1/цээж бичиг Цээрлэх ёс

Амар мэнд асууж байхад хариу л дуугарахыг цээрлэнэ. Эсү дуугарваас ихэмсэг, мулгуу, ёс л мэдэгч, б хнээс тэнэг гэнэ. Аягаү ү шаазан харшуулан дуугарахыг цээрлэнэ. Хэрвээ харшуулбал хэл ам хэр л шуугиан удахын цондон гэнэ. Хоол идсэний дараа халбагааүү аяга тавган дотор тавьж орхивол хэл амнаас салахг й муу ёр гэнэ.ү Иймд ёс заншлаа мэдэхэд ил дэхг й.үү ү

2/ гсийн ойролцоо утгыг олж бичээрэй.ү

Бяцхан........ уудам.......... бялхам.......... эрдэм............

3/орхисон гийг олж н х рэй.ү ө өө

Номг й бандийн .......................... харанхуйү

Хоньг й айлын .......................... харанхуйү

Хойшоо харсан ........................... харанхуй

4/ гсийг з в байрлуулан г лбэр зохиогоорой.ү ө ө үү

болоход, ус, голын, намар, зайрмагтана,

5/з в г болгон бичээрэй.ө ү

Хожол, учар, ажалчин, гурал,

6/ сг дээс эвл лж хэн олон г б тээх вэ?ү үү үү ү ү

/ а, о, э, , м, л, б, р, д, т /ө

7/нэрлэсэн г ба йл х дл л заасан г тус б р 2-ийг бич.ү ү ө ө ү ү

8/хэлц гийн утгыг тайлбарлан бичээрэй.ү

Магнай тэнийх .....................................

1/цээж бичиг Тоншуул

Ой модыг эмчлэгч эмч нь тоншуул юм. Тоншуул модонд наалдсан мэт байж, т нийг гэмтээгч хорхой шавжийг олж устгадаг. Хоёр ньүү урагшаа, хоёр нь арагшаа махир, хурц хумстай тул модонд гайхалтай сайн суудаг байна. Ой хамгаалагч энэ шувууг манай улс дархан цаазтай болгожээ.

2/ гсийн ойролцоо утгыг олж бичээрэй.ү

бараалхах........ цэвэр .......... цол .......... худал ............

3/орхисон гийг олж н х рэй.ү ө өө

Алгандаа х хтэй арслан нэг .............ө

Амаа байтал шилээрээ дуугардаг голио нэг................

Амрагийн дээд аав ээж хоёр золгодогг й ..................ү

4/ гсийг з в байрлуулан г лбэр зохиогоорой.ү ө ө үү

янцгаах нь, адуу, тодхон, тэртээд,

5/з в г болгон бичээрэй.ө ү

грэ, махйна, млогно, адмана,

6/ сг дээс эвл лж хэн олон г б тээх вэ?ү үү үү ү ү

/ у, т, о , д, э, р, а, с, ц, м,/

7/нэрлэсэн г ба йл х дл л заасан г тус б р 2-ийг бич.ү ү ө ө ү ү

8/хэлц гийн утгыг тайлбарлан бичээрэй.ү

Ам хэлээ олох .....................................

1/цээж бичиг Ёл шувуу

Ёл нь бартаа саадтай, х н х рэхэд бэрх, хадан хясаа, халил байцынү ү орой дээр рээ засдаг. Дэлхий дээр хамгийн нд рт оршдог ховорүү ө ө шувуу юм. Манай орны дархан цаазтай энэ шувуу амьтдын сэг, зэмийг идэж вчин тахал дэлгэрэх аюулаас сэргийлж, байгальө орчноо цэвэрлэгч жиг ртэн юм.үү

2/ гсийн эсрэг утгыг олж бичээрэй.ү

даарах ........ гомдох.......... зандрах .......... х хэд ............үү

3/дараах гсийг з в холбоорой.ү ө

Хуурай навч

Ногоон т лээү

Шарласан цай

4/ гсийг з в байрлуулан г лбэр зохиогоорой.ү ө ө үү

намрын, жил, нутагт, тал, ргэлжлэв, энэ,ү

5/з в г болгон бичээрэй.ө ү

Цмац, роошо, синон, лурчау,

6/ сг дээс эвл лж хэн олон г б тээх вэ?ү үү үү ү ү

/ а, о, э, , м, л, б, р, д, т /ө

7/нэрлэсэн г ба йл х дл л заасан г тус б р 2-ийг бич.ү ү ө ө ү ү

8/хэлц гийн утгыг тайлбарлан бичээрэй.ү

Гар сунгах .....................................

1/цээж бичиг Шар лууван

Шар лууван бол х нсний ногоонуудын дотор олон т рлийн витаминү ө агуулдгаараа онцлог. Ялангуяа “А” витамин болон саахар их тул х хдийн х нс, эмчилгээ сувилгаанд ашигладаг. Шар лууванг ржилүү ү ү шим сайтай х рс нд тарина. 20 хэмийн дулаанд 10 хоногт соёолонө ө ургадаг.

2/ гсийн эсрэг утгыг олж бичээрэй.ү

Ш н ........ жижиг .......... д рэн .......... олон ............ө ө үү

3/дараах гсийг з в холбоорой.ү ө

Хундан хүү

Хээр хонь

Авъяаслаг гүү

4/ гсийг з в байрлуулан г лбэр зохиогоорой.ү ө ө үү

монголд, эрийн, гурван, наадам, болдог,

5/з в г болгон бичээрэй.ө ү

Срамба, срагчу, хлаун, мнагян,

6/ сг дээс эвл лж хэн олон г б тээх вэ?ү үү үү ү ү

/ а, о, э, , м, л, б, р, д, т /ө

7/нэрлэсэн г ба йл х дл л заасан г тус б р 2-ийг бич.ү ү ө ө ү ү

8/хэлц гийн утгыг тайлбарлан бичээрэй.ү

Гар татах .....................................

1/цээж бичиг Чоно

М нх ногоон х вчийн тайгад заль мэх, хурц соёо хоёртоо эрдэжө ө амьдардаг нь х х чоно юм. Х х чоно салан баавгайгаас айдагө ө м ртл бас бараадаж явах дуртай. Тэгээд ч баавгайгаар олохыг ньө өө олуулж р овоохон хувь х ртдэг. Т гээр л барам баавгайнөө өө ү үү ү олсныг ц мийг нь х ртчихдэг удаа ч бий.ө ү

2/ гсийн ойролцоо утгыг олж бичээрэй.ү

Сурагч ........ нээх .......... намхан .......... оочих ............

3/холбоо г болгон б тээ.ү ү

.......... айраг .......... багш .......... бороо ......... ааруул

4/ гсийг з в байрлуулан бич.ү ө

нэг шиг чалчаа Ү

Хаврын тэнгэр шиг зальтай

Хагархай хэнгэрэг з р дө үү

5/з в г болгон бичээрэй.ө ү

Груав, дооло, нйаамн, авра,

6/ сг дээс эвл лж хэн олон г б тээх вэ?ү үү үү ү ү

/ а, о, э, , м, л, б, р, д, т /ө

7/нэрлэсэн г ба йл х дл л заасан г тус б р 2-ийг бич.ү ү ө ө ү ү

8/з йр гийг утгыг тайлбарлан бичээрэй.ү ү

Х ний эрээн дотроо Могойн эрээн гаднааү

1/цээж бичиг Монгол шатар

Эрт дээр еэс улбаатай монгол шатраар эрч д т дийг й х хэд,ү үү ө ү үү эмэгтэйч д б гд л сонирхон тоглож ухаанаа сорьдог. Монголүү ү шатрын тоглолт олон улсын хэмжээнд одоо м рдд г д рмээс нэлээдө ө ү

в рм ц учраас оюун ухаан их шаарддаг юм. Монгол шатрын ноён,ө ө ө бэрс, тэрэг, тэмээ, морь, х зэрэг д рс н дэл болгон г н утгаүү ү үү ү санааг илэрхийлнэ.

2/ гсийн ойролцоо утгыг олж бичээрэй.ү

ярих........ агнах .......... эрдэмтэн .......... найз ............

3/холбоо г болгон б тээ.ү ү

............. салхи, ................ мод, ........... цамц, .............бороо,

4/ гсийг з в байрлуулан бич.ү ө

Буруу ишилсэн с х шиг х нг мс гү ө ө ө

Долоо шархтсан чоно шиг их зантай

Дээг р толгойт хаширүү

5/з в г болгон бичээрэй.ө ү

Хни лж, гдуас, уудваа, дрэ,ө

6/ сг дээс эвл лж хэн олон г б тээх вэ?ү үү үү ү ү

/ а, о, э, , м, л, б, р, д, т /ө

7/нэрлэсэн г ба йл х дл л заасан г тус б р 2-ийг бич.ү ү ө ө ү ү

8/хэлц гийн утгыг тайлбарлан бичээрэй.ү

Танилтай х н талын чинээ. Танилг й х н алгын чинээ.ү ү ү

1/цээж бичиг Хар с лт үү

Хар с лт нь зээрийн т р л юм. Хар с лтийн эрийг манхим, эмийгүү ө ө үү сартагчин, нялх т лийг янзага гэнэ. С лний з рийн хэдэн хар хялгасаарө үү ү үү нь хар с лт гэж нэрлэжээ. Хар с лт говь нутагт хэд хэдээр с рэглэнэ.үү үү ү Заримдаа ганц нэгээрээ ч явдаг. Намар, влийн улиралд уулын ам, х ндийнө ө аль с лтэй н м р газар бараадан с рэглэн бэлчинэ.ө ө ө ү

2/ гсийн эсрэг утгыг олж бичээрэй.ү

хойшоо........ з л н .......... орлого ............ унтах ............өө ө

3/орхисон гийг олж н х рэй.ү ө өө

Хааяа ноход ............................ хуцна.

Х н болох ..................., х лэг болох .................ү ү

4/ гсийг з в байрлуулан бичээрэй.ү ө

Цахилгаан шарвалзах

Дуу цахих

Нохой цуурайтах

5/з в г болгон бичээрэй.ө ү

йагам, хуагр, шианм, ойхно,

6/ сг дээс эвл лж хэн олон г б тээх вэ?ү үү үү ү ү

/ а, о, э, , м, л, б, р, д, т /ө

7/нэрлэсэн г ба йл х дл л заасан г тус б р 2-ийг бич.ү ү ө ө ү ү

8/хэлц гийн утгыг тайлбарлан бичээрэй.ү

Гар х рэх .....................................ү

1/цээж бичиг Долоон бурхан

Х хд дийг г вээний орой дээр гарч ирэхэд мн нь огт таньж мэдэхг йүү үү ү ө ө ү газар харагдав. Хэнд ч луужин байсанг й. Намрын х йтэн салхи сэнгэнэнэ.ү ү Гэтэл лэн ч л г р долоон бурхан анивчин, анивчин харагдана. Болорүү ө өө өө цагаа харав. Оройн 9 цаг болж байлаа. Тэгээд бид чинь гэртээ бараг х рээдү ирсэн байна ш дээ гэв.үү

2/ гсийн эсрэг утгыг олж бичээрэй.ү

Уйлах ........ зовлон .......... идэх .......... халуун ............

3/орхисон гийг олж н х рэй.ү ө өө

гл ний ..................... дулаанд б бодӨ өө үү

с хийн ........................ жаргалд б бодӨ ө үү

4/ гсийг з в байрлуулан бичээрэй.ү ө

З гий боловсрох ө

Тариа жингэнэх

Хонх д нгэнэхү

5/з в г болгон бичээрэй.ө ү

двээтр, ргуаалс, гцээц, раслна,

6/ сг дээс эвл лж хэн олон г б тээх вэ?ү үү үү ү ү

/ а, о, э, , м, л, б, р, д, т /ө

7/нэрлэсэн г ба йл х дл л заасан г тус б р 2-ийг бич.ү ү ө ө ү ү

8/хэлц гийн утгыг тайлбарлан бичээрэй.ү

Гар гаргах .....................................

1/цээж Хамхуул

Манай орны ойт хээр, хээрийн болон говь ц лийн б сэд толгодынө ү бударгана хэмээх нэг з йлийн рг ст хамхуул байна. Бороо хурү ө ө ихтэй жил хамхуул сайн ургана. в л хаварт бог малд машӨ ө чанарлаг тэжээл болно.

2/ гсийн ойролцоо утгыг олж бичээрэй.ү

Татах ........ гуниглах .......... хурдан .......... тэрг н ............үү

3/дараах гсийн ер нхий т гсг лийг олоорой.ү ө ө ө

Шат

Хат

Хур

Нур

4/ гсийг з в байрлуулан г лбэр зохиогоорой.ү ө ө үү

хацар, жаргалтай, нэг, улаан, хатны,

5/з в г болгон бичээрэй.ө ү

грхои, мр н, алйад, тгсиэн,өө

6/ сг дээс эвл лж хэн олон г б тээх вэ?ү үү үү ү ү

/ а, о, э, , м, л, б, р, д, т /ө

7/нэрлэсэн г ба йл х дл л заасан г тус б р 2-ийг бич.ү ү ө ө ү ү

8/з йр гийн утгыг тайлбарлан бичээрэй.ү ү

Их м р н д лг н, Эрдэмт х н даруу.ө ө ө өө ү

1/цээж бичиг Халиу

Манай орны махан идэшт амьтдын дотроос з вх н халиу усандө ө амьдардаг. Усанд т ргэн сэлэхэд тохирсон урт гонзгой, шувтан,ү ээр л хэлбэртэй биетэй. Маш гоё нягт шиг , тачирхан, жигдүү үү сортой стэй. Эрийг бойр, эмийг эвий, зулзагыгбоор гэнэ.ү

2/ гсийн ойролцоо утгыг олж бичээрэй.ү

Айлчин ........ б гд .......... нойрсох .......... харах ............ү

3/дараах гсийн ер нхий т гсг лийг олоорой.ү ө ө ө

Таа

Заа

Хаа

Туу

4/ гсийг з в байрлуулан г лбэр зохиогоорой.ү ө ө үү

ургасан, нэг, зээргэнэ, талд, ногоон,

5/з в г болгон бичээрэй.ө ү

Хваар, вл, нзу, мрнаа,өө

6/ сг дээс эвл лж хэн олон г б тээх вэ?ү үү үү ү ү

/ а, о, э, , м, л, б, р, д, т /ө

7/нэрлэсэн г ба йл х дл л заасан г тус б р 2-ийг бич.ү ү ө ө ү ү

8/з йр гийн утгыг тайлбарлан бичээрэй.ү ү

Эрхийг сурахаар. Бэрхийг сур.

1/цээж бичиг Хавч

Хавч толгой, цээж, хэвлий гэсэн гурван хэсгээс б тдэг. Хоёр урт, хоёрү богино сахалтай. Нийлмэл хоёр н д, цээжний хоёр талаар 5 хос х лү ө байрласан байдаг. Манай орны Онон гол, Буйр нуурт хавч элбэг. Хавч ямагт усанд амьдарч, жижиг шавж, хэж с н с н амьтдаарү ө ө ө хооллоно.

2/ гсийн эсрэг утгыг олж бичээрэй.ү

Урт ........ сайн .......... нимгэн .............. тарган............

3/орхисон гийг олж н х рэй.ү ө өө

Хор

Тодор

Хом

Ноор

4/ гсийг з в байрлуулан г лбэр зохиогоорой.ү ө ө үү

самнасан, цэвэрхэн, сээ, нэг, эхнэр,ү

5/з в г болгон бичээрэй.ө ү

Рах, нгнооо, цнаааг, цхрээн,

6/ сг дээс эвл лж хэн олон г б тээх вэ?ү үү үү ү ү

/ а, о, э, , м, л, б, р, д, т /ө

7/ нэрлэсэн г ба йл х дл л заасан г тус б р 2-ийг бич.ү ү ө ө ү ү

8/ хэлц гийн утгыг тайлбарлан бичээрэй.ү

Толгой эргэх .....................................

1/цээж бичиг Хавтгай

Хавтгай нь гэрийн тэмээтэй т стэй боловч жижиг товгор босооө б хтэй, х з , х л урт, гоолиг биетэй, тавхай жижгэвтэр, хошууө ү үү ө ш мб г р, уруул нимгэн. Зогдор вд гний хялгас шингэн. Цайварө ө ө ө ө з стэй, нарийн с лтэй. Хавтгай 350 кг орчим жинтэй. ү үү

2/ гсийн эсрэг утгыг олж бичээрэй.ү

Унах ........ чихэрлэг .......... алхах .......... ургах ............

3/орхисон гийг олж н х рэй.ү ө өө

Суу

Хаа

Ав

С рө

4/ гсийг з в байрлуулан г лбэр зохиогоорой.ү ө ө үү

тэнгэрийн, нэг, жавартай, улаан, хаяа,

5/з в г болгон бичээрэй.ө ү

Драаг, цгээр, алгхач,туалсх,

6/ сг дээс эвл лж хэн олон г б тээх вэ?ү үү үү ү ү

/ а, о, э, , м, л, б, р, д, т /ө

7/нэрлэсэн г ба йл х дл л заасан г тус б р 2-ийг бич.ү ү ө ө ү ү

8/хэлц гийн утгыг тайлбарлан бичээрэй.ү

Н д алдах .....................................ү

1/цээж бичиг Хойлог

Хойлог нь тахианы баг, гургуулын омог ургамал, шавж идэшт шувуу юм. Манай Алтайн ууланд хойлог бий. Цайвар х рэвтэр толботой,ү ногоондуу шарга нг тэй. Хойлог их хурдан г йж, далавчаа барагө ө ү дэвэлг й ниснэ. Хойлог зун, намар уулын орой, тагийн б сэд гарч,ү ү цэцэг навч, хорхой шавжаар хооллоно. Хойлгийн мах ш л нь шархө эдгээх, цус т лж лэх, тамир тэнхээ оруулах йлчилгээтэй ажээ.ө үү ү

2/ гсийн ойролцоо утгыг олж бичээрэй.ү

Ядрах ....... мэлмий .......... мн .......... тг н ............ө ө ө ө

3/орхисон гийг олж н х рэй.ү ө өө

Манай орон ой ................... баян билээ.

4/ гсийг з в байрлуулан г лбэр зохиогоорой.ү ө ө үү

багваахай, хатна, наранд, сарьсан,

5/з в г болгон бичээрэй.ө ү

зруаг, д хэх, зхлиара, эрх, үү ү

6/ сг дээс эвл лж хэн олон г б тээх вэ?ү үү үү ү ү

/ а, о, э, , м, л, б, р, д, т /ө

7/нэрлэсэн г ба йл х дл л заасан г тус б р 2-ийг бич.ү ү ө ө ү ү

8/з йр гийн утгыг тайлбарлан бичээрэй.ү ү

Тэжээсэн бяруу . Тэрэг эвдэнэ

.

1/цээж бичиг Хорт ургамал

Манай орны хадлан бэлчээр, тариа ногооны газраар хоёр зуу орчим хортой ургамал ургадаг. Хортой вс идсэнээс болж мал хордож,ө хорогдох явдал байдаг. Хортой вс нд х н ч хордож болно. Голынө ө ү хар зуншил цэцэг хар лантанз зэрэг хорт ургамал байдаг.

2/ гсийн ойролцоо утгыг олж бичээрэй.ү

Шаазан ........ зочлох .......... хар.......... эрээн ............

3/орхисон гийг олж н х рэй.ү ө өө

Монгол х н адуундаа ................... байдаг.ү

4/ гсийг з в байрлуулан г лбэр зохиогоорой.ү ө ө үү

муут, яван, санаа, хатна.

5/з в г болгон бичээрэй.ө ү

логоомт, чнууди, нхцо, ваарат,

6/ сг дээс эвл лж хэн олон г б тээх вэ?ү үү үү ү ү

/ а, о, э, , м, л, б, р, д, т /ө

7/нэрлэсэн г ба йл х дл л заасан г тус б р 2-ийг бич.ү ү ө ө ү ү

8/з йр гийн утгыг тайлбарлан бичээрэй.ү ү

Шилсэн юм шилд гарах. Голсон юм голд орох.