Problematika planiranja i realizacije investicija spada u esencijalne probleme razvoja svakog drutvenog i privrednog sistema. Investicije su osnovni uslov i sredstvo realizacije razvoja svakog drutva i sake pojedinane organizacije i sutina realizacije odgovarajuih planova razvoja;

Da bi realizovala kontinuelan proces svoga razvoja, svaka organizacija mora da investira, da ulae sopstvena ili pozajmljena sredstva, da odlae moguu potronju danas, da bi obezbjedila sebi novu potronju i nova ulaganja sjutra. Na taj nain je svaka organizacija prinuena da akumulira sredstva i da ih investira, jer investiranje predstavlja jedini nain realizacije ciljeva razvoja. Investicije, znai, predstavljaju neophodnost, jer dalji razvoj svake organizacije iskljuivo zavisi od dobrog planiranja i efikasne realizacije investicija, odnosno od efikasnog upravljanja procesom investiranja.

Investiranje predstavlja dio globalnog problema razvoja kao kontinuelnog procesa kojim organizacija osigurava svoje budue efikasno poslovanje. Investiranje predstavlja krajnju fazu cjelekupnog procesa razvoja kojom se realizuju planirani razvojni ciljevi, a time i cjelokupan razvoj. Organizacija najprije vri definisanje strategijskih ciljeva razvoja i razvojne politike, zatim izrauje odgovarajui plan razvoja, nakon ega dolazi investiranje, koje obezbjeuje realizaciju planiranih razvojnih ciljeva.

Investiranje predstavlja veoma kompleksan proces koji obuhvata veliki broj aktivnosti i veliki broj uesnika. U okviru procesa investiranja kao osnovnog sredstva za realizaciju planiranog razvoja troi se najvei dio fnansijskih sredstava namijenjenih planiranju i realizaciji razvoja. Znaaj i sloenost procesa investiranja nuno namee potrebu upravljanja ovim procesom kako bi se on na najbolji nain realizovao.

Materija u knjizi je sistematizovana tako da, nakon poetnih objanjenja pojma i klasifikacije investicija, kao i povezanosti investicija i razvoja, obuhvata i cjelinu procesa investiranja i mogunosti upravljanja, kako cjelokupnim procesom, tako i pojedinim procesima i fazama. U tom smislu nakon definisanja procesa investiranja i upravljanja ovim procesom, prelo se na razmatranje pojedinih elemenata procesa, poev od definisanja ideje za investiranjem, prethodnih analiza, istravanja potrebnih za izradu studije opravdanosti, izrade i ocene efikasnosti studije opravdanosti, izrade tehnike dokumentacije i drugih priprema za realizaciju, do izgradnje, odnosno realizacije i putanja u eksploataciju odnosnog investicionog objekta.

Na kraju je posebno obraena primena savremenih kvantitativnih metoda u reavanju investicionih problema, neki problemi finansiranja investicija i organizacije slube za investicije. Posebno je prezentirana tzv. UNIDO metodologija za ocjenu investicionih projekata i osnovni elementi pripreme i ocjene investicionih projekata prema metodologiji Meunarodne banke za obnovu i razvoj.

Investicije predstavljaju neophodan uslov za ostvarenje progresa i realizaciju stalnog nastojanja ovjeka da ovlada prirodnim silama i iskoristi ih za to efikasnije zadovoljenje svojih potreba. Bez investicija, nema tehnolokog progresa, nema napretka u cjelini. Najnovija dostignua nauke, koja predstavljaju izraziti faktor razvoja, bez investicija bi bila samo neiskorieni potencijal.

Investicije, odnosno investiranje, predstavlja dio globalnog problem razvoja. kao kontinuelnog procesa kojim svako drutvo i svaka organizacija osigurava. svoje budue efikasno poslovanje. Investiranje dolazi kao zavrni in cjelokupnog procesa, kojim se realizuju planirani razvojni ciljevi, a time i cjelokupan razvoj. Neprekidan proces realizacije svojih ciljeva razvoja primorava svaku organizaciju da investira, da ulae sopstvenu ili pozajmljenu akumulaciju i odlae moguu potronju danas, da bi obezbijedila sebi novu potronju i nova ulaganja sjutra. Time je svaka organizacija prinuena da investira, jer investiranje predstavlja jedini nain realizacije ciljeva razvoja. Investicije su, znai, neophodnost, jer je dalji razvoj svake organizacije vezan za dobro planiranje i efikasnu realizaciju investicija.

U teoriji postoji veliki broj razliitih definicija pojma investicija i investiranja. Mada ne postoji opta saglasnost oko definicije investicija, ipak se moe rei da se uglavnom svi poznati autori slau sa osnovnom postavkom da je investicije, odnosno investiranje predstavlja podnoenje rtava, odnosno odricanje od potronje u sadanjosti, da bi se dobile odreene koristi u budunosti.

Poznati francuski autor H. Peumans daje sledeu. definiciju: "Uopteno reeno investiranje se sastoji u nabavci realnih dobara, a to e rei u plaanju jedne sadanje cijene sa ciljem da se u budunosti raspolae izvjesnim prihodima. To je dakle razmjena neeg izvjesnog (odricanja od neposrednog i sigurnog zadovoljenja jedne potrebe) za niz nada rasporeenih u vremenu."Dalja definisanja investiranja se uglavnom slau sa idejom koju nose gornje definicije, a koje proces investiranja posmatraju kao podnoenje rtve, ili odricanja od potronje u sadanjosti, da bi se poveale koristi u budunosti.

Jednokratna iii viekratna rtva koja se podnosi danas i najee serija efekata koji se oekuju u budunosti, su osnovne karakteristike procesa investiranja i najvanije veliine neophodne za efikasno sagledavanje i upravljanje investicijama.

Veoma znaajna karakteristika procesa investiranja je i neizvjesnost, koja obavezno prati ovaj proces. Efekti koji se oekuju u budunosti su neizvjesni, jer je i sama budunost neizvjesna. Ulaganja, odnosno izdaci uinjeni u sadanjosti, daju samo "nadu" da ce se u budunosti ostvariti takvi efekti, koji e biti vei od uinjenih izdataka. Ova korakteristika procesa investiranja je povezana sa prethodnom. to je due vrijeme investiranja, odnosno to se ide dalje budunost u oekivanju efekata, to je neizvjesnost sve vea.

Pod investicijama se najee podrazumijevaju ulaganja finansijskih sredstava u stvaranje odreenih proizvodnih dobara. Prema P. Masse-u:"Investicija u obinoj terminologiji, oznaava u isti mah djelo i rezultat toga djela; u isti mah odluku za investiranje i investirano dobro." Analogno ovakvom definisanju moe se rei da se pod investicijama u svakodnevnoj praksi podrazumijevaju:a) novana sredstva koja se ulau u odreena proizvodna dobra,b) proces transformacije novanih sredstava u proizvodna dobra, odnosno proces ulaganja u proizvodna dobra, ic) predmet(proizvodno dobro) u koji se investira i koji se dobija kao rezultat procesa investiranja.

Definisanje investicija u irem .smislu obuhvata i ulaganja za nabavku robe, sirovina, potronih materijala, a isto tako plaanje usluga."esto se za definisanje investicija u irem smislu navodi. i francuski autor G. Depallens koji pod investicijama podrazumijeva pored nepokretnosti sve operacije kojima se neki novcani iznos pretvara u neki element koji se moze koristiti u preduzeu tokom kraeg ili dueg perioda. Depallens pod investicijama podrazumeva:

1.nepokretnosti (zemljite, zgrade, materijal i opremu,:transportna sredstva; ureaje, instalacije, licence, patente i fabriki znak);2.hartije od vrijednosti koje predstavljaju participaciju;3.neophodne zalihe za normalno funkcionisanje preduzea;4.obim kredita odobrenih klijentima u odreenoj, stalnoj visini; 5.intelektualne investicije (trokovi organizacije i usavravanja osoblja);6."sive" investicije (trokovi istraivanja, naunih i tehnolokih);

7.tehnike investicije (istraivanje i realizacija novih proizvodnih procesa trokovi prototipova);8.komercijalne investicije (razvoj sopstvene trgovake mree)

Iako se u teoriji pod investicijama najee podrazumevaju ulaganja u prozvodna dobra-objekte, maine i opremu, i dr, ipak treba rei da investicije, u irem smislu, obuhvataju:

1.ulaganja u objekte, opremu, instalacije, postrojenja, sredstva, ureaje i dr.;2.ulaganja za obezbjeenje trajnih obrtnih sredstava;3.ulaganja u hartije od vrijednosti;4.ulaganja u nove konstrukcije i prototipove i uopte ulaganja u poboljanja postojeih i razvoj novih proizvoda;5.ulaganja u nova tehniko-tehnoloka rjeenja i poboljanje tehnolokog procesa

6.ulaganja u poboljanje organizacije i uvoenje novih organizacionih reenja;7.ulaganja u obuku i u usavravanje kadrova;8.ulaganja u nabavku patenata, licenci i drugih prava; 9. ulaganja u nauna istraivanja;10.ulaganja u razvoj trgovake mree, servise, reklamu; 11.ulaganja u dugogodinje zasade i ume;12.ulaganja u osnovno stado.

Nedovoljna ulaganja u naunoistraivaki rad dovode do prekomjernog oslanjanja na tua znanja i kupovinu licenci, pa time vode u sve veu tehnoloku zavisnost. Takav nain naravno ne daje izgledne mogucnosti za sopstveni razvoj koji je uslov napretka.

U teoriji investicija postoji veliki broj klasifikacija investicija, koje sa razlikuju prama kriterijumu koji je upotrijebljen kao osnova za klasifikaciju.

2.2.1. Frivredne i neprivredne investicije

Jedna od osnovnih klasifikacija investicija na makroekonomskom nivou, izvedena prema namjeni ulaganja, je na privredne i neprivredne investicije.

Privredne investicije obuhvataju sva ulaganja privrednog karaktera, odnosno ulaganja namijenjena za poveanja osnovnih i obrtnih fondova privrede. Osnovni zadatak privrednih investicija je zamjena i poveanje proizvodnih mogunosti svakog drutva, a time i poveanje ukupnog drutvenog bogatstva.Privredne investicije se prema definiciji i karakteru ulaganja mogu dalje podijeliti na privredne investicije u osnovne fondove .i privredne investicije u obrtne fondove. Neprivredne investicije obuhvataju sva ulaganja neprivrednog karaktera, odnosno ulaganja namijenjena za zamijenu i poveanje osnovnih fondova u neprivredi. I neprivredne investicije u osnovi imaju za cilj poveanje ukupnog drutvenog bogatstva.

2.2.2. Bruto, neto i nave investicijeJedna od osnovnih podjela, koja takoe potie sa makroekonomskog stanovita, mada se upotrebljava i na mikroekonomskom nivou, je podjela na bruto, neto i nove investicije.Bruto investicije predstavljaju dio drutvenog bruto proizvoda koji se ulae za odravanje i zamjenu postojeih i izgradnju novih osnovnih fondova, kao i za poveanje obrtnih fondova.U mikroekonomskom aspektu pod bruto investicijama se podrazumijevaju ukupna ulaganja koja se preduzirnaju radi zamjene postojeih osnovnih fondova i poveanja osnovnih i trajnih obrtnih fondova.Neto investicije predstavljaju dio nacionalnog dohotka koji se ulae za izgradnju novih osnovnih i poveanje obrtnih fondova. Neto investicije, znai, predstavljaju dio bruto investicija za koji je poveana sadanja, neotpisana vrijednost osnovnih fondovaNtI =BI UA.

NI-neto investicijeBI-bruto investicijeUA-uplaena amortizacija

U teoriji se uvodi i pojam novih investicija, koje se nalaze izmeu bruto i neto investicija. Nove investicije predstavljaju dio bruto investicija koji dovodi do poveanja osnovnih fondova iznad njihove nabavne, inicijalne vrijednosti.NI =BI U tANI-nove investicijeUt A-utroena amortizacija.

2.2.3.Klasifikacija investicija prema tehnickoj strukturi

Klasifikacija investicija, prema tehnikoj strukturi, razlikuje ulaganja :a)Graevinske objekte gdje spadaju investicije u izgradnju- novihproizvodnih objekata kao to su: proizvodne hale, magacini, kotlarnice, trafo-stanice, administrativne zgrade, i dr., a takoe i rekonstrukcija i proirenje postojeih objekata.b)Opremu - gdje spadaju: maine, ureaji, postrojenja, instalacije, transportna sredstva, oprema za vezu (telefoni i dr.), oprema za administrativne svrhe, montano-instalaterski radovi, i dr.c)Ostalo - gdje spadaju: studije i istraivanja, priprema i obuka kadrova, otkupi i odtete, osnovno stado, dugogodinji zasadi, i dr.

2.2.4.Klasifikacija prema namjeni

Klasifikacija investicija prema namjeni razlikuje sledee osnovne vrste investicija:1.Investicije u zamjenu 2. Investicije u modernizaciju3.Investicije u proirenje proizvodnje

Investiranjem u zamjenu vri se izmjena dotrajalih sredstava, kako bi se proizvodnja nastavila sa nesmanjenim obimom i produktivnosu. Zamjena najece ne predvia kvantitativno poveanje proizvodnje.

Investicije u proirenje se vre radi proirenja, odnosno izgradnje novih proizvodnih kapaciteta, u cilju kvantititativnog i kvalitativnog poveanja proizvodnje i ostvarenja znaajnih ekonomskih i finansijskih rezultata.

Ove vrste investicija se u praksi esto prepliu tako da je njihovo razlikovanje teko. Zamjena se najese ne sprovodi, bez modernizacije, a takoe, uz modernizaciju se obino uvode dodatni kapaciteti i vri proirenje.

2.2.5. Klastflkacija prema izvorima sredstavaOva klasifikacija dijeli investicije prema izvorima iz kojih se obezbjeuju sredstva za realizaciju investicija. U tom smislu investicije se dijele prema vrsti izvora, znaaju izvora i dr.2.2. f Klasifikacija prema nacinu ulaganja i ostvarivarivanja efekataPoznati ameriki autori u oblasti investicija F.i V. Lutz vre podjelu investicija prema nainu ulaganja sredstava i. ostvarivanja efekata od investicija, i razlikuju tri globalne grupe:a) Ulaganja u jednom trenutku (jednokratna) - efekti u jednom trenutku (point input - point output).

To su investicije kod kojih se ulaganja (I) vre u jednom vremenskom trenutku to, dok se prihodi (efekti) od investicije (E), takoe ostvaruju u jednom vremenskom trenutkuKao primjer ove grupe investicija navodi se, drvo namijenjeno da se upotrijebi kao graa, ill vino ostavljeno da stari, i dr. Kontinuelna ulaganja (viekratna ulaganja) efekti u jednom trenutku (continuous input - point output).To su investicije kod kojih se ulaganja vre kontinuelno (viekratno) u odreenom vremenskom periodu, dok se prihodi od investicija ostvaruju u jednom vremenskom trenutku

Kao primjer navodi se sluaj industrijskih procesa kod kojih se obavlja niz ulaganja sa ciljem dobijanja gotovih proizvoda.c) Ulaganja u jednom trenutku efekti kontinuelni (point input - continuous output).To su investicije kod kojih se ulaganja vre u jednom trenutku a efekti ostvaruju kontinuelno u odreenom vremenskom periodu.

Kao primjer navodi se proizvodna oprema i maine, kod kojih se moe smatrati da je ulaganje izvreno u jednom trenutku, dok se efekti od njih ostvaruju tokom itavog njihovog vijeka trajanja.

Nemacki autor L. Pack je izvrio podjelu investicija prema efektima koji se od njih oekuju. On daje tri grupe:Prema kvantitativnim efektima a) u raznim sektorima preduzea:investicije u opremuinvesticije u eksplataciona dobra (sirovine, roba, itd.)investicije u organizaciju preduzeab) investicije u realna dobra:pocetne (inicijalne) investicijerealne bruto investicijerealne dezinvesticijerealne neto investicijeinvesticije za zarmjenuinvesticije za prosirenje

c) Sa gledita finansijskih sredstava:Nove investicijeBruto investicijeDezinvesticijeNeto investicijeReinvesticije ili kumulirane reinvesticijeGranine investicijeMarginalne investicijeKomplementarne investicije

2.Prema kvalitativnim efektima:Investicije za zamjenu sa kvalitativnim efektimaInvesticije za poboljanjeInvesticije za racionalizacijuInvesticije socialnog karaktera

3.Prema vremenskim efektima:a)Kontinuelne investicije:Bezvremene Kratkoroneb)Diskontinualne investicijeSrednjorone Dugorone

2.2.8. Klasifikacija prema motivaciji za investicijePoznati ameriki autor J. Dean vri klasifikaciju investicija prema motivaciji za investiranje i razlikuje etiri grupe :1. Investicije za zamjenu - su investicije kojima se vri zamjena dotrajale ili zastarele opreme novom.2.Investicije za proirenje - su investicije koje se preduzimaju radi zadovoijenja porasta tranje. Proirenje moe biti kvantitativno, koje se preduzima usled vee potranje postojee proizvodnje, iii kvalitativno, koje se preduzima radi uvoenja novih proiz-voda.3.Investicije za modernizaciju - su investicije koje se vre, prije svega, da bi se smanjili proizvodni trokovi, uvoenjem nove opreme, zatim radi poboljanja kvaliteta postojeih proizvoda ili uvoenja novih proizvoda.Strategijske investicije su investicije koje se preduzimaju prvenstveno da bi se smanjio rizik preduzea koji stvara tehniki progres konkurencija.

Ulaganja u osnovna sredstva, odnosno priprema i ocjena investicionih projekata koji se odnose na ulaganja u nova objekte fabrike, pruge, puteve, mostove, brane i dr., i rekonstrukciju i modernizaciju postojeih, zatim na uvoenje novih maina, opreme, postrojenja i instalacija, i dr.

Kada se govori o ulaganju u nekretnine, najee se razmatraju tri grupe nekretnina :-komercijalne - kancelarije, prodavnice, i sl. -boravine kue, stanovi, kue za odmor -poljoprivredne-zemljite, ume, farme i drUlaganja u komercijalne nekretnine (kancelarije, prodavnice, i dr.) preduzimaju se da bi se po zavretku objekta prodajom ostvario vei prihod koji e nadmaiti ukupna uloena sredstva. U komercijalne nekretnine uglavnom ulau institucionalni investitori.

Slian sluaj je i sa boravinim nekretninama (kue; stanovi i dr.) koje se, takoe, mogu prodati ili rentiranjem ostvariti prihod. U boravine nekretnine najee ulau individualni investitori.

Ulaganja u nekretnine mogu imati i karakter kapitalnih investicionih projekata kao u sluaju velikih stanbenih ili poslovnih blokova, poslovnih i trgovakihzona, trnih centara i sl.

Ulaganje u nekretnine predstavlja specifian vid ulaganja u poslovne i stambene zgrade koje slue za obavljanje odreene delataosti, za ivljenje i za odmor. Ulaganja u nekretnine mogu se globalno podijeliti u dvije osnovne grupe:Ulaganje u poslovne zgrade, 2. Ulaganje u stambene zgrade.U poslovne zgrade spadaju razne administrativne zgrade, trgovine, skladita i sl. U stambene zgrade spadaju kue, stanovi, apartmani, moteli i sl.Oba tipa ulaganja u nekretnine mogu biti za:-Sopstveno korienje-Za sticanje prihoda.

Kod ulaganja u nekretnine koje se koriste za sticanje prihoda moemo da definiemo dva tipa ulaganja, prije svega vezana za nain ulaganja i nain sticanja prihoda:Izgradi- prodaj

Izgradi -rentirajMoe se dati sledei prikaz naina izrade i sadraja studije opravdanosti ulaganja u nekretnine,a)Poslovne zgrade sadraj studije opravdanosti je veoma slian studiji za industrijske investicione projekte, sa manjim razlikania koje se odnose na tehniko-tehnoloki dio i analizu trita.

b)Stambene zgrade.-Ako su stambene zgrade predviene za komercijalno korienje, odnosno sticanje prihoda (moteli, apartmani, rentiranje kue ili stana i sl. sadraj studije opravdanosti je slian sadraju studije za industrijske investicione projekte.U zapadnoj literaturi se pod investicijama u najirem smislu podrazumijevaju fmansijska i druga sredstva (instrumenti), koji se koriste za stvaranje rasta i prihoda. Pod tim se podrazumijevaju:

Ekvivalentnosti u novcu,Sertifikati depozita,Obveznice,Akcije,Zajedniki fondovi (investicioni fondovi), Nekretnine,Plemeniti metali, Kolekcionarstvo.Investicije u nekretnine obuhvataju ulaganje u zgrade i zemljite. U ovu vrstu investicija spadaju tri posebne kategorije:1.Stambene jedinice zauzete od vlasnika,2.Stambene jedinice zauzete od nevlasnika3.Komercijalne nekretnine

1.Stambene jedinice zauzete od vlasnika

Stambene, jedinice zauzete od vlasnika su bile koje vrste zgrada u kojima ljudi ive.Ova imovina, u buduem periodu moe, ali ne mora, da raste. To naravno zavisi, prije svega, od ponude i tranje za ovom vrstom imovine. Smatra se da vrijednost ove vrste investicija raste znaajnije od inflacije to je dodatna prednost ove vrste ulaganja.Ova vrsta nekretnina se najee kupuje uz pomo hipotekarnog kredita.

2.Stambene jedinice zauzete od nevlasnikaKao stambene jedinice zauzete od nevlasnika moe se tretirati bilo koja vrsta movine kaju vlasnik iznajmljuje zakupcu radi ostvarenja odreenog prihoda. To mogu da budu stanovi, kue, apartmani, hoteli i sl, koje je vlasnik na bilo koji nain stekao u prethodnom periodu. Ova vrsta imovine takoe ima odreene poreske olakice vezane za poslovne trokove koje izaziva ova imovina.3.Komereijalne nekretnineKomercijalne nekretnine su sve vrste zernljita i zgrada koje se koriste u svrhu ostvarenja odreenog prihoda. Tu spadaju poslovne zgrade, trni centri, fabrike, skladita, parkinzi, i sl. Ova vrsta investicija se direktao realizuje radi sticanja odreenog prihoda. I kod ove vrste ulaganja postoje odreene poreske olakice vezane za poslovne trokove.

Pored ulaganja u kapitalne investicione projekte (fabrike, putevi, pruge, i dr.), u nekretnine i u hartije od vrijednosti, u literatiari se pominju i ostala ulaganja koja obuhvataju ulaganja u kovani novac, ulaganja u antikvitete, umjetnika djela, potanske marke i dr. Ulaganja u kovani novac, antikvitete, umjetnika djela, potanske marke i dr. su specifine vrste ulaganja, koja, pored materijalnih efekata, donose i neke nematerijalne efekte (zadovoljstvo investitora) esto znaajnije, za nekeinvestitore od materijalnih efekata. U pitanju je: subjektivan osjeaj zadovoljstva investitora, koji je, u optem smislu, nemogue realno izmjeriti ili procijeniti.

Ako elimo da formiramo neki poseban pristup analizi i ocjeni investicija u umjetnine, moemo najprije rei da se umjetnine tretiraju kao posebna vrsta imovine, koja kao specifian tip investicija donosi dvije vrste koristi za investitora:1.Novanu vrednost (korist) - koja raste ili opada tokom vremena2.Lina korist- lino zadovoljstvo imaoca

HVALA NA PANJI !!!