บาลี�เสริ�ม ๑๑หลี กส มพั นธ์�ไทย

บริริยาย โดย พัริะมหาธ์าน�นทริ� อาท�ตวโริน.ธ์.เอก, ป.ธ์. ๘. พัธ์.บ. (อ งกฤษ), พัธ์.ม. (บาลี�),

พัธ์.ด. (พัริะพั!ทธ์ศาสนา)

บทท�� ๑ ชื่��อสั�มพั�นธ์�

คุ!ณนาม

แปลีว&า ผู้() ต ว อ น เริ�ยกว&า ว�เสสน

นามนามแลีะส พัพันาม

• ปฐมาว�ภั ตต� ใช้)ในอริริถ ๖ อย&าง

• ๑ .เป0นปริะธ์านในปริะโยคุก ตต!วาจก เริ�ยกว&า สยก ตตา• ๒ . เป0น ปธ์ . ใน ปย . เหต!ก ตต!วาจก เริ�ยกว&า เหต!ก ตตา• ๓ . เป0น ปธ์ . ใน ปย . ก มม . หริ4อ เหต!ก มม . ,, ว!ตตก มมะ• ๔ . เป0น ปธ์ . ใน ปย . ก�ริ�ยาปธ์านน ย (ต6วา ป7จจ ยคุ!มพัากย�

เริ�ยกว&า ปกต�ก ตตา• ๕ . เป0น ปธ์ . ใน ปย . ท�9ไม&ม�ก�ริ�ยาคุ!มพัากย� เริ�ยกว&า ลี�งคุ ตถะ• ๖ . เป0น ปธ์ . ใน ปย . เปริ�ยบเท�ยบ (คุวบด)วย ว�ย , อ�ว , ยถา

ศ พัท� ) เริ�ยกว&า อ!ปมาลี�งคุ ตถะ

ท!ต�ยาว�ภั ตต�ใช้)ในอริริถ ๖ อย&าง เข้)าก บก�ริ�ยา

• ๑ . แปลีว&า ซึ่<9ง เริ�ยกว&า อว!ตตก มมะ• ๒ . แปลีว&า ส(& เริ�ยกว&า ส มปาป!ณ�ยก มมะ• ๓ .แปลีว&า ย ง ,, การิ�ตก มมะ• ๔ . แปลีว&า ส�=น , ตลีอด อ จจ นตส งโยคุะ• ๕ . แปลีว&า กะ ,, อกถ�ตก มมะ• ๖ . แปลีไม&ออกส>าเน�ยงอายตน�บาต ก�ริ�ยาว�เสสนะ

ตต�ยาว�ภั ตต�ใช้)ในอริริถ ๖ อย&าง

• ๑ . แปลีว&า ด)วย เริ�ยกว&า กริณะ• ๒ . แปลีว&า โดย , ตาม , ทาง , ข้)าง ตต�ยาว�เสสนะ• ๓ .แปลีว&า อ น เริ�ยกว&า อนภั�ห�ตก ตตา• ๔ . แปลีว&า เพัริาะ ,, เหต!• ๕ . แปลีว&า ม� (เข้)าก บนาม ),• ด)วยท =ง (เข้)าก บก�ริ�ยา ) อ�ตถ มภั(

ตะ• ๖ . แปลีว&า ด)วย (เข้)าก บ สห หริ4อ สท6ธ์< สห ตถตต�ยา

จต!ตถ�ว�ภั ตต�ใช้)ในอริริถอย&างเด�ยว เข้)าก บนามบ)าง ก�ริ�ยาบ)าง

• แปลีว&า แก& , เพั49อ , ต&อ , แด& เริ�ยกว&า ส มปาทานะ

ป7ญจม�ว�ภั ตต� ใช้)ในอริริถ ๒ อย&าง เข้)าก บนามบ)าง ก�ริ�ยาบ)าง

• ๑ . แปลีว&า แต& , จาก , กว&า เริ�ยกว&า อปาทานะ• ๒ . แปลีว&า เหต! , เพัริาะ เริ�ยกว&า เหต!

ฉั ฏฐ�ว�ภั ตต�ใช้)ในอริริถ ๖ อย&าง เข้)าก บนาม

• ๑ . แปลีว&า แห&ง , ข้อง เน49องด)วยเป0นเจ)าข้อง เริ�ยกว&า สาม�ส มพั นธ์ะ

• ๒ . แปลีว&า แห&ง , ข้อง เข้)าก บภัาวศ พัท� แลีะศ พัท�ท�9แปลีว&า คุวาม , การิ , อ น เริ�ยกว&า ภัาวาท�ส มพั นธ์ะ

• ๓ . แปลีว&า แห&ง เน49องในหม(& เริ�ยกว&า สม!หส มพั นธ์ะ• ๔ . แปลีว&า แห&ง ... หนา (ปริะโยคุถอน ) เริ�ยกว&า น�ท

ธ์าริณะ (ม� น�ทธ์าริณ�ยะ มาริ บ)

ฉั ฏฐ�ว�ภั ตต�ใช้)ในอริริถ ๖ อย&าง เข้)าก บนาม (ต&อ)

• ๕ แปลีว&า เม49อ เป0นปริะธ์านในปริะโยคุแทริก เริ�ยกว&า อนาทริ

• ๖ . แปลีว&า ซึ่<9ง เข้)าก บนามก�ตก� (ณว! ต! ย! ) เริ�ยกว&า ฉั ฏฐ�ก มมะ

ส ตตม�ว�ภั ตต�ใช้)ในอริริถ ๑๒ อย&าง เข้)าก บนามบ)าง ก�ริ�ยาบ)าง

• ๑ . แปลีว&า ใน เป0นท�9ก>าบ ง , เป0นท�9ปกปBด เริ�ยกว&า ปฏ�จฉั นนาธ์าริะ

• ๒ . แปลีว&า ใน เป0นท�9ซึ่<มซึ่าบ เริ�ยกว&า พั6ยาปBกาธ์าริะ• ๓ . แปลีว&า ใน เป0นท�9อย(&อาศ ย เริ�ยกว&า ว�สยาธ์าริะ• ๔ . แปลีว&า ใน เข้)าก บก�ริ�ยา ไม&ลีงในอริริถไหน

เริ�ยกว&า อาธ์าริะ

• ๕ . แปลีว&า ใน เข้)าก บนาม ไม&ลีงในอริริถไหน เริ�ยกว&า ภั�นนาธ์าริะ

• ๖ . แปลีว&า ใน , ณ เก�9ยวก บกาลีเวลีา เริ�ยกว&า กาลีส ตตม�

• ๗ . แปลีว&า ใกลี) , ณ เป0นท�9ใกลี)เคุ�ยง เริ�ยกว&า สม�ปาธ์าริะ

• ๘ . แปลีว&า ในเพัริาะ เริ�ยกว&า น�ม�ตตส ตตม�

• ๙ . แปลีว&า คุริ =นเม49อ เป0นปริะธ์านในปริะโยคุแทริก เริ�ยกว&า ลี กข้ณะ

• ๑๐ . แปลีว&า เหน4อ , บน ท�9 เป0นท�9ริองริ บไว) เริ�ยกว&า อ!ปส�เลีส�กาธ์าริะ

• ๑๑ . แปลีว&า ใน...หนา (ปริะโยคุถอน ) เริ�ยกว&า น�ทธ์าริณะ

• ๑๒ . แปลีว&า อ นว&า (อ .) ลีงในอริริถปฐมาว�ภั ตต� เป0นปริะธ์าน เริ�ยกว&า ส ตตม�ปจ จ ตตสยก ตตา

หมายเหต! . ถ)าอาลีปนนาม มาคุ(&ก บอาลีปนน�บาต ให)ส มพั นธ์�อาลีปนน�บาต เป0น ว�เสสนะข้อง อาลีปนนามเช้&น อาว!โส โมคุ6คุลี6ลีาน ด(ก&อนโมคุคุ ลีลีานะ ผู้()ม�อาย! ส มพั นธ์� อาว!โส ว�เสสนะ ข้อง โมคุ6คุลี6ลีาน ๆ อาลีปนะ

อาลีปนะส มพั นธ์�แลี)วปลี&อย

แปลีว&า แนะ , ด(ก&อน , ข้)าแต& , ข้)าแด& เริ�ยกว&า อาลีปนะ

อาลปนะ

ว�เสสนะ เข้)าก บนามนามบ)าง ส พัพันามบ)าง

• ๑ . คุ!ณนาม เริ�ยกว&า ว�เสสนะ• ๒ . ว�เสสนส พัพันาม ,, ว�เสสนะ• ๓ . นามก�ตก�ท�9เป0นคุ!ณนาม ว�เสสนะ• ๔ . อน6ต แลีะ มาน ป7จจ ย อย(&หน)าต วปริะธ์าน หริ4อ

ปริะกอบด)วยว�ภั ตต�อ49น จากปฐมาว�ภั ตต� จะอย(&หน)าหริ4อหลี งต วปริะธ์านกGตาม เริ�ยกว&า ว�เสสนะ

• ๕ . ต อน�ย แลีะ ตพั6พั ป7จจ ย ท�9ไม&ได)เป0นก�ริ�ยาคุ!มพัากย� หริ4อ ว�กต�ก ตตา เริ�ยกว&า ว�เสสนะ

ว�เสสนะ (ต&อ)

• ๖ . ต(นาท�ป7จจ ย แปลีไม&ออกส>าเน�ยงป7จจ ย หลี งนาม เริ�ยกว&า ว�เสสนะ

• ๗ . สมาสคุ!ณนามแลีะต ทธ์�ตคุ!ณนาม เริ�ยกว&า ว�เสสนะ

ปริะธ์านพั�เศษไม&แจกว�ภั ตต�นาม

• ๑ . ตถา อ . เหม4อนอย&างน =น เริ�ยกว&า ลี�งคุ ตถะ• ๒ . เอว> อ . อย&างน =น ,, ส จจวาจกลี�งคุ ตถะ• ๓ . อลี> อ . อย&าเลีย ,, ปฏ�เสธ์ลี�งคุ ตถะ• ๔ . อลี> อ . พัอลีะ ,, ลี�งคุ ตถะ• ๕ . อช้6ช้ อ . ว นน�= ,, ส ตตม�ป7จจ ตตสยก ตตา• ๖ . อ�ทาน� อ . กาลีน�= ,, ส ตตม�ป7จจ ตตสยก ตตา• ๗ . ตทา อ . กาลีน =น ,, ส ตตม�ป7จจ ตตสยก ตตา

ปริะธ์านพั�เศษไม&แจกว�ภั ตต�นาม

• ๘ .สาธ์! อ . ด�ลีะ เริ�ยกว&า ลี�งคุ ตถะ• ๙ . ต!> ป7จจ ย ใช้)เป0นปริะธ์าน ต!ม ตถก ตตา

ก�ริ�ยาคุ!มพัากย�

• ก�ริ�ยาคุ!มพัากย� ได)แก& ก�ริ�ยาด งต&อไปน�=• ๑ . ก�ริ�ยาอาข้ยาต เริ�ยกว&า อาข้6ยาตบท

– ก ตต!วาจก เช้&น ปจต� ,, อาข้ยาตบท ก ตต!วาจก

– ก มมวาจก เช้&น ปจ�ยเต ,, อาข้ยาตบท ก มมวาจก– ภัาววาจก เช้&น ภั(ยเต ,, อาข้ยาตบท ภัาววาจก– เหต!ก ตต!วาจก เช้&น ปาเจต� ,, อาข้ยาตบท เหต!

ก ตต!วาจก – เหต!ก มมวาจก เช้&น ปาจาปBยเต ,, อาข้ยาตบท เหต!

ก มมวาจก

ก�ริ�ยาคุ!มพัากย�

• ๒ . นามก�ตก� ได)แก& ณ6ย ป7จจ ย ใช้)คุ!มพัากย� เช้&น คุาริย6หา เริ�ยกว&า ก�ตบท กม6มวาจก

• ๓ . ก�ริ�ยาก�ตก� ได)แก& ต อน�ย ตพั6พั ป7จจ ยใช้)คุ!มพัากย� เริ�ยกว&า ก�ตบท– ก ตต!วาจก เช้&น ปว�ฏฺIโฐ เริ�ยกว&า ก�ตบท ก ตต!วาจก– ก มมวาจก เช้&น อธ์�คุโต ,, ก�ตบท ก มมวาจก– ภัาววาจก เช้&น ภัว�ตพั6พั> ,, ก�ตบท ภัาววาจก– เหต!ก ตต!วาจก เช้&น ตาริยน6โต ,, ก�ตบท เหต!

ก ตต!วาจก

ก�ริ�ยาคุ!มพัากย�

– เหต!ก มมวาจก เช้&น ปต�ฏฺIฐาปBโต เริ�ยกว&า ก�ตบท เหต!ก มมวาจก

๔ . ต6วา ป7จจ ย คุ!มพัากย� เริ�ยกว&า ก�ริ�ยาปธ์านน ย๕ .สก6กา แลีะ อลี> ใช้)คุ!มพัากย� เริ�ยกว&า ก�ริ�ยาบท ภัาว

วาจก บ)าง ก�ริ�ยาบท ก มมวาจก บ)าง ๖ . อน6ต แลีะ มาน ป7จจ ย ปริะกอบด)วยฉั ฏฐ�ว�ภั ตต�เป0น

ก�ริ�ยาข้องปริะโยคุอนาทริ เริ�ยกว&า อนาทริก�ริ�ยา๗ .อน6ต แลีะ มาน ป7จจ ย ปริะกอบด)วยส ตตม�ว�ภั ตต�เป0น

ก�ริ�ยาข้องปริะโยคุลี กข้ณะ เริ�ยกว&า ลี กข้ณก�ริ�ยา

ก�ริ�ยาคุ!มพัากย�

• หมายเหต! . ณ6ย ต อน�ย ตพั6พั ป7จจ ย แลีะ ส กกา ใช้)คุ!มพัากย�ได)เม49อต วปริะธ์านเป0นปริะถมบ!ริ!ษเท&าน) น ถ)าต วปริะธ์านเป0นม ธ์ยมบ!ริ!ษหริ4ออ!ตตมบ!ริ!ษ ให)แปลี ณ6ย ต อน�ย ตพั6พั ป7จจ ย หริ4อ สก6กา เป0นว�กต�ก ตตา ในก�ริ�ยาอาข้ยาต

ก�ริ�ยาในริะหว&าง

• ก�ริ�ยาในริะหว&าง ได)แก& ก�ริ�ยาด งต&อไปน�=• ๑ . อน6ต แลีะ มาน ป7จจ ย ปริะกอบด)วยปฐมาว�ภั ตต�

อย(&หลี งต วปริะธ์าน เริ�ยกว&า อ พัภั นตริก�ริ�ยา • ๒ . ต(น ต6วา ต6วาน ป7จจ ย ท�9เริ�ยกว&า ต(นาท�ป7จจ ย

แปลีว&า แลี)ว แปลีหลี งลี>าด บก�ริ�ยา เริ�ยกว&า ป!พัพักาลีก�ริ�ยา

• แปลีว&า แลี)ว แปลีหลี งก�ริ�ยาคุ!มพัากย� เริ�ยกว&า อปริกาลีก�ริ�ยา

ก�ริ�ยาในริะหว&าง

• แปลีว&า เพัริาะ แปลีหลี งก�ริ�ยาคุ!มพัากย� เริ�ยกว&า เหต!

• แปลีไม&ออกส>าเน�ยงป7จจ ย ตามลี>าด บก�ริ�ยา เริ�ยกว&า สมานกาลีก�ริ�ยา

• แปลีไม&ออกส>าเน�ยงป7จจ ย หลี งก�ริ�ยา เริ�ยกว&า ก�ริ�ยาว�เสสนะ

• แปลีว&า คุริ =น...แลี)ว เริ�ยกว&า ปริ�โยสานกาลีก�ริ�ยา