Ho bieu chanh cha con nghia nang

Cha Con Ngh a N ng 1 www.hobieuchanh.com

Cha Con Ngh a N ngH Bi u Chánh

IGIA O THÔN PHU

r n V n S u i th m ru ng t h i tr a, n a chi u anh ta m i l n t n tr v nhà.Anhta Gi ng Ké, mà làm ru ng c a bà H ng qu n T n d i gi ng Phú Tiên, nên b n

i c ng v y mà b n v c ng v y, ph i di khúc l Cànng Long lên V ng Liêm ch không có ngãkhác.

Anh ta m c m t cái áo en nhùn nh c, m t cái qu n v n l i t t t i, u b t trùm m tcái kh n r n, mi ng ng m tr u m t búng, tay m t c m m t khúc cây cóc, tay trái xách m t xâuhai con cá lóc v i ba b n con cá rô i th m ru ng th y ru ng trúng, lúa g n chín mà l i b t các n c ít con, b i v y anh ta i v , ngoài m t hân hoan, trong lòng th th i.

Hai a con l n c a anh ta, là th ng Tý v i con Quyên, ng ng i nh i t n n trâuch i gi a sân, chúng nó th y cha v thì l t t ng d y, con Quyên ch y ra ôm b p v còn th ngTý thì gi t xâu cá mà h i r ng: Cá âu cha b t ây cha? Tr n v n S u c i ng n ngo n vàáp r ng: B t trong ru ng ch i, sao l i ng i ngoài n ng v y con, không s nh c u hay saoh ? Th ng Tý bày t quá! Ch i t ch i cát, hai anh em m t mày tèm lem em xâu cá vô c t icon, ng cha t m cho con Quyên .

Th ng Tý tr n trùi tr i, m t m i có l m có quành1, hai bàn tay bùn t còn dính c c,nó xách xâu cá l ng x ng ch y vô nhà. Tr n V n S u n m tay con Quyên d t l i kh p2 n c d ahè, r i c i áo con nh ra, múc n c x i mà t m cho nó. Anh ta k tay, k ch n và g i u xongr i m i thay qu n áo cho nó.

Th ng Tý v a m i x i n c thì cha nó kéo con Quyên và nói r ng: Con ng xê3 àngkia mà t m ch , con ng g n con x i n óc t mình cha h t còn gì th ng Tý c i r i múcn c ch y l i ng d ói cây chùm ru t mà x i. Tr n V n S u k mài cho a nh s ch s r i,m i sang qua g i u cho a l n. Con Quyên th y cha nó b mà t m cho anh nó, thì nó v tch y vô nhà. Tr n V n S u g i u cho th ng Tý xong r i, anh ta l c th c vô sau.

Th L u, là v c a S u, mình m c m t cái qu n lãnh en, m t cái áo v i en còn m i,u g láng nhu t, r ng ánh tr ng nõn, tai eo m t ôi bông có nh n h t th y tinh, c eo m ts i dây chuy n có trái tim treo nh ng nh nh, tay m t có eo m t chi c ng tr n, tay trái có eom t cái ni t ch , ang b ng a con nh h t, ng d a c a, th y ch ng i v ã không thèm h imà l i còn nguýt m t cái n a.

Tr n V n S u l t kh n r n b t trên u ó mà lau m t r i l i b ván kéo khay tr u ngtêm mà n. Anh ta nói r ng: nhà sao không r y s p nh , nó ch i d dáy quá .

Th L u day vô h m t cái r i áp r ng: Ch i gi ng gì mà d dáy th con nít thì nóch i, gi i sao không nhà ó mà gi nó .

Tr n V n S u nín khe, b i th ng vô nhà sau. Anh ta th y b p núc l nh tanh mà s c m tch ng có l m t chút gi n nào h t. Anh ta xách n i i xúc g o em vo, r i nhúm l a b t lên màn u. Th L u không thèm léo vô b p, ch có th ng Tý v i con Quyên x n b n m t bên cha nó ó

1 v t th ng, v t cong2 d ng c ch a n c ho c g o hình tr tròn dung tích nh h n lu, lu và kh p tiêu bi u cho v n hóa mi t v n.3 dang ra

mà thôi. S u h i th ng Tý r ng: Má con có ng tr c hay không con? Th ng Tý l c u vànói r ng: Má b ng em i ch i t nãy gi l n mà .

S u nghe v i ch i mà c ng t nhiên ch không g n. Anh ta bi u th ng Tý coi ch ml a, còn anh ta thì xách xâu cá em ra hè ng i mà làm, r i b vô n i mà n u. Ch ng c m cá chínr i, anh ta kêu th ng Tý mà bi u r ng: Tý con i ki m má con v n c m con .

Th ng Tý ch y i, con Quyên ói b ng òi n tr c, nên cha nó b i cho nó m t chénc m, chan ít mu ng n c cá vô r i a cho nó n, con Quyên ng i d a cha mà n c m, có connèo m p l n qu n m t bên, c l ng vào cánh tay nó, mà c kêu khò khè.

Tr n V n S u n m ngay trên võng, m t ngó con coi b vui v l m.Cách m t h i lâu th ng Tý ch y v , Th L u c ng b ng con v theo sau. Tr n V n S u

d c m múc cá r i v ch ng con cái xúm l i mà n. Tuy Th L u trang i m mà i d o xóm, ch ng t m r a cho con, cho ch ng n u c m làm cá, nh ng mà ch ng n c m r i ch ta b ngchén d a em i r a ch không b t ch ng làm t i vi c y n a. Trong lúc v d n d p sau b p thìch ng b ng a con nh h t ra ng ch i tr c sân, th ng Tý v i con Quyên x n b n m t bên,con nói cha chúm chím c i, tình cha con coi kh n khít l m.

Tr i t i l n l n, Th L u t èn trong nhà r i b c ra sân. Tr n V n S u mu n giao anh l i cho v thì Th L u nói r ng: D hôn! Th b ng con m t chút r i ch t hay sao; nên hth y m t thì l t t mà giao? Anh ta b v r y mà anh ta l i c i ng n ngo n, xóc vác th ng nhlên vai r i th ng th ng i ra l , th ng Tý v i con Quyên l ng x ng ch y theo.

Có m t cái xe h i phía d i Phú Tiên ch y lên, b i bay mù m t, bóp kèn te le, conQuyên b c ra ng ng dòm, cha nó n m tay nó l i và nói r ng: Ra ngo i làm gì? Xe cánch t a, ng trong l ây mà coi . Xe ch y ngang qua m t cái vù, m y cha con Tr n V n S ud ng ngó trân trân.

Tr n V n S u d t con i dài theo l mà ch i, gió th i hiu hiu mát m t, sao gi ng sángsáng u tr i, d ngâm r r bên ch n, ng n lúa o c òa d i ru ng, th ng nh vác trên vai bu nng r i ng , Tr n V n S u l n b c tr v nhà.

Nhà lá ba c n x ch x c, phía ngoài mà chính gi a có d n m t bàn th , tr c bàn th cólót m t b ván d u, l i có m t cái gh nghi4 bên tay m t th y có m t cái c i xay lúa, còn d avách thì d ng nào là gi ng xay nào là chuôi cày, nào là c n câu, nào là cu c, ph ng bên tay tráith y có m t cái chõng tre nh , còn trên vách thì móc nào là thúng r , nào là gi , nào là vòng hái.Nhà ch a có m t cái c a c n gi a, hai bên thì d ng vách lá khúc d i, còn khúc trên thì gài trecó l vuông vuông. Chong èn leo lét trên gh nghi, ánh sáng gi i vô bàn th tr ng tr n; duyth y trên bàn có cái ch u nh c m nhan, m t cái lon s a bò và m t cái tô á mà m mi ng h tm t mi ng b ng ngón tay. Trên vách có treo m t b t ng b n t m, gi y ch en, mà t m ul i t khúc d i m t hai ba ch .

Tr n V n S u b c vô nhà, th y v ng teo thì kêu r ng: M y a, em nó bu n ng r i,em nó vô bu ng d ng chút . Không nghe ai tr l i h t, anh ta i vô bu ng thì cái mùng v

còn v t lên ch ch a b xu ng, cái gi ng tr ng l ng không có v n m. Anh ta i th ng vô thìd i b p t i mò, c ng không có v ó. Anh ta b ng con tr lên bu ng, con n m trêngi ng, r i gi mùng b xu ng. Th ng nh khóc kêu má, mà má nó âu m t nên cha nó ph i leolên n m v i nó. Cách m t h i, th ng nh ng r i, cha nó m i lén leo xu ng mà b c ra ngoài.

4 m t lo i bàn nh , cao h n bàn th ng, dùng làm ch khai tr u hay món n trong lúc d n ti c

Th ng Tý v i con Quyên ang n m trên b ván mà ch i. Tr n V n S u l i g n cái ghnghi r i kéo khay tr u têm mà n. Con Quyên ng i d y, hai tay ôm vòng trên c cha nó và h ir ng:

- Má, i âu, cha há?- i ch i âu bên ch .- Má i ch i mà má h ng d t ta i v i ch .- D t con i làm gì?- D t i ch i.- Má con i có chuy n gì ó ch ph i i ch i hay sao mà d t con theo.- Chuy n gì? Tôi bi t mà, má i qua bên H ng hào mà ch i ch chuy n gì. Cha d t

tôi i ch i cha.- i r i b nhà hay sao con?- anh Tý coi nhà.- Em nó d y nó khóc r i ai d nó.- Thôi cha nói th nghe ch i cha.- , con n m xu ng i, r i cha nói th cho con nghe.Con Quyên buông c cha nó n m ngay chính gi a ván. Th ng Tý n m u ván ng kia

mà co chân lên gãi s t s t. Tr n V n S u kéo g i n m u àng n y r i nói th B ch Viên TônCác m t h i r i m i sang qua th L c Vân Tiên . Anh ta gác tay qua trán, nh m m t h mi ngmà nói, nói ã thèm ngóc u dòm con, th y hai a u ng h t, anh ta m i nín.

Th ng nh n m trong mùng c a mình khóc óe lên. Tr n V n S u l t t ch y vô n mm t bên mà d nó.

Th L u i ch i v , b c vô bu ng th y ch ng n m v i con thì h i r ng:- Làm gi ng gì vô n m s m s m ó?- Th ng nh nó khóc ta vô ta d nó ch . i âu d v y?- i âu h i làm chi? Không cho i ch i b i gì h t sao?- Ta h i cho bi t v y mà.- Tao không mu n m y h i. i ra ngo i. Vô n m trên g i ta r i làm dính m hôi, hôi

rình ai mà ch u cho c.- Khéo nói hôn! T ng ta là trâu chó gì ây hay sao nên hôi.- Không ph i trâu chó, mà cái hôi k c c l m, không ai ch u c.Tr n V n S u d mùn leo xu ng t r i th ng th ng i ra. Khi ra t i c a bu ng, th y d a

vách có hai cái l c m t cái dày m t cái th a bèn l y luôn h t hai cái r i ra ng i d a èn x utóc mà ch i. Anh ta g l c th a r i ch i l c dày, ch i m i cái u kê g n èn b t m t vài conchí b vô mi ng mà c n. Tr ng bên nhà vi c5 làng tr canh hai, anh ta m i ch u c t l c, s p c at t èn, r i n m chung v i hai a con l n mà ng .

Tr n V n S u n m nay ã c ba m i l m tu i r i, còn v là Th L u m i có ba m im t tu i. Hai v ch ng n v i nhau h n m i ba n m, sanh c có ba a con ó mà thôi.Th ng Tý m i hai tu i, con Quyên sáu tu i còn a nh h n h t tên là th ng Sung m i c batu i.

Tr n V n S u g c làng Trung Tr ch, thu c v t nh V nh Long, cha h i tr c làm làng,không bi t công lao ng m y n m, mà lên t i ch c H ng b . Nhà thì nghèo còn m thì b nhhoài nên lúc S u còn nh thì anh ta c c kh l m. Khi anh ta c hai n i tu i, cha m khu th t, trong làng không có ph ng k làm n, anh ta m i bán cái nhà rách c b y ng b c, r ira p Phú Tiên thu c làng Trung Ngh a u nhà H ng tu n Tam mà i làm m n.

5 c quan hành chánh, tr s y ban nhân dân

H ng th Tào nhà Gi ng Ké c ng thu c làng Trung Ngh a có m t a con gái tên làNguy n Th L u, tuy con nhà nghèo m c d u, mà m t mày sáng s a, i ng d u dàng. V khu ts m, anh ta có v n ít ch c ng b c, nên lãnh bài sanh ý6 r i mua hàng v t chút nh nh tr ucau, thu c gi y, d u l a, bánh in mà bán v i a con gái. Tr n V n S u th ng hay ra chGi ng Ké mà làm m n và ngh tr a hay ghé quán c a H ng th Tào mà ch i. H ng th Tàoth y S u côi cút thi t thà, siêng n ng, gi i gi n, không bài b c, không r u trà, thì em lòngth ng nên kêu mà g Th L u, òi góp các l có b n ch c ng mà thôi.

Tr n V n S u th y Th L u thì ph i lòng, mà c ng mu n có n i n ng d a làm n, nêntuy nghèo, song c ng ph i rán ki m vay b n ch c ng b c mà c i v .

S u c i v r i thì v chung v i cha v mà làm m n. N m u m c v có thai nghén,ph i lo thu c men, r i k th ng Tý t n hao thêm n a, nên S u tr n không n i, ph i xin trti n l i, v n l i n m sau. Anh ta làm cháy da ph ng trán, lo quên ng quên n; làm h t s c, loh t h i mà n n m n m m i d t n c.

Ch ng Th L u có nghén con Quyên, ch ta sanh s a, òi c t nhà riêng mà . Tr n V nS u không ti n, nh ng vì mu n v a lòng v , nên ph i i vay ba ch c ng b c mà c t m t cáinhà lá nh ba c n, phía bên kia c u, r i v ch ng d n v mà .

H ng th Tào th ng con r , mu n chúng nó chung h h cho vui, mà Th L u khôngbi t ngh , ành b cha mà ra t ra riêng, làm cho H ng th Tào phi n trong lòng, b i v y vch ng Tr n V n S u d n v nhà m i, H ng th Tào ch ng h khi nào thèm b c chân t i c a.

Tr n V n S u tánh thi t thà hi n h u, c lo c i l c làm n, không tranh h n thua v i aih t. Còn Th L u tánh b ng chành, b c chách, c n no d o xóm t i ngày, không lo giúp choch ng mà c ng ít lo vi c trong b p. ã v y mà ch ta còn h n u v i ch ng n a, h ch ng có nói

ng t i thì m ng ch i t ng b ng. V ch ng tánh n t khác nhau nh v y mà v i nhau c,y là vì Tr n V n S u m i vi c m i nh n luôn luôn, nh n cho n nh ng vi c v qu y mà c ng

không dám nói. Th L u th y v y l i càng thêm l ng, trong nhà mu n làm vi c gì t ý, êmnh ngày mu n i âu c ng t do, nh t là trong b n n m sau ây, ch ta hay trang i m, hay sesua, nhà thì nghèo mà không bi t ch ta làm th nào có qu n áo m i m c hoài, l i s m t i vòng

ng, dây chuy n n a.Khi th ng Sung ra r i, Tr n V n S u than v i v không bi t làm sao m n ru ng cho

c mà làm. Th L u h m t ti ng r i nói r ng: Khó d hôn! Anh H ng hào H i hóa t chobà H ng qu n T n c ngàn công, nh mu n làm thì ta nói v i nh cho ít ch c công mà làm,ch khó gì . Tr n V n S u nghe v nói nh v y thì m ng nên xúi v i h i t li n. Thi t quTh L u i m t bu i thì m n c cho ch ng ba ch c công t.

T ó n sau, Tr n V n S u m i có ru ng mà làm, m i n m té ch ng m t tr m gi lúa,v a cho v con n mà thôi, nên trong m y tháng g t r i, ph i i làm thuê làm m n, ho c p

t, ho c l p nhà, ho c chèo ghe, ho c vác lúa m i có ti n mà mua s m áo qu n, xây xài v ithiên h .

M y ng i ch n ch t, t mi t Gi ng Ké xu ng t i Phú Tiên ai th y gia o c a Tr n V nS u nh v y thì c ng cho là vô ph c. Mà Tr n V n S u c an n lo làm n nh th ng, ch ngh bu n r u v n i v con mà c ng ch ng h than phi n v s c c kh .

Bi t th ph n thì kh i m t trí, bi t nh n nh c thì c an thân. Ng t vì ng i khôn ngoand u mu n cho l m c ng khó làm c, b i v y cang th ng hay tan r , gia ình m i khuynhnguy.

6 gi y môn bài, gi y cho phép hành ngh .

T C MÀ H I V

Qua ti t tháng giêng, trong ch n thôn quê có cái thú vui v phi th ng. ng sá khôráo, ra vô s ch s , gió b c hiu hiu mát m vô cùng. Lúa ngoài ng, ch thì ng g t ch thìã chín t i r i, nên ng ngó mông thì th y m t vùng vàng vàng, y là m hôi n c m tc a nông phu chan r i trót m y tháng tr ng, mà y c ng là c m g o áo qu n c a nông phutrông c y v n m s t i.

M i u canh t thì ti ng còi túc nghe u t h ng, y là còi c a ch i n kêu công g td y n u c m. L i n a gi , theo m y b m u th y ng i ta i có hàng, y là b n công g t i v ,àn bà chen l n v i àn ông, ng i nào c ng vui c i h n h .

Tr n V n S u m n ba ch c công t c a bà H ng qu n T n mà làm trong ng PhúTiên, n m nay trúng mùa, lúa ã chín r i, song ph i ch n m b y b a n a m i g t c. Anh tacòn r nh nên i g t m n mà ki m ti n, vì lúa trúng, công g t ít, g t m t công mà n ti n t i sáuc c b c, m i ngày g t hai công c m t ng hai, nhà thì u ng l m. u canh t th c d y lm n u m t n i c m, n phân n a còn phân n a thì em theo. V con ng h t, mà anh ta ch ngmu n cho chúng nó th c d y làm gì, nên vai mang vòng hái, tay xách gói c m, d c a nh nhb c ra sân mà i.

H ng tây m t tr ng v a m i l n, h ng ông sao mai ã m c r i. Vì g n sáng, nên trêntr i tr ng tr ng mây gi ng; vì s ng sa, nên tr c m t mù mù áng m t.

Tr n V n S u l m l i i xu ng ng Phú Ti n t i ám ru ng ng i ta kêu g t ó, thì g pH ng tu n Tam v i th ng Xuyên ng i trên b ch ánh sáng thi t m t r i có xu ng mà g t. Anhta b gói c m v i vòng hái d a bên ó r i ng i l i nói chuy n ch i.

Th ng Xuyên h i Tr n V n S u r ng:- H m nay tôi không có i phía d i ru ng c a anh, nghe nói n m nay lúa anh trúngl m, ph i hôn?

- Khá khá, ch không trúng l m.- Anh s ng quá còn làm b n a.- S ng gi ng gì?- Anh h i c t c a bà H ng qu n anh làm, không s ng hay sao? Tôi mu nm n ít ch c công làm ki m c m n, mà m n không ra.

H ng tu n Tam c i và nói v i th ng Xuyên r ng:- M y mu n làm ru ng thì kêu v m y quen v i H ng hào H i, t nhiên có t ch

gi.- Sao v y?- Thì v y ch sao. Th ng S u nó c ng nh có v nó quen v i H ng hào H i, nên nóm i m n c ba ch c công t ó ch . V m y còn nh , không bi t ch ng m ym n còn nhi u h n th ng S u n a a.

Th ng Xuyên suy ngh m t h i r i nói r ng: Chú nói k quá! Ai mà ch u v y .H ng tu n Tam c i ng t r i áp r ng:- V y ch th ng S u ó sao? Ph i thí ru ng nh m i có ru ng l n ch .- Thà là ch u ch t ói, ch ai ch u kh n n n nh v y c.- Không ch u thì thôi.

Th ng Xuyên day l i th y Tr n V n S u ng i b b , bèn v vai mà h i r ng:- Sao, anh ch u nh v y c không anh?- Ch u gi ng gì?- Ch u cái ó.- Cái ó là cái gì âu?- Anh cho v anh quen v i H ng hào H i ch cái gì?- Quen thì quen ch sao?

H ng tu n Tam v i th ng Xuyên nghe Tr n V n S u tr l i nh v y thì ngó nhau r ic i r lên. Tr n V n S u không hi u gì h t, th y ng i ta c i thì ngó l láo r i c ng c i theo.Th ng Xuyên th y b t ch Tr n V n S u k quá, nó d n không c, nên n m l n trên b , ômb ng mà c i. Tr n V n S u nghi th ng n ng o7 mình nên kéo tay nó mà h i r ng: T i saom y c i tao m y? Th ng Xuyên càng t c c i h n n a, nên ng i d y g tay Tr n V n S u màch y.

Tr n V n S u day l i h i H ng tu n Tam r ng:- Sao nó c i v y anh?- Nó th y m y ngu quá nên nó c i ch sao.- Ngu gi ng gì?- M y không bi t thì thôi. Nh có mu n bi t thì v nhà h i v m y thì bi t.Nói ích xác nh v y mà Tr n V n S u c ng ch a hi u, c ng i b b nh th ng ngáo.

Ch ru ng ra t i, l i có d t theo n m sáu công g t n a. Tr i ã sáng thi t m t r i, công g t ápxu ng ru ng phân nhau mà g t lúa.

Bu i s m mai, Tr n V n S u g t ph n ch n l i hay nói chuy n v i hai ng i g t g n haibên mình. n tr a g t h t m t công r i, anh ta leo lên b ng i ngh và phành gói c m ra mà n.M t tay thì c m con m m s t, m t tay thì b c c m ngu i, trên u tr i n ng, d i ch n l m bùnmà anh ta n c m coi b ngon l m. n h t gói c m r i, bèn b c l i cúi v ng g n ó b m taymúc n c mà u ng, r i khoát mà r a m t. Ch ng anh ta tr lên b th y H ng tu n Tam ngng i s a so n m gói c m ra mà n, thì anh ta ng i x m t bên và h i r ng:

- H i s m mai, sao mà th ng Xuyên nó c i tôi nh v y anh? Anh nói giùm tôi m tchút mà.

- Thi t m y không hi u hay sao?- Không, tôi có hi u gì âu.- T i nghi p th ng d i quá! V m y l y H ng hào H i tao nói mí mà m y không

hi u, nên nó c i m y ch gì.Tr n V n S u ch ng h ng, ng i ngó H ng tu n Tam trân trân r i h i r ng:- V tôi l y H ng hào H i hay sao? âu có! Anh khéo bày t. Ai nói v i anh ó?- Tr i i! Thiên h hay tràn ng h t. Có m t mình m y ngu quá, nên m y không hay

ch .- L y h i nào, âu?- H ! Khéo h i hôn! L y nhau ã m y n m nay, c m t a con, mà ch a hay

ch ! T i nghi p quá! M y v coi l i có gi ng H ng hào H i hay không thì bi t.Tr n V n S u nghe m y l i d ng nh sét ánh bên tai, ng i ch t trân tay níu b i c ,

m t ngó mông trong ng, không nói c n a. H ng tu n Tam nu t búng c m r i nói r ng:T i h i ó m y c i v l ch s quá, nên nó m i v y ó a .

Tr n V n S u th dài m t cái r i ng d y. Tr i n ng chang chang, công g t u lên bki m m y bóng cây ng i ngh , mà Tr n V n S u l i xách vòng hái b c xu ng ru ng r i xông ramà g t n a. Công g t l y làm k , nên kêu om trên b . Tr n V n S u không thèm nói i nói l i,c l m l g t hoài. Anh ta g t ri t n x , hai công t, r i mang vòng hái i v tr c m tmình, không thèm nói t i ai h t.

Th ng Tý v i con Quyên ng ch i tr c c a, th y cha i g t v , thì l t t ch y ra sânmà m ng. Thu nay, Tr n V n S u h i âu v , thì hay b ng con Quyên mà n ng, mà b a nayanh ta làm l , b i th ng vào nhà, máng vòng hái lên vách r i h i th ng Tý r ng:

- Má con i âu?- Má con ng v i em trong mùng.- T h i s m m i t i gi , có H ng hào H i ghé ây hôn?- Không.Tr n V n S u i t m r i vô bu ng l y qu n áo s ch mà m c.

7 ch c gh o, nh o báng

Th L u gi t mình th c d y, th y ch ng ng ng m c áo thì h i r ng: B a nay saov s m v y? Tr n V n S u l ng thinh b ra ngoài tr c, không thèm tr l i. Anh ta múc m t tôn c u ng r i i xu ng nhà b p, leo lên võng n m, gát tay qua trán, m t lim dim. Th L u súcmi ng r a m t, têm tr u nhai nhóc nhách, r i i l y n i vo g o n u c m.

N i c m v a b t lên b p thì th ng Sung th c d y khóc om sòm trong mùng. Th L u bènbi u ch ng r ng: Lên b ng con mà d nó m t chút, ng ta n u c m cho mà n. i v r i n mng a hoài ó hay sao?

Tr n V n S u ng i d y r i i lên b ng th ng Sung ra tr c c a mà ng. Th ng Tý v icon Quyên ch y theo ng m i a m t bên mà ch i. Tr n V n S u ngó hai a l n, r i ngó l ith ng Sung b ng trên tay, thì thi t qu th ng Sung không gi ng hai a kia chút nào, mà g ngm t nó coi t a t a g ng m t c a H ng hào H i. Anh ta nhìn m y a con r i chau mày, xm t, khí s c bu n hiu. Anh ta th ng Sung ng d i t cho nó ch i v i hai a kia, và anh talên ng i r i ch ng tay lên cái gh nghi mà ngó ra sân.

Con gà mái xám d t b y con i n, m con xúm l i b i cây t xui tó. Con gà tr ng ôch y l i c c c c vè p mái, gi m ám rau tan nát h t. Tr n V n S u ng i ngó trân trân màkhông la không u i nh mu n v y mà coi. Th ng Sung òi ch i c a con Quyên mà òikhông c, r i gi m chân khóc om sòm. Tr n V n S u ng i m t bên mà không d không r y,nh không hay s p con l n x n.

C m chín cá hâm r i, Th L u m i kêu ch ng con vô n c m. Tr n V n S u ng i n c mv i v mà không ngó m t v , c cúi m t ngó xu ng mâm c m hoài, l i không nói, không c i,m t coi bu n hiu, hình nh ng tính chuy n chi quan h l m v y.

Tr n V n S u n c m r i li n b i ra l . Con Quyên ch y theo kêu: Cha, ch tôi i v icha. Tr n V n S u day l i nói r ng: nhà, ng có i theo . Thu nay Tr n V n S u nói v icon thì d u ng t luôn luôn, b a nay con Quyên nghe cha nó nói x ng, nó không hi u sao mà chanó qu u, nó l y làm l mà l i s , nên x m t r i ríu ríu tr l i, không dám i theo.

M t tr i chen l n, gió th i lao rao. S p ch n trâu th y tr i g n t i nên u i trâu vchu ng, trâu i d i ru ng ní na, ní n n, m y a ch n c i trên l ng hát r m ra r m rít. Tr n V nS u ch p tay sau ít, i th th n trên l , m t ngó c nh v t mà không th y chi h t, trí nh t i vcon thì bu n b c vô cùng. Th ng Sáu Thiên i xóm v nó g p, vùng h i r ng: Anh i âu ó,anh S u? S u gi t mình ng c m t lên ch ng h ng và tr l i ú r ng: i ... i ch i.

Tr i ã t i r i, Tr n V n S u i ch i m i c ng, nên ng i trên l ng mà ngh . Anh tach ng c m lên u g i, l y ngón tay v hình trên cát mà suy ngh vi c nhà. M y n m nay thi tH ng hào H i hay ghé nhà mình, mà mình có ý coi, l n nào H ng hào H i ghé thì v mình lotr u n c l ng x ng, coi b ni m n l m. Tuy v y mà mình không th y H ng hào ch c gh ohay gi n h t v i v mình, mình không g p hai àng nói chuy n v i nhau, v mình c ng khôngcó ý mu n b mình. Tánh v mình h n u, nó hay m ng nhi c mình, mà m ng thì m ng chv ch ng c ng n nh th ng, n u v mình nó l y H ng hào H i thì ch c nó b mình r i,ch có lý nào nó không th ng mình n a mà nó còn v i mình. H ng tu n Tam nói thiên h

u bi t H ng hào H i l y v mình. H có g p hay sao mà h dám ch c? Hay là h th yH ng hào H i ru ng cho mình làm, h ganh ghét nên ki m chuy n mà t i u nói x u choH ng hào H i v i v mình? H ng hào là ng i có n, l i có v con t t , có lý nào i l y vmình làm gì

N u mà v mình v i H ng hào H i không có chuy n gì v i nhau, thì sao thiên h hdám nói, sao th ng Sung l i gi ng con H ng hào H i d v y? Chuy n n y th t là khó li u!Mình ph i h i cho ra ngay gian m i c. Mình ph i h i g t v mình, nh nó không có l yH ng hào H i thì thôi, còn nh nó l y thì mình u i ph t nó i cho r i, mình giao th ng Sungcho nó em i âu thì i cho r nh, mình b t th ng Tý v i con Quyên mà thôi.

Tr n V n S u ngh v y r i th ng th ng tr v nhà.Ðã h t n a canh m t r i, th ng Tý v i con Quyên n m ch i trên ván r i ng khò, th ng

Sung c ng bu n ng nên m nó ã em nó vô mùng r i. Khi Tr n V n S u b c vô c a thì ThL u ang ng d a cái gh nghi têm tr u mà n. Tr n V n S u s p c a r i i vô nhà sau leo lên

võng mà n m. Anh ta ch v t t èn i vô bu ng, anh ta m i mò mà i vô theo. Anh ta v akhoát mùng leo lên giu ng thì Th L u nói r ng:

- Ra ngoài ng v i s p nh nà! L m i âu ó?- Ð tao n m, tao nói chuy n m t chút!- Chuy n gì? Sao h i nãy không nói, tao i ng r i vô làm r n ó?Tr n V n S u n m i m t bên v . Th L u túng th ph i xích vô m t chút ng tr ng

ch cho ch ng n m. Tr n V n S u mu n h i v v vi c H ng hào H i, song không bi t ph ih i cách nào cho v ng gi n nên n m nín thinh mà tính.

Th L u bèn day ra mà h i r ng:- Nói gi ng gì sao không nói i?- H nói v i tao m t chuy n k quá.- Chuy n gì?- Tao nói l i cho m y nghe, nh không có thì thôi, còn nh có thì m y ph i ch u, ch

ng có ch i nghe hôn?- Ai có bi t chuy n gì âu mà bi u ch u.- Nh tao h i mà m y có thì m y ph i ch u ch .- Chuy n gì c ng v y, h có thì ta ch u, ch s ai mà ch i.- , thôi tao nói cho mà nghe. B a nay tao i g t có hai ba ng i nói v i tao r ng,m y l y H ng hào H i, có hôn?

Th L u nghe nói thì vùng v y h i r ng:- Quân nào bày chuy n ó?- Ng i ta nói thi u gì.- Mà th ng nào nói v i m y ó kia. M y ph i nói tên nó cho tao bi t, ng tao n nhà

nó tao ào nát ông nát cha nó cho nó bi t m t tao. Tao l y H ng hào H i h i nào,tao có em lên bàn th cha nó tao l y hay sao nên nó ngó th y mà nó dám nói nhv y h ? Th ng nào nói x u cho tao ó, m y ph i ch tên nó ra cho mau.

- Thôi, ng có nóng. Ng i ta nói nh v y, n u m y kh ng có thì thôi, ch ch ing i ta làm chi?

- a! Nó nói x u cho ng i ta nh v y, n tai anh H ng hào H i kh i nh ni tu quân nào nói b y nh v y cho nó coi. Ai nói ó, m y ph i ch tên nó ra cho tao

bi t bây gi ây.- Ch tên sao c, tao không ch .- a! N u v y thì m y t chuy n mu n nói sao m y nói ch gì, ph i hôn?- , thôi tao t chuy n a, không có ai nói v i tao h t.- Cha ch , n u v y m y là quân kh n n n l m. M y v i tao có ba b n m t con, bây

gi m n mu n nói gì m y nói hay sao?- M y hay ào ào quá ! M y gi i có tài r ng h ng hoài. th ng th ng tao nói cho m y

nghe ch .- M y nói sao xuôi ó m y nói i. Tao l y anh H ng hào H i h i nào ? M y có b t

c hay không mà m y dám nói nh v y h ?- Nói nho nh v y mà. Om sòm hoài. Ng i ta nói m y l y trai, thi t tao b t không

c, mà tao có ch nghi, nên tao m i h i m y ch .- M y nghi cái gì, nghi làm sao âu, m y nói cho tao nghe th coi.- H nói th ng Sung ó là con c a H ng hào H i ch không ph i con tao. H nói nhv y mà tao coi g ng m t nó sao không gi ng hai a l n, nên tao ph i nghi.

- Thi t m y là trâu, chó, ch không ph i ng i ta. Tr i ngó xu ng mà coi, b tr i! Quân n ng c nói ng o, d ng u xu ng t tr c ng lên tr i, mà qu th n chonó s ng làm gì không bi t. Nó n v i tôi c ba m t con, r i bây gi nó nói khôngph i con nó, tr i t i.

- Tao có nói gì âu mà m y r a tao, tao nói chuy n cho m y nghe, có hay là không cóthì thôi ch r a cái gì ?

- Thi t m y nói th ng Sung là con c a anh H ng hào H i ph i hôn ?- H nói ch không ph i tao.- H là ai ? M y ph i ch tên h ra.- Ch làm gì ? Ch ng m y ào m y b i ông bà ng i ta ?- N u m y không ch t c th m y nói ch không ph i ai h t. sáng tao lên tao nói chov ch ng anh H ng hào H i hay r i m y coi.

- Nói cho ng i ta hay làm chi ?- a ! M y nói nh v y r i bi u tao nín hay sao ? Tao nói cho nh ghét nh l y ru ngl i cho r nh, không bi t ch ng nh còn làm m y tù n a a, nói cho mà bi t.

- Tao có làm gì âu mà tù ?- M y nói x u cho ng i ta thì tù, ch làm gì.- Tao nói v y mà m y h ng có thì thôi ch .- Tao nói cho mà bi t, ng có nói b y nói b nh v y n a. M y còn t i u nói x u

cho tao n a thì tao không dung a, nghe hôn.Tr n V n S u n m nín khe, không còn l i chi mà nói n a. Th L u bèn l y tay xô chông

xê ra r i n m m t bên. Tr n v n S u n m gát tay qua trán, m t nh m lim dim, b ng nghe ngoàitr c có ng i d c a ti ng kêu k t k t. Anh ta l t t b c xu ng, ra ngoài t èn, thì th y conQuyên n m ng trên ván có m t mình, còn th ng Tý i âu m t. Anh ta v i vã kêu th ng Tý vàd c a b c ra sân

Trên tr i v ng tr ng t r ng, tr c sân sáng o c nh ban ngày. Tr n V n S u th y th ngTý ng i ch m h m d a xó hè, g c m t xu ng t. Anh ta b c l i h i: Làm gi ng gì mà ng ió, con ? Th ng Tý ng i tr tr không tr l i. Anh ta kéo tay nó ng d y thì th y m t nó n cm t ch y t d m. Anh ta bèn h i nó r ng: Sao con khóc v y con ? Con có au b ng au d gìhôn ? Th ng Tý l c u lia l a, mà c ng không ch u nói t i sao nó khóc. Anh ta d t nó tr vônhà, bi u nó lên ván n m ng , r i anh ta c ng leo lên n m m t bên ó.

Cách m t h i lâu, Th L u trong bu ng c t ti ng kêu r ng:- Cha th ng Sung a !- Gi ng gì ?- Vô bi u m t chút.

Tr n V n S u l m c m ng I d y i gài c a, b ng èm em trên bàn th mà t t, r Imon men i vô bu ng, mi ng c i ng n ngo n, vì ã quên h t nh ng i u H ng tu n Tam nóih I tr a ó.

R I TAY R I N N N

Ng i x o quy t thì hay g t, mà ng i thi t thà l i hay tin.Tr n V n S u nghe ng i ta nói v l y trai thì t c gi n, mà vì tánh ch n ch t thi t thà,

t c gi n không bi t lo m u tính k mà lóng c g n trong, c v nhà t thi t cho v nghe, r i h iv có làm qu y nh ng i ta nói ó hay không. Th L u là m t ng i àn bà h n u mà l i x oquy t, v a nghe nói thì m ng r a h m d a om sòm, r i b m8 ng t ch ng, òn m n tr n m têm, làm cho Tr n V n S u vui lòng, t ng v mình trong nh tuy t, s ch nh b ng, vì ng i ta

ganh ghét nên bày t chuy n mà d t can th ng phá gia o.Qua b a sau, Tr n V n S u i g t, trong lòng ph i ph i, ngoài m t vui v nh th ng,

tin ch c v th ng yêu, không còn nghi th ng Sung là con l n dòng n a.Cách ít ngày t i lúa c a anh ta chín, Th L u òi i theo ch ng mà g t, Tr n V n S u

châu mày nói r ng: Thôi, nhà coi em. Tr i n ng quá, m y không quen, r i au ây m y báong i ta n a .

Tr n V n S u kêu có b n ng i g t giúp, nên g t b a u m i c có m t góc ba màthôi. Vì lúa bó ch a xe v nhà k p, nên ban êm anh ta ph i ra ru ng ng mà gi . Anh ta m i v aôm nóp ra i thì v h i r ng:

- Ngoài ru ng ch âu mà ng ?- Có b ch .- Ng m y b a v y l n?- G t ba b a cho h t r i m n xe mà xe, nên ph i ng ba b n êm.- Ng ngoài s ng ngoài gió v y l nh ch t còn gì?- Có nóp mà l nh n i gì?- Lóng n y còn tr ng, ai dám gánh tr m lúa bó hay sao mà ph i gi cho c c v y h ng

bi t!- Lúa bó c ng là ti n ch gì. C a mình thì mình gi cho ch c tay. ng tin sáng tr ng,v y ch không th y hôm r m tháng ch p nó gánh tr m c a anh H ng hào H i h tm y ch c bó lúa ó hay sao?

Th L u c i, Tr n V n S u vác nóp mà i.Tr n V n S u ng gi lúa hai êm u bình an, êm nào c ng ch ng tr i r ng sáng m i

ôm nóp i v ng n c m r i có tr ra mà g t. Qua êm th ba, anh ta c ng ra ru ng mà ngn a. n n a canh hai, ch ng hi u t i sao mà trong b ng au quá, ch u không c. Anh ta t cnóp ng i d y ôm b ng, thì trong ru t au th t t h i, còn ngoài da thì m hôi nh u gi t.

B a y nh m m i chín tháng giêng, nên m t tr ng ã m c lên c vài sào, r i ngsáng r . Tr n V n S u m i tính tr v nhà ki m d u Nh Ý mà u ng, nh h t au b ng thì s trra mà ng l i. Anh ta b cái nóp l i ó, tay ch ng cây cóc mà i v . Anh ta i c m t khúc

ng thì trong b ng b t au, ch ng v g n t i nhà thì không còn au chút nào n a h t. Anh tamu n tr ra ru ng ng l i, mà r i anh ta ngh mình v ã g n t i nhà r i, thôi thì mình i luôn vônhà bi u v n u n c nóng cho mình u ng m t chén r i s tr ra gi lúa c ng không h i gì.

8 (Pompe), ti ng Pháp, y vào

Anh ta b c vô sân thì nghe trong nhà v ng teo. Anh ta thò tay d c a, thì c a gài ch tc ng. Anh ta bèn c t ti ng kêu r ng: M y a, m y, d y m c a cho tao vô m t chút nghe hôn .

Anh ta không nghe v tr l i, mà r i l i nghe có ti ng nói lào xào trong bu ng, r i nghecó ti ng i ng t phía sau nhà b p. Anh ta v c a kêu v n a. Th L u lên ti ng h i: Ai kêuó? . Tr n V n S u li n áp r ng:

- Tao ch ai.- Ng gi lúa sao mà v ? B lúa trong ru ng ai coi cho?- au b ng quá, nên v ki m n c nóng u ng.- , t èn r i m c a cho.Th L u lò mò trong bu ng, k l n i âu xu ng nhà b p m t h i n a, r i m i

ch u ra phía tr c qu t h p qu t lên mà t èn. Tr n V n S u tay c m cây cóc ngngoài c a mà ch . Ch ng Th L u m c a r i, ch ta nói l n lên r ng: C a m r i ó,d mà vô .

Tr n V n S u d c a chung vô phía bên n y, thì Th L u c ng d c a chung raphía bên kia. Anh ta v a m i chung vô n a cái mình, nghe d a bên hè có ti ng ng i tach y ng t thình th ch. Anh ta t ng là n tr m rình nhà, nó nghe anh ta v nó s nóch y, nên anh ta l t t ch y th i lui ra sân.

Tr ng sáng nh ban ngày, Tr n V n S u th y rõ ràng H ng hào H i b n áo v i tr ngqu n lãnh en phía cây chùm ru t ch y ra sân ng có thót ra l . Anh ta xách cây cóc ch ytheo, trong b ng gi n l m, quy t p ch t H ng hào H i cho r i i quân gian dâm. Ch ng dèTh L u ch y l i níu áo ch ng mà trì l n nh n, làm cho Tr n V n S u r t không c, choH ng hào H i thót ra l ch y m t.

Tr n V n S u và t c và gi n, day l i xô v té l n cù d i t và nói r ng: M y i theonó i, ng có trong nhà tao n a . Anh ta nói r i li n qu ng cây cóc gi a sân mà i vô nhà.

Th L u có l i, nên b ch ng xô té mà không dám nói chi h t. Ch ta l m c m ng d yb i u cho ch t r i c ng tr vô nhà.

Tr n V n S u gi n quá, m t mày tái xanh, tay run bây b y, v a th y v vô nhà thì b cl i x trong m t v mà nói r ng: chó! B a nay tao b t c rõ ràng r i ó, m y còn ch in a thôi, h ? i i, i ra kh i nhà tao cho mau .

Th L u tr n m t ngó ch ng và h i r ng: M y b t c cái gì? Tiên nh n t ngth ng cha m y, n a êm m y v ây ki m chuy n mà ánh tao ph i hôn? M y gi i m y làmgi ng gì tao âu, m y làm th , coi h còng u m y hay không mà .

Tr n V n S u t c vì v l y trai mình b t c, mà nó còn ch i mình n a, anh tad n lòng không c, nên nh y l i ánh v m t b p tay chúi lúi, Th L u ch p con daob u trên gh nghi r i nh m ngay m t ch ng mà chém. Tr n V n S u tr kh i, r i vóitay gi t con dao và co c ng p v m t cái m nh quá, làm cho Th L u té p u vôc nh ván nghe m t cái b p.

Th L u n m dài d i t, không c c c a, mà c ng không nói chi h t.Th ng Tý v i con Quyên ã th c d y t h i cha chúng nó m i v kêu c a, song

chúng nó th y m t èn m c a nên n m nín khe. Ch ng chúng nó th y cha m m ngch i, x x nhau, r i ánh nhau n a, thì chúng nó kinh hãi nên l m c m ng i d y r i d tnhau ch y l i ng núp phía sau cái c i xay lúa.

Tr n V n S u th y v n m im lìm d i t, bèn b ng èn mà r i. Th L u n m ng a,m t cánh tay thì x p d i l ng, m t cánh tay thì gác lên ch n ván, m t m trao tráo mà không cóth n, trong mi ng nh u ra ít gi t máu lòm. Tr n V n S u th t kinh, l t t cái èn lên trêngh nghi, r i thò hai tay b ng x c v mà lên trên ván. Anh ta ng nh m phía sau ót t t,bèn cái u lên mà coi, thì th y cái s phái sau ã b , nên óc ra r i pha v i máu mà ch yd m d . Anh ta r l m i thì không còn h i th n a. Anh ta kinh tâm lo n trí, m t mày xanh nhchàm, tay ch n run l y b y, li n ôm ngang mình v mà kêu r ng: M y a, m y! . Th L u n mtr tr nh khúc cây, Tr n V n S u ngóc u d y than r ng: Tr i t i! V tôi ch t r i còn gìâu .

Lúc y, trong lòng anh ta ã au n, mà trong trí anh ta l i lo s , anh ta lính quýnh, ch yvô bu ng r i ch y ra ng ngó v , mu n khóc mà không có n c m t, mu n nói mà nói khôngra l i. B t ch anh ta nh ng i m t trí. Anh ta ngó v m t h i r i dùn mình. Anh ta v t d c ab c ra sân, b c a r t m t cái m r i co giò mà ch y tu t.

V a kinh hãi v n i gi t v , v a lo s v n i chúng b t, Tr n V n S u ch y ây, m t làkhông mu n th y cái thây c a v n a, hai là không mu n cho làng b t trói mình. Tuy anh tach a tính coi ph i ch y ng nào, ph i n âu mà tr n, song anh ta ra kh i sân r i, không dámch y theo ng l , d ng nh s ng i ta r t theo. Anh ta b ng xu ng ru ng, mà l i tránh xam y chòm nhà, d ng nh s ng i ta ón b t.

Trên tr i tr ng soi v ng v c, tr c m t ng ru ng minh mông. Tr n V n S u v t lúa mài, lúa v ng ch n mu n té nh i, b c x t bùn v ng t i u. Anh ta th y hai con m t c a v m

trao tráo mà ngó anh ta hoài, anh ta s quá, nên nh m khít c p m t l i ng ng th y n a, mành m c ng nh m , c ngó th y luôn luôn. Anh ta i m t h i, l i nghe nh có ti ng ng i àophía sau, anh ta t ng xóm làng theo b t, nên day m t l i mà ngó, té ra không có ai h t. Ng cnh y th ch th ch, m t hào quang, m hôi tuôn d m d , anh ta cúi u khum l ng, l m l i iri t.

Tr i r ng sáng, Tr n V n S u i t i mé sông l n, bèn ng l i mà ngó. Vì trong lúc h tho ng v t ch y, không bi t ch y h ng nào, nên n ây g p sông, không bi t sông n y là sônggì. Ph n thì cùng ng, ph n thì m i ch n, nên anh ta ng i b p d a l ng vào g c cây b n màngh .

Gió th i lao rao, a sóng ánh vào mé t l ch x ch, nhánh b n lúc l c, lá xuôi m t phíakhua ti ng lào xào. Tr n V n S u ng i khoanh tay, t i nghe sóng d p gió d n thì bu n ng , nênnh m m t lim dim. Vì m t m i nên mu n ng i êm mà ngh , té ra v a nh m m t thì th y v n mtr c m t, c p m t m trao tráo mi ng trào máu lòm. S s , s bu n, s lo, s n n n ùn ùnxông t i làm r i r m trí khôn, nên anh ta r n óc, r n tay, l c u, m ng c mà nói r ng: Tr i

i! Tôi ánh v tôi ch t r i, bây gi làm sao? B ày, ch c không kh i b ày chung thân... M ya con tôi, ai nuôi nó? ...

Tr n V n S u nh t i s p con, thì anh ta khóc m i c. Mà ch ng khóc c, thì n cm t tuôn ra d m d không d t. Anh ta ch ng hai cánh ch trên u g i, sè hai bàn tay b m m tmà khóc, k r ng: Mình ôi! Mình làm chi mà t i t nh v y? V ch ng v i nhau m y n mnay, mình c ng bi t tôi th ng mình, tôi c ng mình l m ch . Vi c n ng, vi c nh tôi giành tôilàm ráo, tôi không ch u cho mình làm. Tôi xin mình nhà coi nhà v i s p nh mà thôi. Mìnhsung s ng nh v y, còn gì n a. Sao mình không ngh b ng tôi, mình lén trai lén gái v i H nghào H i làm gì. Mình th y nó giàu có, qu n lãnh áo l a mình mê hay sao? Giàu có làm gì màham? Tôi nghèo ch tôi có mình ch u ói b a nào hay sao? Hay là mình mu n có ti n ng nm c sung s ng nh h ? Tôi th ng nói v i mình tôi rán s c làm cho có ti n nhi u ng v

con sung s ng. Tôi nói nh v y là ý tôi mu n có ti n ng cho mình qu n hàng áo nhi u, igiày i dép, eo vòng eo vàng. Tôi nói ó là nói thi t, ch không ph i nói g t mình. Mình c ngth y tôi làm lung l m, ch ph i bi ng nhác âu. Th ng th ng ch ít n m r i s khá, ch mìnhmu n g p quá sao c. Sao mình không th ng tôi, mình l y H ng hào H i chi v y? Mà nhmình có l d i, thì hôm tôi h i ó mình nói thi t v i tôi. Tôi th ng mình l m, n u mình ch uthi t, thì ch c tôi r y b y b r i thôi, ch tôi không n ánh p gì mình. Sao tôi h i mình l ich i, r i mình còn m ng ch i tôi? n ch ng tôi b t qu tang chánh án r i, mà mình l i còn leol o, mình ch i tôi, mình thách tôi, mình vác dao chém tôi, làm cho tôi gi n m t trí khôn, nêntôi xô mình té mà ch t. Tr i i! V tôi ch t r i, bây gi tôi s ng sao c! Tôi s ng thì tôi b hb t, h chém. H ày tôi ra Côn Nôn i H i, còn ai nhà mà nuôi con tôi. Con tôi còn nh quá,t i nghi p l m tr i ôi! Bên n i không có ai h t, còn bên ngo i, thì có m t mình ông ngo i, màông ngo i nó nghèo quá, l i già y u r i, làm sao có c m mà nuôi ba a cháu cho n i. Ý h !...Kh l m!... Còn m t n i không bi t s p con tôi nó có hi u b ng tôi hay không. S e ch ng nókhôn l n, chúng nó không hi u chi h t, t ng tôi hung d , làm i u không ph i r i còn p ch tv n a, chúng nó th ng m tr l i oán tôi, thì còn kh cho tôi bi t ch ng nào! .

M t tr i m c lên, gi t n ng trên m t n c sáng lòa. Có m t chi c ghe chèo d c theo mésông. Tr n V n S u nghe ti ng chèo s t s t, t ng làng t ng ng i ghe i ki m b t mình, nên l t

t âm u l i vô b i ô rô g n ó mà tr n. Anh ta ng i xo ro trong b i, không dám th , mà c ngkhông dám c a qu y. Ghe i kh i xa r i, mà anh ta c ng không chun ra, s ng i ta còn rình âu

ngoài, chun ra h th y h n m c b t t .Tr n V n S u c ng i trong b i tr n m t ngày ó và g n n a êm n a, vì bu n r u lo s

quá nên không bi t ói. n khuya tr ng m c, anh ta lóng nghe t b v ng v , gió l ng sóng êm,m i s lén b c ra. Anh ta ng d a g c cây b n mà ngó mông ra sông cái. Tr ng chói n c lòalòa, n c in tr ng d n d n. Tr n V n S u ngó tr ng ngó n c r i bát ngát trong lòng. Anh tamu n n m t i ch n n y nh n ói mà ch t ph t cho r i, cho h t bu n r u, cho kh i b b t. Mà hmu n t v n thì anh ta l i nh t i s p con, s ng thì còn mong có ngày cha con g p nhau, chch t thì còn gì mà th y nhau n a. Anh ta suy t i tính lui trót m t canh, r i m i nh t nh ph iki m ch mà tr n, tr n n m m i n m cho thiên h quên h t chuy n c a mình, r i l n l n l p thv th m con, ng c t ngh a vi c mình làm cho con hi u, k o chúng nó t ng mình hung d ,không có chuy n gì mà gi t ch t m chúng nó. Mà tr n i âu bây gi ? i l n qu n l i n y ch ckhông kh i ng i ta b t, có l ph i l i qua sông mà i cho xa, cãi tên cãi h , ki m ch làm n thìho c may m i c yên thân ch ng.

Tr n V n S u g c Trung Tr ch, nhà d a mé sông Mê T c, h i nh th ng l i qua l il i sông y hoài nên bi t l i gi i l m. Anh ta ng nh m sông n y, th y mé sông bên kia mù mù,bi t là sông l n ch không ph i nh sông Mê T c, song anh ta không s , l n l n m nút c i áomà máng trên nhánh b n. Anh ta tính c t qu n cho ch t; l n dây l ng g p cái h p ng gi y thuthân, anh ta m i l y cái h p bu c vào v t áo mà luôn t i ó.

Sông anh ta tính l i qua ây là sông C Chiên l n l m, mà ch anh ta mu n l i ây là l ivào r ch Nàng Âm, hi m l m. Tr n V n S u, m t là s c l i gi i, hai là li u m ng thoát thân,nên anh ta không nhút nhát, s a so n vo qu n áo cho g n gàng r i li n b c xu ng sông mà l i.Ph n thì sông l n, ph n thì b ng ói, b i v y anh ta tuy l i gi i, mà l i v a m i m t ph n sôngthì tay chân b i ho i, m t hào quang, h i th hào h n. Anh ta rán l i m t h i n a, thì m t u ib i h t n i, t i không c lui không kham, c tr i lên h p xu ng m t ch ó hoài. Anh ta dòmvô mé sông thì hai bên mù mù, bên nào c ng xa h t th y. Anh ta ch c ph i ch t u i, nh ng mành cái lòng mu n s ng c a con ng i nó làm cho anh ta thêm s c c chút ít, nên anh ta vùng

v y b i chòi cho n cùng. Anh ta làm ã h t s c, v a mu n xuôi tay ngay ch n ng chìm ph ccho r i, thình lình anh ta th y m t chi c ghe ch y b m g n t i. Anh ta la lên m t ti ng r i pch n xu ng n c ùng ùng. Nh tr ng ã ló lên, ng i à công ngó th y t ng ai b chìm ghetrôi ó, nên b bánh nh m ngay ch Tr n V n S u mà ch y l i.

Khi ghe t i r i, ng i à công x b m và qu ng dây cho Tr n V n S u n m r i kéo lênghe. Tr n V n S u m t u i, nên leo lên ghe r i anh ta n m dài, nói không ra ti ng. B n lái trongghe u th c d y, ng i lo t l a mà h , k rót n c trà cho u ng, làm m t h i lâu Tr n V nS u m i t nh l i. B n lái áp h i anh t i sao ban êm l i trôi gi a sông nh v y? Tr n V n S unói d i r ng không nhà không c a, không v con chi h t, m n xu ng c a ng i ta i ki m ch

g t lúa m n, xu ng qua n a sông b chìm, nên anh ta m i th trôi.Nh ng ng i d i ghe ai c ng t ng thi t nên không tra h i chi n a h t.Tr n V n S u h i th m m i hay ghe n y Ba ng ch c i lên bán t i ch V ng Liêm,

bán h t c i r i nên i v ch n a. Anh ta th m ngh , y là m t d p may cho mình thoát thân, bènxin v i chú lái cho theo xu ng d i Ba ng làm c i. Chú lái ng c n dùng b n n c i,nên chú nghe Tr n V n S u xin theo thì chú cho li n. y là m t d p may cho hai àng, chkhông ph i may cho m t mình Tr n V n S u.

QUAN LÀNG TRA XÉT

Con nít nhà nào c ng v y, h th y cha m ánh l n thì th ng hay binh m la khóc omsòm. Ch ng ph i chúng nó làm nh v y là vì th ng m nhi u h n th ng cha. Không, cha v im chúng nó ng th ng; n u chúng nó binh m có l t i chúng nó g n g i m nhi u h n, ho cchúng nó th y m y u u i, nên s m chúng nó b h i.

Th ng Tý v i con Quyên l i không gi ng con nít khác. Chúng nó th y cha m r y l n l ib ch y ra sau c i xay mà núp. Ch ng cha m ánh l n, chúng nó không la không khóc, l i ló

u mà dòm. C ch nh v y, ch c là t i bình nh t Tr n V n S u th ng hay s n sóc chúng nó,và th ng hay nh n thua Th L u, b i v y th y ánh l n, chúng nó ã không binh m , mà l it ng cha s thua n a.

Khi Tr n V n S u d c a ch y m t r i, th ng Tý s lén b c ra và l i ng g n m nómà coi. Con Quyên c ng i theo ng m t bên ó. Ch ng nó th y Th L u m c p m t trao tráomà n m im lìm thì th y làm l , không dè ã ch t r i. Con Quyên n m tay m nó và lúc l c kêur ng: Má i! Má. Sao má n m hoài ó má? D y vô bu ng mà ng v i em ch . Cha i n a r i .Th L u n m tr tr . Th ng Tý b ng èn l i coi, th y máu ch y d i c d m d , nó r m t mnó thì l nh ng t, nó nh l i h i nãy cha nó có nói m nó ch t r i, nên nó s , l t t èn trêngh , kéo tay em nó mà d t ra c a và nói r ng: Má ch t r i, i kêu ông ngo i i em .

Hai a nh ra sân. Tr i sáng tr ng nh ban ngày. Th ng Tý mu n ch y cho mau, ng t vìcon Quyên ch y không mau c, nên nó ph i ch m ch m l i mà d t. Ch ng qua t i nhà H ngth Tào, th ng Tý v c a kêu ông ngo i om sòm.

H ng th Tào th c d y i th m ra m c a và h i r ng: Th ng Tý ph i hôn cháu? Kêugi ng gì mà khuya d v y? . Th ng Tý áp r ng: Ông ngo i l i ng nhà tôi ông ngo i coi .H ng th Tào h i:

- Coi gi ng gì mà ch ng n y nè? V y ch sáng không c hay sao?- Không c. Ông ngo i ph i i li n bây gi .- i làm gì ch ?Th ng Tý nín thinh, không ch u nói n a. Con Quyên vùng nói r ng: Má ch t r i, ông

ngo i à .H ng th Tào nghe nói th t kinh, l t t d c a chun ra sân và h i r ng: Má bây ch t

sao? Ch t h i nào? Sao mà ch t? Cha bây âu? . Th ng Tý không ch u tr l i, mà nó gi t tay emnó và nói r ng: Nói b y hoài! Gi ng gì mà ch t, ông ngo i l i coi mà .

H ng th Tào h i n a r ng:- Sao ó Tý?- Không bi t. Ông ngo i l i ó mà coi.- Chuy n gì mà tao h i m y không ch u nói v y h ? Sao ó Quyên?Th ng Tý nín khe, con Quyên m i b anh nó r y nên nó c ng không dám nói. H ng th

Tào không thèm h i n a, b i ri t qua nhà con r . Con Quyên v i th ng Tý lóc thóc ch y theosau. H ng th Tào b c vô sân thì nghe ti ng th ng Sung khóc vang r n trong bu ng. Ông tad c a chun vô nhà, th y Th L u n m ngay trên ván, xét coi ã ch t ng t r i, mà trên u l icó th ng tích, thì kinh hãi, nên l t t h i th ng Tý r ng:

- Sao v y Tý? Ai dám ánh má m y ch t nh v y h ?

- Má té.- Té âu?- Té ng vô b ván ó.- T i sao mà té?- Ai bi t âu nà.- Sao l i không bi t? M y ph i nói cho mau. Cha ch ! Ph i i báo v i làng m i c.

Quân nào nó gi t con tôi nh v y, tr i t ôi! Cha m y âu, Tý?- Cha ng gi lúa ngoài ru ng.- Hèn chi.Th ng Sung n m trong bu ng, càng khóc l n h n n a.H ng th Tào ch y vô bu ng b ng nó, r i tr ra h i con Quyên r ng:- Ai ánh má m y nh v y, Quyên?- Cha v i má ánh l n mà.- ánh h i nào? Sao nói cha m y i ng gi lúa?- Cha v , má r y cha, nên cha gi n cha ánh ch .- Tr i i! Té ra th ng S u nó gi t v nó ch ! nhà ó, tao i báo v i H ng qu n

ng còng u nó.H ng th Tào b ng th ng Sung, d m b c ra c a. Th ng Tý níu l i và nói r ng: ng

i báo v i H ng qu n, ông ngo i. Không ph i cha tôi ánh má tôi âu .H ng th Tào tr n m t h i r ng:- Không ánh ch sao mà b u n m ch t ó? M y ki m chuy n mà bào ch a cho cham y, ph i hôn? Nó gi t má m y, tao th a v i làng b t gi i cho Tòa chém nó, m ycòn c n n i gì?

- Không ph i cha tôi ánh mà b t cha tôi gi ng gì?- Sao con Quyên nó m i nói ó?- Nó nói b y. tôi nói cho ông ngo i nghe. Má tôi trai gái v i H ng hào H i. Cha

tôi v b t c. H ng hào s ch y, nên xô má tôi té nh m b ván ch t ó. Ph i b tH ng hào, ch sao l i b t cha tôi. T i H ng hào mà.

H ng th Tào nghe nói ch ng h ng, ng ngó th ng Tý trân trân. Ông ta r ng r ngn c m t mà h i th ng Tý r ng: Thi t nh v y hay sao cháu? . Th ng Tý g c g c u. H ngth Tào th dài và nói r ng: N u thi t v y thì kh n n n l m. Tôi vô ph c quá, tr i t ôi! .H ng th Tào châu mày nh n m t, ng suy ngh m t h i lâu, ch ng hi u ông ta tính l nào màb ng th ng Sung b c ra sân và nói r ng: B nào c ng ph i i báo v i làng, ng ng i ta traxét cho ra l , ch nín thinh sao c .

H ng th Tào i r i, con Quyên ng ngó thây m nó và khóc thút thít. Th ng Tý khôngkhóc mà m t nó bu n l m.

Gió t t ng n èn leo lét, canh khuya t b v ng teo, thây c a Th L u n m tr tr , màm t m trao tráo. Có l hai a nh th y c nh nh v y chúng nó s hay sao nên không dám trong nhà, d t nhau ra l ng mà ch ông ngo i. Cách m t h i lâu, H ng th Tào b ng th ngSung l n t n i v , l i có chánh H ng qu n Sum v i Phó lý H i theo.

Chánh H ng qu n Sum b n qu n lãnh en, áo bành tô tr ng, ch n mang giày hàm ch,u i k t có r n, tay c m ba ton, mi ng ng m i u thu c, v a b c vô sân thì nói l n lên r ng:

Ch ng c a lên coi nào . Phó lý H l t t vô ch ng c a. Chánh H ng qu n b c vô tr c, ngóth y thây Th L u n m tr tr trên ván thì ng kh ng l i và bi u r ng: Phó lý H , m y c mèn r i coi m y .

Phó lý H c m èn l i r i Th L u. Chánh H ng qu n vói l y cái èn bi u Phó lý H l nTh L u ng cho anh ta khám v t tích. Anh ta coi cùng mình thì không có b m, ho c s ng, ho c

tr y ch nào h t, duy có b óc phía sau mà thôi. Anh ta r i trong nhà thì không có máu ch nàoh t, duy d i t g n ch Th L u n m có máu chút nh mà thôi.

Chánh H ng qu n khám th ng tích xong r i, bèn day l i h i H ng th Tào r ng:Chú nói th ng r ng gi lúa ngoài ru ng, v y ch êm nay có ai nhà ây v i Th L u? âu

chú kêu h t ra tôi tra coi .H ng th Tào ch th ng Tý v i con Quyên mà nói r ng: Th a th y H ng qu n, ch ng

nó m c i ng gi lúa, nó nhà v i ba a con nó, ch có ai n a âu .Chánh H ng qu n tr n m t ngó th ng Tý và h i r ng:- Th ng nh n y, ai ánh má m y ch t ó? M y ph i khai thi t, b ng khai gian thì tù

ch t bây gi .- H ng hào xô má tôi té, nên p u vô ván ch t ó a.- H ng hào nào?- H ng hào H i.- Húy! Cha ch ! Thi t hôn?- Thi t.- Sao mà H ng hào H i xô má m y?- H ng bi t n a.- Có lý nào mà không bi t.Chánh H ng qu n li n sai Phó lý H ch y i òi H ng hào H i l p t c. Anh ta day qua

th y con Quyên ng d a bên ó bèn h i nó r ng: Còn con nh n y, sao má m y ch t ó v yh ? . Con Quyên ngó H ng qu n r i ngó anh nó, mà nó không ch u tr l i. Chánh H ng qu nth y v y bèn n m tay bom ng t, d nó mà h i n a. Nó gi t tay ch y l i ng d a bên th ng Tý,mà nó c ng không ch u nói.

Trùm S c, Phó thôn Keo và àn bà l i xóm nghe l n x n nên t u n mà coi. ChánhH ng qu n h i con Quyên không c bèn b nó mà h i H ng th Tào r ng:

- Chú có i kêu th ng r chú hay ch a?- Th a, ch a.- Sao không m n ng i ta i kêu nó i.H ng th Tào bèn c y Trùm S c ra ru ng mà kêu Tr n V n S u.Chánh H ng qu n bi u Phó thôn Keo c m èn cho anh ta i coi trong nhà. Vô trong

bu ng, anh ta d mùng lên, th y có s i dây n t da trên u n m. Anh ta m túi dây n t thì th ycó b y ng b c gi y v i m t cái gi y thu thân tên Nguy n V n H i. Anh ta cu n s i dây n tc m trong tay mà mi ng chúm chím c i. i r i t i nhà b p thì th y c a sau m bét. R i ratr c sân, thì th y có m t cây cóc b n m ó, anh ta m i l m cây cóc em vô nhà.

Phó lý H v t i, có H ng hào H i i theo. H ng hào H i b c vô, m t mày xanh d n,b i lóm khóm, v a th y chánh H ng qu n thì h i r ng: C u cho òi tôi chi v y, c u Sáu? .

Chánh H ng qu n ch thây Th L u và áp r ng: Ban êm, m y n hãm ng i takhông c, r i m y gi t ng i ta ây, tao b t còng m y, ch òi làm chi .

H ng hào H i run bây b y, m t ngó thây Th L u mà mi ng tr l i r ng:- B m c u, tôi ng nhà t h i hôm cho n bây gi , tôi có bi t chuy n gì âu. Th ng

Phó lý l i kêu thì tôi ng ng , c u h i nó th coi.- É, ng có ch i. Th ng nh ã khai rõ ràng, h t th y m y ng i ây u nghe. L i

tao có b ng c khác n a, m y ch i sao c.- B m c u, thi t là oan cho tôi quá.- , oan. Phó lý H , m y còng H ng hào l i, r i d t tr c v bên nhà vi c mà ch

tao. Coi ch ng a m y, m y nó tr n ây, m y ch t a.

Phó lý H còng H ng hào H i mà d t i, th ng Tý ngó theo coi b ghét l m. H ng hàoH i v a b c ra kh i nhà, thì Trùm S c v t i, tay có ôm cái nóp. Nó b c vô nói r ng: Th ngHai S u i âu không bi t, không có ng ngoài ru ng, nó b cái nóp trên b , nên tôi ôm v ây .

Chánh H ng qu n li n bi u Phó thôn Keo v i Trùm S c ây coi ch ng thây Th L u,ng cho ai ng t i. Anh ta c m s i dây n t v i cây cóc mà i qua nhà vi c bi u th ng Tý v i

con Quyên i theo.B chánh H ng qu n coi h m h l m, b c vô nhà vi c không thèm ngó t i H ng hào

H i, kêu rân s p dân canh mà bi u t èn m n-sông, r i mang ki ng l i ng i bu-rô mà làm r p-bo. Th ng Tý v i con Quyên ng i b ván phía sau mà ch , chúng nó ch lâu quá nên con Quyênbu n ng , n m ngo o xu ng ó mà ng .

H ng hào H i b còng, ng i xo r t i b ván kia, m t mày bu n hiu. Ch ng hi uH ng qu n t r p-bo th nào, mà ch ng làm xong r i bèn kêu Phó lý H bi u d nH ng hào H i lên l y n k t. H ng hào H i vào l y H ng qu n và khóc mà nóir ng: B m c u xin th ng giùm tôi. C u làm g t ch c tôi ph i ch t .

Chánh H ng qu n l y ki ng xu ng, nhíu m t châu mày ngó H ng hào H i,song không nói chi h t. H ng hào H i c khóc và l y hoài. Chánh H ng qu n th yPhó lý H ng x r g n ó, bèn d y ra sau coi ch ng hai a nh , ng cho chúng nói âu.

Phó lý H i r i, chánh H ng qu n m i bi u H ng hào H i l i ng g n m t bên, l ich s i dây n t. Cách m t h i lâu, r i chánh H ng qu n ng d y m còng cho H ng hào H ivà cho nó i v .

Chánh H ng qu n b c vô cái phòng m t bên ó mà n m. Ch ng tr i h ng sáng,H ng hào H i tr lên nhà vi c, vô phòng nói nho nh r i a cho chánh H ng qu n m t x pgi y b c. Chánh H ng qu n m s s a, r i b vô túi và nói v i H ng hào H i r ng: Tuy v ymà m y ph i ây, ch ng có i âu a. sáng r i tao l y l i khai. Nh Ông Qu n hay làquan Bi n lý có xu ng tra xét, thì tao l p th tao cho .

V a m i sáng thi t m t, thì Chánh H ng qu n cho òi phó H ng qu n Thâu n màbi u em r p-bo lên báo vi c nh n m ng cho Ch qu n l p t c. Anh ta d n r ng: Nh quan Chqu n có h i sao tao không i l i sai m y, thì m y b m tao m c n k t, nghe hôn .

Chánh H ng qu n l y khai th ng Tý thì nó c ng c nói H ng hào H i vô nhà, làmgi ng gì không bi t mà xô má nó té b u. H i cha nó có v hay không, thì nó nói nó khôngth y. Chánh H ng qu n la r y, tr tr o, hâm d a nó cách, mà nó c ng khai nh v y hoài.Anh ta gi n, m i bi u Phó lý H em óng tr ng nó l i và bi u d n con Quyên lên. Anh ta o bbom ng t con nh m t h i, con nh m i ch u khai r ng: Cha v i má tôi ánh l n, cha tôi xô mátôi té .

Chánh H ng qu n m ng quá, l t t l y l i sao kh u con Quyên, r i bi u d n th ng Týlên. Anh ta c l i khai c a con Quyên l i cho nó nghe. Th ng Tý cãi c nói em nó nói b y.Chánh H ng qu n ánh nó hai ba b t tai, mà nó c ng c khai H ng hào H i xô má nó té.Chánh H ng qu n u i hai a nh v , r i d y H ng hào H i làm khai nói êm h i hôm ngt i nhà, có ch ng v con v i hai tên b n là th ng Di v i th ng L ng. òi hai tên b n t i c ng d ychúng nó làm khai, nói th y H ng hào ng nhà t u hôm cho n ch ng Phó lý H t i òi,ch không có i âu h t.

L i m i gi sáng mai, khai báo v a xong, thì quan Ch qu n t i nhà vi c. ChánhH ng qu n ti p r c quan Ch qu n, trình các l i khai cho ngài xem và b m r ng: B m quan

l n, tên S u v i Th L u chung m t nhà v i m y a con, ch không ai khác.Theo l i khaic a con Quyên thì cha m nó ánh l n, cha nó xô má nó té b u mà ch t. Còn th ng Tý thì nókhai cha nó m c i ng gi lúa ngoài ru ng, H ng hào H i vô nhà làm gi ng gì không bi t màxô má nó té ng u vô c nh ván nên b u. L i khai c a th ng Tý nghe phi lý l m, b i vì cóch ng c rõ ràng, tr n êm h i hôm H ng hào H i nhà ch không có i âu h t. ã v y màtên S u tr n i âu m t, h i khuya ra ru ng ki m nó không có, mà t h i s m m i cho t i bâygi c ng không th y nó v . Theo ý tôi, thì ch c tên S u gi t v nó, ch H ng hào H i không cócan ph m gì n v nh n m ng n y . Chánh H ng qu n bào ch a cho H ng hào H i bo bo,mà c ng gi u bi t, không nói n s mình l y c s i dây n t c a H ng hào H i t i trongbu ng ng c a Th L u.

Quan Ch qu n nghe r i, ngài l ng thinh, l y m y lá khai b vào c p da và bi u H ngqu n d t n nhà Th L u. Ngài khám th ng tích, xem xét t trong nhà ra ngoài sân r i tr quanhà vi c òi H ng th Tào, th ng Tý, con Quyên, H ng hào H i mà tra h i l i. M i ng i ukhai y nh ã khai v i H ng qu n. Quan Ch qu n n nhà H ng hào H i mà l y khai v conb n bè trong nhà. Hai tên b n thì khai H ng hào H i ng nhà ch không có i âu h t. Còn vH ng hào H i khai r ng ch ta ng s m, nên không bi t ch ng có i âu hay không.

L i ba gi chi u, quan Bi n lý v i quan th y thu c V nh Long xu ng t i. Quan Chqu n d t i m t thi mà khám nghi m, c t ngh a s qua cho quan Bi n lý hi u m y l i khai, r iquan Bi n lý cho phép chôn Th L u và d y quan Ch qu n tra xét cho ra l , r i s gi i n i v

n Tòa.Quan Bi n lý v i quan th y thu c lên xe v r i, thì quan Ch qu n truy n cho H ng

qu n ph i ki m b t cho c Tr n V n S u mà gi i n p. Tuy v y mà ngài i v , ngài c ng còngH ng hào H i mà d t v V ng Liêm.

Quan Ch qu n còn ang tra xét vi c n y thì H ng ch c làng Trung H u ch y t b mr ng có xí c m t cái áo treo trên nhánh b n g n vàm r ch Nàng Âm, trong v t áo l i có bu cm t cái h p ng gi y thu thân tên Tr n V n S u, ba m i l m tu i ng b làng Trung Ngh a.

n chi u l i báo có m t th ng ch ng không có áo, m t b cá n h t, trôi t p vào vàm r ch V ngLiêm. Quan Ch qu n oán ch c là H ng hào H i th a d p tên S u m c i ng gi lúa, lén ntrai gái v i Th L u, tên S u v b t c, ánh v ch t r i s t i nên nhào xu ng sông l n mà tv n. Ngài làm r p-bo gi i n i v n Tòa, Quan Bi n lý th y l i khai c a th ng Tý thì h nghi,nên làm gi y giam H ng hào H i.

H ng hào H i lo s h t s c, nh n v con m n tr ng s , mua ch ng c , làm cách,mà ph i b giam g n hai tháng r i Tòa m i th v . Anh ta v nhà, hình d ng m nhách, n n nlút u, có m i b n m u ru ng ph i bán cho bà H ng qu n T n ng l y b c tr n . S s n ãtiêu h t, mà v c theo gây g hoài, anh ta bu n r u b nhà c a v con mà i m t, trong làngkhông ai bi t i âu.

ANH EM TH NG NHAU

H ng th Tào t n li m chôn c t Th L u r i, bèn óng c a tr c c a sau nhà con r l ich c ch a và em s p cháu v bên nhà. Ông ta còn ph i lo m n xe trâu ch lúa c a Tr n V nS u v sân mà p. Vì m y b a l n x n, không ai gìn gi , n tr m gánh lúa bó h t m t m , nênru ng c a Tr n V n S u tuy làm trúng, song p r i l ng th thì lúa h t có m t tr m n m ch cgi mà thôi. Tr lúa m n xe, m n p r i thì còn có m t tr m m i gi , mà trong s y ph iong cho ch i n chín ch c gi còn d c hai ch c gi .

H ng th Tào xu ng nhà bà H ng qu n T n, là ch ru ng, mà xin bà cho ng i lên l ylúa ru ng. Bà H ng qu n T n v a nhó th y H ng th Tào b c vô c a thì h i r ng:

- Nghe nói th ng r chú nó ánh con gái chú ch t, sao ó v y chú H ng?- Th a, con gái tôi nó b ánh ch t, mà s p nh nói m - nên không dám ch c ai ánh.- Ng i ta nói th ng r chú nó gây l n v i v nó r i nó ánh con n ch t. Sao mà chú

nói không ch c.- Th a bà, h nói nh v y ó mà tôi không th y nên tôi không dám nói ch c.- Nó ch ai. Th ng coi b núc ních mà nó hung d há? Chú ng có nghe l i ng i ta

mà nghi cho H ng hào H i nh v y t i nghi p nó. H ng hào H i nó thù oán gì v icon gái chú mà nó gi t con n .

- Th a bà, th ng cháu tôi nó khai sao v i quan v i làng mà h b t H ng hào H i ó,tôi có bi t âu.

- Nghe nói th ng r chú nó nhào xu ng sông cái t v n r i ph i hôn?- D th a ph i. H v t thây nó trên vàm V ng Liêm, quan có òi tôi lên mà nhìn, mà

cái m t nó cá n s t h t, tôi có bi t sao mà nhìn, tôi nói b ng ng cho làng chochôn nó cho r i.

- áng ki p l m! Hung d thì ph i ch t ch s ng làm sao c. Còn nó làm m y ch ccông ru ng c a tôi, bây gi tính sao ây?

- Th a bà, tôi xe lúa v p xong r i h t, xin bà cho ng i lên l y.- Chú ong lúa ru ng r i còn d c chút nh gì hôn?- Th a, d c vài ch c gi .- a! Nghe nói ru ng nó làm ó n m nay trúng l m mà.- D trúng. Mà u m y b a l n x n h gánh lúa bó h t b n.- , th ng r chú nó có con hay không?- Th a có, v ch ng nó l i ba a, h m nay tôi em v nuôi.- Có a nào l n hôn?- Th a, th ng l n c m i hai tu i.- Chú nghèo mà chú nuôi t i ba a cháu ngo i sao cho n i.- Th a, tôi ph i ráng, ch b cho ai bây gi .- Thôi, ta th ng l n ng nuôi hai a nh .- V ch ng nó m i ch t, mà con nó nh v y, ngh c ng t i nghi p.- Nghèo thì ph i v y, ch t i nghi p gi ng gì?- Th a, th ng th ng coi.- Nh chú tính cho , thì tôi m n giùm cho. Tôi c ng c n dùng m n thêm m t a

nh coi trâu.

H ng th Tào nín thinh không tr l i. U ng n c n tr u r i, ông ta t mà v . Bà H ngqu n nói sáng b a sau s cho ng i lên l y lúa và c n d n nh có tính cho cháu coi trâu thìb a nào d t nó xu ng c ng c.

ong lúa ru ng r i còn d c hai ch c gi , H ng th Tào ví dành mà nuôi s pcháu.

Cái nhà c a Tr n V n S u b hoang, con nít l i xóm lén t i phá, làm t vách h c ah t, H ng th Tào gi n, m i kêu Trùm S c mà bán l i m i l m ng b c. Ông ta l y s ti n ylàm v n mua thêm mà bán, trong trí th m tính làm nh v y ng té l i chút nh mà s m ns m m c cho m y a cháu.

N m nay H ng th Tào ã n m m i tu i r i, tóc ã b c hoa râm, r ng ã r ng h t vàicái. Ông ta l n lóc làm nuôi s p cháu ngo i, khi b ng th ng Sung út c m, khi d t con Quyên it m, ai th y nh v y c ng ng lòng th ng. H i tr c ông ta c ng có hay Th L u t tình v iH ng hào H i, ông ta th ng có d t b n con, mà h nói ra thì con nó m ng t t, b i v y ông taghét không thèm nói n a. n ch ng ông ta th y thây con ch t n m tr tr , mà l i nghe con ch tvì cái thói gian dâm y, thì ông ta ã không th ng ti c n i con, mà c ng không phi n tráchth ng r . Có êm s p cháu ng , ông ta chong èn ng i m t mình, ông ta dòm th y chúng nó thì

ng lòng nên r ng r ng n c m t. Ông ta khóc ó là t i ông ta bu n t i o nhà, ch khôngph i th ng nh con h .

Th ng Tý l n h n h t, ông ngo i nó m c mua bán, t nhiên nó ph i s n sóc hai a emnó. Tuy là em c ng ng em, song ý nó l i th ng con Quyên nhi u h n, nên nó t m r a, gi t áogi t qu n cho con Quyên th ng h n. B n tánh nó tr m t nh, ít hay nói, ít hay c i, mà t ngàym nó ch t, cha nó m t r i, thì nó càng chim b m, không ch u ch i b i v i con nít l i xóm. Ph nnó nh v y, mà th y con Quyên i ch i nó c ng không cho, nó th ng nói v i em nó r ng: Emlà con gái, i ch i làm gì. n bà con gái mà h , là t i i ch i ó a, nói cho em bi t .

T i nghi p cho thân H ng th Tào, không r u trà, không bài b c, c lo mua bán h ngngày, nh ng vì cái v n không có, nên mua không g p chi u, bán không g p giá, l n qu n làm íttháng thì c t v n. Trong nhà ti n b c eo h p, s p nh qu n áo lang thang. L i r i thêm th ngSung au ban, th y cho u ng thu c l m, nên ban nh p c t, th ng nh ch t. Tuy H ng th Tàobi t là d u tích nhu c nh c a Th L u, nh ng vì ông ta ngh nó là con nít không có t i l i chi,nên ông c ng th ng nó nh hai a l n, nên nó ch t ông ta c ng th ng ti c l m.

Nhà càng ngày càng nghèo, th ng Tý tuy còn nh , song nó th y gia o c a ông ngo i nób n ch t, nó c ng bu n. M t bu i chi u n c m r i, nó nói v i H ng th Tào r ng: Không bi tai ch u m n ng tôi i v i h . H ng th Tào nghe cháu khi không mà nói nh v y thì l ylàm l , nên ngó trân trân mà h i r ng:

- T i sao cháu nói nh v y?- Có t i sao âu. Tôi mu n i cho h ng ông ngo i l y ti n mua qu n áo cho

con Quyên nó b n.- Ông nghèo thì ông ch u, ch ông em cháu mà cho ng i ta sao ành.- Mình làm công vi c cho ng i ta thì mình n ti n, có sao âu mà không ành.- c c l m, cháu t ng s ng hay sao? n ng ti n c a h , h b t làm l da, màh còn ánh ch i n a, có d gì âu.

- Tôi không s . Mình cho ng i ta thì ph i lo làm công chuy n, ai bi u làm bi ng màchi cho h ánh ch i. Tôi l n r i, mà nhà không có làm vi c chi h t, nên tôi mu n

i v i h ng kh i t n c m ông ngo i mà ông ngo i còn c l y ti n n a.

H ng th Tào a n c m t, b i ra àng sau, không nói chuy n n a. Th ng Tý châumày, ng i ngó theo, m t bu n hiu.

Trong m y ngày sau, th ng Tý c theo n n n v i ông ngo i nó i ki m ch cho nó .H ng th Tào thi t không n cháu ng l y ti n mà n, nh ng vì trong nhà túng r i quá, màcháu c theo thôi thúc hoài, nên c c ch ng ã ông ta m i nói v i nó r ng: Hôm tháng hai, bàH ng qu n T n có h i ông mà m n cháu coi trâu. Thôi tr a ông xu ng ông h i coi bcòn mu n m n n a hay không? .

H ng th Tào i xu ng Phú Tiên, n chi u ông ta v nói r ng: Bà H ng qu n ch um n cháu ng coi trâu, mà b cho m t n m có m i hai ng. Ông n n n xin thêm, b m ich u t ng lên m i l m ng. Cha ch , mà coi trâu tuy là không c c, song dan n ng d m m a t ingày ngoài ng, cháu ch u n i hôn? .

- Sao l i ch u không n i. ngoài ng ch i vui ch . Mà d u có bu n c ng không h igì, cháu bu n mà ông ngo i m i n m l y c m i l m ng b c.

- Cháu t ng n m i l m ng b c c a ng i ta d l m sao? C c ch ng ã, ch ôngcó mu n chi v y âu.

H ng th Tào nói mà a n c m t. Th ng Tý ng suy ngh m t h i r i h i r ng:- Bà H ng qu n ó già hay tr v y, ông ngo i?- S n s n.- Bà có d n b a nào xu ng hay không?- Bà bi u ngày mai em cháu xu ng.- R i ch ng nào ông ngo i l y c b c?- Bà có nói h làm gi y xong r i, thì bà cho lãnh b c tr c.- , c a. Ông l y ti n r i mua v i may cho con Quyên m t cái áo, m t cái qu n

ng nó b n, còn bao nhiêu thì ông mua mà bán, nghe hôn ông ngo i.M y l i nói ch ng ph i cao xa chi ó, nh ng mà ý trung ch a nhi u ngh a, làm cho

H ng th Tào nghe thì c m xúc vô cùng. Ông ta b i ra ng sau, không th nói chuy n v icháu n a c.

Nãy gi con Quyên ng nghe ông ngo i nó nói chuy n v i anh nó, tuy nó không hi uchi h t, song nó c ng bi t ông ngo i tính em anh nó i v i ng i ta mà gi trâu, nh s p ch ntrâu l i xóm nó v y, nên ch ng H ng th Tào i ra ng sau, thì nó n m tay th ng Tý mà h ir ng:

- Anh i âu anh Hai?- d i nhà bà H ng qu n.- Bà H ng qu n g n hay xa?- Không xa gì. d i xóm Phú Tiên, ra kh i ây dòm theo b l th y xóm phía d i

ó.- Anh i r i ch ng nào anh v ?- M t n m l n.- M t n m là bao lâu?- M t n m là m i hai tháng.- M i hai tháng h ?- .- Tôi i theo v i anh c hôn?- Sao c. Qua m c gi trâu, làm sao qua coi ch ng em.Con Quyên ng suy ngh , b m t coi bu n hiu, th ng Tý th y v y bèn nói r ng:

- Em nhà v i ông ngo i, qua i v i ng i ta ng l y ti n mua bánh cho em n,may qu n áo cho em b n, nghe hôn.

- Tôi nhà ch i v i ai?- Có ông ngo i ó chi? Em nh h qua i r i, em nhà ng có ch i v i a nào h t.N u em không nghe l i qua, thì qua gi n l m a.

- Tôi ch i v i th ng Ngò c hôn?- ng. Không c. Nó là con trai mà ch i v i nó làm gì.- nhà bu n quá, tôi mu n i v i anh.- Không c âu. Em nhà, h ít b a qua v qua th m, qua ki m i m n, qua cho em

n.- Anh gi trâu h ?-- Anh c i trâu c hay sao?- c ch , qua c i trâu c a th ng C hoài, em không th y hay sao?Hai a nh nói chuy n t i ó, k H ng th Tào kêu th ng Tý mà sai i mua t ng ng

n c m.êm y th ng Tý n m tr n tr c hoài, ng không c, m t lát nó vu t ve m t con Quyên,

trong trí l n x n, ã lo v n i không bi t v i ng i ta ra th nào, mà l i bu n v n i em nhà b v n a.

Qua ngày sau, n c m bu i mai r i, H ng th Tào g i con Quyên cho thi m D u m tbên ó, r i óng c a l i mà d t th ng Tý xu ng Phú Tiên. Lúc ra i, th ng Tý hun em nó hai cáivà nói r ng: Thôi, em nhà cho qua i, nghe hôn em. Ít b a r i qua v qua th m . Nó và nói vàc i, mà n c m t ch y r ng r ng. Con Quyên ng ngó anh nó, tuy nó không khóc, song m tnó bu n nghi n.

Trong làng Trung Ngh a, t Gi ng Ké xu ng Phú Tiên, có m t mình bà H ng qu n T nlà giàu l n h n h t. N m nay bà m i b n m i tám tu i, mà bà góa ch ng ã c m i n mr i. H i ch ng bà ch t thì l i cho bà có m t tr m n m ch c m u ru ng, mà bây gi ru ng c abà và c a ch ng bà ng b c ng h t th y trên hai tr m m u, bà làm ba tr m công, còn baonhiêu bà cho m n, m i n m bà góp lúa th ng th ng t n m ngàn r i t i sáu ngàn gi .

Bà ã d cái nhà c , c t cây, ván vách, mà c t l i làm nhà d i, và bà c t cái nhà trên bac n, n n úc vách g ch, giá áng n m sáu ngàn ng. Nhà bà tr c a ra l V nh Long i TràVinh, tr c nhà có m t sân l n, bên tay m t có m t cái nhà v a n m c n ng sáu ngàn gilúa, bên tay trái có m t cái chu ng trâu ba c n nh t sáu con trâu l n v i hai con nghé. Tuy cáisân bà b tr ng ch không có tr ng cây chi h t, nh ng mà phía ngoài, d a theo l , bà có tr ngm t hàng keo c t ng n b ng th ng làm rào, phía sau, k nhà d i, bà có tr ng m y li p rau,m y hàng chu i, m y cây i, m y n c tr u, còn hai bên chái nhà thì m t bên bà tr ng ba cây m ntrái sai o n, m t bên bà tr ng hai g c xoài, n m nào c ng tr bông mà không u.

Bà H ng qu n T n giàu có, mà không kh kh c, tuy bà không tín ng ng o nào, songbà bi t th ng k nghèo hèn, bà hay giúp ng i ho n n n. Tánh tình bà nh v y, mà ch ng hi uvì c nào bà có hai ng i con, ng i con l n là cô hai Phiên, bà g cho th y thông Cam, làm sBách Ph n bên M Tho, cô xu t giá ã b y n m r i mà không có thai nghén l n nào h t, cònng i nh là c u ba Giai, n m nay m i b y tu i, bà cho lên Sài Gòn h c, c u c b tr ng ich i hoài, bà gi n b t c u v c u l i n c p ba ngàn ng b c r i i m t g n m t n m r i, khôngthèm g i v nhà m t b c th nào h t.

H ng th Tào d t cháu xu ng v i bà H ng qu n, khi b c vô t i sân, th ng Týth y c nh v t l ho c, nhà c a cao, thì trong ng c nó h i h p, c p m t ngó dáo dác, nên ch n v pnh m c c t, may nó níu ông ngo i nó k p, ch không thì ph i té nh i. H ng th Tào khôngdám vô c a tr c, b t i d c theo hè, ch m y cây m n ó mà vô nhà sau.

Bà H ng qu n ng n m trên võng, ngó th y ông cháu H ng th Tào b c vô nhà thìbà ng i d y mà chào h i r ng: Chú H ng nó xu ng ây. Th ng nh n y ph i hôn? .

H ng th Tào cóm róm xá bà và áp r ng:- Th a ph i. Hôm qua bà bi u b a nay em nó xu ng , nên tôi d t nó.- Còn nh d há? N m nay nó m y tu i?- Th a, m i hai tu i.Bà b c l i ván ng i têm tr u mà n, r i bà ngó th ng Tý mà h i r ng:- Th ng nh n y, m y tên gì v y m y?- Th a, tên Tý.- v i tao thì ph i cho t t , ng có gian tham, ng có li n xáo, tao ánh ch t a,

nghe hôn?- D .- Tao có sáu con trâu, mà m t mình th ng H c nó coi không xi t. T rày s p lên, m y

chia v i nó, m i a ba con mà coi. B a nay trâu m c i c t cày, chi u th ngH c nó lùa v r i m y coi. Thu nay m y có gi trâu cho ai hôn?

- Th a, không.- Trâu tao d l m, ph i c n n cho m p, h b m thì ph i òn a.Bà H ng qu n kêu con Ngói, là a n u n mà bi u nó ch y l i ng xóm m n Bi n

Thi qua làm gi y giùm cho H ng th Tào. Gi y làm r i, H ng th Tào i m ch c ng xong r i,bà H ng qu n m i lên nhà trên m t s t c t gi y và l y m i l m ng b c mà a cho H ngth Tào.

H ng th Tào ng i ch i m t lát r i t t mà v . Ông ta th y th ng Tý ng x r d ac a, m t mày bu n xo, thì th a v i bà H ng qu n r ng:

- Th a bà, nó còn có hai anh em mà nó th ng nhau l m. Nó xu ng ây v i bà ây,ch c là con em nó nh nó. V y lâu lâu có r nh xin bà làm ph c cho phép nó v th mem nó.

- c. Em nó bao l n?- Th a, sáu tu i.- Không h i gì. B a nào r nh nó mu n v giây lát mà th m em nó, thì tôi cho phép nó

i.H ng th Tào xá bà r i b c ra c a, mà nói v i theo th ng Tý gi ng b u b o r ng:

Thôi, cháu ó nghe. Ông v a .Th ng Tý ngó theo ông ngo i nó, mu n g i l i v d n em nó ng i ch i, mà nó ngh n

trong c , không nói c.Bà H ng qu n b c lên nhà trên, r i kêu con Ngói lên nh tóc ng a cho bà. Th ng Tý

d i nhà sau có m t mình, nó bu n nên i ra sau v n r i i vòng ngoài sân mà ch i. Nó ngóth y cái chu ng trâu là ch t rày s p lên nó ph i lân la h ng ngày, nó ph i d n d p h t quét chos ch s , thì trong lòng nó không vui, nh ng mà nh t i ông ngo i nó m i l y c a ng i ta h tm i l m ng b c, thì nó nói th m trong trí r ng: Mình nghèo ph i c c ch . Mình c c, emmình m i có qu n áo mà b n, ông ngo i mình m i có ti n mua g o n u c m cho nó n. N u

mình mu n s ng, nhà th i ch i nh b y tr , thì l y chi mà nuôi em mình. Cha m mình ch th t r i, ông ngo i mình thì già y u, mình là l n, mình ph i làm mà nuôi em .

Th ng Tý ng ng i d a c a chu ng trâu mà suy ngh nh v y, thình lình con Ngói c tti ng kêu nó om sòm phía sau. Nó l t y ch y vô. Con Ngói nói r ng: Tao t ng m y tr nr i ch . Bà bi u m y lên quét nhà trên. Kia kìa, l y cây ch i d i sàn kia, lên mà quét i . Th ngTý riu ríu l y ch i i quét nhà.

M t tr i g n l n, hai ng i b n l n ngoài ru ng i v , qu n áo t loi ngoi. Cách m tlát, th ng H c, l i m i ba, m i b n tu i, lùa b y trâu v n a. Nó v a th y th ng Tý, thì h ir ng: M y coi trâu v i tao, ph i hôn m y? c a, tao chia ba con trâu i tr c ó chom y, nghe hôn. Ba con ó hi n l m . Nó và nói và c i, ch n cái mi ng, lòi hai hàm r ng tr ngxát.

Th ng H c b n tánh vui v , nên th ng Tý m i g n nó m t lát mà ã a nó r i. Sáng b asau, hai a nó th trâu i n, th ng H c ph th ng Tý c i con c Pháo, còn nó c i con cáiChim. Trâu n d c theo b ru ng, th ng H c ng i trên l ng trâu hò hát nghêu ngao, còn th ngTý thì ngó mông lên phía Gi ng Ké, trí nó t ng t i em nó hoài.

ANH EM M T NHÀ

H ng qu n T n lòng d hi n t , còn th ng Tý thì tánh n t siêng n ng, b i v y th ng Tý c ít ngày, nó quen r i nó h t bu n, mà bà H ng qu n th y nó thi t thà nh m l , bà c ngem lòng th ng nó.

H ch ng m t tháng, ho c m t tháng r i, th ng Tý nh em, nó xin phép v th m, thì bàH ng qu n cho li n. Tuy bà d nh v y, mà nó không dám d ng i, h t i nó v thì khuya nóxu ng, ch ng có khi nào nó dám tr .

H ng th Tào nh có m i l m ng b c th ng Tý, nên mua bán quán l i. Th i laiv n t, n m nay mua bán t, ã kh i c t v n, mà m i b a l i có l i ôi ba c c, cho hai ôngcháu mua g o mà n v i nhau.

Th y nhà ã h t nguy r i, l i ngh thân cháu mà th ng, nên ch ng th ng Tý v ibà H ng qu n mãn m t n m r i, ông ta m i xu ng nói mà em v . Bà ch u tánh n t c a th ngTý, nên bà bi u H ng th Tào nó luôn v i bà, nh mu n l y b c m y ch c bà c ng s nlòng a cho. H ng th Tào h i l i cháu, thì th ng Tý nó ã a bà H ng qu n, mà nó l ith ng th ng H c n a, nên nó không mu n v , tính thêm m t n m, tr c là giúp cho bàH ng qu n, sau n a giúp thêm m i l m ng b c cho ông ngo i nó. H ng th Tào th y v y,không n làm khó, nên ph i cho th ng Tý n a.

Ngày qua tháng l i th m thoát, th ng Tý v i bà H ng qu n T n m i ó mà ã g n hain m r i. Con Quyên n m nay ã c tám tu i, nó bi t làm công vi c l t v t trong nhà nh là vog o, ch m l a, r a chén, quét nhà, ai n mua m t mình nó bán c ng c, ai thi u ti n chút

nh sai nó i òi c ng xong. M i l n th ng Tý v th m nhà, nó th y em nó l n lên m t chút thìtrong b ng nó m ng th m, tuy nó không nói ra, song nó c ng có ngh riêng r ng nuôi em nó

c l n l n l n ó, c ng có công c a nó chút ít.Ti t tháng t tháng n m, tr i m a d m d , mà th ng H c l i au, nên bà H ng qu n cho

nó v nhà cha m nó. Ph n thì m c coi trâu, ph n thì chi u chi u m a hoài, nên h n hai thángr i, th ng Tý không v th m ngo i v i em nó c. M t b a n con Quyên nh anh nó quá, nênl i x qua, nó xin v i ông ngo i nó ng i xu ng Phú Tiên mà th m anh nó. H ng th Tàochâu mày nói r ng:

- Cháu i sao c. Cháu có bi t âu mà i?- nh có ch xóm cho tôi. Ra kh i ây, dòm xóm d i ó là Phú Tiên ch âu. Tôi i

c mà. Xu ng ó tôi h i th m nhà bà H ng qu n tôi vô thì g p nh ch gì.- Cháu i b y m t mình h b t ch .- Gi ng gì mà b t, ông ngo i khéo nói hôn! H b t tôi la làng h tù ch .- Thôi, b a nào r i ông d t cháu i v i ông.- Tôi mu n i bây gi . Không bi t anh Hai nh au hay sao, mà h m rày lâu quá r i

không th y nh v . tôi xu ng th m m t chút r i tôi v li n.H ng th Tào d c d c không mu n cho i. May âu có bà hai Én, gi ng trên, che dù

i ngang, H ng th h i bà i âu, bà nói i Càng Long. H ng th tính g i con Quyên i v i bà.Bà ch u lãnh. Con Quyên m ng quýnh, l t t vô bu ng thay mà m c m t cái áo v i en và m tcái qu n v i en m i, r i i m t cái kh n v i tr ng mà i v i bà hai Én. H ng th Tào d n bàhai Én xu ng Phú Tiên ch giùm nhà bà H ng qu n cho con Quyên vô, r i ch ng bà v bà làm

n ghé ó r c giùm cho nó v v i bà.

Con Quyên ra i thì lòng m ng kh p kh i, mi ng chúm chím c i. Tuy nó m c v ibô, song m t nó tr ng t i, môi nó lòm, gò má nó tròn vìn, ch n mày nó nh m t, bàn tay nód u nh u, t ng i nó khoan thai, b i v y i d c ng ai g p nó c ng ngoái u l i mà ngó r ih i th m r ng: Con nhà ai âu, coi b thì nghèo mà ng ngh nh quá v y kia .

Xu ng t i c a nhà bà H ng qu n T n, bà hai Én nói v i con Quyên r ng: ây nè, nhàbà H ng qu n là nhà n y ây. Cháu vô ó, bà i xu ng Càng Long r i chi u bà v bà ghé bàr c nghe hôn .

Con Quyên b c vô c a ngõ, thì trong b ng h i h p, nên nó ng l i mà ngó ch ng bàhai Én. Bà hai Én i c ít b c r i, bà day l i th y con nh d d , bà m i nói r ng: Ph i mà,vô i .

Con Quyên nghe c, nó b t s , nên b c t i mà c p m t ngó láo liên, có ý ki m coi anhnó có ng âu ó hay không. Nó vô t i gi a sân mà không th y ai h t, duy có m t con gà c

ng b i ng r m và kêu lúc túc, r i m t con gà mái d t m t b y gà con áp ch y l ng x ng.Nó không bi t ai mà h i th m anh nó, nên nó d c d c, ngóng c mà dòm vô nhà. Có m t con chóvàng n m núp âu trong c a không bi t, thình lình ch y ào ra, r i x c t i s a vang rân. ConQuyên s chó c n, nên la ti ng bài hãi.

Con Ngói nhà sau, nghe ti ng cho s a l t t ch y lên. Nó b c ra c a, ngó th y conQuyên nó không bi t là con ai, nó la chó nín r i h i nó r ng:

- Vô ây chi? i b y chó c n thì ch u l y a.- Không bi t có anh Hai tôi nhà hôn ch ?- Anh Hai m y là ai?- Anh Tý v i bà ây.- À ? Th ng Tý! M y là em nó ph i hôn?- Ph i.- H i nó làm gì?- Tôi ki m ng th m nh.- Không có nó nhà. Nó th trâu n ngoài ru ng, t i nó m i v .Con Quyên nghe nói nh v y thì ng n ng , không bi t li u l nào. Nó v a mu n tr ra l

ng i mà ch anh nó, thì k bà H ng qu n b c ra h i r ng: Gi ng gì v y? . Con Ngói day l ith a v i bà r ng có em th ng Tý n ki m nó. Bà H ng qu n ngó ra ngoài sân, th y con Quyênthì bà c i và nói r ng: âu, vô ây coi nào. Trong th h m nay th ng Tý lâu v , nên nó xu ngth m ch gì. Vô bi u ây .

Con Quyên nghe bà kêu thì nó riu ríu b c lên th m. Con chó vàng ch y theo ng ng ,làm cho con Ngói s nó c n con nh , nên b c xu ng p trên l ng con chó m t cái, nó la ngng r i x uôi ch y tu t ra chu ng trâu.

Bà H ng qu n vô nhà ng i têm tr u mà n. Con Quyên ng x r ngoài hàng ba,không dám vô. Bà sai con Ngói ra d n nó vô c a r i bà h i nó r ng:

- M y ki m th ng Tý chi v y?- Th a, ki m nh ng th m nh.- Ông ngo i m y bi u m y i ph i hôn?- Th a không. Tôi xin v i ông ngo i tôi ng tôi i.- M y nh th ng Tý l m hay sao, nên xu ng th m nó?- D , th a nh .- Nó th ng m y hay không mà m y nh nó?- D , th ng ch .

- M y m y tu i?- Th a, tám tu i.Bà H ng qu n ng i nh m con nh m t h i bà th y g ng m t nó ng ngh nh, nghe cách

n nói nó d n d , bà th ng nên bà h i n a r ng: M y mu n ây v i anh m y hôn? Nh ch u, thì tao nói v i ông ngo i m y ng tao m n luôn m y n a? Sao? Ch u hôn?

Con Quyên ã l t cái kh n xu ng mà c m trong tay, ch ng nó nghe bà H ng qu n h inh v y thì nó a m t cái chéo kh n vô mi ng mà c n, day m t ngó ra ngoài sân, không bi tph i tr l i th nào. Bà H ng qu n c theo h i nó ch u hay không hoài, túng th nó ph i nóir ng:

- Tôi r i b ông ngo i tôi nhà m t mình hay sao?- V y ch m y nhà l i có ích gì?Con Quyên c i mà không ch u nói n a. Bà H ng qu n ngó nó m t h i n a, r i bà kéo

g i n m trên ván và nói v i nó r ng: M y v i tao, thì tao may áo t t qu n t t cho mà b n, taocho n bánh n trái. M y sung s ng t m thân, mà l i c g n anh m y, kh i nh nó n a. M y

lâu r i không bi t ch ng tao mua bông tai, tao mua vòng ng, tao mua ki ng, mua cà rá taocho eo. Ch u hôn?

Con nh c chúm chím c i hoài, không ch u mà c ng không t . Bà H ng qu n ch cnó ch u r i, nên bà kêu con Ngói và bi u r ng: D t nó ra àng sau nó ch i, ng chi u th ng Týv , anh em nó th m nhau .

Con Ngói th y con Quyên d th ng, nó mu n cho con n ng tay ch n cho nó,nên nó cho n i, n m n, nó theo o b d d cho con n ch u .

n chi u, con Quyên ng ng i trong b p mà coi con Ngói n u c m. Bà hai Én iCàng Long v , bà ghé ki m ng d t nó v . Bà H ng qu n không cho nó v . Bà l i nói v i bàhai Én r ng: Thím v ghé nói giùm v i H ng th Tào sáng mai xu ng tôi bi u. Còn con nhn y nó xu ng th m anh nó, mà nó ch a g p thì v sao ng. Thôi, thím v i, nó ây, nhghé nói giùm v i H ng th Tào m t chút nghe .

Bà hai Én ra v ch ng m t lát, thì con Quyên nghe ngoài l có ti ng hát om sòm. Nó bi tti ng hát ó là ti ng c a anh nó nên l t t ch y ra ng ch cây m n mà dòm. Bà H ng qu nth y v y t c c i, nên bà b c lên nhà trên, có ý rình coi anh em nó g p nhau, cách m ng thnào.

Th ng Tý ng i trên l ng trâu, ã qu o vô c a ngõ r i mà c ng còn hát. Con Quyên v ath y anh nó thì nó âm u ch y ra kêu r ng: Anh Hai! Anh Hai! . Th ng Tý nghe kêu, li nngó vô. Nó th y em nó thì nó nín hát và h i r ng: a, em! Em xu ng h i nào ó? i v i ai? .

Con Quyên ra t i sân, mà nó s trâu, nên ng xa áp r ng:- Tôi xu ng t h i x t i gi .- Xu ng chi v y?- Xu ng th m anh ch chi.- Em i v i ông ngo i ph i hôn?- Không. Tôi i v i bà Hai.- Bà Hai nào?- Bà Hai gi ng trên.- Em vô nhà ch i, qua lùa trâu vô chu ng r i qua vô.Th ng Tý nh y xu ng lùa trâu vô chu ng. Con Quyên ng ngó coi b nó vui v l m.

Th ng Tý nh t trâu xong r i m i ch y l i n m tay em nó mà d t vô nhà sau, anh em nói chuy nl ng líu vui c i, bà H ng qu n dòm th y bi t anh em nó th ng yêu nhau l m.

Th ng Tý h i l i m i hay bà H ng qu n mu n m n luôn con Quyên, nên không chonó v mà l i nh n ông ngo i nó xu ng cho bà nói chuy n.

T i l i bà H ng qu n lên nhà trên mà ng . Có m t mình con Ngói tr n v i bà thôi,còn b n bè khác u ng nhà sau. Th ng Tý d t con Quyên l i b ván nh d a vách mà n m.

Tr i chuy n m a t h i t i mà m a không c, n bây gi thình lình ngoài hè h t m a ào, ng n gió th i v t v t. Con Quyên l nhà, l i nghe giông m a nó s , nên n m khít m t bên

anh nó r i h i nh anh nó r ng:- Bà bi u tôi d i n y n a, c hôn anh?- Sao l i không c. Bà t t l m.- Mình h t, r i ông ngo i làm sao?- , n u h t d i n y, thì ông ngo i nhà có m t mình. mai ông ngo i xu ng coi

ông ngo i tính làm sao. N u ông ngo i ch u cho , thì em , có qua ây không saoâu mà s , x a rày em nhà, em có i ch i i b i gì hay không?

- Không.- , ng có i ch i, nghe hôn em. Má h i tr c c ng t i i ch i nên m i ch t ó, nói

cho em bi t.Hai a nói chuy n m i t i ó, k con Ngói b c xu ng kêu con Quyên và nói r ng: Bà

bi u m y lên nhà trên mà ng v i tao. i cho mau .Con Quyên d d , mu n nhà d i mà ng v i anh nó. Th ng Tý s trái ý, bà H ng

qu n r y, nên thôi thúc em nó i, c c ch ng ã con Quyên ph i lên nhà trên.Sáng b a sau th ng Tý lùa trâu i n. Bà H ng qu n b t con Quyên trên nhà v i bà

hoài. Bà sai nó i l y tr u, i múc n c, l y ch i quét ván, h t b xác cau. Nó làm coi nh m l ,g n gàng, bà th y nh v y thì v a ý l m.

n tr a H ng th Tào xu ng. Con nh th y ông ngo i thì nó ch y ra m ng. Bà H ngqu n chào h i, bi u l y tr u n, r i bà nói r ng: Tôi th y con nh n y, sao tôi th ng nó quá.Hôm qua tôi không cho nó v . Tôi nh n chú xu ng ng tôi nói v i chú cho nó luôn v i tôi,

c hôn? Nó có anh có em v y nó vui. Chú nó nhà thì nó i ch i ch có ích gì .H ng th Tào ng i l ng thinh, không bi t sao mà tr l i. Bà H ng qu n bèn nói ti p

r ng: Chú H ng c ng bi t gia o c a tôi, nên tôi ch ng gi u làm chi. Tôi có hai a con, màcon l n thì có ch ng xa, c n m nó m i v th m m t l n, còn th ng nh thì nó hoang àng tôigi n tôi u i nó i m t m y n m nay. Tôi nhà có m t mình bu n quá, nên tôi mu n có m t acon gái nh h h , coi têm tr u pha n c cho tôi v y mà. Tôi coi b con nh n y c, nên tôimu n nuôi nó nh con cháu trong nhà. V y tôi cho chú ít ch c ng b c làm v n mà buônbán. Chú nó v i tôi, tôi may qu n áo cho nó b n, tôi s m vòng s m ki ng cho nó eo. g nm t bên ây, chú có nh thì ch y xu ng th m nó, ho c tôi cho nó v th m chú, xa x c gì ó màs .

H ng th Tào ng d y ch p tay th a r ng: Th a bà, bà th ng cháu tôi, bà mu n nhv y thì tôi i n bà l m. Cháu tôi nó d i n y thì sung s ng t m thân nó. Nó v i tôi thì nóch i ch m i bây l n mà bi t làm vi c gì. Ng t vì tôi làm nh v y, thì e s mi ng th gian h nóicon r tôi ch t, hai a con l i cho tôi, tôi m t a, còn m t a tôi bán mà n, nghe c ngk quá .

Bà H ng qu n c i và áp r ng:- Chú s nh v y c ng ph i. Mà h nói sao nói, thây k h , mi n là chú không có b ng

nh v y thì thôi, s làm sao? T i tôi mu n, ch ph i chú em i bán hay sao mà chúng i?

- Th a bà, nh bà mu n con Quyên v i bà, thì tôi nó , song tôi không n l yng ti n nào h t, n u bà th ng nó bà cho nó qu n áo ng nó m c cho lành l thì

c ng r i.- T ý chú. Nh chú ng i không l y ti n, tôi s m cho con nh c ng c. B a

nay s n có chú xu ng ây, thôi tôi nói chuy n th ng Tý v i chú luôn th . Nó còn vài tháng n a thì . Tôi mu n nói v i chú nó luôn v i tôi, ch ng nào nó khônl n r i chú s em v lo v cho nó ng nó làm n, ch bây gi nó còn nh quá, chúb t nó v làm gì. Chú nó v i tôi, b t u n m t i tôi cho chú hai m i b n ng,th ng th ng nó l n thì tôi cho nó thêm ti n l n l n. Tôi bi t xét công cho b n bè trongnhà l m, ch không ph i h p hòi nh ng i ta âu. Tôi th y tánh ý nó tôi th ng, nêntôi không mu n nó thôi. Chú th h i nó coi v i tôi có c c kh gì không thì bi t.

- Th a bà, thu nay nó th ng nói nó m n cái c c a bà l m, ch nó có phi n bà chiâu.

- Chú nó luôn v i tôi, ch ng m i chín, hai m i tu i nó c i v r i, tôi tcho nó làm ki m c m mà n.

- Bà th ng con nhà nghèo côi cút, nên bà tính nh v y, thi t tôi c m n bà không bi tch ng nào. ã bi t h nó v i bà thì tôi có ti n tôi n, mà i u làm nh v y thì t inghi p thân nó quá.

- chi u nó v , chú h i coi nó ch u n a hay không thì bi t.- Tôi bi t ý cháu tôi. H h i thì nó ch u li n. Nó th y tôi nghèo nó mu n giúp tôi.N m tr c nó nói quá nên tôi m i em mà cho nó v i bà, ch có ph i t i tôi mu n

nó âu. Bây gi thêm con em nó ây, s tôi b t nó v nó c ng không thèm vn a ch .

- Thôi, nó v i tôi. Chú có c n dùng ti n b c ng mua lúa g o mà n, ho c mua c mà bán thì nói cho tôi bi t, tôi a tr c cho. Mu n m y ch c c ng c, ng

có ng i chi h t.- Th a bà, lúc n y tôi ch a túng.- nh có ti n thì thôi, ch ng nào có túng thì xu ng ây tôi a cho.Bà H ng qu n kêu con Quyên mà nói r ng: Ông ngo i m y ch u m y d i n y

v i bà r i ó. sáng mai bà d t i ch V ng Liêm bà mua v may qu n áo cho mà b n. B anào có nh ông ngo i, thì bà bi u th ng Tý nó d t i v th m, không sao âu mà s .

Con Quyên ngó ông ngo i nó trân trân, n a mu n ây cho g n anh nó, mà n a s bông ngo i nhà m t mình qu nh hiu, nên nó l ng thinh, không bi t sao mà nói. H ng th Tàoth y nh v y m i nói r ng: Bà th ng cháu, bà mu n nh v y, thôi cháu ây v i bà. Ôngc ng th ng Tý nó luôn v i cháu. Có nó ó, không sao âu mà cháu s . Lâu lâu ông xu ngông th m, hay là cháu có nh thì xin phép v i bà v tr n ch i. Cháu ch u hôn? .

Con Quyên g c u, mà a n c m t.Bà H ng qu n c m H ng th Tào ch i, n chi u th ng Tý v , bà kêu mà h i nó thì

nó c ng ch u n a. Nó nói r ng: Tôi v i bà hoài, t i l n r i s v . Bà H ng qu n g n bóquá, mà hai a cháu c ng thu n theo bà, H ng th Tào không bi t nói sao cho c, nên ph icho hai a nh .

T ây con Quyên c bà H ng qu n yêu m n, nên ph n nó sung s ng vô cùng, cònth ng Tý, tuy là , song nó c chung v i em nó m t nhà, nên nó ch ng vi c chi làm bu nlo n a, duy nó th ng ông ngo i già c vào ra qu nh hiu, s m t i m t mình mà thôi.

Bà H ng qu n thi t là t t . Con Quyên m i ch u v i bà b a tr c, thì qua b a sau bàmua cho nó m t ôi bông tai nh , m t cái l c cài, m t cái kh n l a màu bông h ng. Bà bi uth b c o tay mà làm cho nó m t chi c vòng tr n v i m t chi c ng bánh ú. Bà l i mua m tcây lãnh, m t x p l a em v , lãnh thì bà c t may qu n, còn l a thì bà may áo dài, áo v n thcho nó b n.

Bà không cho nó làm vi c chi khác trong nhà, bà d n nó ngày nh êm ph i x n b nbên bà, ng bà sai nó têm tr u, rót n c, thay ng nh , c o bình vôi cho bà mà thôi. T i thì nónói chuy n th th cho bà nghe, tr a thì nó nh tóc ng a cho bà ng .

Tuy con Quyên ch a trí khôn, song nó th y bà H ng qu n th ng yêu nó, cho nóm c qu n lãnh áo l a, cho nó eo vòng vàng, cho nó bánh nó n, cho nó m n nó ng , thì nó c mân ngh a c a bà, nó quy t ráng s c làm cho v a lòng bà, bà d n vi c gì thì nó làm y l i, ch ng hdám sai sót.

Có m t êm, bà bu n không bi t chuy n gì mà nói, bà bèn h i th m con Quyên v vi ccha m nó. Ch ng hi u th ng Tý có d n tr c nó hay không, mà nó nói m nó ng ban êm b ntr m lén vô nhà ánh ch t, còn cha nó i sông l n b chìm ghe ch t trôi. Nó gi u bi t, không ch unói t i H ng hào H i, mà c ng không ch u nói cha nó p m nó té b u. Mà nó nói chuy ncha m nó, thì s c m t nó coi s u th m l m, d ng nh au n mà nh c t i m cha. Bà H ngqu n th y v y bà ng lòng, nên t ó v sau, bà không h i t i chuy n y n a.

Bà H ng qu n ít con, không có cháu, nên bà th y con Quyên ng ngh nh bà th ng,ngh ch ng l gì. Mà bà th ng nó, khác h n th ng m y a trong nhà, bà nuôi nó m i cn m b y tháng, thì bà cho nó n m t mâm, ng m t mùng v i bà, i âu bà c ng d t nó theo, nhà thì bà không r i nó m t giây phút. Ng i l h không bi t g c tích con nh , ai th y cách bà

i ãi v i nó nh v y thì c ng t ng nó là con cháu ru t c a bà.Cô hai Phiên, là con gái c a bà, v th m ngó th y bà nuôi con Quyên, cô c ng vui lòng,

cô không ng n c n chi h t.

ANH VÔ TÌNH, EM CÓ NGH A

Th ng Tý v i con Quyên c chung m t nhà r i, mà l i nh m nhà nh n c, thìch ng có vi c chi l mà ph i t cho dài.

B a nào bà H ng qu n cho con Quyên ho c bánh, ho c trái cây, thì nó n phân n a màthôi, còn phân n a nó ca c m gi u dành ng t i nó lén cho anh nó n.

Trong m t vài tháng H ng th Tào xu ng th m hai cháu m t l n, mà h lâu xu ng thìs p nh xin phép bà H ng qu n r i d t nhau v mà th m ông.

Tuy h i m i cho con Quyên , H ng th Tào không ch u l y ti n, song cách ít thángsau bà H ng qu n a n m ch c ng b c, bà nài n ép quá, nên H ng th Tào ph i l y.

Th ng Tý m i n m bà H ng qu n tr thêm ti n công cho nó n m ba ng hoài, mà trbao nhiêu nó c ng giao h t cho ông ngo i nó, ch nó không ch u l y mà xài ng nào.

Nó cho t i nó c hai m i tu i. Ông ngo i nó già y u nên au hoài. Nó th y v y m ixin bà H ng qu n cho nó thôi, ng nó v nhà nuôi d ng ông ngo i nó. Bà H ng qu n m nnó trong nhà tr n tám n m bà bi t tánh nó thi t thà siêng n ng, không ch i b i, không giangi o, nên bà cho nó thôi, mà bà còn cho nó m n n m ch c công t và bà giúp cho nó m nn m ch c ng b c làm v n mà làm ru ng y.

H ng th Tào nh cháu m y n m, ông l y ti n nên ông h t túng r i, mà ch ngth ng Tý tr v , ông l i có d trong nhà c ba b n ch c ng b c. Ông a h t s b c y chocháu. Th ng Tý không l y, ông không ch u, túng th nó ph i l y mà nh p v i n m ch c ng b cc a bà H ng qu n cho m n ó m n công phát công c y.

Th ng Tý trong nhà làm ru ng c tám n m, nó thông th o ngh y l m. N m unh trúng mùa, nh ch ru ng cho m n r , mà l i nh lúa phát giá n a, nên nó có d c vàitr m ng b c. Nó em tr n m ch c ng b c l i cho bà H ng qu n. Bà mu n cho nó m nn a, mà vì nó nói nó có v n r i, nó không ch u l y, nên bà ph i thâu mà c t.

Nó làm ru ng m i vài mùa, mà ã d ti n, mua c m t ôi trâu. Nó th y ông ngo i nóã già y u, l i buôn bán nh nh không l i bao nhiêu, nên nó d p quán, r i h i t c a bà H ng

qu n u d i xóm Gi ng Ké, d nhà v ó c t r ng h n mà , ng có ch c m trâu, p lúa.Ng i trong làng trong xóm th y th ng Tý nh tu i mà bi t lo làm n, l i có bà H ng

qu n u, ch c trong ít n m nó s làm giàu c, nên ai c ng mu n g con, ho c g em chonó. Ch ng hi u vì c nào h nó nghe ai nói t i chuy n c i v , thì nó x m t châu mày r i b ich khác.

Có m t b a nó xu ng th m bà H ng qu n v i con Quyên, bà H ng qu n thình lình h inó r ng:

- Tý, tao nghe h nói m y kén v l m, con ai m y c ng chê h t th y, thi t có nh v yhay không?

- Th a bà tôi có dám chê ai âu.- Không chê, sao mà ã hai m i ba, hai m i b n tu i r i l i ch a ch u c i v ?- Th a, t i tôi không mu n v , nh v y ng nuôi ông ngo i tôi.- V y ch có v r i m y nuôi ông ngo i m y không c hay sao?- Th a, c ng c. Mà àn bà con gái i n y kì c c l m, c i h v mà mang kh n

ch có ích gì.- Sao v y?

- Tôi th y v c a h n no xách ít i ch i hoài, r i còn sanh s a l y trai n a, h h nóinó ch i t p lên u, tôi ghê quá nên tôi không thèm c i v .

- Th ng n y nó nói kì quá! àn bà con gái có a nên a h , ch h h t hay sao. M yl a a thi t thà mà c i, ai bi u c i t m b y làm chi.

- Th a, bi t ai t t mà l a.- Thi u gì. th ng th ng tao ki m cho.- Thôi, ng có ki m, bà.- Sao v y?- Tôi không mu n có v , khó lòng l m.- M y tu hay sao?- Th a, không ph i tôi tu, tôi s có v r i l n x n l m, nên tôi không dám.- É! Nói b y nà! L n x n cái gì? tao ki m ch t t r i tao nói giùm cho. ng có

cãi. Ph i c i v ng nó lo c m n c cho mà n ch .Th ng Tý nó nghe bà H ng qu n r y, nó không dám cãi, nh ng mà b nó coi không vui.

ó, trong kho ng m y n m ã qua r i, chuy n th ng Tý ch có b y nhiêu ó mà thôi.Bây gi ph i thu t t i chuy n con Quyên.Con Quyên v i bà H ng qu n trong ba n m u ch ng có vi c chi l , bà c th ng

yêu nó, nó lo ph c s bà. Ch ng nó c m i m t tu i, có m t th y giáo g c Gò Ân, xu ngPhú Tiên xin u nhà H ng thân Lái, r i m tr ng t mà d y con nít trong xóm h c. BàH ng qu n T n v n là ng i ham cho con i h c, ngày tr c bà ép c u ba Giai không c, bàl y làm t c gi n vô cùng. Hôm nay bà nghe có th y giáo khai tr ng mà d y m t bên nhà, thì bàm ng nên bà cho con Quyên n ó mà h c, mà bà l i d n th y giáo d y cho c n, mu n n ti nthêm bà tr cho.

Con Quyên m i h c m t n m thì ch qu c ng nó vi t mau, mà nó c c ng l . BàH ng qu n c ý l m, bà i V nh Long mua các th th v i truy n mà trong nhà, r i t i t ibà bi u con Quyên c cho bà nghe. Bà ngh cho con Quyên h c, bà không th t công t n c a baonhiêu, mà bây gi nó giúp vui cho bà c, b i v y bà mu n cho nó h c thêm n a, h c hoàich ng nào h t ch c a th y giáo m i thôi. Ti c thay! Th y giáo m i d y c m t n m r i r ith y mích lòng sao v i th y giáo tr ng làng Gi ng Ké ó không bi t, th y s ng i ta k th yd y l u, th y b t i, nên th y thôi d y, t giã cha m h c trò mà tr v x s .

Bà H ng qu n t c gi n, ngày tr c a i h c c l i không ch u h c, bây gi aham h c l i không có th y, bà nh m nhía mu n em con Quyên mà g i nhà quen trên V ngLiêm cho nó h c. Bà mu n nh v y, mà r i bà ngh n u con Quyên i h c xa, thì còn ai hôms m h h v i bà, b i v y bà mu n mà bà không làm c.

Mà bà H ng qu n không cho con Quyên i h c ch n a c, ch bà b t nó nhà bàc ng không ch u nó không. Bà tính d y cho nó có n công n h nh. Bà m i ch u khó chcho nó t p may áo may qu n, d y cho nó bi t làm bánh bò bánh men. Th ng th ng bà hay s ab i b ng, cách nói cách c i cho nó, bà t v ch t t, ch x u, bà c t ngh a ch h ch nêncho nó hi u. Nh bà dày công d y d t p rèn, nên ch ng con Quyên c m i sáu m i b ytu i thì công ngôn dung h nh m i b u v n v . ã v y mà nó càng l n thì nhan s c càng thêmxinh p, n c da tr ng nõn, gò má ng h ng, môi nh thoa son, r ng u nh h t b p. trong làng nh ng ng i giàu có mà có con trai, ai th y nó c ng g m ghé tr m tr , hi m vì nókhông ph i tôi t , mà c ng không ph i con nuôi c a bà H ng qu n nên ai n y u d d , khôngai ch u b c t i.

M t b a n , nh m ti t tháng b y, tr i m a lu m lu . Ngoài ng nông phu làm l ngx ng, ng i thì lo phát c , k thì lo tr c t. M y ám m gió th i d n sóng vàng, trong hào u,trái già cu n lá .

Hai v ch ng cô hai Phiên v th m bà H ng qu n. L i n a chi u, bà H ng qu n n mng a trên ván và x u cho con Quyên nh tóc ng a. Th y thông Cam v i cô Phiên ng ng ibên b gh tr ng k mà n i. Thình lình cô hai Phiên nói v i m r ng:

- Th ng Ba bây gi nó trên Sài Gòn, má à.- Th ng Ba nào?- Th ng Giai.- Nó âu thây k nó, nói v i tao làm chi?- Cô hai Phiên li c m t ngó th y thông Cam r i hai v ch ng chúm chím c i. Cô nín

thinh m t lát r i cô nói n a r ng:- Bây gi nó có v r i, coi b nó chí thú làm n quá.- Cha ch ! Có v n a há!- Nó ki m con ai ó không bi t, b c ng d coi.- âu ó, ch ng i t t ai mà thèm nó.- Tôi không hi u. Hôm tr c nó có xu ng nhà tôi...- Xu ng làm gì? Tao ã có d n h nó có t i thì l y ch i cùn ch i quét mà qu nó ra,

ng cho nó vô nhà. M y có u i nó hôn?- Má gi n nó, ch v ch ng tôi có cái gì gi n nó âu mà u i nó cho c.- M y cho nó lân la t i nhà r i ây nó l y m y h t a, nói cho mà bi t.- Má nói quá! Bây gi nó l n r i, nó ph i bi t ph i bi t qu y, ch ph i nh h i nh hay

sao.- , th du côn, n c p, nh c t i nó tao ghét quá.- Bây gi coi b nó bi t l i r i. B a h m nó xu ng nó khóc, n n n v i v ch ng tôi

quá. Nó nói h i nh nó kh d i ham ch i, không ch u h c, c n c p ti n c a má màxài b y b , làm cho má nh c lòng. Bây gi nó khôn l n r i, nó bi t nó làm nh v ythì là l i v i má l m. Nó m n v ch ng tôi v th a v i má cho phép nó v nó l y mámà xin l i, r i v ch ng nó v i má.

- i! Thôi thôi! Tao v i nó không còn tình m con gì n a. Nó ng có v ây mà ch cgi n tao. Tao ã nh t nh t nó r i. Tao nói cho v ch ng bây bi t: Ngày nào taoch t, bây c ng ng cho th ng qu ó hay; n u bây cãi l i tao bây cho nó v ây, nè,tao b t néo a. Tao ngh l i cha bây th t là vô ph c. u uôi có m t th ng con trai,mà nó hoang àng làm x u h cho tông môn không bi t ch ng nào.

- Nó ham ch i, ch nó làm gi ng gì âu mà x u h ?- Cho h c không ch u h c, nhà l i n c p ti n c a cha m , làm nh v y là x u h , chm y mu n nó làm sao n a, h ?

- Ph i, h i nh nó d i, nó làm qu y nh v y, m y n m nay má gi n má b nó c c kh ,thì ph t nó ã v a r i; bây gi nó n n n nó xin má tha l i cho nó, thôi má h x ngcho nó v h h v i má thì t t h n.

- Tao không c u. V ch ng bây xa, tao có con Quyên nó lo b a c m b a n c chotao thì r i. V y ch g n m i n m nay không có nó, tao l i ch t m y thây?

- Má làm nh v y h nói ch .- Nói gi ng gì? Nói làm sao?

- H nói con má mà má không th ng, má b bù l n, bù lóc, không c m mà n,không có áo lành mà b n...

- H nói thây k h . Thu nay tánh tao nh v y ó a. Tao có c a, thà là tao chong i d ng n, ch th con ng ngh ch cho n u ng l m.

Cô hai Phiên nghe m nói nh v y thì s c m t cô bu n xo, cô ng d y b i ra nhà sau.Th y thông Cam t m t i u thu c mà hút và nói r ng:

- Xin má xét l i, ch má nói nh v y thì t i nghi p cho thân th ng Ba.- Nó làm quá b ng tao r i, không còn gì n a mà t i nghi p.- Th ng Ba nó là con trai, mà má không cho v ây, thì v ch ng con v làm sao c.- Sao bây v không c?Th y thông Cam nín khe, không tr l i. Th y i l i ng d a c a mà ngó mông ra sân.

Nãy gi con Quyên ng i t n m n nh tóc ng a cho bà H ng qu n, nó nghe m i i u, songnó không chen vô mà nói m t ti ng chi h t.

V ch ng cô hai Phiên ch i vài b a r i d t nhau v M Tho. Ch ng hi u cô nói l i v ic u ba Giai làm sao, mà cô v ch ng m t tu n l , thì c u ba Giai g i cho bà H ng qu n m t cáith . Bà H ng qu n bi u con Quyên m th ra c cho bà nghe. Trong th c u ba Giai ch n nn xin l i v i m mà thôi, ch c u ch ng dám phi n trách m chút nào h t.

Song khúc sau chót c u có vi t m y câu n y:Ph n làm con b t hi u nên má gi n má t . Con cam ch u, ch không dám phi n trách

má. Con t c m t i u n y, là cha m giàu có mà con ru t không c nh , còn ng i d ng cs t âu không bi t, h l i chen vô h h ng. Thu nay ng i ta th ng nói: Tay c t tay baon , ru t c t ru t bao ành. ã bi t con làm qu y, t nhiên má gi n, mà m gi n con b t quági n ôi n m r i thôi, ch không l b t c. Hôm nay má nh t nh o n tình m u t màc m bi t không cho con v nhà, d u n ngày má nh m m t mà theo ông theo bà, con c ngkhông c léo t i mà c tang báo hi u n a. Má là m t bà m hi n c, có l nào con má màmá n thù oán n th . Con bi t r i: y là t i có ng i thân c n v i má, h nh n má th ng yêuh , h k ra k vô, h vì m i l i mà h làm cho m con ta lìa nhau, nên m i ra c s nh v y.Thôi, cái tu i c a con không c g n má, không c ph ng s má, không c h ng nhc a ph m, thì con cam ch u con âu dám bu n. Con r t vui lòng mà nh ng ph n n c a concho ng i d ng h h ng, theo nh ý má mu n. Má sanh con ra r i má nuôi cho con nên vainên vóc, công n y ã n ng nhi u r i, con âu dám èo b ng chi n a. T m thân con trôi sôngl c ch , n quán ng ình, con ch ng xá gì. Con bu n là bu n ph n má già y u r i, mà conkhông c g n ng h u tô n c chén c m ó mà thôi, ch gia tài s nghi p d u má có chon, hay là má nh cho ng i d ng h ng con c ng vui lòng luôn luôn, s y con ch ng h ýn

Bà H ng qu n nghe c m y câu, tuy b ngoài l ngh a, song b trong có ý gay g tnh v y, thì bà gi n c m gan, còn con Quyên c t i ó thì nó a n c m t. Con n c d t r i,bà bèn óng ti ng nói om sòm r ng: Nó còn nói gay g t tao làm cho nó bi t ch ng. Thu naytao nuôi con Quyên tao th ng thi t; mà con nh v i tao, có lo mi ng n mi ng u ng cho tao,có h u h tao, nó có k v ch nói ra nói vô ti ng gì âu, sao nó ghét con nh , r i ki m l i nói caynói ng nh v y. Nó có l i mà nó không n n n, l i tr oán ng i khác. Nó mu n nh v y tao lên Tòa, tao làm t t nó, r i tao nhìn con Quyên là con c a tao, tao chia gia tài cho conQuyên, th coi nó làm sao tao cho bi t mà .

Con Quyên nghe bà nói nh v y thì nó khóc m t. Bà h i t i sao nó khóc, thì nó th ar ng:

- B m bà, c u Ba nói ó ph i l m, xin bà ch nên gi n c u.- Ph i cái gì? Sao mà m y nói ph i? Tao banh da x th t mà sanh ra nó. Ch ng nó tr ngr i, tao bi u nó i h c, ng ngày sau nó hay ch , kh i b ng i ta l ng g t hi páp, ch ph i tao b t nó làm vi c gì ích l i cho tao hay sao. Nó không ch u h c, c lo

xài ti n hoài. Tao gi n tao b t nó v . Tao tính nó không ch u h c, thôi nó nhà lov cho nó, r i t p cho nó làm ru ng. N u nó mu n nên ng i nh ng i ta, thì nó lolàm n, làm cho có ti n có lúa cho nhi u, r i sau nó làm làng làm t ng c ng t t. Té rav nhà nó không ch u coi sóc vi c gì h t r i l i n c p m y ngàn ng b c mà tr nn a. Nó làm nh v y là ph i l m há?

- B m bà, h i nh c u Ba ch a trí khôn, nên c u Ba m i làm nh v y. Bây gi c ubi t n n n, n u bà không tha l i cho c u, thì t i nghi p cho thân c u, mà ph n conây c ng mang ti ng n a.

- Mang ti ng n i gì mà m y s ?- B m bà, bà th ng con, bà bi u con v i bà g n m i n m nay, bà d y d con, bà

cho con n m c t t . Cái n y dù ngàn n m, con c ng ch ng dám quên. Xin bà nhl i ó mà coi, m i l n bà nói vi c nhà thì con l ng thinh mà nghe, bà nói sao con hayv y, c con có dám nói chi âu. Ngày nay c u Ba nghi t i con mà bà không th ngc u, tuy là c u l m, song con ngh c u nghi c ng có lý l m. Theo thói th ng ai mà

c bà yêu nh con ây, thì t nhiên h òn làm bà ghét cô Hai c u Ba h t th y,ng bây gi có nh nh i, r i ngày sau không bi t ch ng bà cho b c vàng, ru ng t

mà h ng tr n i. Con không có làm qu y, con không có b ng tham thì con bi t,ch ng i ngoài ai bi t c cho con, b i v y n u bà không tha l i cho c u Ba, thìcon x n xang trong lòng; mà bà còn i t c u Ba n a, thì ch c là con ch u ti ng dngh c a thiên h không n i.

- H ! Con c a tao, a nào ph i tao nhìn, a nào qu y tao t ; ru ng t c a tao, taomu n cho ai n tao cho, m c m gì thiên h mà h d ngh . Ví d u h có nói ti ng gì

i n a, b t quá là h ganh ghét, h nói b y ch ch t ai mà s .- B m bà, không ph i h nói mà ch t ai c, nh ng vì tánh con không mu n mang

ti ng chi h t, nên x n xang ch u không c ó mà thôi ch .- Tao gi n th ng qu ó l m, n u tao cho nó v ây nó , tao ch u sao c.- C u ham ch i nên phá ti n, ch có làm i u gì qu y l m âu mà bà gi n d v y. Xin

bà xét l i, bà có m t mình c u là con trai, n u bà b bi t c u thì c ng t i b ng choông d i c u tuy n l m ch .

Bà H ng qu n nghe con Quyên nh c t i ông, thì bà ng i suy ngh . Bà rót n c mà u ngr i bà th dài mà nói r ng:

- Cha nó v i tao thi t là vô ph c. u uôi sanh có m t th ng con trai, mà m c ácnghi t quá. N u tao dùng d ng, tao không t nó, thì ngày sau tao ph i chia ru ng tcho nó. Mà chia ru ng t cho nó có ích gì; chia s m m i thì chi u nó bán li n, chnó n u ng gì c mà chia cho u ng.

- Theo th c u nói ó thì c u là ng i bi t i u l m. Không bi t ch ng mà c u b nhàmà i m y n m nay, c u th y nh n tình th thái, c u ã i tánh n t. Bây gi c u l ntu i, c u hi u bi t cha m làm m hôi xót con m t m i có ng ti n, có l nào c un lãng phí nh h i nh n a.

- Thi t tao mu n t nó l m, ng t vì làm nh v y thì t i nghi p cho tông môn cha nó,nên tao không n .

Bà H ng qu n nói t i ó r i bà ch y n c m t, nói không c n a.Con Quyên th y bà ã xiêu lòng, tính th ng th ng r i s nói n a, ch không nên v i l m,

b i v y nó b i xu ng nhà d i mà coi con Ngói n u n.Ngày y bà H ng qu n n m dàu dàu hoài, không nói t i ai h t. n t i con Quyên th y

bà có s c vui chút nh, nên nó m i nói v i bà r ng: B m bà, con vi t th cho cô Hai, ngc y cô nh n c u Ba v , nghe hôn bà? .

Bà H ng qu n châu mày ng i suy ngh m t h i r i nói r ng: Thôi, vi t th vi t t màlàm gì. b a nào tao r nh tao lên trên con Hai, tao nói chuy n v i v ch ng nó, tao h i tánhn t th ng ó bây gi th nào r i s hay . Con Quyên c i, r i i l y truy n ng i c cho bànghe.

M THA L I, CON N N

Trong châu thành M Tho, d c theo b sông c u quây, song vô kh i ch ch ng m t tr mth c, có m t dãy ph l u l i vài ch c c n, ph n nhi u m y ti m l n m n tr hàng hóa. C nchót tr c c a có treo m t b c sáo xanh, trong nhà ch ng d n: Bàn m t á, gh tô nê, t c m lai,gi ng ng h c h , y là nhà c a th y thông Cam, làm vi c t i s Bách ph n.

L i m i m t gi r i, th y thông Cam v i cô hai Phiên ng ng i t i bàn gi a mà nc m. Thình lình có m t cái xe kéo ng ng ngang c a, r i có m t ng i trai trên xe b c xu ng,tay có ôm m t cái gói nh , không bi t v t gì tr ng, mà ngoài thì có bao b ng m t cái ch nt m . Tuy ngoài c a có treo b c sáo, nh ng mà cô hai Phiên th y c ng i y, nên cô nóiv i ch ng r ng: Th ng Ba nó xu ng n a kia! B a nay th sáu, mà sao nó i c .

Th y thông Cam ngó ra, thì c u ba Giai v a b c vô c a, th y l t t nói r ng: M ixu ng em Ba. Ng i l i n c m luôn th , i . C u ba Giai l c u nói r ng: Anh ch n i, emkhông n . C u và nói và cái gói d a b c a s , r i c u leo lên gh xích u mà n m, s c m tbu n hiu.

C u ba Giai, h i n c p b c c a m mà tr n, thì c u m i m i b y tu i, n m nay c u ãc hai m i tám tu i r i. Vóc c u m mà cao, n c da tr ng mà mét mét, tóc h t i u ma

ninh9, mình m c tây tr ng, mà ch n i giày c ng b ng b tr ng. Trán c u cao, mi ng c ur ng, xem t ng b y nhiêu ó c ng bi t tánh tình c u r ng rãi, mà n t c u thi t thà.

Cô hai Phiên n c m r i, cô b ng tô n c trà em trên cái bàn nh phía ngoài, r i công i d a bên ó cô u ng n c t h p và h i c u ba Giai r ng:

- H m nay em có vi t th v cho má hôn?- Có.- Má tr l i hay ch a?- Tr l i làm chi? Má ã nói v i anh ch nh v y thì còn gì n a mà tr l i.- Bà già thi t khó! Qua v i anh Hai em nói h t s c mà má c ng gi n em hoài, má quy tt em, qua bi t làm sao c bây gi , qua ch c m y n m nay con nh ó k ra kvô10 lung l m, nên bà già m i gi n d nh v y.

- Em vi t th cho má hôm tr c, em ã có nói em nh ng ph n n c a em cho con nhó r i.

- a! Chuy n gì mà nh ng?- Má th ng nó, thôi h t gia tài cho nó n, em giành làm gì?- Em gi n l y, em làm cái ó m i b y a!- Em bu n l m ch Hai à! Em h t mu n s ng n a. Em xu ng th m anh ch ít b a r i

em i.- Vi c nhà th ng th ng mà tính, ch bu n cái gì. Ai làm sao mà l y ph n n c a em

c mà em s . Em i âu?- Không bu n sao c. Ph n em làm trai mà m không th ng, m nh t nh n ch tc ng không cho th y m t. Bây gi v em nó c ng không th ng em n a, nó ã b emmà i l y th ng khác r i, thân ph n em nh v y, em còn s ng n a mà làm gì.

9 l i h t tóc ng n nh ng mái tóc phía tr c v n dài10 nói x u

C u ba Giai nói t i ó thì n c m t ch y ròng ròng. Cô hai Phiên v i th y thông Camnghe nói nh v y, hai ng i ngó nhau, c hai u ch ng h ng. Th y thông Cam kéo gh ng ig n c u ba Giai r i h i r ng:

- M y l n c u d t m xu ng ây, tôi coi b m th ng c u l m mà, sao bây gi c u nóicái gì l quá v y?

- Em th y thói i, em ngán l m, anh Hai ôi! H i em ng con v em, em nghe nó nóinh n ngh a l m, em t ng âu nó là a bi t i u, nên em m i k t ngh a v ch ngv i nó. Té ra nó th ng em là th ng b c ti n, ch không ph i th ng nh n ngh a.Nó d tr c, nó bi t em là con nhà giàu, nên nó m i l y em. Bây gi nó nghe mánh t nh t em, không cho em v nhà, nó h t trông mong gi t c a em c r i, nênnó b em mà i c p v i th ng khác.

- Có lý nào mà kh n n n nh v y!- Thi t nh v y ch ! Em ki m em g p nó, em bi u nó v , nó c v i em, nó nói: Taot ng m y là con nhà giàu, nên tao l y m y ng sung s ng t m thân, té ra m y làquân n mày, làm vi c m i tháng lãnh l ng có ba m i m y ng b c, không chotao mua ph n v i d u th m, tao l y m y mà làm gì .

- i! N u nó nói nh v y thì nó là kh n ki p quá, nó i âu thì i cho r nh, c uth ng ti c làm gì.

- Em t c quá. Má không th ng r i v nó c ng b , em tính em i lên núi Tà L n, emvô trong hang á em n m, ng nh n ói mà ch t cho r i.

Cô hai Phiên châu mày áp r ng:- Em ng có tính qu y nh v y, má t em, thôi em ây v i anh ch . Con v em nób em, thì th ng th ng ch ki m v khác cho em.

- Cám n anh ch . Em bu n l m, em ây không c âu. Còn ki m v khác làm chi,bây gi em oán àn bà con gái l m, em không thèm có v n a âu.

- àn bà có k qu y, mà c ng có ng i ph i, ch ai c ng qu y h t th y hay sao mà emoán. T i em c p th , nó k ng ti n, ch không k chi nh n ngh a, nên m i rac i nh v y ch . Ch ki m a thi t thà và c h nh ch c i cho em, thì âu cónh v y bao gi .

- Thôi, ch Hai. Ch nói t i chuy n c i v em càng bu n h n n a. Em bây gi là ath t tình th t chí, em không mu n s chi n a h t, em nh t nh ho c ph i ch t quên h t vi c nhà ho c ph i i tu ng tránh th t c mà thôi.

C u ba Giai m i nói t i ó, b ng nghe ti ng xe ki ng11 ng ng tr c nhà. Th y thôngCam b c ra c a mà dòm r i nói r ng: Húy! Má lên . Cô hai Phiên l t t ch y ra. C u ba Giaic ng l t t ng d y lau n c m t và gài nút áo c .

Thi t qu bà H ng qu n T n lên th m con r , mà bà l i d t con Quyên i v i bà n a.V ch ng th y thông Cam m ng m l ng x ng, mà không thèm nói t i con Quyên. Còn

c u ba Giai, c u ch p tay xá m r i ng xó ró d a cái t r u, tay xây tròn cái ly, m t ngóxu ng t, coi b bu n b c mà x n l n l m. Tr trong nhà ra xe xách v t, xách gà, b ng xoài,b ng m n em vô h t r i, bà H ng qu n m i i l i b ván trong mà ng i. Bà l t kh n choàngtrên u xu ng và h i r ng: Bây gi m y gi ? .

Th y thông Cam áp r ng:

11 lo i xe kéo do m t ho c hai con ng a kéo. Thùng xe th ng có b n ch ng i i di n nhau.Bên hông xe có g n ki ng che m a gió, vì v y g i là xe ki ng.

- Th a, m t gi .- Còn s m há. Chi c tàu n y ch y gi i quá, m y l n tr c tao i hai gi nó m i t i.- Má i ngã N c Xoáy hay là ngã Trà Vinh v y má?- Tao i xu ng Trà Vinh tao i. i ngã N c Xoáy ph i sang ò qua tàu, khó lòng l m,

ai i cho c.- Sao má không ánh dây thép cho con hay tr c, ng con i r c má?- R c làm gì. Tao có con nh n y, thì có sao âu mà lo.- Th y thông Cam ngó c u ba Giai và c i chúm chím. Cô hai Phiên ch y ra sau, h i

tr i mua v d n c m. Bà H ng qu n ng i u ng n c r i n tr u, bà khôngthèm ngó mà c ng không qu trách t i c u ba Giai.

C m d n lên r i, cô hai Phiên m i m i n. Ba H ng qu n bi u con Quyên ng i n v ibà. Con Quyên nói không ói bà r y om, nên nó ph i ng i mà n. Cô hai Phiên ng i m t bên mmà nói chuy n, còn th y thông Cam v i c u ba Giai ng i t i b gh ngoài, c u ba Giai ch ng taylên trán mà ngó ra ng, coi b c u bu n nghi n.

Thình lình bà H ng qu n day m t ra ngoài mà h i r ng: Th ng Giai làm gi ng gì mà ây? .

C u ba Giai l t t ng d y th a r ng: Th a má con trên Sài Gòn con m i xu ng .Bà H ng qu n nín thinh m t h i, r i bà l i h i r ng:- M y g i th cho tao b a h m chi v y? M y thách coi tao dám t m y hay không

ph i hôn?- Th a má, con âu dám thách . Con g i th cho má ng t b ng con cho má hi u,

và xin má tha t i cho con. Má th ng thì con nh , b ng má không th ng thì conch u, ch con có dám nói ti ng chi dâu.

- M y không nên thân, tao ghét tao b m y. Sao m y không bi t l i, m y tr l i m yoán con Quyên, m y nói nó òn nói vô nói ra cho tao ghét m y ng nó n c a? Cáióc m y x u, r i m y t ng con Quyên nó c ng nh m y v y sao?

C u ba Giai và v ch ng th y thông Cam nín khe, không ai dám nói ti ng chi h t. BàH ng qu n n ít mi ng c m r i nói n a r ng:

- Tao nói cho m y bi t, con Quyên là con nhà nghèo, tao th ng tao nuôi, mà tao coitánh ý nó cao h n ch em m y h t th y. T h i nó khôn l n cho t i bây gi , tuy nókhông bi t m t m y, mà th ng th ng nó hay n n n v i tao, nó xin tao ki m màem m y v . Nó nh mà nó nh v y, sao m y l i oán nó h ? Hôm m y g i th m y

nói b y ó, nó t c nó khóc g n ráo n c m t. Nó c theo n n n xin tao tha t i chom y, nó nói nhi u ti ng trúng o ngh a l m, nó làm tao ng lòng nên tao m i iây. M y nh nó l m, ph i mang n nó, ch ng có nghi b y nh v y n a.

V ch ng th y thông Cam v i c u ba Giai u ch ng h ng, c ngó nhau r i ngó conQuyên.

H i m i vô nhà, con Quyên không bi t ng i b n tây tr ng ó là ai. Ch ng nó nghebà H ng qu n nói, nó m i bi t ng i y là c u ba Giai, nó t c t i trong lòng, nên ng i l ngthinh n c m mà n c m t ch y ròng ròng.

S nghi ng cho con Quyên k v ch g c ó t i cô hai Phiên mà ra, b i v y ch ng cônghe m c t ngh a rõ ràng r i thì cô n n n, nên cô cho em mà th a v i m r ng:

- Nó bu n r u quá, nên vi t th nói b y b má ch p nó làm chi?- Ai làm cho nó bu n? Không ph i t i nó hay sao?

- T i nó ch t i ai, b i v y bây gi nó bi t l i, nó n n n quá. Nó xu ng ây nãy gi nókhóc mà nói v i v ch ng con nó t v n ho c i tu cho r i. Con m i r y nó ó.

- Hôm tr c m y nói nó có v mà. Nó b v cho ai mà i tu?- V nó b nó r i.- Sao v y?Cô hai Phiên mu n cho c u ba Giai thu t chuy n l i cho m nghe, mà c u ng i khóc

r m r c, không nói chi h t, túng th cô ph i t s b t ngh a c a v c u l i cho m hi u. BàH ng qu n nghe r i, bà c i ng t và nói r ng: Hôm tr c tao nói hay hôn h ? Tao nói nó c pth ch v con gì .

Con Quyên tánh ý ch n ch t thi t thà, b i v y nó nghe có àn bà vô tình b t ngh a d ngy, thì nó l y làm b t bình, tuy nó không dám chen vô mà nói, song nó ngó c u ba Giai, coi b

nó t i nghi p cho ph n c a c u l m.n c m r i, bà H ng qu n kêu c u ba Giai l i ng m t bên mà nói r ng: Nè, tao nói

cho mà bi t; hôm tr c anh Hai v i ch Hai m y xu ng nói v i tao mà xin l i cho mày, r i h mnay con Quyên nó c theo khóc mà n n n hoài n a. Tao th y m y a nó than th quá, mà taongh tao c ng th ng ph n c a cha m y, nên tao tha t i cho m y. Thôi s a so n i theo tao màv d i nhà. Mà v nhà thì ph i lo làm n, ch không c ch i b i n a a, nghe hôn? N u m ykhông nghe l i tao, m y còn làm trái v i ý tao n a, thì ng trách s . M y c ng ph i th ng conQuyên nh em ru t m y v y; nh nó nên tao tha l i cho m y; ng có bè hè b c h c v i nó, ph ib cái thói nghi b y ó i .

C u ba Giai t i trong lòng quá, không nói ti ng chi c h t, ch có khóc và cúi u l yt n m mà thôi.

Bà H ng qu n t i nhà th y thông Cam ch i hai b a r i bà d t c u ba Giai v i conQuyên tr v Phú Tiên.

C u ba Giai c m tha l i r i, c u v nhà h t lòng kính tr ng m , c u lo d n d p trongnhà cho s ch s kho ng khoát r i c u l i coi cho b n gi y c tr c sân, vét m ng sau v n. BàH ng qu n th y tánh ý con khác x a thì bà m ng th m, nên bà tính riêng trong b ng th ngth ng bà ki m ch t t mà c i v cho con.

Tuy c u ba Giai không i ch i, song êm nào c u c ng th th n ngoài sân m t mình chon canh hai canh ba c u m i ch u vô óng c a mà ng . Con Quyên dòm coi tánh ý c u, thì nó

bi t c u còn bu n v n i v b t ngh a l m. M i ngày h có d p ng i nói chuy n v i c u, thì nóth ng an i c u ch ng nên k t i th àn bà b c tình b t ngh a mà làm chi, nó ch ng chánhn o tà, nó d n i u h s thi t, nó nói nhi u l i thâm thúy, thu nay c u ch a nghe l n nào h t.

Lúc m i v tuy c u không nghi b ng nó n a, song c u c ng không ý n nó chút nào.Ch ng c u g n nó c m t tháng r i, c u nghe nó nói chuy n, c u xem k nhan s c c a nó,ch ng hi u c u có ng tình hay không, mà coi c u quy n luy n v i nó l m.

M t b a n , bà H ng qu n i n ám gi trên V ng Liêm, con Quyên nhà, n tr anó em r may ra trên b ván ng i d a c a s mà may. C u ba Giai n m t i b ván bên n y,c u ngó nó m t h i, r i c u mon men i l i g n mà h i r ng:

- Em may gi ng gì ó, em?- Tôi may cái áo g i cho bà.C u ba Giai kéo gh ng i v n thu c mà hút. C u ngó tay con Quyên c m kim rút ch , ngó

bàn tay r i ngó t i trên m t: Gò má tr ng mà l i no tròn, hàm r ng u mà l i khít r t, mái tócen thui mà l i láng l y, ch n mày không v mà l i cong vòng. Tuy không trang i m chút nào,

song g ng m t có cái v thi n ch n, trai th y t nhiên ph i bàng hoàng mà l i ph i cung kính.

C u ba Giai ngó mà ng ng n m t h i r i c u h i r ng: Em n m nay m y tu i v y em? .Con Quyên day l i ngó c u mà c i r i áp r ng:

- Th a, em m i b y tu i.C u ba Giai châu mày mà nói m t cách bu n th m r ng: Qua có l u l c h n m i n m

r i qua m i bi t con gái quê mùa trong làng, có cái v thiên nhiên, coi p h n mà l i có ch n con gái thành th . Mà bây gi qua bi t thì ã mu n r i . C u nói mà c u ngó ch ng conQuyên. Con n thi t thà, không hi u ý c u, nên nó c ng ngó c u trân trân. C u ng i b ng , bmu n h i chuy n chi n a, mà r i c u d d không ch u nói. C u ng d y b c ra hàng ba r ich p tay sau ít i qua i l i hoài, d ng nh trong trí ng lo tính vi c chi quan h l m v y.

T y v sau, c u ba Giai v i con Quyên th ng hay nói chuy n v i nhau, song m ing i u gi c ch nghiêm chánh, l i nói ch ng h có chút l l i, gi ng c i ch ng h có chúttrái l .

Bà H ng qu n tính ki m v cho con, mà bà ch a ng b ng n i nào, k bà dòm th y haitr quy n luy n nhau, thì bà hi u ý, nên b a n bà th a d p con Quyên v Gi ng Ké th m ôngngo i v i anh nó, bà m i nói v i c u ba Giai r ng: T hôm m y v n nay tao có ý mu n ki mv cho m y, mà tao coi con gái x n y không a nào c h t. Tao nuôi con Quyên t h i nócòn nh cho t i bây gi , tao t p tánh ý nó, tao d y nó n công n h nh, nên ngày nay nó khônl n r i, tao coi nó h n con gái nhà giàu nhi u l m. N i m t i u nó khóc lóc n n n xin tao thal i cho m y ó, thì bi t nó là a có ngh a. Thôi tao mu n m y c i nó m t cái cho xong, g cho h u ng l m. M y ch u hôn? .

C u ba Giai áp r ng:- Con v ây vài tháng nay, con th y tánh n t nó con ng b ng l m. Ng t vì con c i

nó thì coi k quá.- K cái gì? M y chê thân t c nó không x ng áng, ph i hôn?- Th a không. Con không c n cái ó, b i vì thà con c i v trong nhà hàn vi mà v

con nên thì quí h n là v trâm anh mà không ra gì. Con ng i là ng i má nuôi nó thunay, bây gi con c i nó s e thiên h h d ngh ch .

- Ôi! C n gì cái ó! Tao nuôi nó thì tao nuôi, ch ph i nó bà con gì v i mình hay saomà ng i.

- Nh má li u c thì con v ng l i, con âu dám cãi. Con làm nh v y ng tr ncho nó luôn th .

- Ph i. M y nói nh v y thì ph i ngh a l m. Thu nay hai ch em m y b tao l u dóng nhà, nh có nó h h lo c m n c cho tao, nên tao m i b t bu n. Sau ây nó l i còn

khuyên gi i cho tao h t gi n m y n a. M y ph i c i nó ng n n cho nó.- D .T i l i con Quyên v , bà H ng qu n nói v i nó r ng: B a nay th ng Giai nhà nó th

th v i tao r ng nó mang n m y l m, nên nó xin tao c i m y cho nó ng nó tr n. M y ch uhôn? .

Con Quyên nghe nói ch ng h ng, nó ngó bà trân trân không bi t sao mà tr l i. BàH ng qu n nói ti p r ng: M y ng có ng i chi h t. Nó tính nh v y thì ph i l m. Tuy nó l ntu i h n m y, song vi c ó ngh không h i cho m y. Tao có m t mình nó là con trai. S nghi pc a tao ph n nhi u v nó h ng. Nó có cái tánh ham ch i, tuy bây gi th y nó bi t n n n, songch ng tao ch t r i, bi t âu nó có kh i tr l i thói c hay không. V y nó ph i có v con bi t gigìn, bi t khuyên l n nó m i c. V y thôi m y ng nó i, ng gìn gi c a ti n ru ng t c atao ó mà h ng v i nhau. M y ng nó là m y tr n cho tao ó .

Con Quyên nghe bà nói m y l i thì c m xúc quá, nên nó r ng r ng n c m t mà khôngnói c. Bà ngó nó r i h i r ng:

- Sao? M y ch u nh v y hôn?- B m bà, s c u Ba mu n ó là cái ph c l n c a con, có l nào con không ch u.

Nh ng mà con ngh ph n con ê hèn quá, ông bà cha m không ra gì, con s bây gic u Ba mu n c u nói nh v y r i sau th y con nhà sang tr ng c u n n n ch .

- Không. Nó ã nh t nh r i. Tao có nói s y v i nó, thì nó nói nó th y tánh ý m ynó kính ph c l m. Tao dám ch c không có con nhà ai h n m y c âu mà s nó nn n.

Con Quyên l ng thinh, không nói chi h t. Bà H ng qu n hi u ý nó ã ch u r i,nên sáng b a sau, bà bi u c u ba Giai vi t th cho th y thông Cam mà d n b a k c mcho ông H ng qu n, thì v ch ng th y ph i xin phép mà v cho ng tính vi c nhà.

V ch ng th y thông Cam v ng l i m , nên n ngày k c m cha, d t nhau v m tl t. Bà H ng qu n sai tr lên Gi ng Ké kêu H ng th Tào v i th ng Tý xu ng cho bàbi u. Ông cháu th ng Tý nghe bà kêu thì l t t i xu ng li n.

CON TH O TRÍU CHA LÀNH

M t tr i chen l n, ch u t o c, kêu vang gi a mé hào, trâu na n n i l n v xóm. Lúa c yã giáp ng h t r i, ám nào ch a bén thì coi vàng khè, ám nào ã n thì coi xanh m t.

H ng th Tào v i th ng Tý xu ng d i nhà bà H ng qu n T n t h i tr a, th y tr ig n t i bèn t giã bà mà v , ng có em trâu vô chu ng và t èn gài c a. Ông i tr c cháu

i sau, v a b c ra c a ngõ, thì g p m t ng i, m c qu n en áo en phía d i Càng Long, dotheo b l á mà i lên. Ông cháu ngó thoáng qua, thì th y ng i y da m t s n s ng nám en,

u tóc c t c t x p x i, áo m nút khít eo, qu n v n n a ng c ng, tay mang m t cái nón lá, cv n m t cái kh n r n. Ng i y th y ông cháu H ng th Tào thì l t t i cái nón lên u, r i

i theo sau l ng, i mà g c m t xu ng t, d ng nh s ng i ta th y mình. Ông cháu H ngth Tào t ng là m t ng i Th i ng nên không thèm ý n, c l m l i i v Gi ng Ké.

Qua kh i vuông nhà c a bà H ng qu n r i, H ng th Tào kêu th ng Tý mà bi u ingang lên, r i nói r ng:

- Bây gi tao m i bi t bà H ng qu n thi t là th ng anh em bây. H i x bà nói bàtính g con Quyên cho c u ba Giai, bà h i tao b ng lòng hay không, thi t tao ch ngh ng, không bi t nói sao c.

- Tôi c ng v y, tôi không dè chút nào h t.- T thu t i gi , tao th y bà yêu nó, tao t ng bà nuôi nó r i ki m ch t t mà g nól y ch ng, ho c là s m vòng vàng cho nó, ho c là cho nó n m ba tr m ng b c, ngv ch ng nó làm v n v y thôi, ch ai dè bà c i nó cho con bà. Bà n y thi t là k .Không bi t t i sao bà th ng con Quyên quá nh v y.

- , bà tính nghe hay l m ch . Bà giàu có l n, bà c n ki m con gái nhà giàu mà làmgì? Bà l a a có n t na c h nh mà c i nó ng giúp trong nhà bà, và c m ch ncon bà. Bà nuôi con Quyên thu nay, bà t p tánh ý nó c r i, bây gi bà c i nócho c u ba Giai thì bà ch c ý, kh i s l m l c chi h t.

- Con Quyên thi t là có ph c. Ch ng bà H ng qu n tr m tu i già r i, v ch ng nóh ng gia tài, thôi sung s ng bi t ch ng nào.

- Bà tính ph n nó ã xong, còn ph n m y bà tính nh v y c ng là hay l m. H ng giáoCân có m i m y m u t, mà có m t a con gái mà thôi. Bà mu n ng làm maic i nó cho m y, tao không hi u t i sao m y d c d c không ch u ph t i cho r i.M y c i con H ng giáo, ngày sau m y nh l m ch . Sao m y chê?

Th ng Tý nín khe, không tr l i. H ng th Tào nh tr u qu ng bên l r i h i n a r ng:- Hay là m y chê con ó x u?- Không ph i âu, ông ngo i à.- V y ch t i sao m y không ch u?- Tôi ghét àn bà con gái l m, nên tôi nh t nh không thèm c i v .- Sao mà ghét?- C i v v r i sau nó l y trai càng kh cho mình ch ích gì.H ng th Tào nghe cháu nói câu ó, thì ông nh t i chuy n con gái ông h i tr c, ông

ã h , mà l i bu n, nên ông l ng thinh không nói n a. Th ng Tý c ng nín khe mà i. Ng i hìnhd ng nh Th c ng còn i àng sau, tuy i xa xa, song có l c ng nghe chút nh nh ng l i haiông cháu H ng th Tào m i nói v i nhau ó.

Tr i ch ng v ng t i, H ng th Tào v i th ng Tý m i v t i Gi ng Ké. Khi qu o vô sân,H ng th Tào ngó ngoái ra l , thì th y ng i Th ng i ngang, mà con m t li c ngó vô nhà.Ông l y làm k , nên ng l i mà ngó, thì ng i y b n b i tu t.

Th ng Tý m dây ôi trâu bu c gi a sân mà d t vô chu ng. H ng th Tào vô nhà tèn lên, r i leo lên võng n m a trèo tr o. Th ng Tý nh t trâu xong r i nó m i vô nhà. Hai ông

cháu nói chuy n v i nhau, mà ch ng nói chuy n chi khác h n là chuy n c u ba Giai s a so nc i con Quyên.

G n h t canh m t, m t tr ng m c lên, chói b u tr i sáng qu c, b y chó trong xóm uanhau s a ti ng vang y. Th ng Tý n m trên ván mà nói chuy n m t h i r i nó ng khò. H ngth Tào m ng v s may m n m i x y ra cho hai cháu, ng không c, nên n m trên võng mà

a c t k t hoài.Cách m t h i H ng th Tào nghe b y v t ng tr c sân nó r lên, ông nghi có ng i vô

sân, nên ông m c a b c ra mà coi. Tr ng t r ng nh ban ngày, ông th y ng i Th h i chi uó ng xâm xâm i vô c a. Ông li n h i: Ai ó? . Ng i y áp r ng: Tôi mà c ng c it i, song l t nón xu ng mà c m tay. Ông ng ch ng i y l i g n, ông dòm t t trong m t, r iông th i lui m t b c và nói l n r ng: a! S u! .

Ng i y áp nh r ng:- Th a tía, ph i. Con là S u ây.- M y ch a ch t hay sao?- Th a, ch a. Con mu n ch t l m, mà vì con th ng s p nh quá, nên con ch t không

c.- M y s ng mà báo h i con m y, ch s ng mà làm gì.Ng i hình d ng nh Th ây, thi t qu là Tr n V n S u, ch không ai âu l . Anh ta

nghe cha v nói nh v y, thì cúi m t ngó xu ng t, hai hàng n c m t ch y ròng ròng. Anh tath dài mà h i r ng:

- Ph i th ng Tý i v i tía h i chi u ó hôn?- Ph i.- Còn con Quyên v i th ng Sung còn ây hôn? H i chi u con nghe tía nói chuy n

con Quyên sao ó?- Thôi, ng có h i nhi u chuy n. M y n m nay tao t ng m y ã ch t r i. S ng làm

chi r i quan làng h b t ây sanh chuy n ra n a. M y thi t là kh n n n l m. i li nbây gi i. Vô R ch Giá, Cà Mau mà tr n cho bi t tích, ng có v ây n a.

- Th a tía, i thì con i, ch con âu dám cãi. Song tía làm ph c cho con th m s pnh m t chút r i con s i. M i m y n m, con th ng nh chúng nó quá, tía ôi!

Tr n V n S u nói t i ó r i khóc r m r t. H ng th Tào th y c ng ng lòng nên ôngng ng ng n m t h i, r i ông n m cánh tay Tr n V n S u mà kéo i ra cho xa c a. Ra g n

mút cái sân, ông m i bi u ng i xu ng, r i ông c ng ng i ch m h m m t bên mà nói r ng: ConL u nó h , nên m y gi t nó, b i v y tao không phi n m y. Ch chi tao phi n, thì nãy gi tao lalàng cho h b t h còng m y r i .

Tr n V n S u nói b u b o r ng:- Con th ng v con l m. T i nó làm quá, con gi n xô nó té nó ch t, ch không ph i

con c ý gi t nó. Xin tía th ng thân con.- Thôi, chuy n c b i. Trong x n y ai c ng t ng m y ch t trôi r i. H t ng nhv y thì may cho m y l m. M y i x khác làm n êm quá, kh i ai tìm ki m n a, vây làm gì?

- Con nh s p nh quá. con th m chúng nó m t chút, con c t ngh a s con làm h itr c cho chúng nó hi u r i con i li n. Thân con c c kh lung l m, không bi t s ngch t b a nào. Con s con ch t thình lình, s p nh không hi u, nó t ng con hung b o,khi không mà gi t m nó, r i nó oán con, thì l i ni m cha con l m.

- Chúng nó bi t h t. Th ng Tý nó có nói v i tao.- Thi t nh v y hay sao?- . Tuy hai a nó không nói ra, song tao bi t chúng nó th ng m y l m, mà chúng

nó t ng m y ch t r i, nên m y th m mà không v i chúng nó c, thì làm bu ncho chúng nó ch không ích gì. Tao bi u m y ph i i i.

Tr n V n S u ng i khóc và than r ng:- M i m t n m nay c c kh h t s c, song ráng mà s ng, là vì trông mong có ngày

th y c m t con. Nay v n ây, ch a g p c con mà ph i i, thì i làm saoc, tr i t i!

H ng th Tào nghe m y l i th m thi t y thì c m ng quá, ch u không n i nên ôngc ng khóc. Tuy ông khóc mà ông nói r ng:

- Tao c ng bi t tao u i m y i thì t i nghi p cho m y l m. Ng t vì m y g p m t conm y thì l n x n, ch c là h vi c l n, nên tao không mu n cho m y th y m t th ng Týv i con Quyên.

- Con h a v i tía r ng h con th y m t chúng nó m t chút r i thì con i li n. Conkhông nói con là ai cho chúng nó bi t âu mà tía s . Cách bi t nhau m i m t n mr i, ã v y mà chúng nó l i t ng con ã ch t n a, nên th y m t con ch c là chúng nókhông nhìn c. Con gi làm ng òi i ng ghé ngh ch n thì chúng nó có bi tâu.

- Không có c. tao nói cho m y nghe. Bà H ng qu n T n t ng m y ch t r i,nên bà th ng con Quyên v i th ng Tý l m. M i h i x n y bà cho kêu tao v i th ngTý xu ng nhà, bà tính s a so n c i con Quyên cho con bà. Còn ph n th ng Tý, thìbà tính làm mai mà c i con gái H ng giáo Cân cho nó.

Tr n V n S u vùng ng d y nói r ng: Tr i nh u ph c cho con tôi nh v y l n sao? .H ng th Tào g c u áp r ng:- Thi t nh v y, b i v y m y d n dà ây, r i làng t ng h b t c, r i tùm lum h

vi c c a con m y h t.- N u v y thì tôi i. Tía nói ph i l m. Tôi ch ng nên g p m t chúng nó. Tôi ph i ch u

au n c c kh bu n r u, con tôi m i nên c. Tôi vui lòng mà lãnh các s aun bu n r u ó, mi n là con tôi c giàu có sung s ng thì thôi. Th a tía l i

m nh gi i, con i. Chuy n n y con i bi t không v n a âu.Tr n V n S u ch p tay xá cha v r i i nón lên và b n b b c ra l . H ng th Tào

v a xây l ng ng tr vô nhà, thì th ng Tý trong d c a chun ra. Nó th y có m t mình ôngngo i nó ng gi a sân thì nó h i r ng:

- Cha tôi âu r i ông ngo i?- Cha nào âu?- Tôi nghe h t. Nãy gi tôi ng tôi rình trong c a. Ông ngo i gi u tôi làm chi? Sao

u i cha tôi i?H ng th Tào ng ch ng h ng, th ng Tý b ch y ra l , ông ngo i nó mu n níu l i mà

không k p. Nh tr i sáng tr ng nên th ng Tý dòm theo l xu ng Phú Tiên, thì nó th y có d ngm t ng i i. Nó âm u ch y ri t theo. Tr n V n S u ngó ngoái l i, th y có ng i ch y theo

mình, không bi t có ph i làng t ng r t theo b t hay không, nên anh ta s , anh ta c ng co giò màch y.

Cha ch y tr c con ch y sau, nh ng vì cha s chúng b t nên ph i ch y ng thoát thân,nên ch y mau quá con theo không k p. Qua kh i cánh ng Phú Tiên r i, Tr n V n S u ngó l i,thì không th y d ng ng i ta r t n a. Anh ta m ng th m, song c ng còn ch y ch ch a dám

ng l i.Xu ng t i c u Mê T c, ph n thì m t, ph n thì m i c ng, nên Tr n V n S u ng i d a c u

mà ngh . Trên tr i tr ng sáng v c v c; d i sông dòng bích nao nao. C nh im lìm mà lòng l i b ih i; con vui s ng, còn cha thì s u não.

Tr n V n S u ng i khoanh tay ngó dòng n c ch y m t h i r i nói trong trí r ng: Bâygi mình còn s ng làm gì. B y lâu nay mình l n lóc ch u c c kh mà s ng y là vì mình th ngcon, mình s nó không hi u vi c x a r i nó tr l i oán mình, mình s nó b v ói rách, mà t inghi p thân nó. Bây gi mình bi t nó th ng mình, nó còn kính tr ng mình, mà nó l i g n cgiàu có sung s ng h t th y n a, v y thì mình nên ch t cho r i, ch t m i quên h t các vi c c

c, ch t ng h t bu n r u c c kh n a .Anh ta ngh nh v y r i nh m m t l i. Anh ta th y Th L u n m ngay trên b ván,

mi ng nh u m y gi t máu lòm, m t h t th n mà còn m trao tráo. Anh ta l i th y bu i chi uanh ta ngoài ru ng i v , con Quyên th ng Tý ch y ra, a níu áo, a n m tay mà nói .Anh ta th y cái c nh gia ình ngày tr c rõ ràng tr c m t, thì anh ta au n trong lòng quá,ch u không c, nên vùng ng d y và nói l n r ng: M y con ôi! Cha ch t nghé. M y con l i m nh gi i, cha theo m con cho r i . Anh ta và nói và chun qua lan can c u. Anh ta v am i út u, b ng có ng i ch y lên c u và h i r ng: Ai ó? Ph i cha ó hay không, cha? .

Tr n V n S u gi t mình, tháo u tr vô, r i day l i mà ngó. Th ng Tý ch y ri t l i n mcánh tay cha nó, nó dòm sát trong m t mà nhìn, r i ôm c ng trong lòng và nói: Cha ôi! Cha!Cha ch y i âu d v y? . Lúc y Tr n V n S u m t trí khôn, h t ngh l c, máu trong tim nh yth ch th ch, n c trong m t tuôn ròng ròng, ng xui x x i l , không nói c m t ti ng chi h t.

Cha con ôm nhau mà khóc m t h i r i buông ra. Tr n V n S u ng i trên cây à d c d alan can c u, r i nói r ng: Thôi, con v i . Th ng Tý l c u áp r ng:

- Con v không c. B y lâu nay con t ng cha ã ch t r i, té ra cha còn s ng. V ythì bây gi cha i âu con theo ó.

- Con ng có cãi cha. Con ph i v ng lo c i v .- C i v làm gì? C ói v ng báo h i nh má báo h i cha h i tr c ó sao?- Con không nên phi n trách má con. Má con có qu y là qu y v i cha, ch không có

qu y v i con. Mà cha ã quên cái l i c a má con r i, sao con còn nh làm chi?- Quên sao cho c!- Ph i quên i, ng có nh n a. T i m ng s c a cha nh v y, ch không ph i t i má

con âu. Mà má con làm qu y, thì s ch t ó ã chu c cái qu y h t r i. Bây gi qu yv ph n cha, ch má con h t qu y n a.

- Cha nói v y thì con nghe l i cha. Thôi, cha tr v nhà v i con.- Húy! V sao c!- Sao v y?- V r i làng t ng h th y h b t còn gì?Th ng Tý nghe nói nh v y thì nó t nh ng , nên ng i l ng thinh mà suy ngh . Cách m t

h i nó m i nói r ng:- Bây gi làm sao?

- cha i, cha i cho bi t tích, ng con c i v và con Quyên l y ch ng m i t tc.

- Cha i âu?- i âu c ng c.- H cha i thì con i theo.- i theo làm gì?- i theo ng làm mà nuôi cha, ch ng nào cha ch t r i con s v .- Con ng có tính b y. Con ph i nhà mà nuôi ông ngo i.- Có trâu có lúa s n, ông ngo i làm mà n c n gì con nuôi n a. L i có con Quyên nhà

ó chi. C u ba Giai c i nó ây, nó giàu có, thi u chi ti n b c, nó giúp ông ngo ic r i. Bây gi có m t mình cha nghèo kh , v y con ph i làm ma nuôi cha ch .

Tr n V n S u nghe con nói m y l i hi u ngh a y thì anh ta c m xúc quá, nên ng i khócn a. Lúc y anh ta l y làm b i r i, không bi t li u l nào cho xuôi. Th y con b n r n, mu n l i

ng cha con sum hi p, thì s làng t ng b t; ngh n con nên mu n ra i ng bi t tích cho r i,thì au n i không ành. Hai cha con ng i khích m t bên nhau, cha thì lo, con thì tính, c hai

u l ng thinh, song m t lát th ng Tý ng cánh tay nó vào cánh tay cha nó m t cái, d ng nhnó th m ch ng coi cha nó có còn ng i ó hay không.

Cha con dan díu b n r n cho n sao mai m c, Tr n V n S u m i nói r ng:- Cha tính nh v y, cha nói cho con nghe th coi c hay không. Cha l y gi y thu

thân theo dân Th , tên cha là S n Rùm, bây gi cha nói ti ng Th gi i l m. Cha tínhthôi cha xu ng Láng Thé ho c Ba Si cha vô S c ki m ch u mà làm m n. Cólàm nh v y thì m i kh i lo ai b t bu c, mà lâu lâu con lén n th m cha c.

- Theo l i cha tính ó thì cha còn s ng mà c ng nh cha ch t. Ph i gi u tên gi u hhoài, con n th m c ng ph i núp lén, không dám n chán ch ng.

- Ph i tính nh v y m i yên c.- Tính sao c ng c mi n là con có th g n cha thì thôi. Mà cha v i Th , thì c c

kh t i nghi p thân cha l m.- Có sao âu mà t i nghi p. H n m i n m nay cha au lòng c c xác không bi t ch ng

nào mà k cho xi t. Bây gi cha vui lòng r i, d u lao kh t m thân l i n gì. Cha tínhph i làm nh v y m i xong, con ph i nghe l i cha mà tr v i.

Th ng Tý ng i ng m ngh r i nói r ng:- Con không ành cha i m t mình. Con mu n theo cha mà ki m ch cho cha n

yên n i r i con s v .- Con i nh v y, ông ngo i không bi t con i âu, ông ngo i lo s , thêm c c lòng cho

ông ngo i n a.- Thôi, cha tr v nhà v i con m t chút ng con th a v i ông ngo i hay r i con i v i

cha.- Tr v con Quyên nó th y càng khó lòng n a.- Nó d i nhà bà H ng qu n, ch có nhà âu mà th y.- Tr i g n sáng r i, tr v Gi ng Ké h g p cha r i làm sao. Không c âu. Con trv , cha i m t mình, trong ít b a cha ki m ch n xong r i, cha s lén v mà chocon hay.

- Con không mu n cha i m t mình. Nh cha s h g p, thôi thì cha lên chòi ru ngc a con trong ng Phú Tiên, cha n m ó ch con. Con ch y v Gi ng Ké th a v iông ngo i hay m t chút xíu r i con tr lên li n.

Tr n V n S u ban u còn d c d c, mà b con thôi thúc quá, anh ta không th không làmv a lòng nó c, nên ph i ng d y mà i v i nó tr lên Phú Tiên.

R HI N C U CHA V

V a m i t ng sáng, ng n lúa s ng d m t t, d i hào v t t m loi ngoi. àn bà gánhbông súng ra ch , hai thùng n ng nhún xu ng nhún lên.

Th ng Tý v nhà nói v i ông ngo i nó r i, bây gi nó tr xu ng chòi ru ng mà ki m cha,b i ch m h m s c m t nghiêm trang.

i ngang qua c a ngõ bà H ng qu n, nó dòm vô, th y con Quyên ng tr c sân, nóchâu mày cúi m t mà i tu t. Ch ng hi u nó ngh th nào, i c vài ch c b c r i, nó l i l ntr l i, và ng ngoài l mà ngo c em nó.

Con Quyên l t t ch y ra, ch ng t i g n r i nó h i r ng: Anh i âu s m d v y, anhHai? . Th ng Tý b c xít l i m t bên và nói nh r ng:

- Cha v .- H ! Anh nói gi ng gì mà cha v ?- Nh nh v y. Qua nói: Cha v .- Cha ai?- Cha mình ch cha ai.- Húy! Tr i i! Cha còn s ng hay sao? V y sao h nói ch t?- Còn s ng.- Cha bây gi trên nhà ông ngo i ph i hôn? em lên th m cha.- Cha s h th y, nên không dám lên Gi ng Ké. Bây gi cha d i chòi ru ng c a

qua.- Em i xu ng d i. Chòi ru ng ngó th y kia, ph i hôn? Anh i xu ng d i hôn?- Qua i ây.- Em i v i.- Không c. Em i thì bà H ng qu n v i c u ba Giai nghi, r i khó lòng l m.- a! Nghi thì nghi ch . Cha tôi ch t i s ng l i không cho tôi i m ng cha tôi sao?- Cha ph i n m t, b i v y không nên cho ng i ta bi t.- Em có cho ai bi t âu? Bà v i c u còn ng h t. em i xu ng g p cha m t chút xíu,r i em v li n.

- th ng th ng sau r i em th m. Bây gi qua m c d t cha i ki m ch mà tr n.- Còn ph i tr n hay sao?- .- N u cha ph i tr n, thì em ph i th m cha li n bây gi , ch cha i m t n a, r i em

làm sao g p m t cho c.- Em ng cãi l i qua. Em i ây kh i trong làng h hay h t.- Không ai hay âu mà anh s .Con Quyên v t i tr c, không thèm k l i anh nó ng n c n. Th ng Tý không bi t li u

làm sao, túng th ph i i theo, và i và nói l m b m r ng: T ng là nói cho em bi t ng emm ng v y thôi; ai dè em òi i. Ph i hay h i nãy ta i tu t cho êm .

Con Quyên day l i c i và nói r ng: i ri t, anh Hai. Em nghe nói em m ng quá. Chav h i nào? Làm sao anh g p c? Ông ngo i hay r i hay ch a? .

Th ng Tý ph i thu t s chuy n cha nó v h i hôm ó l i cho em nó nghe. Con Quyênnghe khúc u thì vui l m, n ch ng nó hi u vì c nào mà cha nó ph i ki m ch n m t thì nóã h t vui mà l i có s c lo. Nó suy ngh m t h i r i nói r ng:

- H i tr c anh khai v i quan, anh nói H ng hào H i gi t má, ch không ph i cha,th thì cha có t i gì âu mà ph i tr n?

- Tuy qua khai nh v y, song quan h nghi cho cha. B y lâu nay h không ki m cha làvì h t ng cha ch t r i. N u bây gi cha ra m t thì h ph i b t h n p ch .

- Chuy n ã lâu r i mà h i gì.- Lâu mau gì c ng v y ch . Chuy n án m ng d l m sao.Khi hai anh em i g n t i chòi, con Quyên th y d ng m t ng i ng i trong thì nó ch y

ri t vô, s p mé b t h t m t ng qu n. Tr n V n S u th y th ng Tý tr xu ng mà l i có m ta con gái i tr c, bi t là con Quyên, nên l t t ra m ng con.S cha con g p nhau ây, tình th ng chan ch a, lòng m ng bâng khuâng, nh n i bi t

ly, vui h i tái hi p, ng n ng ng ng n, c i khóc khóc c i, không có ngòi bút nào mà t cáic nh bi hoan n y cho t ng t t c.

Tr n V n S u nhìn con Quyên r i h i r ng:- Anh Hai con cho con hay, ph i hôn?- Th a, ph i.- D quá! i m i m y n m bây gi con nó l n h t. Còn th ng Sung nó bao l n?- Nó ch t lâu r i, còn âu mà cha h i.- Ch t h i nào?- Ch t n m cha i l n mà.Tr n V n S u ng i cúi u suy ngh . Anh ta châu mày th ra r i h i n a r ng: H ng

hào H i bây gi còn m nh gi i giàu có hay không? . Con Quyên day l i ngó anh nó. Th ng Týb c t i nói r ng:

- H ng hào H i nghèo m t, bán h t t r i tr n i âu m t lâu r i, cha à.- Sao v y?- T i con ch sao. Con khai nó gi t má, quan h b t giam h t m y tháng. Nó m n

th y ki n, l i lo u n y u kia t n hao lung quá. Ch ng quan th nó ra nó v nhàbán t r i tr n m t, b v con l i m y n m nay nghèo h t s c.

- T i nghi p v con nó d hôn! Nó qu y ch v con nó có can ph m gì âu, mà tr ihành ph t nh v y. Còn h i ó làng t ng h có ki m b t cha hay không?

- Có ch . Con quên d n tr c con Quyên nên nó nói l n x n h nghi cha, r i h ki mcha d quá. May h xí c gi y thu thân c a cha âu phía d i vàm Nàng Âm, r il i có ng i ch t trôi t p trên vàm V ng Liêm, ông ngo i nói ng i ó là cha nên hm i thôi ki m.

Tr n V n S u ng i th ra r i ch m rãi nói r ng: Cha ph i t thi t cho hai con bi t: H ió cha gi t má con ch không ph i H ng hào H i. Thi t c ng t i H ng hào H i nên m i gây

ra vi c ó. Nh ng mà má con ch t y là vi c r i, ch không ph i cha c ý gi t. Cha ng t cgi n, mà má con l i làm d v i cha, má con làm quá, cha cu ng trí, d n không c, cha xô m tcái m nh, má con té, mà r i ng nh m c nh ván, nên b u ch t li n .

Tr n V n S u v a nói d t l i, thì có m t ng i b c vô chòi. Anh ta l t t ng d y,m t ngó d n dác. Th ng Tý v i con Quyên day l i, th y c u ba Giai ng ch n ng n gi a chòithì kinh tâm lo n trí, m t mày tái xanh, m m t nhìn c u trân trân, mà không nói c m t ti ng.

Không ph i tình c mà c u ba Giai n ây. S là khi con Quyên i v i anh nó r i, c uth c d y c u th y v ng m t nó, c u m i h i th m m y a . Th ng H c th a v i c u r ng, nóm i th y con Quyên i v i th ng Tý. C u Ba b c ra l , c u th y hai anh em con Quyên i xaxa, c u bèn nom theo. Hai anh em nó m c nói chuy n, nên b t ý không th y c u. Ch ng vô chòir i cha con m c m ng nhau, m c chuy n vãn v i nhau, nên không phòng, b i v y c u vô t ichòi mà không hay.

C u ba Giai th y m y cha con s s t thì h i r ng: Làm gi ng gì ây? . C u l i ch Tr nV n S u mà h i ti p r ng: Còn ng i n y là ai? .

Tr n V n S u v i th ng Tý b i r i quá, ki m không c l i mà áp. Có m t mình conQuyên nó t nh trí chút nh, nên nó b c t i ch p tay th a r ng: Th a c u Ba, ng i n y là charu t c a em .

C u ba Giai ch ng h ng, c u cúi u mà chào, r i ng nhìn không nháy m t. Cách m th i c u nói r ng: V y sao ng i ta nói ã ch t r i, mà bây gi l i v ây c? Sao mà may dv y? Chuy n sao âu thu t l i chi tôi nghe m t chút th coi .

Tr n V n S u và s s t và b ng , nên h i con r ng: C u ây là ai? .C u ba Giai r c mà áp r ng: Tôi ây là ba Giai, con c a bà H ng qu n. K t ngày

hôm qua thì tôi là con r , ch không ph i ai xa l âu mà phòng ng i. Tôi không ph i nh ng ita. Có vi c gì xin t thi t cho tôi bi t v i .

Tr n V n S u ch y n c m t và nói r ng: V a m i v t i, tôi hay con tôi nó th ngph n tôi, nó không gi n h n chi h t, mà hai a nó l i g n có v có ch ng, thì tôi ã quy t tr n

i bi t, không cho chúng nó g p m t. Ch ng dè tr i khi n hai a nó g p tôi h t th y, mà c uc ng g p n a, v y thì tôi còn gi u mà làm gì. C u Ba ng i l i ây, tôi nói thi t h t cho mà nghe .

Tr n V n S u n m tay c u ba Giai kéo l i cái s p, bi u c u ng i, r i anh ta ng i m t bên.Th ng Tý v i con Quyên c ng ng x r g n ó. Tr n V n S u th ng th ng thu t l i chuy nc a anh ta l i cho con r nghe. Anh ta không gi u m t m y may nào h t, t i sao mà anh ta gi nánh v , v r i ro th nào mà ch t, v ch t r i anh ta s b ch y i âu, anh ta tr n ch nào bao

lâu, anh ta tính l i sông làm chi, g n ch t chìm may nh có ghe c a ai v t. Khi ghe c i v t r im i ch anh ta v Ba ng. Anh ta ó làm c i h n m t n m, r i i theo h qua mi t LongV nh. Trót ba n m tr ng anh ta trong r ng ng trong b i, t m thân lao kh , trong trí bu n r u,l p n n n v n i gi t v , l p au n v n i b con. Nhi u khi anh ta mu n t v n mà ch t ph tcho r i, ng cho d t cái ki p phong tr n kh n n n, ng t vì m t n i s con th không hi u, t ngcha nó là sát nh n, hai lo vì tr d i b v , thân côi cút không n i n ng d a. Vì v y mà ph il n lóc cho qua ngày tháng, ng sau lén v mà s n sóc con. May có nh m t ng i Th KSách tên là S n Rùm, qua V nh Long n c i, b thiên th i mà ch t. Anh ta m i l y gi y thuthân c a ng i y r i l n lên Bon Bót mà ch th i. Anh ta chung l n v i Th trong m ys c Bon Bót, C u Kè h n tám n m, h c nói ti ng Th và n m c c ng nh Th . N m nay anh tanh con quá, nên lén v x mà th m; v a i t i c a ngõ bà H ng qu n, may g p H ng th Tàov i th ng Tý m i nom i theo ó.

C u ba Giai ng i ch m ch mà nghe, còn th ng Tý v i con Quyên ng r ng r ng n cm t. Tr n V n S u thu t chuy n c a mình r i, th y con r l ng l không nói chi h t, thì anh tanói ti p r ng: Tôi nghe bà H ng qu n tính c i con gái tôi cho c u Ba, nên tôi ph i thu t rõràng vi c c a tôi cho c u hi u. Ph n tôi hèn h mà l i thêm mang cái t i sát nh n. Tôi nói choc u th ng, thi t tôi không dè con tôi nhà mà c nh v y, ch ph i mà tôi hay tr c, thì tôiã ch t r i, cho kh i l d vi c c a con tôi, và cho kh i nh c lòng c u .

C u ba Giai ng d y áp r ng: Th a cha, tuy ch a có l c i, song vi c hôn nh n c ahai tr c ng ã g n thành r i. V y xin phép cha cho con kêu b ng cha cho kh i th t l . Theo m yl i cha m i nói sau ó, thì d ng nh cha n n n s cha v ây mà th m con, và cha nghi conth y cha nghèo kh l i có t i, mà h t th ng con cha n a. Th a cha, con ã nh t nh k t tóctr m n m v i con cha ây, là vì con m n tánh n t, con tr ng nh n ngh a c a nó, nên con khôngk vi c chi khác h t. Thi t, con bi t nó m y tháng nay, nó t ng nó không còn cha m , té ra ngàynay nó còn cha, nó m ng bao nhiêu thì con m ng b y nhiêu. D u cha nó mà ui hay cùi i n a,con c ng ph i kính tr ng, ch l nào con dám khinh khi ph b c. Hu ng chi cha nghèo mà chabi t th ng con, cha mang t i sát nh n, mà ai lâm c nh nh cha, c ng u mang t i y h t th y,th thì cha có h th n ch nào âu mà cha ng i. Con ng tr c m t cha và tr c m t v conây, con xin nói l n lên r ng: Con kính ph c cha nh cha ru t con v y, và con s d y v con

ph i h t lòng th ng yêu cha là ng i thi t thà mà có tánh khoan dung n n i vi c ph i oán màkhông n c oán, b n d th ng con n n i lúc hi m nguy mà c ng không quên chúng nó .

Ba cha con Tr n V n S u nghe m y l i y thì ng lòng, nên khóc h t th y. C u ba Giaii cho Tr n V n S u lau n c m t r i, c u m i nói n a r ng:

- Bây gi con xin m i cha v nhà con, ng con th a vi c n y l i cho má con hay.- Tôi i sao c. Tôi ph i tr n ch n u ây làng t ng h th y h b t tôi còn gì.- Tr n i âu? Cha tr n hoài cho t i ch t hay sao?- Tôi là ng i có t i, thì tôi ph i ch u nh v y, ch bi t làm sao bây gi ?Con Quyên nghe cha tính tr n, thì trong b ng nó không an, nên ng ngó c u ba Giai,

d ng nh mu n h i c u coi bây gi ph i làm th nào. C u ba Giai châu mày gãi u mà suyngh m t chút r i c u h i Tr n V n S u r ng:

- T ngày má ch t cho t i bây gi ã c m y n m r i?- H n m i m t n m.- N u v y thì cha kh i lo ai b t cha n a.- Sao v y?- H i tôi Sài Gòn, tôi có làm vi c th y ki n m y n m, nên tôi bi t lu t chút nh.

Theo lu t hình, ai ph m t i ti u hình thì trong n m n m, còn ai ph m t i i hình thìtrong m i n m, n u b t không c thì thôi, kh i b x n a.

Con Quyên nghe nh v y thì m ng quá, nên b c t i ngó c u ba Giai mà h i r ng:- Cha tôi ph m v t i i hình hay ti u hình?- i hình, nh ng mà qua m i n m nên c ng kh i.- Cha ch , n u thi t nh v y thì cha ây v i mình c r i. C u nói ó mà ch c hôn?- Tôi bi t ch c nh v y. Mà n u mu n ch c ý n a, thì cha v nhà tôi r i tôi d t lênV nh Long ng h i tr ng s l i. Tôi li u ít tr m ng b c tôi m n vô Tòa l c gi yt mà coi. Nh thi t qu Tòa không bu c t i n a c, thì tr ng s d t cha vô quanBi n lý mà trình di n, r i xin h y t l c t ng. Còn nh Tòa bu c t i n a c, thì tôis l p th khác mà c u cha, không có sao âu mà s . Thôi, bây gi m y a mình d tcha v nhà tôi. Nè, mà chuy n ch a bi t là th nào, v nhà nên ph i kín mi ng, ngcho tr trong nhà bi t cha là ai. mình tính yên vi c r i, mình s cho thiên h bi t.

- Gi u ai thì gi u, ch v i bà mình c ng gi u n a thì k quá.- Không. V ph n má tôi thì tôi nói cho.- C u nói thì nghe c ng k . Tôi mu n thà tôi l y mà th a thi t v i bà thì t t h n.- Em mu n nh v y c ng c. Thôi, hai a mình ng th a v i má.

C u ba Giai day qua mà xin Tr n V n S u i. Tr n V n S u khóc và nói r ng: M y conth ng cha, nên lo cho cha, thi t cha cám n l m. Song cha xét l i d u Tòa x t i cho cha i n a,cha c ng không vui s ng gì. Cha ã làm má m y con ch t, bi t ch ng nào cha m i h t nh sy c mà cha vui? Cha t ng n u Tòa không ày cha, thì cha ph i hành ph t cái xác c a cha

cho c c kh áo , ho c may cha m i chu c cái t i sát nh n ngày tr c c. Thôi, m y conhãy v , cha i thì ph i h n .

Tr n V n S u c òi i, mà th ng Tý v i con Quyên khóc quá, còn c u ba Giai thì theon n n hoài, anh ta không n o n tình, nên ph i ép mình mà i v i m y con v nhà bà H ngqu n.

Khi vô t i sân, th ng Tý d t cha nó i d a vách t ng mà xu ng nhà d i; tr th yng i l theo h i thì nó nói ng i y n xin m n. Tr trong nhà th y ng i y b t ng cùnkh , thì t ng thi t nh v y nên không g n h i vi c chi n a.

Còn c u ba Giai v i con Quyên i c a gi a mà vô nhà trên, th y bà H ng qu n ng im t mình trên b ván thì a l i l y bà. Bà l y làm k , bà h i mu n nói vi c chi, thì c u ba Giai tonh thu t chuy n c a cha v l i cho m ru t nghe.

Bà H ng qu n nghe rõ u uôi, r i bà bi u kêu Tr n V n S u lên cho bà th y m t.Tr n V n S u d i nhà d i, cóm róm b c lên xá bà. Bà g c u và c i và nói r ng: B ytr nó tính nh v y thì ph i l m. Thôi ây ch i âu làm chi. ây r i sáng mai th ng Giai nód t i V nh Long nó tính giùm chuy n cho .

Tr n V n S u a n c m t và áp r ng: Bà c ng bi t th ng tôi n a, thì tôi còn gì màcãi .

Sáng b a sau c u ba Giai d t Tr n V n S u i lên V nh Long. Th ng Tý không ch u r icha nó, nên nó c ng i theo.

Con Quyên nhà trông ng trông ng i, h nghe xe ch y ngang thì nó l t t ra c a màdòm.

M y cha con trên V nh Long t i ba b a r i m i v . Khi vô t i c a, c u ba Giai th ycon Quyên thì c u c i và nói r ng: Chuy n xong r i h t, quan Bi n lý có cho m t cái gi ych ng ch c không bu c t i cha n a . Con Quyên m ng quýnh, nó c i mà ch y n c m t.Th ng Tý c ng h n h thu t chuy n l ng x ng cho bà v i em nghe. C nhà u vui v , k c ing i nói om sòm, duy có m t mình Tr n V n S u c kh i t i mà anh ta ng ch n ng n, m tmày coi bu n th m l m.

n c m r i, th ng Tý v i con Quyên m i d t cha nó v Gi ng Ké. H ng th Tào khônghay tr nh làm vi c gì h t, nên ông th y r ông b c vô thì s c m t ông không c vui. Th ngTý thu t câu chuy n l i cho ông ngo i nó nghe. Ch ng ông hay bà H ng qu n v i c u ba Giaic ng th ng Tr n V n S u, mà Tòa c ng không bu c t i n a, thì ông m ng, ông nói r ng: Cóph c quá! . Cách m t h i, ông l i nói v i r r ng: Con v m y h i tr c nó kh n n n l m nêntr i khi n nó ch t nh v y ó. Ch ph i nó n t t nh ng i ta, ngày nay con trai con gái nónên h t, thì nó sung s ng bi t ch ng nào! .

Tr n V n S u cúi l y cha v và nói r ng:- Th a cha, con xin cha tha t i cho con.- Không. Nó theo thói trâu chó, m y gi t nó thì ph i l m, có t i gì âu.Tr n V n S u c m ng, nên khóc nh m a.H ng th Tào, con Quyên và th ng Tý th y v y c ng khóc h t th y.Chòm xóm nghe Tr n V n S u còn s ng, l i c Tòa tha t i n a, nên ã tr v nhà r i,

thì r nhau n mà th m. Ng i thì khen có ph c, k thì m ng con nên, mà ch ng có ai bi t

Tr n V n S u nh cái lòng th ng con nên m i còn s ng c ó, và s p con d u không nhcha mà nên, song c ng ch ng h quên n sanh thành d ng d c.

Cách vài ngày bà H ng qu n T n cho m i H ng th Tào v i Tr n V n S uxu ng nhà bàn tính, r i bà ch tr ng vi c g con Quyên cho c u ba Giai và c i con gáic a H ng giáo Cân cho th ng Tý.

H T, An Tr ng 1929.

Ho bieu chanh cha con nghia nang

Documents

Ho bieu chanh mot chu tinh

Ho bieu chanh hai tha cuoi vo

Ho bieu chanh tu hon

Ho bieu chanh nhon tinh am lanh

Ho bieu chanh con nha ngheo

Ho bieu chanh no tinh

Ho bieu chanh cu kinh

Ho bieu chanh loi the truoc mieu

Ho bieu chanh tai toi

Ho bieu chanh hai khoi tinh

Ho bieu chanh cuoi guong

Ho bieu chanh ngon co gio dua - quyen thu 1

Ho bieu chanh vi nghia vi tinh

Ho bieu chanh dai nghia diet than

Ho bieu chanh chi dao - chi ly

Ho bieu chanh tien bac bac tien

Ho bieu chanh thay chung trung so

Ho bieu chanh khoc tham

Ho bieu chanh nang ganh cang thuong

Ho bieu chanh chut phan linh dinh