ХӨРСНИЙ МОРФОЛОГИХИЧЭЭЛИЙН АГУУЛГА.

•хөрсний морфологийн тухай судалсан эрдэмтдийн тухай •хөрсний морфологийн шинжүүд •хөрсний морфологийн чухал шинж тэмдгүүдийн тухай

АГУУЛГА хөрсний морфологийн тухай судалсан эрдэмтдийн тухай хөрсний морфологийн шинжүүд хөрсний морфологийн чухал шинж тэмдгүүдийн тухай

Хөрсний морфологийг судлахад ихээхэн бүтээл туурвисан эрдэмтдийн тоонд С.А.Захаров, Б.Г.Розанов нар зүй ёсоор ордог. Тэдний бүтээлүүдийн дотор Б.Г. Розановын “ морфология почв”(1983) онцгой байр эзлэнэ.

хөрсний морфологийн тухай судалсан эрдэмтдийн тухай

ХӨРСНИЙ МОРФОЛОГИЙН ШИНЖҮҮД

Хөрс-газрын өнгөн гадарга түүний бүрхүүл үед оршино. Хөрс-байгалийн онцгой биет мөн. хөрс- уур амьсгал, эх чулуулаг, амьд ба сөнөмөл организм, газрын хотгор гүдгэр, орон нутгийн нас,

хүний үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагаа зэрэг хүчин зүйлийн нөлөөн дор үүсдэг. хөрс- үржил шимтэй байна. В.р.вильямсын тодорхойлсноор үржил шим бодис, ус, агаар, дулаанаар

нэгэн зэрэг тасралтгүй хангах хөрсний чадвар юм. хөрс- хатуу, хий, шингэн, амьд организм гэсэн 4 бие бүрэлдэхүүнтэй хөрс- харилцан адилгүй хэмжээтэй олон ширхэгтэй дисперсийн систем мөн. хөрс- хөдөө аж ахуйн үйлдвэрлэлийн үндсэн хэрэгсэл бөгөөд барилга байгууламж зэрэг бусад

обьектын түшиц, суурь дэвсгэр болно. хөрс- хүрээлэн буй орчинтойгоо тухайлбал, агаар мандал, шим мандал, усан мандал, чулуун

мандалтай бодисын үргэлжийн солилцоотой байдаг нээлттэй систем мөн.

БАГТАНА.

Хөрсний морфологийн чухал шинж тэмдгүүдэд

Шинээр үүссэн ба шигдмэл

бодис

НягтшилБүтэцМеханик

бүрэлдэхүүн

ӨнгөХөрсний

давхаргын зузаан

Хөрсний профилий

н байгуулам

ж

1. Хөрсний байгууламж•Гарал үүслээрээ өөр хоорондоо холбоотой үе давхаргуудын нийлбэр цогц бол хөрсний профилий байгууламж мөн. •Өөрөөр хэлбэл, хөрсийш бүрдүүлж буй үе давхаргууд нийлээд тодорхой нэгэн босоо ханыг үүсгэнэ. •Энэхүү босоо ханын гадна төрх байдлыг бүхэлд нь профиль гэх бөгөөд тэрээр олон янз байна. •Хөрсний үе давхарга нэг нь нөгөөгөөсөө өнгөөр, бүтцээр, нийцээр, химийн шинж чанараар ялгагдах бөгөөд зарим тохиолдолд механик бүрэлдэхүүн, микробиологийн үйл явцаараа өөр өөр байдаг. •Профилийн байгууламж гэж чухамдаа олон үе давхаргуудын хослол юм.

• Хөрсний давхаргыг зузаан

•Хөрс үүсэх үйл явцын үр дүнд бүрэлдэн тогтсон бүх үе давхаргуудын ерөнхий үргэлжлэл юм. •Хөрсний зузаан өнгөн гадаргаас эх чулуулгаа хүртэл см-ээр хэмжигдэх бөгөөд хөрс үүсэх үйл явцын эрч,үржил шимийг илэрхийлнэ. •Оросын хөрс судлалын ихэнх сурах бичигт хөрсийг ялзмагт үеийн үргэлжлэх байдлаар нь • зузаан • дунд зэргийн зузаан• нимгэн гэж ангилан үздэг.

3. ӨНГӨ

хөрсний морфологийг таних үндсэн шинж тэмдэг. Тийм ч учраас ихэнх хөрсний хэв шинжийг өнгөөр нь нэрлэж ирсэн. Тухайлбал, Хар шороон хөрс, цөлийн бор саарал хөрс, улаан шороон хөрс, чандруулаг хөрс гэх мэт.Оросын эрдэмтэн С.А.Захаровын боловсруулсан гурвалжинг ашиглан монголын хөрсний өнгийг тодорхойлж ирсэн. Энэхүү гурвалжингаас үзэхэд хөрс хар, цагаан, улаан гэсэн 3 үндсэн өнгөтэй. Харин өнгө цэвэр дангаараа байх нь нэн ховор бөгөөд ихэвчлэн завсрын байна. Жишээлбэл: хараас- хар хүрэн, хүрэн, цайвар хүрэн, улаан хүрэн гэх зэрэг завсрын өнгийг дамжин улаан өнгөнд хүрэх жишээтэй. Хөрсний өнгийг үе давхаргуудаас ингэж ялгахад тухайн хүний өнгө ялгах чадвар, нүдний хараа, дадлага туршлагаас ихээхэн шалтгаална.

4. БҮТЭЦ

Бүтэц нь (структура, structure) нь хөрсний морфологийн үндсэн үзүүлэлт мөн. В.Р.Вильямс “ хөрс түүний үржил шимийг бүтэцгүйгээр ойлгох аргагүй.”гэжээ.Бүтэц бүхэлдээ хөрсний ус , агаар, дулааныг горимыг тодорхойлохыг зэрэгцээ хөрс боловсруулах технологи ургамлын өсөлт хөгжилтөд тохиромжтой нөхцөл бүрдүүлэхэд нэн ач холбогдолтой.