มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

หนวยท 10 แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง

ผชวยศาสตราจารย ดร.โอฬาร ถนบางเตยว

ชอ ผชวยศาสตราจารยดร.โอฬารถนบางเตยว

วฒ ศศ.บ.(รฐประศาสนศาสตร)สถาบนราชภฏสราษฎรธาน

ร.บ.(ความสมพนธระหวางประเทศและการเมองการปกครองเปรยบเทยบ)

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

รป.ม.(นโยบายสาธารณะ)มหาวทยาลยบรพา

ปร.ด.(รฐศาสตร)มหาวทยาลยรามค�าแหง

ต�าแหนง ผชวยศาสตราจารยประจ�าคณะรฐศาสตรและนตศาสตร

มหาวทยาลยบรพา

หนวยทเขยน หนวยท10

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-2 การวเคราะหการเมอง

หนวยท 10

แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง

เคาโครงเนอหาตอนท10.1 ปรชญาและประวตความเปนมาของเศรษฐศาสตรการเมอง

10.1.1ประวตความเปนมาของเศรษฐศาสตรการเมอง

10.1.2การปฏวตทางความคดของแนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง

10.1.3ปรชญาและอดมการณของแนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง

ตอนท10.2การวเคราะหแนวเศรษฐศาสตรการเมอง

10.2.1แนวคดและกรอบการวเคราะหแนวเศรษฐศาสตรการเมอง

10.2.2วธการวเคราะหเศรษฐศาสตรการเมองในมตตางๆ

10.2.3ขอแนะน�าเกยวกบการวเคราะหเศรษฐศาสตรการเมอง

ตอนท10.3แนวคดการวเคราะหการเมองตามแนวทางส�านกเศรษฐศาสตรการเมอง

10.3.1เศรษฐศาสตรการเมองชวงมารกซ

10.3.2เศรษฐศาสตรการเมองหลงมารกซ

ตอนท10.4พฒนาการใหมของเศรษฐศาสตรการเมอง

10.4.1เศรษฐศาสตรการเมองสเขยว

10.4.2เศรษฐศาสตรการเมองแนวอนาธปตย

10.4.3บทบาทของเศรษฐศาสตรการเมองในศาสตรของการศกษาดานอนๆ

แนวคด1. ปรชญาและประวตความเปนมาของเศรษฐศาตรการเมองนนเปนการอธบายประวตความ

เปนมาของเศรษฐศาสตรการเมองตงแตการเกดขนของเศรษฐศาสตรการเมองแบบทนนยม

จนกระทงถงการปฏวตความคดของเศรษฐศาสตรการเมองทอยบนรากฐานของแนวคด

แบบมารกซสตทเนนการวพากษระบบทนนยมเพอปลดปลอยผคน

2.การวเคราะหแนวเศรษฐศาสตรการเมองเปนการวเคราะหทเพงปรากฏเปนระบบความคด

ทชดเจนในครสตศตวรรษท 17 ซงเปนชวงของการตอสระหวางทนนยมกบศกดนานยม

ในยโรปผบกเบกทางทฤษฎทส�าคญเปนนกเศรษฐศาสตรของทนนยมทเรารจกกนดคอ

อดมสมธและเดวดรคารโดถอวาเปนจดเรมตนของวธการวเคราะหของนกเศรษฐศาสตร

ของทนนยมทเนนแตสงของและวตถภายใตขอสมมตฐานทวา มนษยเปนสตวเศรษฐกจ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-3แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง

ทมงแสวงหาผลประโยชนสวนตวสงสดนน ไมอาจท�าใหเราเขาใจสงคมได อกทงไมอาจ

ท�าใหเรามองเหนความเปนจรงทางสงคมไดทงหมด ดงนน การปฏวตทางความคดของ

แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง เพอท�าการวเคราะหวพากษระบบทนนยมโดยใชฐานคด

แบบวภาษวธ

3.ส�าหรบแนวคดการวเคราะหแนวเศรษฐศาสตรการเมองสามารถแบงไดออกเปน2ชวงคอ

เศรษฐศาสตรการเมองแนวมารกซสต พฒนามาจากแนวความคดของคารล มารกซ

นกคดนกเขยนนกปรชญาและนกวพากษสงคมชาวเยอรมนทมชอเสยงเปนทรจกกน

มากทสดคนหนงมารกซไมเหนดวยกบระบบเศรษฐกจแบบทนนยมและสงคมอตสาหกรรม

ในยคของเขา โดยเฉพาะอยางยงในประเทศองกฤษจงลกขนมาตอตานดวยการวพากษ

วจารณ เปดโปงธรรมชาต และความโหดรายทารณของระบบเศรษฐกจแบบน พรอมน�า

เสนอแนวทางแกไขแนวความคดของมารกซตอมาไดกลายเปนพนฐานทางทฤษฎทส�าคญ

ในการศกษาเศรษฐศาสตรการเมองอกแนวหนง ทมความแตกตางไปจากเศรษฐศาสตร

การเมองแนวทนนยมทกลาวมาแลวขางตน กลาวอกนยหนง เศรษฐศาสตรการเมอง

แนวมารกซสต เปนแนวคดทมการวพากษวจารณเศรษฐศาสตรการเมองแนวทนนยม

อยางถงรากถงโคนนนเอง และเศรษฐศาสตรการเมองหลงมารกซ หรอเศรษฐศาสตร

การเมองแบบซายใหม หรอเศรฐศาสตรแบบราดคอล มแนวคดทส�าคญทน�ามาใชเปน

รากฐานของการวเคราะหซงลวนแตรบอทธพลมาจากแนวคดของคารลมารกซ แตจะตาง

จากเศรษฐศาสตรการเมองของมารกซอยบางโดยสงทเปนความยดโยงของบรรดานกคด

เหลานใหมจดรวมกนกคอปรชญาวภาษวธซงถอวาคารลมารกซมบทบาทอยางส�าคญ

ในการคนควา วเคราะห จนไดปรชญาวตถนยมวภาษวธออกมา เปนแกนในการศกษา

เศรษฐศาสตรการเมอง

4.แนวคดการวเคราะหเศรษฐศาสตรการเมองทศทางใหม นนเปนการวเคราะหมมมองและ

มตใหมๆของเศรษฐศาสตรการเมองทไมใชเปนเรองของการวเคราะหในระบบทนนยม

เนองจากในปจจบน ปญหาของสงคมโลกทเกยวของกบชวตของผคนนนมสงทขยายไป

มากกวาการวเคราะหแบบเศรษฐศาสตรการเมองแบบดงเดมจะอธบายไดอนไดแกปญหา

สงแวดลอมจงมความจ�าเปนทตองมกรอบการวเคราะหทขยายไปทกวางกวาเดมจงท�าให

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-4 การวเคราะหการเมอง

เกดแนวคดเศรษฐศาสตรการเมองสเขยวทเนนการวพากษและยนยนอยบนฐานของความ

หวงใยในระบบนเวศททงเศรษฐศาสตรการเมองกระแสหลกแบบอดม สมท และ

เศรษฐศาสตรการเมองแบบมารกซไมไดท�าการวเคราะหไว

วตถประสงคเมอศกษาหนวยท10จบแลวนกศกษาสามารถ

1. อธบายปรชญาและประวตความเปนมาของเศรษฐศาสตรการเมองได

2. อธบายการวเคราะหแนวเศรษฐศาสตรการเมองได

3. อธบายแนวคดการวเคราะหการเมองตามแนวทางส�านกเศรษฐศาสตรการเมองได

4. อธบายพฒนาการใหมของเศรษฐศาสตรการเมองได

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-5แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง

ตอนท 8.1

ปรชญาและประวตความเปนมาของเศรษฐศาสตรการเมอง

โปรดอานแผนการสอนประจ�าตอนท10.1แลวจงศกษาเนอหาสาระพรอมปฏบตกจกรรมในแตละเรอง

หวเรองเรองท10.1.1ประวตความเปนมาของเศรษฐศาสตรการเมอง

เรองท10.1.2การปฏวตทางความคดของแนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง

เรองท10.1.3ปรชญาและอดมการณของแนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง

แนวคด1. การวเคราะหแนวคดทางเศรษฐศาสตรการเมองเปนการวเคราะหทเพงปรากฏเปนระบบ

ความคดทชดเจนในครสตศตวรรษท 17 ซงเปนชวงของการตอสระหวางทนนยมกบ

ศกดนานยมในยโรป ผบกเบกทางทฤษฎทส�าคญ เปนนกเศรษฐศาสตรของทนนยมท

เรารจกกนดคอ อดม สมธ และเดวด รคารโด ถอวาเปนจดเรมตนของวธการวเคราะห

ของนกเศรษฐศาสตรของทนนยม ทเนนการวเคราะหระบบเศรษฐกจโดยใชตวเลข

ภายใตความมเหตมผลแบบเศรษฐศาสตร

2. ในยคของคารลมารกซ ซงเปนแนวคดทอยตรงขามกบการศกษาแบบปฏฐานนยมและ

เนนการศกษาทเรยกวาการศกษาแบบองครวมทไดรบอทธพลการศกษาวเคราะหรปแบบ

ของการปฏวตความคดทางเศรษฐศาสตรการเมองทอยบนฐานของสถตและเทคนคทาง

สถตมาสการศกษาวเคราะหทเนนการเปลยนแปลงสงคมอยางถอนรากถอนโคน

3. ปรชญาและอดมการณของแนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง เปนการตงค�าถามตอ

นกเศรษฐศาสตรสมยใหม ทพยายามใชวธการวทยาศาสตรและเทคนคเชงปรมาณ

รวบรวมขอมล ตงขอสมมต และเสนอเบองตนรวมทงการพยากรณ ซงเปนสงส�าคญ

อยางยงความแตกตางระหวางวชาทางเศรษฐศาสตรและวทยาศาสตรคอเศรษฐศาสตร

เปนวชาทเกยวของกบตวมนษยพฤตกรรมความนกคดคานยมวฒนธรรมซงเปนโลก

ทมความหลากหลายอยางมากนกวทยาศาสตรจะตอบค�าถามวาความจรงนนเปนอยางไร

ภายใตการพสจนคนควาทดลองสวนนกเศรษฐศาสตรกจะท�าการตอบค�าวาควรจะเปน

อยางไร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-6 การวเคราะหการเมอง

วตถประสงคเมอศกษาตอนท10.1จบแลวนกศกษาสามารถ

1.อธบบายประวตความเปนมาของเศรษฐศาสตรการเมองได

2.อธบายการปฏวตทางความคดของแนวคดเศรษฐศาสตรการเมองได

3.อธบายปรชญาและอดมการณของแนวคดเศรษฐศาสตรการเมองได

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-7แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง

เรองท 10.1.1 ประวตความเปนมาของเศรษฐศาสตรการเมอง

การวเคราะหแนวคดทางเศรษฐศาสตรการเมอง เปนการวเคราะหทเพงปรากฏเปนระบบความคด

ทชดเจนในครสตศตวรรษท 17 ซงเปนชวงของการตอสระหวางทนนยมกบศกดนานยมในยโรปผบกเบก

ทางทฤษฎทส�าคญเปนนกเศรษฐศาสตรของทนนยมทเรารจกกนดคออดมสมธและเดวดรคารโดถอวา

เปนจดเรมตนของวธการวเคราะหของนกเศรษฐศาสตรของทนนยมทเนนแตสงของและวตถ ภายใต

ขอสมมตฐานทวามนษยเปนสตวเศรษฐกจ (HomoEconomics)ทมงแสวงหาผลประโยชนสวนตวสงสดนน

ไมอาจท�าใหเราเขาใจสงคมไดอกทงไมอาจท�าใหเรามองเหนความเปนจรงทางสงคมไดทงหมด1

ผลงานของอดมสมธ2ทพมพเผยแพรงานเขยนทมชอเสยงในการวเคราะหเศรษฐศาสตรการเมอง

แบบทนนยมทมชอเสยงคอ “An Inquiry into thenatureandCausesof theWealthofNation”

ซงถอไดวาเปนการศกษาเศรษฐศาสตรการเมองครงแรกซงกอนหนานนนเศรษฐศาสตรการเมองถกมองวา

เปนการศกษาเรองศลธรรมหรอไมกเปนเครองมอของการสะสมทรพย เพอสรางความมงคงและอ�านาจให

กบผปกครองประเทศโดยการสรางความทาทายใหกบลทธพาณชยนยม(Mercantilism)ซงมอทธพลมาก

ในชวงศตวรรษท16และ17

อดมสมธเหนวาวธการสรางความมงคงใหกบประชาชนและประเทศชาตนนไมไดมาจากการสะสม

เงนตราและการคาระหวางประเทศผานการชวยเหลอของรฐแบบทพาณชยนยมไดน�าเสนอไว อดม สมธ

กลาววาการสรางความมนคงใหกบประเทศชาตและประชาชนนนอยทการผลตและประสทธภาพในการผลต

กขนอยกบความสามารถของแตประเทศในการใชและพฒนาแรงจงใจเพอใหคนท�างานหรอผลตผลมากขน

รวมถงการพฒนาเทคโนโลยและทรพยากรทมประสทธภาพ เพอการแขงขนกนในตลาดการคาเสรทง

ในประเทศและระหวางประเทศ งานเขยนของอดม สมธดงกลาวน จงไดกลายมาเปนแนวคดหลกทส�าคญ

ในการวเคราะหเศรษฐศาสตรการเมองแนวทนนยมและมอทธพลตอการศกษาเศรษฐศาสตรนานกวา 100 ป

ในการศกษาวเคราะหในเรองดงน3

1.แนวความคดเกยวกบการแบงงานกนท�าเพอใหเกดทกษะและประสทธภาพการผลต

2.แนวความคดเกยวกบความไดเปรยบเชงเปรยบเทยบเพอเนนใหผผลตไดเปรยบการไดเปรยบ

ของผผลตเชงเปรยบเทยบ จะชวยลดตนทนในการผลตใหต�า เพอใหสามารถแขงขนในตลาดไดดขน

ความคดดงกลาวไดพฒนามาเปนทฤษฎวาดวย การขยายตวทางการตลาด การสะสมทน และการคาเสร

ระหวางประเทศในเวลาตอมา

1 ปรชา เปยมพงศสานต, และกนกศกด แกวเทพ. (2547).มาศกษาเศรษฐศาสตรการเมองกนเถด. เอกสารอดส�าเนา.

ม.ป.ท.2ไชยรตนเจรญสนโอฬาร.(2557).รฐศาสตรแนววพากษ.กรงเทพฯ:ส�านกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร.3 เพงอาง.น.229-230.

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-8 การวเคราะหการเมอง

3.ความเชอในเรองของการคาและการแขงขนเสรโดยปลอยใหปจเจกบคคลแตละคนตอสแขงขน

กนในตลาดเพอแสวงหาและปกปองประโยชนสวนตนอดมสมธเชอวาการแขงขนของปจเจกบคคลในสงคม

ในทสดแลวจะท�าใหสงคมโดยสวนรวมเจรญกาวหนา เพราะมกลไกตลาดท�าหนาทเปน “มอควบคมทมอง

ไมเหน”คอยปรบระบบเศรษฐกจใหอยในระดบดลยภาพตลอดเวลาและตวรฐบาลไมควรทจะเขาไปแทรกแซง

ความคดของสมธ4ไดรบการสานตอโดยนกเศรษฐศาสตรในศตวรรษท19และ20อกหลายคนท

ส�าคญไดแกเดวดรคารโด(DavidRicado)จอหนสจวตมลล(JohnStuartMill)และจอหนเมยนารต

เคนส(JohnMaynardKeynes)ความส�าคญของเคนสทมตอการศกษาเศรษฐศาสตรสมยใหมอยทความ

สามารถในการลมลางความเชอของสมธทวารฐบาลไมควรเขาไปแทรกแซงระบบเศรษฐกจแตควรปลอยให

เปนไปตามกลไกของตลาดเคนสเหนตรงกนขามกบสมธวารฐบาลควรมนโยบายเศรษฐกจทชดเจนเพอชวย

เรงการขยายตวของระบบเศรษฐกจ ในภาวะทเศรษฐกจซบเซาผานการด�าเนนนโยบายการเงนและการคลง

ทเหมาะสม โดยเฉพาะอยางยงการเพมคาใชจายและเงนลงทนของภาครฐบาลเพอสรางอปสงครวม

(aggregate demands) ขนในระบบเศรษฐกจ เพอรกษาระดบการจางงานทเตมทไว ฉะนน ในทศนะของ

เคนส ซงแตกตางไปจากทศนะของนกเศรษฐศาสตรทวไปในยคนน การใชจายเงนเกนตวของรฐบาล

(งบประมาณขาดดล) จงมใชเรองเสยหายแตอยางใดขอเสนอของเคนส มความส�าคญมาก เพราะเทากบ

เปนการน�าเอาการศกษาเศรษฐศาสตรกลบไปสมพนธกบการเมองอกครงหนง

การปฏวตแนวคดทางเศรษฐศาสตรโดยเคนส(KeynesianRevolution)ไดน�ามตใหมๆมาสการ

วเคราะหระบบเศรษฐกจ ซงท�าใหเราสามารถเขาใจวกฤตการณทางเศรษฐกจสมยใหมไดดขน แทนทเคนส

จะใชแนวคดเรอง “อรรถประโยชน” (utility) เขากลบแนวคดทางจตวทยาและความเคยชน แนวคดเรอง

อ�านาจและสถาบนมาอธบายพฤตกรรมของผบรโภคและแรงงานรวมทงเนนการมองภาพทงระบบเศรษฐกจ

ทขนอยกบจตวทยาของมวลชนการคาดหวงของกลมธรกจการลงทน

นอกจากน เคนสยงเนนบทบาทของอ�านาจรฐโดยเสนอวา ในโลกเศรษฐกจทไมสมบรณแบบ

เศรษฐกจไมสามารถปรบตวเองได รฐจะตองเขามาแทรกแซงโดยใชมาตรการแบบผสมผสานเพอยกระดบ

การจางงานโดยตรง นบวาเปนแนวคดทปพนฐานใหรฐใชอ�านาจทางเศรษฐกจจากขางบนลงมาเพอควบคม

กระบวนการทางเศรษฐกจใหอยในทศทางทตองการไดตลอดเวลาอยางไรกตามเกยวกบเรองการวเคราะห

อ�านาจรฐเคนสมจดออนอยคอนขางมากเคนสมองวาอ�านาจของกลมผลประโยชน(ทเราเรยกวาpowerof

vested interests) ไมคอยจะมความหมายเทาใดนกเมอเปรยบเทยบกบอ�านาจของเหตผลและความคด

ดวยเหตนเคนสจงกลาววารฐบาลยอมมความสามารถเสมอในการเกลยกลอม (โดยใชหลกการและเหตผล)

ใหธรกจเอกชนปฏบตตามค�าชแนะของรฐในทางทกอใหเกดประโยชนแกสวนรวมได แนวคดนสะทอนให

ปรชญาเสรนยมแบบคลาสสก ทมองวาทงรฐและปจเจกชนยอมแสวงหาก�าไรและผลประโยชนของแต

ผปกครองแผนดนจะใชเหตผลท�าใหปจเจกและรฐมแนวคดทางสงคมขนมาได ซง ปรชา เปยมพงศสานต5

มองวาบรษทธรกจเอกชนมผลประโยชนมหาศาลซงไมอาจจะเสยสละใหใครได(แนวคดNewRight)ดงนน

4ไชยรตนเจรญสนโอฬาร.อางแลว.5 ปรชาเปยมพงศสานต.(2538).เศรษฐศาสตรการเมอง โลกทศนกบการวเคราะหการเปลยนแปลง.โครงการพฒนาต�ารา

ศนยบรการเอกสารวชาการคณะเศรษฐศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-9แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง

1. รฐอาจถกครอบง�าจากธรกจเอกชนซงท�าใหรฐกลายเปนตวแทนผลประโยชนของธรกจเอกชน

ไปได(แนวคดแบบMarxistLeft)

2. ถาเราถอวาเศรษฐกจเปนเรองของการเมองแลวเราคงจะตองมองวา เศรษฐกจเปนเรองการ

ควบคมอ�านาจกลมไหนมอ�านาจกลมนนกสามารถทจะตดสนใจไดวาจะท�าไรทไหนในระบบเศรษฐกจ

อยางไรกตามการศกษาบนฐานคดของปรชญาแบบปฏฐานนยมทงแบบแนวคดแบบอดมสมธและ

เคนสทใหคณคาอยบนการศกษาขอเทจจรงและประสบการณทมอทธพลทางการศกษาในดานสงคมศาสตร

อยในขณะนน ซงท�าใหเศรษฐศาสตรเมองแบบนโอคลาสสก ไมยอมรบสงทเปนนามธรรมทไมสามารถ

พสจนไดเชงประจกษ การศกษาแบบปฏฐานนยมสะทอนไดออกมาเปนงานวจยเชงประจกษทตองมการ

สงเกตการสรางตวแบบการตงสมมตฐานการเกบรวบรวมขอมลและการพสจนสมมตฐานซงถกยอมรบ

และใชอางองเปนฐานของความร ทวไปในตะวนตก ท�าใหการศกษาดงกลาวซงละเลยการศกษาเชง

ประวตศาสตร เพราะเหนวาการศกษาเชงประวตศาสตรมกจะก�าหนดปญหาทจะศกษาไวกวางจนเกนไป

การน�าขอมลมาใชเพอเปนการยกตวอยางเทานนไมไดน�าขอมลมาใชทดสอบทฤษฎและไมสามารถเชอมโยง

ทฤษฎใหเขากบขอมลไดอกทงการทดลองและหาความรเชงประจกษกมความจ�าเปนตองใชทฤษฎและเทคนค

ทางสถตเขามาศกษา ถงแมเศรษฐศาสตรการเมองปจจบนจะใชเทคนคและสถตในการศกษานอยกวา

เศรษฐศาสตรแทๆแตกยงน�ามาใชอยดโดยเฉพาะเศรษฐศาสตรการเมองแนวทนนยมทยงเหนดวยกบการ

พสจนโดยใชสถตและทฤษฎการศกษาแบบปฏฐานนยมสรางขอจ�ากดในการศกษาทางเศรษฐศาสตรการเมอง

ทไมสามารถท�าการวเคราะหและเปลยนแปลงไดอยางถอนรากถอนโคน ในยคของ คารล มารกซ ซงเปน

แนวคดทอยตรงขามกบการศกษาแบบปฏฐานนยมและเนนการศกษาทเรยกวาการศกษาแบบองครวมทได

รบอทธพลการศกษาวเคราะห รปแบบของการปฏวตความคดทางเศรษฐศาสตรการเมองทอยบนฐานของ

สถตและเทคนคทางสถตมาสการศกษาวเคราะหทเนนการเปลยนแปลงสงคมอยางถอนรากถอนโคน6ซงจะ

กลาวตอไป

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 10.1.1 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 10.1.1

ในแนวการศกษาหนวยท 10 ตอนท 10.1 เรองท 10.1.1

6 วนต ทรงประทม. (2541). “เศรษฐศาสตรการเมอง.” ใน เอกสารการสอนชดวชาหลกและวธการศกษาทางรฐศาสตร.

นนทบร:ส�านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.น.386.

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-10 การวเคราะหการเมอง

เรองท 10.1.2 การปฏวตทางความคดของแนวคดเศรษฐศาสตร

การเมอง

ระบบเศรษฐกจแบบ“ทนนยม”(capitalism)ไดท�าใหสงคมโลกในปจจบนมการเปลยนแปลงอยาง

รวดเรว ครอบคลมหลายมตของชวตมนษยตงแตระบบการผลต ความเปนอย สถาบนสงคมไปจนถง

วฒนธรรม ความคด ความเชอ และศาสนา ในประวตศาสตรทนนยมไดสรางความเจรญทางวตถและ

เทคโนโลยอยางมากแตในขณะเดยวกนกกอใหความผนแปรทางสงคมและการสญเสยหลายรปแบบความ

ไปถงวกฤตการณทางสงแวดลอมและความอบจนทางจตวญญาณ ในปจจบนนระบบทนนยมไดกาวออก

จากโลกตะวนตกซงกระจายไปยงทกสวนของโลกแมแตประเทศทเคยเปน“สงคมนยม” (socialism)กยง

รบเอาแบบนไปใชกนมากขน ไมวาจะเปนอดตหรอปจจบนทนนยมยงคงเผยโฉมใหเราเหน 2 หนาตลอด

เวลานนคอความเจรญทางวตถและความยากจนของสงคมเมอทนนยมมผลกระทบตอโลกและชวตมนษย

ในประเทศตางๆอยางมากจงมความจ�าเปนทเราตองสนใจอยางมากในการทจะเขาใจระบบน เนองจากวา

ทนนยมเปน “ระบบเศรษฐกจ” ชนดหนง เราจงตองมความรทางดาน “เศรษฐศาสตร” ทนนยมเปนระบบ

เศรษฐกจ แตพาดพงไปถงเรองอน ๆ มากมายทเกยวของกบการเมอง สงคม วฒนธรรม จตวทยา ฯลฯ

ดงนนเศรษฐศาสตรทสามารถใหความเขาใจเกยวกบทนนยมจะตองเปนเศรษฐศาสตรทมแนวการวเคราะห

แบบรอบดานซงครอบคลม“ภาพทงหมด”ของทนนยมเปนทยอมรบกนทวไปวา“เศรษฐศาสตรการเมอง”

(political economy) มพลงสงในการสรางความเขาใจเกยวกบระบบทนนยมสมยใหม เนองจากมความ

ซบซอนเมอระบบทนนยมเสรเกดขนในโลกแหงความเปนจรงปญหาหลกของทนนยมกปรากฏตามมาดวย

หลกเลยงไมไดปญหาทเรารจกกนมากคอ

1.ปญหาสงคม

2.วกฤตการณทางเศรษฐกจ

3.ปญหาการผกขาด

ทง3ปญหานบวาเปนเรองทเกยวพนกบ“มตแหงอ�านาจ”ซงฝงซอนตวอยในหลกการและโครงสราง

ของระบบทนนยมอยางแยกไมออกอาจสรปไดวาระบบเศรษฐกจทนนยมจะมวกฤตการณเกดขนอยเสมอ

ซงกอใหเกดผลกระทบอยางรนแรงตอผใชแรงงานและผคนทท�างานอยในสาขาตาง ๆปญหาทส�าคญทสด

เหนจะเปนการไรอาชพหรอการวางงานอยางกวางขวางการตกงานเปนจ�านวนมากมายยอมท�าใหผใชแรงงาน

เกดความรสกไมแนนอนในชวตและการด�ารงชพ การเปลยนแปลงภาวะตลาดยอมเกดขนอยเสมอ ทง

ผประกอบการเศรษฐกจและแรงงานสามารถปรบตวไดไมยาก แตการตกต�าทางเศรษฐกจทงระบบยอมให

ผลรายแรงแกผคนทกสาขาวกฤตการณป1929และการตกต�าของระบบตามมาในระยะตอมาไดท�าใหวงการ

ตางๆหมดความเชอในเรองการปรบตนเองของระบบเศรษฐกจเสรความเชอในทฤษฎเศรษฐศาสตรแผนเกา

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-11แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง

กถกสนคลอนไปดวย ถงแมวาการปฏวตทางความคดแบบเศรษฐศาสตรการเมองแบบเคนส จะท�าใหเกด

การวเคราะหมมมองทางเศรษฐศาสตรขนมาใหมแลวดงทกลาวมาในหวขอกอนหนานแตยงคงไมเพยงพอ

จงท�าใหมารกซไดน�าเสนอแนวคดการวเคราะหทนนยมในโลกของเขาทเปนโลกทเตมไปดวยความขดแยงของ

สรรพสงทงหลาย แรงงานขดแยงกบหลกการความเจรญทางเศรษฐกจ ขดแยงกบหลกมนษยธรรมคนจน

ขดแยงกบคนร�ารวยฯลฯโลกเชนนชวตมนษยตองอยทามกลางความทกขยากมนษยไมมความสขตองถก

กดขขดรดเอารดเอาเปรยบ ความเปนมนษยไดสญหายไป เพอทจะปลดปลอยมนษยใหหลดพนจากสภาพ

ไรมนษยธรรม เราจะตองท�าความเขาใจเกยวกบโลกของเรา แตความเขาใจการอธบายและการความเพยง

อยางเดยวยงไมพอขอส�าคญคอเราจะตองท�าการเปลยนแปลงโลกดวย

ในความคดเหนของมารกซ การเปลยนแปลงโลกคอ การปฏบตการทางสงคม (social praxis)

ชนดหนงในกระบวนการนเราจะตองท�าการวเคราะหความสมพนธของสงตางๆอยางรอบดานและตองมอง

ลงไปใหลกถงตนตอแหงความทกขยากทงปวงเราตองสงสยทกสงทกอยางและตองท�าการวพากษสงทด�ารง

อยอยางถงรากถงโคน“จตใจวพากษ”ของมารกซนบวาเปนเครองมอส�าคญในการคนหาสจธรรมมารกซ

ไมไดท�าการวพากษเทานนหากแตยงเสนอทางออกอกดวยการปฏรปปรบปรงเลกๆนอยๆไมอาจท�าให

สถานการณของชวตมนษยดขนไดตนตอความทกขยากอยในระบบเพราะฉะนนจะตองยกเลกระบบเกาและ

สรางระบบใหมขนมาสงคมใหมในอดมคตของมารกซเปนสงคมทไร“ความแปลกแยก”เปนถนฐานทมนษย

มอสรเสรมความสขไมตองกดขขดรดเอารดเอาเปรยบอกตอไปความเปนมนษยไดกลบคนมาอกครงหนง

แนวคดเกยวกบวธคดแบบเศรษฐศาสตรการเมองเราอาจสรปหลกการของมารกซออกเปน3ขอคอ7

1. ในระบบเศรษฐกจเราจะตองใหความส�าคญในการวเคราะหเรองผลประโยชนทางเศรษฐกจซง

จะมทงมตของความสอดคลองกนและความขดแยงด�ารงอยในการแลกเปลยนทางเศรษฐกจผคน 2 ฝาย

ยอมไดรบผลประโยชนบางอยางแนนอนแตทส�าคญคอแตละฝายจะไดไมเทากนคนทมอ�านาจมทรพยากร

มอทธพลมากกวายอมไดรบผลประโยชนมากกวาความเหลอมล�าในการแบงผลกระทบตอความสมพนธทาง

เศรษฐกจของกลมคนเหลาน

2. ในการวเคราะหเรองการแลกเปลยนและการแบงผลประโยชนเราอาจมองไปทการกระท�าและ

พฤตกรรมของมนษยในฐานะทเปนปจเจกบคคลหรอเปนกลมชนกไดมารกซเนนการวเคราะหเรอง“ชนชน

ทางเศรษฐกจ”เชนชนชนแรงงานกบชนชนนายทนนนมองวากลมคนทอยในชนชนใดชนชนหนงมแนวโนม

ทมพฤตกรรมเหมอนกนมความตองการและความใฝฝนเหมอนกนมวถชวตเชนแรงงานกบทน

3. ในระบบเศรษฐกจจะมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลาดงเชนในระบบทนนยมการสะสมทนจะ

เปนตวจกรส�าคญส�าหรบการพฒนาและการเปลยนแปลง การสะสมทนกอใหเกดการขยายตวของ

อตสาหกรรมอนน�าไปสการเจรญเตบโตของเมองใหญวถชวตแบบใหมเกดขนมาพรอมๆกบแบบแผนการ

บรโภคทเนนความฟงเฟอซงกระตนใหมการท�าลายทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางกวางขวางการ

วเคราะหเชงระบบ(systemanalysis)และการมองมตของการเปลยนแปลงนบวาเปนลกษณะส�าคญประการ

หนงของเศรษฐศาสตรการเมองแนวมารกซสต

7ปรชาเปยมพงศสานต.(2538).อางแลว.

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-12 การวเคราะหการเมอง

กลาวไดวาในทศนะของมารกซ ทนนยมเปนระบบเศรษฐกจทมสมรรถนะสงในการเพมศกยภาพ

ส�าหรบการสนองความตองการของประชาชนทนนยมไดสรางอตสาหกรรมขนมาทมประสทธภาพและมพลง

การผลตสงมากแตในระบบนศกยภาพเชนวานไมไดถกน�ามาใชไปในทศทางทกอใหเกดประโยชนสขตอมวล

มหาชนทงนเปนเพราะวาระบบทนนยมเองเปนตนตอของปญหาทงปวงดานหนง การผลตของทนนยมถก

กระตนโดยหลกการ“การแสวงหาผลประโยชนของเอกชน”มากกวาหลกการ“ผลประโยชนของสงคมสวน

รวม”อกดานหนงในระบบทนนยมมความเหลอมล�ากนมากระหวางชนชนผครอบครองปจจยการผลต(ทน,

ทดน)กบชนชนผไรปจจยการผลต(แรงงาน)ชนชนทมอ�านาจยอมก�าหนดวถการผลตและการใชทรพยากร

เพอผลประโยชนของตน(การแสวงหาก�าไรสงสด)มากกวาการสนองความตองการและการปรบปรงวถชวต

ของผคนสวนใหญทไรอ�านาจ

ในแนวคดของมารกซทนนยมไมใชเปนปรากฏการณทางเศรษฐกจเทานนดงนนการวเคราะหทาง

เศรษฐศาสตรแบบธรรมดา ไมอาจท�าใหเรามองเหนทนนยมอยางรอบดานได เศรษฐศาสตรการเมองทเนน

การวเคราะหเชงระบบจะชวยใหเราไดภาพทงหมดของทนนยมเราจะเหนวาการครอบง�าของชนชนผมอ�านาจ

ทางเศรษฐกจจะมอทธพลตอระบบสงคมวฒนธรรมและการเมองดวย เชน คานยม ศาสนา ครอบครว

การศกษา โครงสรางการเมองและการบรหารรฐกจ ระบบเศรษฐกจทนนยมยอมมรฐทนนยมและสงคม

ทนนยมรองรบอยางสอดคลองกนดงนนเราจงอาจกลาวไดวาปญหาของระบบทนนยมกคอตวระบบทนนยม

กลาวคอค�าวาเศรษฐศาสตรการเมองไมไดหมายถงการวเคราะหเศรษฐกจกบการเมองหากแตหมายถงการ

วเคราะหทงระบบอยางวพากษโดยมองจากจดยนของชนชนทไรอ�านาจไรทรพยากรซงไมคอยจะไดรบผล

ประโยชนจากความเจรญของระบบทนนยม

นอกจากจะวเคราะหการท�างานของกลไกทนนยมแลว มารกซยงไดใหความส�าคญในการมองเรอง

การขดรดเชงคณภาพ(qualitativeexploitation)ของระบบทนนยมอกดวยนนคอปญหาความแปลกแยก

ของคนท�างาน(alienation)ในองคกรทนนยม(เชนในโรงงานลทธบชาสนคาหรอการบชาวตถ(commodity

fetishism)จตส�านกทพรามวอนเนองมาจากการครอบง�าทางอดมการณรวมทงปญหาการใชทรพยากรอยาง

ฟมเฟอย ในระบบการผลตแบบทนนยม มารกซบอกวาในระบบทนนยมทงแรงงานและธรรมชาตตางกถก

ขดรดอยางหนก เพอผลประโยชนของการสะสมทนและก�าไร แนวคดเกยวกบการขดรดเชงคณภาพทสราง

ความแปลกแยกใหแกแรงงานและธรรมชาต มอทธพลสงตอพฒนาการของเศรษฐศาสตรแนวราดคล และ

เศรษฐศาสตรการเมองแบบซายใหม ทพฒนาหลกในการวเคราะหทอยบนฐานของวธการวภาษวธในยค

ตอมาจนกระทงถงปจจบน

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 10.1.2 แลวโปรดปฏบตกจกรรม 10.1.2

ในแนวการศกษาหนวยท 10 ตอนท 10.1 เรองท 10.1.2

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-13แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง

เรองท 10.1.3 ปรชญาและอดมการณของแนวคดเศรษฐศาสตร

การเมอง

ปรชา เปยมพงศสานต8 กลาววา การทจะบอกวา เศรษฐศาสตรเปนศาสตรทมองปญหาทกอยาง

เปนกลาง ปราศจากคณคา และการตดสนทางคณคานน มความเปนไปไมไดเปนอยางมากเนองจาก

เศรษฐศาสตรเปนวชาทวเคราะหพฤตกรรมมนษย จงไมอาจหลกเลยงในเรองของการตดสนคณคาได จง

ท�าใหเศรษฐศาสตรไมอาจทจะหลดพนจากค�าวาอดมการณไปไดถงแมวาในอดตจะไมตองการทจะกลาวถง

อดมการณกตามเนองจากอดมการณในทางเศรษฐศาสตรในอดตนนเปนเรองของการเมองไมเกยวของกบ

ทางวชาการ มความยงยากสลบซบซอน เปนตน แตมาในชวงทศวรรษท 1960 และ 1970 สงคมในระบบ

ทนนยมตองเผชญกบปญหาวกฤตการณมากมายนกเศรษฐศาสตรจงไมอาจเถยงกนไดแตในเรองทฤษฎ

ปญหาเรองของเศรษฐกจการเมองเรมเปนศนยกลางของการอธบายผนวกกบกระแสของนกเศรษฐศาสตร

ฝายซายรนใหม ไดจดประกายโลกทางเศรษฐศาสตรใหเขามาสนใจเรองทางอดมการณ ซงจะตองม

องคประกอบทส�าคญคอ โลกทศนทเปนระบบความเชอคานยมและเปนระบบความคดทมบทบาทส�าคญ

ในการใหความหมายแกโลกและก�าหนดชะตาของโลก

เศรษฐศาสตรการเมองจงเปนศาสตรทมองถงความสมพนธระหวางเศรษฐกจและสงคมใหญ โดย

มองวาการผลตและการบรโภคเปนวถทางทางเศรษฐกจเพอรบใชสงคมของกลมชนในระบบเมองดงนน

เศรษฐศาสตรการเมองจงท�าการวพากษเศรษฐกจสมยใหมทเนนในเรองของการขยายตวทางธรกจมากเกนไป

จนลมเปาหมายทส�าคญของชวตมนษย และยงมสวนสนบสนนสงคมทเนนการแสวงหาประโยชนทางวตถ

และการคาระบบทเนนการสะสมในเรองของทรพยสนและผลก�าไรเหลานมสวนทท�าลายทรพยากรธรรมชาต

และชวตของคนท�างานสวนใหญโดยตวเศรษฐศาสตรการเมองนนมองวาในการมองปญหาเศรษฐกจเราจ�าเปน

ตองเอาโลกธรรมชาตและโลกของมนษยเขาพจารณารวมกนแมวาในอดตนกเศรษฐศาสตรจะบอกวาตนเอง

มหนาทเพยงศกษาปญหาเพยงเทานนการแกปญหาเปนเรองของการเมองแตในปจจบนสถานการณตางๆ

ไดมความเปลยนแปลงไปนกเศรษฐศาสตรทวโลกไมไดอยในรวของมหาวทยาลยเพยงอยางเดยวพวกเขา

ยงท�าหนาทเปนทปรกษาใหกบนกการเมองและพรรคการเมองตางๆการตดสนใจทางการเมองตางๆจงเกดขน

บนพนฐานของนกเศรษฐศาสตรและท�าใหนกเศรษฐศาสตรกลายเปนนกเศรษฐศาสตรการเมองซงมอทธพล

ในการก�าหนดเศรษฐกจการเมองของประเทศตางๆไมมากกนอยซงการน�าเสนอของนกเศรษฐศาสตรกจะ

มความแตกตางกนขนอยกบพนฐานอดมการณและโลกทศนโดยในการวเคราะหเศรษฐศาสตรการเมองนน

ปรชาเปยมพงศสานต9ไดน�าเสนอวาจะตองน�าอดมการณและโลกทศนมาวเคราะหดวยโดยจะครอบคลม

3มตดงน

8 เพงอาง. 9 เพงอาง.

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-14 การวเคราะหการเมอง

1.การน�าเสนอความเหนเกยวกบระบบเศรษฐกจทด�ารงอย

2.การหาเหตผลมาสนบสนนความชอบธรรม(หรอความไมชอบธรรม)ของสงทด�ารงอย

3.การน�าเสนอภาพเกยวกบเศรษฐกจสงคมในอดมคต

โดยอดมการณทางเศรษฐศาสตรการเมองกจะเปนสงทน�าเสนอเกยวกบระบบความคดของมนษย

ทเศรษฐศาสตรการเมองจะน�าไปใชเพออธบายและสรางความชอบธรรมใหแกการกระท�าทพวกเขาน�าไปใช

ในการอธบายการกระท�าทพวกเขาด�าเนนการ ไมวามาตรการและการกระท�าเหลานนจะเปนเครองมอชน�า

ส�าคญในการชวยใหมนษยเราสามารถมองเหนระบบเศรษฐกจการเมองอยางไรมปญหาอยางไร และระบบ

และสงคมในอดมคตควรเปนอยางไร

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 10.1.3 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 10.1.3

ในแนวการศกษาหนวยท 10 ตอนท 10.1 เรองท 10.1.3

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-15แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง

ตอนท 10.2

การวเคราะหแนวเศรษฐศาสตรการเมอง

โปรดอานแผนการสอนประจ�าตอนท10.2แลวจงศกษาเนอหาสาระพรอมปฏบตกจกรรมในแตละเรอง

หวเรองเรองท10.2.1แนวคดและกรอบการวเคราะหแนวเศรษฐศาสตรการเมอง

เรองท10.2.2วธการวเคราะหเศรษฐศาสตรการเมองในมตตางๆ

เรองท10.2.3ขอแนะน�าเกยวกบการวเคราะหเศรษฐศาสตรการเมอง

แนวคด1. การน�าเสนอกรอบแนวคดและวธการวเคราะหภายใตอดมการณทางเศรษฐศาสตร

การเมองทเนนการวเคราะหในมตเศรษฐกจและการเมอง

2. การน�าเสนอวธการวเคราะหเศรษฐศาสตรการเมองบนฐานการวเคราะหระบบทนนยม

3. ในการวเคราะหเศรษฐศาสตรการเมองนนมความจ�าเปนตองวเคราะหในหลายๆดานม

ความหลากหลายเนนวธการไดอะเลคตคและวพากษอยางเขมขน

วตถประสงคเมอศกษาตอนท10.2จบแลวนกศกษาสามารถ

1.อธบายแนวคดและกรอบการวเคราะหแนวเศรษฐศาสตรการเมองได

2.อธบายวธการวเคราะหเศรษฐศาสตรการเมองในมตตางๆได

3.น�าเสนอขอแนะน�าเกยวกบการวเคราะหเศรษฐศาสตรการเมองได

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-16 การวเคราะหการเมอง

ความน�า

ในการวเคราะหแนวเศรษฐศาสตรการเมองผเขยนไดท�าการศกษาแนวคดและกรอบในการวเคราะห

และวธการวเคราะหเศรษฐศาสตรการเมองในมตตางๆรวมถงขอเสนอในการวเคราะห

เรองท 10.2.1 แนวคดและกรอบการวเคราะหแนวเศรษฐศาสตร

การเมอง

ปรชา เปยมพงศสานต และกนกศกด แกวเทพ10มองวามความจ�าเปนอยางยงทจะตองท�าความ

เขาใจถงแนวคดและกรอบการวเคราะหแบบเศรษฐศาสตรการเมอง นอกจากนไดเสนอวาจดรวมทเปน

ลกษณะรวมกนของบรรดาส�านกคดเศรษฐศาสตรการเมองทหลากหลายเหลาน

1. การวเคราะหแบบเศรษฐศาสตรการเมองเนนทการวพากษ (critical)เพราะการวเคราะหดงกลาว

เทากบเปนการปฏเสธหรอไมยอมรบตอการอธบายปรากฏการณทเปนอยในสงคมโดยตองการเนนใหมการ

ตงค�าถามตอขอสรปตาง ๆทเราไดรบตกทอดมาจากอดต ในกระบวนการนเปนการคดของปลอมออกจาก

ของจรงหรอเรยกอกอยางหนงวาเปนการแยกปรากฏการณออกจากเนอแทซงในทสดแลวการวพากษอยาง

ถงทสดกจะน�าไปสความจรงทเปนแกนแททซอนเรนอยเบองหลงของปรากฏการณทเรามองเหน

2. การวเคราะหแบบเศรษฐศาสตรการเมองเนนทการวเคราะหแบบเปนองครวม (holistic or totality)

เพราะการวเคราะหนไมไดใหความส�าคญหลกทปจเจกชนหากแตเนนทความสมพนธทางสงคมระหวางบคคล

ตางๆตวแปรทใชวเคราะหจงไมใชตวแปรนามธรรมเชนระดบราคาอตราดอกเบยฯลฯโดยจะมองทมนษย

เปนหลก ดงนนการศกษาแนวเศรษฐศาสตรการเมองจะพยายามเนนและใหความส�าคญตอการพฒนาของ

สงคมทงสงคมทเปนหนวยรวมโดยมงไปทความสมพนธระหวางสวนประกอบตางๆของสงคมทซอนทบกน

อยอยางหลากหลายไมวาจะเปนดานเศรษฐกจ

ดานการเมอง ดานสงคมดานวฒนธรรม และดานศาสนาและอดมการณ ทงนเนองจากวาปจจย

ตางๆในระบบเศรษฐกจและระบบสงคมลวนมความเกยวพนรอยรดกนเปนระบบซงหากเราเนนวเคราะห

10 ปรชา เปยมพงศสานต และกนกศกด แกวเทพ. (2547).มาศกษาเศรษฐศาสตรการเมองกนเถด. เอกสารอดส�าเนา.

ม.ป.ท.

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-17แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง

ปญหาเศรษฐกจใหอยในขอบเขตแคบๆเฉพาะเรองเศรษฐกจเพยงอยางเดยวโดยไมเชอมโยงไปถงปจจย

อนๆในสงคมเรากอาจไมเขาใจระบบทงหมดไดและทส�าคญมากไปกวานนกคอเราจะไมสามารถอธบาย

ไดวาท�าไมปญหาทางเศรษฐกจหลายเรองจงยงด�ารงอยไดทงๆทกอใหเกดผลกระทบถงชวตของผคนใน

สงคมอยางมากมาย

3. การวเคราะหแบบเศรษฐศาสตรการเมองเนนทการวเคราะหเชงประวตศาสตร (historical

analysis) เพราะการวเคราะหเชงประวตศาสตรเปนสงทยนยนแกเราไดเปนอยางดวาสงคมมพฒนาการม

การเคลอนไหว และมการเปลยนแปลง หรอกลาวอกอยางหนงไดวา มพลวต (dynamic) มใชสงคมท

หยดนงอยกบท(static)

4. การวเคราะหแบบเศรษฐศาสตรการเมองเนนวเคราะหทความขดแยงและการขดกน (conflict

and contradiction) การวเคราะหดงกลาวเทากบเปนการปฏเสธเรองความสมดลหรอความราบเรยบของ

ระบบสงคมหากแตเชอวาพฒนาการของระบบสงคมนนเกดจากพลงผลกดนทมลกษณะเกยวของกบความ

ขดแยง และการตอสระหวางปจจยทขดแยงกน การวเคราะหแบบเศรษฐศาสตรการเมองจะชใหเหนอยาง

ชดเจนวาในทามกลางกระบวนการพฒนาการของระบบสงคมทเปนอยนนมความขดแยงเกดขนในลกษณะ

ใดบาง ความขดแยงสามารถแกไขไดภายในระบบสงคมหรอไม หรอเปนปญหาในเชงโครงสราง มปญหา

อะไรบางทเราไมสามารถแกไขความขดแยงเหลานไดอกตอไปและท�าไมพฒนาการสงคมแบบถอนราก

ถอนโคนจงเปนสงทจ�าเปน

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 10.2.1 แลวโปรดปฏบตกจกรรม 10.2.1

ในแนวการศกษาหนวยท 10 ตอนท 10.2 เรองท 10.2.1

เรองท 10.2.2 วธการวเคราะหเศรษฐศาสตรการเมองในมตตาง ๆ

ปรชา เปยมพงศสานต11 ไดน�าเสนอการวเคราะหเศรษฐศาสตรการเมองเปนการวเคราะหระบบ

ทนนยมวาตองท�าการวเคราะหใน3มตดงตอไปน

1. การแขงขน มตแนวนอน หรอการแขงขนเปนเรองเกยวกบความสมพนธทางเศรษฐกจ โดยม

การแลกเปลยนในตลาดเปนเรองทส�าคญทสดในทนนยมการเเขงขนสวนใหญเกดขนโดยผาน“กลไตลาด”

(ในตลาดเศรษฐกจ)หรอ“กลไกการเมอง”เชนการเลอก(ในตลาดการเมอง)มตนเรยกวา“มตแนวนอน”

11ปรชาเปยมพงศสานต.(2538).อางแลว.

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-18 การวเคราะหการเมอง

(horizontal)เพราะวาการแขงขนด�าเนนไประหวางหลายฝายทมอ�านาจเทาเทยมกนในสถานการณเชนนไมม

ใครครอบง�าใครทกฝายสามารถตดสนใจเลอกไดอยางอสระเสร

2. การควบคมมตนเกยวพนกบเรองความสมพนธทางเศรษฐกจทมลกษณะเดนของการใชอ�านาจ

อทธพลและการบบบงคบซงจะมฝายหนงอยเหนออกฝายหนงนายก.จะควบคมนายข.ไดกคงจะตองม

อ�านาจอะไรบางอยางอยเหนอนาย ข. ในระบบทนนยม (หรอระบบอ�านาจนยมทวไป) การควบคมคอ

เอกลกษณของสถานทท�างานและการจดการองคทวๆไปมตนเรยกวา“แนวตง” (vertical)กเพราะวาใน

โครงสรางน มฝายหนงอยเหนอกวา เเละมอ�านาจเหนอกวาอกฝายหนง ฝายอยขางบนออกค�าสง ฝายทอย

ขางลางรบค�าสงซงตองปฏบตตามสรปแลว ตองมอ�านาจเสยกอนถงจะมครอบง�าหรอควบคมได ในทน

เราอาจใหค�านยามเบองตนไดอ�านาจคอความสามารถทจะผลกดนใหเกดประโยชนตามทตองการโดยท�าให

อกฝายหนงตองสญเสยอยางรนแรง(หรอบางทการขเฉยๆอาจท�าใหบรรลเปาหมายไดเหมอนกน)นอกจากนน

อ�านาจยงหมายถงความสามารถของฝายหนงในการควบคมการรบรขาวสารของอกฝายหนง ซงเปนเหตให

ฝายทครอบง�าสามารถมอทธพลเหนอรสนยมและความตองการของอกฝายหนง และสามารถแสวงหาผล

ประโยชนไดอยางสบายโดยทวไปจะไมมการใชอ�านาจแบบโจงแจงแตจะมการวางเงอนไขบางอยางไวและ

ใหฝายทไมมอ�านาจท�าการ“เลอก”ภายใตเงอนไขนซงเปนการเลอกอยางมขดจ�ากดมาก

3. การเปลยนแปลง ในระบบเศรษฐกจทามกลางพฒนาการทไมมวนหยด การเปลยนแปลงบาง

อยางเกยวกบวธการท�างานของระบบจะเกดขนเสมอและมผลกระทบตอระบบในระบบทนนยมการสะสมทน

ในอตราสงจะชวยใหมการกระจายความเจรญทวประเทศและบางทขยายออกไปทวโลกดวยทนนยมกบการ

เปลยนแปลงเปนของคกน โดยเฉพาะอยางยงการลงทนเพอแสวงหาก�าไร และเพอสรางอาณาจกรใหญโต

กอใหเกดการเปลยนแปลงอยางมากในหลายๆตวและตวระบบทนนยมเองกเปลยนไปดวยเชนเปลยนจาก

ระบบทนนยมเสรกลายเปนทนนยมสงคม(socialmarketeconomyแบบเยอรมนเปนตน)การมองมต

เวลาจะท�าใหเรามกระบวนการเปลยนแปลงและพฒนาการอยางเปนขนตอนทนนยมเมอศตวรรษท19ยอม

แตกตางกบในศตวรรษท20หรอ21

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 10.2.2 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 10.2.2

ในแนวการศกษาหนวยท 10 ตอนท 10.2 เรองท 10.2.2

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-19แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง

เรองท 10.2.3 ขอแนะน�าเกยวกบการวเคราะหเศรษฐศาสตรการเมอง

ปรชา เปยมพงศสานต12 ไดอธบายขอแนะน�าเกยวกบการวเคราะหเศรษฐศาสตรการเมอง หมายถง

ศาสตรทตงอยบนรากฐานของหลกการ4ขอดวยกนคอ

1. เศรษฐศาสตรการเมอง เปนเรองราวเกยวกบโครงสรางเศรษฐกจซงมหลายดาน หลายมต

ดงนนจงตองมวธการวเคราะหทเนนการมองรอบดานมองภาพรวมการวเคราะหสงคมมองวาสงคมมนษย

มองคประกอบ3อยางคอ เศรษฐกจการเมองและทศนะทางสงคมซงนบเปนการวเคราะหภาพทงหมดท

ใหญโตมาก

2. เศรษฐศาสตรการเมองมองวา รปแบบความส�าคญระหวางกลมสงคมมหลายอยางแตทส�าคญ

ทสดคอรปแบบของความขดแยงเศรษฐศาสตรการเมองเปนเรองทเกยวกบความขดแยงทางชนชนโดยเนน

การศกษาผลประโยชนทแตกตางกนของชนชนทส�าคญๆของสงคมซงรวมไปถงความแตกตางกนทางดาน

วถชวตทศนะสงคมและอ�านาจ อทธพลมองจากแงนแลว ชนชนอ�านาจเปนเรองทอยตรงศนยกลางของ

การวเคราะหทางเศรษฐศาสตรการเมอง

3.สงคมทกสงคมจะมความขดแยงในระบบซงกอใหเกดพลงไดอะเลคตคอนเปนพลงทจะท�าให

สงคมเกดการเคลอนไหวเศรษฐศาสตรการเมองเปนเรองทเกยวกบพนธนาการทางเศรษฐกจและสงคมโดย

ยดปรชญาวาสรรพสงทงหลายยอมมการเปลยนแปลงตลอดเวลาระบบสงคมยอมเปลยนจากระบบหนงไป

สอกระบบหนงเสมอ

4.ในการวเคราะหเศรษฐศาสตรการเมองในหลกการส�าคญทเรยกกนวาจะตองท�าการวพากษสงท

ด�ารงอยจนถงทสด “วพากษ” หมายความวา ตองท�าความเขาใจโดยเขาไปใหถงรากถงโคนของปญหา เมอ

เขาใจแบบนแลวจะรไดวาตนตอของปญหาคออะไร สงทด�ารงอยกอใหเกดความทกขยากแกมนษยอยางไร

สงทพงปรารถนาควรจะเปนอยางไร มองจากแนวคด “วพากษ” แลวการเปลยนแปลงไมใชการปรบปรง

เลกๆนอยๆหากแตเปนการเปลยนแปลงแบบถอนรากถอนโคนแบบพลกฟาพลกแผนดน

แนวคดเศรษฐศาสตรการเมองตองการเหนสงคมทบรหารจดการแบบ “สงคมนยม” แทนระบบ

“มอใครยาวสาวไดสาวเอา”ของทนนยมตองการเหนพลเมองในสงคมรวมกนก�าหนดนโยบายการผลตและ

การท�างานดวยกระบวนการประชาธปไตย เพอตอบสนองความตองการของเพอนมนษยทกคน ไมใชเพอ

ตอบสนองความโลภและก�าไรของคนสวนนอยแตเราไมใชพวก“พระ”ทตองการจะเสยสละหรอเรยกรอง

ใหทกคนเสยสละเพราะระบบสงคมนยมจะตองพฒนาฐานะความเปนอยของทกคนใหดขน

สงคมนยมไมใชเปาหมายอดมการณส�าหรบอนาคตอนไกลเพราะการตอสประจ�าวนในเรองปากทอง

และการตอสเพอประชาธปไตย และสทธเสรภาพ เชอมโยงกบการสรางสงคมนยมในอนาคต การสราง

12 เพงอาง.

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-20 การวเคราะหการเมอง

สงคมใหมกบการตอสประจ�าวนแยกออกจากกนไมไดถาเราไมมประชาธปไตยและเสรภาพเราจะมอปสรรค

ในการสรางสงคมใหมถาประชาชนรากหญาไมรวมตวกนสเพอชวตทดในวนน อยาไปหวงวาเราจะสามารถ

สรางสงคมใหมในวนขางหนา

ทนนยมเปนระบบทสรางพลงการผลตมหาศาล แตในขณะเดยวกนมนน�าไปสสงครามและวกฤต

และทนนยมสรางความเหลอมล�าระหวางคนจนกบคนรวยความเหลอมล�าทางเศรษฐกจน น�าไปสความ

เหลอมล�าทางการเมองและความพยายามของผมอ�านาจทจะกดกนสทธเสรภาพของคนสวนใหญในทกประเทศ

ของโลกมนน�าไปสเผดจการอ�ามาตยในไทยนคอสาเหตทเราตองการสรางสงคมใหมแหง“สงคมนยม”

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 10.2.3 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 10.2.3

ในแนวการศกษาหนวยท 10 ตอนท 10.2 เรองท 10.2.3

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-21แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง

ตอนท 10.3

แนวคดการวเคราะหการเมองตามแนวทางส�านกเศรษฐศาสตร

การเมอง

โปรดอานแผนการสอนประจ�าตอนท10.3แลวจงศกษาเนอหาสาระพรอมปฏบตกจกรรมในแตละเรอง

หวเรองเรองท10.3.1เศรษฐศาสตรการเมองชวงมารกซ

เรองท10.3.2เศรษฐศาสตรการเมองหลงมารกซ

แนวคด1. เศรษฐศาสตรการเมองแนวมารกซสตพฒนามาจากแนวความคดของคารลมารกซ(ค.ศ.

1818-1883)นกคดนกเขยนนกปรชญาและนกวพากษสงคมชาวเยอรมนทมชอเสยง

เปนทรจกกนมากทสดคนหนง มารกซไมเหนดวยกบระบบเศรษฐกจแบบทนนยมและ

สงคมอตสาหกรรมในยคของเขาโดยเฉพาะอยางยงในประเทศองกฤษจงลกขนมาตอตาน

ดวยการวพากษวจารณ เปดโปงธรรมชาต และความโหดรายทารณของระบบเศรษฐกจ

แบบน พรอมน�าเสนอแนวทางแกไขแนวความคดของมารกซตอมาไดกลายเปนพนฐาน

ทางทฤษฎทส�าคญในการศกษาเศรษฐศาสตรการเมองอกแนวหนง ทมความแตกตาง

ไปจากเศรษฐศาสตรการเมองแนวทนนยมเนนการวพากษอยางถงรากถงโคนเปนตน

2. แนวคดเศรษฐศาสตรการเมองหลงมารกซเปนแนวคดทรจกกนหรอทรจกกนในนามของ

เศรษฐศาสตรการเมองแบบซายใหมหรอเศรฐศาสตรแบบราดคอลมแนวคดทส�าคญท

น�ามาใชเปนรากฐานของการวเคราะห ซงลวนแตรบอทธพลมาจากแนวคดของคารล

มารกซ แตจะตางจากเศรษฐศาสตรการเมองของมารกซอยบาง ในประเดนของการให

ความสนใจของการเมองโลกท 3 มองทนนยมในแงลบมากกวาแนวคดแบบมารกซสต

ดงเดมเปนตน

วตถประสงคเมอศกษาตอนท10.3จบแลวนกศกษาสามารถ

1.อธบายเศรษฐศาสตรการเมองชวงมารกซได

2.อธบายเศรษฐศาสตรการเมองหลงมารกซได

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-22 การวเคราะหการเมอง

เรองท 10.3.1 เศรษฐศาสตรการเมองชวงมารกซ

เศรษฐศาสตรการเมองแนวมารกซสตพฒนามาจากแนวความคดของคารลมารกซ (KarlMarx,

ค.ศ.1818-1883) นกคดนกเขยนนกปรชญาและนกวพากษสงคมชาวเยอรมนทมชอเสยงเปนทรจกกน

มากทสดคนหนง มารกซไมเหนดวยกบระบบเศรษฐกจแบบทนนยมและสงคมอตสาหกรรมในยคของเขา

โดยเฉพาะอยางยงในประเทศองกฤษจงลกขนมาตอตานดวยการวพากษวจารณเปดโปงธรรมชาตและความ

โหดรายทารณของระบบเศรษฐกจแบบนพรอมน�าเสนอแนวทางแกไขแนวความคดของมารกซตอมาไดกลาย

เปนพนฐานทางทฤษฎทส�าคญในการศกษาเศรษฐศาสตรการเมองอกแนวหนง ทมความแตกตางไปจาก

เศรษฐศาสตรการเมองแนวทนนยมทกลาวมาแลวขางตน กลาวอกนยหนง เศรษฐศาสตรการเมองแนว

มารกซสตเปนแนวคดทมการวพากษวจารณเศรษฐศาสตรการเมองแนวทนนยมอยางถงรากถงโคน13

อยางไรกตามทศนะของมารกซในระดบหนง กไมตางไปจากทศนะของนกเศรษฐศาสตรการเมอง

แนวทนนยมเทาใดนกกลาวคอยงใหความส�าคญกบเรองของเศรษฐกจอยางมากโดยมองวาเปนพนฐานของ

การเมองและสงคมแตสงทมารกซตางจากส�านกเศรษฐศาสตรการเมองแนวทนนยมอยางชดคอมารกซไม

ไดเนนทปจจยทางดานวตถอยางแนวทนนยมแตเนนทความสมพนธทางเศรษฐกจมากกวา(เรยกอยางเปน

ทางการวา“ความสมพนธทางสงคมทเกยวเนองกบกระบวนการผลต”thesocialrelationsofproduction

หรอยอๆวา“ความสมพนธทางการผลต”productionrelations)ยงไปกวานนมารกซยงใหความส�าคญ

กบแรงงานของมนษย (labor)อยางมากในฐานะทเปนปจจยส�าคญในการผลต-การสรางมลคาตางๆและ

เปนพนฐานของความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจดวยนอกจากน แรงงานยงเปนสงทสรางความมงคงใหกบ

ชนชนนายทนในรปของมลคาสวนเกน (surplus value) ซงมารกซเหนวาเปนความอยตธรรมของระบบ

เศรษฐกจแบบทนนยมและเปนสงทตองขจดใหหมดไปดวยการปฏวตของชนชนแรงงาน14

ในทศนะของมารกช การผลตหรอเศรษฐกจนนเรมจากมนษยเรามความจ�าเปนตองตดตอ

สมพนธกบมนษยดวยกนเองในขณะเดยวกนกตองเขาไปสมพนธกบธรรมชาตความสมพนธระหวางมนษย

กบมนษยและมนษยกบธรรมชาตในกระบวนการผลตนเองทมารกซถอวาเปนพนฐานหรอเปนพลงขบเคลอน

สงคมมนษยทเปนมาในอดตทเปนอยในปจจบนและทจะเปนไปในอนาคตเพราะฉะนนการทจะเขาใจสงคม

มนษย เราจ�าเปนจะตองท�าความเขาใจกบกระบวนการผลต หรอกระบวนการพฒนาของแรงงานวามการ

กอรปขนมาไดอยางไร ในลกษณะใด ในชวงเวลาใดของประวตศาสตรสงคมมนษย และจากกระบวนการ

ผลตนทมนษยเราเรยนรทจะรจกตนเองสงคมเศรษฐกจและการเมองพรอมๆกนไปในขณะเดยวกนมารกซ

เสนอวาหากเราตองการเขาใจสงคมมนษย เราตองท�าความเขาใจกบเงอนไขตาง ๆ ซงเปนตวก�าหนด

13ไชยรตนเจรญสนโอฬาร.(2557).รฐศาสตรแนววพากษ.กรงเทพฯ:มหาวทยาลยธรรมศาสตร.14 เพงอาง.

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-23แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง

กระบวนการผลตของมนษยในสงคม ในชวงเวลาใดเวลาหนงประวตศาสตร หรอทมารกซเรยกวา “วถการ

ผลต” (mode of production)ความสมพนธสองระดบดงกลาวขางตนความสมพนธระหวางมนษยกบ

มนษย และระหวางมนษยกบธรรมชาต เปนสงทมารกซใหความส�าคญอยางมากในการวเคราะหทาง

เศรษฐศาสตรการเมองของเขาซงตอมาเปนทรจกกนในนามของ“ประวตศาสตรวภาษวธ”หรอ“วตถนยม

ประวตศาสตร”15

แนวคดเรองประวตศาสตรของมนษยทมารกซน�าเสนอนน เตมไปดวยการกดขขดรด ไมได

ววฒนาการเปนในลกษณะทเปนequilibriumคอในแนวทางททกฝายตางพอใจในประโยชนทตนไดรบตาม

แนวคดของพวกเสรนยมยคตนเชนอดมสมธการเปลยนแปลงของประวตศาสตรของมนษยนนเตมไปดวย

การตอสและการปฏวต คอเมอกลมคนสวนใหญทถกขดรดไดพฒนาถงขนพรอมเตมทกจะเกดการปฏวต

สงคมและทายสดกลมตอสกจะไดรบชยชนะเสมอซงท�าใหระบบกรรมสทธในปจจยการผลตและระบบชนชน

เปลยนแปลงไป จะเหนไดวาในทกครงทยคประวตศาสตรเปลยนแปลงไป จะมการเปลยนแปลงระบบ

กรรมสทธในปจจยการผลตจากคนกลมนอยกลมหนงไปสคนกลมนอยอกกลมหนงทกครง

หลกแนวคดวภาษวธเดมของเฮเกล ในกระบวนการการถกเถยงกนน ไดมการพฒนาแนวคดทม

ขอบเขตกวางขนคอเชอวาสรรพสงจะประกอบดวย2เหตปจจยคอเหตปจจยหนงเสนอ(Thesis)อกเหต

ปจจยหนงเปนปฏเสธ (Antithesis) เมอเหตปจจยทงสองดานนมาปะทะกน กจะกอใหเกดขอสรปใหมขน

มาอกเรยกวา“Synthesis”เพอความเขาใจนกวชาการบางทานไดเรยบเรยงภาษาใหมโดยแบงเปน3ระยะ

คอ ขอเสนอ (Thesis) ปะทะขอปฏเสธ (Antithesis) กอใหเกดขอสรปใหม ถดจากนนขอสรปใหมก

สรางภาวะขอเสนอขนมาอกอยางนเรอยไป โดยขอสรปใหมมใชเกดจากการท�าลายกนระหวางขอเสนอกบ

ขอปฏเสธ แตเปนการเชอมโยงใหเกดขอเสนอใหม ทงนเพราะสงของทกชนดมภาคปฏเสธในตวเองท�าให

สงตางๆเปลยนไปจากเดมดงนนสภาพปฏเสธหรอตรงขามและขดแยงเปนคณลกษณะของสรรพสงทเปน

อยเมอขดแยงปะทะกนกจะกอใหเกดสงใหมจากสงใหมกจะมความขดแยงเกดขนอกกระบวนการดงกลาว

นจะด�าเนนตอไปจนกระทงบรรลถงความเปนจรงอนแนนอนซงเฮเกลเรยกวาความสมบรณ(TheAbsolute)

กลาวคอหลกวภาษวธนจะน�าไปสการบรรลถงสจจะได โดยผานการตอสขดแยงกนระหวางความคดทตรง

กนขามมารกซ ไดมองแนวคดของเฮเกล ขางตนวา เปนหลกปรชญาเชงจตนยมวภาษวธ (Dialectical

Idealism)ทเชอวาความจรงคอจตซงเปนนามธรรมโดยพนฐานคอ16

1. จตใจ (ความคด) ของมนษยเทานนเปนสงทแทจรง ทกสงทกอยางปรากฏอยและเปนจรงได

เพราะจตใจมนษยรบรซงเกยวของกบสภาพแวดลอมเพราะถอวาถกก�าหนดโดยสภาพแวดลอม

2.จตใจมนษยนนท�างานในรปของกระบวนการ(process)

3.กระบวนการนน คอ กระบวนการวภาษวธ จตใจมนษยเปนสงทไมหยดนงเปลยนแปลงและ

ท�างานตลอดเวลาจตใจมนษยท�างานในรปของการเสนอความคด(idea)และความพยายามทจะหาความคด

ขดแยง(conflictingidea)ซงท�าใหเกดขอสรปใหมแลวกเกดความคดขดแยงตอไปไมมทสนสด

15 เพงอาง. 16พลศกดจรไกรศร.(2522).ความคดทางการเมองตะวนตก.กรงเทพฯ:โรงพมพขาวทหารอากาศ.

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-24 การวเคราะหการเมอง

จากแนวคดสงทเปนนามธรรมของเฮเกลซงเกยวกบหลกวภาษวธหรอวธการไดอะเลคตค(Dialec-

tic)มารกซไดน�ามาประยกตเพออธบายกฎการเปลยนแปลงทางวตถเกดเปนแนวคดทนกวชาการหลายคน

ไดสรปไวดงน17

1. ถอวาสรรพสงและปรากฏการณทงหลายเกยวของกนตางก�าหนดซงกนและกนพงพาอาศยกน

และมผลกระทบกระเทอนตอกน จะเขาใจปรากฏการณไดตองพจารณาปรากฏการณซงเกยวของกบสภาพ

แวดลอมเพราะถอวาถกก�าหนดโดยสภาพแวดลอม

2.ธรรมชาตยอมอยในสภาพทเคลอนไหวเปลยนแปลงและววฒนาการอยเสมอโดยไมหยดนง ม

ทงเจรญขนและเสอมลงมสงทเกดใหและสงทมนตองสลายตวไป

3.การเปลยนแปลงเกดขนจากการเปลยนแปลงปรมาณกอนแลวจงน�าไปส การเปลยนแปลง

คณภาพเปนการเปลยนแปลงภายในทมองไมเหนไปสการเปลยนแปลงภายนอกอยางเปดเผยเปลยนแปลง

ทละนอยทางปรมาณไปสการเปลยนแปลงทางคณภาพอยางฉบพลน โดยกระโดดจากสภาพหนงไปส

อกสภาพ

4. วธการแบบไดอะเลคตค ถอวาขบวนการพฒนามไดเกดขนโดยการผสมกลมกลน แตเปนการ

ตอสของสงทขดแยงกน สรรพสงมความขดแยงภายในสงเดยวกนจะมทงดานบวกและลบมของเกาและ

ของใหมมสงทเสอมและสงทเจรญการตอสขดแยงกนภายในของสรรพสงนท�าใหเกดการพฒนาท�าใหเกด

การเปลยนแปลงจากการเปลยนแปลงทางปรมาณไปสการเปลยนทางคณภาพ

โดยมารกซไดแบงประวตศาสตรในทางเศรษฐศาสตรออกเปนดงน18

1. ยคดงเดม (Primitive Society) ในยคนมจ�านวนประชากรนอย ในขณะททรพยากรการผลตม

มากมายไมมเทคโนโลยสงผลผลตคณภาพต�ามนษยสามารถเอาชนะธรรมชาตไดนอยมากฉะนนในยคน

จงไมมระบบชนชน ไมมการขดรด มนษยยงไมไดใหความส�าคญกบการเปนเจาของปจจยการผลต ปจจย

การผลตเปนของชมชนในยคดงกลาวนมารกซมองวายงคงไมเกดการขดรดและความขดแยงทางชนชน

2. ยคทาส (Slavery)ตอมาเมอสงคมเรมมจ�านวนประชากรมากขนและมความเจรญขนเกดมการ

ท�ากสกรรม และมความตองการแรงงานมากขน จงไดเกดกลมบคคลหนงซงมความแขงแรงและมอ�านาจ

มากกวายดเอาแรงงานของผอนมาเปนของตน และไดเกดระบบทาสขน ในยคนเองทระบบชนชนและ

กรรมสทธในปจจยการผลตไดเกดขนโดยทาสเปนพนฐานส�าคญของระบบการผลตสวนเจาทาสเปนเจาของ

ปจจยในการผลตและเปนชนชนปกครอง อนหมายถง เกดมบคคลกลมหนงยดเอาแรงงานของผอนมาเปน

สมบตของตนใหสงผลผลตสวนเกนใหตนบงคบเอาเชลยศกและคนในสงคมเดยวกนใหกลายเปนทาสจาก

เหตการณนกอเกดระบบกรรมสทธสวนบคคลและชนชน เกดการขดรดระหวางมนษยดวยกน กลาวคอ

ฝายนายทาสเจาของทดนและเจาของทาสยดเอาแรงงานของทาสสวนเกนเปนของตนโดยตรงขณะททาสไม

ไดเปนเจาของแมแตแรงงานและชวตของตนระบบทาสนกอใหเกดคนมงม17 เพงอาง.18ณฐธารพานชและจตรลดาอดมประเสรฐกล.(ม.ป.ป.).คอมมวนสตคออะไร.โครงการเศรษฐศาสตรภาคภาษาองกฤษ

คณะเศรษฐศาสตรมหาวทยาลยธรรมศาสตร.เอกสารอดส�าเนา.ม.ป.ท.

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-25แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง

3. ยคศกดนา (Feudalism)ตอมาจะเหนไดวาทาสเรมจะมความไมพอใจมการรวมตวกนเรยกรอง

สทธเสรภาพตางๆบรรดาเจาของทดนเรมปลดปลอยทาสและลดการใชก�าลงลงโดยหวงวาทาสเหลานนจะ

ท�างานไดมประสทธภาพมากขน เกดเปนระบบไพรขนแทนกลาวไดวายคศกดนา เปนววฒนาการขนตอไป

จากสงคมเจาทาส เนองจากวาแรงงานทาสเรมกอการปฏวตขน จงเกดการเปลยนความสมพนธในการผลต

จากระบบเจาทาสเปนระบบขนนางศกดนา จากเจาทาสกมาเปนขนนางเจาของทดน สวนทาสเปลยนมาเปน

ชาวนาหรอทาสตดทดน ซงมลกษณะเปนไพร ทาสถกปลดปลอยและใหเชาท�ากนในทดนของเจาของท

การขดรดในระบบขนนางเปนในลกษณะบงคบใหชาวนาผเปนไพรสงมอบผลผลตและแรงงานสวนหนงให

เจาของทดนค�าวาศกดนาเปนชอของแผนดนหรอทดนทกษตรยแจกจายใหแกขนนางเพอตอบแทนความ

จงรกภกดปจจยการผลตในยคขนนางศกดนามตวแปรทส�าคญ2ประการคอทดนและแรงงานซงทงสอง

ประการนอยภายใตการครอบครองของชนชนขนนางศกดนาซงเปนชนชนสวนบนสวนชนชนสวนลางไมม

ทรพยสนเปนของตน

4. ยคนายทน (Capitalism)โลกเราชวงนในทศนะของมารกซนนก�าลงอยในยคนายทนคอจะเหน

ไดวาระบบศกดนาถกยกเลกไปไพรไดรบการปลดปลอยไมตองอยประจ�ากบทดนอกแลวแตไพรเหลานน

ไดกลายเปนแรงงานทตองขายแรงงานเลยงชวต ผลตสนคาเพอขายและเอาก�าไรทงหมดไปใหนายทน เกด

ระบบการขดรดแบบใหมคอการขดรดระหวางนายทนกบผใชแรงงาน

5. สงคมนยม (Socialism) เจาของปจจยในการผลตเปลยนมอจากนายทนมาเปนของชมชน

ทกคนจงเปนผใชแรงงานเสมอเหมอนกนหมดและไดคาตอบแทนตามความสามารถ

นอกจากแนวคดเรองประวตศาสตรวภาษวธแลวคารลมารกซยงเสนอค�าอธบายปรากฏการณรวม

ของสงคมในรปทฤษฎทมชอเรยกวา“วตถนยมประวตศาสตร”(historicalmaterialism)ซงเรมจากหลก

การทวาสงคมมนษยด�าเนนไปตามครรลองของวตถสสารมใชเปนไปตามเจตจ�านงของจตใจแตอยางใดดวย

วาจตส�านกของมนษยเองกถกก�าหนดดวยปจจยตาง ๆทปรากฏเปนรปธรรมอยในสงคมนน ๆหวใจของ

ตวทฤษฎดงกลาวอยทวา ปจจยตาง ๆ ในสงคม ไมวาจะเปนระบอบการเมอง ศาสนา วฒนธรรม หรอ

ศลปวทยาการและโดยเฉพาะอยางยงการจดชนชนทางสงคมลวนมรากฐานมาจากปจจยทางเศรษฐกจซงก

คอความสมพนธทสมาชกของสงคมมตอกนในระบบการผลตทงสน ดงทมารกซกลาวไวในค�าน�าส�าหรบ

ขอเสนอเสรมการวจารณเศรษฐศาสตรการเมองดงน19

19นพพรประชากล. (2543).คารล มารกซ: นกวพากษสงคมเพอความผาสกของมนษยในอนาคต.สารคดปท16ฉบบท

183(พ.ค.2543).น.156-161.

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-26 การวเคราะหการเมอง

“ในการสรางตวตนทางสงคม มนษยเขารวมเปนสวนหนงในความสมพนธระหวางกนเพอการ

ผลต ซงสอดคลองกบขนตอนทางประวตศาสตรในพฒนาการแหงพลงการผลตของตน และความพนธ

นมแบบแผนทชดเจนแนนอนและเปนเอกเทศจากเจตจ�านงของมนษย องครวมแหงความสมพนธ

ดงกลาว ซงประกอบขนเปนโครงสรางทางเศรษฐกจของสงคมนน ๆ ท�าหนาทเปนฐานรากรปธรรมเพอ

ใหโครงสรางสวนบน อนไดแกสถาบนกฎหมายและสถาบนการปกครอง ไดสถาปนาตวมนเองขนและ

องครวมแหงความสมพนธทางการผลตนยงมบทบาทหลอหลอมรปแบบจตส�านกทางสงคมของมนษย

อกดวย วถการผลตทางวตถจงเปนเงอนไขก�าหนดกระบวนการแหงชวตทางสงคมทางการเมอง และ

ทางภมปญญาโดยรวม”

เมอพจารณาสงคมสมยใหมในกรอบของวตถนยมประวตศาสตรนจะพบวาโครงสรางสวนบนอน

ไดแกระบอบประชาธปไตยแบบเลอกตงผแทนกฎหมายรฐธรรมนญ(รวมถงกฎหมายปกครองแพงอาญา

ฯลฯ)และความไมเทาเทยมกนระหวางชนชนระบบทนนยมเปนระบบการผลตสนคาของเอกชนเพอแสวงหา

ผลก�าไรโดยใชทนเปนปจจยหลกทนดงกลาวประกอบดวยทนคงท(ไดแกเครองมอการผลตโรงงานวตถดบ)

และทนแปร (คาจางแรงงาน) ในโลกตะวนออก ระบบเศรษฐกจในรปแบบนมมาตงแตยคเรอเนสซองส

แตด�ารงฐานะเปนกระแสรองมายาวนานทามกลางเศรษฐกจกระแสหลกทรฐราชาธปไตยวางนโยบายควบคม

การผลตสนคาส�าคญๆ เพอเพมพนทรพยสนในทองพระคลง อกทงยงมกผกขาดการคากบตางประเทศ

เอาไวในมอขณะทระบบทนนยมนนจะเตบโตไดเตมทตอเมอมตลาดเสรและการไหลเวยนของสนคา

เมอถงครสตศตวรรษท 18 ชนชนกระฎมพ ซงมผลประโยชนผกพนกบระบบทนนยม เรมเตบโต

ขนเปนปกแผนปญญาชนของคนกลมนจงเรมวพากษวจารณสงคมศกดนา โดยเชดชแนวคดเรองเสรภาพ

เหตผลอรรถประโยชนและหลกวชาทงนเพอวางรากฐานของสงคมแบบใหมทจะรองรบการปฏวตอสาหกรรม

ใหไดอยางเตมศกยภาพ ในบางประเทศอยางเชนฝรงเศส ชนชนกระฎมพถงกบระดมก�าลงของสามญชน

ทกชนชน เขาโคนลมอ�านาจของศกดนาดวยการปฏวตใหญในปลายศตวรรษท 18ดงนน ในศตวรรษท 19

ระบบทนนยมอตสาหกรรมจงผงาดขนมาเปนระบบเศรษฐกจกระแสหลกอยางตอเนองมาจนทกวนนและใน

หมสามญชนทเคยผนกก�าลงตอสรวมกนมานนชนชนเจาของทนจ�านวนหยบมอหนงกหนมาเอารดเอาเปรยบ

ชนชนแรงงานจ�านวนมหาศาลโดยอาศยกลไกการผลตและสรางมลคาใหแกสนคาในระบบทนนยมนเอง20

สนคาทผลตขนในระบบทนนยมมมลคาอยสองประเภทแรกเรยกวา มลคาใชสอย (use value)

ซงไดแกประโยชนจากสนคานนในแงทตอบสนองความตองการใชของผบรโภคสวนมลคาอกประเภทหนง

เรยกวามลคาแลกเปลยน(exchangevalue)หมายถงศกยภาพของสนคานนทจะถกแลกเปลยนกบสนคา

อนๆ(โดยผานมลคาราคาขายของสนคาดงกลาวเชนนาฬกาหนงเรอนมมลคาแลกเปลยนเทากบครมชะลอ

ความชราหนงกระปก มลคาแลกเปลยนของสนคาชนหนง ๆ เกดจากปรมาณแรงงานทใชไปในการแปรรป

วตถดบใหกลายเปนสนคานน ๆ ซงเจาของทนไดซอแรงงานของกรรมกรมาสรางมลคาแลกเปลยนโดยจาย

คาตอบแทนเปนมลคานอยกวามลคาแลกเปลยนดงกลาวสวนตางทเบยดบงจากแรงงานของกรรมกรนคอ

20 เพงอาง.น.156-161.

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-27แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง

มลคาสวนเกน (surplus value) ของสนคา ซงเจาของทนไดรบในรปของก�าไรสทธ (หลงจากหกตนทนคอ

ทนคงทและคาจางแรงงานแลว) และก�าไรนกน�าไปใชเพมปรมาณทนใหมากขนอกตอหนง และนคอเหตผล

ทอธบายวาท�าไมเจาของทนจงร�ารวยขนเรอยๆอยางไมสนสดมารกซไดกลาวไวชดเจนในคาจางราคาและ

ก�าไรวามลคาสวนเกนหมายถงสวนของมลคาแลกเปลยนทเกดจากแรงงานสวนเกนหรออกนยหนงแรงงาน

สวนทไมไดรบคาตอบแทนนนเอง21

จากการวเคราะหของมารกซ ท�าใหเหนไดวา ความเสยเปรยบของผใชแรงงานเกดจากตวระบบ

เศรษฐกจแบบทนนยมทก�าหนดใหผใชแรงงานขายแรงงานของตนในราคาถกแกเจาของทนใหน�าไปใชสราง

ก�าไรทเจาของทนไดรบเพมขนเรอย ๆ แนนอนทการหลดพนจากความเสยเปรยบนยอมมอาจเกดจากการ

รอคอยน�าใจจากเจาของทนแตตองใชยทธวธในการเปลยนแปลงตวระบบเสยนอกจากนก�าไรอนมหาศาล

ของนายทนยงองอยกบลทธบรโภคนยม (consumerism) หรอลทธหลงบชาสนคา (fetichism of the

merchanois) ซงเปนการกระตนใหเกดการบรโภคสนคาในปรมาณมากทสดโดยมวลชนจ�านวนมากทสด

(อนไดแกชนชนกระฎมพเองและหมผใชแรงงานจ�านวนมหาศาลซงถกเอาเปรยบไปครงหนงแลวในขนตอน

การผลต)ดงนนคานยมในการบรโภคจงถกแผงผงไวในรปแบบการด�าเนนชวต(lifestyle)อนพงปรารถนา

ทเผยแพรผานโฆษณาและสอมวลชนตางๆซงระบบทนนยมไดพฒนาขนเปนเครองมอใหเกดการไหลเวยน

อยางทวถงของลทธบชาสนคาดงกลาว22

คารล มารกซ มไดเพยงมงหมายทจะปลดปลอยชนชนผใชแรงงานจากการขดรดของนายทนใน

ระบบทนนยมเทานน แตเขายงใฝฝนทจะใหมนษยชาตทงปวงไดรบการปลดปลอยจากตรรกะของการกดข

มอมเมา และเอาเปรยบในทกรปแบบ ระบบสงคมในอดมคต ซงมารกซปรารถนาจะท�าใหเปนจรงขนมา

สกวนหนงนนคอสงคมทจะไมมการตอสระหวางชนชนเหลออยอกตอไปดวยวาการมอยของชนชนใดๆจะ

ตองสญสนไปกอนและแมแตรฐซงเปนเครองมอควบคมระบบชนชนกจะสลายตวไปดวยเชนกนในสงคมท

ปราศจากความแตกตางทางชนชน มนษยทกคนจะมความเทาเทยมกน ไมมใครขมเหงเอาเปรยบใครและ

ไมมใครถกขมเหงเอาเปรยบเสรภาพทแทจรงจะเกดขนสภาวะแปลกแยกจากตนเองและโลกอยางทมนษย

เคยด�ารงอยในระบบอน ๆ กอนหนานกจะหมดสนไปดวย มนษยจะไดรบความพงพอใจในงานทตนท�า

ไดรบผลตอบแทนอยางสมน�าสมเนอและเตมเมดเตมหนวยและด�ารงชวตอยางผาสกในความสมถะเรยบงาย23

แตมารกซรดวาสงคมในอดมคตเชนนยอมไมอาจเกดขนไดเองอยางปจจบนทนดวนตองใชยทธวธ

เปนขนเปนตอนและขนตอนทส�าคญทสดคอการสถาปนารฐเผดจการโดยชนชนกรรมาชพ(dicfatoshipof

the proletariat) ซงเปนผลจากการตอสระหวางชนชนในระบบทนนยมอตสาหกรรมประวตศาสตรของ

สงคมทกแหงหนจวบจนทกวนนเปนเรองราวของการตอสระหวางชนชน” นคอประโยคเปดอนโดงดงใน

แถลงการณพรรคคอมมวนสตซงสรปหลกของการเปลยนแปลงสงคมตามแนวคดวตถนยมวภาษ(dialec-

ticalmaterialism)กลาวคอชนชนทถอครองอ�านาจเหนอชนชนอนๆในยคสมยหนงยอมถกทาทายโดย

21 เพงอาง.น.156-161.

22 เพงอาง.น.156-161.

23 เพงอาง.น.156-161.

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-28 การวเคราะหการเมอง

ชนชนซงเปนเบยลางครนเมอชนชนหลงนไดกาวขนมาเปนใหญกจะถกทาทายดวยพลงของชนชนใหมทถก

เอาเปรยบ เปนลกโซเชนนไปดงเชนทชนชนศกดนาไดเคยถกชนชนสามญชนโคนลมมาแลวและเมอมาถง

สมยของมารกซชนชนกระฎมพทแยกตวออกมาจากสามญชนกก�าลงถกทาทายโดยชนชนผใชแรงงาน

ในอนทจะปลดปลอยชนชนผใชแรงงานในระยะแรกนการใชก�าลงรนแรง แมจะเปนสงไมพง

ปรารถนาแตเปนสงจ�าเปนทไมอาจหลกเลยงไดดงค�ากลาวในแถลงการณพรรคคอมมวนสตทวากาวแรก

ในการปฏวตของผใชแรงงานกคอ การกาวขนสอ�านาจปกครองโดยชนชนกรรมาชพดวยการแยงชงเอา

ประชาธปไตยมาใหไดชนชนกรรมาชพจะใชอ�านาจเหนอกวาทางการเมองนคอยๆดงเอาทนทกชนดออกมา

จากมอของกระฎมพเพอทจะรวบรวมเครองมอการผลตเอาไวในมอของรฐ ดงนน ขณะทรอคอยการ

สลายตวอยางสนเชงของชนชนและของรฐชนชนกรรมาชพจงตองผนกก�าลงกนโคนลมระบบทนนยมเพอยด

เอาทดนและปจจยการผลตทงหลายมาเปนของรฐยกเลกสทธในการสบมรดกสถาปนาระบบเผดจการทม

พรรคการเมองเพยงพรรคเดยว จดการศกษาเลาเรยนฟรใหทกคนอยางถวนหนา และใชระเบยบขอบงคบ

อนเขมงวดเพอควบคมประชาชนมใหออกนอกลนอกทาง จากการทดลองน�าเอาแนวคดดงกลาวของมารกซ

มาประยกตใชในการปฏบตในครสตศตวรรษท20ไมวาจะเปนในดนแดนใหญๆอยางรสเซยและจนหรอ

ในประเทศเลกๆในอเมรกากลางและใตหรอแมในเอเชยตะวนออกเฉยงใตปญหาส�าคญทพบกคอปญหา

การลดขนตอน ลทธคอมมวนสตถกสถาปนาขนในสงคมซงลวนยงมไดผานขนตอนพฒนาการของระบบ

ทนนยมอยางเตมตวแตเปนสงคมทสวนใหญยงจมปลกอยในระบอบศกดนาทก�าลงอมตวเสยดวยซ�าไปการ

ชงสกกอนนกอใหเกดความไมพรอมทงในดานเทคนคปฏบตและในดานจตวทยาของผคนและสงผลใหเกด

ความเลวรายตางๆไมนอยไปกวาในระบบทนนยมหรอแมแตในระบอบศกดนาเดม(การมอภสทธของชนชน

ปกครองการฉอราษฎรบงหลวงขนานใหญ) ระบบเผดจการทมารกซมงหมายใหเปนทางผานชวคราวสการ

สลายตวของรฐจงมกกลบกลายเปนสภาวะถาวรไป24

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 10.3.1 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 10.3.1

ในแนวการศกษาหนวยท 10 ตอนท 10.3 เรองท 10.3.1

24 เพงอาง.น.156-161.

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-29แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง

เรองท 10.3.2 เศรษฐศาสตรการเมองหลงมารกซ

ไชยรตน เจรญสนโอฬาร25 ไดใหขอสงเกตวาเศรษฐศาสตรการเมองแบบซายใหมความแตกตาง

ระหวางเศรษฐศาสตรเมองแบบมารกซสตมความแตกตางกนดงน

ประการแรก เศรษฐศาสตรการเมองแบบซายใหม ใหความสนใจกบประเทศโลกท 3และเรองราว

ของชาวนาชาวไร ในขณะทเศรษฐศาสตรการเมองแบบมารกซสต ยคดงเดม ใหความส�าคญกบประเทศท

เจรญแลวและเรองราวของชนชนแรงงานมากกวาเพราะเชอวาจะเปนพลงน�าการปฏวตทางชนชน

ประการทสองเศรษฐศาสตรการเมองแบบซายใหมมแนวโนมทจะมองระบบทนนยมในแงลบกลาว

คอ มกจะมองวาระบบทนนยมเปนตวสรางความดอยพฒนาใหเกดขนในประเทศโลกทสาม ในขณะท

เศรษฐศาสตรการเมองแบบมารกซสตดงเดมมองระบบทนนยมวามลกษณะสองดานทขดแยงกนกลาวคอ

ดานหนงของระบบทนนยมจะน�ามาซงความเจรญกาวหนาดวยการประดษฐคดคนสงใหมๆสวนอกดานหนง

คอการขดรดเอาสวนเกนจากชนชนแรงงาน เพอสรางความเจรญใหกบระบบทนนยมดงนนปญหาเรองการ

ดอยพฒนาอนเนองมาจากระบบทนนยมของประเทศดอยพฒนาจงไมอยในทศนะของแนวคดแบบมารกซสต

ดงเดม

ประการทสามเศรษฐศาสตรการเมองแบบซายใหมมลกษณะของการศกษาเศรษฐศาสตรการเมอง

ระหวางประเทศมากกวาเศรษฐศาสตรการเมองแบบมารกซสตยคดงเดมคอใหความสนใจในการศกษาความ

สมพนธระหวางประเทศทเจรญแลวทเคาเรยกวา ประเทศศนยกลาง (core) กบประเทศดอยพฒนา วาม

ลกษณะอยางไรและกอใหเกดผลประการใดกบประเทศเหลาน

นอกจากน นกเศรษฐศาสตรแบบซายใหมอยาง ฮนท (E.K.HUNT)26 ไดท�าการวพากษระบบ

ทนนยมอยางถงรากถงโคนในหนงสอHistoryofEconomicThoughtไดสรปบทวพากษทนนยมสมยใหม

ไว12ขอดวยกน

1. ทนนยมเปนระบบเศรษฐกจสงคมทมพนฐานตงอยบนเสาหลกของความขดแยงและการขดรด

2. ความสมพนธทางสงคมระหวางนายทนและแรงงานเปนความสมพนธทส�าคญทสดระบบทนนยม

ซงหมายความวา ส�าหรบผคนสวนใหญของสงคม ศกยภาพการผลตทสรางสรรคของพวกเขาตองถกตคา

ใหกลายเปนสนคาก�าลงแรงงานของพวกเขาไดกลายเปนสงทซอขายกนในตลาด

3. ในสงคมทนนยมทมการซอขายแรงงาน มนษยถกมองวาเปนสนคาไปดวยมนษยกลายเปน

เครองมอเพอบรรลจดหมายใดจดหมายหนง การหลอหลอมคานยมในสงคมของเรามสวนสอนใหเรามอง

สงตาง ๆ และความสมพนธตาง ๆ ในมตของสนคาและการซอขายอยางสนเชง ซงเปนการลดคาของความ

เปนมนษยอยางยง

25ไชยรตนเจรญสนโอฬาร.อางแลว.26E.K.Hunt.(1992).อางในปรชาเปยมพงศสานต.(2538).อางแลว.

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-30 การวเคราะหการเมอง

4. ความยงเหยงของตลาดและภาวการณวางงานของคนนบลานเปนเวลานาน ไดสรางความไม

มนคงทางเศรษฐกจใหแกชวตของพวกเราซงเปนอปสรรคตอการสนองความตองการทหลากหลายของมนษย

5. การทความสมพนธของมนษยถกลดคาแปรสภาพเปนความสมพนธแบบสนคานบวาเปนการ

คกคามความใฝฝนและความตองการของมนษยทปรารถนาความรกความอบอนความจรงใจแตในจตใจ

ของมนษยยอมมจตส�านกแหงมนษยธรรมหลงเหลออยและท�าการตอตานกระแสการท�าลายชวตจตใจมนษย

อนเกดจากทนนยม

6. ระบบทนนยมไดท�าใหกระบวนการผลตทสรางสรรคกลายเปนเรองทมความตงเครยดไรความ

เปนอสระ เกดความนาเบอหนาย อนเปนการท�าลายความปรารถนาของมนษยทจะด�ารงอยอยางเสรและม

ความหมาย

7.ภาวะความแปลกแยก ซงท�าใหจตใจและสงคมแตกแยกเปนเสยงกอใหเกดความหวาดผวา

ความกลวความวตกกงวลทว ๆ ไป ซงสงผลลบตอความสมพนธทางสงคมหลายดานลทธฟาสซสตใหม

การกดกนทางเชอชาตและทางเพศการขดรดในรปแบบใหมๆคนกลมนอยผหญงเดกรวมไปถงความ

กาวราวขามชาตนบวาเปนผลผลตมาจากความแปลกแยกดงกลาว

8.มนษยทมความแปลกแยกมกจะตกเปนเหยอของระบบโฆษณาในทนนยมไดงายเมอชวตไมม

ความหมายทกคนจะแสวงหาบรโภควตถมากขนอยางไรเหตผลเกนความตองการทจ�าเปนลทธบรโภคนยม

ยงเรงเราใหคนรบใชทนนยมมากขน เพอท�างานหาเงนเอามาใชในการบรโภคทเพมขนยงเพมขนยงบรโภค

มากชวตตองเครงเครยดมากขนกงลอทนนยมยงหมนเรวขนมนษยตองหมนตามกงลอนใหทน

9. ระบบการผลตทถกครอบง�าโดยหลกการแสวงหาก�าไรสงสดปดกนไมใหเราใชทรพยากรไปใน

ทศทางทใหประโยชนแกชวตสงคมสวนสเขยวสนามเดกเลนศนยพกผอนหยอนใจระบบขนสงมวลชนท

มคาโดยสารถกสงเหลานทนนยมไมตองการเพราะไมไดก�าไร

10. ผทอยรอดในทนนยมตองขายก�าลงแรงงาน ผทไมมสงน เดกเลก วยรน คนแก คนพการ

ผหญงมครรภหรอเดกออนไมอาจจะขายก�าลงแรงงานไดจงมกถกทอดทงใหมชวตอยอยางล�าบาก

11. ความตองการของระบบทนนยม ไดแปรสภาพสถาบนการศกษาและสถาบนวฒนธรรมตาง ๆ

ใหกลายเปนสถานทส�าหรบฝกอบรมใหความรทเปนประโยชนในการรบใชระบบเศรษฐกจแบบทนนยมรวม

ทงหลอหลอมใหผคนมความคดมคานยมทสนบสนนการแสวงหาก�าไรของทนนยมระบบการศกษาของเรา

ไมสามารถท�าหนาทสรางสรรคใหผคนเปนมนษยทมความอสระเสรไดอกแลว

12. บนพนฐานของหลกการแสวงหาก�าไรสงสด ธรกจทนนยมไดท�าลายลางสงแวดลอมและ

ธรรมชาตอยางกวางขวางซงนบวนจะสรางอนตรายตอสขภาพและคณภาพชวตของมนษยมาก

ในสวนของวธการศกษาระหวางเศรษฐศาสตรการเมองกบเศรษฐศาสตรการเมองแบบซายใหมจะ

ไมคอยมความแตกตางกนมากโดยจะใชวธการศกษาแบบองครวมใหความสนใจกบการศกษาประวตศาสตร

รวมถงการวเคราะหเรองเศรษฐกจสงคมวฒนธรรมและการเมองไวดวยกนจากการศกษาวเคราะหพบวา

ส�านกเศรษฐศาสตรการเมองทส�าคญๆในชวงหลงมารกซมส�านกคดทส�าคญ5ส�านกดงน

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-31แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง

1. เศรษฐศาสตรแบบถอนรากถอนโคน(RadicalEconomics)

2. เศรษฐศาสตรการเมองแบบถอนรากถอนโคน(RadicalEconomyofPoliticalEconomy)

3. เศรษฐศาสตรการเมองเชงวพากษ(CriticalPoliticalEconomy)

4. เศรษฐศาสตรการเมองหลงโครงสรางนยม(Post-structuralPoliticalEconomy)

5. เศรษฐศาสตรการเมองหลงสมยใหม(PostmodernPoliticalEconomy)

1. เศรษฐศาสตรแบบถอนรากถอนโคน มนกคดทส�าคญ คอ สตเฟน เรสนค และรชารด วฟ

(StpehenResnick andRihardWolff) ไดน�าเสนอเศรษฐศาสตรทเนนการถอนรากถอนโคน ซงไดเปด

มมมองในการมองปญหาความยากจนในมมมองใหมทมค�าอธบาย3แนวทางดงน27

1) มบางสงบางอยางมาขวางกนไมใหกลไกตลาดท�างานไดอยางเสร หรอบางทขวางกนไมให

มการใชทรพยากรไดอยางอสระการกดขวางหรอความไมสมบรณในระบบตลาดและระบบกรรมสทธท�าให

ปจเจกชนไมสามารถตดสนใจอยางมประสทธภาพได เมอเปนเชนน ปจเจกชนกไมสามารถบรรลเปาหมาย

แหงความมงคงได

2)บางทความยากจนอาจเปนเรองเกยวกบการเลอกของปจเจกชนเชนมการเลอกทจะบรโภค

เพอปจจบนมากกวาทจะออมทรพยและลงทนเพอก�าไรในอนาคตหรอมการเลอก“เวลาวาง”มากกวาทจะ

เลอก“การท�างานหาเงนเพม”

3)เหตผลแนวทสามเปนเรองเกยวกบประสทธภาพของทรพยากรถาปจเจกชนมทรพยากร

ทมประสทธภาพต�าและตองตกอยในสภาพของความยากจนตลอดไป

เมอเปนเชนนแลวในการวเคราะหระบบทนนยมในทศนะของวฟ และเรสนค จงน�าเสนอใหมการ

วเคราะหอยางรอบดานดงภาพตอไปน28

ความเปนเจาของ อ�านาจ จตส�านก

ทนนยม คนงาน

การสะสมทน พลงการผลต ชนชน

ทมา: รชารดวฟและสตเฟนเรสนค.1987.

27WolflandResnick.อางในปรชาเปยมพงศสานต.(2557).เศรษฐศาสตรการเมองและทฤษฎสงคมวพากษ.ขอนแกน:

โรงพมพมหาวทยาลยขอนแกน.28RichardWolfl,andStephenResnick.(1987).Economics: Marxian Versus Neoclassical.Baltimore:The

JohnsHopkinsUniversityPress.

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-32 การวเคราะหการเมอง

จากภาพสามารถอธบายไดวาแนวคดดงกลาวเปนแนวคดทใชในการวเคราะหความขดแยงระหวาง

นายทนและกรรมกรซงจะมวธวเคราะห6วธดวยกน29

1)ความเปนเจาของ(ownership=thepowerofcommandoverproperties)อยภายใต

สมมตฐานวาใครเปนเจาของทรพยสมบตกมอ�านาจมาก

2)อ�านาจ(authority=thepowerofcommandoverpeople’sbehavior)คออ�านาจ

ในการบงคบบญชาสงการพฤตกรรมของบคคลซงเหมาะส�าหรบวเคราะหอ�านาจในองคกร

3)จตส�านก (consciousness) ไดรบอทธพลจากส�านกแฟรงคเฟรต และคลายคลงกบ

แนวคดของอนโตนโอกรมสช(AntonioGramsci)

4)การสะสมทน(accumulation)

5)พลงการผลตหรอเทคโลโลยซงจะเปนสงทควบคมปฏสมพนธกบธรรมชาต

6)ชนชน(class)วาดวยประสทธภาพและการจดสรรแรงงานสวนเกน

2. เศรษฐศาสตรการเมองแบบถอนรากถอนโคน (Radical Political Economy) เปนพนฐานของ

ฐานคดเศรษฐศาสตรการเมองแนววพากษแบบถอนรากถอนโคนนกคดทส�าคญคอHowardJ.Sherman

เปนผเขยนหนงสอเรองFoundationofPoliticalEconomyไดน�าเสนอแนวคดหลกทส�าคญในการวเคราะห

สงคมไวดงน

1)ตองมการวเคราะหภาพรวมทงหมดของเศรษฐกจการเมอง และสรรพสงทงหลายทม

ปฏสมพนธกน

2)ตองมการมองพฒนาการทางประวตศาสตร

3)ตองวเคราะหความขดแยงระหวางกลมสงคมตางๆ

4)ตองท�าการวเคราะหอยางRadicalและCriticalคอมองอยางถงรากถงโคนและน�าเสนอ

ทางออกแบบถงรากถงโคน

3. เศรษฐศาสตรการเมองแนววพากษ ส�านกคดฮาเบอรมาส (Habermas) มนกคดทส�าคญคอ

Habermas เปนแนวคดทมตนก�าเนดมาจากส�านกแฟรงคเฟรต ซงHabermas เปนนกคดทอยในส�านก

ยคสองโดยทฤษฎวพากษถกน�าเสนอโดยส�านกแฟรงคเฟรตอนไดแกMaxHorkheimer,JurgenHaber-

mas,TheodorAdornoซงมฐานคดมาจากวธการวเคราะหประวตศาสตรแบบมารกซสตโดยแนวคดหลก

ของทฤษฎวพากษ คอพยายามพฒนามตการมองแบบวพากษวจารณในการอภปรายเกยวกบ “การปฏบต

ทางสงคม”หรออกนยหนงคอมตการมองทเนนการวพากษอดมการณ(ideology)ทเหนวาเปนความจรงท

บดเบอนอยางเปนระบบเพอซอนเรนและอางความชอบธรรมใหกบความสมพนธทางอ�านาจทมลกษณะไม

สมดลรวมทงสนใจวธทผลประโยชนทางสงคมปญหาและความขดแยงถกสะทอนออกมาทางความคดและ

วธทสงเหลานถกผลตและผลตทดแทนขนใหม(reproduce)ในระบบการครอบง�าโดยชนชนนายทน

29 Ibid.

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-33แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง

ส�านกแฟรงคเฟรตกอตวขนในป1923หรอชวงกอนสงครามโลกครงทสองประมาณ20ปในชวง

ระยะเวลาเชนนบรรยากาศของกลมสงคมนยมในยโรป จะเชอมนในกระแสลทธเศรษฐกจเปนตวก�าหนด

(economic determinism)ทมสหภาพโซเวยตเปนศนยกลาง เชน การขยายตวและการไดรบอทธพลจา

กลทธสตาลน (Stalinism) โดยเฉพาะในเยอรมนทไดเขาสสภาวะเศรษฐกจตกต�าและมการประทวงของ

คนงานกรรมกรอยางตอเนอง ในชวงเวลานนไดมการจดเลอกตงขน และมพรรคการเมองสองฝายได

เสนอตวขนมาพรอมกบนโยบายทตางกนแบบสดขวโดยฝายแรกคอพรรคคอมมวนสตเยอรมนทไดประกาศ

นโยบาย“ไดเวลากนดอยด”สวนอกฝายหนงกคอพรรคชาตนยมทน�าโดยอดอลฟฮตเลอรซงประกาศ

หลกการทวา“แมทองจะไมอมแตขอใหคนในชาตมศกดศรและเกยรตภม”30

เมอมองในดานทวาสภาวะทางเศรษฐกจเปนตวก�าหนดแลวจะพบวาคนเยอรมนกควรทจะเลอกตง

ทางฝายของพรรคคอมมวนสต ทยดหลกการสรางความอมทองใหกบคนเยอรมนแตผลปรากฏวาผลของ

การเลอกตง ชาวเยอรมนกลบมแนวโนมทจะเลอกนโยบายของฮตเลอรทปลกจตส�านกในเรองของความรก

ชาตปรากฏการณดงกลาวจงแสดงใหเหนวาโครงสรางสวนลางทางเศรษฐกจจงอาจไมใชตวแปรตนของการ

ด�าเนนชวตเสมอไป เพราะในกรณของเยอรมนศกดศรและเกยรตภมซงเปนโครงสรางสวนบนกลบมความ

ส�าคญกบเรองปากทองทางเศรษฐกจและทส�าคญหลงจากทฮตเลอรไดครองอ�านาจจตส�านกแบบชาตนยม

กไดขยายตวไปสความเชอเรองชาตพนธทบรสทธ และการฆาลางเผาพนธชาวยว (Holocaust) ของคน

เยอรมนทเชอในลทธนาซ ในบรรยากาศทางเศรษฐกจการเมองของสงคมเชนน มนกวชาการจ�านวนหนงได

รวมตวกนและวเคราะหเพอตงค�าถามวา เกดอะไรขนกบคนเยอรมนทถกมองวาเปนชนชาตทฉลาด ซงได

หลงเชอแนวคดของฮตเลอรและน�าไปสการฆาลางเผาพนธยวอกดวยนกวชาการกลมนสงกดอยในสถาบน

เพอการวจยทางสงคม ของมหาวทยาลยแฟรงคเฟรต หรอทรจกกนในนามของส�านกแฟรงคเฟรต ซงเปน

ส�านกทมคณปการทางการวพากษมากมายโดยมเอกลกษณทางวชาการทส�าคญคอ31

1)การพฒนาแนวคดในลกษณะสหวทยาการ(Interdisciplinary)เนองจากเปนการรวมตว

ของนกคดนกวชาการในหลายๆแขนงเชนปรชญาสงคมวทยาดนตรศกษาจตวทยาสงคมประวตศาสตร

เศรษฐศาสตรโซเวยตศกษาจตวเคระหทฤษฎวรรณกรรมดวยเหตนส�านกนจงเชอวาไมมวธการวเคราะห

เพยงรปแบบเดยว (Approaches) เชนน แตมจดรวมกนคอ ตางกมงเนนวเคราะหปญหาสงคมรวมสมย

และอาศยทฤษฎของสายมารกซสมมาเปนแกนหลกของการศกษาดวยเอกลกษณและการวเคราะหสงคม

แบบสหวทยาการดงกลาวนท�าใหนกทฤษฎวพากษรนหลงบางกลมไดเจรญรอยตามการศกษาในแนวเชนน

เชนกลมสตรนยมแนววพากษ(CriticalFeminism)หรอนกทฤษฎวฒนธรรมศกษาแหงองกฤษ

2)การแยกตวเปนอสระจากองคการเมองนกคดทฤษฎวพากษของแฟรงคเฟรตมจดเดนท

พยายามแยกตวเปนอสระจากกลมผลประโยชนทางการเมองตางๆกลาวคอหากไมนบกรณของเฮอเบรต

มาคเซอร(HerbertMarcuse)ทเคยสงกดองคกรของรฐบาลสหรฐอเมรกนทรวมตอตานลทธนาซและเคย

30 กาญจนา แกวเทพ และสมสข หนวมาน. (2553).สายธารแหงนกคดทฤษฎ เศรษฐศาสตรการเมองและการสอสาร.

กรงเทพฯ:ภาพพมพ.31 เพมอาง.

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-34 การวเคราะหการเมอง

รวมกบขบวนการนกศกษาของสหรฐอเมรกาแลวนกวชาการคนอนๆจะไมพยายามเขาไปยงในองคกรสงคม

การเมองหรอขบวนการเคลอนไหวทางสงคมใดๆ โดยถอหลกการ สรางความเปนกลางใหกบนกคดของ

ทกๆฝายใหมาไดมาพบเจอกนหลกการดงกลาวนอยบนการอธบายทวาถาเรายนอยวงนอกของขบวนการ

เคลอนไหวตาง ๆ มากเทาใด กจะยงท�าใหมองเหนปญหาทางสงคมไดชดเจนมากขน และตงค�าถามตอ

ภาคทฤษฎและในภาคปฏบตของสงคมไดแจมชดมากขน

3)ความพยายามทจะเปนอสระจากทฤษฎทางสงคมตางๆแมแตงานของมารกซดวยเชนกน

ถงแมวานกทฤษฎกลมนจะพฒนาแนวคดมาจากงานของมารกซ กตามแตกวพากษงานของมารกซดวย

เชนกน

4)จดเนนเนนทการปฏรปแบบถอนรากถอนโคนซงนกทฤษฎวพากษส�านกแฟรงคเฟรตนน

เปนกลมทคอนขางมองโลกในแงราย(pessimism)เนองจากบรรยากาศทส�านกวชาการกอตวขนมาในยคท

นาซเรองอ�านาจในเยอรมน และนกทฤษฎสวนใหญเปนชาวยว ทตองหนการฆาลางเผาพนธของฮตเลอร

ดงนนในการวเคราะหปญหาเศรษฐกจสงคมนกทฤษฎส�านกแฟรงเฟรตจงเหนพองวาสงคมทกวนนเจบปวย

อยางหนกเพราะฉะนนการใชวธเยยวยาจงไมถกตองนกตองใชวธการผาตดแบบถอนรากถอนโคน(radical)

เทานนจงจะสามารถแกไขวกฤตสงคมได

5)การมงเนนการวพากษวจารณสงคมแมวานกทฤษฎส�านกแฟรงคเฟรต ไมไดสนใจเกยวกบ

ขบวนการเคลอนไหวทางการเมองใดๆ แตนกทฤษฎกลมนกย�าวาแทจรงแลว การวพากษวจารณ (social

critiques)กคอรปแบบหนงของการปฏบตการทางสงคม(socialpractice)ทจะน�าไปสความเปลยนแปลง

ในทศทางทสรางสรรคอยแลว

นกคดทฤษฎวพากษมองวางานวจยของพวกมารกซสตในยคดงเดมนนมจดรวมทางญานวทยาบาง

สวนเหมอนศาสตรกระแสหลกของส�านกปฏฐานนยมมากเกนไปซงเปนการท�าใหสงคมเหมอนวทยาศาสตร

และละเลยมตการตความของชวตทางสงคมและมองวาเปาหมายของศาสตรคอการท�านายนกมารกซสตยค

ดงเดมมความโนมเอยงมจดยนของคลายกบปฏฐานนยม เพราะวาพวกเขายดตดอยกบฐานเศรษฐกจ เปน

ปจจยในการก�าหนดมตอนทางสงคมเชนการก�าหนดลกษณะทางการเมองและวฒนธรรมนกทฤษฎวพากษ

ในยคนจงมความปรารถนาทจะกาวขามพนจากสงทเรยกวา“วตถนยมเชงเดยว”(MonisticMaterialism)

ซงลดทอนปรากฏการณทหลากหลายของสงคมไปส “รากฐานทางวตถ” ซงไมเหมาะสมตอการเขาใจ

กระบวนการทางสงคมพวกเขาปรารถนาจะรอฟนมตความคดของเฮเกลและตระหนกตอความจรงทวาการ

เขาใจสงคมอยางรอบดานจ�าเปนตองวเคราะหดวยระดบลกของมตอน ๆ ทไมใชเศรษฐกจ ดวยเหตน

พวกเขาจงใชแนวทางสหวทยาการ(interdisciplinary)เปนหลกในการศกษาปรากฏการณทางสงคม32

การใชสหวทยาการเปนแกนกลางส�าหรบการศกษานท�าใหแนวคดดงกลาวจงตรงกนขามกบปรชญา

แบบปรมาณนยม(Atomism)ซงเชอวาองครวมสามารถลดทอนไปสองคประกอบยอยในกรณการน�าหลก

คดแบบปรมาณนยมมาใชในการศกษาสงคมศาสตร น�าไปสสงทเรยกวา “ระเบยบวธวจยของปจเจกชน”

32พชาย รตนดลกณภเกต. (2557).ปรชญาสงคมศาสตร การอธบายทางสงคมรากฐานทางการวจยทางสงคมศาสตร.

กรงเทพฯ:ทนสนบสนนงานเขยนต�าราคณะพฒนาสงคมและสงแวดลอมสถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-35แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง

อนเปนการลดทอนความเปนสงคมองครวมไปสเรองของการรวมตวของปจเจกชนเทานน แตนกทฤษฎ

วพากษนนเชอในสงทเรยกวาองครวมทางสงคมซงเหนวาสงคมเปนองครวมซงมคณลกษณะทแตกตางจาก

ผลรวมทางคณตศาสตรของการน�าปจเจกคนแตละคนมารวมกน จงไมอาจลดทอนใหเปนไปในเรองของ

ปจเจกบคคลได33

ในผลงานของฮอรคไคเมอร (Horkheimer) ในป1937ทมชอวาTraditionalandCritical

Theory มความมงหมายเบองตนของงานคอ การวพากษขอสมมตฐานเบองตนของศาสตรทางสงคมท

ฮอรคไคเมอรเรยกวาทฤษฎแบบจารต(TraditionalTheory)ซงเปนทฤษฎทวางอยบนกจกรรมของระบบ

การแบงงานกนท�าในสงคมทนนยมสมยใหม โดยเฉพาะอยางยงกจกรรมของนกวชาการหรอปญญาชนท

เกดขนทามกลางกจกรรมอนๆของสงคมกพยายามทจะท�าตวเปนกลาง(Impartial)และพยายามทจะท�าให

องคความรของตนเองปลอดจากคณคา(Value-free)ตอสภาพความเปนไปของโลกทางสงคมดวยแนวทาง

ของวทยาศาสตรธรรมชาต(NaturalScience)หรอฐานคดแบบปฏฐานนยมซงแนวคดดงกลาวถกมองวา

เปนแนวคดทมองไมเหนการเชอมโยงของทฤษฎกบกจกรรมในแงมมทตระหนกวากจกรรมทางปญญาของ

ตนเองเปนเพยงแคกจกรรมหนงทามกลางกจกรรมการผลตของสงคมโดยรวม (total process of social

Labor) ดงนนองคความรทผลตขนมาจากความสมพนธระหวางปญญาชนกบโลกความเปนไปทางสงคมท

ถกศกษาจงเปนองคความรทมองโลกอยาง“ไรซงการพฒนาทางประวตศาสตร” เตมไปดวย“ภาพลวงตา”

และไมเออใหเกดปฏบตการหรอกอใหเกดความเปลยนแปลงทางสงคมใดๆ34

ในทางกลบกนทฤษฎวพากษไดตระหนกและยนยนถงความเชอมโยงกบสภาพสงคมและพฒนาการ

ทางประวตศาสตรทด�าเนนอยตลอดเวลา นอกจากนความแตกตางทส�าคญอกประการหนงคอระหวางการ

ศกษาสงคมเฉพาะเจาะจงกบ“ทฤษฎวพากษ”ซงไดวางต�าแหนงแหงทของตวทฤษฎเองอยบนรอยตอระหวาง

สงคมศาสตร กบปรชญาสงคมนนอยทคณลกษณะทางปรชญา คอ “ปรชญานนยนยนสทธของตนเองตอ

ความเปนศาสตร(ทเฉพาะเจาะจง)ถงความสามารถในการวพากษ”ในความหมายทปรชญานนสามารถเขา

ถงองครวมหรอสงทเปนทงหมด35

ดงนนทฤษฎวพากษจงมกรอบความคดทปฏเสธกระบวนการคนหาความจรงทางสงคมโดยวธการ

แบบวทยาศาสตร แตใหความส�าคญกบความหมายในภาษา อดมการณของสงคม เชอวาการแสวงหาความร

มเปาหมายเพอการยกระดบจตส�านกของประชาชนผถกกดข เอารดเอาเปรยบ ใหมจตส�านกทถกตอง เนน

การสรางความรดวยการกระท�าเนองจากทฤษฎวพากษเชอวาความรทแทจรงหาไดดวยการปฏบตมเปาหมาย

ทจะแสวงหาความจรงเพอเปลยนแปลงโลก ตองการใหผมสวนรวมในการศกษาไดเขาใจโลกแหงความเปน

จรงและพจารณาตดสนวาจะเปลยนแปลงโลกหรอปรบปรงโลกในดานใดไดบาง เพอผลประโยชนของ

33 เพงอาง.34 สรช คมพจน. ทฤษฎวพากษสงคมแหงส�านกแฟรงคเฟรตกบการศกษารฐศาสตรและการบรหารรฐกจ. ใน อมพร

ธ�ารงลกษณ.(บรรณาธการ).(2557).รฐศาสตรและรฐประศาสนศาสตรแนวหลงสมยใหมนยม.กรงเทพฯ:คณะรฐศาสตรมหาวทยาลย

ธรรมศาสตร.35 เพงอาง.

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-36 การวเคราะหการเมอง

พวกเขาเองโดยใหความส�าคญกบผทถกกดขในสงคมโดยใชความเชอและอคตเปนพนฐานในการแสวงหา

ความรแนวคดดงกลาวใชวธคนหาความจรงทเรยกวา“วภาษวธ”(dialectic)คอการอธบายลกษณะความ

สมพนธแบบก�าหนดซงกนและกน36 มลกษณะรวมกนกบแนวคดเชงตความ (InterpretiveApproach)

กญแจส�าคญของวธการแบบวพากษคอการสรางความรดวยการกระท�าใชความเชอและใชอคตในการคนหา

ความจรงเนองจากความจรงมความซบซอนมหลายชน(multilayer)แตละชนของความเปนจรงนนถกอาจ

เคลอบไปดวยสงลวงตา(illusion)มายาคต(myth)และความบดเบอน(distortedthinking)37

นอกจากนอดอรโนและฮอรคไคเมอรนกคดทฤษฎวพากษยงไดขยายแนวคดในเรองการครอบง�า

ของเหตผลเชงเครองมอ ผานผลงานชนส�าคญคอDialectic of Enlightenment โดยมขอเสนอหลกวา

“มายาคตเปนการรแจงเรยบรอยแลว และการรแจงกลายสภาพไปเปนมายาคต ขอเสนอดงกลาวเปนดาน

การวพากษตอแนวคดวาดวยการรแจง ผานการใชเหตผลในโลกตะวนตก และเปนผลมาจากททงคเหนวา

เปนทางตนซงเผชญหนาในงานของเรา ซงเปนหลกใหญใจความประการแรกทเราตอง ไตสวนนนคอ การ

ท�าลายตวเองของการรแจง38

โดยชใหเหนวากระบวนการเคลอนไหวทางภมปญญาทเรยกวา“ยครแจง”ทเกดขนในศตวรรษท

18ผานนกคดคนส�าคญอยางรสโซวอลแตรและโดยเฉพาะอยางยงคานทซงมองการใชเหตผลของมนษย

ในฐานทเปนค�ามน(promise)ในการปลดปลอยมนษยออกจากแรงกดบงคบของธรรมชาตและโลกทผกตด

กบความเชอและจารตประเพณ สโลกแหงเสร การเตบโตขององคความรวาดวยธรรมชาตและมนษย เชน

วทยาศาสตรหรอเทคโนโลยทมนษยใชเหตผลคดคนขนมาเพอทจะควบคมธรรมชาตรวมไปถงองคความร

วาดวยมนษยทมาพรอมพลงของเหตผล และความกาวหนาทางศลธรรม (Moral Progress) เปนตวอยาง

ทด สงเหลาน กลบเผชญกบขอเทจจรงทางประวตศาสตรในศตวรรษท 19 ในการเปลยนแปลงสงคมเขาส

ยคอตสาหกรรมและระบบเศรษฐกจแบบทนนยมและกาวสอดมการณฟาสซสตและนาซรวมถงปรากฏการณ

การครอบง�าของ“อตสาหกรรมวฒนธรรม”ในศตวรรษท20ซงมเพยงแคบงชวาองคความรตางๆทมนษย

สรางขนไมด�าเนนไปตามค�ามนในการปลดปลอยมนษยออกจากแรงกดบงคบของธรรมชาตและความกาวหนา

ทางศลธรรมดงทนกคดยครแจงไดบงชไวเทานน หากแตยงกลายเปนเครองมอทจองจ�าและท�าลายตว

มนษยเองจนถงการตงค�าถามตอค�ามนของยครแจงดงกลาววา“แทนทจะน�าพาไปสสภาวะของมนษยทแท

จรงกลบจมดงลกลงสความอนารยะชนดใหม”39

36กาญจนาแกวเทพและสมสขหนวมาน.อางแลว. 37ปรดา รอดนวล. (2555). แนวคดหลงสมยใหมนยมเชงวพากษในบรบทการพฒนาเพอการปลดปลอย.สบคนเมอ 17

ธนวาคม2557,จากhttp://preedar.blogspot.com/2012/11/blog-post_28.html.38ทงอดอรโนและฮอรคไคเมอรใชค�าวาการรแจงโดยไมไดหมายความเฉพาะถงยคสมยในทางประวตศาสตรสมยใหมของ

ขบวนการเคลอนไหวทางภมปญญาทถกเรมโดยเดสกาตเรอยมาจนถงคานทเฮเกลและมารกซหากแตจะอางองถงชดของปฏบตการ

ทงในความหมายของการใชสตปญญาและวถทางของความคดความเชอและหนทางปฏบตในฐานะทเปนการใชเหตผลซงพยายามสลาย

การรบรโลกในลกษณะทแฝงดวยมายาคต39สรชคมพจน.อางแลว.

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-37แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง

ดงนนเรองราวทฮอรคไคเมอร อดอรโน และมาคเซอรพยายามชใหเหนในชวงของการ “วพากษ

เหตผลเชงเครองมอ”กคอพฒนาการทางประวตศาสตรของความสมพนธระหวางมนษยกบธรรมชาตมแนวโนม

ทจะน�าไปสการดดกลนเขามาสวธการครอบง�าแบบเบดเสรจดวย “เหตผลเชงเครองมอ” หรอ “เหตผล

เชงเทคโนโลย” เมอเปนไปในลกษณะนกแสดงใหเหนวาตวความเปนองครวมทงหมดนนมความผดพลาด

เพราะไดน�าพาไปสสภาพสงคมทถดถอยแบบอนารยะ ความพยายามของสมาชกสถาบนในชวงของการ

“วพากษเหตผลเชงเครองมอ” ถงทสดแลวจงเปนการวพากษเหตผลทถกก�ากบและครอบง�าโดยความเปน

ทงหมดทผดพลาดและพยายามเปดใหเหนบรรดาทางเลอกตางๆซง“สทธทจะเปน”ของทางเลอกเหลานน

ถกดดกลนเขาไปส“ความเปนทงหมดทผดพลาดนนเอง”จงท�าใหนกทฤษฎวพากษพยายามพฒนาทฤษฎท

วพากษสภาวะความถดถอยดงกลาว โดยเฉพาะอยางยงในกรณของอดอรโน จงใหความส�าคญกบอก

ดานหนงของขบวนการวภาษวธในฐานะทเปนรากฐานเชงปทสถานทท�าใหการวพากษเปนไปได นนคอ การ

ปฏเสธ/สภาวะนเสธ(Negation)ของความเปนทงหมดทผดพลาดปญหาตรงนไดคลคลายออกมาเปนงาน

ของอดอรโนในชวงหลงอยาง“ปรชญาวภาษวธนเสธ”(NegativeDialectic)ในขณะเดยวกนกพยายามท

จะหนทางของการคดทไมไดผกตดกบตรรกะความเหมอน (non-identity thinking) ทขดขนการดดกลน

ไปส“ความเปนทงหมดทผดพลาด”40

ในสวนของจดยนวาการวจยทางสงคมนน ส�าหรบนกทฤษฎวพากษแลวการวจยในตวของมนเอง

ควรมการด�าเนนการตดสนและก�าหนดจดยนใหชดเจนเพราะวาการวจยทมงแตพรรณนาและการอธบายไม

กอใหเกดประโยชนตอสงคมมากนก การวจยควรใหการบงชเกยวกบกระบวนการปลดปลอยมนษยใหเปน

อสระ และระบใหชดในการบรรลเปาหมาย โดยนกทฤษฎวพากษไดน�าเสนอในการมองโลกแบบมพลวตร

(dynamic) ซงเชอวาสงคมมการเคลอนไหวอยตลอดเวลา เพราะฉะนนแทนทเราจะวเคราะหเชงโครงสราง

และแยกมนษยออกจากสงคม เราควรพจารณาวาจตส�านกของมนษยมมตทางประวตศาสตร (Historical)

หรอไดรบการกอรปและสงสมมาในสงคมและวฒนธรรมแตละชวงยค41

1)วตถและโลกรอบตวไมเคยมความหมายทชดเจนในตวของมนเองแตความหมายของ

วตถนนจะถกสรางขนผานกจกรรมตางๆทางสงคม

2)ประสบการณทปจเจกบคคลมตอโลกและสงคมจะเปนไปตามกรอบความคดทถกก�าหนด

มาแลวภายใตเงอนไขทางประวตศาสตรทเราใชชวตอยในแตละชวงเวลา

ดวยเหตนจงใหขอสรปวา มนษยเราไมสามารถจะยนอยวงนอกวถการผลตความคดของสงคม

ไดเลย เมอเปนเชนน ความเขาใจโลกของเราจงไมมลกษณะเปนวตถวสย แตจะสมพนธกบเงอนไขทาง

ประวตศาสตรและวฒนธรรมทจะท�าใหมนษยเขาใจโลกทแตกตางกนดงนนกรณศกษาความคดของมนษย

จงตองวเคราะหแบบเคลอนไหวเพอใหเหนกระบวนการกอรป/กลายมาเปนของความคดทตอเนองไมสนสด

ทฤษฎวพากษของส�านกแฟรงคเฟรตรน 2 เกดขนในยคหลงสงครามโลกครงทสองโดยผน�าเสนอ

คอเจอรเกนฮาเบอรมาส(JurgenHabermas)ซงไดพฒนาแนวความคดหลกของทฤษฎวพากษและท�าให

40 เพงอาง. 41กาญจนาแกวเทพและสมสขหนวมาน.อางแลว.

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-38 การวเคราะหการเมอง

ทฤษฎวพากษไดรจกกนโดยทวไป ซงแนวคดหลกของฮาเบอรมาสและนกทฤษฎวพากษในรนแรกนนยงม

ลกษณะของกรอบความคดทส�าคญทคลายคลงกนแตฮาเบอรมาสไดพฒนาปรชญาทเปนคณประการทส�าคญ

ขนมาในวงการปรชญาสงคมศาสตร2ประการคอ42

1)การเสนอการอภปรายเชงปฏบตของความรแสดงใหเหนความเชอมโยงระหวางความรและ

การปฏบตของมนษย ภายใตขอเสนอดงกลาวท�าใหมองเหนวาความรเชงประจกษเปนความรประเภทหนง

เทานนซงมเปาหมายในการอธบายท�านายและควบคมความรซงยงมความรประเภททสองคอความรแบบ

ตความซงมเปาหมายในการท�าความเขาใจมนษยและความรแบบท3ความรแบบวพากษทมเปาหมายในการ

ปลดปลอยมนษยใหเปนอสระ

2)การเสนอแนวทางเชงปฏบตของทฤษฎวพากษโดยใชภาษาและการสอสารโดยฮาเบอรมาส

ไดน�าเสนอทฤษฎการกระท�าเชงสอสาร โดยอยบนฐานความคดทวาสงคมสมยใหมนอกจากจะผลตเหตผล

เชงเครองมอแลวยงผลตเหตผลในการสอสาร ซงเปนกระบวนการทอธบายและวจารณทไมถกจ�ากด ไมวา

ผเขารวมจะมสถานภาพแตกตางกนทางสงคม เศรษฐกจ และการเมองเพยงใดกตาม ฮาเบอรมาสเชอวา

ความเปนเหตผลเชงสอสารจะแพรขยายไปทกวงการในสงคมเพอชใหเหนถงศกยภาพดานการตอตานระบบ

ผานปฏบตการดานการสอสาร (CommunicationAction) เพอปลดปลอยหรอตอตานใหตนเองหลดพน

จากการครอบง�าจากระบบผานการเคลอนไหวสงคม(แนวใหม)ในลกษณะการด�าเนนการอภปรายถกแถลง

โตแยงถกเถยงในประเดนตางๆอยางอสระเสรกวางขวางและเทาเทยมกน

นอกจากนทฤษฎวพากษในส�านกแฟรงคเฟรตไดมการพฒนาแนวคดวพากษในรนท 3 ขนมาซงม

มมมองใหมโดยฮอนเนต(AxelHonneth)ซงขยายแนวคดในเรองทเกยวของกบความยตธรรมทเสนอให

มองนอกกรอบออกจากวเคราะหแคมใชทางเศรษฐกจเพยงอยางเดยวแตใหน�าเสนอมมมองในเรองของ

สถานภาพทางสงคมทมสวนผลกดนใหคนกลายเปนคนชายขอบดวย

4. เศรษฐศาสตรการเมองหลงโครงสรางนยม ไดรบอทธพลจากนกคดทส�าคญคอGibson–Gra-

hamทงสองไดน�าเสนอวาการวเคราะหทนนยมทงหมดทผานมาไมประสบความส�าเรจมาจากการวเคราะห

สงคมดวยฐานคดวาเศรษฐกจแบบทนนยมนนครอบง�าพนทเศรษฐกจการเมองทงหมดซงในความเปนจรง

แลว ไมเปนความจรงซงจากประวตศาสตรทผานมาในแตละยคแตละสมยทอยทามกลางความเจรญของ

ระบบเศรษฐกจแบบทนนยมกยงเปดพนทใหกบเศรษฐกจภาคสวนอนๆอยในทางทฤษฎทางสงคมศาสตร

จะมค�าวา โครงสรางนยม (Structuralism) และหลงโครงสรางนยม (Post-structural) ทงสองส�านกนม

ความเหมอนและแตกตางกน โดยทศนะทหลงโครงสรางนยมเหมอนกนกบโครงสรางนยม นนมทงหมด 4

ขอคอ43

1)วพากษปรชญามนษยนยมในยคฟนฟทเนนการรวมศนยคณคาไปอยทตวมนษยโดยตง

ขอสงสยตอปรชญาอตถภาวนยมทเชอวามนษยมศกยภาพโดยไมถกก�าหนดจากสงใด

42พชายรตนดลกณภเกต.อางแลว.43Michael Peters. (2002).Poststructuralism and Education.Encyclopedia of philosophy of education.:

UniversityofAuckland.

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-39แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง

2)ท�าความเขาใจภาษาและวฒนธรรมและระบบสญลกษณตางๆภาษาไมสะทอนสงคมเพยง

เทานนแตเปนสงทสามารถท�าการวพากษไดดวย

3) เชอมนในจตไรส�านกทมอทธพลตอคนในสงคมทถกซอนไว ซงเปนสงทอย เบองหลง

โครงสราง เปนสงทมความซบซอน ซงไมเพยงพอทจะตงค�าถามเพยงแคความสมเหตสมผลและไมสมเหต

สมผล

4)แนวคดทงสองรบเอาแนวคดของนกคดอยางSaussure,JacobSon,นกคดรปแบบนยม

ชาวรสเซย Freud และMarkทใหความเหนเกยวกบประวตศาสตรมความซบซอนยงเหยงอยในหลาย ๆ

จดดวยกน ซงควรเรยกมนวารปแบบนยมแบบยโรปซงมจดเรมตนจากยคกอนววฒนาการของรสเซยใน

เจนวาซงเกดมาพรอมกนและมความคาบเกยวกนระหวางภาษาบทกวศลปะวรรณกรรมวทยาศาสตร

ท�าใหมการน�าเสนอรปแบบของงานวรรณกรรมและการวเคราะหวรรณกรรมทมความหลากหลายซบซอนและ

อยางลกซงเปนตน

อยางไรกตามแนวคดหลงโครงสรางนยม ยงไดน�าเสนอหลกในการวเคราะหทมความตางจาก

โครงสรางนยมดงน44

1) นกคดหลงโครงสรางนยมเนน การอธบายประวตศาสตรในรปแบบใหม โดยพวกนกคด

แบบโครงสรางนยมจะอธบายประวตศาสตรจากการตความโครงสรางแตหลงโครงสรางนยมจะมงสนใจไป

ทการวพากษบนฐานคดของการเปลยนแปลงการเปลยนรปและความไมตอเนองของโครงสรางโดยใชความ

คดแบบการกาวขามพนเวลาซงไดรบอทธพลมาจากแนวคดของฟโกตจากสองแนวคดคอ

1.1) แนวคดการศกษาแบบโบราณคด(Archeology)เปนแนวคดทมงเนนการศกษา

ความสมพนธของความรภาษาความจรงและการกอรปวาทกรรมซงแสดงใหเหนวาวาทกรรมแตละชดนน

ไมไดอยในรปของการศกษารวมเวลาแตเปนการศกษาขามเวลาทเปนประวตศาสตรของการเปลยนแปลง

โครงสรางทางจตหรอระบบคดของคน

1.2) แนวคด วงศาวทยาความร (geneology) หรอการศกษาหลกการแหงความรซง

มองวาแททจรงแลวอ�านาจของสถาบนตางๆในสงคมไดเชอมโยงสมพนธกบรปแบบความรของปจเจกบคคล

ในรปแบบของการถกกระท�าใหตองเปนไปตามระเบยบหรอบรรทดฐานของสงคมโดยบรรทดฐานของสงคม

เหลานไมไดมหลกเกณฑอนสมบรณใดๆอกทงยงถกสรางใหเกดขนในสงคมจนเกนจรงและทายทสดแลว

บรรทดฐานเหลานกลายเปนผลผลตทางประวตศาสตร ซงฟโกตมองวาความผดปกตของปจเจกบคคลนน

เกดมาจากชดวาทกรรมความรทถกสรางขนดวยเหตผลทางวทยาศาสตรในแขนงตางๆ เชนจตเวชศาสตร

การแพทยและอาชญากรวทยา

2)ปฏเสธแนวคดแบบวทยาศาสตรซงเปนอทธพลทนกคดหลงสมยใหมไดรบอทธพลมาจาก

ส�านกทฤษฎวพากษ ทท�าการวพากษแนวคดปฏฐานนยมวาเปนความรทมองโลกอยางไรซงพฒนาการทาง

ประวตศาสตรเตมไปดวยภาพลวงตาและไมเอออ�านวยใหเกดปฏบตการทเปลยนแปลงสงคมใดๆ

44 Ibid.

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-40 การวเคราะหการเมอง

3)น�าแนวคดรอถอนโครงสราง(Deconstruct)ของชาคดารดานกคดคนส�าคญของหลง

สมยใหมมาใชในการวเคราะหและน�าเสนอสงคมใหมการรอถอนความเปนเอกภาพซงแทจรงแลวกลบเกลอน

ความแตกตางโดยนกคดสายนมองสงคมวาไรระเบยบและไมตายตว เชนเดยวกบภาษาดงนนระบบสงคม

และภาษาจงมขอจ�ากดคนไมไดมากเหมอนกบทนกโครงสรางนยมคดไวนอกจากนนกคดหลงโครงสรางนยม

ยงผนวกเอาแนวคดเรองอ�านาจและแรงปรารถนาของนชเชมาใชในการวเคราะห

4)น�าเสนอปรชญาแหงการวพากษเทคโนโลยทเปนวถแหงการครอบง�าผคนใหลมหลงจาก

สงทเทคโนโลยแสดงออกมาผานสอตางๆในปจจบน

5)วพากษความเชอความลมหลงความกาวหนาซงเปนสงทไดรบอทธพลมาจากลโอตารซง

จะท�าการรอถอนแนวคดทเชอเกยวกบความกาวหนาทกอยางวาเปนสงทเพอฝนและไมเปนจรงรวมถงท�าการ

รอถอนความคดกระแสหลกของแนวคดประชาธปไตยแนวคดเรองความกาวหนาทงหมด

6)ใชแนวคดศลปะในการควบคมของฟโกตทฟโกตมองวามนเกดขนมาในยคของเสรนยม

และเสรนยมใหม ทใชเปนเนอหาหลกในงานทางดานปรชญาการเมอง และปรชญาแหงเหตผลโดยฟโกตใช

ค�าวา Governmentality (การควบคม) ในความหมายวาศลปะแหงการควบคม ทถกสรางใหกลายเปน

กฎพนฐานของการเมองสมยใหมทเกดขนมาในชวงทศวรรษท16ซงในชวงนเปนชวงทเศรษฐกจน�าไปใชใน

ปฏบตการทางการเมองนยส�าคญของสงคมรวมสมยทผคนตกอยในอ�านาจของประชาธปไตยและเพลดเพลน

กบเทคโนโลยสมยใหม

7)ใหความส�าคญกบปรชญาแหงความหลากหลาย ซงเปนแนวคดหลกของแนวคดหลง

โครงสรางนยมซงใหความส�าคญกบความแตกตาง ทนกคดในส�านกหลาย ๆ คนไดใชท�าการพฒนาและ

ประยกตในวธการทแตกตางออกไปโดยปรชญาแหงความแตกตางนไดรบแนวคดมาจากนชเชเดอซซและ

ไฮเดรกเกอร

8)ปฏเสธอภมหานยายทงปวง(Metanarrative)จากอทธพลความคดของลโอตารทน�าเสนอ

ไวในแนวคดเงอนไขของหลงสมยใหมวาในยคของหลงสมยใหมนสภาวะความรทเชอถอมาแตเดมไมถกเชอ

อกตอไป เพราะความรเหลานนหมดความชอบธรรมในตนเอง เหตทความรเหลานหมดความชอบธรรมใน

ตนเอง เพราะความรเหลานไดกลายเปนเกมของภาษามการกลาวเกนจรงทฤษฎระบบตางๆทพยายามจะ

สรางกฎทแนนอนมาอธบายปรากฏการณจงเชอถอไมไดความพยายามทจะสรางกฎตางๆนนเปนตวท�าลาย

ความร เพราะความรมลกษณะทไมแนนอนตายตวปรากฏการณตางๆลวนท�านายไมไดมแตความเหนท

แตกตางกนไมเหนพองตองกนการสรางทฤษฎจงเปนการใหเหตผลทผดๆแมผสรางจะเจตนาดกตาม

9)พยายามทจะหาสาเหตของอ�านาจความรและการเปดเผยการครอบง�าของเทคโนโลยบน

พนฐานของการตความเรองอ�านาจของฟโกตกลาวคอส�าหรบฟโกตแลวอ�านาจเปนสงทมความเกยวของกบ

ความรอยางใกลชดอ�านาจเปนสงทกอใหเกดผลซงไมเพยงแตการใชอ�านาจบงคบเพยงเทานนแตท�าหนาท

ผลตความรใหมดวยและความรยงสามารถทจะน�าไปสการเปลยนแปลงโครงสรางอ�านาจทกอใหเกดความร

นนดวยอ�านาจจงเปนตวผลตความรคนทมอ�านาจคอคนทจะสามารถบอกไดวาอะไรคอความร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-41แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง

10)หลงโครงสรางนยมมองวาการเมองของโลกความรสงคมขอมลขาวสารและเศรษฐกจ

ทถกท�าใหมแนวโนมไปในลกษณะทศทางเดยวกนทถกสรางจากการครอบง�าของแนวคดเสรนยมใหม ซง

พยายามจะท�าใหโลกกลายเปนสงคมทมค�าจ�ากดความของความรมการแลกเปลยนไดอยางอสระการผลต

ความรชดใหมและเศรษฐกจใหมพรอมกบขอสรปชดใหมในยคแหงเหตผลนนเปนสงจ�าเปนทจะตองท�าการ

วพากษวาความรเหลานเกดขนมาเพอใครและเปนทางเลอกของใคร

5. เศรษฐศาสตรการเมองแนวหลงสมยใหม เปนแนวคดทเกดขนมาจากอทธพลของนกคดหลง

สมยใหมทท�าการวพากษแนวคดความทนสมยมการวเคราะหทมความแตกตางจากแนวคดสมยใหมนกคด

หลงภาวะสมยใหมเรยกวาโพสตโมเดรน(Postmodernity)กลมนเกดขนมาจากการมองเรองความเชอเชง

เหตผลแบบวทยาศาสตรทเคยมอทธพลมากและความเชอในเรอง “ความกาวหนา” “ความจรง” ในภาวะ

สมยใหมเรมเสอมความนยมนกคดหนมาสนใจเรองวฒนธรรม อดมการณ จตใตส�านกและการใชสญญะ

เสนแบงระหวางศลปะขนสงและศลปะขนต�าถกท�าลายดงปรากฏในภาพยนตรแจสเพลงรอคเกดมจดรวม

ของศลปะกบการเมองและขบวนการทางสงคมและชนชน45

โพสตโมเดรนมลกษณะเปนยคทไมสามารถก�าหนดไดแนนอนตายตว (Indetermanence)

นอกจากนนค�าตอบยงจ�าเปนตองทาวความกลบไปทภาวะสมยใหมเพอจ�าแนกใหเหนความแตกตางระหวาง

ภาวะสมยใหมกบหลงสมยใหมอาจกลาวไดวาโพสตโมเดรนคอความคดประสบการณและปฏกรยาทมตอ

ยคสมยใหมแสดงออกผานทางทฤษฎทางสงคมและศลปะแขนงตางๆสภางคจนทวณชกลาววาลกษณะ

ของโพสตโมเดรนในแงเศรษฐกจ ยคโพสตโมเดรนคอ ยคของการผลตนวตกรรมทางความรและขอมล

ขาวสารระบบสอสารเปนสวนหนงของการผลตดวยขอมลขาวสารและความรทถกผลตขนจะถกผลตซ�าโดย

แหลงตางๆในตลาดยคโพสตโมเดรนเนนเทคโนโลยการสอสารเปนยคของพนทไซเบอร (Cyberspace)

ในแงสงคมวฒนธรรม ในยคโพสตโมเดรนเราจะพบชนชนใหมทมลกษณะแตกตางหลากหลาย คนเหลาน

สวนหนงท�าหนาทผลตสญลกษณทางวฒนธรรมใหสงคมบรโภคไดแกนกขาวคนท�าโฆษณาศลปนและนก

วชาการในสงคมโพสตโมเดรนการแบงชนชนทางสงคมจะไมมความชดเจนไมมขอบเขตแนนอนชนชนเดม

ยบตวลงเพราะเปนการแบงชนชนตามพฤตกรรมการบรโภคแตวตถแหงการบรโภคของโพสตโมเดรนไมใช

สนคาโดยตรงอยางแตกอนหากแตเปนภาพหรอสญญะทเกดจากตวสนคาอกทอดหนง รวมถงจนตนาการ

ทผบรโภคจะมจากการบรโภคภาพหรอสญญะจากตวสนคานนผบรโภคจงไมมขอบเขตทางชนชน สงทถก

บรโภคโดยผบรโภคทตางกนกไมจ�าเปนตองมความหมายเหมอนกน ในแงการเปลยนแปลงทางสงคมการ

เปลยนแปลงเปนการปรบเปลยนดวยกระบวนการตอรองเฉพาะเรองในแตละบรบท จงไมมกฎหรอทฤษฎ

สากลทอาจจะใชอธบายการเปลยนแปลงไดทกเรอง ในแงการเมองยคโพสตโมเดรนสนใจศกษาเรองอ�านาจ

นกคดเสนอวาไมมอ�านาจเบดเสรจในสงคมความสมพนธในโครงสรางหลกไมใชความสมพนธเชงอ�านาจ

ความสมพนธเชงอ�านาจกไมมลกษณะตายตวตามสถานภาพของบคคลความสมพนธนเกดขนตามความแตก

ตางระหวางบทบาทของบคคลในแตละบรบททางสงคม เราจะเหนความสมพนธเชงอ�านาจไดในชวตประจ�า

วนของเรา เปนอ�านาจทแผซานอยในทกพนท อ�านาจมลกษณะเปนเครอขายด�ารงอยโดยการผลตจากวาท

45สภางคจนทวณช.(2557).ทฤษฎสงคมวทยา.กรงเทพฯ:ส�านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-42 การวเคราะหการเมอง

กรรมในสงคม ควรวเคราะหดกระบวนการท�างานของอ�านาจและการตอตานมากกวาตวอ�านาจเอง

นกคดทส�าคญทเปนเสาหลกของส�านกหลงสมยใหมนนไดแก มเชลฟโกต ลโอตารฌาคส ดารดาฌอง

โบดรยารดหลยอลตรแซรเดอเลศและกตตารเปนตน

นกคดคนส�าคญของหลงสมยนยมไดน�าเสนอแนวคดทใชในการวเคราะหสงคมสมยใหม ไดแก

หลย อลตรแซร46 (LouisAlthusser) ซงไดเขยนหนงสอเรองCrisis ofMarxism (1978)มหลกการท

ส�าคญคอ

1)ตองท�าการวเคราะหวฒนธรรม

2)น�าเสนอแนวคดมารกซสตแบบถอนรากถอนโคน

3)น�าเสนอหลกเรองอดมการณแนวใหมทมองวา โรงเรยนทท�างาน วด เปนสถานททท�าให

คนยอมรบระบบทนนยม

4)การวเคราะหสงคมนนตองตงอยบนการวเคราะหบรบททงหมดเพราะสงเหลานเปนตวกอ

ใหเกดอดมการณทงหมด

นอกจากแนวคดพนฐานดงกลาวแลว แนวคดหลกของอลตรแซรกคอ แนวคดเรอง การวเคราะห

อดมการณโดยเขามองเหนวาโครงสรางสวนบนนนไมไดเปนเพยงภาพสะทอนของโครงสรางสวนลางเทานน

แตยงเปนสวนเสยวทจ�าเปนตอการด�ารงอยของโครงสรางเศรษฐกจเลยทเดยวดงนนเขาจงเสนอแนวคดใหม

ในการวเคราะห การกอรปทางสงคม (social formation) ซงเขาเรยกวา อดมการณและปฏบตการทาง

อดมการณ (ideologyand ideologicalpractice)ทงนแนวคดของเขาไดเผยใหเหนถงพลงอ�านาจของ

โครงสราง ทเขามาก�าหนดความคดของผคน เปนอ�านาจทฝงกรอบวธคดใหกบคนในระดบลกลงไปใน

จตไรส�านก47

นอกจากนนกคดหลงสมยใหมอยางเชนฌอง โบดรยารด ไดน�าเสนอแนวคดการวเคราะหสงคม

สมยใหมทแตกตางไปจากแนวคดการวเคราะหของมารกซ โดยโบดรยารด48 ประกาศวา เศรษฐศาสตร

การเมองตายแลว ซงหมายถงแนวคดทฤษฎของมารกซทนนยมสมยใหมลาสด (LateCapitalism)ไมใช

เปนเรองทเกยวกบการผลตและผใชแรงงานตอไปแลวตอนนเราก�าลงอยในยคของบรโภคนยมและในสงคม

ของบรโภคนยมซงเราเรยกวาTheConsumerSocietyจะเตมไปดวยความขดแยงในรปแบบใหมๆ ใน

ดานหนงสงคมทนนยมบรโภคนยม ไดสรางสนคาบรการ สงอ�านวยความสะดวกปจจยดานบนเทง และ

สงกระตนความตองการตางๆเปนจ�านวนมากมายแตในอกดานหนงมนษยไมรวาจะจดการอยางไรดกบ

โลกบรโภคนยมซงเปนเสมอนปาใหญอนไพศาลทสรางการควบคมและครอบง�าผคนในรปแบบใหมผานการ

บรโภคทไมใชการผลตแบบเดมอกตอไป

46LouisAlthusser.TheCrisisofMarxism.สบคนเมอ2มกราคม2560,จากhttp://banmarchive.org.uk/col-

lections/mt/pdf/07_78_215.pdf.1978.47กาญจนาแกวเทพและสมสขหนวมาน.อางแลว.48JeanBaudrillard.(1978).The Consumer Society: Myths and Structures.Publishedinassociationwith

Theory,Culture&Society.NottinghamTrentUniversity:London.

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-43แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง

โบดรยารด49 มองวาในสงคมรวมสมยในปจจบนน ระบบของวตถมความแตกตางจากสงคม

แบบเกากลาวคอในสงคมดงเดมนนการท�าใหเปนปจเจกชนนนมความชดเจนไปตามภมหลงของครอบครว

ทปจเจกชนนนๆไดรบสบทอดทงในเรองของรสนยมและประเพณสบตอกนมาการใชวตถกมลกษณะเฉพาะ

ตามประโยชนใชสอยของวตถนน ๆ แตในสงคมสมยใหมนน วตถมอสระจากอรรถประโยชนเบองตน มา

เปนการใชประโยชนไดหลายๆ อยาง โดยทไมจ�าเปนตองจ�ากดอยทประโยชนใชสอยเพยงอยางเดยวอก

ตอไป วตถกลายเปนเหมอนกบสงทเปนนามธรรมมคณสมบตหลากหลายการมอยของวตถทมคณสมบต

เหมอนกนนนเรมเกดขนเปนจ�านวนมากไมมการจ�ากดอยบนครอบครวทมลกษณะเขมขนเหมอนเชนสงคม

ในรปแบบเดมนอกจากนในโลกของวตถรปแบบใหมนยงใหก�าเนดมนษยทเรยกวา“OrganizationMan”

ซงเปนคนทสามารถทจะกลายเปนเจานาย(Master)ในการควบคมและสงการวตถทท�าการเปลยนแปลงสง

ตางๆและจดต�าแหนงแหงทของสงตางๆใหมนอกจากนการเกดขนของTheNewWorldofObjectน

ยงท�าใหเกดรปแบบของการใชชวตของผคนรปแบบใหมในยคของเทคโนโลยทท�าใหปจเจกชนสามารถทจะ

ท�าการผลตซ�าหรอท�าซ�าตนแบบตางๆในลกษณะของการสรางวาทกรรมแมกกาซนสถาปตยกรรมและ

อนๆเปนตน

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 10.3.2 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 10.3.2

ในแนวการศกษาหนวยท 10 ตอนท 10.3 เรองท 10.3.2

49 Ibid.

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-44 การวเคราะหการเมอง

ตอนท 10.4

พฒนาการใหมของเศรษฐศาสตรการเมอง

โปรดอานแผนการสอนประจ�าตอนท10.4แลวจงศกษาเนอหาสาระพรอมปฏบตกจกรรมในแตละเรอง

หวเรองเรองท10.4.1 เศรษฐศาสตรการเมองสเขยว

เรองท10.4.2เศรษฐศาสตรการเมองแนวอนาธปตย

เรองท10.4.3บทบาทของเศรษฐศาสตรการเมองในศาสตรของการศกษาดานอนๆ

แนวคด1. การศกษาเศรษฐศาสตรการเมองสเขยวเกดขนมาจากตความสงแวดลอมทมความแตกตาง

จากการตความแบบดงเดมเนองจากการวเคราะหเศรษฐศาสตรการเมองในอดตจะท�าการ

วเคราะหและน�าเสนอหลกการทเนนมนษยเปนศนยกลาง จงท�าใหมแนวคดและ

อดมการณทางสงแวดลอมขนมาใหม ฐานคดของเศรษฐศาสตรสเขยวทมการเปลยน

กระบวนทศนทางเศรษฐศาสตรการเมองทวเคราะหความสมพนธระหวางมนษยกบมนษย

มาเปนการวเคราะหความสมพนธมนษยกบสงแวดลอม โดยใหความสมพนธกบ

สงแวดลอมเปนส�าคญ

2. อนาธปไตยเปนแนวคดทมความคลายกบพวกสงคมนยมในเรองของการคดคานทนนยม

และเหนดวยในเรองทวาควรใหสวนรวมเปนเจาของปจจยการผลต แตพวกอนาธปไตย

เชอวามนษยมธรรมชาตทจะรวมมอกนอยางสนตเรามประสทธภาพโดยความเขาใจและ

มสมาชกไดโดยไมจ�าเปนตองใชอ�านาจบงคบจากรฐถงแมวารฐนนจะเปนรฐสงคมนยม

กตามการไมไวใจรฐเปนสวนหนงของพวกเสรนยม

3. บทบาทของเศรษฐศาสตรการเมองในศาสตรของการศกษาดานอนๆ ในปจจบนนการ

วเคราะหเศรษฐศาสตรการเมองมการวเคราะหทมความหลากหลายในการวเคราะหตความ

มากกวาการวเคราะหระบบทนนยมแบบดงเดม จงท�าใหแนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง

ไดขยายไปเกยวของสมพนธกบสาขาวชาอนอนไดแกแนวคดสถาบนแนวคดวฒนธรรม

การวเคราะหชมชนทองถนเปนตน

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-45แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง

วตถประสงคเมอศกษาตอนท10.4จบแลวนกศกษาสามารถ

1.อธบายแนวคดเศรษฐศาสตรการเมองสเขยวได

2.อธบายแนวคดเศรษฐศาสตรการเมองแนวอนาธปตยได

3.อธบายบทบาทของเศรษฐศาสตรการเมองในศาสตรของการศกษาดานอนๆได

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-46 การวเคราะหการเมอง

เรองท 10.4.1 เศรษฐศาสตรการเมองสเขยว

การศกษาเศรษฐศาสตรการเมองสเขยวเกดขนมาจากการตความสงแวดลอมทมความแตกตาง

จากการตความแบบดงเดมเนองจากการวเคราะหเศรษฐศาสตรการเมองในอดตจะท�าการวเคราะหและ

น�าเสนอหลกการทเนนมนษยเปนศนยกลาง จงท�าใหมแนวคดและอดมการณทางสงแวดลอมขนมาใหม

ฐานคดของเศรษฐศาสตรสเขยวทมการเปลยนกระบวนทศนทางเศรษฐศาสตรการเมองทวเคราะหความ

สมพนธระหวางมนษยกบมนษยมาเปนการวเคราะหความสมพนธระหวางมนษยกบสงแวดลอมโดยใหความ

สมพนธกบสงแวดลอมเปนส�าคญโดยเสนอใหเปลยนParadigmShiftไปสนเวศวทยานยมซงสอนวา50

1.ทรพยากรธรรมชาตมปรมาณจ�ากดความสามารถในการดดซบมลภาวะมขดจ�ากด

2.ความเจรญทางเทคโนโลยมนษยควรใชเทคโนโลยอยางระมดระวงและความเจรญทางวตถตอง

เกดควบคไปกบจตใจ

3. การอนรกษทรพยากรธรรมชาตมความหมายอยางยงตอการสงมอบมรดกธรรมชาตไปสคน

รนหลง

4.เปาหมายสงสดของการปรบเปลยนระบบคอตองสรางความยงยนทางนเวศขนมา

เศรษฐศาสตรการเมองสเขยวเปนแนวคดทตงอยบนฐานอดมการณทมองธรรมชาตในรปแบบใหม

ทไมไดมองวา มนษยเปนนายเหนอสรรพสงตาง ๆ ในโลกน เพอสนองความตองการของมนษยเปนหลก

มนษยในฐานะทตองอาศยอยในโลกแหงน ดงนนมนษยจงเปนสวนของสงชวตทงหลายทอยบนโลกน

นอกจากนมมมองของโลก โดยการมองวาโลกเปนสงมชวตทมชวตจตใจดงนนจงควรดแลรกษาโลกอยาง

จรงจงเรมเกดขนในศตวรรษท19จากกลมนกคดแนวโรแมนตคในยโรปทมองเหนถงผลเสยของการปฏวต

อตสาหกรรมทท�าใหมนษยขดรดทรพยากรธรรมชาต นกคดโรแมนตคกลมนมองวามนษยควรปรบความ

สมพนธกบธรรมชาตเสยใหมนอกจากนกวฝายโรแมนตคสรางภาพโลกธรรมชาตทสะอาดบรสทธมคณคา

ทงในแงศลธรรมและสนทรยะเปนโลกทความสมพนธระหวางมนษยกบธรรมชาตในลกษณะของการผสม

กลมกลนโดยไมถกท�าลาย โดยเปนการโตแยงในประเดนของสงทเปนโลกธรรมชาตทตองการใหโลกธรรม

ชาตเปนตวของธรรมชาตเองโดยทไมใหมนษยเขาไปแตะตองหรอใชประโยชน51

นเวศนยมของครงหลงศตวรรษท 20 เรมมหนงสอทออกมาแสดงความคดเหนถงความเปราะบาง

ของโลกในโลกนเวศวทยาและเรยกรองใหทบทวนสงทเคยสงสยกนโดยไมมขอสงสยของความเจรญกาวหนา

ทางวทยาศาสตรในหนงสอของคารสนชใหเหนถงอนตรายของยาฆาแมลงโดยกระแสทท�าใหเกดส�านกทาง

ดานสงแวดลอมอยางกวางขวางมากทสดคอขอจ�ากดของการเจรญเตบโตซงรจกกนในนามของ“Theclub

50ปรชา เปยมพงศสานต. (ม.ป.ป.).นเวศเศรษฐศาสตรและนเวศวทยาการเมอง.ศนยเอกสารวชาการโครงการต�าราวจย

ล�าดบท4.กรงเทพฯ:คณะเศรษฐศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

51สมเกยรตวนทนะ.(2552).อดมการณทางการเมองรวมสมย.กรงเทพฯ:ส�านกพมพอกษรขาวสวย.

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-47แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง

ofTheRome”โดยผเขยนใชคอมพวเตอรในการค�านวณอนาคตความอยรอดของมนษยโดยดจากการเพม

ของจ�านวนประชากรกบการใชทรพยากรธรรมชาตจากการค�านวณของหนงสอเลมดงกลาวนท�าใหเกดความ

ตระหนกวาแบบแผนการพฒนาเศรษฐกจและธรรมชาตทมนษยท�าอยในปจจบนน52

มงานหลายชนทแสดงถงวกฤตการณทางนเวศและในทสด และท�าใหเกดการตงค�าถามทวา

อตสาหกรรมนยม เปนสงทดทสดจรงหรอไม โดย โจนาทอนพอรรด53 สรปการเมองในยคอตสาหกรรม

ไววา

“การเมองยคอตสาหกรรมนยม ไมวาจะเปน ซายหรอขวา หรอตรงกลาง เปรยบไดกบถนน

3 ชองจราจร ซงแตละชองมพาหนะคนละแบบแตกม งไปทางเดยวกน กลาวคอ ทงทนนยมและ

คอมมวนสตตางกท มเทเพอความเจรญเตบโตทางอตสาหกรรม การขยายตวของปจจยการผลต

จรยธรรมมงเพอความเจรญกาวหนาทางวตถ เพอตอบสนองความตองการของมนษย และความ

ตองการทางเทคโนโลย โดยทไมมอะไรมาขดขวางได ทงทนนยมและคอมมวนสต ตองการจะเพม

การรวมศนยอ�านาจของรฐเขาสสวนกลางของรฐและระบบราชการขนาดใหญทสามารถประสานทก

ภาคสวนของสงคมดวยเหตผลทางเศรษฐศาสตรอยางโง ๆ”

การพดถงเรอง “ความยตธรรมทางสงแวดลอม” มมากขน (environmental justice) ซงม

ตนก�าเนดมาจากการเคลอนไหวทางสงแวดลอมในสหรฐอเมรกาและแนวคดนไดแพรกระจายมายงฝงยโรป

ตะวนตกดวย มองจากแนวคดแบบ red–greens (อยางเชน พรรคกรนในยโรป) ความยตธรรมทาง

สงแวดลอมมความหมายหลายอยางพรอมๆกน54

ความยตธรรมตอสงแวดลอมและระบบนเวศโดยการพทกษรกษาทรพยากรธรรมชาตเชนดนน�า

ปาฯลฯ

การแบงทรพยากรธรรมชาตอยางเปนธรรมในความหมายของการเขาถงทรพยากร เชน ทดน น�า

พนทสเขยว

การแบกรบภาระทางสงแวดลอมอยางเปนธรรม เชน ปลอยมลพษ ใหคนยากจน แตตวเองอย

ทามกลางธรรมชาตกลาวไดวาแนวคดของอดมการณแบบนเวศนยมเปนแนวคดทมองธรรมชาตเปนลกษณะ

องค ทเปนไปในลกษณะสหวทยาการทเหน เปนทแนชดแลววา แนวคดทฤษฎและยทธศาสตรการพฒนา

แบบกระแสหลก (mainstreamdevelopment) ทเราปฏบตกนมาหลายสบป ไดน�าเราไปสความหายนะ

หลายๆดานถาเรายงคงด�าเนนหนทางนตอไปในอนาคต เรากจะตองพบกบความหายนะมากขน ไมวาจะ

เปนการท�าลายลางสงแวดลอมและธรรมชาตการลมสลายของโลกชวต(life–world)ของประชาชนสวนใหญ

ทมชวตอยอยางทกขยาก ดงนนจงมความจ�าเปนอยางยงทเราจะตองนกถงการปรบเปลยนอนาคตของเรา

52 เพงอาง.53 เพงอาง. 54ปรชาเปยมพงศสานต.นเวศเศรษฐศาสตรและนเวศวทยาการเมอง.อางแลว.

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-48 การวเคราะหการเมอง

ทจะตองมการสรางจนตนาการแบบใหมเกยวกบแนวคดทางดานสงคมสงแวดลอมและเศรษฐกจทจะท�าให

เกดความสขสมบรณ(welfare)และความยตธรรม(justice)แกบานเมองและชมชนของเรา55

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 10.4.1 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 10.4.1

ในแนวการศกษาหนวยท 10 ตอนท 10.4 เรองท 10.4.1

เรองท 10.4.2 เศรษฐศาสตรการเมองแนวอนาธปตย

อนาธปไตยเปนแนวคดทมความคลายกบพวกสงคมนยมในเรองของการคดคานทนนยมและเหน

ดวยในเรองทวาควรใหสวนรวมเปนเจาของปจจยการผลตแตพวกอนาธปไตยเชอวามนษยมธรรมชาตทจะ

รวมมอกนอยางสนต เรามประสทธภาพโดยความเขาใจและมสมาชกได โดยไมจ�าเปนตองใชอ�านาจบงคบ

จากรฐถงแมวารฐนนจะเปนรฐสงคมนยมกตามการไมไวใจรฐเปนสวนหนงของพวกเสรนยม56

แนวคดอนาธปไตยกบแนวคดมารกซสต มความเปนปฏปกษตอกนมาในทางประวตศาสตร โดย

นกอนาธปไตยคนส�าคญนนไดแกบาคนนไดสรางงานเขยนไวชวงปลายศตวรรษท19ซงไดท�าการวพากษ

แนวคดของมารกซสตไววาคนใชแรงงาน ไมสามารถน�าอ�านาจรฐ (StatePower)มาใชในการปลดปลอย

ตนเองได ดงนนเราจงควรตองท�าลายรฐทงใหสนซาก ซงนกอนาธปไตยร นหลงไดหนมาใชวธ “การ

โฆษณาชวนเชอโดยผานการกระท�า” (propaganda of the deed) ซงบอยครงทเปนปฏบตการโดยใชวธ

ลอบสงหาร(assassination)หรอการกอการราย(terrorism)เพอปลกเราใหเกดการลกฮอขนของมวลชน

(massuprisings)ในชวงตนศตวรรษท20พวกทยดถอในแนวคดอนาธปไตย-สหการนยม(anarchosyn

icalists)ตางเชอวาลทธสหภาพแรงงานทเนนตอสแบบยนหยดหวชนฝา(militanttradeunionism)จะ

พฒนาไปสการปฏวตอนเนองมาจากผลของตรรกะการตอสทางชนชนททวความรนแรงมากยงขนตวมารกซ

เอง(และตอมาLenin)ไดชใหเหนวาในการสรางสงคมนยมนนจ�าเปนตองเปลยนแปลง“รฐ”ในเชงปฏวต

(revolutionarytransformationof thestate)และในทสดรฐทวางอยบนฐานของชนชนกจะตองเหอดหาย

ไป(witheringawayofthestatebasedonclass)57หลกการพนฐานของอนาธปตยทส�าคญคอ58

55สมเกยรตวนทนะ.อางแลว.56วทยากรเชยงกล.(2555).ปรชญาการเมอง เศรษฐกจ สงคม.กรงเทพฯ:สายธาร.57 เพงอาง.58จตรกรโพธงาม.(ม.ป.ป.).NEWANARCHISMอนาธปไตยและCivilDisobedience“อารยะขดขน”หรอ“อนารยะ

ขดขน”. เอกสารประกอบการบรรยายการวเคราะหอดมการณทางการเมองในปจจบน เราจะใหความส�าคญอยางสงแกอดมการณ

ทเรยกวา New Anarchism เพราะอะไร?.ม.ป.ท.

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-49แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง

ตอตานอ�านาจรฐ

เพอระบอบธรรมชาต

ตอตานการครอบง�าทางศาสนา

เนนระบบเศรษฐกจเสร

กลาวไดวาเมอพดถงแนวคดโดยทวไปแลวอนาธปตยถกวพากษวจารณอยางรนแรงและถกปฏเสธ

จากเสรนยมใหมและแนวคดของกลมมารกซสตโดยอนาธปตยถกนยามไปในความหมายของความรนแรง

ความวนวายและความไมมระเบยบแบบแผนหรอนกคดทอยในกลมของพวกโรแมนตคกจะถกมองวาเปน

นามธรรมและเพอฝนซงในความเปนจรงแลวอนาธปตยเปนแนวคดทยนยนอยเพอสงทส�าคญดงน59

เพอตอตานความรนแรง

ตอตานการถกกดข

ตอตานการหาประโยชนไมถกตอง

ปฏรปการปกครองทกรปแบบมาเปนการปกครองแบบไมมรฐทใหประชาชนเขามามสวนรวม

นอกจากนพวกอนาธปไตยไดวพากษพวกมารกซสตวาในทางปฏบตพวกมารกซสตมแนวโนมทจะ

ปฏบตตอรฐในฐานะ “เครองมอ” (instrument)ทสามารถเขาไปรบชวงตอ แลวน�ารฐไปใชประโยชนเพอ

บรรลเปาหมายในการสรางสงคมนยมแตพวกอนาธปไตยมไดมองรฐวาเปนเพยงอปกรณชนดหนง(atool)

ทจะสามารถน�าไปใชท�าอะไรกไดส�าหรบพวกอนาธปไตยแลวไมวารฐจะอยในก�ามอของใครกตามรฐจะเปน

อยางอนไปไมได เวนแตจะเปน “เครองมอในการกดข” (instrument of oppression) เทานน ซงจาก

ประสบการณของรฐทอยในก�ามอของสตาลน ไดพสจนใหเหนแลววา ค�าวพากษของพวกอนาธปไตยนน

ถกตองกลมนกคดนกอนาธปไตยทส�าคญนนไดแก60

1. วลเลยม กอดวน (William Godwin ค.ศ. 1756-1836) เปนนกปรชญาชาวองกฤษเชอวาเมอ

มนษยเกดมานนมนษยมจตใจทวางเปลาและสามารถไดรบการศกษาทดและมเหตผล สามารถยบยงชงใจ

เลอกท�าดไมท�าชวได เมอใหการศกษาอยางถกตองมนษยจะมเหตผลท�าใหการปกครองของรฐไมจ�าเปน

ความขดแยงทงหลายในสงคมจะแกไขไดเมอมค�าอธบายและการใชเหตผลตดสน

2. โจเซพ ปแอร พรดอง (Joseph Pierre Proudhon)นกคดนกปฏรปการเมองชาวฝรงเศสหนง

ในผกอตงคตอนาธปไตยเปนนกคดคานนายทนใหญและเชอวาระบบทนนยมสามารถจะไดรบการปรบปรง

แกไขใหดขนไดดวยการรวมมอรวมใจ ชวยเหลอจากคนรวยและรฐบาลทฉลาดความคดทางปรชญาของ

พรดองปรากฏอยในหนงสอTheSystemofEconomicContradictionsorthePhilosophyofPov-

ertyภายใตวลทมชอเสยงของเขาคอ“ทรพยสนคอการโจรกรรม” (Property is theft)พรดองถกมารกซ

โจมตวาเปนพวกอนาธปไตยนายทนนอยและสงคมนยมยโทเปยกลมพรดองเปนกลมพายแพกลมมารกซ

ในการประชมสากลครงท1(FirstInternational)

59RichardWolfl,andStephenResnick.(1987).Economics: Marxian Versus Neoclassical.Baltimore:The

JohnsHopkinsUniversityPress.

60วทยากรเชยงกล.อางแลว.

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-50 การวเคราะหการเมอง

3. แมกซ สไตเนอร (Max Stirner ค.ศ. 1806-1856)ผเขยนหนงสอเรองTheEgoandItsOwn

เสนอวามนษยแตละคนเปนพลงโดยเอกเทศของตนเองกฎของมนษยคอผลประโยชนสวนตวมนษยจงควร

เปนอสระและท�าตามใจปรารถนาซงจะตรงกนขามกบรฐทปฏเสธไมยอมใหความปรารถนาของมนษยแตละ

คนด�าเนนไปจนเกดผล เขาคดวาถาไมมรฐเขามายงเกยวความขดแยงระหวางมนษยแตละคนจะมไมมาก

เพราะตางคนมความเปนหนงเดยวไมเหมอนผอน ฉะนนแตละคนจงพยายามแยกเปนสวนตว หรอจะมา

รวมกนอยโดยสมครใจและคงอยเฉพาะเทาทตวบคคลตองการซงถกจดเปนนกอนาธปตยแบบปจเจกชน

4. ปเตอร โครพอตกน (Peter Kropotkin ค.ศ. 1842-1921)เปนเจาชายรสเซยไดรบการศกษาจาก

สถาบนเจานายชนสงจบราชการมาเปนทหารมาแตเขาปฏเสธฐานนดรเจาและลาออกจากกองทหารมามาเปน

นกวชาการ เขารวมกบขบวนการปฏวตจนถกจบ หนจากการคมขงไปอยองกฤษและยโรปและเขยนหนงสอ

ทฤษฎอนาธปตยนยม ในหนงสอดงกลาวทวาดวยการชวยเหลอซงกนและกน (MutualAid) ไดคดคาน

ทฤษฎของชารลดารวนทมองโลกเปนเวทของการตอสเพอความอยรอดของสตวชนดเดยวกน โดยเขาอาง

สตวชนดตางๆทเขาพบในไซบเรยวาโดยพนฐานทางธรรมชาตสตวชนดเดยวกนจะชวยเหลอซงกนและกน

ทงในระดบครอบครวและระดบกลม เพอตอสกบธรรมชาตรอบตว สตวทชวยเหลอกนจะมโอกาสรอดชวต

มากกวาสตวประเภททอยโดดเดยว และตอสในสายพนธเดยวกน เปนพนฐานของสงคมรวมถงสงมชวตท

เรยกวามนษย โดยปราศจากการบงคบมนษยอยากรวมกลมเปนสงคมเพอชวยเหลอสนบสนนกนและกน

ใหเขมแขงเพมขนโดยเขายกตวอยางสมยกลางมาสนบสนน

อนาธปตยคดคานคตเสรนยมทอธบายเรองความจ�าเปนของรฐโดยมองวาสงคมสามารถอยไดโดย

เฉพาะธรรมชาตแลว มนษยชวยเหลอซงกนและกน สวนรฐเปนสถาบนทสรางขนมาภายหลง การทคนเรา

แลกเปลยนกนโดยสมครใจเพอเปนประโยชนกบทกฝายไมใชเกดจากการเหนประโยชนสวนตวของมนษย

เพยงอยางเดยวอยางทพวกเสรนยมอธบายแตเกดจากความปรารถนาทจะชวยเหลอซงกนและกนอนหมายถง

ความหวงดตอผอนซงไมใชจ�ากดเฉพาะเรองเศรษฐกจเพยงเทานนดวยการชวยเหลอซงกนและกนชวตทาง

สงคมจงเปนไปไดโดยไมตองมรฐอนาธปตยปฏเสธรฐเพราะเหนวาการใชอ�านาจของบคคลอนตอบคคลอน

เปนการเอารดเอาเปรยบและปฏเสธความเปนมนษย

5. มคเฮล บาคนน (Mikhail Bakunin ค.ศ. 1814-1876)นกคดและนกปฏวตชาวรสเซยรวมสมย

กบคารลมารกซ ผคดคานลทธคอมมวนสตและมารกซ ดวยเหตผลทวาลทธคอมมวนสต รวมอ�านาจทก

ชนดของสงคมเขาสรฐและลงทายดวยการรวมกรรมสทธไวกบรฐซงเขาเหนวาจะมชนชนหนงไดผลประโยชน

จากการใหคงมรฐเสมอ และในกรณของรฐคอมมวนสตคอชนชนรฐบาล เขาเหนวาจะตองการปฏวต

สงคมนยมโดยใหปจจยการผลตเปนของสวนรวมประสบความส�าเรจ ตองลมเลกสถาบนรฐทนท และให

ประชาชนเขามารวมกลมกนโดยตรงผานสมาคมหรอชมชนขนาดยอม

6. ยอรช ซอเรล (Georges Sorel ค.ศ. 1847-1922)เสนอการจดระบบเศรษฐกจแบบซนดกาลลสต

(Syndicalism)คอใหโอนกรรมสทธจากปจเจกชนไปสสหภาพแรงงานของโรงงานแตละแหงใหคนงานเปน

เจาของรวมกน รวมทงจดการบรหารจดการและแบงปนผลประโยชนกนเอง เทากบคนงานใหตวเอง และ

โรงงานตางๆกจะตดตอแลกเปลยนผลผลตซงกนและกนโดยไมตองมรฐการวางแผนจากสวนกลาง

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-51แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง

กลาวไดวาแนวคดอนาธปไตยมการตความตางกนนบตงแตพวกทนยมสนตวธและปจเจกนยมไป

จนถงพวกทนยมความรนแรงและมแนวโนมไปทางคอมมวนสตอนาธปไตยแบงไดเปนแขนงใหญ61คอ

1)สนบสนนการกลบไปสระบบผผลตอสระขนาดเลกท�าการผลตแบบพงตวเองตามธรรมชาต

และคาขายแบบแขงขน

2)สนบสนนใหกจกรรมทางสงคมเศรษฐกจทงหลายขนอยกบชมชนสหกรณ

3)สนบสนนใหมการจดการจดองคกรทางสงคมและเศรษฐกจการจดการและการด�าเนนการ

ตางๆใหขนกบสหภาพแรงงาน

4)สนบสนนการเปลยนไปสสงคมคอมมวนสตอยางรวดเรว โดยใหยกเลกรฐ และน�าระบบ

กรรมสทธรวมกนอยางอสระมาใช(freecollective)

5)ปฏเสธสถาบนศาสนาและแมกระทงสถาบนแตงงาน

6)เนนการใชจรยธรรมทางสงคมระดบสงและกฎของการบรจาคเปนเครองมอในการควบคม

ความสมพนธทางสงคมและการด�าเนนการทางเศรษฐกจ

พวกอนาธปไตยเสนอภาพสงคมอนาคตวาการทจะพฒนาไปสการเปนสงคมทปราศจากการกดข

ขดรดและความไมเสมอภาคและจะเปนสงคมทมเหตผลหรอธรรมชาตมากกวาสงคมอนๆทปรากฏอย

โดยจะมการกระจายของผลผลตอยางยตธรรมประชาชนมสทธและเสรภาพอยางเตมทโดยไมตองมรฐบาล

ซงขอเสนอของสงคมทดของอนาธปตยนนมความแตกตางกนไปเนองจากในแตละสงคมมความแตกตางกน

โดยนกคดแตละคนไดน�าเสนอสงคมทดไวดงน62

1)พรดอง เสนอแนวทางMutuallism (คตการพงพาซงกนและกน) ใหปจเจกชนหรอกลม

เกษตรกรรายยอยกลมชางฝมอเปนเจาของปจจยการผลตและไดรบผลตอบแทนจากแรงงานของตนเอง

เตมท

2)บาคนนเสนอแนวทางCollective(คตรวมหม)ซงเรยกรองใหคนงานรวมตวเปนองคกร

ขนาดใหญในการเปนเจาของและผควบคมปจจยการผลต เพอทแตละคนจะไดรบผลตอบแทนการท�างาน

อยางยตธรรม

3) โครพอตกนเสนอแนวทางCommunism(คตประชานยม)สนคาทางวตถทกอยางจะตอง

เปนกรรมสทธรวมกนของประชาคม (คอมมน) และประชาคมระดบทองถนจะเปนผจดสรรวาจะตองสนอง

ความตองการของสมาชกอยางไร

ในปลายศตวรรษท20กระบวนการโลกาภวตนก�าลงแผขยายไปอยางรวดเรวทวโลกประเทศตางๆ

ตองตกอยภายใตการรกรานทางเศรษฐกจของสหรฐอเมรกา บรรษทขามชาตและทนนยมโลก เปนการ

ลาอาณานคมแบบใหมลาสด ในศตวรรษท 21 การสรางจกรวรรดครองโลกแบบใหมน จะด�าเนนไปอยาง

เขมขนมากขน การครอบง�าของโลกานยมจะปรากฏอยางรนแรงทกวงการอธปไตยทางเศรษฐกจจะสญสน

61ชมรมศกษาผลงานวทยากรเชยงกล.(2558).anarchism–คตอนาธปไตย.สบคนเมอ20มนาคม2560,จากhttps://

witayakornclub.wordpress.com/2008/04/18/anarchism/.62วทยากรเชยงกล.อางแลว.

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-52 การวเคราะหการเมอง

โดย“เศรษฐกจพนบาน”และ“วฒนธรรมทองถน”อาจจะถกท�าลายภายใตสถานการณดงกลาวอดมการณ

NEWANARCHISMซงอนาธปไตยแบบใหมไดถกน�ามาใชในการตอตานการครอบง�าระดบโลกทกรปแบบ

ซงจะพบวาในศตวรรษท 19-20ลทธอนาธปไตยไมคอยมบทบาทเทาใดส�าหรบการเคลอนไหวทางการเมอง

นอกจากนนความคดเกยวกบระบบเศรษฐกจสงคมแนวอนาธปตยกไมไดรบความสนใจเหมอนกบแนว

สงคมนยมแตANARCHISMในศตวรรษท21อดมการณอนาธปตยกยงทรงพลงอยในฐานะทชใหเหน

ความเลวรายของอ�านาจทางการเมองทครอบง�าสงคม63

ในปจจบน “ลทธอนาธปไตย” เรมมามความส�าคญอกใน “ขบวนการเคลอนไหวสงคมแนวใหม”

(NewSocialMovement)เชนขบวนการนกศกษาสตรนยมขบวนการสงแวดลอมขบวนการตอตานการ

ครอบง�าของตางชาต การตอตานลทธบรโภคนยมและอตสาหกรรมนยมในศตวรรษท 21 อดมการณ

อนาธปตยกลายมาเปนพลงตอตานอ�านาจครอบง�าทส�าคญๆโดยมความเหนจากสงตางๆดงน64

1. แมมความเจรญเกดขนแตชองวางระหวางโลกตะวนตกกบกลมประเทศทก�าลงพฒนากยงมมาก

2. โลกาภวตนไมสามารถแกไขปญหาความยากจนของโลกทก�าลงพฒนาไดเลย

3. บรรษทขามชาตก�าลงสรางจกรวรรดใหญเพอครองโลกและเปนตนตอของการท�าลายสงแวดลอม-

โลกรวมทงขดรดแรงงานผยากไรทวโลก

กลาวไดวาในชวงของการเปลยนศตวรรษจาก20ไปส21กระบวนการ“โลกาภวตน”ก�าลงขยาย

ตวอยางรวดเรว เราไดเหนการประทวงของกลมพลงตาง ๆ เกดขนทหลายมมเมองของโลก จงท�าใหกลม

ตาง ๆ ลกขนมาตอตานโลกาภวตนทมาในรปแบบของการขดรดขององคกรตางๆ ในฐานะทเปนองคกร

ขามชาต ซงขอเสนอแนะของส�านกอนาธปไตย ในเรองของการจดการเรองสงคมการเมอง เศรษฐกจ ใน

ยคของโลกาภวตนดงน

1. ในดานสงคมการเมองนนไดน�าเสนอมมมองตาง ๆ กลมอนาธปไตยน�าเสนอ สงคมไรชนชน

ประชาธปไตยโดยตรง จดองคกรแบบประชาคม กระจายอ�านาจอยางกวางขวาง เนนการมสวนรวมของ

ประชาชนในทางการเมองอยางเตมท

2.ระบบเศรษฐกจแนวอนาธปไตยเปนไปในรปแบบของระบบสหกรณ ทตองใชแรงงานรวมหม

ระบบกรรมสทธสวนรวมการสรางชมชนสเขยวขนาดเลก ระบบการจดการเศรษฐกจพงตนเอง ตอบสนอง

ความตองการขนพนฐานของชวตมนษยและมการแลกเปลยนสนคาบรการอยางยตธรรมและเทาเทยม

3.ในดานของระบบนเวศไดเสนอปรชญาในรปแบบของอนาธปตยนเวศวทยาทเนนมนษยกบ

ธรรมชาตเปนหนงเดยวกน มความสมพนธทเกยวของสมพนธกน ระบบเศรษฐกจจะตองไมเปนไปเพอ

เบยดเบยนธรรมชาตการจดการระบบเศรษฐกจสงคมตองสอดคลองและเปนไปเพออนรกษทรพยากรธรรมชาต

เปนส�าคญ

63จตรกรโพธงาม.อางแลว.64 เพงอาง.

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-53แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง

ในปจจบนเนองจากระบบทนนยมเจรญกาวหนา และไมสามารถทจะหยดได แนวคดอนาธปตย

สมยใหมไดถกน�าไปใชในระบบองคกรธรกจโดยถกมองวาการกาวไปสสงคมอนาธปไตยการพฒนาทเปน

ไปไดและการเตบโตของรปแบบการพฒนาแบบอนาธปตยในการจดการองคกรในสงคมทนนยมไดมการตง

ค�าถามถกเถยงเกยวกบจดยนของอนาธปไตยทส�าคญคอการไมเอารฐบาลและการไมเอารปแบบการปกครอง

ซงท�าใหเกดการตงค�าถามวาอนาธปไตยจะสามารถบรหารองคกรโดยปราศจากผน�าและไมมการปกครองได

อยางไรซงอนาธปไตยบอกวาสามารถท�าไดมกญแจทส�าคญคอเราตองขามพนโลกของโลกทนนยมและกลบ

ไปมองรปแบบของการท�างานทไมใชทนนยมซงจะเหนไดจากขอเสนอในงานวจยของTimeBankSurvey,

และHousehouldsWorkPracticeSurveyทเนนวาการท�างานในระดบครอบครวและชมชนนนจะเนน

ในเรองของการไมมเหตผลทางเศรษฐกจแตจะเนนในเรองของความรกความสขและความเพลดเพลนซง

จะเปนแรงจงใจทจะตอสกบการถกควบคมซงจะสามารถมองเหนไดในสายตาของอนาธปไตย65

ความเปนไปไดของการพฒนาและการเตบโตบนกรอบของการท�างานแบบอนาธปตยและการจดการ

ทท�าในรปแบบของครอบครวและชมชน ซงจะตองค�านงถงอปสรรคของการท�างานในรปแบบดงกลาวท

สามารถพบไดในกรณตวอยางในองกฤษคอ66

- การไมมเงนทจะสามารถซอเครองมอหรออปกรณในการท�างานดวยตนเอง

- ขอจ�ากดทางสงคมในการทจะขอความชวยเหลอ

- ไมมทกษะและประสบความส�าเรจจากการท�างานไมประจ�า

- สญเสยความมนใจในตนเองทจะชวยเหลอผอน

- เวลาทคดถงในเรองของการท�างานทไมตองแลกเปลยนในเรองของเงนนอกสงคมนอก

ครอบครวกฎของสงคมอนจะคดวา“เราอยอยางเปนภาระของผอน”

- ยงคงเอาประโยชนจากผอน

RichardJ.WhiteและColinC.Williamsมองวาดวยระบบคดดงกลาวท�าใหคนคดวาตนเอง

ไมมทางเลอกและอยในสงคมทมความลบซบซอนหาทางออกไมไดจงท�าใหมองวาระบบทนนยมเทานนทจะ

สามารถเปนทางออกไดแตในความเปนจรงเราตองเขาใจวาแททจรงแลวเรามทางเลอกอนและสงคมทนนยม

ทครอบคลมเรานนแททจรงแลวมนมาจากการโฆษณาประชาสมพนธวาเราอยในสงคมของทนนยมเสรเทานน

ท�าใหเราไมเหนการท�างานในรปแบบอนในงานวจยนไดยกตวอยางของกลมคนในNewYorkทท�างานอย

บนฐานของทองถนและชมชนในรปแบบของระบบเศรษฐกจทเนนการประสานความรวมมอในรปแบบของ

เศรษฐกจแบบสมานฉนท ทเนนในเรองของคณคาของผลประโยชนสาธารณะมากกวาทจะเนนในเรองของ

คณคาทางเศรษฐกจคอแทนทจะมงไปทการแขงขนพวกเขาสรางวฒนธรรมและชมชนสหกรณในลกษณะ

ของการผสานความรวมมอมากกวาการแบงแยกตวเราจากผอนขบเคลอนในเรองของวฒนธรรมชมชนและ

65RichardJ.White,andColinC.Williams.(2012).ThePervasiveNatureofHeterodoxEconomicSpaces

ataTimeofNeoliberalCrisis:Towardsa“Postneoliberal”AnarchistFutureinthe radical Journal of grophy.Volume

44,Issue5November2012.pp.1625–1644.66 Ibid.

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-54 การวเคราะหการเมอง

สงแวดลอมแทนทจะมงไปสวฒนธรรมทเปนภาพใหญ และใหความส�าคญกบชวตของมนษยในสงคม และ

เศรษฐกจและความยตธรรมทางสงแวดลอมมากกวาเรองของผลประโยชน”

รปเศรษฐกจรปแบบใหมบนกรอบของการท�างานในสงคม หลงทนนยมเสร เรมเกดขนในรปแบบ

ของการกระตนการท�างานในระดบทองถน และการน�าเสนอลกษณะของเศรษฐกจทจะบรรเทาปญหาความ

แตกแยกในสงคมและการกลบมาของประชาธปไตยแบบมสวนรวม ดงนน รปแบบเหลานจงถกน�ามาใชใน

การจดการองคกรทอย บนพนฐานของการเขาใจในเรองของชวต และการมองวาระบบเศรษฐกจนนม

ปแบบเดยวทตายตวนนเปนสงทตายไปแลวสงเหลานทเสนอมานนไมไดเสนอขนมาเพออนาคตแตเสนอขน

มาเพอการปฏรปในชวงเวลาของชวตเราเปนตน

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 10.4.2 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 10.4.2

ในแนวการศกษาหนวยท 10 ตอนท 10.4 เรองท 10.4.2

เรองท 10.4.3 บทบาทของเศรษฐศาสตรการเมองในศาสตร

ของการศกษาดานอน ๆ

1. บทบาทของเศรษฐศาสตรการเมองกบทฤษฎสถาบน ในแนวคดของเศรษฐศาสตร มกจะพบ

ค�าวาปจจยทไมใชเศรษฐกจ(Non-economicFactors)อยเสมอเกยวพนกบสงคมการเมองและจตวทยา

เปนตนถงแมวาปจจยเหลานจะมความสมพนธกบเศรษฐกจและมผลกระทบโดยตรงหรอทางออมกตามแต

นกเศรษฐศาสตรมกจะกลาววา เรองเหลานไมอยในขอบเขตการพจารณาของ “เศรษฐศาสตร” แนวคด

เชนนยอมหมายความวา เศรษฐศาสตรมขอบเขตทจ�ากดและแนนอน เรองหลายสงหลายอยางทอยนอก

ขอบเขตนนกเศรษฐศาสตรไมมหนาททจะไปวเคราะหแตอยางใด

ทามกลางพฒนาการของ “เศรษฐศาสตรกระแสหลก” เชนน (MainstreamEconomics) ไดม

แนวโนมบางอยางเกดขน เพอทจะแกไขจดออนบางประการในการวเคราะหโลกเศรษฐกจทเปนจรง เราอาจ

สรปไดวาในระยะหลง ๆนความสนใจในเรองทไมใชเศรษฐกจไดขยายตวมากขนพอสมควร ในหลกสตร

เศรษฐศาสตรของมหาวทยาลยหลายแหงทวโลกเราจะพบวาไดมการบรรจวชา“เศรษฐศาสตรสถาบน”เขาไป

ดวยในประเทศไทย มหาวทยาลยธรรมศาสตรและจฬาลงกรณมหาวทยาลยกมวชานเชนกน รวมทงวชา

อนๆทมลกษณะเนน“แนวสถาบนและโครงสราง”หรอการวเคราะหแบบระบบปรชญาของเศรษฐศาสตร

สถาบน(InstitutionalEconomics)มงไปยงการคนหาสจธรรม2ระดบคอ67

67 ปรชา เปยมพงศสานต. (2557). เศรษฐศาสตรการเมองและทฤษฎสงคมวพากษ. ขอนแกน: โรงพมพมหาวทยาลย

ขอนแกน.

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-55แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง

ระดบทฤษฎเศรษฐศาสตรสถาบนตองการทจะน�า“มต”อนๆในโลกเศรษฐกจและสงคมเขามาส

การวเคราะหทางทฤษฎใหมากขน ทฤษฎเศรษฐศาสตรบรสทธมลกษณะคอนขางเปนนามธรรมอยางมาก

(abstract theoretical scheme) ซงสามารถแกไขปญหาไดบางอยางหรอบางเรองเทานน นอกจากนน

ขอสมมตทางเศรษฐกจกมกจะมเบองหลงทเกยวพนกบปจจยตาง ๆ ของระบบสงคมเสมอ เศรษฐศาสตร

สถาบนตองการเจาะลกถงปจจยเหลาน

ระดบการวจย เศรษฐศาสตรสถาบนตองการวเคราะหโลกเศรษฐกจทเปนจรง ซงเปนผลผลตของ

ปจจยทางเศรษฐกจและปจจยทไมใชเศรษฐกจจดหนกของเศรษฐศาสตรสถาบนจะอยทการศกษาหาขอมล

เกยวกบปจจยทไมใชเศรษฐกจแลววเคราะหดวาปจจยเหลานมผลกระทบตอเศรษฐกจอยางไรหรอเกดจาก

การกระท�าของปจจยทางเศรษฐกจอยางไรบาง เปนทแนนอนวา การวเคราะหสถาบนทเปนจรงยอมตอง

สมพนธเชอมโยงกบการพฒนาเศรษฐศาสตรสถาบนทางดานทฤษฎ

ในภาคปฏบตพบวาถงแมวาในวงการนกเศรษฐศาสตรการวเคราะหแบบสถาบนจะมความส�าคญ

มากขนกตาม แตในภาคปฏบตเรากลบพบวาไมคอยจะมผใหความสนใจแกเรองเหลานเทาใดนก สาเหต

ส�าคญอาจจะเปนไปไดวา ในระบบเศรษฐกจสมยใหม ทงทนนยมและสงคมนยมมแนวโนมน�าแบบจ�าลอง

คณตศาสตรขนสง และแบบจ�าลองคอมพวเตอรมาใชมากขนในการแกไขปญหาเศรษฐกจและวางแผน

เศรษฐกจทงนเพราะวธการดงกลาวสะดวกดงายดเปนกลางไมเกยวกบการเมองโดยมขอสมมตทส�าคญ

คอ ระบบโครงสรางสถาบนดอยแลว เพราะฉะนนในการแกไขปญหาเศรษฐกจกควรเนนแตเฉพาะทาง

ดานเชงปรมาณซงเปนแบบทผน�าทางการเมองชอบวตถประสงคหลกคอตองการปรบปรงเพอใหระบบนม

ประสทธภาพดยงขน นบวาเปนเครองมอทางเชงปรมาณและแบบจ�าลองคอมพวเตอรนเปนเครองมอทดใน

การรกษาของเกาใหด�ารงอยถอวาระบบทเปนอยมนดแลวเราจะเหนวาบางทระบบของโซเวยตกมปญหาแต

ไมมนกเศรษฐศาสตรคนไหนกลาเสนอทจะเปลยนแปลงสถาบนนกเศรษฐศาสตรสถาบนนนมชวตและชะตา

กรรมไมคอยจะงอกงามนกไมวาจะเปนระบบทนนยมหรอสงคมนยมเพราะวาเสนอการแกไขปญหาครงใด

กพาดพงไปถงสถาบนของผมอ�านาจสถาบนของผลประโยชนทด�ารงอย ซงผมอ�านาจกคงไมอยากใหมการ

เปลยนแปลงใดๆทงสนเกยวกบเศรษฐกจในเชงสถาบนเพราะจะไปกระทบตอผลประโยชนของเขาสวนใน

โลกทสาม เชน ประเทศไทยจะเหนอยางชดเจนวา เศรษฐศาสตรสถาบนมบทบาทอยางแคบๆ อยในรว

มหาวทยาลยเทานนในวงการตางๆของภาคปฏบต เชนวงการธรกจและวงการของรฐบาลเศรษฐศาสตร

สถาบนไมมความส�าคญแตอยางใดเลยในการแกไขปญหาเศรษฐกจของประเทศ68

ปรชาเปยมพงศสานต69มองวาสวนดของทฤษฎคอมองทางดานหลกการเปนการเสรมขอคดและ

แนวคดของเศรษฐศาสตรNeo-classicalใหเหนความส�าคญของคนมากขนความส�าคญของการมองระบบ

มองโครงสรางมองพฤตกรรมมองคานยมและขอส�าคญโยงไปถงปญหามนษยธรรมในการเสนอปญหาเรอง

เกยวกบคนและปญหาสงคมและเปนการเตอนใจผบรหารประเทศวาการแกไขปญหาเชงปรมาณแลวไมเปน

68 เพงอาง. 69 ปรชา เป ยมพงศสานต. ความคดทางเศรษฐศาสตรการเมองของ ดร.ปรด พนมยงคใน ณรงค เพชรประเสรฐ.

(บรรณาธการ).(2543).ครบ 100 ป รฐบรษอาวโส ปรด พนมยงค.กรงเทพฯ:คณะเศรษฐศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-56 การวเคราะหการเมอง

ทนาพอใจกควรจะยกระดบการแกไขปญหาไปถงระบบเปลยนแปลงโครงสรางปฏรปใหญโตซงเมอพดถง

ปฏรปแลวNeo-classicaleconomicsกมขอบเขตจ�ากดในการศกษาและวเคราะหเพราะปญหาเศรษฐกจ

ตางๆลวนมสวนเกยวพนไปถงโครงสรางอ�านาจโครงสรางผลประโยชนซงจะตองใชทฤษฎของเศรษฐศาสตร

สถาบนนยมมาชวยนอกจากนการมองเศรษฐกจเมอพจารณาระหวางเศรษฐศาสตรบรสทธ(Neo-classical

รวมทงKeynesและPostKeynes)กบเศรษฐศาสตรสถาบนนยมวาความขดแยงกนหรอไมจะเหนไดวา

เศรษฐศาสตร 2 แนวคดนไมขดแยงกนตรงกนขามกลบสงเสรมซงกนและกน และมประโยชนอยางยงถา

น�าเอาแนวความคดทงสองอยางนมาผสมผสานกนในปจจบนในดานเศรษฐศาสตรสมยใหมกไดมงไปทางน

ไมวาเศรษฐศาสตรของอเมรกายโรปตะวนตกและในประเทศสงคมนยมเชนเดยวกนในระยะหลงๆไดม

การปรบปรงผสมผสานสองแนวคอเศรษฐศาสตรของประเทศสงคมนยมไดพยายามวพากษวจารณสถาบน

ของตนเอง วพากษวจารณพรรคคอมมวนสต วพากษวจารณนโยบายเศรษฐกจ วพากษวจารณระบบ

สงคมนยม(แตนกเศรษฐศาสตรเหลานจะวางงานไป)และอกดานหนงคอไดน�าNeo-classicalเขามาใชใน

การวางแผนเศรษฐกจสงคมนยมมากขนฉะนนเมอมองแลวเศรษฐศาสตรทงสองส�านกกจะมแนวโนมเขาหา

กนทางดานวชาการ สวนทางดานอดมการณจะมการขดแยงกนเลกนอยซงเปนเรองธรรมดามากจากแงมม

ของสถาบนท�าใหไดเหนมตใหมๆขนในโลกเศรษฐกจ

2. การศกษาเศรษฐศาสตรการเมองกบการวเคราะหชมชนปรชาเปยมพงศสานตไดเขยนบทความ

ลงในหนงสอเศรษฐศาสตรการเมอง(เพอชมชน)ถงหลกปรชญาเศรษฐศาสตรการเมองในความคดของปรด

พนมยงควาเศรษฐศาสตรการเมองหมายถงศาสตรทตงอยบนรากฐานของหลกการ4ขอดวยกนคอ70

1) เศรษฐศาสตรการเมองเปนเรองราวเกยวกบโครงสรางเศรษฐกจซงมหลายดานหลายมต

ดงนนจงตองมวธการวเคราะหทเนนการมองรอบดานมองภาพรวมทงหมด ดงจะเหนไดวาปรดพนมยงค

วเคราะหวาสงคมมนษยมองคประกอบ3อยางคอเศรษฐกจการเมองและทศนะทางสงคมซงนบเปนการ

วเคราะหภาพทงหมดทใหญโตมาก

2) เศรษฐศาสตรการเมองมองวา รปแบบความส�าคญระหวางกลมสงคมมหลายอยางแตท

ส�าคญทสดคอรปแบบของความขดแยงส�าหรบปรด พนมยงค เศรษฐศาสตรการเมองเปนเรองทเกยวกบ

ความขดแยงทางชนชนโดยเนนการศกษาผลประโยชนทแตกตางกนของชนชนทส�าคญๆของสงคมซงรวม

ไปถงความแตกตางกนทางดานวถชวต ทศนะ สงคม และอ�านาจ อทธพลมองจากแงนแลว ชนชนอ�านาจ

เปนเรองทอยตรงศนยกลางของการวเคราะหทางเศรษฐศาสตรการเมอง

3) สงคมทกสงคมจะมความขดแยงในระบบ ซงกอใหเกดพลงไดอะเลคตค (ประตการ)

อนเปนพลงทจะท�าใหสงคมเกดการเคลอนไหว เศรษฐศาสตรการเมองเปนเรองทเกยวกบพนธนาการทาง

เศรษฐกจและสงคมโดยยดปรชญาวาสรรพสงทงหลายยอมมการเปลยนแปลงตลอดเวลาระบบสงคมยอม

เปลยนจากระบบหนงไปสอกระบบหนงเสมอ

70 เพงอาง

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-57แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง

4) ในการวเคราะหเศรษฐศาสตรการเมอง ปรด พนมยงค ยนหยดในหลกการส�าคญทเรยก

กนวาจะตองท�าการวพากษสงทด�ารงอยจนถงทสด“วพากษ”หมายความวาตองท�าความเขาใจโดยเขาไปให

ถงรากถงโคนของปญหาเมอเขาใจแบบนแลวจะรไดวาตนตอของปญหาคออะไรสงทด�ารงอยกอใหเกดความ

ทกขยากแกมนษยอยางไร สงทพงปรารถนาควรจะเปนอยางไร มองจากแนวคด “วพากษ” แลวการ

เปลยนแปลงในทศนะของปรดพนมยงคไมใชการปรบปรงเลกๆนอยๆหากแตเปนการเปลยนแปลงแบบ

ถอนรากถอนโคนแบบพลกฟาพลกแผนดน

3. เศรษฐศาสตรการเมองส�านกวฒนธรรมชมชน ส�านกวฒนธรรมชมชนเปนส�านกเศรษฐศาสตร

การเมองอกส�านกหนงทมฐานการศกษาและการสรางองคความรอยางตอเนองในสงคมไทยหากเรายอนเวลา

กลบไป40ปทผานมาแนวคดเรองวฒนธรรมชมชนอยในชวงกอรปความคดตอสใหมพนททางทฤษฎความ

คดการถกเถยงวาจะเปนแนวทางในการขบเคลอนสงคมไดหรอไมอยางไร โดยแตในปจจบนตองยอมรบ

แนวคดเศรษฐศาสตรการเมองวาดวยวฒนธรรมชมชนเปนอกแนวคดหนงทเตบโตในวงวชาการดาน

เศรษฐศาสตรการเมอง เปนทยอมรบอยางกวางขวางในวงวชาการและการเคลอนไหวทางสงคม แนวคด

ประสบการณตวจรงจากพนของฉตรทพยนาถสภานกเศรษฐศาสตรการเมองไทยในปจจบนทมความสนใจ

และศกษาเรองเศรษฐกจชมชนอยางลกซง ฉตรทพย นาถสภามมตทศนหรอมมมองทางเศรษฐกจชมชนท

ละเอยดลกและชดเจนทงในดานรปธรรมและนามธรรมในดานรปธรรมเขาใหความส�าคญกบรปแบบปฏบต

ทเปนวถชวตของชาวบาน และในดานนามธรรม เขาใหความส�าคญกบวฒนธรรมชมชน ซงประกอบดวย

คานยมความเชอศาสนาภมปญญาและจารตประเพณ เขาไดเชอมโยงกบวถชวตของผคนในสงคม โดย

เสนอแนวคดวายงมความเหนอกวาการทชมชนจะเขมแขงจนถงขนเปนแกนน�าของสงคมไดนนจะตองเปน

ชมชนทพงพาตนเองทางเศรษฐกจได และตองเปนการอาศยแนวทางเศรษฐกจชมชนแบบดงเดมซงเปนวถ

เศรษฐกจทชาวบานพงตนเองและพงพากนเองภายในชมชนเปนหลกถาแตละชมชนสามารถจะพงตนเองได

โดยพงพาภายนอกหรอชมชนอนเปนสวนนอยแลว เมอเชอมโยงชมชนทเขมแขงพงตนเองไดเขาดวยกน ก

จะไดเปนเครอขายเศรษฐกจชมชนและหากสามารถท�าใหเครอขายเศรษฐกจชมชนขยายตวครอบคลมไปทง

ประเทศได กจะไดเปนเศรษฐกจแหงชาต ซงมลกษณะคลายกบเศรษฐกจชาตนยม แตเปนชาตนยมของ

ชาวบานไมใชของรฐจงมลกษณะเปนประชาธปไตยไมใชเผดจการเพราะเปนการกระจายแบงและดงอ�านาจ

จากรฐและทน มาสชมชน ไมใชรวบอ�านาจไวทศนยกลางคอรฐและทนดงทเปนอย แตการทประเทศจะ

บรรลความเขมแขงตามแนวทางของเศรษฐกจชมชนไดพลเมองของชาตจะตองมจตส�านกในความเปนไท

รวมกน และองอาศยการปกครองของรฐใหนอยทสดหรอเปนไปตามพนฐานแนวคดดานอนาธปไตยนยม

(Anachism)ของฉตรทพยนาถสภาคอไมยอมรบบทบาทของรฐเพราะเชอวาไมวาโลกจะพฒนาไปอยางไร

กตาม รฐกจะยงมลกษณะรวมศนยอ�านาจและสบเอาสวนเกนจากชนบทตลอดไปแตการปฏเสธรฐในทาง

ปฏบตคงจะท�าไดในขอบเขตจ�ากด เนองจากรฐเปนผควบคมสงคมทงหมดโดยใชกระบวนการงบประมาณ

แผนดน เพราะฉะนนการทจะบรรลแนวทางเศรษฐกจชมชนแบบดงเดมโดยปราศจากรฐไดกคงจะตองหา

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-58 การวเคราะหการเมอง

วธการกระจายอ�านาจปกครองและอ�านาจในการจดการทรพยากรและงบประมาณมาใหชมชนเปนเบองตน

เสยกอนมฉะนนการแกปญหาเศรษฐกจชมชนแทบจะไมมทางเปนไปไดเลย71

นอกจากน ฉตรทพย นาถสภา ยงมความเหนอกวา ระบบสหกรณนาจะแกปญหาเศรษฐกจระดบ

ชมชนไปจนถงระดบชาตได แตโดยความเปนอนาธปตยของฉตรทพย นาถสภา ระบบสหกรณทฉตรทพย

นาถสภาเสนอ จงนาจะหมายถง สหกรณแบบสงคมนยมประชาธปไตย คอ เนนใหชมชนหรอทองถนเปน

ผรวมกนจดตงเปนของชมชนเพอชมชนและโดยชมชนการจดหาทนกไมตองอาศยรฐเพราะการอาศยเงน

ทนรฐดงเชนระบบทปรดพนมยงคและพระยาสรยานวตรเสนอนนชมชนแทบจะไมไดประโยชนนกเพราะ

รฐจะเขากมอ�านาจและผลประโยชนจะไมตกแกชมชนอยางแทจรง สวนวชตวงศณปอมเพชร ไดเสนอ

แนวคดเกยวกบเศรษฐกจแหงชาตไวในรปแบบของการแกปญหาทางโครงสรางโดยเฉพาะปญหาทเกยวกบ

การขาดความรทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยซงเขาเหนวาหากแกปญหานไดกจะสามารถชวยใหเศรษฐกจ

ระดบชาตเตบโตอยางเขมแขงโดยไมตองพงพงเทคโนโลยน�าเขานอกจากนยงเหนวาควรมการจดตงระบบ

สหกรณเพอท�าใหการแบงปนผลประโยชนระหวางคนในชมชนเปนไปอยางยตธรรม

เสนหจามรกและคณะ72อธบายวาการจดการทรพยากรในมตทางวฒนธรรมวาเปนการมองความ

สมพนธระหวางมนษยกบธรรมชาตอยางองครวม และรอบดานโดยไมอาจแบงแยกออกจากกนไดอยาง

เดดขาด เพราะความสมพนธดงกลาวเปนทงพฒนาการทางวฒนธรรมและประวตศาสตรของชมชนไป

พรอมๆกน

โดยการมองจากมตทางวฒนธรรมนจะเนนการท�าความเขาใจกบวธคดของชมชนทมวถชวตสมพนธ

กบธรรมชาต มความหลากหลายลกซง ซบซอน และมรากเหงาจากภมปญญาทองถน ซงพฒนาขนอยาง

ตอเนองหลายชวอายคนในท�านองเดยวกนยงท�าใหเรามองความเชอบางประการของชมชน เชน ความเชอ

เรองผขนน�าในบรบทของประวตศาสตร และความสมพนธระหวางคนกบธรรมชาต โดยความเชอนไมใช

เปนเพยงระบบคณคาและคานยมทไรเหตผล หากแตเปนวธคดทสะทอนใหเหนถงอดมการณอ�านาจ และ

ความเชอนกเปนเพยงการวางกฎระเบยบขอบงคบในการจดการทรพยากรธรรมชาตของชมชนรวมทงเพอ

ใชเปนพลงในการตอตานการท�าลายปาของนายทนหรอบคคลอนๆ

บญเทยนทองประสาน73ไดกลาววาวฒนธรรมชมชนเปนปจจยหนงทมผลตอความเขมแขงในการ

จดการทรพยากรธรรมชาตของชมชน ความรสกถงความเปนอนหนง อนเดยวกนของคนในชมชนความ

สมพนธในเครอญาตเปนแรงผลกดนใหเกดการรวมตวกนของชมชนอยางรวดเรวและเขมแขงท�าใหชมชน

มพลงในการรวมกนด�าเนนกจกรรมตาง ๆ ไดอยางมประสทธภาพ ทงนวฒนธรรมของชมชนนนมการ

เคลอนไหวเปลยนแปลงอยตลอดเวลา เนองจากการปะทะสงสรรคกบสงคมอน การทวฒนธรรมของชมชน

71ฉตรทพยนาถสภา.(2548).แนวคดเศรษฐกจชมชน ขอเสนอทางทฤษฎในบรบทตางสงคม(พมพครงท2).กรงเทพฯ:

อมรนทรพรนตงแอนดพลบลชชง.72เสนหจามรกและคณะ.(2536).ปาชมชนในประเทศไทย แนวทางการพฒนา เลม1ปาฝนเขตรอนกบภาพรวมของปา

ชมชน.กรงเทพฯ:ส�านกพมพสถาบนชมชนทองถนพฒนา.73บญเทยนทองประสาน. (2531).แนวคดวฒนธรรมชมชนในงานพฒนา. กรงเทพฯ:สภาคาทอลกแหงประเทศไทยเพอ

การพฒนา.

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-59แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง

จะเปลยนแปลงชาหรอเรว ขนอยกบความเขมแขงของชมชนทองถน และกระแสของวฒนธรรมอนทแพรกระจายเขามา ซงชมชนดงเดมมวถการผลตทพงพาธรรมชาต มการสบทอดความเชอ ระบบคณคา และวฒนธรรมสสมาชกของชมชนอยางตอเนองทงระบบการผลตการบรโภคของครวเรอน

แนวคดความเชอพธกรรมตางๆ ซงเปนระบบและวถทเกยวของพงพา เชอมโยงกบสงแวดลอมและเมอกระแสการพฒนาของโลกเปลยนไปความลมเหลวความลมสลายและการสญเสยความเปนตวตนของชมชนท�าใหสงคมโลกและชมชนทองถนตองหนมาทบทวนความเปนตวตนทแทจรงหรออตลกษณของชมชน เพอทจะน�าวถทางเหลานนมาหลอมรวมกบความเปนจรงในสงคมเพอใหชมชนเรยนรบรบทของตนและพฒนาอยางเทาทนสงคมโลกเพอความยงยนของชมชนทองถนอยางแทจรง

ขณะทในกระแสการพฒนาทวโลกทชน�าดวยอดมการณทนนยมเสรเปนสงทหลกเลยงไมไดกคอการลมสลายของชมชนเกษตรกรรมสงคมชมชนถกแยกสลายไปเปนสงคมใหมทนบถอคณคาปจเจกนยมการเปลยนแปลงของสงคมโลกภายใตระบบเศรษฐกจทนนยมและการสถาปนารฐชาตขนมาเปนศนยกลางการเมองการปกครองนนพบวาแทบไมมทยนทมเกยรตและศกดศรใหกบชมชนทองถนแตกลบมองชมชนทองถนวาไมมศกยภาพอยางทเกดวาทกรรมสรางใหภาคเกษตรกรรมในชนบทนนลาหลงตกอยในภาวะ-โง-จน-เจบเปนตวสรางปญหาหรอเหนยวรงการพฒนาฉะนนจงจ�าเปนตองปลดปลอยฉดดงเขารวมกบการพฒนาภาคอตสาหกรรมดวยขออางของการสรางความเจรญทางเศรษฐกจของชาต และตองสลายแลว ผนวกเขาเปนสวนหนงของรฐภายใตขออางของความเปนชาตเดยวกนจะวากนตรง ๆกคอการด�ารงอยของชมชนนนเปนอปสรรคโดยตรงของการพฒนาในระบบทนนยม

ในทางวชาการกยงมขอถกเถยงเขมขนวาส�านกแนวคดชมชน มองความเปนจรงดานเดยวคอ มองเหนแตภาคสวนดๆของชมชนเนนการอธบายถงโครงสรางภายในชมชนทมความกลมกลนกนในชมชนความเปนญาตมตรความมน�าใจ และการชวยเหลอซงกนและกนความสนโดษ ไมชอบความรนแรง และมองชมชนเปนหนวยความสมพนธทเปนเอกภาพเปนอนหนงอนเดยวกนไรความขดแยงภายในฯลฯจงถกมองวามลกษณะของความเพอฝนขาดความสมจรงมองชมชนหยาบไปทจรงแลวทกสงคมมความขดแยงมลกษณะชนชนและมการตอสตอรองกนอยตลอดเวลา

การกอเกดของแนวคดชมชนในระดบสากล นนกอเกดมานาน ทกททมการกดข ไลลาแยงชงทรพยากรไปจากมอของชาวชมชนทองถนดงเดมลวนมแรงตานการตอสตอรองจากชมชนแมชมชนทองถนทถกรกรานทงหลายจะลกขนตานอ�านาจภายนอกในทกแหงทกหนแตดวยความดอยกวาทางเทคโนโลยและการควบคมจดการสมยใหมชมชนทองถนจงอยในภาวะถดถอยออนเปลย

แตทามกลางการพฒนาทคกคามตอชมชนทองถนและการลกขนขนตานทวทกมมโลก ในทสดกมการคอยๆเผยใหเหนวาโดยแทจรงแลวชมชนหรอหนวยของการอยรวมกนของคนบนอาณาบรเวณหนงๆนนเปนการจดตงตวเองมขอผกพนมระบบระเบยบของการอยรวมกนอยางชดเจนยดโยงใหเกดความอยรวมกนไดโดยสงบและเมอมภาวะขดแยงภายในระหวางสมาชกชมชน กจะมกระบวนการและกลไกในการแกปญหาภายในชมชนยงมระบบจดการจดสรรทรพยากรใหเกดประโยชนรวมกนชมชนคอยๆสงสมแบบแผนของการท�ามาหากนการด�ารงชวตวธคดความเชออดมคตจนกลายเปนวถหนงๆขนมาตามลกษณะเฉพาะของเผาพนธหรอตามฐานนเวศทเขาด�ารงชวตอย กลาวไดวาชมชนเปนประดษฐกรรมทส�าคญของมนษย

ทวโลก

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-60 การวเคราะหการเมอง

ส�าหรบในสงคมไทยนน หลงจากมประสบการณการพฒนาตามแนวทางทนนยมทท�าลายลางฐาน

ทรพยากรและสรางความเหลอมล�าทางสงคมมาสองทศวรรษ นกเคลอนไหวทางสงคม นกพฒนาองคกร

พฒนาเอกชนและนกวชาการจ�านวนหนง ทผานการตอสทางสงคมและการพฒนาชนบทมายาวนาน ไดสรป

ประสบการณยกระดบขนเปนแนวคดวเคราะหปรากฏการณทางสงคม ในการสรางทางเลอกใหมเพอพฒนา

เปลยนแปลงสงคมเรยกกนวาแนวคดวฒนธรรมชมชน

แนวคดประสบการณตวจรงจากพนทถกถายทอดผานเวทสมมนาและมวารสารสงคมพฒนาเปนเวท

ความคดทแหลมคม แนวคดวฒนธรรมชมชนถกน�าเสนออยางเปนระบบครงแรกในการสมมนาเรอง

วฒนธรรมไทยกบการพฒนาชนบทโดยอดมการณและหลกการของแนวคดวฒนธรรมชมชน74

1)ชมชนมวฒนธรรมของตนอยแลวมระบบคณคาทรวบรวมมาไดจากประวตความเปนมา

อนยาวนานของชมชนคอใหคณคาแกความเปนคนและแกชมชนทมความผสมกลมกลนคณคาของธรรมชาต

การเชอถอสงเหนอธรรมชาตและคณธรรมจรยธรรมตามหลกศาสนาวฒนธรรมชมชนยงคงอยและมอทธพล

ตอการด�าเนนชวตของชาวบานเพราะชมชนมกลไกผลตซ�าทางวฒนธรรมแมมปจจยใหมเขามาแตสงเดมก

ยงคงอย ส�านกวฒนธรรมชมชนเหนวา วฒนธรรมเปนพลงผลกดนการพฒนาชมชนทส�าคญทสด จะใช

ประโยชนไดเมอมการปลกใหสมาชกแหงชมชนมจตส�านกรบรในวฒนธรรมของตน

2)ชมชนมสถานะเปนสถาบนหนง ทด�ารงอยอยางตอเนองในประวตศาสตรอนยาวนานม

โครงสรางกลไกภายในเปนระบบๆหนงของตวเองเปนรปแบบสงคมทมอายยนนานไมวาธรรมชาตขางนอก

จะเปลยนแปลงไปอยางไรความเปนหมบานหรอเปนชมชนกคงทนมาเปนเวลาหลายๆรอยปลกษณะเชนน

คอมความเปนสงคมในตวของมนเองแสดงถงความเปนสงคมทมระบบเศรษฐกจสงคมวฒนธรรมทเปน

อสระมแบบแผนระบบการผลต ระบบการจดการทรพยากร ระบบสขภาพ ระบบความร ระบบการเรยนร

ศกษา ระบบการปกครอง ระบบยตธรรมของตนเอง จากการคนควาของฉตรทพย นาถสภา แหงส�านก

เศรษฐศาสตรการเมองทานไดพบความจรงทกวางขวางออกไปอกวาวฒนธรรมชมชนไทยเปนวฒนธรรมท

มอาณาเขตครอบคลมกวางขวาง เปนวฒนธรรมกลางทชมชนตาง ๆ ในเอเชยอาคเนยตอนบนมรวมกน

ถอเปนวฒนธรรมนานาชาตทชมชนหมบานชาตตางๆใชรวมกนอยางสมครใจถอเปนวฒนธรรมรวม

3)ชมชนมระบบเศรษฐกจระบบหนงของตวเองมครอบครวและชมชนเปนหนวยการผลต

มเปาหมายของตวเองคอมงใหครอบครวพอเพยงทจะด�ารงชพไดและชมชนอยรอดและผลตซ�าตวเองได

ผลตเพอเลยงตวเองแมอาจผลตเพอขายกเพอใหไดเงนมาเลยงครอบครวไมใชใหมก�าไรสงสดใหร�ารวยใช

แรงงานสมาชกในครอบครวตวเองเปนหลกมน�าใจและความเอออาทรความเปนญาตมตรเปนเครองรอยรด

สวนตาง ๆ ของระบบจดสรรและแบงปนผลผลต กรรมสทธเอกชนไมมความเดดขาด ในหลายกรณชมชน

และเครอขายชมชนมสวนในการตดสนใจจดสรรทรพยากรและผลผลต

จากการคนควาวจยอยางกวางขวางของส�านกวฒนธรรมชมชนยงพบอกวา ระบบเศรษฐกจ

ชมชนด�ารงอยคกบระบบทนนยมในปจจบนเศรษฐกจชมชนเปนชวตการท�ามาหากนของชาวไทยจ�านวนมาก

74ฉตรทพยนาถสภา.แนวคดวฒนธรรมชมชน. ในอกฤษฎปทมานนธ. (บรรณาธการ). (2532).สายธารแหงความคด.

กรงเทพฯ:คณะกรรมการจดกจกรรมวชาการฉลองครบ60ปอาจารยคณวรณยพาสนทวงศณอยธยา.ม.ป.ท.

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-61แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง

ทสด คดในแงของจ�านวนชวตใหญกวาระบบทนส�าหรบสงคมไทย ลกษณะการเปลยนแปลงจากเศรษฐกจ

ชมชนเปนระบบทนนยมมความเปลยนแปลงทลาชาดวยปจจย3ประการคอ75

(1)ความอดมสมบรณของทรพยากรธรรมชาตในอดต

(2)ลกษณะชมชนหมบานทใหความมนคงและมแรงยดเหนยวภายในสง

(3)ลกษณะพเศษของรฐและทนนยมไทยทไมเขาไปจดการการเปลยนแปลงแบบแผน

ผลตในชนบทเหมอนในประเทศยโรป แตเปนลกษณะของการขดรดสวนเกน (ในปจจบนปจจยท 1 และ 3

อาจลดลง)

4)ทางดานสงคมการเมอง ชาวบานมความสมพนธกนผานระบบเครอญาต มการปกครอง

และการจดการความสงบเรยบรอยภายในโดยระบบอาวโสมผน�าทมบารมไดรบการเคารพยกยองในชมชน

สมาชกชมชนมความผกพนกลมเกลยวเพราะมความเคารพนบถอในผบรรพบรษเดยวกนและเชอสงเหนอ

ธรรมชาตทคอยเปนสงควบคมพฤตกรรมของคนกอใหเกดกฎเกณฑขอหามใหความชอบธรรมแกการด�าเนน

ชวตรวมกนอยางมระเบยบแบบแผน รวมทงคตทางศาสนาพทธพราหมณ ทเขามาผสมกลมกลนในวถ

ความเชอ พธกรรมและประเพณของชมชน สงเหลานหลอหลอมใหสมาชกชมชน เปนคนบานเดยวกน

อยรวมกนดวยความเออเฟอเผอแผชวยเหลอเกอกลและประนประนอมเมอเกดความแตกแยกขดแยงกจะ

มกลไกภายในไกลเกลยตดสนคอระบบวาความโดยผอาวโสและเครอญาต

5) ชมชนกบสงคมภายนอก ชมชนมไดตงอยอยางโดดเดยว มการเชอมโยงแลกเปลยนกบ

ชมชนอนในทองถนเดยวกนในลกษณะเครอขายและมปฏสมพนธกบรฐและทนมาทกยคทกสมยการรกคบ

เขามาของระบบทนนยมและอ�านาจรฐราชการนนไดเขามาในลกษณะครอบง�าบนทอนการด�ารงอยของชมชน

ท�าลายระบบเศรษฐกจแบบพงตนเอง ดงเขาสระบบเศรษฐกจแบบพงพงตลาด มการท�าลายลางผลาญ

ทรพยากรธรรมชาตอนเปนฐานด�ารงชวตของชาวชมชนใหเสอมโทรมลงท�าลายโครงสรางการปกครองดแล

ตนเองของชมชนใหขนตอการปกครองของรฐและระบบราชการทางดานสงคมวฒนธรรมเกดวฒนธรรม

บรโภคนยมคณคาทางวฒนธรรมทดงามในแบบแผนการด�าเนนชวตถกท�าลายลง ถกแทนทดวยคานยม

ตวใครตวมนแกงแยงชงดเอารดเอาเปรยบกอบโกยก�าไรความยกยองนบถอคนดถกแทนทดวยการนบถอ

เชอฟงคนรวยฯลฯส�านกวฒนธรรมชมชนเหนวาการใชความเจรญตามแนวสงคมตะวนตกมาเปนแบบแผน

ชน�าการพฒนาประเทศเปนความผดพลาดอยางยง เพราะเปนการท�าลายชมชนท�าลายความดงามในอดต

มากกวาจะเปนการพฒนาใหสงดงามในอดตเจรญงอกงามยงขน

6)ทางเลอกการพฒนาตามแนวความคดวฒนธรรมชมชนเชอวาแมฐานเศรษฐกจของชมชน

และทรพยากรจะถกท�าลายเสยหายลงไปบางแตจตส�านกหรอพลงทางวฒนธรรมนนยงคงอยสามารถสราง

ความเขมแขงของชมชนขนมาใหมไดเพยงแตรปแบบภายนอกอาจแตกตางไปจากเดมหลกส�าคญคอเปนการ

พฒนาทไมท�าลายลางสถาบนชมชนแตมงใหชมชนสามารถพงตนเองและอยรวมกบภาคสวนอนๆในสงคม

ไดอยางมศกดศรมการเสนอทางเลอกดงน76

75 เพงอาง.76 เพงอาง.

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-62 การวเคราะหการเมอง

6.1) การพฒนาตองเรมจากฐานวฒนธรรมชมชนตองรอฟนคณคาดงเดมทชมชนม

มาประยกตสรางสรรคทางเลอกขนมาใหมใหสอดคลองกบสภาพสงคมปจจบนไมใชการถอยหลงไปสสงคม

เกาในอดตซงเปนไปไมไดตองสรางแบบแผนการผลตและแบบแผนการด�ารงชวตขนมาใหมภายใตคณคาท

ดงามแบบดงเดมเชนการตงกองทนหมบานธนาคารขาวกลมออมทรพยเหลานคอคณคาแหงการสรางหลก

ประกนความมนคงรวมกนหรอสวสดการของชมชนนกพฒนาและปญญาชนของชมชนควรรวมกบชาวบาน

วเคราะหประวตศาสตรวฒนธรรมของชมชนท�าใหชาวบานตนและตระหนกในเอกลกษณและคณคาของ

ตวเอง คนพบจตส�านกอสระของชมชนเหนคณคาของการรวมตวเปนชมชน เหนภยจากการครอบง�าจาก

วฒนธรรมภายนอกทเอารดเอาเปรยบกระบวนการนจะท�าใหเกดอดมการณตอสทมพลง

6.2) การพฒนาตองเนนกระบวนการกลมการรวมมอชวยเหลอซงกนและกนเพอคง

ความเปนชมชนไว มใชเนนปจเจกชนนยมทค�านงถงแตการตอสแขงขนท�าลายลางกนอยางการพฒนา

กระแสหลกการรวมกลมรวมตวกนในรปของการจดการองคกร เชนสหกรณสหพนธ เพอสรางความเขม

แขงในการชวยเหลอกนและสรางอ�านาจในการตอรองกบภายนอก สรางเครอขายระหวางชมชนและสราง

ความรวมมอกบคนกลมอนในสงคมเพอแลกเปลยนเรยนรและรวมกนแกปญหา

6.3) ทางดานการผลตนนควรอยบนหลกการผลตเพอใหทกคนมกนมใช แลวคอย

เอาสวนทเหลอสงออก (ขาย) จากนนกมการพฒนาการเกษตรและอตสาหกรรมภายในประเทศ เนนใช

ทรพยากรทองถนการคาขายแลกเปลยนภายในเทคโนโลยทก�ากบเองไดพฒนาคณภาพประชากรเชอมโยงกน

เปนเครอขายทองถนจนถงระดบชาต หลกการนถกพฒนามาอธบายการสรางทางเลอกการพฒนาดาน

เกษตรกรรมยงยนธรกจชมชนและอาชพทางเลอกอนๆหลายดานในเวลาตอมา

6.4) ชมชนตองมความสมพนธและใกลชดกบธรรมชาต ดแลและรกษา มใชท�าลาย

ลางธรรมชาตอยางการพฒนากระแสหลกเพราะธรรมชาตจะชวยคงความสามารถในการพงตนเองของชมชน

ไวได

6.5) ขอเสนอทางเลอกส�าหรบสงคมไทยส�านกวฒนธรรมชมชน โดยเฉพาะคณะของ

ฉตรทพยนาถสภาไดพฒนายกระดบขอเสนอทางนโยบายระดบชาตทส�าคญคอ

- การพฒนาดานวฒนธรรมและยกระดบสถาปนาวฒนธรรมชมชนเปนวฒนธรรม

แหงชาตเพราะระบบชมชนยงด�ารงอยเปนระบบใหญทสดของประเทศ

- การประสานระบบเศรษฐกจชมชนควบคกบเศรษฐกจทนนยมประกอบขนเปน

ระบบเศรษฐกจแหงชาตเปนเศรษฐกจสองระบบ

- การกระจายอ�านาจในการจดการทรพยากรทองถนมาส องคการบรหารของ

เครอขายชมชนทองถนหรอคนอ�านาจการตดสนใจและการด�าเนนชวตใหแกชาวบานนนเอง

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 10.4.3 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 10.4.3

ในแนวการศกษาหนวยท 10 ตอนท 10.4 เรองท 10.4.3

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-63แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง

บรรณานกรม

กาญจนาแกวเทพและสมสขหนวมาน.(2553).สายธารแหงนกคดทฤษฎ เศรษฐศาสตรการเมองและการสอสาร.

กรงเทพฯ:ภาพพมพ.

จตรกร โพธงาม. (ม.ป.ป.).NEWANARCHISMอนาธปไตยและCivilDisobedience “อารยะขดขน” หรอ

“อนารยะขดขน”. เอกสารประกอบการบรรยายการวเคราะหอดมการณทางการเมองในปจจบน เราจะให

ความส�าคญอยางสงแกอดมการณ ทเรยกวา New Anarchism เพราะอะไร?.ม.ป.ท.

ฉตรทพยนาถสภา.(2548).แนวคดเศรษฐกจชมชน ขอเสนอทางทฤษฎในบรบทตางสงคม(พมพครงท2).กรงเทพฯ:

อมรนทรพรนตงแอนดพลบลชชง.

.(2532).แนวคดวฒนธรรมชมชนในอกฤษฎปทมานนธ.(บรรณาธการ).สายธารแหงความคด.กรงเทพฯ:

คณะกรรมการจดกจกรรมวชาการฉลองครบ60ปอาจารยคณวรณยพาสนทวงศณอยธยา.

ไชยรตนเจรญสนโอฬาร.(2557).รฐศาสตรแนววพากษ.กรงเทพฯ:มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ณฐ ธารพานช และจตรลดา อดมประเสรฐกล. (ม.ป.ป.).คอมมวนสตคออะไร. เอกสารอดส�าเนา. โครงการ

เศรษฐศาสตรภาคภาษาองกฤษคณะเศรษฐศาสตรมหาวทยาลยธรรมศาสตร.

นพพรประชากล.(2543).คารลมารกซ:นกวพากษสงคมเพอความผาสกของมนษยในอนาคต.สารคดปท16ฉบบ

ท183(พ.ค.2543).

นลนตนธวนตย.(ม.ป.ป.).ทฤษฎวพากษ(CriticalTheory)FrankFurtSchoolและHabermas,C.Wright,

PierreBourdieu.เอกสารประกอบการบรรยายเรอง ทฤษฎความขดแยง. ม.ป.ท.

บญเทยนทองประสาน. (2531).แนวคดวฒนธรรมชมชนในงานพฒนา.กรงเทพฯ:สภาคาทอลกแหงประเทศไทย

เพอการพฒนา.

ปรชา เปยมพงศสานต. (2538). เศรษฐศาสตรการเมองโลกทศนและการวเคราะหความเปลยนแปลง.กรงเทพฯ:

ศนยบรการเอกสารวชาการคณะเศรษฐศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

.(2543).นเวศเศรษฐศาสตรและนเวศวทยาการเมอง.กรงเทพฯ:จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

.(2557).เศรษฐศาสตรการเมองและทฤษฎสงคมวพากษ.ขอนแกน:โรงพมพมหาวทยาลยขอนแกน.

. ความคดทางเศรษฐศาสตรการเมองของดร.ปรดพนมยงค ในณรงค เพชรประเสรฐ. (บรรณาธการ).

(2543).ครบ 100 ป รฐบรษอาวโส ปรด พนมยงค.กรงเทพฯ:คณะเศรษฐศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ปรชาเปยมพงศสานตและกนกศกดแกวเทพ.(2547).มาศกษาเศรษฐศาสตรการเมองกนเถด.เอกสารอดส�าเนา.

ม.ป.ท.

ปรดารอดนวล.แนวคดหลงสมยใหมนยมเชงวพากษในบรบทการพฒนาเพอการปลดปลอย.สบคนเมอ17ธนวาคม

2557,จากhttp://preedar.blogspot.com/2012/11/blog-post_28.html.

พชายรตนดลกณภเกต.(2557).ปรชญาสงคมศาสตร การอธบายทางสงคมรากฐานทางการวจยทางสงคมศาสตร.

กรงเทพฯ:ทนสนบสนนงานเขยนต�าราคณะพฒนาสงคมและสงแวดลอมสถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

วทยากรเชยงกล.(2555).ปรชญาการเมอง เศรษฐกจ สงคม. กรงเทพฯ:สายธาร.

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

10-64 การวเคราะหการเมอง

สมศกดสามคคธรรม. (2553).แนวคดอนาธปไตยกบขบวนการตอตานโลกาภวตน. แปลจากBarbaraEpstein

“AnarchismandtheAntiGlobalizationMovement”.อางถงในวารสารรมพฤกษ ฉบบนเปนปท

28ฉบบท3ประจ�าาเดอนมถนายน-กนยายน2553ฉบบโลกาภวตนกบการพฒนา.

.(ม.ป.ป.).การแสวงหาความรทางสงคมศาสตร: เปรยบเทยบระหวางแนวปฏฐานนยม แนวปรากฏการณ

นยม และแนวสจจะนยม.ม.ป.ท.

สภางคจนทวณช.(2557).ทฤษฎสงคมวทยา.กรงเทพฯ:ส�านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สรช คมพจน. ทฤษฎวพากษสงคมแหงส�านกแฟรงคเฟรตกบการศกษารฐศาสตรและการบรหารรฐกจ. ใน อมพร

ธ�ารงลกษณ.(บรรณาธการ).(2557).รฐศาสตรและรฐประศาสนศาสตรแนวหลงสมยใหมนยม.กรงเทพฯ:

คณะรฐศาสตรมหาวทยาลยธรรมศาตร.

เสนหจามรกและคณะ.(2536).ปาชมชนในประเทศไทย แนวทางการพฒนา เลม 1 ปาฝนเขตรอนกบภาพรวมของ

ปาชมชน.กรงเทพฯ:ส�านกพมพสถาบนชมชนทองถนพฒนา.

JoeL.IncheloeandEterClaren.(2011).Rethinking Critical Theory and Qualitative Research. Sense

Publishers.

Kellner, D. (1989). Jean Baudrillard From Marixism to Postmodernism and Beyond. California:

StrandfordUniversityPress.

KonstantinStoborod,andThomasSwann.Management,business,Anarchism,inephemera14(4),

November 2014. free online atwww.ephemeraweb.org and in print in associationwith

MayFlyBooks(www.mayflybooks.org)in2014.

LouisAlthusser.TheCrisisofMarxism.,สบคนเมอ2มกราคม2560,จากhttp://banmarchive.org.uk/

collections/mt/pdf/07_78_215.pdf.1978.

MichaelPeters.(2002).Poststructuralism and Education.Encyclopediaofphilosophyofeducation.:

UniversityofAuckland.

Richard J.White, andColinC.Williams. (2012). The PervasiveNature ofHeterodoxEconomic

Spaces at aTime ofNeoliberalCrisis: Towards a “Postneoliberal”Anarchist Future, in

TheRadicalJournalofgrophy.Volume44,Issue5November2012.

RichardWolfl,andStephenResnick.(1987).Economics: Marxian Versus Neoclassical.Baltimore:

TheJohnsHopkinsUniversityPress.