~~ HZ. MUHAMMED (SAV) VE

MESAJI

Editor Mehmet Mahfuz SOYLEMEZ

Dem.No:

islauu i:umter Dergisi Yaymlan Ekirn 2014

HZ. :MuHAM:M:ED (S.A) VE SADE HAYATI

Ahmet YILDIRIM" ·

Birey at;Ismdan ya~adtguruz yiizylhn en onemli olgulanndan biri ekono­midir. Bu olgu, gfulfuniiz insamrun hayatma adeta tek belirleyici olarak gir­

mek suretiyie kendini hissettirmektedir. Ekonominin en belirgin amac1 ihtiyat; giidtisi:Uru, tetikleyerek insanlan ttiketime sevk etmesidir. Tiiketim kliltiirii insanlan btittin yonleriyle ku~atml~ durumdadtr. Dolaytsiyla bu killtur insan­lann sahip oldugu nimet, giizellik ve deger adma ne varsa hepsini tiiketmek­tedir. Bu ku~atmadan kurtulmanm yolu ise sahip oldugumuz ahlaki ve dini degerlere yeniden do'nm~ktir.

Referanslan yerel, killtiirel ve dini degerlere dayanan, gfmfuniizde de git­tikt;e on plana t;lkan ve Mt1slt1man hayat tarzma yalon oldugu gorillen sade/ yalm.hayat pek t;ok kimse tarafmdan tercih edilen hayat tarzi olrrm~tur. Hatta sade hayat, Ban dtinyasmda bir hayat bi~imi. bir hayata bakl~ tarzi, bir felsefe olarak geni~ kltlelerce kabul goren bir ak:Jm haliDe gelmi~tir. i~te Mtisltiman hayat tarzml belirlemede Hz. Peyga.IJ?.ber'in (s.a) y~adt~ hayat tarzm1n t;ok onemli model. omek ve belirleyici yonti bulundugu bilinmektedir. Dini deger­lerin ~JYICISI konumunda olan peygamberler, gonderildikleri toplumlara her za.man omek ve model olmu~IarcJu:. Peygamberimiz Hz. Muhammed'in (s.a) omek kl~iligini ve hayat tarziru, bugtin bt1tt1n insanltga, fert, aile ve topluma aktannaya bt1yt1k ihtiyat; vardtr. Zira onun hayat tarzi. insan hayatlrun her yont1nt1 ve alanmt ku~atan bir ozellige sahiptir. Aync;:t onun hayatlru b~e­

den ve onun sahip oldugu deger ve vasdlan ogrenmeden dinimizi y~amak ve anlamak da mfunktin degildir. <;iinkii Hz. Peygamb~r (s.a) s6z, davraru~ ve uygulamalanyla insanhk tarihine benzeri bulurtmayan bir hayat tarzi olu~­

turmu~ ve ortaya koymu~tur. Hz. Peygamber'in (s.a) omek al!nmast onun bu yonlerini iyi bilmeye ve tarumaya baghdtr.

Biz de bu tebllgimizde Hz. Peygamber'in (s.a) sade hayatlru irdelemeye ve hayat tarziyla ilgili hususlan ortaya koymaya, kisaca nasll y~adtgtyla ilgili soruya cevap bulmaya t;~acagtz.

i§te biz bu tebligimizde bu gibi sorular cevap baglammda ~u konulan in­

celeyecegiz.

Hz. Peygamber'in (s.a) ozel hayatmda sadelik baglammda Hz. Peygamber'in (s.a) bir gtinltik hayatl ve aile hayatl iizerinde durularak sade hayat perspe~

Do,.. Dr .. SDO !Jahlyat Faktlltesi Hadls AnabWm Dah O~etim Oyesl.

294 Hz. Muhammed (sav) ve Mesqjt

ve unsurlan tespit edtlmeye ~ah~ilacakb.r. Aynca Hz. Peygamber'in (s.a), sos­yal hayat ve sadelik yom1 de klsmen de olsa irdelenecektir.

Sade Ba}'l{t Nedir'?

Sadelik kavrann, ~diiz, basit, yahn, gosteri~siz, st1ssiiz, kan~lkslZ, katlostz, siist1-gosteri~i olmayan, yahn, tekellt1fsiiz, st1sten-pt1sten anrum~hk~ anlam­

lanna gelmektedir.

insanl~ sadelik kavrarm konusunda goru~l~ri farkll farkllchr. inanr;la- · n, maddi dwumu, toplumsal konumu, egitim seviyesi gibi faktorler ki~ilerin

sadelik anla}'l~llU belirler. Ger~ekten sadeligm ne oldugu, klstaslannm ne oldugu, neye gore.belirlenmesl gerektigi ortaya konulmahchr. Mesela blzim

topl~um~ mu sadedir, omegin bir Avrupa t1lkesindeki insan hayab. IDl

sade.dir, yoksa fakir bir Afrika t1lkesi m1 sade bir ya~a}'l~a sahiptir. Bunlar

belirgin degildir. Bunlara ragmen sadeligi, belki de ~u ~ekilde tammlaya­biliri.Z: ihtiyar; kadanyla yetinmek. Bu ise, zaman, mekan ve ki§iden ki~iye degi~en goreceli bir dwum olmasma ragmen, ki~inin dogru olaru bulmastyla mUmkiindiir.

Sade hayab., dogal, yalm, diiz, basit, gosteri~siz, ~atafattan annnn~ bir hayat olarak tarif eb:nek mfunkt1ndt1r. Sade hayat, insarun dogal davranarak,

her tiirlt1 sus, gosteri~. rolden uzak, t1reterek, israf eb:neden ve yardlml~a­

rak y~ayabilmesidir. Saghkh ve huzurlu bir hayat sade y~amchr. Anlamstz

ko~u~turmalann olmadtgt stressiz bayatb.r. Sade hayat kendi t:a.rzJ.ru olu~tur­

maktrr. Mutlulugu yakalayabilmektir. Ki~inin kendisiyle ban~lk olmas1 de­

mektir. Sadelik genelde ger~egin belirtisi olarak da kabul edilmi~tir.

i~te bu noktada dini ogi-etilerin, ~ilerin hayat tarzuu belirlemede onem.li faktor oldugu gerr;egi one r;lkmaktad.tr. Dinimizin zihniyet alaru ir;erisine giren

dt1nyaya bakl~1 ve tavn yani e~yaya, tabiata ve maddeye bakl~1. hayat tarzuu

belirlemede onem arz eb:nektedir.

islam a gore dt1nya · hayab. ebedi mutlulugun kazanild.tgt yerdir. Bu yo­

nuyle dt1nya, insanm istifade ettigi nimetler yurdudur. <;iinkt1 insanm bu nimetler olmadan hayab.m idame ettirmesi mt1mkt1n degtldir. Bundan do­

la}'l Kur'an'da dt1nya nimetleri t1zerinde de r;okr;a durulmu~tur. Olumlu ve

olumsuz y6nlerine dikkat r;ekllmi~tir. Bu nimetleri gene! olarak mal (eko­nomik degerler), kadm, evHit, yiyecekler, ir;er;ekler ve giyicekler diye srrala­

m ak mt1mkt1ndt1r. Bunun yarunda Kur'an-1 Kerim, nimetleri bakumndan dt1nyarun Allah'm lutfunun smrrstzllgtru ifade eb:nekte; servet, mevki, saghk

ve y~a}'l§ giizelligi baklmmdan insanlar arasmdaki farklann, ilahi takdirin

bir geregi oldugunu, dola}'lstyla, bu dlinyada mutlak e~itligin imkanslZllgtru vurgulamaktachr.

Hz. Peygamber'in Hayatmdan Kes ltler 295

Hz. Peyga.mber'in (s.a) Sade Hayab. . Hz. Peygamber'in (s.a) hayab inanan bireyler i9in her yoniiyle omektir.

Onun tavsiyelertnde ve hayat aki~mda en dikkat ~eken hususiyetlerden birisi ise sadellk:tir. Peygamberler tarihine blr goz attlguruzda hemen hemen biitiin peygamberlertn, diinya ve nimetleriyle olan ili~kilertni ihmal etmeyip siirdiir­diigiinii ve hayahn J~erisinde olduklanru goriiriiz. Onlar bu yonleriyle de iim­metlertne omek olmu~lardrr. Onlardan biri ve sonuncusu olan Hz. Peygamber (s.a), her hususta oldugu gibi, sade hayab ve diinyaya b~ konusunda da bize en giizel omekleri sunmu~. aym zamanda Mescid-i Nebevi'nm kutlu ~bst albnda benimsedigt dogru ve sagll.kh _hayat tarztyla ~a goniillii olarak diinya-

' run cazibesine kapllmayan omek bir nesil yeti~~tir. Bu yoniiyle onun ha-yab dogalhk, tabiilik ve sadeligm hakim oldugu blr hayat oldugu soylenebilir.

Sade kelimesinin. anlamlarmda ifade edildigt gibi sade kavramtrun anlam­lan arasmda, ~atafab olmayan, yalm, tekelliifsiiz, ~tksiZ, katlnsiZ anlam­lan bulunmaktadrr. i§te b u manada Hz. Peygamber (s.a), insanlarm en sade olamdrr. 0, bu manada sade hayab, goniillii olarak tercih etmi~tir.

Rasiilullah'm (s.a) hayab daima hep aym standart i~inde · olmu~tur. Yani o daima miitevazi, sade ve basit bir hayat siirdiirmii§tiir. Bu sade hayab suf kendisi ya~amanu~. aile ve yakmlarma da ogretmi~. kendisinden soma ge­len bazt hallfeleri O'nun yolunu takip e~tlr. Miisliimanlar da, diinya ve ab.iret mutlulugunu Kur'an'a tabi olmak, Hz. Peygamber'e (s.a) baglanmak, onu 6mek almak, izinden ve yolundan gitmekle elde edebilir. Oyleyse Resill-i Ekrem'in (s.a) sade hayat anlayt~rm daha iyi anlayabilmek i~in. oncelikle ola­rak "Bir GUnlii.k Hayabft iizerinde durmayt uygun buluyoruz.

Hz. Peyga.mber'in (s.a) Bir Giinliik Hayab.

Hz. Peygamber'in (s.a) burada Zikredecegimiz giinlii.k hayabyla bilgiler si­yasi ~alkantllardan uzak Medine'de ge~irdigi srradan blr giinde ya~adtgt genel hususlar olacakbr.

Resiil-i Ekrem (s.a) sabah namazrm kllchktan soma seccadenin iistiine uzamr, giine§ doguncaya kadar istirahat eder, soma 1J.Zaktan yaklndan ken­disini gormeye gelenleri kabul etmeye ba§lardt. Gelenler halka §eklinde etra-

. fmda toplanrrlardt, 0, ~evresindekilere vaaz eder, ogiitler verir, sorulanru ce­vaplandtrrr, hatta gordii.kleri niyalan tablr ederdi. Bazen arkada§larma kendi niyalanru anlatrrdt. Hem okul, hem meclis, hem de sohbet yeri olan mescitteki bu oturumlarda her ~ey konu§ulurdu. Blr yandan cahiliyye devri konu§ulur, bu devre ait ~ilrler okunur, ote yandan yeni olu§an islam toplumunun sosyal, ekonomik, siyasi meseleleri miizakere edilir, ganimet ve zekat dag1tllrr, gelir ve gider durumu goni§iiliirdii. Genellikle bu faaliyet ku§luk zamartma kadar siirerdi. Ku§luk vakti gelince (giine§in dogmasmdan blr iki saat sonra) Pey-

296 H z. Muhammed (sOJJ) ve Mesajt

gambertm.iz (s.a) dort yahut sekiz rek'at ku§luk (duM.) namazt lnlar, ku§luk vakti Ue ogle namazt aras1: -rogunJu.k.la mescitte bulunur, ashabm egitimiyle ilgilen.irdi. Ogle namaztndan sonra eVine gelir, ev i§leriyle me~gul olur, elbise ve ayakkabLlar~ tamJr eder, duvarm dokillen s1vasrm onanr, hayvanlarrm sa­gardl. ikindi namazmdan sonra mutlaka eVine ugrar, e§lefin;i teker teker ziya­ret eder. halve hab.rlarrm sorar, geceyi ise -genellikle- srrayla birinin yanmda ge-ririrdi. Peygamberimi.zin (s.a) evi, her birini bir e§ine tahsis ettigi, kerpi-rten yapLlml§, iistii burma dallar~yla ortiilmii§ basit odaclklardan ibaretti. Geceyi ge-rirecegi eve diger e§leri de gelir. Peygamberimiz (s .a) yats1 namaztndan do­m1nceye kadar aralarmda gorii§lip konu§urlardl. 0 (s.a), namazdan donlince her biri kendi odasma -reki.lirdi; Raswullah (s.a) Efend.irniz, yats1 namaztndan so~a oturup konu§mayt. vakit ge-rirmeyi sevmezdi. Yatma~an once ~isra, Zii­mer. Hadid, Ha§r. Tegabun, Cum'a" sfuelerinden birini okur, sonra duasrm yapar ve sag tarafi iizerine yatar. sag elini, sag yanagrmn altma koyardl. Yata­

gt ia deri, ya hasrr. yahut da basit bir yatakb.

Sevgili Peygamberimiz (s.a) gecenin yans1 yahut u-rte ikisi ge-rince uyarur, yasbgma yalan bir yerde bulundurdugu misvalo (belli bir aga~tan yapllnu§ bir nevi fi.r-ra) ile di§lerini ovar, sonra kal.kar. abdest alarak -butiin omriince

devam ettigi- gece namazrm lnlardl. Gece ibadetini eda edince bir sii.re daha yatagmda uyur. sonra muezzini Bilal sabah ezaruru okurken uyarur, abdest allr, sabah namazuun slinrletini odasmda k:Llar ve cemaatle farzt eda etmek lizere mescide giderdi.

Hz. Peygamber'in (s.a) giinliik hayabrun ge-rtigi mekanlar~ mescit, evi, pa­zar ve cadde ve sokaklar olarak zikretmek mfunkilndii.r. Aynca verilen bil­gilerden Rasillullah'm (s.a) zamana ne kadar titizlikle riayet ettigi, zamarlill bir dakikasliD bile bo~a ge-rirmedigi ve hayat ta.r-.lllll b una gore tanzim ettigi gorUlecektir. Sorumlulu.k.larrm bilen bir aile reisi olan zamanrmn bir bsOlliU ailesi.ne aytnyordu. $imdi de birazda Sevgili Peygamberim.i.zin (s.a) aile hayab iizerinde duralun.

Hz: Peygam.ber'in (s.a) Aile Hayatl

Hz. Peygamber'in (s.a) h?-yatm i-rerisinde oldugunu gosteren ve hayat tarzt­ru belirleyen unsurlardan bir tarafiru da onun ail_e hayab olu§turdugunu bili­yon.l2. E§i Hz. Ai9e onu bir e§ ve aile reisi olarak anlab.rken bu yonline i§aretle ~Rasillullah (s.a) herhangi bir be9er(den farkslZ) idi. Kendi elbisesini yamar,

koyununu kendi sagar ve kendi i§ini kendisi yapar, ev i§lerinde ailesine de hizmet ederdi" diye nitelendirmektedir. (Buhari. Ezan, 44)

Tarih boyunca bir-rok buylik insan, ylice hedeflere eri§ebilmek i9in dlinya menfaatlerine, rahat ve huzura arkasliD donmli§, buylik ~ileler -reloni§lerdir.

Bu sllonb.h ve -rileli hayab, sevdiklerine ya§atmamak i9in bunlarm -rogu bekar kalmayt tercih etml§. kadm ve -rocuk sevgisinden mahrum ya§anu§lardlr. Re-

Hz. Peygamber'in Hayatmdan Kesltler 297

sii.l-i Ekiem Efendimiz (s.a) bu konuda emsalsiz bir omektir; 0 (s.a). hem ~ilelerin en bii'yiigunii ya~anu~. hem evlenip r;oluk r;ocuk sahibi olmu~. hem de r;ogu servet ve refah ortammda yeti~mi~ e~leri ile r;ocuklanna, diger Miislii­manlann altmda bir refah hayah ya~atnu~trr. Fetihler islam toplumuna servet alo.tmaya b~laymca. e~lert bundan pay istemi~ler, o (s.a). buna kar~1 r;lkarak "Ya ben yahut da diinya zineti ve zevklert" demi~ti. E§siz egitiminin tesiri iledir ki hepsi O'nu (s.a) tercih etmi~. birer kat elbiselerini ve kerpir;ten odalan it;irl­de birer gonii.l ·sultaru olarak ya~amaJl yeglemi~lerdi. Olay Kur'an ayetlerinde ~oyle anlahlmaktadlr:

"Ey Peygamberl E§lerine §oyle soyle: E[Jer dilnya hayattm ve silslerini iS­

tiyorsamz'gelin size bagl.§ta bulunayrm ve giizeUilcle salwereyim. E[Jer AUah't,

Peygamberini, ahiret yurdunu istiyorsamz bilin lei, AUah i~inizden iyi davra­

nanlara buyillc ecir haztrlami.§tlr." (el-Ahzab 33/28-29) Resiil-i Ekrem (s.a) bu sade hayatrru ya~arken zorlannuyordu. CiinkU irlsanlara maddi varligm ve zevklertn bah~ettigi huzur ve mutlulugu 0 (s.a). sevdigi Rabbi ile. bir an kesirltiye ugramadan devam eden beraberlikte buluyor, Bu kadar ac;hk ve susuzluga nasll dayand!grm soranlara "0 beni yedirip. ic;iriyor" cevabrm vert­yordu. ((Buhan. Savm. 49-50: Muslim. Siyam. 11. 57-58: Dartmr. Savm, 14) Bu ruh halini ve kemalini. yirmi iir; ytlhk egitimcilik hayatmda, ba~ta ailesi ve yalo.nlan o~ak iizere .ashiibma da aktarmaya r;aii~rm~ ve biiyiik olr;iide ba~anl! olmu~tur. Sevgili Peygamberimiz (s.a) diinya menfaat ve zevklertne yiiz vermeyen hayah ile, kendisinden soma gelecek olan kimselere de omek olmak istemi~fir.

insiini duygular, siyiisi ve sosyal sebeplerle hayab.nl birle~tirdigi e~l~ri. onun (s.a) siide hayatma ayak uydurmak zorunda idiler. Bu sebeple bazen hayatlanndan ~ikiiyetr;i olur. bazen de birbirlerini klskarurlardl: fakat Resii.J.-1 Ekrem (s.a) bir giin bile onJardan ~ikiiyetr;i olmanu~ ve kendilerine kar~1 sert­lik gostermemi~tir. Ancak e~lerinin zaman zaman Hz. Peygamber'e (s.a) ~~ seslerini yiikseltebilmelert ona kar~ilik vermelert, danlmalan ondan 1srarla r;~itli diinyallklar istemeleri, adeta onun aym zamanda bir Peygamber oldu­gunu goz ard! edercesine boylesi tavrrlar sergileyebilmelert. onlann nazarmda Hz. Peygamber'in ne denli sade ve tabii bir e~ oldugunu gosterir.

Ornek iosan Hz. Peygamber (s.a). ev idaresi ile bizzat me~gul olmaz, eline ger;eni, evine gelmeden son kurtJ,~una ve parc;asma kadar funmete dag1trrd!. Kendisi 've ailesi. Hayber civanndaki kiir;iik ariiziden elde edilen gelir ile ger;i­nirlerdi. Evin idaresini Hz. Bilal yfuiitiirdii. bir giin kendisine Hz. Peyamber'in (s.a) ailesinin nasll ger;indigini sordular. Bilal ~oyle anlath: "Rasii.lullah'm (s.a) evinin idaresini ben yfuiitiiyordum. Kendilert r;ok siide ve yoksulca bir hayat siirerlerdi. BununJa beraber hir;bir misafiri r;evirmez, onJara bazen bizzat hiz­

me~ ederdi. Eve bir yoksul gelir de yardlm isterse olaru verirdi, evde bir ~ey bulunmazsa beni gonderir, odiinr; buldurur ve yoksulu yine bo~ r;evirmezdi."

298 Hz. Muhammed (sav) ve Mesqjt

Hz. Peygamber'in (s.a) hayatm il;lnde olmas1 itibariyle giinhik ve aile baya­hyla ilgili bu genel bilgilerden ozel hayatmda sadeligm. tablligm ve yab.nlt@n

nasll gen;:ekle$tigine ge~mek istiyoruz.

Hz. Peygamber'in (s.a) Ozel Hayatmda Sadelik

Hz. Peygamber (s.a) her zaman orta yolu (i'tidali) tercib etmi~tir. Orta yol (i'tidal) genelde i.nsan hayatmda tablilik ve sadelik olarak goriiliir. Bundan

maksat bir i~ln veya davraru~m insanm yara~ma ters dii~memesi ve zorla-. maya dayanmakslZlD kolayhk i~erisinde ger~ekle~mesidir. Bu husus Resiil-i Ekrem'in (s.a.) bayatmda her zaman goriilmii~. ve dinin kolayhktan ibaret

oldugu prensibi her zaman hayahnda canh kalml~tlr. Hz. Peygamber (s.a) bu konuda kendisini bilbassa fitrata ve dine kar~1 zorlayanm sonunda dine yenik

dii~~cegini i~aret etmi~tir. Bundan dolayt hadislerinde mutedil davranmayt onermesi, emirlerinin gii9 nispetinde yerine getirilmesine ozen gostermesi, na­

:file ibadetlerle takat nispetinde me~gul olmayt emretmesl, dinin itidal/tabiilik 9izgisinde ya~anmaslDl emreden, bir ba~ka deyi~le itidalin tabiilik olarak yan­Sl<b@. rivayetlerd.ir. itidali tabiilik olarak yans1tmas1 a~Ismdan ~u iki rivayeti

de burada zikretmek yerinde olacakhr.

Rivayete gore Beni Amir'den bir heyet Nebi'ye (s.a.) gelerek, Sen bizim ve­

limizsin, Sen bizim efend.imizsin, Sen bizim en ~ereflimizsin tarzmda iltifatta

bulunmu~lar. Kendisine beslenilen muhabbetin bir ifadesi de olsa, hi9bir ~e­kilde miibalagadan ho~lanmayan Allah Resulii (s.a.) derhal onlara, MMesele­

nizi arz ed.iniz! Sakm §eytan sizi (a~Iriliga) siiriik.lemesin" (Ahmed b. Hanbel." Musned., IV, 25) diye miibalagaya varan ifadelere gerek olmad.IglDl bilbassa

belirtmek istemi~ ve bir ogretmen olarak baghlarlDl egitirken uygulad.IW, ter­

biye metodunda itidali ger9ekle~tirmeye ~ab~rm~tlr. Aym ~ekilde bir diger ha­disinde Resiil-i Ekrem (s.a.), kendisini a~m §ekilde ovmemeleri konusunda ashablDl uyarrm~. MHrristiyanlarm Meryem·in oglunu (isa'yt, tabii konumun­

dan ~Ikartarak ilahl~tlrd.Iklart ve b6ylece) ovmekte a~Iriliga dii~tiikleri gibi, beni ovmede ~I.I'lhk gostermeyiniz" buyurmu~tur. Bir b~ka ifadeyle bu nok­

tada tabiilik 9izgisinden sapmaya katiyyetle kar§l 9Iknu~hr. Hz, Peygamber bu a~Irili@ sadece nehy etmekle kalmarm~. aym zamanda, MBen O'nun ancak kuluyum. Binaenaleyh bana, Allah'm kulu ve O'nun Resulii deyiniz" (Buhari, Enbiya, 48) ifadesiyle kendisi hakkmdaki tabiilik/itidal Ol~iisiinii de, ortaya koymu~tur. Hz. Peygamber'in (s.a) dir1i hayatmda var olan bu 6l9ii biitiin yon­

leriyle hayahn diger alanlart ve unsurlart i9in de ge9erlidir.

Gonilllii Olarak Fakir Gibi Ya§amayt Tercih Etmesi

Rasiilullah'm (s.a) hayahnm b3.Zl donemlerinde maddeye esir olan ya~adi@ toplumun mallart, kendisine sel gibi aktl@. halde, bunlara zerre kadar onem

vermemi~tir. Eline ge9en madcli ~eyleri bir giin bile yarunda tutm~dan hemen

./"' . . .

Hz. Peygamber'in Hayabndan Kesltler 299

dagJ.tml§, iimmetinden fakir blrinin y~a}'l§l gibi hayat siirmli§tiir. Nitek:im Allah Tea.Ia dunya·nimetlerini ana an etmi§ti. Bir gii.n Cebrail (a.s) geldi ve,

"Ya Muhammed! Allah sana sela.m ediyar. isterse anun i~in §U ~a@ altl­na ~evireyim diyar. ne dersin?" dedi. Resw-i Ekrem (s.a) §oyle cevap verdi: uistemem. Bu dlinya. evi almayanlarm evi, mall almayanlarm mahdrr. Dfrnya mabru akllsiZlar taplar." 1Musned. I, 242, 258. 300, 301, VI, 71)

Olan ve ihtiya~ Kadanyla Yetinmesi

Ebu Hureyre'den. 0 §6yle anlatlyar: URaswullah'a (s.a) s1cak bir yemek

getirildi. Yemegi yedi ve bitirince §6yle dedi: Allah'a ha.mdalsun! ~u kadar za­mandan bhi mideme s1cak yemek girmemi§til" (ibn Mace, Zuhd 10)

Yine Ebu Hureyre anlatlyar: URaswullah (s.a) bir gfrn veya bir gece evmden

&§an ~lkm.I§tl. Baktl ki, Hz. Ebu Bekir ve Hz. 6mer aradalar. Onlara:

'Bu saatte sizi ·evinizden dl§an ~Ikaran sebep nedir?' diye sardu. Onlar:

'A~llk. ya Raswallah', dedilerl. Peyga.mberimiz:

'Giicu ve kudretiyle CaniiDl ellnde tutan Allah'a yemin ede:rtm ki, sizi evi­nizden ~Ikaran sebep beni de evimden 9Jkardl; baydi kallnmz' buyurdu. ikisi de kallop. Resw-i Ekrem'le birlikte ensardan birinin evine geldiler. Fakat a zat da evinde degildi. Ama baniiDl Raswullah'1 gorfrnce:

'Hal? geldiniz, buyurunuz', dedi. Raswullah (s.a):

'Falan nerede?' diye sardu. Kadm:

'BiZe tath su getirmek i~in gitti'. dedi. Tam a s1rada evin sahibi alan Me~e'li sahabi geldi, Raswullah'a (s.a) ve iki arkada§~a baktlktan sanra:

'Allah'a ha.mdalsun, bugfrn, hi~ k:imse misafir yonfrnden benden daha bah­

tiyar degildir', dedi. Hemen gidip anlara i~inde karugu, olgunu ve y~1 bulu­nan bir burma sa.lkum getirdi:

'Buyurun, yiyiniz', dedi ve eline b19ak aldl. Raswullah (s.a) ona:

'Sagtlan bayvanlara sakm dolrunma', dedi. Ev. sahibi onlar i~in bir koyun

kesti. Onlar da koyunun etinden ve hurmadan yediler; tath sudan i~tiler. Hep­si yemege doyup suya karunca, Raswullah (s.a) Ebii Bekir ve Omer'e §6yle dedi:

'Giicu ve kudretiyle caniiDl elinde tutan Allah'a yemin edertm ki, klya.met gfrnlinde bu nimetlerden sorguya 9ekileceksiniz. Sizi evinizden a91Ik ~Ikard!, sonra evinize donmeden §U nimetlere kavu§tunuz' buyurdu." (Muslim, E~?ribe 140)

URaswullah. Allah'a kavu~;~uncaya kadar ince undan yapllmi~? ekmek ve ln.zamn§ koyun eti yememi§tir." (Buhfui, Et'ime, 8)

300. Hz. Muhammed (sav) ve Mesqjt

Kaynaklarda Resill-i Ekrem'in (s.a} hayat ~ekliyle ilgili olarak yukanda zlk­redilen rtvayetler gorilldugii gibi zengin olmadi~, aksine fakir denebilecek bir hayat slirch1giine dair bilgiler mevcuttur. Ancak bu bilgilerin bir klsrm tek ta­rafu ve belli blr doneme mahsus olsa da onun fak:irligi zorunlu degil, ihtiyari, goniillii bir fakirlik olmu~tur. <;Unkii kendisi ~ehirler ve illkeler fethetmi~. hesab1 tutulamayacak kadar diinya mall elde etmi~ olmasma ragmen boyle bir hayat tarzuu benimsemi~tir.

Hz. Peygamber'in (s.a} yukanda zlkredilen yiyeceklerle birlikte ball ve hei:­

vaYJ, eti, zeytin ya~. hurmaYJ. tiridi ve kabak yemegini severcll. (Buhfu:i, Et'i.me. 32; ibn Mace Et'i.me, 14, 26. 27. 34, 38} Bunun yarunda ~illullah (s.a} nimetin her ~e~idinden istifade etmi~ her tii.rh'i yiyecegi yemi~tir. Ama kendi bolgesinde olmadigt i~in keler etini, kotii koktugu i«;in sogan ve sartm­sa'gt yemekten ho~Ianmaz ve sevmezdi. (Buhfu:i, Et'i.me, 14, 49}

; Peygamber Efendi.mizin yedigi yiyeceklerde aradt~ ba~hca ozellik, helal ve

temiz olu~u ile birlikte tabiilik ve vii.cuda yaraYJ~ll olup olmaYJ~Idir. Yemek sec;:me ve yemege kusur bulma adetleri kesinlikle yoktu ve hie; olmarm~br.

i~te Hz. Peygamber'in (s.a} hayatmda yeme ve i«;me konusunda gorillen bu tabii durumlar bugiin toplumumuzda gorillmedigi ic;:in toplum bir talom

slklnblara maru.z kalabilmektedir. 6megin toplumlarm ic;:ine dii~tugii slkln­hlarm temelinde, insanlarm normalin dt~mda goziiniin gordiigu, gonliiniin istedigi ~eylert alamaman, yiyememeleri yatmaktadir. Buna gore insanoglu. umdugunu bulamamanm kiiskiinliigii ve karamsarhg1 ile buldugu ile yeti­

nip ona ~iikretmenin verdigi huzurluluk hallerinden birini sec;:me durumuyla kar~I kar~rya bulunmaktadir. Rasillullah'm (s.a} hayatma bak:bguruzda onun me~ru ve temiz olan her ~eyi yiyip i«;tigini goriiyoruz. Biz de ca.rum.rzm her istediginin pe~ine dii~mek yerine Rasillullah'm (s.a} yapbg1 gibi elimiz_qeki ile yet:i,nip ~iikrederek gonilllii sadeligi hayabnnza yerle~tirmeliyiz.

Hz. Peygamber'in (s.a) Giyim-KU!lami

Rasill-i Ekrem'in (s.a} giyecekler konusundaki tutumu, en dogru, vii.cuda

en yararll, hafif, giyilmesi ve c;:Ikanlmas1 en kolay ve sade olaru sec;:mek ~ek­lindeydi. <;ogu kez rtda (belden yukan giyilen cllki~siz elbise) ve izc1r (belden ~ag1siDI orten elbise} giyerdi.( ibn Mace, Libels, 1)

Me~hur bir hadiste ise Allah Resillii'niin (s.a) ~oyle buyurdugu rtvayet edil­mi~tir: MSade elbise giymek i.mandan kaynaklanan giizel bir haslettir." 'Ebii Daviid, Teraccill; 1; ibn Mace, Zuhd, 4; Hakim, MiLstedrek, I. 9; Taberaru, el­Kebir, I, h. no: 791)

Bu konudaki hadisler cllkkate almdtgmda giyim ku~am konusunda Hz. Peygamber'in (s.a) biZlere ~u olc;:utleri vermilj oldugunu gormekteyiz:

./-' .. ..

Hz. Peygamber'in Hayatmdan Kesitler 301

1- israftan kac;mmak,

2- Giyinmeyi kibir, gwur, azamet ve gosteri§ vesilesi yapmamak,

3- ic;inde bulunulan sosyal si.IU.fin im.kan. ve §artl~a uygun bic;imde gi­yinmek.

Ozel Ya~antlsmda Sade Hayat Perspektifi

B1zzat Hz. Peygamber'in hayatma bakbgl.IIllZda goriiriiz ki o. bir peygamber oldugu kadar, bir devlet reisi, bir komutan. bir abid, bir hak!m, bir ogretmen

· ve aile reisi idi. Eger bulabilirse yiyecek ve ic;eceklerin iyi ve giizc!lini tercih eder, glizel giyinmeyi, glizel koku sii.n1nmeyi severdi. Diinyaya hrrsh degildi. . ' llitiyacmdan fazlasrm istemezdi. Elde ettigi kadarma razi oldu. Hz. Peygamber boyle davranmakla, aslmda Kur'an'm §U emrine uymu§ olmaktan ba§ka bir §ey yaprmyordu: ~ Allah'm sana verdilcleriyle ahiret yu.rdunu ara. c:W.nyadan da nasibini unutma." (el-Kasas 28/77)

Ancak bu konuda kaynaklarda mevcut olan diger bazi rtvayetler ferdi tes­pit ve intibalardan ibarettir. Bunlarm tek tarafu ve eksik olmas1 muhtemeldir. Herkes belli bir zaman kesitlnde Hz.PeygambeF'i (s.a) nasll gormii§se onun o zamanki halini. anlatmaya ve yans1tmaya <;ah§mi§br. Anla~aya c;ah§llan donem Medine hayab.run ilk yillan olup. topyekiin maddi slkmb c;ekildigi za­manlar olsa da Hz. Peygamber'in bu tarz hayab tercihte goniillii oldugu ve §ikayetl olmadlg1 anla§ll.maktadlr. Sade hayatta da goniilliigiin esas oldugu bilinmektedir.

~unu da belirtmek gerekir ki, peygamberlik vazifesi Resiil-i Ekrem'in (s.a) ailes:inin gelirini biiyiik olc;iide azaltm.I§ ve hatta bir siire tamamen kesintlye bile ugratml§br. Kaynaklar onun, atlesini. hicti 3. ve 4. yillara kadar ne gibi gelir kaynaklanyla gec;indirdigi hususunda bir bilgi vermez. Bir taraftan ilabi vazifeyi yerine getlrme mecburiyeti, ate yandan tabiabndan kaynaklanan be­§eti istekler, aile mesuliyetl ve aynca toplumun sert ve vah§i tepkisi biitiin bunlar ona ancak bir peygamberin dayanabilecegi kii.lfetler getlriyordu. Hz. Peygamber (s.a) hayab.run belli kesitlerinde bazi sebeplere bagh olarak maddi slkmb ic;erisinde kalnu§ ve maddi zorluklarla kar§lia§mi§tlr. Bunun aksini kimse iddia edemez .. Ancak zoiunlu donemlerde fakirlik ve yokluktan da olsa Hz. Peygamber'in bu tiir tavrrlan andlran davraru§lan kendi tercihidir. Ciinkii bolluk ve refah donemlerinde de bu tavrm1 siirdiirmii§tiir.

Hz. Peygamber (s.a), Sosyal Hayat ve Sadelik

insan sosyal bir varhkb.r. Her insanm pek c;ok noktada birbirine muhtac; oldugu bilinen bir gerc;ektir. insanm diinyada mutlu ve huzurlu ya:;;abilme­si kendisinin dl:;;mdakilerle. yani sosyal c;evresi ile ili:;;kilerini sagwill bir ze­mine oturtmasma baghdlr. Bundan dolaytdlr ki. etrafmdakilerle ve ya§adlg1

302 Hz. Muhammed (sav) ve Mesqjt

toplumdaki sosyal s~arla haksiZhga ve ~b~maya mahal vermeden diya­log i-;:erisinde bulunmak, sosyal hayatm 1-;:erisinde kalmarak topluma hizmet sunmak; dQ~tlugu devam ettlrebilmek, dii~manbga sebep olabllecek tavrr ve davraru~lardan ka-;:UliDak, toplumlarda degi~imin oncusii olan ki§ilerde ol­masl gereken ozellikler arasmda yer almakta&r. Peygamberler de ya~ac:hklan toplumlarda bu yoniiyle ODCU olmu~ §ahSiyetlerdir.

Hz. Peygamber de hayab boyunca her statiideki insana insanbguu habr­latml~ ve onlara insanca muamele yap:tlmas1 konusunda omek davraru~lar sergilemi~tir.

Bu yonuyle Rasillullah'm (s.a) sade hayabnm §ekillenmesinde sosyal ve

ekonomik hayabn i9inde bulunmarun, -;:ah~1p kazarunarun ve insanlara infak etqlenin onemli bir yeri var&r. Hz. Peygamber bu konuda da oncu ve omek olrilu§, infakta bulunmu~. yoksullara yardun etmi§ ve her konuda ba~kala­

~ yararlandlrmak i9in ~ba gostermi~tir. Onun sosyal boyutlu bu tutum ve i:Iavraru~lan, nimetleri ~Ide etmeye 9all§an kims.enin gosterdigi olumlu bir sadelik ornegiydi. Hz. Peygamber, bu konumuyla sosyal ve ekonomik hayatm bizzat i-;:erisinde, merkezinde bulunuyordu. O'nun sadelik §eklinde tezahiir eden zabidligi, Hlnt felsefesinden esinlenerek elde edllen mahrumiyet zahidligi degildi. Bu zabidlik, b~kalan i9fn 9ah~1p kazanan kimsenin zabidligiydi. Ka­

zanc:hklanrun belli bir lasrmru hayabm siirdiirebilmek ve ba§kalannm yaran­

na olan 9ah§malan devain ettlrebilmek i9in kendi ~ahsma aymyordu. Onun zabidligi. manasbrlara kapanan rahiplerin zabidligme benzemiyordu. Aksin.e o, hayabn biitiin alanlarmda ugrruji veriyor ve bu ruhu t;evresindeki insanlara

a§llamaya 9all§tyordu.

Hz. Peygamber'in (s.a) Hayatmda l,iiks ve israf Yoktu

Toplumlardaki yozla§mayt ve 9iir1lmeyi hazrrlayan temel faktorlerd..e.n biri, sahip olunan nimetleri gereksiz ve ~lil tiiketmek olan israfve liikstiir. insan­hk ciuib..in.in her doneminde, Allah'm kendllerine v~digi bol mal miilkten do­layt §!IDanp israfa ve inkara sapanlar, diger insanlara yardun etmeyi dll§un­meyen miisrifve mO.tref (liiks ve refahtan §unanru~) ki§Uer, i9inde barmdiklan medeniyetlerin 90kii§iinii hazrrlami~lardrr. DolaYJ.Siyle israf hem fert ve hem de toplum i9in bir bozulu§ siirecidir. israf i9inde olmak dinimiz tarafindan uygun olmayan bir davraru§ oldugu belirtilmi§ ve insanoglunun yeme, i9me ve harcama konusunda belirli bir denge i9erisinde kalmas1 istenmi§tir.

israf ve Liikse Kar~1 Tavn

i§te bu noktada Hz. Peygamber'in (s.a) sade hayabyla Ugili olarak mutlak siirette habrlariiDaSl lazun gelen ozelligi de liiks ve israfa kar§I olan tavn&r. Zaten liiks ve israfi sade hayatla birlikte dii§iinmek dahi miimkiin deglldir.

Bu itibarla liiks ve israftan uzak bir y~anb onun hayab boyu siirdiirdiigii bir y~anb ta..rzi olmu§tur. Ornek olarak §U zikredllebllir:

Hz. Peygamber'in Hayatmdan Kesitler 303

Bir defasmda Rasillullah (s.a) bir sefere ~Ikrru§, Hz. Ai§e'yi de eVine brrak­m.I§b. Rasillullah (s.a) seferden dondu gu zaman Hz. Ai§e'nln eVin tavaruru

ortillerle susledigini gormu~. 01llan ~Ikartuu~ ve §oyle buyurmu§tur: UAllah bize ~amuru ve tuglaJl suslemekle emretmedi." Allah Resillu (s.a), bir defa­smda Hz. Ai§e'ni.n kaptsm da suslu bir perde gordu, onu Jlriarak, uonu her golii§llmde diinyaJl hatrrhyorum. Onu falan aileye gander" 'Muslim, Liba.s, 87. 88, 89, 90; Tirmizi, Zuhd , 97; Slfatu'l-Klyame, 32) buyurdu.

~m Arzu ve isteklere Kar~1 Uyan

Hz. Peygamber toplumda sade bayab tercib eden insanlan; a§m arzu ve

isteklere. ~epvetlere, diinya ve diinyabk §eylere kar~t uyarmt~. hlrs ve ibtirasa kapJ.lm.amalanru istemi§, bunlara nastl tavrr alacaklan noktasmda telkinlerde bulu.nmu~tur.

Diinyahk Elde Etmede Ol~u·

Hz. Peygamber (s.a), ityinde <;ileli ve slkmbl.t ama sade hayatma ragmen, bir

hadisinde. "~u diinya caziptir; goz ahet ve gonill cekicidir, tathdrr" (Buhm,

Ciha.d 37; Tirmizi, Fiten, 26; Zuhd, 41) buyurm~~. bununla da <:iiinya ve diin­ya nimetlerine kar§t berkesin kendisi gibi davranamayacaguu belirtmek iste­

rni§tir. Aynca muslii.manlann servet edinmelerine mO.saade etmi~. islam'm zenginlik ve servet konusunda getirdigi ol<;illere uymak ~arbyla zenginligi oven sozler soylemi§, .zenginligi reddetmemi§tir. o. diinyaJl tamamen terke­din, elinizde alan mallan feda edin diye bir tavsiyede bulunmadtg1 gibi, Mar­kos ve Luka inciller'inde ge<;en, "Goklerin melekiitu, maneviyat aleminin ka­pi.lan zenginlerin yQzlerine kapahdrr" (Markos 10/23; Luka 18/24) diye de buyurmamt§trr.

Nitekim bir badislerinde Hz. Peygamber (s.a), "Diiliist ve emin tacir, nebi­ler. stddtklar ve 9ehidlerle beraberdir" (Tirmizi, Buyii', 4; ibn Mace, Ticarat, 1)

buyurmu~tur.

Diger bir hadislerinde ise zengii}.lik bakkmda konu§an bir grup sahabeye, "Allah'tan ittika eden kimsenln zengin olmasmda blr beis yoktur" (ibn Mace, Ticarat, l) diyerek zengin olmaya kar~1 olmadtguu belirtmi§tir. O'nun yapbgt "Kendilerine verdigimiz IlZlk.lardan infak ederler· (Bakara 2/3) ayetinde ifade

edildigi gibi, mallannm bir klsmmt hayra sarfetmeleri hususunda ashabma tavsiyede bulu.nmaktan ibarettir.

Hayattan Kopmadan Sade Hayab Ger~ekle§tirmek

Yine bu hususta diinya mahnm esiri olmadan olabildigmce sade bir hayat tarzuu tercih eden Hz. Peygamber'in (s.a), hayattan koptugunu soylemek de miimk:iin degildir. Ona gore insan, hayatm i<;inde olmak, <;ah§mak, helalinden

kazanmak, ba§kalanna yiik olmamak zorundadrr. Hatta dini ama~la bile olsa

./"" . . .

304. Hz. Muhammed (sav) ve Mesqjt

hayatla irtibatl kesmek, dfmyadan el etek ~ekmek dogru degildir. Bu noktada c;e§itli uyanlarda bulunmu§, manevi geli§me yarunda maddi geli§menin de ih­mal ecllimemesi geregme i§aretle miislfu:nanlann hem manen hem de madde­ten giic;lii olmalanru ve siirekli bir bi~imde ilerleme kaydetmelerini istemi§tir. Onun nazannda tembel, miskin, uyu§uk ve p1smk bir ki§i ya!}ayan oliidiir. Tasavvufi ifadesiyle o, her an en ideal olar1 ameli yakalayar1 ve yapar1chr. islam meskenet ve mezellet dini degildir. Hz. Peygamber (s.a.), bir hadislerinde "Hi~ kimse kendi el emeginin kazar1dlgmdar1 daha hela.I/hayrrh bir yiyecek asia ye­memi§tir". (Buhiiri, Buyt1', 15; ibn Mace, Ticaret, 1) Hatta ba!}ka bir rivayette "Helali talep etmek her miislfunarun iizerine farzchr" (Bkz. Suyiiti, el-Camiu's­sagir, II. 54) §eklinde buyurarak hayatln miicadele oldugunu vurgularm~tlr.

. Hz. Peygamber (s.a) toplumlann geli§mesi. ilerlemesi ve mutluluguna vesile olacak olan ilmin yaygml~hrllmas1, neslin egitimi. iilkenin baymchr hale geti­ribnesi gibi din. kiiltiir ve kamu hizmetlerine biiyiik onem vermi!}, bu vesileyle

cliD ile dfmyaYl i~ i~e goren ve birbirini tamamlayar1 bir anlaYl§l iimmetine ar­magan etmi~tir. Miskinlik. tembelli.k ve kadercilik, onun kesinlikle yasakladl@

§eylerdir. Giizel yollardan rmk kazanmak i~ c;aba sarf ecllimesini istemi~. tembellige kar§t, "Allah'tan korkunuzl" diye iimmetini uya.m:u§tlr. (ibn Mace, Ticaret, 2) Bunun yarunda Hz. Peygamber (s.a) kendi doneminde mevcut olan

teknik ve bilim i.mkanlanndan yararlarum§ ve bu konuda gereken hassasiyeti gostermi§tir.

Hz. Peygamber'in hayatlndarl anhyoruz ki, onun diinya alg!lamas1, mal

miilk edinmemek degil, harama kan~mamak ve servetin kolesi olmamak de­mektir. <;oluk ~ocugwm da b~kalanna muhtac; etmemektir.

Sonu~ olarak referar1slan yerel. kiiltiirel ve dini degerlere dayar1ar1, giirlii­miizde de gittik-9e on plana ~!karl ve Miisliimarl. hayat tarzma yakm oldugu

goriilen sade/yahn hayat pek c;ok kimse tarafmdar1 tercih edilen hayat tarzi

oiiD.u~tur. Bu yoniiyle Muslfu:nar1 hayat tarzmi belirlemede Hz. Peygamber'in ya§adl@ hayat tarzJrun c;ok onemli model, omek ve belirleyici yonii bulundugu bilinmektedir.

Hz. Muhammed'in (s.a) peygamberlik oncesi hayatl da her yoniiyle tabii,

sade ve mutedil bir hayat olarak nitelendirilebilir. 0, bu donemde ticari, as­keri. siyasi ve hatta dini yonden bile, Mekke'nin ileri gelenlerinden saylhna­rm~tlr. Bu donemde onun Mekke'de en dikkat c;eken yam; guvenilir, diiriist, ahlakh ~iligidir.

Hz. Peygamber (s.a) de kendinden once gonderilen diger peygamberler gibi bir be~erdi, inSandl. Dogmu~. evlenmi§, c;ocuk sahibi olmu~. acilar ~ekmi~. sevinc;ler ya§~. Allah ic;in IZdrrap. zulfu:n ve gii~liiklere gogus germi!} ve yokluk i~inde vefat etmi~tir. 0 daima be~er ve kul oldugunun bilinci ic;erisinde hareket etmi~ ve peygamberliginden sonra da onceki sadeligi; tabiiligi terk

Hz. Peygamber"in Hayabndan Kesitler 305

etmemi~; tevazuu asia elden brrakmanu~b..r. Rasillullah'm (s.a) hayab. daima hep ayru standart_i(;inde olmu~tur. Yani o daima mutevazJ., sade ve baslt bir hayat sfudiirmu~tiir. Bu sade hayatl suf kendisi y~amanu~. aile ve yalonla­nna da 6gretmi~. kendisinden sonra gelen bazJ. halifelerl O'nun yolunu takfp etmi~tir. Mushlmanlar da, diinya ve abiret mutlulugunu, Kur'ful'a tabi olmak, Hz. Peygamber'e (s.a) baglanmak, onu 6mek almak, izinden ve yolundan git­

mekle elde edebllirler.

ihtiyacmdan fazlasrm istemezd.i. Elde ettigi kadarma razJ. olurdu. Bu y6-nuyle Rasillullah'm (s.a) sade hayatmm ~ekillenmesinde sosyal ve ekonomik hayatln i(;inde bulunmarun, (;all~1p kazanmarun ve insanlara infak etmenin 6nemli biD yeri varcbr. Hz. Peygamber bu konuda da 6ncu ve _6rnek olmu~. infakta bulunmu~. yoksullara yardun etmi~ ve her konuda ba~kalarrm yarar­landrrmak i«;in (;aba gostermi~tir. Onun sosyal boyutlu bu tutum ve davra­ru~lan, nimetleri eld.e etmeye 9a.b.~an kimsenin gosterdigi olumlu bir sadelik omegiydi. Hz. Peygamber, J:~u konumuyla sosyal ve ekonomik hayatln bizzat ic;erisinde. merkezinde bulunmu:]tur. Aynca Hz. Peygamber (s.a) toplumda sade hayab. tercih eden insanlan; a~ arzu ve isteklere, ~ehvetlere, dlinya ve dlinya.b.k ~eylere kar~1 uyarrm~. hrrs ve ihtirastan ka91nmalarrm istemi~. bun­lara nasil taVl.f alacaklan noktasmda telkinlerde bulunmu1iltur.

0 sade hayab.yla. gonilllu ve isteyerek harcamalan ve ihtiya9lan kontrol al­b.na alnu1il, hatta bazi kl19Uk aynntllara bile dikkat 9ekmi~tir. Bu tarz hayab.n en 6nemli esaslannda biri ki§inin kend.isine, ailesine ve yalon ~;evresine za­man ayrrabilmesidir. Sade hayab.n bir diger aya~. 9evreye saygt. 9evreye deger vermektir. Butiin bunlan Hz. Peygamber'in hayatlnda gormek mlimkUndfu.

·Hz. Peygamber'in (s.a) §ahsmda 6mekleri gorilldugu glbi, sade hayat i(;inde c6mertlik, yardlmla~ma ve infak gibi erdemleri 1iliar edinmi1il toplum ve millet­lerin kurduklan medeniyetler. sahip olduklan ilmi ve iktisadi birikimleri b~­kalanyla payla1ilan medeniyetler olmu§lar, onlan birer tahakkUm arac1 haline getiren medeniyetler durumunda olmanu§lardrr. Bu a(;1dan islfun medeniyeti bu 6zellikleri blinyesinde barmdrran, veren, ban1ilm ve adaletin teminab. bir medeniyet durumundadrr

306 Hz. Muhammed {sav) ve Mesqjt

BiBLIYOGRAFYA

Abdullah Ozbek. BiT' Ogi.timci Olarak Hz. Muhammed. istanbul, 1997.

Abdiilbaki. Muhammed Fuad. el-Mu'cemu'l-Milfehres liElFClZI.'l-Kurantl-Kerim. Kahi.re 1988. Abdiilkadir Zorii.i. "Batlh Bir Y~ TarzJ. Olarak Tilketim:TUrkiye'de Tiiketim Uriinlerinin

Ve Kllltilriinlin Tarihi Ge~imi", www.sdergl.bacettepe.edu.tr/zorlu_makale.bbn Ahmed b. Hanbel (6- 241/855), el-Musned, tbk. Abdullah Muhammed ed-Dervi~ I-X+l-II

Filuist. Beyrut 1991. Ahmed b. Hanbel. Kitflbu'z-zuhd, (Asll ve tercii.mesi birlikte). trc. M. Emin ihsanoglu.

I-II. istanbul 1993. Abmet Co~kun. "Kur'an-1 Kerim'in Dunya ve Ahirete Bala~1·, EiliFD. sy. 4. s. 267-283,

Kaysert 1987. Ahmet Kele~. "islam :ikt:isat Zibn1yetlnin Olu~masmda ZUhd Hadislerinln Rolu", (yayun-

lanmam~~ ~all~ma).

Ahmet Ytldl.nm, Din. DilnyevUe!lme ve ZUhd. Ankara 2005. Ali Akyuz. YCI!layan Kur'iin Hz. Peygamber. istanbul 2005 Ali Yard~m, Peygamberimizin $emdil.i. Erkam Yaymlan, istanbul 1998. Buhafl, ismail b. ibrahim (6.25~/870), Ahlak Hadisleri, (el-Edebu'l-Mufred), (Terceme

ve ~erb: A. Fikri Yavuz), I-II. istanbul 1979. Buhari, ismail b. ibrahim (6.256/870), Sahihu'l-Buhiiri. 1-VID. istanbul Tsz. Bilnyamin Erul, Sahabenin Silnnet Anlay~1. Ankara 1999. Canan ~enol, "Sade Y~am·. www.sadeyasam.org Dartmi, Abdullah b . .Abdirrahman es-Semerkaridi (6.255/869), Sunenu'd-Diirimi. thk.

Fewaz Ahmed Zemreli, HaJ.id es-Seb' el-Alemi. I-II. Beyrut-1987 Ebil DavCid et-TayaJ.isi, (6.204/819). Musnedu Ebi Davild eto-Tayiilisi. Daru'l-Ma'rife,

Beyrut-Tsz.

Ebu'~-~eyh el-Isbebam, Hz.Peygamber'in Edeb ve AhliiJa, (Kitabu"l-AhUilc en-Nebi ve

Adiibuhu), trc .. Nairn Erdogan, iz Yay .. istanbul 1995. Elmahli, Muhammed Hamdi Yazrr, (6.1942), Hak Dini Kur'iin DUi. 1-X, istanbul 1992. Eray Korlanaz, "Sadell.k.", www.sadeyasam.org Erhan Yetik, "Hz. Peygamber'in ZUhd ve Takvas1", OMOiFD, sy. 7. Samsun-1993", s.

127-135. Fertt Develioglu. Osnamlt~a-TUrk~e S6z1Uk. GOzeyde Ka~. "Yalm Ev, Yalm Y~am·. FttnikaDilnyastDergisl. SaY!: 34.2005, www_

yalinenstitu.org_ tr /yalin._ev-yalin_yasam.btml Hakim en-Neysabfui, Muhammed b. Abdillah (6 405/1014), el-Mustedrelc ale's"Sahi­

hayn. tbk. Mustafa Abdulkadir Ata, I-IV+Filuist, Beyrut 1992. Hayrettin Karaman, Hz. Peygamber ve AUe Hayal:t. Tarb!imall ve ilmi Toplanblar Dizisi

9. istanbul 1989. Heysemi. Ali b. Ebibekr (6.807 I 1404), Mecmeu'z-Zeviiid ve Menbeu'l Feviiid, I-X. Daru'l

Kutub11 ilmiyye, Beyrut Tsz.

Huseyin Alglll. Alemlere Rahmet Hz. Muhammed. Ankara

tbn KaJYIID el-Cevziyye, Ebu Abdillah Muhammed b. Ebibekr (6.751/1350), Zddu'l­

Meiid. 1-V, trc. Muzaffer Can, Can~ Yaymlan. istanbul1989. tbn Mace. Muhammed b. Yezid el-Ka.zvini (6.275/888), SunenuibnMace, thk. Muham­

med Fuad Abdulblli, I-ll+Filuist. Daru'l-Kutubi'l-ilmiyye. Beyrut Tsz.

Hz. Peygamber'in Hayatmdan Kesitler 307

ibn Manziir, Ebu'l Fad! Muhammed b. Muk.errem el-Mlsri (6. 711/ 1311), Usiinu'l-Arab,

I-XV, Daru Sadlr, Beyrut Tsz. Kadri Pabr, "Sadellk Beylnde Ba!ilamalJ", www.sadeyasam.org/makaleler Kemal SanciJk~•. "Hz. Peygamber'in Diinya hayatma Balo!il", (Zihniyet Deg~ikWcleri ve

Ca§~la.$ma ProblemleriSempozyWTlU, Bursa, 16-17 Haztran 1990), s. 63-77 Kerlin Bulad1, Peygamber (s.a) Gibi Y~amak. istanbul 2006 Kitabt Mukaddes. tstanbul-1995. Mahmut Kavak.l.t!tloglu, Hz.Peygamberin Silnnetinde Orta Yol, istanbul 2004. Martin Lings, Hz. Muhammefin Hayab., Terc: Nazife ~i§man, istanbul. 1996 M. Fuad Abdiilbakl, el-Mu'cemu'L-mufehres Li e!{"azt'l-Kur'iint'L-Kerim, istanbul 1982.

M. Hayri Ktrba§oWu. Silnnetten Ca§a Elli iki Mesa), Ankara 2005. Muhammed,.Hamidullah, jsLam Peygamberi. trc. M. Sait Mutlu, Sallh 1\lg, Yagmur Ya-

ymlan, 1965. Muhammed Kutup, Peygamber'den iktibaslar, (-;ev. Ak1f Nuri), istanbul 1980.

Muhittin Uysal, Peygamber GCmlerin.de Giyim ve Siislenme. Konya 2004 . Muslim, Ebu'l Huseyn ·el-KU§eyri (6.261/875), Sahihu Muslim, thk. Muhammed Fuad

Abdulbakl I-IV+FUuist Beyrut-1983

Nesw, Ahmed b. ~uayb (6.303/915). Sunenu'n-Neslli. Thk. Mektebu Tahkiki't-1'1lnisi'l-Arabi, I-VID+Fihrtst, Beyrut 1992.

Nevzat A!llk. i:ba.dette A~trtbga Kar~t Hz. Peygamber'in Tutum ve Tavn, izmJr 1996. Saffet Sancak.l.t; Hadislerde Fakirlik ve Zenginlik Problemi. istanbul2004. SalahadcUn Polat, "Hadlslerle Resiilullah'm Ahlakmdan Omekler", Diyanet Dergisi, c.

XVI, sy. 5, Ankara 1977, s. 268-271. Sellm Siinmez. "Hayat Tarz1, Hegemonya ve Popiiler Kiiltfrr", Yaz 99, [ 67. SaY! I Kopni.

DergisL

Taberaru, Suleyman bin Ahmed (6.360/971), el-Mu'cemu's-Sa§ir, I-D. Beyrut Tsz .. Taberaru. Suleyman bin Ahmed (6.360/971), el-Mu'cemu'l-Evsat, thk. Mahmud et-Tah­

han, I-XI. Riyad 1995 Taberani, Suleyman bin Ahmed (6.360/971), el-Mu'cemu'l-Kebir, thk. Hamdi Abdul­

. mecid es-Silefi, I-XXV (arada baZI cUtler henl1z bulunmu§ de~l). Daru ihyai't­

Turasl'l-Arabi. Beyrut Tsz. Tirm.l.zi, Muhammed b. fsa (6.279/892), el-Cdmiu's-8ahih. thk Kemai Yusuf el-Hut. 1-V

Beyrut 1987. Omit ~im§ek. Sa.de Hayat, istanbul, 2003 VeU Sirim, ·sade Ya§amak i~in Hayatmlzl Sadele§tlrln", www.sadeyasam.org/makaleler· www.lrutubhane.isam.org.tr www.hayrettinkaraman.net www.sadeyasam.org/makaleler Yusuf Kardavi. Fakirlik Problem£ KW!itSUlda jsl.am, trc. Abdiilvehhap Ozturk. Ankara Tsz. Zebidi, Zeynu'd-dln Ahmed b. Ahmed b. !>-bc:U'l-Latlft, (Terc.:Kamil Miras), Sahih-i Buha-

ri. Muhtasan, Tecrid-i Sarih Tercemesi ve $erhi, (Trc.:Kamil Miras), T.T.K. Yay.,

I-XII Ankara 1968. Zekertya Giller. Hadis Giinltigil. Konya 2004.