ОУВСЗХ (Семинар 3) - Монгол Улсын Валютын Бодлого, Ханш Зохицуулалт

Монгол Улсын Валютын Бодлого, Ханш Зохицуулалт ОУЭЗХ 3-1:

Г. Ану

А. Тэргэл

20

11

он

ы 1

0-р

сар

ын

5

ОУ

ВС

ЗХ:

Мо

нго

л У

лсы

н В

алю

тын

Б

од

ло

го, Х

анш

Зо

хиц

уул

алт

(сем

ин

ар)

1

Валютын Бодлого гэж юу вэ?

Эдийн засгийн харилцааг өргөтгөх, төлбөрийн тэнцэлийг сайжруулах, үндэсний валютын гадаад валюттай харьцах ханшийн тогтвортой байдлыг хангахад чиглэсэн иж бүрэн арга хэмжээ нь улсын валютын бодлого бөгөөд эдийн засгийн тухайлбал Монголбанкны чухал бүрэлэхүүн юм.

Улсын эдийн засгийн харилцааг өргөжүүлэх, түргэтгэх, ялангуяа гадаад худалдааг хөгжүүлэх, улсын төлөрийн тэнцлийг сайжруулах гадаад төлбөрийн тооцоог гүйцэтгэх ажлыг шуурхай олгох, үндэсний валютын гадаад валюттай харьцах ханшийн тогтвортой байдлыг хангахад чиглэсэн иж бүрэн арга хэмжээ юм.

20

11

он

ы 1

0-р

сар

ын

5

ОУ

ВС

ЗХ:

Мо

нго

л У

лсы

н В

алю

тын

Б

од

ло

го, Х

анш

Зо

хиц

уул

алт

(сем

ин

ар)

2

Валютын Бодлогын Гол Хэсгүүд o Валютын ханшийн зохицуулалт

o Валютын гадаад нөөцийн удирдлага

o Валютын зохицуулалт, валютын хяналт

o Валют санхүүгийн салбар дахь олон улсын хамтын ажиллагаа

Үндэсний валютын гадаад орны валюттай харьцах харьцааг валютын ханш гэнэ.

20

11

он

ы 1

0-р

сар

ын

5

ОУ

ВС

ЗХ:

Мо

нго

л У

лсы

н В

алю

тын

Б

од

ло

го, Х

анш

Зо

хиц

уул

алт

(сем

ин

ар)

3

Валютын Бодлогыг Хэрэгжүүлэх Арга Хэрэгслүүд Төв Банкны валютын одлогыг хэрэгжүүлэхдээ дараах арга хэрэгслэлүүдийг ашиглаж болдог:

• Төв банкны суурь хүүгийн хямдруулалтын бодлогыг хэрэгжүүлэх

• Валютын интервенцийг хийх

• Валютын нөөцийн удирдлагыг хэрэгжүүлэх

• Валютын ханшийн дэглэмийг тогтоох

• Валютын ханшийг бууруулах, өсгөх

• Валютын гүйлгээний хязгаарлалт хийх

20

11

он

ы 1

0-р

сар

ын

5

ОУ

ВС

ЗХ:

Мо

нго

л У

лсы

н В

алю

тын

Б

од

ло

го, Х

анш

Зо

хиц

уул

алт

(сем

ин

ар)

4

Валютын ханш гэж юу вэ?

Валютын ханш гэдэг нь аливаа улсын үндэсний валютыг гадаад валютын нэгжтэй харьцуулсан үнэ юм.

Валютын ханшийг нэрлэсэн ба бодит гэж 2 ангилж үздэг.

• Нэрлэсэн ханш нь гадаад валютын нэгжтэй харьцах үндэсний валютын үнийг,

• бодит ханш нь үндэсний валютын худалдан авах чадварыг илэрхийлнэ.

20

11

он

ы 1

0-р

сар

ын

5

ОУ

ВС

ЗХ:

Мо

нго

л У

лсы

н В

алю

тын

Б

од

ло

го, Х

анш

Зо

хиц

уул

алт

(сем

ин

ар)

5

Монголбанк: Төгрөгийн нэрэлсэн болон бодит үйлчилж буй ханшийн индексийг тооцолох аргачлал

Валютын Зохицуулалтын Тухай Монгол Улсын Хууль • 1994 оны 5 дугаар сарын 12-ны өдөр. Улаанбаатар хот.

• 4 бүлэг, 19 зүйлтэй

• Нэгдүгээр Бүлэг: НИЙТЛЭГ ҮНДЭСЛЭЛ

• Хоёрдугаар Бүлэг: ВАЛЮТЫН ЗОХИЦУУЛАЛТЫН ТАЛААР ТӨРИЙН БАЙГУУЛЛАГУУДЫН ЭДЛЭХ БҮРЭН ЭРХ

• Гуравдугаар Бүлэг: ВАЛЮТЫН ГҮЙЛГЭЭ ХИЙХ

• Дөрөвдүгээр Бүлэг: ВАЛЮТЫН ГҮЙЛГЭЭНД ТАВИХ ХЯНАЛТ

20

11

он

ы 1

0-р

сар

ын

5

ОУ

ВС

ЗХ:

Мо

нго

л У

лсы

н В

алю

тын

Б

од

ло

го, Х

анш

Зо

хиц

уул

алт

(сем

ин

ар)

6

Улсын Их Хурал Валют Зохицуулалтын Талаар Эдлэх Эрхүүд

• Валютын талаарх төрийн бодлогыг тодорхойлох

• Гадаадаас авах Засгийн газрын зээл, Монгол улсын гадаад төлбөрийн тэнцлийн төслийг хянан шийдвэрлэх

• Төрийн өмчид байвал зохих валютын гадаад цэвэр нөөцийн доод хэмжээг тогтоох

• Улсын нөөцөд байгаа цэвэршүүлсэн алтыг валютын гүйлгээнд оруулах тухай шийдвэр гаргах

• Хууль тогтоомжид заасан бусад эрх

20

11

он

ы 1

0-р

сар

ын

5

ОУ

ВС

ЗХ:

Мо

нго

л У

лсы

н В

алю

тын

Б

од

ло

го, Х

анш

Зо

хиц

уул

алт

(сем

ин

ар)

7

Хоёрдугаар бүлэг: Зургаадугаар зүйл

Засгийн Газар Валют Зохицуулалтын Талаар Эдлэх Эрхүүд

• Гадаад валютын эх үүсвэрийг нэмэгдүүлэх, төлбөрийн тэнцлийг сайжруулах арга хэмжээ авах

• Монгол улсын гадаад төлбөрийн тэнцэл зохиож биелэлтэнд хяналт тавих

• Гадаадаас авах Засгийн газрын зээл, түүний төлбөртэй холбогдсон санал боловсруулж хэрэгжүүлэх

• Хууль тогтоомжинд заасан бусад бүрэн эрх

20

11

он

ы 1

0-р

сар

ын

5

ОУ

ВС

ЗХ:

Мо

нго

л У

лсы

н В

алю

тын

Б

од

ло

го, Х

анш

Зо

хиц

уул

алт

(сем

ин

ар)

8

Хоёрдугаар бүлэг: Долоодугаар зүйл

Монголбанк Валют Зохицуулалтын Талаар Эдлэх Эрхүүд • Улсын хэмжээнд валютын гүйлгээг зохицуулж хэрэгжүүлэх • Улсын валютын гадаад нөөцийг нэмэгдүүлэх арга хэмжээ авах • Монгол улсын болон гадаадын валютын зах дээр эрх хэмжээний

дотор валютын гүйлгээ, гадаад төлбөр тооцоо эрхлэх • Төрийн өмчид байвал зохих валютын гадаад цэвэр нөөцийн

доод хэмжээ тогтоох тухай санал боловсруулж шийдвэрлүүлэх, түүни хадгалах, оновчтой, үр ашигтай байршуулах

• Засгийн газрын валютын гүйлгээ, гадаад төлбөр тооцоог гүйцэтгэх

• Байнга оршин суугчид гадаад төлбөр тооцоо хийх болон гадаад бэлэн валютаар гүйлгээ эрхлэх зөвшөөрөл олгох биелэлтэд нь хяналт тавих, зөвшөөрлөө цуцлах

• Валютын гүйлгээний тайлан, мэдээ гаргах журмыг тогтоох • Валютын гүйлгээний нэгдсэн тайлан, мэдээг Улсын Их Хуралд

улирал бүр оруулж байх • Хууль тогтоомжид заасан бусад эрх

20

11

он

ы 1

0-р

сар

ын

5

ОУ

ВС

ЗХ:

Мо

нго

л У

лсы

н В

алю

тын

Б

од

ло

го, Х

анш

Зо

хиц

уул

алт

(сем

ин

ар)

9

Хоёрдугаар бүлэг: Наймдугаар зүйл

Дөрөвдүгээр Бүлэг: 15 дугаар зүйл. Хяналт тавих байгууллага Монгол Улс дахь аж ахуйн нэгж, байгууллагын валют гүйлгээнд Засгийн газар, Монголбанк, Санхүүгийн зохицуулах хороо өөрсдийн бүрэн эрхийн дагуу хяналт тавина. 2

01

1 о

ны

10

-р с

ары

н 5

О

УВ

СЗХ

: М

он

гол

Ул

сын

Вал

юты

н

Бо

дл

ого

, Хан

ш З

охи

цуу

лал

т (с

еми

нар

)

10 Энэ зүйлд 2009 оны 7-р сарын 19-ны өдрийн хуулиар нэмэлт оруулсан.

Дөрөвдүгээр бүлэг: 16 дугаар зүйл. Валютын хяналтын улсын байцаагч

1. Валютын хяналтыг Улсын ерөнхий байцаагч, Улсын ахлах байцаагч, улсын байцаагчид хэрэгжүүлнэ.

2. Валютын хяналтын улсын ерөнхий байцаагч нь Монголбанкны ерөнхийлөгч, Улсын ахлах байцаагч нь валютын асуудлыг эрхэлсэн Монголбанкны дэд ерөнхийлөгч, Санхүүгийн зохицуулах хорооны дарга байна.

3. Валютын хяналтын улсын байцаагчийг Улсын ерөнхий байцаагч, Санхүүгийн зохицуулах хорооны валютын хяналтын улсын байцаагчийг Санхүүгийн зохицуулах хорооны дарга тус тус томилно.

20

11

он

ы 1

0-р

сар

ын

5

ОУ

ВС

ЗХ:

Мо

нго

л У

лсы

н В

алю

тын

Б

од

ло

го, Х

анш

Зо

хиц

уул

алт

(сем

ин

ар)

11 Энэ зүйлд 2009 оны 7-р сарын 19-ны өдрийн хуулиар нэмэлт оруулсан.

Дөрөвдүгээр бүлэг: 18 дугаар зүйл. Хууль тогтоомж зөрчигчдөд хүлээлгэх хариуцлага 1. Валютын

зохицуулалтын тухай хууль тогтоомж зөрчсөн нь эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхээргүй бол дор дурдсан захиргааны шийтгэлийг ногдуулна:

1. Иргэнийг 5000 – 50000 хүртэл төгрөгөөр

2. Байгууллага, аж ахуйн нэгжийг 50000 – 250000 хүртэл төгрөгөөр торгоно.

3. Шалгалт хийхэд саад учруулсан бол хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг *30

2. Валютын зохицуулалтын тухай хууль тогтоомж зөрчсөнөөс бусдад учруулсан хохирлыг гэм буруутай этгээдээр хууль тогтоомжийн дагуу нөхөн төлүүлнэ.

20

11

он

ы 1

0-р

сар

ын

5

ОУ

ВС

ЗХ:

Мо

нго

л У

лсы

н В

алю

тын

Б

од

ло

го, Х

анш

Зо

хиц

уул

алт

(сем

ин

ар)

12 Энэ зүйлийг 1995 оны 4-р сарын 17-ны өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулж, 4, 5 дахь хэсгийг нэмсэн.

Валютын Ханш Зохицуулалт

Ханшны тогтвортой байдал нь бараа үйлчилгээний үнэ тарифын түвшинд төдийгүй улсын эдийн засгийн дотоод, гадаад бүхий л үзүүлэлт, тэнцвэрт харьцаанд сөргөөр нөлөөлдөг тул валютын ханшны өөрчлөлтийг хазгааралах чиглэлээр төрөөс хөндлөнгөөс оролцож зохицуулдаг.

Төрөөс валютын ханшийн дэглэмийг тогтоож, ханшний зохицуулалт хийж байх үүргийг дэлхийн бараг бүх оронд төв банкинд хүлээлгэсэн байдаг.

20

11

он

ы 1

0-р

сар

ын

5

ОУ

ВС

ЗХ:

Мо

нго

л У

лсы

н В

алю

тын

Б

од

ло

го, Х

анш

Зо

хиц

уул

алт

(сем

ин

ар)

13

Валют, Санхүү-Зээлийн Харилцаа, Д. Моломжамц, Улаанбаатар, 2008 он.

Валютын Зохицуулалт

Шууд Зохицуулалт

Гүйцэтгэх засаглалын үйл ажиллагаа болон хууль эрхийн акт...

Шууд Бус Зохицуулалт

Зах зээлийн эдийн засгийн зуучлал явуулахад дэмжлэг үзүүлэх тухайлбал, валют-зээл зэрэг эдийн засгийн арга ашиглах явцад хэрэгжинэ.

20

11

он

ы 1

0-р

сар

ын

5

ОУ

ВС

ЗХ:

Мо

нго

л У

лсы

н В

алю

тын

Б

од

ло

го, Х

анш

Зо

хиц

уул

алт

(сем

ин

ар)

14


Валютын Ханш Зохицуулалт

Дэлхийн орнуудын практикаас харахад дараах валютын ханшийн дэглэмийг хэрэглэж иржээ: 1. Нэг орны валютад уяж тогтоосон, эсвэл валютын “сагсанд”

төлөөлөл болгон авсан хэд хэдэн орны валютын ханштай харьцах валютын хатуу тогтоосон ханш (fixed exchange rate);

2. Валютын чөлөөтэй хөвөх ханш (floating exchange rate); 1. Төлбөрийн тэнцлийн тэнцвэргүй байдал 2. Валютын хатуу тогтоосон ханшийг тогтоох барихын тулд

валютын интервенц хийхэд валютын нөөц их шаардлагатай болсон

3. Валютын хар зах зээл өргөжиж, валютын ханшийн тогтвортой байдалд сөрөг нөлөө үзүүлэх болсны гадна валютыг хууль бусаар гадагш гаргах нь нэмэгдсэн.

3. Валютын мөлхөө ханш 4. Валютын олон ханшийн систем 5. Валютын давхар ханш

20

11

он

ы 1

0-р

сар

ын

5

ОУ

ВС

ЗХ:

Мо

нго

л У

лсы

н В

алю

тын

Б

од

ло

го, Х

анш

Зо

хиц

уул

алт

(сем

ин

ар)

15

Төр засгийн үнэ тариф руу чиглэсэн бодлого нь “гиперинфляци”-г бий болгох ба энэ үед үндэсний валют өөрийн үүргийг гүйцэтгэх чадвар нь суларч мөнгө зээл санхүүгийн систем хямралд ордог.

Мөнгөний нийлүүлэлт их үед үнэ өсөж, үндэсний валютын ханш буурдаг. Инфляци хэдий чинээ өндөр байх тусам үндэсний валютын гадаад валюттай харьцах ханш нь төдий хэмжээгээр унаж байгааг харуулна.

20

11

он

ы 1

0-р

сар

ын

5

ОУ

ВС

ЗХ:

Мо

нго

л У

лсы

н В

алю

тын

Б

од

ло

го, Х

анш

Зо

хиц

уул

алт

(сем

ин

ар)

16

Валютын Ханшид Сөрөг Нөлөөтэй Хүчин Зүйлс • Улсын төсвийн алдагдал өсөх

• Баталгаагүй их хэмжээний мөнгө гүйлгээнд гарах

• Дотоодын үнэ тарифыг захиргааны аргаар барих

• Үндэсний үйлдвэрлэл буурах, эрэлт нийлүүлэлтийн тэнцвэртэй байдал алдагдах

• Хадгаламжийн болон зээлийн хүүгийн зохистой харьцаа алдагдах

20

11

он

ы 1

0-р

сар

ын

5

ОУ

ВС

ЗХ:

Мо

нго

л У

лсы

н В

алю

тын

Б

од

ло

го, Х

анш

Зо

хиц

уул

алт

(сем

ин

ар)

17

Валютын Ханшид Сөрөг Нөлөөтэй Хүчин Зүйлс • Үндэсний валютад итгэх итгэл алдарч, гадаад валютад

шүтэх явдал нэмэгдэж, эдийн засаг валютжих (долларжих)

• Гадаад хөрөнгө гаргаж, байршуулах явдал нэмэгдэх

• Дотоод өр, авлага нэмэгдэх, гадаад орнуудад төлөх өр төлбөр хугацаа хэтрэх

• Үйлдвэрлэгч нарын зах зээл дээр дангаар ноёрхох явдал газар авах

• Эдийн засгийг зах зээлийн шаардлагад нийцүүлж удирдах удирдлагын арга барил хоцрогдох, боловсон хүчний мэдлэг шаардлага хангахгүй болох

20

11

он

ы 1

0-р

сар

ын

5

ОУ

ВС

ЗХ:

Мо

нго

л У

лсы

н В

алю

тын

Б

од

ло

го, Х

анш

Зо

хиц

уул

алт

(сем

ин

ар)

18

Валютын Ханшид Сөрөг Нөлөөтэй Хүчин Зүйлс • Улс төрийн тогтвортой байдал алдагдах, улс төрийн нам

хүчний хоорондох харилцаанд зөрчилдөөн, маргаан гарах

• Төсөв мөнгө, зээлийн бодлогыг тодорхойлдог удирдах хүмүүсийн нэр хүнд унах, элдэв зөрчил маргаан, будлиантай асуудалд эдгээр хүмүүс татагдан орох

• Валютын ханш, үнэ тарифын өсөлт, бууралтын талаар урьдчилж таамаглал дэвшүүлэх

• Засгийн газрын болон төв банкны нэр хүнд, олон түмний дунд унах, итгэл алдрах

20

11

он

ы 1

0-р

сар

ын

5

ОУ

ВС

ЗХ:

Мо

нго

л У

лсы

н В

алю

тын

Б

од

ло

го, Х

анш

Зо

хиц

уул

алт

(сем

ин

ар)

19

Валютын ханшийн өөрчлөлтөд нөлөөлөх хүчин зүйлс • Инфляцийн түвшин

• Төлбөрийн балансын байдал

• Зах зээл дээрх тухайн валютын эрэлт, нийлүүлэлтийн харьцаа

• Валютын гүйлгээний хязгаарлалтын байдал

• Эдийн засаг, улс төрийн гадаад, дотоод хүчин зүйлс

20

11

он

ы 1

0-р

сар

ын

5

ОУ

ВС

ЗХ:

Мо

нго

л У

лсы

н В

алю

тын

Б

од

ло

го, Х

анш

Зо

хиц

уул

алт

(сем

ин

ар)

20

Ханшийн Бодлого (Exchange Rate Policy) Олон жилийн турш “хиймэл эрэлт”-ээр зохицуулагдаж байснаас төгрөгийн ханшийг тогтоох нь боломжгүй зүйл байснаас зах зээлийн тогтворгүй байдлыг түргэн хугацаанд тэнцвэржүүлэхийн тулд импортийн зохицуулалт хийсэн. 2009 оны 4-р сарын 1-нд Stand-By зөвшилцөлийн програм хэргэжих хүртэл Үндэсний шинж чанартай болон улсын хэлэлцээрүүдийг хойшлуулалгүйгээр мөн стратегийн чухал ач холбогдолтой бараа бүтээгдэхүүний импортын дутагдалд хүргэлгүйгээр банк хоорондын зах зээлийн эрэлт, нийлүүлэлтийг тэнцвэржүүлэх талаар ОУВС-тай зөвшилцөлд хүрсэн.

20

11

он

ы 1

0-р

сар

ын

5

ОУ

ВС

ЗХ:

Мо

нго

л У

лсы

н В

алю

тын

Б

од

ло

го, Х

анш

Зо

хиц

уул

алт

(сем

ин

ар)

21

THE BANK OF MONGOLIA Annual Report 2009, Монголбанк, Улаанбаатар, 2009 он.

Ханшийн Бодлого (Exchange Rate Policy) Дээр дурьдсан бодлогын дагуу Монголбанк арилжааны банкуудтай 5 төгрөгийн нэмэгдэлтэй зарах нөхцөлтэй худалдаа хийх болсон. 2009 оны улиралд зарагдсан 107.2 сая ам.доллароос 45.2 сая доллар бюу 42.2% нь зөвхөн түлшний импортод зарцуулагдсан. Энэ нь Монгол руу орж ирэх түлшний импортод түлхэц үзүүлсэн. Энэ нь үргэлжлэн эрчим хүч, эмнэлэгийн шаардлагатай бүтээгдэхүүн болон эм мөн хүнсни бүтээгдэхүүний тасралтгүй импортод нөлөөлсөн.

20

11

он

ы 1

0-р

сар

ын

5

ОУ

ВС

ЗХ:

Мо

нго

л У

лсы

н В

алю

тын

Б

од

ло

го, Х

анш

Зо

хиц

уул

алт

(сем

ин

ар)

22


Ханшийн Бодлого (Exchange Rate Policy) ОУВС-тай хамтарсан Stand-By хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхийн хүрээнд төгрөгийн ханшийн уналтад шахалт үзүүлээд байсан эдийн засаг дахь илүүдэл мөнгийг татаж авснаар мөнгөний хатуу бодлого явуулан хиймэл эрэлтийг бууруулан зөвлөх 2009 оны 3-р сарын 24-нөөс эхлэн гадаад валютыг зөвхөн дуудлага худалдаагаар худалдахыг тогтоосон.

Валютыг чөлөөтэй хөдлөхийг хориглож байсан хүчин зүйлсийн эсрэг дараах арга хэмжээнүүдийг авч хэрэгжүүлсэн.

20

11

он

ы 1

0-р

сар

ын

5

ОУ

ВС

ЗХ:

Мо

нго

л У

лсы

н В

алю

тын

Б

од

ло

го, Х

анш

Зо

хиц

уул

алт

(сем

ин

ар)

23


Валютын Ханшийн Бодлого Гадаад валютын дотогшлох цэвэр урсгал 2010 онд 1.6 тэрбум ам.доллартай тэнцэх хэмжээнд хүрч, өмнөх оноос 5.8 дахин өслөө. Үүнээс америк долларынх 9.9 дахин өссөн бол гадаад худалдааны нөхцөлийн индекс 15.2 хувиар сайжирсан байна.

20

11

он

ы 1

0-р

сар

ын

5

ОУ

ВС

ЗХ:

Мо

нго

л У

лсы

н В

алю

тын

Б

од

ло

го, Х

анш

Зо

хиц

уул

алт

(сем

ин

ар)

24

Монголбанкны 2010 оны Жилийн Тайлан, Монголбанк, Улаанбаатар, 2010 он.

Гэвч 2010 оны байдлаар барааны худалдааны алдагдал 50.1%-р өссөнөөс гадна валютын төлбөртэй байрааны гадаад худалдааны ашиг 108.6 сая ам.доллар буюу 2.3 дахин буурч 75.9 сая ам.долларын алдагдалтай болсон, урсгал тэнцлийн алдагдал 931.5 сая ам.долларт хүрч 2009 оноос 2.7 дахин өсөн зэрэг макро эдийн засгийн суурь нөхцлүүд нь төгрөгийн ханшийг хэт хурдтай, огцом чангаруулахгүй байх шаардлагыг бий болгосон юм.

20

11

он

ы 1

0-р

сар

ын

5

ОУ

ВС

ЗХ:

Мо

нго

л У

лсы

н В

алю

тын

Б

од

ло

го, Х

анш

Зо

хиц

уул

алт

(сем

ин

ар)

25


Монголбанкны Валютын Цэвэр Нөөц

110

0 27 37.1 56.7 107.1

225.9

1100.4

0

200

400

600

800

1000

1200

19

89

19

91

19

93

19

94

19

96

19

98

20

02

20

07

Валютын Цэвэр Нөөц (сая ам.доллар)

Валютын Цэвэр Нөөц (сая ам.доллар)

Улсын банк гэж байх үед нэр бүхий хэсэг хүмүүсийн хариуцлагагүй ажиллагаанаас арбитрын алдагдалтай гүйлгээ хийж хүлээсэн алдагдлыг нөхөхөд валютын улсын нөөцийг зарцуулсан тул 1990 – 1991 онд Монгол Улсад валютын нөөц байгаагүй. 2007 оны байдлаар валютын цэвэр нөөц 1100.4 сая ам.долларт хүрсэн нь 20 гаруй долоо хоногын импорттой тэнцэж байна. Монголбанк валютын нөөцөө ам.доллар, иен, евро, швейцарь франк зэрэг валютаар дэлхийн нэртэй, найдвартай банкуудад байршуулж байна.

20

11

он

ы 1

0-р

сар

ын

5

ОУ

ВС

ЗХ:

Мо

нго

л У

лсы

н В

алю

тын

Б

од

ло

го, Х

анш

Зо

хиц

уул

алт

(сем

ин

ар)

26


Монголбанк валютын дотоодын захад оролцон банк хоорондын зах дээрх илүүдэл ам.долларыг татах, үүнтэй холбоотойгоор захад нийлүүлэгдсэн төгрөгийн тодорхой хэсгийг төв банкны үнэт цаасаар эргүүлэн татаж стерилизаци хийх зэрэг мөнгөний бодлогын арга хэрэгслээр дамжуулан зохицуулснаар инфляцид дарамт үүсгэхгүй байх нөхцөл, ханшийн тогтвортой байдлыг хангаж, гадаад валютын улсын нөөцийг түүхэн дээд түвшинд буюу 2287.73 сая ам.долларт хүргэн нэмэгдүүлсэн. Энэ нь 2010 оны эцсийн байдлаар Монгол Улсын импортын 9.2 сарын хэрэгцээг хангах түвшинтэй тэнцүү байна. (Өмнөх оны мөн үеийнхээс 72%-р илүү буюу 960.3 сая ам.доллараар өссөн)

20

11

он

ы 1

0-р

сар

ын

5

ОУ

ВС

ЗХ:

Мо

нго

л У

лсы

н В

алю

тын

Б

од

ло

го, Х

анш

Зо

хиц

уул

алт

(сем

ин

ар)

27


Өсөлтөд нөлөөлсөн хүчин зүйлс: • Дуудлага худалдааны үр дүн (дараагийн слайд)

• Банкуудын Монголбанк дахь гадаад валютын харилцах, хадгаламжийн үлдэгдэл 195.6 сая ам.доллараар нэмэгдсэн

• Алт цэвэршүүлэлтийн үйл ажиллагаагаар 85.47 сая ам.доллар орлогодсон

• “Оюу-Толгой” төслийн 50.0 сая ам.долларын урьдчилгаа төлбөр орж ирсэн

• Гадаад валютын нөөцийн удирдлагын хүрээнд нийт 8.78 сая ам.долларын ашиг олсон.

• Харилцах хадгаламжийн хүүгийн орлого: 1.61 сая ам.доллар

• Богино хугацаат үнэт цаасны хөрөнгө оруулалт: 2.69 сая ам.доллар

• Мөнгөжсөн алтны арилжаанаас: 4.48 сая ам.доллар

20

11

он

ы 1

0-р

сар

ын

5

ОУ

ВС

ЗХ:

Мо

нго

л У

лсы

н В

алю

тын

Б

од

ло

го, Х

анш

Зо

хиц

уул

алт

(сем

ин

ар)

28

20

11

он

ы 1

0-р

сар

ын

5

ОУ

ВС

ЗХ:

Мо

нго

л У

лсы

н В

алю

тын

Б

од

ло

го, Х

анш

Зо

хиц

уул

алт

(сем

ин

ар)

29


Монголбанк гадаад валютын дотоод дахь зах зээлийн дэд бүтцийг хөгжүүлж, төгрөгийн ханш уян хатан тогтоох нөхцөлийг сайжруулах чиглэлээр дараах арга хэмжээ авлаа: 1. Блүмберг системд MGFX

1. Банк хоорондын захын нээлттэй, ил тод байдал, мэдээллийн солилцоо, хүртээмжийг сайжруулах

2. Арилжаа өмнөх оноос 128.3% өссөн (358.7 сая ам.доллар) нь 78.3% нь MGFX

2. Валютын дотоодын захын үйл ажиллагаанд холбогдох журам, зааврыг шинээр боловсруулан баталсан

1. Дотоодын банкнаас Монголбанкид гадаад валютын хадгаламж байршуулах журам, заавар

2. Валютын своп, форвард хэлцлийн гэрээ, заавар 3. Төгрөгийн адаад валюттай харьцах албан ханш тооцох заавар 4. Төгрөгийн ам.доллартай харьцах албан ханш тооцох журам

3. Гадаад валютын дотогшлох урсгал давамгайлж буйтай уялдуулан

1. Гадаад валютын дуудлага худалдаагаар ирүүлэх банкны нэгж санлын хэмжээг 4 дахин нэмэгдүүлж, нэг банк 20.0 сая ам.долларын санал ирүүлэх боломжийг бүрдүүэн төгрөгийн ханшийн хэлбэлзлий зөөлрүүлэх нөхцлийг сайжруулсан.

20

11

он

ы 1

0-р

сар

ын

5

ОУ

ВС

ЗХ:

Мо

нго

л У

лсы

н В

алю

тын

Б

од

ло

го, Х

анш

Зо

хиц

уул

алт

(сем

ин

ар)

30


Валютын дуудлага худалдаа

• 2009 онд хэрэгжүүлж эхэлсэн

• Долоо хоног бүрийн Мягмар, Пүрэв гаригт банкууд санлаа ирүүлдэг • Иргэд, аж ахуйн нэгжүүд харилцагч банкаараа дамжуулан

аукционд оролцож болно.

• Зах зээлийн цар хүрээний өсөлт • 2010/08/10

• Доод хэмжээ: 200.0 мянган ам.доллар

• Дээд хэмжээ: 2.0 сая ам.доллар

• 2010/08/31 • Дээд хэмжээ: 4.0 сая ам.доллар

Монголбанк 2010 онд нийт 103 удаагийн дуудлага худалдаагаар саналын 56% буюу 678.7 сая ам.долларыг худалдан авсан.

20

11

он

ы 1

0-р

сар

ын

5

ОУ

ВС

ЗХ:

Мо

нго

л У

лсы

н В

алю

тын

Б

од

ло

го, Х

анш

Зо

хиц

уул

алт

(сем

ин

ар)

31

Effective Exchange Rate

ОУВС нэрлэсэн болон бодит үйлчилж буй ханшийг тооцохдоо гишүүн орнуудынхаа эдийн засгийн хөгжил, гадаад худалдааны урсгалыг харгалзан доорхи 3 бүлэгт хуваадаг. Үүнд:

1. Аж үйлдвэржсэн орнууд (14): нэгж ажиллах хүчний зардал

2. Аж үйлдвэржсэн ба хөгжингүй орнууд (36)

3. Хөгжиж буй орнууд (107): Эдгээр орнуудын хувьд үйлчилж буй ханшийг хэрэглээний барааны үнийн индексэд үндэслэн тооцох бөгөөд аж үйлдвэржсэн ба хөгжингүй орнуудтай хийж байгаа гадаад худалдааны хувийн жинг ашиглана.

(Нарийвчласан аргачлалыг Монголбанкны веб хуудаснаас олж болно.)

20

11

он

ы 1

0-р

сар

ын

5

ОУ

ВС

ЗХ:

Мо

нго

л У

лсы

н В

алю

тын

Б

од

ло

го, Х

анш

Зо

хиц

уул

алт

(сем

ин

ар)

32


20

11

он

ы 1

0-р

сар

ын

5

ОУ

ВС

ЗХ: М

он

гол

Ул

сын

Вал

юты

н

Бо

дл

ого

, Хан

ш З

охи

цуу

лал

т (с

ем

ин

ар)

33

Монгол Улсын Гадаад Секторын Тойм, Тулгамдсан Асуудал, Г. Дэлгэрмаа Валют, Эдийн Засгийн Газрын Захирал, Монголбанк, Улаанбаатар, 2010 он.

Exchange Rate vs. Effective Exchange Rate Зах зээлийн систем өндөр хөгжсөн болон түүнд шилжиж буй орнууд үндэснийхээ валютын ханшийг тооцохдоо ердийн ханшаас (exchange rate) гадна үйлчилж буй ханшийг (effective exchange rate) өргөн ашиглаж байна. Валютын үйлчилж буй ханш нь тухайн улсын гадаад худалдааны гол түнш орнуудын худалдааны эргэлт, экспорт, импорт, үнэ, ханшийн өөрчлөлттэй харьцуулан үндэсний валютын худалдан авах чадварыг тодорхойлдог. Валютын үйлчилж буй ханшийг нэрлэсэн ба бодит үйлчилж буй ханш гэж ангилж үздэг.

20

11

он

ы 1

0-р

сар

ын

5

ОУ

ВС

ЗХ:

Мо

нго

л У

лсы

н В

алю

тын

Б

од

ло

го, Х

анш

Зо

хиц

уул

алт

(сем

ин

ар)

34


20

11

он

ы 1

0-р

сар

ын

5

ОУ

ВС

ЗХ:

Мо

нго

л У

лсы

н В

алю

тын

Б

од

ло

го, Х

анш

Зо

хиц

уул

алт

(сем

ин

ар)

35


Бодлогын Түвшинд Тулгамдаж Буй Асуудал

Их хэмжээний валютын урсгал

Эдийн засгийн халалт бий болох

Инфляцийн дарамт нэмэгдэх

Хөрөнгө оруулалт буурах, эдийн засгийн өсөлт урт

хугацаанд саарах

Гадаад секторын тогтвортой байдал

муудах

Урсгал дансны тогтвортй байдал

алдагдах

Хувийн хэвшлийн гадаад өрийн дарамт

нэмэгдэх

Богино хугацаатай санхүүгийн хөрөнгө оруулалтын урсгал

нэмэгдэх

Өрсөлдөх чадвар сулрах

Эдийн засаг нэг салбараас хараат

болох

Экспортлогч, дотоодын үйлдвэрлэгчдийн өрсөлдөх

чадвар муудах

20

11

он

ы 1

0-р

сар

ын

5

ОУ

ВС

ЗХ:

Мо

нго

л У

лсы

н В

алю

тын

Б

од

ло

го, Х

анш

Зо

хиц

уул

алт

(сем

ин

ар)

36


Макро бодлогын хувилбарууд

• Мөнгөний бодлого

• Бодлогын хүү?

• Ханшийн бодлого

• Нэрлэсэн ханшийн чангаралт?

• Нөөцөө нэмэгдүүлэх үү?

• Хурдацыг сааруулах уу?

• Төсвийн бодлого

• Төсвийн зарлагын бүтэц өөрчлөлт оруулах уу?

• Үнэт цаасаа хаана гаргах вэ?

20

11

он

ы 1

0-р

сар

ын

5

ОУ

ВС

ЗХ:

Мо

нго

л У

лсы

н В

алю

тын

Б

од

ло

го, Х

анш

Зо

хиц

уул

алт

(сем

ин

ар)

37

Ашигласан материал

1. www.MongolBank.mn 1. THE BANK OF MONGOLIA Annual Report 2009, Монголбанк, Улаанбаатар,

2009 он. 2. Монголбанкны 2010 оны Жилийн Тайлан, Монголбанк, Улаанбаатар, 2010

он.

2. Валютын Зохицуулалтын Тухай Монгол Улсын Хууль, Улаанбаатар, 1994 он.

3. www.President.mn 1. Төлбөрийн Тэнцэл, Валютын Зөвлөлийн Хуралдаан, 2010 он.

1. Монгол Улсын Гадаад Секторын Тойм, Тулгамдсан Асуудал, Г. Дэлгэрмаа Валют, Эдийн Засгийн Газрын Захирал, Монголбанк, Улаанбаатар, 2010 он.

4. Валют, Санхүү-Зээлийн Харилцаа, Д. Моломжамц, Улаанбаатар, 2008 он. 5. Даяаршлын Нөхцөл дэх Үндэсний Эдийн Засгийн Аюулгүй Байдал,

Түүнийг Хангах Механизмыг Боловсронгуй Болгох нь: Онол, Практик, Дүгнэлт, С. Цэцгээ, Улаанбаатар, 2008 он.

6. Банк Санхүүгийн Үндэс, Д. Мөнхдулам, Г. Балж, Улаанбаатар, 2001 он. 7. Мөнгөний Онол, Бодлого, Арга Зүй, Э. Сандагдорж, Улаанбаатар, 2000 он. 8. Монголын Эдийн Засаг: Шилжилтийн Эдийн Засгийн Гарын Авлага,

Улаанбаатар, Манчестер, 1999 он.

20

11

он

ы 1

0-р

сар

ын

5

ОУ

ВС

ЗХ:

Мо

нго

л У

лсы

н В

алю

тын

Б

од

ло

го, Х

анш

Зо

хиц

уул

алт

(сем

ин

ар)

38

http://www.mongolbank.mn/





http://www.president.mn/





Documents

ОУВСЗХ (Семинар 3) - Монгол Улсын Валютын Бодлого, Ханш Зохицуулалт