7

บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การวจยเรอง การพฒนาระบบการจดการเรยนการสอนทางไกล เรอง พหวฒนธรรม ส าหรบครสงคมศกษา ผวจยไดศกษาคนควาจากเอกสารและงานวจยทเกยวของ ดงน

1. แนวคดเกยวกบพหวฒนธรรม 2. แนวทางการจดการเรยนการสอนพหวฒนธรรมในสถานศกษา

3. แนวคดเกยวกบระบบการจดการเรยนการสอน 4. แนวคดเกยวกบระบบการศกษาทางไกล 5. ขนตอนการวจยเกยวกบการจดระบบและออกแบบระบบทางการศกษา

6. งานวจยทเกยวของ ดงมรายละเอยดตอไปน

1. แนวคดเกยวกบพหวฒนธรรม กอนทจะกลาวถงพหวฒนธรรมนน จ าเปนตองทราบความหมายของค าวา วฒนธรรม

เสยกอน ค าวา “วฒนธรรม” เปนค าทพลตรพระเจาวรวงศเธอกรมหมนนราธปพงศประพนธ ทรง

บญญตขน เมอ พ.ศ. 2475 โดยทรงแปลมาจากภาษาองกฤษค าวา “Culture” ซงมรากศพทจากค าวา “Cultura” ในภาษาละตน (กรรณการ อกษรกล สขเกษม อางใน สวทย ไพทยวฒนและสดจต เจนนพกาญจน 2548: 193)

ค าวา “Culture” แตเรมแรกประเทศไทยมการบญญตศพทนวา “พฤตธรรม” หาไดใชค าวา “วฒนธรรม” ดงปจจบนน ค าวา “วฒนธรรม” เพงเปลยนมาใชในสมยหลง เพราะ ค าวา “พฤตธรรม” สงคมไมยอมรบ โดยมปรากฏใชเปนหลกฐานทางราชการครงแรกเมอ พ.ศ. 2483 แตตอมาอกสองปกไดยกเลกกฎหมายน โดยมประกาศใชพระราชบญญตบ ารงวฒนธรรมแหงชาต พ.ศ. 2485 แทน และใชบงคบอยจนถงปจจบน (อทย หรญโต 2529: 30)

นอกจากนค าวา “วฒนธรรม” เปนค าไทยทมาจากภาษาบาลและสนสกฤต โดยสามารถแยกใหเหนไดดงนคอ ค าวา “วฒน” มาจากภาษาบาลวา “วฑฒน” แปลวา ความเจรญงอกงาม สวนค าวา

8

“ธรรม” มาจากสนสกฤตวา “ธรม” แปลวาสภาพทเปนจรง ซงเมอรวมทงสองค านเขาดวยกนแปลวา ธรรมเปนเหตใหเจรญนนเอง (อทย หรญโต 2529: 30)

เมอกลาวถงวฒนธรรม คนสวนใหญมกเขาใจวา หมายถง สงทเปนความงดงาม สงทดงาม สงทเปนระเบยบวนย หรอสงทไดรบการพฒนาใหดแลว เชน ความงามของรปวาด ความไพเราะของดนตร ความซาบซงของภาษาและวรรณคด ระเบยบวนยการเขาชมมหรสพ มารยาทในการรบประทานอาหาร ความประณตในการแตงกาย เปนตน หรอมฉะนน บางคนกเขาใจวา “วฒนธรรม” หมายถง ขนบธรรมเนยมประเพณอนดงามตาง ๆ ของชาต เชน ประเพณการแตงงาน การบวช เปนตน

ความเขาใจดงกลาวกมสวนถก แตแทจรงแลว “วฒนธรรม” มความหมายกวางกวานนมาก นกสงคมวทยาและนกมานษยวทยาหลายทาน ไดใหความหมายของค าวา วฒนธรรม ไว ฉววรรณ ประจวบเหมาะและไพฑรย มกศล (2553 : 1-6) ไดใหตวอยางไวดงน

เซอร เอดเวรด บ ไทเลอร (Sir Edward B. Tylor) นกมานษยวทยาคนแรกของโลกชาวองกฤษ ไดใหความหมายของค าวา “วฒนธรรม” อยางชดเจนเปนครงแรก เมอ ค.ศ. 1871 วา “วฒนธรรม คอ มวลรวมทซบซอนซงรวมความร ตลอดจนนสย ความเชอ ศลปะ กฎหมายศลธรรม ประเพณ ตลอดจน และความสามารถอน ๆ ซงมนษยไดมาในฐานะเปนสมาชกของสงคม”

คลกคอหน (Kluckhohm) และ แคลล (Kelly) ไดใหความหมายของค าวาวฒนธรรมไววา “วฒนธรรม” คอทกสงทกอยางทมนษยสรางขนมาเพอใชในการด ารงชวตของมนษย อาจะเปนสงทมเหตผลหรอไมมเหตผลในชวงเวลาใดเวลาหนงเพอเปนแนวทางปฏบตหรอพฤตกรรมของมนษย

โครเบอร (Kroeber) ไดใหความหมายของค าวา “วฒนธรรม” ไวคอนขางยากกวาคนอนๆ ดงน “วฒนธรรมทประกอบไปดวยแบบแผนพฤตกรรมทไดมาโดยการเรยนรและทถายทอดจากรนหนงไปสอกรนหนงโดยใชระบบสญลกษณนน เปนผลส าเรจทแตกตางไปในกลมชนตาง วฒนธรรมยงรวมถงเครองมอเครองใชทมนษยสรางขนมา สวนประกอบทส าคญของวฒนธรรมยงประกอบไปดวย ความคดตามประเพณ และคานยมทตดตามมา นอกจากนน ยงมระบบวฒนธรรมซงอาจพจารณาในแงหนงวาเปนผลผลตของการกระท า และในอกหนงเปนเงอนไขทจะท าใหเกดกระท าตอๆ ไป

คณ (Coon) ไดใหค าจ ากดความของวฒนธรรมไววา “วฒนธรรม คอผลรวมทงหมดของวธตางๆ ทท าใหมนษยมชวตอยได และมการถายทอดจากชวชวตหนงไปอกชวชวตหนงโดยการเรยนร

นอกจากนน คเบอร (Cuber) ใหความหมายของวฒนธรรมไววา “วฒนธรรม คอแบบแผนพฤตกรรมทเกดจากการเรยนรทคอยๆ เปลยนแปลงไปเรอยๆ และยงรวมผลผลตทเกดจากการเรยนร

9

เชน ทศนคต คานยม สงของตางๆ ทคนท าขน และความรทมอยรวมกนในกลมชนหนงๆ และมการถายทอดไปยงสมาชกคนอนๆ ในสงคม (จมพล หนมพานช 2539)

ส าหรบนกวชาการไทยทส าคญ ไดใหความหมายของวฒนธรรม เปนตนวา ศาสตราจารยพระยาอนมานราชธน ไดใหความหมายของวฒนธรรมไววา “วฒนธรรมคออะไร ถากลาวตามความหมายทางวชาว ฒนธรรมทมอยในต ารา

มานษยวทยา วฒนธรรม (Cultural anthropology) กหมายถงสงซงไมมเองตามธรรมชาต แตเปนสงซงสงคม คอคนสวนรวมมความตองการและจ าเปนผลตสรางใหมขน แลวถายทอดใหแกกน ดวยการสงสอนและเรยนร แลวสบๆ ตอกนมา เปนประเพณปรมปรา (traditional customs) และคลคลายขยายตวเปนความเจรญวฒนาโดยล าดบ เมอวาโดยเนอความ วฒนธรรมและประเพณกเปนสงเดยวกน ถากลาวโดยเนอหาวฒนธรรมและประเพณกมบอเกดจากความคดเหน ความรสก และความเชอของคนในสวนรวมคอประชาชน ซงสะสมพอกพนและสบตอรวมกนมานานหลายชวอายคน จนเกดเปนความเคยชนขน เรยกเปนค าเฉพาะทางวชาวานสยสงคม (social habits) หรอเรยกเปนค าตามธรรมดาวา ประเพณ เพราะฉะนน ถาจะใหความหมายทแทจรงของเรองค าวา วฒนธรรม กจะไดแกเรองของจตใจ สมดงคาถาธรรมบททวา “สงทงหลาย มใจมากอน มใจประเสรฐสด ส าเรจดวยใจ” แตเราจะเรยนรเรองของใจโดยตรง ท าไมได ดวยเปนนามธรรม คอไมมรปใหรใหเหน จะรไดกจากสงทเปนรปธรรม ซงใจแสดงออกใหประจกษเหนคอจากวาจาและกรยาอาการตาง ๆ วาผแสดงออกมความคดเหน ความรสกหรอความเชอเปนอยางไร นประการหนง และจากสงตางๆ ซงคนผลตสรางขนน อกประการหนง เมอรวมกนหมดนน กเปนความหมายของค าวา วฒนธรรมโดยยอในทางวชาการ” (ศาสตราจารย พระยาอนมานราชธน 2510: 1 - 2)

นอกจากนน จ านง ทองประเสรฐ ไดใหความหมายของวฒนธรรมวา “วฒนธรรม กคอ วถชวตซงสงคมมนษยท าใหเจรญขน เพอสนองความตองการอนเปนมลฐานทมตอความด ารงอยรอด ความถาวรแหงเชอสาย และการจดระเบยบแหงประสบการณของสงคม เพราะไมมมนษยกลมใดจะด ารงชวตอยไดตามสภาพของธรรมชาตลวน ๆ ทกกลมยอมมมรดกทางสงคม ซงมความประณตและเปนอนหนงอนเดยวกนไมมากกนอย ทไดรบมาจากบรรพบรษและถายทอดไปสชนรนหลง มรดกทางสงคมนยอมจะด ารงไวซงความเปนปกแผน อนเกยวเนองกบกาลเทศะของกลมชนนน ๆ คนรนใหมทกรนมชวตอยอยางเกยวของกบมรดกทางวฒนธรรมของคนในยคกอน ๆ มรดกทางสงคมนน ยอมอธบายถงธรรมชาตของมนษยและลกษณะอนเกยวเนองกบไมเปลยนแปลงแหงธรรมชาตของมนษยนน

10

วฒนธรรมซงขยายตวออกไปดวยกนกบชวตของมนษยจงเปนทงเหตและผลแหงคณลกษณะทสรางชวตมนษย (จ านง ทองประเสรฐ 2519:3)

พระเทพเวท (ประยทธ ปยตโต) ไดใหความหมายของวฒนธรรมทถอเปนความหมายทเขาใจในเนอหาแหงวฒนธรรมไดอยางชดเจน ซงไดแสดงปาฐกถา 100 ป พระยาอนมานราชธน เรอง “วฒนธรรมกบการพฒนา” สรปความหมายดงน

1) วฒนธรรม เปนผลรวมของการสงสมสงสรางสรรคและภมธรรม ภมปญญาทถายทอดสบตอกนมาของสงคมนน ๆ

2) วฒนธรรม รวมไปถงวถชวตความเปนอยท งหมดของสงคม ตงแตภายในจตใจของคน คานยม คณคาทางจตใจ คณธรรม ลกษณะนสย แนวความคด สตปญญา ทาท วธปฏบตของมนษยตอรางกายและจตใจของคน ลกษณะความสมพนธระหวางมนษย ตลอดจนความร ความเขาใจ ทาทการมอง และการปฏบตของมนษยตอสงแวดลอม

3) วฒนธรรม เปนการสงสมประสบการณ ความร ความสามารถ ภมธรรม ภมปญญาทงหมดทชวยใหมนษยในสงคมนนๆ อยรอด และเจรญสบตอมาได และเปนอยในปจจบน

4) วฒนธรรม คอประสบการณ ความร ความสามารถทสงคมนนมอย หรอทงหมดของสงคม (พระเทพเวท 2531)

นอกจากน พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2535 กไดใหนยามความหมายของวฒนธรรมไวเปน 4 นยดงน

1) สงทท าใหเจรญงอกงามแกหมคณะ 2) วถชวตของหมคณะ 3) ลกษณะทแสดงถงความเจรญงอกงาม ความเปนระเบยบเรยบรอย ความกลม

เกลยว ความกาวหนาของชาต และศลธรรมอนดของประชาชน 4) พฤตกรรมและสงทคนในหมผลตสรางขนดวยการเรยนรจากกนและกน และรวม

ใชอยในหมพวกของตน กลาวโดยสรป วฒนธรรม หมายถงแบบแผนหรอกฎเกณฑการด าเนนชวตของมนษย

ในสงคมใดสงคมหนง วฒนธรรมเปนสงทมการเปลยนแปลง ไมหยดนง และมการสบทอดจากคนรนหนงไปสคนอกรนหนง

11

เรองของวฒนธรรมจงเปนเรองของวถชวตของมนษยในแตละแหงหรอแตละชมชนหรอแตละสงคมทมการปฏบต เลอกสรร ปรบเปลยน ประยกต และถายทอดสบๆ ตอๆ กนมา ดงนนในแตละกลมหรอแตละสงคมจงมวฒนธรรมยอย

โลกปจจบนอยในศตวรรษท 21ทมประชากรหลายพนลานคนอาศยอยในหลายรอยประเทศ จงมความหลากหลาย (พห)ทางเชอชาตและความหลากหลายทางวฒนธรรม โดยเฉพาะวฒนธรรมทปรากฏอยบนโลกนมทงความแตกตางและคลายคลงกน เชน ประเทศอนเดย ประเทศจน ประเทศสหรฐอเมรกา เปนตน ประเทศตางๆ ทมประชากรจ านวนมากน มประชากรทมเชอชาต ภาษา และวฒนธรรมทแตกตางกนอยางมาก

ส าหรบในประเทศไทยนน เรามวฒนธรรมไทยเปนหลกของประเทศ แตในวฒนธรรมไทยนน กอยบนความหลากหลายและความแตกตางของวฒนธรรม เนองจากประเทศไทยมประชากรทวราชอาณาจกร จ านวน 63,878,267 คน (ส ารวจเมอเดอนธนวาคม 2553 ส านกบรหารทะเบยน กรมการปกครอง กระทรวมหาดไทย) ประกอบดวยกลมคนไทยเชอสายไทย จน ญวน ลาว เขมร ไทยทรงด า ไทยพวน มลาย ฯลฯ ประชากรไทยจงประกอบดวยกลมคนทมความหลากหลายวฒนธรรม หลากหลายภาษา หลากหลายขนบธรรมเนยมประเพณ รวมทงมปญหาเรองผลประโยชนและเปาหมายตางๆ กนไป สงผลใหประเทศไทยเปนประเทศทมความหลากหลายทางวฒนธรรมประเทศหนงของโลก แตทกวฒนธรรมของกลมตางๆ ยอมมคณคาในตววฒนธรรม ดงท นายแพทย ประเวศ วะส กลาวไววา “... ถาเอาวฒนธรรมเปนตวตง ทกชมชน ทองถน และประเทศจะมเกยรตและศกดศรเสมอกน ไมมใครเหนอใคร เพราะวฒนธรรมมความหลากหลาย ไมไดรวมศนย การยอมรบและเหนคณคาวฒนธรรมทองถน จงเปนการกระจายเกยรตและศกดศร เปดทางออกอนหลากหลายและท าใหทองถนเขมแขงและย งยน” (ศ.นพ.ประเวศ วะส 2547)

ดงนน อาจกลาวไดวา สงคมไทยมสภาพความเปนพหวฒนธรรมตลอดมา ผคนทอาศยอยรวมกนในสงคมไทยอยางมความสขนน มความหลากหลายหรอมความเปนพห ทงในดานชาตพนธ ศาสนา และวฒนธรรม การเขาใจถงวฒนธรรมทหลากหลายจงเปนสงจ าเปนของการอยรวมกนอยางสนต

กลาวโดยสรป ความหมายของพหวฒนธรรม คอ ความหลากหลายทางวฒนธรรม ซงไดแก การด าเนนวถชวตประจ าวน ทมความเหมอนและความตางจากวฒนธรรมอนๆ โดยเนนการยอมรบซงกนและกน

12

แตในสงคมปจจบนคอโลกในศตวรษท 21นน แนสบตต (Naisbitt) ไดระบแนวโนมไวในหนงสอ “Megatrend 2000” วา “การมวถชวตคลายกนทวโลกและการมชาตนยมทางวฒนธรรม” (Global Life Style and Cultural Nationalism) ซงหมายถง การมวถด าเนนชวตและรสนยมคลายๆกนทวโลก แตบางสวนของประเทศกยงมลกษณะตดยดแนนอยกบขนบธรรมเนยมประเพณเดมของตนอยางแนนแฟน (จรโชค วระสย 2537:7) แนวโนมของการเปลยนแปลงทางวฒนธรรม อนไดแก “การมวถชวตทคลายกนทวโลก” นน นาจะเปนสงทมานษยวทยาวฒนธรรมเรยกวา “วฒนธรรมสากล” ซงเปนความเหมอนทางวฒนธรรมของทกสงคมในโลก และ “การมชาตนยมทางวฒนธรรม” นน หมายถง “วฒนธรรมเฉพาะ”ซงเปนความตางทางวฒนธรรมของทกสงคมโลก

นอกจากวฒนธรรมสากลและวฒนธรรมเฉพาะแลว นกมานษยวทยายงไดอธบายเกยวกบพหวฒนธรรมในระดบประเทศ และระดบทองถน ซงจดเปนวฒนธรรมทวไปและวฒนธรรมยอย

2. แนวทางการจดการเรยนการสอนพหวฒนธรรมในสถานศกษา 2.1 ความเปนมาของการจดการศกษาพหวฒนธรรม ประเทศสหรฐอเมรกาเปนประเทศทรเรมการจดการเรยนการสอนโลกศกษา (Global

Education) โดยมเปาหมายประการหนงเพอมงเนนเรองของพหวฒนธรรมและพหเชอชาต แตกอนหนานประมาณ 3 ทศวรรษกอนนบตงแตป ค.ศ. 1960 เปนตนไป ประเทศสหรฐอเมรกาไดรเรมโปรแกรมการศกษาพหหลายวฒนธรรมและการศกษาพหหลายชาตพนธ (Multicultural/Multiethnic Education) ในการเรยนการสอนสงคมศกษา โดยมงใหผเรยนทมความแตกตางกนทางดานวฒนธรรมและชาตพนธไดศกษาเพอใหเกดความรความเขาใจและซาบซงในมรดกทางความหลากหลายของวฒนธรรมและกลมชาตพนธ ตลอดจนการขจดอคตและความล าเอยงสวนตวทอาจเกดขนไดในสงคมอเมรกน

ส าหรบความหมายของ ค าวา “การศกษาพหวฒนธรรม” (Multicultural Education) และ การศกษาพหชาตพนธ (Multiethnic Education) นน ไมเคลลส มอลแลน และเวลตน (Michaelis, Mallan, and Welton) เหนพองตองกนวา การศกษาพหวฒนธรรม เปนค าทใกลเคยงกนและมนยเดยวกน ในทางสงคมศกษานนจะหมายถงสงเดยวกน กลาวคอ การศกษาพหวฒนธรรมในความหมายกวางจะรวมถงการศกษาพหชาตพนธดวย เนองจากความเปนพหชาตพนธนนมบรบทสงคมเดยวกนกบความเปนพหวฒนธรรม ดงนนการศกษาพหวฒนธรรมจงครอบคลมถงการศกษาพหชาตพนธอยแลว และมแนวโนมทจะเนนแตการศกษาพหวฒนธรรมเทานน (สมนทพย บญสมบต 2536: 83)

13

ในวงการสงคมศาสตรและสงคมศกษาทวโลกไดใหความสนใจตอกระแสโลกาภวตน (Globalization) ทสงผลกระทบตอวถการด ารงชวตของประชากรทวทกมมโลกตงแตทศวรรษทแลว โดยเฉพาะในประเทศสหรฐอเมรกาซงมประชากรประมาณ 250 ลานคน ในป ค.ศ. 1990 ไดประมาณกนวาประชากรทก 1 ใน 4 คนทอยอาศยอยในประเทศนจะเปนคนผวสอน (People of Color) ทไมใชผวขาว แตตอไปคอ ตงแต ค.ศ. 2000 เปนตนไป อาจจะเปนวาประชากรทก 1 ใน 3 คนทอยอาศยอยในสหรฐอเมรกาจะเปนคนผวสอน ซงหมายรวมถงกลมชาตพนธตางๆ (Ethic Group) อนไดแก กลมอเมรกนเชอสายแอฟโร (Afro-American) กลมอเมรกนเชอสายเมกซกน (Mexican-American) กลมอเมรกนเชอสายอนเดยนแดง (Native-American) กลมอเมรกนเชอสายยว (Jewish-American) กลมอเมรกนเชอสายเปอโตรกน (Puerto Rican American) และกลมอเมรกนเชอสายเอเชย (Asian-American) ปรากฏการณของพหวฒนธรรมและพหชาตพนธยอมสงผลกระทบตอสงคมอเมรกนทงในระดบทองถนและในระดบประเทศ

ดงนนการจดการศกษาจงตองเตรยมเยาวชนซงมความแตกตางทางสงคม เพศ ผวส เชอชาต และวฒนธรรมใหไดทงความร ทกษะ และเจตคตทจ าเปนตอการด าเนนชวตในสงคม การจดการศกษาพหวฒนธรรม (Multicultural Education) จงเปนแนวทางหนงทส าคญในการพฒนาเยาวชนใหมความเขาใจผอน

การจดการศกษาพหวฒนธรรมคอ การจดการเรยนการสอนบนพนฐานคานยมและความเชอแบบประชาธปไตย ทเนนสงคมแหงความหลากหลายทางวฒนธรรม (Bennett 1995: 13) ทงนเนองจากในระบบสงคม (Social System) จะประกอบดวยกลมชนตางๆ ทแบงลกษณะของกลมตามโครงสรางของสญชาต กลมชน ศาสนา ความสามารถพเศษ ชนชนทางสงคม และเพศ ซงบคคลสามารถเปนสมาชกทมลกษณะเฉพาะของกลมหนง และอาจเปนสมาชกของหลายกลมทแตกตางกนในเวลาเดยวกน ดงนนการจดการศกษาตามแนวทางพหวฒนธรรม จงจ าเปนอยางยงทจะตองค านงถงความแตกตางของแตละกลม

จากทไดกลาวมาขางตน สรปไดวาการจดการศกษาพหวฒนธรรม เปนการจดการศกษาทไมไดจ ากดเฉพาะกลมชน ภาษา ศาสนา เทานน แตยงรวมถงความแตกตางทางชนชนทางสงคม บทบาททางเพศ และความสามารถพเศษของผเรยน รวมทงตองเนนใหผเรยนไดเรยนรและท าความเขาใจกบวถชวตและวฒนธรรม ตลอดจนแนวคดของคนกลมตาง ๆ ในสงคม ใหผเรยนมความรสกและประสบการณเชงบวก เปนมตร เคารพ และนบถอบคคลทมาจากากลมวฒนธรรม และเชอชาตอนๆ

14

ใหผเรยนพฒนาความรสกวาพวกเขาและเรากเปนพลเมองของโลกเชนกน นอกจากนนผเรยนควรมความภมใจในขนบธรรมเนยมประเพณทองถนของตน แมวาวฒนธรรมของตนจะแตกตางจากวฒนธรรมอนๆ เมอผเรยนทกวฒนธรรมตระหนกและเหนคณคาของวฒนธรรมซงกนและกน กจะอยรวมกนในสงคมพหวฒนธรรมอยางสนตสข

2.2 เปาหมายของการจดการศกษาพหวฒนธรรม การจะท าใหสงคมมความสงบสขและสนตไดน น การใชมตพหวฒนธรรมในการ

แกปญหาความขดแยงในสงคม มสวนส าคญและทส าคญทสด การอยรวมกนในสงคมทหลากหลายวฒนธรรมตองอยดวยความเขาใจบนพนฐานความเคารพซงกนและกน การไดเรยนรถงวฒนธรรมอนนอกเหนอจากวฒนธรรมของเรา ท าใหทราบวา กลมคนทไมไดมวฒนธรรมเหมอนเรา เขาอยกนอยางไร มความรสกอยางไร ประเทศจะท าอยางไรใหผคนในสงคมทมความหลากหลายนน สามารถอยอาศยและพฒนาประเทศรวมกนไดอยางย งยน

ในสวนของรฐบาลสามารถก าหนดกฎหมายและนโยบายเกยวกบพหวฒนธรรม หรอหาแนวทางทจะใหประเทศชาตมความมนคงทามกลางความหลากหลายทางวฒนธรรม รฐบาลมหนาท ทจะตองสงเสรมใหประชาชนของตนมความร ความเขาใจเกยวกบวฒนธรรม ศาสนา ประเพณ การปฎบตของกลมคนตางๆในประเทศนนๆ เพอสรางความเขาใจและการยอมรบคนกลมอนทมความคดและวฒนธรรมแตกตางจากตน

ส าหรบในสวนของการศกษานน การศกษาสามารถเปนเครองมอหรอกลไกทจะน าไปส การสรางความเขาใจเรองพหวฒนธรรม เพอการอยรวมกนอยางสนตทามกลางความหลากหลายของกลมคนในสงคมได โดยการจดการศกษาพหวฒนธรรม หรอพหวฒนธรรมศกษา

ดงนนการจดการศกษาพหวฒนธรรม ใหกบเยาวชนในระดบประถมศกษาและมธยมศกษาจงมความส าคญอยางยง หากเยาวชนของชาตไดมความเขาใจถงความแตกตางทางวฒนธรรมของแตละกลมคนในสงคมรอบตวเขา สามารถบรณาการความเขาใจนกบการด าเนนชวตของตน ยอมสงผลท าใหเยาวชนของชาตเกดความเขาใจเพอนมนษยทมความแตกตางทางวฒนธรรม ไมรสกรงเกยจเดยดฉนท แตกลบมความรก ความเขาใจ ความเหนอกเหนใจผอน การชวยเหลอผอนแทน และเมอเยาวชนเหลานเตบโตเปนก าลงของประเทศแลว เจตคตเหลาน จะชวยใหสงคมมความสามคค และความปรองดองระหวางกนของกลมคนในชาต ซงน าไปสสงคมไทยทมความสงบสขและความเจรญอยางย งยน

15

การจดการเรยนการสอนเรองพหวฒนธรรม นบเปนหนาทส าคญของครผสอนในสถานศกษา โดยเฉพาะครผสอนในกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม เพราะเปนกลมสาระการเรยนรทชวยใหผเรยนมความรความเขาใจ การด ารงชวตของมนษยทงในฐานะปจเจกบคคลและการอยรวมกนในสงคม เนนความเขาใจตนเองและผอน มความอดทน อดกลน ยอมรบในความแตกตาง และมคณธรรม สามารถน าความรไปปรบใชในการด าเนนชวต เปนพลเมองดของประเทศและสงคมโลก ดงนน ครสงคมศกษาจงตองปลกฝงใหนกเรยนเขาใจถงความแตกตางทางวฒนธรรมของคนในสงคม แตการจดการเรยนการสอนพหวฒนธรรมในสถานศกษายงไมมการจดอยางเปนระบบมากนก ครสงคมศกษายงมองขามความส าคญของการจดการเรยนการสอนเรอง พหวฒนธรรม ท าใหความรเรองพหวฒนธรรมของนกเรยนในสถานศกษาไมไดรบการพฒนาอยางจรงจง

วตถประสงคส าคญในการจดเรยนการสอนพหวฒนธรรมหรอพหวฒนธรรมศกษาในโรงเรยนนน คอการปฎรปสถาบนการศกษาเพอใหนกเรยนซงมาจากวฒนธรรมหลากหลายแตกตางจากวฒนธรรมหลกของโรงเรยนหรอสถาบนการศกษานนๆใหไดรบความเสมอภาคในจดการศกษาจากสถาบน (Banks 2008: 1) รวมทงมงใหผเรยนเหนคณคาและความแตกตางของวฒนธรรมอยางหลากหลาย โดยเฉพาะในกลมตางๆ ทปรากฏทงในสถานศกษาและสงคมโดยรวม

การจดการศกษาพหวฒนธรรม ตองเนนใหนกเรยนไดเรยนรและท าความเขาใจกบวถชวตและวฒนธรรม ตลอดจนแนวคดของคนกลมตาง ๆ ในสงคม ใหนกเรยนมความรสกและประสบการณเชงบวก เปนมตร เคารพ และนบถอบคคลทมาจากกลมวฒนธรรมและเชอชาตอนๆใหนกเรยนพฒนาความรสกวาพวกเขาและเรากเปนพลเมองของโลกเชนกน นอกจากนน นกเรยนควรมความภมใจในขนบธรรมเนยมประเพณทองถนของตน แมวาวฒนธรรมของตนจะแตกตางจากวฒนธรรมอนๆ เมอนกเรยนทกวฒนธรรมตระหนกและเหนคณคาของวฒนธรรมซงกนและกนแลว กจะอยรวมกนในสงคมพหวฒนธรรมอยางสนตสข

การจดการเรยนการสอนพหวฒนธรรม สามารถท าใหผเรยนซงเปนเยาวชนของชาตมความรความเขาใจเกยวกบสงคมทมวฒนธรรมตางจากตนเอง มเจตคตทถกตองตอผอนทมวฒนธรรมตางจากตน ตลอดจนมทกษะในการปฏบตตอผอนทมความแตกตางจากตน ความมงหมายของการจดการเรยนการสอนพหวฒนธรรมอยทความรความเขาใจและส านกขามวฒนธรรม ความเหมอนและความแตกตางทางวฒนธรรม ตลอดจนการมปฏสมพนธทางวฒนธรรมระหวางกน เคารพในวฒนธรรมของเขา ใหเขาเปนตวของเขาเอง รกษาเอกลกษณของเขาไว การจดการเรยนการสอนเรองพหวฒนธรรม

16

นน ผสอนจงไมควรบงคบใหผเรยนทมวฒนธรรมตางๆ ออกไป ใหมวฒนธรรมเหมอนกบคนกลมใหญในสงคม ใหนกเรยนไมตองละทงอตลกษณของเขา ใหนกเรยนมสวนรวมในกจกรรม ตาง ๆ ของสงคม โดยไมมการรงเกยจเดยดฉนท

ส าหรบเปาหมายและวตถประสงคของการจดการศกษาพหวฒนธรรมนน ไมเคลลส (Michaelis, 1992 :200 อางใน สมนทพย บญสมบต 2536: 87-88) ไดใหขอเสนอแนะเกยวกบเปาหมายและวตถประสงคของการจดการศกษาพหวฒนธรรม รวมถงพหเชอชาต ไวดงน

1) เพอพฒนาความเขาใจเกยวกบการตดตอเชอมโยงกนมนษยในระบบสากลทเกดขนจากความหลากหลายทางวฒนธรรม อาท

- อธบายความตองการรวมกนของมนษยและความหวงใยในวฒนธรรมของตนเองและของผอน และอธบายวาท าไมวธการพบปะกนของมนษยจงตองแตกตางกน

2) เพอพฒนาเจตคตและพฤตกรรม ซงสะทอนถงความเคารพในความหลากหลายทาง วฒนธรรม การเหนคณคาของความแตกตางทางวฒนธรรม ความเขาใจวาท าไมความแตกตางจงมอยและการผลกดนใหเปนทนาสนใจดวยกจกรรมทเหมาะสม อาท

- ท ารายการสงทใครคนใดคนหนงควรท าเพอผลกดนใหผอนท าตาม แตเปาหมาย และวตถประสงคทแสดงออกดงกลาวขางตนยงอาจจะกวางเกนไป

ในการจดโปรแกรมศกษาและกจกรรมการเรยนการสอนพหวฒนธรรมศกษา อาจท าไดอยางมประสทธภาพ ถาใชเปาหมายและวตถประสงคทแสดงออกของการศกษาพหวฒนธรรม (Multicultural Education) ตามขอเสนอแนะของไมเคลลส (Michaelis, 1992: 182) ดงตอไปน

1) เพอพฒนาความเขาใจในความหลากหลายทางวฒนธรรมในสงคมและความหลากหลาย ภายในและระหวางกลมชาตพนธในแงทเปนปจจยในการก าหนดวถชวต ประวตศาสตร วฒนธรรม และความส าเรจของกลมชาตพนธ อาท

- อธบายถงชองวางระหวางแนวความคดทสงคมยอมรบกบความเปนจรงทปรากฏอย เกยวกบคนพนเมองในสหรฐอเมรกา บอกวธทปดชองวางดงกลาวมาสก 3 วธ

2) เพอประยกตกระบวนการคดและการตดสนใจในประเดนของกลมชาตพนธ โดยการ จดกจกรรมเกยวกบเหตการณทตองการตความจากมมมองของชาตพนธ และประเมนขอเสนอและการกระท า อาท

- ประเมนขอเสนอในการขจดลทธชาตนยม ความล าเอยง และอคตโดยการจดล าดบ ตามการตดสนใจของตนเอง

17

3) เพอพฒนาทกษะทจ าเปนในการตดตอสอสาร ทงกบกลมคนสวนใหญและกลมคน สวนนอย เพอแกไขขอขดแยงและกอใหเกดการกระท าในการปรบปรงเงอนไขในปจจบน อาท

- อธบายขนตอนของกระบวนการทอาจน าไปใชเพอท าความกระจางในประเดนท เกดขนในโรงเรยนของตนและท าการแกปญหา

4) เพอพฒนาเจตคต คานยม และพฤตกรรมทสงเสรมความหลากหลายทางวฒนธรรม ความแตกตางของกลมชาตพนธ และความกนดอยดทางสงคม อาท

- บงชเหตผลทวาท าไมทกคนในสงคมตองยอมรบความยตธรรม การปองกนเพอให เกดความเทาเทยมกนและกระบวนการทางกฎหมาย

จากเปาหมายและวตถประสงคดงกลาวขางตนจะเปนตวก าหนดโปรแกรมการศกษาและ กจกรรมการเรยนการสอนพหวฒนธรรมศกษาตอไป

2.3 แนวทางการจดการศกษาพหวฒนธรรม แบงคส (James A. Banks, 2006: 5) ไดเสนอมต (dimensions) ของการจดการศกษา

พหวฒนธรรม ออกเปน 5 มตดวยกน ไดแก 1) การบรณาการเนอหา (Content Integration) หมายถง การจดการเรยนการสอนให

นกเรยนไดเรยนรแนวคดทางวฒนธรรมทหลากหลาย เรยนรแนวความคดของบคคลในกลมตางๆ ในการจดการเรยนการสอน ครผสอนอาจบรณาการหรอสอดแทรกความรเกยวกบวฒนธรรมทหลากหลายนในสาระเนอหาของบทเรยนทครสอน โดยการยกตวอยางเกยวกบวฒนธรรมของกลมคนตางๆ ทมความแตกตางจากวฒนธรรมกลมของตน โดยเนนในดานมโนมตและหลกการ

กลาวโดยสรป คอ ใหมการเปลยนแปลงเนอหาสาระของบทเรยนทครสอนโดยใหครอบคลมถงวฒนธรรมและการประพฤต ปฎบตกจกรรมตางๆของกลมคนกลมตางๆ นอกเหนอจากการสอนบทเรยนในวชาตางๆ

2) กระบวนการสรางองคความร (The Knowledge Construction Process) หมายถง การทผสอนอธบายใหผเรยนเขาใจถงความรทนกเรยนจะเรยนนน มกเกดขนจากวฒนธรรมของคนทเปนคนสวนใหญ (Mainstream) ของประเทศหรอสงคมนนๆ กลาวคอ เนอหาทใชในการสอนจะมงไปสการเสนอสงทมความหมายตอชนกลมใหญในสงคมนนๆ โดยไมค านงวาชนกลมนอยในสงคมนนๆ มสวนไดหรอสวนเสยหรอไม หรอสามารถจะน าความรนนๆไปประยกตเขากบวถชวตของเขาหรอไม การจดการเรยนการสอน โดยเฉพาะหลกสตรสงคมศกษา จงมกจะมงเนนไปในการตอบสนองชนกลม

18

ใหญของสงคมเทานน ดงนน การจดเนอหาซงเปนองคความรจะตองค านงถงความแตกตางทางวฒนธรรมดวย

3) การลดความเดยจฉนท (Prejudice Reduction) แนวทางทจะน านกเรยนไปสความเหนอกเหนใจผอน ความไมรงเกยจเดยดฉนทผอนทมความแตกตางจากเรา เชน เชอชาต ทศนคต หรอวฒนธรรม ซงผเรยนมกมความรงเกยจเดยดฉนทผอนทแตกตางจากเรา ทงนอาจมาจากการไดรบการอบรมจากครอบครว หรอโดยหลกสตรดงเดมทไมไดค านงถงกลมชนกลมนอยในสงคม การลดความรงเกยจเดยดฉนททางเชอชาต ศาสนา หรอวฒนธรรมของกลมตางๆ จะเปนกระบวนการทส าคญในการสรางความเขาใจใหเกดขนแกตวนกเรยนกลมตางๆในสงคม การลดความรงเกยจเดยดฉนทนนจะตองท าเปนระบบ โดยการสงเสรมใหนกเรยนเกดความเขาใจตอวฒนธรรมอนๆ อยางแทจรง

4) ความเสมอภาคในการจดการเรยนการสอน (An Equity Pedagogy) ความเสมอภาคในการจดการเรยนการสอนนนจะท าใหนกเรยนกลมตางๆทมความแตกตางทางวฒนธรรม ความแตกตางทางดานเชอชาต สผว ตลอดจนความแตกตางทางดานชนชนทางสงคม ไดเขาถงบทเรยนโดยเสมอภาคกน กลาวคอ ครจะตองรจกวธการสอนแบบตางๆ ทหลากหลาย ทจะท าใหนกเรยนทกกลมสามารถเกดการเรยนร และมผลสมฤทธทางการเรยนไมแตกตางกนนก

5) กระบวนการท าใหวฒนธรรมของโรงเรยนและโครงสรางทางสงคมมบทบาทมากขน (An Empowering School Culture and Social Structure) การสรางกระบวนการทจะท าใหโรงเรยนมสภาพแวดลอมทเกอหนนการศกษาใหเกดความเขาใจและยอมรบบคคลทมาจากวฒนธรรมอน การสรางบรรยากาศและวฒนธรรมภายในโรงเรยนเปนเรองส าคญมาก โรงเรยนตองพยายามใหนกเรยนทกคน ทกกลมมความรสกวาเปนสวนหนงของสงคมในโรงเรยน

จากมตทง 5 ประการทแบงคสเสนอนน ถาโรงเรยนสามารถน ามตทง 5 ประการมาประยกตใหเปนอนหนงอนเดยวกน โดยการสรางสงคมในโรงเรยน สรางหลกสตร สรางบทเรยน พฒนาประสบการณการเรยนรแลว โรงเรยนนนจะประสบความส าเรจในการสรางสรรคคนทจะออกไปเปนผน าในชมชนทยอมรบคนกลมทมวฒนธรรมทแตกตางจากวฒนธรรมของตนได

2.4 ความสมพนธระหวางหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 กบการจดการศกษาพหวฒนธรรม หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ไดก าหนดสาระการเรยนร 8กลมดวยกน ไดแก ภาษาไทย คณตศาสตร วทยาศาสตร สงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม สขศกษาและพลศกษา ศลปะ การงานอาชพและเทคโนโลย และภาษาตางประเทศ

19

ในแตละกลมสาระการเรยนรไดก าหนดมาตรฐานการเรยนร เปนเปาหมายส าคญของการพฒนาคณภาพผเรยน มาตรฐานการเรยนร ระบสงทผเรยนพงรและปฏบตได มคณธรรม จรยธรรม และคานยมทพงประสงคทตองการใหเกดแกผเรยนเมอจบการศกษาขนพนฐาน

กลมสาระการเรยนรทเกยวของกบพหวฒนธรรมมากทสด คอ สาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม การเรยนรกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม จะชวยใหผเรยนมความรความเขาใจการด ารงชวตของมนษย ทงในฐานะปจเจกบคคลและการอยรวมกนในสงคม การปรบตวตามสภาพแวดลอม การจดการทรพยากรทมอยอยางจ ากด เขาใจถงการพฒนาเปลยนแปลงตามยคสมย กาลเวลา ตามเหตปจจยตางๆ เกดความเขาใจในตนเองและผอน มความอดทน อดกลน ยอมรบในความแตกตางและมคณธรรม สามารถน าความรไปปรบใชในการด าเนนชวต เปนพลเมองดของประเทศชาตและสงคมโลก (ส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา กระทรวงศกษาธการ 2552: 1)

จะเหนไดวา ความมงหมายของกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม มสวนหนงทเนนเกยวกบพหวฒนธรรม คอ “...เกดความเขาใจในตนเองและผอน มความอดทน อดกลน ยอมรบในความแตกตาง...” ดวยเหตนการจดการเรยนการสอนเกยวกบพหวฒนธรรม จงเปนหนาทและภารกจสวนหนงของครสงคมศกษา

หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ไดก าหนดองคความรของกลมสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม วาดวยการอยรวมกนในสงคมทมความเชอมสมพนธกน และมความแตกตางกนอยางหลากหลาย เพอชวยใหสามารถปรบตนเองกบบรบทสภาพแวดลอม เปนพลเมองด มความรบผดชอบ มความร ทกษะ คณธรรม และคานยมทเหมาะสม โดยไดก าหนดสาระตางๆไว 5 สาระดวยกน ไดแก

สาระท 1 ศาสนา ศลธรรม จรยธรรม สาระท 2 หนาทพลเมอง วฒนธรรม และการด าเนนชวตในสงคม สาระท 3 เศรษฐศาสตร สาระท 4 ประวตศาสตร สาระท 5 ภมศาสตร กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ซงประกอบดวย 5 สาระนน

มสาระทเกยวของกบพหวฒนธรรมอยมาก มอย 2 สาระ ดงน สาระท 1 ศาสนา ศลธรรม จรยธรรม โดยก าหนดมาตรฐาน ส 1.1 รและเขาใจประวต

ความส าคญ ศาสดา หลกธรรมของพระพทธศาสนาหรอศาสนาทตนนบถอและศาสนาอน มศรทธาท

20

ถกตอง ยดมน และปฏบตตามหลกธรรม เพออยรวมกนอยางสนตสข และมาตรฐาน ส 1.2 เขาใจ ตระหนกและปฏบตตนเปนศาสนกชนทด และธ ารงรกษาพระพทธศาสนา หรอศาสนาทตนนบถอ จากสาระท 1 ศาสนา ศลธรรม จรยธรรมนน โดยเฉพาะในสวนของพระพทธศาสนามหลกธรรมทสอดคลองและมความสมพนธ รวมท งสงเสรมแนวคดของพหวฒนธรรมอยหลายหลกธรรมดวยกน

สาระท 2 หนาทพลเมอง วฒนธรรม และการด าเนนชวตในสงคม โดยก าหนดมาตรฐาน ส 2.1 ดงน เขาใจและปฏบตตนตามหนาทของการเปนพลเมองด มคานยมทดงาม และธ ารงรกษาประเพณและวฒนธรรมไทย ด ารงชวตอยรวมกนในสงคมไทยและสงคมโลกอยางสนตสข รายละเอยดของ ตวชวด และสาระการเรยนรแกนกลางของมาตรฐานน มความสอดคลองและมความสมพนธ รวมทงสงเสรมแนวคดของพหวฒนธรรมอยหลายตวชวดดวยกน

2.5 แนวทางการจดหลกสตรการเรยนการสอนพหวฒนธรรมในสถานศกษา แบงคส (Banks, 2004: 15) ใหความเหนวาสถาบนการศกษาไมควรละเลยเรองการจดการ

เรยนการสอนพหวฒนธรรม แตโรงเรยนมกจะจดการเรยนการสอนอยางผวเผน โรงเรยนตองจดการเรยนการสอนพหวฒนธรรมอยางจรงจง เนนใหผเรยนเหนความส าคญของวฒนธรรมอนทตางจากตน มความเหนอกเหนใจผอน โดยแบงคสไดใหแนวทางการจดหลกสตรพหวฒนธรรมเปน 4 ระดบ ดงน

ระดบท 1 แนวทางการจดหลกสตรโดยการมสวนรวม (The Contributions Approach) ในการจดหลกสตรระดบน เปนการจดการเรยนการสอนโดยใหนกเรยนเรยนรลกษณะส าคญของวฒนธรรมทหลากหลาย หรอวฒนธรรมของกลมผเรยนกลมตางๆ ทอยในโรงเรยน เชน จดเนอหาเกยวกบพธกรรม วนส าคญของกลมตางๆ วรบรษหรอประวตศาสตรของกลมวฒนธรรมอนๆ ทมวฒนธรรมแตกตางจากคนกลมใหญ

ในการจดหลกสตรระดบน เพยงใหนกเรยนไดเรยนรวฒนธรรมอนๆ ทวๆไป แตยงไมลกซงนก นกเรยนจะเขาใจวฒนธรรมอนๆ อยางผวเผน ยอมรบนกเรยนกลมอน ๆ ในโรงเรยนทมความแตกตางจากตน แนวทางการจดหลกสตรในระดบน เปนแนวทางทโรงเรยนสวนใหญจดท าอย ซงนกเรยนเพยงแตเขาใจวฒนธรรมอนๆไมมากนก และเมอพดถงวฒนธรรมอนหรอคนเชอชาตอน นกเรยนอาจจะยงมทศนคตทยดมนหรอมความเขาใจวฒนธรรมอนแบบตายตว (stereotype) อาจยงไมเปลยนแปลงความเชอหรอทศนคตเดมทตนมตอวฒนธรรมกลมอนๆ

ระดบท 2 แนวทางการจดหลกสตรโดยเพมเนอหา (Additive Approach) การจดหลกสตรแนวทางน โดยใหครผสอนเพมเตมเนอหา มโนมต หลกการ และมมมองเกยวกบวฒนธรรมอนๆ เขา

21

ไปในการจดการเรยนการสอน หรอหนวยการสอนทสอนอยเปนปกต โดยไมตองเปลยนแปลงหลกสตรทใชอยเดม เชน การเพมเนอหาในการสอนเกยวกบวฒนธรรมของชาวมสลม ชนพนเมองของประเทศสหรฐอเมรกา เปนตน

การจดหลกสตรในแนวน อาจมจดออนกลาวคอ ถาผสอนไมเขาใจวฒนธรรมอนอยางถองแท และโรงเรยนไมมการอบรมหรอใหความรครเพมเตม ครจะไมมความรเรองทสอน ท าใหการจดการเรยนการสอนอาจไมบรรลผล และท าใหนกเรยนไมเขาใจวฒนธรรมอนอยางถกตอง

ระดบท 3 แนวทางสการเปลยนแปลง (Transformative Approach) เปนวธการปรบเปลยน และการปรบปรงหลกสตรใหม โดยสงเสรมใหผเรยนไดมการเปลยนแนวคด เขาใจประเดนปญหาหรอเหตการณตางๆ และมการปรบเปลยนใหมมมมองวฒนธรรมอนๆในทางทถกตอง แนวทางการจดหลกสตรในระดบนจะจดเนอหาสาระและกระบวนการเรยนการสอนใหสอดคลองกบแนวคดพหวฒนธรรมและสอดคลองกบผเรยนกลมตางๆ ทมวฒนธรรมอยางหลากหลายในโรงเรยน

โดยปกตการจดท าหลกสตรนน ผจดท าหลกสตรมกยดวฒนธรรมของคนกลมใหญเปนศนยกลาง แตแนวการจดหลกสตรน จะเนนการมองจากวฒนธรรมอน ใหคนกลมนอยในสงคม เขามาจดท าหลกสตรดวย โดยใหเขามองจากตวเขาเองวาอยากใหผเรยนเรยนอะไร ดงนนการจดท าหลกสตรพหวฒนธรรม ในสวนของเนอหาสาระ จงตองจดใหมโดยใหมขอบขายเนอหาสาระทกวางขนกวาการเรยนอยางผวเผน หรอมเนอหายอๆ เทานน

ระดบท 4 แนวทางการปฏบตกจกรรมทางสงคม (Social Actions Approach) แนวทางการจดหลกสตรในระดบน นบวามความส าคญ โดยเนนการจดหลกสตรทจะใหผเรยนไดเรยนรวาในสงคมมประเดนปญหาอะไรบาง ผเรยนจะใชกระบวนการคดวเคราะหดวยเหตผลเพอการแกปญหาสงคม แลวเขาไปแสดงบทบาทหรอการมสวนรวมในการแกปญหาสงคม หรอการชวยเหลอผอน การทนกเรยนออกไปมบทบาทหรอมสวนรวมในกจกรรมทางสงคม หรอชวยแกปญหาสงคม จะท าใหนกเรยนไดน าความรเกยวกบวฒนธรรมอนๆ ไปประยกตใช กอใหเกดประโยชนอยางแทจรง และท าใหสามารถเขาใจผอน เกดความเหนอกเหนใจผอน

แนวทางการจดหลกสตรในระดบท 4 เปนการน าทฤษฎไปสการปฏบต ถอเปนขนตอนสดทายของการจดการศกษาพหวฒนธรรม เพอใหผเรยนเกดสามญส านกและมสวนชวยสงคม เพอสรางความเปนอนหนงอนเดยวกน ในสงคมแหงความหลากหลาย

หลกสตรของสถานศกษาในสวนทเกยวกบการจดการศกษาพหวฒนธรรมนน มกเนนในการจดท าหลกสตรระดบท 1 และระดบท 2 ซงเปนการใหผเรยนไดเขาใจวฒนธรรมอนๆ เพยงผวเผนยง

22

ไมลกซงเทาทควร แตแนวทางการจดท าหลกสตรระดบท 3 และระดบท 4 นบวาเปนการจดการศกษาพหวฒนธรรมไดอยางมประสทธภาพมากทสด

จากแนวคดของแบงคสทเสนอแนวทางการจดหลกสตรพหวฒนธรรมใน 4 ระดบดวยกนนน ถาจะน ามาประยกตใชในการจดหลกสตรการเรยนการสอนพหวฒนธรรม ใหสอดคลองกบหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ครสงคมศกษาสามารถพฒนาหลกสตร พหวฒนธรรมไดหลายแนวทาง ในทนขอเสนอแนวทางส าคญ 3 แนวทางดวยกน คอ

1) การสอดแทรกหรอบรณาการแนวคดพหวฒนธรรมในกลมสาระการเรยนรทกกลมทปรากฏในหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551

2) การสอดแทรกหรอบรณาการพหวฒนธรรมในกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม 3) การจดเนอหาพหวฒนธรรมเปนรายวชาหนง 2.6 ขอบขายเนอหาสาระของพหวฒนธรรมศกษา

การจดขอบขายเนอหาสาระเพอการจดการเรยนการสอนเกยวกบพหวฒนธรรมนน มอยหลายแนวทาง ตวอยางเชน การศกษากลมเชอชาตตางๆในประเทศ เชน ประเทศสหรฐอมรกา ซงมเชอชาตตางๆกน การศกษากลมชาตพนธในประเทศไทย การศกษากลมชาวไทยภเขา เปนตน

นอกจากนนแบงคส (Banks, 1977:197) ไดเสนอแนะเนอหาสาระของการศกษาหลายวฒนธรรม/หลายชาตพนธ วาม 2 สวน ดงน

1) สวนทเปนเหตการณในสงคม (social events) 2) สวนทเปนเหตการณในประวตศาสตร (historical events) ดวยการมองแบบกวางไกล

ของกลมชาตพนธทแตกตางกน 2.7 มโนมตส าคญของพหวฒนธรรมศกษา การจดการเรยนการสอนพหวฒนธรรมนน ครสงคมศกษาควรใหผเรยนมความรพนฐาน

เกยวกบพหวฒนธรรม โดยการพฒนามโนมตส าคญของพหวฒนธรรมศกษา ไดแกมโนมตดงตอไปน 1) วฒนธรรม (culture) 2) วฒนธรรมยอย (subculture) 3) การแพรกระจายทางวฒนธรรม (diffusionism) 4) การเปลยนแปลงทางวฒนธรรม (cultural change) 5) การสงสรรควฒนธรรม (acculturation)

23

6) ความขดแยงทางวฒนธรรม (cultural conflict) 7) การกลนกลาย (assimilation) 8) การปรบตว (adaptation) 9) การปรบปรน การปรบตาม (accommodation) 10) กลมชาตพนธ (ethnic group) 11) คตถอชาตพนธตนเปนใหญ (ethnocentrism) 12) ความแปลกแยก (alienation) 13) ความเดยจฉนท (prejudice) 14) ความล าเอยง อคต (bias) 15) แบบเหมารวม (stereotype) 16) ทศนคต เจตคต ทาท (attitude) 17) ความขดแยง (Conflict) 18) การพงพาอาศยกน (Interdependence ) นอกจากมโนมตส าคญดงกลาวขางตน ซงเปนมโนมตทอยในวชาสงคมวทยาและ

มานษยวทยาเปนสวนใหญแลว การน าหลกธรรมของพระพทธศาสนามาชวยพฒนาความรความเขาใจในเรองพหวฒนธรรมกเปนอกแนวทางหนง หลกธรรมทเกยวของกบพหวฒนธรรม เปนตนวา

พรหมวหาร 4 ไดแก เมตตา กรณา มทตา อเบกขา โดยเฉพาะเมตตา กรณา จะเปนหลกธรรมทชวยใหเขาใจผอนได รวมทง สงควตถ 4 ไดแก ทาน ปยวาจา อตถจรยา และสมานตตา

2.8 การจดการเรยนการสอนพหวฒนธรรม 2.8.1 วธสอนเพอพฒนาความรความเขาใจเกยวกบพหวฒนธรรม การจดการเรยน

การสอนเพอพฒนาความรความเขาใจเกยวกบพหวฒนธรรมนน วธการสอนแบบตางๆ ทครสงคมศกษาสามารถน ามาใชได ไดแก

1) วธสอนโดยการแกปญหา เปนวธสอนทอาศยหลกการของวธการทางวทยาศาสตร เนนความส าคญทปญหาและค าตอบหรอขอสรปเพอแกปญหานน ชวยใหผเรยนไดฝกความสามารถทางสตปญญา คดเปน รจกวธการแกปญหาอยางเปนระบบ และสงเสรมการคดอยางสรางสรรค โดยประกอบดวยขนตอนส าคญ ไดแก ขนการก าหนดและวเคราะหปญหา ขนการตงสมมตฐาน ขนการเกบและรวบรวมขอมล ขนวเคราะหขอมล และขนสรปผล การน าวธสอนโดยใชการแกปญหาไปใช

24

อยางมประสทธภาพนน สงทตองพจารณา คอ วตถประสงคของบทเรยน เนอหาของบทเรยน เวลา และตวผเรยน

2) วธสอนโดยการสบสวนสอบสวน เปนการสอนทพฒนามาจากการสอนแบบ แกปญหาโดยอาศยหลกการของวธการทางวทยาศาสตร มงใหผเรยนไดเรยนร กระบวนการสบเสาะหาความรอยางเปนระบบระเบยบ เพอน ามาสขอสรปหรอค าตอบของปญหานน โดยมองคประกอบส าคญไดแก ผสอน ผเรยน สภาพหองเรยน ปญหาหรอประเดนทจะน ามาสบสวนสอบสวน และแหลงความร โดยมขนตอนการสอนเรมจากขนการสงเกต การก าหนดปญหา และการตงสมมตฐาน ขนการรวบรวมขอมลและการประเมนขอมล ขนการพสจนและการสรป และขนน าไปใช

3) วธสอนโดยการอภปราย เปนการสอนทเปดโอกาสใหผเรยนไดแสดงความคดเหน อนน าไปสการเรยนร ชวยใหผเรยนไดพฒนาดานความร ดานเจตคต และดานทกษะการเรยนร โดยมขนตอนการสอนเรมตงแต ขนเตรยมการอภปราย ขนด าเนนการอภปราย และขนสรป การจดการสอนโดยใชการอภปรายมรปแบบทส าคญ ไดแก การอภปรายกลมใหญและกลมยอย การน าการสอน โดยใชการอภปรายไปใชใหมประสทธภาพนน จะตองค านงถงการก าหนดหวขอหรอปญหาการอภปราย บทบาทผสอน บทบาทผเรยน และการจดสถานท

4) วธสอนโดยการแสดงบทบาทสมมต เปนการสอนทมงใหผเรยนไดรบ ประสบการณจากเหตการณหรอบทบาททสรางขน โดยพยายามใหเหมอนสภาพจรงมากทสด ความรสก อารมณ ทศนคต และคานยมทเกดขน ตลอดจนการแกปญหา คอสงทผเรยนจะไดรบระหวางการปฏบตกจกรรม

5) วธสอนโดยใชสถานการณจ าลอง เปนการสอนทผสอนสรางหรอจ าลองเหตการณ จรงมาจดเปนสถานการณจ าลอง เพอมงใหผเรยนไดรบความร ฝกฝนการเผชญกบเหตการณ การแกปญหา และการตดสนใจ รวมทงการพฒนาทศนคตและคานยมดวย

6) วธสอนโดยใชกรณตวอยาง เปนกระบวนการทผสอนใหผเรยนศกษาเรองทสมมต ขนจากความเปนจรงและตอบประเดนค าถามเกยวกบเรองนน แลวน าค าตอบและเหตผลทมาของค าตอบนน มาใชเปนขอมลในการอภปรายเพอใหผเรยนเกดการเรยนร

7) วธสอนโดยใชเทคนคพยากรณ เปนวธพจารณาความเปนไปไดในอนาคตอยางเปนระบบ เปนระบบของการประมาณ คาดการณการเปลยนแปลง หรอทางเลอกตางๆ สงทพยากรณตองอาศยเหตผลเชงตรรกวทยา สมมตฐาน ขอมล และความสมพนธตางๆ ซงแตกตางไปจากเหตผลทวไป จะเกยวของกบเรองทวา “อะไรสามารถเกดขนได” หรอ “อะไรทเปนไปได” ซงขนอยกบขอมล

25

หรอตวประกอบตางๆ ทน ามาใช เพอการพยากรณ เปาหมายของการพยากรณ เพอเปนประโยชนตอการวางแผนตดสนใจ เพอใหเกดการกระท าอยางใดอยางหนงในอนาคต โดยเชอวาสาเหตของการเปลยนแปลงกเพอน าไปสสงคมอนาคตทดขน ซงวธการสอนดงกลาวจะชวยใหผเรยนมความเขาใจและมทศนคตทถกตองเกยวกบวฒนธรรมอนๆ ทแตกตางจากวฒนธรรมของตน

นอกจากนน พระพทธศาสนาซงมหลกการสอนและวธสอนของพระพทธเจาทสามารถ น ามาประยกตใชเพอการพฒนาความเขาใจเกยวกบผอนได วธสอนตามแนวพทธวธมอยหลายวธ ไดแก วธสอนแบบบรรยาย แบบไตรสกขา แบบปจฉาวสชนา แบบธรรมสากจฉา แบบอรยสจส แบบสบสวนสอบสวนตามแนวพทธศาสตร แบบเบญจขนธ แบบตามหลกพหสต แบบอปมาอปไมย และแบบกระบวนการเผชญสถานการณและการตดสนใจแกปญหา รวมทงกระบวนการคดแบบโยนโสมนสการกสามารถน ามาประยกตใชเพอพฒนาผเรยนไดมกระบวนการคดทถกตองในการเขาใจผอนทมความแตกตางจากตนไดเชนกน

2.8.2 การจดกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาความรความเขาใจเกยวกบพหวฒนธรรม การจดกจกรรมการเรยนรนนสามารถท าไดหลายแนวทาง ทงการจดกจกรรมภายในหองเรยนและกจกรรมนอกหองเรยน ตวอยางกจกรรมการเรยนรทจะชวยนกเรยนมความร และความเขาใจเกยวกบ พหวฒนธรรมไดแก

1) กจกรรมการเรยนรเพอความเขาใจประเทศตางๆ เมอผเรยนมความร ความเขาใจประเทศตางๆ ทอยบนโลกเดยวกบเรา โดยเฉพาะประชากรหรอคนในประเทศนน ในดานตางๆ เชน สภาพภมศาสตร ชวตความเปนอย ตลอดจนวฒนธรรมของประเทศนนๆ แลว ยอมมเจตคตทดตอคนในประเทศอนๆ มความเขาใจ เหนอกเหนใจ ตลอดจนมความรสกรวมทกขรวมสขในฐานะเปนพลเมอง โลกดวยกน

2) กจกรรมการเรยนรเพอความเขาใจความหลากหลายทางวฒนธรรม การทผเรยนจะ มความรความเขาใจเกยวกบวฒนธรรมอนๆ ไดนน มโนมตส าคญทนกเรยนควรไดรบการพฒนาคอ มโนมตเรอง ความหลากหลายทางวฒนธรรม การจดกจกรรมการเรยนรเพอใหผเรยนมความร ความเขาใจเกยวกบวฒนธรรมอนๆ ในมตตางๆ โดยใหแนวคดวา วฒนธรรมทกระจายอยบรเวณทวประเทศของเราหรอประเทศตางๆ ทวโลกนน นบเปนความหลากหลายทางวฒนธรรม วฒนธรรมเหลาน มทงความแตกตางจากวฒนธรรมของเรา และกมบางสวนทมความคลายคลงกบวฒนธรรมของเราเชนกน

3) กจกรรมการเรยนรเกยวกบวฒนธรรมของภาคตางๆในประเทศไทย วฒนธรรมของประเทศไทยมอยหลากหลาย ครสงคมศกษาควรใหผเรยนไดเรยนรวฒนธรรมของประเทศไทยทง 4

26

ภาค เพอใหมความเขาใจเกยวกบลกษณะเฉพาะของวฒนธรรมแตละภาค เหนคณคาของวฒนธรรมแตละภาค ตลอดจนอนรกษวฒนธรรมเหลานนใหด ารงสบไป

4) กจกรรมการเรยนรเกยวกบกลมเชอชาตตางๆในประเทศไทย กลมชาตพนธในประเทศไทยมอยหลายกลม แตละกลมมวฒนธรรมประเพณสบตอกนมาชานาน การใหนกเรยนมความรความเขาใจความเปนมาของกลมชาตพนธเหลาน จะท าใหนกเรยนยอมรบและมทศนคตทดตอกลมชาวไทยเชอสายตางๆ กอใหเกดความเขาใจอนดตอกน น าไปสการการอยรวมกนอยางสนต และปราศจากความขดแยงซงกนและกน

5) กจกรรมการเรยนรเกยวกบชนกลมนอยในประเทศไทย ชนกลมนอยในประเทศ ไทย ซงสวนใหญ คอชาวไทยภเขา ประกอบดวยชนเผาหลายเผาดวยกน การใหนกเรยนไดเรยนรเกยวกบชนกลมนอยหรอชาวไทยภเขานน ครควรจดกจกรรมการเรยนการสอนเพอใหนกเรยนไดมความรเกยวกบวถชวตของชนเผาตางๆ เขาใจถงวฒนธรรมประเพณ ความเชอ ตลอดจนการเลนของกลมชนเหลาน ซงนกเรยนในหองเรยนอาจมทงกลมชาวไทยภเขารวมอยดวย จะไดเกดความรก ความภาคภมใจในวฒนธรรมดงเดมของตน ในขณะเดยวกนกลมนกเรยนตางวฒนธรรมกจะไดเรยนรถงวฒนธรรมทมเอกลกษณเฉพาะของกลมชาวไทยภเขาเผาตางๆ ท าใหเหนความส าคญ ยกยอง และไมคดวาวฒนธรรมของเขาออนดอยกวาวฒนธรรมของตน ทศนคตเหลาน จะชวยใหนกเรยนตางกลมวฒนธรรมเกดความรก ความสามคค และเหนคณคาวฒนธรรมซงกนและกน

6) กจกรรมการเรยนรเพอความเปนอนหนงอนเดยวกน การเรยนรเกยวกบพหวฒนธรรม มวตถประสงคขอหนง คอ ใหนกเรยนไดตระหนกวา ไมวาเราจะมาจากวฒนธรรมใดๆ หรออยในสงคมทมวฒนธรรมอยางหลากหลายนน แทจรงแลวเราอาจมทมาจากวฒนธรรมเดยวกน ดงนน เราจงตองอยรวมกน พงพาอาศยกน มความเขาใจอนดตอกน เพอการอยรวมกนอยางสนต

7) กจกรรมการเรยนรเพอความภมใจในวฒนธรรมของตน การใหนกเรยนไดเรยนรเกยวกบวฒนธรรมด งเดมของตน ซงเปนสวนหนงหรอเปนวฒนธรรมยอยของสงคมนน จะชวยสงเสรมความภาคภมใจ และความส านกในคณคาของวฒนธรรมดงเดมใหแกนกเรยน

8) กจกรรมการเรยนรเพอความเขาใจอนดในอาเซยน วตถประสงคของการกอตงอาเซยนเพอสงเสรมความเขาใจอนดตอกนระหวางประเทศในภมภาค ธ ารงไวซงสนตภาพ เสถยรภาพ และความมนคงทางการเมอง สรางสรรคความเจรญเตบโตทางดานเศรษฐกจ การพฒนาสงคมและวฒนธรรม การกนดอยดของประชาชนบนพนฐานของความเสมอภาค และผลประโยชนรวมกนของ

27

ประเทศสมาชก ดงนนผเรยนจงควรเรยนรเรองราวโดยเฉพาะวฒนธรรมในกลมประเทศอาเซยนเพอความเขาใจอนดตอกน

9) กจกรรมการเรยนรพหวฒนธรรมโดยใชเพลง การจดกจกรรมการเรยนรพหวฒนธรรมอกแนวทางหนง คอ การใชเพลงเปนสอ การใหผเรยนไดเรยนรเกยวกบเนอเพลงซงสะทอนถงการเปนหนงเดยวของมนษยชาตนน จะน าไปสความเขาใจอนดตอกน

10) กจกรรมการเรยนรเพอสงเสรมความเขาใจอนดตอวฒนธรรมอนๆ การจดกจกรรมการเรยนรพหวฒนธรรม นอกจากกจกรรมทใหผเรยนปฏบตในหองเรยนแลว ครสงคมศกษายงสามารถจดกจกรรมนอกหองเรยน เพอสงเสรมผเรยนใหมความเขาใจอนดตอวฒนธรรมอนๆ อกดวย เชน สปดาหพหวฒนธรรม ปฎทนวฒนธรรม แหลงทองเทยวเชงวฒนธรรม เปนตน

2.9 สอ แหลงการเรยนร และการวดและประเมนผลการจดการเรยนการสอนพหวฒนธรรม 2.9.1 สอการเรยนการสอนเพอใชประกอบการเรยนการสอนพหวฒนธรรม สอทใชในการเรยนการสอนพหวฒนธรรม จะตองเปนสอทสรางขนเพอความเขาใจใน

เรองนามธรรมไดงาย เพราะผเรยนจะไดเขาใจและรบรถงแกนสาระในเรองนนๆ รวมทงกระตนใหใชความคดและเราความสนใจสการปฏบต ท าใหเกดการเรยนรอยางมประสทธภาพ

สอการเรยนการสอนทควรน ามาใชประกอบการเรยนการสอนพหวฒนธรรม มอยหลายชนดทครผสอนสามารถน ามาใชได มทงสอประเภทโสตทศน สอสงพมพ สอภาพและเสยง และสออเลกทรอนกส

1) สอโสตทศน หมายถง การเรยนรผานสอดวยการเหนสอ ดวยการไดยนไดฟง สอโสตทศนจะชวยใหการเรยนการสอนมประสทธภาพมากยงขน ท าใหผเรยนเขาใจเนอหาทไดเรยนอยางแจมแจง และยงชวยใหผเรยนเกดกระบวนการคดอกดวย

สอโสตทศนทครผสอนสามารถน ามาใชประกอบการเรยนการสอนพหวฒนธรรม เปนตนวา แผนทแสดงทตงของประเทศตางๆ แผนภมแสดงทมาของเชอชาต หรอกลมชาตพนธ ภาพและภาพชดเกยวกบวฒนธรรมของชมชน ภมภาค ประเทศ หรอโลก ฯลฯ

2) สอสงพมพประกอบการเรยนการสอน การใชสอสงพมพประกอบการเรยนการสอนพหวฒนธรรมนบวาเปนสงจ าเปน เพราะสอสงพมพเปนสอประเภททจะสงเสรมการอานไดมากทสด

28

สอสงพมพเพอการศกษามหลายประเภท ไดแก หนงสอ ต ารา แบบฝกปฏบต เอกสารอดส าเนา หนงสอพมพ วารสาร จลสาร หนงสออางอง พจนานกรม สารานกรม รายงานการวจย วทยานพนธ หนงสอภาพ โปสเตอร แผนพบ เปนตน

ส าหรบสอสงพมพทครผสอนสามารถน ามาใชประกอบการเรยนการสอนเกยวกบ พหวฒนธรรม ตวอยางเชน หนงสอเกยวกบแหลงวฒนธรรมของชมชน จงหวด ประเทศ หรอโลกใน ทตางๆ หนงสอน าเทยวแหลงวฒนธรรม วารสารเกยวกบศลปวฒนธรรม เปนตน

3) สอภาพและเสยง สอภาพและเสยงเพอการศกษา สามารถน ามาใชในการประกอบการเรยนการสอนพหวฒนธรรม ไดแก ภาพยนตรสารคดเกยวกบประเทศในกลมอาเซยน การตนอาเซยน สไลดเกยวกบสถานทหรอแหลงวฒนธรรม วดทศน และรายการวทยโทรทศน รวมทงสอเสยง เชน เพลง เปนตน

4) สออเลกทรอนกส เนองจากในยคปจจบนมความเจรญกาวหนาทางเทคโนโลย อยางมาก ท าใหมการพฒนาสอการเรยนการสอนในรปแบบสออเลกทรอนกส ครผสอนสามารถใชสออเลกทรอนกสในการสรางสถานการณจ าลอง การสรางภาพเสมอน การสรางอปกรณการสอนเสมอนจรง การใชสออเลกนกส นบวาเปนประโยชนตอการเรยนการสอนเปนอยางยง

สออเลกทรอนกสเพอการศกษา หมายถง สอการเรยนการสอนหรอการฝกอบรมทผลตขนส าหรบการเรยนการสอนและการฝกอบรม ในรปของแบบแมเหลก การดความจ า แผนซด แผนวซด หรอฮารดดสก และเผยแพรโดยอาศยชองทางการสอสารของระบบสอสารดจทล ซงเปนระบบการสอสารทใชคอมพวเตอรในการผลตและการเผยแพรเปนส าคญ สออเลกทรอนกสมความส าคญในดานความจ าเปนตอการศกษา ความส าคญตอการตอบสนองความตองการของผเรยน และการท าใหสมบรณกบสถานการณและเวลา (บญเลศ สองสวาง 2549: 4-12)

ส าหรบสออเลกทรอนกสทครผสอนสามารถน ามาใชประกอบการเรยนการสอนพหวฒนธรรม เชน สออเลกทรอนกสเพอการศกษาประเภทใชแบบเอกเทศ คอ ซดรอมในรปของบทเรยนคอมพวเตอรชวยสอน และสออเลกทรอนกสเพอการศกษาผานระบบเครอขาย คอ บทเรยน e-Learning

ในการเรยนการสอนพหวฒนธรรม ครผสอนสามารถน าบทเรยนคอมพวเตอรชวยสอน และบทเรยน e- Learning มาใชประกอบการเรยนการสอน โดยครสรางบทเรยนทง 2 รปแบบใหเปนทางเลอกใหมของผเรยน ครผสอนไมจ าเปนตองเปนผถายทอดเนอหาใหแกผเรยนอยางเดยว สามารถน าบทเรยนคอมพวเตอรชวยสอนและบทเรยน e-Learning มาทดแทนได และยงเปนการจดการเรยนร

29

ทตอบสนองผเรยนเปนรายบคคลอกดวย การจดการเรยนการสอนโดยใชบทเรยนคอมพวเตอรชวยสอนและบทเรยน e-Learning นน ครจะเปนผใหค าแนะน า มใชเปนผสอนอยางเดยว

ตวอยางสอประเภทเทคโนโลย เชน ซดรอม บทเรยนคอมพวเตอรชวยสอน มลตมเดย อนเทอรเนต เวบไซต ตางๆ ฯลฯ

2.9.2 แหลงการเรยนรส าหรบการเรยนการสอนพหวฒนธรรม แหลงการเรยนร หมายถง แหลงขอมลขาวสาร สารสนเทศ วทยากร ภมปญญา

ชาวบาน และประสบการณ ทสนบสนนสงเสรมใหผเรยนใฝเรยน ใฝร แสวงหาความรและเรยนรดวยตนเองไดตามศกยภาพ แหลงการเรยนรทปรากฎในชมชนทสะทอนถงวฒนธรรม มอยอยางหลากหลาย เปนตนวา ศาสนสถาน พพธภณฑ มหาวทยาลย โรงเรยน ศนยการศกษาในชมชน หองสมด หนวยงานตางๆของทงรฐและเอกชนทเกยวของกบวฒนธรรม รวมทงภมปญญาทองถน พธกรรมทางศาสนา ประเพณของชมชน กจกรรมของประชาชนในทองถนทผอนสามารถมาศกษาหาความรไดตลอดเวลา เปนตน โดยแหลงการเรยนรเหลาน จะเสรมสรางใหผเรยนเกดกระบวนการเรยนร และเปนบคคลแหงการเรยนร นอกจากนน แหลงการเรยนรในปจจบนทแพรหลายและสามารถเขาถงไดงาย คอ เวบไซต นกเรยนสามารถศกษาและคนควาไดดวยตนเองตามความสนใจ เปนการขยายขอบขายและองคความรใหแกนกเรยนอยางกวางขวาง

แหลงการเรยนรส าหรบการเรยนการสอนพหวฒนธรรมธรรมนน มอยหลายประเภท ดงตวอยางตอไปน

1) วทยากรทมความรความเขาใจเกยวกบวฒนธรรมทองถน ซงไดศกษาหรอมวจยเกยวกบ วฒนธรรมกลมเฉพาะ ครสงคมศกษาสามารถเชญวทยากรเหลานนมาใหความรความเขาใจแกนกเรยน เพอจะไดเขาใจและมทศนคตทดตอวฒนธรรมนนๆ

2) ชาวบานทอาศยอยในทองถนทมวฒนธรรมเปนของกลมตนโดยเฉพาะ หรอปราชญชาวบานทมประสบการณในทองถน ครผ สอนสามารถเชญบคคลเหลาน น มาใหความรหรอประสบการณเกยวกบวฒนธรรมทพวกเขาปฏบตอย

3) ชนกลมนอยทอาศยอยในทองถนหรอชมชนทมวถการด าเนนชวตตามวฒนธรรมดงเดม ครผสอนอาจใหนกเรยนเขาไปศกษา หรอจดเปนคายพกแรมใชชวตกบกลมคนเหลาน

4) เทศกาลหรอประเพณประจ าปของทองถน ชมชน จงหวด หรอประเทศ โดยใหนกเรยนเขารวมในกจกรรมนนๆ เพอเรยนรและเขาใจความเปนมาของประเพณตางๆ และรวมกนอนรกษวฒนธรรมในดานประเพณเหลาน

30

5) หนวยงาน ศนยการศกษา หรอพพธภณฑทแสดงวฒนธรรมของกลมตางๆ ในทองถน หรอชมชน ครผสอนควรจดใหนกเรยนไปศกษาหาความรตามอธยาศย 6) เวบไซตเกยวกบพหวฒนธรรม ครสงคมศกษาสามารถแนะน าผเรยนใหไปศกษาคนควาเกยวกบพหวฒนธรรมจากเวบไซตตาง ๆ เชน เวบไซตเกยวกบอาเซยน เปนตน เพอเปนการเพมพนความร และเปนการใหนกเรยนศกษาดวยตนเองตามความสนใจไดอกดวย

แหลงการเรยนรดงกลาว จะกระตนใหนกเรยนเหนความส าคญของวฒนธรรมของกลม ตางๆ เหนความหลากหลายของวฒนธรรมในชมชน ภมภาค ประเทศ รวมทงโลก ท าใหเขาใจผอนมากยงขน และมเจตคตทดตอกลมอนๆ มทรรศนะในการมองผอนทกวางไกล มใชรเฉพาะเกยวกบกลมตนเทานน

2.9.3 การวดและประเมนผลการเรยนการสอนพหวฒนธรรม วตถประสงคของการจดการเรยนการสอนพหวฒนธรรมมอยหลายประการ โดยการจด

การศกษาพหวฒนธรรมมเปาหมายเพอพฒนาความเขาใจในความหลากหลายทางวฒนธรรมของสงคม เพอประยกตกระบวนการคดและการตดสนใจในประเดนเกยวกบพหวฒนธรรม เพอพฒนาทกษะทจ าเปนในการตดตอสอสาร ทงกบกลมคนสวนใหญและกลมคนสวนนอย เพอแกไขขอขดแยงและกอใหเกดการกระท าในการปรบปรงเงอนไขในปจจบน และเพอพฒนาเจตคต คานยม และพฤตกรรมทสงเสรมความหลากหลายทางวฒนธรรม ความแตกตางของกลมชาตพนธในสงคม

เปาหมายหรอวตถประสงคดงกลาว ครอบคลมพฤตกรรมดานความร หรอพทธพสย เจตคตและคานยม หรอเจตพสย และดานทกษะหรอทกษะพสย

ดงนน การวดและประเมนผลการเรยนการสอนพหวฒนธรรม พฤตกรรมทตองวดและประเมน จงประกอบดวย

1) ความรความเขาใจเกยวกบเชอชาต และวฒนธรรมทหลากหลาย หรอเปนการวดและประเมนดานสตปญญา

2) เจตคตและคานยมในเรองพหวฒนธรรม หรอทศนคตทมตอวฒนธรรมอนๆ นอกเหนอ จากวฒนธรรมของตน หรอเปนการวดและประเมนดานความรสกและอารมณ

3) ทกษะหรอดานการแสวงหาความรและกระบวนการคดในการเรยนรพหวฒนธรรม การก าหนดเครองมอประเมนจะตองสอดคลองกบพฤตกรรมทจะประเมนวา พฤตกรรมทตองการประเมน คออะไร มลกษณะอยางไร หากใชเครองมอในการประเมนไมเหมาะสม ผลทไดรบจากการประเมนจะไมสอดคลองกบจดมงหมายของการประเมน

31

ดงนน การวดและประเมนผลความกาวหนาทางการเรยนการสอนพหวฒนธรรม จงตองพจารณาจากจดมงหมายของการสอน ซงจ าแนกเปน 3 พสย คอ พทธพสย เจตพสย และทกษะพสย ผสอนจะตองเลอกเครองมอการประเมนผลใหสอดคลองกบจดมงหมายดงกลาว

เครองมอการวดและประเมนผลความกาวหนาผเรยนทส าคญ ซงผสอนใชกนมากเพอประเมนความรและทกษะในการเรยนการสอน คอ แบบทดสอบ สวนเครองมอวดและประเมนดาน เจตคตและคานยม หรอดานความรสกและอารมณนน นยมใช คอ วธการทอยบนพนฐานของการสงเกตและวธการทใหนกเรยนรายงานตนเอง

3. แนวคดเกยวกบระบบการจดการเรยนการสอน ในชวตประจ าวนของคนเรา จะพบกบค าวา “ระบบ” อยเสมอ เชน ระบบครอบครว ระบบเศรษฐกจ ระบบการเมอง ระบบการศกษา ระบบจราจร แมกระทงในตวเรากมค าวาระบบเกยวของ เชน ระบบยอยอาหาร ระบบการหายใจ เปนตน ระบบมความหมายอยางไรและมความเกยวของกบการศกษาอยางไร จะเสนอรายละเอยดดงตอไปน 3.1 แนวคดเกยวกบระบบ 3.1.1 ความหมายของระบบ จากความหมายทปรากฏในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน (2542 : 673) ระบวา “ระบบ หมายถง ระเบยบเกยวกบการรวมสงตางๆ ซงมลกษณะซบซอนใหเขาล าดบประสานกนเปนอนเดยวตามหลกเหตผลทางวชาการ; ปรากฏการณทางธรรมชาต ซงมสวนสมพนธประสานเขากนโดยก าหนดรวมเปนอนหนงอนเดยวกน” สวนชยยงค พรหมวงศ (2536 : 6-7) ใหความหมายของระบบวา “ระบบเปนหนวยบรณาการรปธรรมหรอนามธรรม ประกอบดวยหนวยยอยทเปนอสระ แตมความสมพนธกน เพอใหการด าเนนงานของหนวยใหญเปนไปตามจดหมาย” บารแนทต (Barnathy, 1968: 7 อางในชยยงค พรหมวงศ 2538: 68) กลาววา ระบบ หมายถง การรวมสงตางๆ ทงหลายทมนษยไดออกแบบและสรางสรรคขนมาเพอสามารถน าสงเหลานนมาจดด าเนนการใหบรรลตามเปาหมายทวางไว นอกจากนน ออสเสนบรกเกน (Ossenbruggen 1994 : 1อางในชยยงค พรหมวงศ 2538: 68)) กลาววา ระบบคอสวนตางๆ ทถกจดรวมเขาเปนหนวยเดยวกน เพอสนบสนนการท างานตามเปาหมายทก าหนดขน โดยแสดงออกมาในลกษณะของระบบและองคประกอบทเกยวของกนในการ

32

ท างานอยางสม าเสมอทกองคประกอบจะถกปรบใหเปนไปในทศทางเดยวกน และสนบสนน เพอท าใหการปฏบตตามแผนทก าหนดไวด าเนนไปอยางสะดวก จากนยามดงกลาวขางตน จะเหนไดวา ระบบ คอ การรวมสวนยอย ๆ ซงท างานเปนอสระเขาดวยกน เพอใหบรรลเปาหมายทไดก าหนดไว ตวอยางเกยวกบระบบจะปรากฏชดในสงคม ดงกลาวมาขางตนนน ส าหรบการศกษากจดเปนระบบหนง มองคประกอบเปนหนวยยอยลงไป คอ การเรยนการสอน ผสอน ผเรยน การจดการ การบรการ อาคารสถานท รวมทงชมชน หนวยยอยเหลานตางกมความสมพนธกน รวมเปนหนวยใหญ คอระบบการศกษา ซงมวตถประสงคเพอการพฒนาผเรยน 3.1.2 องคประกอบของระบบ ระบบใด ๆ ทมอยในโลกน จะมองคประกอบอย 3 สวน คอ ปจจยน าเขา (input) กระบวนการ (process) และผลลพธ (output) และผลยอนกลบ (feedback) โดยองคประกอบทง 3 สวน มความตอเนองกนและมความเกยวพนกน ดงรายละเอยดตอไปน 1) ปจจยน าเขา หมายถง สงตาง ๆ หรอขอมลทตองใสหรอปอนเขา เพอใหการด าเนนการหรอปญหาทจะแกไขนน ด าเนนไปอยางมประสทธภาพ ปจจยทน าเขามอยหลายประการ เชน ทรพยากรตาง ๆ งบประมาณ วสด อปกรณ เปนตน 2) กระบวนการ หมายถง การด าเนนงาน ยทธวธ หรอกจกรรมทจะกระท าตอปจจยน าเขา เพอใหงานหรอผลผลตเปนไปตามทตองการ การด าเนนงานนจะครอบคลมงานทกอยางทกวธ แลวใหไดผลลพธออกมาตามเปาหมาย 3) ผลลพธ หมายถง ผลผลตทเกดขนภายหลงจากการด าเนนการแลว ผลผลตนเปนผลผลตทงทไดตรงตามจดประสงคทก าหนดไว และผลพลอยไดทเกดขนซงมทงผลดและผลเสย ปจจยน าเขา กระบวนการ ผลลพธ (input) (process) (output)

ภาพท 1 องคประกอบของระบบทวไป

33

3.2 การจดระบบ 3.2.1 ความหมายของการจดระบบ ในการด าเนนงานหรอการปฏบตงานใด ๆ กตาม จ าเปนตองมขนตอนการด าเนนงานวาจะท าอะไรกอน อะไรหลงตามล าดบ ตองมการระบอยางชดเจนเพอใหผปฏบตสามารถด าเนนการนนๆ ไดลวงลตามเปาหมายทก าหนดไว การล าดบขนตอนการท างานนนถอเปนเรองส าคญ เพราะจะท าใหการท างานนนเปนไปอยางมประสทธภาพ ในการก าหนดขนตอนการท างานตองอาศยการคดอยางเปนระบบ การคดอยางเปนระบบ หมายถง การพจารณาปฏสมพนธระหวางปจจยน าเขา กระบวนการ และผลลพธทจะได ดงนนการท างานใด ๆ กตามจงตองมการคดหรอมการจดระบบการท างาน เพอใหการด าเนนการเปนไปตามเปาหมาย ฮอลล (Hall อางใน ชยยงค พรหมวงศ 2523 : 98) ใหความหมายของการจดระบบวา “การจดระบบเปนความเกยวพนโดยการน าระบบยอยมารวมตวกนใหเปนอนหนงอนเดยวกน โดยใหทกสวนมความสมพนธกน หากสวนใดสวนหนงเปลยนไป สวนอนกตองเปลยนไปดวยและเปนผลใหมการเปลยนแปลงทงระบบ ในทางตรงขาม ถาแตละระบบเปนอสระตอกนทกสวนจะไมมความ สมพนธกนเลย” ชยยงค พรหมวงศ และเชาวเลศ เลศชโลฬาร (2536 : 36) ไดสรปวา การจดระบบ “วธการจดระบบ” หรอ “วธระบบ” (Systems Approach) เปนการวางแผนการพฒนาระบบใหม หรอปรบปรงระบบทมอยแลวใหดขน ดวยการก าหนดปรชญา ปณธาน จดมงหมาย องคประกอบ ภาระหนาท ความสมพนธ ปฏสมพนธ ขนตอน และปจจยเกอหนนและการประเมนควบคมเพอประสทธภาพการท างานหรอแกปญหาการด าเนนงาน โดยเนนทขนตอนทเหมาะสม “ขนตอน” จงเปนค าหลกของการจดระบบ กลาวโดยสรป การจดระบบเปนการก าหนดขนตอนการท างานหรอการแกปญหาไวอยางชดเจน เพอใหการท างานมประสทธภาพโดยการรวบรวมขอมล ทรพยากร วเคราะหปญหา และรวบรวมวธการเพอแกปญหา และประเมนผลลพธทได และปรบปรงใหมประสทธภาพมากขน 3.2.2 ความส าคญของการจดระบบ การจดระบบนบวามความส าคญตอการด าเนนงาน เพราะเปนเครองประกนประสทธภาพของการด าเนนงานอยางแทจรง ชยยงค พรหมวงศ (2536 : 37 – 38) ไดอธบายความส าคญของการจดระบบ พอสรปความส าคญ ไดดงน 1) การก าหนดแนวทางการด าเนนงานและการแกปญหา เนองจากการจดระบบมงทการไดมาซงองคประกอบและขนตอนในการด าเนนงานหรอการแกปญหา ดงนน การจดระบบจงม

34

ความส าคญในแงของการก าหนดแนวทางการด าเนนงานหรอวธการแกปญหาใหแกบคลากร จากวธการของการจดระบบ ผทเกยวของจะทราบถงธรรมชาต ประเภท และจ านวนขององคประกอบ โดยเฉพาะจะทราบถงล าดบกอนหลงของการด าเนนงานตามแนวทไดก าหนดหรอจดเอาไว รวมทงไดทราบทศทางของการด าเนนงานดวย การจดระบบจะมประโยชนตอผทเกยวของในการปฏบตงานครงตอ ๆ ไปดวย เพราะไมวาเวลาจะผานไปมากนอยเพยงใด ผเกยวของกยงสามารถด าเนนการตามขนตอนหรอทศทางทไดก าหนดไวได หรออาจปรบเปลยนใหเหมาะสมกบสภาพการณทเปลยนไปดวย

2) การจดระบบจะเปนเครองประกนคณภาพในการด าเนนงานหรอแกปญหากอนทจะน าระบบทพฒนาแลวไปใชและเผยแพรจนเปนทยอมรบไดนน ผพฒนาระบบหรอผเกยวของจะตองน าระบบไปทดสอบเสยกอน เพอหาประสทธภาพ โดยน าไปทดสอบในสถานการณจ าลองหรอสถานการณทใกลเคยงกบสถานการณจรง เมอไดทดสอบระบบจนแนใจในประสทธภาพแลว จงน าไปใชและเผยแพรตอไป ดงนน เมอผเกยวของจะน าระบบไปใชในการท างานหรอการแกไขปญหา จงยอมเกดความมนใจในประสทธภาพของการด าเนนงานมากขน และมนใจในคณภาพของงานทเปนผลลพธ 3) การจดระบบจะชวยในการประเมน ควบคม ตดตาม และตรวจสอบการด าเนนงานหรอการแกปญหา ขนตอนทก าหนดไวในระบบ จะมองคประกอบทเกยวของกบการประเมน การตดตาม และการควบคมการด าเนนงานหรอการแกปญหาอยทกขนตอนแลว ผด าเนนงานหรอผเกยวของสามารถพจารณาผลยอนกลบและน ามาปรบปรงไดทกขนตอนเชนกน 4) ระบบทไดมการทดสอบประสทธภาพแลวยอมน าไปใชในสภาพการณอนๆ โดย การดดแปลงใหเหมาะสม ท าใหไมจ าเปนตองมการลงทนวเคราะหระบบหรอจดระบบขนมาใหมกได 5) การจดระบบมความส าคญในฐานะทเปนเครองมอในการสรางสงใหม ๆ ในการคดคนหรอสรางสงใหม ๆ นน ผพฒนาระบบอาจน าแนวคดของการจดระบบไปเปนเครองมอในการคดและพฒนา เพราะการจดระบบจะชวยใหผคดคดออกมาเปนรปธรรม ทแสดงองคประกอบ ขนตอนการด าเนนงาน รวมทงผลลพธและผลยอนกลบ สงทผพฒนาคดขนอยางเปนระบบน จะชวยใหผรบเขาใจและเหนกระบวนการทงหมด 6) การจดระบบจะชวยในการคาดเดาหรอพยากรณสงทจะเกดขน เมอมการจดระบบขนส าหรบงานใดๆ กตาม หากไดมการทดสอบและใชระบบทพฒนาขนจนเปนผลแลว หากน าระบบนนมาใชอกท ผเกยวของกสามารถคาดเดาหรอพยากรณสงทจะเกดขนไดวา หากด าเนนการตาม

35

ขนตอนทก าหนดไวแลวในระบบจะไดผลอยางไร หรอหากปฏบตไมเปนไปตามขนตอนจะมผลอยางไร จะเหนไดวา การจดระบบซงเปนการวางแผนเพอพฒนาระบบใหมหรอปรบปรงระบบทมอยแลวนนใหดขนดวยการก าหนด จดมงหมาย องคประกอบ ภาระงานโดยแสดงความสมพนธและปฏสมพนธของขนตอนการด าเนนงาน ตลอดจนมการควบคมและประเมนงาน เพอเพมประสทธภาพของงานนน นบวาการจดระบบมความส าคญตอการก าหนดแนวทางการด าเนนงานหรอการแกปญหา เปนเครองประกนคณภาพในการด าเนนงาน ชวยในการประเมน ควบคมตดตาม และตรวจสอบการด าเนนงาน สามารถน าไปใชในสถานการณอน ๆ โดยไมจ าเปนตองพฒนาขนมาใหมอก เปนเครองมอในการสรางสงใหม ๆ รวมทงชวยในการคาดเดาหรอพยากรณสงทจะเกดขนเมอน าระบบนนๆ ไปใช ดงนน ในการปฏบตงานหรอเมอมปญหาในการท างานเกดขน เราอาจน าแนวคดของการจดระบบมาใช เพราะระบบจะน าเราสการวเคราะหถงปญหาทเกดขน และคดหาทางแกปญหานนๆ อยางเปนล าดบขนตอนและพฒนาจนเปนระบบการท างานอยางมประสทธภาพ

3.2.3 ขอบขายของการจดระบบ ขอบขายของการจดระบบ ครอบคลมสวนทเปนสภาพ แวดลอมหรอบรบท สวนทเปนปจจยน าเขา สวนทเปนกระบวนการ สวนทเปนผลลพธ และสวนทเปนผลยอนกลบเพอการควบคมและปรบปรง (ชยยงค พรหมวงศ 2536 : 40 – 41)

4. แนวคดเกยวกบระบบการศกษาทางไกล การศกษาทางไกลยดปรชญาการศกษาตลอดชวต มงเปดและขยายโอกาสทางการศกษา

และฝกอบรม เพอพฒนาความรความสามารถและทกษะความช านาญในการประกอบอาชพและด าเนนชวตใหดขน (ชยยงค พรหมวงศ 2534 :443)

การศกษาทางไกลเปนวธการจดการศกษารปแบบหนงทเปนการเรยนการสอนแบบไมมชนเรยน ผเรยนและผสอนมไดเผชญหนากน อยไกลกน แตมระบบการถายทอดเนอหาสาระทจะชวยใหผเรยนศกษาหาความร ดวยตนเองมากทสด โดยพงพาความชวยเหลอจากอาจารยนอยทสด ผเรยนศกษาเลาเรยนจากสอประสม ทประกอบดวยสอหลกและสอเสรม ทสถาบนการศกษาไดออกแบบไวและจดสงไปให

จากความหมายดงกลาว อาจสรปลกษณะส าคญของการศกษาทางไกล ไดดงน (ชยยงค พรหมวงศ)

1) ผเรยนกบผสอนอยหางไกลกนทางกายภาพ แตอาจใกลชดกนทางจตภาพ

36

2) มวธการจดการศกษาอยางเปนระบบ โดยมการจดองคกร มโครงสรางพนฐานรองรบ 3) มระบบการสอนทางไกลเปนของตนเอง 4) ใชเทคโนโลยและสอสารเพอการศกษา เปนเครองมอถายทอดความรและเชอมโยง

ผสอนกบผเรยน 5) มปฏสมพนธสองทาง เพอเปดโอกาสใหไดแลกเปลยนความคดเหนดานวชาการหรอ

ปญหาอนๆ ทอาจเปนอปสรรคตอการเรยน 6) เปดโอกาสใหมการพบแบบเผชญหนาบางครงบางคราวเพอประโยชนทางวชาการและ

ทางสงคม 7) มระบบประกนคณภาพ โดยใชกระบวนการอตสาหกรรมทางการศกษา 8) มมาตรฐานทางการศกษาเทากบในมหาวทยาลยปด ความส าคญของการศกษาทางไกล การศกษาทางไกลมบทบาทและความส าคญในดาน

ตาง ๆ คอ 1) จดการศกษาไดอยางมประสทธภาพ เออประโยชนแกประชาชนอยางกวางขวางทก

ระดบ เพราะลดขอจ ากดเรองสถานท สามารถจดการศกษาใหแกประชาชนจ านวนมากทอยกระจดกระจายตามทองถนทหางไกล

2) สนบสนนใหมการพฒนาดานเทคโนโลยการศกษา การออกแบบสอวธการสอนในรปของชดการเรยนรายบคคล ทมงใหผเรยนศกษาดวยตนเองในเวลาและสถานททผเรยนสะดวก ตลอดจนมการออกแบบผลตสอหลากหลายรปแบบเพอสนองความตองการของผเรยน

3) กระตนใหบคคลทเกยวของและบคคลทวไปไดพจารณาทบทวนในเรองวตถประสงคและเปาหมายทางการศกษา ความเทาเทยมทางการศกษา

4) ผลของการขยายโอกาสทางการศกษาแกประชาชนทกเพศทกวย การศกษาทางไกลชวยใหไดมการพฒนาก าลงคน ประชาชนมโอกาสทจะศกษาตอระดบสงขนไป สงผลใหเกดการพฒนาสงคม

5) ความส าเรจของวธการจดการศกษาทางไกลสามารถน าไปใชไดกบการศกษาในระบบการศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย น าไปสความรวมมอระหวางหนวยงานทจดการศกษา

6) เกดการกระจายอ านาจและการเพมบทบาท การบรการชมชนในทองถน รวมทงการประสานความรวมมอกบองคกรในชมชน (ทว นาคบตร และชนดา พทกษสฤษด 2544 : 190 – 191)

37

ระบบการศกษาทางไกล การศกษาทางไกลมการด าเนนงานทเปนระบบและมขนตอนการด าเนนงานทชดเจนและเปนองคคณะบคคล ซงการเปดหลกสตรจะมขนตอนและกระบวนการทชดเจน และแตละขนตอนและกระบวนการจะมการควบคมมาตรฐานและคณภาพอยางใกลชดและเขมงวดตลอดเวลา ทงนเพอใหการจดการศกษาบรรลวตถประสงค และมประสทธภาพตามเกณฑทรฐก าหนด และเปนทยอมรบ

ในทน ขอยกตวอยางแบบจ าลองระบบการสอนทางไกล ของมหาวทยาลยสโขทย ธรรมาธราช ซงมขนตอนตามล าดบ ดงน

1) การศกษาและวเคราะหความตองการทางการศกษา 2) การก าหนดวตถประสงคของการศกษา 3) การพฒนาหลกสตร 4) การพจารณาสอทเหมาะสมส าหรบการศกษาทางไกล 5) การวางแผนและพฒนาสอการเรยนการสอน 6) การผลตสอการศกษา 7) การทดสอบระบบและสอการศกษาทไดจดท าขน 8) การน าระบบการสอนและสอการศกษาไปใช 9) การตดตามและประเมนผลการศกษา ระบบการศกษาทางไกล เนนสอการสอนทเปนสอประสม ส าหรบมหาวทยาลยสโขทย

ธรรมาธราช เนนชดการสอนทางไกล การผลตชดวชาและชดการสอนเปนความรบผดชอบของกลมผลตชดวชา ซงมการด าเนนการ 9 ขน (ชยยงค พรหมวงศ 2534 : 464 – 468) คอ

1) วเคราะห/ทบทวนเนอหาและหนวยการสอน 2) ก าหนดหนวยการสอน 3) เขยนแผนการสอนประจ าหนวยและแผนการสอนประจ าตอน 4) เตรยมกจกรรมการเรยน 5) ผลตสอการศกษา 6) พฒนาแบบประเมนการเรยน 7) จดรวมสอการศกษาเปนชดการสอนทางไกล 8) ทดสอบประสทธภาพชดการสอนทางไกล 9) น าไปใช

38

5. ขนตอนการวจยเกยวกบการจดระบบและออกแบบระบบทางการศกษา การวจยเกยวกบระบบมกนยมท าวจยโดยใชรปแบบการวจยและพฒนาเปนการสรางชน

งานใหม โดยเรมการพฒนาตนแบบชนงานม 9 ขนตอน (วาสนา ทวกลทรพย 2553 : 11-12) ไดแก 1) การแสวงหาและก าหนดเรองทจะพฒนา 2) การศกษารายละเอยดเกยวกบตนแบบและเนอหาสาระ 3) การส ารวจความตองการเกยวกบเรองทจะพฒนา 4) การพฒนากรอบความคดเกยวกบตนแบบชนงาน 5) การสอบถามความเหนผเชยวชาญ 6) การพฒนารางตนแบบชนงาน 7) การตรวจสอบและรบรองคณภาพตนแบบชนงาน 8) การปรบปรงตนแบบชนงาน 9) การรายงานผลการวจย วาสนา ทวกลทรพย (2553 : 11-12- 11-30) ไดใหรายละเอยดแตละขนตอน ดงน 1. การแสวงหาและก าหนดเรองทจะพฒนาเกยวกบการจดระบบและออกแบบระบบทาง

การศกษา การแสวงหาและก าหนดเรองทจะพฒนาเกยวกบการจดระบบและออกแบบระบบทาง

การศกษา เปนขนตอนแรกของการวจยเกยวกบการจดระบบและออกแบบระบบทางการศกษา การแสวงหาและก าหนดเรองเปนการก าหนดค าหลกทประกอบเปนหวเรองของการวจย

การไดมาซงการก าหนดเรองทยากส าหรบผทเรมท าวจยครงแรก 1.1 การแสวงหาเรอง การแสวงหาเรองทจะท าการวจยเกยวกบการจดระบบและออกแบบ

ระบบทางการศกษานนตองเปนเรองทยงไมมผใดท า และเปนเรองทผวจยสามารถด าเนนการวจยไดผลสดทายตามกระบวนการวจยได เราจะพบเสมอวาผวจยท าวจยไปไดระยะหนงกท าไมได หรอเลกท า เพราะเปนเรองทจะท านนท าตอไปไมได มสาเหตจากหลายประการ เชน ตวผวจยไมมความรลกซงถงเรองนน ท าใหตองใชเวลานานกวาจะท าไดส าเรจ ตองใชคาใชจายและงบประมาณคอนขางมาก หาผเชยวชาญมาท าเทคนคเดลฟาย หรอระดมความเหนไมได หนวยงานเปลยนนโยบายใหมเรองนท าไมได ฯลฯ เราจะพบปญหาเชนนกบผวจยคอนขางมาก ส าหรบการวจยเกยวกบกรจดระบบและออกแบบระบบทางการศกษาเปนงานวจยทมกระบวนการหลายขนตอน ตองอาศยกระบวนการระดม

39

ความเหนมาประกอบ ดงนน ผทจะท าวจยในลกษณะนตองมความอดทน และมความตงใจสง การแสวงหาเรองทจะท าวจยอาจหาไดจาก

ก. ตองมปญหา ตองมการพฒนาระบบขน หรอจดท าแบบจ าลองโครงการขน เพอใหการด าเนนการอยางมประสทธภาพหรอแกปญหาในเรองนนได เชน ครขาดขนตอนการใชแหลงการเรยนตองใชเวลาเรยน และนกเรยนไมไดรบความรหรอไมไดท ากจกรรมจากการเรยนดวยแหลงการเรยน ดงนน จ าเปนตองมการพฒนาระบบการใชแหลงเรยนรขน

ข. เพอสรางนวตกรรมใหม ๆ ขน นวตกรรมใหมทพฒนาขนจะตองผานกระบวนการวจยและใชการจดระบบขน เมอพบวาหนวยงานหรอองคกรควรจะมนวตกรรมใหม ๆ มาใชใหเหมาะกบสภาพของสงคม เชน การผลตบทเรยน e – Learning ใชสอน จ าเปนตองพฒนาระบบการเรยนการสอนดวยบทเรยน e – Learning ระบบดงกลาวจะมองคประกอบและขนตอนอยางไร เหมาะกบตวบทเรยน e – Learning เปนการพฒนาระบบการเรยนการสอนพรอม ๆ กบการพฒนานวตกรรม

1.2 การก าหนดเรอง การก าหนดเรองเปนการก าหนดค าหลก ค าหลกทประกอบเปนหวเรองของการวจยการจดระบบและออกแบบระบบทางการศกษา อาจพจารณาจากขอบขายการวจยทไดกลาวมาแลว ในทนจะก าหนดค าหลกทใชประกอบเปนหวเรอง ไดแก การพฒนาระบบ การออกแบบระบบ แบบจ าลองระบบ หรอโครงการ

การพฒนาระบบอาจจะพฒนาระบบการเรยน การพฒนาระบบการสอน การพฒนาระบบการฝกอบรม การพฒนาระบบบรหาร การพฒนาระบบการใหบรการ การพฒนาระบบการผลตสอ การพฒนาระบบใชสอ การพฒนาระบบการใชแหลงการเรยน การพฒนาระบบการใหค าปรกษา การพฒนาระบบการประเมน การพฒนาระบบการประกนคณภาพ การพฒนาระบบเผยแพรความร เปนตน

แบบจ าลอง หรอโครงการจด เปนงานวจยเกยวกบการพฒนาระบบ และทางดานสอสารการศกษารวมกน เชน แบบจ าลองศนยสอการศกษา แบบจ าลองศนยสออเลกทรอนกสและโทรคมนาคม แบบจ าลองศนยฝกอบรม แบบจ าลองอทยานการศกษา แบบจ าลองพพธภณฑการศกษา แบบจ าลองศนยการเรยนดวยตนเอง โครงการจดตงศนยเทคโนโลย โครงการจดตงศนยความร ฯลฯ

“แบบจ าลอง” กบ “โครงการ” มความแตกตางในการก าหนด ในกรณเรองทวจยใชเพยงแหงเดยวเทานนกตองใชค าวา “โครงการ”

40

ในการก าหนดเรอง ยดแนว SOSE ดงน S (Subject) หมายถง เรองทจะวจย เชน การพฒนาระบบการเรยนการสอน แบบจ าลอง

หรอโครงการ O (Objects) หมายถง สง หรอผทถกวจย เชน การสอนผานเครอขาย การสอนแบบอง

ประสบการณ การใชแหลงวทยาการ S (Setting) หมายถง สถานการณ บรบท หรอสภาพแวดลอมทจะวจย เชน มหาวทยาลย

เขตพนทการศกษา โรงเรยน ฯลฯ E (Effects) หมายถง ผลทเกดขนจากการวจย เชน ประสทธภาพ การตรวจสอบ และการ

รบรองจากผทรงคณวฒ ผลสมฤทธ ฯลฯ 2. การศกษารายละเอยดเรองทจะพฒนา เปนการหาขอมลทเกยวของกบเรองนนจาก

แหลงปฐมภมทมลายลกษณอกษรเขยนไว หรอจากสอตางๆ หรอสอบถามจากผรผเลนในเรองนน หรอจากการศกษาดงาน เพอใหไดขอมลเชงประจกษ น าขอมลทไดเหลานมาสงเคราะหจดหมวดหม

ความส าคญของการศกษารายละเอยดของเรองทจะพฒนา มความส าคญคอ 1) การศกษารายละเอยดของเรองเพอเปนขอมลเบองตนในการพฒนาระบบ 2) เพอใหระบบทพฒนามความเหมาะสมกบสภาพบรบททก าหนด 3) ประเภทของขอมลทใชในการศกษารายละเอยดของเรองทจะพฒนา ขอมลม

ความส าคญ แหลงขอมลทใชศกษาเพอใหไดรายละเอยดของเรองนนมหลายแหลง ไดแก ขอมล เกยวกบเรองทเปนลายลกษณอกษร ขอมลจากสอตางๆ จากผร ผเลน และจากการศกษาดงาน

4) แนวทางในการศกษารายละเอยดของเรอง เมอเราไดทราบวาจะท าการวจยในเรองน แนวทางในการศกษารายละเอยดของเรอง คอ ตองพจารณาจาก SOSE คอ ชอเรอง และตามดวยตวแปรตน และตวแปรตาม

3. การส ารวจความตองการเกยวกบเรองทจะพฒนา เมอศกษาเกยวกบเรองทวจยแลว จากนนด าเนนการส ารวจความตองการเกยวกบเรองทจะพฒนา โดยส ารวจความตองการไดหลายวธ ไดแก

1) การส ารวจความตองการโดยการสอบถาม 2) การสมภาษณเกยวกบความตองการ 4. การพฒนากรอบความคดเกยวกบตนแบบชนงาน การพฒนากรอบความคดเกยวกบ

ตนแบบชนงานเปนการสรางภาพหยาบ ๆ เพอก าหนดสวนประกอบหรอมตของชนงาน การก าหนด

41

กรอบความคดตองน าขอมลทไดศกษารายละเอยดเกยวกบตนแบบชนงานและจากผลการส ารวจความตองการแลวมาสราง

กรอบความคดของตนแบบชนงานประกอบดวย 1) หลกการและเหตผล 2) วตถประสงค 3) ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 4) รายละเอยดของตนแบบชนงาน ควรประกอบดวย การวเคราะหระบบเดมใหเหนจดด

และจดดอย การสงเคราะหระบบ คอ การก าหนดองคประกอบ และขนตอนการสรางแบบจ าลองระบบ และการทดสอบระบบ

5) เงอนไข การเตรยมการ และการน าไปใช กรอบความคดทพฒนาขนเพอ (1) น าไปใชเปนขอมลในการสอบถามผเชยวชาญหรอใช

ในการระดมความคดเหนของผเชยวชาญ ดงนน กรอบความคดนตองมความชดเจนถงแมจะยงไมสมบรณ เพอใหไดเหนภาพของแบบทพฒนาขน (2) เพอหาขอมลเพมเตม ในกรณนพบวา กรอบความคดยงขาดสวนส าคญบางประการกอนทจะพฒนาเปนระบบ และ (3) กรอบความคดทพฒนาขน ท าใหผวจยเกดความเชอมน มจดยน และทราบวาจะหาความรและขอมลเพมเตมอยางไรจากผร ผเลน หรอผเชยวชาญ

5. การสอบถามความคดเหนของผเชยวชาญ การสอบถามความคดเหนผเชยวชาญโดยใชเทคนคเดลฟาย (Delphi Technique) หรอการระดมความเหน

เทคนคเดลฟาย เปนกระบวนการระดมพลงสมองเพอการเสาะหาขอมลจากกลมผเชยวชาญแบบเผชญหนา ในแนวความคดเหนกบสงทจะเกดขนในอนาคต โดยทวไปการก าหนดผเชยวชาญจะมจ านวนตงแต 17 – 24 คนขนไป การมผเชยวชาญตงแต 17 คนขนไป อตราลดลงของความคลาดเคลอน (error) จะมนอยมาก ดงนน ผเชยวชาญไมควรมนอยกวา 17 คน

กระบวนการเทคนคเดลฟายตองด าเนนการ 3 รอบ รอบท 1 เรมจากการสงแบบสอบถามปลายเปดใหผเชยวชาญตอบในประเดนกวาง ๆ มจดหมายเพอจะรวบรวมความคดเหนของผเชยวชาญทงหมด น าขอมลในรอบท 1 มาจดท าเปนแบบสอบถามรอบท 2

ในรอบท 2 ค าถามจะเปนแบบสอบถาม แบบมาตรประมาณคา 5 ระดบ (Rating Scale) เพอใหผเชยวชาญใหความเหนวา “เหนดวยอยางยง เหนดวย ไมแนใจ ไมเหนดวย และไมเหนดวยอยางยง” น าแบบสอบถามสงใหผเชยวชาญในรอบท 2 น าผลมาวเคราะหหาคามธยฐาน (Median) และคา

42

พสยระหวางคลอไทล (Interquartile Range) ของแตละขอรายการค าถาม รวมทงต าแหนงของคาทผเชยวชาญนน ๆ ตอบ เพอจะจดสรางแบบสอบถามรอบท 3

รอบท 3 จะแสดงใหเหนค าตอบเดมของขอค าตอบของผเชยวชาญในรอบท 2 วาตอบอยางไร มความแตกตางไปจากคามธยฐานและคาพสยระหวางคอลไทลอยางไรบาง เพอเปนขอมลประกอบการตดสนใจยนยนค าตอบเดม หรอเปลยนแปลงค าตอบใหม ในกรณทค าตอบของผเชยวชาญคนใดไมไดอยในขอบเขตพสยระหวางคอลไทลกจะใหรบการขอรองใหแสดงเหตผลนน ๆ ลงในตอนทายของแตละขอค าถามดวย แลวน าแบบสอบถามมาหาคาสถตและวเคราะหขอมล เพอน าเสนอผลการวเคราะหขอมลตอไป

6. การพฒนารางตนแบบชนงาน เมอน ากรอบความคดตนแบบชนงานน ามาสอบถามผเชยวชาญ หรอระดมความคดเหนของผเชยวชาญมาสรางเปนชนงานทจะใชเปนตนแบบ

ชนงานหรอระบบทพฒนาขนเปนตนแบบ ไดก าหนดไวใหมจ านวน 4 ตอน ไดแก ตอนท 1 สรปสาระส าคญ ทเกยวกบหลกการและเหตผล วตถประสงค วเคราะหระบบ

เดม (ผลส ารวจความตองการ) องคประกอบและขนตอนของระบบใหม แบบจ าลองระบบ และการทดสอบระบบ ตอนท 1 จะสรปสาระส าคญดงทกลาวมาขางตนส าหรบใหผบรหารไดอานเพอเหนภาพประกอบ

ตอนท 2 บทน า หลกการและเหตผลทตองพฒนาระบบดงกลาว วตถประสงคในการพฒนาระบบและประโยชนทไดรบจากการพฒนาระบบ

ตอนท 3 รายละเอยดของระบบทพฒนาขน ครอบคลม (1) การวเคราะหระบบเดม อธบายองคประกอบ และวเคราะหจดดและจดดอยขององคประกอบ (2) การวเคราะหระบบอธบายองคประกอบใหมและขนตอนของระบบอยางละเอยด (3) แบบจ าลองระบบ สรางในรปแผนภมแสดงการไหลเวยนของระบบ แบบจ าลองระบบตองสรางอยางสวยงาม เปนแบบจ าลองทเขาใจงาย และ (4) การทดสอบประเมนระบบ โดยนะบถงแนวทางการทดสอบประสทธภาพอยางละเอยด

ตอนท 4 เงอนไข การเตรยมการ และการน าระบบไปใช ระบเงอนไขหรอขอตกลงในการน าระบบไปใช มขอตกลงทตองด าเนนการ การเตรยมการพนฐานการน าระบบไปมใชตองเตรยมการในดานใด และการน าระบบไปใชมแนวทางในการน าระบบไปใชใหเกดประโยชนอยางไร

การพฒนาระบบเหมอนกบการสรางชนงานเปนตนแบบ มขอควรค านง ดงน 1) ตนแบบตองใหรายละเอยดทชดเจนและมความเปนไปได 2) แบบจ าลองเปรยบเหมอนพมพเขยวของระบบ

43

3) รายละเอยดของตนแบบชนงานตองมาจากขอมลทางการศกษาเอกสารวรรณกรรมทศกษา จากผลการส ารวจ ความตองการ และจากการสอบถามผเชยวชาญ

4) รางตนแบบชนงานควรมครบทง 4 ตอน 7. การตรวจสอบและรบรองคณภาพหรอการทดสอบประสทธภาพตนแบบชนงาร การ

ตรวจสอบและรบรองคณภาพหรอการทดสอบประสทธภาพเปนการหาหลกประกนวาตนแบบชนงานหรอระบบทพฒนาขนมประสทธภาพ

1) การตรวจสอบหรอรบรองคณภาพของตนแบบชนงานหรอระบบ เปนการประเมนคณภาพของระบบทผวจยพฒนาขนดวยแบบประเมนคณภาพ โดยผทรงคณวฒเปนผประเมน

ผทรงคณวฒเปนบคคลส าคญในการประเมนระบบ ดงนน ตองเปนผทมความรและประสบการณ ควรมจ านวน3 ถง 5 คน

ในการใหผทรงคณวฒตรวจสอบและรบรองคณภาพระบบทผวจยพฒนาขนตองมแบบประเมนคณภาพของระบบเปนแบบมาตรประมาณคาหรอแบบประเมน เพอใหผทรงคณวฒกรอกใหความเหนเสนอแนะ แบบประเมนจะตองมการใหผทรงคณวฒลงชอรบรองคณภาพของระบบหรอตนแบบชนงาน

แบบประเมนมาตรประมาณคาตองใหครอบคลมทง 4 ตอนของตนแบบชนงานทกลาวขางตน และควรใหผทรงคณวฒประเมนในภาพรวม เพอน าผลมาใชเขยนรายงานการวจย

ส าหรบการวจยครงน ผวจยจะพฒนาระบบถงขนการตรวจสอบหรอรบรองคณภาพของตนแบบชนงานหรอระบบ เปนการตรวจสอบและรบรองโดยผทรงคณวฒ สวนการทดสอบประสทธภาพตนแบบชนงานหรอระบบ จะท าการวจยในครงตอไป

2) การทดสอบประสทธภาพตนแบบชนงานหรอระบบ ในกรณทพฒนาระบบการสอนหรอพฒนาระบบการฝกอบรม ผวจยจะตองทดสอบระบบดวยการน าระบบทพฒนาไปสรางชดการเรยน/ชดการสอน/ชดฝกอบรม และน าไปทดสอบประสทธภาพ

การทดสอบประสทธภาพชดการสอน/ชดการเรยน/ชดฝกอบรม/ ผวจยตองด าเนนการ 3 ขอบขาย ไดแก พฒนาการหรอความกาวหนาในการเรยน ประสทธภาพกระบวนการและผลลพธ และคณภาพของชดการสอน/ชดการเรยน/ชดฝกอบรม

การทดสอบประสทธภาพชดการสอน/ชดการเรยน/ชดฝกอบรม นยมด าเนนการ 3 ขนตอน คอ แบบเดยว แบบกลม และแบบสนาม

44

8. การปรบปรงตนแบบชนงาน เมอไดรบขอมลทเปนขอเสนอแนะ ผวจยตองน ามาปรบปรงชนงานหรอระบบตามขอเสนอแนะตนแบบชนงานหรอระบบทปรบปรงแลวจะเปนชนงานทสมบรณ ผวจยตองน ากลบไปใหผทรงคณวฒตรวจสอบอกครงหนง สวนใหญมกจะไมไดด าเนนการในขนน เมอปรบปรงแกไขตามขอเสนอของผทรงคณวฒแลว กรายงานผลการวจยทนท ผวจยตองน ากลบไปใหผทรงคณวฒตรวจสอบอกครงหนง

ในกรณททดสอบประสทธภาพตนแบบชนงานหรอระบบไมไดตามเกณฑทง 3 ขอบขาย กตองมาด าเนนการปรบปรงกจกรรมระหวางเรยน แบบทดสอบหลงเรยน ซงอาจท าใหผลการทดสอบประสทธภาพไมเปนตามเกณฑ

9. การรายงานผลการวจย เมอไดรบรองจากผทรงคณวฒแลว ภารกจสดทายทผวจยตองด าเนนการ คอ การเขยนรายงานการวจย และสรปผลการวจย คอสรประบบทพฒนาขนมลกษณะอยางไร ไดครบถวน และผทรงคณวฒตรวจสอบและรบรองผลอยในระดบใด ในกรณทเปนการทดสอบประสทธภาพ ตองสรปผลการวจยเปนไปตามเกณฑทก าหนดไวถง 3 เกณฑหรอไม คอ เกณฑพฒนาการ เกณฑการทดสอบประสทธภาพ E1/E2 และเกณฑคณภาพของชดการเรยน/ชดการสอน/ชดฝกอบรม

นอกจากเขยนรายงานวจย ควรท าบทคดยอ และเขยนบทความเพเผยแพรผลการวจย

6. งานวจยทเกยวของ งานวจยทเกยวของกบพหวฒนาธรรมและการจดการเรยนการสอนพหวฒนธรรมนน

พบวา นกวชาการ นกศกษา สถานศกษา และหนวยงานตางๆ ไดด าเนนการวจย ดงน อนนต ทพยรตน และคณะ (2543) ไดท าการวจยเรอง การศกษาหลากหลายวฒนธรรม

ส าหรบประเทศไทย การวจยครงนมวตถประสงคเพอศกษาปจจยทชวยสงเสรม และหรอขดขวางความปรองดอง และความสามคคของประชาชนทอาศยอยในจงหวดชายแดนภาคใตของประเทศไทย กลมตวอยางประกอบดวยประชาชน 900 คน และนกเรยน 540 คน จากจงหวดปตตาน ยะลา และนราธวาส เครองมอทใชเปนแบบสอบถามและการวดความรสกทมตอตนเอง ผลการวจยสรปไดดงน

1) ความกลวของประชากรและนกเรยนโดยรวมอยในระดบต า 2) ความสามคคและความไววางใจของประชาชนและนกเรยนโดยรวมอยในระดบปาน

กลาง 3) เจตคตของประชาชนทมตอขาราชการและครอยในลกษณะทไมแนใจ

45

4) นกเรยนมความไววางใจครตางศาสนานอยกวาครทนบถอศาสนาเดยวกน แตมความเหนวา ครปฎบตตอนกเรยนทกคนเทาเทยมกน

5) ความเหนของนกเรยนในประเดนทโรงเรยนยอมรบความแตกตางทางความเชอ ประเพณ และวฒนธรรมแตกตางจากประชาชน

6) ประชาชนและนกเรยนเหนวาผน าชมชน ผน าศาสนา และครยอมรบความแตกตางทางความเชอในทางศาสนา

7) ความกลว ความสามคค และความไววางใจของประชาชนและของนกเรยนมความแตกตางกนตามตวแปรสวนใหญทน ามาศกษา

8) ผลการเปรยบเทยบความรสกทมตอตนเองของนกเรยน แสดงใหเหนวา ความรสกทมตอตนเองของนกเรยนทมเพศ ศาสนา ระดบการศกษา และประเภทของโรงเรยนทแตกตางกนมความแตกตางกนอยางมนยส าคญ

รชน รตนา (2546) ไดท าการวจยเรอง การวจยและพฒนาชดใหความรแกผปกครองเพอ พฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกปฐมวยในสามจงหวดชายแดนภาคใตตามแนวคดพหวฒนธรรม โดยการวจยมวตถประสงคเพอพฒนาชดใหความรแกผปกครองเพอพฒนาความฉลาดทางอารมณ (EQ) ตามองคประกอบหลก 4 ดาน คอ 1. ความรทางอารมณ 2. ดานความเหมาะสมทางอารมณ 3. ดานความลกซงทางอารมณ 4. ดานความผนแปรทางอารมณทสงเสรมสมรรถนะความฉลาดทางอารมณ (EQ) ดานด ดานเกง ดานสขของเดกปฐมวยในสามจงหวดชายแดนภาคใต ยะลา ปตตาน และนราธวาส ตามแนวคดพหวฒนธรรม กลมตวอยางในการวจยครงน คอ เดกปฐมวยทมอายระหวาง 5-6 ป แตไมเกน 6 ปบรบรณทเรยนรวมเปนลกษณะพหวฒนธรรมระหวางเดกไทยนบถอศาสนาพทธ และเดกไทยทนบถอศาสนาอสลาม ก าลงศกษาอยชนอนบาลท 2 จ านวน 62 คน แบงออกเปนกลมทดลอง 31 คน และกลมควบคม 31 คน ขนตอนในการพฒนาชดใหความรแกผปกครองโดยการทดลองใช ตอนท 3 การประเมนคณภาพและปรบปรงชดใหความรแกผปกครอง ตอนท 4 การน าเสนอและเผยแพรชดใหความรแกผปกครอง เครองมอทใชในการวจย คอ 1) แบบประเมนความฉลาดทางอารมณ เดกอาย 3-5 ป ฉบบพอแม/ผปกครอง เครองมอทใชในการวจย 2) แบบประเมนความเหมาะสมของชดใหความรแกผปกครอง 3) แบบบนทกผปกครองหลงการท ากจกรรมตามชดใหความรแกผปกครอง (ชดกจกรรม)

ผลการวจยมดงน 1) หลงการทดลองใชชดใหความรแกผปกครอง กลมทดลองมคะแนนความฉลาดทาง

อารมณ (EQ) สงกวากอนทดลองอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01

46

2) หลงการทดลองกลมควบคมทผปกครองใชกจกรรมปกตในชวตประจ าวน มคะแนนความฉลาดทางอารมณ (EQ) สงกวากอนการทดลองอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01

3) หลงการทดลองใชชดใหความรแกผปกครอง กลมทดลองคะแนนความฉลาดทางอารมณ (EQ) สงกวาควบคมทใชกจกรรมปกต ในชวตประจ าวนมนยส าคญทางสถตทระดบความเหมาะสมในดานการน าไปใช และดานรปเลมอยในระดบทเหมาะสมมากทสด และดานเนอหาอยในระดบเหมาะสมมาก

4) ผลการวเคราะหแบบบนทกของผปกครองหลงท ากจกรรมพบวา ชดใหความรแกผปกครองไมยงยากซบซอน เขาใจ และสามารถปฏบตกจกรรมไดทกกจกรรม และเออตอการพฒนาความฉลาดทางอารมณ (EQ) ของเดกปฐมวย ชดใหความรแกผปกครองทปรบปรงแลว และน าเสนอประกอบดวย คมอผปกครอง 2 เลม (ฉบบปฐมนเทศ 1 เลม ฉบบปจฉมนเทศ 1 เลม ชดใหความรส าหรบผปกครอง 6 เลม และชดกจกรรมส าหรบผปกครอง 6 เลม จารณ มณกล (2551) ไดท าการวจย เรอง การศกษาเชงพหวฒนธรรมในการศกษาพเศษ โดยก าหนดวตถประสงคไววา 2 ประการคอ 1) เพอศกษาแนวคดและมโนทศนทเกยวของกบการศกษาเชงพหวฒนธรรมในการศกษาพเศษ และ2) เพอศกษารปแบบการเรยนการสอนเกยวกบพหวฒนธรรมในการศกษาพเศษทเหมาะสมเพอเตรยมครผสอน กลมเปาหมายทใชในการวจยครงนประกอบดวย นกศกษาทลงทะเบยนเรยนกระบวนวชา การศกษาพเศษ (100303) ในภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2552 คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม จ านวน 24 คน และครการศกษาพเศษ จ านวน 15 คนจากจงหวดพะเยา จ านวน 9 คน และนาน จ านวน 6 คน การวจยครงนไดใชกรอบแนวคดเนอหา พหวฒนธรรมในหลกสตร 4 ดานตามแนวคดของ James A. Banks (2007) ไดแก แนวทางสนบสนน (The Contribution Approach) แนวทางเพมเตม (The Additive Approach) แนวทางการเปลยนแปลง (The Transformation Approach) และแนวทางปฏบตการเชงสงคม (The Social Action Approach) เครองมอทใชในการวจยไดแก กรอบการออกแบบพหวฒนธรรมในการศกษาพเศษ แบบทดสอบหลงการเรยนกระบวนวชาการศกษาพเศษ แบบบนทกการสะทอนคดส าหรบกระบวนวชาการศกษาพเศษ แบบบนทกการสะทอนคดส าหรบครการศกษาพเศษ การวเคราะหขอมลดวยคารอยละและการวเคราะหเชงเนอหา ไดผลสรปดงน

1. ผลการศกษาแนวคดและมโนทศนทเกยวของกบการศกษาพหวฒนธรรมในการศกษาพเศษ

47

ความหมายของพหวฒนธรรมในการศกษาพเศษ ความเปนมาของพหวฒนธรรมในการศกษาพเศษ ลกษณะของพหวฒนธรรมในการศกษาพเศษ การจดการศกษาเชงพหวฒนธรรม ในการศกษาพเศษ ไดแก การจดการเรยนรวม และแผนการจดการศกษาเฉพาะบคคล แผนการสอนเฉพาะบคคล เทคโนโลยสงอ านวยความสะดวกในการศกษาพเศษ

2. ผลการศกษารปแบบการเรยนการสอนเกยวกบการศกษาพหวฒนธรรมในการศกษาพเศษทเหมาะสมเพอเตรยมครผสอน

2.1 ผลการศกษาจากนกศกษาทเรยนกระบวนวชาการศกษาพเศษ (100303) พบวา นกศกษาทเรยนกระบวนการวชาการศกษาพเศษ (100303) โดยภาพรวมนกศกษาทงหมด มความรความเขาใจในเนอหากระบวนวชาการศกษาพเศษ คดเปนรอยละ 80.20 อยในระดบด มนกศกษาจ านวนรอยละ 12.50 (3 คน) อยในระดบดมาก นกศกษาจ านวนรอยละ 33.33 (8 คน) อยในระดบด นกศกษาจ านวนรอยละ 45.80 (11 คน) อยในระดบพอใช และนกศกษาจ านวนรอยละ 8.33 (2 คน) อยในระดบปรบปรง

การสะทอนคดเกยวกบประสบการณกบผเรยนทมความตองการจ าเปนพเศษและการเรยนกระบวนวชาการศกษาพเศษ มดงน นกศกษามประสบการณโดยตรงกบผเรยนทมความตองการจ าเปนพเศษหลายรปแบบ ตงแตเพอนรวมชนเรยนทมความตองการจ าเปนพเศษ รจกประเภทของผเรยนทมความตองการจ าเปนพเศษ มความเขาใจถงความแตกตางของบคคล และสทธทางการศกษามากขน มเจตคตทดและสามารถปฏบตตอผเรยนทมความตองการจ าเปนพเศษไดอยางถกตองเหมาะสม

ในการเรยนการสอนกระบวนวชาการพเศษ เปนการเรยนในรปแบบการเรยนอเลรนนงประกอบการบรรยายของผสอน เปดโอกาสใหนกศกษาคนควาจากสอไดสะดวก รวดเรวท าใหมความเขาใจมากขน สามารถน าความรทไดรบไปใชในการสอนไดในอนาคต 2.2 ผลการจดการโครงการพฒนาวชาชพดานการฝกอบรมการวจยปฏบตการในชนเรยนส าหรบครผสอนการศกษาพเศษในโรงเรยนเรยนรวม พบวา ผเขาอบรมมความรความสามารถในการวจยเชงปฏบตการโดยสามารถระบปญหา วธด าเนนการและการสะทอนคดตามวงจรของวจยเชงปฏบตการได

ดวงมณ จงรกษ และคณะ (2553) ท าการวจย เรอง การใชการเลาเรองเพอสงเสรมการ ตระหนกรในวฒนธรรมและยอมรบความหลากหลายของนกเรยนชนประถมศกษาจงหวดปตตาน และเรอง ประสทธผลของกระบวนการกลมเพอสงเสรมการตระหนกรในวฒนธรรมและการยอมรบความหลากหลายของนกเรยนชนประถมศกษา จงหวดปตตาน ในพนทสามจงหวดภาคใตพบวา “การใชเรอง

48

เลา” และ “กระบวนการกลม” ชวยสรางการยอมรบระหวางนกเรยนตางวฒนธรรม จงแนะใหปรบใชเปนหลกสตรเฉพาะ หวงผลสรางความสมานฉนทอยางย งยน ดวยความตางในหลายดานทางวฒนธรรมในสามจงหวดชายแดนภาคใต ทงศาสนา ภาษา ประเพณ ความเชอ สงผลใหรปแบบการด าเนนชวตของแตละกลมคนมลกษณะแตกตางกน ดงนนการจดการเรยนการสอนเพอใหผคนในแตละวฒนธรรมสามารถเขาใจในความตางของกนและกนจะสามารถชวยลดอคตและยอมรบในความตางทางวฒนธรรม อนจะน ามาซงสนตสขอยางย งยนในระยะยาวตอไป

นกวจยในพนทจงไดศกษาและพฒนารปแบบการจดการเรยนการสอนทเหมาะสมส าหรบการน าไปใชในหองเรยนทมนกเรยนตางวฒนธรรม โดยพบวา “การใชเรองเลา” และ “การใชกระบวน การกลม” ซงเปนผลงานวจยในชดโครงการพหวฒนธรรมศกษา โดยมรายละเอยดของโครงการ 2 โครงการดงน

โครงการวจยเรอง “การใชการเลาเรองราวเพอสงเสรมการตระหนกรในวฒนธรรมและยอมรบความหลากหลายของนกเรยนชนประถมศกษาจงหวดปตตาน” โดยมวตถประสงค เพอศกษาการสงเสรมการตระหนกรในวฒนธรรมและยอมรบความหลากหลายของนกเรยนชนประถมโดยใชการเลาเรองราว โดยกลมตวอยางเปนนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 จ านวน 54 คน โดยแบงเปนกลมทดลองและกลมควบคม กลมละ 27 คน คณะผวจยด าเนนการใชการเลาเรองราวในชนเรยนกบนกเรยนกลมทดลองทงหมด 20 คาบ สปดาหละ 2 คาบ คาบละ 50 นาท รวม 10 สปดาห เครองมอทใชในการวจยไดแก 1) แผนการสอนการใชเรองราวเพอตระหนกรในวฒนธรรม 2) แบบสอบถามการตระหนกรวฒนธรรม จ านวน 35 ขอ คาความเชอมนทงฉบบเทากบ .92 และ3) แบบสอบถามการยอมรบวฒนธรรมและความหลากหลายของนกเรยนในสามจงหวดชายแดนภาคใต มจ านวน 24 ขอ คาความเชอมนทงฉบบเทากบ .80 วเคราะหขอมลโดยใชสถต t-test แบบ Dependent, Independent และสถต ANCOVA

ผลการวจยพบวา 1. นกเรยนในหองเรยนทมการใชการเลาเรองราวมคาเฉลยของคะแนนแบบสอบถามการ

ตระหนกรในวฒนธรรมและคาเฉลยของคะแนนแบบส ารวจการยอมรบวฒนธรรม และความหลาก หลายหลงการทดลองสงกวากอนการทอดลองอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .001

2. นกเรยนในหองเรยนปกตมคาเฉลยของคะแนนแบบสอบถามการตระหนกรในวฒนธรรมและคาเฉลยของคะแนนแบบส ารวจการยอมรบวฒนธรรมและความหลากหลายกอนและหลงการทดลองไมแตกตางกนอยางมนยส าคญ

49

3. น กเรยนในหองเรยนทมการใชการเลาเรองราวมคาเฉลยของคะแนนแบบสอบถามการตระหนกรในวฒนธรรมและคาเฉลยของคะแนนแบบส ารวจการยอมรบวฒนธรรมและความหลากหลายสงกวานกเรยนปกตอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .001

โครงการวจยเรอง “ประสทธผลของกระบวนการกลมเพอสงเสรมการตระหนกรในวฒนธรรมและการยอมรบความหลากหลายของนกเรยนชนประถมศกษาจงหวดปตตาน” โดยโครงการวจยนมวตถประสงค เพอศกษาผลของกระบวนการกลมตอการตระหนกรในวฒนธรรม และการยอมรบความหลากหลายของนกเรยนชนประถม โดยกลมตวอยางเปนนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 ซงใหครประจ าชนแตละหองพจารณาคดเลอกนกเรยนทมอทธพลกบกลมเพอนจากทกหองเรยนไดจ านวน 39 คน แบงเปนกลมทดลองและกลมควบคมจ านวน 19 และ 20 คนตามล าดบ

กลมทดลองไดเขารวมกระบวนการกลมนสปดาหละ 2 ครง ครงละ 50 นาท – 1 ชวโมง รวมจ านวน 18 ครง เครองมอทใชในการวจยไดแก 1) โปรแกรมกระบวนการกลมเพอสงเสรมการตระหนกรในวฒนธรรมและการยอมรบความหลากหลายของนกเรยนชนประถมศกษาจงหวดปตตาน 2) แบบสอบถามการตระหนกรวฒนธรรมจ านวน 35 ขอ คาความเชอมนทงฉบบเทากบ .92 และ 3) แบบสอบถามการยอมรบวฒนธรรมและความหลากหลายของนกเรยนในสามจงหวดชายแดนภาคใตมจ านวน 24 ขอ คาความเชอมนทงฉบบเทากบ .80 วเคราะหขอมลโดยใชสถต t-test แบบ Dependent, Independent และสถต ANCOVA

ผลการวจยพบวา 1. นกเรยนทเขารวมกระบวนการกลมมคาเฉลยของคะแนนแบบสอบถามการตระหนกร

วฒนธรรม และคาเฉลยของคะแนนแบบส ารวจการยอมรบวฒนธรรมและความหลากหลายหลงการทดลองสงกวากอนการทดลองอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .001 และ .005 ตามล าดบ

2. นกเรยนทไมไดเขารวมกระบวนการกลมมคาเฉลยของคะแนนแบบสอบถามการตระหนกรวฒนธรรมและคาเฉลยของคะแนนแบบส ารวจการยอมรบวฒนธรรม และความหลากหลายกอนและหลงการทดลองไมแตกตางกนอยางมนยส าคญ

3. นกเรยนทเขารวมกระบวนการกลมมคาเฉลยของคะแนนแบบสอบถามการตระหนกรวฒนธรรมและคาเฉลยของคะแนนแบบส ารวจการยอมรบวฒนธรรม และความหลากหลายสงกวานกเรยนในหองเรยนปกตอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .005

50

นอกจากนน คณะผวจยยงใหขอเสนอแนะอกวาเพอใหผลการวจยนประสบผลส าเรจมากขนเมอน าไปใชจรง คณะครในโรงเรยนและครผน าแผนการใชการเลาเรองราวนไปใชในการเรยนการสอนตองปฏบตตวเปนแบบอยางของการตระหนกรและยอมรบในความหลากหลายทางวฒนธรรมดวย

บงอร รอยกรอง (2554) ไดท าการวจยเรอง การพฒนาแนวทางการจดการศกษาในสงคม พหวฒนธรรม โดยมวตถประสงคเพอวเคราะหลกษณะกระบวนการเรยนร และพฒนาแนวทางการจดการศกษาในสงคมพหวฒนธรรม เปนการวจยพหกรณศกษาโดยเลอกชมชนทประชากรสวนใหญนบถอศาสนาอสลาม 3 ชมชน คอ ชมชนบานคลองคจาม จงหวดพระนครศรอยธยา ชมชนบานในถง จงหวดนครศรธรรมราช และชมชนบานปงหลวง จงหวดเชยงใหม ผวจยเกบขอมลการวจยภาคสนามโดยการสงเกต การสนทนา การสมภาษณ และการสนทนากลม ผลการวจยพบวา

1. ชมชนบานคลองคจาม เปนชมชนทชาวไทยพทธและมสลมมประวตการอยรวมกนอยางสนตมาเปนเวลานาน นกเรยนสวนใหญเปนชาวมสลม ผบรหาร และครสวนใหญนบถอพทธศาสนา แตไดจดสถานทปฏบตศาสนกจใหชาวอสลาม และมการประสานระหวางโรงเรยน วด และมสยดในการจดกจกรรมเพมเตมเพอใหนกเรยนเรยนรรวมกน โดยมการเชญผน าศาสนาพทธและอสลามมาบรรยายความรพรอมกน ใหนกเรยนรวมกจกรรมทางศาสนาทงทวดและมสยด ประสานงานกบมสยดเพอสงผรมาสอนศาสนาอสลามเพมเตม ส าหรบนกเรยนชนประถมปท 4 ขนไป และจดคายคณธรรมจรยธรรมใหนกเรยนทงสองศาสนาเรยนรรวมกน

2. ชมชนบานในถง นกเรยนเกอบทงหมดนบถอศาสนาอสลามขณะทผบรหารและครนบถอพทธ ผอ านวยการโรงเรยนขอค าปรกษาจากผน าศาสนาและผน าชมชนเพอใหนกเรยนมาเรยนมากขน โดยมการจดสถานทละหมาด และเชญผรมาสอนศาสนาอสลามใหนกเรยนตงแตชนประถมปท 1 รวมทงมการจดสอนภาษาอาหรบและภาษามาลายเพมเตมใหนกเรยนมสลม ใหนกเรยนทกศาสนาเขาคายคณธรรมจรยธรรม และใหนกเรยนทนบถอพทธไปสงเกตกจกรรมศาสนาทมสยด

3. ชมชนบานปงหลวง ผบรหาร และครนบถอพทธ นกเรยนสวนใหญนบถอพทธ พ.ศ. 2547 เรมมนกเรยนมสลม เนองจากโรงเรยนเดมถกยบ โรงเรยนจงไดจดสถานทละหมาด แตไมมการสอนศาสนาเพมเตม ครซงเปนคนทองถนมบทบาทส าคญในการสรางความเขาใจระหวางนกเรยนพทธและมสลม

4. แนวทางการจดการศกษาควรใชการสรางเสรมลกษณะพหวฒนธรรมทยอมรบความหลากหลายทางวฒนธรรม และแนวทางสรางสมพนธไมตรในมนษย ซงสงเสรมความเขาใจวฒนธรรมและความสมพนธเชงบวกระหวางนกเรยนกลมตางๆ

51

จากงานวจยดงกลาวมาขางตน เปนการวจยทมงใหการศกษามสวนชวยใหกลมคนหรอนกเรยนทมความแตกตางทางวฒนธรรม หรอสงคมทเปนพหวฒนธรรมไดมความเขาใจอนดตอกนมากขน การวจยดงกลาว ไดแสดงใหเหนวา การจะใหบคคลในสงคม โดยเฉพาะนกเรยนนน สามารถใชวธการทางการศกษา เชน วธการสอน หรอการจดกจกรรมตางๆ ทงในหองเรยนหรอนกหองเรยน กจกรรมตางๆ จะชวยสงเสรมใหนกเรยนมการเรยนรรวมกน มความเขาใจอนดตอกน แมวาจะมความตางกนทางดานวฒนธรรมกตาม เมอนกเรยนไดรบการอบรม ฝกฝนดวยวธการทางการศกษาแลว จะท าใหเปนเยาวชนทสามารถอยรวมกนอยงมความสขในสงคมตอไป