word/PSO/Nowy folder/PRZEDMIOTO… · Web vie

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z PRZYRODY w Szkole Podstawowej nr 3 w Działdowie.

Przedmiotowy System Oceniania z przyrody określa zasady oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów z tego przedmiotu w Szkole Podstawowej nr 3 w Działdowie zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. ze zmainami w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów, słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (DZ. U. Nr 83. poz. 562 ze zm.) oraz Wewnątrzszkolnym Systemem Oceniania w Szkole Podstawowej nr 3 w Działdowie. Wymagania edukacyjne wynikają z Podstawy programowej kształcenia ogólnego opracowanej przez Ministerstwo Edukacji Narodowej z 28 sierpień 2012 r. oraz realizowanego programu nauczania nr DKW – 4014 – 165/99.

1. Obszary podlegające ocenie.

prace pisemne: sprawdziany godzinne (prace klasowe, testy), sprawdziany krótkie (10-15min.),

odpowiedzi ustne, prace domowe, praca w grupach, praca na lekcji, aktywność, prace długoterminowe (gromadzenie okazów, wykonywanie zielników, plansz, pomocy do lekcji), przygotowanie do lekcji, zeszyt ćwiczeń, prace nieobowiązkowe – będące samodzielną uczniowską propozycja poszerzenia wiadomości i umiejętności, osiągnięcia w konkursach szkolnych i innych, inne formy kontroli ustalone przez nauczyciela i uzgodnione z uczniami.

2. Sposoby sprawdzania

Sprawdziany godzinne – obejmują partię materiału z jednego działu. Zapowiedziane są, co najmniej na tydzień przed planowanym terminem. Wszelkie sprawdziany nauczyciel ma obowiązek sprawdzić i omówić w ciągu dwóch tygodni. Uczeń otrzymuje do wglądu sprawdzoną pracę i ma prawo do zgłoszenia zastrzeżeń, a nauczyciel uwzględnia je w uzasadnionych przypadkach.

Sprawdziany krótkie – mogą być niezapowiedziane i obejmują zakres wiadomości i umiejętności z trzech ostatnich lekcji. Jeżeli są zapowiedziane, to zakres podany jest przez nauczyciela. Sprawdziany nauczyciel przechowuje w szkole do końca roku szkolnego.

Odpowiedzi ustne obejmują tematy z 3 ostatnich lekcji. Uczeń ma obowiązek przystąpienia do wszystkich kontrolnych prac pisemnych i

odpowiedzi ustnej. Praca domowa, przygotowanie do lekcji, posiadanie zeszytu ćwiczeń, oceniane jest na bieżąco. Ocenia się także aktywność ucznia na lekcji, jego pracę indywidualną i w grupie.

3. Sposób oceniania

Prace pisemne (sprawdziany) oceniane są według skali punktowej określonej przez nauczyciela i przeliczane są skalą procentową odpowiadającą skali ocen:

100% – ocena cel (6) 99% - 90% - ocena bdb. (5) 89% - 75% - ocena db (4) 74% - 50% - ocena dst (3) 49% - 31% - ocena dop (2) 30% - 0%- ocena ndst (1)

Dopuszcza się stosowanie przy ocenach cząstkowych plusów(+) i minusów (-). Plus (+) oznacza bardzo dobre opanowanie wiedzy i umiejętności na danym poziomie edukacyjnym, minus (-) zaś bardzo słabe.

Ocenę celującą (6) może otrzymać uczeń za poprawne odpowiedzi na wszystkie pytania i polecenia, wykonanie zadań dodatkowych, trudnych i wykraczających poza program nauczania, ponadto za udział w konkursie przedmiotowym, wykonanie doświadczenia, przygotowanie lekcji lub pomocy dydaktycznej, prace długoterminowe.

Testy poziomowane oceniane będą na zasadzie zaliczania kolejnych poziomów nauczania.

Odpowiedzi ustne oceniane są w następujący sposób: Uczeń otrzymuje dwa pytania z zakresu wiadomości podstawowych. Brak odpowiedzi – uczeń otrzymuje ocenę niedostateczną. Odpowiedź na jedno z nich jest równoznaczne z wystawieniem oceny dopuszczającej, a na dwa pytania- dostatecznej lub z prawem do odpowiedzi na dwa trudniejsze pytania z poziomu ponadpodstawowego. Jeżeli uczeń zaliczy poziom podstawowy i odpowie na jedno pytanie z poziomu ponadpodstawowego- otrzymuje ocenę dobrą, a jeśli na dwa pytania- ocenę bardzo dobrą. Dopuszcza się możliwość krótkich odpowiedzi (1 pyt.). Odpowiedź poprawna „+”, odpowiedź niepoprawna „-”. Trzy plusy

– ocena bdb., trzy minusy – ocena ndst.

Na ocenę mają także wpływ: samodzielność odpowiedzi, znajomość zagadnienia, kultura języka. Nie odpytuje się ucznia bezpośrednio po jego dłuższej nieobecności w szkole, chyba, że uczeń sam zgłosi się do

odpowiedzi. Ocenę za pracę w grupie może otrzymać cała grupa lub indywidualni uczniowie. Ocenie podlegają umiejętności:

-planowania i organizowania pracy grupowej -efektywnego współdziałania -wywiązywania się z powierzonych ról -rozwiązywania problemów w twórczy sposób.

Zeszyt ćwiczeń oceniany jest pod względem poprawności merytorycznej wykonywanych ćwiczeń i staranności. Aktywność na lekcji oceniana jest na bieżąco znakiem (+). Trzy znaki (+) równa się ocenie bdb.

W ciągu semestru uczeń uzyska, co najmniej jedną ocenę za odpowiedź ustną, za prace wykonane w zeszycie ćwiczeń oraz za prace klasowe, po każdym zrealizowanym dziale.

Najważniejsze są oceny : - ze sprawdzianów, zadań klasowych, kartkówek i z odpowiedzi. Druga z kolei kategoria ważności to oceny z : - zadań domowych, aktywności.

4. Poprawa ocen. Uczeń ma prawo do poprawy każdego godzinnego sprawdzianu, z którego otrzymał ocenę dostateczną lub niższą, w

formie i terminie ustalonym z nauczycielem, nie dłuższym jednak niż 14 dni. W szczególnych przypadkach nauczyciel może określić inny termin (np. z powodu choroby ucznia lub nauczyciela). Poprawa jest dobrowolna i odbywa się tylko raz. Ocena z poprawy jest ważniejsza od oceny ze sprawdzianu, ale obie wstawione są do dziennika lekcyjnego.

Sprawdziany krótkie i odpowiedzi ustne nie podlegają poprawie.

Wobec uczniów, którzy posiadają specjalistyczne opinie Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej wymagania edukacyjne będą dostosowane do zaleceń ww. poradni, a w sytuacjach uzasadnionych stworzone zostaną indywidualne warunki poprawy wyników i nadrobienia braków.

5. Informowanie o ocenach

Nauczyciel, na początku roku szkolnego, informuje uczniów i rodziców (opiekunów) o wymaganiach edukacyjnych wynikających z realizowanego programu nauczania oraz o sposobach sprawdzania osiągnięć edukacyjnych uczniów. Każda ocena jest jawna i wystawiana według ustalonych kryteriów. Sprawdziany nie są oddawane do domu ucznia. Jeżeli rodzic zgłosi chęć zapoznania się z pracami swego dziecka, w

ustalonym terminie nauczyciel udostępnia wgląd do nich.

O przewidywanych ocenach rocznych, czy semestralnych oraz zagrożeniu oceną niedostateczną uczeń informowany jest ustnie, a jego rodzice (opiekunowie) w formie pisemnej na miesiąc przed radą pedagogiczną klasyfikacyjną. Za pisemne poinformowanie rodzica (opiekuna) odpowiada wychowawca.

Ocena końcowa nie jest średnią arytmetyczną otrzymanych ocen, największą wagę mają oceny ze sprawdzianów.

6. Inne postanowienia Uczeń ma prawo być nieprzygotowany do lekcji bez podania przyczyny dwa razy w semestrze. Jeżeli uczeń zgłosi ten fakt

przed lekcją, otrzymuje wtedy znak „-„. Nie dotyczy to jednak lekcji, na których nauczyciel zaplanował sprawdzian. Jeżeli uczeń nie zgłosi nieprzygotowania – otrzymuje ocenę niedostateczną.

W przypadku wystąpienia poważnych przyczyn losowych, które przeszkodziły w przygotowaniu się ucznia do lekcji, również nie ponosi żadnych konsekwencji, jeżeli są one potwierdzone pisemnie lub ustnie przez rodzica (opiekuna) przed lekcją.

Nie ocenia się ucznia znajdującego się w trudnej sytuacji losowej i do trzech dni po dłuższej nieobecności w szkole.

Brak pracy domowej ,zeszytu ćwiczeń lub atlasu odnotowuje się znakiem (-). Trzeci równa się ocenie niedostatecznej.

Ogólne kryteria ocen z przyrody:Stopień celujący otrzymuje uczeń, który:- bardzo dobrze opanował wiadomości i umiejętności,- potrafi stosować wiadomości w sytuacjach problemowych,- umie formułować i dokonywać analizy lub syntezy nowych zjawisk,- proponuje nietypowe rozwiązania,- osiąga sukcesy w konkursach szczebla wyższego niż szkolny.

Stopień bardzo dobry otrzymuje uczeń, który:- w pełni spełnia wymagania z poziomu ponadpodstawowego,- potrafi biegle i samodzielnie używać sformułowań przyrodniczych,- projektuje doświadczenia i je prezentuje,- dostrzega i ocenia związki dotyczące zjawisk przyrodniczych i działalności człowieka,

- przewiduje następstwa i skutki działalności człowieka oraz przebieg procesów naturalnych w przyrodzie,- wyjaśnia je,- rozwiązuje problemy.

Stopień dobry otrzymuje uczeń, który:- spełnia wszystkie wymagania poziomu podstawowego, ponadto podejmuje udane próby rozwiązywania niektórych zadań i problemów z poziomu ponadpodstawowego,- poprawnie używa podręczników z zakresu wiedzy przyrodniczej oraz pomocy naukowych,- właściwie wykorzystuje przyrządy do obserwacji i pomiarów elementów przyrody,- korzysta z różnych źródeł informacji,- dostrzega wpływ przyrody na życie i gospodarkę człowieka,- proponuje działania na rzecz ochrony środowiska przyrodniczego,- ocenia relacje miedzy działalnością człowieka a środowiskiem przyrody- dokonuje porównań zjawisk i elementów przyrody, posługując się terminologią przyrodniczą.

Stopień dostateczny otrzymuje uczeń, który:- spełnia wszystkie wymagania z poziomu podstawowego,- rozpoznaje i ocenia postawy człowieka wobec środowiska przyrodniczego,- obserwuje pośrednio i bezpośrednio procesy zachodzące w środowisku przyrodniczym, potrafi je opisać,- posługuje sie mapa jako źródłem wiedzy przyrodniczej,- poprawnie stosuje wiadomości i umiejętności do rozwiązywania przy pomocy nauczyciela typowych zadań i problemów,- potrafi korzystać przy pomocy nauczyciela z innych źródeł wiedzy.

Stopień dopuszczający otrzymuje uczeń, który:- w zakresie przewidzianym podstawą programową wykazuje się znajomością i zrozumieniem podstawowych pojęć,- rozwiązuje przy pomocy nauczyciela typowe zadania o niewielkim stopniu trudności,- przy pomocy nauczyciela potrafi korzystać z różnych źródeł informacji – mapy, globusa,- rozpoznaje i nazywa podstawowe zjawiska przyrody,- posiada, przejawiający sie w codziennym życiu, pozytywny stosunek do środowiska przyrodniczego.

Stopień niedostateczny otrzymuje uczeń , który:- nie opanował wiadomości i umiejętności określonych w podstawie programowej, które są potrzebne do dalszego kształcenia,- nie potrafi rozwiązać problemów przedmiotowych o elementarnym stopniu trudności, nawet przy pomocy nauczyciela,- nie zna podstawowych określeń przyrodniczych.- nie wyraża chęci poprawy oceny niedostatecznej cząstkowej.

Wymagania edukacyjne na poszczególne stopnie z przyrody w klasie IV( załącznik nr1 do PSO)

Tytuł w podręczniku

Numer i temat lekcji

Wymagania konieczne(ocena dopuszczająca).

Uczeń:

Wymagania podstawowe

(ocena dostateczna). Uczeń:

Wymagania rozszerzające(ocena dobra).

Uczeń:

Wymagania dopełniające

(ocena bardzo dobra). Uczeń:

Wymagania wykraczające(ocena celująca).

Uczeń:

1. Lekcja organizacyjna. W jaki sposób będziemy pracować na lekcjach przyrody?

określa, za co może uzyskać ocenę na lekcjach przyrody; wymienia możliwości poprawy oceny niedostatecznej; wymienia zasady pracy na lekcjach przyrody; podaje przykłady zajęć, na których będą obowiązywały szczególne zasady bezpieczeństwa

Dział 1. Poznajemy najbliższe otoczenie

1. Pierwsza lekcja przyrody

2. Jak będziemy poznawać przyrodę?

wymienia źródła informacji o przyrodzie (B); korzysta z płyty dołączonej do podręcznika (D); omawia podstawowe zasady pracy i bezpieczeństwa obowiązujące w pracowni przyrodniczej (B)

wymienia elementy tworzące świat przyrody (A); omawia, czym zajmuje się przedmiot przyroda (C); korzysta ze wskazanej przez nauczyciela edukacyjnej strony internetowej (D)

podaje przykłady wykorzystania pomocy dydaktycznych znajdujących się w pracowni przyrodniczej (C); wyjaśnia celowość istnienia regulaminu pracowni przyrodniczej (D)

podaje przykłady zagadnień, które będzie miał możliwość poznać na lekcjach przyrody (C); wyjaśnia zasady, którymi powinni kierować się kolekcjonerzy okazów przyrodniczych (B)

przygotowuje krótką notatkę na temat różnych informacji znajdujących się we wskazanych przez nauczyciela dodatkowych źródłach, np. atlasach, albumach, encyklopediach itp. (D)

2. Dobrze się czujemy w szkole i w domu

3. Co wpływa na dobre samopoczucie w szkole i w domu?

proponuje sposoby bezpiecznego spędzania przerw (C); wyjaśnia, na czym polega zachowanie asertywne (nie używając terminu „asertywność”) (C); podaje przykłady obowiązków domowych, które może wykonywać uczeń 4 klasy (B)

omawia sposób właściwego przygotowania miejsca do nauki (B); wymienia zasady skutecznego uczenia się (B); wymienia osoby, do których może się zwrócić uczeń mający problemy (B); podaje przykłady czynników pozytywnie i negatywnie wpływających na samopoczucie w szkole i w domu (B)

omawia zasady skutecznego uczenia się (B); wyjaśnia, dlaczego w sytuacjach trudnych warto zwrócić się o pomoc do innych (B); podaje przykłady sytuacji, w których może służyć pomocą innym (C)

omawia wpływ hałasu na samopoczucie w szkole (B); charakteryzuje czynniki wpływające na tworzenie dobrej atmosfery w szkole i w domu (C)

analizuje wybrane 2–3 cechy charakteru i zachowania, które ułatwiają lub utrudniają kontakty z rówieśnikami (D)




Uczeń:




Uczeń:




Uczeń:

3. Uczymy się planować

4. Dlaczego planowanie zajęć jest ważne?

analizuje przykładowy plan dnia (C); podaje przykłady form wypoczynku aktywnego (B); podaje przykłady form wypoczynku biernego (B)

omawia zasady zdrowego stylu życia (B); wyjaśnia, dlaczego należy planować codzienne czynności (B); planuje formy wypoczynku dostosowane do codziennych czynności (C)

wyjaśnia, czym jest zdrowy styl życia (B); konstruuje własny plan dnia (D); wyjaśnia, dlaczego ważne jest stosowanie różnorodnych form wypoczynku (D)

uzasadnia, że planowanie codziennych czynności jest elementem zdrowego stylu życia (D)

proponuje, wraz z uzasadnieniem, ciekawe formy wypoczynku dla swojej rodziny, możliwe do zrealizowania w dniu wolnym od pracy (D)

Podsumowanie działu 1

5., 6. Podsumowanie i sprawdzian z działu „Poznajemy najbliższe otoczenie”

Dział 2. Odkrywamy tajemnice warsztatu przyrodnika

1. Przyroda i jej składniki

7. Poznajemy składniki przyrody

wymienia 3–4 elementy przyrody nieożywionej (A); podaje 3–4 elementy przyrody ożywionej (A)

wyjaśnia znaczenie pojęcia „przyroda nieożywiona” (B); wymienia 3 składniki przyrody nieożywionej niezbędne do życia (A); podaje 3 przykłady wytworów działalności człowieka (B)

wymienia cechy ożywionych elementów przyrody (A); wskazuje w najbliższym otoczeniu przykłady wytworów działalności człowieka (C)

podaje przykłady powiązań przyrody nieożywionej i ożywionej (A); klasyfikuje wskazane elementy na ożywione i nieożywione składniki przyrody oraz wytwory działalności człowieka (C)

wyjaśnia, w jaki sposób zmiana jednego elementu przyrody może wpłynąć na pozostałe wybrane elementy (B)

2. Jak poznawać przyrodę?

8. Jakimi sposobami poznajemy przyrodę?

wymienia zmysły umożliwiające poznawanie otaczającego świata (B); omawia dowolną cechę przyrodnika (C)

omawia rolę poszczególnych zmysłów w poznawaniu świata (B); wymienia cechy przyrodnika (B)

porównuje ilość i rodzaj informacji uzyskiwanych za pomocą poszczególnych zmysłów (C); określa rolę obserwacji w poznawaniu przyrody (B); omawia etapy doświadczenia (A)

na podstawie obserwacji podejmuje próbę przewidzenia niektórych sytuacji i zjawisk (np. dotyczących pogody, zachowania zwierząt) (D); wyjaśnia, czym jest doświadczenie (B)

przeprowadza dowolne doświadczenie wraz z zapisem wyników obserwacji (D); wyjaśnia, dlaczego do niektórych doświadczeń należy używać dwóch zestawów (D)

3. Przyrządy i pomoce przyrodnika

9. Przyrządy i pomoce ułatwiające prowadzenie obserwacji w terenie

podaje nazwy przyrządów służących do prowadzenia obserwacji w terenie (A); przeprowadza obserwację za pomocą lupy lub lornetki (C); notuje 2–3 spostrzeżenia dotyczące

przyporządkowuje przyrząd do obserwowanego obiektu (C); proponuje przyrządy, jakie należy przygotować do prowadzenia obserwacji w terenie (D); określa charakterystyczne cechy obserwowanych obiektów

planuje miejsca 2–3 obserwacji (C); dobiera przyrząd do obserwowanego obiektu (C)

planuje obserwację dowolnego obiektu lub organizmu w terenie (D); uzasadnia celowość zaplanowanej obserwacji (D)

przygotowuje informacje na temat innych przyrządów służących do prowadzenia obserwacji (odległych obiektów, głębin) (D)




Uczeń:




Uczeń:




Uczeń:

obserwowanych obiektów (C); wykonuje schematyczny rysunek obserwowanego obiektu (C)

(C)9a. Lekcja w terenie –Przyrządy i pomoce przyrodnika10. Poznajemy budowę i działanie mikroskopu

podaje przykłady obiektów, które można obserwować za pomocą mikroskopu (B); wykonuje schematyczny rysunek obserwowanego obiektu (C)

omawia przeznaczenie mikroskopu (B); przygotowuje mikroskop do prowadzenia obserwacji (C)

podpisuje na schemacie poszczególne części mikroskopu (C); przeprowadza obserwację mikroskopową zgodnie z instrukcją (D)

określa przeznaczenie poszczególnych części mikroskopu (C)

samodzielnie wykonuje prosty preparat mikroskopowy (D); przygotowuje informacje na temat mikroskopu elektronowego (D)

4. Określamy kierunki geograficzne

4. Określamy kierunki geograficzne cd.

11. W jaki sposób określamy kierunki geograficzne?

podaje nazwy wskazanych przez nauczyciela głównych kierunków geograficznych (C)

podaje nazwy głównych kierunków geograficznych (C)

wyjaśnia, co to jest widnokrąg (B); omawia budowę kompasu (B)

podaje przykłady wykorzystania w życiu umiejętności wyznaczania kierunków geograficznych (B)

podaje historyczne i współczesne przykłady praktycznego wykorzystania umiejętności wyznaczania kierunków geograficznych (D)podaje historyczne i współczesne przykłady praktycznego wykorzystania umiejętności wyznaczania kierunków geograficznych (D)

12. Określamy kierunki geograficzne za pomocą kompasu i gnomonu

wyznacza kierunki geograficzne za pomocą kompasu (C)

posługując się instrukcją, wyznacza kierunki geograficzne za pomocą gnomonu (C)

omawia sposób wyznaczania kierunków geograficznych za pomocą gnomonu (B)

porównuje dokładność wyznaczania kierunków geograficznych za pomocą kompasu i gnomonu (D)

13. Inne sposoby wyznaczania kierunków geograficznych

rysuje różę głównych kierunków geograficznych (B)

podaje nazwy pośrednich kierunków geograficznych (A); rysuje różę głównych

wyznacza kierunki geograficzne, stosując poznane wcześniej sposoby (C)

omawia sposoby wyznaczania kierunku północnego na podstawie obserwacji obiektów

odszukuje ukryty obiekt, poruszając się według instrukcji podanej przez nauczyciela (D)




Uczeń:




Uczeń:




Uczeń:

i pośrednich kierunków geograficznych (B)

przyrodniczych i wytworów człowieka (C)

13a. Lekcja w terenie – Ćwiczenia w wyznaczaniu kierunków geograficznych

5. Mapa –niezbędna pomoc dla przyrodnika

14. Jak czytać mapę?

wymienia rodzaje map (A); odczytuje informacje zapisane w legendzie planu (C)

wyjaśnia pojęcie „legenda” (B); określa przeznaczenie różnych rodzajów map (B); dobiera rodzaj mapy do określonego zadania (C); rozpoznaje obiekty przedstawione na planie za pomocą znaków topograficznych (C/D)

opisuje słowami fragment terenu przedstawiony na planie (D); przygotowuje „zbiór” znaków topograficznych dla najbliższej okolicy (C)

porównuje dokładność poszczególnych rodzajów map (D); odszukuje na mapie wskazane obiekty (C/D)

rysuje fragment drogi do szkoły, np. ulicy, zmniejszając jej wymiary (np. 1000 razy), używając właściwych znaków topograficznych (D)

6. Jak się orientować w terenie?

15. Jak się orientować w terenie?

wskazuje kierunki geograficzne na mapie (C)

określa położenie innych obiektów na mapie w stosunku do podanego obiektu (C)

wyjaśnia, na czym polega orientowanie mapy (B); orientuje mapę za pomocą kompasu (C)

orientuje mapę za pomocą obiektów w terenie (C)

dostosowuje sposób orientowania mapy do otaczającego terenu (D)

15a. Lekcja w terenie – Jak się orientować w terenie?

7. Obserwujemy i pielęgnujemy rośliny

16. Poznajemy zasady pielęgnacji roślin

wymienia zasady pielęgnacji roślin (B)

omawia zasady pielęgnacji roślin (B); podaje przykłady roślin stosowanych jako przyprawy do potraw (B)

rozpoznaje wybrane rośliny doniczkowe (C); wyjaśnia, jakie znaczenie ma znajomość wymagań życiowych uprawianych roślin (D)

wymienia kilka powodów, dla których uprawiamy rośliny (B); porównuje wymagania dwóch roślin doniczkowych (np. kaktusa i paproci) (D)

prezentuje jedną egzotyczną roślinę (ozdobną lub przyprawową), omawiając jej wymagania życiowe (D)

17. Poznajemy etapy kiełkowania fasoli

na podstawie instrukcji zakłada i prowadzi uprawę fasoli (C); dzieli rośliny na drzewa,

prezentuje wyniki obserwacji rozwoju uprawianej fasoli (D); podaje przykłady drzew,

podaje nazwy etapów rozwoju rośliny (A); rozpoznaje drzewa i krzewy rosnące w najbliższym

określa warunki niezbędne do prowadzenia uprawy roślin (C); porównuje budowę zewnętrzną drzew,

przygotowuje informację na temat roślin leczniczych uprawianych w domu lub w ogrodzie (D)




Uczeń:




Uczeń:




Uczeń:

krzewy i rośliny zielne (B); wykonuje zielnik zawierający 5 roślin (D)

krzewów i roślin zielnych rosnących w ogrodach (C); wykonuje zielnik zawierający 10 roślin (D)

otoczeniu (C); wykonuje zielnik zawierający rośliny rosnące na określonym siedlisku, np. na poboczach dróg (D)

krzewów i roślin zielnych (C); wykonuje zielnik zawierający rośliny rosnące w kilku różnych siedliskach (D)

17a. Lekcja w terenie –Rozpoznawanie drzew, krzewów i roślin zielnych

8. Obserwujemy i pielęgnujemy zwierzęta

18. Poznajemy zasady opieki nad hodowanymi zwierzętami

podaje przykłady zwierząt hodowanych przez człowieka (B); omawia wymagania zwierzęcia hodowanego w domu lub w pracowni przyrodniczej (B); opowiada o hodowanym zwierzęciu (D)

wyjaśnia, dlaczego decyzja o hodowli zwierzęcia powinna być dokładnie przemyślana (D); omawia zasady opieki nad zwierzętami (B)

określa cel hodowli zwierząt (B); wyjaśnia, dlaczego nie wszystkie zwierzęta możemy hodować w domu (B); wskazuje źródła informacji na temat hodowanych zwierząt (C)

formułuje apel do osób mających zamiar hodować zwierzę lub podarować je w prezencie (D)

przygotowuje ciekawostki i dodatkowe informacje na temat zwierząt (np. najszybsze zwierzęta) (D)


19., 20. Podsumowanie i sprawdzian z działu: „Odkrywamy tajemnice warsztatu przyrodnika”

Dział 3. Odkrywamy tajemnice zjawisk przyrodniczych

1. Woda występuje w trzech postaciach

21. Poznajemy stany skupienia wody

wymienia stany skupienia wody w przyrodzie (A); podaje przykłady występowania wody w różnych stanach skupienia (B); odczytuje wskazania termometru (C)

omawia budowę termometru (B); przeprowadza, zgodnie z instrukcją, doświadczenia wykazujące wpływ: – temperatury otoczenia na parowanie wody (C),– wielkości powierzchnina parowanie wody (C);wyjaśnia pojęcia: parowanie i skraplanie wody (B)

wyjaśnia zasadę działania termometru (B); formułuje wnioski do przeprowadzonych doświadczeń (D)

dokumentuje doświadczenia według poznanego schematu (D)

wyjaśnia, popierając przykładami, zjawiska sublimacji i resublimacji (D)

2. Kiedy woda 22. Obserwujemy podaje warunki przeprowadza formułuje wnioski dokumentuje uzasadnia, że obieg wody




Uczeń:




Uczeń:




Uczeń:

zamarza, kiedy lód się topi?

zmiany stanu skupienia wody w przyrodzie

krzepnięcia wody (B); podaje nazwy przemian stanów skupienia wody (C); przyporządkowuje stany skupienia wody do właściwych przedziałów temperaturowych (B)

doświadczenie wykazujące zmianę objętości wody podczas krzepnięcia (C); przeprowadza doświadczenie wykazujące wpływ temperatury na proces topnienia (C); obserwuje i nazywa zjawiska atmosferyczne występujące w Polsce (C)

z przeprowadzonych doświadczeń (D); rysuje schemat przedstawiający zmiany stanu skupienia wody (C)

doświadczenia według poznanego schematu (D)

w przyrodzie pozwala zachować jej stałą ilość na Ziemi (może zaproponować doświadczenie) (D); omawia obieg wody w przyrodzie (B)

3. Obserwujemypogodę

23. Poznajemyskładniki pogodyi sposoby ichpomiaru

wymienia składniki pogody (A);rozpoznaje rodzaje opadów (C)

zapisuje temperaturę dodatnią i ujemną (C); na podstawie obserwacji określa stopień zachmurzenia nieba (C); omawia sposób pomiaru ilości opadów (B); podaje nazwy osadów atmosferycznych (B); określa jednostki, w których wyraża się składniki pogody (B)

wymienia przyrządy służące do obserwacji meteorologicznych (A); omawia zmiany temperatury powietrza w ciągu roku (B); omawia sposób powstawania chmur (B); rozróżnia rodzaje osadów atmosferycznych (C)

analizuje wpływ zmian temperatury powietrza na życie organizmów żywych (C); wykazuje związek pomiędzy porą roku a występowaniem określonego rodzaju osadów (D); rozpoznaje rodzaje chmur (D)

wykazuje związek rodzajów chmur z możliwością wystąpienia opadów (B); wyjaśnia różnice między opadami a osadami atmosferycznymi (D)23a. Lekcja

w terenie – Obserwacja i pomiar składników pogody

4. Skąd się bierzewiatr?

24. Badamy obecność powietrza i ciśnienia atmosferycznego

przyporządkowuje nazwy 3 przyrządów do rodzajów obserwacji meteorologicznych (C)

przeprowadza doświadczenie wykazujące obecność powietrza (C); podaje nazwę jednostki pomiaru ciśnienia (A); przeprowadza doświadczenie wykazujące obecność ciśnienia atmosferycznego (C); podaje nazwę jednostki, w której wyraża się prędkość wiatru (A)

wyjaśnia, czym jest ciśnienie atmosferyczne (B); formułuje wnioski z przeprowadzonych doświadczeń (D)

dokumentuje doświadczenia według poznanego schematu (D); wyjaśnia, jak powstaje wiatr (B)

omawia związek zmian ciśnienia atmosferycznego z aktywnością psychofizyczną człowieka (D)




Uczeń:




Uczeń:




Uczeń:

25. Wiatr i jego pomiar

odczytuje symbole umieszczone na mapie pogody (C); prowadzi kalendarz pogody na podstawie obserwacji wybranych składników pogody (C)

na podstawie instrukcji buduje wiatromierz (C); dokonuje pomiaru składników pogody – prowadzi kalendarz pogody (C)

omawia budowę wiatromierza (B); przygotowuje możliwą prognozę pogody na dzień następny dla swojej miejscowości (C)

na podstawie obserwacji określa kierunek wiatru (C)

przygotowuje informację na temat rodzajów wiatru (C)

5. Słońce zmienia położenie nad widnokręgiem

26. Jak zmienia się położenie Słońca nad widnokręgiem?

wyjaśnia pojęcia: wschód Słońca, zachód Słońca (B)

omawia pozorną wędrówkę Słońca nad widnokręgiem (B); wskazuje zależności między wysokością Słońca a długością cienia (C)

omawia zmiany temperatury powietrza w ciągu dnia (B); wyjaśnia, czym są górowanie Słońca i południe słoneczne (B)

omawia zmiany długości cienia w ciągu dnia (B)

podaje przykłady praktycznego wykorzystania wiadomości dotyczących zmian temperatury i długości cienia w ciągu dnia (np. wybór ubrania, pielęgnacja roślin, ustawienie budy dla psa) (B)

6. Obserwujemy pory roku

27. Jak zmienia się pogoda i przyroda w ciągu roku?

wymienia daty rozpoczęcia kalendarzowych pór roku (A); podaje po 3 przykłady zmian zachodzących w przyrodzie w poszczególnych porach roku (C); proponuje sposoby opieki nad zwierzętami w okresie zimy (C)

wyjaśnia pojęcia: równonoc jesienna, równonoc wiosenna, przesilenie letnie, przesilenie zimowe (B); omawia cechy pogody w poszczególnych porach roku (B)

omawia zmiany w pozornej wędrówce Słońca nad widnokręgiem w poszczególnych porach roku (B)

porównuje wysokość Słońca nad widnokręgiem oraz długość cienia w poszczególnych porach roku (C)

wymienia fenologiczne pory roku, czyli te, które wyróżnia się na podstawie fazy rozwoju roślinności (A)

27a. Lekcja w terenie – Jak zmienia się pogoda i przyroda w ciągu roku?


28., 29. Podsumowanie i sprawdzian z działu: „Odkrywamy tajemnice zjawisk przyrodniczych”

Dział 4. Odkrywamy tajemnice życia




Uczeń:




Uczeń:




Uczeń:

1. Wspólne cechy organizmów

30. Poznajemy budowę i czynności życiowe organizmów

wyjaśnia pojęcia: organizm jednokomórkowy, organizm wielokomórkowy (B); odróżnia organizmy jednokomórkowe od wielokomórkowych (C); omawia dwie wybrane czynności życiowe organizmów (B)

podaje charakterystyczne cechy organizmów (B); rozpoznaje na ilustracji wybrane organy/narządy (C); wymienia czynności życiowe organizmów (A)

omawia hierarchiczną budowę organizmów wielokomórkowych (B); charakteryzuje czynności życiowe organizmów (C); omawia cechy rozmnażania płciowego i bezpłciowego (B)

podaje przykłady różnych sposobów wykonywania tych samych czynności przez organizmy (np. ruch, wzrost) (C); porównuje rozmnażanie płciowe i bezpłciowe (C)

przygotowuje informacje na temat najmniejszych i największych organizmów żyjących na Ziemi (D)

2. Różnorodność organizmów

31. W jaki sposób uporządkowano organizmy?

omawia cechy przedstawicieli dwóch dowolnych królestw organizmów (B)

podaje nazwy królestw organizmów (A); omawia cechy roślin, zwierząt i grzybów (B); opisuje wybranych przedstawicieli roślin, zwierząt i grzybów, uwzględniając środowisko, w którym żyją (C)

omawia cechy przedstawicieli poszczególnych królestw organizmów (B); charakteryzuje królestwo protistów (B)

porównuje sposoby odżywiania się roślin, zwierząt i grzybów (C)

uzasadnia potrzebę klasyfikacji organizmów (C); charakteryzuje wirusy (C); wymienia nazwy jednostek systematycznych (A); omawia zasady nazewnictwa organizmów (B); przygotowuje informacje na temat długości życia wybranych organizmów (żyjących najdłużej i najkrócej) (D)

3. Organizmy różnią się sposobem odżywiania

32. Jak odżywiają się rośliny i dla jakich organizmów są pożywieniem?

przyporządkowuje podane organizmy do grup troficznych (samożywne, cudzożywne) (B); podaje przykłady organizmów cudzożywnych (B)

dzieli organizmy na samożywne cudzożywne (C); podaje przykłady organizmów roślinożernych (B)

wyjaśnia pojęcia: organizm samożywny, organizm cudzożywny (B); wymienia cechy roślinożerców (B)

omawia sposób wytwarzania pokarmu przez rośliny (B)

przygotowuje informacje na temat pasożytnictwa w świecie roślin (D)




Uczeń:




Uczeń:




Uczeń:

33. W jaki sposób zdobywają pokarm zwierzęta mięsożerne i wszystkożerne?

wymienia przedstawicieli mięsożerców żyjących w Polsce (B); wymienia przedstawicieli wszystkożerców (B); wymienia, na podstawie ilustracji, charakterystyczne cechy drapieżników (B)

dzieli mięsożerców na drapieżniki i padlinożerców (B); wyjaśnia, na czym polega wszystkożerność (B)

podaje przykłady zwierząt odżywiających się szczątkami glebowymi (B); wymienia przedstawicieli pasożytów (B)

określa rolę, jaką odgrywają w przyrodzie zwierzęta odżywiające się szczątkami glebowymi (C); wyjaśnia, na czym polega pasożytnictwo (B)

przygotowuje informacje na temat pasożytnictwa w świecie bakterii, grzybów, protistów (D)

4. Zależności pokarmowe w przyrodzie

34. Poznajemy zależności pokarmowe między organizmami

układa łańcuch pokarmowy z podanych organizmów (C)

wyjaśnia, czym są zależnościpokarmowe (B); podaje nazwy ogniw łańcucha pokarmowego (A)

wyjaśnia nazwy ogniw łańcucha pokarmowego (B); wyjaśnia, co to jest sieć pokarmowa (B)

uzasadnia, że rośliny nie mogłyby istnieć bez obecności zwierząt (D)

podaje przykłady obrony przed wrogami w świecie roślin i zwierząt (C); uzasadnia, że zniszczenie jednego elementu przyrody może doprowadzić do wyginięcia innych (D)

Podsumowaniedziału 4

35., 36. Podsumowanie i sprawdzian z działu: „Odkrywamy tajemnice życia”

Dział 5. Odkrywamy tajemnice ciała człowieka1. Odżywianie się 37. Poznajemy

składniki pokarmudzieli pożywienie ze względu na pochodzenie (B); podaje przykłady produktów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego (C); omawiaznaczenie wody dla organizmu (B)

wymienia składniki pokarmowe (A); podaje przykłady produktów zawierających duże ilości białek, cukrów, tłuszczów (B)

omawia rolę składnikówpokarmowych w organizmie (B); wymienia produkty zawierające sole mineralne (B)

omawia rolę witamin (B); omawia skutki niedoboru i nadmiernego spożycia poszczególnych składników pokarmowych (B); wymienia wybrane objawy niedoboru jednej z poznanych witamin (B)

przedstawia krótkie informacje na temat sztucznych barwników, aromatów identycznych z naturalnymi, konserwantów znajdujących się w żywności (D)

38. Poznajemy zasady przygotowywania i spożywaniaposiłków

omawia zasady przygotowywania posiłków (B)

wymienia zasady spożywania posiłków (B)

wyjaśnia, na czym polega estetyczne nakrycie stołu (B)

na podstawie analizy piramidy pokarmowej układa dzienny jadłospis dla ucznia 4 klasy (D)

przedstawia krótkie informacje na temat wpływu napojów energetyzujących na organizm człowieka (D); omawia objawy i skutki anoreksji (B)




Uczeń:




Uczeń:




Uczeń:

2. Trawieniei wchłanianiepokarmu

39. Jak przebiega trawienie i wchłanianie pokarmu?

wskazuje na modelu położenie poszczególnych narządów przewodu pokarmowego (C); wyjaśnia, dlaczego należy dokładnie żuć pokarm (B); uzasadnia konieczność mycia rąk przed każdym posiłkiem (C)

wymienia narządy budujące przewód pokarmowy (B); omawia rolę układu pokarmowego (B); omawia zasady higieny układu pokarmowego (C)

opisuje drogę pokarmu w organizmie (B); omawia, co dzieje się z pokarmem po zakończeniu trawienia (B)

wyjaśnia rolę enzymów trawiennych (B); wskazuje narządy, w których zachodzi mechaniczne i chemiczne przekształcanie pokarmu (B)

omawia rolę narządów wspomagających trawienie (B); wymienia czynniki, które mogą szkodliwie wpłynąć na funkcjonowanie wątroby lub trzustki (A)

3. Krążenie krwi 40. Jaką rolęodgrywa układkrwionośny?

wskazuje na schemacie serce naczynia krwionośne (C);mierzy puls (D); liczy ilość uderzeń serca na minutę (D)

omawia rolę serca i naczyńkrwionośnych (B); omawiarolę układu krwionośnegow transporcie substancjiw organizmie (C)

wymienia funkcje układukrwionośnego (B); wyjaśnia,czym jest tętno (B); proponuje zestaw prostych ćwiczeń poprawiających funkcjonowanie układu krwionośnego (D)

wyjaśnia, jak należy dbaćo układ krwionośny (B);podaje przykłady produktów żywnościowych korzystniewpływających na pracę układu krwionośnego (C)

przygotowuje informacjena temat grup krwi lub chorób krwi (D); charakteryzuje rolę poszczególnych składników krwi (B)

4. Jak oddychamy? 41. Jak oddychamy?

na modelu pokazuje położenie narządów budujących układ oddechowy (C); wymienia zasady higieny układu oddechowego (B)

wymienia narządy budujące drogi oddechowe (B); określa rolę układu oddechowego (A); opisuje zmiany w wyglądzie części piersiowej tułowia podczas wdechu i wydechu (C)

określa cel wymiany gazowej (B); omawia budowę płuc (B)

omawia wymianę gazową zachodzącą w płucach (B)

porównuje wielkość płuca lewego i prawego – wyjaśnia przyczynę różnicy (B)

5. Energia jest niezbędna do życia

42. Jak organizm uzyskuje energię niezbędną do życia?

podaje przykłady czynności, do wykonywania których niezbędna jest energia (B)

wymienia produkty oddychania komórkowego (A)

wyjaśnia, na czym polega oddychanie komórkowe (B)

wyjaśnia, na czym polega współdziałanie układów: pokarmowego, oddechowego i krwionośnego w procesie uzyskiwania energii przez organizm (C)

uzasadnia konieczność regularnego odżywiania się dla prawidłowego funkcjonowania organizmu (D)




Uczeń:




Uczeń:




Uczeń:

43. Jakie substancje powstają w wyniku oddychania i spalania?

wykonuje, zgodnie z instrukcją, doświadczenie wykazujące obecność dwutlenku węgla i pary wodnej w wydychanym powietrzu (C); podaje nazwy substancji powstających w procesie oddychania (B)

poprawnie opisuje przebieg doświadczenia wykazującego obecność dwutlenku węgla i pary wodnej w wydychanym powietrzu (C)

porównuje zapotrzebowanie energetyczne organizmu człowieka w zależności od podanych czynników (np. stan zdrowia, wiek, płeć, wysiłek fizyczny) (C)

formułuje wnioski z przeprowadzonych doświadczeń (D); analizuje wartości energetyczne wybranych produktów spożywczych (D)

przygotowuje informacje na temat dziennego zapotrzebowania energetycznego człowieka w zależności od płci, wieku, rodzaju wykonywanej pracy (D)

6. Szkielet i mięśnie umożliwiają ruch

44. Jakie układy narządów umożliwiają ruch organizmu?

wskazuje na modelu lub planszy elementy szkieletu (C); wyjaśnia pojęcie „stawy” (B); omawia 2 zasady higieny układu ruchu (C)

wymienia elementy budujące układ ruchu (A); podaje nazwy głównych elementów szkieletu (B); wymienia 3 funkcje szkieletu (A); wymienia zasady higieny układu ruchu (B)

rozróżnia rodzaje połączeń kości (C); podaje nazwy głównych stawów organizmu człowieka (A)

na modelu lub planszy wskazuje kości o różnych kształtach (C); omawia pracę mięśni szkieletowych (C)

wyjaśnia, dlaczego w okresie szkolnym należy szczególnie dbać o prawidłową postawę (B); omawia działanie mięśni narządów wewnętrznych (B)

7. Jak organizm odbiera informacje z otoczenia

45. Jak organizm odbiera informacje z otoczenia? Narząd wzroku

wymienia narządy zmysłów (A); na planszy lub modelu wskazuje elementy oka służące jego ochronie przed zanieczyszczeniami: brwi, powieki, rzęsy (C)

omawia rolę poszczególnych narządów zmysłów (B); podaje nazwy elementów budowy oka, służących do jego ochrony (A)

wskazuje na planszy elementy budowy oka (C); wymienia zadania mózgu (B)

wymienia narządy budujące układ nerwowy (B); wyjaśnia, w jaki sposób układ nerwowy odbiera informacje z otoczenia (B)

podaje przykłady skutków uszkodzenia układu nerwowego (A)

46. Jak organizm odbiera informacje z otoczenia? Narządy: węchu, smaku, słuchu i dotyku

omawia rolę ucha (B); wymienia zadania narządów smaku i powonienia (A); wymienia rodzaje smaków (A)

wskazuje na planszy małżowinę uszną, przewód słuchowy i błonę bębenkową (C); omawia rolę skóry jako narządu zmysłu (B); wymienia zasady higieny oczu i uszu (B)

wskazuje na planszy pozostałe elementy wnętrza ucha (C); wskazuje na planszy drogę informacji dźwiękowych (C)

uzasadnia, że układ nerwowy koordynuje pracę wszystkich narządów zmysłów (D)

przygotowuje informacje na temat wad wzroku lub słuchu (D)




Uczeń:




Uczeń:




Uczeń:

8. Kobieta i mężczyzna

47. Różnice w budowie ciała kobiety i mężczyzny

przyporządkowuje podane cechy budowy zewnętrznej do sylwetki kobiety lub mężczyzny (C); wskazuje na planszy położenie narządów układu rozrodczego (C)

wymienia narządy tworzące żeński i męski układ rozrodczy (A); określa rolę układu rozrodczego (A); omawia zasady higieny układu rozrodczego (B)

wskazuje różnice w budowie ciała kobiety i mężczyzny (C); omawia rolę poszczególnych narządów układu rozrodczego (C)

wyjaśnia przyczyny różnic w budowie układu rozrodczego żeńskiego i męskiego (D)

przygotowuje przykładowe informacje na temat roli kobiet i mężczyzn w rodzinie i społeczeństwie na przestrzeni kilku pokoleń (np. zajęcia prababci, babci, mamy, starszej siostry, itp.) (D)

9. Od poczęcia do narodzin

48. Od poczęcia do narodzin

rozpoznaje komórki rozrodcze: męską i żeńską (C); wyjaśnia pojęcie „zapłodnienie” (B)

na planszy wskazuje miejsce rozwoju zarodka (C); wyjaśnia pojęcie „ciąża” (B)

na planszy wskazuje miejsce zapłodnienia (C); omawia główne etapy rozwoju dziecka wewnątrz organizmu matki (A)

omawia rozwój zygoty od momentu zapłodnienia do chwili zagnieżdżenia się w macicy (A); wyjaśnia, jaką rolę pełni łożysko (B)

podaje przykłady czynników, które mogą zakłócić rozwój płodu (A)

10. Od narodzin do starości

49. Od noworodka do ucznia

podaje nazwy etapów życia po narodzeniu (A); charakteryzuje dowolny etap rozwojowy (C)

podaje przykłady zmian zachodzących w organizmie w poszczególnych etapach rozwojowych (A)

omawia zmiany zachodzące w dwóch dowolnie wybranych etapach rozwojowych człowieka (A)

omawia zmiany zachodzące w poszczególnych etapach rozwojowych (A)

wykonuje oś czasu przedstawiającą okresy życia człowieka (D)




Uczeń:




Uczeń:




Uczeń:

50. Od okresu dojrzewania do starości

podaje przykłady zmian w organizmie świadczących o rozpoczęciu okresu dojrzewania u własnej płci (B)

wymienia zmiany fizyczne zachodzące w okresie dojrzewania u dziewcząt i chłopców (B); podaje nazwy kolejnych okresów rozwojowych (A)

charakteryzuje okres wieku dorosłego i okres starości (A)

porównuje funkcjonowanie organizmu w poszczególnych okresach życia (D)

wykonuje oś czasu przedstawiającą okresy życia człowieka (D)


51., 52. Podsumowanie i sprawdzian z działu: „Odkrywamy tajemnice ciała człowieka”

Dział 6. Odkrywamy tajemnice zdrowia1. Choroby zakaźne

53. Poznajemy choroby zakaźne

wymienia drogi wnikania do organizmu człowieka drobnoustrojów chorobotwórczych (A); odczytuje informacje umieszczane na opakowaniach żywności (skład, data przydatności do spożycia, sposób przechowywania) (C); wymienia miejsca występowania kleszczy(A); wskazuje sposoby zabezpieczania się przed kleszczami (B)

wymienia przyczyny chorób zakaźnych (A); wyjaśnia, co to jest gorączka (B); omawia przyczyny zatruć (B); określa zachowania zwierzęcia, które mogą świadczyć o tym, że jest ono chore na wściekliznę (C)

wymienia objawy towarzyszące gorączce (A); wymienia sposoby zapobiegania zatruciom pokarmowym (B); omawia zasady przechowywania żywności (C)

opisuje objawy wybranych chorób zakaźnych (B); omawia sposób postępowania w przypadku chorób zakaźnych (C); wymienia drobnoustroje mogące wnikać do organizmu przez uszkodzoną skórę (B)

wyjaśnia istotę działania szczepionek (B); przygotowuje informacje na temat objawów boreliozy i sposobów postępowania w przypadku zachorowania (D)




Uczeń:




Uczeń:




Uczeń:

2. Choroby pasożytnicze

54. Poznajemy choroby pasożytnicze

wymienia pasożyty wewnętrzne człowieka (A); omawia sposoby zapobiegania zarażeniu się wybranym pasożytem wewnętrznym (C); wymienia pasożyty zewnętrzne (A)

rozpoznaje wszy i kleszcze (C); omawia sposoby zapobiegania zarażeniu się pasożytami wewnętrznymi (C); omawia sytuacje sprzyjające zarażeniom pasożytami zewnętrznymi (C)

wyjaśnia pojęcie „pasożyty wewnętrzne” (B); podaje przykłady pasożytów zewnętrznych (B); wyjaśnia pojęcie „pasożyty zewnętrzne” (B); omawia zasady zapobiegania chorobom przenoszonym przez zwierzęta domowe (C)

dzieli pasożyty na zewnętrzne i wewnętrzne, podając przykłady (C); charakteryzuje objawy mogące świadczyć o obecności pasożyta wewnętrznego (C);

przygotowuje informacje na temat pasożytów wewnętrznych, innych niż omówione na lekcji (D)

3. Jak dbaćo higienę?

55. Jak dbaćo higienę?

omawia lub demonstrujesposób mycia rąk (C); wyjaśnia, dlaczego ważna jest czystość rąk (B); omawia sposób mycia zębów (C)

wyjaśnia, dlaczego należy dbać o higienę skóry (B); omawia sposób mycia włosów (C); opisuje sposób pielęgnacji paznokci (C); wyjaśnia, na czym polega właściwy dobór odzieży (C)

opisuje sposób pielęgnacjiskóry ze szczególnym uwzględnieniem okresu dojrzewania (C); wyjaśnia, na czym polega higiena jamy ustnej (B)

omawia zmiany, jakie mogą pojawić się na skórze w okresie dojrzewania (B); wyjaśnia,na czym polega higiena osobista (C)

przygotowuje informacjeo znaczeniu filtrów UV,rozsądnym korzystaniu z kąpieli słonecznych i solariów (D)

4. Jak sobie radzićw sytuacjachniebezpiecznychw domu?

56.Niebezpieczeństwa i pierwsza pomoc w domu

wymienia przyczyny upadków (B); wyjaśnia, dlaczego nawet drobne zranienia powinnyzostać zdezynfekowane (B); wymienia numery telefonów alarmowych (A)

omawia skutki upadków (B); omawia zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadkuskaleczeń (C); omawia zasady udzielania pierwszej pomocy przy oparzeniach (C)

charakteryzuje objawy stłuczeń i złamań (C); omawia objawy oparzeń (C)

demonstruje sposób zakładania opatrunków (C); demonstruje sposób unieruchamiania kończyn (C)

wykonuje plakat lub gazetkęze wskazówkami, jak uniknąć niebezpiecznych sytuacjiw domu (D)

57. Jak uniknąćniebezpiecznychsytuacji w domu?

omawia zasady bezpiecznego korzystania z domowych urządzeń elektrycznych (C)

omawia zasady pielęgnacji ozdobnych roślin trujących i silnie drażniących (C)

odczytuje symbole umieszczane na opakowaniach substancji niebezpiecznych (C)

omawia zasady postępowania w przypadku zatruć środkami chemicznymi (C)




Uczeń:




Uczeń:




Uczeń:

5. Uważaj na siebie i innych również poza domem

58. Jak dbaćo bezpieczeństwo poza domem?

wymienia przyczyny wypadków drogowych (B); omawia zasady poruszania się po drogach (B); objaśnia znaczenie kilku znaków dotyczących bezpieczeństwa na drogach (C)

omawia zagrożenia związane z przebywaniem nad wodą (B); podaje przykłady wypadków, które mogą się zdarzyć na wsi (B); wyjaśnia, na czym polega bezpieczeństwo podczas zabaw ruchowych (B); omawia sposób postępowania w przypadku pożaru (B); wyjaśnia, jak należy postępować z zardzewiałymi przedmiotami niewiadomego pochodzenia (B)

wyjaśnia, czym są niewypałyi niewybuchy (B); omawiazagrożenia ze strony owadówi roślin (B)

charakteryzuje rodzajezagrożeń występującychpoza domem (C); rozpoznaje 2–3 dziko rosnące roślinytrujące (C)

przygotowuje dane statystyczne dotyczące np. liczby pożarów, liczby wypadków drogowych z udziałem pieszych, dzieci itp.(D)

6. Uzależnienia sągroźne

59. Uzależnieniai ich skutki

podaje przynajmniej dwa przykłady negatywnego wpływu dymu tytoniowego i alkoholu na organizm człowieka (B); prezentuje właściwe zachowanie asertywnew wybranej sytuacji (C)

podaje przykłady substancji, które mogą uzależniać (B); podaje przykłady sytuacji, w których należy zachować się asertywnie (C)

wyjaśnia, na czym polega palenie bierne (B); wymieniaskutki przyjmowania narkotyków (B); wyjaśnia, czym jest asertywność (B)

wyjaśnia, czym jest uzależnienie (B); charakteryzuje substancje znajdujące się w dymie papierosowym (C);uzasadnia koniecznośćzachowań asertywnych (D)

przygotowuje informacje na temat pomocy osobom uzależnionym (D); przygotowuje informacje na temat możliwych przyczyn, postaci i profilaktykichorób nowotworowych (D)

Podsumowaniedziału 6

60., 61. Podsumowanie i sprawdzian z działu: „Odkrywamy tajemnice zdrowia”

Dział 7. Odkrywamy tajemnice życia w wodzie1. Wody słodkie i wody słone

62. Wody słodkie i wody słone

wskazuje na mapie lądy oraz morza i oceany (C); podaje przykłady wód słonych (B)

podaje przykłady wód słodkich (w tym wód powierzchniowych) i wód słonych (B); wyjaśnia, jak powstają rzeki (B); wskazuje różnice między oceanem a morzem (C)

wyjaśnia pojęcia: wody słodkie, wody słone (B); charakteryzuje wody powierzchniowe (C); omawia warunki niezbędne do powstania jeziora (B)

charakteryzuje wody słodkie występujące na Ziemi (C); omawia, jak powstają bagna (B)

wyszukuje i prezentuje informacje typu „naj” (najdłuższa rzeka, największe jezioro, największa głębia oceaniczna) (D)




Uczeń:




Uczeń:




Uczeń:

2. Warunki życia w wodzie

63. Warunki życia w wodzie – ruch i opór wody

wymienia przystosowania wybranych zwierząt, np. ryb, delfinów, do życia w wodzie (C); rysuje liście roślin wodnych, np. wywłócznika (C)

charakteryzuje warunki życia w wodzie (B); omawia przystosowania roślin do życia w wodzie (C); wyjaśnia, co to jest plankton (B)

wymienia cechy budowy zwierząt wodnych ułatwiające pokonywanie oporu wody (B); podaje przykłady zwierząt unoszonych przez prąd wody, pływających, przytwierdzonych pod wodą i żyjących na dnie (B)

omawia, popierając przykładami, wpływ ruchu wody na aktywność ruchową organizmów (B)

przygotowuje informacje na temat przystosowań organizmów wodnych (np. żaby) do przetrwania zimy (D)

64. Warunki życia w wodzie –zawartość tlenu, temperatura, naświetlenie

podaje 2–3 przykłady zwierząt oddychających tlenem rozpuszczonym w wodzie (B); podaje przykłady organizmów żyjących na dnie zbiornika wodnego (B)

wymienia źródła tlenu rozpuszczonego w wodzie (B); opisuje sposoby pobierania tlenu przez organizmy żyjące w wodzie (C)

wyjaśnia, dlaczego większość organizmów wodnych może przetrwać zimę (B); omawia warunki świetlne panujące w zbiorniku wodnym (B)

wyjaśnia, dlaczego zbiornik wodny nie zamarza do dna (B); wymienia czynniki wpływające na ilość światła i głębokość, na jaką ono przenika (B)

64a. Lekcja w terenie – Warunki życia w wodzie

3. Obserwujemy rzekę

65. Poznajemy rzekę

na planszy lub schematycznym rysunku przyporządkowuje (lub opisuje): koryto rzeki, obszar zalewowy, dolinę, brzeg prawy i lewy (C); opisuje schemat rzeki, wymieniając: źródło, bieg górny, środkowy, dolny, ujście (C)

na planszy lub schematycznym rysunku podpisuje elementy doliny rzeki (C); podaje nazwy organizmów żyjących w biegu górnym, środkowym i dolnym rzeki (B)

omawia budowę doliny rzecznej (B); wymienia cechy, którymi różnią się poszczególne odcinki rzeki (C); omawia przystosowania organizmów żyjących w biegu górnym, środkowym i dolnym rzeki (C)

omawia rzeźbotwórczą działalność rzeki (B)

podaje przykłady pozytywnego i negatywnego wpływu rzek na życie i gospodarkę człowieka (D)

66. Z jaką prędkością i dokąd płynie rzeka?

wskazuje na mapie rzekę główną i jej dopływy (C)

wskazuje na mapie dorzecze (C); wyjaśnia pojęcia: rzeka główna,

omawia sposób pomiaru prędkości wody w rzece (B)

oblicza prędkość z jaką woda płynie w rzece (C)

przygotowuje informacje na temat rzek, np. największych, najdłuższych, okresowych




Uczeń:




Uczeń:




Uczeń:

dopływ, dorzecze (B) (D)66a. Lekcja w terenie – Z jaką prędkością i dokąd płynie rzeka?

4. Mniej znane organizmy wód –glony i pierwotniaki

67. Poznajemy glony i pierwotniaki

rozpoznaje na rysunku glony jednokomórkowe, kolonijne, wielokomórkowe (C); odróżnia glony jednokomórkowe od pierwotniaków (C); rozpoznaje amebę i pantofelka (C)

wymienia cechy glonów (A); podaje nazwy przedstawicieli glonów jednokomórkowych, kolonijnych i wielokomórkowych (C); wymienia sposoby poruszania się pierwotniaków (B)

wyjaśnia pojęcie „glony” (B); wskazuje poszczególne elementy budowy glonów wielokomórkowych (C); omawia znaczenie glonów (B); omawia znaczenie pierwotniaków (A)

wyjaśnia pojęcie „plecha” (B); omawia odżywianie się pierwotniaków (B); omawia rolę pierwotniaków w łańcuchach pokarmowych (C)

podaje przykłady pozytywnej i negatywnej roli glonów morskich (B)

5. Życie w jeziorze 68. Poznajemy warunki życia w jeziorze

opisuje, np. na schematycznym rysunku, nazwy stref życia w jeziorze (C); odczytuje z ilustracji nazwy 2–3 organizmów żyjących w poszczególnych strefach jeziora (C)

podaje nazwy stref życia w jeziorze (A)

omawia warunki życia w jeziorze w zależności od pory roku (C); wymienia czynniki warunkujące życie w poszczególnych strefach jeziora (A)

wyjaśnia wpływ mieszania się wód jeziora na życie organizmów wodnych (B)

przygotowuje krótki opis najbliższego jeziora (D)

69. Poznajemy strefy życia w jeziorze

uzupełnia brakujące nazwy organizmów tworzących łańcuch

z podanych organizmów układa łańcuch pokarmowy w jeziorze (C); omawia

charakteryzuje roślinność strefy przybrzeżnej jeziora (B); omawia warunki

wyjaśnia, dlaczego w strefie przybrzeżnej jeziora występuje




Uczeń:




Uczeń:




Uczeń:

pokarmowy w jeziorze (C); podaje przykłady ryb żyjących w strefie przybrzeżnej jeziora (B); podaje przykłady innych zwierząt żyjących w strefie przybrzeżnej jeziora (B); wymienia po 1 przykładzie zwierząt żyjących w strefie toni wodnej i strefie wód głębokich jeziora (B)

warunki panujące w strefie przybrzeżnej jeziora (B); podaje przykłady roślin strefy przybrzeżnej jeziora (B); podaje nazwy organizmów tworzących plankton (B); podaje nazwy zwierząt żyjących w strefie toni wodnej lub strefie wód głębokich jeziora (B)

panujące w strefie otwartej toni wodnej jeziora (B); wyjaśnia, dlaczego w strefie wód głębokich jeziora nie występują rośliny (B)

bogactwo organizmów żywych (B); charakteryzuje zależności pokarmowe występujące w strefie otwartej toni wodnej jeziora (C); omawia sposób odżywiania się małży (B)

69a. Lekcja w terenie – Życie w jeziorze

6. Życie w morzu i oceanie

70. Strefy życia w morzu i oceanie

podaje nazwy stref życia w morzach i oceanach (A); podaje nazwy organizmów tworzących plankton (A); podaje nazwy zwierząt żyjących w strefie przybrzeżnej mórz i oceanów (B)

wymienia czynniki wpływające na obecność organizmów żyjących w morzach i oceanach (A); omawia piętrowe rozmieszczenie glonów w morzach i oceanach (B); podaje nazwy zwierząt żyjących w strefie otwartej toni wodnej mórz i oceanów (B)

wyjaśnia, dlaczego glony są rozmieszczone piętrowo w morzach i oceanach (B); omawia warunki panujące w strefie głębinowej mórz i oceanów (B); podaje przykłady zależności pokarmowych występujących w morzach i oceanach (C)

wyjaśnia przyczyny różnic w zasoleniu w mórz i oceanów (C); opisuje cechy przystosowujące organizmy do życia w strefie głębinowej mórz i oceanów (B)

przygotowuje ciekawostki na temat organizmów żyjących w morzach (B); wskazuje na mapie położenie morza najbardziej i najmniej zasolonego (C)


71., 72. Podsumowanie i sprawdzian z działu: „Odkrywamy tajemnice życia w wodzie”

Dział 8. Odkrywamy tajemnice życia na lądzie1. Czy wszystkie skały są twarde?

73. Czy wszystkie skały są twarde?

na podstawie obserwacji wymienia 2 cechy charakteryzujące skały: lite, zwięzłe i luźne (C); przyporządkowuje podane skały (1–2) do poszczególnych grup (C)

podaje nazwy grup skał (A); podaje przykłady poszczególnych rodzajów skał (B)

omawia budowę skał (B); opisuje budowę skał litych, zwięzłych i luźnych (C)

opisuje skały występujące w najbliższej okolicy (D)

przygotowuje kolekcję skał z najbliższej okolicy wraz z ich opisem (D)73a. Lekcja

w terenie–Poznajemy skały w najbliższej okolicy




Uczeń:




Uczeń:




Uczeń:

2. Od skały do gleby

74. Jak powstaje gleba?

wymienia 2–3 nazwy gleb (A); wymienia organizmy żyjące w glebie (A)

omawia etapy powstawania gleby (B); omawia budowę gleby (B); wymienia rodzaje gleb występujących w Polsce (A); omawia rolę organizmów glebowych (C)

wyjaśnia, w jaki sposób powstaje próchnica (B); omawia żyzność poszczególnych rodzajów gleb (C); wyjaśnia, dlaczego należy dbać o glebę (B)

przyporządkowuje rodzaje skał do rodzajów gleb, które na nich powstały (C)

ocenia żyzność gleb w najbliższej okolicy (D); przygotowuje dokumentację fotograficzną na temat organizmów glebowych występujących w najbliższej okolicy (D)

3. Warunki życia na lądzie

75. Warunki życia na lądzie

omawia przystosowania zwierząt do zmian temperatury (C)

omawia rolę korzeni roślin lądowych (B); wskazuje przystosowania roślin do ochrony przed niekorzystną (zbyt niską lub zbyt wysoką) temperaturą (C)

charakteryzuje przystosowania roślin zabezpieczające przed utratą wody (C); wymienia przykłady przystosowań chroniących zwierzęta przed działaniem wiatru (B); opisuje sposoby wymiany gazowej u zwierząt lądowych (C)

omawia przykładowe sposoby ograniczania strat wody przez zwierzęta (C); omawia rolę wiatru w życiu roślin (B); charakteryzuje wymianę gazową u roślin (C)

przygotowuje informacje na temat przystosowań 2–3 gatunków zwierząt lub roślin do życia w ekstremalnych warunkach lądowych (C)

4. Poznajemy organizmy żyjące w lesie

76. Poznajemy budowę lasu i warunki w nim panujące

na planszy dydaktycznej lub ilustracji wskazuje warstwy lasu (C); wymienia po dwa gatunki organizmów żyjących w jednej lub dwóch wybranych warstwach lasu (B)

podaje nazwy warstw lasu (A); omawia zasady zachowania się w lesie (B); wymienia nazwy przykładowych organizmów żyjących w poszczególnych warstwach lasu (C)

omawia znaczenie lasu (B); omawia wymagania środowiskowe wybranych gatunków zwierząt żyjących w poszczególnych warstwach lasu (C)

charakteryzuje poszczególne warstwy lasu, uwzględniając czynniki abiotyczne oraz rośliny i zwierzęta żyjące w tych warstwach (D)

przygotowuje informacje o życiu wybranych organizmów leśnych (innych, niż omawiane na lekcji) z uwzględnieniem ich przystosowań do życia w danej warstwie lasu (C)

77., 77a. Jakie organizmy spotkamy w lesie? (wycieczka do lasu)

5. Poznajemy różne rodzaje lasów

78. Poznajemy różne rodzaje lasów

podaje po dwa przykłady drzew iglastych i liściastych

podaje charakterystyczne cechy igieł (B); porównuje wygląd igieł

porównuje drzewa liściaste z iglastymi (C); rozpoznaje rosnące w Polsce rośliny

przyporządkowuje rodzaj lasu do typu gleby, na której rośnie (C); podaje

przygotowuje informacje na temat roślin iglastych pochodzących z innych




Uczeń:




Uczeń:




Uczeń:

(B); rozpoznaje dwa drzewa iglaste i dwa liściaste (C)

sosny i świerka (C); wymienia cechy budowy roślin iglastych ułatwiające ich rozpoznawanie, np. kształt i liczba igieł, kształt i wielkość szyszek (B); wymienia cechy ułatwiające rozpoznawanie drzew liściastych (B)

iglaste (C); rozpoznaje przynajmniej sześć gatunków drzew liściastych (C); wymienia typy lasów rosnących w Polsce (A)

przykłady drzew rosnących w poszczególnych typach lasów (C)

regionów świata, uprawianych w ogrodach (D), charakteryzuje bory, grądy, łęgi i buczyny

78a. Lekcja w terenie –Poznajemy różne rodzaje lasów

6. Na łące 79. Na łące opisuje wygląd łąki (uwzględnia występowanie traw, drobnych zwierząt) (B); podaje dwa przykłady znaczenia łąki (A); wyjaśnia, dlaczego nie wolno wypalać traw (B)

wymienia cechy łąki (B); wymienia zwierzęta mieszkające na łące i żerujące na niej (B); w formie łańcucha pokarmowego przedstawia proste zależności pokarmowe między organizmami żyjącymi na łące (C)

przedstawia zmiany zachodzące na łące w różnych porach roku (C); rozpoznaje pięć gatunków roślin występujących na łące (C)

przyporządkowuje nazwy gatunków roślin do charakterystycznych barw łąki (C); uzasadnia, że łąka jest środowiskiem życia wielu zwierząt (C)

wykonuje zielnik roślin łąkowych (D)

79a. Lekcja w terenie – Na łące

7. Na polu i w sadzie

80. Na polu i w sadzie

podaje nazwy zbóż uprawianych na polach (C); podaje przykłady warzyw uprawianych na

omawia sposoby wykorzystywania roślin zbożowych (B); wymienia nazwy

wyjaśnia, które zboża należą do ozimych, a które do jarych (B); podaje przykłady wykorzystywania

podaje przykłady innych upraw niż zboża, warzywa, drzewa i krzewy owocowe, wskazując sposoby ich

wyjaśnia, czym jest walka biologiczna (B); przygotowuje informacje na temat korzyści




Uczeń:




Uczeń:




Uczeń:

polach (B); wymienia nazwy drzew uprawianych w sadach (A); wymienia dwa szkodniki upraw polowych (A); uzupełnia brakujące ogniwa w łańcuchach pokarmowych organizmów żyjących na polu (C)

krzewów uprawianych w sadach (A)

uprawianych warzyw (B); wymienia sprzymierzeńców człowieka w walce ze szkodnikami upraw polowych (B)

wykorzystywania (B); przedstawia zależności występujące na polu w formie łańcuchów pokarmowych (C)

i zagrożeń wynikających ze stosowania chemicznych środków zwalczających szkodniki (D)

80a. Lekcja w terenie– Na polu i w sadzie


81., 82. Podsumowanie i sprawdzian z działu: „Odkrywamy tajemnice życia na lądzie”

ocena celująca - otrzymuje uczeń, który realizuje wymagania w 100%. Ocenę niedostateczną - otrzymuje uczeń, który nie opanował przynajmniej 30 % wymaganych umiejętności.

Wymagania edukacyjne na poszczególne stopnie z przyrody w klasie V( załącznik nr2 do PSO)

Wymagania konieczne (ocena dopuszczająca)

Wymagania podstawowe (ocena dostateczna)

Wymagania rozszerzające (ocena dobra)

Wymagania dopełniające (ocena bardzo dobra)

Wymagania wykraczające (ocena celująca)

Dział 1. Polska – moja ojczyzna

Uczeń:

wymienia państwa

graniczące z Polską;

podaje nazwy:

województwa, powiatu i

gminy, w których

mieszka; rozpoznaje

pospolite drzewa iglaste

i liściaste, a 2 spośród

nich podpisuje nazwami

gatunkowymi; rozpoznaje

i podpisuje

na mapie konturowej

lub na rysunku

schematycznym rzekę

Uczeń:

wymienia stolice państw

graniczących z Polską;

odczytuje informacje

z mapy administracyjnej

Polski; przyporządkowuje

poznanym rodzajom skał

podane nazwy skał;

wyjaśnia, od czego zależy

żyzność gleby;

przyporządkowuje

poznanym typom lasów

po 2 charakterystyczne dla

nich rośliny; podaje nazwy

królestw, na które

Uczeń:

podaje nazwy województw

sąsiadujących

z województwem,

w którym mieszka;

wymienia elementy

krajobrazu

polodowcowego; na mapie

kontuowej Polski zaznacza

pasy rzeźby terenu;

wymienia typy gleb

występujących w Polsce;

podaje przyczyny

zmniejszania się

powierzchni lasów w

Uczeń:

podaje nazwy władz

wojewódzkich,

powiatowych i gminnych;

porównuje budowę skał

litych, zwięzłych i

luźnych;

przyporządkowuje typ lasu

rodzajowi gleby; wyjaśnia

zależność ilości jezior

od czasu zlodowacenia;

przyporządkowuje

wymienione przez

nauczyciela organizmy

poszczególnym

Uczeń:

wskazuje w najbliższej

okolicy ślady działania sił

wewnętrznych

i zewnętrznych

główną, dopływy

i jeziora; wymienia

2 różnice między komórką

roślinną a komórką

zwierzęcą; omawia sposób

zachowania się

na obszarach chronionych

podzielono organizmy;

wyjaśnia znaczenie pojęć:

„rzeka główna”,

„dopływ”; wymienia

czynniki niezbędne do

procesu fotosyntezy;

wymienia formy ochrony

przyrody w Polsce

Polsce; podaje po

1 przykładzie: jeziora

górskiego, jeziora

przybrzeżnego, sztucznego

zbiornika wodnego;

omawia rolę, jaką pełnią

poznane struktury

komórkowe; wyjaśnia, na

czym polega ochrona

całkowita, a na czym –

ochrona częściowa

królestwom; wymienia

formy ochrony przyrody w

Polsce

Dział 2. Morze Bałtyckie – słonowodne środowisko życia

na podstawie rysunków

schematycznych nazywa

glony wielokomórkowe;

na mapie konturowej

Polski zaznacza: mierzeję,

zatokę, jezioro

przybrzeżne; podaje

2 cechy pogody

nadmorskiej; wskazuje na

mapie Polski parki

narodowe: Woliński

wyjaśnia, dlaczego

w strefie przybrzeżnej

morza występuje najwięcej

organizmów; nazywa

części ciała glonów

wielokomórkowych;

wymienia cechy

charakterystyczne

wybrzeża niskiego i

wybrzeża wysokiego;

wymienia główne zajęcia

wymienia przystosowania

glonów do życia w morzu;

charakteryzuje działalność

fal na wybrzeżu wysokim

i wybrzeżu niskim;

wymienia główne cechy

krajobrazu pobrzeży

wyjaśnia, dlaczego Morze

Bałtyckie jest bardzo słabo

zasolone; wyjaśnia

przyczyny piętrowego

rozmieszczenia glonów

w morzu; podaje

przykłady niszczącej i

budującej działalności

morza; rysuje kierunek

bryzy w dzień

i w nocy

ocenia stan czystości

Morza Bałtyckiego;

podaje przykłady

wykorzystania przez

człowieka glonów

morskich

i Słowiński; wymienia

główne miasta pobrzeży

mieszkańców pobrzeży.

Dział 3. Jeziora – słodkowodne środowisko życia

wymienia czynniki

niezbędne do życia

roślinom wodnym;

rozpoznaje na rysunku

glony jednokomórkowe,

kolonijne

i wielokomórkowe;

wymienia nazwy 3 roślin

strefy przybrzeżnej;

odczytuje z mapy

po 2 nazwy jezior

na Pojezierzu Mazurskim

i Pojezierzu Suwalskim

rysuje schematycznie

glony: jednokomórkowy

i kolonijny; omawia

znaczenie glonów;

wymienia cechy

przystosowujące rośliny

do życia w wodzie;

wymienia strefy życia

w jeziorze; podaje

po 2 przykłady roślin

występujących w strefie

przybrzeżnej i w strefie

otwartej toni wodnej;

omawia zależność

temperatury wody

w jeziorze od pory roku

wskazuje na przykładach

przystosowania roślin

do życia w strefie

przybrzeżnej jeziora

i w strefie otwartej toni

wodnej; wymienia rośliny

strefy przybrzeżnej i strefy

otwartej toni wodnej;

wymienia osobliwości

Puszczy Augustowskiej

wyjaśnia związek

występowania

organizmów wodnych

z przenikaniem światła

i temperaturą wody;

wskazuje dowody

działania lądolodu na

Pojezierzu Suwalskim

podaje przykłady wpływu

zanieczyszczeń

na organizmy żyjące

w wodzie

Dział 4. Ląd jako środowisko życia

rozpoznaje na rysunkach: podpisuje części ciała wyjaśnia znaczenie nazw: wyjaśnia, dlaczego mchy na podstawie analizy

mech, paproć, skrzyp,

widłak, roślinę nasienną,

grzyb, porost; podpisuje

części rośliny nasiennej;

wymienia funkcje korzeni

i łodygi; podaje przykłady

owoców suchych

i mięsistych; na rysunku

wskazuje części grzyba

i podaje ich nazwy;

rozpoznaje 3 gatunki

grzybów jadalnych

mchu

i paproci; wskazuje

miejsca występowania

zarodników mchów,

paproci i skrzypów; podaje

po 2 przykłady znaczenia

w przyrodzie: mchów,

roślin nagonasiennych

i roślin okrytonasiennych;

rozpoznaje typy systemów

korzeniowych roślin

nasiennych; wymienia

funkcje liścia; określa

warunki niezbędne

do kiełkowania nasion;

podaje różnicę między

grzybami a roślinami

„rośliny zarodnikowe”,

„rośliny nagonasienne”

i „rośliny okrytonasienne”;

omawia rolę

poszczególnych części

kwiatu; odróżnia kwiat od

kwiatostanu; wskazuje

przystosowania owoców

do różnych sposobów

rozsiewania; podaje po 2

przykłady pozytywnej i

negatywnej roli grzybów

w przyrodzie

i w życiu człowieka;

nazywa kształty plechy

porostów

nazywa się roślinami

pionierskimi; wskazuje

3 różnice między

roślinami zarodnikowymi

a roślinami nasiennymi;

podaje przykłady

przekształceń łodygi;

omawia budowę owocu;

wymienia etapy rozwoju

rośliny okrytonasiennej;


„organizmy

symbiotyczne”

i „wskaźniki czystości

powietrza”; wymienia

objawy, które mogą

świadczyć o zatruciu

grzybami; omawia budowę

porostu

budowy mchów uzasadnia

stwierdzenie, że są one

najprostszymi roślinami

lądowymi; podaje

przykłady przekształceń

korzeni, liści, pędów

Dział 5. Krajobrazy Nizin Środkowopolskich

wskazuje na mapie

konturowej Polski pas

nizin; odczytuje z mapy

wskazuje i podpisuje na

mapie konturowej Polski:

Nizinę Śląską, Nizinę

wymienia cechy

krajobrazu nizin;

charakteryzuje

omawia rolę lądolodu

w kształtowaniu

krajobrazu nizin; na

wymienia 2 osobliwości

przyrodnicze

Białowieskiego Parku

Polski nazwy głównych

miast położonych

na Nizinie Śląskiej,

Nizinie Mazowieckiej

i Nizinie Podlaskiej

Mazowiecką, Nizinę

Podlaską i Polesie

Lubelskie; nazywa parki

narodowe na Nizinie

Mazowieckiej, Nizinie

Podlaskiej i Polesiu

Lubelskim; wymienia

cechy klimatu nizin

poszczególne niziny

w Polsce, uwzględniając

warunki rozwoju rolnictwa

przykładzie Puszczy

Białowieskiej podaje

przykłady wzajemnych

oddziaływań między

organizmami

Narodowego

Dział 6. Krajobrazy wyżyn

odczytuje z mapy Polski

nazwy głównych miast

Wyżyny Śląskiej

i Wyżyny Lubelskiej;

na mapie konturowej

Polski zaznacza położenie

pasa wyżyn; podaje nazwy

wyżyn polskich

podaje 2 przykłady

bogactw mineralnych

występujących

na Wyżynie Śląskiej;

podaje 2 przykłady roślin

sucholubnych

występujących

na Wyżynie Krakowsko-

-Częstochowskiej,

wymienia 2 przykłady

roślin uprawianych

na Wyżynie Lubelskiej

wymienia cechy

charakterystyczne

krajobrazów wyżyn:

Śląskiej, Krakowsko-

Częstochowskiej

i Lubelskiej; wymienia

przystosowania suchorośli

do warunków życia

opisuje krajobraz krasowy;

wyjaśnia, w jaki sposób

powstają wąwozy;

na podstawie opisu

identyfikuje parki

narodowe na wyżynach

proponuje 3 rodzaje

działań, które mogą się

przyczynić do poprawy

stanu środowiska na

Wyżynie Śląskiej

Dział 7. Krajobrazy gór

na mapie konturowej

Polski wskazuje Góry

Świętokrzyskie, Sudety

i Tatry; odczytuje z mapy

ogólnogeograficznej

wysokość najwyższych

szczytów Gór

Świętokrzyskich, Sudetów

i Tatr; podaje nazwy pięter

roślinnych w Tatrach;

wymienia 2 cechy pogody

w Tatrach

wyjaśnia znaczenie pojęcia

„kotlina”; wymienia

charakterystyczne cechy

krajobrazu

wysokogórskiego;

rozpoznaje na ilustracji

limbę i kosodrzewinę

podaje cechy

charakterystyczne

krajobrazu Tatr Wysokich

i Tatr Zachodnich; oblicza

temperaturę powietrza

na szczycie, mając podaną

temperaturę u podnóża

gór; charakteryzuje piętra

roślinne w Tatrach

wskazuje przyczyny

wymierania jodeł

w Górach Świętokrzyskich

i lasów w Sudetach;


„gołoborza” „turnie”,

„granie”, „żleby”, „stożki

piargowe”, „wiatr halny”

(„halny”); opisuje

przystosowania roślin do

życia w klimacie górskim

na mapie konturowej

Polski zaznacza położenie

3 górskich parków

narodowych:

Świętokrzyskiego,

Karkonoskiego

i Tatrzańskiego;

podaje po 2 przykłady

osobliwości

przyrodniczych parków

narodowych:

Świętokrzyskiego,

Karkonoskiego

i Tatrzańskiego

Dział 8. Budowa i właściwości materii

wyjaśnia, dlaczego

nie spadamy z Ziemi,

mimo że ma ona kształt

kuli; wymienia nazwy

3 przedmiotów

wskazuje w życiu

codziennym

po 1 przykładzie działania

sił: tarcia, sił sprężystości,

sił oddziaływania


„bieguny jednoimienne”

i „bieguny

różnoimienne”; rysuje

schematycznie dźwignię

podaje 2 przykłady

zastosowania maszyn

prostych we

współczesnych

urządzeniach

podaje przykłady sytuacji

potwierdzających

istnienie napięcia

powierzchniowego;

podaje inne niż

przyciąganych przez

magnes; podaje po 1

przykładzie zastosowania:

dźwigni dwustronnej,

dźwigni jednostronnej,

bloku, równi pochyłej i

kołowrotu; rysuje modele

atomów i cząsteczek;

określa podstawowe

(kształt, objętość)

właściwości ciał stałych,

cieczy i gazów; podaje po

1 przykładzie

występowania zjawiska

rozszerzalności

temperaturowej ciał

stałych

i cieczy

elektrostatycznego; podaje

2 przykłady urządzeń,

w których budowie

wykorzystano zasadę

działania dźwigni; określa

właściwości mechaniczne

2 ciał stałych; rysuje

schematycznie ułożenie

cząsteczek w ciałach

stałych, cieczach i gazach

dwustronną

i dźwignię jednostronną;

porównuje właściwości

tej samej substancji

w różnych stanach

skupienia; nazywa siły,

dzięki którym kropla

deszczu ma kształt

zbliżony do kuli; wyjaśnia,

dlaczego przedmioty

zanurzone w wodzie

są mokre; porównuje

parowanie z wrzeniem

technicznych; wyjaśnia

związek właściwości ciał

stałych, cieczy i gazów

z odległościami między

cząsteczkami; porównuje

przewodnictwo cieplne

ciał stałych, cieczy i

gazów

wymienione

w podręczniku przykłady

wykorzystania zjawiska

rozszerzalności

temperaturowej ciał

Dział 9. Przemiany chemiczne wokół nas

podaje po 2 przykłady

pierwiastków

chemicznych

i związków chemicznych;

wymienia właściwości

i zastosowanie

3 wybranych metali;

odróżnia mieszaninę

jednorodną od mieszaniny

niejednorodnej; omawia

2 sposoby rozdzielania

mieszanin

niejednorodnych;

wymienia czynniki

przyspieszające proces

rozpuszczania się

substancji stałej w wodzie;

wymienia

2 sposoby zapobiegania

korozji

dzieli wymienione

substancje na metale i

niemetale; wyjaśnia,

dlaczego gleba jest

mieszaniną niejednorodną;

odczytuje z wykresu skład

powietrza; podaje

przykłady występowania i

znaczenia roztworów

wodnych

w przyrodzie; wymienia

cechy spalania

wyjaśnia, dlaczego

pierwiastki chemiczne

nazywamy substancjami

prostymi, a związki

chemiczne – substancjami

złożonymi; wymienia

sposoby rozdzielania

mieszanin jednorodnych;

wymienia składniki

roztworu (rozpuszczalnik i

substancję rozpuszczoną);

wskazuje przykłady

pozytywnej

i negatywnej roli wody

jako rozpuszczalnika;

wymienia różnice między

utlenianiem

a spalaniem

rysuje modele podanych

przez nauczyciela

pierwiastków

chemicznych

i związków chemicznych;

podaje przykłady

zastosowania stopów

metali; wyjaśnia, na czym

polega utlenianie w

komórkach

omawia znaczenie

3 wybranych metali

i 3 wybranych niemetali

w prawidłowym

funkcjonowaniu

organizmu człowieka

Dział 10. Ochrona przyrody

podaje 3 przykłady działań

człowieka niekorzystnych

dla środowiska; podaje

2 przykłady działań

globalnych służących

ochronie środowiska;

podaje 3 przykłady działań

indywidualnych służących

ochronie środowiska

wymienia po 2 źródła

zanieczyszczeń powietrza,

gleby i wody; uzasadnia

celowość segregacji

odpadów

wyjaśnia, jak powstaje

smog; podaje przykłady

samooczyszczania się

przyrody; wyjaśnia

znaczenie pojęcia

„utylizacja”; podaje

przykłady surowców

wtórnych

wyjaśnia, jak powstają

kwaśne opady; podaje

przykłady odpadów

szczególnie groźnych dla

środowiska

wskazuje na mapie

konturowej najbardziej

zanieczyszczone miejsca

w Polsce


SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCEN Z PRZYRODY DLA KLASY VI SZKOŁY PODSTAWOWEJDział 1. Ziemia częścią Wszechświata

ocena dopuszczająca –uczeń:odczytuje informacje z kartki z kalendarza , rozpoznaje na ilustracji twórcę teorii heliocentrycznej; wyjaśnia, czym jest doba i rok; podpisuje przedstawione na ilustracji ciała niebieskie, używając nazw: gwiazda, planeta, planeta karłowata, księżyc, kometa, planetoida; wyjaśnia, dlaczego spadają ciała pozbawione podpory; wskazuje z własnego otoczenia przykłady oddziaływań grawitacyjnych,

ocena dostateczna – uczeń:j. w. oraz:wskazuje różnice między planetami a gwiazdami ; omawia, dlaczego na Ziemi panują warunki sprzyjające życiu; przyporządkowuje astronautom ich dokonania; wyjaśnia, czym jest siła przyciągania ziemskiego; wymienia imię i nazwisko odkrywcy prawa powszechnego ciążenia ; wyjaśnia znaczenie pojęć: masa i ciężar ciała.

ocena dobra- uczeń:j. w. oraz:wymienia założenia teorii heliocentrycznej; wymienia w kolejności planety Układu Słonecznego, rozpoczynając od znajdującej się najbliżej Słońca; identyfikuje na podstawie opisu rodzaje ciał niebieskich; wyjaśnia, jaką rolę pełni atmosfera ziemska dla organizmów ; omawia budowę kosmosu ; wyjaśnia, od czego zależy siła oddziaływania grawitacyjnego; rozróżnia masę i ciężar; wymienia jednostki masy i ciężaru

ocena bardzo dobra- uczeń:j. w. oraz:wskazuje praktyczne zastosowania wiedzy o ruchach ciał niebieskich; wymienia typy planet (planety typu ziemskiego, planety olbrzymy i karłowate; wymienia przykłady praktycznych korzyści, jakie przynoszą loty kosmiczne; definiuje prawo powszechnego ciążenia ; uzasadnia, dlaczego występują różnice ciężaru tego samego ciała w zależności od jego odległości od środka Ziemi, wyjaśnia, czym spowodowany jest stan nieważkości

Dział 2. Światło i dźwięk w przyrodzie

ocena dopuszczająca –uczeń:wymienia przykłady naturalnych i sztucznych źródeł światła; wymienia po 2 przykłady ciał przezroczystych i nieprzezroczystych; rysuje schemat odbicia promieni świetlnych od powierzchni gładkiej; rozpoznaje na rysunkach rozproszenie, odbicie i załamanie promienia świetlnego; wymienia barwy światła podstawowe i dopełniające; wymienia źródła dźwięków; wskazuje na rysunku wybrane elementy budowy oka i ucha ludzkiego

ocena dostateczna – uczeń:j. w. oraz:rysuje prosty obwód elektryczny; wyjaśnia, jak powstaje cień i półcień; rysuje odbicie promieni świetlnych od powierzchni chropowatej; rysuje odchylenie promienia przy przejściu z powietrza do wody; wyjaśnia, co to jest rozszczepienie światła; wskazuje przykład występowania zjawiska rozszczepienia światła w przyrodzie; wyjaśnia, jak powstaje echo

ocena dobra- uczeń:j. w. oraz:wyjaśnia, czym jest prąd elektryczny; wyjaśnia znaczenie pojęć: odbicie lustrzane światła, rozproszenie światła, cień, półcień; wyjaśnia, w jakiej sytuacji zachodzi zjawisko załamania światła; wyjaśnia, jak powstają barwy w przyrodzie; omawia sposób odbierania wrażeń świetlnych przez oko; opisuje falę dźwiękową; wyjaśnia, czym jest echolokacja; wymienia przykłady zwierząt posługujących się echolokacją

ocena bardzo dobra- uczeń:j. w. oraz:wyjaśnia, używając przykładów, znaczenie pojęć: przewodniki prądu elektrycznego, izolatory prądu elektrycznego; rysuje schematycznie zjawisko zaćmienia Słońca i Księżyca; wyjaśnia, w jakiej sytuacji nie zachodzi zjawisko załamania światła; rysuje schemat przejścia światła białego przez pryzmat; wyjaśnia, co nazywamy częstotliwością fali; wyjaśnia, czym są ultradźwięki

Dział 3. Ziemia – nasza planeta / 3.1 Położenie geograficzne

ocena dopuszczająca –uczeń:

wymienia przykłady ciał przyciąganych przez magnes; wskazuje na globusie północny i południowy biegun geograficzny; rysuje południki, równoleżniki, równik, koła podbiegunowe, zwrotnik Raka, zwrotnik Koziorożca na schemacie przedstawiającym Ziemię; zaznacza na schematycznym rysunku półkule: wschodnią, zachodnią, północną i południową; określa kierunki świata na mapie; zaznacza na mapie punkty, które mają jednakową szerokość lub jednakową długość geograficzną; określa przynajmniej 1 współrzędną geograficzną

ocena dostateczna – uczeń:j. w. oraz:rysuje linie sił pola magnetycznego; podpisuje na schematycznym rysunku bieguny magnetyczne i geograficzne Ziemi; wyjaśnia znaczenie pojęcia siatka geograficzna i siatka kartograficzna; określa na mapie współrzędne geograficzne punktów położonych na tej samej półkuli

ocena dobra- uczeń:j. w. oraz:wyjaśnia, czym jest oś ziemska; wyjaśnia, co nazywamy polem magnetycznym; wyjaśnia znaczenie pojęć: bieguny jednoimienne, bieguny różnoimienne; opisuje południki i równoleżniki; określa na mapie lub globusie współrzędne geograficzne dowolnego punktu

ocena bardzo dobra- uczeń:j. w. oraz:wyjaśnia zasadę działania igły magnetycznej; wymienia podstawowe wymiary kuli ziemskiej: obwód Ziemi, średni promień Ziemi, powierzchnię kuli ziemskiej; porównuje południki i równoleżniki; odszukuje na mapie punkt o podanych współrzędnych geograficznych, dokładnie określa (z zastosowaniem minut) położenie geograficzne dowolnego punktu na mapie

3.2 Ruchy Ziemi. Komórka zwierzęca. Odkrycia geograficzne

ocena dopuszczająca –uczeń:wyjaśnia, dlaczego na Ziemi następują po sobie dzień i noc; wymienia daty rozpoczęcia kalendarzowych pór roku; podpisuje na mapie kontynenty i przynajmniej 3 oceany; wymienia nazwiska przynajmniej 3 podróżników, którzy dokonali istotnych odkryć geograficznych; rysuje schemat komórki zwierzęcej; wymienia po 3 przykłady zwierząt bezkręgowych i kręgowych

ocena dostateczna – uczeń:j. w. oraz:zaznacza na rysunku kierunek ruchu obrotowego Ziemi lub demonstruje to na globusie; podpisuje na ilustracji datami łuki, które Słońce zatacza nad widnokręgiem w pierwszym dniu kolejnych pór roku na szerokości geograficznej Warszawy; wymienia cechy ruchu obiegowego Ziemi; podpisuje na mapie świata strefy oświetlenia Ziemi; wyjaśnia, które części oceanów nazywamy morzami; podpisuje na ilustracji elementy budowy komórki zwierzęcej; wyjaśnia, czym zwierzęta bezkręgowe różnią się od zwierząt kręgowych

ocena dobra- uczeń:j. w. oraz:omawia skutki nachylenia osi ziemskiej; wymienia poznane typy mórz; wymienia przyczyny wielkich odkryć geograficznych; wymienia wydarzenia, które wpłynęły na liczbę i rozmieszczenie gatunków na Ziemi; charakteryzuje rolę poszczególnych struktur komórkowych; wyjaśnia zasadę nazywania gatunków zwierząt

ocena bardzo dobra- uczeń:

j. w. oraz:spośród 2 wybranych miast Polski wskazuje to, w którym Słońce wcześniej wzejdzie lub zajdzie ; przedstawia na schematach sposób padania promieni słonecznych w dniach rozpoczęcia kalendarzowych pór roku ; charakteryzuje poszczególne typy mórz, zaznacza na mapie świata obszary, które poznawali polscy podróżnicy-badacze, wyjaśnia wpływ zróżnicowania oświetlenia Ziemi przez Słońce na życie organizmów i gospodarkę człowieka

Dział 4. Życie w wodzie 4.1 Ukształtowanie dna mórz i ruch wody morskiej

ocena dopuszczająca –uczeń:wymienia czynniki wpływające na życie w morzu; podpisuje na schematycznym rysunku elementy ukształtowania dna oceanicznego: szelf, podmorski grzbiet górski, rów oceaniczny; podpisuje na rysunku grzbiet i dolinę fali

ocena dostateczna – uczeń:j. w. oraz:odczytuje z wykresu zawartość soli we wskazanych morzach; opisuje warunki panujące na szelfie; na schematycznym rysunku podpisuje długość i wysokość fali; wskazuje na mapie skąd i dokąd płynie Prąd Zatokowy

ocena dobra- uczeń:j. w. oraz:wyjaśnia, od czego zależy przezroczystość i barwa wody morskiej; opisuje pochodzenie raf koralowych; wymienia przyczyny ruchu wód oceanicznych; wyjaśnia, co to są prądy morskie

ocena bardzo dobra- uczeń:j. w. oraz:analizuje na mapie w podręczniku rozkład temperatur wód oceanicznych na kuli ziemskiej; rozpoznaje formy dna oceanicznego; wyjaśnia, co to są przypływy i odpływy; omawia przyczyny i skutki pływów morskich; wyjaśnia wpływ prądów morskich na temperaturę powietrza na przykładzie Prądu Zatokowego, wyjaśnia znaczenie pojęcia tsunami; określa różnice poziomu między przypływem a odpływem wybranych mórz: Śródziemnego, Czarnego, Północnego i Arabskiego

4.2 Życie w morzach i oceanach. Znaczenie oceanów

ocena dopuszczająca –uczeń:wymienia strefy życia w morzu; wymienia 2 różnice między polipem i meduzą; rozpoznaje przynajmniej po 3 gatunki morskich zwierząt bezkręgowych; wymienia zwierzęta kręgowe żyjące w morzach i oceanach ; omawia sposób rozmnażania się ryb; opisuje budowę zewnętrzną ryby; wymienia przynajmniej 3 korzyści, jakie człowiek czerpie z oceanówocena dostateczna – uczeń:j. w. oraz:omawia warunki świetlne panujące w poszczególnych strefach morza lub oceanu ; wyjaśnia znaczenie pojęcia plankton ; wykonuje schematyczny rysunek meduzy i polipa; opisuje budowę meduzy; opisuje budowę koralowców; podpisuje na rysunku części ciała stawonogów na przykładzie homara; wyjaśnia znaczenie pojęcia zwierzęta zmiennocieplne; wymienia przystosowania w budowie zewnętrznej ryb do życia w wodzie

ocena dobra- uczeń:

j. w. oraz:porównuje warunki panujące w poszczególnych strefach morza; charakteryzuje koralowce ; wyjaśnia rolę płetw parzystych i nieparzystych u ryb; wymienia cechy przystosowujące ssaki do życia w morzach i oceanach ; wyjaśnia znaczenie pojęć: linienie, akwakultura

ocena bardzo dobra- uczeń:j. w. oraz:uzasadnia przynależność chełbi, koralowców i ukwiała do parzydełkowców; omawia przystosowania ryb do życia we wszystkich strefach mórz i oceanów ; klasyfikuje morskie organizmy ze względu na sposób poruszania się, wymienia zagrożenia wód oceanicznych będących skutkiem działalności człowieka

4.3 Życie w jeziorze

ocena dopuszczająca –uczeń:wymienia strefy życia w jeziorze; wymienia organizmy cudzożywne żyjące w jeziorze; rozpoznaje przynajmniej po 3 gatunki zwierząt bezkręgowych żyjących w jeziorach; przyporządkowuje nazwy zwierząt kręgowych do środowiska słodko-wodnego

ocena dostateczna – uczeń:j. w. oraz:omawia rolę organizmów samożywnych żyjących w jeziorze; podpisuje części ciała pantofelka; wymienia przedstawicieli skorupiaków i mięczaków żyjących w jeziorze; nazywa części ciała raka; wymienia przykłady ryb drapieżnych i roślinożernych żyjących w jeziorze

ocena dobra- uczeń:j. w. oraz:określa rolę wodniczek tętniących u słodkowodnych protistów zwierzęcopodobnych (pierwotniaków); przyporządkowuje poznane gatunki zwierząt do poszczególnych stref życia w jeziorze; przyporządkowuje poznane zwierzęta do poszczególnych grup systematycznych ; rozpoznaje wybrane gatunki zwierząt żyjących w jeziorze; wymienia przykłady łańcuchów pokarmowych w jeziorze; rozpoznaje gatunki ryb na podstawie opisu

ocena bardzo dobra- uczeń:j. w. oraz:porównuje budowę i sposób poruszania się poznanych słodkowodnych protistów zwierzęcopodobnych (pierwotniaków); porównuje budowę stułbi z budową chełbi; omawia środowisko i tryb życia raka stawowego, wymienia zagrożenia jezior będące skutkiem działalności człowieka

Dział 5. Życie w środowisku lądowym. 5.1 Zwierzęta bezkręgowe i kręgowe wodno-lądowe

ocena dopuszczająca –uczeń:wyjaśnia znaczenie pojęcia zwierzęta bezkręgowe; omawia znaczenie dżdżownic w przyrodzie; podpisuje na schemacie części ciała owada; wymienia po 2 przykłady owadów pożytecznych i owadów, które są szkodnikami; rozpoznaje przynajmniej 2 lądowych zwierząt bezkręgowych; wymienia 3 cechy przystosowujące żabę do życia w środowisku wodno lądowym

ocena dostateczna – uczeń:j. w. oraz:

omawia przystosowania dżdżownicy do życia w glebie; omawia budowę owada ; omawia rozwój owadów na przykładzie motyla; wskazuje na schemacie części ciała pająka; określa miejsca występowania wybranych zwierząt bezkręgowych; charakteryzuje cechy budowy płazów przystosowujące je do życia w 2 środowiskach; klasyfikuje płazy na bezogonowe i ogoniaste

ocena dobra- uczeń:j. w. oraz:rozpoznaje zwierzęta należące do poszczególnych grup zwierząt bezkręgowych ; wyjaśnia znaczenie pojęcia stawonogi ; charakteryzuje typy aparatów gębowych owadów ; charakteryzuje przedstawicieli pajęczaków; omawia budowę i przystosowania ślimaka winniczka do życia na lądzie; omawia etapy rozwoju żaby

ocena bardzo dobra- uczeń:j. w. oraz:omawia sposób rozmnażania się dżdżownicy ; opisuje zróżnicowanie budowy zewnętrznej owadów; omawia sposób rozmnażania się ślimaków; omawia cechy budowy płazów przystosowujące je do życia w 2 środowiskach; porównuje budowę i czynności życiowe kijanek i dorosłych żab; klasyfikuje płazy, podając ich charakterystyczne cechy, omawia rolę dżdżownic w tworzeniu próchnicy; wyjaśnia znaczenie pojęć: owady społeczne, walka biologiczna

5.2 Zwierzęta kręgowe: gady, ptaki, ssaki

ocena dopuszczająca –uczeń:przyporządkowuje, na postawie opisu, przedstawicieli gadów do grup systematycznych; odróżnia żmiję zygzakowatą od innych węży; wymienia przynajmniej 3 cechy budowy przystosowujące ptaka do lotu; wymienia charakterystyczne cechy ptaków drapieżnych; wymienia po 2 przykłady ptaków występujących cały rok w Polsce, odlatujących na zimę, przylatujących na zimę; przyporządkowuje ssaki do środowiska, w którym żyją; rozpoznaje przynajmniej po 2 gatunki poznanych lądowych zwierząt kręgowych

ocena dostateczna – uczeń:j. w. oraz:wymienia przynajmniej 3 gatunki gadów żyjących w Polsce; wyjaśnia znaczenie pojęcia zwierzęta stałocieplne; nazywa elementy budowy pióra; wyjaśnia znaczenie pojęć: gniazdowniki i zagniazdowniki; omawia przystosowania występujące w budowie kończyn ssaków do życia w różnych środowiskach; wymienia charakterystyczne cechy ssaków

ocena dobra- uczeń:j. w. oraz:wymienia cechy gadów przystosowujące je do życia na lądzie; wymienia gady żyjące w Polsce; wymienia przystosowania ptaka do lotu; rozróżnia rodzaje piór u ptaków ; omawia rozwój ptaków; wymienia przykłady gniazdowników i zagniazdowników; wymienia charakterystyczne cechy budowy zwierząt należących do gadów, ptaków i ssaków

ocena bardzo dobra- uczeń:j. w. oraz:porównuje budowę płazów i gadów; charakteryzuje poznane grupy gadów; porównuje gady i ptaki; wymienia wytwory skóry ssaków; omawia sposób rozmnażania się ssaków, wyjaśnia znaczenie pojęcia pasożytnictwo lęgowe; wymienia przykładów pasożytów lęgowych

Dział 6. Krajobrazy Ziemi. 6.1 Krajobrazy: wilgotnych lasów równikowych, sawann, pustyń gorących

ocena dopuszczająca –uczeń:wymienia sposoby obserwacji i pomiaru poszczególnych składników pogody; wymienia 2 cechy klimatu na podstawie podanego wykresu klimatycznego; wskazuje na mapie świata strefy: wilgotnych lasów równikowych, sawann i pustyń gorących; przyporządkowuje do poznanych stref krajobrazowych po 1 gatunku zwierząt; wymienia po 2 gatunki roślin występujących w strefie międzyzwrotnikowej; wymienia zajęcia Beduinów

ocena dostateczna – uczeń:j. w. oraz:wyjaśnia znaczenie pojęć: pogoda, klimat; oblicza średnią temperaturę powietrza; podpisuje na mapie strefy krajobrazowe: wilgotnych lasów równikowych, sawann i pustyń gorących; wymienia przykłady roślinożerców i drapieżców żyjących na sawannach; opisuje zajęcia mieszkańców wilgotnych lasów równikowych

ocena dobra- uczeń:j. w. oraz:odczytuje z wykresu klimatycznego lub tabeli wartości najwyższei najniższe temperatury powietrza, najniższą i najwyższą sumę opadów; omawia przystosowania zwierząt do życia w strefie międzyzwrotnikowej; opisuje zajęcia Beduinów, mieszkańców Sahelu, Pigmejów w Kotlinie Konga, Papuasów w Nowej Gwinei, Indian na Nizinie Amazońskiej

ocena bardzo dobra- uczeń:j. w. oraz:oblicza roczną amplitudę temperatury powietrza i średnią roczną sumę opadów na podstawie danych z tabeli lub odczytanych z wykresu klimatycznego; przyporządkowuje strefie krajobrazowej cechy klimatu i roślinności; wymienia przyczyny zmniejszania się powierzchni wilgotnych lasów równikowych; rysuje wykres klimatyczny na podstawie danych zawartych w tabeli, wymienia mechanizmy obronne roślin, występujących w strefie sawann i pustyń, przed wysoką temperaturą powietrza i niedostatkiem wody

6.2 Krajobrazy: śródziemnomorski, lasów liściastych, stepów, tajgi

ocena dopuszczająca –uczeń:wskazuje na mapie świata strefy: śródziemnomorską, lasów liściastych, stepów i tajgę; charakteryzuje roczny przebieg temperatury powietrza i opadów w strefach śródziemnomorskiej, lasów liściastych, stepów i w tajdze na podstawie wykresu klimatycznego; wymienia 3 gatunki roślin i zwierząt występujących w strefie śródziemnomorskiej; podpisuje warstwy lasu liściastego; wymienia po 3 przykłady zwierząt żyjących w lasach liściastych, w strefie stepów i w tajdze, wymienia przykłady roślinożerców i drapieżców w poszczególnych strefach krajobrazowych

ocena dostateczna – uczeń:j. w. oraz:wymienia rośliny uprawiane w strefie śródziemnomorskiej; wyjaśnia, dlaczego basen Morza Śródziemnego jest atrakcyjny turystycznie; porównuje cechy klimatu: śródziemnomorskiego strefy lasów liściastych, stepów i tajgi na podstawie wykresów klimatycznych; rozpoznaje na ilustracjach wybrane gatunki roślin i zwierząt występujących w lasach liściastych, w strefie stepów i tajdze; wymienia przykłady roślin, które rosną w stepie; wymienia co najmniej 3 przykłady surowców mineralnych występujących w tajdze

ocena dobra- uczeń:

j. w. oraz:wyjaśnia znaczenie pojęcia roślinność twardolistna; wymienia gatunki zwierząt, które można spotkać w strefie śródziemnomorskiej; charakteryzuje faunę poszczególnych warstw lasu liściastego; zaznacza na mapie świata występowanie strefy stepów; wymienia przystosowania roślin i zwierząt do życia w stepie; wyjaśnia, dlaczego w tajdze występują rozległe obszary podmokłe; charakteryzuje gospodarkę człowieka w tajdze; charakteryzuje klimat i roślinność omawianych stref krajobrazowych

ocena bardzo dobra- uczeń:j. w. oraz:charakteryzuje makię śródziemnomorską; wskazuje zależności między warunkami klimatycznymi a typem lasów; omawia zmiany w wyglądzie szaty roślinnej stepu w ciągu roku; omawia, w jaki sposób wykorzystuje się stepy do celów rolniczych; porównuje zagospodarowanie przez człowieka obszaru strefy śródziemnomorskiej, lasów liściastych, stepów i tajgi; wskazuje na mapie step, pampę i prerię, porównuje step Euroazji, prerię Ameryki Północnej i pampę Ameryki Południowej

6.3 Krajobrazy: tundry, pustyń lodowych

ocena dopuszczająca –uczeń:wskazuje na mapie świata obszary, na których występuje tundra; rozpoznaje na ilustracjach 5 gatunków zwierząt występujących w tundrze; odczytuje z wykresu temperaturę powietrza i sumy opadów w tundrze; wymienia zajęcia mieszkańców tundry; podpisuje na mapie Antarktydę i Arktykę ocena dostateczna – uczeń:j. w. oraz:opisuje, na podstawie wykresu, klimat tundry, Antarktyd i Arktyki; omawia przystosowania zwierząt do życia w tundrze; opisuje dawny sposób życia mieszkańców tundry

ocena dobra- uczeń:j. w. oraz:wymienia przystosowania roślin do życia w tundrze; wymienia przystosowania zwierząt do życia w tundrze; omawia przystosowania zwierząt do życia w strefach pustyń lodowych; przyporządkowuje poznane zwierzęta tundry do grup systematycznych; charakteryzuje gospodarkę człowieka w tundrze i w strefie pustyń lodowych

ocena bardzo dobra- uczeń:j. w. oraz:porównuje Antarktydę i Arktykę; omawia działalność człowieka na Antarktydzie i Arktyce; omawia dokonania odkrywców strefy pustyń lodowych, omawia dokonania polskich naukowców w badaniu strefy pustyń lodowych

Dział 7. Ziemia – nasze wspólne dobro

ocena dopuszczająca –uczeń:

wymienia przykłady zasobów przyrody; wymienia przynajmniej 3 działania człowieka, które stanowią globalne zagrożenie dla środowiska przyrodniczego; wymienia 2 sposoby zapobiegania powstawaniu „dziury ozonowej”; wymienia przykłady działań, które służą ochronie przyrody; wyjaśnia, czego dotyczy program Unii Europejskiej Natura 2000 ocena dostateczna – uczeń:j. w. oraz:wyjaśnia znaczenie pojęć: zasoby przyrody ożywionej; zasoby przyrody nieożywionej; wymienia przykłady zasobów przyrody ożywionej i nieożywionej; wymienia przynajmniej 3 przyczyny zmniejszania się różnorodności biologicznej; wyjaśnia znaczenie pojęcia efekt cieplarniany; wyjaśnia, dlaczego działania służące ochronie przyrody muszą mieć charakter globalny

ocena dobra- uczeń:j. w. oraz:wyjaśnia znaczenie pojęć: zasoby wyczerpywalne, zasoby niewyczerpywalne; wymienia najważniejsze globalne zagrożenia dla środowiska przyrodniczego; wskazuje przyczyny nasilenia się efektu cieplarnianego; wymienia przykłady przeciwdziałania ocieplaniu się klimatu; wyjaśnia, jak powstaje „dziura ozonowa”

ocena bardzo dobra- uczeń:j. w. oraz:rozróżnia wśród zasobów wyczerpywalnych zasoby odnawialne i nieodnawialne; podaje przykłady zasobów odnawialnych i nieodnawialnych przyrody; charakteryzuje skutki wzrostu temperatury powietrza; rozpoznaje symbole międzynarodowych organizacji zajmujących się ochroną środowiska, omawia skutki istnienia „dziury ozonowej”


Documents

word/PSO/Nowy folder/PRZEDMIOTO… · Web vie