HES Performance 2006 Marketing OpCom Meeting · 5 Definition and Scope of Epidemiology...

STO2403 หลกการระบาดวทยาในงานอาชวอนามย

(Principles of Occupation Health Epidemiology)

2

เนอหา นยามและขอบเขตของระบาดวทยา

จดมงหมายของระบาดวทยา

ประโยชนของระบาดวทยา

ขอแตกตางของระบาดวทยาและเวชศาสตรคลนก

แขนงวชาทเกยวของ

1. ความรพนฐานทางระบาดวทยา

3

ระบาดวทยา (Epidemiology)

เปนแขนงวชาหนงทางวทยาศาสตรสขภาพ

หลกการและวธการทางระบาดวทยา สามารถน าไปใชศกษาเกยวกบโรคและการใหบรการสาธารณสขตางๆ และแขนงวชาทเกยวของ

ชวยในการคนหาสาเหตของโรค และปญหาดานอนามยตางๆ

เปนแนวทางในการปองกนและควบคมโรค การวางแผนงานสาธารณสข และพฒนางานอนามย

เปนวชาพนฐานของเวชศาสตรชมชน เวชศาสตรปองกน และสาธารณสข

สามารถชวยหาสาเหตของโรคระบาด โรคตดเชอ โรคเรอรง และโรคไรเชอ

ท าใหเขาใจธรรมชาตของการเกดโรค สาเหตและการด าเนนของโรค

ระบาดวทยา/วทยาการระบาด

4

ระบาดวทยา (Epidemiology)

ชวยในการประเมนประสทธภาพและประสทธผลของการรกษาและการปองกนโรคตางๆ

น าไปประยกตใชทางดานการแพทย สาธารณสข และสงคมศาสตร

ระบาดวทยา/วทยาการระบาด

5

Definition and Scope of Epidemiology

ระบาดวทยา (Epidemiology) ก าเนดตงแต ค.ศ. 1850 โดย London Epidemiology Society ซงตงขนเพอจดประสงคในการพจารณาหาสาเหตและวางมาตรการในการปองกนและควบคมโรคอหวาต

ค.ศ. 1927 นกระบาดวทยาไดจ าแนกและใหค านยามตางๆ ไวมากมาย แตไมเปนทยอมรบของนกระบาดวทยา

ค.ศ. 1970 MacMahon and Pugh ไดใหนยามทางดานระบาดวทยา และเปนทนยมใชมากทสด

“Epidemiology is the study of the distribution and determinants of disease frequency in man”

“วทยาการระบาด คอ การศกษาเกยวกบการกระจายของโรค และปจจยทมอทธพลตอการกระจายของโรคในมนษย”

นยามและขอบเขตของระบาดวทยา

6

Definition and Scope of Epidemiology

รากศพทของ “Epidemiology” มาจากภาษากรก

EPI = ON หรอ UPON

DOMOS = PEOPLE

LOGOS = KNOWLEDGE , DOCTRINE ,SCIENCE

ดงนน “Epidemiology” สอถง วทยาการทเกยวของกบประชาชน/คน

นยามและขอบเขตของระบาดวทยา

7

Definition and Scope of Epidemiology

“Epidemiology”

“ ศาสตรหรอวทยาการทวาดวยปจจยตาง ๆ ทมผลตอประชากร” เปนการศกษาเกยวกบการกระจายและปจจยทมอทธพลตอภาวะหรอเหตการณทเกยวของกบสขภาพของมนษย และการศกษาถงการน าผลการศกษาดงกลาวไปใชในการควบคมปญหา

นยามและขอบเขตของระบาดวทยา

8

Definition and Scope of Epidemiology

“Epidemiology”

ความหมายของระบาดวทยา หมายถง การศกษาทครอบคลมประเดนดงตอไปน

การกระจายของโรค

Distribution

ปจจยหรอองคประกอบทมอทธพลตอการกระจายของโรค

Determinant

ประชากรมนษย

Human Population

นยามและขอบเขตของระบาดวทยา

9

Definition and Scope of Epidemiology

“Epidemiology”

ความหมายของระบาดวทยา หมายถง การศกษาทครอบคลมประเดนดงตอไปน

การเปลยนแปลงหรอพลวตของโรค

Dynamic of Disease

ภาวะทเปนโรคและไมใชโรค

Disease and Non-disease conditions

โรคตดเชอและโรคไรเชอ

Infectious and Non-infectious Diseases

นยามและขอบเขตของระบาดวทยา

10

Definition and Scope of Epidemiology

“Epidemiology”

ความหมายของระบาดวทยา หมายถง การศกษาทครอบคลมประเดนดงตอไปน

การปองกนและควบคมโรค

Preventive and Control

นยามและขอบเขตของระบาดวทยา

11

Definition and Scope of Epidemiology

ระบาดวทยาถอก าเนดมาจากการศกษาการระบาดของโรคตดเชอตางๆ (Infectious Diseases)

ค.ศ. 1854, John Snow ศกษาสาเหตการระบาดของโรคอหวาตในกรงลอนดอน

สาเหต: แหลงน าประปาปนเปอนดวยน าเสยและสงสกปรก

ตอมาโรคตดเชอตางๆ ไดลดนอยลง ในขณะทโรคไรเชอ (Non-Infectious Disease) เรมเปนปญหามากขนในประเทศทพฒนาแลว เชน

โรคหวใจ

โรคมะเรง

โรคเสนเลอดในสมองตบตน

นยามและขอบเขตของระบาดวทยา

12

Scope of Epidemiology

โรคตดเชอ (Infectious diseases)

- การหาสาเหตของโรค

- การศกษาธรรมชาตของโรค

- การสบสวนการระบาดของโรค

- การเฝาระวงโรค

- การวางมาตรการปองกนและควบคมโรค

โรคไรตดเชอ (Non-Infectious diseases)

- การหาสาเหตของโรค

- การศกษาธรรมชาตของโรค

- การสบสวนการระบาดของโรค

- การเฝาระวงโรค

- การวางมาตรการปองกนและควบคมโรค

ขอบเขตของระบาดวทยา

13

Scope of Epidemiology

บรการดานแพทยและอนามย (Medical and health care)

- การวางแผนงานอนามย

- การประเมนผล

งานอนามยสงแวดลอมและอาชวอนามย

(Environmental and Occupational Health)

- การหาศกษาแนวโนมของอากาศเปนพษ

- การสบสวนสาเหตของตะกวเปนพษ

งานอนๆ ทเกยวของ เชน

- งานวจยบรการสาธารณสข (Health Services Research)

ขอบเขตของระบาดวทยา

14

Purposes of Epidemiology

1. ศกษาถงการกระจายของโรคในชมชนตามบคคล (Person) สถานท (Place) เวลา (Time) และปจจยทมอทธพลตอการกระจายของโรคในชมชน

2. ศกษาถงปจจยทเสยงตอการเกดโรค หรอปจจยเสยง (Risk Factors) และสาเหตของโรค (Etiologic Agent)

3. ศกษาถงปจจยทเปนสาเหตของการระบาดของโรค

4. ศกษาถงแนวทางในการปองกนและควบคมโรค

จดมงหมายของระบาดวทยา

15

Use of Epidemiology

ชวยคนหาสาเหตของโรค (Etiology) และปจจยทเสยงตอการเกดโรค (Risk Factors)

ชวยสบสวนสาเหตในการระบาดของโรค

ชวยใหทราบถงแนวทางในการปองกน และการควบคมโรค

ชวยอธบายธรรมชาตของการเกดโรค (Natural history of disease)

เปนประโยชนตองานบรการดานการแพทย และอนามย (Medical and health care)

ความรเกยวกบระบาดวทยาของโรคตางๆ ใชในการจดกลมโรค

เปนประโยชนตองานวจยทางวทยาศาสตรสขภาพ (Health science research)

ประโยชนของระบาดวทยา

16

Scope of Epidemiology

การประยกตใชระบาดวทยาในงานแพทยและสาธารณสข ตลอดจนงานในสาขาตางๆ

1. ระบาดวทยาคลนก

(Clinical Epidemiology)

2. ระบาดวทยาเชงสงคม

(Social Epidemiology)

3. ระบาดวทยาและการวจยบรการสาธารณสข

(Epidemiology and health service research)

4. ระบาดวทยาและสาธารณสขมลฐาน

(Epidemiology and primary health care)

ขอบเขตของระบาดวทยา

17

Clinical Epidemiology

1. ระบาดวทยาคลนก (Clinical Epidemiology)

ชวยในการดแลรกษาผปวย

ท าใหผปวยไดรบบรการสขภาพอนามยดขน

มการพจารณาปญหาตางๆ อยางสมเหตสมผล

มการน าขอมลทางคลนกมาวเคราะหอยางถกตอง

น าผลการวเคราะหทไดไปใชประโยชนในการดแลผปวย

18

Social Epidemiology

2. ระบาดวทยาเชงสงคม (Social Epidemiology)

สขภาพอนามย เปนสงทเกยวของกบ

สงแวดลอมตางๆ ทางเคม ทางกายภาพ ทางชวภาพ และทางสงคม

สาเหตของการเกดโรค อนเนองมาจากปจจยทางจตวทยาสงคม (Psychosocial Factor)

โรคทเปนปญหาสาธารณสขหลายโรค มผลสบเนองมาจากปจจยทางสงคม เชน

- การตดสารเสพตด

- โรคพษสราเรอรง

- โรคจต โรคประสาท

- กามโรค

- ไขมาลาเรย

- โรคเบาหวาน

- โรคหวใจ เปนตน

19

Epidemiology and Health Service Research

3. ระบาดวทยาและการวจยบรการสาธารณสข

(Epidemiology and health service research)

เปนการศกษาระบบวธการทางชวการแพทย และความร อนๆ ทเกยวของไปใชในเรองสขภาพอนามยของบคคลและชมชนภายใตสภาวะทก าหนด

เกยวของกบวธการใหบรการอนามยเพอใหมประสทธภาพมากขน

การใชทรพยากรทมอยใหเกดประโยชนสงสด

การเพมอตราครอบคลมของการใหบรการ

การพฒนาบคลกรสาธารณสขในการใหบรการ

การประยกตเทคโนโลยและรปแบบทเหมาะสมในการใหบรการอนามย

20

Epidemiology and Health Service Research

3. ระบาดวทยาและการวจยบรการสาธารณสข

(Epidemiology and health service research)

เปนวทยาการหลกในการวจยเรองการบรการสาธารณสข โดยมแขนงวชาอนเขามามบทบาททส าคญ

เชน สงคมศาสตร

การบรหารงาน

สงคมจตวทยาและสถต

การวจยบรการสาธารณสข เปนองคความรทส าคญในการพฒนาอนามยในชมชนและประชากร

21

Epidemiology and Primary Health Care

4. ระบาดวทยาและสาธารณสขมลฐาน

(Epidemiology and primary health care)

ตองน าหลกและวธการทางระบาดวทยา มาชวยในการวางแผนด าเนนงาน

ชวยในการประเมนผลงานสาธารณสขมลฐานชมชน

ชวยในการศกษาปจจยเสยงและสาเหตของโรคและปญหาสขภาพอนามยตางๆ

พฒนาเครองมอ และวธการตางๆ ในการตรวจคนผปวยระยะเรมแรก หรอผปวยทมภาวะเสยงตอการเกดโรคสง

22

ขอแตกตางระหวางระบาดวทยาและเวชศาสตรคลนก

ระบาดวทยา

เปนวทยาการทางวทยาศาสตรสขภาพสาขาหนง

ศกษาเกยวกบการกระจายของโรคและเปลยนแปลงของโรคในประชากร

ศกษาปจจยทเปนสาเหตของโรค สาเหตการระบาดของโรค และนเวศนวทยาของโรค

เวชศาสตรคลนก (Clinical Medicine)

เปนวชาการทางวทยาศาสตรสขภาพแขนงหนง

เกยวของกบการตรวจวนจฉยโรค และการรกษาโรค

23

ขอแตกตางระหวางระบาดวทยาและเวชศาสตรคลนก

หวขอ ระบาดวทยา เวชศาสตรคลนก

ประชากรทเกยวของ ประชากรในชมชนทงหมด ทงทปวยและไมปวย

ผปวยทมารบบรการ

ขอบเขตของงาน ศกษาเกยวกบ

การกระจายของโรคในชมชน

การสบสวนสาเหตของโรค

การสบสวนสาเหตการระบาดของโรค

การวางมาตรการปองกน และควบคมโรค

ศกษาเกยวกบ

การวนจฉย

การรกษาโรค

จดเรมตนของงาน นกระบาดวทยา ผปวยทมารบบรการ

24

ขอแตกตางระหวางระบาดวทยาและเวชศาสตรคลนก

หวขอ ระบาดวทยา เวชศาสตรคลนก

ความสมพนธระหวางนกวชาชพตอประชากร

เปนความสมพนธในลกษณะหนงตอจ านวนมาก

เปนคามสมพนธในลกษณะหนงตอหนง

เกณฑทใชวดความส าเรจ จ านวนประชากรทไมเจบปวย

จ านวนผปวยทรกษาหายหรอทเลาอาการ

25

Related disciplines

แขนงวชาทเกยวของ

ระบาดวทยา เปนแขนงวชาหนงทางวทยาศาสตรการแพทย ซงน าความรจากแขนงวชาในดานตางๆ มาชวยเสรมสรางความรในสมบรณมากขน

26

Related disciplines

แขนงวชาทเกยวของ คอ

เวชศาสตรคลนก (Clinical Medicine)

พยาธวทยา (Pathology)

จลชววทยา (Microbiology)

ปาราสตวทยา (Parasitology)

ชวสถต (Biostatistics)

ประชากรศาสตร (Demography)

แขนงวชาอนๆ ทเกยวของ เชน เวชศาสตรชนสตร รงสวทยา

27

Related disciplines

แขนงวชาทเกยวของ

แขนงวชาทเกยวของเหลาน ชวยในการศกษาทางระบาดวทยา โดยชวยใหการศกษาระบาดวทยาในดานตางๆ มความถกตองและความเชอถอมากขน

แขนงวชาตางๆ เหลาน มสวนชวยดงน

การศกษาทางระบาดวทยา

ตองมเกณฑในการก าหนดผปวย (Defining disease) เพอใหไดผปวยทมลกษณะแบบเดยวกน ซงตองอาศยความรทางเวชศาสตรคลนก พยาธวทยา เวชศาสตรชนสตร รงสวทยา เปนตน

เชน ผปวยไขไทฟอยด ตองอาศยผลจากการตรวจรางกาย และการตรวจทางหองปฏบตการ

ผปวยมะเรง ตองอาศยผลจากการตรวจทางพยาธวทยา และรงสวทยา

28

Related disciplines

แขนงวชาทเกยวของ

แขนงวชาตางๆ เหลาน มสวนชวยดงน

การศกษาเกยวกบสาเหตของโรค

อาศยความรจากแขนงวชาอนมาประกอบในการศกษาดวย สงทท าใหเกดโรคอาจมสาเหตมาจากทาง

- เคม

- ฟสกส

- จลชพตางๆ

ความรเกยวกบสงทท าใหเกดโรคเหลาน มความส าคญเพราะชวยสนบสนนวา

“สงทท าใหเกดโรค (Agent) และปจจยตางๆ นน เปนสาเหตของโรคหรอไม”

29

Related disciplines

แขนงวชาทเกยวของ

แขนงวชาตางๆ เหลาน มสวนชวยดงน

การศกษาทางระบาดวทยา

อาศยความรเกยวกบลกษณะของประชากร

เชน การกระจายของประชากรตามเพศและอาย ระดบการศกษา อาชพ ฐานะทางเศรษฐกจและสงคม เปนตน

30

แขนงวชาทเกยวของ

แขนงวชาตางๆ เหลาน มสวนชวยดงน

ความรพนฐานทางสถต

ชวยในการศกษาทางระบาดวทยามาก เชน

- การออกแบบศกษาทางระบาดวทยา

- การสมตวอยาง

- การรวบรวมขอมล

- การวเคราะหขอมล

- การแปลผล เปนตน

Related disciplines

31

Conclusion

สรป

ระบาดวทยา หรอวทยาการระบาด หมายถง

แขนงวชาหนงทางวทยาศาสตรสขภาพ เปนการศกษาเกยวกบการกระจายของโรคในชมชน ปจจยทมอทธพลตอการกระจายของโรค หรอการเกดโรคในประชากรมนษย และการเปลยนแปลงของโรค

ระบาดวทยาศกษาภาวะทเปนและภาวะทไมใชโรค

ศกษาทงโรคตดเชอและโรคไรเชอ

เปนวชาพนฐานของเวชศาสตรชมชน เวชศาสตรปองกนและสาธารณสข

มประโยชนและมความส าคญในทางการแพทยและสาธารณสข

ชวยคนหาสาเหตของโรคและปจจยเสยงของโรค

32

Conclusion

สรป

ระบาดวทยา หรอวทยาการระบาด หมายถง

ชวยสบสวนสอบสวนถงสาเหตการระบาดของโรค

ชวยวางแนวทางในการปองกนและควบคมโรค

ท าใหสขภาพและอนามยของชมชนดขน