Сэтгэцийн эмгэг.pdf

Ñýòãýöèéí ýìãýã¿¿ä

12_setgets last.indd 611 5/25/2005 4:49:21 PM


612 Çîíõèëîí òîõèîëäîõ ºâ÷èí, ýìãýãèéí îíîøëîãîî, ýì÷èëãýýíèé óäèðäàìæ

Óäèðäàìæ áîëîâñðóóëñàí àæëûí õýñãèéí ãèø¿¿ä ;

Ã.Äîðæõàíä ÑÝÊÝ-èéí Åðºíõèé ýì÷, Ìîíãîë Óëñûí ýð¿¿ëèéã õàìãààëàõûí ãàâüÿàò àæèëòàí, êëèíèêèéí ïðîôåññîðË.Íàñàíöýíãýë ÑÝÊÝ-èéí Ýì÷èëãýý ýðõýëñýí îðëîã÷ äàðãà, Àíàãààõ Óõààíû ÄîêòîðÍ.Îð¸ë ÝÌØÓÈÑ-èéí Ìýäðýë ñýòãýöèéí ýìãýã ñóäëàëûí òýíõìèéí áàãø, Àíàãààõ Óõààíû Äîêòîð, Äýä ïðîôåññîðÑ. Äýëãýðöîãò ÑÝÊÝ-èéí Çºâëºõ ýì÷, Êë ïðîôåññîð



613Çîíõèëîí òîõèîëäîõ ºâ÷èí, ýìãýãèéí îíîøëîãîî, ýì÷èëãýýíèé óäèðäàìæ

1. ÓÕÀÀÍ ÁÀËÀÐÒÀÕ ÁÀÉÄËÓÓÄ F05

Òîäîðõîéëîëò Óõààí áàëàðòàõ, öààøëààä óõààí àëäàõ íü;

-Ãýíýò õóðöààð ýõëýõ áà ¿ðãýëæëýõ õóãàöàà íü õàðüöàíãóé áîãèíî -Áèå ìàõáîäü, ìýäðýëèéí òîãòîëöîîíû õ¿íä, õ¿íäýðñýí, íýí ÿàðàëòàé ýð÷èìò áîëîí ñýõýýí àìüäðóóëàõ ýì÷èëãýýíèé òóñëàìæ øààðäàãäàõ ýìãýã¿¿ä óõààí áàëàðòàõ, óõààí àëäàõ ãýæ íýðëýäýã ñýòãýöèéí ººð÷ëºëòººð èëýðäýã.

ØàëòãààíУхаан балартах, алдах нь

сэтгэцийн эмгэгийн бус харин бие махбодь, мэдрэлийн тогтолцооны өвчнүүдийн онцгойлон тэмдэглэхэд хүнд, хүндэрсэн үеийнх нь эмнэлзүйн түгээмэл хэлбэрийн илрэлийн нэг мөн. Үүсэх шалтгаан нь өвөрмөц бус, олон төрөл.

Ухаан баëартахад хүргэдэг өвчнүүд бүлэг:• Хүнд хордлогууд• Бие махбодийн өвчнүүдийн төгсгөл байдлууд• Халдварт өвчнүүд• Мэдрэлийн тогтолцооны зарим өвчнүүд /тархины

цусан эргэлтийн хурц өөрчлөлтүүд, тархины бүрхүүл хальс, эд эсийн үрэвсэл г.м./

Àíãèëàë • Ухаан нойрмоглож балартах • Ухаан дэмийрч балартах • Ухаан мэнэрч балартах • Ухаан зүүдчилж балартах• Ухаан бүрийтэж балартахУхаан балартах байдлуудын эмнэлзүй нь ерөнхий шинж тэмдгүүдээсээ гадна өвөрмөц нэмэгдэл шинжүүдээс бүрддэг

Эмнэл зүй• гадаад орчны юмс үзэгдлийг тусгахгүй, эсвэл хагас хугас төдий таньж

тусгадаг болох• орон зай, цаг хугацаа орчны баримжаа, мэдрэмжээ алдах ба мөн хүн ялгаж

танихгүй болох,

Ñýòãýöèéí õóðö

õ¿íä

ººð÷ëºëò ìºí




• үг яриа нь хэдийгээр буруу бус боловч, агуулга нь үл ойлгогдох ганц нэг салангид үгнээс бүрдэх

• ухаан балартсан байдлаас гарсны дараа тухайн үед орчиндоо болж байсан үйл явдал, тэр байтугай өөрийн биедээ илэрч байсан зовиур шаналгаагаа санахгүй, санасан ч ганц нэгхэнийг бүүр түүрхэн санах

Эдгээр дөрвөн шинж хурцаар, нэгэн зэрэг илрэн, богино хугацаанд үргэлжлэн арилсан тохиолдолд ухаан балартал гэсэн оношийг тогтооно. Аль нэг шинж нь зөвхөн дангаараа илрэх буюу шинж тэмдгүүд хэсэгчлэн илэрсэн тохиолдолд энэ оношийг тогтоохгүй.

Ухаан балартах байдлын оношийн хэмжүүрүүдУхаан

балартлын хэлбэрүүд

Ухаан балартлын ерөнхий шинжүүдээс Өвөрмөц шинжүүд

Илрэх ИлрэхгүйУхаан нойрмоглож балартах

Бүгд - Сэтгэцийн бүх үйл ажиллагаа, үг яриа, хөдөлгөөн удаашрах

Ухаан дэмийрч балартах

Бүгд - Дүрсийн гажуу тусгал, дэлгэц дээрхи аймшгийн агуулгатай кино адил харааны хий үзэгдэл, сэтгэлийн хөдөлгөөний тогтвороо хэт алдах, хөдөлгөөний ихсэлт

Ухаан мэнэрч балартах

Бүгд - Холбоосгүй, үл ойлгогдох үгсийг шивнэн давтах, ор дэрний хэмжээнд зогсолтгүй хөдөлгөөнтэй байх

Ухаан зүүдчилж балартах

Бүгд, зарим үед бүрэн бус хэсэгчилсэн байдлаар

Орон зай, цаг хугацааны баримжаагүй болох, санах ой үгүй болох, үг яриа холбоос агуулга, бүрэн байдлаа алдах

Зүүдлэх хэлбэрийн ихээхэн зөнт агуулгатай, тухайлбал харь гаригт очоод байгаа мэт харааны хий үзэгдэл бий болж, уг хий үзэгдлийнхээ үйл явдалд өөрөө оролцож байгаагаар өөрт нь дүрслэгдэнэ.

Ухаан бүрийтэж балартах

Бүгд • Их биеийн булчин мөчийн хөдөлгөөн гадна талаасаа хэвийн мэт харагдах

• Дүрсийн хурц дэмийрэл, хий үзэгдэл, түгшүүр хилэн хосолсон уур уцаар, ширүүн дошгиролд орох

• Орчиндоо аюултай, санаа сэдэл чиглэсэн зорилгогүй үйлдэл хийх

ЖИЧ: Нойрны өөрчлөлт /ялангуяа нойргүйтэх/, ухаан балартлын аль ч хэлбэрийн үед




байнгад илэрдэг.Ухаан балартлын хэлбэрүүдийн оношийн учир холбогдол

Ухаан балартлын хэлбэрүүд Ямар өвчний үед илрэх вэ?

• Ухаан нойрмоглож балартах• Ухаан дэмийрч балартах• Ухаан мэнэрч балартах• Ухаан зүүдчилж балартах• Ухаан бүрийтэж балартах

Бие махбодийн ба мэдрэлийн тогтолцооны өвчнүүд халдварт өвчин, хүнд хордлогууд

Шизофрени,Эпилепси, тархины гэмтлүүдийн алсын үлдэц үе, тархины органик өөрчлөлт бүхий өвчнүүд

Ялгах онош:

Ялгах онош Анамнез Эмнэл зүй

архины хүнд хордлого,

шартах хам шинжийн

хүнд хэлбэр

Их хэмжээнийархи /биеийн

1 кгжинд 3.5 мл-ээс

илүүтэй оногдох/

уусан

• ухаан алдах• архи үнэртэх• нүүр царай цайх, зэвхийрэх• халуун буурах• амьсгал өнгөц удаан, хэм алдагдалтай

болох• судасны цохилт олширч хүчдэл дүүрэлт нь

багасах• шөрмөсний рефлекс багасах• таталт уналт өгөх• цусан дах этилийн спиртийн концентраци

3-5 промильд хүрсэн байх

тархиныгэмтэл

Толгойн хэсгээрээ

осолд өртсөн

• ухаан алдах• толгойн гадна хэсгийн шарх, цус хуралт

зэрэг өөрчлөлт нүдэнд харагдах• "нүдний шил зүүх" шинж илрэх• огиулах, бөөлжих• мэдрэлийн тогтолцооны голомтот өөрчлөлт

илрэх• дүрс оношлогоонд гавлын яс гэмтсэн, цус

хуралт үүссэн өөрчлөлтүүд илрэх




хүчил-төрөгчийндутмагшил

Хүчилтөрөгчийндутмагшлын

эсвэлнүүрсхүчлийн

хордлогыннөхцөлд өртсөн

• ухаан алдах• царай нүүр хөхрөх• амьсгал

− амьсгаадах− хурдсах− удаашрах− өнгөц болох− тасалдах− хэм алдагдах

• зүрх судас:− судасны цохилт цөөрөх− артерийн даралт буурах

• мэдрэлийн тогтолцоо− рефлексүүд буурах− булчингийн чангарал буурах

хүнд стресст өгөх хариу

урвал

Хүнд стресстөртсөн

• ухаан нойрмоглон балартаж, орчны баримжаа алдах

• хөдөлгөөн хэт ихсэх ба эсвэл бүрэн сааталд орж хөших

• зүрхний цохилт хурдасч, хүчтэй болох• хөлрөх• чичирч салганах• амьсгал давхцах• булчин хөших, шөрмөс татах, булчингаар

өвдөхЭдгээр өөрчлөлт илэрснээсээ хойш, хэрэв стресс үүсгэсэн процесс зогссон бол 8 цагийн дараагаас, үргэлжилж байгаа бол 48 цагаас доош хугацааны дараагаас багасч эхэлнэ.

Øинжилгээ

• Дараахи шинжилгээнээс эмнэлзүйн оношоо батлах, үгүйсгэх, ялгах оношид нэн түрүүнд зайлшгүй шаардахыг нь оновчтой сонгон яаралтай хийлгэнэ.

• Шинжилгээний үзүүлэлтийг "Эмнэлзүйн удирдамж, стандарт". 2004. УБ номын лабораторийн шинжилгээ гэсэн хэсэгт бичигдсэний дагуу оношзүйд ашиглана.

• цус, шээсний ерөнхий ба биохимийн

• нян судлалын• хор судлалын• тархины цахилгаан бичлэгийн• зүрхний цахилгаан бичлэгийн• зарим төрлийн дүрс оношлогооны




ªâ÷òºíèéã õºòëºõ óäèðäàìæ

ªâ÷òºí, àð ãýðèéíõýíä ºãºõ ìýäýýëýë • îð÷íîî òóñãàõã¿é, õ¿í òàíèõã¿é• îðîí çàé öàã õóãàöààíû áàðèìæààëëàà àëäñàí• ¿ãèéí äóóäëàãà, àãóóëãà íü îéëãîãäîõã¿é• õºäºëãººíèé èõñýëò ýñâýë áàãàñàëò áîëñîí• íîéðã¿éäñýí

Ýíý áàéäëóóä ãýíýò, öîãö áàéäëààð èëýð÷ áàéãàà íü õ¿íä ºâ÷íèé øèíæ áºãººä òàâèëàí íü ýðãýëçýýòýé.

ªâ÷òºí, àð ãýðèéíõýíä ºãºõ çºâëºãºº • ÿàðàëòàé òóñëàìæèéí öààøëààä ýð÷èìò áîëîí ñýõýýí àìüäðóóëàõ

ýì÷èëãýýã ýìíýëýãò õýâò¿¿ëýí õèéëãýõ øààðäëàãàòàé• ºâ÷òºí áèåý àð÷ëàõ ÷àäâàðàà àëääàã ó÷ðààñ àñðàã÷, ñóâèëàã÷

íàðààñ ãàäíà ãýð á¿ëèéí õàìãèéí îéð äîòíî õ¿ì¿¿ñèéí îðîëöîî àñàðãàà ñóâèëãààíä íýí ÷óõàë ó÷èð õýí íýãíýýð ºâ÷òºíã ñàõèóëàõûã çºâøººðíº,

Ýì÷èëãýýÝì÷èëãýýã ýð÷èìò ýì÷èëãýýíèé ãîðèìîîð • åðºíõèé /àìèí ÷óõàë ýðõòí¿¿äèéí ¿éë àæèëëàãààã õýâèéí áàéäàëä

îðóóëàõ/• ñýòãýöèéí ãýñýí 2 ÷èãëýëýýð õèéíý

Ýð÷èìò ýì÷èëãýýíèé åðºíõèé àðãà õýìæýý íü:1. öóñíû ýðãýëòèéí ¿éë àæèëëàãààã õýâèéí áàéäàëä îðóóëàõ2. àìüñãàëûí ¿éë àæèëëàãààã õýâèéí áàéäàëä îðóóëàõ3. ýëýã, áººðíèé ¿éë àæèëëàãààã õýâèéí áàéäàëä îðóóëàõ4. õîðäëîãîîñ ãàðãàõ5. àìèíä àþóëòàé øèíæ òýìäýã, õàì øèíæ¿¿äèéã /õýò ºíäºð

õàëóóðàõ, àðòåðèéí äàðàëò õýò ºíäºðñºõ, ñóäàñíû äîòîðõè á¿ëýãíýëò òàðõìàëààð èõñýõ õàì øèíæ ã.ì./ àðèëãàõ

6. õ¿÷èë ø¿ëòèéí òýíöâýðèéã õýâèéí áàéäàëä îðóóëàõ7. óñ, ýëåêòðîëèòèéí òýíöâýð, àëäàãäëûã õýâèéí áàéäàëä îðóóëàõ8. ãàâëûí äîòîîä äàðàëò èõñýëò, òàðõèíû õàâàíòëûã àðèëãàõ9. òàðõèíû áîäèñûí ñîëèëöîîã õýâèéí áàéäàëä îðóóëàõ

¿íäñýí ÷èãëýë¿¿äòýé áàéõ áºãººä ºâ÷íèé ¿íäñýí îíîø, ýìíýëç¿éí áàéäàë, òóõàéí ºâ÷òºíèé õóâèéí îíöëîãîîñ õàìààðàí øààðäëàãàòàé ÷èãëýë¿¿äèéã íü ñîíãîí “Ýìíýëç¿éí óäèðäàìæ, ñòàíäàðò” /2004.ÓÁ/ íîìîíä áè÷èãäñýí àðãàç¿éí äàãóó õèéíý.




Ñýòãýöèéí ýì÷èëãýýíä ºäðèéí öàãààð ãàëîïåðèäîë ºäºðò 0.5-1.0 ìã-ààð 1-2 óäàà óóëãàõ, ýñâýë 2-10 ìã áóë÷èíä òàðüæ áîëíî, îðîé ýñâýë øºíèéí öàãò àìèíàçèí 50-100 ìã óóëãàõ áóþó áóë÷èíä òàðèõ, áåíçîäèàçåïèíûã áàãà òóíãààð /2.0-5.0 ìã/ óóëãàæ õýðýãëýæ áîëíî.

ªâ÷òºíä õàíäàõ õàíäëàãûí óäèðòãàë• óõààí áàëàðòàõ áàéäàëä îðñîí ºâ÷òºíã ñòàöèîíàðò ýð÷èìò áà ñýõýýí

àìüäðóóëàõ, ýñâýë òýäãýýðòýé ä¿éöýõ òàñàã, ïàëàòàíä ÿàðàëòàé æóðìààð õ¿ëýýí àâ÷ õýâò¿¿ëíý

• ¿íäñýí ºâ÷íèé îíîøèéã ÿàðàëòàé òîãòîîõ ¿¿äíýýñ õîëáîãäîõ ýì÷ íàðûí çºâëºãººíèéã íýí äàðóé çîõèîí áàéãóóëàõ

• ýì÷èëãýýã ÿàðàëòàé, ýð÷èìòýé, ýìãýã æàìûí äàãóó èæ á¿ðíýýð õèéíý• ýõíèé ýýëæèíä áèå ìàõáîäèéí ººð÷ëºëòèéí ýñðýã ýì÷èëãýý

øààðäàãääàã, ñýòãýöèéí ººð÷ëºëò èë¿¿òýé èëýð÷ áàéíà ãýæ ¿çýýä ñýòãýöèéí ýìíýëýãò õ¿ðãýõ ãýæ öàã àëäàæ áîëîõã¿é, ñýòãýöèéí ýì÷èëãýý õîöðîõã¿é

• îíîø òîãòîîãäîõîä õ¿íä áàéãàà íºõöºëä ýìíýëã¿¿ä áèå áèå ð¿¿ãýý èëãýýæ, öàã àëäñàíààñ õ¿íäðýë ãàð÷ ýì÷ õàðèóöëàãà õ¿ëýýäýã ¿çýãäýë áàéäãèéã öàã ÿìàãò àíõààðàõ

• óõààí áàëàðòàõ áàéäàë ãýñýí îíîø òîãòîîãîîä ãýðýýð áà àìáóëàòîðèîð ýì áè÷èæ ºãººä îðõèæ áîëîõã¿é, çààâàë ñòàöèîíàðò õ¿ðãýõ íü ç¿éòýé. Ñòàöèîíàðò õ¿ðãýõ õ¿ðòëýý õ¿íä øèíæ òýìäã¿¿äèéã, òóõàéëáàë ç¿ðõ ñóäàñíû ¿éë àæèëëàãààíû õóðö äóòìàãøèë ã.ì. õºíãºð¿¿ëýõýä ÷èãëýñýí ÿàðàëòàé òóñëàìæ ¿ç¿¿ëýõ ç¿éòýé.

• Õàðèí ýð¿¿ë ìýíäèéí òóñëàìæèéí àíõàí øàòàíä ýðñ ýð÷èìòýé ýì÷èëãýý õèéñýí áàéõ íü ºâ÷íèé ýìíýëç¿éã á¿äãýð¿¿ëäýã ñºðºã òàëòàéã áàñ àíõààð÷ áàéõ

2. ÌÝÄÐÝË ÑÓËÜÄÀÕ ÍÅÂÐÎÇ F48

Òîäîðõîéëîëò Ìýäðýë ñóëüäàõ íåâðîç íü; • Ñýòãýöèéí ãýìòëèéí øàëòãààíòàé • Òàðõèíû á¿òöèéí áóñ, ¿éë àæèëëàãààíû ÷èãëýëèéí

ººð÷ëºëò áèé áîëäîã• Õóâü õ¿íèé ñýòãýöèéí ÷àíàðûí îíöëîã áàéäàëòàé

õ¿ì¿¿ñ èõýâ÷ëýí ºâ÷èëäºã• Ñýòãýöèéí õºíãºí ººð÷ëºëòººð ýìíýë ç¿é íü

èëýðäýã• Ýäãýðýõ òàâèëàíòàé ºâ÷èí þì.




Øàëòãààí Ñýòãýöèéí øàëòãààí• Ñýòãýë çîâîîñîí õóâèéí ¿éë ÿâäëóóä• Àþóë ãàìøãèéã í¿äýýð õàðæ, áèåýð òóóëñíààñ

¿¿ññýí ñýòãýëèéí çîâëîí• Íèéãìèéí ñºðºã áàéäëóóäààñ ¿¿ññýí ñýòãýëèéí

çîâëîí• Ýäãýýð ¿éë ÿâäëóóä òóõàéí õ¿íèé äîòîîä ñýòãýë,

áîäîëòîé íü õàðøèëäàí, áèå ñýòãýö íü ñóëüäàæ ÿäàðñàí ¿åä òîõèîëäîõ íü “ñýòãýöèéí øàëòãààíò” ãýæ íýðëýäýã ºâ÷èí ¿¿ñãýã÷ õ¿÷èí ç¿éë áîëäîã

Ýìíýëç¿é

ªâ÷òºí äàðààõ á¿ëýã øèíæ¿¿äýýñ çîâèóð áîëãîí ºã¿¿ëäýã

Áèåèéí ñóëüäëûí øèíæ¿¿ä

àìàðõàí ÿäðàõ, òàìèð òàñðàõ, ýöýæ ñóëüäàõ, àæëûí ÷àäâàð áóóðàõ, àæëûí ÿëèìã¿é à÷ààëëûã äààõàà áîëèõ, àìðàõ ¿åä ÿäàðãàà íü ãàðàõã¿é áîëîõ, ýõýëñýí àæëàà ã¿éöýýæ ÷àäàõàà áîëèõ, õºäëºõ, ÿðèõ, äóóãàðàõààñ çàëõóó íü õ¿ðýõ, áèåèéí ýð÷ õ¿÷, ñýðãýëýí öîâîî áàéäàë, èäýâõè àëäðàõ

Îþóíû ñóëüäëûí øèíæ¿¿ä

îþóíû õ¿÷ àëäðàõ, àæëûí ÷àäâàð íü áóóðàõ, îþóíû õ¿÷ øààðäñàí àæëûí äàðàà ÿäàð÷ ñóëüäàõ, ºäºð òóòàìäàà ýðõýëäýã ìýðãýæëèéí àæëûí á¿òýýë, ¿ð ä¿í íü áàãàñàõ, àíõààðàë ñàðíèìòãàé, òºâëºðºë ¿ã¿é, ¿¿íèé óëìààñ ìàðòàìõàé áîëîõ, õýðýãòýé õýðýãã¿é ýëäýâ ç¿éëñ õàð àÿíäàà òîëãîéä îðæ èðñíýýñ “òàðõè ÿäàð÷” òîëãîé ñýðãýëýí áóñ “ä¿éíãý” áîäîõ ñýòãýõ ÷àäâàð ìóóòàé áîëîõ, öààøäûí çîðèëò òºëºâëºãºº íü áàãàñàõ

Öî÷ðîë èõñýëèéí øèíæ¿¿ä

óóð óöààð èõñýõ, ñýòãýëèéí õºäºëãººí òîãòâîðã¿éäýõ, õ¿ëýýö, òýñâýð òýâ÷ýýð, áèåý áàðèõ ÷àäâàð áóóðàõ, äóó ÷èìýý, ãýðýë ãýãýý çýðýãò õýò ìýäðýã, äóðã¿é áîëîõ, áèåý ÷àãíàìòãàé áîëîõ, àìàðõàí óéëàõ

Ò¿ãýýìýë çîâèóð-

óóä

- òîëãîé ºâäºõ- íîéð õÿìðàõ- õºëðºõ, ç¿ðõ äýëñýõ, ãàð õºë õ¿éòýí îðãèõ,

òîëãîé ýðãýõ- ñýòãýë ò¿ãøèõ- ñýòãýëýýð óíàõ




ªâ÷òºí ºâ÷èëñºí òóõàéäàà ýìíýëãèéí ìàãàäëàãàà õ¿ñäýã òàë áèé.

Îíîøèéí õýìí¿¿ð¿¿ä

Áèåèéí áîëîí ñýòãýöèéí ñóëüäëûí, ìºí öî÷ðîë èõñýëèéí á¿ëýã øèíæ¿¿ä òóñ á¿ðýýñ 1-2-îîñ äîîøã¿é øèíæ èëýðñýí áàéíà.

Ýäãýýð øèíæ¿¿ä çààâàë äàðààõè ºâºðìºö ºíãº àÿñòàé áàéíà:• Ñóëüäëûí õàì øèíæèéí ýíãèéí õýëáýð¿¿ä (õ¿÷ àëäðàõ áà åðºíõèé

ñóëüäëûí áàéäàë) èõýâ÷ëýí èëðýõ• Ñýòãýöèéí áà áèåèéí ñóëüäëûí øèíæ¿¿ä õîñëîí èëðýõ• ªâ÷òºíèé çîâèóð øàíàëãàà íü ¿å ¿å èõýñ÷ áàãàñàõ äàâòàìæòàé

áàéõ• Ñýòãýö ãýìòýë ¿¿ñãýñýí íºõöºë áàéäàë äàâòàí íºëººëºõ áóþó áèå

ñýòãýöèéí õ¿÷ øààðäñàí àæëûí äàðàà ºâ÷òºíèé çîâèóð èõñýõ• ßëèìã¿é ç¿éëä ñýòãýë ñàíàà íü õýò çîâíèõ, ÿìàð íýãýí ìóó ç¿éëñ

çºãíºõ, òýñâýð òýâ÷ýýðã¿é áîëîõ, ñýòãýëèéí òýíöâýð àìàðõàí àëäðàõ, áóë÷èí ìàõ ºâäºõ, õºøèæ ÷àíãàðàí áèå òàâèðàõã¿é ÷ºëººòýé áóñ áàðèãäìàë áàéõ çýðýã ºâºðìºö øèíæ¿¿ä èëðýõ

• Ñóëüäëûí çàðèì øèíæ¿¿ä íü ìºí ºâºðìºö ºíãº àÿñòàé áàéõ, òóõàéëáàë íîéð ºíãºö, ç¿¿ä èõòýé, óíòààä ñýðñíèé äàðàà áèå àìðààã¿é, íîéð õ¿ðýõã¿é áàéãàà ¿åä ººðèéí õóâèéí çîâëîíã áàéíãà ýðãýö¿¿ëýí áîäñîí, íîéð õ¿ðýõã¿é áîëîâ óó ãýæ ñýòãýë ò¿ãøèí õ¿ëýýñýí ºíãº àÿñòàé áàéõ áà õýâèéí íîéðòîé ¿å, íîéð õÿìàðñàí ¿å ýýëæëýõ, òîëãîéí ºâäºëò õ¿÷òýé áóñ, íýëýíõ¿é áóþó ìàëãàéí õ¿ðýýíèé îð äàãàñàí áàéðëàëòàé áàéõ, óéëàõ íü èõýâ÷ëýí ººðèéãºº ºìººðºõ, ºðºâä¿¿ëýõ ãýñýí øèíæòýé áàéõ áà óóðëàõäàà áèåý áàðèõ ÷àäâàðàà àëääàã áàéõ

ªâ÷

íè

é ä

îòîî

ä çó

ðàãë

àëû

í

áóþ

ó òî

äîòã

îë ø

èí

æ¿¿

ä • Çîâèóð øàíàëãàà, áàéäëàà èëýðõèéëýõ, ýì÷òýé õàðüöàõ çýðýãòýý í¿¿ðýìãèé, íóóõ þìã¿é, áîäèò áàéäëûã ñàíààíààñàà ÷èìæ ÿðèõ, ÿðèàí äóíäàà òºðõ áàéäàë íü îëîí ÿíçààð õóâèðàõ

• Ãàäíû íºëººëºëä ñýòãýëç¿éí, õýâèéí áóñ õ¿÷òýé õàðèó óðâàë ºãºõ

• Ñýòãýëèéí õºäºëãººí òîãòâîðã¿éäýõ• Óõàìñàðò óõààíû õ¿ðýý íàðèéñàí ñýòãýö ãýìòëèéí

àãóóëãàä òºâëºðºõ• Äîòîîä ñýòãýëäýý çºð÷èëòýé áàéõ




ªâ÷

íè

é å

ðºí

õèé

õýì

í¿¿

¿ð¿¿

ä í

ü

- Ñýòãýö ãýìòýë àâñíû äàðàà óã ºâ÷èí ¿¿ññýí áàéõ, ñýòãýö ãýìòýë àâàõ íü áèå ìàõáîäü, ìýäðýë ñýòãýöèéí ¿éë àæèëëàãàà, ôèçèîëîãèéí õýâèéí áàéäàë íü ñóëüäàæ, ÿäàð÷ äîðîéòñîí ¿åä òààðñàí áàéõ

- ªâ÷íèé ýìíýëç¿éä ñýòãýö ãýìòëèéí àãóóëãà òóñãàëàà îëñîí ñýòãýöèéí øàëòãààíûõ íü áîëîí ýðãýö¿¿ëýí áîäîõ áîäîë ñàíààíûõ íü ãîë ñýäýâ íü áîëñîí, áèé áîëñîí çîâëîíãîîñ ãàðàõ çàìàà ººðºº øèéäâýðëýæ ÷àäàõã¿é áàéäàëä õ¿ðñýí áàéõ

- ªâ÷èí ¿¿ñýõýä õ¿ðãýñýí ýìãýã òºð¿¿ëýã÷ äîòîîä, ãàäààä õ¿÷èí ç¿éëñèéí íºëººëºë, ýäãýýðýýñ ¿¿ññýí ººðèéí ºâºðìºö ºíãº àÿñ á¿õèé ýìíýëç¿éí øèíæ¿¿ä èëðýýã¿é áàéõ

- Õóâü õ¿íèé ñýòãýöèéí ÷àíàðûí äàðààõ îíöëîã á¿õèé õ¿ì¿¿ñ ìýäðýë ñóëüäàõ íåâðîç ºâ÷íººð ºâ÷ëºõ íü ýëáýã áàéíà. ¯¿íä:

o Òºâ ìýäðýëèéí òîãòîëöîîíû äóíäàæ õýâ øèíæèéí áºãººä õóâü õ¿íèé ñýòãýöèéí ºâ òýãø õýëáýðèéí õºãæèë á¿õèé áîëîâ÷ þìñ ¿çýãäëèéí ìºí ÷àíàðûã ºíãºí òàëààñ íü ä¿ãíýäýã øèéäâýðã¿é, õ¿íèé àÿñ äàãàìòãàé, ñýòãýëèéí õºäºëãººíºº ãàäàãø èëýðõèéëäýãã¿é, ººðòºº õýò øààðäëàãà òàâüäàã, ººðèéãºº äîîãóóð ¿íýëæ öýãíýäýã ýìçýã ìýäðýìæòýé õ¿ì¿¿ñ

- ªâ÷èí äààìæðàõ ÿâöã¿é, õàðèí äîëãèîí ìàÿãèéí þì óó, ýðãýí õºãæèõ ÿâöòàé áàéõ

ßëãàõ îíîø

ßëãàõ îíîø ßëãàõ ¿íäñýí øàëãóóð øèíæ òýìäýãÑýòãýë ò¿ãýýìëýýð ò¿ãø¿¿ðëýõ ººð÷ëºëò F41.1

Ñýòãýöèéí ãýìòëýýñ ¿¿ñýýã¿é áàéíãûí ò¿ãø¿¿ð áèé áîëîõ

Áèåèéí øàëòãààíò ñýòãýöèéí ººð÷ëºëò F45

Ýì÷èéí ¿çëýã, ïàðàêëèíèêèéí øèíæèëãýýãýýð ÿìàð ÷ èëðýëã¿é áèåèéí ºâ÷íèé çîâèóðóóäûã ºâ÷òºí ºã¿¿ëíý




Øèçîôðåíè, øèçî õýâ øèíæèò ººð÷ëºëòèéí õºíãºí õýëáýð F20, F21

Á¿õýíä õ¿éòýí õàíäëàãàòàé, õ¿íä ¿ãýý õýëäýãã¿é, õ¿íòýé íèéëäýãã¿é, çîðèëãîã¿é, ýòãýýä áîäîë ñàíààòàé, óäìûí ºãºãäºëòýé

Ñóäàñíû ýìãýãèéí øàëòãààíò ñýòãýöèéí ººð÷ëºëòèéí ýõëýë F01

Ñóëüäàë, ñýòãýöèéí îðãàíèê øèíæ õàâñðàí èëðýõ, ç¿ðõ ñóäàñíû ººð÷ëºëòèéí áîäèò øèíæ¿¿ä èëðýõ, ºâ÷òºí àõèìàãäóó áàéõ, óðãàë ìýäðýëèéí òîãòîëöîîíû ¿éë àæèëëàãààíû ººð÷ëºëòèéí øèíæ èëðýõ

Мэдрэл сульдах невроз өвчний эмнэлзүйн онош, ялгах оношийг энэ удирдамжийг үндэс болгон аль ч шатны эмнэлгийн эмч, мэргэжилтнүүд тогтооно.

Ëàáîðàòîðèéí øèíæèëãýý

Îíîø, ÿëãàõ îíîøèéã òîãòîîõîä ýìãýã ñýòãýë ñóäëàëûí øèíæèëãýýíèé äàðààõè ¿ç¿¿ëýëòèéã àøèãëàíà.• Ìåõàíèê áà óòãà÷èëñàí îé òîãòîîëòûí áàéäàëä ýìãýã ººð÷ëºëò

èëðýõã¿é• Îþóíû àæèëëàõ ÷àäâàðûí õºäëºëç¿é ýðñ õýëáýëçýëòýé, òîãòâîðã¿é,

îþóíû àæèëëàõ ÷àäâàðûí ºãñºëòèéí ýõëýë óäààøðàëòàé• Ñýòãýöèéí ¿éë àæèëëàãààíû äîòîîä ñýäýëò ¿ã¿é áîëñîí, ñýòãýëèéí

õºäºëãººí, çîðèã ýðìýëçëèéí õ¿÷ýý çîõèöóóëàõ ÷àäâàð íü áýðõøýýëòýé áîëñîí

• Ñýòãýõ¿éí ïðîöåññèéí õóâü õ¿íèé ñýòãýöèéí ÷àíàðûí ººð÷ëºëò ãîëëîí èëýð÷, ñýòãýëèéí õºäºëãººíèé ºíãº àÿñ, õóâèéí õàíäëàãûã äàãàñàí áîäîë ä¿ãíýëò ¿¿ñýõ, ñýòãýõ¿éä õóâèà áîäîõ ÷àíàð íºëººëºõ, þìñ ¿çýãäëèéã ºíãºí òàëààñ íü îéëãîæ ñýòãýõ, ñýòãýõ¿éí íàðèéí ÿëãàâàðòàé ÷àíàð îíîõ ÷àäâàð íü áóóðàõ, áîäîìæ òóóøòàé áóñ ¿¿ñýõ

• Áèåý öýãíýõäýý ººðèéãºº ÿëàíãóÿà àç æàðãàë, óõààíû õýìæýýíèé õóâüä äîîãóóð ¿íýëýõ ¿íýëãýý äàâàìãàé èëýðíý.


ªâ÷òºí áîëîí àð ãýðèéíõýíä

íü ºãºõ ìýäýýëýë

- ñóëüäàë, ÿäàðãàà íü ò¿ãýýìýë òàðõñàí áºãººä áîãèíî õóãàöààíä ¿ðãýëæèëäýã, ò¿ð çóóðûí øèíæòýé ýìãýã ººð÷ëºëò ìºí

- ýì÷èëãýýíèé ¿ð ä¿í ñàéí àâäàã- óã ýìãýãèéí ¿¿ñýëä ñýòãýö ãýìòýë ãîë

øàëòãààí íü áîëñîí




ªâ÷òºí áà àð ãýðèéíõýíä íü ºãºõ çºâëºãºº

- áîãèíî õóãàöààíû (õî¸ð äîëîî õîíîãîîñ èë¿¿ã¿é) àìðàëò ºâ÷òºíã õýâèéí áàéäàëäàà àëõàì àëõìààð ýðãýí îðîõîä íü ÷óõàë áîëîõûã çºâëºíº

- ºâ÷òºí ººðºº ýì÷òýé çºâëºí õºòºëáºð çîõèîæ, áèåý ààæèì ààæìààð èäýâõæ¿¿ëýõ, ÷èéðýãæ¿¿ëýõ áîëîìæòîé áàéäãèéã çºâëºíº

- ºâ÷òºíèé ñýòãýëä òààëàãäñàí ìºí óðüä ºìíº íü ¿ð ä¿í ºã÷ áàéñàí èäýâõæ¿¿ëýõ àðãûã ñîíãîí îëæ çºâëºíº

- ºâ÷òºíä óã ýìãýãèéã ¿¿ñãýñýí ñýòãýö ãýìòýë ñºðºã ¿ð äàãàâðóóäûã íü àðèëãàõ íü ºâ÷íèé ýäãýðýõ ãîë íºõöºë áîëîõûã çºâëºíº

Ýì÷èëãýý

- Ñýòãýöèéí ãýìòýë ó÷ðóóëñàí àñóóäëûã øèéäâýðëýõ- Ñýòãýë çàñàë ýì÷èëãýýíèé òîõèðîõ àðãûã õýðýãëýõ- Áåíçîäèàçåïèíû á¿ëãèéí ýì¿¿ä (ñåäóêñåí 5 ìã-ààð õîíîãò 4-6

óäàà óóëãàõ) 10 õîíîãîîñ èë¿¿ã¿é õóãàöààãààð õýðýãëýõ- Ñýòãýë òàéâøðóóëàõ ýì (áðîìò íàòðè 3% - 15.0 óóñìàëààð ºäºðò

3-4 óäàà óóëãàõ) õýðýãëýõ- Åðºíõèé ÷èéðýãæ¿¿ëýõ ýì÷èëãýý (ãëþêîç, âèòàìèíóóä ã.ì) – ã

äîëîî õîíîãîîñ èë¿¿ã¿é õóãàöààãààð õèéõ- ªâ÷òºí íýã á¿ðò òîõèðñîí èäýâõæ¿¿ëýõ õºòºëáºð çîõèîí

ìºðä¿¿ëýõ

• Өвчтөн, ар гэрийнхэнд өгөх мэдээлэл, зөвлөгөөг бүх шатны эмнэлгийн эмч, мэргэжилтнүүд өгөх ба эмчилгээг ч нэг адил хийнэ

• Баг, сум, сум дундын эмнэлгийн эмч нар нь энэ удирдамжинд заагдсан эмийн эмчилгээг хийнэ

• Сэтгэл засал эмчилгээ хийх, сэтгэцийн гэмтлийн үр дагаврыг шийдвэрлэх асуудлыг аймгийн нэгдсэн эмнэлгийн сэтгэцийн эмч, сэтгэцийн тусгай мэргэжлийн эмч нар хариуцна




3. ØÈÇÎÔÐÅÍÈ F-20

Òîäîðõîéëîëò Эмнэлзүй нь сэтгэцийн үйл ажиллагааны нэгдэл алдагдал, хувирлын эерэг, сөрөг өвөрмөц шинжүүдээр илэрдэг гүнзгийрэн хөгжих архаг явцтай, төрх үйл, дасан зохицохуйн өөрчлөлтөнд хүргэдэг сэтгэцийн үндсэн өвчин.

ØàëòãààíДотоод шалтгаан

• Дээд мэдрэлийн тогтолцооны болон хувь хүний сэтгэцийн чанарын хэв шинжийн онцлог байдал

• Удмын өгөгдөл• Бие махбодийн дархлал зүй, урвалж чанарын онцлог• Урьд өмнө өвчилсөн өвчин эмгэгийн үлдэц өөрчлөлт

зэргээр нөхцөлдсөн бие махбодийн физиологийн байдал

Àíãèëàë АнгилалF20 Шизофрени

F20.0 Дэмийрэлт шизофрени F20.1 Хүүхдэрхэх шизофрени F20.2 Кататоник шизофрени F20.3 Ялгаварлалгүй шизофрени F20.4 Шизофренийн дараах сэтгэл гутрал F20.5 Үлдэц шизофрени F20.6 Энгийн шизофрени F20.8 Шизофренийн бусад хэлбэрүүдF20.9 Тодорхойгүй шизофрени

Шизофрени өвчний явцын хэлбэрийг 5-р тоон тэмдэгтийг хэрэглэн ангилна.

F20.х0 тасралтгүй явцтай F20.х1 даамжрах үлдэц согог бүхий үе үе хөдлөх явцтай F20.х2 тогтонгишсон үлдэц согог бүхий, үе үе хөдлөх

явцтай F20.хЗ үелэх явцтай F20.х4 бүрэн бус засралын байдалтай

F20.х5 бүрэн засралын байдалтай F20.х8 бусад F20.х9 нэг жил хүрэхгүй хугацаагаар үргэлжилсэн




Ýìíýëç¿é

Одоогийн зовиур шаналгаа

өвчтөний зүгээс

Ар гэрийнхнийх нь зүгээс

• аливаа зүйлийг ухаарч ойлгох, сэтгэн бодох байдал мөн анхаарлын төвлөрөлт нь эрүүл үеэ бодвол их хүч шаардсан, хүнд хэцүү, бэрхшээл зовлонтой боллоо гэх

• хий зүйлс сонсох болсноо илэрхийлэх • эрүүл хүнд байхааргүй хэвийн биш

бодол санаа, бүр итгэл үнэмшил /тухайлбал өөрийг нь хүмүүс мөрдөөд байна, эсвэл өөрөө жирийн хүнд байх боломжгүй ер бусын авьяас чадалтай болсон гэх мэтийн/ уг өвчтөнд бий болж түүнийгээ үг яриа, үйл төрхөөрөө илэрхийлэх

• бие махбодийхоо талаар хүний санаанд багтамгүй сонин зовиурууд /тухайлбал бие дотор нь амьтан буюу өөр ер бусын зүйлс байгаа гэх мэтийн/ илэрхийлэх

• сэтгэц нөлөөт эмийг хэрэглэхтэй холбогдсон /ихэвчлэн хэрэглэхээс татгалзсан/ асуудлууд тавих

• төрх үйл нь хэвийн биш болсныг• гэр орны болон хувийн ариун цэвэр, эрүүл

ахуйн хэвшлүүд нь алдагдсаныг• сэтгэл нь хүйтэн, хөдөлгөөнгүй болсныг • сэтгэцийн байдал нь дээрдтэл өөрсдөөсөө түр

ч гэсэн тусгаарламаар байгаа зэргийг илэрхийлэх

Жич: Дээрх байдлуудын талаар ажил сургууль, оршин байгаа газрын нь зүгээс мэдээлэл ирж эхэлдэг

Оношийн хэмнүүрүүд

Сөрөг (негатив) шинж

Эерэг (позитив) шинж

• хүнээс зайлж холдох, үгээ хэлэхгүй болох; • амьдрахуйн зорилго, төлөвлөлт багасах, үгүй

болох, биеэ гамд нь хаях • сэтгэхүйн өөрчлөлтүүд хэт хийсвэр, эсвэл

тасархайтсан утга бүхий үг яриагаар илэрхийлэгдэх

• сэтгэлийн хөдөлгөөн багасах, үгүй болох, хөрөх

• хий үзэгдэл • дэмийрэл • сэтгэцийн автоматчилал • зөгнөлт дэмийрэл • кататони • гебефрени • ухаан зүүдчилэн балартах




Төрх үйл, дасан зохицохуйн өөрчлөлтүүд

- сэтгэц хөдөлгөөний дошгирол, тайван бус байдал

- хэвийн бус төрх үйлдэл

Сэтгэцийн процессуудын өөрчлөгдөх байдал

Сэтгэцийн процессууд Өөрчлөгдөнө Өөрчлөг-дөхгүй

Сэрэхүй, хүртэхүйТөсөөлөхүйОй тогтоолтСэтгэхүйОюун ухаанСэтгэл хөдлөлЗориг эрмэлзлэлУхамсар

++

+++

+

+

+ ßëãàõ îíîø

Сэтгэл гутрах эмгэг F32

Сэтгэл гутралын шинж тэмдгүүд /сэтгэлийн хөдөлгөөн гунигтай дорой болох, ирээдүйдээ итгэлгүй гутранги үзэлтэй болох, өөрийгөө буруутгах гэх мэт/ давамгайлан илэрнэ

Сэтгэлийн хөдөлгөөний

хоёр туйлт эмгэг F31

Сэтгэл хөөрөн баясах шинжүүд /хөөрөл, сэтгэл санаа өндөр болох, өөрийгөө дээгүүрт үнэлэх, биеэ магтах/ давамгайлна.

Архинд донтох эмгэг F10 ба эмэнд донтох

эмгэг F11

Архи болон сэтгэц идэвхит зарим бодисын /сэтгэц эрчимжүүлэх, хий үзэгдэл үүсгэх гэх мэт/ архаг хордлого ба тэдгээрийг үгүйлэн шартах байдлууд нь солиорлын шалтгаан болж болдог

Өвчтөнг хөтлөх удирдамж

Өвчтөн, ар гэрийн хүмүүст өгөх мэдээлэл Өвчтөн, ар гэрийнхэнд өгөх зөвлөгөө Эмийн эмчилгээ Сэтгэц нийгмийн нөхөн сэргээх хөтөлбөр Мэргэжлийн эмчээс зөвлөгөө авах зэргээс

бүрдэнэ

ªâ÷òºí áîëîí àð ãýðèéíõýíä ºãºõ ìýäýýëë¿¿ä • сэтгэц хөдөлгөөний догширол, хэвийн биш төрх үйл нь сэтгэцийн

эмгэгийн шинжүүд мөн болохыг• шинж тэмдгүүд нь цагийн уртад илрэх, арилах зүй тогтнолтой




байдгийг болон өвчин хурцдан дахилт өгөх шинж байдлыг урьдчилан таамаглах, угтуулсан бэлтгэл хийх боломж байдгийг

• эмийн эмчилгээ нь эмчилгээний гол цөм мөн бөгөөд эмийг тасалсан тохиолдолд өвчин хурцдах, өвчтөнтэй холбоо бүхий ужиг бэрхшээлүүд дахин бий болох хандлагатай болохыг

• өвчтөнийг эмийн болон нөхөн сэргээх эмчилгээнд хамрагдах оролцоход ар гэрийнхний тус дэмжлэг нэн чухал бөгөөд эмчилгээний үр дүнд ихэд нөлөө үзүүлдгийг

• өвчтөн, тэдний ар гэрийнхэнд улс олон нийтийн байгууллагууд, хамт олноос үзүүлдэг тодорхой туслалцаа дэмжлэгүүд байдаг бөгөөд тэдгээрээс авч ашиглах шаардлагатай гэдгийг тус тус мэдээлж болно.

Өвчтөнд өөрт нь болон ар гэрийнхэнд нь өгөх зөвлөгөө • эмчилгээний төлөвлөгөөг ар гэрийнхэнд нь танилцуулж тэдний

саналыг тусгахын зэрэгцээ өвчтөнг эдгэрэхэд гэр орныхных нь тус дэмжлэг нэн чухал байдгийг онцлон тэмдэглэж ойлгуулах

• эмийг зохих зааврын дагуу хэрэглэхэд өвчний дахилт хурцдалаас сэргийлэх боломж өгдгийг хэлэхийн зэрэгцээ эмийн дагалдах гаж нөлөөний талаар урьдчилан тайлбарлаж өгөх

• өвчтөнг өөртөө таарсан хөдөлмөр эрхлэх, гэр орны өдөр тутмын ахуй амьдралд тус нэмэр өгөхөд нь аль болохоор хөхүүлэн дэмжих

• өвчтөнг нийтээр тогтсон хэв ёс дэг журмыг сахин биелүүлэх болон биеэ зөв авч явахад /ж: хувцаслалт, гадаад үзэмж, төрх үйлээ/ нь аль болохоор хэвшүүлэн тухай бүрт нь хөхүүлэн дэмжих

• сэтгэлийн дарамт ба өвчнийг сэдрээх хүчин зүйлийг аль болохоор багасгах үүднээс

o өвчтөнд эмгэг бодол санааг нь буруу гэх талаас нь өөрт нь ойлгуулах гэж зүтгэж маргахын хэрэггүй

o өвчний илрэлийг нь шоолох, өвчний илрэлтэй нь холбогдуулж өвчтөнг аашилж загнахын хэрэггүй

o өвчний шинж тэмдэг хичнээн удаан хугацаанд үргэлжиллээ ч бүх үеийнх нь туршид сэтгэлийн ямар нэгэн дарамт өгөхгүй байх аль болохоор тайван байлгахыг эрмэлзэх

o сэтгэц хөдөлгөөний ба бусад догширлын үеүдэд өвчтөний аюулгүй байдлыг хангах, эмнэлэгт хэвтүүлэн эмчлэх нь гол асуудал мөнийг онцлон тэмдэглэнэ.




Эмийн эмчилгээ

Хэрэглэх эм Тун ЗаалтАминазин /хлорпромазин/

100 - 200 мг өдөрт 3 удаа

Хурц догширол голлосон солиорлын байдлууд

Левомепромазин/тизерцин/

100 - 200 мг өдөрт 3 удаа

Трифтазин /стелазин/

5 -10 мг өдөрт 3 удаа

Хий үзэгдэл, дэмийрэл, сэтгэцийн автоматчилал, зөнт дэмийрэлГалоперидол/

галдол/2 - 5 мг өдөрт 3

удаа

Рисперидол 2 - 6 мг өдөртЭерэг, сөрөг шинж хосолсон,

дагалдах үйлчлэл хүчтэй илэрдэг үед

Модитен депо /флуфеназин-

депо/

25 мг булчинд14-28 хоногт 1

удаа тарих

- Төрх үйлийн өөрчлөлт - Эм тарианаас татгалзах - Эмчилгээг батжуулах

Эмийн тун нь өвчтөн тус бүрт их бага харилцан адилгүй байж болно. Анх удаа солиорол өгсөн өвчтөний эмийн эмчилгээг солиорлын шинжүүд нь арилснаас хойш хамгийн багаар бодоход 3-6 сар үргэлжлүүлэх ба өвчин нь давтан хөдөлсөн өвчтөнүүдэд үүнээс удаан хугацаагаар үргэлжлүүлнэ. Эмчилгээний үр дүнг батжуулах, үлдэц илрэлүүдийг арилгах, дахилтаас урьдчилан сэргийлэх боломжийг энэ арга зүйгээр хангана. Удаан үйлчилгээтэй нейролептик эмүүд, тухайлбал модитен депог 25 мг-

аар 14-28 хоногт 1 удаа тарих нь эмийн бодисыг биед удаан хугацаагаар үйлчлэх нөхцлийг хангах, сайжрал, эдгэрэлтийн хугацааг уртасгах сайн талтайн гадна үнэ нь харьцангуй хямд, эм тарианаас татгалздаг өвчтөнд хэрэглэхэд ихээхэн тохиромжтой байдаг.

Багийн эмч, аминазиныг 50-100 мг-аар уулгах буюу тариад аймгийн нэгдсэн эмнэлэгт сэтгэцийн тасагт хүргэнэ.Аймгийн нэгдсэн эмнэлгийн сэтгэцийн эмч нь тухайн үеийн сэтгэцийн байдлын оношийг тогтоосны үндсэн дээр энд бичигдсэн эмийн эмчилгээг хийнэ.

Эмийн гаж нөлөө илрэх боломжтойг өвчтөнд урьдчилан ойлгуулсан байх нь зүйтэй.




Эмийн гаж нөлөөний үед авах арга хэмжээ

Эмийн гаж нөлөө Уух эмХурц дистони бензодиазепин, циклодол

Хурц акатизи дээрхи эмүүдээс гадна бета-блокатор /пропранолол гэх мэт/

Паркинсоны шинжүүд циклодол

Сэтгэц - нийгмийн нөхөн сэргээх хөтөлбөр− Солиорох эмгэг бүхий өвчтөнг сэтгэцийн эмнэлэгт удаан хугацаагаар

хэвтүүлж эмчлэхээс аль болохоор зайлсхийх− "Сэтгэц нөлөөт эмийн эмчилгээг зүй зохистой хийсэн, ар гэрийнхэн

болон нийгмийн талаас үзүүлсэн туслалцаа шаардлагын түвшинд байсан нөхцөлд өвчтөн 1-4 долоо хоногийн дотор эмнэлгээс гарах боломжтой хэмжээний сайжрал эдгэрэлт авч болдог.

− 6 сараас дээш хугацаагаар сэтгэцийн эмнэлэгт хэвтэж эмчлүүлсэп өвчтөнүүдийн өвчин нь огцом архагшиж, нийгмийн статус /хуулиар олгогдсон эрх үүрэг, нийгэмд эзэлсэн байр суурь гэх мэт/ нь эрс хөндөгдцөг. Иим тохиолдолд нийгмийн реабилитаци нэн чухал.

Сэтгэц – нийгмийн реабилитацийн хөтөлбөрүүдийг эрүүл мэндийн тусламжийн аль ч шатанд хийнэСэтгэц нийгмийн реабилитацийн хөтөлбөрүүд нъ: − "гэр бүлийн тусламж" хөтөлбөр − хөдөлмөр эмчилгээ − соёлын чиглэлийн реабилитацийн хөтөлбөрүүд байна.

Эдгээр хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх арга зүйг энэ номонд бичигдсэн "сэтгэц - нийгмийн реабилитацийн тусламж үйлчилгээ" - ний удирдамжийн дагуу

хэрэгжүүлнэ.Мэргэжлийн эмчээс зөвлөгөө авах шаардлагатай үе.

- Хэрэв хүндрэл бэрхшээл бага бол шинээр өвчилсөн тохиолдол бүрт- Солиорлын шинжүүд нь сэтгэл гутрах эсвэл сэтгэл баясан хөөрөх

шинжүүдтэй хослон илэрсэн үед- Нийгмийн тусламжийн байгууллага мэргэжлийн хүмүүст хандан

гэр бүлд нь учирсан бэрхшээл хүндрэлийг арилгах, реабилитацийн тусламжийг чанаржуулах

- Эмийн гаж нөлөө нь хүнд илрэлтэй үед

Мэргэжлийн эмчээс зөвлөгөө авах заалтуудыг баг, сум, сум дунд, аймгийн нэгдсэн эмнэлгийн ерөнхий мэргэжлийн эмч нар хэрэгжүүлнэ.




4. ÎÞÓÍÛ ÕÎÌÑÄÎË F7

Òîäîðõîéëîëò • Óäìûí áîëîí äîòîîä; îðãàíèê áîëîí ãàäààä; õàâñàðñàí (äîòîîä, ãàäààä) àëü ÷ øàëòãààíààð ¿¿ñäýã

• Òºðºëõèéí ýñâýë 3 íàñíààñ ýõýëñýí• Îþóí óõààíû äóòóó õºãæëººð (IQ≤70%)

èëýðäýã• Äààìæðàõ ÿâöã¿é• Áèå ìàõáîäèéí ñîãîã õºãæë¿¿ä äàãàëäñàí

ýìãýã áàéäëûã õýëíý

Àíãèëàë F70 Îþóíû õºíãºí õîìñäîëF71 Îþóíû õ¿íäýâòýð õîìñäîëF72 Îþóíû õ¿íä õîìñäîëF73 Îþóíû ã¿íçãèé õîìñäîëF78 Îþóíû õîìñäîëûí áóñàä õýëáýðF79 Îþóíû õîìñäîëûí òîäîðõîéã¿é õýëáýðF7õ0 òºðõ ¿éëèéí ººð÷ëºëò ¿ã¿é áóþó íýí áàãàòàéF7õ1 àíõààðàë òàòàõóéö áºãººä ýì÷èëãýýíèé àðãà õýìæýý øààðäàãäàõ õýìæýýíèé, òºðõ ¿éëèéí ìýäýãäýõ¿éö ººð÷ëºëòòýéF7õ8 òºðõ ¿éëèéí áóñàä ººð÷ëºëò¿¿äòýéF7õ9 òºðõ ¿éëèéí ººð÷ëºëòòýé ýñýõ íü òîäîðõîéã¿é

Ýìíýëç¿é

Îäîîãèéí çîâèóð øàíàëãàà

Õ¿¿õä¿¿ä - ªñºëò, áîéæèëò íü (õýë, õºëä îðîõ õóãàöàà, òýð÷ëýí ãàð í¿¿ðýý óãààõ ãýõ ìýò õàìãèéí ýíãèéí äàäàë ÷àäâàð ýçýìøèõ ¿å íü) óäààøðàõ

- Ñóðëàãûí àìæèëò íü ¿åèéí õ¿¿õä¿¿äýýñ õîöðîõ áà õè÷ýýëèéí õºòºëáºðèéã õàíãàõ ÷àäâàð áîëîìæã¿é áàéõ

- Áóñäààñ ãàæ òºðõ ¿éëòýé íü õîëáîãäñîí àñóóäëóóä ãàðàõ




ªñâºð íàñíûõàí

- ¯å òýíãèéíõýí íü òîîõã¿é, øîîëîõ ãýõ ìýòèéí õ¿íäðýëòýé õàðüöàà áèé áîëîõ

- Áýëãèéí äóð õ¿ñýëòýé õîëáîî á¿õèé ººðò íü òîõèðîõã¿é òºðõ ¿éë áèé áîëîõ

Íàñàíä õ¿ðýãñýä

- Ãýð îðíû ºäºð òóòìûí ýíãèéí õÿëáàð àæèëä (õîîë õèéõ, ãýð îðíîî öýâýðëýõ ãì) ò¿¿ðòýõ, õèéõ ÷àäâàðã¿é áàéõ

- Íèéãìèéí àìüäðàëûí åðäèéí àëõìóóä (àæèë îëîõ, ãýðëýõ, õ¿¿õýä àñðàõ ã.ì) äýýð íü áýðõøýýë õ¿íäðýëòýé àñóóäëóóä ¿¿ñýõòýé õîëáîãäñîí çàðèì çîâèóð èëýðõèéëíý.

Îíîøèéí õýìí¿¿ð¿¿ä

Îíîøèéí øàëãóóð

Îþóíû õîìñäîë

Õºíãºí Õ¿íäýâòýðÕ¿íä

Ã¿íçãèé

Òàíèãäàæ îíîøëîãäîõ

íàñ

Èõýíõ òîõèîëäîëä 1-2-ð àíãèä ñóðàëöàæ

áàéõ ¿åä3-5 íàñíû äîòîð 2-îîñ ºìíºõ

íàñàíä

¯ã ÿðèàíû äàäàë, ÷àäâàð

¯ã ÿðèàíû äàäàë, ÷àäâàð ýçýìøèõ íü ñààòàëòàé áàéõ áîëîâ÷ ºäºð òóòìûí ýíãèéí ÿðèàíû õýë íýëýýä õàíãàëòòàé ýçýìøñýí

Õýë ÿðèàíû áîëîí õ¿íèé ¿ã îéëãîõ ÷àäâàð ýðñ óäààí áóé áîëæ, á¿ðýí ã¿éöýò õºãæëèéã îëîõã¿é, çºâõºí àìèí õýðýãöýýíèé 200-300 ¿ãíèé äîòîð õ¿íòýé õàðüöàæ, ¿ãèéã õàçãàé äóóäàæ, ñàíààãàà àãóóëãà õîìñòîé, ä¿ðìèéí àëäàà èõòýé, á¿ðýí ã¿éöýò áèø, áîãèíî õýìæýýíèé ºã¿¿ëáýðýýð èëýðõèéëäýã, öººí òîõèîëäîëä íýí õÿçãààðëàãäìàë õýìæýýíä àëäàà îëîíòîé ìóóõàí óíøèõ, áè÷èõ, òîîëîõ äàäàë õàãàñ äóòóó îëäîã

¯ã ÿðèàãààð õàðüöàõ, îéëãîõ ÷àäâàð ¿ã¿é, çºâõºí ãàæ äóó àâèà ãàðãàíà, ¿éëäëýýð èëðýõ õàìãèéí ýíãèéí /òîëãîé ñýãñðýõ, ãàðààðàà çàíãàõ ãýõ ìýò/ õàðüöààãààð íýí õÿçãààðëàãäìàë õýìæýýíä õàðüöàíà




ªºðòºº ¿éë÷ëýõ ÷àäâàð

ªºðòºº ýíãèéí ¿éë÷èëãýý (õîîë óíäàà õ¿íèé òóñëàëöààã¿éãýýð óóæ èäýõ, õóâöàñëàõ, öàãòàà áèå çàñàõ ãýõ ìýò) áèå äààí õèéõ ÷àäâàðòàé áàéíà

Ýð¿¿ë õ¿íèé áàéíãûí õàðàà õÿíàëò, óäèðäëàãûí äîîð õàìãèéí ýíãèéí õÿëáàð àæèë òºðëèéí áà àìèà àð÷ëàõ õÿçãààðëàãäìàë õýìæýýíèé äàäàë çóðøëûã èõýýõýí àëãóóð õóãàöààíä ýçýìøèõ õýìæýýíèé ÷àäàâõèòàé áàéíà

Íýí õÿçãààðëàãäìàë áàéíà

Õºäºëãºº-íèé ÷àäâàð

×ºëººòýé, ýâñýë ìóóòàé

ªºðºº áèå äààí áîñ÷ ÿâíà, õºäºëãººí íü áîëõè áîëîâ÷ ÷ºëººòýé áàéíà

Èõýíõäýý õºäºëãººí ÷ºëººòýé áóñ, õ¿íèé òóñ-ëàìæ øààðäàãäàõóéö áàéäàëä õ¿ðñýí áàéíà

Õîîë óíäàà ººðºº áàðüæ èäýæ ÷àäàõã¿é, áèå äààí áîñ÷ ÷àäàõã¿é, õºäºëãººí ýðñ õÿçãààðëàãäìàë, áàðàã áàéíãûí õýâòýðò õ¿íèé ãàðò áàéíà

Ñóðàëöàõ ÷àäâàð

Ердийн сургуулийн

хө тө лбө рийн дагуу

сурч боловсрох мэдлэг,

чадвар, дадал эзэмших

сэтгэцийн боломж

нь хязгаарлагдмал

байна. Унших, бичих,

үгийг тод ялгавартай

хэлэх, үг ярианы

ухаарлын чадварууд

хоцрох хандлага

ихтэй. Сэтгэцийн

процессуудын

ээнэгшил авах

боломж б ү х и й

т а л у уд а д н ь

тулгуурласан өвөрмөц

хөнгөвчилсөн

хөтөлбөртэй

сургалтанд хамруулсан

тохиолдолд

сурч боловсрох,

х ө г ж и х б о л о м ж

хязгаарлагдмал

түвшинд байдаг

¯ã¿é ¯ã¿é ¯ã¿é




Мэргэжил, ажил эзэмших чадвар нийгмийн амьдралд оролцох чадавхи

Нэлээд хөнгөн хэлбэрийнх нь үед хийсвэр сэтгэхүй төдийлөн их шаардахгүй, харин практик дадал аяндаа суудаг, мэргэжил заавал шаарддаггүй, эсвэл хагас мэргэжлийн гар ажиллагаа б ү х и й а ж и л э р х л э х чадвартай байна. Хийсвэр сэтгэхүй хөгжөөгүй, сэтгэлийн хөдөлгөөнөө хянах чадвар сул, нийгмийн бие даасан чанар хомстой б а й х т у л н и й г м и й н амьдралд оролцох оролцоо хязгаарлагдмал байна

Үгүй Үгүй ¯ã¿é

Оюуны кэоффи-циент /IQ/

50-69% 35-49% 20-34% 20%-èàñ äîîø

Оюуны чадавхийн баримжаа хэмжээ

9-12 íàñíû õ¿¿õäèéí äóíäàæ óõààíû õýìæýýíèé



3-ààñ äîîø íàñíû õ¿¿õäèéí äóíäàæ óõààíû õýìæýýíèé

Оношийн ерөнхий хэмнүүрүүд:- уг эмгэг төрөлхийн ба эсвэл 3 хүртэлх насанд эхэлнэ- сэтгэц, зонхилон оюун ухаан (танин мэдэхүй, хэл яриа, хөдөлгөөн,

нийгэмд оршин амьдрахуйн чадвар)-ын дутуу буюу саатангихөгжлөөр илэрнэ

- даамжрах явцгүй- төрх үйлийн ба дасан зохицохуйн өөрчлөлт илэрнэ




- амьдарч байгаа нийгмийн орчныхоо өдөр тутмын хэвийн шаардлагуудыг ханган зохицол алдахгүй амьдрах чадвар хомсзарим нэг тохиолдолд, хэдийгээр сэтгэц оюуны ерөнхий дутуу хөгжилтэй боловч голчлон мэдэрч танин мэдэхүйн аль нэгчадвар бусдаас өндөр хөгжсөн байж болох (оюуны хомсдолын хэв шинжит бус хэлбэр)

- дагалдах сэтгэцийн өөрчлөлтүүд (түр зуур солиорох эмгэг, шинж тэмдгийн уналт гм) илэрч болох (оюуны хомсдолын хүндрэлтэй хэлбэр)

- толгой нүүрийн гадна талын согог хөгжлүүд (толгой, нүүрийн хэмжээ том, жижиг хэлбэр нь өөрчлөгдсөн, нүд хоорондын зай уртсах, нүд нь солир жартгай байх, дээд доод эрүү дутуу хөгжих, шүдний эгнээ гажигтай байх, ам нь хагас ангайсан, хүзүү гилжгий гм), их бие мөчний согог хөгжлүүд (мөч богино, хөл нь гадагш дотогш майга байх), мэдрэлийн тогтолцооны өөрчлөлтүүд (саа саажил, булчингийн чангарал ихсэх, багасах, рефлекс ихэсч багасах гм), мэдрэхүйн эрхтнүүдийн согог хөгжил (шулга ярих, хялар ба хараа муутай, дүлий гм) илэрнэ

- оюуны кэоффициент (IQ) 70%-иас доош байх- уг эмгэгийг үүсгэсэн доорхи шалтгаануудын аль нэг нь илэрсэн байна

• удмын ба дотоод: хромосомын өөрчлөлт, бодисын солилцооны удамшсан өөрчлөлт, гавал тархины хэлбэр хэмжээний өөрчлөлт бүхий удамшсан эмгэг

• органик ба гадаад: үр хөврөл, ургиин хөгжлийн үе төрөх тойрны болон төрсний дараахи 3 хүртлэх насанд өвчилсөн өөр хоорондоо "гинжин хэлхээс" бүхий гадна төрөлтөт, тархинд органик өөрчлөлт үүсгэдэг хүчин зүйлс

• хавсарсан: дотоод гадаад аль ч шалтгаан • тодорхой бус: үүсгэсэн шалтгааны талаар ямар нэг мэдээлэл

олдохгүй байх. Жич: Нийгмийн бичил орчны сөрөг нөлөөллүүд тухайлбал амьдралын хүнд ядуу нөхцөл, эцэг эхийн боловсролын түвшин өндөр бус байх нь оюуны саатал үүсгэхэд хүргэдэг эсэх асуудал их маргаантай байдаг.

• эс удамзүй /цитогенетик/ хроматин, биохими, бичил амь судлал /микробиологи/, серолог, дархлал судлал, алганы хээ шинжих /дерматоглифик/, угийн бичиг хөтлөх /генеалоги/ шинжилгээнүүдээр өвөрмөц өөрчлөлтүүд илэрнэ.




Ялгах онош:

Оюуны хомсдол үүсгэдэггүй хүчин зүйлсийн сөрөг нөлөөллийн улмаас сурлагын амжилт гаргах боломж хомс хүндрэлтэй байх, анхаарал дутлын өөрчлөлт (F90), хөдөлгөөний өөрчлөлт (саа, саажил), хүртэхүйн эмгэг байдал (сонсголгүй гм) мь оюуны хөгжлийг саатуулдаг. Тэрчлэн хоол тэжээлийн хомсдол, биеийн архаг өвчнүүд ч оюуны хөгжилд саатуулах удаашруулах нөлөө үзүүлдэг. Эдгээр тохиолдлыг оюуны хомсдол гэж оношлохгүй.

ӨВЧТӨНИЙГ ХӨТЛӨХ УДИРДАМЖ

Өвчтөн, ар гэрийнхэнд нь өгөх гол мэдээллүүд:- сургалтыг (амьдрахуйн арга хэвшлийн) хэдий чинээ эрт эхлэх тусам

оюуны хомсдолтой хүмүүс биеэ даах, өөртөө үйлчлэх боломжийг аль нэг хэмжээгээр олдог.

- оюуны хомсдолтой хүүхдэд эелдэг харьцаа ихэд шаардагддагийг тус тус мэдээлнэ.Өвчтөн ар гэрийнхэнд нь өгөх зөвлөлгөө:- хичээл зүтгэл, хүч оролдлогыг нь аль болохоор хөхүүлэн дэмжиж урам өгч байх- оюуны хомсдолтой хүүхэд, насанд хүрэгсэд хэнийг ч гэсэн гэр орондоо

тус нэмэр болох, сургууль ажил эрхлэх зэрэг үйл ажиллагаанд өөрийн нь хүч хүрэх хэмжээнд нь тултал оролцуулж байх

- ар гэрийнхэн нь оюуны хомсдолтой хүүхдээ асарч бойжуулахаас шантарч цөхрөн итгэл алдрах тал бий, иймд сургалтыг цөхрөхгүй итгэл алдрахгүй хийхийн ач холбогдлыг тайлбарлан зөвлөнө.

- сургалт нь өвчтөнд маш тус нэмэр өгдөгийг тайлбарлан ойлгуулах ба харин ид шидийн юм шиг гэнэтийн эдгэрэлт энэ эмгэгийн үед байдаггүй болохыг мөн ойлгуулах.

Эмийн эмчилгээ:

Биеийн ба сэтгэцийн ямар нэгэн тодорхой өвчний улмаас хоёрдогчоор илэрч байгаагаас өөр тохиолдолд оюуны үйл ажиллагааг сайжруулах эмийн бодис үр дүн бараг өгдөггүй, оюуны хомсдолыг дагасан бусад эмгэгүүдийн үед (уналт, таталт, дагалдах түр зуурын солиорол, төрх үйлийн өөрчлөлт) эмийн эмчилгээг тохирох заалтаар хийнэ. Эмчилгээ үр дүн өгч болох тохиолдлууд нь гипотиреодизм, химийн бодисын хордлого, фенилкетонури юм.




5. ÅÏÈËÅÏÑÈ - G40

Òîäîðõîéëîëò

Ýìíýëç¿éÎäîîãèéí çîâèóð øàíàëãàà

- óõààí àëäàæ, óíàæ òàòàõ- óõààí áàëàðòàæ þó õèéæ áàéãààãàà ìýäýõýý áîëèõ- óóð öóõàë ãýíýò õºäºëæ áèåý áàðèõ ÷àäâàðàà àëäàõ

Äýýðõè ººð÷ëºëò¿¿ä ººðòºº áèé áîëñíûã ºâ÷òºí ººðºº òóñãàæ ìýäýõã¿é ºíãºðäºã, ìºí ýðãýæ ñàíàäàãã¿é òóë õ¿íèé ¿ãíýýñ ìýäýæ, ýì÷èä çîâèóð

• Äîòîîä, ãàäààä

õàâñàðñàí øàëòãààíòàé

Áèîëîãèéí òîäîðõîéã¿é

õ¿÷èí ç¿éëñèéí øàëòãààí

• Óæèã ÿâöòàé Òàñðàëòã¿é ¿ðãýëæëýí

õºãæäºã òºãñ ýäãýðýõ

ìàãàäëàë áàãàòàé• Íýí áîãèíî õóãàöààíû

¿ðãýëæëýë á¿õèé, õóðö

õ¿íä øèíæ¿¿ä èëýðäýã.

¯¿íä:

• óíàëò

òàòàëòûí

• óíàëò

òàòàëòûí áóñ

Óõààí àëäàí, áóë÷èíãèéí

õ¿÷òýé, ýñâýë

÷è÷èðõèéëñýí òàòàëò ºãºõ

- óõààí á¿ðèéòýæ áàëàðòàõ

- ñýòãýë ãýíýò

øàëòãààíã¿éãýýð õÿìðàí

óóðñàí äîøãèðîõ

• Àëãóóðààð ã¿íçãèéðýí

õºãæèõ, áèå õ¿íèé

ñýòãýöèéí ÷àíàðûí

õóâðàë ÿìàãò áèé áîëäîã

(Õýëáýð¿¿äèéã íü îíîøèéí

õýìí¿¿ð¿¿ä øýñýí õýñýãò

äýëãýðýíã¿é áè÷ñýí,

òýíäýýñ ¿çíý ¿¿)

• Õààÿà íýãòýý ñîëèîðëûí

áàéäàëä ò¿ð îðäîã

Õèé ¿çýãäýë, äýìèéðýë,êàò

àòîíè(äîøãèðîë, õºøèë)

Òºãñãºë ¿åä íü

òýíýãðýëèéí øèíæ

èëýðäýã ìýäðýë ñýòãýöèéí

ºâ÷èí þì.

Á¿õ ñýòãýö íü äàí

ãàíö àìèíû àñóóäàëä

òºâëºðñºí áóñàä ¿çýãäëèéã

òóñãàõ ÷àäâàðã¿éä õ¿ðñýí

õýëáýðòýé




áîëãîí èëýðõèéëýõ, ìºí óõààí àëäàæ óíàõ ¿åäýý áèåäýý àâñàí ãýìòýë, ò¿ëýãäýë, õóâöàñ õóíàðàà øîðîî òîîñ áîëñîí, ìýäýýã¿é áèå çàññàíààñ íîðñîí çýðýã äàì øèíæ¿¿äýýñ òààìàãëàí çîâèóðàà èëýðõèéëäýã, àð ãýðèéíõýí íü áîëîí òóõàéí ººð÷ëºëò¿¿ä ºâ÷òºíä áèé áîëîõîä äýðãýä íü õàðæ áàéñàí áóñàä õ¿ì¿¿ñ áîäèò ìýä¿¿ëýã ºãºõ íü ýëáýã áàéäàã.

Îíîøèéí õýìí¿¿ð¿¿ä - óíàëò, òàòàëòûí øèíæ èëðýõ

- óõàìñàðò óõààí áàëàðòàõ (íîéðìîãëîõ þì óó, á¿ðèéòýí áàëàðòàõ) áàéäàë èëðýõ

- ñýòãýëèéí õºäºëãººíèé ººð÷ëºëòèéí (äèñôîðè) øèíæ èëðýõ- áèå õ¿íèé ñýòãýöèéí ÷àíàðûí ºâºðìºö ººð÷ëºëò¿¿ä (ñýòãýöèéí

¿éë àæèëëàãàà æèãä õýìòýéãýýð óäààøðàõ, áîäîë ñàíàà ñýòãýëèéí õºäºëãººí çîðèëãî ýðìýëçýë íü õºäëºöã¿é òîãòîíãè áîëîõ, ººðèéãºº áººöèéëñºí, õýò àìèí÷ íàðèéí òîîöîîòîé, õàðàì÷, ýìõ öýãöèéã äýíä¿¿ ýðõýìëýñýí íÿìáàé òºðõòýé áîëîõ, õýòýðõèé ¸ñîðõîã, õîæìîî òîîöîîëñîí, íààíàà íÿëóóí, öààíàà õ¿éòýí õàíäëàãàòàé áîëîõ, íóðøèí òàéëáàðëàõ, þìñ ¿çýãäëèéí òýðã¿¿ëýõ áîëîí òóñëàõ ÷àíàðòàé òàëóóäûã íýã ò¿âøèíä ¿íýëýí á¿õ ýä àíãèéã íü òîî÷èõ øèíæ ÷àíàð á¿õèé ñýòãýõ¿éòýé áîëîõ, áóñäààñ øààðäàõ, ÿëàíãóÿà ¸ñç¿éí íýõýë èõòýé, ººíòºã÷, ÿëèìã¿é øóäàðãà áóñ ç¿éëä îíö ýìçýã õàíääàã õýðöãèéãýýð óóðëàäàã, ºñ õîíçîí ìóó þì ñàíàõ íü àìàðõàí, ò¿¿íýý ìàðòäàãã¿é, óÿí õàòàí áóñ, á¿õíèéã ººðèéíõººðºº áàéëãàõ ýðìýëçëýëòýé ã.ì) èëðýõ

- õààÿà íýã òîõèîëäîëä áîãèíî õóãàöààãààð ñîëèîðëûí áàéäëóóä (ñýòãýëýýð óíàõ, õîîñîí õººðºí áàÿñàõ, õèé ¿çýãäýë, äýìèéðýë, êàòàòîíèéí õàì øèíæ á¿õèé) èëðýõ

- ºâ÷íèé õîæóó ¿åä îé òîãòîîëò, îþóí óõààí áóóðàõ, õàãàñ òýíýãðýëèéí áàéäàë áèé áîëîõ

- áèåèéí ãàäàðãóóä ãýìòëèéí áà ò¿ëýãäëèéí øàðõ ñîðâèóä õàðàãäàõ

ßëãàõ îíîø- Èñòåðèéí óíàëò á¿õèé ºâ÷í¿¿ä- Ýïèëåïñè õýëáýðèéí õàðèó ¿éëäýë- Ýïèëåïñèéí ñîëèîðîë èëýðñýí ¿åä ãàäààä áà äîòîîä øàëòãààíò

ñîëèîðîë F06, F20, F30, F32- Óõààí òýíýãðýëèéí áàéäëóóä F00-F03-ààñ òóñ òóñ ÿëãàí




îíîøëîíî.Ýïèëåïñè ºâ÷èí, øèíæ òýìäãèéí ýïèëåïñèéã (òîäîðõîé ¿¿ñýëòýé) õîîðîíä íü ÿëãàõËàáîðàòîðèéí øèíæèëãýý

- öóñàíä êàëüöèéí ò¿âøèíã òîäîðõîéëîõ- ºëºí áàéõàä íü öóñàí äàõ ãëþêîçûí ò¿âøèíã òîäîðõîéëîõ- íîéðã¿é õîíóóëñíû äàðàà òàðõèíû öàõèëãààí áè÷ëýã õèéõ- íóãàñíû øèíãýíä Ëàíãèéí áà Âàññåðìàíû ñîðèë õèéõ- ãàâàë ÿñíû ðåíòãåí çóðàã àâàõ- êîìïüþòåðò òîìîãðàôèéí øèíæèëãýý õèéõ

ªâ÷òºíèéã õºòëºõ óäèðäàìæªâ÷òºí áîëîí àð ãýðèéíõýíä íü ºãºõ ìýäýýëýë

- Ýïèëåïñè íü ìýäðýëèéí òîãòîëöîîíû áîëîí ñýòãýöèéí ºâºðìºö ººð÷ëºëòººð èëýðäýã, èõ òºëºâäºº äààìæðàõ ÿâöòàé àðõàã ºâ÷èí ìºí- Ýíý ºâ÷íèé ¿¿ñýëä áèîëîãèéí õ¿÷èí ç¿éëñ ãîëëîõ íºëºº ¿ç¿¿ëäýã- Ýìèéí ýì÷èëãýý òàñðàëòã¿é õèéõ íü óíàëò, òàòàëòûí øèíæ èëðýõèéã çîãñîîõ, öººð¿¿- ëýõ, çàí òºðõèéí ººð÷ëºëò ¿¿ñýõ õóãàöààã óäààøðóóëàõ, èëðýëèéã íü çººëð¿¿ëýõ áºãººä óíàëò á¿ðýí çîãññîí ¿åýñ õîéø ýì÷èëãýýã 3 æèëýýñ äîîøã¿é

õóãàöààíä ¿ðãýëæë¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé- Ýìèéí áîëîí íºõºí ñýðãýýõ ýì÷èëãýý àâàõ òàëààð ºâ÷òºí ººðºº

ñàíàà òàâüäàã áºãººä ¿¿íä àð ãýðèéíõíèé òóñëàìæ äýìæëýã íýí ÷óõàë, ºâ÷òºí ººðèéíõºº áèå ñýòãýö, ýð¿¿ë ìýíäèéí áîëîìæèíäîî òîõèðñîí àæèë òºðºë, àõóé àìüäðàë ýðõýëæ áîëîõ áà ýíý òàëä íü õºõ¿¿ëýí äýìæëýã ¿ç¿¿ëæ áàéõ

- ªâ÷òºí àð ãýðèéíõýíä òºðèéí áîëîí òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãóóäààñ ¿ç¿¿ëäýã òîäîðõîé òóñëàìæ äýìæëýã¿¿ä áàéäàã áºãººä òýäãýýðèéã àâ÷ àøèãëàõ øààðäëàãàòàé ãýäãèéã òóñ òóñ ìýäýýëíý.

ªâ÷òºíä ººðò íü áà àð ãýðèéíõýíä ºãºõ çºâëºãºº - Ýìèéí ýì÷èëãýýã ºâ÷òºíèé áèåèéí áàéäàë ñàéí, óíàëò èëðýõã¿é

áàéñàí ÷ íýã ºäºð òàñàëæ áîëîõã¿éã òàéëáàðëàí ºãºõ- Òàâòàé àìðàõ íü ýì÷èëãýýíèé íýã ãîë á¿ðýëäýõ¿¿í áºãººä ÿäðàõ,

äóòóó õîîëëîõ, áèåèéí õ¿íä õ¿÷èð àæèë ýðõëýõ, ñýòãýë ñàíààãààð

Çºâëºãººã á¿õ øàòíû (áàã, ñóì,

ñóì äóíä, àéìãèéí íýãäñýí, óëñûí

õýìæýýíèéí íýãäñýí

áîëîí òóñãàé ìýðãýæëèéí)

ýìíýëãèéí ýì÷, ìýðãýæèëòí¿¿ä

ºãíº




õÿìðàõ íü ºâ÷íèéã ñýäðýýõ, óíàëò áèé áîëîõ, îëøðîõ õ¿÷èí ç¿éë áîëäãèéã îéëãóóëàõ- Ñïèðòèéí òºðëèéí óíäàà õýðýãëýõ, õàëóóí íàðàíä óäààíààð áàéõ íü óíàëò äàõèõ, îëøðîõîä õ¿ðãýäýã àþóëòàé ãýäãèéã àíõàà- ðóóëàõ- Ãàë óñíû áîëîí èðòýé ¿ç¿¿ðòýé ç¿éëñèéí äýð- ãýä ýñâýë ºíäºð þìàí äýýð áàéõ, àæèëëàõ íü óíàëò ºãºõ òîõèîëäîëä ãýìòýë ò¿ëýãäýë áèé áîëãîõ ºíäðººñ óíàõ çýðýã íîöòîé ñºðºã ¿ð äàãàâàðò õ¿ðãýæ áîëîõ

áà óíàëò ºãºõ óðüäàë äîõèî ìàø öººí ºâ÷òºíä ìýäýãääýã áºãººä èõýíõ ºâ÷òºíèé õóâüä ÿìàð ÷ óðüäàë øèíæ èëðýõã¿éãýýð óíàäàã ó÷ðààñ äýýðõè àþóë îñëîîñ ÿìàãò ñýðýìæëýõ àðãà õýìæýýíä õýâøñýí áàéõûã çºâëºõ

- Õýðýâ óðüä ºìíº íü òààð÷ ýì÷èëãýýíèé ¿ð ä¿í ºãäºã áàéñàí ýì òààðàõàà áîëèõ, ýñâýë øèíýýð àíõ õýðýãëýæ áàéãàà ýì ýì÷èëãýýíèé ¿ð ä¿í ºãºõã¿é áàéõ áóþó á¿ð óíàëòûã îëøðóóëàõ çýðýã ñºðºã íºëººëºë ¿ç¿¿ëýõ ýñâýë ýìèéí äàãàëäàõ ãàæ íºëºº èëýðâýë ýì÷èä äàðóé õàíäàæ áàéõ

- Óíàëò îëøðîõ, óõààí áàëàðòàë, ñýòãýëèéí õºäºëãººí ººð÷ëºëòèéí øèíæ¿¿ä õ¿÷òýé èëðýõ íü ÿìàãò îð÷èíäîî àþóëòàé ¿éëäýë õèéõýä õ¿ðãýäýã òóë èéì òîõèîëäîë á¿ðò ýì÷èä õàíäàí ÿàðàëòàé òóñëàìæ àâàõ øààðäëàãàòàé

- ªâ÷òºí óíàëò ºã÷ áàéãàà ¿åä:• çàéëøã¿é øààðäëàãà ãàðààã¿é áîë ºâ÷òºíã òóõàéí áàéðíààñ

íü õîëäóóëàõã¿é áàéõ• àìàíä íü þì õèéæ áîëîõã¿é, õýðýâ õýëýý õàçñàí áîë çººëºâ÷

á¿õèé ç¿éëýýð äýýä äîîä ø¿äíèé çàâñðààð áîëãîîìæòîé õºøèæ, çàé ãàðãàõ

• ºâ÷òºíä áîîëò, äàðóóëãà õèéæ áîëîõã¿é• ºâ÷òºíã õàæóó òàëààð íü õýâò¿¿ëýõ, äîîä ýð¿¿íýýñ íü äýýø

÷èãëýëýýð ºðãºæ ýð¿¿ ìóëòðàõ, õýëýý õàçàõààñ ñýðãèéëíý• óíàëò íü 10 ìèíóòààñ äýýø ¿ðãýëæëýõ ýñâýë äàâòàãäâàë

ò¿ðãýí òóñëàìæ äóóäàõ• óíàõ ¿åä õèéìýë ø¿äòýé áîë ò¿¿íèéã àâàõ áà óíàëò çîãññîíû

äàðàà õèéõ ãýñýí çºâëºãººí¿¿äèéã ºãíº

Á¿õ øàòíû (áàã, ñóì, ñóì äóíä,

àéìãèéí íýãäñýí, óëñûí õýìæýýíèéí

íýãäñýí áîëîí òóñãàé ìýðãýæëèéí)

ýìíýëãèéí ýì÷, ìýðãýæèëòí¿¿ä

ºãíº




Ýìèéí ýì÷èëãýýÝì÷èëãýýã äàðààõ åðºíõèé çàð÷ìóóäûã áàðèìòëàí õèéíý

- ªâ÷íèé øàëòãààíûã îëæ, àëü áîëîõ øàëòãààí, ýìãýã æàìûí äàãóóõ ýì÷èëãýýã õèéíý

- Ýì÷èëãýý èæ á¿ðýí (äåãèäðèòàöèéí, øèìýãä¿¿ëýõ, âèòàìèí ýì÷èëãýý, èë÷ëýã ñàéòàé õîîëíû äýãëýì áàðèìòëàõ çýðýã åðºíõèé ýì÷èëãýýã óíàëò òàòàëòûí ýñðýã ýì¿¿äýýð ýì÷ëýõ ºâºðìºö ýì÷èëãýýòýé õîñëóóëñàí) áàéíà

- Ýì÷èëãýýíèé ãîë õýëáýð íü óíàëò, òàòàëòûí ýñðýã ýì÷èëãýý áàéõ áºãººä ýìèéã ñîíãîõäîî

• Óíàëòûí òºðºë• ªâ÷òºíèé íàñ, õ¿éñ• Ýìèéí äàãàëäàõ ãàæ íºëºº çýðýã ¿ç¿¿ëýëòèéã õàðãàëçàíà• Õýðýãëýõ ýìèéí íýð òºðºë, òóí õýìæýý íü ºâ÷òºí íýã

á¿ðò õàðèëöàí àäèëã¿é, õóâüä òîõèðñîí øèíæ ÷àíàðòàé áàéíà.

- Ýìèéã ºâ÷òºíä õýðýãëýæ ýõëýõ, ýñâýë ñîëèõäîî çààâàë ìýðãýæëèéí ýì÷èéí çºâëºãºº àâíà

- Ýì÷èëãýýíèé ýõýíä òîäîðõîé íýã ýìèéã õàìãèéí áàãà òóíãààð õýðýãëýæ ýõëýõ áà òóíã ààæìààð íýìýãä¿¿ëíý, öóñíû ïëàçì äàõ ýìèéí êîíöåíòðàöè ýì÷èëãýý ºãºõ õýìæýýíä î÷ñîí ¿åä ¿ð ä¿í ãàðäàã

- Ýìèéã ýì÷èëãýýíèé äýýä òóíãààð õýðýãëýæ áàéõàä óíàëò, òàòàëò ¿ðãýëæèëñýýð áàéõ áóþó ýìèéí äàãàëäàõ ãàæ íºëºº èëýð÷ áàéâàë ýìèéã ñîëèíî, øèíýýð ýì ñîëèõäîî óðüä íü õýðýãëýæ áàéñàí ýìèéí õàìòààð ò¿¿íèé òóíã ààæìààð áóóðóóëàí õýðýãëýæ ýõëýõ áà óíàëò çîãññîíû äàðàà õóó÷èí õýðýãëýæ áàéñàí ýìèéã õàñíà, óíàëò òàòàëòûí ýñðýã ýì¿¿äèéã îëíîîð íü õàâñðàí õýðýãëýäýãã¿é

- Ýì÷èëãýýã óäààí õóãàöààãààð íýã ÷ ºäðèéí òàñðàëòã¿éãýýð õèéõ áà ñ¿¿ë÷èéí óäààãèéí óíàëòààñ õîéø 3 æèëýýñ äîîøã¿é õóãàöààãààð ¿ðãýëæë¿¿ëýí õèéíý, ýìèéã èõýâ÷ëýí ºäºðò 2 óäàà õîîë èäýõ öàãààð áóþó õîîëíû äàðàà óóæ õýðýãëýäýã

- Çàðèì ºâ÷òºíä ìýäðýëèéí ìýñ çàñëûí ýì÷èëãýý øààðäëàãàòàé áàéäàã

- Ñýòãýö íèéãìèéí íºõºí ñýðãýýõ àðãà õýìæýýíä á¿õ ºâ÷òºí õàìðàãäàíà.

Óíàëò òàòàëòûí ýìèéí ýñðýã ýì¿¿äèéí íýð òºðºë, õýðýãëýõ òóí õýìæýýã 1-ð




õ¿ñíýãòýýð, õýðýãëýõ ýìíýëç¿éí çààëò, äàãàëäàõ ãàæ íºëººíèé õýëáýðèéã 2-ð õ¿ñíýãòýýð òóñ òóñ ¿ç¿¿ëýâ.

Óíàëò, òàòàëòûí ýñðýã õýðýãëýäýã ýì¿¿ä

Ýìèéí á¿ëýã, íýð òºðºë

Òóí õýìæýý

Íýã óäààãèéí

Õîíîãèéí

äóíäàæ äýýä

Áàðáèòóðûí õ¿÷ëèéí óëàìæëàëûí ýì¿¿ä

- ôåíîáàðáèòàë – Phenobarbitalum – (ëþìèíàë)

- áåíçîíàë – Benzonalum (Benzobarbital)

- ãåêñàìèäèí – hexamidinum (ïðèìèäîí)

- ñåðåéñêèéí õîëèìîã 1

0.05 ã0.1-0.2 ã0.125 ã1 áîîä.

0.2 ã0.3 ã0.5 ã2 áîîä.

0.5 ã1.0 ã1-2 ã3 áîîä.

Ãèäàíòîèíû óëàìæëàëûí ýì¿¿ääèôåíèí2 – Dipheninum (Phenytoine)

1/2 -1 øàõ

3 øàõ. 8 øàõ.

Îêñàçîëèäèíäèîíû óëàìæëàëûí ýì¿¿äòðèìåòèí – Trimethinum (Trimethadione)

0.2-0.3 ã 0.4 ã 1.2 ã

Ñóêöèíèìèäûí á¿ëãèéí ýì¿¿äýòîñóêñèìèä – Ethosuximidum (ïèêíîëåïñèí)

0.25-0.5ã 0.5 ã 1.0 ã

Èìèíîñòèëüáåíû óëàìæëàëûí ýì¿¿äkàðáàìàçåïèí – carbamazepine (ôèíëåïñèí, òåãðåòîë)

0.1 ã 0.4 ã 1.2 ã

Áåíçîäèàçåïèíû óëàìæëàëûí ýì¿¿äêëîíàçåïàì – clonazepame (àíòåëåïñèí)

0.5-1.0ìã 4-8 ìã 10-15 ìã

Âàëüïðîåâûí õ¿÷èë, ò¿¿íèé äàâñíû á¿ëãèéí ýì¿¿ääåïàêèí – depakin (àöåäèïðîë, êîíâóëåêñ, valproate sodium)

0.3-0.45 ã 0.6-1.5 ã 2.4 ã




Ëàìîòðèäæèíû á¿ëãèéí ýì¿¿äËàìèêòàë – Lamiktalõëîðàëãèäðàò - Chlorali hydras

0.05 ã2.0 ã

0.2 ã4.0 ã

0.4 ã6.0 ã

Óíàëò, òàòàëòûí ýñðýã ýì¿¿äèéí õýðýãëýõ ýìíýëç¿éí çààëò, äàãàëäàõ ãàæ íºëºº

Ýìèéí íýð òºðºë Õýðýãëýõ ýìíýëç¿éí çààëòÄàãàëäàõ ãàæ íºëºº, õ¿íäðýë, õýðýãëýæ áîëîõã¿é ¿å

Ôåíîáàðáèòàë

Ýïèëåïñèéí èõ óíàëò, õýñýã÷èëñýí òàòàëòóóä, äèñôîðè, íîéðã¿éäëèéí ¿åä óíàëò òàòàëòûí ýñðýã ýì¿¿äòýé õàâñàðãàæ áóþó äàíãààð õýðýãëýíý, íÿðàéí öóñ çàäðàõ ºâ÷íèé ¿åä ¿ð ä¿í ºãäºã

Óíàëò, òàòàëòûí ýñðýã àëü ÷ òºðëèéí ýìèéã õýðýãëýõýä èëýðäýã íèéòëýã ãàæ íºëººëë¿¿ä:• àðüñààð òóóðàëò ãàðàõ,

çàãàòíàõ• íîéðìîãëîõ, ÿäðàõ• òîëãîé ºâäºõ, ýðãýõ• ãóéâæ ÿâàõ, íèñòàãì

èëðýõ, äîòîð ìóóõàéðàõ, ÷è÷èð÷ ñàëãàíàõ

• õîîëíû äóð áàãàñàõ• õýë ÿðèà òîä áóñ áîëîõ• öóñíû øèíæèëãýýãýýð

öàãààí öîãöîñ öººðºõ, ëèìôîöèò îëøðîõ, íåéòðîôèë öººðºõ, àãðàíóëîöèòîç áîëîõ, ýîçèíîôèë èõñýõ, ìîíîöèò îëøðîõ, òðîìáîöèò öººðºõ, öóñ áàãàñàõ

ªâºðìºö ãàæ íºëººëë¿¿ä:• ôåíîáàðáèòàëûí

òóí èõýäâýë óõààí áàëàðòàë áîëîõ áà óäààí õóãàöààãààð õýðýãëýâýë äàñàë áîëäîã

• äèôåíèí òààðàõã¿é ¿åä äîøãèðîëä îðîõ, õàëóóðàõ, àìüñãàë áýðõøýýëòýé áîëîõ, ìºí áóéë çóçààðàõ, õºõºð÷ õàðëàõ øèíæ èëýðíý

Áåíçîíàë

Ýïèëåïñèéí èõ óíàëò, Äæåêñîíû óíàëò, Êîæåâíèêîâûí ýïèëåïñèéí ¿åä áà ãåêñàìèäèí, êàðáàìàçåïèí, äèôåíèíû àëü íýãòýé õàâñàðãàí óíàëò òàòàëòûí áóñ ïàðîêñèçì, îëîí õýëáýðò óíàëòûí ¿åä õýðýãëýíý, ìºí öóñàí äàõ áèëèðóáèíû õýìæýý èõýññýí ºâ÷í¿¿ä, íÿðàéí öóñ çàäðàõ ºâ÷íèé ¿åä õýðýãëýíý

ÃåêñàìèäèíÝïèëåïñèéí èõ óíàëòûí ¿åä õýðýãëýíý

Äèôåíèí

Ýïèëåïñèéí èõ óíàëòûí ¿åä õýðýãëýõ áà ¿ð ä¿í ãàðàõã¿é áîë ôåíîáàðáèòàëûí õàìò õýðýãëýõ ìºí ç¿ðõíèé ãëèêîçóóä èõ õýðýãëýñíýýñ ç¿ðõíèé õýì àëäàãäàë áèé áîëñîí ¿åä õýðýãëýíý

Òðèìåòèí

Ýïèëåïñèéí áàãà óíàëò áà áóñàä ïàðîêñèçìä õýðýãëýíý, ôåíîáàðáèòàëûí õàìò õýðýãëýõã¿é áîë áàãà óíàëò íü èõ óíàëò áîëæ õ¿íäýðäýã òàë áèé, ãóðâàëñàí ìýäðýëèéí ºâäºëòºíä õýðýãëýíý




Ýòîñóêñèìèä

Ýïèëåïñèéí áàãà óíàëò, õýñýã÷èëñýí óíàëòóóä, óõàìñàðò óõààí áàëàðòàõ, ïàðîêñèçìûí ¿åä, ìºí ãóðâàëñàí ìýäðýëèéí ºâäºëòèéí ¿åä õýðýãëýíý

• òðèìåòèí òîõèðîõã¿é áîë ãýðëýýñ àéõ, ¿çýõ ìýäðýëä ººð÷ëºëò îðíî

• ýòîñóêñèìèä õýðýãëýñýí ¿åä ãýäýñ õîäîîäíû çàìûí õÿìðàë èëðýõ

• êàðáàìàçåïèí õýðýãëýõ ¿åä þì õî¸ð õàðàãäàõ, ÷èõ øóóãèõ

• äåïàêèí õýðýãëýñýí ¿åä ¿ñ óíàõ, õîîëíîîñ ãàðàõ, öóñíû á¿ëýãíýëò ìóóäàõ, ýëýã ¿ðýâñýõ

• êëîíàçåïàì õýðýãëýñýí ¿åä óóð óöààð èõñýõ, ñýòãýë ãóòðàõ øèíæ èëýðäýã

Ýìèéã õýðýãëýæ áîëîõã¿é ýñðýã çààëòóóä• ýëýã áººðíèé ¿éë

àæèëëàãààíû õÿìðàë á¿õèé ºâ÷í¿¿ä

• ç¿ðõíèé ýýíýãøëýý àëäñàí ýìãýã¿¿ä

• öóñ òºëæ¿¿ëýõ ýðõòíèé ºâ÷í¿¿ä

• òóðààë• æèðýìñíèé ýõíèé 3

ñàð áà õºõ¿¿ë ¿å

Àíõààðàõ ç¿éë:Íýã ýìèéã ãýíýò õàñ÷, íºãºº ýìèéã õýðýãëýæ ýõëýõ ¿åä óíàëò îëøèðäîã

Êàðáàìàçåïèí

Ýïèëåïñèéí èõ óíàëò, ìºí ãýìòýë áîëîí òàðõèíû ¿ðýâñëèéí óëìààñ ¿¿ññýí ýïèëåïñè, ãîëîìòîò (æ íü: ÷àìàðõàéí ã.ì) ýïèëåïñè, ïàðîêñèçìûí ¿åä õýðýãëýõýýñ ãàäíà ñýòãýë õººðºí áàÿñàõ ¿åä ëèòèéí äàâñ áà ãàëîïåðèäîëûí õàìò õýðýãëýäýã, ñýòãýë õººðºí áàÿñàõ õýëáýðèéí ºâ÷èí õºäëºëººñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ, ñýòãýë óíàëûí ýñðýã ñóëàâòàð ¿éë÷ëýë áàñ àãóóëäàã, ãóðâàëñàí ìýäðýëèéí ºâäºëò, ìîãîé ÿð ºâ÷íèé ¿åä ¿ð ä¿í ñàéí ºãäºã)

Êëîíàçåïàì

Ýïèëåïñèéí èõ áàãà óíàëò, ïàðîêñèçìóóä, òýð÷ëýí òàðõèíû îðãàíèê ººð÷ëºëòººñ ¿¿ññýí íîéðã¿éäëèéí ¿åä õýðýãëýíý

Äåïàêèí

Èõ óíàëò, ïàðîêñèçìóóäûí ¿åä õýðýãëýíý, óíàëò òàòàëòûí ýñðýã áóñàä ýì, ñîëèîðëûí, ñýòãýë óíàëûí ýñðýã ýì¿¿äèéí ¿éë÷ëýõ õ¿÷èéã èõýñãýäýã òóë àëü àëü ýìèéã íü áàãà òóíãààð õàâñðàí õýðýãëýõ áà ñîëèîðëûí ýñðýã ýð÷èìò ýì÷èëãýýíä õýðýãëýõ ôåíîáàðáèòàë, äèôåíèí, êàðáàìàçåïèí, êëîíàçåïàìòàé õàâñðàí õýðýãëýõ ¿åä õîðäëîãîîñ ¿¿ñýõ ýëýãíèé ¿ðýâñýë áàéíãàä òîõèîëäîõ òóë èéì õàâñðàí õýðýãëýëò áàéæ áîëîõã¿é

ËàìèêòàëÝïèëåïñèéí èõ áà õýñýã÷èëñýí óíàëòóóäûí ¿åä õýðýãëýíý.

ÕëîðàëãèäðàòÝïèëåïñèéí áàéäëûí ¿åä áà õóðö äîøãèðëûí ¿åä êëèçìýýð (3%40.0-60.0) õýðýãëýäýã.




1-ð õ¿ñíýãòýíä áè÷èãäñýí ýìí¿¿äýýñ áàãèéí áàãà ýì÷, áàðáèòóðûí õ¿÷ëèéí óëàìæëàëûí ýì¿¿äèéã

� ñóì, ñóì äóíäûí ýìíýëãèéí, õýðýâ èõ ýì÷ áîë àëü ÷ ýìýýñ ñîíãîí ò¿ð õóãàöààãààð õýðýãëýæ áîëîõ áà

� ñýòãýöèéí ýì÷ íàð (àéìãèéí íýãäñýí ýìíýëýã áà óëñûí õýìæýýíèé òóñãàé ýìíýëãèéí) ýíý óäèðäàìæèíä çààãäñàí çàð÷ìûã ìºðäºí ýì÷èëãýýã õèéíý.

Ìýðãýæëèéí ýì÷èéí çºâëºãºº øààðäëàãàòàé ¿å- îíîø òîãòîîõîä áýðõøýýëòýé, ýðãýëçýýòýé òîõèîëäëóóä- àíõ óäàà óíàëò ºãñºí øèíý ºâ÷òºíèé ºâ÷íèé øàëòãààí, îíîø

ýì÷èëãýýã øèéäâýðëýõ ¿å- ýì÷èëãýý ¿ð ä¿í ºãºõã¿é áàéãàà òîõèîëäëóóä- ºâ÷òºíèé áèåèéí áàéäàë äîîðäîæ áàéãàà ¿å- ýìèéã ñîëèõ øààðäëàãà ãàðñàí òîõèîëäëóóä- ºâ÷òºí æèðýìñýëñýí áóþó æèðýìñëýõ òºëºâëºãºº á¿õèé ¿å- ºâ÷òºí ººðòºº áóþó îð÷èíäîî àþóëòàé ¿éëäýë õèéõ ýðñäýë áèé

áîëñîí (ãîë÷ëîí óõàìñàðò óõààí á¿ðèéòýí áàëàðòàõ áàéäàë áà äèñôîðè – ñýòãýëèéí õºäºëãººíèé õóðö õ¿÷òýé ººð÷ëºëòºíä îðñîí) ¿å

- ýïèëåïñèéí áàéäàë (status) – ä îðñîí ¿å, ñ¿¿ë÷èéí 2 òîõèîëäîëä ñýòãýöèéí ýìíýëýãò ÿàðàëòàé õýâò¿¿ëýí ýð÷èìò ýì÷èëãýý õèéíý.

6. ÑÝÒÃÝË Ò¯ÃÝÝÌËÝÝÐ Ò¯ÃØ¯¯ÐËÝÕ ªªÐ×ËªËÒ- F41.1

Òîäîðõîéëîëò ÄÝÌÁ-ûí ºâ÷íèé îëîí óëñûí X àíãèëàëä, F41.1 ãýñýí òîìú¸îëáîðîîð òýìäýãëýãäñýí “ñýòãýë ò¿ãýýìëýýð ò¿ãøèõ ººð÷ëºëò” ãýõ ýíý ýìãýãèéí ¿åä ò¿ãýýìýë øèíæ ÷àíàðòàé, òîãòâîðòîé óäààí èëýðäýã ò¿ãø¿¿ðëýë ºâ÷òºíä áèé áîëîõûã õýëíý. Ò¿ãýýìýë øèíæ ÷àíàðòàé ãýäýã íü ò¿ãø¿¿ð òºðºõ íü ãàäíû îð÷íû áóñäààñ ÿëãàðàõ çºâõºí òîäîðõîé íýã áîëîí á¿ð íýã õ¿ðýýíä áàãòàõ íºõöºë áàéäëóóäààð õÿçãààðëàãäàõã¿é, ÿìàð ë áîë ÿìàð “÷ºëººòýé ñýëýõ”, òîãòñîí áóñ ó÷èð áàéäëóóäààñ ¿¿ñ÷ áîëäãèéã õýëíý ãýñýí àãóóëãàòàé àæýý.




ÝÌÍÝËÇ¯É

Îäîîãèéí çîâèóð, øàíàëãàà: Ò¿ãø¿¿ðëýëä àâòñàíòàé õîëáîîòîéãîîð áèé áîëñîí, èõ òºëºâäºº áèå ìàõáîäèéí òàëààñ èëðýõ äîîð äóðäñàí ºâºðìºö áóñ çîâèóðóóäûã ºâ÷òºí ºã¿¿ëíý. ¯¿íä:

• Òîëãîé ºâäºõ• Ç¿ðõ äýëñýõ• ×è÷ðýõ• Òîëãîé ýðãýõ• Õºëðºõ• Áóë÷èí ÷àíãàðàõ• Àþóëõàé îð÷èìä ýâã¿é îðãèõ• Íîéðã¿éäýõ /áóñàä çîâèóðóóäûí àëü íü ÷ íîéðã¿éäýëòýé õàâñàð÷

áîëíî/.

Îíîøèéí õýìí¿¿ð¿¿ä:Îíîøèéã äîîð äóðäñàí øèíæ òýìäã¿¿äýýñ çóðãààãààñ äîîøã¿é íü èëýðñýí òîõèîëäîëä òîãòîîíî.

ªâ÷òºíèé ºã¿¿ëëýýð èëðýõ èëðýë¿¿ä• ªºðºº áîëîí ãýð îðíûõíû õýí íýã íü ººðò íü òîäîðõîé òºñººëºãäºæ

áóé ÿìàð íýãýí çîëã¿é ¿éë ÿâäëûí çîëèîñ áîëîõ âèé, ºâäºõ âèé ãýõ ò¿ãø¿¿ðëýë, ¸ð ñîâèí, áîëãîîìæëîë ñýòãýëä íü öàã ÿìàã õàìãèéí áàãààð áîäîõîä ñ¿¿ëèéí 6 ñàðûí òóðøèä áàéõ

• Óóð óöààðòàé áîëîõ• Àéõ ñýòãýë• Íîéð ìóóäàõ, õàð äàðæ ç¿¿äëýõ• Òýñâýð òýâ÷ýýðã¿é áîëîõ• ßëèõã¿é ç¿éëä òýâäýí ñàíäðàõ çóðøèëòàé áîëîõ• Äóó ÷èìýýã äààõ ÷àäâàðã¿é áîëîõ• Àëèâààä àíõààðàë õàíäóóëàõ òàë íü áàãàñàõ• Ñîëèîðîõîîñ, ººðèéãºº óäèðäàõ ÷àäâàðàà àëäàõààñ, óõààí

àëäàõààñ àéõ àéäñóóä òºðºõ




Áîäèò èëðýë¿¿ä:• Áóë÷èí ÷àíãàðàõ, ºâäºõ• Áóë÷èí áàäàéðàõ, èðâýãíýõ ìýäðýìæ òºðºõ• Ñýòãýëèéí çîâëîíãîîñ áîëîîä òîëãîé ºâäºõ• Õºäºëãººí èõñýõ, áèåý ñóëëàõ ÷àäâàðã¿é áîëîõ• ×è÷ðýõ, ñàëãàíàõ, òàòâàëçàõ• Àìàðõàí ÿäðàõ• Ñýòãýë íü ò¿ãø¿¿ðòýé áàéõ• Àì õàòàõ, ç¿ðõ äýëñýõ, õ¿éòýí õºëñ ãàðàõ, ãàðûí àëãà ¿ðãýëæ

íîéòîí áàéõ• ¯å ¿å á¿õ áèå õàëóóí îðãèõ þì óó, ýñâýë æèõ¿¿äýñ õ¿ðýõ• Àþóëõàé îð÷èìä ýâã¿é îðãèõ• Õîîëîé äýýð þì òýýãëýõ ìýäðýìæ áèé áîëîõ• Ãýäýñ ºâäºõ, ã¿éëãýõ• Øýýñ îéð îéðõîí õ¿ðýõ• Àìüñãàë äàâ÷äàõ• Òîëãîé ýðãýõ

ªâ÷òºíèé ºã¿¿ëëýýð áîëîí áîäèò ¿çëýãýýð èëýð÷ áàéãàà øèíæ òýìäã¿¿äèéã ýðõòýí òîãòîëöîîãîîð á¿ëýãëýí ¿çâýë:Ñýòãýö: ̄ õýõèéí áà ºâäºõèéí àéäàñ òºðºõ, àíõààðàë ñàðíèõ, áîëãîîìæëîõ çàí òºðõºä õýâøèõ, íîéðã¿éäýõ, ò¿ãø¿¿ð òºðºõ, ÿäðàõÌýäðýëèéí òîãòîëöîî: Òîëãîé ýðãýõ, òîëãîé ºâäºõ, ÷è÷èð÷ ñàëãàëàõ, áóë÷èí ìàõ ÷è÷èðõèéëýõ, ¿å ìº÷ áàäàéðàõ, ÷èõ øóóãèõ, õàðàà òîä áóñ áîëîõÇ¿ðõ ñóäàñíû òîãòîëöîî: Ç¿ðõíèé öîõèëò, ñóäàñíû ëóãøèëò îëøðîõ, á¿õ áèå õàëóóí îðãèõ, öýýæíèé äîòîð ýâã¿éðýõ ìýäðýìæ òºðºõ, ç¿ðõíèé öîõèëò òàñàëäàõ øèã áîëîõÀìüñãàëûí ýðõòýíèé òîãòîëöîî: Àìüñãààäàõ, àìüñãàë á¿òýõ ìýäðýìæ òºðºõ, àìüñãàë àâàõàä áýðõøýýëòýé áîëîõ, àìüñãàë äàâ÷äàõ, öýýæèí äýýð äàð÷èõñàí þì øèã ìýäðýìæ áèé áîëîõÕîîë áîëîâñðóóëàõ ýðõòýíèé òîãòîëöîî: àì õàòàõ, ãîðîéæ òýýãëýõ, äîòîð ìóóõàéðàõ, ãýäýñ ºâäºõ, ã¿éëãýõ, àþóëõàé îð÷èìä ýâã¿é îðãèõ, ãýäýñíèé õèé áàéíãà ãàðàõ ãýäýñ õóðæèãíýõØýýñ-áýëãèéí òîãòîëöîî: Øýýñ îéð îéðõîí îëîí õ¿ðýõ, ñàðûí òýìäýã èðýõ ¿åä çîâèóðòàé áàéõ, áýëãèéí ¿éë àæèëëàãàà õÿìðàõ¯å ìº÷, áóë÷èíãèéí òîãòîëöîî: Áóë÷èíãèéí õ¿÷äýë ÷àíãàðàõ, áóë÷èíãààð ºâäºõ




Îíîø òîãòîîõäîî äàðààõ ç¿éëñèéã çààâàë àíõààðàõ, ¯¿íä:• Îíîøèéã ºâ÷òºíèé ºã¿¿ëýë, áîäèò ¿çëýãèéí ¿íäñýí äýýð òîãòîîõ• Ò¿ãø¿¿ðëýë ¿¿ñãýäýã áèå ìàõáîäèéí áîëîí ñýòãýöèéí ýìãýã

/ÿëàíãóÿà ñýòãýë óíàëòààð èëýðäýã/ ºâ÷òºíä áàéãàà ýñýõèéã íàðèéâ÷ëýí ñóäàëæ ¿ã¿éñãýñýí áàéõ

• Ò¿ãø¿¿ðëýë íü áîäèòîé õýâèéí õàðèó óðâàë áàéæ áîëîõ òîõèîëäëóóä áàéäàã, ýíý ¿åä ýìãýã ººð÷ëºëò ãýæ îíîøèëæ áîëîõã¿éã ñàíàõ

• ªâ÷òºí òèðåîòîêñèêîç /áàìáàéí õîðäëîãî/-îîð ºâ÷èëñºí ýñýõèéã íàðèéâ÷ëàí ñóäàëæ ¿ã¿éñãýñýí áàéõ

• Ñýòãýëýýð óíàõ ýìãýã áàéíà óó ãýäãèéã íàðèéâ÷ëàí ñóäàëæ ¿ã¿éñãýñýí áàéõ

Ïàðàêëèíèêèéí øèíæèëãýýÑïèëáåðãåð – Õàíèíû ñýòãýë ç¿éí òåñòýýð îíîøëîíî.

Эмгэг сэтгэл судлалын оношийг СЭКЭ зэрэг тусгай мэргэжлийн эмнэлгийн эмнэлзүйн сэтгэлзүйч нар тогтооно.

ßëãàõ îíîø:• Ñýòãýë ñàíààãààð óíàñàí áàéäàë äàâóóòàé èëýð÷ áàéâàë

Ñýòãýë ãóòðàõ ýìãýã (F32)-ýýñ• Ãýíýòèéí ñàíäðàë, ò¿ãø¿¿ð îäîîãèéí áàéäëààð èëýð÷ áàéâàë

Ñàíäðàõ ýìãýã (F41.0)-ýýñ• Àéäàñ, ºâºðìºö íºõöºë îáúåêòîîñ àéí çàéëæ õîëäîõ áàéäàë

èëýð÷ áàéâàë Àéäñûí ýìãýã¿¿ä (F40)-ýýñ

• Àðõè ìàíñóóðóóëàõ áîäèñ õýòð¿¿ëýí õýðýãëýæ áàéãàà áîë Àðõèíä äîíòîõ ºâ÷èí (F10), ìàíñóóðàõ áîäèñò äîíòîõ ºâ÷èí

(F11)-ýýñ• Áèåèéí çàðèì ºâ÷èí /ñòåíîêàðäè, ìºãººðñºí õîîëîéí áàãòðàà,

òèðåîòîñèêîç/ çàðèì ýìèéí áîäèñ /àìôåòàìèí, ýôåäðèí, ìåòèë êñàíòèíåñ, áåòàáëîêàòîð/ ò¿ãø¿¿ðëýõ ººð÷ëºëò ¿¿ñãýæ áîëäîã.





ªâ÷òºí, àð ãýðèéíõýíä ºãºõ ìýäýýëýë• Ñòðåññ õèéãýýä ñýòãýë ò¿ãø¿¿ðëýëèéí àëü àëü íü áèå ñýòãýöèéí

ýð¿¿ë ìýíäýä ñºðºã íºëººëºë ºãäºã• Ñòðåññýý òàéëæ ñóðàõ íü ñýòãýë çàñàõ òàéâøðóóëàõ ýì õýðýãëýõýýñ

èë¿¿ ¿ð ä¿íòýé ýì÷èëãýýíèé òóñëàìæ áîëäîã• Ò¿ãø¿¿ðýýñ áîëîîîä áèå ìàõáîäèéí ºâ÷íèé øèíæ¿¿ä èëðýõ íü

öººíã¿é. Òóõàéëáàë: Ç¿ðõ äýëñëýý ãýõýä çààâàë ç¿ðõ ÷èíü ìóóäñàí áàéõ àëáàã¿é, ò¿ãø¿¿ð òºðñíººñ ë ýíý øèíæ òýìäýã èëýð÷ áîëäîã, áàñ òîëãîé ýðãýõ, àìüñãàë äàâ÷äàõ, ãýäýñ ã¿éëãýõ çýðýã îëîí øèíæ èëýð÷ áîëäîã. Ýäãýýðèéã òóõàéí ýðõòýí ºâ÷èëæýý ãýæ îéëãîæ äóð ìýäýí ýì òàðèà õýðýãëýæ áîëîõã¿é.

• ßìàð íýãýí ç¿éëýýñ àéäàñ òºðººä áàéãàà áîë ýíý ç¿éëýýñ õîëäîõ ãýæ á¿¿ ýðìýëç, òýãâýë àéäàñ ÷èíü óëàì íýìýãäýíý. Õàðèí äàâàí òóóë, èíãýâýë àéäàñ ÷èíü àðèëíà, áàãàñíà.

ªâ÷òºí, àð ãýðèéíõýíä ºãºõ çºâëºãºº• ªâ÷òºíä ò¿ãø¿¿ðëýëèéí øèíæ òýìäã¿¿äèéã õºíãºð¿¿ëýõ, àðèëãàõ

äàñãàëûã /àìüñãàëûí áà áóë÷èí ñóëðóóëàõ/ çààæ ºã÷ õèéëãýæ õýâø¿¿ëíý /õîéø ¿ç/.

• Ò¿ãø¿¿ðëýëèéã äàãàí èëýðäýã òîäîðõîé àéäñûã íü îëæ èëð¿¿ëýí, ýíý àéäàñ ñàíäðàëààñ õýðõýí àíãèæðàõ àðãà÷èëñàí çºâëºãºº ºãíº. Òóõàéëáàë ãýíýò ç¿ðõ àìààð ãàð÷èõ ãýæ áàéãàà þì øèã, áàñ àìüñãàë á¿ò÷èõ ãýýä áàéãàà þì øèã øèíæ èëýðäýã áîë ýíý ¿åäýý “ìèíèé ç¿ðõ ç¿ãýýð, ç¿ðõíèé øèãäýýñýýð ÷ ºâäººã¿é, àìüñãàë ÷ á¿òýýã¿é, õàðèí áè ò¿ãø¿¿ðëýõ, ãýíýò áàëìàãäàí ñàíäðàõ ººð÷ëºëòòýé, èéìä õýäõýí ìº÷èéí äàðàà õýâèéí áàéäàëä îðíî” ãýæ ººðòºº ñàíóóëæ ñóðàõ.

• Åð íü èéì ýìãýãòýé õ¿ì¿¿ñò áèåèéí òàëààñ èëýð÷ áàéãàà çîâèóðóóäûã íü ñýòãýë ñàíààíû áàéäàëòàéãàà ë õîëáîîòîé ãýäãèéã ººðòºº øèíãýòýë íü îéëãóóëñàí áàéõ õýðýãòýé.

• Ò¿ãø¿¿ðëýëýý íàìäààõ ãýæ àðõè, òàìõè, ìàíñóóðóóëàõ áîäèñ õýðýãëýõã¿é áàéõ

• Íèéòèéí áèåèéí òàìèðûí äàñãàëûã äîëîî õîíîãò ãóðâààñ äîîøã¿é ºäºð õèéæ áàéõ

• Äóðòàé àæèë, ¿éë ÿâäàëäàà îðîëöîõ, ò¿ãø¿¿ðëýëèéã áàãàñãàõàä óðüä íü òóñ íýìýð áîë áàéñàí ¿éë àæèëëàãààãàà äàâòàí õèéæ




áàéõ• Ò¿ãø¿¿ðëýë, ñòðåññ ¿¿ñãýäýã ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éëñ¿¿äèéí

æàãñààëòûã /äýýø ¿ç!/ ºâ÷òºíä óíøèæ ºã÷, ýäãýýðýýñ ººðèéíõ íü àìüäðàëä òîõèîëäñîíûã íü íýðë¿¿ëýí òóëãàìäñàí ÿìàð ÿìàð àñóóäëàà õýðõýí øèéäâýðëýõ íü ç¿é çîõèñòîéã ºâ÷òºíä çààæ ñóðãàõ, çºâëºõ

Ýì÷èëãýý Ýì÷èëãýýíä äàðààõè çàð÷ìóóäûã óäèðäëàãà áîëãîíî: Ýìèéí áóñ ýì÷èëãýý ãîëëîõ õýëáýð íü áàéõ ªâ÷òºíä óã ºâ÷íèé ìºí ÷àíàðûã òàéëáàðëàí ºã÷ óã ýìãýã á¿ðýí

ýì÷ëýãääýã òóõàéä èòãýë òºð¿¿ëýõ o ªâ÷íèé øèíæ òýìäã¿¿äèéí ¿¿ñëèéã /ñýòãýöèéí

øàëòãààíòàéã íü/ òàéëáàðëàí ºãºõo Áèå ìàõáîäèéí ÿìàð íýã ýìãýã áàéõã¿é áîëîõûã íü

¿íýìø¿¿ëýõo Ýíý áàéäàë öààøäàà ñýòãýöèéí õ¿íä ººð÷ëºëò /ñîëèîðîë,

òýíýãðýë/-ä õ¿ðãýäýãã¿éã òàéëáàðëàí ºãºõ Òºâºãòýé íºõöºë áàéäàëä áèå õýðõýí àâ÷ ÿâàõ, õ¿ì¿¿ñòýé ÿàæ

õàðèëöâàë äýýð áàéõ âý? ãýäýã òàë äýýð íü çºâëºãºº ãºõ Òàìõè òàòäàã áîë òàìõèà õàÿõ àðõè äàðñ, òýð áàéòóãàé êîôå óóäàã

áîë íýí áàãàñãàõ òàëààð íü çºâëºõ ªäºð òóòìûí íèéòèéí áèåèéí òàìèðûí äàñãàë ñýòãýëèéí ò¿ãø¿¿ð,

íàðèéí çîâëîíã àðèëãàäàã áºãººä ººðòºº òîõèðñîí õºòºëáºð ººðºº çîõèîí, äàñãàë õèéæ áàéõûã çºâëºõ

ªºðºº ººðòºº ë ãýõýýñ áèø ººð èë¿¿ òóñ õýíýýñ ÷ èðäýãã¿é. “Òà ººðòºº õýðõýí òóñ áîëîõ íü çºâ áý?” ãýñýí ñýäýâò ýð¿¿ë ìýíäèéí áîãèíî ñóðãàëò áèé. ¯¿íèéã äàðààõè àðãààð õèéäýã. ªâ÷òºíäºº áè÷ýýä ºãºõ íü ç¿éòýé áàéäàã.

ªºðòºº ¿ç¿¿ëýõ òóñëàìæ. Õóâèéí àìüäðàëûí õýâ øèíæäýý íàðèéâ÷ëýí ä¿í øèíæèëãýý õèéãýýä ÷óõàì þó íü òàíä ò¿ãø¿¿ð òºð¿¿ëýýä áàéãààãàà îë. Ýð¿¿ë ìýíä òàíü ººð÷ëºãäºí ìóóäàõ íü ººðò òàíü ìýäðýãääýã íºõöºë áàéäëóóäààñ àëü áîëîõîîð õîë õºíäèé áàéõûã õè÷ýý. Æèøýýëáýë àæëàà ñîëèõ ÷ þì óó, ñàíààíä òààðäàãã¿é õ¿ì¿¿ñòýé äàéðàëäàõààñ çàéëñõèéõ ãýõ ìýò.




Çàðèìäàà á¿ð ¿¿íèé ýñðýã òàë áîëîõ, òóõàéëáàë òà òýñâýðëýæ ÷àääàãã¿é þìñ ¿çýãäëèéíõýý òàëààð èëýí äàëàíã¿é ÿðèëöàõ íü òàíä òóñ áîëîõ íü áèé. Þóíû ò¿ð¿¿íä ë ýì òàðèà õýðýãëýõ ãýäýã ìîíãîë çàíøëààñ òàòãàëç. Á¿õíèéã íîì ¸ñîîð íü áàéëãàõûã áèòãèé õè÷ýý, ººðèéíõºº ñýòãýë õºäëºëèéã íóóõ õýðýãã¿é, ººðèéãºº þì á¿õýíä áóðóóòãàõ ÷ õýðýãã¿é. Íàéç íºõäºº ìàíëàéë, òýäýíòýéãýý ñýòãýëèéí õàíàìæ àâàõóéöààð óóëç. Àìüäðàëûã ººäðºãººð õàð, àæèë äýýðýý çîâëîíãîî áàãà òîî÷. Àæèë, àìðàëò, ñïîðò, íîì ñîíèí óíøèõ, áèåý òàéâøðóóëàõ, ãýð îðíûõîíòîéãîî õàìòàð÷ áàéõ, íèéãìèéí ¿éë àæèëëàãààíä îðîëöîõîî ºâ òýãøýýð õîñëóóë.

Ñòðåññýý òàéëàõ íýã òºðºë äàñãàëûí àðãà1. Øààðäàãäàõ íºõöºë

À. Äàñãàë õèéõäýý òàéâàí àìãàëàí îð÷èíä ãàíöààðàà áàéõ íºõöëèéã á¿ðä¿¿ëñýí áàéõÁ. Áèåäýý òààðñàí õàìãèéí ýâòýéõýí áàéðëàëààð ñóóõàä òîõèðñîí ñàíäàë, áóéäàí áýëäñýí áàéõÂ. Ìààíü ìýãçìèéí ãàíö íýã ¿ãèéã àìàíäàà óíøèæ äàäñàí áàéõÃ. Îð÷íûõîî ¿éë ÿâäàëä îðîëöîõîîñ ò¿ð ÷ºëººëºãäñºí áàéõ

2. Òàíû õèéõ ¿éëäëèéí äàðààëàëÀ. ×èìýý øóóãèàíã¿é, òàéâàí àìãàëàí îð÷èíä áèåäýý òààðñàí õàìãèéí àÿòàéõàí áàéðëàëààð ñóóíà.Á. Í¿äýý àíü.Â. Áèåèéí á¿õèé ë áóë÷èíãàà õºëººñºº ýõëýí òîëãîé õ¿ðòýë ºãñºõ äàðààëëààð ñóëëà.Ã. Õàìðààðàà àìüñãàë. Àìüñãàëàà àâàõ, ãàðãàõàä á¿õ àíõààðëàà òºâëºð¿¿ë. Àìüñãàëàà ãàðãàõäàà ìààíèéí ¿ãýý /òóõàéëáàë óì ìààíèé ãýõ ÷ þì óó/ àìàíäàà óíø.Ä. Äàñãàëàà 20 ìèíóò ¿ðãýëæë¿¿ë. Öàãàà áîëñîí ýñýõèéã ìýäýõèéí òóëä ¿å ¿å í¿äýý íýýæ öàãàà õàðæ áîëíî, õàðèí ñýð¿¿ëýãòýé öàã àøèãëàõ õýðýãã¿é. Å. Äàñãàëàà õèéæ äóóññàíû äàðàà õýäýí ìèíóò í¿äýý àíüñàí ÷èãýýðýý òàéâàí ñóó.

Äàñãàëûí çîðèëãî íü: Á¿ðýí ä¿¿ðýí òàéâøðàõ, ýíý õîîðîíä þóíä ÷ ñàíàà òàâèí ¿ë îðîëöîõ, õ¿íèé ñýòãýö ñàíàñàí çîðãîîð á¿ðýí ä¿¿ðýí




àìèðëàõ ìàãàäëàë òýð á¿ð ÷ áàñ ºíäºð áèø. Òîëãîéä ìýäýýæýýð áèå áèåý ñàðíèóëñàí îëîí áîäîë îðæ èðæ áîëíî, òýð á¿õýíä ¿ë àíõààð÷, ãàãöõ¿¿ àìüñãàë àâàõ ãàðãàõäàà ë á¿õ àíõààðëàà õàíäóóë. Äàñãàëûã ºäºðò 2 óäàà, õîîëëîñíîîñ 2 öàãèéí äàðàà äàâòàí õèéõ ¸ñòîé.

Ýìèéí ýì÷èëãýý

Ýìèéí áóñ ýì÷èëãýý ¿ð ä¿í ºãºõã¿é áîë: Äèàçåïàìûã 2-5 ìã-ààð ºäºðò 1-2 øàõìàëûã óóëãàõ, ýñâýë 5-10ìã-ààð ¿äýø ºãºõ. Õàðèí ýìèéã õî¸ð äîëîî õîíîãîîñ èë¿¿ã¿é õóãàöààãààð ýíý òóíãààð õýðýãëýõ áºãººä ààæìààð òóíã áàãàñãàæ, íýã ñàð õ¿ðòýëõ õóãàöààíä ë ýìýýð ýì÷èëíý.Ýìèéí áóñ ýì÷èëãýý ÿìàð ÷ ¿ð ä¿í ºãºõã¿é áàéãàà òîõèîëäîëä äèàçåïàìûã 2-5 ìã-ààð ºäºðò 2-3 óäàà ýì÷ë¿¿ëýã÷èä ºã÷ áîëîõ áîëîâ÷ áîëæ ë ºãâºë òóíã íü áàãàñãàõ áóþó ýìýý çîãñîîõ íü íýí ç¿éòýé. Ðóäîòåëü, áóñïèðîí ãýäýã íýðòýé ýì¿¿ä áèé. Íîéðìîãëóóëäàãã¿é ó÷èð ºãëºº, ºäðèéí öàãààð áàñ ìàøèí æîëîîääîã õ¿ì¿¿ñ óóõàä òîõèðîìæ ñàéòàé áàéäàã. ªäºðò 5 ìã-ààð 3 óäàà óóëãàäàã. Õýðýâ øààðäëàãà ãàðâàë 20 ìã õ¿ðòýë òóíãààð õîíîãò 3 óäàà ÷ ºã÷ áîëäîã þì.

Зөвхөн эмчилгээний үр дүн гарахгүй байгаа тохиолдолд л мэргэжлийн эмчээс зөвлөгөө авна.

7. ÑÝÒÃÝËÈÉÍ ÕªÄªËÃªªÍÈÉ ÕÎ¨Ð ÒÓÉËÒ ÝÌÃÝÃ -F31

Òîäîðõîéëîëò• Äîòîîä, èõýíõ òîõèîëäîëäîî óäìûí õèéãýýä áèå ãàëáèð

/êîíñòèòóöè/-ûí õ¿÷èí ç¿éëèéí øàëòãààíòàé • Ýìíýë ç¿é íü ñýòãýëèéí õºäºëãººíèé ººð÷ëºëò /ñýòãýë

óíàõ, ãóòðàõ, áàÿñàæ õººðºõ/-ººð èëýðäýã.• ªâ÷íèé õºäëºë¿¿äèéí õîîðîíä çàñðàë, ñàéæðàë /ðåìèññè/

ã¿íçãèé àâäàã.• ªâ÷èí õè÷íýýí îëîí óäàà õºäºëæ, îëîí æèë ¿ðãýëæèëñýí

òîõèîëäîëä ÷ ¿ëäýö, ººð÷ëºëò, çàí ààø, òºðõ ¿éë àæèëëàãààíû ñîãîã ¿¿ñäýãã¿é

• Õ¿íä ¿åèéíõ íü öººâòºð òîõèîëäîëä ñýòãýëèéí õºäºëãººíèé ººð÷ëºëòèéã íü äàãàñàí õî¸ðäîã÷ ººð÷ëºëò /õèé ¿çýãäýë, äýìèéðýë, õºøèë, äîøãèðîë/ èëýð÷ áîëäîã ºâ÷èí þì.




ÀíãèëàëF31.0 Ñýòãýë õºíãºí áàÿñàõ áàéäëààð õºäëºõ, ñýòãýë õºäëºëèéí õî¸ð òóéëò ýìãýãF31.1 Ñîëèîðëûí øèíæ òýìäýãã¿éãýýð äàíãààðàà ñýòãýë õººðºí áàÿñàõ õºäëºëººð èëðýõ ñýòãýë õºäëºëèéí õî¸ð òóéëò ýìãýãF31.2 Ñîëèîðëûí øèíæ òýìäã¿¿äòýé õîñîëñîí ñýòãýë õººðºí áàÿñàõ õºäëºëººð èëðýõ ñýòãýë õºäëºëèéí õî¸ð òóéëò ýìãýãF31.3 Ñýòãýë õºíãºí ãóòðàõ áàéäëààð èëðýõ ñýòãýë õºäëºëèéí õî¸ð òóéëò ýìãýã .30 Áèå ìàõáîäèéí ýìãýãèéí øèíæ òýìäýã ¿ã¿é .31 Áèå ìàõáîäèéí ýìãýãèéí øèíæ òýìäýã á¿õèéF31.4 Ñîëèîðëûí øèíæ òýìäýãã¿éãýýð ñýòãýë óíàõ õ¿íä áàéäëààð äàíãààðàà èëðýõ ñýòãýëèéí õºäëºëèéí õî¸ð òóéëò ýìãýãF.31.5 Ñîëèîðëûí øèíæ òýìäã¿¿äòýé õîñîëñîí ñýòãýë óíàõ õ¿íä áàéäëààð èëðýõ ñýòãýë õºäëºëèéí õî¸ð òóéëò ýìãýãF31.6 Õîëèìîã áàéäëààð õºäëºõ, ñýòãýëèéí õºäëºëèéí õî¸ð òóéëò ýìãýãF31.7 Ñýòãýë õºäëºëèéí õî¸ð òóéëò ýìãýãèéí çàñðàë, ñàéæðàëûí áàéäëûí ¿åF31.8 Ñýòãýë õºäëºëèéí õî¸ð òóéëò ýìãýãèéí áóñàä õýëáýðF31.9 Ñýòãýë õºäëºëèéí õî¸ð òóéëò ýìãýãèéí òîäîðõîéã¿é õýëáýð

Ýìíýë ç¿éÎíîøèéí õýìí¿¿ð¿¿ä

Ñýòãýöèéí áàéäëûí ººð÷ëºëòèéí

• Ñýòãýë õººðºí áàÿñàõ áàéäëààð ºâ÷èí õºäëºõ ¿åèéí

• Ñýòãýëýýð óíàæ ãóòðàõ áàéäëààð ºâ÷èí õºäëºõ ¿åèéí

- ªâ÷íèé åðºíõèé

Ñýòãýöèéí áàéäëûí ººð÷ëºëòèéí õýìí¿¿ð¿¿ä• Ñýòãýë õººðºí áàÿñàõ áàéäëààð ºâ÷èí õºäëºõ ¿åä- áèå ñýòãýöèéí ýð÷ õ¿÷, èäýâõ ýìãýãýýð èõñýõ- ¿ã ÿðèà îëøðîõ - íîéð áàãàñàõ- ñýòãýë õººðºõ, õºäºëãººí õóðäñàõ- íèéòèéí ¸ñûã äàãàõòàé õîëáîãäîõ õóâèéí ñààòàë ¿ã¿é áîëîõ- ººðèéãºº äýýã¿¿ð ¿íýëýõ, áèåý ìàãòàõ- ¿éë õºäëºë, ¿ã ÿðèà àëèâààä îðîëöîõ îðîëöîî íü îð÷íû öî÷ðóóë

á¿ðèéã äàãàí ýãøèí çóóð íýí àìàðõàí ñîëèãäîæ ººð÷ëºãäºõ




• Ñýòãýëýýð óíàõ, ãóòàð÷ ãóíèãëàõ áàéäëààð ºâ÷èí õºäëºõ ¿åä:- ñýòãýë ñàíàà óéòãàð ãóíèãòàé, óðóó äîðîé áîëîõ- àëèâààä ÿëàíãóÿà äóðòàé ç¿éëäýý ñîíèðõîõ ñîíèðõîë òààøààë

¿ã¿é áîëîõ- õî¸ðäóãààð çýðãèéí à÷ õîëáîãäîëòîé áîëîâ÷ äàðààõè øèíæ

òýìäã¿¿ä îëîíòàà èëýðäýã. o íîéðíû ººð÷ëºëò /ñýðýõ öàã íü 2 áà ò¿¿íýýñ äýýø öàãààð

óðàãøëàõ/o ººðèéãºº áóðóóòãàõ, äîðä ¿çýõ, ¿íýëýõã¿é áàéõo ýð÷ õ¿÷, èäýâõ áàãàñàõ, ¿ã¿é áîëîõo ¿ã ÿðèà õºäºëãººí óäààøðàõo àíõààðàë ñàðíèìòãàé áîëîõo ºòãºí õàòàõ, ñóäàñíû öîõèëò óäààøðàõ, õ¿¿õýí õàðàà

ººð÷ëºãäºõo õîîëíû äóð ¿ã¿é áîëîõ, æèí áóóðàõ (ñ¿¿ëèéí ñàðä

áèåèéí æèíãèéí 5 %-èéã àëäñàí áàéõ)o áýëãèéí äóð áóóðàõo àìèà õîðëîõ áîäîë òºðºõ, îðîëäëîãî õèéõ

ªâ÷íèé åðºíõèé õýìí¿¿ð¿¿ä- ºâ÷íèé õºäëºë ñýòãýë õººðºí áàÿñàõ áóþó ñýòãýëýýð óíàõ àëü íýã

õýëáýðýýð òóõàéí òîõèîëäîëä èëýðíý. - çàðèì ¿åä ºâ÷íèé õºäëºë íü ñýòãýëýýð óíàõ, ñýòãýë õººðºí áàÿñàõ

øèíæ òýìäã¿¿äèéí àëü àëèíààñ íü á¿ðäñýí áàéäëààð ýñâýë äýýðõ õî¸ð áàéäàë èõýýõýí áîãèíî õóãàöààãààð (õýäýí öàãààñ íýã õî¸ð ºäðèéí äîòîð) ýýëæëýí ñîëèãäîõ áàéäëààð, ººðººð õýëáýë õîëèìîã õýëáýðýýð èëýðäýã.

- ºâ÷íèé ÿâö íü ºâ÷íèé áàãö øèíæ¿¿ä

• òîäîðõîé õóãàöààíû ýð¿¿ë áàéäëûí äàðààãààð íýã íü íºãººãººð ñîëèãäîí èëðýõ• ºâ÷íèé íýãýí õºäëºëèéí ÿâöàä íýã íü íºãºº õýëáýðýýðýý øóóä ñîëèãäîí èëðýõ• ºâ÷èí á¿õèé ë ÿâöäàà íýã òºðëèéí (ãîë òºëºâ ñýòãýëýýð óíàõ) áàãö

¯¿íèéã ñõåìýýð ¿ç¿¿ëáýë:

• ñ/õ...ñ/ó...ñ/õ...ñ/ó• ñ/õ ñ/ó...ñ/ó ñ/õ...ñ/õ ñ/ó...• ñ/ó...ñ/ó...ñ/ó...• ñ/õ ñ/ó ñ/õ ñ/ó ñ/õ ñ/ó ãýñýí

ñ/õ-ñýòãýë õººðºí áàÿñàõ

õýëáýðèéí õºäëºë

ñ/ó-ñýòãýëýýð óíàõ õýëáýðèéí

õºäëºë ...- ñýòãýöèéí

ººð÷ëºëòã¿é ýð¿¿ë ¿å




øèíæ¿¿äýýð õºäëºë íü äàâòàãäàõ• ºâ÷èí òàñðàëòã¿éãýýð ¿ðãýëæëýõ õýëáýð¿¿äýýð èëýðíý. - ºâ÷íèé õºäëºëèéí õîîðîíäîõ ¿å¿äýä ºâ÷òºíèé ñýòãýöèéí áàéäàë

ººð÷ëºëòã¿é, ýð¿¿ë õ¿ì¿¿ñýýñ ÿëãàãäàõã¿é áàéäàëòàé áàéõ áà ìºí òºðõ ¿éë õóâü õ¿íèé ñýòãýöèéí ÷àíàðûí ººð÷ëºëò òºäèéëºí èëðýõã¿é

- ºâ÷íèé öººâòºð òîõèîëääîã áîëîâ÷ õ¿íä õýëáýðèéí ¿åä ºâ÷òºíä ñýòãýëèéí õºäºëãººíèé ººð÷ëºëòèéã äàãàñàí õî¸ðäîã÷îîð ¿¿ññýí õèé ¿çýãäýë, äýìèéðýë, õºøèë èëýðäýã.

- óã ýìãýãèéã ¿¿ñýõýä õ¿ðãýñýí ãàäààä áà ñýòãýëèéí øàëòãààí èëýðäýãã¿é

- ºâ÷èí èõýâ÷ëýí óäàì äàãàñàí øèíæòýé, ºâ÷èí ýõëýõèéí ºìíº ñýòãýëèéí õºäºëãººíèé õýëáýëçýëä àìàðõàí àâòäàã çàí òºëºâòýé, ïèêíèê ãàëáèðûí ýìýãòýé÷¿¿äýä èõýâ÷ëýí òîõèîëääîã.

Îíîøëîõ àðãà ç¿é- ºâ÷íèé ÿâöàä ºâ÷èí 2-ñ äîîøã¿é óäàà õºäºëñºí áàéõ íºõöºëä óã

îíîøèéã òîãòîîíî, ºâ÷èí õýäýí ÷ óäàà õºäºëæ áîëíî. - ºâ÷íèé îíîøèéã ñýòãýë ãóòðàë, óíàëòûí áà õººðºí áàÿñàõ áàãö

øèíæ¿¿äýýñ 2-ñ äîîøã¿é òîîíû ¿íäñýí, 4-ñ äîîøã¿é òîîíû 2-ð çýðãèéí à÷ õîëáîãäîëòîé øèíæ èëýðñýí íºõöºëä òîãòîîíî.

- ºâ÷íèé îíîøèéã ºâ÷íèé õºäëºë õî¸ð äîëîî õîíîãîîñ äîîøã¿é õóãàöààãààð ¿ðãýëæèëñýí òîõèîëäîëä áàòëàõ áà ñýòãýë õººðºí áàÿñàõ õºäëºëèéí ¿ðãýëæëýõ õóãàöàà äóíäæààð 4 ñàð, ñýòãýëýýð óíàõ õýëáýðèéí õºäëºëèéí õóãàöàà äóíäàæààð 6 ñàð ¿ðãýëæëýõ áîëîâ÷ ýì÷èëãýýíèé ¿ð ä¿íä ýíý õóãàöàà áîãèíîñäîã. Õýðâýý òóõàéëáàë ñýòãýëýýð óíàõ áàãö øèíæ¿¿äýýð èëýð÷ áàéãàà ºâ÷íèé õºäëºëèéí ¿åèéí øèíæ òýìäã¿¿ä íü õ¿íä, áîãèíî õóãàöààíä õóðöààð èëýðñýí áîë ºâ÷èí ýõëýýä õî¸ð äîëîî õóãàöàà ºíãºðººã¿é áàéñàí ÷ îíîøèéã òîãòîîæ áîëíî.

- ºâ÷íèé èëðýë /ñýòãýë óíàëòûí áà ñýòãýë õººðºí áàÿñàõ áàéäàë/ -èéí òîî, õ¿÷, õýâ øèíæèéã õàðãàëçàí õ¿íä, äóíä, õºíãºí ãýñýí 3 çýðýã áîëãîí ¿íýëæ îíîøèéã òîãòîîíî.

ßëãàõ îíîøÀäèë òºñººòýé øèíæ òýìäýã¿¿ä èëýðäýã ó÷èð àðõèíä äîíòîõ ºâ÷èí F10, ýì, ìàíñóóðàõ áîäèñò äîíòîõ ºâ÷èí F11-¿¿äýýñ ÿëãàíà. Õ¿íä õýëáýðèéã øèçîôðåíè F20-îîñ ÿëãàí îíîøëîíî.




ªâ÷òºíèéã õºòëºõ óäèðäàìæªâ÷òºí áîëîí àð ãýðèéíõýíä ºãºõ ãîë ìýäýýëë¿¿ä

• ñýòãýëèéí õºäºëãººí òºðõ ¿éë øàëòãààíã¿éãýýð ººð÷ëºãäºõ íü ºâ÷íèé øèíæ òýìäýã ìºí áîëîõûã

• ¿ð ä¿í ñàéòàé ýì÷èëãýý áàéäàã, çàðèì ýìèéã /ëèòè êàðáîíàò/ óäààí õóãàöààãààð õýðýãëýæ ºâ÷íèé õºäëºëººñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëæ áîëäãèéã

• ýì÷èëãýý õèéëãýõã¿é áîë ºâ÷èí äàõèí õºäëºõ, ºâ÷òºí ººðòºº áîëîí îð÷èíäîî àþóëòàé ¿éëäýë õèéõ õîð íºëººòýé áºãººä òóõàéëáàë ñýòãýëèéí õººðëèéí øèíæ¿¿äýýð èëðýõ õºäëºëèéí óëìààñ àæëàà îðõèõ, õóóëü ç¿éí áîëîí ñàíõ¿¿ãèéí õîëáîãäîëòîé àñóóäàë ãàðãàõ, áýëãèéí ãàæ ¿éëäë¿¿ä õèéõ ýðñäýë èõñýõ çýðýãò õ¿ðãýõ àþóëòàéã òóñ òóñ ìýäýýëíý.

ªâ÷òºí áîëîí àð ãýðèéíõýíä íü ºãºõ çºâºëãºº

Àìèà õîðëîõ ýðñäýë áàéãàà ýñýõèéã àñóóí òîäðóóëàõ, àñóóëòóóä íü

• ¯õýõ áîäîë áàéíãà îðæ èðäýã ¿¿?• Àìèà õîðëîõ òóñãàé òºëºâëºãºº çîõèîäîã óó?• Óðüä ºìíº àìèà õîðëîõ îðîëäëîãî õèéæ áàéñàí óó?• Àìèà õîðëîõ áîäëîî õýðýãæ¿¿ëýõã¿é áàéæ ÷àäíà ãýäýãò ÷èíü

èòãýæ áîëîõ óó?

Ñýòãýë õººðºí áàÿññàí õºäëºëèéí ¿åä• ººðòºº áîëîí áóñäàä àþóëòàé ¿éëäýë õèéõýýñ íü óðüä÷èëàí

ñýðãèéëýõ çîðèëãîîð ë áèø áîë ºâ÷íèé èëðýëòýé íü õîëáîãäóóëàí ºâ÷òºíòýé ìàðãàëäàõ, ñóðãàìæëàõààñ çàéëñõèéæ áàéõ.

• ãýíýòèéí áîëîí àþóëòàé òºðõ ¿éë ãàðãàäãèéã áàéíãà àíõààðàõ• ãýð á¿ëèéí íü õ¿ì¿¿ñèéí õàðàà õÿíàëò áàéíãàä øààðäàãääàãèéã • õ¿íä õýëáýðèéí äîøãèðîëòîé ¿åä ýìíýëýãò õýâò¿¿ëýõ

øààðäëàãàòàéã çºâëºíº.

Ñýòãýë ãóòðàë óíàëòààð èëðýõ õºäëºëèéí ¿åä• äýýð ºã¿¿ëñíýýð àìèà õîðëîõ ýðñäýë áàéãàà ýñýõèéã àñóóí

òîäðóóëàõûí çýðýãöýýãýýð áóñäàä àþóëòàé ¿éëäýë õèéõ ýðñäýë áàéãàà ýñýõèéã ìºí àñóóí òîäðóóëàõ

• áîãèíî õóãàöààíû èäýâõæ¿¿ëýõ õºòºëáºðò õàìðóóëñíààð ºâ÷òºíä ñýòãýëèéí òààøààë, ººðòºº èòãýõ èòãýë òºð¿¿ëæ áîëäãèéã çºâëºõ

Àð ãýðèéíõýí áà íàéç íºõäèéí ç¿ãýýñ, èéì ýðñäýë á¿õèé ¿åä íü àíõààðàë õÿíàëò ÷àíä òàâèõ øààðäëàãàòàéã çºâëºíº




• ºâ÷òºíä èðýýä¿éäýý èòãýõ èòãýë, ººðèéãºº áóðóóøààõã¿é ñýòãýë òºð¿¿ëýõ, èðýýä¿éãýý ìóóãààð çºãíºõ /õàéð äóðëàë á¿òýëã¿éãýýð òºãñºõ, àæëààñ õàëàãäàõ ãýõ ìýò/ ÿìàð íýã ãàíèõàðñàí áîäîëä ñýòãýëýý òºâëºð¿¿ëýõã¿é áàéõ òàëààñ íü äýìæëýã ºã÷ áàéõ

• ººðò íü òóëãàðñàí àìüäðàëûí àñóóäëóóä, ñýòãýëèéí äàðàìòûã îëæ ìýäýõ, æèæãýâòýð áîëîí ºâºðìºö àñóóäëóóäûã ºâ÷òºí ººðºº øèéäýæ óõààëãààð çîõèöóóëàõ, õîð íºëººã íü áàãàñãàõ, òîì õýìæýýíèé àñóóäàë ãàðãàõààñ àëü áîëîõ çàéëñõèéõ, èéì òîõèîëäîëä àìüäðàëäàà ººð÷ëºëò ãàðãàõûã çºâëºõ

• áèå ìàõáîäèéí òàëààñ çîâèóð èëýð÷ áàéãàà ¿åä ò¿¿íèé ñýòãýëèéí õºäºëãººíèé ººð÷ëºëòòýé õîëáîãäîõ õîëáîîíû òóõàé õàðèëöàí çºâëºí ÿðèõ

• áèå íü ñàéæèðñíû äàðàà ºâ÷òºíòýé õýðýâ ºâ÷èí äàõèëò ºãºõ óðüäàë øèíæ¿¿ä èëýðâýë þó õèéõ òàëààð íü òºëºâëºí çºâëºëäºõ

Ýìèéí ýì÷èëãýýÝìèéí ýì÷èëãýýã áàã, ºðõ, ñóì, ñóì äóíäûí ýìíýëãèéí ýì÷ íàð àéìãèéí íýãäñýí ýìíýëýã, ñýòãýöèéí òàñàãò ºâ÷òºí õ¿ðãýõ õ¿ðòëýý õèéíý. Ингэхдээ:

• сэтгэл хөөрөн баясах хөдлөлийн үед àìèíàçèí, 100-200 ìã-ààð òàðèõ (áóë÷èíä áîëîí ñóäñààð)

• сэтгэл гутрал, уналтын үед àìèòðèïòèëèí 100-150 ìã-ûã óóëãàõ áà тàðüæ õýðýãëýíý.

Àéìãèéí íýãäñýí ýìíýëãèéí ñýòãýöèéí ýì÷, óëñûí õýìæýýíèé ¿éë÷èëãýýòýé ýìíýëãèéí ñýòãýöèéí ýì÷ íàð ýíý óäèðäàìæèíä áè÷èãäñýí á¿õ òºðëèéí ýì÷èëãýýã дараахи технологиор õèéíý.

Ñýòãýë ýìãýãýýð õººðºí áàÿñàõ áàãö øèíæ¿¿äýýð èëðýõ õºäëºëèéí ¿åä- ñýòãýë õººðºí áàÿñàõ ¿åäýý äîøãèðîë, õºäºëãººí èõòýé, îð÷èíäîî

àþóëòàé ¿éëäýë ãàðãàõóéö òºðõ ¿éëòýé áàéâàë ñîëèîðëûí ýñðýã ýì¿¿ä /ãàëîïåðèäîë 2-5 ìã-ààð ºäºðò ãóðâºí óäàà, àìèíàçèí 100-200 ìã-ààð ºäºðò 3 óäàà/-èéã óóëãàæ áóþó òàðüæ õýðýãëýíý. Ýìèéí òóíã øèíæ òýìäãèéí èëðýëèéí õ¿÷ áàãàñàõûí õèðýýð áóóðóóëæ áîëîõ áà ãýâ÷ çàðèì ºâ÷òºíä ºíäºð òóí øààðäàãäàã. Ýìèéí äàãàëäàõ ãàæ íºëºº /õóðö äèñòîíèê õàðèó óðâàë, ïàðêèíñîíû øèíæ ãýõ ìýò/ èëýðñýí ¿åä öèêëîäîëûã õýðýãëýäýã.

- ñýòãýë õººðºí áàÿñàõ áàéäëûã ýì÷ëýõ, ºâ÷íèé ñýòãýë õººðºí áàÿñàõ áà ñýòãýëýýð óíàõ áàéäàë á¿õèé äàõèí õºäëºëòººñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ çîðèëãîîð ëèòè êàðáîíàòûã õýðýãëýäýã.




Ëèòè êàðáîíàòûã õýðýãëýõäýý• Ýõíèé òóí íü 300 ìã-ààð ºäºðò 2 óäàà, äóíäàæ òóí íü 600

ìã-ààð ºäºðò 2 óäàà áàéíà. • Öóñàí äàõ ëèòèéí ò¿âøèí 0.6-1.6 ìýê/ë áàéõ íºõöºëä

ëèòèéã ýì÷èëãýýíä õýðýãëýíý. • Äàãàëäàõ ãàæ íºëºº /ãàð õóðóó ÷è÷ðýõ, ÿäðàõ, íîéðìîãëîõ,

õºäºëãººíèé òýíöâýð àëäàõ, àì õàòàõ, ãýäýñ õîäîîä õÿìðàõ, ç¿õíèé õýì àëäàõ/ èëýðâýë ýäãýýð øèíæ òýìäã¿¿äèéã àðèëòàë ãîë÷ëîí 1-2 õîíîã ýìèéã õýðýãëýõèéã çîãñîîãîîä äàðàà íü áàãàñãàñàí òóíãààð õýðýãëýíý.

• Ëèòè êàðáîíàòûã ñýòãýë õººðºí áàÿñàõ øèíæ¿¿ä àðèëñíààñ õîéø õàãàñ æèëýýñ äîîøã¿é õóãàöààãààð ¿ðãýëæë¿¿ëýí õýðýãëýõ áà ýíý íü ñýòãýëèéí õºäºëãººíèé õî¸ð òóéëò ýìãýãèéí äàõèí õºäëºëòººñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ àðãà õýìæýý áîëäîã.

• Ñýòãýë ýìãýãýýð õººðºí áàÿñàõ áàéäàë ýì÷èëãýýíèé ¿ð ä¿í àâàõã¿é áàéãàà òîõèîëäîëä êàðáàìàçåïèí

/òåãðåòîë, ôèíëåïñèí/äåïàêèí/âàëüïðîàò/ çýðýã ýì¿¿äèéã ãàëîïåðèäîë, ëèòè êàðáîíàò çýðýãòýé õàâñðàí õýðýãëýíý.

Ñýòãýë ãóòðàë óíàëòûí áàãö øèíæ¿¿äýýð èëðýõ õºäëºëèéí ¿åä- ñýòãýë, óéòãàðëàæ, ãóíèãëàõ áîëîí àëèâààä ñîíèðõîõ ñîíèðõîë

áóóðñàí áàéäàë ñ¿¿ëèéí õî¸ð äîëîî õîíîãò àæèãëàãäàæ áàéãàà áîëîí äàðààõ øèíæ òýìäã¿¿äýýñ 4-ººñ äîîøã¿é íü èëýð÷ áàéãàà ¿åä ñýòãýë óíàëûí ýñðýã ýì¿¿äèéã ºâ÷òºíä õýðýãëýíý. • ÿäàð÷ ñóëüäàõ, ýð÷ õ¿÷ ¿ã¿é áîëîõ• àíõààðëûí òºâëºðºë ìóóäàõ• íîéð õÿìðàõ• ¿õýõ, àìèà õîðëîõ áîäîë áèé áîëîõ• ººðèéãºº áóðóóòãàõ, çýìëýõ• õîîëíû äóð ººð÷ëºãäºõ• ¿ã ÿðèà, õºäºëãººí óäààøðàõ, áèåý òàð÷ëààõ

Ñýòãýë ãóòðàëûí õ¿íä õýëáýðèéí ¿åä àíõíû ¿çëýã õèéñýí ¿åýñ ýìèéã õýðýãëýõ áà äóíä çýðãèéí èëðýëòýé ¿åä õýðýâ ºãñºí çºâëºãºº íýìýð áîëîîã¿é áîë õî¸ð äàõ ¿çëýãýýñ ýõëýí õýðýãëýíý.

- Ýìèéã ñîíãîõäîî• õýðýâ ºâ÷òºí óðüä ºìíº íü ÿìàð íýãýí ýì õýðýãëýõýä ¿ð ä¿í




ñàéí ºã÷ áàéñàí áîë óã ýìèéã äàõèí õýðýãëýõ• õýðýâ ºâ÷òºíèé íàñ ºíäºð áóþó áèå ìàõáîäèéí ÿìàð íýã

ºâ÷èíòýé áîë àíòèõîëèíåðã õýëáýðèéí áà ç¿ðõ ñóäàñíû òîãòîëöîîíû òàëààñ äàãàëäàõ ãàæ íºëºº ãàðäàãã¿é ýìèéã ñîíãîõ

• õýðýâ ºâ÷òºí ñýòãýë èõ çîâîìòãîé, íîéð ìóóòàé áîë ñýòãýë òàéâøðóóëàõ ÷èãëýëèéí ýìèéã ñîíãîõ

- ýì÷èëãýýíèé òîõèðñîí òóíã îëîõ, ñýòãýë óíàëûí ýñðýã ýì, òóõàéëáàë ìåëèïðàìèí, àìèòðèïòèëèíû ýõíèé íýã óäààãèéí òóí íü 25-30 ìã áàéõ áà öààøèä òóíã 100-150 ìã-ä õ¿ðòýë ºñãºæ 10-14 õîíîã õýðýãëýíý.

- ºíäºð íàñòàé õ¿ì¿¿ñ, áèå ìàõáîäèéí ýìãýãòýé õ¿ì¿¿ñò ýìèéã áàãà òóíãààð õýðýãëýíý.

- ºâ÷òºíä ýìèéã òàñëàëã¿éãýýð ºäºð á¿ð õýðýãëýõ ̧ ñòîéã òàéëáàðëàõ áà ýìèéã õýðýãëýæ ýõýëñíýýñ õîéø 2-3 äîëîî õîíîãèéí äàðàà ¿ð ä¿í ºãºõ áºãººä äàãàëäàõ õºíãºâòºð ãàæ íºëºº ãàð÷ áîëîõ ýíý íü èõýâ÷ëýí 7-10 õîíîãò àðèëäàã áîëîõûã õýëæ ºãíº.

- ñýòãýë óíàëûí ýñðýã ýìèéã õýðýãëýñíýýñ õîéø 14-21 õîíîãèéí äîòîð ýì÷èëãýýíèé ¿ð ä¿í ãàðàõã¿é áîë óã ýìèéã ¿ðãýëæë¿¿ëýí õýðýãëýõäýý ýìèéí òóíã íýìýõ, òàðèëãûí õýëáýðýýð áèåä îðóóëàõ, èîäûí áýëäìýë¿¿äòýé õàìò õýðýãëýõ, ýìèéí òóíã îãöîì õóãàöààíä äýýä çààãò õ¿ðãýýä ãýíýò õàñàõ, öàõèëãààíààð òàòàëò ¿¿ñãýõ ýì÷èëãýýã õýðýãëýõ íü ¿ð ä¿í ºãäºã. Ñýòãýë óíàëûí ýñðýã ýìèéã óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ çîðèëãîîð õýðýãëýõã¿é

Ìýðãýæëèéí ýì÷ýýñ çºâëºãºº àâàõ øààðäëàãàòàé ¿å

- àìèà õîðëîõ, áóñäàä àþóëòàé ¿éëäýë õèéõ ýðñäýë á¿õèé ¿å- ñîëèîðëûí øèíæ¿¿ä äàãàëäàí èëýðñýí ¿å- ñýòãýëýýð óíàõ áàéäëûí óðüäàë øèíæ¿¿ä òîãòìîë èëýðäýã

ºâ÷òºí




8. ÑÝÒÃÝÖ ÍÈÉÃÌÈÉÍ ÐÅÀÁÈËÈÒÀÖÈÉÍ ÒÓÑËÀÌÆ ¯ÉË×ÈËÃÝÝ

Òîäîðõîéëîëò Реабилитаци гэсэн ухагдахууны хүрээ хязгаар, мөн чанар бүрэн тодроогүй байгаа хэдий боловч энэ нь өвчтэй хүнд үзүүлэх нийгмийн тусламжийн онол – аргазүй, практик арга хэлбэрүүдийн тухай мэдлэг дундын /анагаах ухаан, нийгмийн халамж зүй, сэтгэл судлал, мэргэжлийн сургалт, эрхзүй/ салбар юм.

“Ñýòãýö-íèéãìèéí íºõºí ñýðãýýëò” ãýæ ñýòãýöèéí ºâ÷íèé óëìààñ õ¿íèé àìüäðàõ óõààí, õàðèëöàà, õºäºëìºðèéí áîëîí îþóíû àëäàãäñàí ÷àäâàðûã íºõºí ñýðãýýõ, ñýòãýöèéí ºâ÷òýé õ¿íèé àìüäðàëûí ÷àíàðûã äýýøë¿¿ëýõýä ÷èãëýñýí öîãö àðãà õýìæýýã õýëíý /Сэтгэцийн эрүүл мэндийн тухай Монгол улсын хууль, 2000 он. 3,1,9/

Çîðèëãî нь: Ñýòãýö íèéãìèéí ðåàáèëèòàöè íü ñýòãýöèéí ºâ÷òºí ººðèéí ýð¿¿ë ìýíäèéí ººð÷ëºëòòýé òýìöýõ èäýâõòýé õàíäëàãàòàé áîëîõ, àìüäðàë, ãýð á¿ë, íèéãýìä ÷èãëýñýí ýåðýã õàíäëàãà íü õýâèéí áàéäàëä õ¿ðòýë ñýðãýõ àðãà àæèëëàãààíóóäûã õýðýãæ¿¿ëýí ã¿éöýòãýõýä îðøèíî.

Ñýòãýö íèéãìèéí ðåàáèëèòàöèéí òóñëàìæ¿éë÷èëãýýã ¿ç¿¿ëýõ àðãà òåõíîëîãè

Ýõíèé øàòàíä ººðòºº ¿éë÷ëýõ, áèåý äààõ, ýíãèéí äàäàë ÷àäâàðóóäûã ñýðãýýõ äàðààõè çàñëóóäûã õèéíý.

• Í¿¿ð ãàðàà óãààõ, óñàíä îðîõ, ñàõàë àâàõ, ¿ñýý ñàìíàõ äàäëûã ñýðãýýõ çàñàë

• Îðîî õóðààõ, çàñàõ, õóâöñàà ºìñºõ, òàéëàõ äàäëûã ñýðãýýõ çàñàë• Õîîë óíäàà ººðºº èäýæ óóõ äàäëûã ñýðãýýõ çàñàë• ªºðºº áèå äààí, áèå çàñàõ ãàçàðò îðæ áèå çàñàõ äàäëûã ñýðãýýõ

çàñàë• Ýì÷, ýìíýëãèéí àæèë÷èä, ýðãýëòýýð èðñýí õ¿ì¿¿ñòýé õàðüöàõ

äàäëûã ñýðãýýõ çàñàë• Áóñàä




Õî¸ðäàõ øàòàíä áèå ìàõáîäèéí èäýâõèéã ñýðãýýõ äàðààõ çàñëóóäûã õèéíý.

• Ãèìíàñòèê õèéõ çàñàë• Áèåèéí òàìèð ýì÷èëãýý• Ôèçèê ýì÷èëãýý• Ñïîðò òîãëîîì ýì÷èëãýý• Ðåëàêñàöè ýì÷èëãýý• Ýìíýëãèéí ãàäíà îð÷èíä ãàð÷ íàð, àãààð, óñ, îé ìîä çýðýã áàéãàëèéí

õ¿÷èí ç¿éëñýýð èäýâõæ¿¿ëýõ• Áèåèéí òàìèðûí òýìöýýí çîõèîõ çàñàë

Äàðààãèéí øàòóóäàä õèéõ çàñàë /5.3-5.6/Ñýòãýë çàñàë ýì÷èëãýý

• Á¿ëãèéí ñýòãýë çàñàë• Õóâü÷èëñàí ñýòãýë çàñàë• Ãýð á¿ëèéí ñýòãýë çàñàë• Áóñàä

Óðëàã, ñî¸ëûí òºðëèéí ýì÷èëãýý• Äóó õºãæèì ýì÷èëãýý• Á¿æèã, ¿äýøëýã ýì÷èëãýý• Òâ, êèíî ¿çâýð ýì÷èëãýý• Êîíöåðò, æ¿æèã ¿çâýð ýì÷èëãýý• Êîíöåðò, æ¿æèã ººðñäºº òîãëîõ ýì÷èëãýý• Íîì ýì÷èëãýý• Çóðàã ýì÷èëãýý• Íýõìýë õàòãàìàë óðëàõ ýì÷èëãýý• Òîãëîîì ýì÷èëãýý• Êîìïüþòåð òîãëîõ, èíòåðíåòýýñ ìýäýýëýë àâàõ, âèäåî áè÷ëýã õèéõ

çýðãýýð ñàòààðàõ ýì÷èëãýý• Õýëíèé ã.ì õè÷ýýë ýì÷èëãýý

Õºäºëìºð ýì÷èëãýý• ¯éë÷èëãýýíèé àæèë /õóâöàñ öýâýðëýõ, ¿ñ çàñàõ, õîîë õ¿íñ áýëòãýõ

ã.ì/-èéí ðåàáèëèòàöè• ¯éëäâýðëýëèéí àæèë /äàðõàí, ìóæààí, î¸äîë, ýñã¿¿ð, ìàë àæ àõóé,




ãàçàð òàðèàëàí ã.ì/-èéí ðåàáèëèòàöè• Ýìíýëãèéí õºäºëìºð ýì÷èëãýýíèé ºðºº, òàñàã, ãàçàð, ¿éëäâýð

¿éë÷èëãýýíèé òóñãàé çîðèóëàëòòàé áóþó åðäèéí öåõ ñàëáàð, ãýðèéí íºõöºëä õèéõ õºäºëìºð ýì÷èëãýý

• Áîëîâñðîë, ìýðãýæëèéí ñóðãàëò, äàâòàí ñóðãàëòûí ðåàáèëèòàöè• Áóñàä

ªºðèéãºº óäèðäàõ äàäàëä ñóðãàõ çàñàë• Ýì÷èëãýýíèé á¿ëãèéí ¿éë àæèëëàãààíä îðîëöîõ çàñàë• ªâ÷òºíèé çºâëºëººñ çîõèîõ ¿éë àæèëëàãààíä îðîëöîõ çàñàë• Òºðñºí ºäºð òýìäýãëýõ çàñàë• Ðåñòîðàí, áàðàíä çîõèîí áàéãóóëàëòòàé ñóóõ çàñàë• Ò¿ð ÷ºëººãººð ãýðòýý õàðèõ çàñàë• Scheltered Living-ä áàéðëóóëàõ çàñàë• ªâ÷òºíèé íºõºðëºëèéí öóãëàðàëòàíä îðîëöîõ çàñàë• Õàãàñ ñòàöèîíàðóóäààð õèéõ ýì÷èëãýý

Ñýòãýö-íèéãìèéí ðåàáèëèòàöèéí òóñëàìæèéã ýð¿¿ë ìýíäèéí òóñëàìæèéí àëü ÷ øàòàíä ¿ç¿¿ëíý.

9. СЭТГЭЦИЙН ӨВЧТӨНИЙ ХУРЦ ДОШГИРСОН БАЙДЛЫН ҮЕИЙН ӨВЧТӨНГ ХӨТЛӨХ УДИРДАМЖ

Òîäîðõîéëîëòªâ÷òºíèé òºðõ áàéäàë өвчнийхөө улмаас ãýíýò ººð÷ëºãäºí ººðèéí ¿éëäëýý óõàìñàðëàõ, æîëîîäîõ ÷àäâàðàà àëäàí ººðòºº õèéãýýä îð÷èíäîî àþóë ó÷ðóóëàõóéö øèð¿¿í äîãøèí, õ¿÷òýé õºäºëãººí ¿éëäë¿¿ä õèéõèéã õýëíý.

Ангилал • Хий үзэгдэлт дэмийрлийг дагасан дошгирол• Сэтгэл хөөрөн баясах өөрчлөлтийг дагасан

дошгирол• Кататоник дошгирол• Ухаан зүүдчилэн балартлыг дагасан дошгирол• Сэтгэл гутралыг дагасан дошгирол

Ñýòãýöèéí ºâ÷òºíèé õóðö äîøãèðëûí ¿åä ¿ç¿¿ëýõ ÿàðàëòàé òóñëàìæ• Äóóäàãäàæ î÷ñîí ýì÷, ºâ÷òºíã õààíà ÷ áàéñàí (ãýðòýý, ãóäàìæ




òàëáàéä, õºäºº ãàäàà, àëáàí áàéðàíä) îð÷íû õ¿ì¿¿ñýýñ òóñãààðëàõ àðãà õýìæýý àâíà. Òóñãààðëàõ àðãà áàðèë íü: Òóñëàìæ ¿ç¿¿ëýõýä õýðýã áîëîõ öººí òîîíû õ¿ì¿¿ñèéã ¿ëäýýí áóñäûã íü ºâ÷òºíèé áàéãàà îð÷íîîñ õîëäóóëíà. Àð ãýðèéí 1-2 õ¿í, ýì÷ öàãààí õàëàäòàéãàà, áàñ ä¿ðýìò õóâöàñòàé öàãäààãèéí àæèëòàí áàéâàë ºâ÷òºí òýäíèéã õàðààä äîøãèðîë íü íàìääàã òàë áàéäàã. ªâ÷òºíä òàéâøðóóëàõ, àëü áîëîõ òîõèðñîí, ýåëäýã õàíäëàãààð õàíäàíà. Òóñëàìæ ¿ç¿¿ëýõ õ¿ì¿¿ñ ºâ÷òºíèé õî¸ð õàæóó áà àð òàëä íü áàéðëàæ (ýíý áàéðëàë ºâ÷òºíã àþóëòàé ¿éëäýë õèéõýýð çàâäàõàä áàðüæ àâ÷ õîðèãëîõîä õàìãèéí òîõèðîìæòîé áàéäàã), îð÷èíä íü áàéãàà çýâñãèéí ÷àíàðòàéãààð õýðýãëýæ áîëîõ ç¿éëèéã õóðààíà. Òóñëàìæ ¿ç¿¿ëæ áàéãàà õ¿ì¿¿ñ íü ºâ÷òºíã õî¸ð òàëààñ íü ñóãàäàí àâ÷, àð òàëààñ íü äàãàí ººðñäºäºº áîëîí áóñäàä àþóë ó÷ðóóëàõ, áàñ ºâ÷òºíã ººðòºº àþóëòàé ¿éëäýë õèéõ áîëîìæ ºãºõã¿éãýýð 103-ûí ìàøèíä ìºí èéì áàéðëàëòàéãààð ñóóëãàæ ýìíýëýãò õ¿ðãýíý. Çàìä ºâ÷òºíä àìèíàçèí 2.5% - 2.0-4.0, ýñâýë òèçåðöèí àäèë òóíãààð ýñâýë äðîïåðèäîëûã 2.5 ìã-ààð áóë÷èíä, áîëæ ºãâºë ñóäñàíä òàðèíà.

• ªâ÷òºíã õ¿ëýýæ àâñàí ýìíýëýã íü ñàõèóðòàéãààð òóñãàé ºðººíä áàéðëóóëàí ýìíýëãýýñ îðãîí çóãòààõ, öîíõ õààëãààð ¿ñýð÷ óíàõ, áóñàä ðóó äàéð÷ ãýìòýýõ, ººðèéãºº õîðëîõ ¿éëäýë õèéõ á¿õ áîëîìæèéã ñýðãèéëñýí ñóâèëãàà, ¿éë÷èëãýý õÿíàëò õèéíý.

• Àëü ÷ ýìíýëýãò ºâ÷òºíä 2.5% - 2.0-4.0 àìèíàçèí, ìºí òèçåðöèí äýýðõè òóíãààð ºäºðò 2-3 óäàà òàðüæ õýðýãëýíý.

• ªâ÷òºíã õ¿ëýýæ àâñàí àëü ÷ ýìíýëýã íü ñýòãýöèéí ýì÷èéí çºâëºãºº àâ÷ ¿íäñýí ºâ÷íèé îíîøèéã òîãòîîíî.

¯íäñýí ºâ÷íèé äàãóó äàðààõè ýì÷èëãýýã õèéíý.• Õèé ¿çýãäýë – äýìèéðýë, ìºí ñýòãýë õèé õººðºí áàÿñàõ ýìãýãèéí

óëìààñ ¿¿ññýí äîøãèðëûí ¿åä ãàëîïåðèäîë õîíîãò 10-15 ìã (50-60 ìã-ä õ¿ðãýæ áîëíî) áóë÷èíä òàðèõ áóþó óóëãàæ õýðýãëýíý, êàòàòîíèéí áà çàí òºðõ ººð÷ëºëòèéí äîøãèðëûí ¿åä àìèíàçèí 2.5% - 2.0-4.0, òèçåðöèí 2.5% - 2.0-ûã áóë÷èíä áîëîí ñóäñàíä ºäºðò 3-4 óäàà òàðüæ õýðýãëýíý. Áîëîìæòîé áîë óóëãàíà.

• Óõààí ç¿¿ä÷èëýí áàëàðòàõ ¿åèéí äîøãèðëûí ¿åä õëîðàëãèäðàòààð êëèçì òàâèõ (3% - 50.0 – 60.0, 5% - 30.0), ñåäóêñèí 20.0-40.0 ìã-ààð 20% - 20.0 40% - 10.0 ãëþêîçûí õàìò ñóäñààð ààæèì òàðèíà.

• Ñýòãýë ãóòðàëààñ ¿¿ññýí äîøãèðëûí ¿åä òèçåðöèí 2.5% - 2.0 - 4.0, àìèòðèïòèëèí õîíîãò 150-200 ìã-ààð óóõ áà òàðüæ õýðýãëýíý.

Äîøãèðîë íü íàìäàõã¿é ººðòºº áîëîí îð÷èíäîî àþóëòàé ¿éëäýë õèéõ ýðñäýëòýé òîõèîëäîëä îëîí óëñûí õýìæýýíä õ¿ëýýí çºâøººðºãäñºí òóñãààðëàõ áà íîìõîòãîõ àðãûã õýðýãëýíý (Ñýòãýöèéí ýð¿¿ë ìýíäèéí òóõàé õóóëü. 13.1).




Ýäãýýð àðãà íü: (ÝÌÍÕ-èéí ñàéäûí 2000 îíû 210-ð òóøààëûí 7-ð õàâñðàëò)

1. ªâ÷òºíèéã òºìºð îðîí äýýð õýâò¿¿ëýí õºíæëººð íü ºëãèéäºõ àðãà

2. ªâ÷òºíèéã îðîí äýýð õýâò¿¿ëýí öýýæ áà ºâäºãíèé òóñ ãàçàðò áîîëò õèéõ àðãà

3. ªâ÷òºíèéã äàìíóóðãà äýýð õýâò¿¿ëýí öýýæ áà ºâäºãíèé òóñ ãàçàðò áîîëò õèéõ àðãà

4. ªâ÷òºíèéã äàìíóóðãà äýýð õýâò¿¿ëýí õºíæëººð íü ºëãèéäºõ àðãàÍîìõîòãîõ àðãûã õýðýãëýæ áàéãàà ºâ÷òºíèéã àñðàã÷, ñóâèëàã÷ áóþó ýì÷èéí òîãòìîë àæèãëàëò, õÿíàëòàíä áàéëãàíà. ªâ÷òºíèé õºäºëãººíèéã õÿçãààðëàõ õóãàöàà àëü áîëîõîîð áîãèíî áàéõ øààðäëàãàòàé áºãººä ÿìàð ÷ òîõèîëäîëä 4 öàãààñ õýòýð÷ áîëîõã¿é. Íîìõîòãîõ àðãûã øèéòãýëèéí àðãà õýðýãñýë áîëãîí àøèãëàæ áîëîõã¿é áºãººä ýíý àðãûã õýðýãëýõäýý ºâ÷òºíòýé ýåëäýã, õ¿íëýã õàðüöâàë çîõèíî. Íîìõîòãîõ àðãûã äàðààõ àðãà òåõíèêýýð õèéíý.

• Õºíæëººð íü ºëãèéäºõ. ªâ÷òºíèéã òºìºð îðîíä íü äýýø õàðóóëàí õýâò¿¿ëýýä õî¸ð ãàðûã íü èõ áèåíèé äàãóó áàéðëóóëààä, òîëãîéã íü èë ãàðãàí õýâò¿¿ëíý. ªëãèéäºõäºº ºâ÷òºíèé èõ áèåí äýýã¿¿ð õºíæëèéã íü íºìºðãººä 2 õàæóó òàëûã íü îðíû ï¿ðø, òºìºð, òºìºð õî¸ðûí õîîðîíäóóð îðóóëæ òàòààä, èðìýãèéã íü òýðõ¿¿ òºìºð, õºíæèë õî¸ðûí çàâñðààð ÷èõýæ áýõýëíý. ×ºëººòýé àìüñãàëæ áîëîõîîð ºëãèéäºõ õýðýãòýé. Áÿð ÷àäàë èõòýé çàðèì ºâ÷òºí¿¿ä ºëãèéäºëòèéã çàäàëæ ìýäíý. Èéì òîõèîëäîëä ºëãèéäñºíèé äàðàà õî¸ð òîõîé áà õî¸ð ºâäºãíèé õàðàëäàà õºíæèë äýýã¿¿ð ºëãèé á¿ñýýð äàðóóëãà õèéæ áîëíî.

• ªâ÷òºíèéã äàìíóóðãàí äýýð õýâò¿¿ëýí õºíæëººð íü ºëãèéäºõ1. Õýðýãëýõ çààëòÝë àðãûã ñýòãýöèéí ºâ÷íèé óëìààñ ººðòºº áîëîí áóñàä ýòãýýäýä, íèéãýìä õîõèðîë ó÷ðóóëàõ õàíäëàãà ãàðãàõûí ñàöóó ýìíýëýãò õýâòýõýýñ ýðñ òàòãàëçàí õ¿÷òýé ýñýðã¿¿öýë ¿ç¿¿ëæ áàéãàà ºâ÷òºíèéã òýýâýðëýõ ¿åä àðãàã¿éäñýí òîõèîëäîëä ýì÷èéí çààëòûí äàãóó õýðýãëýíý.2. Àðãà òåõíèêªâ÷òºíèéã äàìíóóðãàí äýýð õýâò¿¿ëýí òîëãîéã íü èë ãàðãàí õºíæëººð íü ºëãèéäººä öýýæ áîëîí ºâäºãíèé òóñ ãàçàðò ºðãºí ºëãèé á¿ñýýð áîîæ òýýâýðëýíý.

• ªâ÷òºíèéã äàìíóóðãàí äýýð õýâò¿¿ëýí öýýæ áà ºâäºãíèé òóñ ãàçàðò áîîëò õèéõ

1. Õýðýãëýõ çààëò




ªâ÷òºíèéã äàìíóóðãàí äýýð õýâò¿¿ëýí õºíæëººð íü ºëãèéäºõ àðãàòàé èæèë çààëòòàé. 2. Àðãà òåõíèêªâ÷òºíèéã äàìíóóðãàí äýýð õýâò¿¿ëýýä 2 ãàðûã íü èõ áèåíèé íü äàãóó áàéðëóóëàí öýýæ áîëîí õî¸ð ºâäºãíèé òóñ ãàçàðò ºðãºí óðò á¿ñ áóþó äààâóóãààð äàðóóëãà áîîëò õèéæ òýýâýðëýíý.

• ªâ÷òºíèéã îðîí äýýð íü õýâò¿¿ëýí öýýæ áîëîí ºâäºãíèé òóñ ãàçàðò äàðóóëãà áîîëò õèéõ

1. Äîøãèðîëòûã íîìõîòãîõ òàðèà õèéëãýõýýñ òàòãàëçàõ áóþó ýñýðã¿¿öýë ¿ç¿¿ëæ áàéãàà ºâ÷òºíèéã îðîí äýýð íü õýâò¿¿ëýýä òàðèà õèéõã¿é òàëûí ãàðûã íü îðîëöóóëàí öýýæ áîëîí 2 ºâäºãíèé òóñ ãàçàðò ºðãºí á¿ñ áóþó äààâóóãààð äàðóóëãà áîîëò õèéíý.

2. Äàðóóëãàíû ãàäíà ¿ëäñýí íºãºº ãàðò òàðèà õèéíý.3. Õýðýâ ºâ÷òºí òàðèà õèéëãýñýí ãàðààðàà ººðèéãºº ãýìòýýõ, áóñäàä

õîð ó÷ðóóëàõ õàíäëàãà ãàðãàâàë òýðõ¿¿ ñóë ÷ºëººòýé ãàðûã öýýæíèé äàðóóëãàíä îðóóëíà.

4. Òàðèà õèéñíèé äàðàà ºâ÷òºí òàéâøèð÷ íîìõðîõ áóþó óíòâàë äàðóóëãà áîîëòûã àâíà.

Íèéãýìä àþóëòàé ¿éëäýë õèéæ áîëçîøã¿é ñýòãýöèéí ºâ÷òýé õ¿íèéã òóñãààðëàõ àðãà õýðýãëýíý.

ªâ÷òºíèéã òóñãààðëàõ ¿íäýñëýë Ñýòãýöèéí ºâ÷íèé ýðõýýð ººðòºº áîëîí áóñàä ýòãýýä, íèéãýìä õîõèðîë ó÷ðóóëàõ ìàãàäëàëòàé ºâ÷òºíèéã íèéãýìä àþóëòàé ¿éëäýë õèéõýýñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëæ òîãòìîë õàðàà õÿíàëòàíä áàéëãàõûí òóëä òóñãàé ºðººíä òóñãààðëàíà. Èéì òóñãààðëàõ ºðººã ººðººð àíõààðàõ áóþó àæèãëàëòûí ºðºº ãýæ íýðëýíý.

ªâ÷òºíèéã òóñãààðëàõ çààëò ãàðãàõ ýðõªâ÷òºíèéã òóñãààðëàõ ºðººíä áàéëãàõ òóõàé çààëò ãàðãàõ ýðõèéã ò¿¿íèéã ýì÷èëæ áàéãàà ýì÷ ýäýëíý.

Àæèãëàëò áà õàðàà õÿíàëòÒóñãààðëàõ ºðººíä áàéãàà ºâ÷òºíèéã õîíîãèéí 24 öàãèéí òóðø æèæ¿¿ðèéí ñóâèëàã÷ áîëîí àñðàã÷èéí áàéíãûí àæèãëàëò, õàðàà õÿíàëòàíä áàéëãàíà. Ýë ºðººíèé æèæ¿¿ðèéí ñóâèëàã÷, àñðàã÷ íàð ýìíýëýã õàìãààëëûí äýãëýìèéã ñàõèíà.Ñóâèëàã÷ áîëîí àñðàã÷èéí áàéíãûí àæèãëàëò, õÿíàëòûí òóñëàìæòàéãààð äàðààõè òóëãàìäñàí àñóóäëûã çîõèñòîé øèéäâýðëýíý. ¯¿íä:Áàéíãûí õàðàà õÿíàëò òàâèõ çàìààð àìèà õîðëîõ îðîëäëîãî õèéõ,




áóñäûí àìü íàñûã õºíººõ, îðãîõ, öîíõíû øèë õàãàëàõ, ýä àãóóðñûã ýâäýõ, ò¿ðýìãèé àâèðëàõ, õýð¿¿ë ìàðãààí ãàðãàõ çýðýã ¿éëäýë ¿éëäýõýýñ ºâ÷òºíèéã ñýðãèéëíý. Áàéíãûí àæèãëàëòûí òóñëàìæòàéãààð ºâ÷òºí ººðèéãºº õýðõýí àð÷èëæ áàéãààã òîãòîîæ øààðäëàãàòàé àð÷èëãàà ñóâèëãààã ñîíãîí õèéíý.Áàéíãûí àæèãëàëò ÿâóóëàõ çàìààð ºâ÷òºíèé ãàäààä ä¿ð òºðõ, áèåý õýðõýí àâ÷ ÿâàà áàéäàë, äîõèî çàíãàà, õàð àÿíäàà áóþó ãàíöààðàà ÿðüæ áàéãàà ¿ã õýëëýã¿¿ä çýðãèéã “Ñýòãýöèéí àæèãëàëòûí äýâòýð”-ò òîäîðõîé òýìäýãëýíý. Ýë òýìäýãëýëòýé ýì÷ òàíèëöàí øààðäëàãàòàé ìýäýýëë¿¿äèéã ºâ÷íèé ò¿¿õýíä òóñãàíà.

ªâ÷òºíèéã òóñãààðëàõàä òàâèõ ýð¿¿ë àõóéí øààðäëàãà• Òóñãààðëàõ ºðºº íü õàíãàëòòàé ãýðýëò¿¿ëýã, àãààðæóóëàëòòàé

áàéõ• ªâ÷òºí ÷ºëººòýé õºäëºõ áîëîìæèéí îðîí çàéòàé áàéõ• ªðººíèé ¿¿ä õààëãûã ¿ðãýëæ îíãîðõîé áàéëãàíà• Òóñãààðëàõ ºðººíä ºâ÷òºíèé îî, ñîéç, ñàâàí, ãàð í¿¿ðèéí àë÷óóðûã

áàéëãàíà.

Òóñãààðëàõ ºðººíä áàéõûã õîðèãëîõ ç¿éëñ• ªðººíèé öîíõûã òºìºð òîðîîð òîðëîõ• Ýìíýëýã õàìãààëëûí äýãëýìä õàðøëàõ ç¿éë¿¿ä• Ýìíýëýã õàìãààëëûí äýãëýìä õàðøëàõ ç¿éëèéã ýðãýëòýýð îðóóëàõ

10. ÝÏÈËÅÏÑÈÉÍ ÁÀÉÄÀË / ÑÒÀÒÓÑ /-ÛÍ ¯ÅÄ ¯Ç¯¯ËÝÕ ßÀÐÀËÒÀÉ ÒÓÑËÀÌÆ

Òîäîðõîéëîëò • Ýïèëåïñèéí èõ óíàëò (Grand mal) îéð îéðõîí çàéòàéãààð îëîí äàâòàãäàõ

• Óíàëòóóäûí õîîðîíä óõàìñàðò óõààí öýëìýõã¿é, áàëàðòñàí áà àëäñàí áàéäàëòàé õýâýýð áàéõ

• Òàðõè áîëîí óóøèãíû õàâàãíàëûí øèíæ¿¿ä èëðýõ• Àìüñãàë, ç¿ðõ ñóäàñíû äóòàãäëûí áà õýò ºíäºð

õàëóóðàõ øèíæ¿¿ä èëðýõýìíýë ç¿é á¿õèé õ¿íä áàéäëûã ýïèëåïñèéí áàéäàë ãýíý.




Эмнэлзүй

Шинж тэмдэг Илрэх байдал

Эпилепсийн их уналт

• Гэнэт ухаан алдан унах, 1′-2′ хугацаанд үргэлжлэх

• Булчингийн хүч орсон хийгээд чичирхийлсэн таталт, уналтын дараа гарч 2′-3′ үргэлжилнэ.

• Ухаан алдсан үед: гадна орчны цочролд хариулт өгөх чадвараа алдана, өвдөлтийн мэдрэхүй хийгээд рефлексүүд үгүй болно, нүүр царай цайж хөхрөнө, мэдээгүй шээх юм уу хэлээ хазаж болно, уналт зогсоод ухаан орсон үедээ уналттай байсан үеийн ямар ч үйл явдлыг эс санана

• Их уналт ойр ойрхон хугацаатай давтагдана

Ухаан алдах • Уналтын хооронд ухаан орохгүй, алдсан хэвээрээ байна

Тархи хавантах • Огиулж бөөлжих• Тархи нугасны шингэн даралт өндөртэй гарах

Амьсгал, зүрх судасны дутмагшил

• Ерөнхий анагаах ухаанд илэрдэг шинжүүд илэрнэ

Хэт өндөр халуурах

• 40 хэмээс дээш халуурах

Амьсгалын замыг чөлөөтэй байлгах, õ¿÷èëòºðºã÷ººð амьсгалуулах арга хэмжээ авна.Наркозын байдалд оруулж уналт таталтыг зогсоох үүднээс цэвэрлэх клизм тавьсны дараа хлоралгидратын 3%-60,0 эсвэл 6%-15,0 -20,0 уусмал эсвэл барбитал натрийн 2% - 30.0 уусмалаар клизм тавих Дээрхи эмүүдийг хэрэглэснээр үр дүн өгөхгүй байвал гексеналын 10% - ын шинэ бэлдсэн уусмалыг 1.0 - 2.0 - аар булчинд тарина.




Сульфат магнийн 25% -10.0 уусмал судсанд тарих ба дараа нь шээс хөөх эмүүдээс /лазикс, фурсемид, верошпирон г.м/ уулгах буюу тарьж хэрэглэдэг, онц шаардлага гарвал нугасны шингэн 20.0-30.0 мл-ийг авч тархины дотоод даралтыг бууруулна.Хөдөлгөөний дошгирол ихтэй үед аминазиныг 50 мг - аар булчинд тарих ба шаардлага гарвал тунг хоногт 100-150 мг-д хүргэж болно, дээрхи бүх эмчилгээг 2 цагийн зайтайгаар давтан хийнэ.20-40 мг седуксеныг глюкозын 40% уусмалтай нэг тариурт соруулан өвчтөний хураагуур судсанд аажим тарьдаг. 2-4 цагийн зайтайгаар давтан тарьж болно. Мөн дуслаар глюкозын 5% 150.0 уусмалын хамт тарина.

Дээрхи арга хэмжээ үр дүн өгөхгүй бол Наркоз болон булчин сулруулагч хэрэглэдэг, үүнд закись азотыг хүчилтөрөгчтэй 2:1 харьцаатай өгөх ба бага зэрэг хэмжээний фторотан нэмэх буюу судсаар оксибутират натри-г 1 кг жинд 70-120 мг-аар бодож тарих ба булчинд барбитал натрийн 10% - 5,0 уусмалыг тарина. Зүрх судас, амьсгалын үйл ажиллагааг дэмжих зорилгоор кордиамин, кофейныг арьсан доор тарих, адонизидыг 15-20 дуслаар эсвэл строфантиныг 5-10 дуслаар клизмээр хэрэглэх ба лобелин, цититоныг тарина, ацидозоос гаргахын тулд бикарбонат натрийн 4%-150.0 мл уусмалыг дуслаар тарина. Өндөр халууныг мөсөн жин толгой, суга, цавинд нь тавих, судсаар новокайн, аминазин, димедрол, анальгин орсон холимгийг тарьж буулгана. Хоёрдогч халдвараас сэргийлж антибиотик хэрэглэдэг. Гич тавих, бумба тавих, шинж тэмдгийн эмчилгээ бас хийнэ.Ууж хэрэглэх боломжтой бол уналт, таталтын эсрэг эмүүдийг нь үргэлжлүүлэн хэрэглэнэ.



Documents

Сэтгэцийн эмгэг.pdf