มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การวจยเรอง “การสรางสรรคนาฏศลปไทยอนรกษ : ฉยฉายธนบร” ครงน ผวจยไดศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของ ดงน

2.1 บรบทของมหาวทยาลยราชภฏธนบร 2.1.1 ประวตความเปนมาของ “ราชภฏ” 2.1.2 ประวตความเปนมาของมหาวทยาลยราชภฏธนบร 2.1.3 ตราประจ ามหาวทยาลย 2.1.4 สประจ ามหาวทยาลย 2.1.5 ตนไมประจ ามหาวทยาลย 2.1.6 คตพจน 2.1.7 ปรชญา 2.1.8 วสยทศน 2.1.9 พนธกจ 2.1.10 อตลกษณ

2.2 ความรเกยวกบการร าฉยฉาย 2.2.1 ความหมายและความส าคญของการแสดง “ฉยฉาย” 2.2.2 ประวตความเปนมาของการร าฉยฉาย 2.2.3 จดมงหมายของการร าฉยฉาย 2.2.4 ประเภทของการร าฉยฉาย 2.2.5 รปแบบของการร าฉยฉาย 2.2.6 องคประกอบของการร าฉยฉาย

2.3 หลกการสรางงานนาฏศลปไทย 2.4 การแสดงฉยฉายสถาบนตาง ๆ 2.5 งานวจยทเกยวของ

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

6

2.1 บรบทของมหาวทยาลยราชภฏธนบร ขอมลเบอตนเกยวกบมหาวทยาลยราชภฎธนบร เปนขอมลพนฐานทน าไปสการเรยบเรยงขอมลและองคประกอบการแสดงส าหรบการสรางสรรคนาฏศลปไทยอนรกษ: ฉยฉายธนบร ทงการประพนธบทเพลง การออกแบบดนตร การออกแบบกระบวนทาร า การออกแบบเครองแตงกาย ๆและการใชพนทของการแสดงทประดษฐขนใหมเพอแสดงอตลกษณของมหาวทยาลยราชภฎธนบร โดยผวจยขอน าเสนอบรบททเกยวกบมหาวทยาลยราชภฎธนบร ดงน

2.1.1 ประวตความเปนมาของ “ราชภฏ” มหาวทยาลยราชภฏมทมาจาก “โรงเรยนฝกหดอาจารย” โดยโรงเรยนฝกหดอาจารย

แหงแรกเปดสอนเมอวนท 12 ตลาคม พ.ศ. 2435 ซงตงขนบรเวณโรงเลยงเดก ต าบลสวนมะล ถนนบ ารงเมอง จงหวดพระนคร (ปจจบน คอ มหาวทยาลยราชภฏพระนคร) หลงจากนน จงไดขยายไปตงอยทกภมภาคของประเทศ โรงเรยนฝกหดอาจารยไดเปลยนชอเปนเปน “วทยาลยคร” ในเวลาตอมา และในวนท 14 กมภาพนธ พ.ศ. 2535 ไดรบพระราชทานชอเปน “สถาบนราชภฏ” และเมอป พ.ศ. 2538 ไดมพระราชบญญตสถาบนราชภฏ ยกฐานะวทยาลยคร ใหเปน “สถาบนราชภฏ” อยางเปนทางการ โดยใหสถาบนราชภฏเปนสถาบนอดมศกษาเพอการพฒนาทองถน มวตถประสงคใหการศกษาวชาการและวชาชพชนสง ท าการวจยใหบรการทางวชาการแกสงคม ปรบปรง ถายทอดและพฒนาเทคโนโลย ท านบ ารงศลปวฒนธรรม ผลตครและสงเสรมวทยฐานะคร จากนนไดมการพระราชทานชอเปน “มหาวทยาลยราชภฏ” เมอป พ.ศ. 2545 และในป พ.ศ. 2547 สถาบนราชภฏ ไดเปลยนชอเปน “มหาวทยาลยราชภฏ” อยางเปนทางการ ตามพระราชบญญตมหาวทยาลย ราชภฏดงเชนปจจบน

ทกวนท 14 กมภาพนธ ของทกปเปน “วนราชภฏ” สบเนองจาก วนท 14 กมภาพนธ 2535 พระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดชฯ ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ พระราชทานนาม สถาบนราชภฏ แกวทยาลยครทวประเทศ และไดมพระมหากรณาธคณโปรดเกลาโปรดกระหมอมพระราชทานพระบรมราชานญาต ใหอญเชญตราพระราชลญจกรสวนพระองค เปนตราประจ ามหาวทยาลยราชภฏ นบเปนพระมหากรณาธคณลนเกลาลนกระหมอมหาทสดมได เปนสงทน าความภาคภมใจสงสดมาสชาวมหาวทยาลยราชภฏทวประเทศ ซงชาวมหาวทยาลยราชภฏในฐานะสถาบนอดมศกษาเพอการพฒนาทองถน สมควรจะเทดพระมหากรณาธคณนไวเหนอเกลาและจงรกภกดดวยการตงปณธานทจะประพฤต และปฏบตหนาทเจรญรอยตามเบองพระยคลบาท ในการ

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

7

พฒนาประเทศและบ าบดทกข บ ารงสขแกพนอง ประชาชนชาวไทย ดงนนวนท 14 กมภาพนธ ถอวาเปนวนราชภฏ และถอเปนการสถาปนามหาวทยาลยราชภฏดวยเชนกน

พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช มหตลาธเบศร รามาธบด จกร นฤบ

ดนทร สยามมนทราธราช บรมนาถบพตร ทรงพระกรณาโปรดเกลาโปรดกระหมอม พระราชทานนาม “ราชภฏ” และตราประจ ามหาวทยาลย นบเปนพระมหากรณาธคณและเกยรตยศสงสดแกชาวมหาวทยาลยราชภฏทวประเทศ โดยค าวา “ราชภฏ” ใหความหมายทมใจความวา “คนของพระราชา…ขาของแผนดน” ซงมความหมายอยางลกซง เปรยบเสมอนสงเตอนใจของชาวราชภฏในการถวายงานอยางสดความสามารถในการรบใชแผนดน และตราสญลกษณประจ ามหาวทยาลยราชภฏ พจารณาจากดวงตราพระราชลญจกรประจ าพระองครชกาลท 9 เพอก าหนดรปแบบสญลกษณมหาวทยาลยราชภฏ และไดรบพระราชทานมาเปนตราประจ ามหาวทยาลยราชภฏทวประเทศ (มหาวทยาลยราชภฏธนบร, 2551, หนา 1-6)

2.1.2 ประวตความเปนมาของมหาวทยาลยราชภฏธนบร มหาวทยาลยราชภฏธนบร มเกดจากการตงโรงเรยนฝกหดครสตรอาชวศกษา ในสงกด

กรมอาชวศกษา เปดท าการสอนเมอวนท 8 กรกฎาคม พ.ศ. 2491 เพอผลตครอาชวศกษาระดบประกาศนยบตรประโยคครมธยม (ป.ม.) โดยรบนกเรยนทส าเรจจากโรงเรยนอาชวศกษาชนสง เขาศกษาตอในหลกสตร 2 ป สาขาการชางสตร ในระยะแรกฝากเรยนทโรงเรยนชางสตรพระนคร(มหาวทยาลยราชภฏธนบร, 2561, ออนไลน) ตารางท 2.1 ตารางประวตความเปนมาของมหาวทยาลยราฏภธนบร ป พ.ศ. ประวต 2495 กรมอาชวศกษา ไดจดซอทดน และสงปลกสรางของเจาพระยาพลเทพฯ (เฉลม

โกมารกล ณ นคร) เสนาบดกระทรวงเกษตราธการ ณ เลขท 190 ถนนอสรภาพ ต าบลวดกลยาณ อ าเภอธนบร จงหวดธนบร เพอสรางโรงเรยนฝกหดครสตรอาชวศกษา

2498 โรงเรยนฝกหดครสตรอาชวศกษาโอนมาสงกดกรมการฝกหดคร ตามนโยบายของกระทรวงศกษาธการ แตยงคงท าหนาทผลตครอาชวศกษา

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

8

ตารางท 2.1 ตารางประวตความเปนมาของมหาวทยาลยราฏภธนบร (ตอ) 2504 เปลยนชอโรงเรยนฝกหดครสตรอาชวศกษา เปนโรงเรยนฝกหดครธนบร ม

นโยบายทจะผลตคร ระดบประกาศนยบตรวชาการศกษา (ป.กศ.) เชนเดยวกบโรงเรยนฝกหดครอนๆ

2512 เปดสอนภาคนอกเวลา ตามหลกสตรประกาศนยบตรวชาการศกษา (ป.กศ.) เปนครงแรก

2513 กรมการฝกหดครประกาศยกฐานะ โรงเรยนฝกหดครธนบร เปนวทยาลยครธนบร

2514 เปดรบนกศกษาภาคปกตและภาคนอกเวลา ระดบประกาศนยบตรวชาการศกษาชนสงเปนครงแรก

2519 ไดรบการยกฐานะใหเปนวทยาลยคร สามารถผลตครไดถงระดบปรญญาตร ตามพระราชบญญตวทยาลยคร พ.ศ. 2518

2521 เปดสอนระดบปรญญาตร สาขาวชาการศกษา หลกสตร 2 ป (ค.บ. 2 ป) วชาเอกวทยาศาสตรทวไปเปนครงแรก ทงภาคปกตและภาคนอกเวลาส าหรบภาคนอกเวลา รบครประจ าการและบคลากรทางการศกษา เขาเรยนตามโครงการอบรมครและบคลากรทางการศกษาประจ าการ (อ.ค.ป.) ซงหนวยงานตนสงกดเปนผสงเขารบการอบรม

2527 วทยาลยครธนบร รวมอยในวทยาลยครกลมทแปด ตามขอบงคบของสภาการฝกหดครวาดวยการบรหารกลมวทยาลย

2528 วทยาลยครธนบรซงอยในวทยาลยครกลมทแปดเปลยนไปอยใน “สหวทยาลยรตนโกสนทร” ตามประกาศขอบงคบของสภาการฝกหดครวาดวยกลมวทยาลย พ.ศ. 2528 ใหวทยาลยครด าเนนงานรวมกน เรยกวา “สหวทยาลย”

2535 พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ พระราชทานนาม “สถาบนราชภฏ” แทนวทยาลยคร เมอวนท 14 กมภาพนธ พ.ศ. 2535

2547 พระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดชมหาราช ทรงลงพระปรมาภไธย ในพระราชบญญตมหาวทยาลยราชภฏ พ.ศ. 2547 เปนผลท าใหสถาบนราชภฏทกแหงเปลยนสถานภาพเปนสถาบนอดมศกษาทเปนนตบคคล สถาบนราชภฏธนบร จงเปนมหาวทยาลยราชภฏธนบร ตามพระราชบญญตน โดยมผลบงคบใชเมอวนท 15 มถนายน 2547

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

9

ตารางท 2.1 ตารางประวตความเปนมาของมหาวทยาลยราฏภธนบร (ตอ) 2548 ไดขยายการเปดสอนระดบปรญญาตรและระดบบณฑตศกษาไปทมหาวทยาลย

ราชภฏธนบร สมทรปราการ ซ ง ตงอย ทต าบลบางปลา อ าเภอบางพ ล จงหวดสมทรปราการ

2549 มหาวทยาลยราชภฏธนบร พฒนาหลกสตรระดบปรญญาตร และปรญญาโทขนเองหลายหลกสตรและท าการปรบปรงหลกสตรสภาสถาบนราชภฏเดมใหเปนหลกสตรมหาวทยาลยราชภฏธนบร พ.ศ. 2549 เพอใหสอดคลองกบเกณฑมาตรฐานหลกสตรระดบอดมศกษาของส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา พ.ศ. 2548 และใชเปดสอนตงแตปการศกษา 2549 เปนตนไป

2553 มหาวทยาลยราชภฏธนบร ไดลงนามความรวมมอกบมหาวทยาลย Yulin Normal University, Guangxi Normal University และ Guangxi University สาธารณ ร ฐประชาชนจน

2554 มหาวทยาลยราชภฏธนบร ไดลงนามความรวมมอกบมหาวทยาลย Yunnan College of Business Management สาธารณ ร ฐป ระชาชน จน และ Thurgau University of Teacher Education สมาพนธรฐสวส

2555 มหาวทยาลยราชภฏธนบร ไดลงนามความรวมมอกบมหาวทยาลย Kunming University สาธารณ รฐประชาชน จน และ National Kaohsiung University of Hospitality and Tourism ไตหวน

2557 มหาวทยาลยราชภฏธนบร ไดลงนามความรวมมอกบมหาวทยาลย University of Miyazaki ประเทศญปน

มหาวทยาลยราชภฏธนบรเปนสถาบนอดมศกษามภาระหนาทหลกในการจด

การศกษาระดบอดมศกษาทเนนคณภาพ เพอพฒนาทรพยากรมนษยใหมความงอกงามทางปญญา แสวงหาความรอยางตอเนองเปนบณฑตคณภาพ เปนนกวชาชพทด พฒนาและสรางเสรมการวจยใหเปนเครองมอส าคญในการเรยนร สรางองคความร และพฒนางาน ในหนาทท านบ ารงศลปวฒนธรรมและใหบรการทางวชาการเพอการเรยนรในกลมมหาวทยาลยทเนนการผลตบณฑตระดบปรญญาตร (มหาวทยาลยราชภฏธนบร, 2561, ออนไลน)

ในปจจบนมหาวทยาลยราชภฏธนบร กรงเทพมหานคร ตงอยบนเลขท 172 ถนน

อสรภาพ แขวงวดกลยาณ เขตธนบร กรงเทพฯ 10600

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

10

2.1.3 ตราสญลกษณประจ ามหาวทยาลย

ภาพท 2.1 ตราสญลกษณประจ ามหาวทยาลยราชภฏธนบร

ทมา: https://www.dru.ac.th/index.php?menu=detail&action=banners

สน าเงน แทนคา สถาบนพระมหากษตรยผใหก าเนด และพระราชทาน “สถาบนราชภฏ” สเขยว แทนคา แหลงทตงของสถาบนฯ 41 แหงในแหลงธรรมชาตและสงแวดลอมท

สวยงาม สทอง แทนคา ความเจรญรงเรองทางภมปญญา สสม แทนคา ความรงเรองทางศลปวฒนธรรมทองถน ทกาวไกลใน 40 สถาบน สขาว แทนคา ความคดอนบรสทธของนกปราชญแหงพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหา

ภมพลอดลยเดช

2.1.4 สประจ ามหาวทยาลย

ภาพท 2.2 สประจ ามหาวทยาลยราชภฏธนบร

ทมา: https://www.dru.ac.th/index.php?menu=detail&action=banners สประจ ามหาวทยาลยราชภฏธนบรม 2 ส ไดแก สเหลองและสขาว

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

11

2.1.5 ตนไมประจ ามหาวทยาลย ตนไมประจ ามหาวทยาลยราชภฏธนบร ไดแก พกล – ตนจน

ภาพท 2.3 ดอกพกล

ทมา: https://www.dru.ac.th/index.php?menu=detail&action=banners

ภาพท 2.4 ลกจน

ทมา: https://www.dru.ac.th/index.php?menu=detail&action=banners

2.1.6 คตพจน (Motto) “คตพจน” จากพจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน ฉบบ พ.ศ. 2554 ใหความหมาย

ไววา “ถอยค าทเปนแบบอยาง” ซงมหาวทยาลยราชภฎธนบรมคตพจน ดงน

“สกขมยปญญา ปญญาเกดจากการเรยนร” (มหาวทยาลยราชภฏธนบร, 2561, ออนไลน)

2.1.7 ปรชญา (Philosophy)

“ปรชญา” จากพจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน ฉบบ พ.ศ. 2554 ใหความหมายไววา “วชาวาดวยหลกแหงความรและความจรง” ซงมหาวทยาลยราชภฎธนบรมปรชญาไวดงน คอ “มหาวทยาลยแหงการเรยนรคคณธรรม บรณาการภมปญญาทองถนกบภมปญญาสากล สรางองค

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

12

ความรเพอพฒนาทองถนใหยงยน และสรางสงคมคณภาพ” (มหาวทยาลยราชภฏธนบร , 2561, ออนไลน)

2.1.8 วสยทศน (Vision)

“วสยทศน” จากพจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน ฉบบ พ.ศ. 2554 ใหความหมายไววา “การมองการณไกล” ซงมหาวทยาลยราชภฎธนบรมวสยทศน ดงน

“มหาวทยาลยราชภฏธนบรเปนสถาบนอดมศกษาทไดมาตรฐานสากล บรการวชาการแกสงคม ธ ารงศลปวฒนธรรมเชอมโยงการวจยสการพฒนาทองถน” (มหาวทยาลยราชภฏธนบร , 2561, ออนไลน)

2.1.9 พนธกจ (Mission)

มหาวทยาลยราชภฏธนบรมงมน

- จดการศกษาเพอพฒนาคนใหมความงอกงามทางปญญา แสวงหาความรอยางตอเนอง มคณธรรม จรยธรรม และเปนนกวชาชพทด

- พฒนาและสรางเสรมการวจยใหเปนเครองมอส าคญในการเรยนร การสรางองคความรและการพฒนาองคกร

- เปนแหลงเรยนรและบรการวชาการททนสมย เพอการพฒนาสงคมอยางยงยน

- เปนแหลงศกษารวบรวม สบสาน และสรางสรรคศลปวฒนธรรม บรณาการภมปญญาทองถนกบภมปญญาสากล (มหาวทยาลยราชภฏธนบร, 2561, ออนไลน)

2.1.10 อตลกษณ

ศภกร ศรสงคราม (2552, หนา 12) ใหความหมายของค าวา “อตลกษณ” คอการสรางความหมายเชงวฒนธรรมใหตวตนของปจเจกหรอกลมชน เพอตระหนกในคณคาของชวตตนตามความหมายทตนเองไดนยามไวใหแกตวเอง ซงมหาวทยาลยราชภฎธนบรมอตลกษณทงของมหาวทยาลยและนกศกษา ดงน

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

13

อตลกษณของมหาวทยาลย “กาวทนโลกบนพนฐานภมปญญาไทย” (มหาวทยาลยราชภฏธนบร, 2561,

ออนไลน)

อตลกษณของนกศกษา 1) มคณธรรม จรยธรรม และทกษะชวต 2) มทกษะวชาชพ ทกษะคอมพวเตอรและภาษาองกฤษ (มหาวทยาลยราช

ภฏธนบร, 2561, ออนไลน)

2.2 ความรเกยวกบการร าฉยฉาย

2.2.1 ความหมายและความส าคญของการแสดง “ฉยฉาย” การร าฉยฉาย มกจะน าเนอความเหตการณบางตอนจากวรรณคดมาประพนธค ารอง

ขนใหม แลวบรรจทาร าลงไปเพอแสดงถงกรยาอาการ หรอสงทตวละครนน ๆ สอความหมาย และเหตการณทเกดขน ศลปะการร าฉยฉายจะมงเนนใหเหนถงความงามของ ทาร า การแตงกาย ค ารองและดนตร ตลอดจนการแสดงความรสก สหนา ทาทางการเคลอนไหวทกสวนของตวละคร โดยมผใหความหมายไวดงน

วมลศร อปรมย (2553, หนา 61) อธบายวา “ฉยฉาย” คอ ประเภทการแสดง

นาฏศลปไทยอยางหนงทมลลาเยองกราย มกใชในการรายร า แสดงถงอปนสยของตวละคร โดยเนนลกษณะบคลกภาพเฉพาะอยางและบทขบรอง ในการแสดงประเภทฉยฉาย จะพรรณนาถงหนาตา ทาทาง และการแตงองคทรงเครองทประณตงดงาม

สมตร เทพวงษ (2534, หนา 2) ไดอธบายวา “ฉยฉาย” หมายถงการรายร า เมอตว

ละครเกดความภาคภมใจทสามารถแปลงกายหรอแตงตวไดสวยสดงดงาม

เครอวลย เรองศร (2542, หนา 22) ไดนยามวา “ฉยฉาย” คอ การแสดงทใชภาษาทา และลลาทาทางนาฏศลปประกอบเขากบการรายร า ทแสดงออกดวยฝมอ และอวดโฉมอนงดงามของตวละครทรายร าดวยความภาคภมใจทสามารถแปลงกาย หรอแตงกายไดสวยงามละเมยดละไม มทวงทจรตกรยากรดกรายในลกษณะตาง ๆ เชน เดนลอยชาย เจชกรมกรมตามบทขบรอง โดยมปในเปาเลยนเสยงขบรอง การร าฉยฉายมไดทงในการแสดงโขนและละคร ทงยงใชประกอบการแสดง

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

14

บทบาทของตวละครไดทกประเภท คอ พระ นาง ยกษ ลง พราหมณ เชน ฉยฉายพราหมณ ฉยฉายเบญจกาย ฉยฉายศรปนขา ฉยฉายมานพ ฉยฉายทศกณฐ และฉยฉายฮเนา เปนตน

โมฬ ศรแสนยงค (2554, หนา 56) ไดใหความหมายวา “การร าฉยฉาย” หมายถง การ

ร าประเภทร าเดยวชนดหนง ทตดตอนเหตการณจากวรรณคด ตอนทตวละครแปลงกายหรอแตงตวไดสวยงาม การรายร าจะมงเนนทฝมอ ลลากรดกรายทสวยงาม ซงแสดงถงการชมโฉมของตวเองตลอดทงสหนาทาทาง ทผแสดงตบทตามค ารอง และมเสยงปในเปาเลยนเสยงขบรอง การร าฉยฉายมทงในการแสดงโขนละคร และอน ๆ ทชมถงการแตงกายหรอกรยาทสวยงาม ใชร าประกอบบทบาทของตวละครได ทงตวพระ นาง ยกษ ลง และตวอน ๆ เปนตน

จากทกลาวมาขางตน สรปไดวา “การร าฉยฉาย” หมายถง การรายร าในการอวดฝมอ

ของตวละครในวรรณกรรม วรรณคด เรองราวประวตศาสตร หรอประวตของสถาบนตาง ๆ เชน การแตงกายใหสวยงาม การเดนทาง การแปลงกายเปน ตวละครอน ๆ รวมถงคณงามความด ประวตศาสตรไทย ประวตสถาบนอมศกษา และประกอบกรยาตาง ๆ ในการแสดงในโขน ละครใน ละครนอก ละครเสภา ละครดกด าบรรพ โดยใชทวงทา ลลาในการร าเพออวดโฉมของตวละครทไดรบบทบาทนน ๆ ไมวาจะเปนตวพระ ตวนาง ตวยกษ ตวลง ทงร าในลกษณะร าเดยว ร าค ร าหมในรปแบบของฉยฉาย

2.2.2 ประวตความเปนมาของการร าฉยฉาย ประวตความเปนมาของการร าฉยฉายนนเปนการแสดงทมมาตงแตสมยโบราณ ซงม

นกวชาการ ผเชยวชาญ ผทรงคณวฒไดกลาวถงประวตความเปนมาของการร าฉยฉายตงแตอดตจนถงปจจบนน ดงน

ปญญา นตยสวรรณ (2542, หนา 5587-5589) กลาวไวในสารานกรมวฒนธรรมไทย

วา การร าฉยฉาย เปนการร าอยในการแสดงโขนและละครในตอนทตวละครในเรองแปลงกายหรอแตงตวไดสวยงาม ในสมยโบราณการร าฉยฉายยงไมมบทรอง ตวละครรายร าไปตามท านองเพลงฉยฉาย ดงหลกฐานทพบในบทละครเรอง รามเกยรต พระราชนพนธในรชกาลท 1 เมอด าเนนเรองถงตอนทตวละครแปลงกายจะมหนาพาทยฉยฉายก าหนดไวใหร าโดยไมมบทรอง

เพลงฉยฉายเปนเพลงไทยอตราจงหวะ 2 ชน มมาตงแตสมยกรงศรอยธยา ใชบรรเลง

ใหตวละครร าในตอนแปลงกายหรอแตงตวไดสวยงาม ตอมามผแตงบทรอง ส าหรบรองเพลงฉยฉายซง

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

15

ยงไมมเพลงแมศรตอทาย สมเดจเจาฟาพระบรมวงศเธอ เจาฟากรมพระยานรศรานวตวงศ ทรงอธบายวา การรองเพลงฉยฉาย คอ รองเพลงชา สวนรองแมศร คอ เพลงเรว แทนปพาทย จากหลกฐานพบวามบทรองฉยฉายในการแสดงโขนอย 3 บท คอ ฉยฉายทศกณฐลงสวน ฉยฉายหนมานแปลงเปนทศกณฐ และฉยฉายหนมานแปลงเปนมานพ จะมเฉพาะบทรองฉยฉาย อาจารย ดร. มนตร ตราโมท (ศลปนแหงชาต) เปนผแตงบทรองเพลงแมศรเพมจนสมบรณ และใชขบรองประกอบ การแสดงโขนสบมาจนถงปจจบนน

การแตงเพลงแมศรประกอบตอนทายเพลงฉยฉายนน เขาใจวาเกดขนในสมยรชกาลท

5 โดยสมเดจเจาฟาพระบรมวงศเธอ เจาฟากรมพระยานรศรานวตวงศไดแตงบทรองบทรองขนเปนคนแรก แลวจะตอดวยการร าหนาพาทยเพลงเรว และจบดวยเพลงลา แลวจงมผน ามาใชเปนหลกในการแตงเพลงประกอบฉยฉายชนดตาง ๆ ขนอกมากมาย ซงถอวาเปนพฒนาการร าฉยฉายอกขนหนง

โมฬ ศรแสนยงศ (2554, หนา 56-57) เพลงฉยฉายนนมมาตงแตสมยกรงศรอยธยา

เดมเปนเพลงหนาพาทย อตราจงหวะ 2 ชน ใชประกอบการร าตอนทตวละครแปลงกายหรอแตงตวไดสวยงาม ผแตงค ารองประกอบเปนคนแรกคอ สมเดจเจาฟาพระบรมวงศเธอ เจาฟากรมพระยานรศรานวตวงศ และอาจารย ดร. มนตร ตราโมท เปนผสบทอดมาในภายหลง

สมตร เทพวงษ (2547, หนา 2-3) การเลนฉยฉายในสมยกอนนยมเลนกนเมอขบเสภา

เสรจแลว สวนการเลนขบเสภานนเปนการรองล าน า เดมขบเสภาเรองขนชางขนแผนเมอเลกเลนขบเสภาแลวจงเลนฉยฉาย การเลนฉยฉายนนจะนยมเลนอย 2 อยาง คอ เลนในพระนคร เรยกวา “ฉยฉายบรรดาศกด” และเลนทว ๆ ไป โดยฉยฉายบรรดาศกดนนจะเรมดวยการขบเสภากอน ใชพณพาทยเปนเครองรบแลวกร าฟอน เรยกวา “ฟอนฉยฉาย” ตามจงหวะดนตรหรอกรบ มเนอเพลงโดยเฉพาะ สวนฉยฉายทเลนอยทว ๆ ไปนน คอการเลนตามประเพณพนเมองมาแตกอน ทงสองฝายรายร าไปโดยมลกครองใหจงหวะ ผร าเพยงแตร าทาทางตามท านองงและเนอเพลงใหถกตองกบการรอง ผร าไมตองรอง แตตองมทาทางกรดกรายท าชมอยชมายตามท านอง

ตอมาการเลนฉยฉายไดมการเปลยนแปลงไป โดยมการน าบทรองฉยฉายมาประพนธ

ขนใหม เพอใชประกอบการแสดงโขน ละคร ใชผแสดงเปนผรายร าประกอบลลาตามบทรอง มการแตงกายใหเหมาะสมกบฉยฉายทร าในชดนน ๆ แตกตางไปกวาทมการเลนฉยฉายในสมยโบราณโดยสนเชง

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

16

จากขอมลขางตนสรปไดวา เพลงฉยฉายเปนเพลงหนาพาทยอตราจงหวะ 2 ชน มมาตงแตสมยกรงศรอยธยา ซงใชบรรเลงใหตวละครร าในตอนทแปลงกาย หรอแตงตวใหอยางสวยงาม ตอมากรมพระยานรศรานวตวงศไดแตงค ารองประกอบเปนคนแรก และตอมาเปนอาจารยมนตร ตราโมทย เปนผสานตอจากกรมพระยานรศรานวตวงศ แตในสมยโบราณนนนยมเลนเมอขบเสภาเสรจ ซงจะนยมเลนอย 2 รปแบบคอ เลนในพระนครซงจะเลนในเขตพระนคร และเลนแบบทว ๆ ไป ซงจะเลนนอกเขตพระนคร

2.2.3 จดมงหมายของการร าฉยฉาย จดมงหมายของการร าฉยฉาย มนกวชาการไดใหขอมลเกยวกบจดมงหมายในการร า

ฉยฉายไว ดงน

เครอวลย เรองศร (2542, หนา 24 - 25) การร าฉยฉายนนมหลายประเภท ซงแตละประเภทนนลวนมจดมงหมายในการร าทแตกตางกนออกไป ซงมจดมงหมาย ดงน

1) เพอแสดงความสามารถในการใชศลปะการรายร าชนสงของผแสดง 2) เพอพรรณนาถงความงดงามของตวละครทแปลงกายไดสวยงามตามจนตนาการและ

ตามแบบแผนของตวละคร เชน นางเบญกายแปลงกายเปนนางสดา เปนตน 3) เพอพรรณนาความงดงามของตวละครทแตงกายไดสวยงามตามแบบแผนของตว

ละครในการแสดงโขนและละคร เชน ทศกณฐแตงกายจะไปหานางสดา 4) เพอแสดงถงความสามารถของผขบรองเพลงฉยฉายในการสอดแทรกอารมณและ

ความรสกตามบทกลอนทเรยกวา “กลอนฉยฉาย” 5) เพอแสดงความสามารถของนกดนตรผเปาปในการเลยนเสยงของผขบรอง 6) เพอด ารงไวซงศลปะของชาต 7) เพออนรกษแบบแผนการร าฉยฉายไวมใหเสอมสญไป

สมตร เทพวงษ (2547, หนา 3) กลาววาในการร าฉยฉายนจะมจดมงหมายทมงเนน

ดวยสาเหตแตกตางกน ดงน 1) ใชส าหรบตอนทตวละครตองการแสดงอารมณภาคภมใจในเมอเหนวาตนเองแตง

กายไดอยางงดงาม ในการแสดงโขนละคร 2) ใชร าส าหรบตอนทตวละครตองการแสดงอารมณภาคภมใจในเมอเหนวาตนเอง

แปลงกายไดอยางสวยงาม ในการแสดงโขนละคร 3) ใชร าส าหรบงานเฉพาะกจ งานมงคล หรองานโดยทวไป

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

17

จากขอมลขางตนสามารถสรปไดวา จดมงหมายของการร าฉยฉายนนมไวเพอสรรเสรญ ยกยอง ชนชม แตงกาย แปลงกายของตวละคร หรอบคคลส าคญในประวตศาสตรหรอผทมคณงามความดในยคสมยตาง ๆ ผานลลาทาร าจากแมทาทางดานนาฏศลปไทย

2.2.4 ประเภทของการร าฉยฉาย ประเภทของการร าฉยฉายจะแบงออกตามลกษณะของตวละคร จดมงหมาย และ

รปแบบของการร า ซงไดมนกวชาการไดใหขอมลเกยวการแยกประเภทของการร าฉายไวดงน

ชลธชา บรรเทาทก (2550, หนา 4) ไดแบงการร าฉยฉายออกเปน 3 ประเภท ดงน 1) การร าฉยฉายแบบเดยว หมายถง การร าฉยฉายของตวละครตวเดยว นบเปนการร า

เดยวพบวา ตวละครหลกทกประเภทในนาฏศลปไทยไดแก พระ นาง ยกษ ลง มการร าฉยฉายทงสน และการร าฉยฉายแบบเดยวนจะเปนการร าฉยฉายทพบมากทสดในการแสดงนาฏศลปไทย ไดแก ฉยฉายพราหมณ ฉยฉายเบญกาย ฉยฉายศรปนขา ฉยฉายไกรทอง ฉยฉายเพลงป หรอฉยฉายพระอภยมณ ฉยฉายทศกณฐ ฉยฉายหนมาน ฉยฉายยอพระกลนฯ เปนตน

การร าฉยฉายในบทตวพระ เชน การร าฉยฉายไกรทอง เปนการร าของพระเอกของ

เรอง คอ ไกรทอง เมอแตงกายเสรจเรยบรอยเพอจะไปตอสกบพญาชาละวนจะร าฉยฉายโดยถออาวธร าแสดงททาและลกษณะของตวละครทคลองแคลวและมความเจาชอยในทาร า ใบหนาและแววตา

การร าฉยฉายในบทตวนาง เชน การร าฉยฉายเบญกาย เปนการร าในบทบาทของตว

เอก ของตอนนางลอย ในการแสดงโขนเรองรามเกยรต เมอนางเบญกายไดรบค า สงจากทศกณฐใหปลอมตวเปนสดาตายลอยน ามายงพลบพลาพระรามเพอใหพระรามเขาใจผดและยกทพกลบไปนางเบญกายจงไปแอบดนางสดาและแปลงกายใหเหมอน เมอแปลงกายเสรจเรยบรอยนางเบญกายจะร าฉยฉายในรางของนางสดา

การร าฉยฉายในบทตวยกษ เชน การร าฉยฉายทศกณฐ เปนการร าของตวเอกของเรอง

รามเกยรต ตอนทศกณฐชมสวน เมอทศกณฐลกนางสดามาไวในสวนกรงลงกาแลวทศกณฐไดแตงกายใหสวยงาม เพอไปพบนางสดาทสวน เมอแตงกายเสรจเรยบรอยทศกณฐจะร าฉยฉายเพออวด ความงามของการแตงกายและลลาเจาชของตวละคร

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

18

การร าฉยฉายในบทตวลง เชน การร าฉยฉายหนมานชมสวน การร าชดนเปนงานสรางสรรค ของสมชาย ฟอนร าด ครช านาญการพเศษ วทยาลยนาฏศลปลพบรโดยพฒนาขนจากนาฏยศพททใช ในการเรยนการสอนโขน (ลง) และนาฏยศพททใชในการแสดง

2) การร าฉยฉายแบบค หมายถง การร าฉยฉายดวยผแสดง 2 คน พบวาการร าฉยฉาย

แบบคน มการจดแสดงนอยชด ไดแก ร าฉยฉายกงไมเงนทองในบทบาทของตวนางเปนการร าทมจดมงหมายเพอการเบกโรงละครใน และการร าฉยฉายนาฏศลป ซงเปนการร าฉยฉายในบทของตวนางเชนเดยวกน ร าฉยฉายกงไมเงนทอง เปนการร าฉยฉายในบทตวนางโดยร าพรอมกน 2 คนตามบทรองวา “ฉยฉายเอย สองนางเนอเหลองยางเยองกรดกราย” มชอเรยกอกอยางหนงวา “ร ากงไมนาง” (เนองจากมการร าค ชดหนงทผแสดงตวพระถอกงไมเงนทอง แตรองดวยเพลงเชดฉงเรยกวา “ร าเบกโรงกงไมเงนทอง” หรอ “ร ากงไมพระ”) ผแสดงแตงกายยนเครองนางสวมรดเกลายอด ถอกงไมเงนดวยมอซายและกงไมทองดวยมอขวา ร าฉยฉายกงไมเงนทองนนยมร าดวยวธทเรยกวา “ฉยฉายพวง” ดงจะไดกลาวตอไปในหวขอวธการร าฉยฉาย

3) การร าฉยฉายแบบกลม หมายถง การร าฉยฉายของผแสดงจ านวน 5 คนแตงกาย

ตามประเภทของตวละคร เปนการสรางสรรคบทฉยฉายขนใหมโดยครมนตร ตราโมท มจดประสงคเพอสาธตลกษณะของตวละครแตละประเภทในนาฏศลป ไทย ไดแก พระ นาง ยกษและลง เรยกชอการร าฉยฉายแบบนวา “ร าชมนมฉยฉาย” ร าชมนมฉยฉาย มผแสดงตามประเภททระบในบทรอง 5 ประเภทคอ พระ นาง ยกษ ลงและพราหมณ แตงกายแบบยนเครองตามลกษณะของตวละครนน ๆ โดยระบใหตวละครยกษแตงแบบทศกณฐ ตวละครลงแตงแบบหนมาน สวนพระ นาง และพราหมณไมระบวาเปนตวละครตวใด ผแสดงทง 5 จะร าฉยฉายในลกษณะวธปฏบตทาร าตามประเภทของตวละครทตนไดรบ เชน ตวพระ และพราหมณแสดงทาร าในททาของตวพระ ตวนางแสดงทาร าในททาของตวนาง ตวยกษและตวลงแสดงทาทของยกษและลงตามล าดบ โดยผแสดงทง 5 จะร าพรอมกนในเนอรองเดยวกนดงจะเหนไดวา แบบการร าฉยฉายในนาฏศลป ไทยสามารถจดใหมขนไดตามความเหมาะสม โดยอาจยดเหตการณ ในวรรณคดการละครเรองตาง ๆ ทก าหนดใหตวละครมการแตงตวหรอชมความงามของตวเองกแตงบทฉยฉายเพอใหตวละครตวนนร าอวดฝมอได หรออาจเปนการสรางสรรคบทใหมเพอการพฒนาทาร าในนาฏศลปไทยหรอวตถประสงคอน ๆ ไดอยางไมจ ากด

จารวรรณ ถาวร (2557, หนา 12-13) กลาววา ร าฉยฉาย สามารถแยกประเภทตาม

ลกษณะทปรากฏในการแสดงไดดงน ประเภทท 1 ร าฉยฉายทอยในการแสดงโขน ม 5 ชด คอ

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

19

1) ร าฉยฉายเบญกายแปลง อยในการแสดงโขนเรองรามเกยรต ตอน นางลอย 2) ร าฉยฉายศรปนขา อยในการแสดงโขนเรองรามเกยรต ตอนศรปนขาหง 3) ร าฉยฉายทศกณฐลงสวน อยในการแสดงโขนเรองรามเกยรต ตอน หนมานถวาย

แหวน 4) ร าฉ ย ฉายอ นทร ชตแปลง อย ใน ก ารแสดงโขน เร อ งราม เก ยร ต ตอน

ศกพรหมมาสตร 5) ร าฉยฉายทศกณฐปลอม หรอเรยกอกอยางหนงวาฉยฉายท าลายพธหงน าทพย

อยในการแสดงโขนเรองรามเกยรต ตอน ท าลายพธหงน าทพย

ประเภทท 2 ร าฉยฉายทอยในการแสดงละคร ม 8 ชด คอ 1) ร าฉยฉายศรปนขา อย ในการแสดงละครดกด าบรรพ เรองรามเกยร ต

ตอน ศรปนขาหง 2) ร าฉยฉายเบญกายแปลง อยในการแสดงละครดกด าบรรพ เรองรามเกยรต ตอน

นางลอย 3) ร าฉยฉายยอพระกลน อยในการแสดงละครดกด าบรรพ และละครนอก

เรองมณพชย 4) ร าฉยฉายวนทอง อยในการแสดงละครนอก และละครเสภา เรองขนชาง ขนแผน

ตอนพระไวยแตกทพ 5) ร าฉยฉายนางแมว อยในการแสดงละครนอก เรองไชยเชษฐ 6) ร าฉยฉายพราหมณเลกพราหมณโต อยในการแสดงละครนอก เรองสวรรณหงส 7) ร าฉยฉายฮเนา อยในการแสดงละครนอก เรองเงาะปา 8) ร าฉยฉายไกรทอง อยในการแสดงละครนอก เรองไกรทอง

ประเภทท 3 ร าฉยฉายทเปนการแสดงเบกโรง ม 2 ชด คอ 1) ร าฉยฉายกงไมเงนทอง เปนการร าเบกโรงการแสดงละครใน 2) ร าฉยฉายพราหมณ อยในการแสดงเบกโรง เรองพระคเณศรเสยงา

ประเภทท 4 ร าฉยฉายทประดษฐขนเพอใชในการแสดงตาง ๆ ม 2 ชด คอ 1) ร าฉยฉายเพลงป ประดษฐขนเพอใชแสดงในวนสนทรภ 2) ชมนมฉยฉาย ประดษฐขนเพอตองการใหผชมเหนถงความแตกตางในกระบวนทาร าของตวพระ ตวนาง ตวยกษ และตวลง

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

20

สมตร เทพวงษ (2534, หนา 5 - 6) ไดแบงประเภทของการร าฉยฉาย ออกเปน 3 ประเภท ดงน

1) การร าฉยฉายทตดตอนมาจากการแสดงโขน ไดแก - ฉยฉายเบญกายแปลง - ฉยฉายศรปนขา

- ฉยฉายหนมานแปลง (แปลงเปนทศกณฐ) - ฉยฉายหนมานทรงเครอง - ฉยฉายมานพ (หนมานแปลงเปนเทพบตร) - ฉยฉายอนทรชตแปลง (แปลงเปนพระอนทร) - ฉยฉายสขาจาร (แปลงเปนนางสดา) - ฉยฉายทศกณฐลงสวน

2) การร าฉยฉายทตดตอนมาจากการแสดงละครเรองตาง ๆ ไดแก - ฉยฉายพราหมณในละครชดเบกโรงพระคเณศรเสยงา - ฉยฉายยอพระกลนฝนละครดกด าบรรพเรอง มณพชย - ฉยฉายวนทองในละครเสภาเรอง ขนชาง-ขนแผน - ฉยฉายนางแมวในละครนอกเรอง ไชยเชษฐ (เปนการรายร าของนางวฬารหรอนางแมว) - ฉยฉายวมาลาในละครนอกเรอง ไกรทอง - ฉยฉายพราหมณ (เลก-พราหมณโต) ในละครนอกเรอง สวรรณหงส - ฉยฉายมณรตนาในละครนอกเรอง แกวหนามา - ฉยฉายมานพ (พญาครฑแปลง) ในละครเรอง กาก - ฉยฉายฮเนาในละครพนทางเรอง เงาะปา 3) การร าฉยฉายทประดษฐขนใหมเพอใชประกอบการแสดงอน ๆ หรอใชแสดงในโอกาสตางๆ ไดแก - ฉยฉายกงไมเงน-ทอง - ฉยฉายแมบท - ฉยฉายเงาะ - ฉยฉายอวยพร - อวยพรชมนมฉยฉาย - ฉยฉายศรอยธยา - ฉยฉายสนนทา

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

21

- ชมนมฉยฉาย - ฉยฉายนาฏศลป - ฉยฉายละครใน - ฉยฉายเพลงป - ฉยฉายราชภฏฯ จากขอมลขางตนสามารถสรปไดวา การร าฉยฉายแบงออกเปน 3 ประเภท คอ ฉยฉายแบบร าเดยว ฉยฉายแบบร าค และฉยฉายแบบร าหม ทงนจะมทงแบบตดตอนมาจากการแสดงโขน ละคร และสรางขนมาใหมเพอใชในการแสดงตามโอกาสตาง ๆ และเปนการยกยอง สรรเสรญบคคลส าคญ และตวละครส าคญในวรรณกรรม วรรณคด และประวตศาสตร ตลอดจนแสดงถงความเปนมาและความส าคญของหนวยงาน หรอสถาบนการศกษา

2.2.5 รปแบบของการร าฉยฉาย ในการร าฉยฉายนนไดแบงออกเปน 3 รปแบบ ไดแก ฉยฉายแบบเตม ฉยฉายแบบตด

และฉนฉายแบบพวง โดยมรายละเอยดดงตอไปน 1) ฉยฉายแบบเตม หมายถง การร าฉยฉายทประกอบดวยบทรองเพลงฉยฉาย และบท

รองเพลงแมศรอยางละ 2 บท หรอมากกวานน แลวมปเลยนเสยงค ารอง ดงตวอยางตอไปน

ปพาทยท าเพลงรว รองฉยฉาย

บท 1 ฉยฉายเอย ชางงามข าชางร าโยกยาย ปรบ

สะเอวแสนออนอรชรชวงกาย วจตรยงลายทคนประดษฐ ปรบ สองเนตรคมข าแสนด ามนขลบ ชมอยเนตรจบยงสวยสดพศ ปรบ

ปพาทยรบ

บท 2 สดสวยเอย ยงพศยงเพลนเชญใหงงงวย ปรบ งามหตถงามกรชางออนระทวย ชางนาดชางนวยสวยยวนยนา ปรบ ทงหตถทงกรกฟอนถกแบบ ดยลดแยบสวยยงเทวา ปรบ

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

22

ปพาทยรบ รองแมศร

บท 1 นาชมเอยนาชมเจาพราหมณ ดทวตวงามไมทรามจนนด ปรบ

ดผดดผองเหมอนทองทาตด ยงเพงยงพศยงคดชมเอย ปรบ

ปพาทยรบ

บท 2 นารกเอยนารกดรณ เหมอนแรกจะรนจะรเดยงสา ปรบ เจายมเจาแยมแกมเหมอนมาลา จอจตตดตาเสยจรงเจาเอย ปรบ

ปพาทยรบ ปพาทยท าเพลงเรว-ลา

2) ร าฉยฉายแบบตด หมายถง ร าฉยฉายทประกอบดวยบทรองเพลงฉยฉายและบทรองเพลงแมศรอยางละ 1 บท เพอความเหมาะสมกบเวลาทใชในการแสดง ดงตวอยางตอไปน

ปพาทยท าเพลงรว รองฉยฉาย

ฉยฉายเอย ชางงามข าชางร าโยกยาย ปรบ

สะเอวแสนออนอรชรชวงกาย วจตรยงลายทคนประดษฐ ปรบ สองเนตรคมข าแสนด ามนขลบ ชมอยเนตรจบยงสวยสดพศ ปรบ

ปพาทยรบ รองแมศร

นารกเอยนารกดรณ เหมอนแรกจะรนจะรเดยงสา ปรบ

เจายมเจาแยมแกมเหมอนมาลา จอจตตดตาเสยจรงเจาเอย ปรบ

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

23

ปพาทยรบ ปพาทยท าเพลงเรว-ลา

3) ฉยฉายแบบพวง หมายถง ร าฉยฉายทประกอบดวยบทรองเพลงฉยฉาย และบทรอง

เพลงแมศร โดยไมตองมเสยงปเปาเลยนเสยงบทรอง ดงตวอยางดงน

ปพาทยท าเพลงฉยฉาย รองฉยฉาย

ฉยฉายเอย สองนางเนอเหลองยางเยองกรดกราย หมผานาปกชาย ผนผายไปเบกโรง มอถอกงไมเงนทอง เปนของสงาอาโถง ไดฤกษงามยามโมง จะชกโยงคนมาด การฟอนละครใน มใหผใดมาเลนส ลวนอรามงามตร เชดชพระเกยรตเอย

ปพาทยรบ รองแมศร

สองแมเอยแมงามหนกหนา เหมอนหนงเทพธดาลงมากรายถวายกร ร าเตนเลนดดดงแตมมาแตกอน เวนแตทายไมงอนไมเหมอนละครนอกเอย

ปพาทยรบ

สองแมเอยแมงามแมงอน มงแมนแขนออนออนแอนประหนงวาด ไหลเหลยมเสงยมองคควเปนวงผวสะอาด ดงนางในไกรลาสรอนลงมาราเอย

ปพาทยรบ 2.2.6 องคประกอบของการร าฉยฉาย

องคประกอบของการแสดง เปนสงส าคญทท าใหการแสดงมความสมบรณพรอม ซงตองอาศยองคประกอบทหลากหลายในการสนบสนนการแสดง โดยการร าฉยฉาย เปนการแสดง

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

24

ประเภทหนงทมความละเอยดออน ตองอาศยความประณตในการศกษาแตละองคประกอบใหชดเจน ผวจยจงไดแบงองคประกอบของการร าฉยฉายไดดงน

1) ทมาของเนอหา 2) เพลง ดนตร และเนอรอง 3) ผแสดง 4) การแตงกาย 5) ทาร า 6) อปกรณการแสดง 7) การใชพนทในการแสดง

1) ทมาของเนอหา

ทมาหรอเนอหาของการร าฉยฉายสวนใหญนนน าขอมลมาจากเรองเลา ประว ต วรรณกรรม วรรณคด ประวตศาสตร ศลาจารก คณความดของบคคลส าคญ หรอสถาบนตาง ๆ แลวน ามาเปนขอมลเบองตนในการแตงบทประพนธ ดนตร เครองแตงกาย เปนตน เพอพรรณนาถงบคคล หรอสถาบนตาง ๆ ดงทโมฬ ศรแสนยงค กลาวไววา จากการศกษาบทเพลงรองฉยฉายแบบดงเดม (โบราณ) นนจะพบวาหลงชอชดการร า และท านองเพลง (ฉยฉาย) จะเปนชอตวละครตาง ๆ ทน ามาจากวรรณคดไทยเสมอ แตปจจบนการร าฉยฉายไดพฒนาขนเพอใชแสดงในโอกาสอน ๆ เชน วนสถาปนามหาวทยาลย วนร าลกถงบคคลส าคญ เปนตน จงมผคดประดษฐสรางสรรคการร าฉยฉายชนดอน ๆ เขามาตามวนและโอกาสส าคญ ๆ ดงนนการคดประดษฐการร าฉยฉายจะตองศกษาเนอหา ทมาจากวรรณกรรมพนบาน วรรณคดไทยกอนทจะเรมคดประดษฐ เพอน ามาใชในการเปนแนวทางในการสรางโครงรางและเนอหาในการแตงบทขบรอง ซงจะตองเปนเนอหาของเรองทมการบรรยายถงการแตงกาย หรอการแปลงกายใหสวยงามของตวละครในวรรณกรรมพนบาน และวรรณคดไทย (โมฬ ศรแสนยงค, 2554, หนา 59)

2) เพลง ดนตร และเนอรอง ฉยฉาย เปนเพลงหนาพาทยเพลงหนง ตอมาจงไดมการบรรจเนอรองส าหรบขบกลอมใน

วงมโหร แลวจงมววฒนาการขนใชประกอบการแสดงมาจนกระทงถงทกวนน

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

25

เพลงทใชประกอบการร าฉยฉาย มก าหนดไวเปนแบบเฉพาะ คอ เพลงฉยฉาย เปนเพลงสองชนเกาแก จดอยในประเภทหนาทบปรบไก และเพลงแมศร ใชหนาทบสองไม เอกลกษณทเดนชด คอ การรบเพลงดวยปเลยนเสยงบทรองในทายเพลงของแตละค ารอง

เครอวลย เรองศร (2542, หนา 39-43) กลาวไววา เพลงหรอบทเพลงจะเรยกวา “กลอน

ฉยฉาย” เพลงทใชประกอบการร าฉยฉาย จะประกอบดวยเพลงหนาพาทย และเพลงขบรอง ซงประกอบดวยเพลงรว เพลงฉยฉาย เพลงแมศร เพลงเรว และเพลงลา เพลงและดนตรจดเปนองคประกอบส าคญอยางหนงของการแสดงนาฏศลปไทยจะมระเบยบวธการใชเพลงขบรองและบรรเลง ประกอบการแสดงซงมขนบเฉพาะ ดงนนจงจ าเปนจะตองศกษาใหเขาใจเสยกอน

สมตร เทพวงษ (2547, หนา 7-8) กลาววา ส าหรบเพลงทใชในการบรรเลงน านน

โดยทวไปนยมบรรเลงเพลงออกดวยเพลงรว และบรรเลงปดทายดวยเพลงเรว-ลา แตมบางฉยฉายทพบเหนในปจจบน อาจเรมบรรเลงเพลงอนขนตนกม และบรรเลงปดทายหลงจากการขบรองแมศรเปนเพลงอนกมเชนกน เชนมการขนตนดวยเพลงเสมอ และลงทายดวยเพลงพญาเดน ตระนมต ช านาญ เชดฉง เชด โดยไมลงทายดวยเพลงเรว-ลา กมปรากฏอยเชนเดยวกน

ชลธชา บรรเทาทก. (2550, หนา 21-22) การร าฉยฉายพราหมณประกอบดวยเพลงรอง

และท านองเพลงตามลกษณะนยมโดยทวไปรวม 4 เพลง คอ เพลงรว (ลาเดยว) เปนเพลงร าท านองหนงประเภทเพลงหนาพาทยธรรมดาใชประกอบ

การแสดงทวไป ทงในโขน ละคร ลเก ระบ า ร าตาง ๆ หรอใชในพธตาง ๆ เชน พธไหวคร ท าขวญนาค เพลงนมความหมายถงการรายเวทยมนตคาถา การลองหนหายตว การเนรมตกายใหม การแสดงอทธฤทธเดชา หรอ การแสดงพฤตกรรมตนเตนระทกใจของตวละคร

เพลงฉยฉายและเพลงแมศร เปนเพลงโบราณมมาตงแตสมยกรงศรอยธยา เดมเปนเพลง

รองในตบมโหร เชน ตบกาก ตอมาในรชกาลท 2 มผน าไปเสรมตอท านองใหมความวจตรพสดาร เพลงฉยฉายเปนเพลงในอตราจงหวะ 2 ชน แตเดมการรองเพลงฉยฉาย ใชดนตรรบ 1-2

เทยว ทก ๆ ค า แตปจจบนนยมใชปรบเพยงเทยวเดยว ตามปกตเพลงฉยฉายจะมเพลง 2 เพลงรวมอยดวยกน คอเพลงฉยฉาย และเพลงแมศร โดยทในตอนแรกจะรองเพลงฉยฉายกอน รองหมดค าหนงกมปเปา เลยนเสยงท านอง และเสยงรองเพยงชนเดยวกอนแลวจงบรรเลงรบ ตอดวยเพลงแมศร

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

26

ตดตอกนไป การทตองรองเพลงฉยฉายและเพลงแมศรตดตอกนนน เพราะถอวาเพลงฉยฉายเปนเพลงชา เพลงแมศร เปนเพลงเรวซงเปนเพลง 2 ชน เรยกตามหนาทบวา “สองไม”

วตถประสงคของเพลงฉยฉาย นยมน ามาใชแสดงทาทเดนเยองยางกรดกรายดวยความ

โออวด ของตวละคร เมอแปลงกายหรอแตงกายไดสวยงาม เชน เมอนางเบญจกายแปลงเปนสดาจะไปเฝาทศกณฐ ดงตวอยางบทรองฉยฉายเบญกาย ดงน

ฉยฉายเอย จะเขาไปเฝาเจากกรดกราย

เยองยางเจาชางแปลงกาย ใหละเมยดละมายสดานงลกษณ ถงพระรามเหนทรามวย จะฉงนพระทยใหเอลออลก

เพลงเรว เปนเพลงเกามมาแตสมยกรงศรอยธยาและไดจดจ าสบตอกนมาจน ปจจบนนเพลงเรวจดอยในประเภทเพลงหนาพาทยใชในการอญเชญครโขน ละครพระนางมารวมพธใหลกศษย ไดคารวะในพธไหวคร เมอน ามาใชในการแสดงนยมใชประกอบกรยาการเดนทางไปมาของตวละคร หรอใชตอทายเพลงร า ระบ าตาง ๆ เพอใหตวละครท าการลาเขาโรง

เพลงลา เปนเพลงหนาพาทยทนยมบรรเลงตอจากเพลงเรว ในการร าฉยฉายพราหมณ ซงประกอบดวยเพลงรว รองเพลงฉยฉายและเพลงแมศร และจบดวยเพลงเรว-ลา น พระบาทสมเดจพระมงกฏเกลาเจาอยหวไดทรงพระราชนพนธบทรองทบรรยายถงความงามและทาทนวยนาดของตวละครพราหมณนอยไวอยางไพเราะ

เครอวลย เรองศร (2542, หนา 39-43) กลาววา ดนตรทใชบรรเลงประกอบการร า

ฉยฉาย จะนยมใชวงปพาทยเครองหา เพราะมเครองดนตรครบตามหลกการผสมวงและมจ านวนไมมาก สามารถบรรเลงไดชดเจนด และสามารถใชปในเปาเลยนเสยงขบรองได วงปพาทยเครองหาประกอบดวยเครองดนตร คอ ปใน ระนาดเอก ฆองวงใหญ ตะโพน กลองทด และฉง

สมตร เทพวงษ (2547, หนา 7-8) กลาววา การบรรเลงดนตรประกอบการร าฉยฉาย

นน ในปจจบนนยมบรรเลงดวยวงปพาทยเครองหา หรอวงปพาทยเครองคประกอบการแสดง และอาจมการใชเครองดนตรบางชนดส าหรบเปาเลยนเสยงบทรองฉยฉาย เชน ป ซอ ขลย ระนาด ในชวงททวนบท และดนตรจะบรรเลงทงวงในชวงเรมการแสดง ชวงระหวางหมดค ารองในบทกลอนแตละบท (ยกเวนบางฉยฉาย) และในตอนสดทายของการรองทจบหมดแลวหากจะพจารณาถงล าดบการ

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

27

บรรเลงประกอบการขบรอง บทฉยฉายทนยมกนทวไปมลกษณะดงน คอ บรรเลงเพลงน า ขบรองฉยฉาย บรรเลงรบฉยฉาย ขบรองแมศร บรรเลงรบแมศร และบรรเลงปดทาย ลกษณะฉนทลกษณกลอนฉยฉาย

ฉยฉาย OOเอย OOOOOOOO ค ากลอนท 1 OOOOOOOO OOOOOOOO ค ากลอนท 2 บทท 1 OOOOOOOO OOOOOOOO ค ากลอนท 3

OOเอย OOOOOOOO ค ากลอนท 1

OOOOOOOO OOOOOOOO ค ากลอนท 2 บทท 2 OOOOOOOO OOOOOOOO ค ากลอนท 3

แผนผงท 2.1 ลกษณะค ากลอนฉยฉาย

บทรองในการแสดงฉยฉายนน ในบทหนงจะม 3 บาท หรอม 6 วรรค ซงในวรรคแรกม 3

ค า มกขนตนดวยค าวา “ฉยฉายเอย” แตไมตองสงสมผสกบวรรคท 2 ในแตละวรรคจะมการสงสมผสกน คอ ในวรรคท 2 จะมค าตงแต 5 - 9 ค า และค า

สดทายของวรรคท 2 จะสงสมผสไปยงค าสดทายของวรรคท 3 และค าสดทายของวรรรคท 3 จะสงสมผสไปยงค าท 3 - 4 ของวรรคท 4 ค าสดทายของวรรคท 4 จะสงสมผสไปยงค าสดทายของวรรคท 6 ค าสดทายของวรรคท 5 จะสงสมผสไปยงค าท 3 - 4 ของวรรคท 6

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

28

ลกษณะฉนทลกษณกลอนแมศร OOเอย OOOO ค ากลอนท 1

OOOO OOOO ค ากลอนท 2 OOOO OOOO ค ากลอนท 3 OOOO OOOเอย ค ากลอนท 4

OOเอย OOOO ค ากลอนท 1

OOOO OOOO ค ากลอนท 2 OOOO OOOO ค ากลอนท 3 OOOO OOOเอย ค ากลอนท 4

แผนผงท 2.2 ลกษณะกลอนแมศร

บทรองในเพลงแมศร มลกษณะเปนกลอน 4 ใน 1 บท แบงออกเปน 4 บาท หรอ 8 วรรค

แตจ านวนค าและการจบบทไมเหมอนกน ซงมรายละเอยดดงน วรรคแรกม 3 ค า หรอพยางค นยมขนตนดวยค าวา “แมศรเอย” หรอค าอนทเหนสมควร

แตมกลงทายดวยค าวา “เอย” วรรรคท 2 - 8 ม 4 ค า แตอาจจะมค ามากกวาไดเลกนอย ในแตละวรรคจะมการสงสมผสกน คอ ค าสดทายของวรรคท 2 จะสมผสกบค าสดทาย

ของวรรคท 3 และค าสดทายของวรรคท 3 แลวจะสมผสกบค าท 2 ของวรรคท 4 ค าสดทายของวรรคท 4 จะสมผสกบค าสดทายของวรรคท 6 ค าสดทายของวรรคท 5 จะสมผสกบค าท 2 ของวรรคท 6 ค าสดทายของวรรคท 6 จะสมผสกบค าสดทายของวรรคท 7 ค าสดทายของวรรคท 8 จะนยมจบดวยค าวา “เอย”

บททท 1

บทท 2

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

29

ตวอยางบทรองฉยฉายเบญกาย ปพาทยท าเพลงรว

รองฉยฉาย

ฉยฉายเอย จะเขาไปเฝาเจากกรดกราย เยองยางเจาชางแปลงกาย ใหละเมยดละมายสดานงลกษณ ถงพระรามเหนทรามวย จะฉงนพระทยใหเอลออลก

ปพาทยรบ

งามนกเอย ใครเหนพมพพกตรกจะรกจะใคร

หลบกจะฝนครนตนกจะคด อยากเหนอกสกนดหนงใหชนใจ งามคมดจคมศรชย ถกนอกทะลในใหเจบอรา

ปพาทยรบ รองแมศร

แมศรเอย แมศรรากษส

แมแปลงอนทรย เหมอนแมศรสดา ทศพกตรมลกเหน จะตนจะเตนในวญญาณ เหมอนลอเลนใหเปนบา ระอาเจาแมศรเอย

ปพาทยรบ

อรชรเอย อรชรออนแอน

เอวขาแขนแมน แมนเหมอนกนร ระทวยนวยนาด วลาสจรล ขนประสาทมณ เฝาพระปตลาเอย

ปพาทยรบ

ปพาทยท าเพลงเรว-ลา

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

30

บทรองของฉยฉายสถาบนตาง ๆ 1. ฉยฉายบานสมเดจ

เนอรอง รองฉยฉาย

ฉยฉายเอย บานสมเดจวทยาลย เกรกไกรไพรศาล

สรางสรรคบณฑตผลตครอาจารย เผยแพรวชาการสรางงานศกษา ลกสรยะมงมานะพฒนา ใหชาตไทยกาวหนาเปนอารยประเภท

รองแมศร

แมศรเอย แมศร ว.ค. มวงขาวลกเจาพอ ขอนอมกตญชล เบกโรงร าฉยฉาย ใหพรงพรายไวทวงท เสนอนาฏวรรณคด เฉลมศรสวสดเอย

ปพาทยท าเพลงเรว-ลา (สมตร เทพวงษ, 2547, หนา 79)

ฉยฉายทอนท 1 กลาวถงการผลตบณฑตเปนเปนครอาจารยทมทกษะทางดานวชาการ และการพฒนาการศกษา ดวยความมงมน เพอการพฒนาประเทศ

แมศรทอนท 1 กลาวถง สประจ ามหาวทยาลย และการเคารพ นบถอสมเดจเจาพระยา- บรมมหาศรสรยวงศ (ชวง บนนาค) 2. ฉยฉายมหาวทยาลยราชภฏมหาสารคาม เนอรอง

รองฉยฉาย ฉยฉายเอย นาฏศลปมหาวทยาลยราชภฏมหาสารคาม ดอกจานพระสรณหนมใหงดงาม สเขยวแดงแวววามตราพระลญจกร วชาการเปนเลศทงประเสรฐคณธรรม น าชมชนพฒนาพาใหเกยรตก าจร

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

31

นาฏศลปเอย นาฏศลปมหาสารคามเลศวไลงามหร คนไทยทวหลาพากนเชดช ศษยสบสานเรยนรครเสรมสรางปญญา ศลปะไทยชาตประกาศใหโลกร เกยรตกองไปสนานาชาตวฒนา

รองแมศร แมศรเอย แมศรดอกจาน เราจะสบสาน การแสดงของไทย ระบ าร าฟอน การละครเอาไว เพอลกหลานไทย ใหคชาตนรนดรเอย แมศรเอย แมศรเขยวแดง เราจะปรงแตง ดดแปลงใหด ศลปะร าไทย ใหหลายหลากมากม เปนเกยรตเปนศร เอกลกษณของไทยเอย

ปพาทยท าเพลงเรว-ลา (โมฬ ศรแสนยงค, 2554, หนา 105-106)

ฉยฉายทอนท 1 กลาวถง ดอกไมประจ ามหาวทยาลย คอ ดอกจานทมสเขยวแดง และเปนสถานศกษาทมงพฒนาชมชน มความเปนเลศทางวชาการ และมคณธรรม โดยมตราพระลญจกรเปนสญลกษณ

ฉยฉายทอนท 2 กลาวถง สถาบนทมการสบสานดานศลปวฒนธรรม ผสมผสานกบวชาชพครเพอเพมพนปญญา และพฒนาสสากล

แมศรทอนท 1 และ 2 กลาวถง การสบสานศลปะการฟอนร าใหคงอย คชาตไทย และสรางสรรคผลงานดานนาฏศลปใหมความหลากหลาย ทนสมย และคงความเปนเอกลกษณไทย

3. ฉยฉายยงทอง เนอรอง

รองฉยฉาย ฉยฉายเอย อาองคทรงเครองอรามเรองเฉดฉาย เหมอนเทพธดาลงมาเยองกราย แสงเพชรแพรวพรายนาชมยงนก

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

32

ทงจรตกรยาโสภานามอง ผวพรรณดงทองนวลละอองผองพกตร

รองแมศร แมศรเอย แมศรธรรมศาสตร เทดกงยงทองนาถ ลลาสเยองยก ขออญเชญเทพไท สถตในธรรมจกร ประทานสขสมานสมคร มนรกรวมใจเอย

ปพาทยท าเพลงเรว-ลา (ฉนทนา เอยมสกล, 2549, หนา 15)

ฉยฉายทอนท 1 กลาวถง ผแสดงแตงตวอยางสวยงามเปรยบเสมอนเทพธดาลงมาฟอนร า รปราง ผวพรรณผดผองเหมอนทอง

แมศรทอนท 1 กลาวถง ดอกไมประจ ามหาวทยาลยธรรมศาสตร คอ ดอกยงทอง ซงใชเปนอปกรณประกอบในการร า พรอมกบขอเชญเทพ เทวดามาสถตอยในธรรมจกรเพอประทานพรใหกบศษยของมหาวทยาลยธรรมศาสตร

4. ฉยฉายนาฏดรยางคศาสตร เนอรอง

รองฉยฉาย ฉยฉายเอย จมลมพรมพรายกรดกรายมาตามทาง บรสทธผถดผาด เจาอยนาฏดรยางค รปเจาสวยส ารวยราง โฉมสอางคเอยมเอย สาวนอยเอย นชนองลองลอยจากฟามาดน หญงกหลงชายกรก เจางามพกตรดงกนรน กลนกหลาบททราบสน ไมหอมเหมอนกลนเจาเอย รองแมศร

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

33

แมศรเอย แมศรส าอาง เจาอยนาฏดรยางค ไมระวางการเรยน ทงฟอนร าและดนตร หนงสอกดทงอานเขยน ทกทกวชาอสาเรยน เจาพรากเพยรเสยจรงเอย เจาสาวเอย เจาสาวสวยสม ยามเยนเจาออกชม บปผชาตนานา *เจาเดดกหลาบมาแซมผม เจาทดเจาดมดอกจ าปา บงอรฟอนร างามสงา สาวนอยเจานารกเอย (ซ า)

ปพาทยท าเพลงเรว-ลา (ประพฒนพงศ ภวธน, 2550, หนา 30-31)

ฉยฉายทอนท 1 กลาวถง ผทเขาศกษาในสถาบนแหงนเปนผทมรปรางหนาสวยงาม มทกษะในการรายร าทโดดเดน

ฉยฉายทอนท 2 กลาวถง ผทฝกฝนรายร าเปรยบเสมอนนางฟามาจากสวรรค ชายใดเหนเปนอนหลงรกในรปราง หนาตาทสวยงาม และสะอาดสะอาน

แมศรทอนท 1 กลาวถง ผทศกษาทสถาบนแหงนเปนผทมความขยนหมนเพยรในการศกษา ทงดานวชาการ การฝกปฏบตดนตร นาฏศลป

แมศรทอนท 2 กลาวถง ผทออกมารายร าชางสวยงาม เมอออกมาเดดดอกไมประดบบนศรษะพรอมกบรายร า ชางมความสวยงามยงนก 5. ฉยฉายราชภฏ

เนอรอง รองฉยฉาย

ฉยฉายเอย นามเลศล าศนยน าความร

สถานสรางสรรคบณฑตคร เปนปราชญของผสรรนามวจตร พระราชทานพระราชลญจกร ตามนสรณราชภฏทวทศ

รองแมศร มงขวญเอย มงขวญปวงไทย

สญลกษณรวมใจ ของชาวราชภฏ

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

34

พระภทระ พระทรงบญญต นามราชภฏ เปนเกยรตยงเอย นาชมเอย นาชมยงนก ครสรางเกยรตศกด ไดดเกนคด ครดครเดน เปนผน าศษย น าทางชวต ใหศษยดเอย

ปพาทยท าเพลงเรว-ลา (สมตร เทพวงษ, 2547, หนา 80)

ฉยฉายทอนท 1 กลาวถง เปนสถาบนทเลองลอนามดานวชาชพครทมความรดงนกปราชญ และพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ภมพลอดลยเดช ทรงพระราชทานตราพระราชลญจกรใหกบสถาบนราชภฏทวประเทศไทย

แมศรทอนท 1 กลาวถง พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ภมพลอดลยเดช ผเปนศนยรวมใจของชาวสถาบนราชภฏทวประเทศไทย

แมศรทอนท 2 กลาวถง เปนสถาบนทผลตครทมคณภาพ ทงจรรยาบรรณ เปนครทด เปนผชน าแนวทางทดแกศษยของตน และท าตวใหมเกยรต ศกดศรใหเหมาะสมกบค าวา “คร” 6. ฉยฉายศรอยธยา เนอรอง รองฉยฉาย ฉยฉายเอย วทยาลยครพศดเพรศพราย ศรอยธยาชางนากราย ศกษาขวนขวายเปนยงนก ศษยอยธยาระบอเลอชอ เสยงร าเสยงลอลวนทวประจกษ สกขาเอย สกขากาโมภวโหต ผใฝความรเชดชสมาธ เพมพนสตปญญาแจมใส ศกดศรสถาบนยดมนคณธรรม ผลตศษยผน าสงคมยคใหม รองแมศร คบเพลงเอย คบเพลงเปลวกลา

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

35

ประทปแหงปญญา สองทางมากม พทธะจรยะ หตถะพละด ศษยนองศษยพ ชนฤดปรองดองเอย นาชมเอย นาชมวทยาลนคร อยธยาเชดช เหลาสานศษย เหลองแดงเขมขน ทกคนงามพศ งามกายงามจต ตองตดตาเอย

ปพาทยท าเพลงเรว-ลา (สมตร เทพวงษ, 2547, หนา 81)

ฉยฉายทอนท 1 กลาวถง สถาบนทมชอเสยงดานการผลตคร ฉยฉายทอนท 2 กลาวถง ปรชญาของมหาวทยาลย แมศรทอนท 1 กลาวถง การเปรยบเทยบคบเพลงเปนแสงน าทางดานปญญา สต ความรแก

ศษย แมศรทอนท 2 กลาวถง ลกศษยทศกษาในสถาบนแหงนเปนบคคลทมน าใจ โอบออมอาร

และมความเปนลกเหลองแดงทเขมขนตามสประจ าสถาบนแหงน 7. ฉยฉายสถาบน เนอรอง รองฉยฉาย ฉยฉายเอย เจาชมเลศเฉดฉาย เพญพกตรผองศร ฉววรรณพรรณราย ยงพศยงละมาย คลายเทพบตรนางฟา ควคางคมข า เนตรด าดงนล ดไหนงามสน จบจตตดตา เพลนพศเอย ชางพรงชางเพราโฉมเจาเรองอราม รปทรงอรชร กรายกรออนงาม นารกเจายาม แยมเยอนเออนแอบ เอวองควงวาด ลลาศนาฏตระการ ล าลกโอฬาร ยกเยองยลแยบ

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

36

รองแมศร แมศรเอยแมศรสถาบน นาชมคมสนคนงามสามแบบ งามรปงามทรงอรอนงคเนยนแนบ ดงชางเขยนแบบลขตเลศลกขณา นารกเอยนารกดรณวย เจางามน าใจงามจรตงามวชา เชดชสถาบนมงขวญครบา ทงบดรมารดาชนชมสมเอย

ปพาทยท าเพลงเรว-ลา (สมตร เทพวงษ, 2547, หนา 85)

ฉยฉายทอนท 1 กลาวถง ผทศกษาในสถาบนแหงนเปนผทมรปรางหนาตางดงามดงเทวดา นางฟา

ฉยฉายทอนท 2 กลาวถง ผทศกษาในสถาบนแหงนเปนผทมรปทรงสวยงามในขณะรายร า และมความประณตตามแบบแผนของการรายร า

แมศรทอนท 1 กลาวถง ผทรายร าเปนผทมรปรางหนาตาดงภาพเขยนบนจตรกรรมฝาผนง หรอภาพเขยน

แมศรทอนท 2 กลาวถง ผทศกษาในสถาบนแหงนเปนบคคลทมความร ปญญา มน าใจงาม คอยสรางชอเสยง เชดชสถาบน และยงเปนทรกใครของคร พอแม และประชาชนทวไป

จากขอมลขางตนผวจยมความเหนเพมเตมจากท สมตร เทพวงษ ไดกลาวไว คอ 1) ในบางบทรองมความมงเนนค าประพนธเพอร าลกถงบคคลส าคญในประวตศาสตร หรอผทท าคณความดตอประเทศชาต 2) บางบทรองมความมงเนนค าประพนธเพอยกยอง สรรเสรญตวละครหรอบคคลส าคญ 3) บางบทรองมงเนนค าประพนธเพอเลาถงอตลกษณ เอกลกษณของสถาบนอมศกษา มลนธ โรงเรยน เปนตน

3) ผแสดง ส าหรบผแสดงในการร าฉยฉายนน จะมวธการคดเลอกคลายคลงกบการคดเลอกนกแสดง

ละครเวท ละครโทรทศน เปนตน ซงตวละครแตละตวนนมบทบาท คณสมบต บคลก รปรางทแตกตางกน ซงในการร าฉยฉายนนมลกษณะเดยวกน แตกตางเพยงแคตองมความสามารถและทกษะทางดานนาฏศลปไทย ซงมนกวชาการไดใหขอมลเกยวกบลกษณะของผแสดงไวดงน

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

37

สภาวด โพธเวชกล (2548, หนา 81) ผแสดงควรมบคลกตรงตามตวละครนน ๆ ในเนอหาของการร าฉยฉายนน ๆ ซงประกอบดวยความงามและฝมอทางการแสดงของผแสดงเปนส าคญ ควรมรปราง สมสวน ผวพรรณควรสะอาดสะอานหมดจด มบคลกสงางามและมเสนห ฝมอการร า ตองมทกษะมากพอควรเพอตรงสายตาผชมใหอยทการแสดงไดตลอดเวลา เพราะในการแสดงร าฉยฉายนนผแสดงควรมฝมอในการแสดงในระดบดถงจะท าใหการร าฉยฉายมความงดงามและสมบรณแบบ ดงนน ผทจะไดรบการถายทอดทาร าฉยฉายใหงดงามนน จะตองเปนผทมความสามารถและผานการฝกฝนในการรายร า ไดแก การฝกหดร าเบองตนในเพลงชา เพลงเรว รวมถงความสามารถใน การร าใชบทเปนอยางดจงจะฝกการร าฉยฉายใหมทวงทาของการร าทงดงามได ซงจะตองประกอบกบการใสอารมณความรสกดวยใบหนาทาทางตลอดจนการเคลอนไหวของผแสดงทถกสดสวนของรางกายนบตงแตศรษะจรดปลายเทา

สมตร เทพวงษ (2547, หนา 10) การพจารณาคดเลอกผแสดงจงตองแสดงจงตอง

คดเลอกใหดเหมาะสมกบการแสดงฉยฉายชดนน ๆ โดยพจารณาดงน 1) กรณเปนการร าฉยฉายเพยงผเดยว อาจคดเลอกผแสดงทมฝมอ รปราง หนาตาด

น ามาแสดง 2) กรณเปนการร าฉยฉายเปนคหรอเปนหม อาจคดเลอกผแสดงทมฝมอ รปราง

หนาตา และขนาดสดสวนของผแสดงใหมความเหมาะสมพอ ๆ กน เพอใหเกดความสวยงามมากขน

3) การร าฉยฉายแตละชดจะมลกษณะตวละครทร าแตกตางกน ตามบทรองทระบในชดนน ๆ เชน ผแสดงเปนตวพระ ตวนาง ตวยกษ และตวลง ดงนนการคดเลอกผแสดงจงควรใหเหมาะสมกบบคลกทาทางทผแสดงจะตองร าในฉยฉายนนวามลกษณะเปนอยางไรจงจะท าใหการร าฉยฉายนนดสวยงามถกตองในลลารปแบบของนาฏศลปไทย

4) ผแสดงร าฉยฉายจะมรปแบบการร าโดยทวไป ดงน 4.1) ร าตามบทรองและร าทวนบทรองทมเครองดนตรบรรเลงเลยนเสยงในบท

รองทรองไปแลวในการรองฉยฉาย 4.2) ร าตามบทรองและร าใชทารบใหม ทมเครองดนตรบรรเลงเสยงในบทรองท

รองไปแลวในการรองแมศร 5) ผแสดงตองพยายามใสลลาใหเหมาะสมตามบทบาทของฉยฉายชนดนน ๆ ทกลาวถง

วาเปนตวใครร า เชน ตวนางแปลงเปนตวพระ กตองร าใหดสงางาม กรมกรม

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

38

ทะมดทะแมง หรอตวพระแปลงเปนตวนาง กตองร าใหดชดชอยกระตงกระตง ชมดชมอย เปนตน

พจนย กงตาล (2549, หนา 10) กลาววา ผทจะร าฉยฉายส าหรบการแสดงตอสาธารณชนไดด จะตองมรปรางหนาตาและบคลกงดงามเปนคณสมบตประการแรก และตองมความเหมาะสมกบการร าฉยฉายแตละประเภท ทงรปราง และความสามารถในการร า

จากขอมลดงกลาวสรปไดวา ผแสดงในการร าฉยฉายจะตองมบคลกตรงตามลกษณะของ

ตวละครในเรองราวนน ๆ มฝมอในการร า รปราง หนาตา ผวพรรณ มเสนห และสดสวนทเหมาะสมกบการแสดง มปฏภาณไหวพรบปฏพานในการแกปญหา สามารถถายทอดอารมณในการแสดงไดเปนอยางด และมลลาการร าทสวยงาม ตลอดจนมความขยนหมนเพยรในการฝกซอมและพฒนาตนเองอยเสมอ

4) การแตงกาย

เครองแตงกายเปนองคประกอบหนงทส าคญในการร าฉยฉาย เพราะการแตงกายนนสามารถบงบอกความงดงาม เรองราว ประวต ภมหลง ยคสมย เวลา สถานท ฐานะ บคลก และเพศของตวละครได ซงไดมนกวชาการไดใหความหมายและแนวคดเกยวกบเครองแตงกายไวดงน

พฤทธ ศภเศรษฐศร (2545, หนา 23) ไดกลาวถงเครองแตงกายเพอการแสดง ไววา

“เครองแตงกายนบเปนองคประกอบทส าคญสวนหนงของการละคร เมอ เราดการแสดงเราจะเพลดเพลนไปกบทศนยภาพอนงดงามบนเวท ไมวาจะเปนฉากหรอความตระการตาของเครองแตงกายของตวละครทนกออกแบบเครองแตงกายออกแบบไว นอกจากนแลวในบางครงผดจะถกกระตนใหรบรสารบางประการจากจตวทยาการใชส และลกษณะของเสอผาทสอถงความคด ความรสกบางประการอนเกยวของกบเรอง...”

โฮลท (Holt, 1993, p. 7 อางใน ศรนครนทรวโรฒ, 2545, หนา 37 ) ไดเสนอความคดของเครองแตงกายเพอการแสดงไววา “เครองแตงกายมหนาททางละครหนาทหนงนนคอชวยเลาหรอบอกถงเรองราวในละครได กลาวคอ เครองแตงกายในละครจะบอกผชมละครใหทราบในทนทวาละครเรองนนมเรองราวเกดขน ณ สถานทแหงหนใด นาฏการในเรองทเกดขนในดนแดนใด ทงนเพราะเครองแตงกายของตวละครเปนตวก าหนดหรอจดวางละครในประวตศาสตรยคใดยคหนงและเปนสงทก าหนดบรบทสงคมแหงใดแหงหนงใหกบเรอง นอกจากนแลวเครองแตงกายยงสามารถบอก

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

39

ผคนถงพฒนาของตวละครในเรองวาเปนเชนไร รวมทงระดบทางสงคมทแวดลอมตวละครวาเปนเชนใด ในขณะทละครพฒนาไป...”

โมฬ ศรแสนยงค (2554, หนา 61-62) การแตงกายถอวาเปนสวนส าคญในการแสดงร า

ฉยฉาย เนองจากในการแปลงกาย หรอแตงตวนนตองการอวดความสามารถ ความสวยงาม และความสมจรงของตวละครในการร าฉยฉายในเพลงนน ๆ ซงจะตองค านงถงเรองเพศของตวละคร ฐานะของตวละคร ชนดของวรรณคดทเคยแสดงละครแบบใด วตถประสงคทใชในการแสดง และโอกาสทจะใชในการแสดง และยงตองค านงถงขนบธรรมเนยมทเคยยดถอมาแตสมยโบราณ เชน สของเสอผา สไบ ผาหมนางศราภรณ เครองประดบ อปกรณประกอบการแสดง การจดวางอปกรณการแสดง เชน

1) การแตงกายตามเพศ คอ ตวพระ ตวนาง ตวยกษ ตวลง และตวเบดเตลด 2) การแตงกายตามฐานนดรศกด เชน ตวกษตรย นางกษตรย เสนาอ ามาตย

นายทหาร สาวชาวสวน นางก านล 3) การแตงกายตามชนดละคร เชน ละครร าแบบมาตรฐาน ละครร าแบบปรบปรง 4) การแตงกายตามชนดของวรรณคดทเคยแสดงละครแบบใดมากอน เชน

รามเกยรต (โขน ละครใน หนงใหญ) อเหนา (ละครใน) ขนชาง-ขนแผน (เสภา) 5) การแตงกายตามโอกาสทใชแสดง หมายถง ชดร าฉยฉายทประดษฐขนใหมเพอ

ใชในโอกาสตาง ๆ ตามจดประสงคของงาน เชน ฉยฉายเพลงป และฉยฉาย ราชภฏ เปนตน

สมตร เทพวงษ (2547, หนา 11) การร าฉยฉายโดยปกตทวไปจะแตงกายในลกษณะทเรยกวา การแตงกายยนครอง แตกตางกนออกไปตามรปแบบของตวพระ ตวนาง ตวยกษ และตวลง ในปจจบนมบทฉยฉายทใชร าอยมากมาย ผประพนธมจดประสงคในการประพนธแตกตางกนออกไป ดงนนการแตงกายขนอยกบปจจยหลายประการ ดงน

1) ลกษณะของบทฉยฉายทน ามาแสดงมาจากการแสดงโขน ละคร จะมรปแบบการตางกายแบบยนเครองเปนสวนใหญ

2) ลกษณะของสเครองแตงกาย กลาวคอ เฉพาะตวของผแสดง เชน ฉยฉายพราหมณ ตองแตงสขาว ฉยฉายอนทรชต ตองแตงสเขยว เปนตน

3) ลกษณะของการร าเพอใชในโอกาสการแสดงทแตกตางกน 4) ลกษณะของเนอหาทประพนธขน ใชเพอวตถประสงคใด

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

40

จากขอมลขางตนสามารถสรปไดวา เสอผา เครองแตงกายนนมหนาทบอกผชมการแสดงใหทราบถงลกษณะของตวละครนน ๆ เชน เพศ ฐานะ เรองราว ประวต อาชพ บคลก คณความด ยคสมย รปแบบการแสดง บทประพนธ และยงรวมถงการสรางความงดงามใหกบตวละครนน ๆ ใหมความโดดเดนเพมมากขน

5) ทาร า ในการประดษฐทาร านนสวนใหญจะไดแมทามาจากทาร าพนฐานในการแสดงนาฏศลป

ไทย ซงไดศกษาโดยบคคลส าคญทางดานนาฏศลปไทยหลายทาน โดยมขอมลดงตอไปน พจนมาลย สมรรคบตร (2538, หนา 44) กลาวถงอาจารยเฉลย ศขะวณช ศลปนแหงชาต

สาขาศลปะการแสดงและผเชยวชาญนาฏศลปไทย ไดกลาวถงการคดประดษฐทาร าพอสรปไดวาเปนลกษณะของการตบท หรอใชภาษานาฏศลปในทาร าของไทยทเปนแบบแผนมาตงแตดงเดมกคอ กลอนต าราร า และบทร าเพลงชา เพลงเรว จะมทาบงคบและทาตายโดยใชกลวธทจะประดษฐใหไดทาร าทเหมาะสมสวยงาม ผประดษฐทาร าจะตองค านงถงสงตอไปน

1. จงหวะและท านองเพลง เชองชา หรอรวดเรว มลกษณะออนหวาน เศราหรอคกคก

สนกสนาน 2. จงหวะและท านองของเพลงทมส าเนยงตางชาต กตองเอาลลาทาร าของชาตนน ๆ มา

ประดษฐใหกลมกลนกนเปนลลาของนาฏศลปไทย 3. เมอรท านองและจงหวะของเพลงจงก าหนดทาร าใหเขากบลลาของเพลงโดยยดหลก

ความสมพนธของท านองเพลงกบทาร า และความสมพนธระหวางความหมายของบทรองกบทาร า 4. ลกษณะเพศชาย (ตวพระ) เพศหญง (ตวนาง) เชน ตวพระในพมาร าขวาน ลลาทาร า

จะตองมลกษณะกระฉบกระเฉงเขมแขงตามทวงท านองของนกรบ สวนตวนาง ไดแก ฟอนมานมงคล ลลาทาร าจะตองมลกษณะออนโยน นมนวล เปนตน

5. การประดษฐระบ าพนเมอง ตองศกษาทาร าทเปนแมทาหลกของทองถน แลวน ามาประดษฐลลาเชอมทาร า ใหครอบคลมความหมายของเนอหาในระบ าชดนน ๆ โดยคดเลอกแมทาหลกมาใชใหเหมาะสม ไมจ าเปนตองน ามาใชเรมตนในทาท 1 ของแมทาเสมอไป อาจจะหยบแมทาหลกในทาท 8 มาใชเปนทาตนในผลงานการประดษฐทาร าของเรากได

6. ไมควรไปลอกเลยนแบบลลาทาร าของภาคอน ๆ มาปะปนในผลงานการประดษฐทาร า เชน น าเอาทาทอผาในเซงต าหกผกขดบางทามาใสในทอเสอ หรอไปน าเอสลลาทาร าของภาคใตมา

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

41

บรรจในฟอนเหนอ หรอน าลลาทาทางของภาคเหนอมาบรรจในเซงตาง ๆ ของภาคอสานซงเปนเรองไมถกตอง ควรจะหลกเลยงใหมากทสด

7. การคดประดษฐทาร าใหค านงถง จดมงหมายของระบ า ร า ฟอนในชดนน ๆ ดวย เชน ระบ าชดนมจดมงหมายใหเปนผหญงลวน (ตวนาง) กตองหลกเลยงทาร าทมการยกเทา แบะเหลยม กนเขา ซงเปนลลาทาทางของตวพระโดยสนเชง

โมฬ ศรแสนยงค (2554, หนา 62) การร าฉยฉายสวนใหญนยมน ามาแสดงเปนเอกเทศ

เฉพาะงานทเหมาะสมตามลกษณะงาน จงมไดมงน าไปแสดงเปนเรองราวแบบโขนและละคร ดงนนจงมปรากฏใหชมในงานทวไปทใชเวลาเพยงเลกนอยเพอเปดงาน สลบรายการ และงานศพ เปนตน จงพบวาผแสดงนนบางคนกเปนผทมฝมอทด แตบางคนกพอท าได แตเจตนากเพอเปนเกยรตแกผเปนเจาของงาน ดงนนความประณตสวยงามจงแตกตางกนดวยการน าไปใชและทกษะของผแสดง

ทาร าหลก ๆ สวนใหญจะไดแมทามาจากทาร าทเปนแบบบมาตรฐาน ทงร าหนาพาทย

เพลงแมบทเลก เพลงแมบทใหญ เพลงชา เพลงเรว และร าตบท และเปนทาร าทประยกตหรอถกดดแปลงตามบคลกของตวละครในเรองนน ๆ โดยเฉพาะทาร าเพลงลาจะมทงแบบลาปกต ตวพระ ตวนาง แตจะมลาแปลงมารวมดวย เชน ลานารายณ (ฉยฉายพราหมณ) ลาเพลงป (ฉยฉายเพลงป) เปนตน

สวนการร าในค ารองเพลงฉยฉายและเพลงแมศรนนจะบรรจทาร าโดยใชวธการร าใชบท หรอตบททงสน ความวจตรงดงามขนอยกบการบรรจทาร า โดยผร านนจะเลอกสรรทาร าลลาอนประกอบดวย ทานง และทาเชอม ทาทางการวางแขน ขา การใชเทา ตลอดจนการวางสหนา อารมณใหถกตองตามหลกของนาฏศลปไทย ราตร ศรสวรรณ (2542, หนา 133) กลาวถงหลกการประดษฐทาร าของผเชยวชาญทางดานนาฏศลป ไวดงน

1. การประดษฐทาร าทมบทขบรอง เปนลกษณะของการตบท หรอใชภาษาทานาฏศลปในทาร าของไทยทเปนแบบแผนมาตงแตดงเดมคอ เพลงชา เพลงเรว ร าแมบท โดยพจารณาทาร าใหตรงกบความหมายของเนอเพลง

2. การประดษฐทาร าทมแตท านองเพลงไมมบทรอง ประเภทระบ า ร า ฟอน ตองศกษาลกษณะของทวงท านองวาจงหวะชาหรอเรว รวมทงศกษาวาท านองเพลงนน ๆ มกเทยว เชน สจงหวะยอยเปนหนงจงหวะใหญ หรอแปดจงหวะยอยเปนหนงจงหวะใหญ เปนตน

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

42

3. การประดษฐทาร าตองคค านงถงลลาของท านองเพลง วามความเหมาะสมกบลกษณะการร าของตวละครประเภทใด หรอตองการสอเกยวกบเรองอะไร เชน ถาเกยวกบเทวดานางฟาลกษณะการร าจะหนกไปในการชมอ ถาเกยวกบภาษาสตวผประดษฐทาร าตองเอาลกษณะของสตวตาง ๆ เหลานนมาสอคความหมายใหใกลเคยงมากทสด

4. การประดษฐทาร าตองค านงถงส าเนยงเพลง ถาเปนส าเนยงตางชาตตองพจารณาทาร าใหเหมาะสมกบส าเนยงเหลานน รวทงการแตงกายดวย

5. การประดษฐทาร าทเปนนาฏศลปพนเมอง ควรศกษาทาร าทเปนแมทาหรอทาหลกแลวน ามาประดษฐลลา เชอมทาร า โดยอาจน าทาท 1 ไปเชอมกบทาท 5 หรอน าทาท 3 ขนมาเปนทาท 1 ในชดระบ า ร า ฟอน ทประดษฐขนใหม

6. การประดษฐทานาฏศลปพนเมอง ไมควรน าเอาลลาทาร าของภาคอนมาปนกบภาคนน ๆ รวมทงไมควรน าทาทผอนประดษฐมาแลว มาบรรจเปนทาร าของตน

7. การบรรจทาร าใหหลกเลยงทาร าซ า ๆ ในบทเดยวกน จะตองหาทาดดแปลงทาหรอเราเรยกวา “ทาเก ๆ ของบรมครมาใชในการประดษฐทาร า”

8. การประดษฐทาร าตองค านงถงเวลาในการน าเสนอ การแสดงควรมความยาวไมเกน 7 นาท หรอถามากกวานนควรเปนการแสดงทมความสนกสนานชวนตดตาม

9. ตองค านงถงระดบของผดวาม 2 ระดบดวยกน คอ ผดทเปนศลปนไดรบการศกษาวชานาฏศลปมาเปนอยางดและผดทมความรพนฐานทางนาฏศลป

10. การแสดงมใหความส าคญททาร าอยางเดยว จะตองใหความส าคญกบท านองเพลง เนอเรอง รวมทงเครองแตงกายดวย

11. ปจจบนการบรรจเพลงเพอการแสดงจะตองมลกษณะสนกสนาน เราใจ ฟงงาย 12. ควรเสนอรปแบบการแสดงทมคณภาพ โดยค านงเปาหมายของการแสดงชด

นน ๆ 13. การน าทาร าทผอนประดษฐเอาไว และน ามาปรบปรงเปลยนแปลงบางทา หรอ

น าเสนอผลงานทประดษฐแลว ควรประกาศทมาของการแสดงเหลานนเพอเปนการใหเกยรตกบสถาบนหรอผประดษฐชดนน

14. ศกษาความนยมของตลาดเพอผลตผลงานใหตรงกบรสนยมและสงคมในยค นน ๆ

15. การประดษฐทาร าขนใหม ควรใหทาร าสอความหมาย และควรใชทาร าแทนอปกรณใหมากทสด

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

43

16. การประดษฐทาระบ าพนเมอง ตองศกษาสภาพความเปนจรงและเกบขอมลกอน แลวจงน ามาประดษฐเปนการแสดงใหใกลเคยงกบความเปนจรง จงจะถอวาประสบผลส าเรจและมคณภาพ

จากขอมลขางตนสามารถสรปไดวา ทาร าทปรากฏอยในการร าฉยฉาย สวนใหญมทมาจากแมทาทางดานนาฏศลปไทย ทงเพลงชา เพลงเรว แมบทเลก แมบทใหญ นาฏยศพท และภาษาทาร า น ามาเรยงรอยตามบทรองของฉยฉายทประพนธขนใหเหมาะสมกบบทรอง โดยไมน าทาร าจากนาฏศลปพนบานเขามาปน นอกจากร าฉยฉายทประดษฐจากการผสมผสานระหวางตางชาตถงสามารถน าทาร าทไดมาจากตางชาตนนมาผสมอยในการแสดงร าฉยฉาย

6) อปกรณการแสดง

อปกรณทใชประกอบการแสดง เปนสงทชวยสนบสนนแนวคดในการแสดง และเพมความนาสนใจใหกบผชมไดเปนอยางด โดยมนกวชาการหลายทานไดใหความหมายและแนวทางในการใชไวดงน

โมฬ ศรแสนยงค (2554, หนา 62) การใชอปกรณการแสดงประกอบการร าฉยฉายนนม

นอยชดมากเทาทปรากฏ เชน ร าฉยฉายทศกณฐลงสวนทจะถอพดญปน และร าฉยฉายกงไมเงน-ทอง จะถอกงไมเงน-ทอง ร าฉยฉายไกรทอง จะใชงาวประกอบการร า การใชอปกรณการแสดงผแสดงหรอผก ากบการแสดงและการแตงกาย จะตองจดไวใหพรอม เชน ขณะฝกซอมจะตองใชใหช านาญเพอจะไดไมหลงลมหรอใชไมคลอง ไมถนดท าใหดเกงกาง ขดตา ดไมสวยงาม

มาลน อาชายทธการ (2556, หนา 50) อปกรณประกอบการแสดงนบเปนปจจยส าคญท

ชวยสงเสรมในการแสดงใหสามารถสอสารกบผชมไดชดเจนยงขน การเลอกใชอปกรณประกอบการแสดงตองผานกระบวนการคดสรางสรรคเพอใหเหมาะสม ไมเปนปญหาและอปสรรคตอการแสดง จากการเลอกใชอปกรณประกอบการแสดงชดนท าใหเหนถงการใชสญลกษณสอความหมาย อนเปนการสรางความนาสนใจใหชวนตดตามไดอยางด

ราตร ศรสวรรณ (2542, หนา 165) อปกรณประกอบการแสดง จดวาเปนองคทส าคญท

จะท าใหการแสดงนนมคณคานาสนใจ เพราะอปกรณจะท าหนาทเปนเครองสอสารสรางความเขาใจระหวางผแสดงและผชมใหเขาใจแนวคดของการแสดงนน ๆ ชดเจน นอกจากนนอปกรณตาง ๆ ยงเปนเอกลกษณประจ าทองถน ประจ าภาค รวมทงระดบประเทศอกดวย การแสดงสมยโบราณจะน าสง

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

44

ทเปนสรมงคลมาประกอบการแสดง เชน ดอกไมเงน ดอกไมทอง ซงเปนเครองบรรณาการทไทยไดรบจากเจาประเทศราชตาง ๆ น ามาถวาย ซงจดเปนของสงอยางยงและใชแสดงในพธทเปนสรมงคลของสถาบนพระมหากษตรยเทานน นอกจากนนพานดอกไมกมกน ามาแสดงประกอบการร าอวยพรในงานทเปนมงคลตาง ๆ หรอการแสดงชดทเกยวกบการประกอบอาชพตาง ๆ เชน สวง กระดงฝดขาว กระหยง เปนตน จงอาจกลาวไดวา อปกรณเปนสวนหนงของการแสดงทจะท าใหการแสดงนนนาด นาสนใจ และมคณคาอกดวย อปกรณทน ามาประกอบการแสดงในชดการแสดงทเปนมาตรฐาน เชน ประเลง ร าโคม ละร ากงไมเงนทอง

จากขอมลขางตนสามารถสรปไดวา อปกรณประกอบการแสดง เปนอปกรณทถอวาม

ส าคญ ในการสนบสนนใหการแสดงนนมความนาสนใจ เกดความสวยงามสมบรณเพมมากขน นอกจากนนอปกรณประกอบการแสดงยงแสดงถงเอกลกษณของการแสดงชดนน ๆ ไดเปนอยางด แตเมอมการใชอปกรณประกอบการแสดง จ าเปนตองค านงถงการใชงานของอปกรณทจะตองไมเปนอปสรรคตอการแสดง

7) การใชพนทในการแสดง

จตกา โกศลเหมมณ (2556, หนา 156) กลาวถงการใชพนทในการแสดงของนราพงษ จรสศร เปนการบรหารการใชพนทในการแสดงใหไดประโยชน ส าหรบการแสดงใหมากทสด ซงพบวามการใชพนทการแสดงทแตกตางกน ซงผสรางสรรคจะตองใชความสามารถในการออกแบบสง รปแบบพนท การแสดงในการสรางสรรคงานนาฏยศลปไทยรวมสมยของ นราพงษ จรสศร ประกอบไปดวย การสรางสรรคประเดนใหมและสะทอนใหเหนความเชอแบบไทย มการใชรปแบบพนทการแสดง โดยใหมระดบทตางกนเพอสอความหมายตาง ๆ อาท การแสดงใหเหนถงความส าคญในระดบฐานนดรศกด และการออกแบบพนทใหมระดบทตางกนของเทพเจา ซงสะทอนใหเหนถงการทศลปนยงคงรกษาความเชอเดมของทองถน นอกจากนนยงมรปแบบการใชพนทการแสดงในแบบอยางจตรกรรมฝาผนง ซงน าเสนอเหตการณทเกดขนในตางสถานทออกมาพรอม ๆ กน ลกษณะดงกลาวตองใชความสามารถในการออกแบบการใชสอยพนทการแสดง นอกจากจะท าใหเกดความชดเจนในมตเวลาของเหตการณตาง ๆ ยงท าใหระยะเวลารวมของการแสดงสนลงดวย เพราะเปนการน า 2 - 3 ฉากแตเดมออกมาแสดงในเวลาเดยวกน จะเหนไดวาการน าเสนอภาพจตรกรรมฝาผนงของไทยเปนการถายทอดหลายเหตการณในภาพใหญภาพเดยวเชนเดยวกน การใชพนทลกษณะนเปนการเสรมความคดเดมของบรรพบรษใหเดนขน นอกจากนนนราพงษ จรสศร ยงใชจนตนาการจากศลปะในวฒนธรรมทมอยเดมโดยน าภาพเหตการณจากประสบการณของผชมมารวมตความการแสดง ท าใหเกดการมสวนรวมระหวางผชมกบการแสดงอกดวย

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

45

ชยณรงค ตนสข (2560, หนา 96) การออกแบบการเคลอนไหวและการใชพนท หลกการใชรางกายของมนษยเปนการสรางใหเกดอรยาบถตาง ๆ และขณะทเกดการเคลอนไหวนนมองคประกอบส าคญและการเคลอนไหวนนสอความหมายในเชงความรสกหรออารมณ ซงการเคลอนไหวเปนพนฐาน ในนาฏยประดษฐการออกแบบการเคลอนไหวและการใชพนทในการแสดง ตาง ๆ หรอเรยกวา “การแปรแถว” ซงเปนการแปรแถวในนาฏยศลปคอนขางจ ากดเปนการแปรแถวทไมสลบซบซอนมากนกโดยการแปรแถวแบบหลก ๆ ในนาฏยศลป ไดแก แถวหนากระดานขนาน แถววหนากระดานทแยงมม แถวตอนเดยว แถวตอนค แถวยนปากผายหรอปากพนง แถวงกลมชนเดยว แถววงกลมซอม เปนตน

พจนมาลย สมรรคบตร (2538, หนา 48) กลาวถงแนวคดของอาจารยจ าเรยง พธประดบ

ในการแปรแถว ไววา ในการแสดงระบ า ร า ฟอน การแปรแถวจะชวยเปลยนอารมณและสายตาของผด ไมใหเบอ

หนายตอการแสดงชดนนๆ สามารถปฏบตไดหลายวธ ดงน 1. การแปรแถวเพอมาตงสองแถวเปนรปตววคว า 2. การแปรแถวในลกษณะแถวเฉยง 3. การแปรแถวในลกษณะยนตงเปนคๆ สวนเฉพาะคทางดานซายและขวา สลบท

กลบไปกลบมา 4. การแปรแถวในลกษณะสวนเฉพาะคใหคหลงขนมาอยขางหนาเวท 5. การแปรแถวในลกษณะสวนทงแถวใหแถวหลงขนมาอยแถวหนา 6. การแปรแถวเปนรปวงกลมซอน 2 วงบาง วงกลมวงเดยวบาง 7. การแปรแถวทมค ารองเปนบทกลอน ใหแปรแถวไปตามเนอรองนนกได หรอ

แปรแถวตอนทมจงหวะเออนกได ถาท านองเออนสน กใหใชวธวงแปรแถวไป แตถามจงหวะเออนยาวๆ ใหใชวธตงทาร าแมทาเดนตามจงหวะคอยๆ แปรแถวไป เชน การแปรแถวในบทร าถวายพระพร หรอ บทร าอวยพร มกจะนยมใชเพลงเทวาประสทธ เพลงนางนาค เพลงขนพลบพลา เพลงบรเทศ เปนตน

8. การแปรแถวเพอมาตงทาร าเปนซมยอย หรอตงซมใหญ การตงซมลกษณะตางๆ ตองค านงถงขนาดของเวทและจ านวนผแสดงดวย

9. การแปรแถวในลกษณะยนตอตว เชน บทร าอวยพรพระนาง ตวนางนงยนเขาขางหนง ตวพระวงแปรแถวมายนตอตว โดยใชจมกเทาแตะทสนเทาของตวนางแลวยนรายร าไปตามบทกลอนและจงหวะของเพลงกเปนทนยมใชกนอยมาก

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

46

จากขอมลขางตนสรปไดวา การใชพนทในการแสดง คอการใชรางกายของนกแสดงเคลอนทอยบนเวทในรปแบบตาง ๆ เชน เทา ศรษะ หรอการนง เปนตน ซงขนอยกบผสรางสรรคผลงานนนออกแบบการใชพนทในการแสดงแบบใดเพอสอความหมาย สญลกษณในการแสดงใหเกดความเขาใจมากขน โดยใชการวงสบเทา การเดนย าเทา เปนตน และตองค านงทวงท านองของเพลงทใชประกอบการแสดงเพอใหพอดกบจงหวะเพลง

2.3 หลกการสรางงานนาฏยศลปไทย

2.3.1 ความหมายของหลกการสรางงานทางนาฏยศลปไทย หลกในการสรางงานทางดานนาฏศลปไทย ถอเปนหวใจส าคญอยางหนงของการ

สรางสรรคงานทางดานนาฏศลปไทย ทตองอาศยความรพนฐานและความรขนสงในการออกแบบสรางสรรคผลงาน ทงนมผเชยวชาญและผทรงคณวฒทางดานนาฏศลปไทย ไดใหความหมายเกยวกบหลกการสรางงานทางดานนาฏศลปไทยไว ดงน

สรพล วรฬรกษ (2547, หนา 211) กลาววา “นาฏยประดษฐ” หมายถง การคด การ

ออกแบบ และการสรางสรรค แนวคด รปแบบกลวธของนาฏยศลปชดหนง ทแสดงโดยผแสดงคนเดยวหรอหลายคน ทงนรวมถงการปรบปรงผลงานในอดต นาฏยประดษฐจงเปนการท างานทครอบคลมปรชญา เนอหา ความหมาย ทาร า ทาเตน การแปรแถว การตงซม การแสดงเดยว การแสดงหม การก าหนดดนตร เพลง เครองแตงกาย ฉาก และสวนประกอบอน ๆ ทส าคญในการท าใหนาฏยศลปชดหนงสมบรณตามทตงใจไว

พรพงศ เสนไสย (2557, หนา 10) กลาววา “นาฏยประดษฐ” หมายถง อาศย

กระบวนการทางความคดสรางสรรค ซงความคดสรางสรรคเปนลกษณะของความคดทประกอบดวย อารมณ ความรสก และการรบรเขาใจเชงเหตผล จงเกยวของกนทงทางศลปะและวทยาศาสตรในเชงรปธรรมจะเนนถงการรการเขาใจบนพนฐานของขอเทจจรงตามปรากฏการณทเปนไปโดยธรรมชาตในเชงนามธรรมจะเนนตอบสนองความรสก อารมณ ความพอใจ ประสบการณ หรอความสามารถเฉพาะตวของผคด โดยไมค านงถงขอเทจจรงเพอการอธบายเปนส าคญเนนผลผลตทปรากฏในการตอบสนองทางอารมณ และความรสกรวมกนมากกวากระบวนการของการสรางสรรคนน

พจนมาลย สมรรคบตร (2538, หนา 44-61) กลาววา แนวคดของอาจารยจ าเรยง

พทธประดบ ศลปนแหงชาต สาขาศลปะการแสดงและผเชยวชาญนาฏศลปไทย กลาวถงการคด

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

47

ประดษฐทาร านาฏศลปไทย ทเปนชดการแสดงสน ๆ ประเภท ระบ า ร า ฟอน พอจะแยกใหชดเจนได ดงน

1) การคดประดษฐทาร าทมบทกลอนเนอรองจะประดษฐทาร าไดงายกวาการประดษฐทาร าทมแตการบรรเลงท านองเพลงตลอดทงเพลง เพราะเนอรองจะก าหนดทาใหตรงกบความหมายไดชดเจนกวา ดวยการศกษาบทรองอยางละเอยด เชน บทกลอนร าถวายพระพร หรอบทร าอวยพรจะมวธคดประดษฐทาร าไดโดยเลอกใชแมทาจากเพลงชา เพลงเรว แมบท มาใสใหตรงกบความหมายของบทกลอนร านน ๆ เมอไดแมบททตองการแลว ตองใสลลาทาร าเพอเชอมแมทาแตละทาใหตดตอดสวยงามกลมกลนกนไป ในบทเรยนวชานาฏศลปไทยไมมบทเพลงร าใด ๆ ทจะบอกลลาทาร าโดยเฉพาะ นอกจากครบาอาจารยจะเปนผถายทอดทาร าแลว ผเรยนใชความสามารถเฉพาะตวหรอทเรยกวา “พรสวรรค” จ าลลาทาร าของครอาจารยเหลานนไว แลวน ามาฝกฝนดวยตนเองบอย ๆ กไดลลาทสวยงามของทาร าเหลานนไวใหตวผเรยน หรอผสอนจะใชวธอธบายเทคนคของลลาทาร ากได เชน การประเทามาแตะพนกจะธรรมดา แตเมอใสลลาทาร าลงไปจะใชวธถอนเทาแลวแตะขยบเทาจะท าใหดสวยงามขน

2) การประดษฐทาร าทมแตจงหวะท านองเพลงไมมเนอรองตองศกษาจ านวนของจงหวะ และท านองเพลงทน ามาใชวาเพลงนนมทงหมดกเทยวสจงหวะยอยเปนหนงจงหวะใหญแปดจงหวะยอยเปนหนงจงหวะใหญ หรอสบสองจงหวะยอยเปนหนงจงหวะใหญ เมอเขาใจจงหวะของเพลงไดถกตองแลว กบรรจทาร าลงใหพอดกบจงหวะในบทเพลงนน ๆ

3) การคดประดษฐทาร า ใหยดลลาทร าเฉพาะทองถนนน ๆ เชน ภาคเหนอ ภาคกลาง ภาคใต และภาคอสานหามน าเอาลลาทาร าในแตละภาคนนมาคดประดษฐทาร าปนในระบ าชดเดยวกนยกเวนระบ าสภาค

4) ยดหลกแมทาของนาฏศลปไทยในเพลงชา เพลงเรว แมบทและนาฏศพท เปนตน 5) การคดประดษฐทาร าทด ควรใชภาษาทาสอความหมายให ชดเจน ดแลวเขาใจ

ทนทโดยไมตองมค าบรรยาย 6) การศกษาความนยมของตลาด เพอผลตผลงานใหตรงกบรสนยมของสงกดในชด

นน ๆ ดวย

จากขอมลขางตน สามารถสรปไดวา หลกการสรางงานนาฏศลป เปนการศกษาและคนควาขอมลจากขอมลปฐมภมและทตยภม แลวน าขอมลดงกลาวมาเปนพนฐานสกระบวนการสรางสรรค ทงดานความคด การออกแบบ รวมถงองคประกอบของการแสดง เพอสรางสรรคผลงานใหสอความหมายทงในรปแบบนามธรรม และรปธรรม แลวเผยแพรการแสดงตอสาธารณชน เพอตอบสนองอารมณ ความรสก ความตองการดานตาง ๆ ของผสรางสรรคผลงานและผชมการแสดง

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

48

2.3.2 แนวคดในการสรางงานนาฏยประดษฐ แนวคดในการสรางงานนาฏยประดษฐ เปรยบเสมอนเขมทศในการสรางสรรคผลงาน

ซงเปนหวใจหลกในการสรางสรรคงานนาฏศลป เปนตวก าหนดวางานสรางสรรคนนเปนรปแบบใด มวธการอยางไร และจะน าเสนอดวยวธการอะไร โดยไดมผเชยวชาญ ผทรงคณวฒ และนกวชาการทางดานนาฏศลปใหแนวคดเกยวกบสรางงานนาฏยประดษฐไวดงน

ค าลา มสกา และวชชตา วธาทตย (2558, หนา 35-36) กลาววา รปแบบแนวความคด

การสรางสรรคนาฏยประดษฐอสานในวงโปงลางมลกษณะเปนวงจรชวต (Life cycle) และมบรบททางสงคมและวฒนธรรมอสาน เปนตวก าหนดขอบเขตของกระบวนการสรางสรรคภายใตเงอนไขของการแสดงในวงโปงลาง แบงออกเปน 3 ระยะ ประกอบดวย ระยะกอนสรางงาน (Pre-production stage) ระยะการสรางงาน (Production) ระยะหลงการสรางงาน (Post-production stage) โดยในแตละระยะประกอบดวยสวนทเปนหลกการ (Principle) และสวนทเปนการปฏบต (Practice) ดงน

ระยะกอนสรางงาน (Pre-production stage) เปนระยะของการออกแบบนาฏยศลป (Design) มองคประกอบหลกคอ การก าหนดเปาหมายของการแสดงทมผลท าใหก ารออกแบบนาฏยศลปอสานในวงโปงลางแตละครงแตกตางกน มกระบวนการ 3 สวนทสมพนธคอ

1) การคนควาขอมลเพอสรางแรงบนดาลใจ 2) การก าหนดแนวคดหลกของการแสดง (Theme) 3) การก าหนดรปแบบการแสดง (Style) ในการออกแบบนาฏยประดษฐนยงม

เงอนไขภายในและภายนอกก ากบ ระยะการส รา งงาน (Production) เป น ระยะขอ งก ารล งม อป ฏ บ ต เพ อ พ ฒ น า

(Development) ใหเกดนาฏยศลปตามทไดออกแบบไว มองคประกอบหลก คอ 1) การวางโครงสรางของการแสดง 2) การออกแบบราง 3) การพฒนาองคประกอบการแสดง 4) การฝกซอม 5) การแสดงจรง ซงการพฒนางานนาฏยศลปนยงมเงอนไขภายในและภายนอก

ก ากบ ระยะหลงการสรางงาน (Post-production stage) เปนระยะของประเมนและการปรบปรง

แก ไขก อนน านาฏยศลปน น ไปแสดงอกคร งหน ง (Evaluation & Elaboration stage) เป นกระบวนการทเกดหลงการแสดงสนสดลง ประกอบดวย

1) การประเมนผลตามเกณฑ

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

49

2) การปรบปรงแกไข 3) การตดสนใจน าไปแสดงอกครง (Re-stage) โดยการประเมนนนแบงออกเปนการ

ประเมนภายใน (Internal Evaluation) การประเมนภายนอก (External Evaluation)

รสวรรณ อดศยภารด (2558, หนา 85-91) กลาวถงหลกในการสรางสรรคละครนาฏยศลปไทยรวมสมยไวดงน 1) สรางแนวความคด โครงสราง และองคประกอบของการแสดงละครนาฏยศลป 2) การออกแบบและพฒนางานตามองคประกอบละครนาฏยศลป 2.1) บทละคร 2.2) การออกแบบการแสดง 2.3) การออกแบบเครองแตงกายและการแตงหนา 2.4) การออกแบบแสง เสยง และดนตรประกอบการแสดง 2.5) การออกแบบฉากและพนทบนเวท 3) จดระบบการจดการแสดงมาประยกตใชในการสรางการแสดงละครนาฏยศลป

ปทมาวด ชาญสวรรณและอรารมย จนทมาลา (2556, หนา 79-86) กลาวถงรปแบบการสรางงานทางดานนาฏยศลปไทยเชงสรางสรรค รปแบบมาตรฐานของภาควชาศลปะการแสดง คณะศลปกรรมศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม ไววา

1) แนวคดจากวรรณคด วรรณกรรม นทานพนบาน ธรรมชาต โบราณสถาน และสถานการณทวไป

2) รปแบบการแสดงตามแนวคดจดเปนการร าเดยว ร าค ระบ า และฟอน 3) ลลาทาร า ตามอตลกษณจากแนวคด ใชทาร าทประดษฐขนใหมใหเหมาะสมกบ

รปแบบการแสดง 4) ดนตรและบทรอง ตามแนวคดจะเปนดนตรตามเชอชาต ดนตรทองถน ดนตร

ผสมผสาน 5) เครองแตงกาย และเครองประดบ จะประดษฐตามแนวคดของผสรางสรรค

ผลงานใหสอดคลองกบลกษณะของเนอหา 6) การแปรแถว เปนการจดวางต าแหนงนกแสดงในรปแบบตาง ๆ

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

50

จากขอมลขางตน สามารถสรปไดวา แนวคดในการสรางสรรคงานนาฏยประดษฐ ผวจยไดแบงขนตอนดงน คอ 1) คนควาขอมลพนฐาน 2) การวางโครงเรองส าหรบการแสดง 3) ก าหนดรปแบบในการแสดง 4) ออกแบบและพฒนาการแสดง 5) ฝกซอมการแสดงตามรปแบบทก าหนด 6) ประเมนผลการแสดง 7) เผยแพรการแสดงตอสาธารณชน 2.4 การแสดงฉยฉายสถาบนตาง ๆ 2.4.1 ฉยฉายโรจนากร

ประวต ทมาของการแสดงเปนการสรางสรรคงานทางนาฏยศลปตามภารกจของภาควชา

ศลปะการแสดง ของคณะอาจารยภาควชาศลปะการแสดง สาขานาฏยศลปไทย คณะศลปกรรมศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม โดยมงเนนใหชดฉยฉายโรจนากรเปนเอกลกษณของมหาวทยาลย

การแสดงชดฉยฉายโรจนากรเปนการแสดงทผสมผสานระหวางนาฏยศลปไทยกบการแสดงพนบานอสาน ซงมลกษณะเดมทมดนตร และบทรองตามแบบการแสดงฉยฉาย ผสมกบการการบรรเลงดนตรพนเมองอสาน ประกอบดวยทาร า แบบนาฏยศลปไทยและนาฏศลปพนบาน โดยท านองเพลงฉยฉาย และเพลงแมศรซงจะรองแบบฉยฉายพวง (ไมมปเลยนเสยงรอง) เนอเพลงมความหมายถงความเคารพบชาตอพระพทธกนทรวชย และตราโรจนากรซงคณะศลปกรรมศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม เปนผสบสานวฒนธรรมอนดงาม

การแตงกาย ลกษณะการแตงกาย การแตงกายแบบประยกตผสมผสานระหวางยคจ าปาศรกบทวา

ราวดโดยยดสประจ ามหาวทยาลยมหาสารคามเปนหลก ไดแก สเหลอง-เทา ซงมความหมายดงน สเหลอง หมายถง ความเจรญรงเรอง ความดงาม ความอดมสมบรณ สเทา หมายถง ความคดหรอปญญา

สเหลองเทา หมายถง การมปญญาและความคดทดงามอนน าไปสความเจรญรงเรอง

ดนตร ดนตร ใชวงปพาทยเครองหา

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

51

ทาร า กระบวนทาร าฉยฉายโรจนากรเปนการร าใชบทและออกระบ าโบราณคดในตอนทาย

การแปรแถว มรปแบบตาง ๆ เชน วงกลม ตววคว า ตวท วงกลมซอน สเหลยม และกากบาทไดแบบอยางมาจากตะวนตกเพอความสวยงามเปลยนสายตาผชมทมองจดเดยวเปนเวลานาน ๆ และเปนการเปดโอกาสใหผแสดงทอยดานหลงไดขนมาขางหนา ตลอดทงเปนการลดรายละเอยดของทาร าตบท (ปทมาวด ชาญสวรรณ, 2556, หนา 139-140) 2.4.2 ร าฉยฉายมหาวทยาลยราชภฏมหาสารคาม

ประวต เปนผลงานสรางสรรคขนจากการวเคราะหค าอธบายรายวชาฉยฉาย (2053201)

พบวา ร าฉยฉายสถาบนของมหาวทยาลยราชภฏมหาสารคามไมม

การแตงกาย เปนแบบชดโบราณคดประยกต จากภาพจ าหลกใบเสมาฟาแดด -สงยาง จงหวด

กาฬสนธ สญลกษณทน ามาใชประกอบ คอ สชด เปนสเขยว-แดง หมายถงสธงของมหาวทยาลย มดอกจาน (ทองกวาว) และตราพระลญจกร เปนดอกไมประจ ามหาวทยาลยมาเปนเครองประดบ

ดนตร ใชวงปพาทยเครองหา ใชเพลงหนาพาทย 3 เพลง คอ เพลงรว เพลงเรว และเพลงลา

เพลงขบรองใช 2 ท านอง คอ ท านองเพลงฉยฉาย และท านองแมศร ทาร า ทาร า ใชหลกการร าตบท มาบรรจทาร าในชวงบทรอง สวนชวงเพลงเรวไดน าทาบาง

ทามาจากทาร าแมบท เชน ทาร าสาย ทาชกแปงผดหนา ทาชะนรายไม และทาจอเพลงกาฬ เปนตน สวนชวงเพลงลาใชทาลาควง

การแปรแถว ใชเทคนคการแปรแถว รวมทงสน 7 รปแถว ไดแก รปสามเหลยมหรอวหงาย รปวคว า

ตงซม รปวงกลม 2 วงเลก รปแถวเสนทแยงทางขวาของเวท รปวงกลมใหญ และรปเสนทแยงทางซายของเวท (โมฬ ศรแสนยงค, 2554, หนา 104-111)

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

52

2.4.3 ฉยฉายยงทอง ประวต ในป พ.ศ. 2543 มหาวทยาลยธรรมศาสตร ไดจดโครงการอนรกษศลปวฒนธรรม

ไทย ในวโรกาสเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดชในงานโขนธรรมศาสตรเฉลมพระเกยรตนาฏราชสกการะ 72 พรรษาภบด โดยน ารปแบบกระบวนทาร าฉยฉายกงไมเงนทอง ซงเคยไดรบถายทอดมาจากบรมครน ามาประยกตใชเปนการแสดงร าเบกโรงชดร าฉยฉายยงทอง เบกโรงกอนการแสดงโขนมหาวทยาลยธรรมศาสตร โดยไดขอความกรณาใหคณครพนดา สทธวรรณ ผเชยวชาญนาฏศลปไทย เปนผประพนธบทรองฉยฉายยงทอง เพอเปนการร าถวายพระพร การแสดงชดนผแสดงจะถอกงยงทองสแดงเหลอง ซงเปนดอกไมพระราชทางจากพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช ซงถอเปนดอกไมมงคล อนเปนสญลกษณของมหาวทยาลยธรรมศาสตร แตไดดดแปลงใหผแสดงถอกงดอกยงทองเพยงมอเดยว เพอจะไดเหนกรยากรดกรายของการใชมอตงวงและจบรายร าอกขางหนง

การแตงกาย ร าฉยฉายยงทองจะไมยดรปแบบตายตว แตงกายตามโอกาส เชน ผแสดง 2 คน กจะ

แตงยนเครอง รดเกลายอด สมมตเปนเทพธดา หากผแสดงจ านวนมากจะแตงกายชดไทยสเหลองหรอสขาว ตงเกยวหรอสนองเกลา ใสจอนห และรดทายชอง

ดนตร ส าหรบดนตรใชวงปพาทย ท าเพลงฉยฉายและเพลงแมศรโดยยดหลกการรองท

เรยกวา “ฉยฉายพวง” คอการรองเทยวเดยวไมมปเปารบทวนบทอกครงหรง เมอจบบทรองแลว ปพาทยบรรเลงเพลงเรว-ลา

ทาร า เปนการร าตบทตามบทรองตามรปแบบและกระบวนทาร าของการร าฉยฉาย ทาร าเปน

การรายร าชมความงามของหญงสาวทแตงเครองทรงอนงดงาม มอเทดกงดอกยงทองอนเปนดอกไมมงคล ดอกไมแหงสญลกษณของมหาวทยาลยธรรมศาสตร พรอมกบอญเชญสงศกดสทธมาสถตในธรรมจกร บนดาลใหเกดความรก พลงแหงความสามคคใหชาวไทยทกคนอยรวมกนดวยความรกและสนตสข (ฉนทนา เอยมสกล, 2549, หนา 7-18)

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

53

2.4.4 ฉยฉายนาฏดรยางคศาสตร ประวต การแสดงชด “ฉยฉายนาฏดรยางคศาสตร” เปนการร าฉยฉายทชมความงามของ

นกเรยนโรงเรยนนาฏดรยางคศาสตร ในการดานการศกษาทางศลปะการแสดง ทงการศกษาวชาสามญ วชานาฏยศลป และวชาดนตร การแสดงชดนไดแสดงขนเปนครงแรกและแสดงเพยงครงเดยวเทานน เนองในงานเปดโรงละครศลปากร เมอป พ.ศ. 2478 ประพนธบทรองโดย พลตรหลวงวจตรวาทการ ประดษฐทาร าและฝกซอมโดยหมอมครตวน (ศภลกษณ) ภทรนาวก

การแตงกาย ร าฉยฉายนาฏดรยางศาสตร ยดรปแบบการแตงกายแบบนางใน โดยใชนกแสดงเปน

ผหญงเพยงคนเดยวเทานน ดนตร ฉยฉายนาฏดรยางคศาสตร ใชวงปพาทยไมแขงบรรเลงประกอบการแสดงม 3 ขนาด

คอ วงปพาทยเครองหา วงปพาทยเครองค และวงปพาทยเครองใหญ ซงสามารถเลอกใชตามความเหมาะสมของการแสดง และโอกาสในการแสดง

ทาร า ฉยฉายนาฏดรยางคศาสตร เปนการร าตบท คอ การแสดงทาร าทมความหมายตามบท

รอง โดยใชทาร าทอยในการร าแมบทใหญ อนเปนแมทาทางนาฏยศลปไทยเปนหลก และทาร าทตองปฏบตซ ากนกใชการปฏบตตรงกนขาม หรอใชเปนทาค บทรองของการแสดงชดนเปนการรองแบบฉยฉาย (พวง) คอการรองโดยไมมปทวนบทรองเหมอนการร าฉยฉายแบบทว ๆ ไป เพอมงเนนทการรายร าของผแสดงมากกวาการขบรองและการบรรเลง ท าใหกระบวนทาร ามความเรวปานกลางตามจงหวะเพลงบรรเลงในอตราจงหวะสองชน (ประพฒนพงศ ภวธน, 2550, หนา 29-34) 2.5 งานวจยทเกยวของ จากการศกษาขอมลเบองตนเกยวกบการวจยทางดานนาฏศลปไทย ไดปรากฏงานวจยทเกยวกบการการสรางสรรคศลปะการแสดง นาฏยประดษฐ และการร าฉยฉายทมความเกยวเนองและน ามาเปนขอมลขนตนในการประดษฐการแสดงนาฏศลปไทยเชงอนรกษ : ฉยฉายธนบร ดงน

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

54

โมฬ ศรแสนยงค. (2554). นาฏยประดษฐ ร าฉยฉายมหาวทยาลยราชภฏมหาสารคาม. การวจยเรองนมจดมงหมายเพอสรางชดการแสดงร าฉยฉายมหาวทยาลยราชภฏมหาสารคาม และเพอประเมนความคดสรางสรรคประเมนความถกตองเหมาะสมในการน าไปใชประกอบการสอนรายวชาฉยฉาย (2053201) และประเมนความพงพอใจของบคคลทวไปทไดชมการแสดง วธการศกษาเมอสรางนาฏยประดษฐร าฉยฉายมหาวทยาลยราชภฏมหาสารคามขนไดน าไปฝกใหกลมผศกษารวม แลวบนทกภาพเปนวดทศน เพอใหผเชยวชาญดานนาฏศลปและการละครชมเพอประเมนผล จ านวน 10 คน สวนความพงพอใจไดน าแสดง ณ หองประชมวญญควานนท ในพธเปดประชมสมมนาทางวชาการระดบนานาชาต ครงท 1 จดโดยสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏมหาสารคาม เมอวนท 21 กรกฎาคม พ.ศ. 2554 เวลา 08.00 น. และใหผชมทวไปตอบแบบสอบถาม 30 คน โดยวธสมตวอยางแบบบงเอญ สถตทใชในการวเคราะหขอมล ไดแก ความถ รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน

ผลการวจยพบวา 1. การสรางนาฏยประดษฐร าฉยฉายมหาวทยาลยราชภฏมหาสารคามโดยการวเคราะหหลกสตรรายวชา ฉยฉาย (2053021) ไดใชวงปพาทยเครองหาบรรเลงเพลงประกอบร า บทเพลงประพนธขนใหม โดยใชฉนทลกษณประเภทกลอนฉยฉาย และกลอนแมศร ใชตวแสดงเปนตวพระนาง จ านวน 3 ค การแตงกายเปนแบบโบราณคดประยกต สวนทาร านนไดประยกตจากของเดม และสามารถน าไปใชประกอบการเรยนส าหรบนกศกษาสาขานาวชานาฏศลปและการละคร ของมหาวทยาลยราชภฏมหาสารคาม ได 2. การประเมนผลปรากฏ ดงน ดานความคดสรางสรรคของนาฏยประดษฐฉบบนอยในระดบมากทสด (X =4.62) ดานความถกตอง เหมาะสมในการน าไปประกอบการสอนในหลกสตรรายวชาฉยฉาย (2053021) อยในระดบมากทสด (X =4.67) และผชมมความพงพอใจในการชมการแสดงนาฏยประดษฐร าฉยฉายมหาวทยาลยราชภฏมหาสารคาม อยในระดบมากทสด (X =4.62)

ปทมาวด ชาญสวรรณ. (2556). รปแบบและกระบวนการประกอบการสรางนาฏยศลปเชงสรางสรรคชดฉยฉายโรจนากร ฉยฉายเปนการรายร ารปแบบหนงของการแสดงนาฏยศลปไทยทมลลาหลายลกษณะทงดงามและบงชใหเหนถงความสามารถของผแสดง ผประพนธ บทรอง การบรรเลงดนตรและการแตงกายทสวยงามการวจยครงนมจดมงหมายเพอศกษารปแบบและกระบวนการประกอบสรางนาฏยประดษฐเชงสรางสรรคชดฉยฉายโรจนากร โดยใชวธการศกษาจากเอกสารและภาคสนามดวยการสงเกต สมภาษณผร 6 คน อาจารยสอนนาฏยศลปไทย จ านวน 5 คน ผน าเสนอผลงานนาฏยประดษฐ จ านวน 8 คน ผบรรเลงดนตรประกอบจ านวน 8 คน บคคลทวไปจ านวน 30 คน และน าเสนอผลงานการวจยดวยวธการพรรณนาวเคราะห

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

55

ผลการวจยพบวา ทมาของการแสดงเกดขนจากแนวคดทจะสรางสรรคผลงานนาฏยประดษฐประเภทฉยฉายใหเปนเอกลกษณประจ าสถาบนทจะแสดงอตลกษณของมหาวทยาลยมหาสารคาม รปแบบเปนการร าฉยฉายซงแตเดมเปนการร าเดยวใชส าหรบชมความงาม หรออวดโฉมของตวละคร แตการสรางสรรคงานนาฏยประดษฐชด ฉยฉายโรจนากร มรปแบบเปนการร าฉยฉายหม ลกษณะระบ า โดยบทรองบรรยายถงความเจรญรงเรองแหงเมองตกสลา ความศรทธาตอองคพระธาตนาดน และความสงางามและคณคาแหงหาวทยาลยมหาสารคาม ดนตรยดจารตเดมผสมผสานกบท านองดนตรพนถน กระบวนทาร าเปนทาร าทประดษฐขนใหมผสมผสานกบทาร าแบบโบราณคดจ าปาศรในชวงจบระบ า ลกษณะการแตงกายเปนแบบประยกตจากสมย ทวาราวดผสมผสานกบจ าปาศร และมกระบวนการแปรแถวทใหผแสดงเคลอนไหวเปนรปแบบตาง ๆ อาท วงกลม ตววคว า ตวท วงกลมซอน สเหลยม กากบาท เปนตน

รปแบบและกระบวนการประกอบสรางนาฏยประดษฐ ชดฉยฉายโรจนากร นเปนการสรางสรรคผลงานทางดานนาฏยศลปทมแนวคดในการสรางอตลกษณของมหาวทยาลยมหาสารคาม โดยการประดษฐทาร าขนใหม ผสมผสานความเปนจารตกบความเปนพนถน จนเกดเปนนาฏยประดษฐทงดงามเปนเอกลกษณประจ าสถาบน

มาลน อาชายทธการ. (2559). การสรางงานนาฏยศลปไทยเพอการอนรกษและสรางสรรคส าหรบคนรนใหม

งานวจยฉบบน มวตถประสงคในการศกษารปแบบและแนวคดในการสรางงานนาฏยศลปไทยเพอการอนรกษและสรางสรรคส าหรบคนรนใหม โดยใหความส าคญกบการศกษาการแสดงชด “เพนดลม: อสท แอน เวสท อน อะไลฟออฟดานซ” ซงสรางสรรคและแสดงเดยว โดยนราพงษ จรสศร ในป พ.ศ. 2526 ณ เมองเวลส ประเทศสหราชอาณาจกรโดยใชวธการวจยเชงคณภาพทใชวธการ 1) เกบขอมลจากงานเอกสาร 2) รวมสมมนา 3) สมภาษณผทรงคณวฒ 4) สอสารสนเทศอน ๆ 5) การส ารวจขอมลภาคสนาม 6) การทดลองสรางผลงานการแสดงเพอทดสอบแนวคด 7) การท าการแสดงซ า (Reproduction) โดยทดลองสรางการแสดงชด “เพนดลม” ขนใหมและประเมนผลเพอหาวธการท างาน 8) เกณฑมาตรฐานศลปนทางดานนาฏยศลปโดยเกบขอมลระหวางป พ.ศ. 2526 ถงเดอนกนยายน พ.ศ. 2556

ผลการวจยพบวา การแสดงชดเพนดลม สามารถเปนตวแทนของการแสดงนาฏยศลปไทยรวมสมยส าหรบคนรนใหมซงประกอบดวย 1) บทการแสดงใชเพอเลาเรองราว 2) ลลาการแสดงแบบนาฏยศลปไทยบลเลต และนาฏยศลปรวมสมย 3) นกแสดงคนเดยวทมความสามารถหลากหลายทางการแสดง 4) เครองแตงกายออกแบบบนพนฐานของศลปวฒนธรรมไทยและตะวนตกทใชเทคนคการเปลยนเครองแตงกายบนเวทแสดง 5) เสยงและดนตรใชดนตรไทยเดมและเสยงพดทออกแบบให

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

56

เหมาะสมกบเรองราว 6) พนทเวทส าหรบการแสดงถกใชอยางมประสทธภาพในเรองของทวาง7) แสงส าหรบการแสดงถกใชเพอแนะน าสายตาผชม 8) อปกรณการแสดงใชเปนสญลกษณประกอบเรองราวทแสดง และแนวคดในการสรางงานทส าคญ 3 ประการทพบ คอ 1) การใชความหลากหลายทางวฒนธรรมเพอสงเสรมและอนรกษใหศลปวฒนธรรมไทยโดดเดนทามกลางกระแสวฒนธรรมอนอยางสรางสรรค 2) การใชสญลกษณในการสอสารเพอสรางอรรถรสในการแสดง 3) การใชเทคโนโลยมลตมเดยในการแสดง ตรงตามวตถประสงคของงานวจย

อรวรรณ นมเจรญ. (2550). นาฏยประดษฐของศนยวฒนธรรมอ าเภอพระประแดง. วทยานพนธฉบบนมวตถประสงคเพอศกษาความเปนมา ลกษณะเฉพาะและแนวคดในการ

ประดษฐชดการแสดงของศนยวฒนธรรม อ าเภอพระประแดง จงหวดสมทรปราการ ซงศกษาเฉพาะนาฏยประดษฐทไดรบแนวคดมาจากประเพณของมอญสามชด ระเบยบวธวจยใชการศกษาเอกสาร การสมภาษณ การสงเกตการแสดง และการฝกหดของผวจย

ผลการศกษาพบวา นาฏยประดษฐของศนย ฯ แบงไดเปน 4 ประเภทคอ 1. นาฏยประดษฐประเภทร าถวายพระพรหรอร าอวยพร 2. นาฏยประดษฐประเภททเปนเอกลกษณของการร ามอญ 3. นาฏยประดษฐดานการแสดงละครและบทโขน และ 4. นาฏยประดษฐทเกยวของกบประวตและประเพณของมอญ ซงไดแก ประเพณปลอยนกปลอยปลา ประเพณการเลนสะบา และประเพณแหหงส-ธงตะขาบ แนวคดการออกแบบคอ 1. การเลอกประเพณทโดดเดนของมอญมาก าหนดเปนรปแบบนาฏยศลปในเบองตน 2. การพฒนาทาร าจากการผสมผสานนาฏยจารตไทย นาฏยจารตมอญ และทาทางธรรมชาต 3. การน าร าตบทของนาฏยศลปไทยมาใช ตรงบทรองและใชทาร ามอญตรงชวงบรรเลงดนตร นาฏยประดษฐของศนยวฒนธรรมอ าเภอพระประแดง เปนการแปรรปแบบประเพณมอญ ใหเปนนาฏยศลปซงเปนการอนรกษประเพณวธหนง และเปนการสรางความภาคภมใจใหแกชาวมอญอกทงยงเปนการพฒนาความรในการออกแบบนาฏศลปแบบมอญขนในประเทศไทยอกดวย

ดารณ ช านาญหมอ. (2551). โครงการจดตงคณะนาฏศลปรวมสมย Creative Dance Studio.

การศกษาเรอง โครงการจดตงคณะนาฏศลป รวมสมย Creative Dance Studio เปนงานวจยเชงคณภาพ โดยมวตถประสงคเพอศกษาและวเคราะหการบรหารจดการของคณะนาฏศลปรวมสมยในประเทศไทย เพอน าขอมลมาเปนแนวทางการจดตงคณะนาฏศลปรวมสมย Creative Dance Studio ซงเปนหนวยงานหนงของมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ใหเปนองคกรทมการบรหารงานอยางมประสทธภาพ ผศกษาใชวธการเกบรวมรวมขอมลจากเอกสาร การสมภาษณแบบเจาะลกกบศลปนผกอตงคณะนาฏศลปรวมสมยในประเทศไทย 3 แหง ไดแก คณะภทราวดเธยเตอร

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

57

คณะโกมลกณฑ และThe Company of Performing Artists และการสนทนากลมกบสมาชกในคณะนาฏศลปนน ๆ โดยผศกษาวจยเปนผสมภาษณดวยตนเอง เพอใหไดค าตอบครบถวนตามเปาหมายทก าหนด

ผลการศกษาพบวา คณะนาฏศลปรวมสมยทง 3 แหง เกดจากความรก ความชนชมในศาสตรของศลปะการแสดงและนาฏศลปของผกอตงซงลวนแตเปนผรและผเชยวชาญดานนาฏศลป การบรหารจดการคณะนาฏศลปทง 3 แหงถอเปนระบบครอบครวผกอตงคณะตงใจทจะจดโครงสรางองคกรใหด าเนนการไดจรง มโครงสรางการแบงหนาทรบผดชอบทชดเจน แตเมอถง เวลาปฏบตงานจรงนนโครงสรางการปฏบตงานกลบไมเปนไปอยางทตงใจไวในเบองตน เนองจากการควบคมการท างาน การตดสนใจ การเปลยนแปลงและการออกค าสงจะมาจากผกอตงคณะเพยงคนเดยว

คณะนาฏศลปรวมสมยทง 3 แหง มการบรหารคนดวยใจ เนองจากมความผกพนกนทงแบบครกบศษย พกบนอง หรอเพอนทเรยนดวยกนมา จงมความสมพนธการทางจตใจนอกเหนอจากน ในการผลตการแสดงแตละครง คณะไดรายรบไมเทากบรายจายทลงทนไป ซงในเชงธรกจถอวาขาดทน รายไดจากการขายบตรชมการแสดง คณะไดเพยงน าไปจายเปนเงนคาตอบแทนนกแสดงในการแสดงนน ๆ ทงคาซอมและคาจาง ซงจ านวนเงนยงเทยบไมไดกบคาเสยเวลาในการซอมการแสดงแตละครง แตนกแสดงทมาแสดงกมาแสดงดวยใจรกในศาสตรแหงนาฏศลป โดยมไดคาดหวงในเรองเงน เพราะเขาใจสถานภาพทางการเงนของคณะและสภาพแวดลอมของสงคมไทย