanagementstressingontheir
living with nature; the indices in the aspect of mind were their pro-virtue and
pro-development; and the indices in the aspect of society were their good tradition
and culture, value, participation, feeling proud of being the owner of their community,
communityrules,andinnovationadoption;(3)consideringguidelinesfordeveloping
the community sustainable self-dependence, it was found that each community had
development activities and community stages in self-dependence adhering to
eachindex.And(4)consideringtheirproblems,conditionsandthesolutionstothe
problems of the development of the sustainable self- reliance, it was found that in
thegroupleveltheyrealizedtheimportanceofthesustainableself-reliance,their
localleadersweremaincooperatorsintheircommunityactivities,theirorganizations
hadbeenoperatedcontinuously,andtheiractivitiesreflectedtheirneeds;andinthe
communityleveltheyalsorealizedtheimportanceofthesustainableself-reliance
that it affected their community publicly, their organizations had been operated
continuously, their existing local wisdom, knowledge, and experience had been
utilizedandithadbroughtlastingbenefitstotheircommunity.
Keywords: Development, Self- reliance, Sustainable, Community
38 ____ วารสารเกษตร มสธ.
คำานำา
ปญหาความยากจนเปนปญหาสำาคญอยางหนงของประเทศทรฐไดใหความสำาคญโดยจด
ใหการแกไขปญหาความยากจนเปนยทธศาสตรหนงของรฐทตองดำาเนนการเพอใหปญหาความ
ยากจนหมดสนไปจากประเทศไทย โดยการแกไขปญหาความยากจนใหหมดสนไปนจำาเปนตองบรณา
การองคความรและยทธศาสตรตาง ๆ มากมายเพอใหประชาชนและชมชนสามารถพงพาตนเองได
อยางยงยน ซงจะตอบสนองใหชมชนมความสข อยดกนด แมวาการพฒนาประเทศทมงสการสราง
ความเขมแขงขององคกรชาวบาน และเครอขาย ตลอดจนการสงเสรมใหเกดการจดการความรขนใน
องคกรตางๆ รวมถงในภาคประชาชนและการพงพาตนเองของชมชนไดดำาเนนการมาระยะหนงแลว
กตาม แตการพฒนาชมชนเพอนำาไปสเปาหมายยงมปญหาอปสรรคบางประการทตองแกไข ดงนน
โครงการวจยแนวทางการพฒนาการพงพาตนเองอยางยงยนของชมชนจงใชดำาเนนการ เพอการ
ศกษาแนวทางการพงพาตนเองของชมชนอยางยงยนในดานตางๆทงการพฒนาเครอขายการพฒนา
ผนำาการจดการความรภมปญญาทงภายในและภายนอกกลมตลอดจนการพฒนากลมเพอการพงพา
ตนเองอยางยงยนของชมชนซงจะกอใหเกดประโยชนตอการพฒนาประเทศเพอแกไขปญหาความ
ยากจนตอไป
สญญา สญญาววฒน (2538) ไดเสนอวาชมชนชนบทจะพงพาตนเองไดนน จะตองพงพา
ตนเองใหสมดลใน5ประการตามภาพท1
Figure 1 TERMS Model
TERMS:T=Technology,E=Economic,R=Naturalresources,
M=Mind,S=Socio-culture
1
ตาม TERMS model ดงภาพท 1
ภาพท 1 การพฒนาทยงยนในรปแบบการพงตนเอง (TERMS Model) TERMS: T = Technology, E = Economic, R = Natural resources, M = Mind, S = Socio-culture
จากภาพท 1 แสดงใหเหนถงวงกลมขางใน โดยเปนพลงภายใน ภมคมกนภายใน จตวญญาณทมนคงจะเปนฐานทมนคงของการพฒนา การพงตนเองในระดบนจงหมายถง การใชเทคโนโลยพนบาน การทามาหากน การมองทรพยากรธรรมชาตเปนสวนหนงของชวต มคณธรรมในจตใจและการมประเพณ สงเหลานตองฟนฟและเสรมสรางใหแขงแรง สาหรบวงกลมขางนอก หมายถง เทคโนโลยทพฒนา เปนการทามาคาขาย การใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต ความมจตใจใฝพฒนา การนยมความทนสมยสงเหลานทามาจากภายนอก มผลใหชนบทตองพงพาภายนอก แตมความจาเปนตอความกาวหนาของชนบท อยางไรกตาม ชาวชนบทตองกลนกรองสงเหลานกอน กอนทจะรบมาใชใหเหมาะสมกบสภาพของชนบท โดยใหเชอมโยงกนและมการพงตนเองเปนฐาน หรอโดยสรปหลกการพงพาตนเองในรปแบบของ TERMS model จะประกอบไปดวยการพงพาตนเองใหเกดการสมดลจากภายในกบภายนอกจานวน 5 ประการ คอ
1) การพงพาตนเองทางเทคโนโลย (Technological self-reliance) เปนความสมดลระหวางเทคโนโลยพนบานหรอเทคโนโลยทชมชนมอยใชอยกบเทคโนโลยใหม โดยเปนไดทงวตถ เครองมอตางๆ เชน เครองมอ เครองจกร รถไถ เกวยน พนธพช ปย หรอเปนเทคโนโลยทไมใชวตถ เชน ความร ความชานาญ การจดการ การวางแผน เปนตน
2) การพงตนเองทางเศรษฐกจ (Economic self-reliance) เปนความสมดลระหวางรายไดกบรายจายของชมชนชนบท หรอเปนการทามาหากนในระดบของชมชน กบการทามาคาขายกบภายนอก
3) การพงตนเองทางทรพยากรธรรมชาต (Natural resources self-reliance) เปนความสมดลของทรพยากรธรรมชาตทถกใชไปและการทดแทน หรอหมายถงการทชมชนอยกบธรรมชาตกบการใชทรพยากรธรรมชาตนน
วารสารเกษตร มสธ. ____ 39
จากภาพท1แสดงใหเหนถงวงกลมขางในโดยเปนพลงภายในภมคมกนภายในจตวญญาณ
ทมนคงจะเปนฐานทมนคงของการพฒนา การพงตนเองในระดบนจงหมายถง การใชเทคโนโลยพน
บานการทำามาหากนการมองทรพยากรธรรมชาตเปนสวนหนงของชวตมคณธรรมในจตใจและการม
ประเพณสงเหลานตองฟนฟและเสรมสรางใหแขงแรงสำาหรบวงกลมขางนอกหมายถงเทคโนโลยท
พฒนาเปนการทำามาคาขายการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตความมจตใจใฝพฒนาการนยม
ความทนสมยสงเหลานทำามาจากภายนอก มผลใหชนบทตองพงพาภายนอก แตมความจำาเปนตอ
ความกาวหนาของชนบทอยางไรกตามชาวชนบทตองกลนกรองสงเหลานกอนกอนทจะรบมาใชให
เหมาะสมกบสภาพของชนบท โดยใหเชอมโยงกนและมการพงตนเองเปนฐานหรอโดยสรปหลกการ
พงพาตนเองในรปแบบของTERMSmodelจะประกอบไปดวยการพงพาตนเองใหเกดการสมดลจาก
ภายในกบภายนอกจำานวน5ประการคอ
1) การพงพาตนเองทางเทคโนโลย (Technological self-reliance) เปนความสมดล
ระหวางเทคโนโลยพนบานหรอเทคโนโลยทชมชนมอยใชอยกบเทคโนโลยใหม โดยเปนไดทงวตถ
เครองมอตางๆเชนเครองมอเครองจกรรถไถเกวยนพนธพชปยหรอเปนเทคโนโลยทไมใชวตถ
เชนความรความชำานาญการจดการการวางแผนเปนตน
2) การพงตนเองทางเศรษฐกจ (Economic self-reliance) เปนความสมดลระหวาง
รายไดกบรายจายของชมชนชนบทหรอเปนการทำามาหากนในระดบของชมชน กบการทำามาคาขาย
กบภายนอก
3) การพงตนเองทางทรพยากรธรรมชาต (Natural resources self-reliance) เปน
ความสมดลของทรพยากรธรรมชาตทถกใชไปและการทดแทน หรอหมายถงการทชมชนอยกบ
ธรรมชาตกบการใชทรพยากรธรรมชาตนน
4) การพงตนเองทางจตใจ (Mind or Mental self-reliance) หมายถงความสมดลหรอ
ความมนคงทางจตใจมพลงสามารถสกบความยากลำาบากหรอปญหาใดๆไดหรอกลาวอกนยหนงคอ
การมจตใจใฝคณธรรมกบการมจตใจใฝพฒนา
5) การพงตนเองทางสงคมและวฒนธรรม (Socio-cultural self-reliance)เปนความ
สมดล หรอความมนคงแขงแรงของกลมคน ครอบครว ชมชน หรอองคกรสงคมใด ๆ กลาวคอเปน
ความสมดลของสงคมทมประเพณวฒนธรรมทดงามกบความทนสมยทมาจากภายนอกชมชน
คณะทำางานวาระประชาชนคณะกรรมการประสานงานองคกรพฒนาเอกชน(2545)ไดระบ
วา การพฒนาแบบยงยนตองคำานงถงการสรางชมชนหรอสงคมแบบองครวมทมความหลากหลาย
และปฏสมพนธกนและกน กลาวคอตองไมมการทำาลายทรพยากรธรรมชาตหรอสรางมลพษหรอ
ปญหาจากการใชทรพยากรมากจนเกนดลยภาพ โดยเสนอหลกคดในการเสรมสรางและพฒนาสงคม
ไทยเชงโครงสรางซงเรยกไดวาเปนโครงสรางการพฒนาอยางยงยนได8ประการไดแก1) โครงสราง
ทางการเมองระบอบประชาธปไตยทเปนธรรมาธปไตย โดยมใหถอเสยงขางมากเปนมาตรฐาน
40 ____ วารสารเกษตร มสธ.
ตดสนหากใหอภปรายหรอมหลกคดวาสงใดเปนประโยชนตอคนสวนใหญและเปนธรรมตอบคคลอน
หรอสงคม 2) โครงสรางการบรหารจดการแบบมสวนรวม เปนการกระจายอำานาจธรรมาธปไตย
จากระดบบนลงสระดบลาง 3) โครงสรางทรพยากรธรรมชาตเปนของชมชนและสงคม โดยถอวา
ทรพยากรธรรมชาตเปนของสงคมซงมอบอำานาจและบทบาทหนาทแกชมชนเปนผดแลจดสรรในการ
ใชประโยชนและฟนฟรกษา 4) โครงสรางเศรษฐกจแบบพงพาตนเอง โดยกำาหนดหลกการพนฐาน
วา จกตองสงเสรมและพฒนา “โครงสรางเศรษฐกจแบบพงพาตนเอง” ทมความหลากหลายในทก
ดาน5) โครงสรางทนทางสงคมเปนของชมชนโดยตองพฒนาใหกลายเปนทนของชมชนหรอสงคม
แบบองครวม เปนแหลงทพงพาของชมชนหมนเวยนอยภายในชมชนและเฉลยกลบคนสสมาชก6)
โครงสรางวฒนธรรม และกฎหมาย หรอธรรมนญชมชน เพอปองกนไมใหบคคลภายนอกเขามา
แทรกแซงใชประโยชนและทำาลายการพฒนาอยางยงยนได 7) โครงสรางระบบสวสดการแบบ
ประชาสวสดการ โดยประชาชนในแตละชมชนรบผดชอบดแลกนเอง ระบบประชาสวสดการจะเกด
ขนเองเมอโครงสราง6ประการขางตนไดเกดขนในกระบวนการพฒนาอยางยนยนและ8) โครงสราง
เศรษฐกจระหวางประเทศเปนการสรางระบบการคาทเปนธรรมและคำานงถงสทธขนพนฐานในการ
ดำารงชวตของมนษย สำาคญกวาธรกจเพอการคาหากำาไรสงสด ใหความเคารพระหวางวฒนธรรมของ
ชนชาตศาสนาและสงคมของประเทศตางๆเพอการดำารงอยอยางมศกดศรของมนษย
ทพวรรณลมงกร (2545)กลาวถงตวชวด (indicators)หมายถงคณลกษณะยอยของสงท
ตองการวดทสามารถสงเกตได ในการกำาหนดตวชวดมความยากตรงทตองพยายามแปลสงทตองการ
วดทเปนนามธรรมใหเปนสงทวดไดในทางรปธรรมดงนนการกำาหนดตวชวดของกลมคอตองกำาหนด
ออกมาวาคณลกษณะยอยของความสำาเรจของกลมในเชงรปธรรมทสามารถวดและสงเกตไดจะไดแก
อะไรบาง เมอพจารณาเรอง ความสำาเรจของกลมอาจกำาหนดกรอบของตวชวดทผตองการวเคราะห
นำาไปปรบใชไดดงน1) ดานทเกยวกบผนำาไดแกความรทกษะประสบการณการแสดงบทบาทท
เหมาะสมการกระจายอำานาจเปนตน2) ดานทเกยวกบสมาชก ไดแกความรทกษะประสบการณ
การทำางานกลมการแสดงพฤตกรรมในฐานะสมาชกจำานวนสมาชกเปนตน3) ดานประสทธภาพใน
การแกปญหาไดแกความรวดเรวในการแกปญหาความสามารถจดการปญหาไดหลากหลายจำานวน
ปญหาทแกไขเปนตน4) ดานทเกยวกบจดมงหมายเปาหมายวตถประสงคของกลมไดแกจำานวน
สมาชกทมสวนรวมในการกำาหนดเปาหมายของกลม จำานวนสมาชกทมเปาหมายของตนเอง
สอดคลองกบเปาหมายของกลม จำานวนสมาชกททราบ เขาใจสามารถบอกเปาหมายของกลมได
ชดเจนเปนตน5) ดานทเกยวกบการพฒนากระบวนการเรยนร ไดแกการวเคราะหปญหาสาเหต
ทางเลอกในการแกไขปญหา กจกรรมทพฒนาสงเสรมกระบวนการเรยนร การพฒนาจตสำานก ใน
ความรบผดชอบตอสงคมสวนรวมสงแวดลอมและการพงพาตนเองเปนตน6) ดานทเกยวกบมต
เชงวฒนธรรมไดแกการนำามตเชงวฒนธรรมเชนประเพณศาสนาความเชอมาผสมผสานในการทำา
กจกรรม เปนตน7) ดานทเกยวกบการบรหารจดการกลม ไดแก ระดบการมสวนรวมของสมาชก
วารสารเกษตร มสธ. ____ 41
จำานวนของสมาชกในการมสวนรวมทำากจกรรมตาง ๆ การมกฎระเบยบและกตกาททกคนยอมรบ
และถอปฏบตรวมกน จำานวนสมาชกทรหนาทและทำาหนาทดวยความรบผดชอบการมกจกรรมและ
แผนงานของกลมทสรางเสรมและพฒนากระบวนการกลมอยางตอเนอง มความสามคคพรอมเพรยง
ในการทำากจกรรมรวมกน เปนตน8) ดานทเกยวกบการสอสารภายในกลม ไดแก ความถของการ
สอสารแบบสองทางภายในกลมรปแบบของการสอสารระหวางสมาชกกบผนำากลมลกษณะของการ
สอสารแบบเปนทางการและแบบไมเปนทางการภายในกลม เปนตน 9) ดานทเกยวกบผลผลต
ผลงาน ของกลม ไดแก ปรมาณผลผลต ผลงาน ไดตามเปาหมายทกำาหนดไว คณภาพของผลผลต
ผลงานตรงตามทคาดหวงความหลากหลายของผลผลตผลงานและการพฒนาตอยอดของผลผลต
ผลงาน เปนตน 10) ดานทเกยวกบผลประโยชน ไดแก ความยตธรรมในการแบงสรรผลประโยชน
และจำานวนสมาชกทพงพอใจในการไดรบผลประโยชน11) ดานทเกยวกบการยอมรบจากภายนอก
ไดแก การไดรบการสนบสนนจากภายนอก เชน ความรวมมอในการดำาเนนงาน เงนทน ทรพยากร
ตางๆ รางวลตางๆ ทกลมเคยไดรบการมผคนมาเยยมชมดงานเปนแหลงศกษาเรยนรใหกบผสนใจ
ภายนอก และผแทนกลมไดรบการเชญไปเผยแพรความรในเรองทเกยวกบกลมใหกบหนวยงานอน ๆ
และ12) ดานทเกยวกบสภาพแวดลอมและทรพยากรธรรมชาตไดแกจำานวนพนททยงมความอดม
สมบรณในการทำากจกรรมทางการเกษตรของสมาชกกลมแหลงนำาทมคณภาพเปนตน
จากแนวคดทฤษฎและแนวทางตางๆในการพฒนาการพงพาตนเองอยางยงยนของชมชน
คณะวจยไดกำาหนดกรอบแนวคดสำาหรบการวจย โดยทำาการประเมนตามแนวคด TERMSmodel
ใน 5 ประการ ไดแก สถานภาพดานเทคโนโลย (technology: T) เศรษฐกจ (economic: E)
ทรพยากร(resources:R)จตใจ(mind:M)และสงคม(socio-culture:S)
วตถประสงคการวจย
1.ประเมนสถานภาพดานเทคโนโลย เศรษฐกจ ทรพยากร จตใจ และสงคม หรอ TERMS
ของชมชนตวอยาง
2.พฒนาตวชวดการพฒนาการพงพาตนเองของชมชนอยางยงยน
3.ศกษาแนวทางการพฒนาการพงพาตนเองของชมชนอยางยงยนและ
4.ศกษาปญหา เงอนไข และการแกไขปญหาในการพฒนาการพงพาตนเองของชมชนอยาง
ยงยน
วธดำาเนนการวจย
ในการวจยใชการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (Participatory Action Research :
PAR) โดยการศกษาแบงเปน 3 ระยะ โดยระยะท 1 เปนระยะการสรางรปแบบ หรอแนวทางการ
42 ____ วารสารเกษตร มสธ.
ดำาเนนงาน ระยะท 2 กำาหนดแผนและปฏบตการในพนท และระยะท 3 เปนการประเมนผลการ
ปฏบตการโดยทง3ระยะทำาการศกษาขอมลจากชมชนสมภาษณผใหขอมลสำาคญจดสนทนากลม
ฝกอบรมจดสมมนาจดเวทการสงเกตพดคยแบบไมเปนทางการระดมสมองสมมนาเชงปฏบตการ
และสมภาษณรายบคคลสำาหรบพนทการวจยและกลมตวอยางไดกำาหนดพนทดำาเนนการใน4ภาค
ไดแก1)ภาคกลางดำาเนนการในจงหวดชยนาทชมชนบานวงยาวและศกษาชมชนใกลเคยงสำาหรบ
เปรยบเทยบ คอ ชมชนบานแขก โดยคดเลอกกลมตวอยางแบบเฉพาะเจาะจงชมชนละ 55 ราย
2)ภาคตะวนตกดำาเนนการในจงหวดสพรรณบรใน3ชมชนคอชมชนบานหวยหนดำาบานปาผาก
และบานหวยขนน โดยคดเลอกกลมตวอยางแบบเจาะจงจำานวน 37 ราย และศกษาชมชน
เปรยบเทยบ ไดแก บานละวาวงควาย โดยคดเลอกกลมตวอยางแบบเจาะจง จำานวน 25 ราย
3) ภาคตะวนออก ดำาเนนการในจงหวดปราจนบรในชมชนตำาบลทางาม โดยคดเลอกกลมตวอยาง
แบบเจาะจง จำานวน 25 ราย และชมชนเปรยบเทยบ ไดแก ตำาบลดงพระราม โดยคดเลอกกลม
ตวอยางแบบเจาะจงจำานวน35รายและ4)ภาคตะวนออกเฉยงเหนอดำาเนนการในจงหวดชยภม
ในชมชนบานเทพนาโดยคดเลอกกลมตวอยางแบบเจาะจง จำานวน 29 ราย และศกษาชมชน
เปรยบเทยบไดแกชมชนโคกกระเบองไหโดยคดเลอกกลมตวอยางแบบเจาะจงจำานวน52ราย
ผลการวจย
จากการวจยปรากฏผลดงน
1) สถานภาพดานเทคโนโลย เศรษฐกจ ทรพยากร จตใจ และสงคม หรอ TERMS ของ
ชมชนปรากฎวาชมชนมลกษณะทตางกนตามบรบทของชมชนและสถานภาพดานตางๆ สรปไดดงน
ชยนาท เปนพนททำานา มโรงสขาวชมชน ใชปยชวภาพ และมการปรบปรงดนแบบชวภาพ
มรายไดหลกจากการปลกขาวรายจายคอตนทนกสนผลตขาวมหนสนทรพยากรคอนขางสมบรณทง
อนและนำา แตยงมการเผาตอซงและขยะมลฝอย มความภมใจในการเปนสมาชกชมชนและเปน
เจาของชมชนมคานยมและประเณเฉพาะชมชน
สพรรณบร เนองจากเปนพนทหางไกลและชมชนสวนหนงยงอาศยปาอยกบธรรมาชาต แต
ยงเนนวถชวตเกษตรกรรมปลกพชเลยงสตวไวบรโภคและจำาหนวยรวมทงมการทำากจกรรมเสรมเชน
การทอผา รายำาดหลกจากการปลกพชไร รายจายคตนทนในการเกษตรกรรม มหนสน ทรพยากรม
ความอดมสมบรณปานกลางมภยธรรมชาตบางมการเผาปามความภใจทเปนสมาชกชมชนและเปน
เจาของชมชนยดมนในประเพณของชมชนมการสอสารถายทอดความรในชมชน
ปราจนบร เปนพนททำานาทมการคดเลอกเมลดพนธ ใชวถชวภาพ รายไดหลกและรายจาย
หลกจากการปลกขาว มปญหาสภาพดนเปรยว มการขดขายหนาดน นำาเสยจากโรงงาน และสาร
วารสารเกษตร มสธ. ____ 43
ตกคาง แตสมาชกชมชนมการทำางานรวมกน ยดหลกโปรงใส ตรงไปตรงมา ยดมนในประเพณของ
ชมชนและมระบบการสอสารชมชน
ชยภมเปนพนททคนสวนใหญอพยพมาจากตางถนมภมปญญาในการสรางบานดนอากาศด
มสงดงดดจากธรรมชาต สมาชกในชมชนจงสนใจในการพฒนาเปนแหลงทองเทยว รายไดและราย
จายหลกจากพชไร มความภมใจและรสกเปนเจาของชมชน มประเพณตามสงคมไทยและเฉพาะ
ชมชนและมระบบการสอสารชมชน
2) ตวชวดการพฒนาการพงพาตนเองของชมชนอยางยงยน โดยการวเคราะหวรรณกรรม
และการศกษาชมชนดำาเนนการและชมชนเปรยบเทยบสามารถสรปเปนตวชวดการพฒนาการพงพา
ตนเองของชมชนอยางยงยน ไดแก 1) ดานเทคโนโลย เปนแนวคดและวธการทชมชนใชทงทเปน
เทคโนโลยพนบานโดยไมปฏเสธเทคโนโลยสมยใหมเพอการพฒนาการพงพาตนเอง2) ดานเศรษฐกจ
เปนการทำามาหากนของชมชนในดานอาชพทงทเปนตวเงนและไมเปนตวเงน รายได รายจาย
การออม ซงรวมถงวธการออมและแหลงเงนออมของชมชน ตลอดจนหนสนซงรวมถงแหลงหนสน
และจำานวนหนสนรวมถงทรพยสน 3) ดานทรพยากร เปนการอยรวมกบธรรมชาตซงประกอบดวย
แหลงทรพยากรธรรมชาต การใชประโยชน และการจดการทเหมาะสมทรพยากรดงกลาวไดแก ดน
นำา ปา อากาศ และสภาวะแวดลอมทวไป 4) ดานจตใจ เปนจตใจใฝคณธรรม ซงประกอบดวย
ความตองการพฒนา การคดวเคราะห การคดสรางสรรค การตดสนใจ การแกปญหา การสราง
สมพนธภาพการรกษาจดยนการรจกตนเองการควบคมจตใจอารมณความตองการการเหนใจการ
รบผดชอบ การภมใจในตนเองและกลม ความยตธรรมเสมอภาค ความซอสตยสจรต และความม
ระเบยบวนย และ5) ดานสงคมวฒนธรรม ประกอบดวยการมประเพณวฒนธรรมอนดงาม ไดแก
ประเพณทอยในชมชนการใชเวลาคานยมความรวมมอความรสกเปนเจาของชมชนกฎเกณฑของ
ชมชนการยอมรบสงใหม(นวตกรรม)และโครงสรางของชมชนสรปไดดงภาพท4
3) แนวทางการพฒนาการพงพาตนเองของชมชนอยางยงยน จากการศกษากจกรรม
ตางๆ ของชมชนสามารถเสนอแนวทางการพฒนาการพงพาตนเองของชมชนอยางยงยน โดยชมชน
จะตองพจารณาองคประกอบตางๆ ไดแก องคประกอบทางดานเทคโนโยล ดานเศรษฐกจ
ดานทรพยากร ดานจตใจ และดานสงคม ซงการพงพาตนเองนนจะมผลทำาให “ตนเองเปนสข -
พงตนเอง” อนประกอบดวย การทำาดวยตนเอง การทำาจากเลกไปใหญ การคดและตดสนใจดวย
ตนเองการไมทำาหรอคดไมเกนความสามารถของตนเองการทำาดวยใจการใชกำาลงความสามารถของ
ตนเอง การชวยเหลอตนเอง และความพอประมาณในตนเอง จากนนจะนำาไปส “ชมชนเปนสข –
การพงกน” โดยชมชนตองมการชวยเหลอเกอกลกนมการสอสารแลกเปลยนปรกษาแกไขมความ
สามคค มการใชเทคโนโลยในชมชนทเหมาะสม และการใชวตถดบหรอทรพยากรในชมชนอยาง
เหมาะสม โดยการพงพาตนเองนจะมเปาหมายหลกอยท ตนเองอยได และอยรอด ซงนำาไปสการ
44 ____ วารสารเกษตร มสธ.
แบงปนสผอนตอไปอยางไรกตามขอขดของทเปนอปสรรคตอการพงพาตนเองของบคคลและชมชนน
จะมประเดนเกยวกบความไมพรอมของบคคลหรอครอบครวและทนในการดำารงชพ
4) ปญหาเงอนไขและการแกไขปญหาในการพฒนาการพงพาตนเองอยางยงยนของ
ชมชน ปญหาทคนในชมชนควรพจารณารวมกนไดแก(1)การตระหนกถงความหมายรวมกนของการ
พงพาตนเองความยงยนของชมชนทจะพฒนาตอไป (2) ผนำาชมชนมบทบาทประสานกบกจกรรม
ตางๆของชมชนมากเกนไปทำาใหการดำาเนนงานตางๆของชมชนขาดความตอเนองไมมเปาหมาย
ชดเจน (3) การดำาเนนงานของกลมองคกรตาง ๆ ในชมชนมกไมมการดำาเนนงานอยางตอเนอง (4)
ชมชนไมเหนประโยชนของการดำาเนนงานพงพาตนเองอยางเปนรปธรรมและ จะเกดผลดตอตนเอง
ครอบครวและชมชนอยางไร (5)การกระตนใหดำาเนนกจกรรมของชมชนเองยงไมตอเนองและ (6)
การใชภมปญญา องคความรตาง ๆ และประสบการณตาง ๆ ของชมชนยงไมไดรบการยอมรบจาก
คนในชมชนมากนก
วจารณผล และขอเสนอแนะ
ดานเทคโนโลย จากผลการวจยจะเหนวาชมชนมภมปญญาและองคความรทสบทอดปฏบต
กนมาตงแตบรรพบรษอยางมากมาย แตการทจะพงพาตนเองอยางยงยนควรมการประสมประสาน
กบเทคโนโลยอน ๆ เพอการรกษาดลแหงธรรมชาตและสงแวดลอมและเพอกาวทนกบสงตาง ๆ ท
เปลยนแปลงไป การนำาเทคโนโลยสชมชนจงควรตระหนกในความกลมกลนผสมผสานคอย ๆ
เปลยนแปลงเพอเปนทางเลอกทดทสดสำาหรบชมชนดานเศรษฐกจ คนในชมชนพนทปฏบตการและ
พนทควบคมมรายรบและรายจายทใกลเคยงหรออาจมรายจายมากกวารายรบในบางรายการเกบ
ออมยงมนอยมาก จงควรมการใหความรในการสรางเสรมอาชพทมอยและหาอาชพเสรมภายในครว
เรอนลดตนทนการผลตและใหตระหนกถงการนำาหลกเศรษฐกจพอเพยงไปใชดานทรพยากรแมวา
หลายชมชนจะตระหนกถงการรกษาสงแวดลอมและการใชทรพยากรทมอยอยางรคณคาแตควรหาก
ระบวนการหรอวธการทจะสบสาน สบทอดใหคนรนตอ ๆ ไป ไดเขาใจ เกดความรกและหวงแหน
ทรพยากรทมในชมชนใหรจกใชและรกษาเพอใหทรพยากรคงอยอยางยนตลอดไปดานจตใจคนใน
ชมชนมความสขมการทำางานรวมกนมกฎกตกาของชมชนสามารถดำารงชวตอยางพงพาตนเองไดแต
ควรตองมการแนะนำาชแนะจดกระบวนการใหคนในชมชนสามารถใชความคดสรางสรรคเพอใหเกด
การพฒนาขนในทกดาน ใหรกชมชนและใหยดหลกตนเปนทพงแหงตน และการพงพากนเองอยาง
เปนรปธรรม และดานสงคม ชมชนมวฒนธรรม ขนบธรรมเนยมประเพณทดงามเปนสวนยดเหนยว
ทำาใหความสมพนธของคนในสงคมเปนไปอยางราบรน แตคนในชมชนยงมคานยมในการทำางานหรอ
เรยนนอกพนท ทำาใหสงคมครอบครวขาดความอบอน และยงอาจทำาใหเปนอปสรรคในการพฒนา
อาชพถาครอบครวคงเหลอแตผสงอายจงควรสรางและพฒนากลไกใหคนรนใหมรกถนรกครอบครว
วารสารเกษตร มสธ. ____ 45
พฒนาชมชนของตนดวยความรทไดรำาเรยนมาเพอใหสามารถพงพาตนเองและพงพากนเองอยาง
ยงยนโดยสรปปจจยทง5ดานเปนสวนสำาคญในการพฒนาการพงพาตนเองจงควรมการบรณาการ
ปจจยดานตางๆนนอยางเหมาะสมเพอใหชมชนพงพาตนเองอยางมความสขลดปญหาความยากจน
ซงจะนำาพาประเทศชาตใหกาวหนาตอไป
เอกสารอางอง
กาญจนา แกวเทพ. (2538). การพฒนาแนววฒนธรรมชมชนโดยถอมนษยเปนศนยกลาง,
กรงเทพมหานครสภาคาทอลกแหงประเทศไทยเพอการพฒนา
คณะทำางานวาระประชาชน คณะกรรมการประสานงานองคกรพฒนาเอกชน(กปงอพช.) (2545)
รายงานทางเลอกขอเสนอภาคประชาชนไทยตอการกระชมสดยอดวาดวยการพฒนาทยงยน,
โรงพมพเดอนตลาคมกรงเทพมหานคร
ทพวรรณลมงกร.(2545).การจดตงและการวเคราะหกลมในประมวลสารชดวชาองคกรพฒนาเพอ
การสงเสรมการเกษตรมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชนนทบร
ทพวรรณ ลมงกร. (2545).ตวชวดความสำาเรจของกลม ในชดวชาประสบการณวชาชพการจดการ
ทรพยากรปาไมและสงแวดลอมมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชนนทบร
นรนดรจงวฒเวศยและศรณาจตตจรส.(2545).แนวคดเชงวเคราะหเกยวกบการพฒนาในประมวล
สาระชดวชาการสงเสรมการเกษตรเพอการพฒนามหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชนนทบร
บำาเพญเขยวหวาน.(2545).องคกรประชาชนกบการพฒนาชนบทในประมวลสาระชดวชาองคกร
พฒนาเพอการสงเสรมการเกษตรมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชนนทบร
เบญจมาศอยประเสรฐ.(2544).การวจยการมสวนรวมทางสงเสรมการเกษตร หนวยท9ในประมวล
สาระชดวชาการวจยเพอการพฒนาการสงเสรมการเกษตร สาขาวชาสงเสรมการเกษตรและ
สหกรณมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชนนทบร
ปารชาตวลยเสถยรและคณะ.(2546).กระบวนการและเทคนคการทำางานของนกพฒนา,โครงการส
รมสรางการเรยนรเพอชมชนเปนสข(สรส)กรงเทพมหานคร
พงษศกด องกสทธ และคณะ. (2541).ปจจยในการดำาเนนงานขององคกรเกษตรทประสบผลสำาเรจ
ในประมวลสาระชดวชา องคกรพฒนาเพอการสงเสรมการเกษตร มหาวทยาลยสโขทย -
ธรรมาธราชนนทบร
สญญา สญญาววฒน (2538).ทฤษฎสงคมวทยา เนอหาและแนวทางการใชประโยชนเบองตน.
กรงเทพฯ:โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.
46 ____ วารสารเกษตร มสธ.
แนวทางการพฒนาการผลตโคเนออนทรย: กรณศกษาในภาคกลางของประเทศไทย
Development Guidline for Organic Beef Cattle Production:
A Case Study in Central Region of Thailand
มณฑชา พทซาคำา*, ศรลกษณ วงสพเชษฐ และจตตมา กนตนามลลกล
Monticha Putsakum, Sirilag Wongpichetand, Chittima Kantanamalakul
สาขาวชาเกษตรศาสตรและสหกรณมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชอ.ปากเกรดจ.นนทบร
*Correspondingauthor:mputsakum@yahoo.com
บทคดยอ
การศกษานมวตถประสงคเพอศกษา 1) สถานการณการผลตปศสตวอนทรยและโคเนอ
อนทรยในภาคกลาง2)ความเปนไปไดในการผลตโคเนออนทรยตามแนวทางการผลตปศสตวอนทรย
ของกระทรวงเกษตรและสหกรณ และ 3) รปแบบและเทคนควธการการผลตโคเนออนทรยท
เหมาะสมกบเกษตรกร
ประชากร ไดแก กลมเกษตรกรเครอขายผเลยงโคเนออนทรยทลงทะเบยนกบกรมปศสตว
ในเขตภาคกลางทเปนพนทรบผดชอบของสำานกสขศาสตรสตวและสขอนามยท 1 และ 7 จำานวน
282คนและเจาหนาทกรมปศสตวทเกยวของกบการสงเสรมการผลตปศสตวอนทรยจำานวน12คน
กลมตวอยางไดแก กลมเกษตรกรเครอขายผเลยงโคเนออนทรยในเขตพนทรบผดชอบของสำานก
สขศาสตรสตวและสขอนามยท1และ7จำานวน54รายและเจาหนาทกรมปศสตวจำานวน12ราย
เกบขอมลโดยการสมภาษณ และการสมมนาแบบมสวนรวม จากนนนำาเสนอผลการศกษาในการ
สมมนาขนสดทาย
ผลการวจยพบวา การผลตปศสตวอนทรยไดมการดำาเนนการตงแตป 2549 และมปรมาณ
การผลตเพมขนทกป โดยในป 2552 มเกษตรกรเครอขายผเลยงปศสตวอนทรยทลงทะเบยนจำานวน
3,252 คน ซงในเขตภาคกลางมกลมผเลยงปศสตวอนทรยทลงทะเบยนจำานวน 282 คน และมการ
เลยงโคเนอ 103 ราย เลยงโคเนอจำานวน 1,832 ตว ผลการสมภาษณกลมเกษตรกรผเลยงโคเนอ
อนทรยในจงหวดชยนาทสพรรณบรและลพบรพบวาการเลยงโคเนออนทรยของกลมเกษตรกรอยใน
ระดบท1ระดบท2และระดบท3สำาหรบความเปนไปไดในการผลตโคเนออนทรยตามแนวทางการ
ผลตปศสตวอนทรยของกระทรวงเกษตรและสหกรณ พบวาเกษตรกรสามารถดำาเนนการผลตไดใน
ขอกำาหนดเกยวกบ แหลงทมาของสตว อาหารสตว การจดการดานสขภาพสตว การจดการฟารม
การบนทกขอมลการจดการดานสงแวดลอมยกเวนระยะการปรบเปลยนสวนเจาหนาทฯมความคด
วารสารเกษตร มสธ. ____ 47
เหนตอการปฏบตตามขอกำาหนดของมาตรฐานปศสตวอนทรยของเกษตรกรดงน เกษตรกรสามารถ
ปฏบตตามขอกำาหนดได ในเรองการจดการสงแวดลอม เกษตรกรไมสามารถปฏบตตามขอกำาหนดได
ในเรองแหลงทมาของสตว และเกษตรกรมทงทสามารถและไมสามารถปฏบตตามขอกำาหนดท
เหลอได สำาหรบรปแบบและเทคนควธการของการผลตโคเนออนทรยทเหมาะสมกบเกษตรกรใน
ประเทศไดแก เลยงโคเนอพนเมองหรอโคลกผสมพนเมองมพนทแปลงหญาสำาหรบปลอยโคแทะเลม
เลยงโคเนออนทรยในลกษณะการเกษตรผสมผสานและมการสรางเครอขายระหวางกลมเกษตรกร
คำาสำาคญโคเนออนทรยเกษตรอนทรยปศสตวอนทรย
Abstract
This research aimed to study the current status, the possibility and the
suitable systems for organic beef cattle productions. The populationwere 282
organicbeefcattle farmerswhohave registeredwith theDepartmentofLivestock
Development(DLD)and12organiclivestockextensionofficersintheCentralregion.
Sampleswerethegroupsof54organicbeefcattlefarmerswhohaveregisteredwith
theDepartmentofLivestockDevelopment(DLD)and12organiclivestockextension
officersintheCentralregion.Aliteraturereview,farmerinterviewsandaparticipatory
seminarwereconducted.Theresultsshowedthatorganiclivestockproductionshave
beenincreasedeveryyear.In2009,therewere282organiclivestockfarmerswhohave
registeredwiththeDLD intheCentral region.Withinthesegroups,therewere103
organicbeefcattlefarmersthatproduced1,832organicbeefcattle.Theresultsfrom
interviews showed that levels of organic beef cattle productions in Suphanburi
provinceandLopburiprovincewerethelevel1,2and3.Inaddition,theparticipatory
seminar showed that farmers could produce beef cattle under the organic livestock
production requirements in TAS 9000-2005 except the conversion period. The
successful factors are knowledge and understanding the methods of production,
pricemotivation, the farmers’ group network, and the government’s policy. The
suitable systems of organic livestock production for Thai farmers should be Thai
native beef cattle and crossbred cattle production, pastured system, integrated
farmingsystemandfarmers’networkformation.
Key Words: OrganicBeefCattle,OrganicAgriculture,OrganicLivestock
48 ____ วารสารเกษตร มสธ.
คำานำา
การผลตปศสตวในประเทศไทยมการเลยงสองรปแบบคอ1)การผลตสตวรายยอยทมการ
เลยงสตวควบคไปกบการทำาการเกษตรอนๆใชปจจยการผลตในพนทซงมการซอปจจยการผลตจาก
ภายนอกนอยมาก และ 2) การผลตสตวเชงเดยวทเลยงสตวเพยงชนดเดยว เปนการเลยงสตวเชง
อตสาหกรรมเนนการผลตเพอการคามการใชปจจยการผลตและเทคโนโลยทตองซอหาจากภายนอก
โดยปจจยการผลตจำานวนมากตองมการนำาเขาจากตางประเทศ เชน พนธสตว สารเคมเรงการเจรญ
เตบโตและรกษาโรคทำาใหตองใชเงนลงทนจำานวนมากและตองมการเพมประสทธภาพและลดตนทน
การผลตเพอใหสามารถแขงขนไดในตลาดผบรโภค ดงนนเกษตรกรจงจำาเปนตองมการพฒนา
เทคโนโลยและการจดการอยตลอดเวลา เพอปองกนและลดภาวะความเสยงทงดานการตลาดและ
การผลต
ในสถานการณปจจบนทผบรโภคใหความสนใจตอสขภาพ โดยคำานงถงอาหารปลอดภย
(FoodSafety)ทมผลดตอสขภาพอาทพชผกปลอดสารเคมเนอสตวปลอดสารเคมพชผกอนทรย
หรอเนอสตวอนทรย เปนตน ทำาใหผเลยงสตวตองมการปรบตวใหมการผลตสนคาทตรงกบความ
ตองการของผบรโภค ถาหากเกษตรกรผเลยงสตวสามารถปรบเปลยนการผลตสตวจากรปแบบการ
ผลตทมการใชสารเคมในการเลยงสตว สระบบการผลตแบบเกษตรอนทรยทมกระบวนการผลตท
สอดคลองกบการใชทรพยากรความหลากหลายทางชวภาพภมปญญาทองถนและวถชวตของคนใน
ชนบท นอกจากจะเปนการสรางสนคาทมมลคาเพมทงดานราคาและคณภาพทสนองตอความ
ตองการของผบรโภคแลว ยงเปนการนำาวถการผลตแบบเกาดงเดมมาจดการใหมใหเหมาะสมและ
สอดคลองกบสภาพแวดลอมทเปนอยในการผลตของเกษตรกรโดยไมจำาเปนตองพงพาปจจยการผลต
จากภายนอกอกดวย
เกษตรอนทรยเปนกลยทธทใชในการพฒนาระบบการผลตการเกษตรของประเทศตาง ๆ
เพอใหเกดการพฒนาอยางยงยนทง3ดานคอสงแวดลอมสงคมและเศรษฐกจเปนการเกษตรทรวม
ทกระบบทเปนมตรตอสงแวดลอมและปลอดภยตอผบรโภคโดยเปนระบบทไมแยกกจกรรมปลกพช
และการเลยงสตวออกจากกน จากการทรฐบาลไดประกาศใหเกษตรอนทรยเปนวาระแหงชาตเมอ
ปลายปพ.ศ.2548หนวยงานตางๆ ไดมนโยบายสงเสรมเกษตรอนทรยจนปจจบนไดมการพฒนาจน
มกลมเกษตรกรหลายกลมทสามารถผลตพชหลายชนดในรปแบบอนทรยและสามารถไดรบการตรวจ
รบรองมาตรฐานเกษตรอนทรยจากหนวยงานตรวจรบรองตางๆ
อยางไรกตาม แมวากระทรวงเกษตรและสหกรณ โดยสำานกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและ
อาหารแหงชาตไดจดทำามาตรฐานเกษตรอนทรยเลม1:การผลตแปรรปแสดงฉลากและจำาหนาย
ผลตผลและผลตภณฑเกษตรอนทรย (มกษ. 9000 เลม 1-2552) เกษตรอนทรย เลม 2: ปศสตว
อนทรย (มกอช. 9000-2548) และในพ.ศ. 2554 ไดประกาศใชมาตรฐานปศสตวอนทรยฉบบใหม
วารสารเกษตร มสธ. ____ 49
(มกษ.9000เลม2-2554)และกรมปศสตวไดจดทำาคมอการผลตปศสตวอนทรย (สำาหรบเกษตรกร
และผประกอบการ) แลวกตาม แตในภาคการผลตปศสตวยงไมมความชดเจนในดานรปแบบและ
เทคนควธการการผลตปศสตวอนทรยในประเทศไทยรวมทงการผลตโคเนออนทรย ทงทรปแบบการ
เลยงโคเนอของเกษตรกรรายยอยเปนรปแบบการเลยงทสามารถปรบเปลยนมาเปนการเลยงในรป
แบบของโคเนออนทรยไดโดยงายทงในดานรปแบบการเลยงและการใชปจจยการผลตในทองถน
ดงนนการศกษาสถานการณปจจบนของการผลตปศสตวอนทรยและโคเนออนทรย รวมทง
รปแบบและเทคนควธการการผลตโคเนออนทรยทสอดคลองและเหมาะสมกบสภาพการผลตจรงใน
เกษตรกรผเลยงโคเนอจงเปนสงจำาเปน เพอใหเกษตรกรสามารถนำารปแบบและเทคนควธการ
ดงกลาวไปพฒนาการผลตโคเนออนทรย และหนวยงานภาครฐมแนวทางชดเจนในการกำาหนด
นโยบายในการสงเสรมและพฒนาการผลตโคเนออนทรยตอไป
วตถประสงคการวจย
1.เพอศกษาสถานการณการผลตปศสตวอนทรยและโคเนออนทรยในภาคกลาง
2.เพอศกษาความเปนไปไดในการผลตโคเนออนทรยตามแนวทางการผลตปศสตวอนทรย
ของกระทรวงเกษตรและสหกรณ
3.เพอศกษารปแบบและเทคนควธการการผลตโคเนออนทรยทเหมาะสมกบเกษตรกร
วธดำาเนนการวจย
วธการศกษาวจยไดแกการศกษาขอมลทตยภมการสมภาษณเกษตรกรผเลยงโคเนออนทรย
การสมมนาแบบมสวนรวมของผทเกยวของกบการเลยงโคเนออนทรย และการสมมนาขนสดทายผท
มสวนเกยวของกบการพฒนาปศสตวอนทรย
ประชากรทใชในการสมภาษณคอ เครอขายกลมเกษตรกรผเลยงโคเนออนทรยในเขตภาค
กลางในพนทรบผดชอบของสำานกสขศาสตรสตวและสขอนามย 1 และ 7 (สสอ. 1 และสสอ. 7)
ทง11จงหวดทลงทะเบยนกบกรมปศสตวจำานวน32กลมและมเกษตรกรสมาชก272รายเลอก
กลมเกษตรกรตวอยางในเขตพนท สสอ. 1 ทำาการจำาแนกกลมเกษตรกรผเลยงโคเนออนทรยตาม
ระดบการพฒนาจากนนสมกลมเกษตรกรในแตระดบการพฒนาระดบละ1กลมโดยวธสมตวอยาง
แบบงาย ยกเวนระดบ 3 ทตองเลอกมาเปนตวอยางเพราะมเพยง 1 กลม ไดกลมเกษตรกรตวอยาง
จากจงหวดลพบรสพรรณบรและชยนาทรวมกลมตวอยางเกษตรกร3กลมจำานวน54ราย
ผเขารวมการสมมนาแบบมสวนรวม ประกอบดวยเกษตรกรผเลยงโคเนออนทรยในเขต
ภาคกลางในเขตพนทสสอ.1และ7จำานวน33คนเจาหนาทกรมปศสตวจากสสอ.1และ7จำานวน
50 ____ วารสารเกษตร มสธ.
11 คนและผบรหารหรอเจาหนาททรบผดชอบระดบนโยบายจากศนยพฒนาปศสตวอนทรย
กรมปศสตวจำานวน1คน
ผเขารวมการสมมนาขนสดทาย ประกอบดวยเกษตรกรผเลยงปศสตวอนทรยในเขต
ภาคกลางในพนทสสอ.1และ7จำานวน22คนเจาหนาทกรมปศสตวจากสสอ.1และ7ทเกยวของ
กบการสงเสรมการผลตปศสตวอนทรยในเขตภาคกลางจำานวน 11 คนผบรหารหรอเจาหนาทท
รบผดชอบระดบนโยบายจากศนยพฒนาปศสตวอนทรย กรมปศสตวจำานวน 3 คน และคณาจารย
จากสถาบนการศกษาทเกยวของและประชาชนทวไปทสนใจจำานวน10คน
เครองมอทใช ไดแก ใชแบบสมภาษณแบบมโครงสรางและการสรางเวทวเคราะหขอมล
โดยนำาขอมลปฐมภมและขอมลทตยภมทไดจากการทบทวนเอกสารการสมภาษณการสมมนาแบบม
สวนรวมและการสมมนาขนสดทายมาอธบายในเชงพรรณาวเคราะห
ผลการวจย
1. สถานการณปจจบนของการผลตปศสตวอนทรยและโคเนออนทรย
1.1 สถานการณการผลตปศสตวอนทรยในประเทศไทย
จากการทกรมปศสตวไดดำาเนนโครงการพฒนาเกษตรอนทรยดานปศสตวตามแผนบรณา
การวาระแหงชาตเกษตรอนทรย นบตงแต ปงบประมาณ 2549 เปนตนมา มเจาหนาททเกยวของ
เกษตรกรและผนำากลมเกษตรกร ไดรบการพฒนาความรและทกษะเกยวกบเกษตรอนทรยและ
เทคนคการปฏบตดานปศสตว ตลอดจนมศนยเรยนรปศสตวอนทรยในชมชน และเครอขายการผลต
ปศสตวอนทรยทงวถพนบานและเชงพาณชย จำานวนทงสน 260 เครอขาย มเกษตรกรในเครอขาย
มากกวา 8,000 ราย มการพฒนาระบบการตรวจรบรองสนคาปศสตวอนทรยตามระบบคณภาพ
มาตรฐานสากลISOguide65และมการออกตรวจรบรองสนคา2รายไดแกสกรอนทรยและการ
เลยงผงอนทรยและผลตภณฑผงอนทรยโดยมการจำาแนกระดบการพฒนาการผลตปศสตวอนทรย
ออกเปน4ระดบ(กรมปศสตว,2552)คอ
ระดบ1 ระยะเรมตนปรบเขาสเกษตรอนทรย เกษตรกรยงไมมความเขาใจเกษตรอนทรย
ชดเจนและยงไมมความชดเจนในการผลตเปนปศสตวอนทรยแตเกษตรกรกลมนมการลดละการใช
สารเคมทางการเกษตรลกษณะการผลตของเกษตรกรมการนำามลสตวผลตเปนปยอนทรย
ระดบ2 กลมมงมนผลตปศสตวอนทรย เกษตรกรกลมนมการเลยงสตวเปนกจกรรมหลก
แบบวถพนบานมการลดการใชสารเคมทางการเกษตรแตเกษตรกรยงไมมการรวมกลมไมมแผนการ
ผลตและการตลาดแมเกษตรกรจะมความมงมนการผลตปศสตวอนทรยแตยงไมเขาใจมาตรฐานและ
เทคนคการผลต
วารสารเกษตร มสธ. ____ 51
ระดบ3 ระยะปรบเขาสมาตรฐานอนทรย เกษตรกรกลมนมความรความเขาใจและปฏบต
เกษตรอนทรยดานพชมการเลยงสตวทใกลเคยงกบมาตรฐานมกลมผลตทเขมแขงมการเรยนรการ
ผลตและการตลาดรวมกน มอาหารสตวธรรมชาตและอนทรย มสนคาออกสตลาดทองถนและเปนท
รจกในหมผบรโภคโดยไมจำาเปนตองขอการรบรอง
ระดบ4 ระยะปศสตวอนทรยทมการรบรองตามมาตรฐาน (certifiedorganic) เกษตรกร
กลมนมกระบวนการกลมทเขมแขง มผลผลตสมำาเสมอ จำาหนายพอเพยงกบตลาดภายนอกกลมหรอ
ตลาดบน
จากการดำาเนนงานของกรมปศสตว รวมทงหนวยงานทเกยวของทงภาครฐและเอกชนท
ผานมา ทำาใหปศสตวอนทรย รวมถงโคเนออนทรยไดมการขบเคลอนอยางตอเนอง โดยในป พ.ศ.
2552มเกษตรกรเครอขายผเลยงปศสตวอนทรยทลงทะเบยน176กลมจำานวน3,252คนในขณะท
ปพ.ศ.2551มเกษตรกรเครอขายผเลยงปศสตวอนทรยทลงทะเบยนเพยง49กลมจำานวน3,087คน
1.2 สถานการณการผลตโคเนออนทรยในเขตภาคกลาง
จากการสำารวจสภาพการเลยงโคเนออนทรยในเขตภาคกลาง โดยการสมภาษณกลม
เกษตรกรผเลยงโคเนอในจงหวดสพรรณบรและจงหวดลพบร พบวาการเลยงโคเนอของกลม
เกษตรกรทลงทะเบยนกบกรมปศสตวสวนใหญอยในระดบเรมตนคอระดบท1และระดบท2มเพยง
หนงกลมทมการเลยงโคเนอในระดบท3ซงมสภาพการเลยงดงน
1.2.1พนธและแหลงทมาของโคเนอ พนธโคเนอทเลยงทงหมดเปนลกผสมจากหลาก
หลายสายพนธ แหลงทมาของโคเหลานสวนใหญผลตเองในฟารม มเพยงบางรายทซอจากภายนอก
ฟารม
1.2.2การจดการฟารม
1)การจดการฝงโคเนอมการเลยงโคแบบปลอยลงแปลงหญาในเวลากลางวนและ
ตอนกลบเขาคอกในเวลาเยนมการเสรมหญาแหงฟางและตนขาวโพดในตอนเยน
2)การจดการแปลงหญา เกษตรกรสวนใหญจะปลกหญาพนธแพงโกลา พนธรซ
พนธเนเปยรโดยเมลดพนธหญาทใชปลกไดจากกรมปศสตวมการใชมลโคเปนปย
3)การจดการโรงเรอนและคอก ลกษณะโรงเรอนมรวลอมรอบ เกษตรกรบางราย
มการกนพนทภายในโรงเรอนเปนคอกสำาหรบกกขงโค พนโรงเรอนมทงพนคอนกรตและพนดน
มอางนำาและรางอาหารภายในโรงเรอน
1.2.3อาหารโคเนอ อาหารทใชเลยงไดแก หญาสด หญาแหง ฟาง หญาหมก ตนและ
เปลอกขาวโพดมการเสรมแรธาตกอนเกลอกระดกปนพรมกซและยเรยใหโคในบางชวงเกษตรกร
จะปลกหญาและขาวโพดสำาหรบใชเลยงโคเองมบางรายซออาหารโคเนอจากภายนอก
1.2.4แหลงนำาดมไดแกบอสาธารณะสระนำาธรรมชาตนำาบาดาลและนำาปะปาหมบาน
52 ____ วารสารเกษตร มสธ.
1.2.5การจดการสขภาพสตวมการทำาเบอรประจำาตวโคเนอโดยการทำาเบอรหทำาเบอร
สะโพก มการสญเขาลกโค มการทำาวคซนปองกนโรคปากและเทาเปอย 2 ครงตอป ใหยาถายพยาธ
1ครงตอป
1.2.6การจดการมลโคและของเสย มลโคนำาไปใชเปนปยสำาหรบใสแปลงหญาและแปลง
พชอนๆบางสวนนำาไปบรรจถงขายและมบางฟารมนำาไปหมกเพอผลตแกสชวภาพใชในครวเรอน
1.2.7การบนทกขอมลมการบนทกขอมลเกยวกบทะเบยนสตวการซอสตวใหมการซอ
อาหารสตวและอาหารเสรมจากภายนอก การจดการสขภาพ การนำาเขาปจจยการผลตทกชนด
การจดจำาหนายและบญชฟารม
2. ความคดเหนของเกษตรกรและเจาหนาทเกยวกบขอกำาหนดตามมาตรฐานปศสตวอนทรย
2.1 แหลงทมาของสตว เกษตรกรเหนวาสามารถจดหาพนธสตว (โคเนอ) ทเกดในฟารม
ปศสตวอนทรยได และ/หรออาจขยายพนธขนเองภายในฟารมของตนโดยอาศยระยะเวลาในการ
ปรบเปลยนระบบการผลต เจาหนาทสวนใหญเหนวาเกษตรกรยงไมสามารถปฏบตได และเจาหนาท
บางรายไมแนใจวาเกษตรกรจะสามารถปฏบตได เนองจากยงไมมแหลงจำาหนายโคเนออนทรย
และยงไมมฟารมอนทรยทไดรบรองหรอไดรบมาตรฐานฟารมอนทรยหรอมนอยฟารม
2.2 การปรบเปลยนใหเปนระบบการผลตปศสตวอนทรย เกษตรกรและเจาหนาทเหนดวย
กบขอกำาหนดใหการนำาเขาพนธสตวจากฟารมทวไปจะตองใชระยะเวลาการเลยงไมตำากวา12 เดอน
จงจำาหนายเปนโคเนออนทรยได แตไมเหนดวยกบการนำาลกโคเนอจากฟารมทวไปมาเลยงตองนำาเขา
เมอหยานมและอายไมเกน6เดอนควรปรบเปลยนขอกำาหนดดงกลาวเปน8-12เดอนเนองจากอาย
เมอหยานมลกโคเนอในทางปฏบตประมาณ 8 เดอน สวนเจาหนาทมความเหนวาลกโคอายตำากวา
6เดอนหาซอไดยากมากและมขนาดเลกเกนไปควรใชคำาวาไมตำากวา6เดอน
2.3 อาหารสตว เกษตรกรและเจาหนาทมความเหนวาการใชหญาหรอฟางเลยงโคเนอทงใน
รปสดและตากแหงทตองผลตในระบบอนทรยสามารถทำาไดในกรณทเกษตรกรมพนทมากเพยงพอตอ
การเพาะปลก หญาและขาวเอง ในกรณทวตถดบอาหารสตวทใชตองผลตในระบบเกษตรอนทรยไม
ตำากวา70%เกษตรกรสามารถทำาไดแตเจาหนาทมความเหนวาควรอนญาตใหใชอาหารสตวทผลตใน
ระบบเกษตรอนทรย50%และอาหารทวไป50%
2.4 การจดการดานสขภาพสตว เกษตรกรและเจาหนาทมความเหนวาการรกษาสตวปวย
ดวยพชสมนไพรหรอยาแผนโบราณสามารถทำาไดยกเวนบางโรคเชนโรคปอดบวมและโรคไขสามวน
และสมนไพรออกฤทธชาอาจไมทนตอการรกษานอกจากนยงหาไดยาก ราคาแพง และมขนตอนใน
การผสมทยงยาก
2.5 การจดการฟารม เกษตรกรและเจาหนาทมความเหนวาการปลอยสตวออกกำาลงกาย
หรอปลอยสตวแทะเลมสามารถทำาไดในกรณทมพนทมากพอ และในเรองการจดการตวสตวควร
อนญาตใหใชการตดเบอรห
วารสารเกษตร มสธ. ____ 53
2.6 การบนทกขอมล เกษตรกรและเจาหนาทมความเหนวาการบนทกขอมลสามารถทำาได
แตยงขาดแนวทางการจดบนทกทเปนระบบชดเจนและงายตอการตรวจสอบ
2.7 การจดการดานสงแวดลอม เกษตรกรและเจาหนาทมความเหนวาสามารถปฏบตได
โดยนำามลสตวใสลงแปลงหญาและแปลงพชผลและจำาหนายเปนปย
3. ความเปนไปไดในการผลตโคเนออนทรย
จากการสมมนาแบบมสวนรวมเกยวกบสภาพปญหาปจจยและเงอนไขในการผลตโคเนอให
ไดตามมาตรฐานปศสตวอนทรยของกระทรวงเกษตรและสหกรณ สรปไดวา การผลตโคเนออนทรย
ตามแนวทางการผลตปศสตวอนทรยของกระทรวงเกษตรและสหกรณ เกษตรกรสามารถดำาเนนการ
ตามขอกำาหนดการผลตปศสตวอนทรยไดหลายประเดนยกเวนบางประเดนทมความเหนวา สามารถ
ปฏบตตามได ถามการปรบขอกำาหนดการผลตปศสตวอนทรยใหสอดคลองกบสภาพการผลตทเปน
จรงในทางปฏบต และเพอใหการผลตโคเนออนทรยของประเทศมความเปนไปไดในทางปฏบตไดม
ขอเสนอในขอกำาหนดการผลตปศสตวอนทรยดงน
3.1 การปรบเปลยนใหเปนระบบการผลตปศสตวอนทรย มขอเสนอใหม การนำาเขาลกโค
สำาหรบผลตเนอหลงจากลกโคหยานมอายไมเกน12เดอน
3.2 อาหารสตว มขอเสนอ คอ ในการหาซอพชอาหารสตวอนทรยจากแหลงภายนอกของ
เกษตรกรรายยอยหาไดคอนขางยาก ภาครฐ หรอหนวยงานหรอองคกรทรฐมอบหมายและใหการ
สนบสนนเชนสหกรณกลมเกษตรกรภาคเอกชนเปนตนควรจดหาหรอปลกพชอาหารสตวอนทรย
จำาหนายแกเกษตรกรเหลาน
3.3 การบนทกขอมล มขอเสนอ คอแบบการบนทกขอมลทจำาเปนสำาหรบการจดการโค
ควรจดทำาในรปแบบคมอปฏบต (guideline) ทเกษตรกรเพยงแตกาเครองหมายหรอเตมขอความ
เพอใหเกษตรกรสามารถจดบนทกไดงายและเปนแนวทางปฏบตทใชประโยชนในการจดการฟารม
4. รปแบบและเทคนควธการของการผลตโคเนออนทรยทเหมาะสม
จากผลการศกษาพบวารปแบบและเทคนควธการของการผลตโคเนออนทรยทเหมาะสมกบ
เกษตรกรในประเทศททำาใหเกษตรกรสามารถปฏบตไดงายมดงน
4.1 พนธโคเนอ โคเนอทจะนำามาผลตโคเนออนทรยควรเปนโคเนอพนเมองหรอโคลกผสม
พนเมองเนองจากสามารถปรบตวเขากบสภาพการเลยงดของเกษตรกรตลอดจนมความแขงแรงและ
ทนตอสภาพอากาศแวดลอมและเหบไดด
4.2 การจดการฟารมกรณมพนทแปลงหญาสำาหรบปลอยโคแทะเลม ควรจดทำาแนวกนชน
กบพนทบรเวณขางเคยงกรณทมพนทนอยควรแบงพนททำาแปลงหญาและพชอาหารสตว เพอใชวธ
54 ____ วารสารเกษตร มสธ.
การตดหญาแลวนำามาเลยงโคเนอในฝงแทนการปลอยแทะเลม ควรจดทำาพชหมก หรอปรบปรง
คณภาพพชอาหารสตวดวยวธอนทรยเพมเตม นอกจากนคอกเลยงโคเนอควรมพนทสำาหรบใหสตว
เดนออกกำาลงไปมาได
4.3 อาหารสตว ควรปลกหญาหรอพชอาหารสตวอนทรย ในพนทของตนเอง เพอใหมพช
อาหารสตวอนทรยสำาหรบโคเนอไดกนตลอดป ใชเศษเหลอหรอผลพลอยไดจากพชอนเปนอาหารโค
เนอ และมการสรางเครอขายกบกลมเกษตรกรทปลกพชอนทรย เพอใหมแหลงของพชอาหารสตว
เศษเหลอหรอผลพลอยไดจากพชอนทรยทสามารถนำามาใชเลยงโคเนอได
5. ปญหาและอปสรรคในการพฒนาปศสตวอนทรย
5.1 ปญหาและอปสรรคของการทำาปศสตวอนทรย เพอกาวสความสำาเรจการทำาปศสตว
อนทรย มมมองดานปญหาและอปสรรคของการทำาปศสตวอนทรยของกลมเกษตรกรและกลมเจา
หนาททเกยวของมดงน
1)ปญหาทเปนอปสรรคสำาคญของการทำาปศสตวอนทรยของเกษตรกร ไดแก ราคาไม
จงใจและตลาดทไมแนนอน ขาดเครอขายและระบบการจดการทด นโยบายรฐไมมความชดเจนและ
ขาดปจจยการผลต
2)ปญหาและอปสรรคในการกาวสความสำาเรจการทำาปศสตวอนทรยในแงความคดเหน
ของเจาหนาท คอ ขาดเกษตรกรทมความสนใจและมใจรกตอการทำาปศสตวอนทรย ขาดปจจยการ
ผลตทเปนอนทรยไมมเงนทนและความไมชดเจนของตลาด
5.2ปจจยสนบสนนการทำาปศสตวอนทรย เกษตรกรและเจาหนาททเกยวของกบปศสตว
อนทรยมความเหนวา การกาวสความสำาเรจของการทำาปศสตวอนทรยไดนนตองไดรบการสนบสนน
ดานตางๆดงน
1)การถายทอดความรและความเขาใจเรองปศสตวอนทรยใหเกษตรกร
2)การสรางแรงจงใจโดยเฉพาะในดานราคาและตลาดรองรบทชดเจน
3)การรวมกลมและสรางเครอขายใหครบวงจรการผลต
4)การมนโยบายสนบสนนจากทกหนวยงานและทกระดบ
5)เกษตรกรตองมใจรกและสนใจอยางจรงจง
6)การมปจจยการผลตอนทรยทเหมาะสม
7)การมงบประมาณสนบสนนจากหนวยงานตางๆ
วารสารเกษตร มสธ. ____ 55
อภปรายผลและขอเสนอแนะ
จากรปแบบการเลยงโคเนอของกลมเกษตรกรผเลยงปศสตวอนทรยทลงทะเบยนกบกรม
ปศสตวในเขตภาคกลางพบวาการผลตโคเนออนทรยของเกษตรกรไทยตามมาตรฐานปศสตวอนทรย
มความเปนไปได เนองจากเกษตรกรมรปแบบการเลยงโคเนอแบบปลอยฝงและทำาการเกษตรผสม
ผสานอยแลว เพยงแตตองปรบเทคนควธการเลยงในบางประเดนเพอใหเปนไปตามขอกำาหนดของ
มาตรฐานปศสตวอนทรย ไดแก การสรางแนวกนชนบรเวณโดยรอบพนทฟารมเลยงโค การผลตพช
อาหารอนทรยดวยตนเองใหมากเพยงพอสำาหรบการเลยงโคตลอดทงป การทำาเบอรประจำาตวโคควร
เปลยนไปใชวธตดเบอรหหรอใชเบอรคลองคอจดทำาระบบการบนทกขอมลตางๆในการเลยงโคเนอ
ใหชดเจนและครอบคลมทกประเดนตงแตแหลงทมาของสตวการใชและการไดมาของปจจยการผลต
แตละชนด นอกจากน การรวมกลมของเกษตรกรทเขมแขงเพอจดหาตลาดโคเนออนทรย หรอมการ
ฆาชำาแหละเพอขายเนอโคเองกจะทำาใหกลมเกษตรกรเหลานสามารถผลตโคเนออนทรยทไดราคาสง
กวาราคาโคเนอทวๆ ไปซงจะเปนแรงจงใจใหเกษตรกรรายอนๆ เขามารวมกลมในการผลตโคเนอ
อนทรยมากยงขน
จดเรมตนของความสำาเรจในการเลยงโคเนออนทรย ควรเรมจากการผลตพชอนทรยทเปน
อาหารสำาหรบโคเนอ เชน หญาหรอถวอาหารสตว หรอพชอนทรยทสามารถนำาเศษเหลอมาใชเลยง
โคเนอได กจะทำาใหมอาหารสตวเพยงพอ เนองจากการผลตพชอนทรยและผลพลอยไดจากพช
อนทรยในประเทศไทยยงมปรมาณการผลตไมเพยงพอกบความตองการในการบรโภคของมนษย
ทำาใหเหลอผลผลตและเศษเหลอจากพชอนทรยสำาหรบการผลตโคเนออนทรยในปรมาณนอยมาก
หรอไมมเลยทำาใหเกดการแกงแยงผลผลตดงกลาวระหวางมนษยกบสตว(Panyakul2010)
สำาหรบมาตรฐานปศสตวอนทรย (มกอช. 9000-2548) ทกำาหนดโดยกระทรวงเกษตรและ
สหกรณจากการศกษาพบวาขอกำาหนดในประเดนแหลงทมาของสตวอาหารสตวการจดการดาน
สขภาพสตว การจดการฟารม การบนทกขอมล และการจดการดานสงแวดลอม มความเหมาะสม
สำาหรบเกษตรกรผเลยงโคเนอทตองการเปลยนไปเลยงโคเนออนทรย ยกเวน ประเดนของการปรบ
เปลยนใหเปนระบบปศสตวอนทรย โดยควรมการศกษาวจยถงระยะปรบเปลยนใหเปนระบบโคเนอ
อนทรยวา ตองใชระยะเวลานานเทาไรจงเหมาะสมกบการเลยงโคเนอของประเทศไทย อยางไรกตาม
การผลตโคเนอจดเปนการผลตปศสตวทงายตอการปรบเปลยนรปแบบการเลยงจากเลยงในระบบ
ทวไปเปนเลยงในระบบอนทรย
ภายหลงจากการศกษาแลวเสรจ กระทรวงเกษตรและสหกรณไดประกาศใชมาตรฐาน
ปศสตวอนทรยฉบบใหมในพ.ศ.2554(มกษ.9000-2554)แทนมาตรฐานปศสตวอนทรยฉบบเดม
(มกอช.9000-2548)ซงมขอกำาหนดบางประการเปลยนแปลงไปเชนการอนญาตใหตดเบอรหไดใน
กรณทจำาเปนโดยตองขออนญาตกอนเปนตน
56 ____ วารสารเกษตร มสธ.
จากผลการศกษาการพฒนาโคเนออนทรยในเขตภาคกลางของประเทศมขอเสนอแนะระดบ
นโยบายและระดบปฏบตดงน
1.ขอเสนอแนะระดบนโยบาย จะเกยวของกบหนวยงานภาครฐทมสวนในการผลกดน
ใหการผลตโคเนออนทรยสมฤทธผลและดำาเนนการไดอยางตอเนองซงมขอเสนอแนะดงน
1.1การกำาหนดมาตรฐานปศสตวอนทรย ควรกำาหนดใหสอดคลองกบสภาพการผลตโค
เนออนทรยของประเทศเพอใหเกษตรกรสามารถนำาไปปฏบตไดจรง
1.2การวางนโยบายดานมาตรฐานปศสตวอนทรยควรมการดำาเนนการอยางตอเนอง
และมความสอดคลองระหวางหนวยงานทเกยวของ
1.3ภาครฐควรมการสงเสรมการเลยงโคเนออนทรยอยางจรงจงและตอเนองมนโยบาย
จดหาวตถดบอาหารสตวอนทรย หรอผลตพชอาหารสตวอนทรยใหกบเกษตรกรทเลยงโคเนออนทรย
เพอชวยลดปญหาดานอาหารสตวอนทรย
1.4ภาครฐควรมการกำาหนดนโยบายดานการประชาสมพนธททำาใหเกษตรกรและผ
บรโภคเหนคณคาของการผลตโคเนออนทรยและประโยชนของผลตภณฑอนทรย
2.ขอเสนอแนะระดบปฏบต
2.1เจาหนาทสงเสรมการผลตปศสตวอนทรยควรมการใหความรเกยวกบการผลตโค
เนออนทรยแกเกษตรกรเพมขนและสงเสรมใหกลมเกษตรกรขอรบรองการผลตโคเนอตามมาตรฐาน
ปศสตวอนทรยแบบกลมมากกวาแบบรายเดยว
2.2เจาหนาทภาครฐควรชวยประสานกบหนวยงานหรอองคกรอน ๆ ในระดบทองถน
ในดานการจดหาตลาดสำาหรบผลตภณฑเนอโคอนทรย เพอใหผผลตโคเนออนทรยมแหลงขาย
ผลตภณฑของตนเอง
2.3กรมปศสตวควรสรางศนยสาธตหรอศนยเรยนรการผลตโคเนออนทรยใหเกษตรกร
และผบรโภคไดเขาเยยมชม เพอใหเกษตรกรสามารถประยกตแบบอยางทดมาใชกบฟารมของตนเอง
และเพอใหผบรโภคมความเขาใจและมนใจในผลตภณฑเนอโคอนทรยมากขน
2.4หนวยงานของรฐ ทงในทองถนและสวนกลาง ควรมการประชาสมพนธอยางจรงจง
เกยวกบการผลตโคเนออนทรย เพอใหผบรโภคมความรความเขาใจเกยวกบโคเนออนทรยและเนอโค
อนทรยวาคออะไรมประโยชนอยางไรสามารถหาซอผลตภณฑเนอโคอนทรยไดทไหน
2.6เกษตรกรควรดำาเนนการผลตทางการเกษตรในรปของการเกษตรแบบผสมผสานจะ
ทำาใหลดปญหาการขาดแคลนวตถดบอาหารสตวอนทรยได
2.7เกษตรกรควรมการสรางเครอขายระหวางกลมของตนเองกบกลมเกษตรกรอน ๆ ท
ผลตปศสตว วตถดบอาหารสตวหรอพชอาหารสตว เพอใหเกดการแลกเปลยนความรและปจจยการ
ผลตและยงชวยสรางความเขมแขงในการผลตและการตลาดอกดวย
วารสารเกษตร มสธ. ____ 57
เอกสารอางอง
กรมปศสตว . (2552). แผนงานโครงการพฒนาปศสตวอนทรยตามแนวเศรษฐกจพอเพยง
ปงบประมาณ 2553.กรงเทพมหานคร.กระทรวงเกษตรและสหกรณ.
กรมปศสตว. (2553). ขอมลจำานวนปศสตวในประเทศไทย ป 2553. กรงเทพมหานคร.กระทรวง
เกษตรและสหกรณ.
กระทรวงเกษตรและสหกรณ. (2548).มาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต เกษตรอนทรย
เลม 2 : ปศสตวอนทรย. ราชกจจานเบกษา เลม 122 ตอนพเศษ 38. ประกาศใชเมอ 17
พฤษภาคม2548.
กระทรวงเกษตรและสหกรณ. (2552). มาตรฐานสนคาเกษตร เกษตรอนทรย เลม 1 : การผลต
แปรรป แสดงฉลากและจำาหนายผลตผลและผลตภณฑเกษตรอนทรย. ราชกจจานเบกษา
เลม126ตอนพเศษ187งประกาศใชเมอ28ธนวาคม2552.
กระทรวงเกษตรและสหกรณ.(2554).มาตรฐานสนคาเกษตร เกษตรอนทรย เลม 2 : ปศสตวอนทรย.
ราชกจจานเบกษาเลม128ตอนพเศษ131.ประกาศใชเมอ4พฤศจกายน2554
กลมวจยและพฒนาระบบฟารมปศสตวกรมปศสตว. (2557). ผทไดรบใบรบรองผลตภณฑอนทรย
ตามมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต เกษตรอนทรย เลม 1 มกษ. 9000-2552
เกษตรอนทรยเลม2มกษ.9000-2554.สบคนจากhttp://extension.dld.go.th/th1/im-
ages/stories/organic/document/organic2014052201.pdf
กลมวจยและพฒนาระบบฟารมปศสตวกรมปศสตว. (2557). ฐานขอมลสมาชกและกลมปศสตว
อนทรยป 2553.สบคนจากhttp://extension.dld.go.th/th1/index.php?option=com_
content&view=article&id=324:2553-&catid=81:2012-03-09-13-19-39&Itemid=234
Panyakul,V. (2010).Study and Recommendations for Developing Regional Organic
Standards in Asia. Retrived from http://www.ifoam.org/partners/tenders/
TenderInvite_Comp-study_regional-standards_Asia-.pdf
58 ____ วารสารเกษตร มสธ.
บทบาทสหกรณ ในการพฒนาเศรษฐกจ สงคม และการเมองการปกครองของสมาชก
สหกรณการเกษตรเมองยะลา จำากด
The Role of Mueang Yala Agricultural Co-operatives Limited in
the Economic, Social and Political Development of Its Members
โกศล ชวยไธสง1 , สงเสรม หอมกลน2
Kosol Chuaythaisong1, Songserm Homglin2
สำานกงานสหกรณจงหวดยะลา21อำาเภอเมองจ.ยะลา
TheOfficeofYalaProvincialCo-operatives,Muaengdistrict,Yalaprovince
E-mail:chuythaisons@hotmail.com2สาขาวชาเกษตรศาสตรและสหกรณมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชนนทบร11120
SchoolofAgricultureandCooperativesSukhothaiThammathiratOpenUniversity11120
*Correspondingauthor:churythaisong@hotmail.com
บทคดยอ
การศกษาครงนมวตถประสงคเพอศกษา 1) สภาพทวไปของสมาชกสหกรณ 2) บทบาท
สหกรณในการพฒนาเศรษฐกจสงคมและการเมองการปกครองของสมาชก3)ปญหาและขอเสนอ
แนะของสหกรณในการพฒนาเศรษฐกจ สงคม และการเมองการปกครองของสมาชกสหกรณ
การเกษตรเมองยะลาจำากด
ประชากรทใชในการศกษาคอสมาชกของสหกรณการเกษตรเมองยะลา จำากด สมกลม
ตวอยางจำานวน100คนแบบพบโดยบงเอญโดยการสอบถามการวเคราะหขอมลโดยใชสถตไดแก
คาความถคารอยละคาเฉลยสวนเบยงเบนมาตรฐานการทดสอบไคสแควรและการวเคราะหเนอหา
ผลการศกษาพบวา1)สมาชกสหกรณสวนใหญเปนเพศชายอายระหวาง36-40ปการ
ศกษาระดบประถมศกษาทำาสวนยางพารารายไดตอเดอน12,001 -14,000บาทและระยะเวลา
การเปนสมาชก 6 - 10 ป 2) สหกรณมบทบาทการพฒนาเศรษฐกจดานรายได รายจาย การออม
และการลงทนการพฒนาสงคมดานการศกษาการจดสวสดการการใหความรวมมอและการพฒนา
เมองการปกครองดานความเสมอภาคสทธและเสรภาพการมสวนรวมและการสงเสรมประชาธปไตย
โดยรวมอยในระดบมาก ทกดาน สภาพทวไปของสมาชกมความสมพนธกบบทบาทสหกรณในการ
พฒนาทงการพฒนาเศรษฐกจ การพฒนาสงคม และ การพฒนาการเมองการปกครองของสมาชก
อยางมนยสำาคญทางสถตทกดาน3)พบปญหาสมาชกผดนดชำาระหนและการดำาเนนธรกจสหกรณ
วารสารเกษตร มสธ. ____ 59
นอยเกนไป ขอเสนอแนะคอสหกรณควรใหความชวยเหลอสมาชกอยางจรงจง ควรขยายการดำาเนน
ธรกจของสหกรณและสงเสรมใหสมาชกอยดกนด
คำาสำาคญ : สหกรณการเกษตรการพฒนาเศรษฐกจสงคมการเมองการปกครองจงหวดยะลา
Abstract
Theobjectivesof this researchweretostudy1) thedemographicstatusof
members ofMueang Yala Agricultural Co-operatives, Limited; 2) the role of the
co-operatives in the economic, social and political development of its members; and
3)problemsandrecommendationsforimprovements.
Thesamplepopulationconsistedof100membersofMueangYalaAgricultural
Co-operatives, Ltd. Datawere collected using a questionnaire and analyzed using
frequency, percentage,mean, standard deviation, chi- square test and content
analysis.
Theresultsshowedthat1)Themajorityofco-operativesmembersweremale,
aged36-40,andhadcompletedprimaryschool.Mostofthemwererubberfarmers,
made income of 12,001-14,000 baht amonth and had beenmembers of the
co-operatives for 6-10 years. 2) Themembers gave the opinion that overall, the
co-operative played a large role in their economic, political and social development
(ranked in order of importance). Statistically significant relationships were found
between demographic factors and themembers’ opinions on the co-operative’s
roleintheireconomic,socialandpoliticaldevelopment.3)Problemsidentifiedwere
that some members were unable to make their loan payments on time and that the
co-operativesdidnothaveenoughbusinessoperations.Therecommendations for
improvement were that the co-operatives should help the members more ardently,
should branch out into more lines of business, and should support a good standard
oflifeforitsmembers.
Keywords: RoleofAgriculturalCooperatives,EconomicSocialPoliticalDevelopment,
Yala Province
60 ____ วารสารเกษตร มสธ.
คำานำา
การสหกรณในประเทศไทยมมลเหตสบเนองมาจากเมอประเทศไทยไดเรมมการตดตอ
คาขายกบตางประเทศมากขนในสมยกรงรตนโกสนทรระบบเศรษฐกจของชนบทกคอยๆเปลยนจาก
ระบบเศรษฐกจแบบเพอเลยงตวเองมาสระบบเศรษฐกจแบบเพอการคา ความตองการเงนทนในการ
ขยายการผลตและการครองชพจงมเพมขนชาวนาทไมมทนรอนของตนเองกหนไปกยมเงนจากบคคล
อนทำาใหตองเสยดอกเบยในอตราสงและยงถกเอาเปรยบจากพอคานายทนทกวถทางอกดวยชาวนา
จงตกเปนฝายเสยเปรยบอยตลอดเวลา ทำานาไดขาวเทาใดกตองขายใชหนเกอบหมด นอกจากนการ
ทำานายงคงมผลผลตทไมแนนอนขนอยกบสภาพดนฟาอากาศ ถาปไหนผลผลตเสยหายกจะทำาใหหน
สนพอกพนมากขนเรอย ๆ จนลกหนบางรายตองโอนกรรมสทธในทนาใหแกเจาหน และกลายเปนผ
เชานา หรอเรรอนไมมทดนทำากนไปในทสด จากสภาพปญหาความยากจนของชาวนาในสมยนน
ทำาใหทางราชการคดหาวธชวยเหลอดวยการจดหาเงนทนมาใหกและคดดอกเบยในอตราตำาความคด
นไดเรมขนในปลายรชกาลท 5 โดยกำาหนดวธการทจะชวยชาวนาในดานเงนทนไว 2 วธ คอ วธท 1
จดตงธนาคารเกษตรเพอใหเงนกแกชาวนาแตขดของในเรองเงนทนและหลกประกนเงนกความคดน
จงระงบไปวธท2วธการสหกรณประเภทหาทน(กรมสงเสรมสหกรณ,www.cpd.go.th:2556)
การทดลองจดตงสหกรณหาทนขนณ ทองทอำาเภอเมอง จงหวดพษณโลก เปนแหงแรกใช
ชอวา "สหกรณวดจนทรไมจำากดสนใช" โดยจดทะเบยนเมอวนท 26กมภาพนธพ.ศ. 2549 โดยใน
ระยะแรกตงสหกรณมสมาชกจำานวน 16 คน ทนดำาเนนงานจำานวน 3,080 บาท ซงเปนเงนจาก
คาธรรมเนยมแรกเขาจำานวน80บาทและเงนทนจำานวน3,000บาทไดอาศยเงนกจากแบงคสยาม
กมมาจล จำากด ซงกคอธนาคารไทยพาณชยในปจจบน โดยมกระทรวงพระคลงมหาสมบต เปน
ผคำาประกน(กรมสงเสรมสหกรณ,www.cpd.go.th:2556)
การสหกรณในประเทศไทยไดมการพฒนาเปลยนแปลงมาโดยลำาดบนบตงแตเรมตงสหกรณ
และการเปลยนแปลงครงสำาคญทสดของขบวนการสหกรณ คอ การควบสหกรณหาทนเขาดวยกน
โดยทางราชการไดออกพระราชบญญตสหกรณ พ.ศ. 2511 เปดโอกาสใหสหกรณหาทนขนาดเลกท
ดำาเนนธรกจเพยงอยางเดยวควบเขากนเปนขนาดใหญ สามารถขยายการดำาเนนธรกจเปนแบบ
อเนกประสงคซงจะเปนประโยชนแกสมาชกไดมากกวา ดวยเหตนสหกรณหาทนจงแปรสภาพเปน
สหกรณการเกษตรมาจนปจจบน โดยผลการดำาเนนงานของสหกรณในธรกจตาง ๆ ไดสรางความ
เชอถอเปนทไววางใจของสมาชกจนทำาใหจำานวนสหกรณจำานวนสมาชกปรมาณเงนทนและผลกำาไร
ของสหกรณ เพมขนทกป การสหกรณในประเทศไทยจงมความสำาคญตอเศรษฐกจของประเทศ โดย
เฉพาะตอประชาชนทยากจน สหกรณจะเปนสถาบนทางเศรษฐกจและสงคมทชวยแกไขปญหา
ในการประกอบอาชพ และชวยยกระดบความเปนอยของประชาชนใหดขน (กรมสงเสรมสหกรณ,
www.cpd.go.th:2556)
วารสารเกษตร มสธ. ____ 61
สหกรณการเกษตรเปนสหกรณทมความสำาคญอยางมากตอเศรษฐกจของประเทศเนองจาก
ปรมาณสหกรณการเกษตรมมากถง จำานวน 3,720 สหกรณ คดเปน รอยละ 52.99 ของจำานวน
สหกรณทงหมดและมประชาชนทเปนสมาชกจำานวนถง6,338,691คนคดเปนรอยละ57.49ของ
จำานวนสมาชกสหกรณทงหมดทำาใหเหนถงความสำาคญของสหกรณการเกษตรในการเปนสถาบนทาง
เศรษฐกจและสงคมทชวยแกไขปญหาในการประกอบอาชพ และชวยยกระดบความเปนอยของ
ประชาชนใหดขน เพอใหเกดประโยชนแกสมาชกและสวนรวม ใหมคณภาพชวตทดขนทงทางดาน
เศรษฐกจและสงคม ตามทกำาหนดไวในขอบงคบของสหกรณ (กรมสงเสรมสหกรณ,www.cpd.go.
th:2556)
พระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดชรชกาลท9ทรงมพระบรมราโชวาทเมอวนท
4 มนาคม พ.ศ. 2515ณ มหาวทยาลยธรรมศาสตร (กรมสงเสรมสหกรณ, 2542 : 14) ความวา
“…นาทจะมการแพรขยายใชระบบสหกรณขนทวประเทศ เนองจากวธการสหกรณเองนน เปน
รากฐานทดของประชาธปไตยอยางสำาคญ สอนใหคนรจกความรบผดชอบรวมกน ใหมการเลอก
ตวแทนเขาไปบรหารการงานสหกรณ ตลอดจนใหรถงคณคาของประโยชน อนจะไดรวมกนเปน
สวนรวมนบเปนการวางรากฐานทมประโยชนยงตอการปกครองประเทศในระบอบประชาธปไตย…”
การสหกรณในประเทศไทยจากจดเรมตนเพอแกไขปญหาความยากจนของชาวนาไทยซง
เปนปญหาทางเศรษฐกจและเกยวเนองตอปญหาสงคมตามมา ภาครฐจงนำาระบบสหกรณเพอแกไข
ปญหาดงกลาวโดยทดลองจดตงแลวประสบความสำาเรจจงขยายเพมมากขนจนถงปจจบน กลาวไดวา
ระบบสหกรณนนเปนพนฐานของการพฒนา และสามารถชวยเหลอแกไขปญหาทงดานเศรษฐกจ
สงคมและเปนพนฐานของการเมองการปกครองในระบอบประชาธปไตยของประชาชนไดดวย
สหกรณการเกษตรเมองยะลา จำากด ไดรบการจดทะเบยนประเภทสหกรณการเกษตร เมอ
วนท20พฤษภาคม2517ตำาบลสะเตงอำาเภอเมองจงหวดยะลาการดำาเนนงานของสหกรณเปน
ไปตามวตถประสงคทกำาหนดไวในขอบงคบของสหกรณ ในรอบปสนสดวนท 31 มนาคม 2556
มสมาชกทงหมด 1,678 คนมทนเรอนหน 30,461,460.00บาททนสำารอง 15,754,380.57บาท
เจาหนทงสน 139,575,746.98 บาท ทนดำาเนนงานทงสน 201,324,398.48 บาท กำาไรสทธ
6,344,330.60 บาท สหกรณมการดำาเนนธรกจเพยง 3 ธรกจ คอ ธรกจเงนรบฝาก ธรกจสนเชอ
และธรกจจดหาสนคามาจำาหนาย ระหวางปมมลคาธรกจรวมทงสน จำานวน 126,861,128.92 บาท
หรอเฉลยเดอนละ 10,571,760.70 บาท ลดลงจากปกอน จำานวน 7,621,683.08 บาทหรอลดลง
รอยละ5.67ธรกจทมมลคาสงสดคอธรกจเงนรบฝากคดเปนรอยละ54.12ธรกจสนเชอรอยละ
41.95ธรกจจดหาสนคามาจำาหนายรอยละ3.93และสหกรณไดมการจดสรรทนสะสมตามขอบงคบ
ระเบยบและอนรวมจำานวนทงสน9,188,480.33บาท(สหกรณการเกษตรเมองยะลาจำากด,2556)
การทสหกรณมการรบเงนคาหน มธรกจรบเงนฝากเปนการดำาเนนการดานเศรษฐกจของสหกรณ
เปนการสงเสรมการออม สมาชกจะมรายไดจากการออมนน และนำาเงนออมนนไปใหเสมาชกกยม
62 ____ วารสารเกษตร มสธ.
หรอดำาเนนธรกจสนเชอเปนเงนทนใหกบสมาชกและเปนการประหยดดอกเบยทจะตองไปกยมเงน
สถาบนการเงนอนหรอกยมเงนนอกระบบ และสหกรณทำาธรกจจดหาสนคามาจำาหนายเปนการสง
เสรมฐานะทางเศรษฐกจของสมาชกในดานการจดหาสนคาไดในราคาทเปนธรรม และมคณภาพ
นอกจากนนสหกรณจดสวสดการตาง ๆ เพอสงคมทงสมาชกและชมชนตลอดจนการบรหารจดการ
สหกรณภายใตหลกการประชาธปไตยนนเอง
จะเหนไดวาระบบสหกรณเปนวธการหนงทไดรวมแกไขปญหาใหกบประชาชนทงดาน
เศรษฐกจสงคมและพนฐานการเมองการปกครองของสมาชกเปนเวลายาวนานมากวา97ปและยง
ดำารงอยจนถงปจจบนสหกรณการเกษตรเมองยะลาจำากดเปนสหกรณหนงซงมบทบาทกบการแกไข
ปญหาใหกบสมาชกดานเศรษฐกจ สงคม และพนฐานการเมองการปกครองดวยเชนกน การศกษา
บทบาทสหกรณ ในการพฒนาเศรษฐกจ สงคม และการเมองการปกครองของสมาชกสหกรณ
การเกษตรเมองยะลาจำากดเปนการสอบถามความเหนของสมาชกสหกรณถงบทบาทของสหกรณตอ
การพฒนาเศรษฐกจ สงคม และการเมองการปกครองของสหกรณ เพอเปนการยนยนวตถประสงค
หรอบทบาทสำาคญของการจดตงสหกรณ เปนแนวทางพฒนาธรกจของสหกรณใหสามารถสนองตอบ
ความตองการของสมาชกในการรวมตวกนเพอจดตงเปนสหกรณในการพฒนาเศรษฐกจ สงคม และ
การเมองการปกครองของสมาชกเพมมากขน และเปนขอมลในการแนะนำาสงเสรมสหกรณอนๆ
ตอไป ซงยงไมมการศกษามากอนแมวาอาจจะไมสามารถวดเปนตงเลขเชงปรมาณทแทจรงได
เนองจากบทบาททางเศรษฐกจสงคมและการเมองการปกครองของสมาชกมไดเกดจากบทบาทของ
การเปนสมาชกสหกรณเพยงอยางเดยว
วตถประสงคการวจย
1.เพอศกษาสภาพทวไปของสมาชกสหกรณ
2.เพอศกษาบทบาทสหกรณในการพฒนาเศรษฐกจสงคมและการเมองการปกครองของสมาชก
3.เพอศกษาปญหา และขอเสนอแนะของสหกรณในการพฒนาเศรษฐกจ สงคม และ
การเมองการปกครองของสมาชกสหกรณการเกษตรเมองยะลาจำากด
วธดำาเนนการวจย
ประชากรทใชในการศกษาเรองน คอ สมาชกสหกรณการเกษตรเมองยะลา จำากด ณ
ปสนสด วนท 31 มนาคม 2556 จำานวน 1,678 คน โดยศกษาจากกลมตวอยาง กำาหนดขนาด
ตวอยาง จำานวน 100 คนโดย ใชสตรของทาโร ยามาเนย คาความคลาดเคลอน เทากบ 0.10
สมตวอยางแบบบงเอญรอยละ50โดยเกบรวบรวมทสำานกงานสหกรณและรอยละ50เกบรวบรวม
ในพนทของสมาชกโดยไมซำากลมกน
วารสารเกษตร มสธ. ____ 63
เครองมอทใชในการศกษา ไดแก แบบสอบถาม ลกษณะขอคำาถามเปนแบบเลอกตอบ
ซงกำาหนดไว5ระดบตามแบบมาตราสวนประมาณคา(RatingScale)ของลเคอรต(Likert)ไดแก
5 หมายถง ความเหนของสมาชกทเหนวาสหกรณมบทบาทในการพฒนาเศรษฐกจ สงคม และ
การเมองการปกครองของสมาชกสหกรณ มากทสด 4 สหกรณมบทบาทในการพฒนาระดบมาก 3
สหกรณมบทบาทในการพฒนาระดบปานกลาง 2 สหกรณมบทบาทในการพฒนาระดบนอย และ 1
สหกรณมบทบาทในการพฒนานอยทสดและปญหาและขอเสนอแนะสหกรณในการพฒนาเศรษฐกจ
สงคม และการเมองการปกครองของสหกรณการเกษตรเมองยะลา จำากด จากการทดสอบเครองมอ
พบวา มคาความเชอมนทงฉบบเทากบ 0.92 สถตทใชในการวเคราะหขอมลไดแก คาความถ
คารอยละคาเฉลย ( x )สวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.)การทดสอบไคสแคว (Chi -Square)และ
การวเคราะหเนอหา
ผลการวจย
1. สภาพทวไปของสมาชกสหกรณการเกษตรเมองยะลา จำากด
สมาชกสหกรณสวนใหญคอ รอยละ61 เปนเพศชายอายอยระหวาง 36–40ป จบการ
ศกษาระดบประถมศกษามอาชพทำาสวนยางพารารายไดตอเดอน12,001–14,000บาทระยะเวลา
การเปนสมาชกระหวาง6–10ป
2. บทบาทสหกรณในการพฒนาเศรษฐกจ สงคม และการเมองการปกครองของสมาชก
2.1 บทบาทของสหกรณในการพฒนาเศรษฐกจของสมาชก
Table 1 RoleoftheCooperativesintheEconomicDevelopmentofMembers
Economic Development of Members x S.D.
income 4.10 0.756
expenses 4.04 0.715
savings 3.99 0.700
investment 4.25 0.701
Total Means 4.10 0.718
จากตารางท1บทบาทสหกรณในการพฒนาเศรษฐกจของสมาชกความเหนของสมาชกกบ
บทบาทสหกรณโดยรวมสหกรณมบทบาทในการพฒนาเศรษฐกจระดบมากทกดานโดยระดบทม
การพฒนาเศรษฐกจของสมาชกสงทสดคอดานการลงทน รองลงมาคอดานรายได รายจาย และ
64 ____ วารสารเกษตร มสธ.
การออมตามลำาดบ ทงนเมอพจารณาตวแปรยอยในแตละดานทสหกรณมบทบาทตอการพฒนา
เศรษฐกจแตละดานดงน
รายได สมาชกเหนวาสหกรณมบทบาทคอ 1) เปนแหลงเงนทนในการประกอบอาชพของ
สมาชก 2) ทำาใหสมาชกมรายไดจากการประกอบอาชพเพมขน 3) ทำาใหสมาชกมทดนทำากน และม
วสดอปกรณทจำาเปนในการประกอบอาชพ และ 4) รบซอผลผลตทางการเกษตรหรอจากการ
ประกอบอาชพจากสมาชกรายจาย สมาชกเหนวาสหกรณมบทบาทสำาคญ คอ 1) การจดหาวสด
การเกษตรและเครองอปโภคบรโภคในราคาทเหมาะสม สนคามความจำาเปนและตรงตามความ
ตองการของสมาชก 2) การใหบรการเงนกของสหกรณทำาใหสมาชกลดรายจาย เรองอตราดอกเบย
จากการกยมเงนจากแหลงอนและ3)การเปนสมาชกสหกรณทำาใหสมาชกมรายจายในการประกอบ
อาชพและการดำาเนนชวตลดลง
การออม สมาชกเหนวาสหกรณมบทบาทสำาคญ คอ 1) การสงเสรมและทำาใหสมาชกมเงน
ฝากกบสหกรณอยางสมำาเสมอ 2) อตราดอกเบยเงนฝากของสหกรณ เปนแรงจงใจสำาคญในการฝาก
เงนของสมาชกและ3)ทำาใหสมาชกเหนถงความสำาคญในการฝากเงนหรอออมเงน
การลงทน สมาชกเหนวาสหกรณมบทบาทสำาคญคอ1)สนบสนนการลงทนดานตางๆแก
สมาชกเชนทดนทำากนเครองจกรทางการเกษตรฯลฯ2)มนโยบายและการสงเสรมการลงทนท
สอดคลองกบความตองการของสมาชก และ 3) ไดคำาปรกษาแนะนำาดานการลงทนทนาพอใจจาก
สหกรณอยเสมอ
2.2 บทบาทสหกรณในการพฒนาสงคมของสมาชก
Table 2 Role of the Cooperatives in the Social Development of Members
Social Development of Members x S.D.
education/training/informing 3.73 0.853
welfare 3.96 0.815
cooperativemembersandthecommunity 4.12 0.726
Total Means 3.94 0.798
จากตารางท 2 บทบาทสหกรณในการพฒนาสงคมของสมาชก ความเหนของสมาชกกบ
บทบาทสหกรณโดยรวมสหกรณมบทบาทในการพฒนาสงคมโดยรวมสหกรณมบทบาทในการพฒนา
ระดบมากทกดานโดยระดบทมการพฒนาสงคมของสมาชกสงทสดคอการใหความรวมมอกบสมาชก
และชมชนรองลงมาคอการจดสวสดการและการใหการศกษาอบรมขอมลขาวสารทงนเมอพจารณา
ตวแปรยอยในแตละดานทสหกรณมบทบาทตอการพฒนาสงคมแตละดานดงน
การใหการศกษา อบรม ขอมลขาวสาร สมาชกเหนวาสหกรณมบทบาทสำาคญ ไดแก
1)จดใหมการประชมใหการศกษาฝกอบรมพฒนาความรทจำาเปนและเหมาะสมแกสมาชกอยางสมำา
วารสารเกษตร มสธ. ____ 65
เสมอ 2) แจงบอกกลาวใหสมาชกทราบเกยวกบขอมลขาวสาร การดำาเนนธรกจและกจกรรมตางๆ
ของสหกรณอยางสมำาเสมอ และ 3) สมาชกสามารถเขาถงขอมลขาวสารของสหกรณไดอยางสะดวก
ถกตองและรวดเรว
การจดสวสดการ สมาชกเหนวาสหกรณมบทบาทสำาคญ ไดแก 1) ใหการชวยเหลอสมาชก
เวลาทประสบภยธรรมชาตตางๆเชนนำาทวมภยแลงฯลฯ2)สมาชกไดรบประโยชนในการจดสรรเงน
ทนเพอสวสดการสงคมและเพอการสาธารณประโยชนและ3)สวสดการของสหกรณปจจบนมความ
เหมาะสมและเพยงพอแกสมาชก
การใหความรวมมอ สมาชกเหนวาสหกรณมบทบาทสำาคญ ไดแก 1) มสวนรวมใหการ
สนบสนนชวยเหลอชมชนเชนวดมสยดโรงเรยนหนวยงานและองคกรอนๆ2)มสวนชวยทำาให
ชมชนรวมกนแกปญหาความยากจนและ3) มสวนชวยทำาใหชมชนเกดความเขมแขงพงตนเองและ
พงพาอาศยซงกนและกน
2.3 บทบาทสหกรณในการพฒนาการเมอง การปกครองของสมาชก
Table 3 Role of the Cooperatives in the Political Development of Members
Political Development of Members x S.D.
equality 4.14 0.739
rights/liberties 4.28 0.743
participation 3.92 0.735
promotionofdemocracy 3.96 0.742
Total Means 4.08 0.7398
จากตารางท 3 บทบาทสหกรณในการพฒนาการเมองการปกครองของสมาชก ความเหน
ของสมาชกกบบทบาทสหกรณในการพฒนาการเมองการปกครองของสมาชกโดยรวมสหกรณม
บทบาทในการพฒนาระดบมากทกดานโดยระดบทมการพฒนาการเมองการปกครองของสมาชกของ
สมาชกสงทสด คอ สทธและเสรภาพ รองลงมาคอ ความเสมอภาค การสงเสรมประชาธปไตย และ
การมสวนรวม ตามลำาดบ ทงนเมอพจารณาตวแปรยอยในแตละดานทสหกรณมบทบาทตอการ
พฒนาการเมองการปกครองของสมาชกแตละดานดงน
ความเสมอภาค สมาชกเหนวาสหกรณมบทบาทสำาคญ ไดแก 1) ใหบรการแกสมาชกดวย
ความเสมอภาคเทาเทยมกนและมความยตธรรม2)เปดโอกาสใหสมาชกออกเสยงแสดงความคดเหน
และมการลงมต(หนงคนหนงเสยง) ในการประชมของสหกรณ และ 3)เปดโอกาสแกสมาชกในการ
แขงขนเพอเปนคณะกรรมการดำาเนนการและดำารงตำาแหนงอนๆ
สทธและเสรภาพ สมาชกเหนวาสหกรณมบทบาทสำาคญ ไดแก 1) แจงใหสมาชกทนคน
ทราบ เพอเขารวมการประชมใหญ หรอเขารวมการประชมกลมทกครงเมอสหกรณไดมการจดการ
66 ____ วารสารเกษตร มสธ.
ประชม 2) สมาชกมสทธและเสรภาพในการสมครรบเลอกตงเปนคณะกรรมการดำาเนนการ หรอ
ผแทนสมาชกระดบกลมสมาชก3)สมาชกมสทธและเสรภาพในการออกเสยงหรอแสดงความคดเหน
เพอลงมตอนมตหรอเหนชอบเรองตาง ๆ และ 4) ใหโอกาสเกษตรกรสมครเปนสมาชกและมสทธ
เสรภาพในการขอลาออกจากสหกรณได
การมสวนรวม สมาชกเหนวาสหกรณมบทบาทสำาคญ ไดแก 1) สมาชกมสวนรวมทาง
เศรษฐกจในการใชบรการตางๆ ทสหกรณจดใหมการบรการแกสมาชก 2) สมาชกมสวนรวมในการ
ออกเสยงแสดงความคดเหนพจารณาเรองตางๆ ทเกยวของกบการดำาเนนงาน 3) สมาชกมสวนรวม
ในการพจารณาเพอกำาหนดแผนงานโครงการและงบประมาณรายจายประจำาป และการไดรบผล
ประโยชนจากสหกรณและ4)สมาชกมสวนรวมพจารณาเลอกตงคณะกรรมการผตรวจสอบกจการ
และผแทนสมาชกในระดบกลมสมาชก
การสงเสรมประชาธปไตย สมาชกเหนวาสหกรณมบทบาทสำาคญไดแก1)เปนแหลงเรยนร
ปลกฝงประชาธปไตยแกสมาชก2)ยดหลกประชาธปไตยในการดำาเนนธรกจใหตรงตามความตองการ
ของสมาชกและ3)รบฟงขอคดเหนและขอเสนอแนะของสมาชกในการดำาเนนงานตามแนวทาง
และวถทางของประชาธปไตย
2.4 ความสมพนธของสภาพทวไปของสมาชกกบบทบาทสหกรณในการพฒนาเศรษฐกจ
ของสมาชกสหกรณ
Table 4 TheRelationshipsBetweenDemographicFactorsandRoleofthe
CooperativesintheEconomicDevelopmentofMembers
จากตารางท 4 ความสมพนธของสภาพทวไปของสมาชกกบบทบาทสหกรณในการพฒนา
เศรษฐกจของสมาชกสหกรณในดานตางๆ โดยสมาชกทมสภาพทวไปแตกตางกนมความเหนกบ
บทบาทสหกรณในการพฒนาเศรษฐกจของสมาชกสหกรณในดานตางๆ มความสมพนธอยางมนย
สำาคญทางสถตดงน
1
Demographic Factors
Income Expense Savings Investment 2 Sig. 2 Sig. 2 Sig. 2 Sig.
sex 7.646 .365 11.875 .065 6.690 .350 12.162 .033*
age 60.283 .005* 44.819 .040* 45.187 .037 35.781 .075*
educational level 44.646 .127 51.275 .009* 59.770 .001* 38.035 .046*
career 83.860 .007* 68.352 .009* 61.260 .052* 43.813 .039*
income 61.990 .003* 38.231 .144 53.314 .005* 31.120 .185
years of
membership
51.277 .028* 51.799 .043* 51.799 .043* 51.164 .009*
* the level of significant .05
จากตารางท 4 ความสมพนธของสภาพทวไปของสมาชกกบบทบาทสหกรณในการพฒนาเศรษฐกจ 2.4 ความสมพนธของสภาพทวไปของสมาชกกบบทบาทสหกรณในการพฒนาสงคมของสมาชก สหกรณ Table 5 The Relationships Between Demographic Factors and Role of the Cooperatives in the Social Development of Members
Demographic Factors
education/training/informing welfare cooperative
members and the
community 2 Sig. 2 Sig. 2 Sig.
sex 17.463 .042* 12.387 .135 17.079 .009*
age 83.982 .000* 60.695 .019* 51.031 .010*
educational level 71.127 .008* 52.760 .085 43.674 .051
career 33.348 .185 45.157 .006* 37.217 .005*
income 60.878 .057 69.773 .008* 46.423 .028*
years of membership 1.04E .000* 51.226 .348 44.202 .164
*the level of significant .05, E : Exact Test
จากตารางท 5 ความสมพนธของสภาพทวไปของสมาชกกบบทบาทสหกรณในการพฒนาสงคม
ของสมาชกสหกรณในดานตางๆ โดยสมาชกทมสภาพทวไปแตกตางกนมความเหนกบบทบาทสหกรณในการพฒนาสงคมของสมาชกสหกรณในดานตางๆ มความสมพนธอยางมนยสาคญทางสถต ดงน
วารสารเกษตร มสธ. ____ 67
1)อาย อาชพ รายได และระยะการเปนสมาชกของสมาชกทแตกตางกนมความเหนกบ
บทบาทสหกรณในการพฒนาเศรษฐกจของสมาชกดานรายไดทแตกตางกน
2)อาย ระดบการศกษา อาชพ และระยะการเปนสมาชกของสมาชก ทแตกตางกนมความ
เหนกบบทบาทสหกรณในการพฒนาเศรษฐกจของสมาชกดานรายจายทแตกตางกน
3)ระดบการศกษาอาชพรายไดและระยะการเปนสมาชกของสมาชกทแตกตางกนมความ
เหนกบบทบาทสหกรณในการพฒนาเศรษฐกจของสมาชกดานการออมทแตกตางกน
4)เพศอายระดบการศกษาอาชพและระยะการเปนสมาชกของสมาชกมทแตกตางกนม
ความเหนกบบทบาทสหกรณในการพฒนาเศรษฐกจของสมาชกดานการลงทนทแตกตางกน
2.5 ความสมพนธของสภาพทวไปของสมาชกกบบทบาทสหกรณในการพฒนาสงคมของ
สมาชกสหกรณ
Table 5 The Relationships BetweenDemographic Factors and Role of the
Cooperatives in the Social Development of Members
จากตารางท 5 ความสมพนธของสภาพทวไปของสมาชกกบบทบาทสหกรณในการพฒนา
สงคมของสมาชกสหกรณในดานตางๆ โดยสมาชกทมสภาพทวไปแตกตางกนมความเหนกบบทบาท
สหกรณในการพฒนาสงคมของสมาชกสหกรณในดานตางๆมความสมพนธอยางมนยสำาคญทางสถต
ดงน
1)เพศอายระดบการศกษาและระยะการเปนสมาชกของสมาชกทแตกตางกนมความเหน
กบบทบาทสหกรณในการพฒนาสงคมของสมาชกดานการใหการศกษาอบรมขอมลขาวสารทแตก
ตางกน 2) อาย อาชพ และรายไดของสมาชก ทแตกตางกนมความเหนกบบทบาทสหกรณในการ
พฒนาสงคมของสมาชกดานการจดสวสดการทแตกตางกน
3) เพศ อาย อาชพ และรายไดของสมาชก ทแตกตางกนมความเหนกบบทบาทสหกรณใน
1
Demographic Factors
Income Expense Savings Investment 2 Sig. 2 Sig. 2 Sig. 2 Sig.
sex 7.646 .365 11.875 .065 6.690 .350 12.162 .033*
age 60.283 .005* 44.819 .040* 45.187 .037 35.781 .075*
educational level 44.646 .127 51.275 .009* 59.770 .001* 38.035 .046*
career 83.860 .007* 68.352 .009* 61.260 .052* 43.813 .039*
income 61.990 .003* 38.231 .144 53.314 .005* 31.120 .185
years of
membership
51.277 .028* 51.799 .043* 51.799 .043* 51.164 .009*
* the level of significant .05
จากตารางท 4 ความสมพนธของสภาพทวไปของสมาชกกบบทบาทสหกรณในการพฒนาเศรษฐกจ 2.4 ความสมพนธของสภาพทวไปของสมาชกกบบทบาทสหกรณในการพฒนาสงคมของสมาชก สหกรณ Table 5 The Relationships Between Demographic Factors and Role of the Cooperatives in the Social Development of Members
Demographic Factors
education/training/informing welfare cooperative
members and the
community 2 Sig. 2 Sig. 2 Sig.
sex 17.463 .042* 12.387 .135 17.079 .009*
age 83.982 .000* 60.695 .019* 51.031 .010*
educational level 71.127 .008* 52.760 .085 43.674 .051
career 33.348 .185 45.157 .006* 37.217 .005*
income 60.878 .057 69.773 .008* 46.423 .028*
years of membership 1.04E .000* 51.226 .348 44.202 .164
*the level of significant .05, E : Exact Test
จากตารางท 5 ความสมพนธของสภาพทวไปของสมาชกกบบทบาทสหกรณในการพฒนาสงคม
ของสมาชกสหกรณในดานตางๆ โดยสมาชกทมสภาพทวไปแตกตางกนมความเหนกบบทบาทสหกรณในการพฒนาสงคมของสมาชกสหกรณในดานตางๆ มความสมพนธอยางมนยสาคญทางสถต ดงน
68 ____ วารสารเกษตร มสธ.
การพฒนาสงคมของสมาชกดานการใหความรวมมอกบสมาชกและชมชนทแตกตางกน
2.5 ความสมพนธของสภาพทวไปของสมาชกกบบทบาทสหกรณในการพฒนาการเมอง
การปกครองของสมาชกสหกรณ
Table 6 The Relationships Between Demographic Factors Role of the
Cooperatives in the
จากตารางท 6 ความสมพนธของสภาพทวไปของสมาชกกบบทบาทสหกรณในการ
พฒนาการเมองการปกครองของสมาชกสหกรณในดานตางๆ โดยสมาชกทมสภาพทวไปแตกตางกน
มความเหนกบบทบาทสหกรณในการพฒนาการเมอง การปกครองของสมาชกสหกรณในดานตางๆ
มความสมพนธอยางมนยสำาคญทางสถตดงน
1) อาย รายได และระยะการเปนสมาชกของสมาชก ทแตกตางกนมความเหนกบบทบาท
สหกรณในการพฒนาการเมองการปกครองของสมาชกดานความเสมอภาคทแตกตางกน
2) เพศ อาย ระดบการศกษา อาชพ และรายไดของสมาชก ทแตกตางกนมความเหนกบ
บทบาทสหกรณในการพฒนาการเมองการปกครองของสมาชกดานสทธและเสรภาพ
3)เพศอายอาชพรายไดและระยะการเปนสมาชกของสมาชกทแตกตางกนมความเหน
กบบทบาทสหกรณในการพฒนาการเมองการปกครองของสมาชกดานการมสวนรวมทแตกตางกน
4)รายได และระยะการเปนสมาชกของสมาชกทแตกตางกนมความเหนในบทบาทสหกรณ
กบการพฒนาการเมองการปกครองของสมาชกดานการสงเสรมประชาธปไตยทแตกตางกน
3. ปญหาอปสรรคและขอเสนอแนะของสมาชกสหกรณ
สมาชกใหความเหนเกยวกบปญหาอปสรรคของสหกรณคอนขางนอย คอมเพยง 7 ราย
ใหความเหนวามกบปญหาคอ1)สหกรณควรใหการชวยเหลอสมาชกอยางจรงจง2)สมาชกผดนด
1
Table 6 The Relationships Between Demographic Factors Role of the Cooperatives in the Political Development of Members
Demographic
Factors equality rights/liberties participation promotion of
democracy 2 Sig. 2 Sig. 2 Sig. 2 Sig.
sex 8.431 .208 17.783 .038* 19.714 .032* 10.399 .170
age 58.164 .002* 88.584 .000* 91.557 .000* 56.261 .013
educational level 23.787 .782 71.272 .008* 62.464 .111 40.065 .256
career 18.078 .451 53.602 .002* 45.015 .038* 30.980 .074
income 53.242 .006* 81.693 .001* 72.556 .020* 50.436 .044*
years of
membership
55.553 .020* 71.753 .053 86.406 .014* 68.798 .006*
* the level of significant .05
จากตารางท 6 ความสมพนธของสภาพทวไปของสมาชกกบบทบาทสหกรณในการพฒนาการเมอง การปกครองของสมาชกสหกรณในดานตางๆ โดยสมาชกทมสภาพทวไปแตกตางกนมความเหนกบบทบาทสหกรณในการพฒนาการเมอง การปกครองของสมาชกสหกรณในดานตางๆ มความสมพนธอยางมนยสาคญทางสถต ดงน 1) อาย รายได และระยะการเปนสมาชกของสมาชก ทแตกตางกนมความเหนกบบทบาทสหกรณในการพฒนาการเมอง การปกครองของสมาชก ดานความเสมอภาค ทแตกตางกน 2) เพศ อาย ระดบการศกษา อาชพ และรายไดของสมาชก ทแตกตางกนมความเหนกบบทบาทสหกรณในการพฒนาการเมอง การปกครองของสมาชก ดานสทธและเสรภาพ 3) เพศ อาย อาชพ รายได และระยะการเปนสมาชกของสมาชก ทแตกตางกนมความเหนกบบทบาทสหกรณในการพฒนาการเมอง การปกครองของสมาชก ดานการมสวนรวม ทแตกตางกน
4)รายได และระยะการเปนสมาชกของสมาชกทแตกตางกนมความเหนในบทบาทสหกรณกบการพฒนาการเมอง การปกครองของสมาชก ดานการสงเสรมประชาธปไตย ทแตกตางกน 3. ปญหาอปสรรคและขอเสนอแนะของสมาชกสหกรณ
สมาชกใหความเหนเกยวกบปญหาอปสรรคของสหกรณคอนขางนอย คอมเพยง 7 ราย ใหความเหนวามกบปญหา คอ 1) สหกรณควรใหการชวยเหลอสมาชกอยางจรงจง 2) สมาชกผดนดชาระหน 3) การดาเนนธรกจของสหกรณนอยเกนไปไมครบตามความตองการของสมาชกและประชาชนทวไป ไมสามารถผลกดนสพอคาคนกลางได และ 4) สมาชกไมสามารถทางานไดตามปกตเนองจากเหตการณความไมสงบ
วารสารเกษตร มสธ. ____ 69
ชำาระหน 3) การดำาเนนธรกจของสหกรณนอยเกนไปไมครบตามความตองการของสมาชกและ
ประชาชนทวไปไมสามารถผลกดนสพอคาคนกลางไดและ4)สมาชกไมสามารถทำางานไดตามปกต
เนองจากเหตการณความไมสงบ
ขอเสนอแนะในการพฒนาเศรษฐกจสงคมและการเมองการปกครองของสหกรณการเกษตร
เมองยะลา จำากด มสมาชกเพยง 8 ราย ใหขอเสนอแนะวา 1) การดำาเนนธรกจของสหกรณควร
ขยายใหมากขน ครอบคลม ครบวงจรทกๆ ดาน 2) ลดอตราดอกเบยเงนกใหเหลอรอยละ 5 ตอป
3)สงเสรมใหสมาชกกนดอยด4)จดใหมการอบรมสมาชกและคณะกรรมการ5)จดระบบสหกรณให
มความชดเจน6)คดดอกเบยยอนหลงสมาชกทชำาระหนไมตรงตามกำาหนด7)การแกไขปญหาความ
ไมสงบและ8)ใหแกไขปญหาราคาสนคาทแพงเนองจากราคายางพาราไมด
วจารณผลและสรปประเดนสำาคญ
การศกษาบทบาทสหกรณในการพฒนาเศรษฐกจ สงคม และการเมองการปกครองของ
สมาชกสหกรณการเกษตรเมองยะลา จำากด โดยศกษาจากลมตวอยางสมาชกสหกรณ 100 คน
สมาชกสหกรณสวนใหญเปนเพศชาย อายระหวาง 36 - 40 ป การศกษาระดบมธยมศกษาตอนตน
อาชพทำาสวนยางพารารายไดตอเดอนระหวาง12,001-14,000บาทและระยะเวลาการเปนสมาชก
ระหวาง6-10ป
บทบาทสหกรณในการพฒนาพฒนาเศรษฐกจ สงคม และการเมองการปกครองของสมาชก
สหกรณ ตามความเหนของสมาชกสหกรณโดยรวมอยในระดบมาก ทกดาน ซงสหกรณมบทบาทใน
การพฒนาเศรษฐกจ การเมองการปกครอง และสงคมของสมาชกสหกรณตามลำาดบ ซงเปนไปตาม
วตถประสงคหลกของสหกรณ เพอประโยชนทางเศรษฐกจและสงคมของสมาชก และหลกการ
สหกรณขอท 3 การมสวนรวมทางเศรษฐกจของสมาชก หลกการสหกรณขอท 2 การควบคมโดย
สมาชกตามหลกประชาธปไตยและหลกการสหกรณขอท5การศกษาฝกอบรมและสารสนเทศ
เมอพจารณาบทบาทสหกรณตอการพฒนาแตละดานพบวาดานพฒนาเศรษฐกจของสมาชก
สหกรณมบทบาทในการพฒนาดานการลงทนสงทสด รองลงมาเปนดานรายจาย ซงเปนไปตาม
ลกษณะธรกจของสหกรณทโดยทำาธรกจสนเชอเปนหลกทำาใหสมาชกมเงนไปลงทนดานตางๆ ตลอด
จนทำาใหสมาชกมรายไดเพมมากขน
ดานการพฒนาสงคมของสมาชก สหกรณมบทบาทสำาคญในการใหความรวมมอกบสหกรณ
และชมชนสงสดรองลงมาเปนการจดสวสดการซงเปนไปตามหลกการสหกรณขอท7การเอออาทร
ตอชมชน
ดานการพฒนาการเมองการปกครองของสมาชก สหกรณมบทบาทสำาคญในเรองสทธ
เสรภาพสงสดรองลงมาเปนความเสมอภาคซงสอดคลองกบหลกการสหกรณขอท1การเปนสมาชก
70 ____ วารสารเกษตร มสธ.
โดยสมครใจและเปดกวาง และ หลกการขอท 2 การควบคมโดยสมาชกตามหลกประชาธปไตย
นอกจากนนสหกรณยงมบทบาทสำาคญในการสงเสรมประชาธปไตยการมสวนรวมของสมาชกดวย
ดานความสมพนธของสภาพทวไป ของสมาชกกบบทบาทสหกรณในการพฒนาดานตางๆ
พบวามความสมพนธกนอยางมนยสำาคญทางสถต นนหมายความวาสมาชกสหกรณทมสภาพทวไปท
ตางกนมความเหนตอบทบาทสหกรณในการพฒนาเศรษฐกจสงคมการเมองการปกครองของสมาชก
ตางกนไดแก
บทบาทสหกรณในการพฒนาเศรษฐกจของสมาชก (1)สมาชกทอายอาชพรายไดและ
ระยะเวลาการเปนสมาชกตางกนเหนวาบทบาทสหกรณในการพฒนา ดานรายได ของสมาชก
แตกตางกน (2) สมาชกท มอาย ระดบการศกษา อาชพ และระยะการเปนสมาชกตางกนเหนวา
บทบาทสหกรณในการพฒนา ดานรายจาย ของสมาชกแตกตางกน (3) สมาชกทมระดบการศกษา
อาชพรายไดและระยะเวลาการเปนสมาชกตางกนเหนวาบทบาทสหกรณในการพฒนาดานการออม
ของสมาชกแตกตางกนและ(4)สมาชกทมเพศอายระดบการศกษาอาชพและระยะเวลาการเปน
สมาชกตางกนเหนวาบทบาทสหกรณในการพฒนาดานการลงทนของสมาชกแตกตางกน
บทบาทสหกรณในการพฒนาสงคมของสมาชก (1)สมาชกทม เพศอายระดบการศกษา
และระยะการเปนสมาชก ตางกนเหนวาบทบาทสหกรณในการพฒนา ดานการใหการศกษาอบรม
ขอมลขาวสารของสมาชกแตกตางกน(2)สมาชทมอายอาชพและรายไดของสมาชกตางกนเหน
วาบทบาทสหกรณในการพฒนาดานการจดสวสดการของสมาชกแตกตางกนและ(3)สมาชกทม
เพศอายอาชพและรายไดของสมาชกตางกนเหนวาบทบาทสหกรณในการพฒนาดานการใหความ
รวมมอกบสมาชกและชมชนของสมาชกแตกตางกน
บทบาทสหกรณในการพฒนาการเมองการปกครองของสมาชก (1)สมาชกทมอายรายได
และระยะเวลาการเปนสมาชกตางกนเหนวาบทบาทสหกรณในการพฒนาดานความเสมอภาคของ
สมาชกแตกตางกน(2)สมาชกทมเพศอายระดบการศกษาอาชพและรายไดของสมาชกตางกนเหน
วาบทบาทสหกรณในการพฒนา ดานสทธและเสรภาพของสมาชกแตกตางกน (3) สมาชกทม
เพศ อาย อาชพ รายได และระยะเวลาการเปนสมาชกตางกนเหนวาบทบาทสหกรณในการพฒนา
ดานการมสวนรวมของสมาชกแตกตางกนและ (4)สมาชกทมรายไดและระยะเวลาการเปนสมาชก
ตางกนเหนวาบทบาทสหกรณในการพฒนาดานการสงเสรมประชาธปไตยของสมาชกแตกตางกน
จากความสมพนธดงกลาวจะเหนวาสมาชกแตละคนมองบทบาทสหกรณในการพฒนา
สมาชกแตละดานตางกนเชนบทบาทสหกรณในการพฒนาเศรษฐกจของสมาชกดานรายไดมความ
สมพนธกบ อาย อาชพ รายได และระยะการเปนสมาชก จะเหนวาสมาชกสหกรณทมอาย อาชพ
รายได และระยะเวลาการเปนสมาชกตางกน เหนวาสหกรณมบทบาทตอการพฒนารายไดของ
สมาชกตางกน ซงจะตองนำาไปวเคราะหตอวาแตละกลมอาย รายได และระยะเวลาการเปนสมาชก
เหนวาสหกรณมบทบาทตอการพฒนารายไดของสมาชกทตางกนอยางไร เชน กลมสมาชกอายมาก
วารสารเกษตร มสธ. ____ 71
อาจจะมองวาสหกรณมบทบาทตอการพฒนาเศรฐกจของสมาชกมากกวากลมสมาชกทอายนอยกวา
ซงเปนกลมสมาชกทมาใชบรการของสหกรณนอยกวาหรอมอายนอยกวาเชนเดยวกบระยะเวลาการ
เปนสมาชกสหกรณ หรออาชพ และรายไดของสมาชกสหกรณ เปนตน ทงนควรจะวเคราะหระดบ
ความสมพนธของตวแปรทศกษาดวย
บทบาทสหกรณในการพฒนาดานอน ๆ กเชนกนตองนำาไปวเคราะหตอเพอจะสามารถนำา
ผลการวจยไปใชประโยชนตอการแนะนำาสงเสรมสหกรณใหสามารถมบทบาทสำาคญตอการพฒนาทง
ทางเศรษฐกจ สงคม และการเมองการปกครองของสหกรณไดถกตองตามกลมเปาหมายไดมากขน
โดยคาดหวงวาสมาชกสหกรณทกกลมเพศ อาย ระดบการศกษา อาชพ และระยะเวลาการเปน
สมาชก จะเหนวาสหกรณมบทบาทสำาคญตอการพฒนาทงทางเศรษฐกจ สงคม และการเมองการ
ปกครองของสมาชกอยางเทาเทยมกนมากทสด
ผลการวจยนสหกรณการเกษตรเมองยะลา จำากด ไดมบทบาทของสหกรณตอการพฒนา
เศรษฐกจสงคมและการเมองการปกครองของสมาชกสหกรณอยางแทจรงตามวตถประสงคหลกหรอ
บทบาทสำาคญของการรวมตวของสมาชกเพอการจดตงเปนสหกรณโดยเฉพาะสหกรณการเกษตรได
เปนอยางด
ขอเสนอแนะ
สหกรณการเกษตรเมองยะลาจำากดไดมบทบาทของสหกรณตอการพฒนาเศรษฐกจสงคม
และการเมองการปกครองของสมาชกสหกรณอยางแทจรงตามวตถประสงคหลกของการรวมตวของ
สมาชกเพอการจดตงเปนสหกรณ แตการวจยยงไมวเคราะหความแตกตางของสภาพทวไปของ
สมาชกแตละกลมเพศ อาย ระดบการศกษา อาชพ และระยะเวลาการเปนสมาชก มองบทบาทของ
สหกรณตอการพฒนาพฒนาเศรษฐกจสงคมและการเมองของสมาชกทตางกนดงนนควรดำาเนนการ
ตอเพอใหเกดประโยชนมากยงขนดงน
1)ควรวเคราะหขอมลเพมเตมหรอศกษาในรายละเอยดมากขน จะทำาใหสหกรณสามารถ
สนองความตองการของสมาชกไดครอบคลมทกกลมตอไป
2)ควรนำาผลการศกษาวจยไปเผยแพรใหสมาชกสหกรณ และหนวยงานทเกยวของกบ
สหกรณทงในระดบจงหวดและกรมสงเสรมสหกรณทราบถงบทบาทสำาคญของสหกรณตอการพฒนา
ทงทางเศรษฐกจสงคมและการเมองการปกครองของสมาชกอยางแทจรง
72 ____ วารสารเกษตร มสธ.
เอกสารอางอง
กรมสงเสรมสหกรณ. (2556. 3 ธนวาคม).สารสนเทศสหกรณ/กลมเกษตรกร. http://www.cpd.
go.th
กรมสงเสรมสหกรณ. (2556. 3 ธนวาคม).ความรเกยวกบสหกรณ. http://webhost.cpd.go.th/
rlo/
กรมสงเสรมสหกรณ.(2542).การสหกรณในประเทศไทย.กรงเทพมหานคร.โรงพมพชมนมสหกรณ
การเกษตรแหงประเทศไทยจำากด.
สหกรณการเกษตรเมองยะลาจำากด.(2556)รายงานกจการประจำาปของสหกรณป2556สหกรณ
การเกษตรเมองยะลาจำากด.จงหวดยะลา
วารสารเกษตร มสธ. ____ 73
การวเคราะหหวงโซคณคาเพอการพฒนาระบบการผลตมงคดของไทย :
บทเรยนจากกลมมงคดคณภาพทามะพลา จ.ชมพร
Value Chain Analysis for Mangosteen Production Development in
Thailand: A Lesson Learned fromTamapla Group
พลสราญ สราญรมย
Ponsaran Saranrom
สาขาวชาเกษตรศาสตรและสหกรณมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชนนทบร11120
SchoolofAgricultureandCooperativesSukhothaiThammathiratOpenUniversity11120
E-mail:ponsaran.sar@stou.ac.th
บทคดยอ
บทความนกลาวถงทฤษฎหวงโซคณคาและการนำาทฤษฎนไปใช โดยการยกตวอยางการ
วเคราะหหวงโซคณคาของระบบการผลตมงคดของกลมมงคดคณภาพทามะพลา จงหวด ชมพร
รวมถงแนวทางการพฒนาระบบการผลตมงคดของไทยจากการวเคราะหพบวากลมมงคดคณภาพทา
มะพลาไดทำากจกรรมเพอเพมคณคาในกจกรรมตางๆ ดงนดานโลจสตกสขาเขามการรวมกลมเพอซอ
ปจจยการผลตราคาต ำา ดานการปฏบตการยดการผลตตามมาตรฐาน GAP ดานโลจสตกสขาออก
มการคดเกรดมงคดคณภาพใหลกคาดานการตลาดและการขาย ใชการเปดซองประมลกบผสงออก
ดานการบรการลกคามการวางแผนการทำาฐานขอมลตรวจสอบยอนกลบ ดานการจดการทรพยากร
มนษยมการโนมนาววยรนใหยดอาชพเกษตรกรรมและสรางจตสำานกในการรวมกลมดานการพฒนา
เทคโนโลยใหความสำาคญกบงานวจยหลงการเกบเกยวและดานการจดหามการรวบรวมปรมาณการ
ใชปจจยการผลตของสมาชกเพอซอในราคาตำาจากรานคาแนวทางการพฒนาการผลตมงคดของไทย
แบงออกเปน การพฒนาระยะสน ไดแก การสงเสรมการผลตตามมาตรฐาน GAPพฒนาใหมระบบ
ตรวจสอบยอนกลบและสงเสรมการสรางเครอขายกลมการพฒนาระยะกลางคอการแตงทรงพมให
เกบเกยวผลผลตงายการพฒนาระยะยาวไดแกการปรบปรงระบบขนสงใหสะดวกรวดเรวปลอดภย
และการประชาสมพนธในตลาดตางประเทศเกยวกบการบรโภคมงคด
คำาสำาคญ: การวเคราะหหวงโซคณคาการผลตมงคดกลมมงคดคณภาพทามะพลาจงหวดชมพร
74 ____ วารสารเกษตร มสธ.
Abstract
The objective of this article is to describe the theory of value chain analysis,
application of this theory in Tamapla QualityMangosteen Production Group of
Chumphon province, and guidelines in mangosteen production development in
Thailand.
ItwasfoundthatTamaplaQualityMangosteenProductionGrouphaddone
several activities as follows, inbound logistics by group forming to buy factors of
production at low price, operation ofmangosteen production adhering to GAP,
outboundlogisticsbygradingqualitymangosteenforcustomer,marketingandsales
bybidingproductpricewithexporters,customerservicebyplanningtododatabase
for traceability , human resource management by encouraging teenagers to be
interested in farming as an occupation and building up conscious mind for group
integration, technology development by giving priority to post harvest research, and
forprocurement,forecastedinformationaboutthequantityoffactorsofproduction
usedbymemberswascollectedinordertobuyatlowprice.
Guidelinesforshorttermmangosteenproductiondevelopmentweretopro-
mote production adhering to GAP, traceability systemdevelopment and network
buildingencouragement.Guidelineformediumtermmangosteenproductiondevel-
opmentwastodopruningforeasyharvest.Guidelinesforlongtermmangosteen
production development were to improve transportation system to be convenient
andsafe,andtopromoteforeignmarketpublicrelationformangosteenconsumption.
Keywords: ValueChain,Analysis,MangosteenProduction,TamaplaGroup,Chumporn
Province
วารสารเกษตร มสธ. ____ 75
คำานำา
การวเคราะหหวงโซคณคาไดเขยนขนโดยไมเคล อ พอรเตอร ในหนงสอ Competitive
Advantage คศ. 1985 ซงอธบายถงแนวคดทชวยใหเขาใจบทบาทของแตละหนวยงานปฏบตการ
แตละกจกรรมวาจะมสวนชวยเหลอใหองคกรธรกจสรางคณคาใหแกลกคา และเพมขดความสามารถ
ในการแขงขนใหกบธรกจไดอยางไร โดยคณคาทบรษทสรางขนสามารถวดไดจากการพจารณาวา
ผบรโภคยนยอมทจะจายเงนเพอซอสนคาหรอบรการของบรษทมากนอยเพยงใด
มงคดเปนผลไมทไดรบความนยมจากผบรโภคทงในประเทศไทย และตางประเทศ ปรมาณ
ความตองการและปรมาณการสงออกมงคดมแนวโนมสงขนทกปดงนนเกษตรกรจงควรผลตมงคดให
ไดคณภาพและมปรมาณใหเพยงพอตอความตองการของตลาดทฤษฎหวงโซคณคาเปนอกเครองมอ
หนงทสามารถนำามาประยกตใชในการวเคราะหระบบการผลตมงคดเนองจากเปนการวเคราะหแบบ
องครวมทประกอบไปดวยการวเคราะหกจกรรมยอย ๆ ทรอยกนเปนหวงโซ ไดแก โลจสตกสขาเขา
การปฏบตการโลจสตกสขาออก การตลาดและการขายการบรการ โครงสรางองคกร การจดการ
ทรพยากรมนษยการพฒนาเทคโนโลย และการจดหา ซงการวเคราะหกจกรรมตาง ๆ ในระบบ จะ
ชวยเพมขดความสามารถในการแขงขนของเกษตรกรผผลตมงคด และทำาใหสามารถวางแผนในการ
พฒนาทงระยะสนระยะกลางและระยะยาวได
สถานการณการผลตและการตลาดมงคดของไทย
การผลตมงคดของไทยพบมากในเขตภาคใต และภาคตะวนออก โดยพนทปลกมงคดทง
ประเทศมจำานวน 460,419 ไร ใหผลผลตแลว 406,555 ไร ผลผลตเฉลย 203,633 ตนตอป และ
ผลผลตเฉลยตอไรจำานวน501กโลกรมผลผลตเฉลยในเขตภาคใตอยท100,023ตนตอปมงคดเปน
พชทสามารถสรางรายไดและนำาเงนตราเขาสประเทศเปนจำานวนมาก มลคาการสงออกมงคดในชวง
5 ปทผานมา (พ.ศ. 2553-2557) เพมขนอยางตอเนอง โดยปพ.ศ.2553 มมลคา 1,955 ลานบาท
และเพมขนเปน4,835ลานบาทในปพ.ศ.2557(สำานกงานเศรษฐกจการเกษตร,2558)
มงคดจงถอไดวาเปนพชโอกาสของเกษตรกรในปจจบน อยางไรกตาม เกษตรกรจะตอง
วเคราะห และวางแผนทงระบบการผลตและการตลาดเปนอยางด เนองจากการปลกมงคดใหผล
ตอบแทนชาโดยทวไปตองใชระยะเวลาอยางนอย7-10ปจงสามารถเกบเกยวผลผลตไดและยงมการ
จดการหลายขนตอนทละเอยดมากตงแตการปลกการดแลรกษาการเกบเกยวการคดแยกผลรวมถง
การจำาหนายผลผลตสตลาดดงนนการผลตมงคดจงจำาเปนทตองวเคราะหทงระบบการผลต
76 ____ วารสารเกษตร มสธ.
ทฤษฎหวงโซคณคา
MichaelE.Porter(1985)ไดสรางทฤษฎเกยวกบการสรางโซคณคา(valuechain)ซงเปน
อกเครองมอหนงทนยมใชวเคราะหระบบการผลต โดยการวเคราะหตงแตกจกรรมการนำาวตถดบเขา
มาสการผลต จนถงกจกรรมการขายผลผลตใหกบลกคา รวมไปถงกจกรรมสนบสนนอน ๆ ทชวย
ประสานงานใหการผลตบรรลเปาหมายทตงไว กลาวคอ เปาหมายการเพมขดความสามารถทางการ
แขงขน เพมมลคาใหกบกจกรรมการผลตแตละขนตอน ซงกจกรรมในหวงโซคณคาแบงเปนสองสวน
ดวยกนคอกจกรรมหลก(primaryactivities)และกจกรรมสนบสนน(supportactivities)ดงภาพ
ขางลางน
Figure 1 ValueChainAnalysis
Source:MichaelE.Porter(1985)
จากภาพท1แสดงถงองคประกอบโดยรวมของหวงโซคณคาทแบงออกเปน2กจกรรมไดแก
กจกรรมหลก และกจกรรมสนบสนน แตละกจกรรมจะมประเดนยอย ๆ ซงหากนำามาวเคราะห
ประเดนการผลตมงคดจะสามารถอธบายถงกจกรรมตางๆมรายละเอยดดงน
1. กจกรรมหลก (primary activities) ประกอบไปดวย5กจกรรมยอยคอ
1.1โลจสตกสขาเขา (inbound logistics) เปนกจกรรมทเกยวของกบการไดรบ การ
ขนสงการจดเกบและการแจกจายวตถดบเชน การคดเลอกกงพนธ แหลงซอกงพนธ การควบคม
คณภาพของกงพนธการคดเลอกชนดของปยและการใชเครองมอทใชในการปลกเปนตน
1.2การปฏบตการ(operations)กจกรรมทเกยวของกบการเปลยนหรอแปรรปวตถดบ
ใหออกมาเปนสนคา มกจกรรมทเกยวของ เชนการวางแผนการปลกการวางแผนการปลกแบบ
หมนเวยนแปลงการกำาหนดมาตรฐานการตดแตงกงการกำาหนดมาตรฐานการใสปยการกำาหนด
Primary
activities
Supporting
activities
Inbound
Logistics
Firm Infrastructure
Outbound
Logistics Operation Marketing
and Sales
Customer
Service
Procurement
Technology Development
Human Resource Management Margin
Figure 1 Value Chain Analysis Source :Michael E. Porter(1985)
จากภาพท 1 แสดงถงองคประกอบโดยรวมของหวงโซคณคาทแบงออกเปน 2 กจกรรมไดแก
กจกรรมหลก และกจกรรมสนบสนน แตละกจกรรมจะมประเดนยอยๆ ซงหากนามาวเคราะหประเดนการผลตมงคด จะสามารถอธบายถงกจกรรมตางๆ มรายละเอยดดงน
1. กจกรรมหลก (primary activities)ประกอบไปดวย 5 กจกรรมยอยคอ 1.1 โลจสตกสขาเขา (inbound logistics) เปนกจกรรมทเกยวของกบการไดรบ การขนสงการ
จดเกบและการแจกจายวตถดบเชน การคดเลอกกงพนธ แหลงซอกงพนธ การควบคมคณภาพของกงพนธ การคดเลอกชนดของปย และการใชเครองมอทใชในการปลกเปนตน
1.2 การปฏบตการ (operations)กจกรรมทเกยวของกบการเปลยนหรอแปรรปวตถดบใหออกมาเปนสนคา มกจกรรมทเกยวของ เชนการวางแผนการปลกการวางแผนการปลกแบบหมนเวยนแปลงการกาหนดมาตรฐานการตดแตงกงการกาหนดมาตรฐานการใสปยการกาหนดมาตรฐานการกาจดวชพชการกาหนดมาตรฐานในการใหนาการกาหนดมาตรฐานในการเกบเกยวผลผลตการกาหนดมาตรฐานในการตรวจสอบสารตกคางการกาหนดมาตรฐานในการบรรจผลผลตการอบรมคนงานในการจดการสวนการอบรมคนงานในเรองมาตรฐานการบรรจผลผลตการวางแผนการบารงรกษาเครองมอการฝกเทคนคการเพมผลผลต และการวางแผนการปรบปรงคณภาพของดนเปนตน
วารสารเกษตร มสธ. ____ 77
มาตรฐานการกำาจดวชพชการกำาหนดมาตรฐานในการใหนำาการกำาหนดมาตรฐานในการเกบเกยว
ผลผลตการกำาหนดมาตรฐานในการตรวจสอบสารตกคางการกำาหนดมาตรฐานในการบรรจผลผลต
การอบรมคนงานในการจดการสวนการอบรมคนงานในเรองมาตรฐานการบรรจผลผลตการวางแผน
การบำารงรกษาเครองมอการฝกเทคนคการเพมผลผลต และการวางแผนการปรบปรงคณภาพของดน
เปนตน
1.3โลจสตกสขาออก (outbound logistics) กจกรรมทเกยวของกบการจดเกบ
รวบรวมจดจำาหนายสนคาและบรการไปยงลกคามกจกรรมทเกยวของเชนชองทางการตดตอสอสาร
กบพอคาและลกคาอยางมประสทธภาพความสามารถในการจดสงสนคาถงมอพอคาและลกคาอยาง
ถกตอง ความสามารถในการขนสงความสามารถจดการการขนสงเมอมการเปลยนแปลงรายละเอยด
และระบบการประเมนผรบจางจดสงเปนตน
1.4การตลาดและการขาย (marketing and sales) กจกรรมทเกยวกบการชกจงให
ลกคาซอสนคาและบรการมกจกรรมทเกยวของเชนความรบรเรองราคาขายสงขายปลกของผลผลต
ระบบการจดการการขายวธการขายทเหมาะสมการคดเกรดผลผลตเพอกำาหนดราคาขายการกำาหนด
ราคาขายและความรบรเรองความเคลอนไหวของราคาผลผลตเปนตน
1.5การบรการ (customer services) กจกรรมทครอบคลมถงการใหบรการเพอเพม
คณคาใหกบสนคารวมถงการบรการหลงการขาย
2. กจกรรมสนบสนน (support activities) เปนกจกรรมทชวยสงเสรมและสนบสนนให
กจกรรมหลกสามารถดำาเนนไปไดประกอบดวย4กจกรรมยอยคอ
2.1โครงสรางพนฐานขององคกร (firm infrastructure) โครงสรางพนฐานขององคกร
ไดแก ระบบบญช ระบบการเงน การบรหารจดการขององคกร การบรหารงานทวไป ดานอาคาร
สถานทสาธารณปโภคตางๆ
2.2การจดการทรพยากรมนษย (human resourcemanagement) เปนกจกรรมท
เกยวของกบการบรหารทรพยากรบคคล ตงแตวเคราะหความตองการ สรรหา และคดเลอกประเมน
ผล พฒนา ฝกอบรม ระบบเงนเดอนคาจางและแรงงานการจายคาตอบแทนและสวสดการอยาง
เหมาะสม
2.3การพฒนาเทคโนโลย (technology development) เปนกจกรรมเกยวกบการ
พฒนาเทคโนโลยทชวยในการเพมคณคาใหสนคาและบรการ หรอกระบวนการผลตและการใช
เทคโนโลยสารสนเทศเพอสนบสนนการแขงขน
2.4การจดหา (procurement) เปนกจกรรมในการจดซอ-จดหา เพอมาใชในกจกรรม
หลกโดยมการวางแผนการผลตใหไดปรมาณและคณภาพสงสด
78 ____ วารสารเกษตร มสธ.
การจดการหวงโซคณคาของกลมมงคดคณภาพทามะพลา จ. ชมพร
จากทฤษฎหวงโซคณคาทกลาวมาขางตน จะเหนไดวา การวเคราะหหวงโซคณคาโดยแยก
กจกรรมตางๆเปนสวนๆทำาใหสามารถเขาใจถงกจกรรมนนๆอยางถองแทและสามารถเลอกไดวา
ควรจะดำาเนนการกจกรรมใดกอนเพอเปนตวขบเคลอนหวงโซคณคาในภาพรวม
ในทนจะยกตวอยางการวเคราะหการผลตมงคดของกลมมงคดคณภาพทามะพลา ซงเปน
กลมทไดกอตงขนจากสมาชกเกษตรกรผปลกมงคด มวตถประสงคเพอรวบรวมและคดแยกมงคด
เพอสงมอบใหกบผสงออกทางกลมไดใชพนทของวดราชบรณะต. ทามะพลาในการคดแยกผลผลต
และการประมลผลผลตกบผสงออกปจจบนมสมาชกรวมประมาณ180คนสมาชกของกลมมคตใน
การทำางาน2อยางคอซอสตยและขยนกลาวคอซอสตยในการคดแยกผลผลตตามขนาดไมปะปนกน
และขยนในการบำารงตนมงคดใหไดผลผลตทมคณภาพ ปจจบนหนวยงานทางราชการไดพยายาม
รวบรวมองคความรในการรวมกลมเกษตรกรและการจดการบรหารกลม โดยพยายามตงรปแบบการ
พฒนากลมทใชชอวา“ทามะพลาโมเดล”
การวเคราะหการจดการหวงโซคณคาของกลมมงคดคณภาพทามะพลา จ.ชมพร สามารถ
สรปไดดงน
1. กจกรรมหลก (primary activities)
1.1โลจสตกสขาเขา(inboundlogistics)สมาชกกลมจะใชมงคดพนธพนเมองเนองจาก
มงคดมสายพนธเดยว ทงนจะตองคดเลอกตนพนธทแขงแรงสมบรณ เพอทจะใหผลผลตทมคณภาพ
ในอนาคต สวนประเดนการจดหาปจจยการผลต เชน ปย สารกำาจดโรคพชและแมลงพบวาสมาชก
กลมยงตองลงทนสงเนองจากปจจยการผลตมราคาแพง ดงนน ทางกลมจงพยายามเพมคณคาใหกบ
กจกรรมนดวยการรวบรวมปรมาณความตองการใชปจจยการผลตตาง ๆ เพอนำาไปตอรองซอแบบ
ปรมาณมากกบผจดสงปจจยการผลตใหไดราคาตำากวาการซอรายเดยวเปนตน
1.2การปฏบตการ (operation) การเพมคณคาในประเดนนคอสมาชกในกลมจะยดการ
ผลตตามมาตรฐานGAP โดยสมาชกกลมจะมขนตอนการผลตคลายๆกนคอ จะตองบำารงตนหลง
การเกบเกยวดวยปยคอกผสมปยสตรเสมอใสปยเคม8-24-24เดอนละ1ครงเพอบำารงตนใชสารฆา
แมลงในกลมไซเปอรเมธรน หรอทชาวบานเรยกวายารอน ฉดพนกนแมลงในชวงมงคดเรมออกยอด
และเปลยนสารเปนกลมฟโปรนล หรอยาเยนในชวงดอกบาน เพราะหากพนยารอนในชวงดอกบาน
จะทำาใหหมวกใบไหม หลงจากผลมงคดเรมเปนผลเลกหรอระยะแทงปลายปากกาจนถงเกบเกยว ให
งดการฉดสารเคมทกชนดเพอไมใหสารเคมตกคางถงผบรโภคการใหนำาจะตองงดนำาหรอคราดโคนให
เหนดนทำาใหตนไมเกดความเครยดในชวงบงคบใหออกดอก หลงจากนนรดนำาตามปรกตจนถงเกบ
เกยวนอกจากนน เกษตรกรยงควรตดแตงทรงพมเพอใหงายตอการเกบเกยวในปตอไปอยางไรกตาม
การจดการผลตมงคดโดยภาพรวมยงไมสามารถจดการไดทงหมด โดยเฉพาะในชวงฝนตกชก ซงจะ
วารสารเกษตร มสธ. ____ 79
เกดปญหาเรองมงคดเปนเนอแกวยางไหลมาก การเพมคณคาจำาเปนทตองใหความสำาคญกบการ
จดการมงคดเนอแกวยางไหลเปนอยางมาก
1.3โลจสตกสขาออก (outbound logistics) สมาชกจะเพมคณคาใหกบกจกรรมนโดย
การเนนการคดเกรดผลมงคดทมคณภาพใหกบลกคาเทานน กลาวคอ มงคดจะตองมกลบผลหรอห
มงคดเขยว ไมมรอยไหม รองรอยแมลงทำาลาย ไมมเนอแกวยางไหล ผวผลจะตองสกในระยะท 2
หรอ 3 หรอระยะทผลมสแดงอมเขยวเทานนอยางไรกตาม ทางกลมยงเลงเหนวาการกระจายสนคา
มงคดสตลาดยงตองพฒนาวธการกระจายมงคดออกสตลาดทมประสทธภาพ สะดวก รวดเรว และ
ประหยดเพอใหมงคดกระจายถงผบรโภคในตางประเทศไดมากทสดแตยงคงคณภาพของมงคดไว
1.4การตลาดและการขาย (marketingandsales)ประเดนนทำาใหกลมมงคดคณภาพ
ทามะพลาแตกตางจากกลมผผลตมงคดอน ๆ กลาวคอ จะใชการเปดซองประมลกบผสงออกเพอคด
หาผสงออกทใหราคาดทสด ซงการเพมคณคาดวยวธการน เปนการสวนกระแสการขายสนคาเกษตร
ในรปแบบเดมๆทเกษตรกรไมไดเปนผกำาหนดราคาขายเองอยางไรกตามทางกลมคดเหนวากลมยง
สามารถเพมคณคาใหกบกจกรรมนไดอก เชนการประชาสมพนธเพอกระตนการบรโภคมงคดภายใน
ประเทศอยางทวถงตามแหลงทองเทยวการประชมและสมมนาของหนวยงาน เปนตนรวมถงการ
ประชาสมพนธการบรโภคมงคดผวลาย เนอแกว เนองจากเปนมงคดทมคณภาพเนอมงคดเชนเดยว
กบผวมงคดเกรดสงออก
1.5การบรการลกคา (customer service) การเพมคณคาในประเดนน ทางกลมม
แผนการจดทำาฐานขอมลในการตรวจสอบยอนกลบ เพอใหลกคามนใจวาจะไดบรโภคมงคดทไมมสาร
ตกคางสามารถตรวจสอบแหลงทมาได
2. กจกรรมสนบสนน (support activities)
2.1โครงสรางพนฐานขององคกร(firminfrastructure)ทางกลมใชรปแบบการรวมกลม
ในการประสานงานพฒนาโครงสรางพนฐานกบทางจงหวดชมพรซงทผานมาไดรบความชวยเหลอรป
แบบตางๆเชนการขดเจาะบาดาลระบบทอสงนำาไฟฟาเขาถงสวนและอนๆเปนตน
2.2การจดการทรพยากรมนษย(humanresourcemanagement)ทางกลมเนนการใช
แรงงานของตนเองและครอบครว และรณรงคใหคนรนใหมหนกลบมาสบทอดกจการสวนมงคด
เพราะเลงเหนวาการรวมกลมเปนวสาหกจเปรยบเสมอนการทำางานในบรษทมฐานะทางสงคมคลาย
กบการทำางานบรษทในภาคอตสาหกรรม และยงไดสบทอดอาชพการเกษตรอกดวย ซงสมาชกกลม
สวนใหญยงขาดแคลนแรงงานในการเกบเกยวผลผลตและการคดแยกผลผลต สาเหตหลกเนองจาก
ผลผลตบนตนมงคดจะมหลายรนทำาใหเกบเกยวลำาบาก นอกจากนนหากทางกลมยงเลงเหนถงความ
สำาคญของการจดการทรพยากรมนษย โดยการสรางจตสำานกใหกบสมาชกในเรองของความสำาคญ
ของกลมและเครอขายกบกลมตาง ๆ ในจงหวดชมพร โดยเฉพาะสมาคมชาวสวนผลไมจงหวดชมพร
รวมถงกลมเกษตรกรผผลตมงคดจากแหลงอนๆเชนจงหวดจนทบรและตราดเปนตน
80 ____ วารสารเกษตร มสธ.
2.3การพฒนาเทคโนโลย (technology development) มการประสานงานกบทาง
เกษตรจงหวดชมพรในการแลกเปลยนองคความรเทคโนโลยการผลตใหมๆ และการรบรองมาตรฐาน
การผลต GAP ทางกลมยงมองวาการจดการหลงการเกบเกยวเปนประเดนทสำาคญโดยเฉพาะ
การขนสง เนองจากมงคดยงขาดการควบคมอณหภมขณะขนสงทเหมาะสม ทำาใหคณภาพของ
ผลผลตลดลงและอายในการเกบรกษาสนลงและการพฒนาผลงานวจยทเกยวกบมงคดซงนำาไปส
เชงพาณชยยงมนอยหากมการใหความสำาคญกบกจกรรมนในหวงโซคณคา จะทำาใหสามารถสงออก
มงคดไดมากขนสงผลใหเกษตรกรมรายไดมากขน
2.4การจดหา(procurement)มการรวบรวมปรมาณการใชปยของสมาชกทงหมดและ
ตดตอซอปยจากเอเยนตขายปยรายใหญ เพอนำามาขายใหกบสมาชกในราคาเปนธรรม และราคาถก
กวาทองตลาด
จากการวเคราะหหวงโซคณคาของกลมมงคดคณภาพทามะพลา จ.ชมพร จะเหนไดวา
ทางกลมฯมประเดนการสรางคณคา(valuecreation)ทนาสนใจและแตกตางจากกลมมงคดทวไป
คอ กจกรรมการเปดซองประมลแกผสงออก ในขณะทกลมมงคดทวไปจะขนสงผลผลตสงขายใหผสง
ออกการสรางคณคาในกจกรรมนสงผลใหทางกลมฯไดรบการยอมรบจากผสงออกและสมาชกกลม
เนองจากผสงออกไมจำาเปนตองเปนผรวบรวมผลผลตเอง และสมาชกกลมสามารถกำาหนดราคาขาย
ผลผลตเองได การสรางคณคาในลกษณะนทำาใหกลมเกษตรกรมยอดสงซอมงคดปละไมตำากวา
700-800ตนตอปและสรางรายไดใหกบทางกลมฯไมตำากวาปละ35ลานบาท
แนวทางการพฒนาการผลตมงคดของไทย
จากการวเคราะหการผลตมงคดของกลมมงคดคณภาพทามะพลาโดยใชหวงโซคณคาเปน
เครองมอน จะเหนไดวาการผลตมงคดของไทยยงมประเดนทตองการพฒนาอกหลายประเดน ซง
สามารถสรปเปนแนวทางในการแกไขเปนระยะสนกลางและยาวมรายละเอยดดงน
ระยะสน
ควรกำาหนดแนวทางการแกไขในประเดนตาง ๆ ไดแก สงเสรมและใชปยอนทรยแบบผสม
ผสานกบปยเคมเพอลดการใชสารเคมเพอลดตนทนและลดการเกดปญหาดานสารพษตกคางเกนคา
ความปลอดภยตอการบรโภคสงเสรมและใชปจจยการผลตใหถกตอง ถกวธ และถกระยะเวลาตาม
หลกการปฏบตของGAPนอกจากนนควรสงเสรมและประชาสมพนธดานการบรโภคมงคดทงในและ
ตางประเทศทำาใหเกดความเชอมโยงระหวางผผลต ผประกอบการและหนวยงานภาครฐพฒนาใหม
ระบบตรวจสอบยอนกลบทมประสทธภาพและสามารถใชไดจรง อกทงยงควรพฒนางานวจยให
สามารถนำาไปปฏบตและใชไดจรงในเชงการคามากขนสงเสรมและผลกดนใหมการสรางเครอขาย
การเกษตรอยางเปนรปธรรม
วารสารเกษตร มสธ. ____ 81
ระยะกลาง
มแนวทางการแกไขในประเดนตางๆไดแกการสงเสรมใหเกษตรกรตดแตงและควบคมทรง
พมมงคด เพอใหสะดวกในการเกบเกยวผลผลตในปถด ๆ ไปทำาใหไมเสยคาแรงงานในการเกบเกยว
มากและสงเสรมและผลกดนใหมระบบการขนสงแบบเยนเพอรกษาอณหภมตลอดการขนสง
ระยะยาว
มแนวทางการแกไขในประเดนตาง ๆ ไดแก การปรบปรงระบบขนสงใหสะดวกรวดเรวและ
ปลอดภย เพอชวยในการกระจายสนคาไปยงจงหวดตางๆสงเสรมใหมการพฒนางานวจยเพอขยาย
ชวงฤดการผลตมงคด และการผลตมงคดนอกฤด นอกจากนน รฐบาลควรสนบสนนในการขยาย
ตลาดเดม และหาตลาดใหมทงในประเทศและตางประเทศสงเสรมและพฒนาผลตภณฑมงคดโดยใช
คณคาทางโภชนาการเปนจดขาย อกทงยงควรใหภาครฐทมความเกยวของกบการตลาดตางประเทศ
ชวยประสานความรวมมอใหเกดความสำาเรจในการสงออก
การวจารณผลและสรปประเดนสำาคญ
การวเคราะหระบบการผลตมงคดโดยใชทฤษฎหวงโซคณคาทำาใหเหนวา การพฒนาระบบ
การผลตมงคดของไทยมประเดนตางๆทควรพฒนาซงการวางแผนแนวทางในการพฒนาไมใชเพยง
แคการเนนการสงเสรมการผลตภายใตมาตราฐานGAPแตยงรวมไปถงกจกรรมตางๆกอนการผลต
เชน การวางแผนการจดซอปจจยการผลต การคดเลอกพนธปลก เปนตน และยงรวมไปถงกจกรรม
ตาง ๆหลงการผลต เชน การคดเกรดผลผลต การวางแผนการกระจายสนคา การจดการการตลาด
และการขายโดยการใชวธเปดซองประมล เปนตน ทงน ยงรวมไปถงกจกรรมสนบสนนตาง ๆ ไดแก
การบรหารโครงสรางองคกรการจดการทรพยากรมนษยการพฒนาเทคโนโลย และการจดหา
นอกจากนนแนวทางในการพฒนาควรวางแผนออกเปนระยะสนระยะกลางและระยาวเพองายตอ
การจดการพฒนาระบบการผลต
ขอเสนอแนะ
จากการวเคราะหหวงโซคณคาเพอการพฒนาระบบการผลตมงคดของไทยจะเหนไดวาการ
พฒนาระบบการผลตมงคดจะเตบโตไดอยางตอเนองนน เกษตรกรควรจะรวมกลมกนใหเขมแขงเชน
เดยวกบกลมมงคดคณภาพทามะพลา จงหวดชมพรเพอเปนพลงสำาคญในการตอรอง เจรจาทางดาน
การคากบผสงออก รวมถงการแลกเปลยนเรยนรทางการผลต และการตลาดของสมาชกในกลม
อกดวย
82 ____ วารสารเกษตร มสธ.
กตตกรรมประกาศ
บทความวชาการเรองนสำาเรจลลวงไปดวยด ผเขยนขอขอบคณกลมมงคดคณภาพทามะพลา
จงหวดชมพรทใหขอมลอนเปนประโยชนในการเขยนบทความวชาการในครงน
เอกสารอางอง
สทธพงษอรณรกษ.(24พฤษภาคม2558).รองประธานกลมมงคดคณภาพทามะพลา. สมภาษณโดย
พลสราญสราญรมย.สมาคมชาวสวนผลไมจงหวดชมพร.
สำานกงานเศรษฐกจการเกษตร.(2558). ขอมลการผลตสนคาเกษตร.คนคนวนท20กรกฎาคม2558
จากhttp://www.oae.go.th/ewt_news.php?nid=13577.
Michael E. Porter. (1985). Competitive Advantage: Creating and Sustaining superior
Performance.NewYork.FreePress.
วารสารเกษตร มสธ. ____ 83
การเลยงแพะในอำาเภอบางบวทอง จงหวดนนทบร
Goat Farming in Bangbouthong District, Nonthaburi Province
เพชร ทววงษ
Pech Taveevong
สาขาวชาเกษตรศาสตรและสหกรณมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชนนทบร11120
SchoolofAgricultureandCooperativesSukhothaiThammathiratOpenUniversity11120
E-mail:taveevong@hotmail.com
บทคดยอ
อำาเภอบางบวทอง จงหวดนนทบร มการทำาการเกษตรทหลากหลาย แมวาปจจบนไดมการ
ปรบเปลยนไปเปนสงคมเมองมากขน แตการประกอบอาชพเกยวกบการทำาการปศสตวยงคงมความ
สำาคญอยซงมสตวเศรษฐกจชนดหนงทเกษตรกรนยมเลยงคอ “แพะ” นอกจากจะสรางรายไดใหกบ
เกษตรกรแลวนน การเลยงแพะเปรยบเสมอนเปนสตวเอกลกษณของกลมชน มความเกยวของกบ
วฒนธรรมในศาสนาอสลามของชาวมสลมในอำาเภอบางบวทอง จงหวดนนทบร และจากรายงาน
ขอมลเกษตรกรผเลยงแพะของปศสตวจงหวดนนทบร ป พ.ศ. 2557 ทำาใหทราบถงสภาพการเลยง
แพะของเกษตรกรในอำาเภอบางบวทองจงหวดนนทบรวามเกษตรกรเลยงแพะจำานวน110ครวเรอน
สะทอนใหเหนถงความนยมในการประกอบอาชพเลยงและบรโภคแพะของเกษตรกรภายในชนชม
จากรนสรนทงนในการเลยงแพะนนม3ประเดนทสำาคญคอลกษณะการเลยงแพะปจจยในการผลต
และปจจยการจดการ นอกจากนเกษตรกรผเลยงแพะในอำาเภอบางบวทอง จงหวดนนทบร ยงให
ความสำาคญในเรองการรวมกลมและเครอขายเพอพฒนาอาชพการเลยงแพะใหยงยนตอไป
คำาสำาคญ : การเลยงแพะ,อำาเภอบางบวทอง
Abstract
BangBuaThongDistrictofNonthaburiProvincehadavarietyofagricultural
farms.Althoughthiscommunitywasbeingchangedtobecomemoreurbansociety
nowadays,“farmer”wasstillanimportantoccupationforpeopleinthecommunity.
A farm animal which farmers in the community preferred to raise was “goat”.
84 ____ วารสารเกษตร มสธ.
Goatfarmingnotonlymadeprofitsforfarmersbutgoatwasalsoasymbolofthe
communitywhichwasrelatedtoIslamiccultureofMuslimsinthecommunity.The
officialreportongoatfarmersoftheOfficeofCattleinNonthaburiProvincein2014
made public that there were 110 households who were goat farmers in the
community.Itreflectedthatthefarmersinthecommunityhadapreferenceforraising
goats and consuming goatmeat from generation to generation. However, there
were 3 important issues to be considered, thesewere the state of goat raising,
theproductionfactors,andthemanagementfactors.Furthermore,thesegoatfarmers
realizedtheimportanceofunitingandbuildinguptheirnetworkinordertodevelop
theiroccupationtobesustainablecontinuously.
Keywords: GoatFarming,BangBuaThongDistrict
วารสารเกษตร มสธ. ____ 85
คำานำา
อำาเภอบางบวทอง จงหวดนนทบร มการเลยงสตวเศรษฐกจชนดหนงคอ “แพะ” เนองจาก
แพะเปนสตวทมความอดทน แขงแรงและทนทานตอโรคปรบตวเขากบสภาพแวดลอมไดเปนอยางด
รวมทงใหผลผลตเรวสามารถผสมพนธไดตงแตอายเพยง8 เดอนมกใหลกแฝด ใชระยะเวลาในการ
เลยงลกสนทำาใหสามารถตงทองใหมไดเรว เปนสตวทกนอาหารงายและสามารถกนอาหารไดหลาย
ชนดทงหญา พชตระกลถว และไมยนตน สงทสำาคญคอใหผลตอบแทนไดรวดเรวกวาสตวเคยวเออง
ชนดอน และประชาชนทกศาสนาสามารถใชบรโภคไดทงเนอและนำานม และเปนวตถดบทำาอาหาร
เพอการบรโภคทดแทนวตถดบอนได
จากรายงานขอมลเกษตรกรผเลยงแพะของปศสตวจงหวดนนทบรปพ.ศ.2557มเกษตรกร
เลยงแพะทขนทะเบยนจำานวน110ครวเรอน เลยงแพะจำานวน1,904ตว และมการตงกลมผเลยง
แพะภายในอำาเภอบางบวทองทงหมด3กลมคอวสาหกจชมชนผเลยงแพะนมบางบวทองมจำานวน
สมาชก 30 รายวสาหกจชมชนกลมรกษแพะเมองนนท มจำานวนสมาชก 13 รายและกลมรกษสตว
เลยงบางบวทองมจำานวนสมาชก24รายสวนใหญนบถอศาสนาอสลามและมการสบสานวฒนธรรม
ศาสนาอสลามของชาวมสลมซงมลกษณะการดำารงชวตทมความเกยวพนกบวถทางศาสนาอยางแนบ
แนนและใหความเคารพนบถอตอองคศาสดาและมหลกการปฏบตตนและการประกอบอาชพเปนไป
ตามหลกศาสนาอยางเครงครด
อาชพการเลยงแพะสามารถทจะสงเสรมใหเกดการพฒนาอยางยงยนได เนองจากแพะเปน
สตวเศรษฐกจทสามารถใหผลตอบแทนกบเกษตรกรไดด และดวยเหตนจงเหนไดวาเกษตรกรผเลยง
แพะในอำาเภอบางบวทองจงหวดนนทบรนอกจากจะนำาเนอและนำานมแพะมาบรโภคเปนอาหารแลว
นน ยงมการรวมกลมกนทำากจกรรมทกอใหเกดกระบวนการเรยนรรวมกนในการคดรเรมสรางสรรค
ผลตภณฑแปรรปทไดผลผลตจากแพะเชนนมขนหวานแพะสบนำานมแพะโลชนบำารงผวจากนำานม
แพะไสกรอกแพะเนอแพะแดดเดยวฯลฯจากการชวยกนพฒนารปแบบผลตภณฑจากแพะสะทอน
ใหเหนถงความตองการของเกษตรกรในอำาเภอบางบวทอง จงหวดนนทบร ทใหความสนใจในการ
พฒนาอาชพเลยงแพะใหดยงขนและมนคงในอนาคตขางหนา
วฒนธรรมทเกยวของกบแพะ
วฒนธรรมศาสนาอสลามและชาวมสลมมลกษณะการดำารงชวตทมความเกยวพนกบวถทาง
ศาสนามายาวนานและใหความเคารพนบถอตอองคศาสดาและมหลกการปฏบตตนและการประกอบ
อาชพเปนไปตามหลกศาสนาอยางเครงครด โดยมการสบสานอาชพการเลยงแพะตามอยางองค
ศาสดาของศาสนาอสลามเพอเกดความสขและความเจรญกบชวตเสาวนยจตตหมวด(2535:194)
ไดเรยบเรยงความหมายของบทบญญตเกยวกบการบรโภคอาหารของศาสนาอสลาม วาการบรโภค
86 ____ วารสารเกษตร มสธ.
อาหารเปนวฒนธรรมประการหนงททำาใหมสลมแตกตางไปจากศาสนกชนอนและจากบทบญญตใน
เรองของเครองบรโภคและวธการบรโภคมสาระเฉพาะทจะกลาวถงเกยวกบเนอและนมคอ “แทจรง
ทรงหามสเจาบรโภคสตวตายเอง เลอด เนอ สกร และสตวทเชอดโดยเปลงนามอนจากอลลอฮ”
“และแทจรงมบทเรยนแนนอนสำาหรบสเจาในเรองปศสตว เราใหสเจาดมจากทอยในทองของมน
(แยกแตกตางออกไป) ระหวางมล (ในลำาไส) และเลอด (คอ) นำานมบรสทธเปนทคลองคอแกผดม”
แพะเปนสตวขนาดเลก ราคาไมแพงและพบเหนไดงาย ชาวมสลมชอบบรโภคเนอ และยงนำามา
ประกอบพธกรรมตางๆพธกรรมสำาคญ2พธกรรมคอ
1. อะกเกาะฮ. แปลวาการตดซงหมายถงการทำาพธตดผมหรอโกนผมแกเดกทเกดใหมและ
ตงชอใหเดกนน เรมตงแตคลอดออกมาจนถงบรรลนตภาวะ ถาบรรลนตภาวะแลวยงไมไดทำาอะก
เกาะฮ.เดกนนตองทำาใหตวเองบดาจะทำาใหไมไดแตเวลาทเหมาะสมกคอเมอเดกคลอดได7วนแลว
สตวทใชในการทำาอะกเกาะฮ.นนสำาหรบเดกผชายใหเชอดแพะ 2 ตว แพะนนควรมรปรางลกษณะท
คลายคลงกนทงสองตวและมอายรนเดยวกนดวยถาเปนเดกผหญงใหเชอดแพะหนงตว เนอสตวทถก
เชอดจะแบงเปน3สวนคอไวรบประทานเอง1สวนใหญาตพนอง1สวนและบรจาคใหคนยากจน
1สวน(เสาวนยจตตหมวด,2535:117-118)
2. การเชอดกรบน คอการเชอดสตวเปนพลเพอแจกจายแกผยากไรและมตรสหายเพอนำามา
ฉลองในวนอดลอฎฮาหรอวดอดใหญ โดยเชอดในตอนสายหลงจากเสรจการละหมาด สตวทใชทำาก
รบนไดแกอฐววแพะแกะเพอแสดงความภกดตออลลอฮ.สตวททำากรบนจะตองมอายครบเกณฑ
จงจะถอวาแขงแรงกลาวคออฐจะตองมอาย5ปขนไปววและควายมอาย2ปขนไปแพะธรรมดา
อาย2ปขนไปแกะอายครบ1ปหรอแกะทฟนของมนหลดรวงไปหลงจาก6เดอนถงแมมอายไม
ครบ1ปทใชไดบรรดาสตวททำากรบนทดทสดคออฐรองลงมาคอววจากนนคอแกะและแพะกศล
ทเกดจากการทำากรบนตามทศนะของอสลามคอบญทจะทำาใหสะดวกงายดายตอการขามสะพานใน
วนกยามะฮ. (หมายถงวนทฟนจากความตายสปรโลก) ยงสตวดมากและประเสรฐมากเทาใดยงทำาให
เหนถงความภกดตออลลอฮ.มากเทานน(เสาวนยจตตหมวด,2535:473-474)
พธกรรม อะกเกาะฮ. และการเชอดกรบน เปนพธกรรมทชาวมสลมในชมชนอำาเภอ
บางบวทอง จงหวดนนทบร ใหความสำาคญและสบทอดตอกนมาจนถงปจจบน ซงแพะเปนองค
ประกอบทสำาคญมากในการประกอบพธกรรมดงกลาว โดยเฉพาะพธกรรมการเชอดกรบนของทกป
แพะยงคงไมเพยงพอตอความตองการใชในการประกอบพธกรรม ทำาใหชาวมสลมในชมชนอำาเภอ
บางบวทองจงหวดนนทบรทจะประกอบพธกรรมตองมการจบจองแพะกบเกษตรกรทงภายในชมชน
และพนทใกลเคยงกนลวงหนาทกป ทำาใหเหนวาวฒนธรรมทเกยวของกบแพะสามารถชวยผลกดนให
อาชพการเลยงแพะสามารถขยายตลาดรองรบผลผลตของเกษตรกรไดเปนอยางด
วารสารเกษตร มสธ. ____ 87
สภาพการเลยงแพะในอำาเภอบางบวทอง
Table 1 number of animal and agricultural household feeding in Bangbouthong
district, Nonthaburi province
Source:BangbouthongdistrictLivestockOffice(2558)
จากตารางรายงานขอมลการเลยงสตวของอำาเภอบางบวทอง จงหวดนนทบร พบวาม
เกษตรกร110ครวเรอนประกอบอาชพเลยงแพะมแพะจำานวน1,904ตวซงสะทอนใหเหนถงความ
นยมในการเลยงและบรโภคแพะของเกษตรกรในชนชมอำาเภอบางบวทอง ไดวามการสบสาน
วฒนธรรมศาสนาอสลามมายาวนาน และใหความเคารพนบถอตอองคศาสดาดวยการสบทอดอาชพ
การเลยงแพะจากรนสรนตามอยางองคศาสดาของศาสนาอสลาม
ทงนเกษตรกรผเลยงแพะในอำาเภอบางบวทอง จงหวดนนทบร ยงไดมการรวมกลมภายใน
ชมชนเปน3กลมคอ
1.วสาหกจชมชนผเลยงแพะนมบางบวทอง(บานเกาะดอน) อยท 50/28 ม.4 ต.ละหาร
อ.บางบวทองจ.นนทบรมนายเกรยงศกดสจรตเปนประธานของกลม
2.วสาหกจชมชนกลมรกษแพะเมองนนท อยท 86/28 ม.7 ต.ละหาร อ.บางบวทอง
จ.นนทบรมนายบญผองงามสะอาดเปนประธานของกลม
3.กลมรกสตวเลยงบางบวทองอยท63/2ม.12ต.บางบวทองอ.บางบวทองจ.นนทบรม
นางสมาลแดงโกเมนเปนประธานของกลม
Table 1 number of animal and agricultural household feeding in Bangbouthong district, Nonthaburi province
District beef cattle milk cow buffalo goat sheep
Number of
ammonal
No. of Agricultural household
Number of
ammonal
No. of Agricultural household
Number of
ammonal
No. of Agricultural household
Number of
ammonal
No. of Agricultural household
Number of
ammonal
No. of Agricultural household
Lahan 969 93 0 0 74 8 1022 67 81 7
Lampo 13 2 0 0 0 0 107 2 9 1
Phimon Rat 106 10 5 1 0 0 285 15 11 1
Bangbouthong 504 52 0 0 12 3 490 26 37 4
Total 1592 157 5 1 86 11 1904 110 138 13
Source: Bangbouthong district Livestock Office (2558)
Table 2 farmer goat feeder group in Bangbouthong district, Nonthaburi province
No. Enterprise/
Group’s name
ID No. group Leader’s name No. of
Members
No. of Goat
buck doe Other Total
1 Pae Nom Bangbouthong
54-1-12-23-2-0043
Mr. kriengsak Sujarid 30 114 438 0 552
2 Rak Pae Muang Non -
Mr. Boonpong Ngamsaard 13 41 111 0 152
3 Rak Sad Leang Bangbouthong -
Mrs. Sumalee Dangkomen 24 71 283 0 354
Source: Bangbouthong district Livestock Office (2558)
จรารตน ผองแผว (2551) พบวากลมเกษตรกรผเลยงแพะขององคการบรหารสวนตาบลละหาร ไดจดตงโครงการจดหาและสงเสรมการเลยงแพะพนธด โดยดาเนนการในรปแบบสงเสรมใหเกษตรกรเลยงแพะ จะจดหาพนธแพะนม จานวน 45 ตว ซงเปนแมพนธทตงทองแลวไมนอยกวา 2 เดอน เพอใหเกษตรกรยมพนธนมไปเลยงครวเรอนละ 5 ตว โดยจะนารองหมบานละ 1 ครวเรอน วสาหกจชมชนผเลยงแพะนมบางบวทอง (บานเกาะดอน) หรอกลมเกษตรกรผเลยงแพะนม หม 12 ตาบลบางบวทอง กลมจะทาหนาทกาหนดราคาหนาฟารม ทงราคานานมและราคาพนธแพะ และบางครงกมการรวบรวมนานมจากสมาชกมาขาย มการดแลเรองวคซนและโรคตางๆ มการทาวคซนในกลมและ
88 ____ วารสารเกษตร มสธ.
Table 2 farmer goat feeder group in Bangbouthong district, Nonthaburi province
Source:BangbouthongdistrictLivestockOffice(2558)
จรารตนผองแผว(2551)พบวากลมเกษตรกรผเลยงแพะขององคการบรหารสวนตำาบลละ
หาร ไดจดตงโครงการจดหาและสงเสรมการเลยงแพะพนธด โดยดำาเนนการในรปแบบสงเสรมให
เกษตรกรเลยงแพะจะจดหาพนธแพะนมจำานวน45ตวซงเปนแมพนธทตงทองแลวไมนอยกวา2
เดอนเพอใหเกษตรกรยมพนธนมไปเลยงครวเรอนละ5ตวโดยจะนำารองหมบานละ1ครวเรอน
วสาหกจชมชนผเลยงแพะนมบางบวทอง (บานเกาะดอน) หรอกลมเกษตรกรผเลยงแพะนม
หม12ตำาบลบางบวทองกลมจะทำาหนาทกำาหนดราคาหนาฟารมทงราคานำานมและราคาพนธแพะ
และบางครงกมการรวบรวมนำานมจากสมาชกมาขาย มการดแลเรองวคซนและโรคตางๆ มการทำา
วคซนในกลมและชวยเหลอดานสขภาพและเมอมตวแทนไปประชมหรออบรมความร กจะนำาเนอหา
ความรมาเผยแพรกนในกลม
ชมรมอนรกษแพะนมหรอกลมรกสตวเลยงบางบวทอง เปนการรวมตวของเกษตรกรผเลยง
แพะบรเวณหม4ตำาบลละหารอำาเภอบางบวทองจงหวดนนทบรการดำาเนนมการจดประกวดแพะ
และมการสงแพะของชมรมไปประกวดในทตางๆทางชมรมฯไดเนนการประกวดแพะเปนหลกและม
การจดซออาหารสตวมาจำาหนายใหแกสมาชกชมรม
วสาหกจชมชนกลมรกษแพะเมองนนทหรอกลมผเลยงแพะเมองนนทไดรบการสงเสรมจาก
องคการบรหารสวนตำาบลละหารการดำาเนนการของกลมจะแบงออกเปน2สวนคอการผลตแพะซง
มทงการนำาผลผลตมาขายเอง ขายผานกลม และการแปรรปผลผลต โดยจะมการซอผลผลตจาก
สมาชกมาทำาการแปรรปผลผลตเชนการทำาครมบำารงผวการทำาไอศกรม
เหนไดวาการทเกษตรกรรวมตวกนเปนกลมทำาใหเกดกระบวนการพฒนาอาชพขน โดย
สามารถสงเกตไดจากขอมลทแสดงถงการรวมกนทำากจกรรมทสงผลใหเกดการพฒนาอาชพการ
เลยงแพะเชนการใหเกษตรกรในกลมยมแพะไปเลยงการอบรมใหความรการจดประกวดแพะฯลฯ
ซงถาสงเสรมเกษตรกรผเลยงแพะแตละกลมในชมชนสรางความเชอมโยงกนใหเกดเปนเปนเครอขาย
Table 1 number of animal and agricultural household feeding in Bangbouthong district, Nonthaburi province
District beef cattle milk cow buffalo goat sheep
Number of
ammonal
No. of Agricultural household
Number of
ammonal
No. of Agricultural household
Number of
ammonal
No. of Agricultural household
Number of
ammonal
No. of Agricultural household
Number of
ammonal
No. of Agricultural household
Lahan 969 93 0 0 74 8 1022 67 81 7
Lampo 13 2 0 0 0 0 107 2 9 1
Phimon Rat 106 10 5 1 0 0 285 15 11 1
Bangbouthong 504 52 0 0 12 3 490 26 37 4
Total 1592 157 5 1 86 11 1904 110 138 13
Source: Bangbouthong district Livestock Office (2558)
Table 2 farmer goat feeder group in Bangbouthong district, Nonthaburi province
No. Enterprise/
Group’s name
ID No. group Leader’s name No. of
Members
No. of Goat
buck doe Other Total
1 Pae Nom Bangbouthong
54-1-12-23-2-0043
Mr. kriengsak Sujarid 30 114 438 0 552
2 Rak Pae Muang Non -
Mr. Boonpong Ngamsaard 13 41 111 0 152
3 Rak Sad Leang Bangbouthong -
Mrs. Sumalee Dangkomen 24 71 283 0 354
Source: Bangbouthong district Livestock Office (2558)
จรารตน ผองแผว (2551) พบวากลมเกษตรกรผเลยงแพะขององคการบรหารสวนตาบลละหาร ไดจดตงโครงการจดหาและสงเสรมการเลยงแพะพนธด โดยดาเนนการในรปแบบสงเสรมใหเกษตรกรเลยงแพะ จะจดหาพนธแพะนม จานวน 45 ตว ซงเปนแมพนธทตงทองแลวไมนอยกวา 2 เดอน เพอใหเกษตรกรยมพนธนมไปเลยงครวเรอนละ 5 ตว โดยจะนารองหมบานละ 1 ครวเรอน วสาหกจชมชนผเลยงแพะนมบางบวทอง (บานเกาะดอน) หรอกลมเกษตรกรผเลยงแพะนม หม 12 ตาบลบางบวทอง กลมจะทาหนาทกาหนดราคาหนาฟารม ทงราคานานมและราคาพนธแพะ และบางครงกมการรวบรวมนานมจากสมาชกมาขาย มการดแลเรองวคซนและโรคตางๆ มการทาวคซนในกลมและ
วารสารเกษตร มสธ. ____ 89
เกษตรกรผเลยงแพะภายในชมชนได จะเกดการรวมมอกนมากยงขน สามารถทำาใหอาชพการเลยง
แพะเกดการพฒนาอยางตอเนองและเปนอาชพทมนคง
สภาพการเลยงแพะทวไป
จากขอมลการสมภาษณคณเกรยงศกด สจรต ประธานวสาหกจชมชนผเลยงแพะนม
บางบวทอง(บานเกาะดอน)และคณอนชาเทยงเจรญรองประธานวสาหกจชมชนกลมรกษแพะเมอง
นนท ไดใหขอมลและเลาประสบการณการเลยงแพะของเกษตรกรผเลยงแพะในอำาเภอบางบวทอง
จงหวดนนทบรมประเดนทสำาคญ3ประเดนคอลกษณะการเลยงแพะปจจยในการผลตและปจจย
การจดการ
1. ลกษณะการเลยงแพะ เกษตรกรผเลยงแพะในอำาเภอบางบวทอง จงหวดนนทบร สวน
ใหญมการเลยงแพะไวในบรเวณทพกอาศย โดยสรางโรงเรอนเลยงแพะแบบยกพนสง เพอใชเปนพก
ผอนใหกบแพะในเวลากลางคนและเพอทจะใหงายตอการทำาความสะอาดสงปฏกลตางๆทจะกอให
เกดแกสแอมโมเนยและกลนเหมนสาบทมผลทำาใหเนอและนมแพะเหมนสาบไปดวยนอกจากนยงเปน
แหลงแพรเชอโรคทสงผลกระทบตอสขภาพของแพะอกดวย ทงนในปจจบนพนทอำาเภอบางบวทอง
เรมเปลยนเปนชมชนเมองมากขน เกษตรกรผเลยงแพะจำาเปนตองปรบตวในการจดการดานพนท ๆ
ใชการเลยงแพะทจำากดมากยงขนการเลยงแบบขงคอกภายในโรงเรอนแบบยกพนสงจงเปนทางเลอก
ททำาใหเกษตรกรสามารถใชประโยชนในการบรหารจดการพนทการเลยงแพะไดเปนอยางด
โดยทวไปในการเลยงแพะนน โรงเรอนเปนเพยงสถานททอาศยพกหลบนอนและกกขงแพะ
ในชวงตอนกลางคน หรอเมอสภาพอากาศแวดลอมภายนอกไมเหมาะสมทจะปลอยแพะออกไปแทะ
เลมหญา โรงเรอนและคอกจะมความสำาคญและจำาเปนตอลกแพะและการเลยงแพะเพอผลตนม
อยางไรกดหลกการสำาคญในการจดสรางโรงเรอเลยงแพะคอควรเปนสถานทททำาใหแพะไดอาศยอย
อยางสขสบายสามารถอำานวยความสะดวกตอการจดการเลยงดและการใหการสขาภบาลทดแก
แพะได(ศรลกษณวงสพเชษฐ2545:327-328)
2. ปจจยในการผลตแพะ สามารถสรปประเดนสำาคญทเกยวของกบการเลยงแพะของ
เกษตรกรผเลยงแพะในอำาเภอบางบวทองจงหวดนนทบรไดแกพนธและอาหารดงน
2.1พนธแพะ
พนธแพะทเกษตรกรผเลยงแพะในอำาเภอบางบวทอง จงหวดนนทบร นยมเลยง
สามารถแบงออกเปน2สายพนธคอแพะกงเนอกงนมและแพะนม
แพะกงเนอกงนมทนยมเลยงไดแกพนธแอลโกนเบยน(ANGLO–NUBIAN)และ
แพะพนธลกผสมบอร
แพะนมทนยม ไดแก พนธซาเนน (Saanen) รองลงมาคอ พนธอลไพน (Alpine)
และพนธทอกเกนเบอรก(Toggenburg))
90 ____ วารสารเกษตร มสธ.
ทงนเกษตรกรผเลยงแพะในอำาเภอบางบวทอง จงหวดนนทบร สวนใหญเลยงแพะ
นมถง80%เนองจากประชากรในชมชนสวนใหญนยมบรโภคนำานมแพะ
2.2อาหาร
จากการทเปลยนเปนชมชนเมองมากขนแหลงอาหารทใชในการเลยงแพะจงลดลง
เกษตรกรผเลยงแพะจำาเปนตองปรบตว ทำาใหอาหารทใชในการเลยงแพะของเกษตรกรในอำาเภอ
บางบวทองจงหวดนนทบรไดแกหญาขาวโพดหมกอาหารขนและผวถวเหลอง
อาหารประเภทหญา สวนใหญเกษตรกรผเลยงแพะจะหาไดจากบรเวณพนทรกราง
ในชมชน นอกจากนนหนวยงานราชการเรมเขามาสงเสรมใหเกษตรกรปลกหญาเนเปยไวเปนอาหาร
ใหกบแพะทตนเองเลยง
ตามปกตแพะจะกนหญาสดประมาณรอยละ10ของนำาหนกตวซงพนทแปลงหญา
ขนาด1ไรสามารถเลยงแพะไดประมาณ5ตวโดยหญาทปลกจะตองมความเหมาะสมคอเปนหญา
ทแพะชอบกนและทนตอการเหยยบยำาของแพะเชนหญาขนกนนรซฯลฯ(ศรลกษณวงสพเชษฐ
2545:328)
ขาวโพดหมก เปนแหลงอาหารทเขามาทดแทนอาหารประเภทหญา ในกรณทม
ปรมาณอาหารไมเพยงพอตอการเลยงแพะ โดยมแหลงผลตทมาจากเกษตรกรผปลกขาวโพดใน
อำาเภอกำาแพงแสนจงหวดนครปฐมนำาเขามาจำาหนายใหถงในพนท
อาหารขน ถงแมวาแพะจะสามารถดำารงชวตอยไดโดยการกนหญาและพชอาหาร
ตามธรรมชาต แตอาหารขนกเปนสงจำาเปน โดยเฉพาะในชวงทกำาลงใหผลผลต เพอใหแพะไดสาร
อาหารอยางเพยงพอตอการสรางผลผลตไดอยางเตมท เนองจากพชอาหารตามธรรมชาตมกม
คณภาพและปรมาณไมเพยงพอตอความตองการนอกจากการเสรมอาหารขนแลวยงเสรมแรธาตกอน
ใหแกแพะดวย
ผวถวเหลอง เกษตรกรในอำาเภอบางบวทอง จงหวดนนทบร สวนใหญจะใชกากถว
เหลองแทนอาหารขน เพอลดตนทนในกระบวนการผลตเนองจากอาหารขนนนมราคาสง จงจำาเปน
ตองควบคมปรมาณการให
3. การจดการเลยงดแพะ การเลยงแพะของเกษตรกรในอำาเภอบางบวทอง จงหวดนนทบร
มการจดการเชนเดยวกบ การจดการเลยงดแพะทนยมของเกษตรกรในประเทศไทย ซงสามารถแบง
ไดเปน4ลกษณะคอ(เกรยงศกดสะอาดรกษ2554:16-17)
3.1การเลยงพอแมพนธแพะแพะเพศผเรมแสดงอาการเปนหนมเมออาย4-5เดอนแต
จะผสมพนธไดเมออาย8เดอนแพะพอพนธทมอาย1-2ปสามารถคมฝงแมพนธได10-15ตวสวน
พอพนธทมอาย2-5ปสามารถคมฝงพอพนธได20-30ตว
แมพนธแพะจะเรมแสดงอาการเปนสดเมออาย 3-4 เดอน แตยงไมสามารถผสม
พนธไดเพราะระบบสบพนธยงไมสมบรณเตมทจะสามารถผสมพนธไดเมออาย8-10เดอน
วารสารเกษตร มสธ. ____ 91
กอนการผสมพนธ1เดอนควรจดการถายพยาธภายนอกแกพอแมพนธแพะรวมทง
การฉดวคซนปองกนโรคตางๆ เชน วคซนปองกนโรคปากและเทาเปอย เปนตน ในชวงกอนการผสม
พนธ2-3สปดาหมการใหอาหารทมคณภาพดใหอาหารหยาบทมคณภาพมการเสรมอาหารขนใหแก
พอแมพนธเพอใหพอพนธมการสรางตวอสจทสมบรณแขงแรงแมพนธมการตกไขมากขนโดยเฉพาะ
อยางยงในชวงทอาหารหยาบทใหแพะกนมคณภาพตำาและมปรมาณไมเพยงพอตอความตองการ
ของแพะควรเสรมอาหารขนประมาณ1-1.5เปอรเซนตของนำาหนกตว
3.2การเลยงแมพนธอมทองถงคลอด แพะจะตงทองนาน 150+4 วน ในชวงนควรให
แพะกนอาหารทมคณภาพด โดยมการเสรมอาหารขนมากกวาปกต นอกจากนตองมการเสรมแรธาต
กอนใหแพะไดเลยกนตลอดเวลา เพอปองกนแพะขาดแรธาต ซงอาจทำาใหแพะเกดความผดปกตได
รวมทงนำาสะอาดใหแพะสามารถกนไดอยางเพยงพอตลอดเวลาเมอใกลคลอดประมาณ4-5วนกอน
คลอดควรลดปรมาณอาหารลงและเพมรำาขาวหรออาหารหยาบเพอชวยในการระบายทองไมใหแพะ
ทองผกเพราะจะทำาใหแมแพะคลอดยาก
3.3การเลยงลกแพะแรกคลอดถงหยานมสงทปฏบตตอลกแพะแรกเกด
3.3.1ดแลใหเยอเมอกทตดตามตวหลดออกจากลกแพะ รวมทงในรจมกและปาก
และจดหาวสดทใหความอบอนแกลกแพะเชนฟางขาวโดยเฉพาะในชวงทมอากาศหนาว
3.3.2ผกสายสะดอใหหางจากพนทองประมาณ1นวและตดสายสะดอใตบรเวณท
ผกทาดวยทงเจอรไอโอดน
3.3.3เมอลกแพะยนไดควรใหลกแพะดดนำานมเหลองจากแมแพะโดยเรว ซงนำานม
เหลองจะมภมคมกนโรคทถายทอดจากแม โดยนำานมเหลองจะถกสรางขนในชวง 2-4 วนแรกหลง
คลอด
3.3.4การหยานมสามารถกระทำาไดตลอดเวลาจนกระทงมอาย 6 เดอน ขนอยกบ
ชนดของแพะ แพะเนอสามารถทงลกไวกบแมจนหยานม เนองจากไมตองการผลผลตนำานม ใน
ประเทศเขตรอนนยมหยานมลกทอาย 3 เดอน สวนแพะนมจำาเปนตองหยานมลกทนทเนองจาก
ตองการผลตนำานมเพอนำาไปขาย โดยจะแยกลกจากแมหลงคลอด และผเลยงจะตองรดนำานมเหลอง
แลวปอนใหลกกนใน3วนแรกหลกจากนนจะเลยงลกดวยนำานมจนกวาจะหยานมสวนแมแพะนมจะ
นำาไปรดนมตอไป
3.3.5การเลยงแพะรนชวงอาย3-8เดอนหลงจากหยานมลกแพะผเลยงจะทำาการ
ชงนำาหนกตววดความสงกรอกยาเพอกำาจดพยาธภายนอกและภายในหลงจากหยานม2สปดาหให
ทำาวคซนเพอปองกนโรคตดตอทสำาคญอยางนอย2โรคคอโรคปากและเทาเปอยและโรคเฮโมรายก
เซฟตซเมย(โรคคอบวม)แพะตวทไมถกคดเลอกเปนพอพนธควรทำาการตอนเพอลดกลนสาบและเพอ
ลดความดรายโดยใชมดผาเอาลกอณฑะออกหรอใชคมตอนสตวทเรยกวา“เบอรดซโซ”(Burdizzo)
แพะทเลยงเพอการผลตเนอจะถกสงเขาโรงฆาเมออาย8เดอนถง2ป
92 ____ วารสารเกษตร มสธ.
บทสรป
เกษตรกรผเลยงแพะในอำาเภอบางบวทอง จงหวดนนทบร มการดำารงชวตตามหลก
วฒนธรรมศาสนาอสลามทมการสบทอดมายาวนานและสวนใหญเปนชาวมสลมแตการเลยงแพะใน
อนาคตขางหนานนการเลยงแพะไดมการพฒนาใหเปนสตวเศรษฐกจทำาใหเกษตรกรผเลยงแพะจงไม
ไดเปนเพยงชาวมสลมเทานนทใหความสนใจ เพราะแพะเปนสตวทประชาชนทกศาสนาสามารถใช
บรโภคไดทงเนอและนมและเปนวตถดบในการทำาอาหารเพอการบรโภคทดแทนวตถดบอนไดและม
รสชาตทอรอยเกษตรกรจงหนมาสนใจอาชพเลยงแพะมากยงขน นอกจากการพฒนารปแบบวธการ
เลยงแพะแลวนน เกษตรกรผเลยงแพะในอำาเภอบางบวทอง จงหวดนนทบร ยงมองเหนถงความ
สำาคญในเรองของการรวมกลมและสรางเครอขายเกษตรกรผเลยงแพะ ถาเกษตรกรผเลยงแพะ
สามารถรวมกลมและสรางเครอขายเกษตรกรผเลยงแพะภายในชมชนได จะเกดการรวมกนทำา
กจกรรมกอใหเกดกระบวนการเรยนรรวมกนในการคดรเรมสรางสรรคผลตภณฑแปรรปแบบใหม ๆ
ออกสตลาดเสรมสรางความเขมแขงใหเกดขนภายในชมชนสรางพลงอำานาจในการตอรองสรางพลง
ใจ สรางความสามคค และเกดผลประโยชนขนกบสมาชก สงผลใหอาชพการเลยงแพะในชมชนเกด
ความยงยนสบตอไปในอนาคต
กตตกรรมประกาศ
ผเขยนขอขอบพระคณทานปศสตวอำาเภอ ประธานกลมวสาหกจชมชนผเลยงแพะนม
บางบวทอง (บานเกาะดอน) และรองประธานกลมวสาหกจชมชนกลมรกษแพะเมองนนท ทได
เออเฟอในเรองขอมลขาวสารตาง ๆ เกยวกบการเลยงแพะของเกษตรในอำาเภอบางบวทอง จงหวด
นนทบร
เอกสารอางอง
กรมปศสตว.(2552).คมอการปฏบตงานผลตพนธแพะแกะ.กรงเทพมหานคร:กองบำารงพนธสตว
เกรยงศกด สะอาดรกษ (2554). การผลตสตวเศรษฐกจอน ๆ. ใน เอกสารการสอนชดวชาการผลต
สตว หนวยท 11, (หนา16-17).นนทบร:สาขาสงเสรมการเกษตรและสหกรณ
มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.
เกรยงศกด สจรต. (30 กนยายน 2558). ประธานกลมวสาหกจชมชนผเลยงแพะนมบางบวทอง.
สมภาษณโดยเพชรทววงษ.วสาหกจชมชนผเลยงแพะนมบางบวทองจงหวดนนทบร.
วารสารเกษตร มสธ. ____ 93
จรารตนผองแผว.(2551).การพฒนาเครอขายกลมผเลยงแพะจงหวดนนทบร. วทยานพนธปรญญา
เกษตรศาสตรมหาบณฑต แขนงวชาสงเสรมการเกษตร. นนทบร: มหาวทยาลยสโขทย -
ธรรมาธราช.
ปศสตวจงหวดนนทบร. (2557). รายงานขอมลสตวระดบอำาเภอ พ.ศ. 2557 อำาเภอบางบวทอง
จงหวดนนทบร. นนทบร:สำานกงานปศสตวจงหวดนนทบร
ศรลกษณวงสพเชษฐ(2545).การจดการการผลตแพะและแกะ.ในเอกสารการสอนชดวชาการผลต
สตวเคยวเออง หนวยท7, (หนา 327-328). นนทบร: สาขาสงเสรมการเกษตรและสหกรณ
มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.
เสาวนยจตตหมวด.(2535).วฒนธรรมอสลาม. กรงเทพมหานคร:สำานกพมพทางนำา
อนชา เทยงเจรญ. (30 กนยายน 2558). รองประธานกลมวสาหกจชมชนกลมรกษแพะเมองนนท.
สมภาษณโดยเพชรทววงษ.วสาหกจชมชนกลมรกษแพะเมองนนทจงหวดนนทบร.
94 ____ วารสารเกษตร มสธ.
ผลกระทบของคณภาพนำาตอการผลตพช
Effect of Water Quality on Crop Production
อจฉรา จตตลดากร
สาขาวชาเกษตรศาสตรและสหกรณมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช
Achara Chittaladakorn
SchoolofAgricultureandCooperatives,SukhothaiThammathiratOpenUniversity
E-mail:chi@stou.ac.th
บทคดยอ
การขาดแคลนนำาเปนปญหาทมความสำาคญในปจจบนและจะมความสำาคญเพมมากขนใน
อนาคต เปนผลใหมความจำาเปนในการนำานำาทมปญหาดานคณภาพบางประการมาใชประโยชนดาน
ตางๆ เพมมากขนโดยเฉพาะอยางยงการใชนำาเพอการผลตพชดงนนความรเรองผลกระทบของการ
ใชนำาทมสงปนเปอนตอการผลตพชจงมความสำาคญ
ปญหาของคณภาพนำาอาจเกดจากสงปนเปอนหลายชนด และสงปนเปอนแตละชนดมผลให
นำามสมบตแตกตางกนการใชนำาทมสงปนเปอนตางกนในการผลตพชจงอาจทำาใหเกดผลกระทบดงน
(1) กระทบตอการเจรญเตบโตและการใหผลผลตของพช เชน ทำาใหพชเจรญเตบโตดขน ทำาใหพช
เจรญเตบโตผดปกต ทำาใหพชเจรญเตบโตลดลง เปนพษตอพช และทำาใหคณภาพของผลผลตลดลง
(2)กระทบตอระบบชลประทานอปกรณการเกษตรและสารเคมปองกนกำาจดศตรพชเชนทำาใหเกด
การอดตน หรอกดกรอนระบบชลประทาน และโครงสรางตางๆ ในฟารม ลดประสทธภาพของสาร
เคมปองกนกำาจดศตรพชบางชนด (3) กระทบตอสขภาพอนามยของเกษตรกร ผบรโภค ตลอดจน
ชมชนและบคคลทอยใกลเคยงซงอาจเกดจากเชอโรคหรอสารเคม(4)กระทบตอสงแวดลอมนำาจาก
การผลตพชอาจไหลซมลงไปในนำาใตดน ไหลบาหรอระบายไปยงแหลงนำาผวดนการใชนำาทมปญหา
คณภาพจงอาจกระทบตอสงแวดลอมได
คำาสำาคญ :คณภาพนำาการปนเปอนในนำาการใชนำาเพอการเกษตร
วารสารเกษตร มสธ. ____ 95
Abstract
Water shortage is an important problem at present and is likely to increase in
severityinthefuture.Itwillbecomeincreasinglynecessarytomakeuseofmarginal
watersuppliesandlow-qualitywaterforvariousapplications,especiallyagriculture.
Thus, it is very important to study the effects of contaminated water on crop
production.
Waterqualityproblemsmayarise fromavarietyofdifferentcontaminants,
andeachkindofcontaminanthasadifferentimpactonwaterquality.Someofthe
possibleeffectsofusingpollutedwater inagriculture include: (1)effectsonplant
growth, yield, and quality, such as improved growth, abnormal growth, slow or
stuntedgrowth,toxiceffects,orimperfectionsintheharvestedproduct;(2)effectson
irrigation,agriculturalequipmentandpesticides,suchascausingcloggingorerosionof
pipes,waterwaysorotherstructures,ordiminishingtheefficiencyofsomekindsof
pesticides;(3)effectsonthehealthoffarmers,consumers,andnearbycommunities
duetocontaminationfromgermsorchemicals;and(4)effectsontheenvironment
in general, because after its use in agriculture the low-qualitywatermight enter
undergroundorabovegroundwatersources.
Keywords:waterquality,watercontamination,agriculturalwateruse
96 ____ วารสารเกษตร มสธ.
คำานำา
ในภาพรวมของโลก มนษยไดนำานำาจากแหลงตางๆ มาใชประมาณปละ 3,800 พนลาน
ลกบาศกเมตร โดยนำามาใชเพอการชลประทานมากกวารอยละ 65 หรอประมาณ 2,500 พนลาน
ลกบาศกเมตรขณะทการนำามาใชเพออตสาหกรรมประมาณรอยละ20และเพอกจการสาธารณปโภค
ประมาณรอยละ 10 (Asano, Burton, Leverenz, Tsuchihashi, and Tehobanglous, 2007).
ซงจะเหนวาภาคการเกษตรเปนภาคทมความตองการใชนำาปรมาณสงทสด
บทบาทของคณภาพของนำากบการการผลตพชขนกบปรมาณนำาทมอย ในอดตนำามปรมาณ
มากเพยงพอ ทำาใหสามารถเลอกใชนำาคณภาพดได ปญหาทเกยวของกบคณภาพนำามกไมไดรบความ
สนใจแตในปจจบนประเดนทเกยวของกบคณภาพนำามความสำาคญมากขนเนองจากนำามแนวโนมท
จะปนเปอนมลพษเพมขนและขาดแคลนมากขน
ถงแมการผลตพชจะตองการนำาทมคณภาพด แตเมอปรมาณความตองการนำามสงกวาปร
มาณนำาคณภาพดทมอยกมความจำาเปนตองใชนำาทมคณภาพตำาลงซงโดยทวไปนำาเพอการผลตพชม
ความตองการดานคณภาพตำากวานำาดม คณภาพนำาทนำามาใชในการผลตพชมกขนกบแหลงนำาทมอย
และบางครงอาจมความจำาเปนตองนำานำาทมปญหาทางคณภาพบางประการมาใช
นำาทใชในการผลตพชไดมาจากแหลงตางๆ กน คอ นำาฝน นำาใตดน และนำาผวดน เชน
อางเกบนำาแมนำาลำาคลองเปนตนนอกจากนบางครงกอาจมความจำาเปนตองนำานำาเสยและนำาเคม
มาใชซงนำาแตละแหลงมลกษณะแตกตางกนไปดงนนการศกษาผลของคณภาพนำาตอการผลตพชจง
มความจำาเปน
ภาพรวมผลกระทบของคณภาพนำาทใชในการผลตพช
ปญหาของคณภาพนำาเกดจากสงปนเปอนหลายชนด และสงปนเปอนแตละชนดทำาใหนำาม
สมบตแตกตางกน ดงนน การใชนำาทมปญหาดานคณภาพในการผลตพช จงอาจกระทบตอการเจรญ
เตบโตและการใหผลผลตของพช กระทบตอเครองจกรและอปกรณทใชในการผลตพช กระทบตอ
สขภาพอนามยของผปฏบตงาน ผบรโภค และผทอยในบรเวณใกลเคยง ตลอดจนกระทบตอสง
แวดลอมดงแสดงในภาพท1และสรปไดดงน
วารสารเกษตร มสธ. ____ 97
Figure 1. EffectofWaterQualityonCropProduction
1. ผลกระทบของคณภาพนำาทใชในการผลตพชตอการเจรญเตบโตและผลผลตของพช
ปญหาคณภาพนำาอาจมผลกระทบโดยตรงตอการเจรญเตบโตและการใหผลผลตของพชทง
ดานคณภาพและปรมาณซงผลกระทบมทงทางบวกและทางลบโดยผลกระทบทางบวกคอพชไดรบ
ธาตอาหาร โดยเฉพาะอยางยงไนโตรเจนและฟอสฟอรส ผลกระทบทางลบ เชน ทำาใหพชขาดนำา
การเจรญเตบโตลดลง เปนพษตอพช และทำาใหคณภาพของผลผลตลดลง นอกจากนยงอาจมผล
กระทบทางออมโดยกระทบตอสมบตของดนดงนนผลกระทบของคณภาพนำาตอพชนอกจากจะขน
กบคณภาพนำาโดยตรงแลวยงขนกบสมบตของดนดวย
คณภาพนำาทมผลตอพชและดนทสำาคญ ไดแก แรธาตอาหารพชในนำา ความเคม สมบตท
เกยวของกบการซมของนำาลงสดน ความเปนพษของไอออนบางชนด รวมทงมสารบางชนดททำาให
เกดตำาหนในผลผลต ผลกระทบของนำาทมสมบตตางๆ สรปไดดงน (Ayer &Westcot, 1994;
Duncan,Carrow,&Huck,2009;Jeminez,2006;Lazarova&Bahri,2004;Yiasoumi,Evans,
&Rogers,2005)
1
Picture 1. Effect of Water Quality on Crop Production
2. ผลกระทบของคณภาพนาทใชในการผลตพชตอการเจรญเตบโตและผลผลตของพช
ปญหาคณภาพนาอาจมผลกระทบโดยตรงตอการเจรญเตบโตและการใหผลผลตของพชทงดานคณภาพและปรมาณ ซงผลกระทบมทงทางบวกและทางลบ โดยผลกระทบทางบวก คอ พชไดรบธาตอาหาร โดยเฉพาะอยางยงไนโตรเจนและฟอสฟอรส ผลกระทบทางลบ เชน ทาใหพชขาดนา การเจรญเตบโตลดลง เปนพษตอพช และทาใหคณภาพของผลผลตลดลง นอกจากนยงอาจมผลกระทบทางออมโดยกระทบตอสมบตของดน ดงนน ผลกระทบของคณภาพนาตอพช นอกจากจะขนกบคณภาพนาโดยตรงแลวยงขนกบสมบตของดนดวย
คณภาพนาทมผลตอพชและดนทสาคญ ไดแก แรธาตอาหารพชในนา ความเคม สมบตทเกยวของกบการซมของนาลงสดน ความเปนพษของไอออนบางชนด รวมทงมสารบางชนดททาใหเกด
Water quality
plant growth,
yield, and quality
irrigation,
agricultural equipment and
pesticides,
health and environment
improved growth
abnormal
growth
clogging
erosion
pathogen
chemical
surface water /
ground water
soils
stunted growth
toxic effects
imperfections in
product
diminishing
efficiency of
some
pesticides
plants
wild
98 ____ วารสารเกษตร มสธ.
1.1 พชเจรญเตบโตดขนนำาบางแหลงเชนนำาเสยจะมธาตอาหารพชเชนไนโตรเจน
ฟอสฟอรสโพแทสเซยมรวมทงจลธาตปะปนอยทำาใหพชเจรญเตบโตไดดสามารถลดการใชปยหรอ
ไมตองใหปยแกพช ปรมาณธาตอาหารทพชจะไดรบขนกบความเขมขนของธาตอาหารพชทอยในนำา
และปรมาณนำาทใหแกพช
1.2 พชเจรญเตบโตไมสมดล นำาเสยบางแหลงอาจมแรธาตอาหารพชบางชนดมาก
เกนไป จนทำาใหการเจรญเตบโตของพชไมสมดล แรธาตอาหารพชทมกเปนปญหา ไดแก ไนโตรเจน
นำาทมไนโตรเจนสงเกนไปจะทำาใหการเจรญเตบโตทางลำาตนกงกานใบของพชมากเกนไปทำาใหเกด
การหกลม และทำาใหอายเกบเกยวลาออกไป ดงนนถาผลการวเคราะหนำาพบวา นำามธาตอาหารสง
เกนไปอาจตองแกไขโดยการผสมนำาจากแหลงอน
1.3 การเจรญเตบโตและผลผลตของพชลดลง คณภาพนำาทกระทบตอการเจรญ
เตบโตของพชโดยตรงคอความเคมและสมบตของนำาทเกยวกบการซมของนำาดงน
1) ความเคม (Salinity) ปญหาความเคมเกดจากการทมเกลอสะสมในดนระดบ
รากพชในความเขมขนทมากพอทจะทำาใหผลผลตลดลง ปญหานอาจเกดจากการทนำาทใหแกพชม
เกลออยอยางตอเนองหรอเกดจากการทนำาใตดนตนและเคมการลดลงของผลผลตพชเกดจากพชไม
สามารถดดนำาในดนไดเพยงพอทำาใหพชขาดนำาซงเปนผลใหอตราการเจรญเตบโตนอยลงผลผลตลด
ลงและอาจตายในทสด
อาการของพชทเกดขนจะคลายกบการขาดนำา เชน เหยว ใบพชมสเขยวเขม
ใบหนาหรอมไขคลมใบอาการนจะแตกตางไปตามระยะการเจรญเตบโตและจะมผลชดเจนทสดเมอ
เกดในระยะแรกของการเจรญเตบโต แตถาความเคมคอนขางตำา อาจไมสามารถสงเกตความผดปกต
ของพชไดเนองจากความผดปกตไมชดเจนและความผดปกตเกดขนสมำาเสมอทวทงแปลง
ความเคมของดนจะสงขนตามระดบความลก เนองจาก นำาชะลางเกลอลงไปใน
ระดบลก และถาเกลออยในระดบลกกวาระดบรากพชกจะไมมผลตอการเจรญเตบโตของพช ดงนน
วธการใหนำาความถและปรมาณนำาทใหจงมความสำาคญ(FAO,1992;MontanaStateUniversity,
2010)
2) สมบตทเกยวของกบการซมของนำา (Water infiltration rate) การเกด
ปญหาการซมของนำา หมายถง ปญหาทเกดขนเมอมการใหนำา หรอฝนตกแลวมนำาขงทผวดนนาน
เกนไป หรอนำาซมลงในดนชาเกนกวาทจะทนตอความตองการของพช การซมของนำานอกจากจะขน
กบคณภาพของนำาแลวยงขนกบ วธการใหนำา โครงสรางดน การอดแนนของดน อนทรยวตถในดน
และเคมของดน
ปญหาการซมของนำาทเกดจากคณภาพนำาสวนใหญเกดบรเวณผวดนในระดบความลกเพยง
2-3เซนตเมตรผลของการซมของนำาตำาใหเกดการอดแนนของผวดนนำาซมลงสดนนอยนำาทวมเปน
หยอมผวดนอมตวดวยนำาขณะทดนระดบลกลงไปขาดนำาและออกซเจนเปนผลใหการงอกของเมลด
วารสารเกษตร มสธ. ____ 99
ไมสมำาเสมอ ตนกลาทถกนำาขงเนา เกดโรครากเนา พชขาดธาตอาหาร มปญหาวชพชมาก และธาต
อาหารพชไมสมดลอาจทำาใหพชขาดไนโตรเจนหรอแคลเซยมรวมทงอาจทำาใหพชขาดนำา
ปจจยทางคณภาพของนำาทเกยวของกบการซมของนำาทพบทวไปม 2 ปจจย คอ ความเคม
ของนำา (ปรมาณเกลอทงหมด) และความโซดกของนำา หรอ ปรมาณของโซเดยมเมอเปรยบเทยบกบ
ปรมาณแคลเซยมและแมกนเซยม(SAR)โดยนำาทมเกลอทงหมดตำาและความโซดกสงจะทำาใหการซม
ของนำาลดลง
นำาทมเกลอทงหมดในปรมาณตำาจะมสมบตกดกรอนมาก จงทำาละลายและชะลางแรธาตท
ละลายนำาไดสวนใหญลกลงไปใตผวดน ซงรวมถงแคลเซยมทอยผวดน ทำาใหบรเวณผวดนมโซเดยม
มาก นอกจากน นำาทมโซเดยมสง (SAR สง) จะทำาใหมการสะสมโซเดยมทผวดนมากขน โซเดยม
ปรมาณสงจะทำาใหโครงสรางของดนเปลยนแปลงอนภาคดนฟงกระจายเมดดนเกาะกนนอยลงและ
กระจายตวไปอดชองวางระหวางดน
นอกจากความเคมตำาและโซเดยมสงแลว ถานำาม pH ตำา และ/หรอ มความกระดางมาก
(มไบคารบอเนตมากกวา335mg/L)กจะเปนผลทำาใหการซมของนำาตำาดวย
1.4 เปนพษตอพช ความเปนพษเกดขนเมอพชดดไอออนบางชนดจากนำาหรอดนแลว
สะสมในพชในปรมาณความเขมขนทสงเพยงพอทจะเปนอนตรายตอพชหรอทำาใหผลผลตลดลง
ระดบความเปนพษนขนกบปรมาณของไอออนทพชดดขนไปและความไวของพช พชทไวตอไอออน
เชน พชตระกลสม จะเปนอนตรายไดในความเขมขนทคอนขางตำา ขณะทพชลมลกมกจะไมไวตอ
ไอออนทมความเขมขนตำาแตพชเกอบทกชนดจะถกทำาลายและตายไดถาความเขมขนสงเพยงพอ
อาการของพชมกเรมดวยขอบใบไหมและใบเหลองบรเวณระหวางเสนใบถาการสะสม
ของไอออนมมากเพยงพอกจะมผลใหผลผลตลดลง
ไอออนทมกจะเปนพษตอพชทตองระวงคอคลอไรดโซเดยมและโบรอนความเปนพษ
ของไอออนเหลานมกเกดขนรวมกบปญหาความเคมและการซมของนำา ความเปนพษเกดขนเมอพช
ดดนำาทมไอออนทางรากแลวเคลอนยายไปยงใบ ไอออนจะสะสมในปรมาณมากบรเวณทพชสญเสย
นำามากทสด ซงไดแก บรเวณปลายใบและขอบใบ การสะสมนจะคอยเปนคอยไป ใชเวลานานและ
สงเกตไดยากในระยะแรกความรนแรงของการทำาลายขนกบระยะเวลาทเกดความเขมขนของไอออน
ความไวของพชปรมาณนำาทพชดดขนไปและคายนำาออกมาดงนน ในชวงทมอากาศรอนการสะสม
จะเกดขนเรวกวาชวงอากาศเยนเนองจากการคายนำาทมากกวา
นอกจากการดดทางรากแลว ความเปนพษของไอออนยงอาจเกดจากการดดไอออนของ
ใบพชโดยตรงจากนำาทใหแกพชโดยวธการฉดฝอยในระดบสง (Overhead sprinkler) ทนำาสมผสใบ
พช ไอออนทพชดดทางใบไดด ไดแก โซเดยมและคลอไรด โดยทวไป ความเปนพษทเกดจากการดด
ทางใบจะสงกวาการดดทางราก
100 ____ วารสารเกษตร มสธ.
นอกจากคลอไรด โซเดยม และโบรอนแลว ความเปนพษยงอาจเกดจากธาตบางชนดท
ปกตพบในนำาในปรมาณความเขมขนทตำามาก (trace element) เชน อลมเนยม สารหน โคบอลท
แคดเมยม โครเมยมลเทยมรวมทงธาตอาหารทจำาเปนแกพชประเภทจลธาต ไดแกทองแดง เหลก
แมงกานส โมลบดนม และสงกะส ความเปนพษของธาตเหลานเปนปญหาทเกดขนเฉพาะกบนำา
ชลประทานจากบางแหลงเชนนำาผวดนทถกปนเปอนจากเหมองแรหรอนำาเสยบางประเภทรวมทง
นำาใตดนจากแหลงทมแรธาตเหลานอย
1.5 ทำาใหคณภาพของผลผลตลดลง ปญหาคณภาพของผลผลตทเกดจากคณภาพนำาท
สำาคญคอการเกดตำาหนบนผลผลตซงอาจเกดเปนคราบสขาวหรอสสนมโดยคราบสขาวเปนคราบ
ของปนทเกดจากการทนำาชลประทานมไบคารบอเนต (HCO3-) ซลเฟต (SO
4-2) แคลเซยม (Ca+2)
และ/หรอ ยปซม (CaSO4.2H
2O)ปะปนในสดสวนทสง ขณะทคราบสสนมเกดจากการปนเปอนของ
เหลก(Fe)คราบนจะเกดเมอทำาการใหแบบฉดฝอยทนำาสมผสกบผลผลตซงอาจเปนดอกผลหรอใบ
และถาใหนำาแบบพนฝอยในสภาพทมความชนในบรรยากาศตำากวารอยละ30 ซงเปนสภาพททำาให
อตราการระเหยนำาเกดขนสง การเกดคราบจะเกดไดมากขนและอาจเกดในกรณทเกลอทปนเปอนม
ความเขมขนตำา
คราบสขาวหรอสสนมทเกาะตดผลผลตไมมความเปนพษ แตจะกอใหเกดปญหาการ
ตลาดเมอผลผลตเหลานขายเปนผลผลตสดการแกปญหาคราบนทำาไดโดยการลางผลไมดวยกรดแต
เปนวธการทไมคอยใช เนองจากมการลงทนสง วธทใชทวไป คอ การปองกนการเกดคราบโดยจดกา
รนำาหรอการจดการวธการใหนำา
2. ผลกระทบของคณภาพนำาทใชในการผลตพชตอระบบชลประทาน เครองมอ อปกรณ
การเกษตรและสารเคมปองกนกำาจดศตรพช
การใชนำาทมปญหาทางคณภาพในการชลประทานอาจกอปญหาแกระบบชลประทาน และ
อปกรณการเกษตรดงน(Ayers&Westcot,1994;Duncanet.Al.,2009;Yiasoumiet.al.,2005)
2.1 ผลกระทบตอระบบชลประทาน
คณภาพนำาทอาจกอใหเกดปญหาตอระบบชลประทานคอนำาทมธาตอาหารพชสงและ
นำาทเปนกรด เนองจาก ธาตอาหารพชในนำาจะทำาใหวชพชนำาเจรญเตบโตอยางรวดเรว จนอาจขวาง
การไหลของนำาในระบบชลประทานได สำาหรบนำาทเปนกรด อาจกดกรอนคอนกรตหรอโลหะทเปน
โครงสรางของระบบชลประทานได
2.2 ผลกระทบตออปกรณ เครองมอเกษตร
ผลกระทบตออปกรณและเครองมอเกษตรทพบโดยทวไป ไดแก การอดตนและการ
กดกรอนในระบบการใหนำา บอบาดาล เครองสบนำา คอนกรตและโลหะทเปนสวนประกอบของ
โครงสรางตางๆในฟารม
วารสารเกษตร มสธ. ____ 101
การอดตนอาจเกดจากของแขงแขวนลอยในนำา ซงอาจเปนสารอนนทรย เชน อนภาค
ดนเหนยวและสารอนทรยเชนเชอราแบคทเรยไขของหอยนอกจากนยงอาจเกดจากการตกตะกอน
ทางเคมของแคลเซยมแมกนเซยม
สำาหรบการกดกรอนอาจเกดจากสภาพความเปนกรดของนำา การทนำามแรธาตตางๆ
ปะปนนอยเกนไปมความเคมตำาเกนไป
2.3 ผลกระทบตอสารเคมปองกนกำาจดศตรพช
สารเคมปองกนกำาจดศตรพชบางชนดอาจมประสทธภาพลดลงเมอผสมกบนำาทมสมบต
บางประการกอนการฉดพนสมบตของนำาทอาจกอใหเกดปญหาเชน
1)การใชนำาทม pH สงหรอตำาเกนไป (< 6.0 หรอ > 8.5) ผสมสารเคมปองกนกำาจด
ศตรพช อาจทำาใหประสทธภาพของสารเคมบางชนดลดลง โดยสารเคมปองกนกำาจดแมลงกลมออร
แกโนฟอสเฟต (Organophosphate) คารบาเมต (Carbamate) และไพรทรอยดสงเคราะห
(Synthetic pyrethroid) จะมประสทธภาพลดลงอยางมนยสำาคญถาผสมกบนำาทม pH มากกวา 7
อยางไรกตามสารเคมปองกนกำาจดโรคพชมกไมคอยพบปญหาน
2)การใชนำาทมความขนผสมสารเคมปองกนกำาจดศตรพช จะทำาใหประสทธภาพของ
สารเคมบางชนดลดลง ตวอยางของสารเคมทไวตอความขนของนำา เชน ไกลโฟเสท (glyphosate)
พาราขวท(paraquat)ไดขวท(diquat)ทโฟดเอมาย(2,4-Damine)สำาหรบสารเคมทไมไวตอความ
ขนของนำาเชนไดแคมบา(dicamba)
3. ผลกระทบของคณภาพนำาทใชในการผลตพชตอสขภาพอนามย การใชนำาทมคณภาพ
ตำา อาจกอปญหาดานสขภาพอนามยทงของผปฏบตงานในไรนา ผบรโภค ตลอดจนชมชนหรอ
บคคลทอยใกลเคยงสงเจอปนในนำาทกอปญหาอาจเปนจลนทรยหรอสารเคมดงน(Jimenez,2006;
Jimenez&Asono,2008;Lazarova&Bahri,2004)
3.1นำาทเชอโรคปะปน นำาทมเชอโรคปะปนอาจเกดจากการปนเปอนจากอจจาระ
ปสสาวะของคน มลสตว หรอการรวไหลจากสวม จงมโอกาสทจะถกปนเปอนดวยเชอโรคตาง ๆ
เชอโรคทพบอาจเปนพยาธ โปรโตซว แบคทเรย หรอไวรส เชอโรคนอาจทำาใหผปฏบตงานในไรนา
โดยเฉพาะอยางยงผทำาหนาทใหนำาหรอผทปฏบตงานในบรเวณทกำาลงใหนำาซงมโอกาสสมผสกบนำา
มากเกดการตดเชอหรอเจบปวยได
เชอโรคในนำาอาจมผลตอชมชน หรอผทอยบรเวณใกลเคยงเนองจากการแพรกระจาย
ทางอากาศจากการใหนำาแบบพนฝอย หรอการเดนผานโดยไมสวมรองเทา นอกจากนเชอโรคยงอาจ
ตกคางในผลผลต โดยเฉพาะอยางยงผลผลตผกสด ทำาใหผบรโภคตดเชอได โดยเฉพาะอยางยง
การใหนำาแบบพนฝอยทนำาตกคางอยบนใบอยางไรกตามถามการทงระยะระหวางการใหนำากบการ
เกบเกยวใหหางเพยงพอ เชอโรคบางชนดอาจถกทำาลายโดยแสงแดดได (FAO/WHO, 2008;
Feachem,Bradley,Garelick&Mara,1983;Hong&Moormon,2005)
102 ____ วารสารเกษตร มสธ.
3.2 นำาทมสารเคมปะปน การปนเปอนทางเคมสามารถเกดขนทงในนำาใตดนและนำา
ผวดนการปนเปอนในนำาใตดนมกเกดจากการไหลผานแหลงหนบางชนดเชนพบวามสารหนปะปน
อยในนำาใตดนสวนใหญในบงกลาเทศและหลายแหลงในอนเดยเนองจากแหลงนำามสารนอย สำาหรบ
การปนเปอนในนำาผวดนมกเกดจากทนำาไหลผานหรอไหลบาจากสถานททมสารเคมปนเปอนอย เชน
นำาจากโรงงานอตสาหกรรมหรอเหมองแร มกมโลหะหรอสารเคมบางชนดปนเปอน ขณะทนำาทไหล
ผานพนทการเกษตรอาจชะลางสารเคมปองกนกำาจดศตรพชปยตลอดจนธาตอาหารพช
สารเคมทปนเปอนในนำาเหลานอาจสะสมในผลผลตพช เมอมนษยหรอสตวบรโภคกจะ
สะสมในรางกายตลอดจนหวงโซอาหารเกดผลเสยตอสขภาพอนามยในระยะยาวซงสารทสะสมอาจ
เปนสารพษหรอสารกอมะเรง เชนสารอนทรยเคมยาปฏชวนะฮอรโมนโลหะหนกตางๆเปนตน
การเจบปวยจากสารพษเหลานมกเกดจากการสะสมสารพษอยางชาๆและตรวจสอบยาก
4. ผลกระทบของคณภาพนำาทใชในการผลตพชตอสงแวดลอม
นำาทใชในการผลตพชอาจไหลซมลงไปใตดนและมผลกระทบตอคณภาพของนำาในแหลง
นำาใตดนนอกจากนนำาบางสวนยงอาจไหลบาไปยงทตางๆหรอถกระบายไปยงแหลงนำาผวดนซงจะ
กระทบตอคณภาพนำาผวดนสมบตของดนและจะกระทบตอพชพรรณตามธรรมชาต และสตวปาใน
ทสด(Asonoet.al.,2007)
สรป
จากปญหาการขาดแคลนนำาททวความรนแรงขนทำาใหการนำานำาทมปญหาดานคณภาพบาง
ประการมาใชประโยชนดานตางๆมความจำาเปนเพมมากขนเรอยๆ โดยเฉพาะอยางยงการนำามาใชใน
การเกษตร การนำานำาทมปญหาดงกลาวมาใช อาจมผลกระทบทงดานบวกและดานลบซงหากจะนำา
มาใชจะตองศกษาในรายละเอยดบทความน เปนการนำาเสนอขอมลเบองตนเพอเปนพนฐานในการ
ศกษาขอมลทเกยวของตอไป
วารสารเกษตร มสธ. ____ 103
เอกสารอางอง
Asano,T.,Burton,F.L.,Leverenz,H.L.,Tsuchihashi,R.,&Tehobanglous,G.(2007).Wa-
ter Reuse: Issues, Technologies, and Applications. NewYork,NY:McGraw-Hill.
Ayers,R.S.,&Westcot,D.W.(1994).Water Quality for Agriculture.FAOIrrigationsand
Drianage.Retrievedfromhttp://www.fao.org/docrep/003/t0234e/t0234E00.htm
Duncan,R.R.,Carrow,R.N.,&Huck,M.T., (2009).Turfgrass and Landscape Irrigation
Water Quality: Assessment and Management.NewYork,NY:CRCPress.
FAO. (FoodandAgricultureOrganizationof theUnitedNations) (1992).The Use of
Saline Waters for Crop Production. FAO Irrigation andDrainagePaperNo.48.
Rome.
FAO/WHO (Food and AgricultureOrganization of theUnited Nations/World Health
Organization). (2008).Microbiological Hazards in Fresh Leafy Vegetables and
Herbs:Meeting Report.Microbiological Risk Assessment Series Paper No. 14.
Rome.
Feachem,R.G.,Bradley,D.J.,Garelick,H.,&D.D.Mara.(1983).Sanitation and Disease:
Health Aspects of Excreta and Wastewater Management. Chichester: John
Wiley.
Hong,C.X.,&Moorman,G.W.(2005).PlantPathogensinIrrigationWater:Challenges
andOpportunities.Crit.Rev.PlantSci,24,189-208.
Jimenez. B. 2006. Irrigation inDevelopingCountriesUsingWasteWater. IRES 6 (2),
229-250.
Jimenez, B., & Asano, T. (Eds.). (2008).Water Reuse: An International Survey of
Current Practice, Issues and Needs.London,LD:IWAPublishing.
Lazarova, V., & Bahri, A. (Eds.). (2004). Water Reuse for Irrigation: Agriculture,
Landscapes, and Turf Grass.NewYork,NY:CRCPress.
MontanaStateUniversity.(2010).Salineand/orSodicWaterandSoils.Retrievedfrom
http://waterquality.montana.edu/docs/methane/saline-sodic_faq.shtml
Yiasoumi,W., Evans, L., & Rogers, L. (2005) FarmWater Quality and Treatment.
(9th ed.). Retrieved from http://www.dpi.nsw.gov.au/__data/assets/pdf_
file/0013/164101/farm-water-quality.pdf
104 ____ วารสารเกษตร มสธ.
ภาคเกษตรไทยภายใตสถานการณโลกทเปลยนไป
Thailand Agricultural Sector under the Changing World
อภชาต พงษศรหดลชย
Apichart Pongsrihadulchai
กระทรวงเกษตรและสหกรณกรงเทพประเทศไทย10200
MinistryofAgricultureandCooperatives,Bangkok,Thailand10200
E-mail:apichart@yahoo.com
บทคดยอ
ประเทศไทยเปนผนำาในการสงออกสนคาการเกษตรในลำาดบตนๆ ของโลกแตเกษตรกรสวน
ใหญยงมฐานะยากจน การทำาการเกษตรเพยงอยางเดยวไมเพยงพอตอรายจายในครวเรอนจำาเปน
ตองหารายไดนอกฟารมมาจนเจอ การเปลยนแปลงสถานการณของโลกทมผลกระทบตอภาคเกษตร
ไทยไดแกการเปลยนแปลงภมอากาศโลกทรพยากรธรรมชาตเสอมโทรมการคาและการลงทนเสร
มากขน ความตนตวทางดานอาหารของโลกเพมมากขน พฤตกรรมการบรโภคของโลกเปลยนไป
มการนำาเทคโนโลยดจตอลมาใชในการพฒนาเศรษฐกจ และสงคมมากขน รวมทงทศนคตของคน
เปลยนไป
คำาสำาคญ: การเปลยนแปลงภมอากาศโลก ความมนคงทางอาหาร เศรษฐกจดจตอล การคาเสร
การลงทนเสร
Abstract
Thailandisconsideredasamajoragriculturalexportingcountry.However,most
ofthefarmersarestillpoor.Farmincomeonlyisnotsufficientforfamilyexpenditure.
Farmershavetoworkoutsidefarmtosupportthefamily.Thesituationoftheworld
has changed that affected the agricultural sector in the country which included
the climate change, natural resources degradation, increase in free trade and free
investmentagreements,increaseinawarenessoffoodsecurity,changeinconsumers’
behavior, use more of digital economy for economic and social development and
changeinattitudeofthepeople.
วารสารเกษตร มสธ. ____ 105
Keywords: Climatechange, Food security,Digital economy, Free tradeagreement,
Freeinvestmentagreement.
สถานการณภาคเกษตรไทย
ประเทศไทยเปนผนำาในการสงออกสนคาเกษตรลำาดบตนๆของโลกมายาวนานโดยสงออก
สนคาหลายชนดเปนอนดบหนงของโลก เชน ขาว ยางพารา มนสำาปะหลง นำาตาล ทนากระปอง
สบปะรดกระปอง(ตารางท1)และภาคเกษตรไทยไมเคยขาดดลการคากบตางประเทศ(ตารางท2)
ซงหมายความวาภาคเกษตรไทยยงคงเขมแขง สามารถแขงขนไดกบตางประเทศ แตเกษตรกรไทย
สวนใหญยงมฐานะยากจนกลาวคอ
การสำารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนเกษตรป 2556/2557 ของสำานกงาน
เศรษฐกจการเกษตรพบวา เกษตรกรมรายไดเงนสดสทธการเกษตรเฉลยเพยง 48,470 บาท/
ครวเรอน แตครวเรอนเกษตรสวนใหญมรายไดนอกการเกษตรดวย ซงพบวาเกษตรกรมรายไดเงนสด
นอกการเกษตรอก 120,063 บาท/ครวเรอน ซงมากกวารายไดสทธการเกษตร เมอรวมกนแลวจะม
รายไดเงนสดสทธครวเรอน 168,533 บาท/ครวเรอน อยางไรกตาม เกษตรกร ยงคงมหนสนเฉลย
100,977บาท/ครวเรอน(ตารางท3)
จะเหนวา หากทำาการเกษตรเพยงอยางเดยวจะไมเพยงพอ คอ มรายไดเงนสดสทธทางการ
เกษตรตำากวาเสนความยากจน (poverty line) ทเทากบประมาณ 2,500 บาท/คน/เดอน หรอ
120,000 บาท/ครวเรอน/ป (ประมาณ 4 คน/ครวเรอน) เกษตรกรสวนใหญจงตองมอาชพเสรม
นอกภาคเกษตรดวยเนองจากสาเหตตอไปน
1.เกษตรกรมททำากนนอยเฉลยเพยง24ไรตอครวเรอนโดยรอยละ72มทดนไมเกน30
ไร(ตารางท4)
2.หวหนาครวเรอนมอายคอนขางมากเฉลย56ปและรอยละ38มอายตงแต60ปขนไป
(ตารางท5)
3.เกษตรกรไดรบการศกษาคอนขางนอย โดยหวหนาครวเรอนเกอบรอยละ 80 จบไมเกน
ชนประถมศกษา(ตารางท6)
4.ทำาการเกษตรโดยอาศยนำาฝนเปนหลก โดยมพนทชลประทานประมาณรอยละ 20 ของ
พนทถอครองทางการเกษตรทงประเทศโดยภาคตะวนออกเฉยงเหนอมสดสวนพนทชลประทานนอย
ทสดและภาคกลางมสดสวนพนทชลประทานสงสด(ตารางท7)
106 ____ วารสารเกษตร มสธ.
1
Table 1 Value and Rank of Agricultural Exports of Thailand in 2014.
Item Value
(Million baht) Rank in the World
1. rubber 244,748 1 2. rice and Products 191,228 1 3. cassava and products 113,726 1 4. sugar and products 95,437 1 5. canned tuna 76,454 1 6. chicken meat and products 73,963 4 7. shrimp and products 65,005 5 8. canned pineapple 16,052 1
Source: Office of Agricultural Economic
Table 2 Value of Exports and Imports of Agricultural Products in Thailand, 2010 - 2014 Unit: Million baht
Item 2010 2011 2012 2013 2014 Total Export 6,176,170 6,707,851 7,082,333 6,907,494 7,304,899 Total Import 5,839,975 6,982,719 7,813,061 7,612,706 7,403,898 Balance of Trade 336,195 -274,868 -730,727 -705,212 -98,999 Agricultural Exports 1,135,753 1,444,997 1,341,826 1,268,217 1,308,708 Percent of Agricultural Exports.
18.39 21.54 18.95 18.36 17.92
Imports of Agricultural Products
310,852 379,704 433,842 430,542 447,167
Balance of Agriculture Trade 824,902 1,065,293 907,985 837,675 861,540 Source: Office of Agricultural Economic
1
Table 1 Value and Rank of Agricultural Exports of Thailand in 2014.
Item Value
(Million baht) Rank in the World
1. rubber 244,748 1 2. rice and Products 191,228 1 3. cassava and products 113,726 1 4. sugar and products 95,437 1 5. canned tuna 76,454 1 6. chicken meat and products 73,963 4 7. shrimp and products 65,005 5 8. canned pineapple 16,052 1
Source: Office of Agricultural Economic
Table 2 Value of Exports and Imports of Agricultural Products in Thailand, 2010 - 2014 Unit: Million baht
Item 2010 2011 2012 2013 2014 Total Export 6,176,170 6,707,851 7,082,333 6,907,494 7,304,899 Total Import 5,839,975 6,982,719 7,813,061 7,612,706 7,403,898 Balance of Trade 336,195 -274,868 -730,727 -705,212 -98,999 Agricultural Exports 1,135,753 1,444,997 1,341,826 1,268,217 1,308,708 Percent of Agricultural Exports.
18.39 21.54 18.95 18.36 17.92
Imports of Agricultural Products
310,852 379,704 433,842 430,542 447,167
Balance of Agriculture Trade 824,902 1,065,293 907,985 837,675 861,540 Source: Office of Agricultural Economic
วารสารเกษตร มสธ. ____ 107
1
Table 3 Farm Cash Income and Expenditure, Net Cash Farm Income, Off-farm Income, Saving before Debt Payment, 2008-2013
Item 2008/09 2009/10 2010/11 2011/12 2012/13* 2013/14* 1.Farm cash income (Baht / household) - plant - animal - others 2.Farm cash expenditure (Baht / household) - plant - animal -others 3. Net cash farm income (Baht/household) (1-2) 4. Off-farm income (Baht/household) 5. Family cash income (Baht /household) (3 + 4). 6. Family cash expenditure (Baht/household) - consumption - others 7. Saving before debt payment (5-6). 8. Number of farms (households) 9. Average household size (Person / household) 10. Total farm population 11. Total farm labor (15-64 years) (persons). 12. Average farm labor (5-64 years) (persons/household). 13. Assets at the end of the year (Baht / household). 14. Liabilities at the end of the year (Baht / household)
132,184 106,952 21,015 4,217 74,711 52,418 10,890 11,403 57,473 87,728 145,201 100,182 29,454 70,728 45,019
5,864,728 4.06
23,788,326 2.88
16,863,885
1,407,480
54,409
135,351 117,530 13,472 4,349 76,719 56,403 7,478 12,838 58,632 87,945 146,577 103,867 30,715 73,152 42,710
5,875,434 4.01
23,798,361 2.90
16,986,757
1,421,555
54,061
137,175 119,133 13,657 4,385 80,363 57,328 9,354 13,681 56,812 88,660 145,472 109,762 32,039 77,723 35,710
5,871,048 3.94
23,875,909 2.83
17,051,835
1,426,388
59,808
142,039 110,685 26,767 4,587 84,190 59,775 10,660 13,755 57,849 100,326 158,175 113,258 34,159 79,099 44,917
5,910,791 3.88
23,686,102 2.78
16,982,932
1,438,748
76,697
146,334 114,776 26,509 5,049 88,709 65,165 12,804 10,740 57,625 101,409 159,034 118,307 36,426 81,881 40,727
5,713,134 4.00
22,809,753 2.87
216,200,987
1,466,623
82,572
148,240 116,476 26,207 5,557 99,770 68,958 15,251 15,561 48,470 120,063 168,533 130,185 40,798 89,387 38,348
5,715,324 3.96
22,619,340 2.81
16,101,543
1,460,716
100,977
Source: Socio-economic surveys, Office of Agricultural Economic (*not include Yala , Narathiwas and Pattanee)
Table 4 Percentage of Agricultural Households by Size of Land Holding, Cropyear 2013/14
Item country north northeast central region
south
108 ____ วารสารเกษตร มสธ.
1
Table 4 Percentage of Agricultural Households by Size of Land Holding, Cropyear 2013/14
Item country north northeast central region
south
Total farms (households) 5,715,324 1,304,176 2,744,796 840,576 825,776 Average size of holdings(Rai/household)
24.36 25.07 22.93 29.66 22.62
Farm size <= 2Rai >2 - <=10 Rai >10 - <=20 Rai >20 - <=30 Rai >30 - <=40 Rai >40 - <=50 Rai >50 - <=60 Rai >60 - <=70 Rai >70 Rai
3.66 22.49 27.82 18.48 11.16 6.20 3.68 1.94 4.57
6.90 28.54 21.27 13.03 9.41 6.73 4.42 2.87 6.83
1.26 18.36 32.44 22.76 12.39 6.07 2.88 1.52 2.32
5.89 20.87 22.20 15.87 10.87 6.16 6.11 2.94 9.09
4.28 28.47 28.39 15.37 10.09 5.81 2.73 0.88 3.98
Total 100 100 100 100 100Source: Socio-economic surveys, Office of Agricultural Economic (not include Yala , Narathiwas and Pattanee)
Table 5 Percentage of Household Heads by Age Group, Crop year 2013/14
Age (years) country north northeast central region south
15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 41-49 50-54 55-59 60-64 >=65
0.17 0.28 0.39 1.19 3.84 8.32
13.78 16.38 17.63 14.16 23.86
0.41 0.10 0.36 1.20 3.08 7.36
14.48 18.87 20.83 15.22 18.09
0.05 0.39 0.17 0.78 3.87 8.52
13.84 15.19 16.89 14.65 25.65
0.35 0.29 0.94 1.93 5.15 7.97
13.59 17.53 14.77 13.65 23.83
- 0.18 0.60 1.79 3.56 9.50
12.65 15.27 17.97 11.38 27.10
Total 100 100 100 100 100 Average age 55.93 54.49 56.72 55.53 55.99
วารสารเกษตร มสธ. ____ 109
1
Table 5 Percentage of Household Heads by Age Group, Crop year 2013/14
Age (years) country north northeast central region south
15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 41-49 50-54 55-59 60-64 >=65
0.17 0.28 0.39 1.19 3.84 8.32
13.78 16.38 17.63 14.16 23.86
0.41 0.10 0.36 1.20 3.08 7.36
14.48 18.87 20.83 15.22 18.09
0.05 0.39 0.17 0.78 3.87 8.52
13.84 15.19 16.89 14.65 25.65
0.35 0.29 0.94 1.93 5.15 7.97
13.59 17.53 14.77 13.65 23.83
- 0.18 0.60 1.79 3.56 9.50
12.65 15.27 17.97 11.38 27.10
Total 100 100 100 100 100 Average age 55.93 54.49 56.72 55.53 55.99
Source: Office of Agricultural Economic (not include Yala , Narathiwas and Pattanee)
Table 6 Educational Level of the Head of Household, Crop year 2013/14 Unit: Percent
Education level country north northeast central region
south
Illiterate Literacy Elementary Upper Elementary Secondary High school Vocational Bachelor / Higher Others
2.63 1.88
54.83 19.67 7.12 8.79 2.50 2.27 0.31
4.44 3.54
52.22 17.98 7.17 9.59 2.55 1.90 0.61
1.39 0.93
59.18 21.19 6.07 7.76 1.71 1.48 0.29
3.63 2.88
51.64 18.09 9.10 8.25 3.49 2.66 0.26
2.84 1.40
47.75 18.89 8.50
11.48 4.05 5.09
- -
Source: Office of Agricultural Economic (not include Yala , Narathiwas and Pattanee)
Table 7 Irrigation and Agricultural Land Holdings 2010-2012.
1
Table 7 Irrigation and Agricultural Land Holdings 2010-2012. Unit: rai
years Item country north northeast central region
south
2010
Agricultural land holdings Irrigated area percent
149,416,681 29,338,851
19.64
32,478,627 6,493,929
19.99
63,809,641 6,214,403
9.74
31,103,637 13,807,341
44.39
22,024,776 2,823,178
12.82
2011
Agricultural landholdings irrigable area percent
149,246,428 29,603,292
19.84
32,492,657 6,591,821
20.29
63,848,091 6,292,479
9.86
31,133,750 13,867,961
44.54
21,771,930 2,851,031
13.09
2012
Agricultural landholdings Irrigated area percent
149,240,058 29,782,043
19.96
32,491,759 6,640,521
20.44
63,846,932 6,344,500
9.94
31,130,944 13,937,161
44.77
21,770,423 2,859,861
13.14
Source: Office of Agricultural Economic
สถานการณของโลกทเปลยนไป
การเปลยนแปลงของสถานการณของโลกทมผลกระทบตอภาคเกษตรของไทยทสาคญ มดงน 1. การเปลยนแปลงภมอากาศโลก 2. ทรพยากรธรรมชาตเสอมโทรม 3. การคาและการลงทนเสรมากขน 4. ความตนตวเรองความมนคงทางอาหารของโลก 5. พฤตกรรมการบรโภคอาหารของโลกเปลยนไป 6. มการนาเทคโนโลยดจตอลมาใชในการพฒนาเศรษฐกจและสงคมมากขน 7. ทศนคตของคนเปลยนไป
1. การเปลยนแปลงภมอากาศโลก การเปลยนแปลงภมอากาศโลก(climate change)ซงเรยกทวๆ ไปวา ภาวะโลกรอน เกดจากการ
ปลอยกาซเรอนกระจกทสาคญไดแกกาซ carbon dioxide, methane, nitrous oxide และ fluorinated gasses
110 ____ วารสารเกษตร มสธ.
สถานการณของโลกทเปลยนไป
การเปลยนแปลงของสถานการณของโลกทมผลกระทบตอภาคเกษตรของไทยทสำาคญ
มดงน
1.การเปลยนแปลงภมอากาศโลก
2.ทรพยากรธรรมชาตเสอมโทรม
3.การคาและการลงทนเสรมากขน
4.ความตนตวเรองความมนคงทางอาหารของโลก
5.พฤตกรรมการบรโภคอาหารของโลกเปลยนไป
6.มการนำาเทคโนโลยดจตอลมาใชในการพฒนาเศรษฐกจและสงคมมากขน
7.ทศนคตของคนเปลยนไป
1. การเปลยนแปลงภมอากาศโลก
การเปลยนแปลงภมอากาศโลก (climate change) ซงเรยกทว ๆ ไปวา ภาวะโลกรอน
เกดจากการปลอยกาซเรอนกระจกทสำาคญไดแกกาซcarbondioxide,methane,nitrousoxide
และ fluorinated gasses จากกจกรรมของภาคอตสาหกรรมพลงงาน และการขนสง รวมทงภาค
เกษตรเชนการเผาฟางการเผาปาการทำาการเกษตรทมนำาขงและการเลยงสตวเคยวเออง
การผลตสนคาทกอใหเกดกาซเรอนกระจกอาจนำามาเปนขอกดกนทางการคาไดในอนาคต
โดยปรมาณการปลดปลอยกาซเรอนกระจกนจะเรยกรวมๆวาcarbonfootprintซงเปนหนวยวดท
แปลงคาปรมาณของกาซเรอนกระจกทกชนดใหเทยบเทากบปรมาณคารบอนไดออกไซด ทงน
บางประเทศบงคบใหตดฉลากปรมาณ carbon footprint ทเกดขนตลอดกระบวนการผลตบนตว
สนคาบางชนดดวย
สำาหรบภาคเกษตรจะตองแกไขผลกระทบดงกลาว โดยการปรบเปลยนไปทำากจกรรมอน
เพอบรรเทาการปลดปลอยกาซเรอนกระจก (mitigation) และปรบตว (adaptation) โดยหา
เทคโนโลยทเหมาะสม เชนการใชพนธพชพนธสตวทเหมาะสมใหสามารถผลตในสภาวะอณหภมของ
โลกทสงขนได โดยภาครฐตองวจยหาเทคโนโลยและบงคบใชกฎหมายอยางจรงจง เชน การหามเผา
ปาหรอวสดคงเหลอในไรนาของเกษตรกร
2. ทรพยากรธรรมชาตเสอมโทรม
การสรางความเสอมโทรมตอทรพยากรธรรมชาตอาจเปนไปโดยไมเจตนา เพราะไมเขาใจวธ
ทำาการเกษตรทเหมาะสม เชน การทำาการเกษตรบนทลาดชนมากทำาใหเกดการชะลางพงทลาย
ของดน การปลกพชในพนทปาอนรกษ การใชสารเคมไมถกวธทำาใหเกดมลพษในดนและนำา
วารสารเกษตร มสธ. ____ 111
การทำาการประมงโดยใชเครองมอไมถกตอง สวนการกระทำาโดยเจตนาเพราะเหนแกประโยชนสวน
ตนกมอยมากเชนการเผาฟางเผาปา
ในการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เกษตรกรและประชาชนทวไปจะตองทำา
ตามคำาแนะนำาของภาครฐและปฏบตตามกฎระเบยบของทางราชการอยางเครงครดทงนภาครฐตอง
เอาจรงเอาจงในการบงคบใชกฎหมายดวย เนองจากการทำาลายทรพยากรธรรมชาตน แมจะเกดขน
ภายในประเทศ แตกจะถกประณามหรอตอตานจากตางประเทศดวย เพราะทรพยากรธรรมชาต
ทงหมดไมวาจะอยในประเทศใดกตามถอเปนทรพยากรของโลกดวย เนองจากการทำาลาย
ทรพยากรธรรมชาต ณ ทหนงทใดของโลกอาจสงผลกระทบตอทงโลกได บางกรณจงอาจนำาไป
เชอมโยงกบการคาได เชน กรณของการทำาการประมงทผดกฎหมาย ไมรายงาน และไรการควบคม
(illegal,unreportedandunregulated:IUU)ซงเมอวนท21เมษายน2558สหภาพยโรป(EU)
ไดใหใบเหลอง (ตกเตอน)แกประเทศไทย โดยใหประเทศไทยปรบตวภายใน6 เดอนหากไมปฏบต
ตามกจะไดใบแดงคอหามสงสนคาประมงไปจำาหนายในEU
3. การคาและการลงทนเสรมากขน
แตละประเทศไมสามารถอยโดดเดยวในโลกนอกตอไป เนองจากผลผลตเกษตรบางอยางท
ผลตไดเกนกวาความตองการในประเทศ กตองขายเพอหารายไดเขาประเทศ และนำาไปซอผลตผล
อน ๆ ทผลตเองไมได ดงนนจงตองมการคาขายระหวางประเทศ ปจจบนในเวทการคาระหวาง
ประเทศไดมขอตกลงเขตการคาเสรเกดขนมากมาย ทงแบบพหภาคและทวภาค โดยใหมการลดภาษ
ศลกากรระหวางกนและหลายกรณไมเรยกเกบภาษเลย
แนวทางการปรบตว คอ ภาครฐจะตองมการเจรจาการคากบตางประเทศคคาอยางรเทาทน
ใหไดผลประโยชนรวมกนทงสองฝาย เพราะไมมประเทศใดในโลกทยอมเสยเปรยบการเจรจาการคา
ในปจจบนจะเนนการเจรจาดานมาตรการกดกนทางการคาทไมใชภาษ (non-tariff barriers) ซงถก
นำามาใชมากขน เพอทดแทนมาตรการทางภาษทลดลง สวนเกษตรกรตองพฒนาตนเองเพอเพมขด
ความสามารถในการแขงขนกบตางประเทศ โดยใชเทคโนโลยทเหมาะสมเพอลดตนทนการผลตและ
พฒนาคณภาพผลผลตและรวมกลมทำาแปลงเลกใหเปนแปลงใหญเพอเพมอำานาจการตอรองในการ
จดหาปจจยการผลตและการจำาหนายผลผลต
4. ความตนตวเรองความมนคงทางอาหารของโลก
FAO ไดคาดการณไววา ในป พ.ศ.2593 ทวโลกจะมประชากรเพมขนจากประมาณ7,000
ลานคนในปจจบนเปน9,000ลานคนโลกจะมความตองการอาหารมากขนจนอาจเกดความไมมนคง
ทางอาหารไดทำาใหทกประเทศตนตวในเรองความมนคงทางอาหารและไดมการเตรยมการเพอแกไข
ปญหาการขาดแคลนอาหารทอาจจะเกดขนไดในอนาคต
112 ____ วารสารเกษตร มสธ.
4.1 ความหมายของความมนคงทางอาหาร
“ความมนคงทางอาหาร(FoodSecurity)หมายถงสถานการณททกคนสามารถเขาถง
อาหารไดในทกเวลา ทงดานกายภาพ สงคม เศรษฐกจ อยางเพยงพอ ปลอดภย มคณคาทาง
โภชนาการและตรงกบรสนยมของตนเองเพอการมสขภาพทด”(StateofFoodInsecurity2001,
FAO)
จากคำานยามดงกลาว FAO ไดจำาแนกความมนคงทางอาหารออกเปน 4 มต คอการม
อาหารเพยงพอ การเขาถงอาหาร การใชประโยชนจากอาหาร และการมเสถยรภาพดานอาหาร
(รปท 1) ซงจะเหนวา ความมนคงทางอาหารไมไดหมายถงการมอาหารเพยงพอในระดบชมชนหรอ
ระดบประเทศเพยงอยางเดยวเทานนแตตราบใดทยงมคนบางคนหรอบางกลมเขาไมถงอาหารหรอ
มอาหารไมเพยงพอตอการบรโภค กถอวาชมชนนนหรอประเทศนนยงไมมความมนคงทางอาหาร
สำาหรบประเทศไทย สวนใหญผลตอาหารไดเพยงพอสำาหรบการบรโภคและยงสามารถสงออกไดเปน
จำานวนมากแตยงมปญหาความมนคงทางอาหารในมตของการเขาถงอาหารอยบางเพราะประชาชน
บางคนยงมฐานะยากจนมรายไดไมเพยงพอสำาหรบซออาหารมาบรโภคตามทตองการหรอมทดนทำา
กนไมเพยงพอสำาหรบการผลตเพอบรโภคในครวเรอน
Figure 1. Dimension of Food Security
Source:FoodandAgricultureOrganization(FAO)
การททกประเทศตางมงหวงจะผลตอาหารใหเพยงพอตอการบรโภคในประเทศ (self-
sufficiency) โดยเฉพาะในประเทศพฒนาแลว จะใชงบประมาณจำานวนมากโดยไมคำานงถงตนทน
การผลต ใหการอดหนนเกษตรกรผผลตเพอลดการพงพาอาหารจากตางประเทศ ซงนโยบายนจะสง
ผลกระทบตอประเทศผผลตสงออกอาหาร เชน ประเทศไทยดวย นอกจากน ในหลายประเทศยงม
การนำาผลผลตอาหารไปผลตเปนพลงงานอกดวย ซงอาจจะสงผลกระทบตอความมนคงทางอาหารได
ความมนคงทางทหาร
(Food Security)
การเขาถงอาหาร
(Accessibility)
การมเสถยรภาพดานอาหาร
(Stability)
การมอาหารเพยงพอ
(Availability)
การใชประโยชนจากอาหาร
(Utilization)
วารสารเกษตร มสธ. ____ 113
เชนเดยวกน ภาครฐจงจำาเปนจะตองพจารณาเรองความมนคงทางอาหารใหรอบคอบวา จะกำาหนด
นโยบายอยางไรจงจะเหมาะสมไมกอใหเกดการขาดแคลนอาหารในประเทศ
4.2 ตวชวดความมนคงทางอาหาร
1) ตวชวด MDG 1.9 – สดสวนผขาดสารอาหาร เปนตวชวดการพฒนาแหง
สหสวรรษ(millenniumdevelopmentgoals:MDG)โดยมเปาหมายทจะลดสดสวนของประชากร
ทมการบรโภคอาหารตำากวาปรมาณสารอาหารขนตำาทรางกายตองการ(minimumdietaryener-
gyrequirement:MDER)ใหเหลอครงหนงภายในปพ.ศ.2558จากปฐานพ.ศ.2543
2) ตวชวด WFS – จำานวนผขาดสารอาหารเปนตวชวดจากการประชมสดยอดเรอง
อาหารโลก(WorldFoodSummit:WFS)โดยมเปาหมายทจะลดจำานวนประชากรทมการบรโภคอา
หารตำากวาปรมาณสารอาหารขนตำาทรางกายตองการใหเหลอครงหนงภายในป 2558 (คลายกบ
MDGแตWFSวดจำานวนผขาดสารอาหารสวนMDGวดสดสวนผขาดสารอาหาร)
ทงนจำานวนผทมอาหารบรโภคไมเพยงพอ (Hunger/ Undernourished people)
นน FAO วดโดยใชปรมาณแคลลอรทบรโภคตอวนเทานน โดยไมคำานงถงคณคาทางโภชนาการ ซง
เปนจดออนของตววดน
3) อตราการพงพาตนเอง (Self-sufficiency ratio: SSR) เปนอตราการพงพา
ตนเองดานอาหารมหนวยเปนรอยละซงคำานวณโดยใชสตร
SSR=ปรมาณผลผลตไดในประเทศทงปx100 ปรมาณผลผลตทตองใชบรโภคในประเทศทงป
ซง100%หมายถงผลตอาหารไดพอดกบการบรโภคภายในประเทศ
4) อตราความมนคงทางอาหาร (Food-security ratio: FSR) มหนวยเปนรอยละ
ซงคำานวณโดยใชสตร
FSR=ปรมาณสตอกของผลผลตทมอย(ในขณะทประเมน)x100
ปรมาณผลผลตทตองใชทงป
โดยเกณฑมาตรฐานขนตำา FSRควรมคาประมาณ20%ซงหมายความวาในสถานการณใน
ขณะทคำานวณคานนมอาหารเพยงพอทจะบรโภคไดอกประมาณ2-3เดอน(100%=12เดอน)หาก
ไมมผลผลตใหมเขามาทงนคาFSRจะเปลยนแปลงไดตลอดเวลาเพราะการเปลยนแปลงของสตอก
เมอพจารณาอตราการพงพาตนเองดานอาหารของไทยแตละชนดเฉลย 3 ป ระหวางป
2554-2556จะเหนวาในดานพชไทยสามารถผลตไดเพยงพอเกอบทกชนด(เกนกวา100%)มเฉพาะ
ถวเหลองเทานนทไมเพยงพอ คอ ผลตไดเพยงรอยละ 5 ของความตองการบรโภคภายในประเทศ
(ตารางท8)สวนดานปศสตวมเฉพาะโคเนอเทานนทขาดเลกนอย
114 ____ วารสารเกษตร มสธ.
1
Table 8 Food Self-sufficiency Ratio in Thailand, Average 3 Years (2011-2013)
Corp Item years average 3
years 2011 2012 2013
rice Production (million tons) Domestic utilization(million tons) SSR (%)
23.76 12.08 197
22.83 13.18 173
24.90 14.09 177
23.83 13.12 182
corn Production (million tons) Domestic utilization (million tons) SSR (%)
4.81 4.36 110
4.86 4.67 104
4.86 4.63 105
4.84 4.55 106
sugar
Production (million tons) Domestic utilization (million tons) SSR (%)
10.05 2.35 428
10.25 2.40 427
10.38 2.54 408
10.23 2.43 421
cassava Production (million tons) Domestic utilization (million tons) SSR (%)
21.91 6.59 332
26.60 7.10 375
27.55 7.59 363
25.35 7.09 358
soybean Production (million tons) Domestic utilization (million tons) SSR (%)
0.126 2.142
6
0.107 2.110
5
0.105 2.162
5
0.113 2.138
5
palm oil Production (million tons) Domestic utilization (million tons) SSR (%)
1.83 0.90 203
1.93 0.93 208
2.04 0.98 208
1.93 0.94 205
Livestock Item years average 3
years 2010 2011 2012
egg Production (million tons) Domestic utilization (million unit) SSR (%)
9,787 9,607 102
10,024 9,781 102
10,939 10,789
101
10,250 10,059
102
chicken Production (million tons) Domestic utilization (million tons) SSR (%)
1.223 0.898 136
1.253 0.936 134
1.330 0.947 140
1.269 0.927 137
pig
Production (million tons) Domestic utilization (million tons) SSR (%)
0.99 0.92 108
0.97 0.90 108
1.05 0.96 109
1.00 0.93 108
beef cattle
Production (million tons) Domestic utilization (million tons) SSR (%)
1.130 1.25 90
1.087 1.25 87
1.063 1.25 85
1.093 1.25 87
Source: Compiled from the data of the Office of Agricultural Economic
สาหรบอตราความมนคงทางอาหารของพชทสาคญพบวา ในชวงระหวางป 2554-2556 พชทอตรา
ความมนคงทางอาหารตากวารอยละ 20 คอ นามนปาลมดบและถวเหลอง (ตารางท 9)
วารสารเกษตร มสธ. ____ 115
สำาหรบอตราความมนคงทางอาหารของพชทสำาคญพบวา ในชวงระหวางป 2554-2556
พชทอตราความมนคงทางอาหารตำากวารอยละ20คอนำามนปาลมดบและถวเหลอง(ตารางท9)
จำานวนและรอยละผขาดสารอาหาร (ผอดอยาก)ของบางประเทศในโลกรวมทงของไทยท
คำานวณโดย FAO แสดงไวในตารางท 10 จะเหนวา ระหวางป 2533-2535 ทงโลกมผอดอยาก
1,010.6 ลานคน หรอรอยละ 18.6 ของประชากรโลก และในปลาสด คอ ป พ.ศ. 2557-2559
ประมาณวาทงโลกจะมผอดอยากรวมจำานวน794.6ลานคนหรอรอยละ10.9ซงจะเหนวาในภาพ
รวมไมสามารถบรรลเปาหมายของทงMDG ซงจะตองลดสดสวนลงใหไดครงหนงคอ ใหเหลอเพยง
รอยละ 9.3 และWFS ทตองลดจำานวนผอดอยากลงครงหนง คอใหเหลอไมเกน 505.3 ลานคน
สำาหรบประเทศทมจำานวนผอดอยากมากทสดคออนเดยจนและอาฟฟรกาตะวนออกอยางไรกตาม
เมอพจารณาเปนรอยละของประชากรของประเทศสำาหรบอนเดยและจนจะมเพยงรอยละ15.2และ
9.3เทานนสำาหรบจนนนถอวาบรรลเปาหมายของMDGแลวสวนประเทศทมสดสวนผอดอยากมาก
ทสด ไดแก เฮต แซมเบยและแอฟรกากลางซงมสดสวนสงกวารอยละ40สวนประเทศไทยนนป
ลาสดจะมผอดอยาก 5 ลานคน คดเปนรอยละ 7.4 ของประชากร ซงถอวาบรรลเปาหมายทงของ
MDGและWFSคอลดจาก19.8ลานคนหรอรอยละ34.6เหลอเพยง5.0ลานคนหรอรอยละ7.4
ซงประเทศไทยไดรบรางวลแหงความสำาเรจจากFAOดวยอยางไรกตามภาครฐกจะตองเขามาดแล
ประชากรทยงเปนผอดอยากอยนนเชนฝกอาชพหรอจดทดนทำากนใหเพอใหสามารถเขาถงอาหารได
1
Table 9 Food Security Ratio in Thailand, 2011 - 2013
Crop Item years
average 3 years 2554 2555 2556
rice
Beginning Stock (million tons). Domestic utilization(million tons). FSR (%)
8.098 12.084
67
9.070 13.177
69
12.224 14.093
87
9.797 13.118
75
corn Beginning stock (million tons). Domestic utilization(million tons). FSR (%)
1.364 4.356
31
1.699 4.670
36
2.040 4.634
44
1.701 4.553
37
sugar Beginning stock (million tons). Domestic utilization (million tons). FSR (%)
1.610 2.350
69
3.991 2.400
166
3.957 2.545
155
3.180 2.432
131
cassava (root)
Beginning stock (million tons). Domestic utilization(million tons). FSR (%)
6.000 6.590 91
2.306 7.103 32
2.225 7.591 29
3.510 7.098 49
soybean
Beginning stock (million tons). Domestic utilization (million tons). FSR (%)
0.183 2.142 9
0.160 2.110 8
0.116 2.162 5
0.153 2.138 7
palm oil Beginning stock (million tons). Domestic utilization (million tons). FSR (%)
0.068 0.90
8
0.298 0.93
32
0.364 0.98
37
0.243 0.94
26 Source: Compiled from the data of the Office of Agricultural Economic
จานวนและรอยละผขาดสารอาหาร (ผอดอยาก) ของบางประเทศในโลกรวมทงของไทยทคานวณโดย FAO แสดงไวในตารางท 10 จะเหนวาระหวางป 2533-2535 ทงโลกมผอดอยาก 1,010.6 ลานคน หรอรอยละ 18.6 ของประชากรโลก และในปลาสด คอ ป พ.ศ. 2557-2559ประมาณวาจะมผอดอยากรวมทงโลก จานวน 794.6 ลานคน หรอรอยละ 10.9 ซงจะเหนวาในภาพรวมไมสามารถบรรลเปาหมายของทง MDG ซงจะตองลดสดสวนลงใหได
ครงหนงคอ ใหเหลอเพยงรอยละ 9.3 และ WFS ทตองลดจานวนผอดอยากลงครงหนง คอใหเหลอไมเกน 505.3 ลานคน สาหรบประเทศทมจานวนผอดอยากมากทสด คอ อนเดย จน และอาฟฟรกาตะวนออก อยางไรกตามเมอ
พจารณาเปนรอยละของประชากรของประเทศ สาหรบอนเดยและจนจะมเพยงรอยละ 15.2 และ 9.3 เทานน สาหรบ
จนนนถอวาบรรลเปาหมายของ MDG แลว สวนประเทศทมสดสวนผอดอยากมากทสด ไดแก เฮต แซมเบย และอาฟรกากลาง ซงมสดสวนสงกวารอยละ 40 สวนประเทศไทยนน ปลาสดจะมผอดอยาก 5 ลานคนคดเปนรอยละ 7.4 ของประชากรซงถอวาบรรลเปาหมายทงของ MDG และ WFS คอลดจาก 19.8 ลานคน หรอรอยละ 34.6 เหลอเพยง 5.0 ลานคนหรอรอยละ 7.4 ซงประเทศไทยไดรบรางวลแหงความสาเรจจาก FAO ดวย อยางไรกตาม ภาครฐกจะตองเขามาดแลประชากรทยงเปนผอดอยากอยนนเชน ฝกอาชพหรอจดทดนทากนใหเพอใหสามารถเขาถงอาหารได
Table 10 Number and Percentage of Malnutrition People in the Region and Selected Countries of the World.
Region/Countries 1990-1992 2000-2002 2005-2007 2010-2012 2014-2016 No. % No. % No. % No. % No. %
WORLD 1,010.6 18.6 929.6 14.9 924.3 14.3 820.7 11.8 794.6 10.9
116 ____ วารสารเกษตร มสธ.
5. พฤตกรรมการบรโภคอาหารของโลกเปลยนไป
จากสถานการณปจจบนทเศรษฐกจของโลกโดยรวมมแนวโนมดขน และสงคมเรมกลายเปน
สงคมผสงอายมากขนทำาใหพฤตกรรมการบรโภคเปลยนไปคอ
• มความหวงใยในสขภาพของตนเองมากขนเพราะมฐานะดขนคอตองการบรโภคอาหารท
ปลอดภยไดมาตรฐานและเปนผลดตอสขภาพ(safety&healthyproducts) โดยบรโภคอาหาร
ประเภทแปงนอยลงแตบรโภคประเภทเนอสตวและผกผลไมมากขน
• หวงใยในสงแวดลอมของโลก โดยเนนการบรโภคอาหารทผลตจากกระบวนการทไม
ทำาลายสงแวดลอม(greenproducts)
• ตองการบรโภคสนคาทผลตในทองถน(localconsumption)เพอประหยดคาขนสงและ
ลดภาวะโลกรอน
• สามารถตรวจสอบยอนกลบจากผบรโภคถงเกษตรกรผผลตได(traceability)1
Table 10 Number and Percentage of Malnutrition People in the Region and Selected Countries of the World.
Region/Countries 1990-1992 2000-2002 2005-2007 2010-2012 2014-2016 No. % No. % No. % No. % No. %
WORLD 1,010.6 18.6 929.6 14.9 924.3 14.3 820.7 11.8 794.6 10.9 Developed regions 20.0 <5.0 21.2 <5.0 15.4 <5.0 15.7 <5.0 14.7 <5.0 Developing regions 990.7 23.3 908.4 18.2 926.9 17.3 805.1 14.1 779.9 12.9 Least-developed countries 209.3 40.0 244.3 36.5 237.6 31.4 237.8 27.7 250.9 26.7 AFRICA 181.7 27.6 210.2 25.4 213.0 22.7 218.5 20.7 232.5 20.0 ASIA 741.9 23.6 636.5 17.6 665.5 17.3 546.9 13.5 511.7 12.1 LATIN AMERICA AND THE CARIBBEAN 66.1 14.7 60.4 11.4 47.1 8.4 38.3 6.4 34.3 5.5 OCEANIA 1.0 15.7 1.3 16.5 1.3 15.4 1.3 13.5 1.4 14.2 Eastern Africa 103.9 47.2 121.6 43.1 122.5 37.8 118.7 33.7 124.2 31.5 Ethiopia 37.3 74.8 37.3 54.8 34.3 43.8 32.1 36.0 31.6 32.0 Madagascar 3.3 27.3 5.8 35.6 6.6 34.9 6.9 31.7 8.0 33.0 Rwanda 3.9 55.6 4.7 54.3 4.5 46.4 3.9 35.4 3.9 31.6 United Republic of Tanzania 6.4 24.2 13.0 37.1 14.1 35.4 16.1 34.7 16.8 32.1 Zambia 2.7 33.8 4.7 45.4 6.0 50.7 6.9 50.3 7.4 47.8 Zimbabwe 4.6 42.7 5.5 43.7 5.1 40.4 4.5 33.5 5.0 33.4 Middle Africa 24.2 33.5 42.4 44.2 47.7 43.0 53.0 41.5 58.9 41.3 Haiti 4.4 61.1 4.8 55.2 5.4 57.1 4.9 49.3 5.7 53.4 China 289.0 23.9 211.2 16.1 207.3 15.3 163.2 11.7 133.8 9.3 India 210.1 23.7 185.2 17.5 233.8 20.5 189.9 15.6 194.6 15.2 Cambodia 3.0 32.1 3.6 28.5 2.7 19.6 2.5 16.8 2.2 14.2 Indonesia 35.9 19.7 38.3 18.1 42.7 18.8 26.9 11.1 19.4 7.6 Lao People’s Democratic Republic 1.9 42.2 2.1 37.9 1.6 26.9 1.4 21.4 1.3 18.5 Malaysia 1.0 5.1 Ns <5.0 Ns <5.0 Ns <5.0 Ns <5.0 Myanmar 36.8 63.9 24.3 49.6 17.0 33.7 9.4 18.0 7.7 14.2 Philippines 16.7 26.3 16.1 20.3 14.3 16.4 12.7 13.4 13.7 13.5 Thailand 19.8 34.6 11.6 18.4 7.7 11.7 6.0 8.9 5.0 7.4
Source: State of Food Insecurity 2015, FAO
5. พฤตกรรมการบรโภคอาหารของโลกเปลยนไป จากสถานการณปจจบนทเศรษฐกจของโลกโดยรวมมแนวโนมดขนและสงคมเรมกลายเปนสงคมผสงอายมากขน
ทาใหพฤตกรรมการบรโภคเปลยนไป คอ มความหวงใยในสขภาพของตนเองมากขนเพราะมฐานะดขน คอ ตองการบรโภคอาหารทปลอดภยได
มาตรฐานและเปนผลดตอสขภาพ (safety & healthy products) โดยบรโภคอาหารประเภทแปงนอยลง
แตบรโภคประเภทเนอสตวและผกผลไมมากขน หวงใยในสงแวดลอมของโลกโดยเนนการบรโภคอาหารทผลตจากกระบวนการทไมทาลายสงแวดลอม
(green products) ตองการบรโภคสนคาทผลตในทองถน (local consumption) เพอประหยดคาขนสงและลดภาวะโลกรอน สามารถตรวจสอบยอนกลบจากผบรโภคถงเกษตรกรผผลตได (traceability)
วารสารเกษตร มสธ. ____ 117
ดงนน ประเทศทผลตอาหารเพอการสงออก รวมทง ประเทศไทยจะตองปรบกระบวนการ
ผลตใหสอดคลองกบพฤตกรรมของผบรโภคทเปลยนไปดงกลาว โดยการผลตสนคาทมคณภาพ และ
สรางความเชอมนใหกบผบรโภค
6. มการนำาเทคโนโลยดจตอลมาใชในการพฒนาเศรษฐกจและสงคมมากขน
ความกาวหนาดานอเลกทรอนคสหรอดจตอลเทคโนโลยไดเปลยนแปลงอยางรวดเรวและ
มราคาถกลง จงถกนำามาใชในดานตางๆ มากขน ทงดานเศรษฐกจและสงคม สำาหรบประเทศไทย
ภาครฐกไดมนโยบายสนบสนนใหมการนำาเอาเทคโนโลยนมาใชในงานบรหารองคกรและบรการ
ประชาชน โดยเฉพาะการบรการขอมลทถกตอง รวดเรว ทวถง และสามารถเชอมโยงขอมลระหวาง
องคกรตาง ๆ ใหมความสะดวกในการสบคน และใหบรการแบบหนาตางเดยว (singlewindow)
ในภาคเกษตรจะตองใหเกษตรกรสามารถเขาถงขอมลและสอบถามปญหาและขอของใจตาง ๆ ได
แบบสอสารสองทาง (two–way communication) ระหวางเกษตรกรกบภาครฐไดอยางสะดวก
โดยจะตองเตรยมความพรอมใหเกษตรกรเขาสยคดจตอลไดดวย
สำาหรบเกษตรกรกควรเรยนรและใชประโยชนจากความกาวหนาของเทคโนโลยสารสนเทศ
ใหได และใชโทรศพทมอถอ (smart phone) สำาหรบสบคนขอมลและรบบรการอนๆ ของภาครฐ
พฒนาตนเองใหเปนเกษตรกรหวกาวหนา (smart farmer)ซงจะชวยพฒนาการผลตของตนเองใหม
ประสทธภาพมากขน และสามารถเชอมโยงกบตลาดไดงายและกวางขวางยงขนดวย ทงน การใช
เทคโนโลยดจตอลในดานการเกษตรอาจจำาแนกเปนกลมตามใชประโยชนไดดงน
• เพอการเผยแพรขอมลขาวสาร(digitalforinformationdissemination)
• เพอการใหบรการ(digitalforservices)แกเกษตรกรและผประกอบการ
• เพอดำาเนนการดานธรกจ(digitalforbusiness)เชนe–commerce
• เพอเปนเวทในการตดตอสอสารระหวางภาครฐกบเกษตรกร (digital for communica-
tionsหรอfarmer’splatform)
• เพอใชในการวางแผนพฒนาการเกษตรของภาครฐและการทำาฟารมของเกษตรกร
(digitalforfarmplanning)
การนำาเทคโนโลยดจตอลเชนGPS,GISและsocialmediaตางๆมาใชในภาคเกษตรจะ
ชวยเพมขดความสามารถในการแขงขนดานการเกษตรของประเทศ
7. ทศนคตของคนเปลยนไป
เนองจากภาวะกดดนทางเศรษฐกจและสงแวดลอมทำาใหคนเหนแกตวมากขน คำานงถง
ประโยชนสวนตวมากกวาประโยชนสวนรวม ไมมการรวมมอกนอยางจรงจง จงไมมอำานาจตอรองกบ
ภาคธรกจการแกไขเพอปรบทศนคตของคนในประเทศนนจะตองเรมทแตละบคคลกอน โดยภาครฐ
118 ____ วารสารเกษตร มสธ.
สนบสนน สงเสรมใหประชาชนและเกษตรกรนำาหลกปรชญาของเศรษฐกจเพยงมาปรบใชในการ
ดำาเนนชวตประจำาวนและการประกอบอาชพ
สรป
ภายใตสถานการณโลกทเปลยนไป การพฒนาการเกษตรไทยทยงยนจะตองใชเทคโนโลยท
เหมาะสมประหยดทรพยากรและผลตในปรมาณทเหมาะสมเดนสายกลางทคาดวาจะมตลาดรองรบ
แนนอน สวนผบรโภคกตองบรโภคใหเหมาะสม ควรมความรวมมอมากขน ทงภาครฐและเอกชนใน
การทจะสนบสนนใหเกษตรกรดำารงอยไดอยางมศกดศร
เอกสารอางอง
สถตการเกษตรของประเทศไทย.2558.สำานกงานเศรษฐกจการเกษตรกระทรวงเกษตรและสหกรณ.
StateofFoodInsecurity.2015.FoodandAgricultureOrganization(FAO).USA.
วารสารเกษตร มสธ. ____ 119
การสงบทความ
คณะบรรณาธการ ขอเรยนเชญชวนสงบทความเพอตพมพเผยแพรใน วารสารเกษตร มสธ.
(STOU Agriculture Journal) เปนวารสารวชาการของสาขาวชาเกษตรศาสตรและสหกรณ
มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช
ประเภทของบทความ
เปนบทความวชาการซงไมเคยตพมพทใดมากอน โดยอาจมลกษณะเปนบทความปรทศน
บทความวชาการบทความวจยหรอบทแนะนำาหนงสอทเกยวของครอบคลมกบการเกษตรการปา
ไมการสงเสรมการเกษตรและการสหกรณ
หมายเหต: บทความทระบผเขยนหรอเจาของผลงานมากกวา 1 คน ถอเปนความรบผด
ชอบของผสงบทความ และไดผานความยนยอมจากเจาของผลงานทกคนแลว
ภาษาทใช
รบทงบทความภาษาไทยและองกฤษโดยมบทคดยอทงสองภาษา
กำาหนดการจดพมพและเผยแพร
วารสารเกษตรมสธ.จะจดพมพปละ2ฉบบทงในรปแบบสอสงพมพและแบบออนไลน
กำาหนดออกฉบบแรกเดอนกนยายนและฉบบท2เดอนมนาคม
หมายเหต: บทความทจดสงถงกองบรรณาธการทกฉบบจะจดสงใหผทรงคณวฒ
พจารณาความมคณคาสำาหรบการเผยแพร เพอคดสรรผลงานลงตพมพในวารสาร
ชองทางการสงผลงาน
Email: STOU.AgJournal@gmail.com
ตดตอสอบถาม
สามารถสอบถามรายละเอยดไดทเบอรโทรศพท02-503-8049(คณสลกษณคงแกว)
120 ____ วารสารเกษตร มสธ.
วารสารเกษตร มสธ.มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช
ใบสมครการเปนสมาชกวารสารเกษตร มสธ.
ชอ-นามสกลของผสมคร........................................................................................................................
ทอยเลขท............หมท..........ซอย.....................ถนน.....................แขวง/ตำาบล...................................
อำาเภอ/เขต...........................................จงหวด.........................................รหสไปรษณย........................
โทรศพททตดตอไดสะดวก.......................................................................โทรสาร..................................
E-mail…………………………………………………………………………………………….....…………………………………
สถานททำางาน........................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
สมครเปนสมาชกวารสารเกษตรมสธ.
คาธรรมเนยมแรกเขาคนละ100บาท
คาบำารงเปนสมาชก(200บาทตอป)ปท...................
ขอตออายสมาชกเลขทสมาชก..................................(200บาทตอป)
ทอยจดสงวารสาร
ตามทอยขางตน
ทอยดงน..................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
ออกใบเสรจรบเงนในนาม
ชอ-สกลทระบขางตน
อนๆ(ระบ).............................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
ลงชอ....................................................ผสมคร
(..............................................................)
............../................/..................
หมายเหต 1. ผทเปนสมาชกเสยคาธรรมเนยมสงบทความเพอตพมพบทความละ500บาท
ผทไมเปนสมาชกเสยคาธรรมเนยมสงบทความเพอตพมพบทความละ1,000บาท
2. สงใบสมครมาทนางสาวสลกษณคงแกว(มสธ.)โทร.02-5048049
โทรสาร.02-5033578E-mail:stou.agjournal@gmail.com
Recommended