سیستم های اطالعاتیInformation Systems(ISs)

دکتر علی محمد هادیانفردعضو هیأت علمی دانشکده پیراپزشکی

http://www.alihadianfard.info/download.html

تعریف میالدی می 1980استفاده از این واژه مربوط به دهه

شود.

یا دستیسيستم اطالعاتي مجموعه سازمان یافته

، )ماشینی، اتوماتیک، مکانیزه یا کامپیوتری(خودکار

برای گردآوري، ذخيره، پردازش، اشاعه، نمایش و

استفاده از اطالعات است.

اين سیستم شامل انسانها، روشها و تجهیزات مرتبط

با چرخه پردازش داده ها می شود.

نیازهای اطالعاتی تمامی کاربران سازمان را تأمین و

از فرآیند تصمیم گیری پشتیبانی می کند.

اهمیت سیستم اطالعاتیبه همه ارائه اطالعات کامل، دقیق و به موقع •

(تمرکز زداییکاربران) تكراريكاهش كارهاي • بخشیدن به انجام فعالیتهاسرعت• و در نتیجه افزایش بهره بهبود بخشیدن به تصمیمات•

و Efficiencyانجام درست کار کارآیی؛ وری )جاصل ، بهبود کیفیت (Effectivenessانجام کار درست اثربخشی؛ نوآوریخدمات و

هزینه ها اتالف سرمایه ها و کاهش زجلوگیری ا•در درون و سریع تر بهتر هماهنگیايجاد ارتباطات و •

و خارج از آنسازمانکنترلو برنامه ریزی افزایش کیفیت •زیست محیطیاثرات مثبت •کارآفرینیتوسعه اشتغال و •

ویژگیهای سیستم اطالعاتی.با هدفهاي سازمان منطبق باشند نیازهای اطالعاتی تمامی کاربران را در

سطوح مختلف سازمان رفع نمایند..فرآیند تصمیم گیری را بهبود بخشد پيوند و ارتباط ميان قسمتهاي مختلف

داخل و خارج از سازمان را بهبود بخشند. اطالعات را در هنگام در خواست به

سهولت در اختیار استفاده کنندگان قرار دهند.

کیفیت، صحت و امنیت اطالعات را تضمین کند.

اجزای سیستم اطالعاتی

؛ شامل انواع داده های ورودی و روشهای درونداد1)

ورود داده ها )فرم(

؛ شامل دستورالعمل ها، الگوها )مدل ها( و فرآیند2)

روش های پردازش داده ها

؛ شامل خروجی ها برای تأمین نیاز کاربرانبرونداد3)

؛ شامل فیزیکی و منطقی نظیر پایگاه داده حافظه4)

ها

؛ شامل روشهای تضمین کیفیت و صحت کنترل5)

داده ها

؛ شامل کارکنان فنی، سخت افزار، نرم تکنولوژی6)

افزار است و وجه تمایز سیستمهای دستی و خودکار

محسوب می شود.

چرخه حیات سیستم اطالعاتیLife Cycle

سیسrتم یrک زوال و رشrد پیrدایش، مراحrل

.نامیده می شودچرخه حیات اطالعاتی

نيازهrrrrrای اطالعrrrrrاتی به محض تغيrrrrrير در

يrك سيسrتم اطالعrاتي جديrد و بهrتر، ،سrازمان

فrرا قبلی جrايگزين مي گrردد و مrرگ سیسrتم

و می رسrrد و سیسrrتمی جدیrrد متولrrد شrrد ه

.چرخه ای جدیدی آغاز می گردد

الگوهای ایجاد سیستم اطالعاتیالگوهrای متعrددی بrرای ایجrاد سیسrتم هrای اطالعrاتی وجrود دارد کrه رایج تrرین

اولیUهآنهrا نمونUه نمونUه یrا ) Prototyping Model( الگUوی روش

اسrت الگUوی مبتUنی بUر چرخUه حیUات و روش سUعی و خطUایrا سUازی

که شامل پنج مرحله زیر می باشد:1. Planning

2. Analysis

3. Designing

4. Implementing

5. Maintenance

برنامه ریزی: تعیین اهداف 1)تعrیین نیازهrای : تجزیUه و تحلیUل 2)

اطالعاتی، امکان سنجیخروجیهrrا، طراحی3) طrrراحی :

فرآینrrدها، طrrراحی ورودیهrrا، (برنامه نویسیساخت (

: اجrرای آزمایشrی، پیUاده سUازی4)کrاربران، آمrوزش اجrرای همزمrان،

رفع مشکالتنگrاه نگهUداری5) کrار بrه آمrاده :

توسعه و ارزیابیداشتن، اصالح،

روشهای جایگزینی سیستم اطالعاتی قبلی با جدید

.Iموازی

.IIمستقیم یا یکباره

.IIIآزمایشی یا پایلوت

.IVگام به گام

فلوچارت مراحل ایجاد یک سیستم اطالعاتی

انواع سیستم های اطالعاتیطبقUه بنUدی هUای متعUددی بUرای انUواع سیسUتم هUای اطالعUاتی وجUود

.1دارد که رایج ترین آن عبارت است از: Office Automation System (OAS or OA) or Work Group Support System (WGSS)

2. Transaction Processing System (TPS)

3. Management Information System (MIS) or Information Reporting System (IRS) or Management Reporting System (MRS)

4. Decision Support System (DSS)

5. Executive Information System (EIS) or Executive Support System (ESS)

6. Expert System (ES) or Intelligent Support System (ISS) or Expert Support System (ESS)

اتوماسUUیون 1) سیسUUتم یUUا اداری پشUUتیبان

گروه کاریپUUUردازش 2) سیسUUUتم

تUUراکنش یUUا عملیUUات یUUا جUUاری سیسUUتم

فرآیند کاراطالعUUUات 3) سیسUUUتم

سیسUUتم یUUامUUدیریت اطالعUات گزارشUگیری

گUUزارش یUUا سیسUUتم گیری مدیریت

پشUUUتیبان 4) سیسUUUتم گUUیری یUUاتصUUمیم

تصمیم یاراطالعUUUات 5) سیسUUUتم

مدیران ارشدخUUبره 6) یUUا سیسUUتم

پشUUUتیبانی سیسUUUتم یUا هوشUمند سیسUتم

پشتیبانی متخصص

سیستم اتوماسیون اداری

وسrايل الكrترونيكي به معنrای اسrتفاده از

بrدون دفrتريدر فعاليتهrاي دفrتری )امrور

یrrا کاغrrذ از اسrrت. (Paperlessاسrrتفاده

اتوماسrیون اداری از طریrق ارتقrاء تبrادل

( )EDI(Electronic Data Interchange) اطالعrات

بrاعث افrزايش كrارآيي دفrتر و منشrی، و

بهrrتر مrrديران می تصrrميم گيريدر نتيجrrه

شود.

وظایف عمده سیستم اتوماسیون اداری

تفاده ازrrrا اسrrrا بrrrداول و نمودارهrrrون، جrrrه متrrrتهي و صrفحه گسrترده هrا (Word Processors)واژه پردازهrا

(Spreadsheets)

پست الكترونيكي پیام صوتی(Voice Message)

ویدئو کنفرانس ترونيكيrrاني الكrrازبايگ اسrrتفاده ديسrrrكهاي بrrا

مغناطيسي يا نوري ایrrrق بانکهrrrات از طریrrrا و اطالعrrrداری داده هrrrنگه

اطالعاتی ،هrتفاده تهیrا اسrترونیکی بrاویر الکrافت تصrال و دریrارس

از کامپیوتر، اسکنر و ماشین فاکس امپیوتر وrق کrا از طریrا و داده هrافت فایلهrال و دریrارس

خطوط مخابراتی

سیستم پردازش عملیات

کارهrrای به معنrrای اسrrتفاده از کrrامپیوتر در انجrrام

است. روزمره

افrزایش سrرعت، سrهولت بیشrتر و ارتقrاء عملیrات و

ی دستی ایجاد می شوند.فرآیندها

دارد.سازماندهی اطالعات کمتر جنبه

منبع تأمین اطالعات برای سایر سیستمها هستند.

سیسrتمهای مrالی، دبیرخانrه، فrروش، انبrارداری، نظrیر

و پذیرش و ترخیص حضور و غیاب،کارگزینی

سیستم اطالعات مدیریتاطالعrات مرتبrط بrا عمليrات داخلي سrازمان و محيrط آن را فrrراهم سrrاخته و بrrه منظrrور بكrrار بrrردن در

)میrrانی( در اختیrrار مrrديرانتصrrميم گيري و پرسrrنل قرار می دهند. ) کارکنان خبره( كليدي

اطالعrrات مrrورد اسrrتفاده در اين سيسrrتمها ممكن اسrت از بخشrهاي مختلrف سrازمان یrا از سیسrتمهای

، گrrrrردآوري شrrrrوند. اين اداریو عملیrrrrات جrrrrاری � حيطه هrاي كrاري را درون سrازمانها سيسrتمها معمrوًال

برنامrrه ریrrزی بودجrrه منعكس مي كننrrد. سیسrrتمهای نمونrrه ای از سیسrrتمهای اطالعrrات مrrدیریت می بrrا

شند.اطالعrات سیسrتم بوسrیله تصrمیمات از ای نمونrه حقrوق افrزایش مrورد در تصrمیم نظrیر مrدیریت جدیrد، خریrد سفارشrات انبrار، موجrودی کارکنrان،

فروش محصول به مشتری جدید.

سیستم پشتیبان تصمیم گیری این مفهrوم ابتrدا توسrط میشrل اسrکات و 1970در دهrه

سپس پیترکن استفاده شد.غrیر و نيمrه سrاختمندپشrتيبان مrدير جهت حrل مسrائل

پيشrنهادات و اطالعrاتاز طریrق فrراهم كrردن تکrراریپيشrنهادات مي تواننrد شrامل توصrیه بrرای اخrذ اسrت. اين

راه تصrميمی و یrا بrه جریrان انrداختن فرآينrدي ارائrه یrا و باشند. حلی در موقعیت مخاطره آمیز

صrورت بر روي مrديران سrطح بrاًال متمركrز اسrت بrه و اختصاصی طراحی می شود.

اطالعrات از سrایر سیسrتمها ویrا خrارج از سrازمان حاصrل می شود.

نظrیر تصrمیم در خصrوص ادغrام یrک خrط تولیrد، راه انrدازی ارزیrابی آموزشrی، دوره یrک تأسrیس جدیrد، بخش یrک

سرمایه گذاریها، برنامه ریزیهای پرواز

سیستم اطالعات مدیران ارشدرفrع در ارشrد مrدیران بrه یrاری رسrاندن منظrور به

طrراحی سrاختمندغrیرحrل مسrائل نیازهrای راهrبردی و می گردد.

اطالعrات را از منrابع داخrل و خrارج سrازمان بrا تمرکrز روی سrازمانی اطالعrاتبrر می بrرون گrردآوری ،

نمایند.و کالن و بلنrد مrدت در برنامrه ریزیهrای میrان مrدت،

می کrارگیری بrه آمrیز مخrاطره هrای گrیری تصrمیم یrک ادغrام یrا و انحالل بrرای تصrمیم نظrیر شrوند. سrازمان، سrرمایه گrذاریهای جدیrد، توسrعه شrرکتهای

زنجیره ایو تهدیrدها در معrرفی فرصrتها، این سیسrتمها سrعی

چالش ها دارند.جدیrد را ارائrه مrدلهای انعطrاف زیrاد داشrته و توانrایی

دارند.از گrزارش نمودارعمrدتا ارائrه بrرای گrرافیکی هrای

استفاده می کنند.

سیستم خبره و تجrrاربسيسrrتمهاي كrrامپيوتري هسrrتند كrrه بrrرخي از

را در بrrrر (Knowledge Base) تخصصrrrي خبرگrrrاندانش عمrل می مشrاورو یrا يrك متخصrص بrه عنrوان و مي گيرنrد

.کند( Artificial Intelligence)هrوش مصrنوعيزيrر مجموعrه ای از

هستند. هستند سيستمهاي پشتيباني تصميم گيري نوعي از

براي تصrrميم گيري در موقعيتهrrايي بrrه كrrار مي رونrrد كrrه .اطالعات كامل نيستند

بrوده و بrا انسrان در قواعrد، فرضrیات و حقrایق مبتrنی بrر هستند.تعامل

يrrك حيطrrه خrrاص هر سيسrrتم خrrبره تنهrrا می توانrrد در .فعاليت نماید

مجrازی؛ آمrوزش ؛تشrخيص بيماريهrانظیر تصrويب هrای و اکتشاف نفتقيمت گذاري توليد؛ اعتبارات در بانكداري

ویژگی های سیستم خبره

نگهداری و توزیع خبرگی

بrا کrه تخصصrی امrور اجrرای امکrان فراهم سrاختن

روش های سنتی امکان پذیر نیست

هزینه باًالی طراحی و اجرای آن

محrدودیت کrاربرد و عrدم امکrان اسrتفاده در مسrائل

گوناگون

توسrعه و دگرگrونی در دانش مrوجب عrدم کrارآئی آن

می شود

عدم انتقال همه دانش خبرگان به کامپیوتر

هوش مصنوعی

ساخت سیسrتم هrای کrامپیوتری )سrخت افrزار و نrرم

توانrائی کrه انسrان افrزار( هوشrی هrای جنبrه تقلیrد

)اسrتدًالل، رفتrار، کrاربرد قیاسrی و نمونrه هrا، آفrرینش

و بکاربستن مفهوم ها( را داشته باشند.

خالل در مفهrوم جهrانی این طریrق جنrگ از دوم

به کار گرفته شد.واینر توسط بازخوردسیستم های

رویکرد های هوش مصنوعی

.I اًالrب بrه پrایین از :(Bottom – Up Approach)رویکrرد

اندیشrیدن فرآینrد هماننrد کrه دسrتگاهی سrاخت

انسrان بrه تفکrر بrپردازد. اسrتفاده از شrبکه عصrبی

(Neural Network)

.II: پrایین بrه بrاًال از ( Top – Down Approach)رویکrرد

کrار پایrه را قیrاس منطقی و کrار مغrز چگrونگی

قرار می دهد.