KALP DAMAR HASTALIKLARINDA BAKIM

KALP DAMAR HASTALIKLARINDA BAKIM

Yrd.Doç.Dr.Nazan KILIÇ AKÇABozok Üniversitesi Sağlık Yüksek Okulu İç Hastalıkları Hemşireliği

Anabilim Dalı Öğretim Üyesinazanakca7@hotmail.com

2

Confucius◦Fikir, kalpten aldığı hızla ilerler.

Heinrich Heine◦İnsan vücudunda bir et parçası vardır,

o temiz olursa bütün vücut temiz olur, o bozulursa bütün ceset bozulur, dikkat edin o kalptir.

18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat

3

Kalp damar hastalıkları(KDH) nedeniyle hastaneye yatışların yaklaşık %80’inin en az 65 yaş üstü olduğu belirtilmektedir.

Tüm dünyada yılda yaklaşık 17 milyon kişi KDH’na bağlı nedenlerden dolayı yaşamını kaybetmektedir.

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine göre 2020 yılında dünya üzerindeki tüm ölümlerin %36’sı KDH’na bağlı olarak gerçekleşecektir.

18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat

4

KDH prevalansı 70 yaş ve üzerinde olan bireylerde %10’a kadar yükseldiği görülmektedir.

KDH yaşla birlikte kabaca her on yılda iki kat artmaktadır.

KDH tanısı almış hastaların %50’si dört yıl içinde, ileri evre kalp yetersizliği olgularının ise %50’si bir yıl içinde yaşamını kaybetmektedir

(McMurray et al 2012,Enar 2007).

18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat

5

Yaş arttıkça Damar elastikiyet

i azalır

Damarlarda

kalsifikasyon artar

Kapak işlevleri bozulur

Kalbin kas tonusu azalır

Kan basıncı artar

Baroreseptör yanıtı

azalır

Kalbin iletim

sistemi zayıflar

18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat

6

Kalp damar hastalıkları

18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat

7

Konjestif kalp

yetmezliği (KKY)

Hipertansiyon

İnme Romatizmal kalp

hastalığı

Periferik damar

hastalığı

ABD’de dakikada ortalama bir kişi inme geçiriyor.

18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat

8

Kalp-Damar Hastalıklarında Risk Faktörleri

18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat

9

KDH Risk Faktörleri

Değiştirilemeyen RFYaş, cinsiyet, aile öyküsü

Fizyolojik RF ArteriosklerozHipertansiyonYüksek KolesterolDiyabetObezite

Davranışsal RFSigara Sağlıksız diyetSedanter yaşam

Sosyoekonomik ve kültürel belirleyiciler

Yaşamın erken dönem özellikleri

SonuçlarKKYVasküler hast.İnme

18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat

KDH riskinin %80’i

Sigara ~25%Yüksek Kan Basıncı ~15%

~10% Diğer etkenler İnaktivite Obezite Diyabet Yoksulluk Stres Homosistein vb

~40% Kolesterol / Sağlıksız diyet

  Isles et al 1992; Emberson et al 2004; Unal et al 2004

1018.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat

TUİK 2013, 15>yaş

Özellik Toplam Erkek KadınHipertansiyon(5/1) 12.8 8.5 17.1Obezite 17.2 13.7 20.9Tütün Kullanımı 72.9 58.5 86.9

1118.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat

12

Risk faktöründeki 1 birim değişime karşılık KKY ölümündeki % azalma (Meta-analizler& Kohort çalışmaları)

Kolesterol Law et al BMJ 1994

Toplumun ortalama kolesterol düzeyinde 1mg/dl azalma ile KKY ölümünde %1.2 azalma olur

Kan basıncı Prospective Studies Col., Lancet 2002

Diastolik KB’da 1 mmHg %2 KKY

Sigara Sigfusson et al BMJ 1991

Sigara kullanımında %1 azalma 0.5% KKY

18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat

KDH’da Ateroskleroz

13

14

Konjestif kalp yetmezliği

Kalbin ve damarların yapısal veya fonksiyonel bozukluğundan kaynaklanan dolum veya pompa fonksiyonlarında bozulmanın izlendiği bir sendromdur.

18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat

15

Evreleme

Efor kısıtlılığı

yok. Günlük

hareket ve işlerde

semptom yok.

Hafif kısıtlılık.

İstirahatta rahat. Günlük işlerde

semptomatik

Belirgin kısıtlılıkGünlük işlerden

daha azında semptomatik

İstirahatta semptomatik

18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat

16

Laboratuar Testleri

CK CK-MB LDH AST ALT

LDL,HDL,TrigliseritINRNa, K, Ca

Troponin Myoglobi

n

CRP

Natriureti

c Pepti

d

18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat

17

TestlerEKGStress TestEkokardiyografi Fonokardiyografi

18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat

18

RadyolojiX-rayFluoroscopy Positron Emission

Tomography (PET) MRI CAT ScanAngiography

◦Cardiac Cath◦DSA (Digital Subtraction

Angiography)

18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat

19

Belirti ve bulgular Ağrı Nefes darlığı (ileri evrelerde dinlenme halinde), Öksürük(beyaz/pembe köpüklü balgam) Ödem Çarpıntı Halsizlik -yorgunluk, Bulantı- kusma /iştahsızlık Siyanoz Mental durum değişiklikleri, Noktüri, Abdominal ağrı

(Kepez ve Kabakçı 2004)

18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat

20

KDH tanısı olan hastalar;Günlük yaşam aktivitelerini yapmada

zorlanmakta,Cinsel sorunlar yaşamakta,Psikososyal sorunlar yaşamaktaEkonomik sorunlar yaşamakta

◦ sonuçta yaşam kaliteleri olumsuz yönde etkilenmektedir (Kavradım&Özer 2013).

◦ Kötü / bozulmuş yaşam kalitesi ise hastaneye yatış ve mortalite oranlarını arttırmaktadır (Özer 2009).

18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat

21

Hastalık yönetimi ve Hemşirelik bakımı

18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat

22

ÖRNEK OLAY ADI-SOYADI:SD ÇOCUK SAYISI:8 CİNSİYETİ: Erkek EĞİTİMİ: İlkokul YAŞI: 69 MEDENİ DURUMU: Evli İŞİ: Emekli BOYU: 1,70 CM KİLO: 96 kg

ÖZGEÇMİŞİ: Astım(2 Yıldır)Hipertansiyon (5 Yıldır)Tip 2 Dm (3 Yıldır)

SOYGEÇMİŞİ: Baba Kalp Krizinden ExAnne Ex (Nedeni Bilinmiyor)

ALIŞKANLIKLARI: Sigara (10 Yıldır Günde 2 Paket)

YAKINMASI: Göğüs Ağrısı, Terleme, Eforla Gelen Nefes Darlığı

18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat

23

ÖRNEK OLAYÖYKÜSÜ: Yaklaşık 15 yıldır efor anginası ve efor

dispnesi olan hastanın … tarihinde saat 02:00 de sağ göğüse sıkıştırıcı vasıfta sırtına yayılan bulantı ve terlemenin eşlik ettiği göğüs ağrısı olan hasta bu şikayetlerle acil servise başvurmuş. Acilde 250 mg aspirin çiğnetilen hastanın göğüs ağrısının devam etmesi ve troponin değerinin yükselme eğiliminde olması nedeniyle koroner yoğun bakım ünitesine yatırılmıştır.

Bilinç açık, oryante, koopere, endişeli

Acil Servise Geldiği Andaki Yaşam Bulguları:Nabız: 78/dkTansiyon: 110/70 mm/HgAteş: 37CSolunum: 38/dk Dispne/Wheezing

18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat

24

ÖRNEK OLAY Yaygın 2. anterior MI tanısı konarak yoğun bakıma

alınan hastaya ağrısının 2.Saat 30. dakikasında spreptokinaz(antitrombotik enzim) uygulanmaya başlandı. 1 saat süren infüzyonda herhangi bir komplikasyon olmadı.

Bir saat sonra çekilen kontrol EKG’ sinde %50 oranında reperfüze olduğu saptanmıştır.

Diyet: 4 gr tuzlu, kolestrolden fakir. 1400 kal. Diabetik diyet

18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat

25

ÖRNEK OLAY TEDAVİ: 500 cc sf içine 2 amp perlinganit, 7gut/dk

İV inf.Coraspirin 300 mg 1x1Tarden 20 mg 1x1Enapril 5 mg 2x1/2Beloc 50 mg 1x1/2Clexan 0,7 cc 2x1 (sc)Ventolin nebul 4x1Duphalac ssp 3x1 (lh)Nervium 5 mg 1x1

Aktivite: hareketle artan angina ve dipnesi olduğu için 24 saat mobilize edilmedi. Günlük yaşamda hareketsiz,hareketle nefes nefese kalıyor, aralıklı konstüpe oluyor.

Emosyonel durum: anksiyeteli 18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat

26

TEDAVİ-HEMŞİRELİK SÜRECİSağlık

kontrolleri

İlaç tedavisi

18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat

18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat

27

İlaç TedaviACE inhibitörleriBeta blokerlerAntikoagülanlarDijital tedaviDiüretiklerAldosteron antagonistleriVazodilatörler

18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat

28

İlaç Tedavisiİlacın içeriği İlacın

etkileriİlacın yan etkileri

Dikkat edilmesi gereken hususlar

Beta Blokerler •Kalp hızını artıran kimyasalları azaltır.•KB ↓

•Fiziksel güçte azalma•KB ↓•Astım bulgularında kötüleşme

•İlaç verilmeden önce KB ölçülmeli•Nabız sayısı 60↓•Öksürük artabilir.

Antikoagülanlar

•Kanın pıhtılaşmasını önler•İnme riskini azaltır.

•Kanama riski artar.

•PT ve INR değeri izlenmeli•Başka bir doktora başvurulduğunda kullandığı ilacı söylemeli.

Kalsiyum Kanal blokerleri

•Kan damarlarının gevşemesini sağlar.

•Baş ağrısı•Yüzde kızarma•Baş dönmesi•Ayak bileklerinde ödem

Yan etkiler ortaya çıkarsa doktora başvurmalı

18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat

29

İlaç Tedavisiİlacın içeriği

İlacın etkileri İlacın yan etkileri

Dikkat edilmesi gereken hususlar

ACE inhibitörleri

•Anjiyotensin oluşmasını engeller.

•Öksürük•Böbrek problemleri•Halsizlik-başdönmesi•Tat değişikliği•K↑

•İlaç verilmeden önce KB ölçülmeli•Düşme riski gözlenmeli•3-6 ayda bir K takibi yaptırmalı

Diüretikler •Vücuttaki fazla su ve sodyumun böbreklerden atılımını sağlar.

•KB↓•K↓•Böbrek fonk. yavaşlatır.

•AÇT yapılmalı.•Günde 1-2 kilo, Hf3-5 kilo alırsanız, ayaklarda ödem,dispne Dr. haber verilmeli

Dijital türevleri

•Kalbin pompalama gücünü ↑•Düzensiz atımları yavaşlatır

•İştah kaybı•Ağızda kötü tat•Böbrek fonk. yavaşlatır•Sarı yeşil görme

•Nabız apexten 1 dk sayılmalı•60↓, 120↑, ritim değişikliği varsa Dr. haber verilmeli

30

İlaç Tedavisiİlacın içeriği

İlacın etkileri

İlacın yan etkileri

Dikkat edilmesi gereken hususlar

Vazodilatatör

•Kan damarlarının genişlemesini sağlar.

•Baş ağrısı•Yüzde kızarma•Baş dönmesi•Senkop•Palpitasyon

•Uzun süre ayakta kalınmamalı•Düşme riski gözlenmeli•Dil altı ilaçlarını sürekli yanında bulundurmalı•İlacı almadan önce oturmalı•İlacı ışıktan,ısıdan ve nemden korumalı•Altı ayda bir ilaç yenilenmeli• 1 tb dil altı almalı•Ağrı geçmediyse 5 dk sonra tekrar almalı• 5 dk daha beklemeli ağrı devam ediyorsa hastaneye başvurmalı

3118.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat

32

Fiziksel değerlendirmeAğrı değerlendirmesiGenel görünümRuhsal Durum Yaşam bulguları Kalp hızı ve ritmiSolunum hızı ve tipiAkciğer sesleriSiyanoz Kapiller dolaşımÖdem 

18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat

33

Hemşirelik bakım amaçlarıAğrının azaltılması yada ortadan kaldırılmasıOksijenlenmenin sağlanması Anksiyete düzeyinin düşürülmesiDoğal hastalık sürecinin anlaşılmasıKomplikasyonlardan korunmasıİlaç ve diyet tedavisine uyumun sağlanmasıYaşam biçimi değişikliklerine uyumun

sağlanması

18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat

34

Neler yapıyoruz?

Ağrısını azaltabilir yada önleyebiliriz

Oksijen desteği verip, solunumu düzenleyebiliriz

Anksiyetesini kontrol altına alabiliriz

Kanamayı gözleyebiliriz önleyebiliriz

İlaç tedavisini düzenli verebiliriz.18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat

35

Neler yapabiliriz? İlaç tedavisine uyumunu sağlayabiliriz Diyete uyumu sağlayabiliriz. Konstüpasyonun hastalık riski üzerindeki etkisini

anlatabiliriz. GYA karşılarken aktivite planlaması yapabiliriz Sigara bırakması konusunda bilgilendirip

yönlendirebiliriz Fiziksel aktivite konusunda bilgi verebiliriz İdeal kiloya ulaşmada destek olabiliriz. Cinsel yaşam hakkında bilgilendirebiliriz Bir saatten uzun seyahatler için planlama yapabiliriz Stresten etkili baş etme yöntemlerini öğretebiliriz Hastalıkta tehlike belirtilerini öğretip bildirmesini

sağlayabiliriz

18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat

36

Hastalığını tanıma (kanıt Düzeyi C)◦Kronik hastalık◦Kendi sorumluluğu “Uygun eğitimden sonra, hastalar kendi

ihtiyaçlarına göre diüretik dozlarını belirleyebilmeli.”

Semptomları tanıma (kanıt Düzeyi C)◦Zamanında müdahale

Yaşam tarzı değişikliği/Uyum

18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat

37

Yaşam tarzı değişikliği/UyumSağlık ekibi - hasta uyumunun iyi

olması mortaliteyi azaltıyor.

EuroHeart Survey:Hastaların ancak % 20–60 farmakolojik /

non-farmakolojik tedaviye uyumluÇok büyük orandaki hasta hastalığı /

tedavisi hakkında yanlış / eksik bilgiye sahip

Eur J Heart Fail 2007;9:1095–110318.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat

38

Primer-Sekonder korunma bileşenleri

Sigaranın bırakılması (kanıt düzeyi A)Lipid kontrolü (kanıt düzeyi A)Kilo kontrolü (kanıt düzeyi A)Fiziksel aktivite planlaması (kanıt düzeyi B)Kan basıncı kontrolü (kanıt düzeyi A)DM kontrolü (kanıt düzeyi B) Düzenli ilaç kullanımı (kanıt düzeyi A)

18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat

18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat

39

Kalp damar hastalıklarında semptom yönetimi

40

AğrıKardiyak outputta azalmaGaz alışverişinde bozulmaAnksiyete-korkuSıvı volüm fazlalığıElektrolit dengesizliği riskiBeslenme sürecinde değişimAktivite intoleransıDeri bütünlüğünde bozulma riskiUyku sürecinde değişimDüşme- yaralanma riskiEmboli-kanama riski

18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat

Hasta ve aile eğitimi•KDH olan bireylerin başarılı yönetimi, sıklıkla temel, uzun dönem yaşam şekli düzenlemelerinin hastalar ve aileleri tarafından uygulanmasını gerektirir. •Yaşam şekli düzenlemeleri diyet ve aktivitelerinin değişimini, kompleks ilaç reçetelerine bağlılığı ve semptomların yönetimini içerir.

•Eğitim planında, hasta ve ailesinin öz-bakımı ne derece sağlayabileceğine dair dikkatli yapılmış bir hemşirelik değerlendirmesine gerek vardır.

•Eğitimin içeriği, hastanın eğitim seviyesi, sağlık sistemindeki daha önceki deneyimleri, yaş, meslek, gelenekleri ve kültürel yapıları, genel yaşam şekli hakkında toplanan bilgilerle belirlenir

Hasta ve aile eğitimi

•Hasta ve aile eğitimi, evde sağlık bakımı bu hastalarda daha sonraki tekrar hastaneye yatışları önlemede en önemli faktördür.

•Hasta eğitiminin etkinliği eğitim toplantılarına aile üyeleri ve/veya diğer önemli kişilerin katılmasıyla artırılmaktadır.

Hasta ve aile eğitimi

44

Eğitim içeriğiKalbin basit anatomi ve fizyolojisiKKY nedenleri ve belirtileriKKY tedavi ve önemiSağlıklı ideal kilonun önemiFiziksel aktiviteSigara ve alkol kullanımı varsa hastaya

etkisiStresten kaçınma ve baş etme yöntemleriBağışıklama, seyahat ve cinsel yaşamDüzenli kontrol

18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat

45

İlaç eğitimiİlacın adı ve kısaca etkisiTablet ve kapsülün kaç gram olduğu ve

kaç gram kullanacağıGünde kaç kez ve nasıl kullanacağıNerede ve nasıl saklayacağıEn sık görülen yan etkileriİlaç, bitki ve yiyecek etkileşimleriDoktora haber vermeden ilaçları

bırakmaması gerektiği konularında

18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat

46

Kalbiniz sevgiyle , vücudunuz sağlıkla dolsun

18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat