Д Ү Н И Е Ж Ү З І Н Д Е Г І У Р Б А Н И З А Ц И Я П Р О Ц Е С І Н І Ң Н Е Г І З Г І Т Ү С І Н І Г І .

Ә Л Е М Д І К Е Л Д Е Р Г Е У Р Б А Н И З А Ц И Я П Р О Ц Е С І Н І Ң Ә С Е Р І .

ДҮНИЕ ЖҮЗІНДЕГІ УРБАНИЗАЦИЯ

ПРОЦЕСІ.

Кіріспе

• Урбанизация процесінен қаланың экономикасы артады деген адамның қызығушылығын арттырады. Урбанизация процесі қазіргі таңда барлық елдерде болады десекте болады. Міне осының салдарынан урбанизация жаһандық проблема, осымен қоса оның әлемдік елдердің экономикасын арттырады. Экономика артса онда елдің де дәрежесі артады, ал дамыған елдер қатарына қосылу үшін экономиканы арттыру керек. Егер урбанизация процесіне анықтама берер болсақ: Урбанизация- бұл адамдардың тұрғылықты адамдардың өз ауылынан қалаға қоныс аударуы. Қазіргі кезде көп адамдар ауылдан қалаға көшуде. Бұл қарапайым болжам. Кейде урбанизация процесі елге жақсы әсерін тигізеді ал кейде ол зиян әсерін алып келеді. Урбанизация ол әлемдік проблема десек те болады сонымен қатар пайдасында алып келіп жатады. Бірінші жағымды яғни жақсы әсерін нақтылап айтар болсақ мен мынадай аргументтерді ұсынғым келеді: 1. Урбанизация процесі әсерінен қаладағы адамдар саны өседі. 2. Жұмыскерлер саны артады. 3. Қаланың экономикасы дамиды. 4.Қаланыі Ішкі Өнімі артады. Онда Зиян беретін әсеріне деген аргументтер былай болмақ: 1. Қаладағы адамдар жұмыссыз қалуы . 2. Қаланың экологиясы төмендеуі. 3. Әртүрлі бұзықтықтар болуы. 4.Салт-дәстүрдің умытылуы. Мен өз көз қарасымды айтар болсам. Ауылдан қалаға көшу жақсы деп те жаман депте айта алмаймын, себбебі кей адамдар білім алу үшін келеді. Бірақ ауылдада тұратын тұрғындар керек.

Процестің шығу тарихы

• Зерттеушілік жұмысымның жалпы зерттеу мәселесінің анықтамасына келер болсақ: бірінші мәселе ол дүние жүзіндегі урбанизация процесінің негізгі түсінігі, яғни урбанизация процесі әр елде өзіндік ерекшелікпен немесе кемшілігімен, жақсы немесе жаман әсерін беріп жүреді. Урбанизация процесінің негізгі түсінігі қалыптасқан нақты жылы белгісіз әр елде өзәндік дамуына байланысты басталған. Бірақ кейбір деректер бойынша урбанизация поцесі біздің заманымызға дейінгі ІV ғасырдың басында бастау алған. Ал урбанизация термині 1867 жылы Испанияда пайда болды. Сонымен қатар урбанизация процесі X-XI ғасырлар жоғары темппен жүрген оның олай жүру себебі ауылдық жерлерде мүлде жағдайлар жасалмаған соның салдарынан барлық кедей адамдар қалаға көшуге мәжбүрлі болған, міне осылай бірінші урбанизация процесі ең алғашқы рет дамыған. Мысал айта кетер болсақ урбанизация процесі Солтүстік Америкада 1950 жылы кең ауқым алып, яғни осы жылы басталған. Ал енді әлемдік елдерге урбанизацияның әсері дегенді қалай түсінуге болады. Бұл мәселенің негізгі анықтамасы, яғни мұнда сол урбанизация процесінің жүру кезіндегі елге немесе қалаға алып келер шығыны немесе пайдасы, кемшілігі немесе артықшылығы, оң әсері немесе теріс әсері болып табылады. Осы мәселеден сан- алуан сұрақтар мен мәселелер туындатуға болады. Өмірде әрбір заттың жақсы жағы мен жаман жағы да болады. Менің ойымша дәл осы мәселенің елге алып келер оң әсері көп, себебі осы процестің арқасында қаланың мәдениеті артады. Экономикағада белгілі бір оң әсерін береді.

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

ОҢ КӨЗҚАРАСТАР

• Урбанизация процесі экономикға оң әсерін береді, яғни экономиканың дамуына үлесін қосады. Немесе урбанизация процесі жоғары деңгейде жүрсе елде дамиды. Себебі ауылдан адамдар келсе қала тұрғындарының саны сапасы артады. Ал тұрғындардың саны артса елге түсер қаражатта өседі. Егер ауылдан келген адамдар қаланың өсуіне үлес қосар болса, онда тек экономика емес қаланың технологиялық, мәдиени және саяси әл- ауқаты да өсіп оркендейді.Экономикаға алып келер әсеріне дәлел келтірер болсақ Урбанизация процесі бойынша ең жоғарыда тұрған мемлекеттер, яғни бірінші орында Гонконг, ал екінші орында Сингапур. Дәлел ретінде сингапурды алсақ ол дамыған елдердің қатарында және де экономикасы даму көрсеткіші бойыншада олдыңғы орындардың қатарында. 2012 жылғы жүргізілген санақ бойынша. Сингапурдағы ішкі өнім адам басына шаққанды $318,9 млрд (2011) құрап отыр, бұл экономикасының да дамығанын көрсетеді. 2004 жылдық жалпы ішкі өнімді 2012 жылғымен салыстырғанда 20 пайызға өскенін көрсетеді.осы урбанизация процесінің арқасында елде туризм дамыған және өте жоғары деңгейде. (Driven by Growth: Political Change in the Asia-Pacific Region edited by James W. Morley) (The United Nations Department of Economic and Social Affairs http://hdr.undp.org/). («Оценка влияния урбанизации на экономический рост» Е.А. Коломак 2011 год. EBSCO).

Логикалық қателер

• Осы дәлелдерді зерттеу барысында логикалық қателіктер көптеп байқалды. Сондықтан дәледерді дәледеу қиынға соқты. Straits Times газетінде «Егер урбанизация процесі жақсы жүрсе онда елдің экономикасы артады» делінген. Бірақ көбіне урбанизация процесінің әсерінен көптеген экологиялық зардаптар келеді, ал оны қайта қалпына келтіру үшін көптеген қаражат кетеді. Ал сонда экономикасы қандай жағдайда болады.

Теріс көзқарастар

• Бәрімізге белгілі урбанизация процесі адам өміріне алып келер кері әсерлері көп. Соның бірі экологияға зиян алып келеді. Яғни урбанизация процесі кең ауқым алған жерлердің экологиялық жүйесі әлсірейді. Себебі қалада адам саны артса адам әрекетінен шығатын яғни антропогендік факторларда күрт өседі. Осының салдарынан экология нашарлайды. Демек экология ластанса адам денсаулығынада алып келетін зияны болады. Дәл осыған EBSCO-ның сайтында жарияланған қазіргі кезде қаланың экологиялық жүйесі әлсіреп 5 есе төмендеп кеткен. Яғни пайызбен көрсеткенде 65%-ды құрап жатыр, ал көлік жүретін жолға немесе зауытқа жақын жерлерде бұданда көп. Бұлай болу себебі қалада адамдар көп, олардан жыл сайын орташа есеппен 5,2 миллион тонна қоқыс шығады, сол қақыстардан шығатын және ауамен араласып басқа жаққа тарайтын иістер 75%-ды құрайды. Ең соңында бұның барлығы көп адамның болуынан болып жатырғанын ғалымдар дәлелдеген. Бір адам күн сайын 3 кг қоқыс, ал өңделмейтін судың күніне 100л шығарады. Оңтүстік Уальсс университетіндегі австралиялығ ғалымдардың айтуы бойынша 300 жылдан кейін мегаполюстер өледі. Ең бірінші болып Ресеий, Сидней, Хьюстон, Рио-де-жанейро секілді ірі қалаларда басталады.( http://www.youtube.com/watch?v=VndVb0eT_DI ) Адамдардың барлығы дерлік заманауы өмірді, жақсы білімді және бизнестік жұмысты қалап мегаполюстарға келуде. 40 жылдың ішінде мегаполюсте тұрушылар саны 4 есеге оскенін көрсеткен, міне осының салдарынан ауыл кәсіпкерлері және шаруалары барлық адамды азықпен қамтуға үлгере алмай жатыр. Ең бірінші бұл поблема Латтын Америка мен Қытайға жетеді, себебі ол жерлерде 80 пайыз адамды құрайды. Тіпті дүние жүзіндегі 70 пайыз адамдар қалада өмір сүруде. Осының салдарынан адамдар көшенің 1,5 м2 жергеде сыймайды.осыдан жаһандығ экология жүйесі төмендеп жатыр. (канал СТС Информация бағдарламасы).

• Урбанизация процесі экологияға ғана емес адамдардың тұрғылығты жерсіз қалуынада алып келіп соғады. Себебі адам көбейген сайын жерде азая береді, яғни кері процесс. Дүние жүзінде қалада өмір сүріп жатқандар 70 пайызды құрайды дедік ал соның ішінде 24-27 пайызы қалада үйді жлға алғандар. Ай сайын бір үйде 2-3 отаудың тұрып жататын адамдар көбейген. Ауылдық жерлердегі адамдар керсінше азайды ол жақтарда жұмыс істеуге адамдар жетіспеуде. Ал қалада жұмыс жетіспеушілік жүріп жатыр. Метрода көшеде адамдар көп осылай урбазизация процесінің үдерісі арта берсе болашақта адамдар серуендеудің өзінде үлкен кезекке тұруы мүмкін. Осы проблеманы шешу үшін сан алун жұмыстар жүргізілуде. Американың өзінде ауылдан көшіп келетіндер саны ай сайын 1,5 мың адамды құрайды олардың ¼ ғана тұрғын үйде тұрады ал қалғаны жалға алумен, ал кейбіреулерінде әлі үй жоқ. («Watering our cities: The capacity for Water Sensitive rban Design to support urban cooling and improve human thermal comfort in the Australian context» Andrew M. Coutts Monash University, Australia 2012).

• Бұл мәселелерден қорытып шығар нәрселер көп. Шындығына келгенде урбанизация процесіне келгенде менің ойым толығымен өзгерді. Кейбір адамдар қалаға көшіп барып тұрғын үй таба алмайды, сондада тәуекелге бел буып заманауи үйде тұрғысы келеді, бұны ойлаудың өзі тіпті артық.

•  

•  

ШЕШУ ЖОЛДАРЫ

1-сурет

ШЕШУ ЖОЛДАРЫ

• Дүние жүзіндегі елдердің урбанизация процесінің әсерінен қаладағы адамдар саны көбейіп климат өзгерісі орын алып экологиясы ластана бастаған, сондағы Проблеманы шешу жолдары:

1. -Сурет- қаланы гүлдендіру өсімдіктер арқылы экалогияның жағдайын жақсарту

• Бірінші Испанияда әрбір қалада мұздатқыштар орналастырылған ол температураның 15 градусға төмендетті.

• Екіші Америкада әртүрлі өсімдіктің көмегімен температураны 10 градусқа төмендеткен. Олар үйдің төбесіне 20 000 түрлі өсімдік өсірген, тіпті әрбір жерге 1- суреттегідей.

• Үшінші Парижде әр жолға су шашқышты орналастырылған ол ауаны ылғалды әрі таза болуына көмектеседі.

• Осылардың барлығы экологияны жақсартуғада көмектеседі.

Қорытынды

• Осы зерттеу жұмысын зерттеу барысында көптеген нерселерге көз жеткіздім. Урбанизация процесі жаһандық проблема, сондада оның экономикаға алып келер жақсы жақтары бар. Бірақ адам саны көбейсе экология нашарлайды, оған қаражат кетеді. Және де зерттеу жұмысын зерттеу барысында жақсы яғни оң көзқарасты дәлелдеу қиын болды. Шын мәніне келгенде урбанизация процесінің теріс әсері көп. Оның экологияға, адамдардың жұмысына, тұрғын үйлерге, климаттың өзгеруіне, салт- дәстүрдің ұмытылуына алып келер кері әсерлерін барлығын қоссақ бұдан елдің экономикасы төмендейді, әлсірейді. Урбанизация процесінен кері нәтижелері көп. Егер бұның алдын алмасақ ірі мегаполюстердің барлығы құрып күйреуі мүмкін. Барлық жерде барлық кезде балансты ұстау керек. Ол үшін ауылдыда дамыту керек, яғни ауылда эко- жүйені дамыту керек, зәулім үйлерді салынуы керек. Және де экологияға зиян келмейтін жұмыс, кәсіпорындарды салу керек. Ауылды да көркейту керек. Енді зерттеу сұрағына жауап берер болсақ. Урбанизация процесінің негізгі түсінігі ол қазіргі таңдағы адамдардың ауылдан қалаға көшіп келіп адам санын арттыртып, сол қалаға кері немесе оң әсерін береді. Ал енді осы урбанизация процесінің дүние жүзіндегі елдер мен қалаларға беретін әсеріне келер болсақ. Бұл процестің жүруін 100 пайыз деп алып оның 75 пайызы кері немесе теріс әсер береді, ал қалған 25 пайызы жақсы немесе оң әсерін береді. Яғни жақсы әсерінен қарағанда жаман әсері басымрақ. Бұл әрине менің ойым. Мен осы дәлелдерді зерттеу барысында көптеген ақпараттарды кездестірдім, бірақ мен сенімді ме әлде сенімсіз емеспе анықтап равен жасап әрқайсысын синтезден өткіздім. Кейбір жерлерде логикалық қателіктерде кездесті. Урбанизация процесі адам өмірі жақсы жаққада жаман жаққада өзгерте алады тек ол адамдардың өз қолында. Барлық жаман әсерлерді жою үшін көптеген тер төгу керек көптеген жұмыстар жасалуы керек, бұларға кең ауқымды уақыт керек. Сол уақытты қазірден бастап жоғалтпау керек. Осы кезге дейін бұл урбанизация процесіне көңіл бөлінбей келді, сондықтанда біз апат болмай тұрғанда бұл істі қолға алуымыз керек. Әртүрлі жобаларды дайындап немесе іріктеу арқылы ауылдыда қаланыда дамытуымыз керек деп ойлаймын. Барлық дүние жүзіндегі әлемдермен бірігіп бұл проблеманы шешу керек.

•  •  

•  

•  

•  

•  

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

• І. EBSCO сайтынан пайдаланылғандар:

• 1. «Watering our cities: The capacity for Water Sensitive Urban Design to support urban cooling and improve human thermal comfort in the Australian context». 2012 жыл. Andrew M. Coutts, Centre for Water Sensitive Cities and School of Geography and Environmental Science, Monash University, Clayton, Australia. Email: Andrew.Coutts@monash.edu

• 2. «Оценка влияния урбанизации на экономический рост» Е.А. Коломак 2011 год.

• 3. «Coping Strategies among Urban Poor: Evidence from Nairobi, Kenya.» January 2014 Djesika D. Amendah, Steven Buigut, Shukri Mohamed

• 4. «Urban Scaling and the Production Function for Cities» Jose´ Lobo, Luı´s M. A. Bettencourt, Deborah Strumsky, Geoffrey B. West. March 2013

• 5. «Urban agriculture in the developing world: a review.» Kahane, Remi

• Nono-Womdim, Remi Gianquinto, Giorgio.

• ІІ. СТС каналы «Информация» бағдарламасы, деректі фильм:

• 1. http://www.youtube.com/watch?v=8etPkxkDrrk

• 2. http://www.youtube.com/watch?v=VndVb0eT_DI

• ІІІ. Бірінші деңгейлі дереккөздер:

1. Статистикалар сайты http://hdr.undp.org/ немесе зерттеушілік сайты

2. Рейтинг сайты http://gtmarket.ru/ratings/urbanization-index/info

3. Дәлелдер сайты http://www.procon.org/search.php?cx=017402664799758818261%3Ah8o1ba2z2o4&cof=FORID%3A11&ie=UTF-8&q=urban&sa=Search

4. http://www.un.org/ru/youthink/urbanization.shtml.

• ІV. Екінші деңгейлі дереккөздер:

1. http://russian.people.com.cn/31516/7086453.html

2. http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc_geo/298/%D0%A3%D0%A0%D0%91%D0%90%D0%9D%D0%98%D0%97%D0%90%D0%A6%D0%98%D0%AF

3. http://voluntary.ru/dictionary/949/word/urbanizacija

4. http://slovari.yandex.ru/~%D0%BA%D0%BD%D0%B8%D0%B3%D0%B8/%D0%91%D0%A1%D0%AD/%D0%A3%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F/

5. http://mirknig.com/knigi/guman_nauki/1181655182-urbanizaciya-i-rasselenie.html

6. http://be5.biz/ekonomika/etea/18.htm

7. http://polpred.com/?ns=1&cnt=142&sector=7

•