نظام آراستگی محیط کار5S

نظام آراستگی محیط کار5S

سید مجتبی آخرتسید مجتبی آخرت

براي اولين بار پس از جنگ جهاني دوم ژاپني ها با الگوبرداري از سه

را به 5Sنوع از سازمانهاي آمريکايي و اروپايي توانستند سيستم

وجود آورند .

آن دسته از صنايعي بودند که رعايت بهداشت و تميزي - دسته اول :

اصول فعاليت آنان بود نظير صنايع دارويي .

سازمانهايي که اصول فعاليت آنها بر مبناي نظم و - دسته دوم :

ترتيب و سرعت پاسخگويي استوار بود نظير کتابخانه ها .

سازمانهايي که به مباحث انسان ، ماشين ، کار و - دسته سوم :

محيط مي پردازند وعدم رعايت الزامات توسط آنها باعث

مي خطرات و ضايعات غيرقابل جبران جاني و مالي و اجتماعي بروز

گردد نظير خودرو سازي و مهمات سازي .

براي اولين بار پس از جنگ جهاني دوم ژاپني ها با الگوبرداري از سه

را به 5Sنوع از سازمانهاي آمريکايي و اروپايي توانستند سيستم

وجود آورند .

آن دسته از صنايعي بودند که رعايت بهداشت و تميزي - دسته اول :

اصول فعاليت آنان بود نظير صنايع دارويي .

سازمانهايي که اصول فعاليت آنها بر مبناي نظم و - دسته دوم :

ترتيب و سرعت پاسخگويي استوار بود نظير کتابخانه ها .

سازمانهايي که به مباحث انسان ، ماشين ، کار و - دسته سوم :

محيط مي پردازند وعدم رعايت الزامات توسط آنها باعث

مي خطرات و ضايعات غيرقابل جبران جاني و مالي و اجتماعي بروز

گردد نظير خودرو سازي و مهمات سازي .

تاریخچه

اصل واصطالح ژاپني دست 5با مطالعه در فرهنگ خود به

با كمك آنها مي شد به تحقق حفظ ايمني و که يافتند

ايجاد ظاهري آراسته ، نقل و انتقال ، وبهداشت محصول

محيط كاري و در مجموعروان ، صرفه جويي مكان و زمان

دست با نظم و آراسته ،آراسته وهمكاراني خوش ظاهر

در ژاپن شروع S اصل اتفاقا با تلفظ5كه اين از آنجا ویافت

ناميدند. 5S يا به انگليسي گواسمي شد آن را به ژاپني

اين معيارها با همين نام در كارخانه پلي اكريل اصفهان به

محصول نيمه ساخته و و موادعلت آتش زابودن مواد اوليه

در همان سال ييهاآمريكا به هنگام ايجاد كارخانه توسطنهايي

پياده سازي شد .قبل از انقالب کارخانه و تاسيس

اصل واصطالح ژاپني دست 5با مطالعه در فرهنگ خود به

با كمك آنها مي شد به تحقق حفظ ايمني و که يافتند

ايجاد ظاهري آراسته ، نقل و انتقال ، وبهداشت محصول

محيط كاري و در مجموعروان ، صرفه جويي مكان و زمان

دست با نظم و آراسته ،آراسته وهمكاراني خوش ظاهر

در ژاپن شروع S اصل اتفاقا با تلفظ5كه اين از آنجا ویافت

ناميدند. 5S يا به انگليسي گواسمي شد آن را به ژاپني

اين معيارها با همين نام در كارخانه پلي اكريل اصفهان به

محصول نيمه ساخته و و موادعلت آتش زابودن مواد اوليه

در همان سال ييهاآمريكا به هنگام ايجاد كارخانه توسطنهايي

پياده سازي شد .قبل از انقالب کارخانه و تاسيس

تاریخچه

5Sخرداد سال نيز در ايران براي اولين بار در

و با انتشار يك مقاله دنباله دار در 1372

توسط آقاي تدبير34 و32شماره هاي

. شدمطرح مجتبي کاشاني

در يك دوره مديريتي در 5Sبا نظام ايشان

و از همان سال به بعد گرديدژاپن آشنا

يكي از گمشده متوجه گرديد که اين سيستم

در صنعت است .ايران هاي اصلي

5Sخرداد سال نيز در ايران براي اولين بار در

و با انتشار يك مقاله دنباله دار در 1372

توسط آقاي تدبير34 و32شماره هاي

. شدمطرح مجتبي کاشاني

در يك دوره مديريتي در 5Sبا نظام ايشان

و از همان سال به بعد گرديدژاپن آشنا

يكي از گمشده متوجه گرديد که اين سيستم

در صنعت است .ايران هاي اصلي

تاریخچه

ژاپني انگليسي فارسيSEIRI SORTING OUT سازماندهي

SEITON SYSTEM ARRANGEMENT نظم و ترتيب

SEISO SPIC AND SPAN پاكيزه سازي

SEIKETSU STANDARDIZING استانداردسازي

SHITSUKE SELF - DISCIPLING انضباط

نظام واژه هاي ژاپنيو فارسي ،معادل انگليسي آراستگي

/ خدماتمحصول

نيرويانساني

محيطکار

اهداف و مزاياي نظام آراستگي

5sاهداف و مزاياي پياده سازي 5sاهداف و مزاياي پياده سازي

الف : خدمات و محصول :

. بهسازي فرآيندها و حذف اتالفها

. ارتقاء سطح کيفيت

. تسريع در جابه جايي

. جلوگيري از انبار نمودن بيهوده و کاهش ضايعات

.کاهش خرابي ابزارها و افزايش عمر مفيد آنها

. کاهش زمان انجام فعاليتها

. جلوگيري از استفاده نابجا از مواد

م گراحت به اسناد و ساير لوازم مورد نياز و جلوگيري از و دسترسي آسان

. شدن آنها

. كاهش هزينه

كاهش ضايعات ناشي از نابساماني و در هم ريختگي

ب : نيروي انساني :

. افزايش روحيه کارکنان و حفظ روحيه نشاط و شادابي

. بهبود ارتباط بين افراد

. کاهش خستگي و آزردگي رواني

. فراهم شدن شرايط لذت بردن از انجام فعاليتها

. جلوگيري از اتالف وقت

. ايجاد عادت به پاکيزگي و زيبايي و نظم

كاهش وابستگي امور به اشخاص و امكان گردش و جابجايي

روانتر افراد در كار .

5sاهداف و مزاياي پياده سازي 5sاهداف و مزاياي پياده سازي

ج : محيط کار :

. ايمن شدن محيط کار

. زيبا و دلپذير شدن محيط کار

. استفاده مفيد از فضا

. رفع آلودگيهاي محيط کار

آماده بودن هميشگي جهت پذيرايي از مراجعه

کنندگان .

5sاهداف و مزاياي پياده سازي 5sاهداف و مزاياي پياده سازي

آشنايي با مراحل پياده سازي 5S

آشنايي با مراحل پياده سازي 5S

ساماندهي در عggام تggرين مفهggوم آن عبggارت اسgت از نظم دادن بgه كليgه اجgزاي يgك سgازمان جهت نيgل بgه اهgداف.. بgه منظgور مgوفقيت در سgggاماندهي مي بايسgggتي بgggه اولgggويت بنgggدي

پرداخت.

را مي تgggوان S نمونgggه هgggايي از اجgggراي اينبصورت زير فهرست نمود:

تفكيgك اشgياء ضgروري از غgير ضgروي )مشgخص كردن ملزومات اداري

كه در اطgراف شgما وجgود دارد و طبقgه بنgدي انهgا بgا توجgه بgه اولgويت اسgتفاده از آن، تفكيgك فرمهggاي از رده خggارج و فرمهggاي در گggردشاشgيايي را كgه اسgتفاده نمي كgنيم دور بريgزيم

دور ريختن برگهاي زائد.

سازماندهي ، تفكيك و تعمير،ساماندهي - 1 (Seiri)

سازماندهي ، تفكيك و تعمير،ساماندهي - 1 (Seiri)

1-SEIRISORTING OUTسازماندهي

1st S- “SERI” (سازماندهی)

نظم و تgرتيب بgه معgني قgرار دادن اشgياء در مكانهgاي مناسgب و مgرتب بgه نحgوي كgه بتgوان از آنهgا بgه بهgترين وجgه اسgتفاده كgرد. بgدين منظgور بايgد همgه وسgايل، اقالم و فرمهgاي مgورد نيgاز را كgه

شناسgايي نمgوده و كgاركرد هgر يgك از آنهgا را نgيز 1قبال در بنgد مشgخص نمgوده ايم را در جgاي مناسgب قgرار دهيم بgه نحgوي كgه بgا سgرعت و سgهولت قابgل دسgترس باشgند. بgه عبgارت ديگgر قgرار دادن اشgيا در بهgترين مكgان بgه بهgترين طريgق ممكن و

نمونه هggايي از .امكggان دسترسggي بggه آن بggا حggداكثر سggرعت را مي توان بصورت زير فهرست نمود:S اجراي اين

s اسgتفاده مي كgنيم، در محgل كgار قgراردهيم اشgيايي را كgه غالبgا)تجهgggggggيز ميزهgggggggاي افggggggراد بggggggه ملزومggggggات اداري

اشggيايي را كggه بggه نggدرت اسggتفاده مي كggنيم در جggايي دور از دسgترس قgرار دهيم )اسgتفاده از سيسgتم بايگgاني مناسgب بgه طgوري كgه سgوابق كgاري سgالهاي گذشgته در جاهgاي دورتgري قgرار گgيرد، اسgتفاده از كتابخانgه يgا قفسgه هgاي مخصgوص جهت قgggggرار گgggggرفتن كتابهgggggا و جgggggزوات و دسgggggتورالعملها

برچسggب گggذاري و شناسggايي كليggه زونكنهggا، فايلهggا، قفسggه برچسgب گgذاري فايلهgا بgه نحgوي كgه نشgان دهنgده محتويgات ،هgا

آن باشد

(Seiton )نظم و ترتيب- 2

16

2-SEITONSYSTEM ARRANGEMENT

نظم و ترتيب

2nd S- “Seiton” )نظم و ترتیب)

2nd ”S- “Seiton (نظم و ترتیب(

در ديgدگاه »پنج اس« پgاكيزه سgازي عبgارت اسgت از دور ريختن زوائgد و پgاكيزه كgردن اشgياء از آلودگيهgا و مgواد خgارجي. بgه عبgارت ديگgر پgاكيزه

بgازبيني و پgاكيزگي محيgط كgار بgراي حgذف . سgازي نgوعي بازرسgي اسgتپنج اس«قرار دارد. »آلودگي مورد تأكيد در اين بخش از نظام

:را مي توان بصورت زير فهرست نمود S نمونه هايي از اجراي اين

تعريف مسئوليتهاي تمامي افراد براي پاكيزگي محل كار )حفظ نظافت و پاكيزگي محيط كار هر يك از پرسنل، پاكيزگي و نظافت البسه

) پرسنلانجام بازبيني و پاكيزه سازي مستمر توسط مجري ارائه خدمات

شناسايي و رفع خرابيهايي كه در اثر نشتي ها فرسايش ها، ترك ها و غيره بوجود آمده است

شناسايي منابع آلودگي و سعي در حذف و يا كنترل آن تميز كردن محل كار )شستشوي مرتب با مواد ضدعفوني كننده، نظافت در انبار، جمع آوري لوازم مستعمل، تميز كردن هر چيز

. شدن بالفاصله بعداز كثيفحذف آلودگيهاي گرد و غبار )استفاده از تهويه مطلوب در انبار و سالن ها، استفاده از صافي هوا، استفاده از كاورها، قرار دادن اقالم و اشيا

.در محفظه هاي دربستهزير ميزها، ،پاكيزه كردن محلهايي كه از چشم افراد به دور است

گوشه هاي اتاق، زير ملزومات اداري و تجهيزات فني، پشت پرده …. پنجره ها، فايلها، كشوها و

( Seiso ) پاكيزه سازي- 3

3-SEISOSPIC AND SPANپاكيزه سازي

3rd S- “SIESO” )پاکیزگی)

3rd ”S- “SIESO (پاکیزگی(

3rd S- “SIESO” )پاکیزگی)

3rd ”S- “SIESO (پاکیزگی(

استانداردسازي عبارت است از كنترل و اصالح دائمي تاكيد اصلي در . سازماندهي ، نظم ، ترتيب و پاكيزگي

استانداردسازي متوجه مديريت است كه با استفاده از چك ليستهاي مناسب و استاندارد كردن مقررات با استفاده از

نوآوري و خالقيت، محيط كار را به نحوي استاندارد و كنترل نمايد كه همواره همه عوامل با سرعت و دقت الزم مورد

را مي توان S استفاده قرار گيرند. نمونه هايي از اجراي اين:بصورت زير فهرست نمود

استفاده از عالئم و نشانه ها )عالئم نشاندهنده جهت و ). راهنما

عالمتگذاري محدوده هاي خطر و يا مراقبت خاص )در انبار ). مواد شيميايي، تجهيزات با فشار كاركرد باال

عاليم مربوط به تجهيزات خاموش كننده )عالئم مربوط به زنگ خطر و وسايل ايمني و راهنماي سيستم اطفاي حريق،

). تابلوهاي سيگار كشيدن ممنوعتمهيدات پيشگيري از خطا و اشتباه )آموزش پرسنل در

خصوص بروز خطر، تدوين دستورالعملهاي كاري براي استفاده ). از تجهيزات ويژه

( Sekitsu ) استانداردسازي- 4

4-SEIKETSUSTANDARDIZINGاستانداردسازي

4th S –” Sieketsu” (استاندارد سازی)

انضgباط عبgارت اسgت از آمgوزش عgادات و توانgايي هgايي جهت انجgام يgك وظيفgه خاص. نكتgه اصgلي در اينجgا ايجgاد عgادات درسgت بgه جgاي عgادات نادرسgت اسgت. اين كgار را بايgد از طريgق آمgوزش شgيوه هgاي درسgت انجgام كgار بgه افgراد و تمgرين

دادن آنان در اين زمينه آغاز نمود. را مي تggوان بصggورت زيggر S نمونggه هggايي از اجggراي اين

فهرسggggggggggggggggggggggggggggggggت نمggggggggggggggggggggggggggggggggود:تمgرين نظم و تgرتيب )آمgوزش، نظgارت مسgتمر، ارزيgابي و

پاداش به پرسنل جهت نظم و انضباط). تمggرين وقت شناسggي )آمggوزش اسggتفاده بهينggه از زمggان،

بخصوص در بخش تعميرات در سالنها و برقراري جلسات). توجgه بgه زيباييهgا و رعgايت ظgواهر (اسgتفاده از لباسgهاي كgار مناسggggggggggggggب در اداره و يggggggggggggggا سggggggggggggggازمان).

نگgرش مgديريت بgه فضgاهاي عمgومي (ايجgاد فضgاهاي سgبز و يgا امكانgggggggggggggggggggات رفgggggggggggggggggggاهي در

محل كار)استفاده از تابلوهاي اعالنات و يا تابلو هاي عمومي

( Shitsuke ) انضباط- 5

5-SHITSUKESELF - DISCIPLING

انضباط

5th S- “SHITSUKE”)انضباط)

5th”S- “SHITSUKE (انضباط(

5s قبل و بعد از 5s قبل و بعد از

قبل بعد

5S نمونه از 5S نمونه از

5Sقبل از - نظافت, سازماندهی و 5S بعد ازلیبل زدن