1

Хүний хөгжил

Ерөнхий ойлголт, тодорхойлолт

Лекц-1.

2

Сэдвийн бүтэц

ОршилТодорхойлолтХүний хөгжлийн үзэл баримтлалуудХХ бол холистик хөгжлийн загвар юмХХ-н асуудлыг 4 онцлог шинжХХ-ийн ач холбогдлуудДүгнэлтХэлэлцүүлэг

3

Оршил

Эхлэл: Боломж нөхцөл хувь хүний амжилтанд ноёрхоннөлөөлөх хандлагыг хувь хүн өөрөө боломж нөхцлийгноёрхдог болгон өөрчлөх

Учир нь: Хүн бол аль ч улс нийгмийн хамгийн үнэт зүйл юм.

Иймд: Хөгжлийн гол зорилт нь хүний урт удаан хугацаанытурш эрүүл саруул бүтээлч амьдралын орчин бүхийнийгмийг байгуулах явдал бөгөөд Хүний Хөгжлийгасуудлыг амин судас юм.

4

Тодорхойлолт

Хүний хөгжил гэдэг нь хүмүүсийн сонголтуудын хүрээгөргөжүүлэх үйл явц/процесс юм.

Зарчмын хувьд тэдгээр сонголтууд нь хязгааргүйнзэрэгцээ цаг хугацааны туршид өөрчлөгдөж болно.(Ýнэ бол динамик ойлголт)

(Ж.нь: хүмүүс өдөрт 2 удаа хоол иднэ гэхээс цааш өөрхүсэл санаашралтай байж болохгүй гэж үү?)

5

Сонголтууд гэж юу вэ?

Сонголтууд гэдэг нь хүн өөрийн чадварын хүрээндбусдын сонголт болон сайн сайхан байдлыг хөндөлгүйөөрийн сайн сайхан байдлыг бэхжүүлэх бодитболомжуудыг хэлнэ.

Сонголтууд нь санхүүгийн боломж хүрэлцээтэйбайдал, мэдлэг боловсрол, эрүүл мэнд, цэвэр тохилогамьдралын орчин, улс төрийн эрх чөлөө г. м. машөргөн хүрээг хамарна.

6

Сонголтууд

Сонголтууд нь ‘үйл ажиллагаа/хөдөлмөр’, ‘авьяас чадамж ’хоёроор тодорхойлогдоно.

– Хүний амьдрал нь ‘оршин байх’ ба ‘хийх бүтээх’–ийнцогц. (сайн хооллох, улс төрийн үйл ажиллагаа, үгхэлэхэд оролцох)

– Авъяас чадамж нь хүн амьдралынхаа хэв маягийгсонгох эрх чөлөөгөө эдлэхийн тулд олж авч болох олонянзын үйлдэл үйл ажиллагааны нийлбэр үр дүн.

7

Хүний хөгжлийн үзэл баримтлалууд

1. Хүн хөгжлийн төвд байх ёстой. 2. Нийгмийн бүх хүрээ, үйл ажиллагааны бүхий л салбарт

хүний сонголтын хүрээ тэлж байх ёстой.3. ХХ нь хамгийн наад захын дараахü 2 хэмжүүртэй байна:

Хүний чадамжийг бий болгох– эрүүл мэндийгсайжруулах, зөв хооллолт, өлсгөлөнгөөс чөлөөлөх, мэдлэг, чадвар эзэмшүүлэхОлж авсан чадамжаа ашиглах – ажил хөдөлмөрэрхлэх , бүтээлч үйл ажиллагаа хийх г. м.

4. ХХ–н асуудалд 4 тулгуур багана байна : эрх тэгш байдал, тогтвортой байдал, бүтээлч байдал, биеэ даасан байдал

5. ХХ-н загвар нь зөвхөн эдийн засаг бус нийгмийн бүхий лхэсгийã багтаадаг.

8

Товчхон авч үзвэл …

Хүний хөгжил нь:

Хүний капитал, Хүний нөөц, Нийгмийн хөгжил, Хүний үндсэн хэрэгцээ, Ядуурлыг бууруулах хөтөлбөрүүд , Нийгэм технологийн хөгжилтэй зохицох, Хүний эрх зэргийг багтаана

9

10

Төөрөгдөл

1. Хүний хөгжлийн зарчим эдийн засгийн өсөлтийнэсрэг

2. Энд зөвхөн нийгмийн үйлчилгээний асуудалхөндөгдөхөөс бус эдийн засгийн талын чухаласуудлууд багтаагүй: хүний нөөцийн хөгжил гэдэг ньхүний чадварыг нэмэгдүүлэхэд зориулагддагнийгмийн салбараас гарч буй зардал

3. Зөвхөн нийгмийн хөгжилд зориулагдсан зардал(боловсрол, эрүүл мэнд зэрэг тодорхой хүрээнд лхэрэгждэг)

4. Хүний энгийн хэрэгцээ шаардлагыг хамаарсанойлголт

11

ХХ бол холистик хөгжлийн загвар юм

Хүний Хөгжлийн асуудал нь :• Дүгнэлт ба арга зам• Бүтээмж ба тэгш байдал• Эдийн засгийн болон нийгмийн хөгжил• Материаллаг баялаг болон хүний сайн сайхан байдал• Тогтвортой байдал зэргийг багтаана.

12

Хүний хөгжил асуудалд хүний эрхийнтунхаглалын адилаар хүний сайн сайхан байх, эрх чөлөө эдлэх зарчмуудыг тусгасан байна.

Яс үндэс, угсаа гарал, арьсны өнгө, хүйс, шашиншүтлэгээрээ ялгаварлан гадуурхагдахгүй байх эрхчөлөөҮндсэн хэрэгцээгээрээ дутагдаж гачигдахгүй байх(жíь, өлсгөлөн)Оюуны чадавхиа нээн таниулах, үнэлүүлэх эрх чөлөөХувийн болон улс төрийн аюул заналхийлэлгүй байхэрх чөлөөХууль, шүүхээр шударга шүүлгэх эрхСанаа бодлоо илэрхийлэх, үг хэлэх эрхАжил мэргэжлээ сонгох, хөдөлмөрөө шударгаүнэлүүлэх, нэгдэл холбоонд элсэх, яриа хэлэлцээрхийх эрх

13

ХХ-н асуудлыг 4 онцлог шинж

ХХ-ийн асуудал нь боловсруулалтын шатанд явж буйзагварХХ-ийн асуудал нь салбар хоорондын загварХХ-ийн асуудал нь олон талын хэмжүүртэйХХ-ийн асуудал нь үйл ажиллагаанд чиглэгдсэн

(a) Хүний хөгжил нь хүний сонголтын боломжуудыг эдийнзасаг, нийгэм, соёл, улс төрийн бүхий л хүрээндөргөжүүлэхийн зэрэгцээ сонголтын эрх тэгш байдлыгүүсгэнэ.

(b) ХХ –ийн загварын зорилго нь зах зээл, нийгмийнхүрээлэн, засаглалын тогтолцоо зэргийг зохистойуялдуулан хөгжүүлэх явдал юм.

14

ХХ-ийн ач холбогдлууд

Хөгжлийн 3 үндсэн ач холбогдолтой:– Үр ашигтай байдал– Тэгш байдал– Эрх чөлөө

15

Хүний хөгжил эдийн засгийн өсөлтөднөлөөлнө

Эдийн засгийн өсөлт нь хүний хөгжилгүйгээртогтвортой байх боломжгүйӨвчин эмгэгийн улмаас орлогын алдагдал эрснэмэгддэг(ж.нь ДОХ)Ажил олголт хомс үед хөгжил маш хязгаарлагдмалбайна.

16

Эдийн засгийн өсөлт, Хүний хөгжлийнхооронд үр ашигтай уялдаа холбоо бүхий 4 арга зам

1. Хүмүүсийн боловсрол, чадвар, эрүүл мэндэд хөрөнгөоруулалт хийх

2. Ашиг орлого, баялгийг илүү тэнцвэртэй хуваарилах –Олон нийтийн боловсролын болон нийгмийн энтэргүүний үйлчилгээ үзүүлэх таатай нөхцөлтэй(БНХАУ, Солонгос)

Нийгмийн эн тэргүүний үйлчилгээ үзүүлэх таатай нөхцөлтэйбиш боловч хөдөлмөр эрхлэлт өндөр (БНХАУ, Солонгос) Нийгмийн үйлчилгээг хангах олон нийтийн бодлогын үйлявц бүхий, удааширсан хөгжилтэй, гэвч урт хугацааны турштогтвортой (Ямайк)

17

Эдийн засгийн өсөлт, Хүний хөгжлийнхооронд үр ашигтай уялдаа холбоо бүхий 4 арга зам

3. Засгийн газар нь нийгмийн үйлчилгээний зардал төсвийгсайтар зохион байгуулж төлөвлөсөн (Шри-Ланка)

4. Хүмүүсийн бүрэн эрхт байдлыг хангасан- ялангуяаэмэгтэйчүүд, цөөнх, цагаачид болон бусад -хүмүүсийн эрх тэгш оролцоо, шударга ардчилалынзарчмаарХэрвээ хүмүүс улс төр, нийгэм, эдийн засгийн хүрээндөөрсдийн сонголтыг хийх, бүрэн эрх, тэгш боломжтойбайвал эдийн засгийн өсөлт хүчтэй, ардчилалтогтвортой байна.

18

Нийгэм-эдийн засгийн хөгжил, төлөвлөлтийналь ч хүрээнд ХХ-н асуудал зайлшгүй багтдаг

Тухайлбал: – Ядуурлыг бууруулах– Жендерийн тэнцвэрт байдлыг хангах– Иргэдийн оролцоо ба чадавхжуулалт-хүнийхөгжлийн стратеги ба зорилт

– Тогтвортой байдлыг бий болгоход чиглэгдсэнхөгжлийн зорилт

19

Дүгнэлт

ХХ гэдэг бол хүний сонголт хийх боломжийгөргөжүүлэх үйл явц ”Чадавх ба бололцоо”Эрх тэгш байдал, тогтвортой байдал, бүтээлч байдал, биеэ даасан байдал нь ХХ хөгжлийн гол тулгуурасуудалХХ бол холистик хөгжлийн загварХХ-н загвар нь зөвхөн эдийн засаг бус нийгмийнбүхий л хэсгийг багтаадагНийгэм-эдийн засгийн хөгжил, төлөвлөлтийн аль чхүрээнд ХХ-н асуудал зайлшгүй багтдаг

20

Хэлэлцэх асуудал

1. Хүний хөгжлийн үзэл баримтлал яагаад хэрэгтэйвэ?

2. Хүний хөгжил бусад үзэл баримтлалуудынюугаараа ялгаатай вэ?