Монгол хэлний хичээлийн

агуулга, арга зүй

5-р анги

Монгол хэл

• Эхний 14 хоног уншилт сайн давтах

• Өөрийн тохиолдсон зүйлийг яриулах

• Наадам тахилга амралт кино гм

• Уншлага эхлээд зөв байх дараа нь ярилт уншлагын чанар шаардах

• өөрт таалагдсанаа сонгох

• Сэдэв сонгон бичих намар оронгуут эх бичихгүй 14 хоногоос хойш бичих

Агуулгын онцлог

• Хэлний үндсэн нэгж болох эх , өгүүлбэр, үг,бүтээврийг утга, бүтэц, хувиргал, хэрэглээний талаас нь анги бүрт зэрэгцүүлэн ахих тутам гүнзгийрүүлж өргөжүүлэх

• Эхэд тулгуурлан идэвхтэй ба идэвхгүй хэл зүйг хослуулан заах

• Монгол хэл,унших бичгийн хичээлийн агуулга нэгдмэл болсон

• Судлагдхуунд төвлөрсөн агуулгаас чадварт төвлөрсөн агуулгад шилжсэн.

Үзэл баримтлалууд

• Бихевиорист – сургалтыг хатуу дэгчлэн удирдах

• прагматизм – сургалт хэрэглээтэй байх

• Конструктивизм – суралцагч мэдлэгээ өөрөө бүтээх

• Когнитивизм – суралцагчийн оюуны чадамжийг хөгжүүлэх

• Прогрессивизм – бүтээлч эрэлт хайлт хийх чадвар

• Экзистенциализм – хүн өөрөө сонголтоо хийх

• Ард түмний соѐл, зан заншил,

сэтгэхүйн онцлогийг илэрхийлж

байдаг хэлний тогтвортой нэгжийг

чухалчлан үзэх

• Хэлний гадаад ба дотоод тал,

хөдлөнгө ба зогсонги шинжийг

хослуулан зааснаар эх хэлний

агуулгыг прагматик, хэрэглээний

чиглэлтэй болгох

Арга зүйн онцлог

• Монгол хэл, унших бичгийн хичээл хоѐр тусдаа сурах бичигтэй, бие даасан байдлаар ордог байсан нь өөрчлөгдөж нэгдмэл болсон тул өвөрмөц арга зүй шаардах болсон

• Монгол хэлний хичээлийг зөвхөн зөв бичүүлж сургах, хэлний дүрэм тодорхойлолтыг цээжилж тогтоолгон, түүнийгээ шалгаж үнэлдэг байсан арга зүй өөрчлөгдсөн

• Унших, бичих, ярих, сонсох арга барилд

сургахад анхаарах хэрэгтэй.

• Уншуулж сургахдаа уншлагын 4

чанарыг жигд эзэмшүүлэхэд анхаарах

1. Эхийг хурдан уншиж, утгыг ойлгох

2.Унших үедээ таалагдсан хэсгийг

сонгож тэмдэглэх

3. Сонгосон хэсгийн утгыг ухаарах

4. Тогтоосон хэсгийг зохиолын хэлээр

бусдад ярих

5. Сонгосон шалтгаанаа тайлбарлаж

ярих

Бичүүлж сургахдаа

• Хуулан бичлэг

• Нүдлэн бичих

• Сонсголын цээж бичиг

• Зөв бичих дүрэм

• Толь бичиг

Эх зохиоход сургахдаа

• Цээжлэх

• Дуурайх

• Найруулах “уншиж ба сонсож” дадлага

• Зохиох

• Зохион бичүүлж сургахад юу анхаарах вэ?

Сэдэв сонгох

• Материал цуглуулах

• Бичих

• Засаж сайжруулах

• Эцэслэн бичих “ дадлага”

Ярианд сургахдаа

• Үгийн нөөц нэмэгдүүлэх- шинэ үг, хэлц

үг таниулах,тогтоолгох,тайлбарлан

яриулах ба бичүүлэх, эх цээжлүүлэх

• Авианы дуудлага засах

• Санаа бодлоо оновчтой илэрхийлэн

ярих, бусдын яриаг сонсох арга техникт

сургах “бүлэг хэсгээр ажиллах,дүрд

тоглуулах,нийтийн өмнө яриулах,

илтгэл тавиулах

Эх

• Утга төгссөн санааг илтгэхүйц хэд хэдэн өгүүлбэрүүд утга, хэлзүйн хувьд нэгдсэнийг эх гэнэ.

• Эх нь нэг юмуу хэд хэдэн цогцолбороос бүтнэ.

• Утга хэлзүйн талаар холбоотой хэд хэдэн өгүүлбэрээс цогцолбор бүтдэг.

• Үлгэр,домог,зүйр цэцэн үг,ерөөл, магтаал,оньсого,түргэн хэллэг,хэл зүгшрүүлэхүг,тууль,өгүүллэг,шүлэгнайраглал

Хэлний утга

• Эх ,өгүүлбэр, үгийг нөгөөгөөр солиход

утга санаа нь өөрчлөгдөхгүй байхыг

ойролцоо утга гэдэг бол утга санаа нь

эсрэг байхыг эсрэг утга гэнэ.

• Утгын зүйчлэл- эх, өгүүлбэр,үгийг

утгаар нь хүний зүйл,адгуусны зүйл,

ургамлын зүйл,хүний бүтээсэн

зүйл,гараг ертөнцийн зүйл

НЭРЛЭХ ҮГ

• Хүн, юм,үзэгдэл –

ном,хүүхэд,салхи,буга

• Үйл хөдлөл – бодох,явах,хураах

• Тоо ширхэг – олон, ганц, найм

• Шинж чанар – зузаан нимгэн өндөр

• Орон байр – дээр,доор,дотор

Заах үг

• Энэ, тэр, эдгээр, тэдгээр

• Ингэх, тэгэх

• Ийм, тийм

• Төлөөлөх үг би, чи, та, бид, тэд, та нар

• Асуух үг хэн, юу, яав, яасан, хэрхэн, хэд,

хэчнээн, аль, ямар, хаана

Хэлний хувиргал

• Өгүүлбэрийг хураах ба

дэлгэрүүлэх

• Үг хураах ба дэлгэрүүлэх

товчлох, төрөл үг

• Эхийг хураах ба дэлгэрүүлэх

• Эхийг тонгоргох

Хэлний соѐл

• Суралцагчдад зохион найруулж ярих,

бичих соѐл эзэмшүүлэхэд чиглэнэ.

• Уран дүрслэлээс зүйрлэл, адилтгал,

ихэсгэл, багасгалыг үзнэ.

• Эхийн найруулгыг засаж сайжруулах,

хүүрнэмж, тоочимж, тайлбарламж

бичихэд сургах

Бүтээвэр • Нэрийн тийн ялгалын нөхцөлийг зөв

бичих

• Олон тоо ба хамаатуулах нөхцөлийг зөв бичих

• Үйлийн биеэр ба цагаар төгсгөх нөхцөлийг зөв бичих

• Идэвхтэй зарим дагаврыг таних үгэнд зөв бичих

• Үгсийг бүтээврээр нь задалж тайлбарлах

Зөв бичих дүрэм

• Дүрмээр ангилан бичих

• Олон дахин бичиж нүдлэх

• Өдөр бүр бага багаар бичүүлэх

• Ном уншуулах

• Багцын арга хүрээний үгсийг зөв

бичих