مخزنی اختصاصات ارزیابی ولیتولوژی

های) درمیدان سازندآسماری) ومارون منصوری نفتی

آزادواحدتهران ازدانشگاه ارشدنفت کارشناسی دانشجوی معینی سامانپایه علوم شمال؛دانشکده

AbstractEvalution of reservoir characteristics includes petrophysical

parametres like porosity ,permeability and fluid saturation net thichness , net to gross ratio and oil column and lithologic variations

versus depth.

Asmari Reservoir of mansuri oil field is one of the tertiary carbonate reservoir of iran which is located 40km south of ahwaz city.

This reservoir is divided into 8 zones.each zone has special lithology and petrophysical properties.

zone1 is generally carbonate(lime stone and dolomite),zone 2,3,4 and 5 sandy(ahwaz sand member),zone 6 mixture of

sandstone,limestone,dolomite,and shale and zones 7 and 8 limestone and shale.

Based on the petrophysical evaluations zone 2(by more than 80 percent sand)is the best pay zone and has the most values of net thickness,net to gross ratio and oil column and oil saturation.also this paper shows zones 3 and 1 follow the zone 2 respectively.zone 4 to 8 are located below the oil water contact and are not pay zones.

Marun oil field is located at 40 km from south east of Ahwaz city.the

thickness of Asmari formation is about (approximately)360m lithology of Asmari (at there)is limestone,dolomite,and in intracalation of sandstone and shale.

چکیدهکه است درخاورمیانه بسیارمهم کربناته ازمخازن یکی سازندآسماری

درسال مسجدسلیمان درناحیه چاه شمسی)1287باحفراولینافزوده( 1908 آن روزبراهمیت روزبه ازآن وپس گردیده مشخص میالدی

. تقریبادر سازندآسماری الگوی برش است جنوب 50شده کیلومتری گل ودرتنگ آسماری تاقدیس جنوبی یال شهرمسجدسلیمان،در شرقی

( ویند و جیمز قراردارد درسال(- 1965ترش جامعی 1948توماس مطالعه محلی صورت به را سازند واین است داده انجام سازندآسماری برروی

سه به را سازند واین قرارداده موردبحث دزفول فروافتادگی برای . الگوی دربرش است نموده تقسیم وباالئی زیرین،میانی قسمت

پابده شودوسازند می مشاهده آن وباالئی میانی تنهابخش سازندآسماری،ویند ) میشود سازندآسماری زیرین بخش دربرش(. 1965جایگزین ولی

بوژس ) و آدامز گچساران نفتی میدان درنزدیک گرگدا تنگ ای چینه هایخویردر( 1967 ،کوه تکاب )30وتنگ مطیعی، ، بهبهان کیلومتری1372 . این( لذا شود می سازندمشاهده آن زیرین بخش توسعه بیشترین

( گل تنگ الگو برش برای هائی جایگزین عنوان به ها برش . زیرین( بخش اگرچه نواحی دراین است پیشنهادشده سازندآسماری ترش

این باالئی بخش درعوض دارد،ولی توجهی قابل ضخامت آسماری ) ( می کمتری ضخامت دارای بوردیگالین پیشین میوسن سازندباسن

که. کامل ای چینه برش یک ،معرفی شده مواردمطرح به باتوجه باشدسازنددرحوضه این وزمانی شناسی سنگ های ویژگی کلیه دربرگیرنده

رسد نظرمی به باشد،ضروری .زاگرساست زاگرس رسوبی حوضه مخزن سنگ مهمترین آسماری آهک سنگ

است شده کشف نفت درآن باردرخاورمیانه نخستین برای وچون . به نفتی میدان دریک متوسط چاه یک دهی بهره دارد جهانی معروفیت

،درحدود خوب )25000نسبت افشارحرب درروزاست (1380بشکه .پتروفیزیکی پارامترهای مطالعه شامل مخزنی اختصاصات ارزیابی

به نسبت لیتولوژیکی ،تغییرات سیاالت واشباع ،نفوذپذیری نظیرتخلخلمفید،غیرمفیدوستون ضخامت ازجمله هیدروکربنی واختصاصات عمق

است .مفیدهیدروکربورینفت مخزنی های ،سنگ ها سنگ باماسه همراه کربناته های سنگ . نفتی میدان آسماری مخزن دهند می رادردنیاتشکیل ای وگازعمده

در که است ایران ترشیاری کربناته مخازن ازجمله کیلومتری 40منصوری . به مخزن این اهوازقراردارد هرزون 8جنوب که است شده تقسیم زون

. به باتوجه است خود به مربوط پتروفیزیکی واختصاصات لیتولوژی دارایعمده لیتولوژی هرسه منصوری میدان آسماری درمخزن اینکهلیتولوژی) ( دارد،مطالعه وجود ودولومیت سنگ،آهک ماسه مخازن

برخوردار زیادی ازاهمیت مخازن پتروفیزیکی وتاثیرآنهابرپارامترهایکه. است آن از حاکی پیمایی چاه ونمودارهای نازک مقاطع بررسی است

) ( های ،زون ودولومیتی آهکی عمدتاکربناته یک 2زون 3 4، عمدتاماسه 5و، ) ،زون) اهواز سنگی ماسه بخش آهک 6سنگی ازسنگ مخلوطی

های وزون وشیل ،ماسه .8و7دولومیت براساس است وشیلی آهکی زون آمده عمل به های از 2ارزیابی ستون 80بابیش بیشترین درصدماسه

رادارابوده کل به خالص ستبرای ونسبت خالص ،ستبرای مفیدهیدروکربنیحدود ) آن کم آب اشباع (20ونظربه ،بهترین مفید های زون درصدبرای

. زونهای ازآن پس باشد دیگردارامی زونهای دربین را مخزنی و3کیفیت1 . های زون که ازآنجایی برخوردارند تری مناسب مخزنی 8تا 4ازکیفیت

پائینی مخزنی وازکیفیت نبوده تولیدی قراردارندزون نفت و آب زیرسطحپتروفیزیکی 2برخوردارند،زون ازنظرپارامترهای نفت تولیدی الیه بهترین

رود شمارمی .به

:مقدمهاختصاصات ،بازسازی مخزنی اختصاصات اصلی هدف

باشد؛ می سیاالت واشباع نظیرتخلخل،نفوذپذیری پتروفیزیکیاین میان متداول تواندرابطه می تخلخل توزیع نحوه

باشد پیمایی .اختصاصات چاه نمودارهای ارتباط دراین است وزمین .ابزارمناسبی پتروفیزیکی اختصاصات بین ارتباط

ازسال (لیتولوژی)شناسی که بوده تاکنون1955موضوعی کربناته الیه ونفوذپذیری است،تخلخل شده شدیدامطالعه

وتنوعی رسوب اولیه مواد انواع میان ازواکنش ناشیاست دیاژنتیکی .ازفرآیندهای

سازنده ازپارامترهای ای پیوسته ثبت پیمایی چاه نمودارهایشناسی کاربردزمین دهدکه می دست به را عمق به نسبت

دارد نمودارهای( 8)بسیارمفیدی کمک به سازندها ،ترکیب ) تواند ) می گاما واشعه نظیردانسیته،نوترون پیمایی چاه

میان شودوبنابراین بیان ویاعناصرشیمیایی کانی بصورتوجود رابطه سنگ وترکیب پتروفیزیکی پارامترهای

تفسیربهترجهت. منجربه تواند می حاصل اطالعات دارد( شود مخزن پیشرفته وتولیدولذااختصاصات (2اکتشاف .

های ،سنگ ها سنگ باماسه همراه کربناته های سنگمی رادردنیاتشکیل ای وگازعمده نفت مخزنی

اساسابادولومیت. ها سنگ دراین ذخایرهیدروکربن دهند( است حدود(. 9&3همراه ها درصدمخازن 30دولومیت

شوندوتقریبا می راشامل جهان درصدنفت80کربناته شمالی آمریکای کربناته های سنگ استحصال وگازقابل

( است داده (13رادرخودجای .

ایران آسماری ومخازن گرفته جای درکربناتها خاورمیانه نفت دوسوم ) ( نیزذکرشده دولومیتی مخازن درزمره ترشیری الیگومیوسن باسن

مثال(. ) 11است) عنوان به کالستیکی مخازن به نسبت مخازن نوع این ( ) است بسیارهتروژن ها سنگ باافزایش(. 9ماسه مثال عنوان به

آهکی های سنگ به رانسبت بهتری مخازن ها ،دولومیت عمقکنند .ایجادمی

. یکی دوعضودارد آسماری سنگی ‟سازندآهکی عضوماسه کلهر ‟ودیگری ‟اهواز جنوب ‟عضوتبخیری درنواحی اولی که

. های درمیدان برونزدارد لرستان باختری وجنوب دزفول فروافتادگیباختری وجنوب جنوب سوی وبه اهواز،منصوری،مارون نفتی

آهک آهکی،سنگ سنگ ماسه به سازندآسماری زیرین اهواز،بخشبنام شیل جزئی های والیه ای سنگی ‟ماسه می ‟عضوماسه تبدیل

شماره ) درچاه آن الگوی برش برش( 6شودکه اهوازویک میدان شماره ) درچاه تیموراست( 1کمکی میدان .

دارد؛دربخش گسترش وکربناته سنگی ماسه بادوبخش میدان اینراتحت سازند این بطورعمده شدن فرآینددولومیتی کربناته

که ازآنجا است شده تخلخل تغییردرمیزان وباعث تاثیرقراردادهبیشتری ومقاومت پایداری آهکی های باسنگ درمقایسه دولومیت

می خودرابهترحفظ وتخلخل داردونفوذپذیری تدفین درحینایفا مخزن کیفیت درافزایش موثری تواندنقش کند،لذامی

شده تشکیل مختلفی ازانواع سازندآسماری های کند،دولومیتدانه های ها،دولومیت ها،دولومیکرواسپارایت دولومیکرایت اند،شامل

جانشینی های ودولومیت دولومیتی های ...شکری،سیماناهواز،ادامه سنگی ماسه بخش باوروجودداردکه این

به آن های زبانه که است عراق خاوری وجنوب سازندغاردرکویتدرسطح یابد،ولی می تااهوازادامه درسازندآسماری تداخل صورت

ندارند رخنمون .زمینتقسیم وباالئی پائینی دوقسمت به ها سنگ ماسه ،این طورمعمول بهحوضه دردرون بزرگ های عدسی صورت به پائینی شوند،قسمت می

مقایسه به ندارندوباتوجه رخنمون داردولی گسترش آسماری رسوبی

. ماسه آید شمارمی به تاالیگوسن پیشین ائوسن سن به ای ناحیه های ) ( وکوارتزآرنایت کوارتزوک ازانواع پائینی قسمت موردنظر های سنگ

. قسمت این سنگی های ویژگی است رسی وگاهی کربناتی باسیمان . باالئی قسمت است ساحلی سبخای های درمحیط نهشت معرفزیراکه است وباالئی میانی آسماری اهواز،معادل های سنگ ماسهفراتررفته آسماری حوضه باختری جنوب هاازحاشیه سنگ ماسه این

وباالئی میانی آسماری کربناتی بارسوبات خاوری شمال طرف وبه . ،سنگ رسوبی محیط تنوع علت به بخش، این دارند ای زبانه ارتباط

. یکی دهد می نشان پائینی بخش به رانسبت متفاوتی شناسیهائی کانی اهوازفراوانی باالئی سنگ ماسه شاخص های ازویژگی

،روتیل،گارنت،استارولیت،هورنبلندوکیانیت زیرکن،تورمالین ازنوعدارند اشاره وآذرین منشادگرگونی یک به که .است

لیتولوژی هرسه منصوری میدان آسماری درمخزن اینکه به باتوجه) وجوددارد،مطالعه ) ودولومیت سنگ،سنگ ماسه مخازن عمده

زیادی ازاهمیت مخازن پتروفیزیکی برپارامترهای وتاثیرآن لیتولوژی.برخورداراست

های رخساره رسوبگذاری محیط اساسابه موضوع این ( شدن،دولومیتی سیمانی ودیاژنتیکی تکتونیکی متعدد،فرآیندهای

)... های سنگ که است مربوط و زاسیون،تبلورمجدد،وشکستگی{ کند می راهمراهی مهمی{. 6.10کربناته نیزنقش شکستگی بعالوه

ایجادشده،آنتروپی ونفوذپذیری کندوتخلخل ایجادمی رادرمخازنرادرمخزن } ای . 9&7عمده های{ لیتولوژی لذامطالعه آورد بوجودمی

زیادی ازاهمیت مخازن پتروفیزیکی وتاثیرآنهابرپارامترهای مختلف{5برخورداراست} .

منصوری نفتی میداندر منصوری نفتی است 40میدان شهراهوازواقع جنوب کیلومتری

که است واساساساختاری بوده سطحی ساختمان وفاقدهرگونه

. درسال میدان این است شده مشخص نگاری لرزه بوسیلهسازندآسماری )1341 چندسازندمخزنی ودارای گردیده اکتشاف

.) این است وسازندسروک اهواز،سازندایالم سنگی ماسه وبخشازسال وتاخرداد 1353میدان قرارگرفت برداری تعداد1383موردبهره

حاصل 58 های نقشه است،براساس گردیده حفاری درآن چاه حلقه تهیه زیرزمینی ساختمانی های ونقشه نگاری لرزه ازمطالعات

مالیم های بادامنه کشیده راتاقدیسی منصوری میدان توان شده،می. - شیب درنظرگرفت شرق جنوب غرب شمال درراستای شیب وکم

نیزحدود وغربی شرقی های باشد 5/1تا1دماغه می درجه .با نفتی اهوازحاوی سنگی ماسه آسماری،بخش درجه30مخزن api و

ونفت{ 1سولفوراست% }2 آب تماس درسطح آسماری ابعادمخزن و 30حدود . 5/3کیلومترطول ونفت آب تماس سطح است کیلومترعرض

عمق درحدود مخزن شده 2272دراین دریاتعیین زیرسطح متری ساختمانی. نقشه برروی مخزن ستیغ نقطه اینکه به باتوجه است

دهدوبااحتساب 2144حدودعمق می دریارانشان زیرسطح متری مخزن ) بسته منحنی درحدود( 2400آخرین قائم بستگی ،میزان متری

های 256 درقسمت نفت ستون است،ارتفاع شده محاسبه متری مخزن مخزن متر128حدودمرکزی های دماغه سمت به باشدکه می

شود می کاسته آن .ازمیزانمخزن 2درشکل پتروفیزیکی پارامترهای ارزیابی ازنمودارهای تعدادی

شماره چاه ودرشکل 46برای زون 3منصوری میدان 2برای کل است شده آورده نمونه .جهت

1زونویک ،آهک آهکی های ودولومیت دولومیتی های عمدتاازآهک الیه این

خوب تاخیلی خوب تخلخل وازمیزان یافته تشکیل شیلی آهک الیهبوده. متنوع زون دراین خالص ستبرای میزان برخورداراست

شماره) 21مترتا1وازمقدارکمتراز چاه دراطراف متر 43 . تاقدیس( مرکزی های درقسمت خالص مقدارستبرای متغیراست

. مقدارستبرای بیشتراست تاقدیس های ودماغه ها یال به نسبتمرکزی های ودرقسمت بوده نیزمقادیرمتنوعی ناخالص به خالص

چاههای خصوصااطراف 43تاقدیس 34 28 29 12، ، ، ،از،شماره. 5/0 چاه دراطراف نسبت این حداکثرمقدارخود)34بیشتراست

به( 98/0 زون دراین مفیدهیدروکربن باشد،مقدارستون رادارامی چاه)6/2حداکثر رسد( 43متر می .

افقی ازبستگی خارج که درچاههایی خالص مسلمامقدارستبرایاندمانندچاه ،صفرویاناچیزخواهدبود27حفرشده .

2زونآهکی های وماسه سنگ ،ماسه شیلی های عمدتاازماسه الیه این

وبعضامتوسط خوب وخیلی خوب تخلخل وازتوسعه یافته تشکیل . عمل به های ارزیابی برطبق باشد دارمی برخورداروهیدروکربنسایرزون به نسبت بهتری مراتب به مخزن ازکیفیت زون ،این آمده

باشد برخوردارمی .هاستون وهمچنین کل به خالص ستبرای ونسبت خالص ستبرای میزان

ستبرای میزان که طوری به باالبوده زون دراین مفیدهیدروکربناز مقداربیش ازچاههابه ای درپاره هیدروکربن 30خالص متروستون

8 . های اصوالزون شود می 2متربالغ 3 4، عمدتاازماسه 5و، میدان دراین ماسه این کم شدگی سیمان به وباتوجه است شده هاتشکیل سنگ

. شکل هابسیارباالست افق این مخزنی ها،کیفیت این 1سنگ صحت شماره چاه رابرای .46مطالب همچنین کند می خاطرنشان موجوددرشکل میدانی 3نمودارهای پارامترپتروفیزیکی 5تغییرات

مخزنی دهد 2رادرزون می نشان .

3زوندولومیتی های شیلی،وآهک های سنگ،ماسه عمدتاازماسه الیه اینتاپائین خوب خیلی تخلخل ازتوسعه تناوبی ودارای یافته تشکیل

هیدروکربن ضخیم های رگه بصورت میانی ودربخش برخوداراستباشد .دارمی

کیفیت درافزایش که بوده سنگی ماسه زون این عمده قسمت . میدانی مطالعات براساس است راایفانموده مهمی نقش مخزن

به خالص ستبرای مقدارنسبت زون دراین بطورکلی گرفته انجامزون به نسبت از 2ناخالص بیش گاه دهدهرچندکه می رانشان کاهش

شماره) 6/0 خوبی( 42چاه هیدروکربنی ستون الیه رسد،این می نسبی مخزنی وازکیفیت بوده تولیدی الیه این دارد،بطورکلی

.برخورداراست

8تا4زون

درعمق میدان کل برای ونفت آب تماس سطح که ازآنجایی2272( دریا زیرسطح مترازسطح2279متری

زون( پائین قراردارد،لذاقسمت 4وزونهای 3زمین 5 6 7 8، ، ، مخزن، ومیزان گردیده واقع ونفت آب تماس زیرسطح میدان این آسماری

به خالص ستبرای ونسبت مفیدهیدروکربن خالص،ستون ستبرایهاصفرویابسیارناچیزاست زون دراین .ناخالص

گیری نتیجه

1_ به آسماري ( 8مخزن است ) شده تقسيم اليه زون به مربوط پتروفيزيکي اختصاصات و ليتولوژي داراي زون هر که

) ( . زونهاي ، دولوميتي و آهکي کربناته عمدتا يک زون است ،2خود 3 ( 5و ،4 زون ) ، اهواز سنگي ماسه بخش سنگي ماسه 6عمدتا

زونهاي و وشيل ماسه دولوميت، آهک، سنگ از 8و 7مخلوطي است شيلي و .آهکي

2_ شماره چاه در مخزن مختلف زونهاي vسه مي 46مقاي نشان نسبي بطور آهک و شيل vزان مي بر عمق افزايش با که دهد

خاص ) زونهاي در بويژه کوارتز مقدار ولي شود مي ،3، 2افزوده

زون( 5و 4 در و داده تشکيل را اي عمده کم 5درصد بمقدار . عمق افزايش با نسبي بطور دولوميت ميزان شود مي يافت

زون در آن مقدار بيشترين و يابد مي شود 1کاهش مي مشاهده .

3_ شماره چاه در نفت و آب اشباعي زون 46درصد 3و 2در بيشتر نفتي تمرکز نشانه اين و يابد مي افزايش و کاهش بترتيب

. زون در است سنگي ماسه بخشهاي -1در آهکي زون يک که ولي است توجه قابل پارامتر دو اين تغييرات است دولوميتي

زونهاي از آن نفت اشباع باشد 3و 2درصد مي کمتر .

4_ کنترل از حاکي مخزن در نفت و آب اشباع درصد تغييراتزون در بطوريکه است، نفت توزيع باال 3و 2ليتولوژيکي بدليل

داراست، را مقدار بيشترين سنگ، ماسه درصد زون بودن اين در نيست غالب دولوميتيزاسيون .فرايند

5_ زون آمده عمل به هاي ارزيابي اساس از 2بر بيش 80با و خالص ضخامت هيدروکربني، مفيد ستون بيشترين ماسه درصد

کم آب اشباع به نظر و بوده دارا را کل به خالص ضخامت نسبت( 20آن ) در را مخزني کيفيت بهترين ، مفيد هاي زون براي درصد

. هاي زون آن از پس باشد مي دارا ديگر هاي زون از 1و 3بين . زونهاي که آنجايي از برخوردارند تري مناسب مخزني تا 4کيفيت

از 8 و نبوده توليدي اليه دارند، قرار نفت و آب تماس سطح زير . زون برخوردارند پاييني مخزني نفت 2کيفيت توليدي اليه بهترين

رود مي شمار به پتروفيزيکي پارامترهاي نظر .از

منابع

1_ . ، ه زاگرس، 1372مطيعي، چينه‌شناسي ايران، زمين‌شناسي ،كشور زمين‌شناسي .سازمان

2- Durrast, H., & Siegesmund, S., 1999, Correlation between rock fabrics and physical properties of carbonate reservoir

rocks, Int. J. Earth Sci., 88, 392-408. 3- Jardine, D., & Wilshart, J.W., 1987, Carbonate reservoir description. Soc. Econ. Paleont.

Min., Spec. Publi., 40, 129-152 4- Lucia, F. J., 1999, Carbonate reservoir rocks, Springer-verlog Berlin Heidelberg New York,

226 P. 5- Luo, P., & Machel, H.G., 1995, Pore size and pore throat types in a heterogeneous dolostone reservoir, Devonian Grosmont Formation, Western Canada sedimentary basin. Am. Assoc. Petr. Geol. Bull. Vol. 79, P. 1698-1720. 6- Murray, R. C.,&

Pray, L.C., 1965, Dolomitization and limestone digenesis, An introduction, Soc. Econ. Paleont. Min., Spec. Publi., 13, 1-2 7- Nelson, R. A., 1985, Geological analysis of naturally fractured

reservoirs. Gulf Publishing, Houston, pp.1-320 8- Schlumberger, 1989, Log interpretation/ Application, 2 nd edition,

Schlumberger Well Services. 9- Sun, S.Q., 1995, Dolomite reservoirs: Porosity evolution and reservoir characterization,

AAPG Bull., 79, 186-204 10- Wardlaw, N.C., 1965, Pore geometry of carbonate rocks, as revealed by pore casts and

capillary pressure, AAPG Bull., 60, 245-257. 11- Warren, J., 2000, Dolomite: occurrence, evolution and economically

important associations, Earth Science Reviews Vol. 52, P. 1-81 12- Zenger, D.H., Dunham, J.B., & Ethington, R.L., 1980,

Concepts and models of dolomitization, Soc. Econ. Paleont. Min., Spec. Publi., 28, 1-320..

�