»‚·Õè 7 ©ºÑº· Õè 2 ¸ Ñ¹ÇÒ¤Á 2556 - ¾ÄÉÀÒ¤Á 2557journal.feu.ac.th/pdf/v7i2.pdf‚·Õè 7 ©ºÑº· Õè 2 ¸ Ñ¹ÇÒ¤Á 2556 - ¾ÄÉÀÒ¤Á 2557 1 บทบรรณาธ

»‚·Õè 7 ©ºÑº·Õè 2 ¸Ñ¹ÇÒ¤Á 2556 - ¾ÄÉÀÒ¤Á 2557

1

บทบรรณาธการ

บทความวชาการ

บทความวจย

บทวจารณหนงสอ

การบรหารทรพยากรมนษยกบการเปดเสรการคาในกลมประชาคมเศรษฐกจอาเซยน ประไพศร ธรรมวรยะวงศ

ชมชนนกปฏบต: แนวทางการจดการความรเพอสรางความไดเปรยบในการแขงขน จระพงค เรองกล

การวจยกบการพฒนากระบวนการเรยนรวรรณวด มาลาพอง

เตรยมความพรอมเพอพฒนาการเรยนรสเดกปฐมวยนธภทร กมลสข

การสอนเพอการแกปญหาการอานไมออกเขยนไมไดนราวลย พลพพฒน


การจดกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมในโรงเรยนประถมศกษาอไรวรรณ หาญวงศ

การเสรมสรางสมรรถนะสาคญของผเรยนตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 โดยใชแนวพทธธรรมวระชย ศรหาพล

การสงเคราะหองคประกอบและขอมลสารสนเทศอเลกทรอนกสเพอการจดการความรดานการบรหารงานระหวางสถาบนอดมศกษาอดเรก เยาววงค

นกขาวพลเมองกบการใชสอออนไลนในการขบเคลอนดานสทธมนษยชนในสงคมไทยธญญา จนทรตรง

กระบวนการสรางแบรนด "กรนบส" ของ บรษท ชยพฒนาขนสง เชยงใหม จากด โสภา เขยวสข

ผลของการกลอมเกลาทางการเมองของประชาชนไทย : ความโนมเอยงทางการเมองและวฒนธรรมทางการเมองไพบลย โพธหวงประสทธ

สถานการณธรกจเพอสงคมภายใตบรบททนทางสงคมในอาเภอหางดง จงหวดเชยงใหมกาญจนา สมมตร ปจจยสวนประสมทางการตลาดทมผลตอการตดสนใจมาทองเทยวจงหวดเชยงใหมของนกทองเทยวชาวจนนรพรรณ โพธพฤกษ วจตรา บญตน และทพยวด โพธสทธพรรณ ภาวะผนาของผบรหารระดบตนของมหาวทยาลยฟารอสเทอรนวลยพร เตชะสรพศ

ความคาดหวงของผประกอบการในอาเภอเมอง จงหวดเชยงใหม ตอคณลกษณะอนพงประสงคของบณฑตสาขาวชาการบญชเจนจรรา ขนแกว

ปจจยทมผลตอการเลอกงานของบณฑตระดบปรญญาตร มหาวทยาลยฟารอสเทอรน เสฏฐวฒ หนมคา และ สชฌเศรษฐ เรองเดชสวรรณ

ความคดเหนของผใชบณฑตตอการพฒนาตามสาระความร สาระการฝกทกษะ สมรรถนะระหวางกอนเขาศกษาและหลงศกษาของบณฑตหลกสตรประกาศนยบตรบณฑต สาขาวชาชพคร มหาวทยาลยฟารอสเทอรนปรชา บววรตนเลศ

ฉนคอ เอรไพบลย โพธหวงประสทธ

6

7

16

28

37

48

55

67

78

86

99

106

120

132

143

151

160

168

180

1

2

เจาของ: มหาวทยาลยฟารอสเทอรนความเปนมา: วารสารวชาการมหาวทยาลยฟารอสเทอรนเรมตพมพเผยแพรมาตงแตป พ.ศ. 2550 โดยจดทาเปนราย 6 เดอน (2 ฉบบ/ป) ฉบบท 1 เดอนมถนายน - เดอนพฤศจกายน และ ฉบบท 2 เดอนธนวาคม - เดอนพฤษภาคม จดพมพบทความวชาการ (Academic Article) บทความวจย (Research Article) บทความปรทศน (Review Article) และบทวจารณหนงสอ (Book Review) ทงภาษาไทยและภาษาองกฤษโดยผานกระบวนการกลนกรองของ ผทรงคณวฒ (Peer Review) ในสาขาวชาทเกยวของ จานวน 2 ทาน ปจจบนวารสารวชาการมหาวทยาลยฟารอสเทอรน เปนวารสารทไดรบการยอมรบใหอยในฐานขอมลศนยดชนการอางองวารสารไทย (TCI: Thai Journal Citation Index Centre)

วตถประสงค: 1. เพอเปนสอกลางในการตพมพเผยแพรผลงานวชาการ ผลงานวจย และงานสรางสรรคทงภาษาไทยและภาษาองกฤษในสาขาวชาการบรหารธรกจและการจดการ รฐศาสตรและรฐประศาสนศาสตร นเทศศาสตร ศลปศาสตร เทคโนโลยสารสนเทศ และสหวทยาการดานมนษยศาสตรและสงคมศาสตรทมคณภาพ สามารถแสดงถงประโยชนทงในเชงทฤษฎเพอใหนกวจยสามารถนาไปพฒนาหรอสรางองคความรใหม และประโยชนในเชงปฎบตทนกปฎบตสามารถนาไปประยกตใชในภาคสวนตางๆ ทงภาครฐ ภาคธรกจ ภาคสงคมและชมชน 2. เพอสงเสรมการศกษาคนควาวจยและนาเสนอผลงานทางวชาการของคณาจารย นกวจย นกวชาการ และนกศกษา

ขอบเขต: วารสารวชาการมหาวทยาลยฟารอสเทอรนรบพจารณาบทความวชาการ (Academic Article) บทความวจย (Research Article) บทความปรทศน (Review Article) และบทวจารณหนงสอ (Book Review) ทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ ภายใตเงอนไขวาจะตองไมเคยตพมพเผยแพรในวารสาร เอกสารการประชม หรอสงพมพใดมากอน (ยกเวนรายงานวจย และวทยานพนธ) และไมอยในระหวางการพจารณารอตพมพในวารสารอน ขอบเขตของวารสารวชาการมหาวทยาลยฟารอสเทอรนจะครอบคลมเนอหา ดงน บรหารธรกจและการจดการ รฐศาสตรและรฐประศาสนศาสตร นเทศศาสตร ศลปศาสตร เทคโนโลยสารสนเทศ สหวทยาการดานมนษยศาสตรและสงคมศาสตร


3

ทปรกษากตตมศกด: ศาสตราจารย ดร. ปรชญา เวสารชช กรรมการสภามหาวทยาลยฟารอสเทอรน ศาสตราจารยไชยยศ เหมะรชตะ กรรมการสภามหาวทยาลยฟารอสเทอรนทปรกษา: ดร. กตตพฒน สวรรณชน อธการบดบรรณาธการ: ดร. ฉตรทพย สวรรณชน รองอธการบดฝายวชาการกองบรรณาธการ: ศาสตราจารย ดร. เกต กรดพนธ มหาวทยาลยเชยงใหม รองศาสตราจารย ดร. ชเกยรต ลสวรรณ ขาราชการบานาญมหาวทยาลยเชยงใหม รองศาสตราจารยเอมอร ชตตะโสภณ ขาราชการบานาญมหาวทยาลยเชยงใหม รองศาสตราจารยวรรณวด มาลาพอง มหาวทยาลยฟารอสเทอรน รองศาสตราจารยอรพณ สนตธรากล มหาวทยาลยเชยงใหม ผชวยศาสตราจารย ดร. ฐตรตน เชยวสวรรณ มหาวทยาลยพะเยา ดร. อภญญา ศกดดาศโรรตน มหาวทยาลยฟารอสเทอรน อาจารยเนรมต ชมสาย ณ อยธยา มหาวทยาลยฟารอสเทอรน นางสาววณชากร แกวกน มหาวทยาลยฟารอสเทอรนกองจดการ: นางสาววณชากร แกวกน มหาวทยาลยฟารอสเทอรน นางสาวกมลรตน เชอเสอนอย มหาวทยาลยฟารอสเทอรน นายรตนชย ศรวสทธ มหาวทยาลยฟารอสเทอรน นางสาวสมปรารถนา ประกตฐโกมล มหาวทยาลยฟารอสเทอรน นางจณหนภา คาวรรณะ มหาวทยาลยฟารอสเทอรนกาหนดออก: ปละ 2 ฉบบ โดยกาหนดออกทกเดอนพฤษภาคม และ เดอนพฤศจกายน การสมครสมาชก: สมครสมาชก ปละ 100 บาท

4

สถานทตดตอ: กองบรรณาธการวารสารวชาการมหาวทยาลยฟารอสเทอรน มหาวทยาลยฟารอสเทอรน 120 ถ.มหดล อ.เมอง จ.เชยงใหม 50100 โทร. 053-201800-4 ตอ 3211-12 โทรสาร. 053-201810 E-mail: [email protected] URL: journal.feu.ac.th ทศนะและขอคดเหนใด ๆ ในวารสารวชาการมหาวทยาลยฟารอสเทอรนเปนทศนะของผเขยน กองบรรณาธการ ไมจาเปนตองเหนพองดวยกบทศนะเหลานนและไมถอวาเปนความรบผดชอบของกองบรรณาธการ ความรบผดชอบดานเนอหาและการตรวจรางบทความแตละบทเปนของผเขยนแตละทาน กรณมการฟองรองเรอง การละเมดลขสทธถอเปนความรบผดชอบของผเขยนแตเพยงฝายเดยว ลขสทธบทความเปนของผเขยนและมหาวทยาลยฟารอสเทอรน ไดรบการสงวนสทธตามกฎหมาย การตพมพซา ตองไดรบอนญาตโดยตรงจากผเขยนและมหาวทยาลยฟารอสเทอรนเปนลายลกษณอกษร

วารสารวชาการมหาวทยาลยฟารอสเทอรนไดรบการยอมรบใหอยในฐานขอมลศนยดชนการอางองวารสารไทย (TCI) กลมท 1 สาขามนษยศาสตรและสงคมศาสตร


5

รายนามคณะกรรมการผทรงคณวฒ (Peer Review) ประจาฉบบ

ศาสตราจารย พลโท มณเฑยร ประจวบด ทปรกษาอาวโสสถาบนพฒนาวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอมศาสตราจารย ดร. พศน แตงจวง ขาราชการบานาญ มหาวทยาลยเชยงใหมรองศาสตราจารย ดร. ธร สนทรายทธ มหาวทยาลยบรพารองศาสตราจารย ดร. กาจร หลยยะพงศ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชรองศาสตราจารย ดร. มนสช สทธสมบรณ มหาวทยาลยนเรศวรรองศาสตราจารย ดร. รวพร คเจรญไพศาล ขาราชการบานาญ มหาวทยาลยเชยงใหมรองศาสตราจารย ดร. ทกษณา คณารกษ มหาวทยาลยเชยงใหมรองศาสตราจารย ดร. สมพงศ วทยศกดพนธ ขาราชการบานาญ มหาวทยาลยเชยงใหมรองศาสตราจารย ดร. เลศพร ภาระสกล มหาวทยาลยธรกจบณฑตยรองศาสตราจารยเอมอร ชตตะโสภณ ขาราชการบานาญ มหาวทยาลยเชยงใหมรองศาสตราจารยตระกล มชย จฬาลงกรณมหาวทยาลยรองศาสตราจารยชศร เทยศรเพชร มหาวทยาลยเชยงใหมรองศาสตราจารยสเทพ พงศศรวฒน ขาราชการบานาญ มหาวทยาลยราชภฎเชยงรายรองศาสตราจารยจฑาทพย ภทราวาท มหาวทยาลยเกษตรศาสตรรองศาสตราจารยฉตรชย ลอยฤทธวฒไกร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชรองศาสตราจารยสรนทร ยอดคาแปง มหาวทยาลยราชภฏเชยงใหมผชวยศาสตราจารย ดร. ทวากร แกวมณ มหาวทยาลยนเรศวรผชวยศาสตราจารย ดร. สมาน ฟแสง มหาวทยาลยราชภฏลาปาง

ผชวยศาสตราจารย ดร. วารณ สกลภารกษ มหาวทยาลยราชภฏสวนดสตผชวยศาสตราจารย ดร. ฐาปนย ธรรมเมธา มหาวทยาลยศลปากรผชวยศาสตราจารย ดร. สกานดา ตปนยางกร ขาราชการบานาญ มหาวทยาลยเชยงใหมผชวยศาสตราจารย ดร. กฤษดา ตงชยศกด มหาวทยาลยอสสมชญผชวยศาสตราจารย ดร. อศวน เนตรโพธแกว สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตรดร. อไรวรรณ หาญวงศ มหาวทยาลยเชยงใหมดร. เจตนา เมองมล สานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษา ลาพน เขต 1

6

เรยน ทานผอานทกทาน

วารสารวชาการมหาวทยาลยฟารอสเทอรนฉบบน เปนวารสารฉบบท 2 ของปท 7 ของวารสารวชาการ มหาวทยาลยฟารอสเทอรน โดยจดทาทงในรปแบบวารสารอเลกทรอนกส (URL: http://journal.feu.ac.th) และรปเลม วารสารวชาการมหาวทยาลยฟารอสเทอรนไดผานการรบรองคณภาพใหอยกลมท 1 ในสาขาวชามนษยศาสตร และสงคมศาสตรของฐานขอมลศนยดชนการอางองวารสารไทย (Thai - Journal Citation Index Centre: TCI) ทงน กองบรรณาธการมความมงมนในการรกษามาตรฐานและพฒนาคณภาพวารสารใหมมาตรฐานทสงขน โดยใหความสาคญกบการควบคมคณภาพของทกบทความทไดรบการตพมพตองผานการประเมนอยางเขมขนจากผทรงคณวฒทม ความเชยวชาญในสาขาวชานน ๆ และไมมสวนไดเสยกบผเขยนบทความ รวมทงการปรบปรงกระบวนการประเมนคณภาพบทความ การแจงผลการประเมนแกผเขยน ตลอดจนการตพมพบทความใหมความสะดวกรวดเรวมากยงขน ในวารสารฉบบน ผอานจะไดพบกบบทความทมเนอหาสาระดานการศกษาและการพฒนาทรพยากรมนษยทนาสนใจหลายเรอง ดวยเพราะการศกษาและพฒนาทรพยากรมนษยมความสาคญตอการพฒนาบคลากรไทย ใหมคณภาพและพรอมเขาสประชาคมเศรษฐกจอาเซยนอยางเตมรปแบบในป พ.ศ. 2558 ซงประเทศสมาชกจะมการตดตอคาขาย ไปมาหาสกนมากขนทงดานการลงทน การทองเทยว และการเคลอนยายบคลากรและแรงงานวชาชพ บทความในเลม อาท เรอง “การเสรมสรางสมรรถนะสาคญของผเรยนตามหลกสตรแกนกลางการศกษา ขนพนฐาน พทธศกราช 2551 โดยใชแนวพทธธรรม” “การจดกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมในโรงเรยนประถมศกษา” “การวจยกบการพฒนากระบวนการเรยนร” “การบรหารทรพยากรมนษยกบการเปดเสรการคาในกลมประชาคมเศรษฐกจอาเซยน” และ “ชมชนนกปฏบต: แนวทางการจดการความรเพอสรางความไดเปรยบ ในการแขงขน” เปนตน สาหรบทานทสนใจอานบทความดานการบรหารธรกจ และการจดการการทองเทยว วารสารฉบบนขอนาเสนอบทความเรอง “สถานการณธรกจเพอสงคมภายใตบรบททนทางสงคม ในอาเภอหางดง จงหวดเชยงใหม” “กระบวนการสรางแบรนด “กรนบส” ขอบรษท ชยพฒนาขนสง เชยงใหม จากด” และ “ปจจยสวนประสมการตลาดทมผลตอการ ตดสนใจมาทองเทยวจงหวดเชยงใหมของนกทองเทยวชาวจน” นอกจากนน ผอานจะไดพบกบบทความในประเดนอน ทนาสนใจอกหลายบทความ เชน เรอง “นกขาวพลเมองกบการใชสอออนไลนในการขบเคลอนดานสทธมนษยชน ในสงคมไทย” และ “ผลการกลอมเกลาทางการเมองของประชาชนไทย: ความโนมเอยงทางการเมองและวฒนธรรมทางการเมอง” สดทายน กองบรรณาธการ ขอกราบขอบพระคณผทรงคณวฒประจากองบรรณาธการ และผทรงคณวฒจากหลากหลายสถาบนทกรณาประเมนคณภาพบทความกอนการตพมพ และขอถอโอกาสนเชญชวนคณาจารย นกวจย นกวชาการ และนสต นกศกษา เสนอผลงานเพอตพมพเผยแพรในวารสารวชาการมหาวทยาลยฟารอสเทอรนไดตลอดป โดยสามารถศกษาคาแนะนาในการจดเตรยมตนฉบบทายเลมหรอจากเวบไซตวารสารท URL: journal.feu.ac.th

บรรณาธการ

º·ºÃÃ³Ò¸Ô¡ÒÃ


7

* ผชวยศาสตราจารยประจาสาขาวชาการจดการทรพยากรมนษย คณะบรหารธรกจ มหาวทยาลยรงสต E-mail: [email protected]

บทคดยอ การเปดเสรทางการคาในกลมประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC) ในป พ.ศ. 2558 จะเปนแรงผลกดนใหเกดการเปลยนแปลง (Force of Change) ทสาคญทจะทาใหองคการตางๆ มความจาเปนทจะตองปรบตวเพอ เพมขดความสามารถในการดาเนนธรกจในอนาคต โดยเฉพาะอยางยงภายใตภาวะการแขงขนทมแนวโนมจะรนแรงมากยงขน ซงสงสาคญทจะทาใหองคการสามารถเพมขดความสามารถดงกลาวนน ผบรหารจะตองใหความสาคญกบปจจยในดานการบรหารทรพยากรมนษยในองคการ องคการจะตองเตรยมพรอมสาหรบการเปลยนแปลงในอนาคต โดยเรมตนจากการประเมนความพรอมในดานการบรหารทรพยากรมนษยทเปนอยในปจจบนขององคการ เพอประเมนวาธรกจของตนมความพรอมมากหรอนอยเพยงใดในการทจะสามารถพลกวกฤตใหกลายเปนโอกาส การบรหารทรพยากรมนษยในมมมองทถกตอง (Human Resource Focus) จะเปนปจจยสนบสนนสาคญทชวยสรางโอกาสในการดาเนนธรกจ สรางจดเปลยนแปลงใหองคการเตบโต

คาสาคญ การบรหารทรพยากรมนษย การเปดเสรการคา ประชาคมเศรษฐกจอาเซยน

Abstract The implementation of free trade within the ASEAN Economic Community (AEC) to begin in the Year 2558 will be an impetus for big changes that will force various organizations to make improvement on capacity building to be able to operate efficiently under more competitive environment in the future. Most importantly, the executives must focus on human resource management to ensure that the organization will be ready to compete. This can be started by performing an assessment on human resources of see if the organization has enough capacity to turn crisis into opportunity when it arrives. In this regard, the focus on human resource management will be a key factor in helping the organization to grow and be able to cope with the big changes in the future

การบรหารทรพยากรมนษยกบการเปดเสรการคาในกลมประชาคมเศรษฐกจอาเซยนHuman Resources Management and the Implementation of Free Trade in

ASEAN Economic Community

ผชวยศาสตราจารยประไพศร ธรรมวรยะวงศ*

8

Keywords ASEAN Economic Community, AEC, Human Resources Management, Free Trade

บทนา การเกดโลกาภวฒนไดสงผลตอการเปลยนแปลงกบการจดระเบยบโลกทงทางการเมอง เศรษฐกจ สงคม และเทคโนโลยอยางตอเนองและเหนเปนรปธรรม ไมเวนแมแตกลมประเทศอาเซยนทตองมการปรบตว มการจดระเบยบใหม และมการสรางความรวมมอใหมๆ ในหลายรปแบบ รวมทงการรวมตวทเรยกวา การกาวเขาสการเปนประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (ASEAN Economic Community: AEC) ในป พ.ศ. 2558 ซงการเกดขนของประชาคมเศรษฐกจอาเซยนนนจะสงผลกระทบกบไทยในหลายๆ ดาน รวมไปถงดานทรพยากรมนษยทงในภาพรวมของประเทศในระดบมหภาคและทงในระดบตวบคคลทเปนระดบจลภาค บทความนผเขยนตองการนาเสนอเรองทเกยวของกบผลกระทบทจะเกดขนตอการบรหารทรพยากรมนษย โดยนาเสนอขอมลเบองตนเกยวกบประชาคมเศรษฐกจอาเซยน ความเปนไปไดของผลกระทบทจะเกดขนกบ การบรหารทรพยากรมนษยของประเทศไทย และกรณตวอยางขององคการทมการดาเนนการเพอรบมอกบ การเปลยนแปลงทเกดขน เพอใหนกบรหารทรพยากรมนษยทอยในฐานะเปนผดาเนนการสรรหาบคลากรทม ความรความสามารถและเพมพนศกยภาพของบคลากรขององคการ รวมทงการปรบตวในการทางานกบบรษท ขามชาต เมอมการเปดเสรทางการคาในกลมประชาคมอาเซยน (AEC)

ความเขาใจเบองตนเกยวกบประชาคมเศรษฐกจอาเซยน หลายทานคงทราบกนดอยแลววา “ประชาคมอาเซยน” (ASEAN Community) เกดจากสมาคมประชาชาตแหงเอเซยตะวนออกเฉยงใต (The Association of Southeast Asian Nations - ASEAN) หรอ “อาเซยน” โดยอาเซยนเดม ไดถอกาเนดจากการประกาศ “ปฏญญากรงเทพฯ” (Bangkok Declaration) โดยมประเทศสมาชกเมอเรมกอตงรวม 5 ประเทศ ไดแก อนโดนเซย ไทย มาเลเซย ฟลปปนส และสงคโปร ในป พ.ศ. 2510 โดยมวตถประสงคเพอ สงเสรมความรวมมอและชวยเหลอซงกนและกนในทางเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม เทคโนโลย วทยาศาสตร และ การบรหาร ภายหลงอาเซยนไดขยายวงออกไป เพมสมาชกขนเปน 10 ประเทศ โดยเรมจากบรไน และเวยดนามในป พ.ศ. 2538 ประเทศสาธารณรฐประชาชนลาว และพมา ในป พ.ศ. 2540 และกมพชาไดเปนสมาชกรายท 10 ซงเปนรายสดทายทเขารวมในอาเซยนในป พ.ศ. 2541 ในเดอนธนวาคม พ.ศ. 2540 ผนาอาเซยนไดรบรองเอกสาร “วสยทศนอาเซยน 2020” กาหนดเปาหมายหลก 4 ประการเพอมงพฒนาอาเซยนไปส “ประชาคมอาเซยน” (ASEAN Community) ใหเปนผลสาเรจภายในป พ.ศ. 2563 (ค.ศ. 2020) ซงจะประกอบดวย “เสาประชาคมหลกรวม 3 เสา” ไดแก ประชาคมความมนคงอาเซยน ประชาคมเศรษฐกจอาเซยน และประชาคมสงคม - วฒนธรรมอาเซยน รวมทงจดโครงสรางองคการของอาเซยน รองรบภารกจและพนธกจ รวมทงแปลงสภาพอาเซยนจากองคการทมการรวมตวหรอรวมมอแบบหลวมๆ เพอสรางและพฒนามาสสภาพการเปน “นตบคคล” ซงเปนทมาของการนาหลกการนไปรางเปน “กฎบตรอาเซยน” ซงทาหนาทเปน “ธรรมนญ” การบรหารปกครองกลมประเทศอาเซยนทง 10 ประเทศ ซงผนกกาลงเปนหนงเดยวกน ดงปรากฏ


9

ตามสโลแกนทวา “สบชาต หนงอาเซยน” โดย “กฎบตร” แยกตามเสาหลกทสาคญทง 3 เสา อาจสรปใหเหนเปนสงเขป ดงน เสาหลกท 1 เสาหลกดานการเมองและความมนคงของภมภาคอาเซยน สนบสนนสงเสรม สนตภาพ ความมนคง การปกครองแบบประชาธปไตย การบรหารจดการอยางมธรรมาภบาล การสงเสรมใหบรรลความเจรญ รวมกนในเอเชยตะวนออกเฉยงใต ทาใหประชาคมเปนภมภาคทเปดกวาง มพลวต และยดหยนไดในการตงรบภาวะผนผวนของเศรษฐกจ มหลกประกนทจะทาใหเกดสนตสขในอาเซยน เสาหลกท 2 เสาหลกทางดานเศรษฐกจ มการมงเนนพฒนาใหเปนตลาดรวม (Single Market) และเปนฐานการผลตอนเดยวกน (Single Production Base) ซงจะตองมการไหลเวยนของสนคา บรการ การลงทนและแรงงานฝมอทวทงภมภาคของประชาคมอาเซยน มเงนทนไหลเวยนโดยเสร และมสถานะการพฒนาทางเศรษฐกจในหมสมาชกประชาคมทเทาเทยมกน รวมทงเสรมสรางเศรษฐกจทเจรญเตบโตอยางมเสถยรภาพดานการเงน การประสานในดานนโยบายเศรษฐกจระหวางสมาชกทง 10 ประเทศ มกฎระเบยบทดดานการเงน ทรพยสนทางปญญา นโยบายการแขงขนทางการคา และการคมครองผบรโภคทงประชาคมโดยกาหนดจะใหเรงพฒนาพรอมเปน “ประชาคมเศรษฐกจอาเซยน” ใหไดเรวขนจากกาหนดเดมในป พ.ศ. 2563 มาเปนในป พ.ศ. 2558 แทนและเสาหลกท 2 นเองทจะสงผลกระทบกบการบรหารทรพยากรมนษยโดยตรง เสาหลกท 3 เสาหลกทางสงคมและวฒนธรรมของประชาคมอาเซยน จะพงเปาหมายไปทการทาใหเหนความสาคญของประชากรในอาเซยน และเปนสมพนธภาพระหวางประชากรของชาตหนงไปสประชากรของอกชาตหนง รฐสภาของ 10 ประเทศ จะประสานรวมมอกนในกจกรรมตางๆ สมาชกของประชาคมอาเซยนจะไปมาหาสกนแลกเปลยนใกลชดระหวางบคลากรดานการศกษา สถาบนตางๆ และภาคธรกจเอกชนในบรรดาประเทศสมาชก รวมทงการปฏสมพนธของบคคลชนมออาชพ ศลปน นกเขยนและสอสารมวลชนของทง 10 ประเทศ

แนวโนมของผลกระทบทอาจจะเกดขนกบการบรหารทรพยากรมนษย ภาคธรกจอาจไดรบผลกระทบจากการเปดเสรทางการคาในกลมประชาคมอาเซยน ในป พ.ศ. 2558 ซงจดนจะเปนแรงผลกดนใหเกดการเปลยนแปลง (Force of Change) ทสาคญทจะทาใหองคการตางๆ มความจาเปนทจะตองปรบตวเองในการเพมขดความสามารถในการดาเนนธรกจในอนาคต โดยเฉพาะอยางยงภายใตภาวะการแขงขนทมแนวโนมจะรนแรงมากยงขน ซงสงสาคญทจะทาใหองคการสามารถเพมขดความสามารถดงกลาวนน ผบรหารจะตองเนนใหความสาคญกบปจจยในดานการบรหารทรพยากรมนษยในองคการ องคการจะตองเตรยมพรอมสาหรบการเปลยนแปลงในอนาคต โดยเรมตนจากการประเมนความพรอมในดานการบรหารทรพยากรมนษยทเปนอยในปจจบนขององคการ เพอทจะประเมนไดวาธรกจของตนเองมความพรอมมากหรอนอย เพยงใด ในการทจะสามารถพลกวกฤตใหกลายเปนโอกาส การบรหารทรพยากรมนษยในมมมองทถกตอง (Human Resource Focus) จะเปนปจจยสนบสนนสาคญทชวยสรางโอกาสในการดาเนนธรกจ สรางจดเปลยนแปลงใหองคการเตบโตแบบกาวกระโดด หรอ “Changes S Curve” นนเอง ซงผเขยนมองแนวโนมดานทรพยากรมนษยมโอกาสเกดสถานการณ ดงตอไปน

10

1. การโยกยายแรงงานทใชทกษะสงจากไทยไปยงประเทศอาเซยนอน เชน สงคโปร มาเลเซย ในทางกลบกนกจะเกดการโยกยายแรงงานทกษะจากประเทศอนมายงประเทศไทย เชน จากฟลปปนส กมพชา ลาว 2. การแขงขนดานแรงงานจะรนแรงมากขน โอกาสทการจางงานจะเปนของนายจางมมากขนเพราะมตวเลอกในตลาดแรงงานทมจานวนมากกวาเดม มโอกาสทจะจางงานดวยคาจางทถกลงกวาเดม 3. ชองวางของความแตกตางดานศกยภาพของแรงงานทกษะจะมชองกวางมากขนกวาเดม อนเกดจากการแขงขนดานการจางงานทรนแรงทาใหแรงงานทกษะจะตองพฒนาตวเองใหเกดศกยภาพและความสามารถทหลากหลายโดดเดนกวา “ผอน” ซง “ผอน” นบจากนไปจงไมใชเปนเพยงคนในตลาดแรงงานในประเทศของตนเองเทานน แตหมายรวมไปถงคนในตลาดแรงงานทอยในกลมประเทศอาเซยนทงหมด 10 ประเทศดวยกน ดงนน ผทมโอกาสในการพฒนาศกยภาพตนเองมากกวากจะไดเปรยบมากยงขนไป 4. เกดความตองการทกษะความสามารถบางอยางสงกวาทเคยเปนกอนหนาน โดยอยางนอยจะเปนทกษะความสามารถเกยวกบ 4.1 ทกษะความสามารถดานภาษา โดยเฉพาะอยางยงภาษาองกฤษและภาษาจน รองลงมากคอภาษาอนในประเทศอาเซยนทแรงงานทกษะทไมใชคนในประเทศนนสนใจจะไปทางาน อยางเชน แรงงานทกษะในกมพชาทตองการมาทางานในประเทศไทย นอกจากจะมทกษะภาษาองกฤษอยในเกณฑดแลว หากสามารถใชภาษาไทยไดกจะมโอกาสดกวาผอน ทงน ทกษะดานภาษาทตองการ ไมไดเปนเพยงในระดบของการใชไดเทานน แตจะตองอยในระดบทใชไดเปนอยางด 4.2 ทกษะการนาเสนอ ซงจะตอยอดจากทกษะดานภาษา เพราะทกษะการนาเสนอจะเปนความสามารถททาใหบคคลทอยตางชาตตางภาษาสามารถจะรบรและเขาใจสงทเราตองการเพอนาไปสการเหนชอบ การอนมต หรอการนาไปปฏบตได 4.3 การมความกลาถามกลานาเสนอความคดของตน หรอทเรยกวา Assertiveness ซงทกษะเรองนจะทาใหผอนไดรบรความคดของเรา และเรากจะไดรบทราบความคดของอกฝายไดอยางถกตอง เพราะคนไทยจะมจดออนอยางมากในเรองน การเปดใจกวางและเปลยนมมมองทเคยตดยดคานยมจากการเรยนประวตศาสตรแบบชาตนยมในอดตมาวา ชาตของตนเหนอกวาชาตเพอนบานไปเปนมมมองทมตอประเทศเพอนบานทมศกดศรความเปนมนษยและความเปนชาตเสมอภาคและเทาเทยมกบชาตเรา 4.4 การทางานขามวฒนธรรมและความหลากหลาย เปนเรองเกยวกบการเขาใจในความแตกตางทางวฒนธรรมของแตละประเทศ ของแตละสงคม แลวสามารถปรบตว บรหารจดการ และรบมอกบความแตกตางทางวฒนธรรมไดโดยไมกอใหเกดปญหา และความสามารถสรางผลสาเรจในการทางานไดแมจะมความแตกตางทางวฒนธรรม ซงแรงงานทกษะคนใดทปรบตวไดงายในการขามวฒนธรรมทงการไปประจาทอนหรอการทางานรวมกบคนชาตอนๆ และทเขามาในประเทศของตนแรงงานทกษะคนนนกจะมโอกาสในการถกจางงานดกวาผอน 4.5 ความพรอมในการเดนทางทงชวคราวและไปประจาเปนระยะเวลานานยงตางประเทศ แรงงานทกษะคนใดทไมยดตดกบสถานทใดทหนง มความพรอมทจะเดนทางไปประจายงประเทศใดกได หรอสามารถเดนทางไปทใดกไดตามทไดรบมอบหมาย กจะมโอกาสในการถกจางงานดกวาคนอนๆ เพราะแมวาปจจบนเราจะสามารถทางานผานเครอขายการสอสารทมการพฒนามาเปนลาดบ แตความจาเปนทจะตองมคนไปทางานประจายงประเทศตางๆ


11

กยงมความจาเปนในบางงานทจะตองอาศยการควบคมใกลชดหรอจาเปนตองอาศยการสอสารกนแบบโดยตรงตอหนา 4.6 การทางานอยางไมจากดเวลาและสถานทดวยเทคโนโลยการสอสารทมการพฒนาไปมาก ทาใหความเหลอมเวลาของแตละประเทศ เชน เวลาทสงคโปรเรวกวาไทย 1 ชวโมง ไมไดเปนอปสรรคทจะตองจากดเวลาใหอยในชวโมงทางานอกตอไป ดงนน แรงงานทกษะ จงตองมความสามารถในการใชเทคโนโลยดานการสอสารทกรปแบบเพอใหสามารถทางานกบเพอนรวมงานทอยในประเทศตางๆ ได 5. การเกดสานกงานเสมอนจรงในสองลกษณะ คอ การไมมสานกงานประจาแตมสานกงานทใชประชมทางไกลโดยพนกงานยงประจาอยในประเทศของตน หรออาจจะเกดลกษณะของการทางานขามประเทศเสมอนอยในประเทศนน เชน บรษทมสานกงานตงอยทสงคโปร แตหนวยงานใหบรการลกคาแบบคอลเซนเตอร (Call Center) ตงอยทฟลปปนส เปนตน แนวโนมของผลกระทบทอาจจะเกดขนดงทไดกลาวไปแลวขางตน จะสงผลโดยตรงตอนกบรหารทรพยากรมนษยใหตองเตรยมการรบมออยางมความพรอมสาหรบการมงสการเปดเสรทางการคาในกลมประชาคมอาเซยน โดยมประเดนสาคญซงผเขยนไดรวบรวมนามาสรป แบงออกเปน 6 ประเดน ดงน 1. ความสามารถของพนกงานในการดาเนนธรกจในระดบขามชาต (Global Competency) ความสามารถในการดาเนนธรกจในระดบขามชาต (Global Competency) ของพนกงานในองคกร สงแรกทเราจะนกถงคอเรองของภาษา ซงแตเดมองคกรมงเนนในดานภาษาของพนกงานเฉพาะภาษาองกฤษเทานน ในขณะทหลายองคกรเรมใหความสาคญกบภาษาทสาม คอ ภาษาอาเซยน นนเอง โดยเฉพาะในประเทศทจะตองเขาไปดาเนนกจการ หรอลงทนทางดานธรกจ ดงนน ในเรอง ความสามารถในการดาเนนธรกจในระดบขามชาต (Global Competency) ควรมงเนนภาษาใหเปนสวนหนงทจะชวยใหการดาเนนธรกจสะดวกยงขน คาถามทเปน พนฐานทสดทชวยประเมนความพรอมขององคกรในเรองน กคอ พนกงานในองคกร มคาเฉลยทางดานภาษาองกฤษ (TOEIC Score) ในระดบใด หรอ จานวนสดสวนของพนกงานทมความสามารถดานภาษาในระดบทสามารถไปปฏบต งานตางประเทศไดมจานวนเทาใด ฯลฯ เปนตน ในเรองของความสามารถทางดานเทคโนโลยสารสนเทศ (IT Literacy) ถอเปนเรองทจาเปนอยางยง เพราะในการทางานในปจจบน ทกษะความสามารถในดานนจะชวยใหการทางานเปนไปอยางรวดเรว ผบรหารและพนกงานตองมความสามารถและความเขาใจในเรองของเทคโนโลยสารสนเทศ (IT Literacy) ซงจะชวยใหการปฏบตงาน มความคลองตวไมถกจากด ดวยเงอนไขของเวลาและสถานท อกประเดนหนงทสาคญซงเปนความสามารถในกลมคณลกษณะ (Attribute) คอเรองของการทางานกบกลมคนทแตกตางและหลากหลาย (Diversity at Work) พนกงานในองคกรมความพรอมในการปฏบตงานรวมกบคนทแตกตางวย แตกตางวฒนธรรม แตกตางฐานความคดมากนอยเพยงใด จาเปนอยางยงทองคกรตองเตรยม ความพรอมพฒนาความสามารถในดานนไวลวงหนา เนองจากเปนความสามารถทตองใชระยะเวลาในการเตรยมความพรอม

12

2. การพฒนาความสามารถในดานธรกจของพนกงาน (Business Acumen Competency) ในเรองของการพฒนาความสามารถ (Competency) ทสาคญสาหรบพนกงาน คอ ความรอบรทางธรกจ (Business Acumen Competency) ในภาวะการแขงขนในอนาคต องคกรเองจะตองมพนกงานทมขดความสามารถ มความรอบรในธรกจทตวเองดแลรบผดชอบอย การพฒนาความสามารถ (Competency) มสวนสาคญในการขบเคลอนการดาเนนธรกจขององคกร คอ ความรอบรในธรกจขององคกร (Business Acumen) คาถาม คอ เราจะทาอยางไรใหพนกงานของเรามความรอบรและเขาใจในธรกจของตวเองในระดบสง สามารถเชอมโยงงานในหนาท (Function) ของตวเองใหสนบสนนกลยทธขององคกรหรอจะทาอยางไรใหพนกงานมความเขาใจทศทางธรกจ และกลยทธในการดาเนนธรกจเชนเดยวกนกบผบรหารระดบสงสด ตวชวดทสาคญในความสามารถดงกลาวน สามารถวดไดจากการประเมนความสามารถ (Competency Assessment) โดยเฉพาะในเรองของความสามารถทางธรกจ (Business Acumen Competency) ขององคกรโดยพจารณาวาพนกงานสวนใหญมความสามารถในดานน อยในระดบใด 3. ความรวดเรวและเหมาะสมในการพฒนาพนกงานใหมขดความสามารถสง (Speed Learning) ในเรองความรวดเรวและเหมาะสมในการพฒนาพนกงานใหมขดความสามารถสง การพฒนาและ ฝกอบรมในหลาย ๆ องคกรยงมงเนนการฝกอบรมและพฒนาในแงมมของปจจยนาเขา(Input) และกระบวนการ (Process) เปนหลก ทาใหการตงเปาหมายในการพฒนาความสามารถ จะดทกจกรรมทเกดขนในการฝกอบรมและพฒนาพนกงาน มากกวาผลลพธทเกดขนในเชงธรกจ (Business Impact) หรอ ผลการปฏบตงานของพนกงาน (Job Performance) เชน จานวนวนฝกอบรมตอคนตอป จานวนวนฝกอบรมตอคนตอปเฉลยในแตละระดบ รอยละการจดอบรมตามแผนการฝกอบรมและพฒนาประจาป ฯลฯ เปนตน ความทาทายขององคกรในการพฒนา ความสามารถของพนกงาน คอ การกาหนดรปแบบการฝกอบรมและการพฒนาทตรงกบทศทางองคกรทตองการ ในอนาคตในอกสองปขางหนา องคกรอาจตองมการสรางคณลกษณะของพนกงานในระดบตางๆ ทงระดบปฏบตการ บงคบบญชา จดการ บรหารนโยบายและกลยทธ วาจะตองมความสามารถอยางไร เพอใหการพฒนาออกแบบ หลกสตรเปนความจาเปนทแทจรงขององคกร นอกจากนองคกรจาเปนตองสรางเครองมอทจะชวยในเรองของ การสนบสนนการเรยนรในระดบบคคลและในระดบองคกร เชนการเรยนแบบ E-Learning ในระดบบคคลและ การเรยนในระดบองคกร เชน เวบไซตการสรางระบบการเรยนแบบตวตอตว (Coach) ภายในองคกร ฯลฯ ทจะทาใหการถายทอดองคความรตางๆ ทาไดอยางทวถง รวดเรวและเปนระบบ ซงจะทาใหองคกรไมตองเผชญกบปญหา ในเรองขององคความรทตดอยกบตวบคคล ดวยขออาง “หวงวชา ไมมเวลาสอน” ประกอบกบยงเปนการสรางวฒนธรรมในการแบงปนความรใหแกกนและกนในองคกรอกดวย 4. การบรหารจดการพนกงานทมขดความสามารถสง (Talent Management) การบรหารจดการพนกงานทมขดความสามารถสงเปนความทาทายทสาคญในการเตรยมความพรอมรบการเปดเสรทางการคาในกลมประชาคมอาเซยน ในป พ.ศ. 2558 องคกรตองพฒนาตนเองใหเปน ธนาคาร คนเกง (Talent Bank) คนเกงอยากเขามารวมงาน เมออยกบองคกร คนเกงดงกลาวสามารถสรางมลคาเพมใน การทางานใหสงขน (High Value Added) ในเรองการบรหารจดการพนกงานทมขดความสามารถสง องคกรควรมการวเคราะหประเมนตาแหนงกลยทธ (Strategic Job) ใหชดเจน เพราะตาแหนงทสาคญ (Position) ตองเปนผทม


13

ขดความสามารถสง ในทางตรงขาม หากตาแหนงนนสาคญแตผดารงตาแหนงไมมความสามารถ วสยทศนไมด การเผชญหนากบการเปลยนแปลงครงสาคญขององคกรยอมอยในสถานการณทยากลาบากแนนอน ดงนน องคกรควรใหความสาคญกบการสราง พฒนาและ รกษาคนทมขดความสามารถสงใหมาก ตวชวดทสาคญ คอ จานวนสดสวนผนาในอนาคต (Future Leader) ขององคกร หรอจานวนสดสวนคนทมความสามารถสงในองคกรของเราทพรอมทางานเมอเปดเสรทางการคาในกลมประชาคมอาเซยนเตมรปแบบวามจานวนสดสวนเทาใด (Talent Ratio) ถาผลปรากฏวาอยในเกณฑตา นคอสญญาณอนตรายขององคกร 5. การบรหารกาลงคนใหคมคา (Manpower Utilization) การดาเนนธรกจภายใตการแขงขน องคกรตองใหความสาคญกบตนทนการบรหารกาลงคนใหคมคา (Manpower Utilization) จงจาเปนอยางยงเมอมการเปดเสรทางการคาในกลมประชาคมอาเซยน การใชกาลงคน จะตองใชอยางคมคาและสอดคลองกบทศทางการดาเนนธรกจขององคกรใหมากทสด ซงจาเปนจะตองมการประเมนวเคราะหเรองของทศทางการดาเนนธรกจของตวเองในอนาคต สามารถระบไดวาอะไรเปนหนาทหลก (Core Function) อะไรเปนหนาทชวยสนบสนน (Non - Core Function) ซงหนาทชวยสนบสนน (Non - Core Function) ควรจางผเชยวชาญ (Expertise) เปนผดาเนนการ จะเกดความคมคาและประหยดไดมากกวาการทพนกงานจะตองมาลองผดลองถก ในการทางานแมวาบางครงอาจจะมขอกฏหมายเปนขอจากดกตาม 6. การสรางจตสานกอยางเรงดวนใหกบพนกงาน (Sense of Urgency) การสรางจตสานกอยางเรงดวน (Sense of Urgency) ใหกบพนกงานในทกระดบ โดยเนนประเดน เรองการทพนกงานในองคกรสวนใหญมความร ความเขาใจ มองโอกาสในอนาคต และผลกระทบของการเปดเสรทางการคาในกลมประชาคมอาเซยนในป พ.ศ. 2558 วาเปนสงทตองรบรนนมจานวนนอย จงจาเปนอยางยงทองคกรตองสรางการตนตวในเรองนแกพนกงาน โดยการใหความร สอสาร ใหพนกงานเขาใจ มองเหนความจาเปนในการเปลยนแปลงทงระบบ กระบวนการทางาน ความสามารถ วสยทศน ฯลฯ องคกรจาเปนทจะตองมทศทางทชดเจน ในการดาเนนธรกจ สอสารดวยชองทางตางๆ อยางทวถง (Boundless Communication) และพยายามเนนยาสมาเสมอ (Consistency) เพอใหตระหนกถงความจาเปนในการเปลยนแปลง มงมน กระตอรอลนในการพฒนา ความสามารถของตนเองเพอตอบสนองทศทางการดาเนนธรกจขององคกรในอกสองปขางหนา นอกจากนองคกร ตองใหความสาคญกบการพฒนาระบบการบรหารทรพยากรมนษยทจะเปนเครองมอในการสรางแรงจงใจ (Incentive) ในการชวยขบเคลอนองคกร ไมวาจะเปนเรอง ระบบในการบรหารการปฏบตงาน การบรหารคาจาง การใหรางวล และการยกยอง (Reward & Recognition) การบรหารจดการสายอาชพ ฯลฯ ทมสวนชวยสนบสนนอยางสาคญ อนกอใหเกดการเปลยนแปลงขน

กรณตวอยางขององคการในประเทศไทยทไดปรบตวเพอรบมอกบการเขาสประชาคมเศรษฐกจอาเซยน 1. กรณตวอยางทหนง การเตรยมคนผาน Management Trainee ของบรษทเดนเรอไทยแหงหนง บรษทนมโปรแกรม Management Trainee ทพฒนานกศกษาทจบใหมเพอใหกาวขนไปสระดบผบรหารอยางมนใจดวยการผานกระบวนการพฒนาอยางตอเนองทงภมภาค โดยทผานมาจะมเฉพาะผเขาโปรแกรมทมาจากประเทศสงคโปรเทานน แตเพอใหเกดความพรอมสาหรบคนไทย บรษทแหงนจงไดเรมรบผเขารวมโปรแกรมจาก

14

ประเทศไทยเขาสกระบวนการฝกอบรมรวมกบผเขาโปรแกรมจากประเทศสงคโปร และจะเพมจานวนผเขาโปรแกรมจากประเทศไทยมากขนเปนลาดบ 2. กรณตวอยางทสอง กาหนดเกณฑการขนเปนผบรหารระดบสงของบรษทไทยขนาดใหญสองแหง เนองจากบรษทไทยขนาดใหญสองแหงนมความคลายคลงรวมกนอยประการหนงกคอ กาลงขยายตวอยางมากไปยงตางประเทศ ดงนน จงตองการสรางแรงจงใจใหคนในองคการตองการไปหาโอกาสและความทาทายในการไปทางานทตางประเทศ จงไดกาหนดหลกเกณฑขอหนงในการเลอนตาแหนงไปสการเปนผบรหารระดบสงวาจะตองเคยประจาทสาขาตางประเทศเปนเวลาอยางนอยกปเพอใหไดผบรหารทมความคด มความเขาใจ ทเปนสากลมากกวาบคคลอน 3. กรณตวอยางทสาม พฒนาหลกสตรการฝกอบรมอยางตอเนองเกยวกบความรดาน International Human Resources Management ใหกบทมงานบรหารทรพยากรมนษยทงหมด บรษทแหงนเปนบรษทยกษใหญทางดานปโตรเคม ผบรหารไดมการเตรยมความพรอมใหกบพนกงาน ในหนวยงานบรหารทรพยากรมนษยทงหมดใหเขาใจการทางานบรหารทรพยากรมนษยขามชาต โดยการจดการ ฝกอบรมอยางตอเนองเพอใหเกดการรบรทใกลเคยงกนและสามารถปรบกระบวนการบรหารทรพยากรมนษย ในองคการใหสอดคลองกบการเปลยนแปลงทจะเกดขนในอนาคต

สรป การเกดขนของประชาคมเศรษฐกจอาเซยนสามารถสงผลทงทางตรงและทางออมตอการบรหารจดการทรพยากรมนษยในประเทศไทยอยางมอาจหลกเลยงได ทงนเพราะจะเกดการเคลอนยายแรงงานทกษะอยางเสร ทกอใหเกดภาวะกดดนตอการปรบตวของแรงงานทกษะทวทงภมภาค จงเปนภารกจสาคญของนกบรหารทรพยากรมนษยทตองเตรยมความพรอมเพอรองรบการเปลยนแปลงดงกลาว ทงในแงการพฒนาศกยภาพและทกษะใหมของตนเองและในแงการพฒนากระบวนการบรหารทรพยากรมนษยใหสอดคลองตอความเปนอาเซยน ประเทศสมาชกใดของประชาคมอาเซยนทเตรยมความพรอมและปรบตวรองรบการเปลยนแปลงดานทรพยากรมนษยไดดเพยงไรยอมสรางโอกาสทดใหเกดขนและเพมขดความสามารถการแขงขนใหมากขนเพยงนน ในทางตรงขาม ประเทศ ทละเลยและมความพรอมดานทรพยากรมนษยรองรบการเปลยนแปลงนอย นอกจากประเทศจะสญเสยโอกาสดๆ แลวยงตองเผชญปญหาทเปนภยคกคามตามมาอกมากมาย ดงนนหวงเวลาทเหลอ ทกภาคสวนทเกยวของกบ เรองนควรตระหนกและหนมารวมมอรวมใจผนกกาลงอยางจรงจงพฒนาการบรหารทรพยากรมนษย เพอสราง ความพรอมและสรางโอกาสใหกบประเทศของเราใหสามารถยนหยดทามกลางการเปลยนแปลงทเกดขนไดอยางมนคงและยงยนสบไป


15

เอกสารอางองทวศกด ตงปฐมวงศ. (2552). ประชาคมอาเซยนและกฎบตรอาเซยนคออะไร และสาคญอยางไร. มหาสารคาม: วทยาลยการเมองการปกครอง มหาวทยาลยมหาสารคาม.ประภสสร เทพชาตร. (2552). ประชาคมและวฒนธรรมอาเซยน. กรงเทพฯ: โครงการอาเซยนศกษา (ASEAN Studies Project: ASP) มหาวทยาลยธรรมศาสตร._________.(2554). ประชาคมอาเซยน. กรงเทพฯ: เสมาธรรม.พรหม กระเปาทอง และ จลยวรรณ ดวงโคตะ. (2555). การเตรยมความพรอมเพอเขาสประชาคมเศรษฐกจอาเซยน. ในงานสมมนา Thailand HR Forum 2012 ระหวางวนท 12-13 มถนายน 2555 ณ โรงแรมเซนทาราแกรนด เซนทรลลาดพราว.เลศชย สธรรมานนท. (2555). แนวทางการพฒนาทรพยากรมนษยเพอเตรยมความพรอมส AEC. ในงานสมมนา สมาคมการจดการงานบคคลแหงประเทศไทย ระหวางวนท 24 มกราคม 2555 ณ สถาบนวจยจฬาภรณ.Soesastro, H. (2003). An ASEAN Economic Community and ASEAN + 3: How do They Fit Together?. n.p. : Australia-Japan Research Centre. Sterner, J. & Skoog, W. (2003). ASEAN-An Optimum Currency Area. Stockholm University Working Paper.

16

บทคดยอ องคการไดนาแนวคดการจดการความรเขามาใชเพอเพมความสามารถในการแขงขน การจดการความร ทมงเนนการแลกเปลยนเรยนรกนในเครอขายของคนผซงมความสนใจในสงใดสงหนงรวมกน เปนสงทชวยสรางคณคาใหกบองคการเปนอยางมาก แนวทางการจดการความรทเรยกวา “ชมชนนกปฏบต” จงถกนามาใชในการจดการ ความรกนอยางแพรหลายมากยงขน บทความนไดทบทวนแนวคดทวไปเกยวกบการจดการความร แนวคดเกยวกบชมชนนกปฏบต จากนนไดนาเสนอกระบวนการพฒนาชมชนนกปฏบต ซงครอบคลมการเตรยมการจดตงชมชน การกาหนดบทบาทหนาทและความรบผดชอบ การอานวยความสะดวกและจดหาพนท การดาเนนกจกรรมของชมชน การตดตามและประเมนผล และการรกษาความตอเนองของชมชน ในตอนทายของบทความไดกลาวถงปจจยแหงความสาเรจของการพฒนาชมชนนกปฏบต ซงไดแก ความไววางใจของสมาชกในชมชนเอง การไดรบการสนบสนนจากผบรหารระดบสง และการมเทคโนโลยทสนบสนนการดาเนนงาน

คาสาคญ การจดการความร ชมชนนกปฏบต ความไดเปรยบในการแขงขน

Abstract Organization has adopted the concept of knowledge management to increase the competitive advantage. Knowledge management that focused on knowledge sharing in the network of people who are common interested was created the value for organization. Therefore, the knowledge management approach which is called communities of practice had been widely used. This article was reviewed the general concepts of knowledge management and communities of practice. Then, to point out the process of the development of communities of practice, including, the establishment of the communities, defining the roles and responsibilities, facilitating and acquisition, the activities in the communities, monitoring and evaluation, and maintaining the continuity of the communities of practice. Key success factors of the development of communities of practice such as the community members’ trust, the supporting of senior management, and the providing of appropriate technology to support their operations were suggested in the last section of this paper.

ชมชนนกปฏบต: แนวทางการจดการความรเพอสรางความไดเปรยบในการแขงขนCommunities of Practice: An Approach of Knowledge Management

to Gain a Competitive Advantage

จระพงค เรองกน*

* อาจารยประจาหลกสตรบรหารธรกจ คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฏธนบร E-mail: [email protected]


17

Keywords Knowledge Management, Communities of Practice, Competitive Advantage

บทนา ความรเปนสงทขบเคลอนองคการและเปนปจจยสาคญททาใหองคการประสบความสาเรจ (Evan, 2003; Neilson, 2005) องคการบรรลวตถประสงคเชงกลยทธไดโดยอาศยการจดการและการบรณาการความรเขากบ การทางาน (Droge, Claycomb, & Germain, 2003) การแลกเปลยนเรยนรกนของพนกงานทาใหเกดความรใหมและชวยเพมความสามารถในการสรางนวตกรรม (Wu & Cavusgil, 2006 ; Camelo-Ordaz, Garci' a - Cruz, Sousa-Ginel & Valle - Carbrera, 2011) เพมพนผลการปฏบตงานขององคการ (Luh Wang, Chiang & Mei Tung, 2012) และสรางความไดเปรยบเหนอคแขง (Bodhanya, 2008) ปญหาประการสาคญของการจดการความร คอ การทองคการไมสามารถถายโอน แลกเปลยน และนาความรทมอยมาใชในการทางานเพอสรางคณคาใหกบองคการได (Birkinshaw, 2001; Sambamurthy & Subramani, 2005) ทเปนเชนนอาจเนองมาจากความรไมเพยงแตซอนอยภายในองคการเทานน แตยงมความรทฝงลกอยภายในตวบคคลซงเปนการยากทจะดงความรเหลานนออกมาแลกเปลยนเรยนรกน ในการนองคการจงจาเปนตองมความสามารถ (Capabilities) ในการทจะนาความรทซอนอยนนมาแลกเปลยนถายทอดและนามาใชประโยชนในการทางาน ความรจงเปนเรองยากทจะบรหารจดการ ดงนนการจดการความรจงเปนสงททาทายองคการเปนอยางมาก การหาแนวทางในการจดความรทเหมาะสมจงมความจาเปนยง การแลกเปลยนเรยนรรวมกนของคนในองคการเพอทจะนาความรไปประยกตใชในการทางานถอเปนประเดนทมความสาคญยงในการจดการความร ซงสามารถบรรลไดดวยการสรางเครอขายของคนทมความสนใจในสงใด สงหนงรวมกน เพอใหเกดปฏสมพนธของคนในการแลกเปลยนเรยนรอนจะนามาซงคณคาใหกบองคการ (Gelin & Milusheva, 2011) แนวทางการจดการความรทมงเนนการพฒนาชมชนนกปฏบต (Communities of Practice: CoPs) ใหเกดขนภายในองคการสามารถตอบสนองตอความตองการดงกลาว (Wenger & Snyder, 2000) บทความนไดทบทวนแนวคดทวไปเกยวกบการจดการความร แนวคดเกยวกบชมชนนกปฏบต จากนนไดนาเสนอกระบวนการพฒนาชมชนนกปฏบตซงถอเปนหวใจสาคญของการนาแนวคดชมชนนกปฏบตเขามาใชในการจดการความร และไดกลาวถงปจจยแหงความสาเรจของการพฒนาชมชนนกปฏบตไวในตอนทายของบทความ เนอหาตามลาดบ ดงน

แนวคดทวไปเกยวกบการจดการความร ความร คอ สารสนเทศทมคณคา ซงมการนาประสบการณ วจารณญาณ ความคด คานยมและปญญาของมนษยมาวเคราะหเพอนาไปใชในการสนบสนนการทางานหรอใชในการแกปญหา (ทพวรรณ หลอสวรรณรตน, 2548) ความรแบงออกเปนสองประเภท คอ ความรแบบไมชดแจง (Tacit Knowledge) และความรแบบชดแจง (Explicit Knowledge) (Nonaka, 1994 ; ทพวรรณ หลอสวรรณรตน, 2548) ความรแบบไมชดแจงเปนความรทยากทจะอธบายดวยคาพด มรากฐานมาจากการกระทาและประสบการณ เปนความเชอ ทกษะ และตองผานการฝกฝนเพอใหเกดความชานาญงาน สวนความรชดแจงเปนความรทรวบรวมไดงาย สามารถจดระบบและแลกเปลยนโดยงายดวยวธ ทเปนทางการไมจาเปนตองอาศยปฏสมพนธกบผอน

18

ความรสามารถนามารวบรวม กระจาย และใชอยางมประสทธภาพโดยผานการจดการความร (Knowledge Management) (Davenport, Long, & Beers, 1998) การจดการความรมขนเพอใหบรรลเปาหมาย 4 ประการ ไดแก เปาหมายของงาน เปาหมายการพฒนาคน เปาหมายการพฒนาองคการไปสองคการแหงการเรยนร และเปาหมายความเปนชมชนเปนหมคณะ ความเอออาทรระหวางกนในททางาน (วจารณ พานช, 2551) การจดการความรเปนกระบวนการทตองทาอยางตอเนองและเพมการหมนเวยนความรมากขนเรอยๆ ดวยการแสวงหาความร (Knowledge Acquisition) การสรางความร (Knowledge Creation) การจดเกบและคนคนความร (knowledge Storage and Retrieval) และการถายทอดความรและใชประโยชน (Knowledge Transfer and Utilization) (พยต วฒรงค, 2555) ในการแสวงหาความรนนองคการควรมการแสวงหาความรทมประโยชนและมผลตอการดาเนนงานขององคการทงจากแหลงภายนอกและภายในองคการ สวนการสรางความรนนเปนการสรางความรขนใหม (Generative) ซงอาจเกดจากความเขาใจลกซงของแตละบคคล และควรเปนความรทเชอมโยงกบความตองการของลกคา ในขณะทการจดเกบและการคนคนความรคอการทองคการตองกาหนดวาอะไรทจะถกจดเกบไวเปนความร มการใหความสาคญกบการเกบรกษาเพอทจะไดคนคนความรมาใชประโยชนไดงายและสะดวก เชน การทาฐานขอมลความร การจดทาสมดจดเกบรายชอและทกษะของผเชยวชาญ การประชม และการอบรม เปนตน สาหรบการถายทอด ความรและการนาความรไปใชประโยชนนนถอเปนประโยชนสงสดสาหรบการจดการความรขององคการ ความรไดถกนามาใชในการแกปญหา การพฒนาผลตภณฑใหม รวมถงการตอบสนองความตองการของลกคา ทงนอาจนาเทคโนโลยสารสนเทศเขามาชวยในการกระจายและถายทอดความร ทาใหองคการเรยนรไดเรวขน (พยต วฒรงค, 2555) การจดการความรสามารถทาไดในสองแนวทางหลก ไดแก แนวทางทมองการจดการความรเปนเหมอนเทคโนโลย และแนวทางทมองการจดการความรเปนเหมอนมนษยหรอชมชน (Swan, 2003 ; ทพวรรณ หลอสวรรณรตน, 2548) แนวทางแรกมองวาความรทอยในสมองของคนนนสามารถนามากาหนดรหส เกบและถายทอดตอไปได จดมงหมายตามแนวทางน คอ การเปลยนความรไมชดแจงเปนความรแบบชดแจง ซงสามารถรวบรวมถายทอดผานเทคโนโลยสารสนเทศได สวนแนวทางทสองนนมองวาการจดการความรเปนมากกวาเทคโนโลย แนวทางนมงเนน ทกระบวนการเรยนร ลกษณะทางสงคมและความสมพนธของความร ซงสอดคลองกบมมมองของนกพฤตกรรมองคการทเชอวาความรและสภาพแวดลอมทเออตอการเรยนรในองคการนนเกดขนจากการมปฏสมพนธทางสงคม แนวทางในการจดการความรจงควรครอบคลมการออกแบบตางๆ ทจะทาใหคนไดมปฏสมพนธทางสงคมรวมกน ดงนน Wenger (1998) จงไดนาเสนอแนวคดชมชนนกปฏบตขนซงเปนสงทชวยสงเสรมใหเกดปฏสมพนธของคนทมความแตกตางกน อนจะนามาซงการแลกเปลยนเรยนร ความสรางสรรค นวตกรรม และความไดเปรยบในการแขงขน (O’ Dell & Hubert, 2011)

แนวคดเกยวกบชมชนนกปฏบต Plessis (2008) กลาววา ชมชนนกปฏบต คอ กลมของคนททางานรวมกนเพอบรรลเปาหมายบางอยาง โดยผานการสราง แลกเปลยน เกบเกยวและนาความรไปใช ในทานองเดยวกนกบ Wenger & Snyder (2000) ทกลาววาชมชนนกปฏบต หมายถง กลมของคนทมารวมกนอยางไมเปนทางการเพอแลกเปลยนประสบการณและ ความสนใจรวมกนในองคการ กลมคนในชมชนนกปฏบตไดแลกเปลยนประสบการณและความรกนอยางอสระใน


19

แนวทางทสรางสรรคเพอรวมกนแกปญหาในแนวทางใหมๆ ซงสอดคลองกนกบ บดนทร วจารณ (2547) ทไดกลาวไววาชมชนนกปฏบต คอ กลมคนทมความชอบ ใสใจ มความสนใจในสาระหรอมปญหารวมกน สมาชกในชมชน จะเรยนรและแลกเปลยนประสบการณซงกนและกนเปนระยะๆ ตลอดเวลา จากความหมายของนกวชาการขางตนจงพอจะสรปไดวา ชมชนนกปฏบต คอ การรวมกนของกลมคนทมความชอบ ความสนใจในเรองใดเรองหนงเพอ แลกเปลยนประสบการณและความรกนอยางสรางสรรคเพอนาความรไปใชประโยชนและแกปญหาในแนวทางใหมๆ ชมชนนกปฏบตมคณลกษณะทสาคญใน 3 มต ไดแก ความผกพนรวม การเปนเจาของกจการรวมกน และการแบงปนความร (Wenger, 1998) ในมตความผกพนรวมนน คอ การมองวาชมชนนกปฏบตมความแตกตางจากชมชนปกตในแงของระดบความสมพนธของสมาชก ซงเปนความสมพนธทเหนยวแนนอนเกดจากความผกพนในการทจะทาสงใดสงหนงใหสาเรจ การเปนสมาชกตงอยบนพนฐานของการปฏบตทจะทาใหเกดผลงานรวมกน ซงทาใหเกดการแลกเปลยนความคดเหนทมอทธพลตอความเขาใจของกนและกน การวจารณ การรวมแสดงความคดเหนจะเปนสงทชวยเสรมองคความรของชมชนและแนนอนวาเปนการเพมพนความรของสมาชกแตละคน สวนในมตของ การเปนเจาของกจการรวมกนนนเปนลกษณะทวาชมชนเปนผกาหนดกจกรรมและสรางวธปฏบตกนขนมาเพอทจะบรรลเปาหมายตามทตองการ ซงไมจาเปนทสมาชกทกคนนนจะตองเหนดวย แตสงทสาคญคอการมองวาการปฏบตทเกดขนนนเปนเรองของการเจรจาตกลงรวม การปฏบตทเกดขนจงเปนสงทสมาชกในชมชนเปนเจาของรวมกน ในขณะทมตการแบงปนความร คอการทชมชนนกปฏบตมการพฒนาคลงความรเพอแบงปนกนใชประโยชน ซงอาจเปนเรองราว สญลกษณ ภาษา วธการทางาน หรอแนวคดตางๆ ทชมชนไดพฒนาขนจนกลายเปนสวนหนงของ การปฏบตทเปนทยอมรบ คลงความรกลายเปนทรพยากรทสรางความหมายความเขาใจรวมกน และประโยชนใน การสรางผลงาน ในดานองคประกอบของชมชนนกปฏบต Wenger, McDermott & Snyder (2002) นนมองวาชมชนนกปฏบตมองคประกอบทสาคญ 3 ประการ ไดแก หวขอความร (Domain) ชมชน (Community) และ วธปฏบต (Practice) 1. หวขอความร คอ เนอหาหรอปญหาทสมาชกมความสนใจรวมกนทาใหเกดความรบผดชอบใน องคความรและพฒนาวธปฏบตตางๆ ขนมา สมาชกอาจมความรเกยวกบหวขอความรไมเทากน แตทงหมดมความเขาใจรวมกนเกยวกบหวขอความรนน ซงชวยใหสมาชกตดสนใจไดวาอะไรเปนสงทสาคญ ความเขาใจรวมกนครอบคลมวตถประสงค ประเดนปญหาทไดรบการแกไขไปแลวและทยงไมไดแกไข นอกจากนหวขอความรยงเปนสงทชวยใหสมาชกทราบวาอะไรทควรนามาแลกเปลยนเรยนรกนจงจะทาใหเกดประโยชน 2. ชมชน ซงเปนการรวมตวกนของสมาชกโดยมความผกพนทางสงคม ความเชอมนในความสามารถ และความชอบตอสงใดสงหนงรวมกนเปนสงทชวยยดเหนยวใหสมาชกแลกเปลยนความร นนหมายความวาการ แลกเปลยนเรยนรของชมชนนนมความเชอมโยงกนและตงอยบนพนฐานของความไวเนอเชอใจ 3. วธปฏบต เปนผลลพธจากการรวมตวกนของสมาชก ซงสวนใหญ คอ ความรในรปแบบตางๆ ทสมาชก ในชมชนรวมกนสรางขนมาเพอนาไปใชเปนแนวทางในการทางานประจาวนของตน รวมทงเปนความรทไดจาก การเรยนรในงานของแตละคนมาปอนกลบใหกบสมาชกอนในชมชน เมอพจารณาจากลกษณะและองคประกอบของชมชนนกปฏบตจะเหนวาชมชนนกปฏบตมความแตกตางจากการรวมตวของกลมคนในองคการรปแบบอน ดงท Wenger & Snyder (2000) ไดชใหเหนความแตกตางระหวาง

20

กลมทางานทไมเปนทางการ (Formal Work Group) ทมโครงการ (Team Project) และเครอขายทไมเปนทางการ (Informal Network) กบชมชนนกปฏบตทงในสวนของวตถประสงค กลมคนทอยในสงกด สงทรวมกลมคนไวดวยกน และระยะเวลาของการรวมตว ดงแสดงในตารางท 1

ตารางท 1 ความแตกตางระหวางชมชนนกปฏบตกบการรวมตวของกลมคนรปแบบอนขององคการ

รปแบบของ วตถประสงค ใครบางทอยในสงกด สงทรวมกลมคนไว ระยะเวลาของ

การรวมกลม ดวยกน การรวมกลม

ชมชนนกปฏบต

กลมทางานท

ไมเปนทางการ

ทมโครงการ

เครอขายท

ไมเปนทางการ

พฒนาความสามารถ

ของสมาชก สราง

และแลกเปลยนความร

สงมอบสนคา

หรอบรการ

เพอใหสามารถบรรล

งานบางอยางเฉพาะ

รวบรวมและกระจาย

ขอมลขาวสาร

ทางธรกจ

กลมคนผซงคดเลอก

ตวเอง

ทกคนทตองรายงาน

ตอหวหนากลม

พนกงานทไดรบมอบหมาย

งานจากหวหนา

เพอนหรอคนรจกในธรกจ

ความชอบ ความผกพน

และความมตวตน

ทยดโยงอยกบ

ความชานาญของกลม

เปาหมายและ

ความตองการในงาน

เปาหมายของโครงการ

ความจาเปนรวมกน

นานเทาทความสนใจ

รวมกนของกลม

ยงคงอย

จนกระทงมการ

เปลยนแปลง

โครงสรางใหม

จนกระทงโครงการ

นนเสรจสน

นานเทาทกลมคนม

เหตผลทจะตดตอกน

ทมา: Wenger & Snyder, 2000, 142.

ชมชนนกปฏบตมความเกยวของกบการเรยนรและเปนกญแจสาคญทชวยสรางความสามารถขององคการ (Evan, 2003) โดยกลาวไดวาชมชนนกปฏบตนนมประโยชนตอการพฒนาสมรรถนะ (Competency) ของพนกงาน โดยสงเสรมใหเกดสภาพแวดลอมทเออตอการตงคาถาม สนทรยสนทนา และการแลกเปลยนความรซงเชอมโยง ไปยงความรทไมชดแจงหรอความรฝงลกทมไปยงสมาชกอนของชมชน (Bennet & Bennet, 2008 ; Krishnaveni & Sujatha, 2012) ชมชนนกปฏบตยงมสวนสาคญในการขบเคลอนกลยทธขององคการ ดงกรณของธนาคารโลกทไดนาชมชนนกปฏบตมาเปนแนวทางในการจดการความรเพอผลกดนกลยทธอนของธนาคาร ในอดตชมชนนกปฏบต ทธนาคารโลกนนมลกษณะเปนกลมเลกๆ และกระจดกระจายไมเชอมโยงกน จนเมอธนาคารไดกาหนดเปาหมาย สการเปน “ธนาคารแหงความร” ธนาคารไดสนบสนนการดาเนนงานของชมชนนกปฏบต ทาใหชมชนนกปฏบต มจานวนเพมขนอยางรวดเรวเกนกวา 100 ชมชน และในแตละชมชนมผเขารวมเปนจานวนมาก การลงทนในชมชน นกปฏบตทาใหเกดการพฒนาความเชยวชาญของบคลากรซงขบเคลอนกลยทธตางๆ ของธนาคารทกาหนดขน ไดอยางดยง (Wenger & Snyder, 2000)


21

นอกจากประโยชนของชมชนนกปฏบตทมตอพนกงานและการขบเคลอนกลยทธขององคการ ชมชนนกปฏบตยงเปนทมาของความไดเปรยบในการแขงขน (Liedtka, 1999 ; Lesser & Storck, 2001; O’ Dell & Hubert, 2011) ซงอธบายไดจากแนวคดมมมองพนฐานของความสามารถ (Capabilities-Based Biew) โดยอาจกลาวไดวา ชมชนนกปฏบตเปนเหมอนความสามารถ (Capability) ขององคการทสรางความไดเปรยบในการแขงขนผานการเรยนร (Learning) การรวมมอ (Collaboration) และการพฒนากระบวนการตางๆ ของชมชนนกปฏบตเองอยางตอเนอง (Liedtka, 1999) การเรยนร การรวมมอ หรอการดาเนนการตางๆ ทเปนปฏสมพนธของคนในชมชนนนจะทาใหเกดทนทางสงคม ซงสงผลตอความไดเปรยบในการแขงขนนนเอง (Lesser & Storck, 2001) ดภาพท 1

ภาพท 1: ชมชนนกปฏบตกบการสรางความไดเปรยบในการแขงขน ทมา: ปรบจาก Lesser & Storck, 2001, 833.

ภาพท 1 พจารณาไดวาชมชนนกปฏบตซงเปนทรวมของทรพยากรทมคณคา (สมาชกทมารวมกนอยในชมชน) นนชวยสรรสรางทนทางสงคมขนมาโดยผานการแลกเปลยนเรยนร การรวมมอกน รวมถงกระบวนการขดเกลาทางสงคมและปฏสมพนธทเกดขนในชมชน เรยกไดวาเปนเครอขายของความสมพนธ (Nahapiet & Ghoshal, 1998) ทนทางสงคมหรอทรพยากรทอยในรปของเครอขายความสมพนธของบคคลหรอกลมสงคมนนมอทธพลตอการเพมพนผลการปฏบตงานขององคการและความไดเปรยบในการแขงขน ดงกรณตวอยางบรษทเยอกระดาษสยาม จากด (มหาชน) ในเครอซเมนตไทย ซงไดใชเวทชมชนนกปฏบตเพอการแลกเปลยนความรระหวางสมาชก จนเกดเปนเครอขายของความสมพนธหรอทนทางสงคมทสงผลตอผลการดาเนนงานขององคการ (ทพวรรณ หลอสวรรณรตน, 2548) บรษทไดมการประเมนผลการมสวนรวมของสมาชกดวยการใหหวหนางานเปนแชมเปยนทาหนาทสนบสนนและตดตามพนกงานในสงกดวาไดมสวนรวมในการแบงปนความรกบชมชนหรอไม การกระทาดงกลาวถอเปนสวนหนงในการสรางวฒนธรรมการมสวนรวมในการจดการความร ทาใหมจานวนชมชนนกปฏบตเพมมากขน พนกงานสามารถ

เรยนรไดเรวขนและนาความรไปใชประโยชนในโครงการตางๆ เพมมากขน เชนเดยวกนกบบรษท P&G และบรษท Rolls-Royce ซงไดนาชมชนนกปฏบตมาเปนแนวทางในการสรางความรและนวตกรรม โดยมจานวนชมชนนกปฏบตทางดานการวจยและพฒนามากถง 20 ชมชน ความรและนวตกรรมทเกดขนจากการทางานรวมกนของชมชน เหลานทาใหบรษทบรรลเปาหมายของธรกจไดในระยะเวลาทสนลง (Meeuwesen & Berends, 2007) ตวอยาง ดงกลาวแสดงใหเหนวา ยงมทนทางสงคมมากเทาใดจะยงทาใหองคการนนมความไดเปรยบในการแขงขนมากขนเทานน ดงนนองคการจงควรหนมาเสรมสรางเครอขายความสมพนธของบคคลหรอกลมสงคม โดยการพยายาม เสรมสรางโอกาสในการมสวนชวยเหลอกนและพยายามทาใหเกดการแลกเปลยนประสบการณรวมกนของพนกงาน ซงสามารถทาไดโดยการพฒนาชมชนนกปฏบตใหเกดขนในองคการนนเอง

22

กระบวนการพฒนาชมชนนกปฏบต เพอใหชมชนนกปฏบตดาเนนงานไดอยางมประสทธผลนนมขอควรพจารณาในแตละกระบวนการของ การพฒนาซงเรมตนจากการเตรยมการจดตง การกาหนดบทบาทหนาทและความรบผดชอบ การอานวยความสะดวกและจดหาพนท การดาเนนกจกรรมของชมชน การตดตามและประเมนผล และการรกษาความตอเนองของชมชน ดงแสดงในภาพท 2

ภาพท 2: กระบวนการพฒนาชมชนนกปฏบต

การเตรยมการจดตง เพอเตรยมการจดตงชมชนนกปฏบตควรมการระบประเภทเนอหาหรอหวขอความร (Domain) รวมทงจานวนของชมชนทมอยแลวในองคการ (Evan, 2003 ; Krishnaveni & Sujatha, 2012) โดยมงคน หาวามกจกรรมทเกยวของกบการสรางความรอะไรบาง มการดาเนนการในกจกรรมนนอยางไร อะไรททาไดด อะไรทเปนอปสรรค ในการจดตงชมชนนนควรหลกเลยงการจดตงชมชนจากคาสงของผบรหาร ชมชนนกปฏบตควรเกดขนอยางเปนธรรมชาตจากความพรอมใจของแกนนาและสมาชกในชมชน (วจารณ พานช, 2551) โดยไดรบการยอมรบจากผบรหารระดบสง ดงนนจงควรทาใหผบรหารไดตระหนกและเขาใจถงนโยบายตางๆ ทเกยวของกบการดาเนนงานของชมชน รวมทงการพยายามทาใหเกดการยอมรบจากสมาชกในทม อทศเวลากบกจกรรมของชมชนอยางเตมท นอกจากนควรมการเตรยมคาตอบสาหรบคาถามบางอยางทผบรหารหรอสมาชกอาจกงวล เชน เวลาทแตละคนจะใชหรอไดรบอนญาตใหสามารถเขารวมกจกรรมการสรางความรทจะมขน องคการจะทราบไดอยางไรวาชมชน นกปฏบตนนจะมการดาเนนงานทมประสทธผล องคการจะทราบไดอยางไรวากจกรรมตางๆ ของชมชนนนจะเกดประโยชนกบธรกจจรงๆ เปนตน (Evan, 2003) หากสามารถตอบคาถามทผบรหารหรอสมาชกสงสยเปนกงวลไดนนจะเปนการสรางการยอมรบจากผบรหารและสมาชกทมตอชมชนพรอมกาวสการดาเนนการในขนตอนถดไป กาหนดบทบาทและความรบผดชอบ ในชมชนนกปฏบตทประสบความสาเรจจะมการกาหนดบทบาทและความรบผดชอบของผมสวนเกยวของไวชดเจน (Evan, 2003) ผมสวนเกยวของทสาคญ ไดแก ผสนบสนน สภาแหงนวตกรรม ผประสานงาน และสมาชกของชมชน ผสนบสนน (Sponsor) อาจเปนผบรหารระดบสงซงเปนผทตระหนกถงความสาคญของการมอยของชมชนนกปฏบต เปนผทมวสยทศนเลงเหนถงผลลพธทเกดขนจากชมชน และเปนผมทสามารถตดสนใจในเรองการจดหาทรพยากรทจาเปนใหกบชมชนได ผสนบสนนจาเปนตองมทกษะในการโนมนาวและเตมใจทจะใหเวลากบ


23

การประชาสมพนธงานของชมชน รวมทงเปนผทมความเขมแขงพรอมทจะฟนฝาอปสรรคตางๆ ทอาจเกดขนระหวางการดาเนนงานของชมชน ในขณะทสภาแหงนวตกรรม (Innovation Council) จะเปนผทมบทบาทในการกลนกรองแนวคดทเสนอโดยชมชนนกปฏบต และทาหนาทในการใหคาแนะนาในเรองทเกยวของกบความสอดคลองกบกลยทธ เปาหมายขององคการ สภาแหงนวตกรรมทางานรวมกบผบรหารระดบสงในการชวยเหลอการดาเนนงานของชมชนท สงผลตอการพฒนาองคการ ในสวนของผประสานงานนนจะเปนคนททาหนาทคอยชวยเหลองานธรการททาใหการดาเนนการของชมชนเปนไปอยางสะดวกราบรน ซงไดแก การนดการประชม การใชหองประชม วทยากรทปรกษา และกจกรรมธรการอนๆ สาหรบบทบาทหนาทของสมาชกชมชนนนคอการเปนผกาหนดเรองทจะเรยนรและจดสรรหนาททตองทาในการเรยนรนน อานวยความสะดวกและจดหาพนท การอานวยความสะดวกในทนคอการจดหาทรพยากรจาเปนตอการดาเนนงานของชมชนนกปฏบต โดยเฉพาะในสวนของงบประมาณ ซงควรมการเตรยมการใหครอบคลมคาใชจาย ในการเดนทางเพอการประชม คาใชจายสาหรบวทยากรภายนอก คาใชจายของผประสานงานหรอธรการ นอกจากนควรมการเตรยมการทรพยากรดานเทคโนโลย ซงมความจาเปนในกจกรรมของชมชน เชน ระบบอนทราเนต (Intranet) อปกรณสาหรบ Video Conference หรอซอฟแวร (Software) ตางๆ สาหรบการประชมแบบออนไลน (Evan, 2003) ในสวนของการจดหาพนทเพอเปนเวทในการแลกเปลยนเรยนรนนสามารถจาแนกพนทออกเปน 2 ประเภท คอ พนทจรงและพนทเสมอน (วจารณ พานช, 2551) พนทจรงอาจเปนการแลกเปลยนเรยนรทเกดขนในงานประจา ซงสามารถทาไดในหลากหลายรปแบบ เชน สภากาแฟ การประชมทกาหนดไวเปนประจาตามหนางาน (เชน การสงเวรของพยาบาลในโรงพยาบาล) หรอการจดพนทสาหรบแลกเปลยนเรยนรในวาระพเศษ เชน ตลาดนดความร ในขณะทพนทเสมอนนนเปนการประยกตใชเทคโนโลยสารสนเทศชวยแลกเปลยนเรยนร เชน E-mail Loop เวบไซต บลอก เปนตน การดาเนนกจกรรม ในการดาเนนกจกรรมของชมชนควรมการสอสารใหทราบทวกนวามชมชนอะไรอยบาง หากมผสนใจเขารวมชมชนเขาเหลานนจะตองดาเนนการใดเพอเขารวมชมชน กจกรรมหลกของชมชนคอ การแลกเปลยนเรยนรกนของสมาชก ชมชนไหนทสามารถดาเนนการในพนทงานประจาไดกสามารถแลกเปลยนเรยนร สนทรยสนทนากนในสงทเกดขนประจาวนกนภายในหนวยงาน เชนเดยวกนกบชมชนออนไลนทสามารถใช ความกาวหนาของเทคโนโลยในการแลกเปลยนเรยนรกนไดตลอดเวลา นอกจากนนควรมการเผยแพรสงทไดเรยนร โดยอาจจดกจกรรมเผยแพรความรเปนครงคราว มการจดทาเอกสารแนะนาวธการทจะไดประโยชนสงสดจากการ เขารวมกจกรรม (Evan, 2003) การตดตามและประเมนผล เนองจากชมชนนกปฏบตมการใชทรพยากรทงขององคการและของสมาชกในชมชน ดงนนจงมความจาเปนทจะตองมการตดตามและประเมนผลการดาเนนงานของชมชน ซงควรทาอยางระมดระวงไมใหเกดสภาพทเปนลกษณะของการควบคมจดการชมชนมากจนเกนไป คาถามทนาสนใจในการตดตามและประเมนผลความสาเรจของชมชนนกปฏบต (Evan, 2003) ไดแก 1. การดาเนนกจกรรมของชมชนนกปฏบตมสวนชวยใหธรกจกาวหนาหรอไม 2. อะไรทเปนตวชวดประสทธผลของการดาเนนกจกรรมตางๆ ของชมชน

24

3. ชมชนนกปฏบตชวยพฒนาองคความรทสงเสรมการเพมโอกาสในการทางานของสมาชกในอนาคตหรอไม 4. มการเรยนรอะไรบางทเกดจากการดาเนนกจกรรมของชมชนนกปฏบต ซงเปนประโยชนตอองคการบาง การรกษาความตอเนองของชมชนนกปฏบต สงทองคการควรใหความสาคญคอ การทาใหพนทชมชนนกปฏบตเกดบรรยากาศของความสนกสนาน คกคก และมการนาประสบการณ ความรตางๆ ของคนในชมชน นกปฏบตมาแลกเปลยนกนอยางตอเนอง (วจารณ พานช, 2551) มการขยายชมชนใหเปนทสนใจของพนกงานอน ในการนสมาชกของชมชนนกปฏบตควรรวมกนสอสารและเผยแพรการดาเนนการ ถอดบทเรยนทไดจากการแลกเปลยนเรยนรรวมกนของชมชนใหสมาชกและผอนในองคการไดรบทราบ ซงอาจมการจดทาเอกสารแนะนาประโยชนทไดจากกจกรรมและการเรยนรรวมกน พยายามจดใหมการพบปะกนของชมชนทงในพนทจรงและพนทเสมอนอยางสมาเสมอ มการสรางเครอขายสวนบคคลและกระตนเชญชวนใหคนมารวมออกความคดเหนบนอนทราเนต มการ ตงคาถามทนาสนใจชวนใหคนตอบ มการทบทวนเรองของรางวลการแสดงใหเหนถงคณคาของชมชนนกปฏบตทมตอองคการ รวมทงการทาใหเกดความภาคภมใจและประโยชนรวมของสมาชกทมตอชมชน (Evan, 2003 ; วจารณ พานช, 2551) การกระทาดงกลาวมานนมสวนสาคญในการทาใหสมาชกไดรสกวาตนเองเปนสวนหนงของชมชน อนจะทาใหชมชนคงอยและมการดาเนนกจกรรมอยางตอเนอง

ปจจยแหงความสาเรจของการพฒนาชมชนนกปฏบต ความสาเรจของการพฒนาชมชนนกปฏบตเกดขนจากปจจยแหงความสาเรจ 3 ประการ ไดแก ความไววางใจกนของสมาชกในชมชน การไดรบการสนบสนนจากผบรหารระดบสง และการมเทคโนโลยชวยสนบสนน การดาเนนงาน (Wenger & Snyder, 2000 ; Evan, 2003 ; Wenger, 2004 ; Borzillo, 2009; Krishnaveni & Sujatha, 2012) ความไววางใจของสมาชกในชมชน การเขารวมโดยสมครใจของสมาชกในชมชนนกปฏบตเปนสงทมความสาคญเปนอยางมาก ความสาเรจของชมชนเกดจากการทสมาชกมความไววางใจซงกนและกนในความซอสตยและความสามารถของสมาชก (Wenger & Snyder, 2000 ; Krishnaveni & Sujatha, 2012) หากการเขารวมชมชนของสมาชกนนปราศจากการบงคบ เกดขนดวยความสมครใจจะทาใหความสมพนธของสมาชกเกดขนไดอยางรวดเรว และเมอสมาชกคานงถงผลประโยชนรวมกนของชมชนและองคการจะทาใหเกดความไววางใจ (Wenger & Snyder, 2000) สมาชกในชมชนพดคยภาษาเดยวกนสงผลใหการดาเนนงานตางๆ ของชมชนราบรนและประสบความสาเรจในทสด (Lesser & Storck, 2001) การสนบสนนจากผบรหารระดบสง หากชมชนนกปฏบตไดรบการสนบสนนจากผบรหารระดบสงจะยงทาใหการนาแนวคดชมชนนกปฏบตเขามาใชในองคการนนประสบความสาเรจมากยงขน (Wenger, 2004 ; Borzillo, 2009 ; Krishnaveni & Sujatha, 2012) ผบรหารระดบสงควรรวมกาหนดแนวทางการดาเนนงานและเนอหาหรอรปแบบของชมชนนกปฏบตในลกษณะของการมสวนรวม ไมใชลกษณะการควบคม (Wenger, 2004 ; Borzillo, 2009) โดยทมการดาเนนงาน เนอหาหรอรปแบบทมความสมพนธและสอดคลองกบธรกจ (Evan, 2003 ; Milne & Callahan, 2006) นอกจากนผบรหารควรใหการสนบสนนดานการเงน อปกรณ วสด หรอคาใชจายตางๆ ทเกยวของกบการดาเนนงานของชมชน พรอมทงจดใหมเวลาเพอรบฟงเรองราวตางๆ ของสมาชก ทสาคญผบรหารควรชใหสมาชกในชมชน


25

ทราบวาสงทพวกเขากาลงดาเนนการอยนนเปนสงทมคณคาและมความสาคญตอองคการเปนอยางมาก การกระทาดงกลาวจะทาใหสมาชกตระหนกและมความผกพนกบชมชนทาใหชมชนเขมแขงและมความตอเนองมากยงขน เทคโนโลยสนบสนน เทคโนโลยมสวนชวยในการเขาถงและแลกเปลยนขอมล รวมทงชวยเชอมตอสมาชกทอาจจะไมสามารถมาพบหนากน รวมถงชมชนทกระจดกระจายตามลกษณะทางภมศาสตร การนาระบบสารสนเทศมาใชทาใหชมชนสามารถเผยแพรความรไปสสมาชกไดงายและรวดเรว โดยสามารถทาไดในรปของเวบบอรด (Web Board) อนทราเนต (Intranet) อนเทอรเนต (Internet) หรอกรปแวร (Groupware) (พยต วฒรงค, 2555) เทคโนโลยสารสนเทศทาใหเกดการสอสารและถายโอนความรตลอดเวลาทาใหเกดชมชนนกปฏบตเสมอน (Virtual Community of Practice) ซงชวยใหการดาเนนการตางๆ มประสทธผลไดเชนเดยวกน

บทสรป องคการไดนาแนวคดชมชนนกปฏบตมาเปนแนวทางในการจดการความร เพราะเปนวธการทชวยใหเกดการแลกเปลยนเรยนรระหวางคนสคนทเหมาะสม และมประโยชนตอการเพมพนสมรรถนะของพนกงาน สงเสรม ใหเกดทนทางสงคมจากปฏสมพนธของสมาชกในชมชน ซงเปนทมาของความไดเปรยบในการแขงขน ชมชนนกปฏบต คอ การรวมกนของกลมคนทมความชอบ ความสนใจในเรองใดเรองหนงเพอแลกเปลยนประสบการณและความรกนอยางสรางสรรคเพอนาความรไปใชประโยชนและแกปญหาในแนวทางใหมๆ โดยม องคประกอบทสาคญ 3 ประการคอ หวขอความร ชมชน และวธปฏบต ลกษณะของชมชนนกปฏบตนนมความแตกตางจากการรวมกลมคนประเภทอนทมอยในองคการ เนองจากชมชนนกปฏบตนนมความเหนยวแนนในความผกพนรวม การเปนเจาของกจการรวมกน และมงทจะแบงปนความรซงกนและกน ในการพฒนาชมชนนกปฏบตซงถอเปนหวใจสาคญของการนาแนวคดนมาใชในการจดการความรนน ควรใหความสาคญกบการจดตงชมชนซงควรเกดจากความสมครใจของผทจะเขารวม มการกาหนดบทบาทหนาทของผทเกยวของไวชดเจน มการจดหาทรพยากรอานวยความสะดวกและจดหาพนทเพอใหชมชนไดดาเนนกจกรรม นอกจากนควรมการตดตามและประเมนผลความกาวหนาของชมชน โดยมงเนนผลลพธทเกดขนกบองคการ เปนสาคญ ชมชนนกปฏบตควรมการดาเนนงานอยางตอเนองและเผยแพรการดาเนนงานใหสมาชกและผอน ไดรบทราบอยางสมาเสมอ รวมทงมการทบทวนรางวล การแสดงใหเหนถงคณคาของชมชน การทาใหเกดความ ภาคภมใจและประโยชนรวมของสมาชกทมตอชมชน ซงถอเปนแนวทางทสาคญในการรกษาความตอเนองของชมชนนกปฏบตทด ทงนจะพบวาความไววางใจของสมาชกในชมชน การไดรบการสนบสนนจากผบรหารระดบสง และ การมเทคโนโลยทสนบสนนการดาเนนงานของชมชนทเพยงพอนนเปนปจจยแหงความสาเรจซงชวยใหชมชนนกปฏบตสรางความไดเปรยบในการแขงขนไดอยางแทจรง

26

เอกสารอางองทพวรรณ หลอสวรรณรตน. (2548). องคการแหงความร: จากแนวคดสการปฏบต. กรงเทพฯ: แซทโฟร พรนตง. บดนทร วจารณ. (2547). การจดการความรสปญญาปฏบต. กรงเทพฯ: เอกซเปอรเนท.พยต วฒรงค. (2555). สดยอดการบรหารทรพยากรมนษยยคใหม. กรงเทพฯ: สานกพมพแหง จฬาลงกรณมหาวทยาลย.วจารณ พานช. (2551). การจดการความรฉบบนกปฏบต. (พมพครงท 4). กรงเทพฯ: สขภาพใจ.Bennet, D. & Bennet, A. (2008). Engaging Tacit Knowledge in Support of Organizational Learning. The Journal of Information and Knowledge Management Systems. 38(1), 72-94.Birkinshaw, J. (2001). Why is Knowledge Management so Difficult?. Business Strategy Review, 12(1), 11 - 18.Bodhanya, S. (2008). Knowledge Management: From Management Fad to Systemic Change. In El-S. Abou-Eid (Eds.). Knowledge Management and Business Strategies. (pp. 1-26). New York: Information Science Reference.Bozillo, S. (2009). Top Management Sponsorship to Guide Communities of Practice. Journal of Knowledge Management. 13(3), 60-72.Camelo-Ordaz, C., Garci' a-Cruz, J., Sousa-Ginel, E. & Valle-Cabrera, R. (2011). The Influence of Human Resource Management on Knowledge Sharing and Innovation in Span: The Mediating Role of Affective Commitment. The International Journal of Human Resource Management. 22, 1442-1463.Droge, C., Claycomb, C. & Germain, R. (2003). Does Knowledge Mediate the Effect of Context on Performance? Some Initial Evidence". Decision Sciences. 34(3), 541-568.Davenport, T. H., Long, D. W. & Beers, M. C. (1998). Successful Knowledge Management Project. Sloan Management Review. Winter, 43-57. Evan, C. (2003). Managing for Knowledge: HR’s Strategic Role. Oxford: Butterworth-Heinemann.Gelin, P. & Milusheva, M. (2011). The Secrets of Successful Communities of Practice: Real Benefits from Collaboration within Social Networks at Schneider Electric. Global Business and Organizational Excellence. July/August, 6-18.Krishnaveni, R. & Sujatha, R. (2012). Communities of Practice: An Influencing Factor for Effective Knowledge Transfer in Organizations. The IUP Journal of Knowledge Management. X(1), 26-40.Lesser, E. L. & Storck, J. (2001). Communities of Practice and Organizational Performance. IBM Systems Journal. 40(4), 831-841.Liedtka, J. (1999). Linking Competitive Advantage with Communities of Practice. Journal of Management Inquiry. 8(1), 5-16.


27

Luh Wang, K., Chiang, C. & Mei Tung, C. (2012). Integrating Human Resource Management and Knowledge Management: From the Viewpoint of Core Employees and Organizational Performance. The International Journal of Organizational Innovation. 5(1), 109-137.Meeuwesen, B. & Berends, H.. (2007). Creating Communities of Practices to Manage Technological Knowledge: An Evaluation Study at Rolls-Royce. European Journal of Innovation Management. 10(3), 333-347.Milne, P. & Callahan, S. (2006). Act KM: The Story of a Community. Journal of Knowledge Management. 10(1), 108-118.Nahapiet, J. & Ghoshal, S. (1998). Social Capital, Intellectual Capital and the Organizational Advantage. Academy of Management Review. 23(2), 242-266.Neilson, B. B. (2005). Strategic Knowledge Management Research: Tracing the Co-evolution of Strategic Management and Knowledge Management Perspectives. Competitive Review. 15(1), 1-13.Nonaka, I. (1994). A dynamic Theory of Organization Knowledge Creation. Organization Science. 5(1),14-37.O’ Dell, C. & Hubert, C. (2011). The New Edge in Knowledge: How Knowledge Management is Changing the Way We Do Business. New Jersey: John Wiley.Plessis, M. du. (2008). The Strategic Drivers and Objectives of Communities of Practice as Vehicles for Knowledge Management in Small and Medium Enterprises. International Journal of Information Management. 28, 6167.Sambamurthy, V. & Subramani, M. (2005). Special Issue on Information Technologies and Knowledge Management. MIS Quarterly. 29(1), 1-7.Swan, J. (2003). Knowledge Management in Action? in C. W. Holsapple, (Ed.). Handbook on Knowledge Management. (pp. 271-296). Berlin: Springer.Wenger, E. C. (1998). Communities of Practice: Learning, Meaning, and Identity. Cambridge: University Press. _________.(2004). Knowledge Management as a Doughnut: Shaping Your Knowledge Strategy Through Communities of Practice. Ivey Business Journal. 68(3), 1-8.Wenger, E. C., McDermott, R. & Snyder, W. M. (2002). Cultivating Communities of Practice: A Guide to Managing Knowledge. Massachusetts: Harvard Business School Press.Wenger, E. C. & Snyder, W. M. (2000). Communities of Practice: The Organizational Frontier. Harvard Business Review. January-February, 139-145.Wu, F. & Cavusgil, S.T. (2006). Organizational Learning, Commitment, and Joint Value Creation in Interfirm Relationships. Journal of Business Research. 59, 81-89.

28

*รองศาสตราจารยประจาคณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยฟารอสเทอรนE-mail: [email protected]

บทคดยอ การวจยในชนเรยนเปนกระบวนการทางวทยาศาสตรทครใชคนควาหาความจรงเพอนามาใชแกปญหา หรอพฒนากระบวนการเรยนรในชนเรยนอยางเปนระบบ เพอสบคนสภาพทเปนจรง หาสาเหตของปญหา แสวงหาวธการแกปญหาเชงพฒนากระบวนการจดการเรยนรของคร การดาเนนการวจยดงกลาวจะตองมการวางแผนและดาเนนงานตามขนตอน ประกอบดวย 1) การทบทวนการสอนทผานมา วเคราะหกระบวนการสอนทดาเนนการอยเพอคนหาประเดนปญหาการวจย 2) การกาหนดวตถประสงคของการวจย 3) การศกษาเอกสารงานวจยทเกยวของ 4) การเลอกวธการวจยทเหมาะสมกบวตถประสงคการวจย 5) การทาความเขาใจลกษณะขอมลและแหลงขอมล 6) การจดเตรยมวธการและเครองมอในการเกบรวบรวมขอมล 7) การวเคราะหขอมล รายงานผล และการนาผลไปใช และ 8) การคดปญหาทจะทาวจยเพอพฒนากระบวนการเรยนรในแงมมอนตอไป การวจยเพอพฒนาการเรยนรของผเรยน ครผสอนอาจใชกระบวนการวจยในกรณตางๆ ไดแก การใชกระบวนการวจยเพอแกปญหาในกรณท ผลการเรยนรไมเปนไปตามวตถประสงคทวางไว หรอการใชกระบวนการวจยเพอพฒนากระบวนการเรยนรใหดขน ในกรณทครไมพบปญหาในการจดการเรยนร รวมทงการใชกระบวนการวจยเพอพฒนานวตกรรมการสอนเพอ ยกระดบของตนเองซงอาจมผลตอการยกระดบวทยฐานะในตาแหนงหนาทของคร ในดานวธการวจยเพอพฒนาการเรยนร ครตองตดสนใจเลอกรปแบบการวจยทเหมาะสมกบวตถประสงคการวจย บางครงอาจใชวธการวจย 2 วธ ผสมผสานกน ซงในบทความนไดนาเสนอวธการวจยไว 6 วธการ ดงน 1) การวจยแบบสารวจ 2) การเปรยบเทยบ หาสาเหต 3) การวจยแบบศกษาความสมพนธ 4) การวจยแบบศกษารายกรณ 5) การทดลองใชนวตกรรม และ 6) การวจยเชงปฏบตการ

คาสาคญ การวจย การพฒนา กระบวนการเรยนร

Abstract A classroom research is a scientific process which teachers use to find truths in order to solve problems or develop classroom learning process systematically, to search real conditions, to find causes of problems, to seek problem solutions related to teacher’s learning process development. The mentioned

การวจยกบการพฒนากระบวนการเรยนรResearch and Development of Learning Process

รองศาสตราจารยวรรณวด มาลาพอง*


29

research methodology has to be planned and performed based on procedures including 1) reviewing previous teaching and analyzing current teaching process to find problems of research 2) setting research objectives 3) studying documents and researches concerned 4) selecting a research method suitable for research objectives 5) understanding data characteristics and data sources 6) preparing methods and tools to collect data 7) analyzing data, reporting results and implementing 8) thinking of a new research to develop learning process in different overviews. According to research and development of learning process, teachers may use research process in various cases including application of research process to solve problems in case of learning results irrelevant to research objectives or application of research process to develop learning process in case of teachers do not find any problems concerning teaching together with application of research process to develop teaching innovation to enhance themselves which affect academic standing in position of teachers. Regarding research method for learning development, teachers have to decide to select method of research appropriate for research objectives. Sometimes, 2 methods might be combined. In this article, 6 methods of research are presented as follows: 1) survey of exploratory research 2) causal comparative studies 3) interrelationship studies 4) case studies 5) experimental studies and 6) action research.

Keywords Research, Development, Learning Process

บทนา ครทมความมงมนทจะพฒนาผเรยนใหบรรลวตถประสงคของการสอน จะตองวเคราะหกระบวนการ การจดการเรยนรของตนเองอยตลอดเวลาเพอแสวงหาวธการทจะนาไปสวธการพฒนาผเรยน ดงนนครจะเกดคาถามตาง ๆ ขนตลอดเวลาทจาเปนตองหาคาตอบและวธการทเปนระบบทจะทาใหไดคาตอบทเชอถอได คอ การวจย ครหลาย ๆ ทาน ไดใชการวจยในการพฒนาการสอนของตนอยแลว โดยเมอเกดปญหาการสอนขนกตองหาทาง แกปญหา หรอแสวงหาวธการใหม ๆ มาพฒนาการสอน แตสวนใหญครยงใชการพฒนาไมเตมรปแบบ เพยงคดแลวลองทา บางครงมการตรวจสอบผล มการเปรยบเทยบผลแตขาดการจดระบบการดาเนนการวจย ไมมการดาเนนงานอยางเปนระบบ ไมมการบนทกการปฏบตงานในแตละขนตอน ทายสดไมมการรายงานผลการดาเนนงาน จนครเองไมรตววาไดใชการวจยในกระบวนการจดการเรยนรอยแลว ถาครสามารถจดกระบวนการเรยนรอยาง เปนระบบ เมอไดตรวจสอบผลสมฤทธทางการเรยนของผเรยนวาบรรลวตถประสงคการเรยนรหรอไมแลว ครจะบอกไดวาเกดปญหาหรออปสรรคใดในกระบวนการสอนบาง ปญหานนมาจากสาเหตใดเปนสาคญ ครจะตองรบหาวธการแกไขปญหาหรออปสรรคนน หรอครจะบอกไดวากระบวนการสอนทครใชเหมาะสมเพยงใด ตองมการปรบปรงแนวทางการจดกจกรรมในรปแบบใหมหรอไม รวมทงจาเปนตองมการพฒนาสอการสอนลกษณะใหมทใหผเรยนเรยนร ดวยตนเองเพอชวยลดเวลาสอนของครหรอไม ซงในกรณนการสรางนวตกรรมการสอนเพอการทดลองใชกอาจจะ

30

เกดขน หรอครบางคนอาจตองการเขาใจความรสกหรอความคดเหนของผเรยนกตองคดหาวธการทจะทาใหไดคาตอบเหลานน วธการทจะชวยใหครไดคาตอบเหลานนเรวทสดกคอ “การวจย” การใชการวจยเพอนาผลมาพฒนากระบวนการจดการเรยนรนนตองดาเนนการอยางเปนระบบโดยไมแยกอสระจากการสอน แตจะดาเนนการไปพรอม ๆ กน ตงแตกาหนดวตถประสงคไววาตองการทาอะไร เชน ตองการหาสาเหตของการไมผานวตถประสงคการเรยนรของผเรยน หรอตองการทดลองวธสอน เปนตน จากนนกวางแผนดาเนนการ แลวดาเนนการตามแผน เตรยมเครองมอเพอตรวจสอบผลการดาเนนงาน วเคราะหและสรปรายงานผล ซงเรยกวา “การวจยในชนเรยน” หรอ “การวจยเชงปฏบตการในชนเรยน”

ความหมายของการวจยในชนเรยน การวจยในชนเรยนเปนกระบวนการทางวทยาศาสตรทครใชคนควาหาความจรงเพอนามาใชแกปญหาหรอพฒนากระบวนการเรยนรในชนเรยนอยางเปนระบบ เพอสบคนสภาพทเปนจรง หาสาเหตของปญหา แสวงหาวธ แกปญหาเชงพฒนากระบวนการจดการเรยนรของคร อนเปนผลตอการพฒนาผเรยนใหมคณภาพตามวตถประสงคทกาหนดไว และยงเปนกระบวนการทใชตรวจสอบผลสาเรจของการใชนวตกรรมการสอนทครพฒนาขนเพอสงเสรมการเรยนรของผเรยนใหไดรบการพฒนาตามวยอยางเตมศกยภาพ

ขนตอนการวจยเพอพฒนากระบวนการเรยนร ในการวจยเพอพฒนากระบวนการเรยนร ตองมการวางแผนและดาเนนการการวางแผนตามขนตอน ดงน ขนท 1 ทบทวนกระบวนการสอนทผานมา วเคราะหกระบวนการสอนทกาลงดาเนนการอยเพอคนหาประเดนปญหาในการวจย ในขนตอนนเมอครพบปญหาหลายเรอง ครควรจดลาดบความสาคญของปญหาโดยพจารณาจากความรนแรง และความเรงดวนของปญหา จากนนจงกาหนดใหเปนปญหาในการวจย ขนท 2 กาหนดปญหาทตองการทาวจยและกาหนดวตถประสงคของการวจย ขนท 3 ศกษาเอกสารงานวจยของคนอนทเกยวของกบปญหาวจยในขนท 2 เพอเปนแนวทางในการวางแผนการวจย การสรางนวตกรรมการสอน การสรางเครองมอในการเกบขอมลซงจะทาใหเกดกรอบความคดการวจยทชดเจน ขนท 4 เลอกวธการวจยทเหมาะสมกบวตถประสงคของการวจย ขนท 5 ทาความเขาใจลกษณะขอมล และแหลงขอมล ขนท 6 จดเตรยมวธการ / เครองมอทจะใชเกบรวบรวมขอมล ขนท 7 วเคราะหขอมล / รายงานผล และการนาผลไปใช ขนท 8 คดปญหาทจะทาวจยเพอพฒนากระบวนการเรยนรในแงมมอนตอไป

การใชกระบวนการวจยเพอพฒนาการเรยนร ในการพฒนาการเรยนรของผเรยนนน ครผสอนอาจใชกระบวนการวจยในกรณตาง ๆ ดงน 1. การใชกระบวนการวจยเพอแกปญหา ในกรณทผลการจดการเรยนรไมไดรบความสาเรจตามวตถประสงคทวางไว ครสามารถใชการวจยในการวเคราะหหาสาเหตและแสวงหาวธการแกปญหาตามสาเหตนน เชน เดกบวก


31

เลขสองหลกไมได เดกออกเสยงตวสะกดไมชดเจน เดกจบใจความในเรองทกาหนดใหอานไมได แมแตเปนปญหาดานจตพสย เชน เดกพดโกหก เดกสมาธสน เปนตน กสามารถทาการวจยเพอแกปญหาได 2. การใชกระบวนการวจยเพอพฒนาใหดขน ในกรณทครไมพบปญหาในการจดการเรยนรโดยทผเรยนทกคนเกดพฤตกรรมการเรยนรตามเกณฑทกาหนดไวในวตถประสงค แลวครกอาจคดวาจะทาอยางไรเพอใหผลการเรยนรของผเรยนสงขน หรอเพอใหบรรยากาศการเรยนดขน ใหผเรยนเปนศนยกลางของการเรยนรมากขนโดยพฒนาปรบปรงบางประเดนในกระบวนการจดการเรยนรทใชอยเดม การวจยลกษณะนอาจเปนการพฒนานวตกรรมการสอนกได 3. การใชกระบวนการวจยเพอพฒนานวตกรรมการสอนทตองการยกระดบของตนเองซงอาจมผลตอการยกระดบวทยฐานะในตาแหนงหนาทดวย จะตองเปนผมความคดรเรมสรางสรรค แสวงหาเทคนควธการจดการเรยนรใหม ๆ เพอใหเกดการสรางความรใหมในวงวชาการ จะตองคดพฒนานวตกรรมการสอนอยเสมอและตองใชกระบวนการวจยเพอทดลองนวตกรรมการสอนทคดขนเพอใหไดผลการศกษาทนาเชอถอและเผยแพรได ในการใชกระบวนการวจยเพอพฒนาการเรยนรทงสามประการน ผเขยนสรปเปนแผนภาพ ดงภาพท 1

32

ตวอยางการวจยเพอพฒนาแกปญหา 1. การแกปญหานกเรยนขาดทกษะการเขยนทถกตอง 2. พฒนาแบบฝกเพอพฒนาทกษะคณตศาสตร 3. การศกษานกเรยนทมผลสมฤทธทางการเรยนตา 4. การพฒนานสยในการทางาน 5. การพฒนาลกษณะนสยใฝรใฝเรยน ตวอยางการวจยเพอพฒนา 1. รปแบบการอภปรายซกถามทเนนผเรยนเปนศนยกลาง 2. การสอนโดยใชหนงสออานเพมเตมดานหลกภาษาไทย 3. รปแบบการสอนวธการทางสถตสาหรบการวจยทมประสทธภาพ 4. การพฒนาแผนการสอนโดยใชแหลงเรยนรนอกหองเรยน ตวอยางการวจยเพอพฒนานวตกรรม 1. การพฒนาบทเรยนสาเรจรปเรองเสยงภาษาไทย 2. การพฒนานวตกรรม การตนประกอบแผนการจดการเรยนรวชาคณตศาสตร เรองระบบจานวนเตม 3. การพฒนาชดการทดลองวทยาศาสตร 4. รปแบบการสรางเสรมประชาธปไตยทเนนเทคนคการเรยนรแบบมสวนรวม 5. ชดการสอนเรองทกษะการปฏบตขลยเพยงออ 6. การพฒนาหลกสตรวฒนธรรมทองถน

วธการวจยเพอพฒนาการเรยนร วธการวจยมหลายรปแบบแตละรปแบบเหมาะสมกบวตถประสงคการวจยทตางกน ครตองตดสนใจเลอกวธการวจยทเหมาะสม บางครงอาจใชวธการวจย 2 วธผสมผสานกน ทงนจะตองพจารณาวาวธใดทใหคาตอบตามวตถประสงคการวจยไดดทสด และควรใชเครองมอใดในการเกบขอมล ดงทผเขยนไดสรปไวในตารางท 1

ตารางท 1 ตวอยางการเลอกวธการวจยเพอหาคาตอบตามวตถประสงคและเครองมอทจะใชในการเกบขอมล


33

สาหรบวธการวจยทจะนาผลการวจยไปพฒนากระบวนเรยนร ในทนจะนาเสนอวธการวจย 6 วธ ดงน 1. การวจยแบบสารวจ (Survey of Exploratory Studies) เปนการวจยทมงคนหาสภาพความเปนจรงในประเดนตางๆ เพอนาขอคนพบมาพฒนาวธการสอน โดยกาหนดประเดนทตองการร แลวออกแบบเครองมอไปหาคาตอบ เพอใหไดขอมลและการนาผลการวเคราะหขอมล มารายงานลกษณะทมอยในสภาพนน ๆ วธการวจยนอาจเปนการเรมตนเพอนาไปสการวจยเพอแกปญหาหรอ การวจยเพอพฒนา เชน สารวจปญหาการเรยนการสอน สารวจความตองการของนกเรยน สารวจลกษณะกจกรรม ทนกเรยนพงพอใจ สารวจเจตคตตอวชาใดวชาหนง สารวจสภาพครอบครวของนกเรยน 2. การเปรยบเทยบหาสาเหต (Causal Comparative Studies) ใชเพอศกษาหาความสมพนธของสาเหตและผลโดยสงเกตจากผลแลวสบเสาะไปหาสาเหตโดยการเปรยบเทยบความแตกตางและความคลายคลงระหวางปรากฏการณหรอคณลกษณะเพอตรวจสอบดวามสงใดควรจะเปนสาเหต หรอทาใหเกดเหตการณนน เชน ศกษาสาเหตของนกเรยนทตกซาชน ศกษาสาเหตของการขาดเรยน ศกษาสาเหตททาใหนกเรยนทะเลาะววาทกน ศกษาสาเหตของการออกเสยงภาษาไทยไมชด เปนตน 3. การวจยแบบศกษาความสมพนธ (Interrelationship Studies) เปนการศกษาความสมพนธระหวางตวแปรตาง ๆ ตงแตสองตวขนไป เพอใชในการวางแผนการสอนหรอออกแบบนวตกรรมการสอน เชน ศกษาความสมพนธระหวางวธสอนของครกบผลการเรยนของนกเรยน ศกษาความสมพนธระหวางผลสมฤทธทางการเรยนกบเจตคตตอการเรยนของนกเรยน ศกษาปจจยทสงผลตอผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยน เปนตน 4. การวจยแบบศกษารายกรณ (Case Studies) เปนการวจยทมงศกษาเรองใดเรองหนงอยางเฉพาะเจาะจง อยางละเอยดลกซง โดยศกษากบเดกคนหนงหรอกลมหนงทมลกษณะเฉพาะเพอใหเกดความเขาใจถงสภาพปญหา สาเหตแหงปญหาทจะนาไปสการแกปญหาทตรงประเดน หรออาจศกษากรณแหงความสาเรจเพอเปนตวอยางของรปแบบการดาเนนการในเรองใดเรองหนง เชน ศกษากรณเดกตดอาง หรอเดกมปญหาเรองอน ๆ หรอ กรณศกษาเดกอจฉรยะดานตาง ๆ เปนตน

ตารางท 1 ตวอยางการเลอกวธการวจยเพอหาคาตอบตามวตถประสงคและเครองมอทจะใชในการเกบขอมล (ตอ)

34

5. การทดลองใชนวตกรรม (Experimental Studies) ครพฒนานวตกรรมการสอนชนดใดชนดหนงแลวนาไปทดลองใชจรงกบนกเรยนในชนเพอตรวจสอบผลของการใชนวตกรรมชนดนน ลกษณะเชนนเปนการวจยกงทดลอง (Quasi - Experimental Design) ซงสามารถ จดกระทาไดหลายวธการ ในการอธบายกรณทดลองตอไปน ไดใชอกษรยอเพอแทนความหมาย ดงน X หมายถง การใชนวตกรรม O หมายถง การวดผลหรอการทดสอบเพอเกบขอมล 5.1 กรณนกเรยน กลมเดยว (Single - Group Designs) วธท 1 One - Shot Case Study

ผวจยใชนวตกรรมกบนกเรยนกลมหนงแลวตรวจสอบผลหลงการใชนวตกรรมนน X O ตวอยาง ใหนกเรยนทเรยนเกงคณตศาสตรสอนกลมนกเรยนทเรยนออน (Peer Tutoring) X คอ การใหนกเรยนเกงสอนกลมนกเรยนทเรยนออน O คอ ผลสมฤทธในการเรยนคณตศาสตรของกลมนกเรยนออน วธท 2 One Group Pretest - Posttest Design ผวจยจดใหมการสอบกอนและหลงการใชนวตกรรม O X O

ตวอยางใชตวอยางเดยวกบวธท 1 โดยจดใหมการวดผลสมฤทธทางคณตศาสตรกอน ใหนกเรยนทเรยนเกงลงมอสอนและเมอสอนเสรจ ใชขอสอบฉบบเดยวกนวดผลสมฤทธอกครงหนง แลวนาคะแนนจากการสอบกอนและหลงมาเปรยบเทยบกน วธท 3 Time Series Design ผวจยจดใหมการสอบหลายครงเปนชวงเวลาทงกอนและหลงการทดลอง O

1 O

2 O

3 X O

1 O

2 O

3 โดยใชตวอยางเดยวกบวธท 1 ผวจยวดผลสมฤทธกอนการทดลอง อาทตยละ 1 ครง และวดหลงการทดลองอกอาทตยละครง โดยมเหตผลในการตรวจสอบความคงทของผลสมฤทธทงกอนและหลงการทดลอง วธนเหมาะสาหรบการทดลองทมจดประสงคเกยวกบการพฒนาความคงทนของการเรยนร หรอพฒนาความจา 5.2 กรณมกลมเปรยบเทยบ (Control Group Design) รปแบบนผวจยตองจดนกเรยนเปน 2 กลม ทาหนาทเปนกลมทดลอง คอ กลมทจะนานวตกรรมทพฒนาขนไปทดลองใช และอกมมหนงทาหนาทเปนกลมเปรยบเทยบหรอกลมควบคม คอ กลมทไมไดรบนวตกรรมหรอกลมทมการสอนโดยวธเดม การจดกลมมกจะไมสามารถใชวธสม (Random) จาเปนตองใชกลมนกเรยนทมอย จงไมจดเปน การวจยทสมบรณ จดเปนการวจยกงทดลอง (Quasi - Experimental Designs)


35

วธท 1 Static - Group Design X O กลมทดลอง กลมเปรยบเทยบ วธท 2 Nonequivalent Control Group Design O X O กลมทดลอง O O กลมเปรยบเทยบ วธท 3 Ordering Effects จดนกเรยนใหเปน 2 กลม กลมท 1 เรยนโดยนวตกรรมทพฒนาขน แลวใหเรยนแบบเดม กลมท 2 เรยนแบบเดมกอนแลวเรยนโดยนวตกรรมตอภายหลง วธท 4 Matching เนองในการทดลองนวตกรรมการสอนในหองเรยนปกตผวจยไมสามารถใชวธสมในการจดกลมตวอยางไดแตผวจยสามารถใชวธ Matching โดยจบคนกเรยนทมคณลกษณะบางประการทคาดวานาจะมผลตอการทดลอง เชน เพศ อาย ระดบความสามารถทใกลเคยงกนเปนคๆ แลวแยกแตละคใหอยในกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ แลวจงพจารณากาหนดรปแบบการทดลองทตองการ 6. การวจยเชงปฏบตการ (Action Research) ใชเพอแกปญหาและพฒนางานของผวจยเอง เปนการศกษาคนควาเกยวกบการปฏบตงานของตนโดยการรวบรวม รวมมอการสะทอนตนเอง การใชวจารณญาณ โดยผวจยทตองเปนผปฏบตงานเอง กรณของการวจยในชนเรยน ผวจยคอครผสอนเองทมงศกษาในภาคปฏบตเกยวกบการแกปญหาทประสบอย และมงสการบรรลเปาหมายของ การเรยนการสอน โดยใชกระบวนการความรวมมอของผเกยวของ อาจเปนนกเรยน ผปกครอง หรอบคคลในชมชน โดยมลกษณะสาคญ ดงน 6.1 ใชงานทตนเองปฏบตอย ลงมอปฏบตการดวยเทคนควธทคดวาจะนาไปสการปรบปรงแกไข 6.2 ดาเนนการเปนชวงๆ ในแตละชวงตองดาเนนการครบวงจร คอ วางแผน ลงมอปฏบต สงเกต รวบรวมขอมลและสะทอนเพอการพฒนาปรบปรง ในการดาเนนงานในขนตอไป หรอวงจรตอไป ดงอธบายดวยภาพน

ภาพท 2 วงจรการวจยปฏบตการ ทมา: กตพร ปญญาภญโญผล, 2549

36

6.3 ใหความสาคญกบขอมลเชงคณภาพ คอ ขอมลจากการสงเกตระหวางปฏบตการ ทตองนามาวเคราะห และตอบสนองใหทนเหตการณในขณะปฏบตงาน 6.4 กจกรรมทกชวงเวลาตองเปดโอกาสใหมสวนรบผดชอบทเกยวของกบงานเขามสวนรวมแลกเปลยนความคดเหนตอการปฏบตงานและผลทไดจากการปฏบตงาน เปนการชวยควบคมกระบวนงานใหมความเหมาะสมกบการปฏบตยงขน อกทงตองใหความสนใจตอปจจยอนๆ ทมผลเกยวของกบการวจยทไดคาดหมายไวกอน ตวอยางงานวจยเชงปฏบตการ 1. การพฒนาหองสมดมชวตในโรงเรยน 2. การพฒนาโรงเรยนใหเปนแหลงทองเทยวของชมชน 3. การบรหารจดการหอพกนกเรยนแบบมสวนรวม 4. การสงเสรมความรวมมอของผปกครองในการพฒนาความพรอมทางการเรยนของเดกปฐมวย

สรป กระบวนการวจยเปนเครองมอทชวยใหครไดคนควาหาความจรงเพอใชเปนขอมลในการแกปญหาหรอพฒนากระบวนการเรยนรในชนเรยนอยางเปนระบบ ทงนการวจยเพอพฒนาการเรยนรตองมการวางแผนและดาเนนงานตามขนตอน รวมทงมการเลอกใชกระบวนการวจยและวธการวจยทเหมาะสมกบวตถประสงคการวจย เมอครไดทาการวจยในชนเรยนควบคไปกบการปฏบตการสอนอยางเหมาะสมแลวจะสงผลใหสามารถออกแบบวธการสอนไดอยางมประสทธภาพ นกเรยนมการเรยนรและผลสมฤทธทางการเรยนสงขน วงวชาการการศกษามองคความรและนวตกรรมการสอนเพมขน ตลอดจนสงผลใหเกดวฒนธรรมการทางานทดของคร และพฒนาไปสความเปนครมออาชพ

บรรณานกรมกตพร ปญญาภญโญผล. (2549). วจยเชงปฏบตการ: แผนงานสาหรบคร. เชยงใหม: นนทพนธพรนตง.บญชม ศรสะอาด. (2535). การวจยเบองตน. (พมพครงท 6). กรงเทพฯ: สวรยาสาสน._________.(2546). การวจยสาหรบคร. กรงเทพฯ: ชมรมเดก.พนธณย วหกโต. (2545). การวจยเพอปฏรปการเรยนการสอน. กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช.ไพศาล หวงพานช. (2531). วธการวจย. กรงเทพฯ: สานกทดสอบทางการศกษาและจตวทยา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒประสานมตร.Mertens, Donna M. (1998). Research Methods in Education and Psychology: Integrating Diversity with Quantitives & Qualitive Approach. USA: Sage Publications.


37

* อาจารยประจาคณะวศวกรรมศาสตรและเทคโนโลยสารสนเทศ สถาบนการจดการปญญาภวฒนE-mail: [email protected]

บทคดยอ บทความนมวตถประสงคเพอนาเสนอพฒนาการทสาคญของเดกปฐมวย ซงถอวาเปนวยรากฐานทสาคญของชวต โดยไดอธบายถงความสาคญในพฒนาการเพอใหเขาใจธรรมชาตของเดกในวยน ทกอใหเกดแนวทางการสงเสรมพฒนาการ ทง 4 ดาน คอดานรางกาย อารมณ สงคมและสตปญญา ตลอดจนการสงเสรมใหเดกมคณธรรมจรยธรรม ตระหนกถงหนาทความรบผดชอบ มจตอาสา มจตใจทดงามรจกการรอคอย มการเออเฟอแบงปน อนกอใหเกดความสามคคในหมคณะ ซงผลจากการทในแตละชวงวยมการเปลยนแปลงอยางรวดเรวพอแมควรรบสงเสรมสนบสนนใหเดกมพฒนาการทดตงแตในชวงวยน โดยใชปจจยทง 5 ประการ คอ อาหาร การดแลใหความรกเอาใจใส การเลนทสมวย การใชภาษาและสงแวดลอม ททกปจจยลวนมสวนชวยสงเสรมพฒนาการทกดานของเดกทงดานการเคลอนไหว ความคดสรางสรรค ความรบผดชอบในชวตประจาวน การเขาสงคมและดานภาษา นอกจากนนไดยกตวอยางแบบทดสอบทเปนมาตรฐานในการประเมนพฒนาการของเดกในแตละดานเพอเปนเกณฑ ในการพจารณาวาเดกมพฒนาการตามวยเพยงใด

คาสาคญ เดกวยอนบาล พฒนาการ

Abstract Development plans for kids according to their age are advicable and considerable. The purpose of this paper is to present major developments in preschool, which constitutes the foundation of every people’s lives. This paper explained the importance of preschool development in order to understand the nature of children of this age in all three aspects. It aimed to encourage the four main developments of preschoolers which are physical, emotional, social and intellectual developments. Moral principles, obligations, social responsibility, generousity, tolerance and teamwork are also significant. Due to the fact that the kids of preschool age could develop so fast, the parents were expected to supply them with five most important elements; proper dietary, attention, recreation, language and environment. These elements promoted kids' development in terms of physical movement, creative thinking, daily responsibility, socialisation and linguistic skills. A standardized test was also given as an example to assess and determind the kids’ developments in each aspects.

เตรยมความพรอมเพอพฒนาการเรยนรสเดกปฐมวยPreparation for Learning Development of Preschoolers

นธภทร กมลสข*

38

Keywords Preschoolers, Development

บทนา ชวงชวตของมนษยแตละวยมความสาคญทแตกตางกน แตวยทมความสาคญมากทสดสาหรบ การวางรากฐานของชวต คอ ชวงปฐมวยหรอเดกวยอนบาล (สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน, 2547, 2) เพราะเปนวยทมการเปลยนแปลงจากวยทารกสวยเดกทพรอมจะเรยนรในสงคมทกวางขน พรอมกบการเปลยนแปลงพฒนาการทกดานทเตบโตอยางรวดเรวในเดกวยน ไมวาจะเปนพฒนาการดานรางกาย สตปญญา อารมณ สงคมและจรยธรรมทควรสรางเสรมพฒนาการทกดานใหแกเดกวยนไดเจรญเตบโตเตมศกยภาพ เพอทจะเตบโตเปนเยาวชนทด เฉลยวฉลาด คดเปน ทาเปน มความสขและเปนกาลงสาคญในการพฒนาประเทศตอไป ดงทไดมการศกษาคนควางานวจยมากมายทอธบายถงความสาคญของการพฒนาการเรยนรในวยเดกทนกจตวทยาและนกการศกษาไดกลาวถงความสาคญไวดงน Hurlock (1970, 33-34) กลาววาวยเดกนบไดวาเปนวยแหงวกฤตการณในการพฒนาบคลกภาพเปนระยะสรางพนฐานของจตใจในวยผใหญตอไป บคลกภาพในวยผใหญแมจะมความแตกตางในวยเดกมากเทาใดกตามแตจะเปนความแตกตางทถอกาเนดจากรากฐานในวยเดก Spinthall (1990, 25) กลาววาในชวง 5 ปแรกของมนษย เปนระยะทสาคญทสดในการวางรากฐานบคลกภาพ ซงการพฒนาบคลกภาพนน เดกจะตองมการเรยนรเพอเปลยนแปลง และปรบปรงพฤตกรรมทตอบสนองตอสถานการณทไดรบ โดยการตอบสนองนมผลมาจากวฒภาวะทางรางกาย สตปญญา และประสบการณทไดรบจากสภาพแวดลอม Bloom (1998, 46) กลาวถงความสาคญของพฒนาการเดกไววา รอยละ 50 ของสตปญญามนษยจะเรมพฒนาขนในชวง 4 ปแรกของชวตอกรอยละ 30 พฒนาในชวง 4 - 8 ป และอกรอยละ 20 พฒนาในชวงตอๆ มา แสดงใหเหนวาในชวงเวลาตงแต 0 - 6 ป นน เปน “ชวงวกฤต (Critical Period)” ของการเรยนร สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน (2547, ความนา) กลาวถงความสาคญของการพฒนาเดกปฐมวยไววาเดกอาย 3 -5 ป เปนวยทรางกาย และสมองของเดกกาลงเจรญเตบโต เดกตองการความรก ความเอาใจใสดแลอยางใกลชด เดกวยนมโอกาสเรยนรจากการใชประสาทสมผสทงหา ไดสารวจ เลน ทดลอง คนพบตวเอง ไดมโอกาสคดแกปญหา เลอก ตดสนใจ ใชภาษาสอความหมาย คดรเรมสรางสรรค และอยรวมกบผอนอยางมความสข พระพร รตนาเกยรต (2549, 67) ไดกลาววา การเรยนรในชวงแรกเกดถง 6 ป ถอไดวาเปนโอกาสทอง ของการเรยนร เพราะสมองของเดกมการเปลยนแปลงทงปรมาณเสนใยสมองและจดเชอมตอสารเคมในสมอง รวมทงรอยหยกทพนผวสมอง ซงลวนสงผลตอสตปญญาและความฉลาดของเดก ถาเดกไดรบการพฒนา มการ กระตนดวยวธการทถกตองจะชวยพฒนาเซลลสมอง การวางพนฐานของการเรยนรจะชวยใหทกษะการเรยนรพฒนาไปไดอยางมประสทธภาพ


39

ดงนน จงกลาวไดวา พฒนาการทกดานของมนษยมรากฐานมาจากพฒนาการในวยเดก โดยเฉพาะชวงปฐมวยเปนชวงทสาคญยงของชวต เดกปฐมวยควรมการสงเสรมพฒนาการทง 4 ดาน และสอดแทรกคณธรรม จรยธรรม การใชประสาทสมผสทง 5 เพอพฒนาใหเกดความคดสรางสรรค ทกษะคณต ทกษะภาษา มปฏภาณไหวพรบใน การแกปญหาและเชาวนปญญาในการพฒนาใหเกดกระบวนการคด รวมทงมอารมณสนทรย เตบโตเปนประชากร ทมคณภาพ ดงคากลาวทวา “เดกกอนวย 6 ป ถอเปนวยทองของชวต หากตองการใหพลเมองเปนแบบไหนกจะตองปพนฐานใหกอนวย 6 ป การจะรอพฒนาทระดบประถมศกษา มธยมศกษา หรออดมศกษากจะสายเกนไป” (ราศ ทองสวสด, 2540, 1) ดงนน การเรยนรพฒนาการเดกในวยนไมเพยงเรยนรเพอเขาใจธรรมชาตของเดก แตยงเรยนรเพอชวยสรางประชากรทดมประโยชนใหประเทศชาตไดอกดวย

ธรรมชาตของเดกปฐมวย เดกปฐมวยเปนเดกทอยในชวงอาย 3 - 6 ป ซงเปนชวงอายทพอแมนาเดกเขาโรงเรยนอนบาล เพอเตรยมความพรอมในการเรยนรการเขาสงคมทกวางขน เดกวยนจะเรมพฒนาลกษณะความเปนตวของตวเองใหความสนใจในสงรอบตวอยากรอยากเหน ชอบตงคาถามในเรองตางๆ เรมมการเลนอยางอสระและชอบทจะชวยเหลอตวเองมากขน ราศ ทองสวสด (2540, 20) กลาววาการทจะพฒนาเดกปฐมวยตองเขาใจธรรมชาตของเดกวยปฐมวย ในชวงอาย 3 - 6 ป วามลกษณะเปนเชนใดเพอยอมรบถงลกษณะเฉพาะวยอยางถกตองและสามารถใหการสนบสนนสงเสรมพฒนาการเดกวยนไดอยางเหมาะสมโดยลกษณะธรรมชาตของเดกวยนแบงเปนประการหลกๆ ดงน ประการท 1 เดกในวยนมลกษณะพฤตกรรม “ยดตนเองเปนศนยกลาง” ลกษณะพฤตกรรมทแสดงออก ดเปนคนเหนแกตว หวงของ ไมยอมแบงปนสงทตนมแกผใดและจะเรมเปนผใหเมออายประมาณ 4 - 6 ปขนไป ประการท 2 เดกวยนยงไมเขาใจสงทเปนนามธรรม การสอนเดกวยน โดยการเลาบรรยายหรอบอกกลาวดวยคาพดจงยากทเดกจะเขาใจดงเชนผใหญ ประการท 3 เดกวยนยงไมเขาใจเหตผลการอบรมสงสอนคณธรรมจรยธรรม ดงนน ควรหลกเลยงการลงโทษเดกในวยนเพราะเดกยงไมสามารถโยงการลงโทษวาเกยวของกบการกระทาของตนเองอยางไร จงเปนทมาของแนวคดในการเลยงดเดกในวยนวา วธการสงสอนใหเดกเปนคนทมคณธรรมและจรยธรรมตองจดการเรยนรดวยการเลานทานใหฟงหรอจดกจกรรมการเลนเกยวกบศลปศกษา เปนตน

พฒนาการทสาคญของเดกวยอนบาล เนองจากพฒนาการของมนษยมการเกดขนเปนลาดบขนตามวยทมลกษณะเฉพาะแตกตางกนในแตละวย ทาใหมนกวทยาศาสตรทาการศกษาคนควาลาดบขนของพฒนาการทงดานรางกาย อารมณ สงคมและสตปญญา จนเกดเปนทฤษฎตางๆ มากมายรวมใชชอวา “ทฤษฎขนตอนของพฒนาการ” ซงเปนทฤษฎทเรมตนใหความรกระบวนการพฒนาการของมนษยและเปนทฤษฎทกลาวถงมากในวงการจตวทยา คอ ทฤษฎพฒนาการทางบคลกภาพของฟรอยด ทกลาวถงโครงสรางของบคลกภาพจะประกอบดวย อด (Id) เปนตนกาเนดของบคลกภาพ และ เปนสวนทตดตวมนษยมาตงแตเกด อโก (Ego) จะเปนสวนของบคลกภาพททาหนาทประสาน อด และ ซเปอรอโก (Superego) ใหแสดงบคลกภาพออกมา เพอใหเหมาะสมกบความเปนจรงและขอบเขตทสงคมกาหนดและ

40

ซเปอรอโกทเปนสวนทเกยวของกบศลธรรมจรรยา บรรทดฐานของสงคม คานยม และขนบธรรมเนยมประเพณตางๆ ซงทาหนาทผลกดนใหบคคลประเมนพฤตกรรมตางๆ ทเกยวของกบมโนธรรม จรยธรรมทพฒนามาจากการอบรมเลยงด โดยเดกจะรบเอาคานยม บรรทดฐานทางศลธรรมจรรยา ทฤษฎจตสงคมของอรกสนทมแนวคดวา แตละคนจะมประสบการณกบวกฤตภายในเชอมโยงกบแตละขนของชวต 8 ครง ซงในสามขนแรกถอเปนชวงทสาคญทสด ซงเกดในชวงปฐมวย คอ ขนท 1 การเชอใจ-การไมเชอใจ ขนท 2 การเปนตวของตวเอง-ความละอายใจและ ความสงสย ขนท 3 การคดรเรม-การรสกผด ทฤษฎพฒนาการทางสตปญญาของเพยเจท ทกลาวถงการเรยนร ของเดกทเปนไปตามพฒนาการทางสตปญญา ซงจะมพฒนาการไปตามวยตาง ๆ เปนลาดบขนและทฤษฎพฒนาการทางจรยธรรมของโคลเบรก ทกลาวถงจรยธรรมทมพนฐานมาจากการพฒนาทางสตปญญาโดยการพฒนาการทางจรยธรรม จะเกดขนเปนลาดบตงแตวยทารก และจะคอย ๆ พฒนาขนเรอย ๆ รวมทงการรบรทางสงคมและบทบาททางสงคม กมความสมพนธทางจรยธรรมของบคคลดวย โดยทเราสามารถประเมนระดบจรยธรรมในตวบคคล ไดจากเหตผลทบคคลเลอกกระทาหรอไมกระทาพฤตกรรมอยางใดอยางหนง ซงจะพบวาทกทฤษฎเปนรากฐาน ในการแบงพฒนาการออกเปนแตละชวงวย ตามทจรรยา เผอกภ (2553, 67) ไดกลาววาเดกในวย 3-6 ป มพฒนาการ ทสาคญตามวยอย 4 ดาน คอ ดานรางกาย อารมณ สงคมและสตปญญา ซงความสาคญในพฒนาการแตละชวงปกจะมความตองการการพฒนาแตกตางกนไปในแตละดานทงทางดานรางกาย อารมณ สงคมและสตปญญา ซงในเดกปฐมวยสามารถอธบายถงพฒนาการทสาคญทง 4 ดานได ดงน 1. พฒนาการทางกาย เดกวยนนบวาเปนเดกวยตอนตนทมสวนสงและนาหนกเพมขนอยางรวดเรว แตจะขยายออกทางสวนสงมากกวาดานขางกลามเนอและกระดกจะเรมแขงแรงขน แตกลามเนอทเกยวกบ การเคลอนไหวยงเจรญไมเตมทการประสานงานของอวยวะตางๆ ยงไมดพอ จากการศกษาของ Gesell (1940, 54-56) พบวาเดกชวงวย 3-6 ป มพฒนาการทางกายทสาคญหลายอยาง เชน มการทรงตวไดด ยนขาเดยวไดนานขน ขนบนไดเองได วงไดเรวกวาเดม วงเลยวมมได ควบคมการวงใหชาลงและเรวขนได กระโดดใหตวลอยสงได เตนและบรหารรางกายไดตามจงหวะดนตร ถบสามลอเดกๆ ได ใชรางกายบางสวนโตตอบตอสงเราแทนการโตตอบทงรางกายได สามารถขวางปาของได ทากจกรรมทใชกลามเนอมาก เชน วาดรปตอภาพ ชวยพอแมทางานบาน เปนตน 2. พฒนาการทางอารมณ เดกวย 3-6 ป มกเปนเดกเจาอารมณและแสดงอารมณตางๆ ออกมาอยางเปดเผยและมอสระเตมท เดกวยนมกมความกลวอยางสดขด อจฉาอยางไมมเหตผล โมโหราย การทเดกมอารมณเชนน อาจจะเปนเพราะเดกมประสบการณกวางขน อารมณจงเกดขนเพราะเงอนไขทางสงคมตงแตสงคมภายในบาน จนกระทงถงสงคมภายนอกบาน เดกทเคยไดรบแตความรกความเอาใจใสจากพอแมและผทอยใกลชด เมอตองพบกบคนนอกบานซงไมสามารถเอาใจใสเดกไดเทาคนในบานและไมสามารถทจะเอาใจใสไดเหมอนเมอเดกเลกๆ เดกจงรสกขดใจเพราะคดวาตนเปนคนทมความสามารถกวาคนอน เดกจะยกยองบชาตนเองและพยายามปรบตวเพอตองการใหเปนทรกและเปนทยอมรบของบคคลขางเคยง การแสดงอารมณในวยนมกจะใชคาพดแสดงอารมณตางๆ แทนการรกรานดวยกาลงกายเพราะพฒนาการทางรางกายยงไมโตเตมท ทงนเดกแตละคนมอารมณไมเหมอนกนขนอยกบสขภาพ การอบรมเลยงดจากพอแมและสภาพแวดลอมทางสงคม เชน เดกทเตบโตขนจากสภาพแวดลอม ทสงบเงยบไดรบความรกความเอาใจใสและการตอบสนองความตองการอยางสมาเสมอ พอแมมอารมณคงเสนคงวา เดกจะเตบโตขนเปนคนทมอารมณมนคงกวาเดกทมสภาพแวดลอมทตรงกนขาม อารมณของเดกปฐมวยทพบไดมดงน


41

2.1 ความกลวทอาจเกดจากสาเหตหลายประการ เชน เกดจากอารมณดงเดมของมนษย หมายความวามนษยเราเกดมาพรอมกบอารมณกลวซงมลกษณะเปนสญชาตญาณ และความกลวทเกดจากสตปญญาทพฒนาขนมากกวาวยทารกจงมความกลวมากกวา เพราะสามารถมองเหนอนตรายทอาจจะเกดขนกบตนเองได เชน การกลวทสงเกดจากจนตนาการชอบคดฝนถงสงตางๆ โดยไมมเหตผล ทเดกคดวาเปนอนตรายเกดจากประสบการณทไดรบ เชน กลวสนขเพราะเคยถกสนขกด เปนตน และเกดจากการเลยนแบบหรอการเหนแบบอยาง เชน เดกกลวเพราะมแมหรอพเลยงเปนคนทขลาดกลวซงเดกไดเหนเปนแบบอยาง วธการปองกนและแกไขไมใหเดกกลว คอ ไมควรเอาสงทเดกกลวมาแหยเพราะทาใหเดกกลวมากขน วธการทดคอตองทาใหเดกรวาเรายอมรบความกลว ของเดกและควรเปดโอกาสใหเดกไดแตะตองสงททาใหเดกกลวดวยวธการทคอยเปนคอยไป คอ ใหเดกไดสงเกตและทาตามแบบอยางพฤตกรรมทกลาหาญของผอนพรอมทงใหเหตผลและใหคาชมเชยเพอเดกจะไดหายกลวสงนน 2.2 ความโกรธ เดกวยนจะแสดงอารมณอยางเปดเผยตรงไปตรงมาจงมลกษณะทรนแรงและโตตอบสงททาใหโกรธหรอผททาใหโกรธและมกจะเปนไปในลกษณะของการทาลาย เชน กระทบเทา ลมตวลงกลงเกลอก กบพนแลวแผดเสยงรองเพอระบายอารมณ ขวางปาสงของ ฯลฯ เดกวย 3-6 ป เรมรจกใชคาพดระบายอารมณโกรธแทนการรกรานดวยกาลงกายเพราะพฒนาการทางรางกายยงไมแขงแรงพอ 2.3 ความรกความสมพนธของพอแมและผทอยใกลชดกบเดกทมมาตงแตวยทารกเปนสงทสาคญ ในการสรางความรกความพอใจใหเกดขนแกเดก โดยปกตเดกวยนมประสบการณนอย ตลอดเวลาทผานมามกจะไดรบความรกจากผทอยใกลชดเปนสวนใหญ เดกจงมกจะมองโลกในแงด มความรกกวางขวางเผอแผไปยงสตวเลยงและของเลนทไมมชวตดวย เดกจะรกทกคนทมสวนเกยวของกบเขาโดยไมมการเลอกทรกมกทชง เดกจะแสดง ความรกโดยการเขาไปอยใกลบคคลทตนรกเพอใหเขาเอาอกเอาใจยมหวเราะดวย และในขณะเดยวกนเดกกรจกการประจบเอาใจผอนและจะทาตามคนทตนรก แมกระทงสตวเลยงเดกกแสดงอารมณอยางเปดเผย 2.4 ความอจฉาเปนอารมณผสมระหวางความโกรธความกลวและการขาดความรกความอบอนรวมกน ความอจฉาเกดจากพอแมซงเคยใหความรกแกเดกแลวเปลยนไปใหความรกแกคนอน เชน นองทเกดใหม ในวย 2-5 ป เมอแมมนองใหม แมและคนอนๆ จะหนไปสนใจนองใหมจนลมเดก เมอความรกถกเปลยนมอเชนน เดกยอมจะมความรสกอจฉาเปนธรรมดาเพราะเดกรสกวามคนมาแยงความรกไปจากตน เดกจะแสดงความอจฉานองดวยการแกลงนอง ทบตนอง บางคนกเรยกรองความสนใจใหกลบคนมาดวยการถอยหลงกลบไปเปนเดกทารกอก เชน ปสสาวะรดทนอน โยเยขออน กดเลบ ดดนว พอแมอาจแกไดดวยการทาใหเดกรวานองเปนสมบตของเขา เขามสวนเปนเจาของและขณะเดยวกนพอแมกใหความสนใจตอเขาดวย ปญหานกจะคอยๆ หมดไป การปองกนไมใหเดกมอารมณอจฉาตองคานงถงหลก “ความเปนเจาของ” เมอมใครเขามาเปนสมาชกใหมในครอบครวควรมอบความเปนเจาของใหเดกและในขณะเดยวกนพอแมกตองใหความรกความสนใจเดกใหเทาเดมเพราะเดกเลกๆ ตองการความรกความสนใจจากพอแมแตเพยงผเดยว ตองการสทธและความเปนหนงในครอบครวจนกวาเดกจะไดเรยนรการมนาใจเออเฟอ เผอแผถงคนอน 2.5 ความสนใจและความอยากรอยากเหนแมเดกวยนจะมความสนใจในระยะเวลาอนสน 10-15 นาทแตเดกมความอยากรอยากเหนทกสงทกอยางทอยรอบตวเขา เดกจงชอบซกถามบอย ๆ เชน

42

“นนอะไร ?” เปนตน พอแมตองเขาใจและใจเยนอธบายถงสงตางๆ ดวยภาษางายๆ ไมควรพดตดบทหรอดวาจนเดกไมกลาถาม เดกสวนใหญทมความอยากรอยากเหนมกจะเปนไปในรปพฤตกรรมรอและทาลายเหมอนเดกซน คอ มอจะอยไมนง ชอบจบนนฉวยน รอสงของออกเปนชนเลกชนนอย เชน เดกจะรอนาฬกาออกดวาขางในมอะไร ผใหญทไมเขาใจจะโกรธและดเดกวา “ ซน” เสมอ 3. พฒนาการทางสงคม เดกปฐมวยจะเรยนรเขาใจและใชภาษาไดดขน พอแมและผทอยใกลชดตลอดจนครทไดอบรมสงสอนเพอใหเดกเขาใจถงวฒนธรรม คานยมและศลธรรม โดยเรมจากสงทงาย เชน การพดจาสภาพ การเคารพกราบไหว ฯลฯ เพอใหเดกเตบโตเปนสมาชกทดของสงคม ดงนน เมอเขาไปอยในโรงเรยนอนบาลเดก จะรจกคบเพอน รจกการผอนปรน รจกอดทนในบางโอกาส รจกการใหและการรบ Piaget (1952, 37) นกจตวทยากลมทเนนความรความเขาใจ (Cognitive) ไดกลาวไววา เดก 3-6 ป เรยนรพฤตกรรมทางสงคมจากเพอนในโรงเรยนอนบาลหรอเพอนบานวยเดยวกน แตเดกวยนยงเขาใจถงความถกตองและความผดไมลกซงนก ลกษณะทางสงคมของเดกวยน เชน เดกวยนจะมเพอนนอยและมกจะเปลยนเพอนเสมอเพราะสงคมของเดกวยอนบาลไมแนนอน เดกจะรจกเสยสละของบางอยางเพอใหไดสงอนทตนพอใจมาแทน เดกวยนจะเลนรวมกนทงสองเพศอยางสนกสนานแตเดกวยนแมจะมการทะเลาะกนบอยแตเดกกจะคนดกนในระยะเวลาตอมาเพราะเดกลมงาย เดกจะชางพด ชอบอางหลกฐาน เชน “ผมวงเกงกวาเธอ” เปนตน เดกจะทาตามผใหญไดงาย ไมดอดงและมความรบผดชอบมากขนสามารถปฏบตตามกฎเกณฑของสงคมได มความละอายใจและการเขาใจถงการเสอมเสยชอเสยงจงสามารถเลอกคบกบเพอนไดดขน สดทายเดกวยนจะสนกสนานอยกบการเลนละครเพราะเดกวยนมจนตนาการกวางขวางเรองทเลนอาจคดขนเองหรอเลยนแบบโทรทศน ดงนน พอแมควรเอาใจใสเดกในการดรายการโทรทศนทเหมาะสม 4. พฒนาการทางสตปญญา เดกวยนมความสามารถในการใชภาษาไดเปนอยางด เดกจะเรยนรคาศพทเพมขนอยางรวดเรว โดยเฉลยแลวเดกอาย 3 ป จะรจกคาศพทประมาณ 3,000 คา และเดกสามารถใชคาวล และประโยคในการแสดงบทบาทตามแบบอยางโทรทศนได รจกใชทาทางประกอบคาพด เดกจะชางซกถาม มกมคาถามวา “ทาไม” “อยางไร” แตกไมสนใจคาตอบและคาอธบาย คาพดของเดกวยนสามารถพดประโยคยาวๆ ทตอเนองกนได สามารถเลานทานสนๆ ใหจบได และมกเอาเรองจรงปนเรองสมมตเมอเดกเรมเขาวย 5 ป พฒนาการทางภาษาจะสงมาก สามารถตอบคาถามตรงเปาหมายชดเจนและสน การซกถามนอยลงแตจะสนใจเฉพาะเรองไป นอกจากนการเลานทานของเดกในวยนยงเปนพนฐานสาคญในการพฒนาทกษะการแกปญหาทดของการเรยนร ในชวงวยตอไป (นาฝน ปยะ, 2543, 67) ความสามารถทางสตปญญาของเดกในวยนทพบวามมากอกดานหนง คอ ความสามารถในการจนตนาการและการสรางเรอง ดงนนจงเปนโอกาสเหมาะทควรใหการสนบสนนและสงเสรมจนตนาการของเดกใหมากทสด เทาทจะมากไดโดยอาศยนทานบทละครและภาพวาดตางๆ วธการสงเสรมใหเดกมจนตนาการตอไป คอ การกระตนใหกาลงใจใหเดกเลาตอไปและใหคาชมหรอรางวล เมอเดกเลาจบควรจดหาเวลาพเศษหรอโอกาสพเศษ เชน “ชวโมงเลานทาน” “วนนทานสดสปดาห” เปนตน อยางไรกตามพบวาเดกวยนไมมพฒนาการเกยวกบการจดประเภทสงของเปนหมวดหม ไมมพฒนาการในเรองความคงตวในเรองขนาดนาหนกและปรมาตร เชน ทดลองรนนาจานวนเทากนใสลงในแกว 2 ใบ ใบหนงมลกษณะเรยวสง อกใบหนงใหญและเตย แลวถามเดกวานาในแกวไหนมากกวากน เดกจะตอบวานาในแกวใบเรยวสงมากกวาเพราะเดกเหนวาระดบนาสงกวา ทเปนดงนเพราะความคดความเขาใจ


43

ของเดกขนอยกบการรบรหรอสงทเหนดวยตา พฒนาการขางตนเหนไดวาเดกวยนเปนวยทมพฒนาการการเปลยนแปลงหลายๆ ดานทพรอมเขาสการเรยนรสงคมทกวางและหลากหลายขน ดงนนผทเลยงดเดกหรอผทใกลชดจงควรมความรความเขาใจในพฒนาการ ดานตางๆ ของเดกวยน เพอความเขาใจในลกษณะเฉพาะของวยเดก อกทงเปนแนวทางในการสงเสรมพฒนาการใหสามารถเตบโตแขงแรงสมบรณพรอมทงทางรางกาย สงคม อารมณและสตปญญา

ปจจยทสงเสรมพฒนาการ สานกงานคณะกรรมการการศกษาเอกชน (2536, 7-11) ไดกลาวถงปจจยทสงเสรมพฒนาการของเดกทสาคญ 5 ประการ คอ 1. อาหาร อาหารมความสาคญตอชวตตงแตอยในทองแม เดกจานวนมากขาดอาหารตงแตอยในทองแมและมนาหนกแรกคลอดตากวา 2500 กรม ระยะหลงคลอดถง 6 เดอน เปนระยะทควรไดรบอาหารทเหมาะสมทสด คอ นานมแม ซงมคณคาทกอยางพรอม เมอเดกอาย 3 เดอน ควรเรมใหอาหารเสรมโดยเรมทละอยางและทละนอยจนเดกไดรบอาหารเสรมครบ 5 หม เดกตองการอาหารในปรมาณและคณภาพทเพยงพอกบความตองการของรางกาย 2. ความรกและความเอาใจใส มนษยทกคนตองการความรกความอบอน ความรสกปลอดภยและ ความไววางใจกน สงเหลานเปนอาหารใจและเปนรากฐานทสาคญมาก ถาพอแมและครเขาใจเดก รจกตอบสนอง ความตองการเดกอยางเหมาะสมและสามารถสรางความผกพนทางใจกบเดกไดอยางดแลว เดกจะมอารมณแจมใส เจรญเตบโตไว ราเรงนารก เมอโตขนจะมความมนใจในตวเองและมองโลกในแงด รจกปรบตวอยกบผอนไดเปนอยางดตรงขามกบเดกทไมมพอแมอมชเอาใจใสมกจะเปนเดกหงอยเหงาและอาจมลกษณะทมปญหาในการปรบตว ซงแกไขไดยาก ฉะนนถาเราตองการใหเดกสมองด เรยนด มนาใจงาม เราตองปพนฐานทางจตใจใหกบเดกดวยการอยใกลชดดแลเดก รจกชนชมกบความสามารถตางๆ ทเดกทาได ทารกทกนนมแม จะไดรบสมผสทางกายและ ความอบอนทางจตใจในขณะทอมลกมองหนาลก ยมกบลก ความใกลชดสนทสนมนมสวนชวยกระตนการเรยนร ของเดกอกทางหนง เมอเดกโตขนควรใหโอกาสเดกทาอะไรดวยตวเองบาง เชน ใหเดกเดนเอง ใหรจกรบประทานอาหารเอง แมจะหกเลอะเถอะบางในระยะแรก การใหเดกรจกชวยเหลอตวเองในเรองตางๆ จะชวยใหเดกมพฒนาการทกดานดขน ซงทาใหเดกมความพรอมทจะเรยนรสงอนๆ ตอไปไดดดวย 3. การเลน การเลนเปนกจกรรมททาใหเดกมพฒนาการทกดาน ในขณะทเดกเลน เดกจะใชประสาทสมผสตางๆ ฝกการใชภาษา ฝกการแกปญหา เรยนรการปรบตว และไดผอนคลายความตงเครยด พอแมและครจงตองเขาใจในคณคาของการเลน เตรยมอปกรณและกจกรรมการเลนใหเหมาะสมเพอใหการเลนเกดประโยชนแกเดกมากทสด 4. การฝกทางภาษา ประสบการณทางภาษา โดยเฉพาะการฟง และการพดเปนสงทมความสาคญ ตอพฒนาการดานสตปญญา อารมณ จตใจ และสงคมของเดกมาก การทพอแมพดคยกบลกตงแตลกยงพดไมได ดผวเผนเหมอนเปนสงเหลวไหล แตทจรงแลวเปนสงทควรกระทาอยางยง เมอเดกโตขนเดกควรไดรบประสบการณทางภาษาจากการรจก ชอ สงของ บคคล สงททาในชวตประจาวน เชน ฟงเพลง รองเพลง ฟงนทาน และเรองราวตางๆ เมอเดกอยในวย 3 - 6 ป เดกจะมความสนใจในการฟงและพดมากขน ฉะนนผใหญควรฟงเดกเลาเรองทเขาสนใจ ตอบคาถามของเดก รบฟงความคดเหนของเดกเสมอ ควรหาหนงสอมาอานใหเดกฟง หาภาพใหเดกดและชวนเดก

44

พดคย การตอบและถามคาถามเดก การเลนเกมทเดกตองใชภาษา เปนสงทพอแมและครควรนามาใชกบเดก ในวยนมากทสด การทเดกไดมพฒนาการดานภาษาเปนสงสาคญมาก เพราะเดกจะสามารถบอกความรสกนกคดและความตองการของตนได ผใหญกจะสามารถสอนสงตางๆ ใหเดกเขาใจการกระทาตางๆ ตามเหตและผล เปนการวางพนฐานของการใชภาษาและความคดอยางมเหตผล ซงมความสาคญตอการเรยนรของเดกในดานอนๆอยางยง 5. สงแวดลอม สงแวดลอมทสาคญตอเดกอยางยง คอ ตวบคคล ซงไดแก พอแมและคร ครอบครว ทสมพนธระหวางพอแมลกอบอนราบรน พอแมยอมรบสภาพและความสามารถของลก มความขดแยงในการอบรมลกนอยทสด สขภาพจตและกายของพอแมเปนปกต จะชวยใหพฒนาการของเดกดาเนนไปไดด เมอเดกไปโรงเรยนความสมพนธอนดระหวางครกบเดก และเดกกบเดกมความสาคญตอพฒนาการทางสงคม อารมณและจตใจของเดกมาก ครจงตองเปนผทมความรกความเขาใจเดกและเปนแบบอยางทดแกเดก เพอใหเดกเกดความอบอนใจ และไววางใจในตวคร กลาพดกลาแสดงออก สงแวดลอมทสาคญทสดสาหรบเดก คอ ตวบคคลทเดกยดเปนตวแบบ การสอนใหเดกเกง ใหดนน วธทดกคอ การเปนตวอยางทดแกเดก กรยา ทาทาง การกระทาทกอยางของผใหญ เปนสอใหเดกเลยนแบบ ฉะนนเมอเดกทาผดสงแรกทผใหญจะตองพจารณา คอ สงแวดลอมของเดก การแกปญหาจงตองแกทสงแวดลอมหรอตวผใหญดวย ดงนนเดกจะมการพฒนาการไดดหรอไมนนขนอยกบความพรอมของปจจยทกๆ ดาน ทงดานอาหาร ความรก ความเอาใจใส การเลน การฝกทางภาษา และสงแวดลอมทกดานมอทธพลในการสงเสรมสนบสนน ในการเจรญเตบโตของเดกเพอเขาสความพรอมของพฒนาการในวยตอไป

การสงเสรมพฒนาการของเดกปฐมวย พฒนาการของเดกในแตละชวงวยมความสาคญทควรมการเตรยมความพรอมใหเดกมพฒนาการทเหมาะสมกบวย โดยมเกณฑทนยมใชในการวดพฒนาการของเดกเมอเปรยบเทยบกบเดกวยเดยวกน คอแบบทดสอบพฒนาการของเดนเวอร (Denver Developmental Screening Test: DDST) ของ ดร. วลเลยม เค แฟรงเคนเบอรก (Dr. William K. Frankenberg) ทประเมนพฒนาการ 4 ดานทจาเปนตอการเจรญเตบโตของมนษยประกอบดวยพฒนาการทางการชวยเหลอตนเองและสงคม (Personal-Social) พฒนาการดานการใชกลามเนอมดเลก (Fine Motor-Adaptive) พฒนาการดานภาษาและการไดยน (Language - Hearing) และพฒนาการดานการ ใชกลามเนอมดใหญ (Gross Motor) ซงพฒนาการทง 4 ดานนสามารถนามาปรบเปนกจกรรมทชวยสงเสรมพฒนาการเดกกอนวยเรยนเพอเตรยมความพรอมใหเดกมพฒนาการทเหมาะสมกบวยตามดานตางๆ (นตยา ไทยาภรมย จฑามาศ โชตบาง สมจต เกยรตวฒนเจรญ และ นพวรรณ รตนดารงอกษร, 2551, 256-259) 1. สงเสรมพฒนาการดานการเคลอนไหว เดกปฐมวยเปนวยทมความสาคญมากในการพฒนาการดานการเคลอนไหว ควรฝกฝนใหเดกไดใชกลามเนอมดใหญและกลามเนอมดเลก จากการทากจกรรมเพอพฒนาการดานตางๆ เชน การวง การฝกทรงตว เพอสงเสรมกลามเนอมดใหญ หรอการฝกใหเดกไดหยบจบของเลกๆ การวาดภาพระบายส กจะชวยฝกฝนการ ใชกลามเนอมดเลกไดเปนอยางด (บญเลยง ทมทอง และ ทพาพร สจาร, 2554, 89)


45

2. สงเสรมพฒนาการดานความคดสรางสรรค จนตนาการของเดกในวยนจะชวยสงเสรมพฒนาการดานสตปญญาใหกบเดกอยางมาก โดยเฉพาะ ในดานความคดสรางสรรคทเกดจากความคดจนตนาการของเดก เมอไดทากจกรรม เชน การเลนตอเตม วาดภาพเลาเรองหรอการเลนบทบาทสมมตกเปนกจกรรมทควรสนบสนนเพราะนอกจากเปนการสงเสรมความคดสรางสรรคแลว ยงเปนการสงเสรมพฒนาการดานรางกายและสงคมอกดวย อกทงกจกรรมสรางสรรคยงสามารถพฒนาจตเดกไดอยางมคณภาพ คอ ใหเปนผมความอดทนเพราะตองสรางสรรคผลงานของตนจนสาเรจ จะสรางความภมใจ ตอตนเองหรอสรางความรสกทดตอตนเองได เนองจากการเปดโอกาสใหเดกพงตนเองในการทาสงตางๆ ตาม ความสามารถ เปนการกระตนใหเดกตระหนกถงความมคณคาในตนเอง เดกจะเปนผมความมนใจและกลาทจะ ผจญปญหา ในขณะเดยวกนเดกจะไดรบการพฒนาทางสงคม เพราะเดกจะไดมโอกาสทางานรวมกบเพอน เดกจงเรยนรการแกปญหาการทางาน รจกปรบปรงหรอเปลยนแปลงตนเอง ซงเปนพนฐานของการอยรวมกนดวยดในสงคม เมอเดกสรางผลงานสนสดแลว การชกชวนใหเดกชนชมผลงานของตนเอง เปนการปลกจตสานกเดก ใหเหนคณคาของศลปะทตนสรางขน และฝกฝนการแสดงความชนชมในความสวยงาม สรางความเพลดเพลนและความสขจากสงใกลๆ ตวเดกเอง 3. สงเสรมการฝกหนาทความรบผดชอบในชวตประจาวนและสงเสรมคณธรรมจรยธรรม เดกวยนสามารถเรยนรหนาทและความรบผดชอบจากการฝกใหเดกไดชวยเหลอตวเองในกจกรรมประจาวนงายๆ เชน หยบเสอผา ตกขาวกนเอง ซงกจกรรมเหลานเปนการฝกใหเดกไดเรยนรถงหนาทและคนเคยกบการทากจกรรมดวยตนเอง ทงนผทดแลเดกควรใหคาชม เมอเดกสามารถทากจกรรมนนไดเอง เพอเปนการเสรมแรงใหเดกเกดความภมใจและอยากทจะเรยนรทาอะไรดวยตนเองเพมขน การทพอแมหรอผดแลชวยเหลอเดกดวยความรก จะทาใหเดกมความรบผดชอบตอการกระทาของตนเอง สงเสรมการเปนตวของตวเอง และการนบถอตนเอง พรอมกบชวยใหเดกรสกภาคภมใจทไดทาด (Gordon, Hymes & Browne, 1995, 214) นอกจากน ควรพยายาม หาโอกาสในการสอนเดกใหเปนมนษยทด ไดแก 1) สอนใหรจกหนาทของตน คอ ใหเดกมความรบผดชอบในหนาท เชน หนาทของการเปนลกทด เชอฟงผใหญ มระเบยบวนย เกบของเลนเขาทหลงเลกเลน กนนอนเปนเวลา ฯลฯ 2) สอนใหรถกรผด มความละอายและเกรงกลวตอบาป คอทาสงทดงาม ไมทาสงทไมดทงตอหนาและลบหลงผใหญ และสอนใหมความกตญกตเวท คอ ใหเดกมความสานกรคณตอผมพระคณทงหลายทงพอแม ปยาตายาย ครอาจารย ชาต ศาสนาและพระมหากษตรย ฯลฯ พรอมทงหาทางตอบแทนบญคณใหไดมากทสดเทาทจะทาได กจะเปนสวนชวยพฒนาคณธรรมจรยธรรมใหแกเดกอกทาง (ขวญฟา รงสยานนท, 2552, 89) 4. สงเสรมการเขาสสงคมภายนอกครอบครว การเปลยนแปลงทชดเจนมากทสดของเดกวยน คอ การเปลยนแปลงจากสงคมภายในครอบครว ไปสสงคมทกวางขนจากโรงเรยนหรอกลมเพอนทเดกตองเรยนรการอยรวมกน รวมทงการมปฏสมพนธกบผอน โดยกจกรรมทสงเสรมพฒนาการดานสงคมไดเปนอยางด คอกจกรรมการเลนรวมกบผอนเพราะนอกจากจะฝกการอยรวมกบผอนแลว เดกยงสามารถเรยนรวาพฤตกรรมใดเปนทยอมรบหรอพฤตกรรมใดทสงคมไมยอมรบ

46

5. สงเสรมพฒนาการดานภาษา พฒนาการดานภาษาเปนพฒนาการทเดกมการพฒนาการอยางตอเนองตามวยซงเมอเดกมาถงวยนสงทจะชวยสงเสรมพฒนาการได คอ การฝกใหเดกไดพดคยจากการเลาเรองเพอดวาเดกมความเขาใจในภาษา ทพดมากนอยเพยงใด และพอแมควรแสดงความชนชมกบการกระทาของเดก เมอเดกทาถกตองเหมาะสมเพอ ใหเดกเกดความเชอมนในตนเองและกลาแสดงออกมากขน (Brewer, 2001, 176)

สรป เดกปฐมวยเปนวยพนฐานทสาคญของชวตเพราะเปนวยทมพฒนาการดานตาง ๆ เปลยนแปลง พฒนา อยางชดเจน โดยเดกวยนจะเปนพลงทสาคญในการพฒนาประเทศ อนาคตของประเทศชาตจงขนอยกบคณภาพของเดกทมความสมบรณทงทางดานรางกาย จตใจ อารมณ สงคม สตปญญา การจดกจกรรมตองสงเสรมเพอใหเกดพฒนาการในทก ๆ ดานทเหมาะสมกบวยตลอดจนสามารถนาความรทไดรบมาประยกตใชในชวตประจาวนได ทงยงมคณภาพจตใจทดสามารถดารงชวตอยในสงคมไดอยางมความสข ซงถอวาเปนรากฐานทสาคญตอการพฒนาสงคมและประเทศชาตในอนาคต

เอกสารอางองขวญฟา รงสยานนท. (2552). การพฒนารปแบบการจดการกระบวนการเรยนรแนวพทธสาหรบเดบปฐมวย. ดษฎนพนธ ปรญญาปรชญาดษฎบณฑต (สงคมวทยา) มหาวทยาลยรามคาแหง.จรรยา เผอกภ. (2553). พฒนาการของเดกวยตางๆ. สบคนเมอ 2 กมภาพนธ 2557, จาก http:// learner.in.th/ file/manita.นตยา ไทยาภรมย จฑามาศ โชตบาง สมจต เกยรตวฒนเจรญ และ นพวรรณ รตนดารงอกษร. (2551). พฒนาตนเอง ของเดกในโครงการศนยศกษาเดกเลก คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม. พยาบาลสาร. 32(3), 60-71.นาฝน ปยะ. (2543). การใชนทานปลายเปดเพอพฒนาทกษะการแกปญหาของเดกปฐมวยอนบาลระยอง. วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาหลกสตรและการสอน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.บญเลยง ทมทอง และ ทพาพร สจาร. (2554). การพฒนากลามเนอมดเลกของเดกทมความตองการพเศษ ในจงหวดมหาสารคามทมอาย 2-8 ป โดยการใชกจกรรมศลปะบาบด. ใน รายงานสบเนองจากการประชม ทางวชาการและนาเสนอผลงานวจย มสธ. วจยประจาป 2554. นนทบร: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. พระพร รตนาเกยรต. (2549). รายงานการวจยผลของการบนทกประสบการณวทยาศาสตรทมผลตอความสามารถ ดานมตสมพนธ. วารสารการศกษาปฐมวย. 1(มกราคม), 67-76.ราศ ทองสวสด. (2540). เขาใจเดกกอนวยเรยน. กรงเทพฯ: เจรญผล.สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน. (2547). การศกษาคณภาพทเปนมาตรฐานของเดกไทย ทสงคมตองการ. กรงเทพฯ: ครสภา.


47

สานกงานคณะกรรมการการศกษาเอกชน. (2536). กจกรรมสงเสรมพฒนาเดกอนบาล (เกมการศกษา). กรงเทพฯ: สานกงานคณะกรรมการการศกษาเอกชน.Brewer, J. A. (2001). Introduction to Early Childhood Education: Preschool Through Primary Grades. (5th ed.) Boston: Pearson Education Development of Self - Regulat.Bloom, B. (1998). Stability and Change in Human Characteristics. New York: John Wiley.Gesell, A. (1940). The First Five Years of life: A Guide to the Study of the Preschool Child. New York: Harper. Gordon, A. M. ; Hymes, J. L. & Browne, K. W. (1995). Beginnings & Beyond. (4th ed.). New York: Delmar Publishers. Hurlock, E. B. (1970). Child Development. (5th ed.). New York: McGraw-Hill.Piaget. J. (1952). The Original Of Intelligence in Children. Boston: Merill.Sprinthall, R. C. (1990). Educational Psychology a Development Approach. New York: McGraw-Hill Publishing.

48

บทคดยอ ในปจจบนเดกไทยประสบปญหาการอานไมออกเขยนไมไดเปนจานวนมาก จงเปนวาระเรงดวนททกฝายตองรบแกไขเพอ “ตดไฟแตตนลม” กอนทจะวกฤตมากเกนกวาการเยยวยาแกไข คงถงเวลาแลวทจะนาปญหา ดงกลาวมาวเคราะหทบทวน เพอหาสาเหตทแทจรง พรอมทง หาแนวทางแกไขปญหาใหตรงจดกนอยางจรงจง และตอเนอง บทความน ผเขยนไดหยบยกเอาแนวทางการสอนอานเขยนภาษาไทยและวธการแกปญหาการอานไมออกเขยนไมไดจากนกการศกษา นกคดนกเขยนและครผสอนมาเขยน เพอเปนแนวทางในการนาไปปฏบตและประยกตใชในการเรยนการสอนไดอยางเหมาะสม ไดแก การสอนอานเขยนภาษาไทยดวยวธโฟนกส (Phonics) หรอการสอนแบบแจกลกสะกดคา การสอนตามแนวธรรมชาต (Natural Approach) โดยสวนใหญการสอนตามแนวธรรมชาต จะไดรบความนยมและถกนามาเปนแบบอยางและทดลองใชในโรงเรยนหลายแหง รวมทง มการพฒนาการสอน แบบบรณาการ โดยนาเอาการสอนตามแบบธรรมชาตกบการสอนตามวธโฟนกสมาผสมผสานเขาดวยกน เรยกวา การสอนแบบสมดลภาษา (Balanced Literacy) และไดนาไปทดลองใชซงไดผลดกวาเดม จงไดมการเสนอวธการสอนแบบสมดลภาษามาประยกตในการสอนภาษาไทยใหกบนกเรยน โดยครผสอนจะตองมความยดหยนในการสอน และเอานกเรยนเปนศนยกลาง (Student - Centered) คดหาวธทจะทาใหนกเรยนมความสามารถ ในการอานมากยงขน

คาสาคญ การอาน การเขยน การสอนดวยวธโฟนกส การสอนตามแนวธรรมชาต การสอนแบบสมดล

Abstract Nowadays, many Thai children are facing illegible problem which is an urgent case all parties who concerned have to be in a hurry to solve it in order to nip something in the bud before this crisis becomes too serious to remedy. It is probably time to raise the mentioned issue to analyze as well as to review in order to find root causes and ways how to solve the problem in the exact point seriously and continuously. In this article, the author has singled out approaches how to teach Thai reading and writing and solution methods of illegible problem from educators, thinkers, authors and teachers using as an approach of implementation and application for teaching appropriately including teaching Thai reading

รองศาสตราจารยนราวลย พลพพฒน*

การสอนเพอการแกปญหาการอานไมออกเขยนไมไดTeaching for Tackling Illegible Problem

* รองศาสตราจารยประจาคณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยฟารอสเทอรนE-mail: [email protected]


49

and writing by using the phonic teaching method or the practice book for spelling words and Natural Approach. The Natural Approach is mostly popular used as a model and experimented at several schools. In addition, there is a development of an integrated teaching; a combination of Natural Approach and the phonic teaching method called Balanced Literacy which is experimented and the result is more effective than the first one. Thus, it is proposed that Balanced Literacy should be applied to teach Thai for pupils. Teachers should be flexible while teaching, focus on pupils as the most important thing and figure out a way to make them much more capable of reading.

Keywords Reading, Writing, Phonic Method Teaching, Natural Approach, Balanced Literacy

บทนา ภาษาไทยเปนเครองมอสาคญในการตดตอสอสาร และเรยนรตลอดชวตของคนไทยทกคน แตปญหาสาคญในสงคมไทยปจจบนปรากฏวาเดกไทยในระดบประถมศกษาจานวนมากบกพรองเรองการอานและเขยนภาษาไทย อกทง คนไทยอานหนงสอกนนอย จนทางการตองกาหนดเรองการสงเสรมการอานใหเปนวาระแหงชาต จากขอมลการสารวจเพอคดกรองเดกนกเรยนทมปญหาดานการอานไมออกเขยนไมไดของสานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน พบวานกเรยนชนประถมศกษาปท 3 จานวน 445,000 คน มทอยในขายตองปรบปรง ประมาณ 127,300 คน แยกเปนนกเรยนทอานไมไดเลย จานวน 27,000 คน นกเรยนทอานได แตอยในระดบปรบปรง จานวน 23,700 คน อานไดแตไมเขาใจ จานวน 14,600 คน อานไดเขาใจบาง จานวน 62,000 คน สวนนกเรยนระดบชนประถมศกษาปท 6 กเชนกน จากจานวน 444,000 คน มทอยในขายตองปรบปรง ประมาณ 73,290 คน แยกเปนนกเรยนทอานไมไดเลย จานวน 7,880 คน นอกนนเปนนกเรยนทอานไดแตอยในระดบปรบปรง จานวน 6,750 คน อานไดแตไมเขาใจ จานวน 7,080 คน และอานไดเขาใจบาง จานวน 51,580 คน (ฟาฏนา วงศเลขา, 2557) จะเหนวาขอมลตวเลขดงกลาวสะทอนปญหาระบบการศกษาของไทยคอนขางมาก เพราะทงชนประถมศกษาปท 3 กบ ชนประถมศกษาปท 6 มนกเรยนทตองปรบปรงเรองการอานออกเขยนไดประมาณ 2 แสนคน ซงการทนกเรยน มปญหาดานการอานการเขยนเชนน สงผลใหผลสมฤทธทางการเรยนวชาอนๆ ตกตาไปดวย เนองจากการอานการเขยนภาษาไทยเปนพนฐานในการศกษาเรยนรวชาอนๆ เปนอยางมาก เมอกลาวถงปญหาการอานไมออกเขยนไมไดของนกเรยนครงใด มกจะมการกลาวโทษไปยงหลายฝาย เชน นโยบายของกระทรวงศกษาธการทไมมการซาชน หนงสอเรยนวาไมดเหมอนยคกอน ผบรหารทใหครทจบวชาเอกใดกไดมาสอนวชาภาษาไทย ครทมงทาแตผลงานเพอเลอนวทยาฐานะของตวเองจนลมภาระหนาทในการปลกปนนกเรยนใหอานออกเขยนได และสดทายโทษพอแมทไมเอาใจใสดแลลก โยนภาระหนาทใหครฝายเดยว นอกจากนนยงโทษสอมวลชนตางๆ ทเปนตวอยางในการใชภาษาไทยทผดเพยนทงดานการอานและการเขยนอกดวย

50

ปญหาทเกดขนควรเปนความรบผดชอบของทกภาคสวน เมอเปนเชนนจงเปนหนาททจะตองรวมกนแกไขเพอทาใหคณภาพเดกไทยดขน หากทกฝายตระหนกถงปญหาและชวยกนพจารณาหาแนวทางแกไขอยางจรงจง จะสงผลใหปญหาการอานไมออกเขยนไมไดของนกเรยนลดนอยลง ทงน ในฐานะครทตองหาวธการจดการเรยน การสอนเพอใหนกเรยนอานออกเขยนไดมากยงขน จงขอเสนอแนวทางแกไขนามายกตวอยางใหเหนเพยงบางสวน และหวงวา ถาทกฝายจะรวมมอกน ผลการอานการเขยนของนกเรยนกนาจะมประสทธภาพมากยงขน

แนวทางการสอนอาน เขยน ภาษาไทย การสอนใหเดกมพนฐานในการอาน จะตองใหมการพฒนาและฝกฝนการอานใหมาก ๆ ถาจะสอนใหเดกเขยนหนงสอได จะตองหดเขยนบอย ๆ ทงน เดกจะสามารถเรยนไดด ถาหากมความสนใจในสงทกาลงเรยนอย สนก และมความสขไปกบสงทเรยน ดงนน ครผสอนควรศกษากลวธตาง ๆ เพอนามาปรบกระบวนการสอนใหเขาถงเดกใหมากทสด หนงสอทใหอานควรสนก นาสนใจ ใหความรใหมอยเสมอ รวมทง บรรยากาศในหองเรยนถอเปน สงสาคญทจะทาใหเดกมความสนใจในการเรยน ดงนน ควรจดใหมกจกรรม กระทา ทดลอง ไดคด ไดตดสนใจ ใหเดกมความกระตอรอรนและมสวนรวม แลกเปลยนความคดเหนกบเพอนในชนเรยน และครควรเปดโอกาสใหเดกไดแสดงความคดเหน โดยไมกลวถกตาหน ซงจะชวยใหเดกกลาคด กลาแสดงออกมากขน แนวทางการสอนอาน สอนเขยน แนวทางการสอนอาน สอนเขยน นน มนกการศกษาไดเสนอแนวทางไวหลายวธ ดงน 1. การสอนดวยวธโฟนกส (Phonics) หรอการสอนแบบแจกลกสะกดคา การอานแบบแจกลกสะกดคา เชน ก อะ กะ กอ อา กา กอ อ ก กอ อ ก กอ อ ก กอ อ ก ฯลฯ นนคอใชพยญชนะตนประสมสระ จนครบทกสระจากนนเปลยนตวพยญชนะตน เปน ตว จ ตว ด ตว ต ตว บ ตว ป ตว อ เมอฝกจนคลองแลว เรมมตวสะกด กอ อะ กอ กก กอ อะ ดอ กด กอ อะ บอ กบ หรอ กอ อา งอ กาง กอ อา นอ กาน จากนน กเรมอานออกเสยงวรรณยกต กอ อา กา ไมเอก กา กอ อา ไมโท กา เปนตน 2. การสอนตามแนวธรรมชาต (Natural Approach) ยคตอมา นกการศกษาบางคนไดนาแนวการสอนอานแบบใหมมาใช คอการสอนอานเปนคา ๆ เพราะเชอวาการอานคาทมความหมายจะชวยใหเดกเรยนรไดเรว และจาไดงาย จงทาใหเดกสะกดคาไมเปน ซงการสอนอานแบบนมหลกการ คอ 2.1 เนนความเขาใจกอนการใชภาษา คอ การฟงใหเขาใจกอนพด และอานใหเขาใจกอนเขยน 2.2 เรยนในเรองใกลตว เรองเปนปจจบน เหนประโยชน 2.3 เรยนอยางสนกสนาน ไมกลว ไมเครยด การสอนตามแนวธรรมชาต เปนวธทนยมในการสอนผเรยนทไมไดใชภาษาไทยเปนภาษาแม เนองจากผเรยนสวนใหญ จะรจกคาและความหมายของคาในภาษาแมของตนแลว จงตองการเรยนภาษาไทยใหไดรเรองสอสารกนไดอยางรวดเรว โดยไมตองมานงแจกลกสะกดคาใหเสยเวลา ทงน เสาวลกษณ รตนวชช (2533) แหงมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร ไดนาแนวคดนมาทดลองสอนภาษาไทยระดบประถมศกษา เรยกวา แนวการสอนแบบมงประสบการณทางภาษา (Concentrated Language Experience) ซงมวธการสอนภาษาโดยสอนอานและ


51

เขยน จากเรองทผเรยนเขาใจและมประสบการณ และแนวการสอนนเปนทนยมในการนาไปใชในโรงเรยนหลายแหง อยางไรกตาม ไมวาจะใชแนวการสอนใดกยอมมทงขอดขอเสย ขนอยกบหลกการ ปรชญา ความเชอ บรบทตาง ๆ รวมทง ในอเมรกาพบวาผสอนและผเรยน มปญหาการโตแยงเรองการสอนภาษาตามแบบธรรมชาต และตามแนวโฟนกส (Phonics) มาเปนเวลาหลายปเชนกน ในเมองไทย แมจะไมมการโตแยง แตผลทเกดขน คอปญหาเดกอานไมออกเขยนไมไดมจานวนมากขน ซงเปนจดเรมตนใหสงคมหนมามองวาเกดอะไรขนในระบบ การศกษาของไทย และหลายคนโทษครผสอนวาไมมวธการสอนทเหมาะสม

วธการแกปญหา การอานไมออก เขยนไมได ครผสอน และนกการศกษาหลายคนไดเพยรพยายามคดหาวธแกปญหาการอานไมออกเขยนไมได เปนตนวา โครงการ 4 เดอน 90 ชวโมง โดยมหลกการ ดงน 1. ครนาเดกอานออกเสยง แจกลก สะกดคา ผนเสยงวรรณยกต วนละ 30 นาท 2. ครนาเดกอานออกเสยงคา อานเรอง วนละ 5-10 นาท 3. ครใหเดกคดคาและเรองทอานลงในสมด วนละ 10 นาท 4. ครใหเดกเขยนตามคาบอกทเรยนรแลว วนละ 10-15 นาท ศวกานท ปทมสต (2551) ไดเสนอแนวคดไวในหนงสอ “เดกอานไมออกเขยนไมไดแกงายนดเดยว” โดยเสนอแนวคดไว 4 ขนตอน คอ 1. ขนทหนง แจกลก ใหผกจา 2. ขนทสอง อานคา ยาวถ 3. ขนทสาม คดลายมอ ซาอกท 4. ขนทส เขยนคาบอก ทกชวโมง สงเกตดจะพบวา การสอนอานแบบแจกลกสะกดคายงเปนหลกการพนฐานทสาคญและตองมกจกรรมอนเสรม ดงท ศวกานท ปทมสต (2551) ไดเสนอแนะกจกรรมการสอนอานและคดในระดบอนบาลและประถมศกษา ดงน กจกรรมหลก: ครเลาเรองและเลานทานใหนกเรยนฟง นกเรยนเลานทานใหเพอนฟง ครอานเรองและนทานภาพใหนกเรยนฟง นกเรยนเลาเรองจากภาพใหเพอนฟง ครและนกเรยนชวนกนทองบทรอยกรองจากนทานภาพ ครและนกเรยนชวนกนฟงและอานจบใจความ ครและนกเรยนชวนกนพดคย ถามตอบ จากเรองทอาน ครและนกเรยนชวนกนเขยนเกยวกบเรองทอาน กจกรรมเสรม: จดกจกรรมการแสดงบทบาทสมมตจากเรองเลาและนทานตาง ๆ จดกจกรรมวนรกการอานและคายรกการอาน จดกจกรรมมมหนงสอและบานหนงสอ

52

จดกจกรรมเทยวรานหนงสอ จดกจกรรมชวนพอแมอานหนงสอ จดกจกรรมนทรรศการการอาน (ศวกานท ปทมสต, 2553)

ในประเทศนวซแลนด ไดพฒนาการสอนแบบบรณาการสอนตามแบบธรรมชาต กบการสอนตามวธโฟนกสเขาดวยกน แลวใชชอวา สมดลภาษา (Balanced Literacy) ซงศาสตราจารย ดร.อาร สณหฉว แหงมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร ไดนามาทดลองใชทโรงเรยนสาธตบางนา ปรากฎวาไดผลด เดกนกเรยนชอบ อานหนงสอมาก และไดเสนอวธการสอนแบบสมดลภาษามาประยกตใชในการสอนภาษาไทย ดงน (Balanced Literacy, 1991 อางถงใน อาร สณหฉว, 2550) 1. อานหนงสอใหฟงทกวน ครควรจดเวลาประมาณ 8-10 นาท อานหนงสอใหเดกฟงทกวน ครสามารถใชหนงสอแบบเรยนภาษาไทยของกระทรวงศกษาธการ คอ หนงสอภาษาพาท และวรรณคดลานา เปนสอการเรยน การสอน หรอนาหนงสอทกระทรวงศกษาธการแนะนาเปนหนงสออานนอกเวลามาอานใหเดกฟงกได ซงการ อานหนงสอใหเดกฟง ทาใหไดประโยชน คอ 1.1 นกเรยนไดฟงวธการอานทถกตอง ครควรเลอกเรองทจะอานวานาสนใจ และซอมอานอยางมชวตชวา แตไมจาเปนตองทาเสยงแบบละคร 1.2 จากเรองราวทไดฟง นกเรยนจะไดรโครงสรางของเรอง เชน ตอนตน ตอนกลาง ตอนจบ หรอไดรเรองแนวตางๆ ตลอดจนลกษณะปญหา การแกปญหาของบคคลตางๆ และไดเรยนรใหม ๆ 1.3 สรางความสนใจในการอาน นกเรยนหลายคนจะตามไปขอยมหนงสอในหองสมด สนใจ ตดตามอาน วารสาร นตยสารทครนามาอานใหฟง 1.4 สรางนสยรกการอาน 1.5 ถาเปนบทความสารคด นกเรยนกจะไดความรใหม 2. ฝกอานในใจใหเปนนสย ครควรจดเวลาวนละ 10-15 นาท ใหนกเรยนไดอานเงยบๆ ตามลาพง เปนการสรางนสยรกการอาน แรกๆ อาจมปญหา แตครตองอดทน และพยายามดาเนนการสมาเสมอ 3. อานรวมกนทงชน หลงจากทครอานหนงสอใหเดกฟง แลว ครควรสนทนาพดคยกบเดกใหเดกเลาเรอง ตงคาถาม ใหเดกเรยงลาดบเหตการณ ครซกถามถงตวละคร เหตการณในเรอง ปญหาของเรองทอาน การแกปญหาของตวละคร จากนน ถาเดกยงอานไมคลอง ครกควรสอนแจกลกสะกดคา โดยนาคาจากเรองทอานมาฝกใหคลอง ครอาจมศพทฝาผนง (Word Wall) มาใหนกเรยนฝกหรอใชสอนทบทวน 4. ฝกอานกลมยอย ครจดแบงนกเรยนเปนกลมเลกประมาณ 4-6 คน ตอกลม แตละกลมใหมความสามารถในการอานใกลเคยงกน นกเรยนในกลมจะใชหนงสออานเลมเลก แตละกลมจะเปดหนงสออานเงยบๆ ภายในกลม มการชวยเหลอกนบาง ระหวางมการอานเปนกลมยอยน ครจะเดนดแลการอานของแตละกลม เพอสงเกตวาใครอานไดเพยงไร กลมทยงอานไมได ครจะสอนฝกใหอานสะกดคา จนสามารถอานได ระหวางทครตรวจตราการอานของเดกแตละกลมน กลมอนๆ อาจจะไดรบมอบหมายใหทางาน (Tasks) ตางๆ เชน เขยน อานเปนค วาดภาพ ทากจกรรมทางภาษา ในหนงวนครอาจสอนการอานสะกดคาได 1-2 กลมยอย ดงนนในหนงสปดาหครกนาจะสอนเดกไดครบทกคน


53

5. อานเองตามลาพง ครควรฝกใหนกเรยนไดเลอกหนงสอโดยอสระและอานเอง ในหองเรยนควรมมมหนงสอ ครอาจนาหนงสอนทาน วารสาร สารคดตางๆ มาจดวางไว เปดโอกาสใหนกเรยนไดเลอกและขอยมไปอานในเวลาวาง หรอยมไปอานทบาน 6. อานหนงสอทบาน ครควรกาหนดใหนกเรยนไดอานหนงสอทบานทกวน วนละ 30 นาท โรงเรยนใน ตางประเทศมการบานใหนกเรยนนอย แตจะมการบานใหนกเรยนตองทาเปนประจาคอการอานหนงสอทบานทกวน ในระดบชนประถมตนจะเปนการอานใหพอแมฟง หรออานเงยบตามลาพง แตจะมสมดบนทกชอเรองทอาน และ ผปกครองเซนชอกากบ แตถาเปนนกเรยนระดบสงขน กจะมบนทกสรปการอานและขอคดเหนจากการอานสงคร จะเหนวา แนวทางการสอนอานแบบสมดลภาษาเปนการผสมผสานวธการอานทงแบบแจกลก สะกดคาและแบบธรรมชาตเขาดวยกน นนคอครตองมความยดหยนในการสอน และมองทตวนกเรยนเปนสาคญ คดหากลวธใดกไดทจะทาใหนกเรยนมความสามารถในการอานมากยงขน ในดานการสอนเขยนตามแนวสมดลภาษา นนเปนการสอนทตอเนองกบการสอนอาน โดยหลงจากทครอานหนงสอหรอเลานทานใหเดกฟงแลว ครอาจนาคาจากในเรองมาขนกระดานราว 8-10 คา เพอฝกเขยน โดยครเขยนใหดเปนตวอยาง แตสาหรบเดกวยเลก ๆ ราว 3-5 ขวบ อวยวะทางกระดก นว ขอมออาจะยงไมพฒนาเตมท จงยงไมควรเครงครดในการเขยนวาจะตองถกตองสวยงาม ครอาจจะใหเดกวาด หรอถามเดกวาตองการสอสาร อะไรแลวครเขยนกากบไวให ครบางคนสอนใหเดกใชนวเขยนพยญชนะ สระ บนพนทราย หรอใหเขยนในอากาศ เขยนหลงเพอน จากนนกเรมฝกเขยนตามจดประในสมดเมอเดกเรมเขยนคาไดบางแลว ครจงคอยสอนคดลายมอ การสอนเขยนระยะเรมแรกน เปนการสอนใหเขยนรวมกน โดยใหออกไปเขยนบนกระดาน หรอเขยนบนกระดาษแผนใหญ ถานกเรยนสามารถเขยนคาไดบางแลว ครอาจซกถามเรองราวจากเรองทอานหรอทครเลา เชน ถามเหตการณตอนตน ตอนกลาง ตอนจบ ถามถงตวละคร วามใครบางหรอใหนกเรยนสรปขอคดจาก เรอง กระดาษแผนใหญทนกเรยนชวยกนเขยนครสามารถเกบรวบรวมไวเพอทาเปนหนงสอเลมใหญ หรอตดทบอรดขางฝาใหนกเรยนมาเปดดได เมอฝกเขยนรวมกนแลว ครจะใหเดกฝกเขยนเปนกลมยอย และเขยนตามลาพง หรอใหเดกจบกลม กลมละ 4-6 คน เขยนเรองราวจากหนงสอทอาน หรอใหตอเรองจนจบ หรอใหแตงเรองใหมตามความคดจนตนาการของเดก คาใดทเขยนไมได ครจะเขาไปชวยแนะนาเขยนใหด ครสอนเพลงและคากลอนทมสมผสคลองจอง ใหเดกอานทองจา และแจกบทเพลง บทกลอน ดงกลาว ใหเดกนากลบบาน เพออานและเขยนใสสมดเกบเขาแฟม ครทาบตรชอนกเรยนแผนใหญๆ เพอใหนกเรยนฝกเขยนตาม หรอในโอกาสพเศษ เชน วนสาคญในเทศกาลตาง ๆ หรอวนพอ วนแม วนเกดเพอน ครจะเขยนคาอวยพรในบตรเปนตวอยาง แลวใหนกเรยนมกจกรรมพเศษ เชน การออกไปศกษานอกสถานท การทาอาหาร ครอาจใหนกเรยนเลาเรอง แลวครเขยนบนกระดาษแผนใหญ ใหนกเรยนอานทบทวน หลงจากนน ใหนกเรยนเขยนคดลอกไวในสมดของตนเอง แมกระทงการบนทกเรองราวประจาวน ครกอาจชวยแนะนาดวยการซกถาม ครเขยนเปนตวอยางและใหนกเรยนเขยนคดลอกไวในสมดเลมเลกไดเชนกน

54

สรป จดสาคญของการสอนอานสอนเขยนภาษาไทย คอ การทาใหประสบการณการเรยนสนกสนานเดกไมเครยด ไมรสกมปมดวยทอานไมออกเขยนไมได แตจะรวมมอกนพฒนาไปสการอานใหออกเขยนใหไดตอไป โดยมองวา ทงครทงนกเรยนเปนคนสาคญในการจดกจกรรมการสอนอานสอนเขยนอยางมเปาหมาย ไมคดทจะทอดทงนกเรยนคนใดคนหนงใหตกคางอยเดยวดาย สตรคแลนด กลลลน (Strickland Gillilan, 2014) นกการศกษาของนวซแลนดไดกลาววา “You may have tangible wealth untold: Caskets of Jewels and coffers of gold. Richer than I you can never be- I had a mother who read to me.” ผเขยนขอถอดความเปนภาษาไทย ดงน “ถงเธอม สนมากมายเปนกายกอง มเพชรทอง เปนถงถง กชางเถด เธอไม รวยกวาฉน อยาฝนเพรด (เพราะฉนม) แมคอยเปด หนงสออานใหฉนฟง” ดงนน ถาครผสอนไดทาหนาทเชนเดยวกบแมของเดกๆ และทกฝายรวมมอกน ปญหาการอานไมออกเขยนไมไดกนาจะลดลงได

เอกสารอางองฟาฏนา วงศเลขา. (2556, 1 ตลาคม). อานออกเขยนได 100 % ไมไกลเกนฝน. เดลนวส. สบคนเมอ 16 มนาคม 2557, จาก http://www.dailynews.co.th/Content/education/95080/อานออกเขยนได100%25ไมไกลเกนฝน.ศวกานท ปทมสต. (2551). เดกอานไมออกเขยนไมได แกงายนดเดยว. สพรรณบร: ศนยเรยนรทงสกอาศรม._________.(2553). คมอการอานคดวเคราะห. กรงเทพฯ: นวสาสนการพมพ.เสาวลกษณ รตนวชน. (2533). การพฒนาการสอนภาษาไทยแบบมงประสบการณภาษา เลม1. กรงเทพฯ: ประยรวงศ.อาร สณหฉว. (2550). สอนภาษาไทยแนวสมดลภาษา (ชนอนบาล 1- ประถมศกษาปท 6). กรงเทพฯ : ชมรมเดก. Strickland Gillilan. (2014). Retrieved 16 March 2014, from en.wikipedia.org/wiki/Strickland_Gillilan.


55

การจดกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมในโรงเรยนประถมศกษาOrganization of Extra - Curriculum Activities Supplementing Elementary School

Environment - Related Science

ดร. อไรวรรณ หาญวงค*

บทคดยอ การวจยครงน มวตถประสงคเพอ (1) สรางกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมสาหรบนกเรยนประถมศกษา และ (2) ศกษาผลการจดกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมสาหรบนกเรยนประถมศกษา กลมตวอยางคอ นกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ถงชนประถมศกษาปท 6 ปการศกษา 2554 จานวน 227 คน ประกอบดวย (1) นกเรยนโรงเรยนชลประทานผาแตก จานวน 107 คน (2) นกเรยนโรงเรยนวดขะจาว จานวน 80 คน และ (3) นกเรยนโรงเรยนวดชางเคยน จานวน 40 คน เครองมอทใชในการวจย ม 3 รายการ คอ (1) กจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอม (2) แบบวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร และ (3) แบบวดเจตคตตอสงแวดลอม ทาการวเคราะหขอมลโดยการแจกแจงความถ อธบายแนวโนมเขาสสวนกลางดวยคาเฉลยเลขคณต และการวเคราะหเนอหา ผลการวจยทไดคอ (1) ไดกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอม 5 กจกรรมหลก รวม 14 กจกรรมยอย ในแตละกจกรรมยอย มความสมพนธกบทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร ตงแต 4 ถง 8 ทกษะ และ (2) ผลการจดกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมทมตอนกเรยนพบวา (2.1) นกเรยนมรอยละคะแนนเฉลยของทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรทกทกษะสงกวาเกณฑการผาน (70%) ทกษะทนกเรยนมรอยละคะแนนเฉลยสงสดคอ ทกษะการวด รองลงมา คอ ทกษะการสงเกต และ (2.2) นกเรยนมเจตคต ตอสงแวดลอมอยในระดบการจดระบบมากเปนอนดบ 1 รองลงมาคอ ระดบ การเหนคณคา ระดบการตอบสนอง และระดบการรบร ตามลาดบ

คาสาคญ กจกรรมเสรมหลกสตร วทยาศาสตรสงแวดลอม ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร

Abstract This research was to (1) construct the extra-curriculum to support environment-related science for elementary school students, and (2) study the results of organizing extra-curriculum to support the environment-related science for elementary school students. The samples included 227 Prathom Suksa 4-6 students enrolled in the 2011 academic year or classified basing on the school as (1) 107 students

*อาจารยประจาสานกวชาการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหมE-mail: [email protected]

56

from Chonlaprathan Pha Taek School, (2) 80 students from Wat Khajaw School, and, (3) 40 students from Wat Chang Khian School. Three research instruments were used-(1) extra-curriculum activities on environment-related science in elementary school, (2) scientific skill assessing scale, and (3) attitude toward environment scale. The collected data were analyzed in terms of frequency, standard deviation, arithmetic mean, and content analysis. As a result of the research, (1) there were 5 main extra-curriculum activity plans composing of 14 sub-plans each of which was related to 4-8 science process skills. Regarding the effect of the extra-curriculum activities, (2) it was found that (2.1) the students had mean score in every skill of science process higher than the set criterion of 70% with the highest mean score on measuring skill followed by observational skill and (2.2) the students had the highest attitude towards environment at classification level, followed, in ranking order, by value recognition, response, and perception levels.

Keywords Extra - Curriculum Activities, Environment - Related Science, Science Process Skills

บทนา วทยาศาสตรมบทบาทสาคญยงในสงคมโลกปจจบนและอนาคต เพราะวทยาศาสตรเกยวของกบ ทกคนทง ในชวตประจาวนและการงานอาชพตาง ๆ ตลอดจนเทคโนโลย เครองมอเครองใชและผลผลตตาง ๆ ทมนษยไดใช เพออานวยความสะดวกในชวตและการทางาน เหลานลวนเปนผลของความรวทยาศาสตร ผสมผสานกบความคดสรางสรรคและศาสตรอน ๆ วทยาศาสตรชวยใหมนษย ไดพฒนาวธคด ทงความคดเปนเหตเปนผล คดสรางสรรค คดวเคราะห วจารณ มทกษะสาคญในการคนควาหาความร มความสามารถในการแกปญหาอยางเปนระบบ สามารถตดสนใจโดยใชขอมลทหลากหลายและมประจกษพยานทตรวจสอบได วทยาศาสตรเปนวฒนธรรมของโลกสมยใหมซงเปนสงคมแหงการเรยนร ดงจะเหนไดจากองคความร ทกษะสาคญและคณลกษณะในหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐานวทยาศาสตร (สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน, 2551,10) ทเนนการนาความรและกระบวนการทางวทยาศาสตรไปใชในการศกษาคนควาหาความรและแกปญหาอยางเปนระบบ การคดอยางเปนเหตเปนผล คดวเคราะห คดสรางสรรค และจตวทยาศาสตร การทจะใหผเรยนบรรลองคความร ทกษะสาคญและคณลกษณะของวชาวทยาศาสตรดงกลาวนน การจดกจกรรมเพอใหผเรยนเกดพฒนาการทงทางรางกาย อารมณ สงคม สตปญญาจะอาศยการจดกจกรรมในหองเรยนแตเพยงอยางเดยวยอมไมเพยงพอ จงจาเปนตองอาศยเวลานอกเหนอจากเวลาเรยนเพอเสรมทกษะแกผเรยนใหกวางขวางยงขน กจกรรมทจดขนเรยกวากจกรรมเสรมหลกสตรหรอกจกรรมรวม (Co - Curricular Activities) ดงท ประกอบ ประพนธวทยา (2542, 12) สรปไววากจกรรมเสรมหลกสตรมความสาคญและจาเปนทจะตองจดใหแกผเรยนเพอ ใหมโอกาสสมผสสถานการณจรงและไดรบประสบการณตรงดวยตนเอง จงมความสาคญอยางยง เพราะใน การดารงชวตนนไมไดขนอยกบงานดานวชาการเพยงอยางเดยว แตขนอยกบการปรบตว การแกปญหา การวเคราะห


57

และการวจยดวยตนเอง กจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรจงเปนสงสาคญทโรงเรยนตองจดใหแกผเรยน เนองจากเปนกจกรรม ทผเรยนพฒนาความรและเพมประสบการณทางวทยาศาสตร สงเสรมความคดสรางสรรค สามารถพฒนาเจตคตทางวทยาศาสตร แลวยงมงสงเสรมความรดานเนอหา และทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร ดงท ภพ เลาหไพบลย (2542, 324) ไดกลาววากจกรรมวทยาศาสตรเปนกจกรรมเสรมหลกสตร กจกรรมหนงทจดทาขนเพอเสรมความรวทยาศาสตรและความสนใจของนกเรยนในสงทเกยวกบวทยาศาสตรและเทคโนโลย การจดกจกรรมวทยาศาสตร โรงเรยนอาจจดเปนกจกรรมวทยาศาสตรนอกหองเรยนหรอเปนกจกรรมภายในหองเรยน ควรจดกจกรรมใหนกเรยนไดรบผลสมฤทธในดานความรวทยาศาสตร ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรและเจตคตทางวทยาศาสตร สาหรบการจดกจกรรมวทยาศาสตรใหเกดผลดทสดแกผเรยน เสนห ทมสกใส (2542, 290) ไดนาเสนอหลกในการจดวา การจดกจกรรมทกครงตองมจดหมายทชดเจน และสอดคลองกบจดมงหมายของหลกสตร ควรมงเนนการพฒนาทงดานความร ทกษะกระบวนการ และเจตคตทางวทยาศาสตร จดใหเหมาะสมกบเหตการณ และสภาพแวดลอมของโรงเรยน การจดกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรเพอใหนกเรยนเกดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรและ มเจตคตทด ใหสอดคลองกบหลกการของหลกสตรทเนนความสมพนธกบชวตของผเรยนนน อไรวรรณ หาญวงค (2551) กลาววาตองอาศยวธการสอนทเนนประสบการณตรงของผเรยน และการเลอกเนอหาทนาสนใจ เปนเรองใกลตวทเกยวของกบการดารงชวต การดารงอยของสงคม และประเทศชาต สงแวดลอมเปนปญหาเรงดวนของสงคมไทย เนองจากสถานการณสงแวดลอมของประเทศไทยในปจจบนอยในภาวะนาเปนหวงและบางเรองกาลงอยในขนวกฤตซงสงผลกระทบตาง ๆ ไดแก การสญเสยสภาพปาไม ตนนา ลาธาร การเกดสภาพภมอากาศแปรปรวน ภาวะฝนแลงและนาทวมฉบพลน ซงสวนหนงเปนภยธรรมชาต แตสวนใหญเปนผลมาจากการกระทาของมนษยทมจานวนประชากรเพมขนตลอดเวลาทาใหการขยายตวของชมชนเมองมากขน ผลจากการพฒนาเกษตรกรรม อตสาหกรรม การกอสรางและการทองเทยวอยางรวดเรว ไดกอผลกระทบโดยตรงตอคณภาพสงแวดลอมในชมชนเมองและชมชนในชนบท จงหวดเชยงใหมมปญหาดานสงแวดลอมเกยวกบทรพยากรธรรมชาตถกบกรกทาลาย การเกดไฟปา ปญหานาทวม ปญหาขยะ ภาวะมลพษจากนาและอากาศพษ จงมความจาเปนเรงดวนทจะตองใหความร สรางจตสานก เจตคต ตลอดจนสงเสรมการปฏบตตนอยางเหมาะสมตอสงแวดลอม เพราะผเรยนเปนเยาวชนทเปนกาลงสาคญใน การพฒนาและฟนฟสงแวดลอมของทองถน ของประเทศ และของโลก เพอผลทดตอคณภาพชวตของคนในสงคมโลก สงแวดลอมในโรงเรยนถอเปนจดเรมตนใกลตวในการจดกจกรรมสาหรบผเรยน การวจยครงน ผวจยมความสนใจในการจดกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมในโรงเรยนประถมศกษา เพอสรางและศกษาผลการจดกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมสาหรบนกเรยนประถมศกษา

วตถประสงค 1. เพอสรางกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมสาหรบนกเรยนประถมศกษา 2. เพอศกษาผลการจดกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมสาหรบนกเรยนประถมศกษา

58

วธการวจย 1. กลมตวอยาง กลมตวอยางทใชในการวจยเปนนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ถงชนประถมศกษาปท 6 ปการศกษา 2554 จานวน 3 โรงเรยน คอ (1) โรงเรยนชลประทานผาแตก อาเภอดอยสะเกด จงหวดเชยงใหม (2) โรงเรยนวดขะจาว อาเภอเมองเชยงใหม จงหวดเชยงใหม และ (3) โรงเรยนวดชางเคยน อาเภอเมองเชยงใหม จงหวดเชยงใหม รวม 227 คน (ทระดบความเชอมน 99% ประชากรทงหมด 333 คน) (Hendel อางถงใน เกยรตสดา ศรสข, 2552, 78) แตละโรงเรยนแยกจดกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมในโรงเรยนของตน ประกอบดวย กลมท 1 เปนนกเรยนโรงเรยนชลประทานผาแตก อาเภอดอยสะเกด จงหวดเชยงใหม จานวน 107 คน แบงเปนนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 จานวน 33 คน นกเรยนชนประถมศกษาปท 5 จานวน 38 คน และนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 จานวน 36 คน กลมท 2 เปนนกเรยนโรงเรยนวดขะจาว อาเภอเมองเชยงใหม จงหวดเชยงใหม จานวน 80 คน แบงเปนนกเรยนชนประถมศกษา ปท 4 จานวน 26 คน นกเรยนชนประถมศกษาปท 5 จานวน 25 คน และนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 จานวน 29 คน และกลมท 3 เปนนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 โรงเรยนวดชางเคยน อาเภอเมองเชยงใหม จงหวดเชยงใหม จานวน 40 คน 2. เครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชในการวจยแบงเปน 2 ประเภทคอ 2.1 เครองมอทใชในการดาเนนการวจย ประกอบดวยกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมทสรางขนใหสอดคลองกบบรบทสงแวดลอมของโรงเรยนทง 3 โรงเรยน คอ โรงเรยนชลประทานผาแตก โรงเรยนวดขะจาว และ โรงเรยนวดชางเคยน 2.2 เครองมอทใชในการเกบขอมล 2 ฉบบ ประกอบดวย ฉบบท 1 แบบวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร เปนแบบวดทใชหลงการจดกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอม วดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนพนฐาน 8 ทกษะไดแก (1) ทกษะการสงเกต (2) ทกษะการวด (3) ทกษะการจาแนกประเภท (4) ทกษะการหาความสมพนธระหวางสเปสกบสเปสและ สเปสกบเวลา (5) ทกษะการคานวณ (6) ทกษะการจดกระทาและสอความหมายขอมล (7) ทกษะการลงความเหนจากขอมล และ (8) ทกษะการพยากรณ ฉบบท 2 แบบวดเจตคตตอสงแวดลอม เปนแบบวดทใชหลงการจดกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอม วดเจตคตตอสงแวดลอม 4 ระดบ ไดแก (1) ระดบการรบร (2) ระดบการตอบสนอง (3) ระดบการเหนคณคา และ (4) ระดบการจดระบบ 3. ขนตอนการสรางเครองมอ 3.1 กจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอม 3.1.1 ทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของกบกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอม ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร และเจตคตทมตอสงแวดลอม 3.1.2 กาหนดจดประสงคและสวนประกอบของกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอม ไดแก ลกษณะของกจกรรม อปกรณ สอการทากจกรรม เวลาทใช


59

3.1.3 สารวจสงแวดลอมในโรงเรยน ไดแก สภาพทวไปภายในบรเวณโรงเรยนและพนทรอบโรงเรยน สารวจวามสงแวดลอมใดทนาสนใจในการจดกจกรรมโดยใชทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนพนฐาน พรอมทงกาหนดบรเวณทจะใชเปนแหลงศกษาภาคสนาม 3.1.4 กาหนดกจกรรมใหตรงกบสงแวดลอมทจะใหนกเรยนเรยนรโดยสรางกจกรรมใหสอดคลองกบจดประสงคโดยใชฐานสงแวดลอมและทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนพนฐาน 8 ทกษะ 3.1.5 สรางกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมทสงเสรมทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรและเจตคตตอสงแวดลอม เนนใหผเรยนไดคด ลงมอปฏบตกจกรรมดวยตนเอง จานวน 5 กจกรรมหลก ทงหมด 14 กจกรรมยอย 3.1.6 รวมกบครวทยาศาสตรของแตละโรงเรยนพจารณาความเหมาะสมของกจกรรม รปแบบกจกรรม ลาดบขนตอนการทากจกรรม ความถกตองของภาษา และปรบปรงใหเหมาะสมกบบรบทของนกเรยนแตละโรงเรยน 3.1.7 นากจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมทสงเสรมทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรและเจตคตตอสงแวดลอม ไปดาเนนการตรวจสอบความเหมาะสมของหลกสตรจากผเชยวชาญจานวน 2 ทาน 3.1.8 นากจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมไปทดลองใหนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ถงชนประถมศกษาปท 6 ทเปนโรงเรยนกลมตวอยางชนละ 1 คน ทากจกรรมเสรมหลกสตรสงแวดลอม 3.1.9 สงเกตการทากจกรรม และสอบถามความเขาใจทมตอการทากจกรรมของนกเรยน 3.1.10 ปรบกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอม เพอใหเขาใจงายและเหมาะสมกบบรบทของนกเรยนแตละโรงเรยน 3.2 แบบวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร ไดดาเนนการสราง ดงน 3.2.1 ศกษา วเคราะหทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรในบรบทของสงแวดลอมโดยยดตามแนวสถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย ไดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนพนฐาน 8 ทกษะ 3.2.2 สรางแบบวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรแตละทกษะ ทมลกษณะเปนแบบเลอกตอบ 3 ตวเลอก จานวน 35 ขอ 3.2.3 นาแบบวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรไปดาเนนการตรวจสอบความเทยงตรงเชงโครงสรางของแบบวด ความครอบคลมเนอหา จากผเชยวชาญจานวน 5 ทาน และทาการปรบปรงแกไข 3.2.4 นาแบบวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรไปทดลองใหนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ถงชนประถมศกษาปท 6 โรงเรยนวดชางเคยน ชนละ 1 คน อานเพอตรวจสอบความเขาใจในขอคาถามและคาตอบ และทาการปรบปรงแกไข 3.2.5 นาแบบวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรทดลองใชกบนกเรยนโรงเรยนวดชางเคยน จานวน 106 คน ประกอบดวยนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 จานวน 44 คน และ ชนประถมศกษาปท 6 จานวน 62 คน 3.2.6 นาแบบวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรไปดาเนนการหาความยากงาย คาอานาจจาแนก โดยใชเทคนค 27% แลวคดเลอกขอสอบไวจานวน 30 ขอ มความยากงาย ระหวาง 0.24 ถง 0.78 และคา

60

อานาจจาแนก ระหวาง 0.26 ถง 0.71 3.2.7 นาขอสอบจานวน 30 ขอมาหาความเชอมนโดยใชวธ KR-20 ไดความเชอมนทงฉบบ 0.72 3.2.8 ปรบปรงแกไขและจดทาเปนฉบบสมบรณ 3.3 แบบวดเจตคตตอสงแวดลอม ไดดาเนนการสราง ดงน 3.3.1 ศกษาแบบวดจตสานกตอทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ของ อรณ แสงเพญ (2537) จากการวจยเรอง การสรางแบบวดจตสานกตอทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 ทมความเชอมนรอยละ 94.13 ถง 94.65 3.3.2 คดเลอกแบบวดจตสานกตอทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ของ อรณ แสงเพญ จาก 60 ขอ ไดจานวน 20 ขอ แลวนามาปรบชอและสถานการณใหเปนเรองใกลตวนกเรยน เปนแบบวดประมาณคา 4 ระดบ ไดแก (1) ระดบการรบร (2) ระดบการตอบสนอง (3) ระดบการเหนคณคา และ (4) ระดบการจดระบบ 3.3.3 นาแบบวดเจตคตตอสงแวดลอมไปดาเนนการตรวจสอบความเทยงตรงเชงเนอหา ความถกตองของภาษา จากผเชยวชาญจานวน 3 ทาน 3.3.4 ปรบปรงคาถามตามทผเชยวชาญแนะนา เพอใหชดเจนยงขน และจดทาเปนฉบบสมบรณ 3.4 การดาเนนการวจย 3.4.1 ประชมครวทยาศาสตรแตละโรงเรยน เพอชแจงวตถประสงคของการจดกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอม แนวทางการจดกจกรรม การเตรยมนกเรยนทเขารวมกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอม 3.4.2 ครวทยาศาสตรแตละโรงเรยนดาเนนการจดกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมในโรงเรยน 3.4.3 หลงจดกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอม ไดวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรและเจตคตตอสงแวดลอมของนกเรยน 3.5 การวเคราะหขอมล 3.5.1 ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร โดยหาคาเฉลย และคาสวนเบยงเบนมาตรฐาน แลวเทยบเกณฑการผาน 70% 3.5.2 เจตคตตอสงแวดลอม โดยการแจกแจงความถ อธบายแนวโนมเขาสสวนกลางดวยคาเฉลยเลขคณต กาหนดเกณฑการแปลความหมายขอมลจากแบบวดเจตคตตอสงแวดลอม ดงน ระดบ 1 การรบร มคานาหนกคะแนน 1 คะแนน ระดบ 2 การตอบสนอง มคานาหนกคะแนน 2 คะแนน ระดบ 3 การเหนคณคา มคานาหนกคะแนน 3 คะแนน ระดบ 4 การจดระบบ มคานาหนกคะแนน 4 คะแนน


61

ผลการวจย 1. ตอนท 1 ผลการสรางกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมสาหรบนกเรยนประถมศกษา ผลการสรางกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมในโรงเรยน ไดกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมในโรงเรยน 5 กจกรรมหลก รวมทงหมด 14 กจกรรมยอย ในแตละกจกรรมยอยมความสมพนธกบทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร ตงแต 4 ถง 8 ทกษะ ดงน 1.1 กจกรรมท 1 รอบรวโรงเรยน เวลา 2 ชวโมง ประกอบดวย กจกรรม 1.1 แผนผงโรงเรยน สงเสรมทกษะการสงเกต ทกษะการวด ทกษะการหาความสมพนธระหวางสเปสกบสเปสและสเปสกบเวลา ทกษะการคานวณ และทกษะการจดกระทาและสอความหมายขอมล กจกรรม 1.2 แผนทตนไม สงเสรมทกษะการสงเกต ทกษะการวด ทกษะการคานวณ และทกษะการจดกระทาและสอความหมายขอมล 1.2 กจกรรมท 2 การวดแสนสนก เวลา 2 ชวโมง ประกอบดวย กจกรรม 2.1 รอนและเยน สงเสรมทกษะการสงเกต ทกษะการวด ทกษะการคานวณ และทกษะการลงความเหนจากขอมล กจกรรม 2.2 รอบเอวตนไม สงเสรมทกษะการสงเกต ทกษะการวด ทกษะจาแนกประเภททกษะการคานวณ และทกษะการพยากรณ กจกรรม 2.3 ความยาวของสงทชอบ สงเสรมทกษะการสงเกต ทกษะการวด ทกษะการจดกระทาและสอความหมายขอมล และทกษะการลงความเหนจากขอมล 1.3 กจกรรมท 3 พรรณไมนาร เวลา 3 ชวโมง ประกอบดวย กจกรรม 3.1 ดอกไมแสนสวย สงเสรมทกษะการสงเกต ทกษะการจาแนกประเภท ทกษะ การหาความสมพนธระหวางสเปสกบสเปสและสเปสกบเวลา และทกษะการลงความเหนจากขอมล กจกรรม 3.2 ใบไมนาร สงเสรมทกษะการสงเกต ทกษะการจาแนกประเภท ทกษะการหา ความสมพนธระหวางสเปสกบสเปสและสเปสกบเวลา ทกษะการจดกระทาและสอความหมายขอมลและทกษะ การลงความเหนจากขอมล กจกรรม 3.3 เปลอกไมใบไม สงเสรมทกษะการสงเกต ทกษะการจาแนกประเภท ทกษะการหา ความสมพนธระหวางสเปสกบสเปสและสเปสกบเวลา และทกษะการลงความเหนจากขอมล กจกรรม 3.4 เงามหศจรรย สงเสรมทกษะการสงเกต ทกษะการจาแนกประเภท ทกษะการหา ความสมพนธระหวางสเปสกบสเปสและสเปสกบเวลา ทกษะการคานวณ ทกษะการจดกระทาและสอความหมายขอมล และ ทกษะการพยากรณ 1.4 กจกรรมท 4 สงมชวตรอบตว เวลา 3 ชวโมง ประกอบดวย กจกรรม 4.1 พนทชวต สงเสรมทกษะการสงเกต ทกษะการวด ทกษะการจาแนกประเภททกษะ การคานวณ และทกษะการจดกระทาและสอความหมายขอมล

62

กจกรรม 4.2 สตวหนาดน สงเสรมทกษะการสงเกต ทกษะการจาแนกประเภท ทกษะการหา ความสมพนธระหวางสเปสกบสเปสและสเปสกบเวลา ทกษะการลงความเหนจากขอมล และทกษะการพยากรณ กจกรรม 4.3 สตวรอบตว สงเสรมทกษะการสงเกต ทกษะการจาแนกประเภท ทกษะการหา ความสมพนธระหวางสเปสกบสเปสและสเปสกบเวลา และทกษะการลงความเหนจากขอมล 1.5 กจกรรมท 5 มหศจรรยของนา เวลา 2 ชวโมง ประกอบดวย กจกรรม 5.1 นาแหงชวต สงเสรมทกษะการสงเกต ทกษะการวด ทกษะการจาแนกประเภท ทกษะการหาความสมพนธระหวางสเปสกบสเปสและสเปสกบเวลา ทกษะการคานวณ ทกษะการจดกระทาและ สอความหมายขอมล ทกษะการลงความเหนจากขอมล และทกษะการพยากรณ กจกรรม 5.2 สบจากนา สงเสรมทกษะการสงเกต ทกษะการจาแนกประเภท ทกษะการจดกระทาและสอความหมายขอมล ทกษะการลงความเหนจากขอมล และทกษะการพยากรณ 2. ตอนท 2 ผลการจดกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมในโรงเรยน 2.1 ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร จากการวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรของนกเรยนชนประถมศกษา ปท 4 ถงชนประถมศกษาปท 6 จาแนกทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร 8 ทกษะ ดงตารางท 1

ตารางท 1 คะแนนเฉลยและรอยละคะแนนเฉลยของทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร จาแนกตามทกษะ

1. การสงเกต 4 3.07 0.64 76.75 ผาน2. การวด 4 3.25 0.92 81.25 ผาน3. การจาแนกประเภท 4 3.01 0.76 75.25 ผาน4. การหาความสมพนธระหวาง 4 2.95 0.68 73.75 ผาน สเปสกบสเปส และสเปสกบเวลา 5. การคานวณ 4 2.85 0.73 71.25 ผาน6. การจดกระทาและสอความหมายขอมล 4 3.00 0.73 75.00 ผาน7. การลงความเหนจากขอมล 3 2.29 0.78 76.33 ผาน8. การพยากรณ 3 2.21 0.79 73.67 ผาน

จากตารางท 1 แสดงใหเหนวานกเรยนทเขารวมกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมสาหรบนกเรยนประถมศกษา มรอยละคะแนนเฉลยของทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรทกทกษะสงกวาเกณฑการผาน (70%) ทกษะทนกเรยนมรอยละคะแนนเฉลยสงสดคอ ทกษะการวด (รอยละ 81.25) รองลงมา คอ ทกษะการสงเกต


63

การลงความเหนจากขอมล การจาแนกประเภท ตามลาดบ 2.2 เจตคตตอสงแวดลอม จากแบบวดเจตคตจานวน 20 ขอ ซงแตละขอแสดงระดบเจตคต 4 ระดบ ระดบเจตคตของนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ถงชนประถมศกษาปท 6 ทมตอสงแวดลอม ดงตารางท 2

ตารางท 2 จานวนและรอยละของคาตอบแบบวดเจตคตตอสงแวดลอม จาแนกตามระดบชน

ป. 4 1,980 (99) 368 18.59 423 21.36 544 27.46 645 32.59 ป. 5 1,260 (63) 240 19.04 254 20.16 369 29.29 397 31.51 ป. 6 1,300 (65) 240 18.46 281 21.62 334 25.69 445 34.23

ชน คาตอบ ระดบ 1 ระดบ 2 ระดบ 3 ระดบ 4 ทงหมด จานวน รอยละ จานวน รอยละ จานวน รอยละ จานวน รอยละ (คน)

จากตารางท 2 แสดงใหเหนวานกเรยนชนประถมศกษาทกชน มเจตคตตอสงแวดลอมอยในระดบการจดระบบมากเปนอนดบ 1 (รอยละ 32.59, 31.51 และ 34.23) รองลงมาคอ ระดบการเหนคณคา ระดบการตอบสนอง และระดบการรบร ตามลาดบ

อภปรายผลการวจย 1. จากผลการวจยทไดกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมในโรงเรยน 5 กจกรรมหลก รวมทงหมด14 กจกรรมยอย แตละกจกรรมยอยมความสมพนธกบทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร ตงแต 4 ถง 8 ทกษะ ผวจยดาเนนการสรางกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมอยางมระบบ เรมจาก (1) วเคราะหจดประสงคและสวนประกอบของกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอม ทมความเกยวของสมพนธกบทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนพนฐาน 8 ทกษะ และเจตคตตอสงแวดลอม เพอเปนการมงเนนทจะพฒนาใหผเรยนมทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรซงเปนทกษะการคด หรอกระบวนการแกปญหา (สวฒก นยมคา, 2531, 164) ทเปนวธการใชแกปญหาตาง ๆ ทเกดขนผานการปฏบตและฝกฝนความคดอยางมระบบ (วรรณทพา รอดแรงคา และ พมพนธ เดชะคปต, 2542, 3) เกดจตสานก ความรสก ทศนคต ประสบการณ ความชานาญ และการมสวนรวมในกจกรรมเกยวกบการอนรกษสงแวดลอม จตสานกจะทาใหผเรยนเกดความรสกหวงใยตอสงแวดลอม เกดความตระหนก และคานยมดานสงแวดลอม ความชานาญและประสบการณ จะชวยใหผเรยนประพฤตในสงทเปนผลด ตอสงแวดลอม และทาใหผเรยนไดมโอกาสมสวนรวมในกจกรรมแกไขปรบปรงและปกปองสงแวดลอม เพอเปน การปลกฝงลกษณะนสยทดทจาเปนในการดารงชวตทเออตอการอนรกษสงแวดลอมในอนาคต (ปยะพงษ สรยะพรหม, 2546) (2) สารวจ วเคราะห สงแวดลอมในโรงเรยน เพอกาหนดกจกรรมทเนนใหผเรยนไดคด มสวนรวมในการทากจกรรม ไดลงมอปฏบตกจกรรมดวยตนเอง ซงสอดคลองกบ ทศนา แขมมณ (2542, 4 และ 41) ในการออกแบบการจดกจกรรมเสรมหลกสตรโดยใชโมเดลซปปาทใหผเรยนมสวนรวมในการทากจกรรมโดยผเรยนเปนศนยกลาง

64

ไดแก แนวคดการสรางสรรคความร แนวคดเรองกระบวนการกลมและการเรยนแบบรวมมอ และแนวคดเกยวกบ การเรยนรแบบกระบวนการ สอดคลองกบรปแบบการจดการเรยนการสอนทยดผเรยนเปนศนยกลางทเนนใหผเรยนสรางความรดวยตนเอง มปฏสมพนธตอกน เรยนรจากการแลกเปลยนขอมลความคดประสบการณแกกนและกน มบทบาท มสวนรวมในการเรยนรมากทสด และสอดคลองกบทศนา แขมมณ (2548, 133-134) ทกลาวถงหลกการจดการเรยนรตามสภาพจรงวาการเรยนรเรองใด ๆ กยอมมความสมพนธกบบรบทของเรองนน ๆ การเรยนรโดยคานงถงบรบทแวดลอมเปนการเรยนรทสมพนธกบความจรงจงสามารถนาไปใชในชวตประจาวนได (3) สรางกจกรรมเสรมหลกสตรใหสอดคลองกบจดประสงคโดยใชฐานสงแวดลอมในบรบทของโรงเรยนและทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนพนฐาน 8 ทกษะ ดงทประคอง ฤกษวนเพญ (2545, 2) และ เกษม จนทรแกว (2544, 8-16) แสดงใหเหนวาในการศกษาสงแวดลอมนน จาเปนตองทาความเขาใจลกษณะของสงแวดลอมและมมมองของจดประสงค ทจะนามาเกยวของตอการศกษา ซงจะสงผลตอความตระหนก ความเขาใจ ความรบผดชอบ ตลอดจนมแรงจงใจ ทจะมสวนรวมในการปฏบตเพอปองกนและแกไขปญหาสงแวดลอม มความรสกรบผดชอบตอสงแวดลอมตามคณสมบตของบคคลตอสงแวดลอม (UNESCO, 1976) (4) ดาเนนการพจารณาความเหมาะสมของกจกรรม รปแบบกจกรรมรวมกบครวทยาศาสตรของแตละโรงเรยน ปรบปรงกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมใหเหมาะสมกบบรบทของนกเรยนแตละโรงเรยน ซงการทากจกรรมรวมกบครในการวางแผนงานกอนนาไปปฏบต และเนนการมปฏสมพนธทดกบครเพอความรวมมอในการพฒนาทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรแกผเรยนนน สอดคลองกบกระบวนการทางานทเนนการรวมใจ รวมคด และรวมมอ (กรมวชาการ, 2542, 52) และ (5) ดาเนนการตรวจสอบความเหมาะสมของหลกสตรจากผเชยวชาญทางดานหลกสตร ซงใหขอเสนอแนะในการนาไปใชกบนกเรยนทเรยนรชาโดยใหเพอนชวยดแลในลกษณะของพเลยง แลวนาไปทดลองกบนกเรยนทเปนโรงเรยนกลมตวอยางชนละ 1 คน เพอสงเกตพฤตกรรมและความเขาใจของนกเรยนทมตอการทากจกรรม แลวนากจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมมาปรบใหเหมาะสมกบบรบทของนกเรยนแตละโรงเรยน ผลจากการสรางกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมทมความสอดคลองกบบรบทแตละโรงเรยน เมอครนากจกรรมไปจดใหแกนกเรยนแลวทาใหนกเรยนไดคด วางแผน ไดลงมอปฏบตดวยตนเอง มสวนรวมในการทากจกรรมกลม และมโอกาสไดฝกทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรผานกจกรรมสงแวดลอมในโรงเรยน 2. จากผลการวจยทพบวา นกเรยนมรอยละคะแนนเฉลยของทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร ทกทกษะสงกวาเกณฑการผาน (70%) ทกษะทนกเรยนมรอยละคะแนนเฉลยสงสดคอ ทกษะการวด รองลงมาคอ ทกษะการสงเกต นน แสดงใหเหนวากจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมชวยสงเสรมใหนกเรยนมทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร ซงเปนผลมาจากกจกรรมเสรมหลกสตรดงกลาวทแตละกจกรรมยอยไดสงเสรมใหนกเรยนมโอกาสคด ไดวางแผน ลงมอฝกทกษะตาง ๆ ดวยตนเอง ทงทกษะการสงเกต ทกษะการวด ทกษะการจาแนกประเภท ทกษะการหาความสมพนธระหวางสเปสกบสเปสและสเปสกบเวลา ทกษะการคานวณ ทกษะการจดกระทาและสอ ความหมายขอมล ทกษะการลงความเหนจากขอมล และทกษะการพยากรณ อยางตอเนอง การทนกเรยนไดลงมอปฏบตจนเกดทกษะดงกลาว สอดคลองกบหลกการเรยนรตามสภาพจรง (Authentic Context) ของ ราเชน มศร (2544, 39-40) ทสรปวา การออกแบบการเรยนรโดยการนาเสนอเปนกรณศกษายอย (Mini-Case Study) ทเปนการเรยนรในสถานการณตาง ๆ ทผเรยนพบเหนในชวตจรง ผเรยนจะสามารถบรณาการความรใหมกบความรเดมเขาดวยกน


65

และสามารถพฒนาทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรของตนได อยางตอเนอง จากผลการวจยทพบวา นกเรยนมเจตคตตอสงแวดลอมอยในระดบการจดระบบมากเปนอนดบ 1 รองลงมาคอ ระดบการเหนคณคา ระดบการตอบสนอง และระดบการรบรนน แสดงใหเหนวากจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรทมงเนนใหนกเรยนไดสมผสสงแวดลอมในโรงเรยนดวยตนเองนน นกเรยนไดมสวนรวมในการคด การลงมอปฏบตดวยตนเอง ไดรบประสบการณตรงจากการสมผสธรรมชาตของสงแวดลอมใกลตว ทาใหนกเรยนรสกวาการเรยนรจากสงแวดลอมรอบตวเปนเรองทงาย สนก นาสนใจ จงเกดความซาบซงตอสงแวดลอมและคานยมความรบผดชอบตอสงแวดลอม

สรป การจดกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมในโรงเรยนประถมศกษา จานวน 5 กจกรรมหลก รวม 14 กจกรรมยอย ในแตละกจกรรมยอยมความสมพนธกบทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร ตงแต 4 ถง 8 ทกษะ ซงผวจยดาเนนการสรางกจกรรมเสรมหลกสตรอยางมระบบ โดยเรมจากการวเคราะหจดประสงคและสวนประกอบของกจกรรมเสรมหลกสตรทเกยวของสมพนธกบทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนพนฐาน 8 ทกษะ และเจคตตอสงแวดลอม การสารวจ วเคราะห สงแวดลอมในโรงเรยนเพอกาหนดกจกรรมใหผเรยนไดคด และม สวนรวมในการทากจกรรม ไดลงมอปฏบตดวยตนเอง รวมทงการสรางกจกรรมเสรมหลกสตรทสอดคลองกบบรบทของโรงเรยน และทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนพนฐาน 8 ทกษะ การพจารณาความเหมาะสมของกจกรรมรวมกบครวทยาศาสตรของแตละโรงเรยน ตลอดจนการตรวจสอบความเหมาะสมของหลกสตรจากผเชยวชาญ ซงใหขอเสนอแนะในการนาไปใชกบนกเรยนทเรยนรชาโดยใหเพอนชวยดแลในลกษณะพเลยง ในดานผลการจดกจกรรมทมตอนกเรยน พบวา นกเรยนมรอยละคะแนนเฉลยของทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรทกทกษะสงกวาเกณฑการผาน (70 %) และนกเรยนมเจตคตตอสงแวดลอมอยในระดบการจดระบบมากเปนอนดบ 1 รองลงมาคอ ระดบการเหนคณคา ระดบการตอบสนอง และระดบการรบรซงแสดงใหเหนวากจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตร ทมงเนนใหนกเรยนไดสมผสสงแวดลอมในโรงเรยนดวยตนเอง นกเรยนมสวนรวมในการคด และลงมอปฏบต ดวยตนเอง ไดรบประสบการณจากการสมผสธรรมชาต ทาใหนกเรยนรสกวาการเรยนรจากสงแวดลอมรอบตวเปนเรองทงาย สนก นาสนใจ ดงนน หากครวทยาศาสตรในโรงเรยนตาง ๆ ทสนใจการจดกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอม สามารถนาผลการวจยนไปปรบใหเหมาะสมกบบรบทสงแวดลอมของโรงเรยนตนได และหากมการวจยเกยวประเดนนในครงตอไป ควรมการออกแบบกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอม ในโรงเรยนในการฝกทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรทง 13 ทกษะ

เอกสารอางองกรมวชาการ. (2542). การสงเคราะหรปแบบการพฒนาศกยภาพของเดกไทยดานการทางานรวมกบผอนได. กรงเทพฯ: โรงพมพครสภาลาดพราว.เกษม จนทรแกว. (2544). วทยาศาสตรสงแวดลอม. (พมพครงท 5). กรงเทพฯ: มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.เกยรตสดา ศรสข. (2552). ระเบยบวธวจย. (พมพครงท 2). เชยงใหม: ครองชง.

66

ทศนา แขมมณ. (2542). การจดกจกรรมโดยยดผเรยนเปนศนยกลาง. วารสารวชาการ. 2(5) _________.(2548). ศาสตรการสอน: องคความรเพอการจดกระบวนการเรยนรทมประสทธภาพ. กรงเทพฯ: สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.ประกอบ ประพนธวทยา. (2542). ทกษะการจดกจกรรมเสรมหลกสตร. กรงเทพฯ: ศนยเอกสารตาราสถาบน ราชภฏพระนคร.ประคอง ฤกษวนเพญ. (2545). ชวตกบสงแวดลอม. เชยงใหม: ภาควชาภมศาสตร คณะมนษยศาสตรและ สงคมศาสตร สถาบนราชภฏเชยงใหม.ปยะพงษ สรยะพรหม. (2546). การพฒนาชดกจกรรมการเรยนรแบบ 4 MAT เรองปาชมชนเพอสงเสรม เจตคตตอการอนรกษปาชมชน และผลสมฤทธทางการเรยนสาหรบชนประถมศกษา ปท 6. ปรญญา นพนธการศกษามหาบณฑต มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.ภพ เลาหไพบลย. (2542). แนวการสอนวทยาศาสตร ฉบบปรบปรง. (พมพครงท 3). กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช.ราเชน มศร . (2544). การเรยนรตามสภาพจรงการเรยนรเพอพฒนาการคด. ใน พมพนธ เตชะคปต (บก.). การเรยนการสอนทเนนผเรยนเปนสาคญ: แนวคดและเทคนคการสอน. กรงเทพฯ : มาสเตอรกรป แมนเนจเมนท.วรรณทพา รอดแรงคา และพมพนธ เดชะคปต. (2542). กจกรรมทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรสาหรบคร. กรงเทพฯ: สถาบนพฒนาคณภาพวชาการ.สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน. (2551). หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551. กรงเทพฯ: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย.สวฒก นยมคา. (2531). ทฤษฎและทางปฏบตในการสอนวทยาศาสตรแบบสบเสาะหาความรเลม 1. กรงเทพฯ: เจเนอรลบคส เซนเตอร. เสนห ทมสกใส. (2542). พฤตกรรมการสอนกลมสรางเสรมประสบการณชวต. นครราชสมา: คณะครศาสตร สถาบนราชภฎนครราชสมา.อรณ แสงเพญ. (2537). การสรางแบบวดจตสานกตอทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของนกเรยนชน ประถมศกษาปท 6. วทยานพนธศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการวดและประเมนผลการศกษา มหาวทยาลยเชยงใหม.อไรวรรณ หาญวงค. (2551). การพฒนาหลกสตรสงแวดลอมทองถนทบรณาการวธการสอนแบบเนน กระบวนการสาหรบนกเรยนทเรยนในกลมคละระดบชน. วทยานพนธศกษาศาสตรดษฎบณฑต มหาวทยาลยเชยงใหม.UNESCO-UNEP. (1976). The Tbilisi Declaration. Connect. 19. (9), 2-3.


67

การเสรมสรางสมรรถนะสาคญของผเรยนตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐานพทธศกราช 2551โดยใชแนวพทธธรรม

The Signicant Performance Strengthening of Students According to CoreCurriculum for Basic Education in B.E. 2551 by the Buddhist Concept

วระชย ศรหาพล*

ดร. ศกดพล หอมนวล**

บทคดยอ การวจยครงนมวตถประสงค 2 ประการ คอ 1) เพอศกษาสภาพปจจบน ปญหา และความตองการการเสรมสรางสมรรถนะสาคญของผเรยน ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 2) เพอพฒนากระบวนการเสรมสรางสมรรถนะสาคญของผเรยนตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 โดยใชแนวพทธธรรม พนทการวจย เปนโรงเรยนประถมศกษาสงกดสานกงานเขตพนทการศกษาอดรธาน เขต 2 จานวน 3 แหง กลมผใหขอมลสาคญ ประกอบดวยผบรหาร และครโรงเรยนละ 3 คน รวมทงหมด 9 คน กลมผรบ การพฒนา ไดแก นกเรยนทครในแตละโรงเรยนเจาะจงคดเลอก โรงเรยนละ 30 คน รวมทงหมด 90 คน ระยะเวลา ในการดาเนนการวจยกาหนดไวในปการศกษา 2554 ผลการวจยพบวา 1. สภาพปจจบน ครและผบรหาร มความเหนวา สมรรถนะสาคญของผเรยนดานการใชทกษะชวต และ การแกปญหามความสาคญมากทสด ปญหาทพบ คอ เดกสวนใหญขาดทกษะการทางานบาน ทเปนกจวตรประจาวน เชน การกวาดบาน ลางจาน ซกผา หงขาว เปนตน และตองการใหผเรยนมความสามารถดานการใชทกษะชวต เปนลาดบแรก ความสามารถในการแกปญหา ความสามารถในการคด ความสามารถในการสอสาร และความสามารถในการใชเทคโนโลย รองลงมาตามลาดบ 2. กระบวนการเสรมสรางสมรรถนะสาคญของผเรยนโดยใชแนวพทธธรรมทเหมาะสม ม 7 ขนตอน คอ ศกษาแนวคดทฤษฎ ศกษาสภาพปจจบน ปญหาและความตองการ กาหนดจดเนนในการพฒนา สงเคราะหพทธธรรม กาหนดกจกรรม นาไปปฏบต และ วดและประเมนผลเชงประจกษ

คาสาคญ พทธธรรม สมรรถนะสาคญของผเรยน

* นกศกษาหลกสตรครศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาการบรหารจดการการศกษา คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฎมหาสารคาม E-mail: [email protected]** อาจารยประจาคณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฎมหาสารคาม (อาจารยทปรกษาหลก)

68

Abstract The purpose of this research was (1) to study the current conditions problems and needs, and (2) to strengthen the significant performance of students according to core curriculum for basic education in B.E. 2551 by the Buddhist concept. The areas of research were the 3 elementary schools in Udonthani Education Service Office Area 2. The key informants consist of executives and teachers at all 3 people, including 9 people. The group of selection students in each school amount 30 people in total 90 people. Research period in the academic year 2011. Research findings can be concluded as follows; 1. Current condition of the teachers and executive’s opinion found that the performance of students as ability to use life skills and the ability to solve problems are the most important. The finding of problems from the direct experience of teachers, executives are the most children lack the skills to work as a daily routine that the past children were ever done such as sweeping the house, washing dishes, washing cloth, cooking rice and so on. Needs of teachers and executives are to provide students with the ability to use life skills come first, followed by the ability to solve problems, the ability to think, the ability to communicate and the ability to use technology, respectively. 2. The development of procedure of the strengthening the significant performance of students by the Buddhist concept can be concluded as follow; Study of the theory, Study the current conditions, problems and needs, The focus of development, Selection the Buddhist concept, Set the activities, Put into practice, Empirical measurement and evaluation.

Keywords Buddha dhamma, Performance of students

บทนา หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 กาหนดวสยทศน ใหมงพฒนาผเรยนทกคน ซงเปนกาลงของชาตใหเปนมนษยทมความสมดลทงดานรางกาย มความร คณธรรม มจตสานกในความเปนพลเมองไทยและเปนพลเมองโลก ยดมนในการปกครองตามระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนพระประมข มความร และทกษะพนฐาน รวมทงเจตคตทจาเปนตอการศกษา ตอการประกอบอาชพ และการศกษาตลอดชวต โดยมงเนนผเรยนเปนสาคญ บนพนฐานความเชอวา ทกคนสามารถเรยนร และพฒนาตนเองไดเตมตามศกยภาพ มจดหมายของหลกสตรทชดเจน ในประเดนสาคญ 5 ประการ คอ 1) มคณธรรม จรยธรรม และคานยมทพงประสงค เหนคณคาของตนเอง มวนยและปฏบตตนตามหลกธรรมของพระพทธศาสนา หรอศาสนาทตนนบถอ ยดหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง 2) มความร ความสามารถในการสอสาร การคด การแกปญหา การใชเทคโนโลย และมทกษะชวต 3) มสขภาพกาย และสขภาพจตทด มสขนสย และรกการออกกาลงกาย 4) มความรกชาต มจตสานกใน ความเปนพลเมองไทย และพลโลก ยดมนในวถชวตและการปกครองตามระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรย


69

ทรงเปนประมข และ 5) มจตสานกในการอนรกษวฒนธรรมและภมปญญาไทย การอนรกษ และพฒนาสงแวดลอม มจตสาธารณะทมงทาประโยชนและสรางสงทดงามในสงคม และอยรวมกนในสงคมอยางมความสข ซงแนวทางการบรรลจดหมายนน หลกสตรไดกาหนดใหมงเนนพฒนาคณภาพผเรยนใหเกดสมรรถนะสาคญ 5 ประการ เปนพนฐานเบองตน คอ ความสามารถในการสอสาร ความสามารถในการคด ความสามารถในการแกปญหา ความสามารถในการใชทกษะชวต และความสามารถในการใชเทคโนโลย (กระทรวงศกษาธการ, 2552, 18-25) จากการประกาศใชหลกสตรดงกลาว สงผลใหหนวยงานทรบผดชอบการจดการศกษาขนพนฐาน โดยเฉพาะเขตพนทการศกษาทวประเทศ ตองกาหนดยทธศาสตรการพฒนาผเรยนในพนทรบผดชอบ ใหมคณภาพตามมาตรฐานหลกสตร ทกาหนดใหผเรยนมความสามารถ หรอเกดสมรรถนะสาคญ 5 ประการ ดงกลาวขางตน ซงจะสงผลตอคณภาพและมาตรฐานดานอน ๆ ตอไปอยางสอดคลองเหมาะสม สานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาอดรธาน เขต 2 (เดมคอ สานกงานเขตพนทการศกษาอดรธาน เขต 2) เปนหนงในเขตพนททวประเทศ ทมหนาทในการกากบดแลการจดการศกษาขนพนฐาน ในเขตรบผดชอบใหมผลสมฤทธทเปนรปธรรม โดยมเขตพนทบรการครอบคลม 6 อาเภอ คอ อาเภอกมภวาป อาเภอวงสามหมอ อาเภอศรธาต อาเภอโนนสะอาด อาเภอหนองแสง และอาเภอประจกษศลปาคม มโรงเรยนหรอสถานศกษาในสงกด 202 แหง ไดจดอบรมการจดทาหลกสตรสถานศกษา ตามแนวหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 เพอใหครและบคลากรทางการศกษา ในสงกดไดร และเขาใจถงวสยทศน หลกการ จดหมาย ตลอดจนจดเนนการพฒนาผเรยนใหมคณภาพตามมาตรฐานของหลกสตร และเพอใหสถานศกษาแตละแหงไดมหลกสตรสถานศกษาทสอดรบแนวทางการพฒนาสงคมระดบชาต อยางไรกตามหลกสตรแตละแหง กพฒนาเฉพาะโครงสรางสาระรายวชาและเวลาเรยน สวนสาระสาคญและรายละเอยด ทมงเนนถงวธการหรอกระบวนการพฒนาคณภาพผเรยนใหไดตามมาตรฐานหลกสตร ยงไมมความชดเจน เปนสวนใหญ (สานกงานเขตพนทการศกษาอดรธาน เขต 2 กลมนเทศตดตามและประเมนผล, 2553, 25-29) การพฒนาคณภาพผเรยนใหเกดสมรรถนะสาคญตามมาตรฐานหลกสตร อาจพจารณาเลอกไดหลายมต และหากพจารณาถงมตดานโอกาสทผกพนอยกบสงคมไทยมานาน และอาจกลาวไดวา เปนวถชวตของคนไทย โอกาสนนกคอ พระพทธศาสนา หลกธรรมคาสอนของพระพทธเจา หรอทเรยกวา พทธธรรมนน มสวนสาคญตอการพฒนาคณภาพชวตคนไทย ดงท ฌาน ตรรกวจารณ อธบายไววา การพฒนาทรพยากรมนษยตามแนวพทธคอการใชหลก อรยสจ 4 ซงคลายคลงกบแนวการพฒนามนษยกระแสหลก โดยหลกธรรมอรยสจ 4 จะเรมตนท “ทกข” คอการเขาใจปญหาของชวตทตองมการแกไข หลกธรรมปฏจจสมปบาทหรออทปปจจยตา ซงกลาวถงเหตปจจยทมปฏสมพนธตอกน (เมอสงนม สงนจงม เมอสงนเกดขน สงนจงเกดขน เพราะสงนไมม สงนจงไมม เพราะสงนดบไป สงนจงดบไป) หรอหลกธรรม ปรโตโฆสะทกลาวถงสภาพแวดลอมทเอออานวยตอการเรยนร ปฏบตธรรมซงแสดงใหเหนวา พทธธรรมนนกลาวถงเรองสภาพแวดลอมหรอบรบทมอทธพลตอความเปนอยของมนษย มนษยจงตองเลอกสถานท สภาพแวดลอมทเอออานวยตอการเรยนรและพฒนาตนเองดวย เพราะมนษยไมไดอยอยางโดดเดยวหรออยเหนออทธพลของสภาพแวดลอมเสมอไป แตสรรพสงจะมความเกยวของโยงใยมผลกระทบซงกนและกนอยางหลกเลยงไมได (ฌาน ตรรกวจารณ, 2550, 83-86) พระสมชาย ปโยโค ไดศกษาวธการประยกตสมมาวาจาเพอพฒนาสงคม ไดขอคนพบวา การสอสารดวยสมมาวาจา ไดแก การไมพดเทจ ไมพดใสรายผใด ไมพดคาหยาบ และไมพดเพอเจอ

70

วาจาทเหมาะสม ยอมเปนทเชอถอไดของมหาชนทงปวง และจตใจของผพดอยางถกตองเชนนน กยอมสงบเยนและมนคง เปนทตงของความถกตองแหงการกระทาทงปวงและเปนการแสดงออกทางวาจาดวย ความรความเขาใจถงความถกตองของการพดทไดใครครวญพจารณาอยางรอบคอบดแลว อกทงยงสงผลใหผพดไดพฒนาตนเองไปส ทางสายกลางเพอไปถงจดสงสด และถงพรอมในอรยมรรคอนเปนทางหลดพนอนประเสรฐ ประพฤตปฏบตดวย ความสจรตทงกาย วาจา ใจ เพอประโยชนสขแกตนเองและผอน ทาใหสงคมอยรวมกนอยางสงบสข (พระสมชาย ปโยโค, 2554, 4) พรรณพมล หลอตระกล (2554) ไดแสดงความคดเหนวา ในกระบวนการเรยนรของเดกจะประกอบดวย ศล สมาธ ปญญาโดยธรรมชาต หากไดรบแรงขบทเหมาะสม เดกยอมสามารถพฒนาตนเองไดตามวยอนควร นอกจากนพระดนย อนาวโล ไดศกษาหลกการประยกตใชพทธธรรมในสถานศกษา พบวา หลกพทธธรรมทสอดคลองกบหลกการบรหารสถานศกษา ประกอบดวย หลกสปปรสธรรม ๗ วาดวยการครองตน เปนธรรมของสปปรสชน คอ คนด ประกอบดวย รหลกการ รจดหมาย รตน รประมาณ รกาล รชมชน และรบคคล หลกสงคหวตถ ๔ วาดวยการครองคน เปนธรรมยดเหนยวใจบคคลและประสานหมชนใหสามคค ประกอบดวย ทาน คอ การให ปยวาจา คอ วาจาอนเปนทรก อตถจรยา คอ การประพฤตประโยชน และสมานตตตา คอ ความมตนเสมอหรอทาตนเสมอตนเสมอปลาย และหลก อทธบาท ๔ วาดวยการครองงาน เปนคณธรรมทนาไปสความสาเรจแหงผลทมงหมาย ประกอบดวย ฉนทะ คอ ความพอใจ วรยะ คอ ความเพยร จตตะ คอ ความคดมงไป และวมงสา คอ ความไตรตรอง ซงผบรหารการศกษาควรยดหลกธรรมทง 3 นเพอนาไปประยกตใชกบการบรหารงานของสถานศกษา (พระดนย อนาวโล, 2554, บทคดยอ) จากความสาคญทกลาวมาขางตน แสดงใหเหนวาพทธธรรมเปนเรองทคนในสงคมจาเปนตองตระหนกและใหความสาคญมากขน หลกธรรมคาสอนของพระพทธเจา หรอคาสอนทางพระพทธศาสนา อกทงพทธวธการปองกน และจดการกบปญหาอปสรรคตาง ๆ นานา ทแฝงมากบพทธธรรมนน ลวนเปนเรองททนสมย ใหมเสมอ สงผลดตอ ผนอมนามาปฏบตไดไมจากดกาลเวลา ทาใหผวจยสนใจทจะทาการศกษาการเสรมสรางสมรรถนะสาคญของผเรยนตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐานพทธศกราช 2551 โดยใชแนวพทธธรรม

วตถประสงคการวจย 1. เพอศกษาสภาพปจจบน ปญหา และความตองการการเสรมสรางสมรรถนะสาคญของผ เรยน ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 2. เพอพฒนากระบวนการเสรมสรางสมรรถนะสาคญของผเรยนตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 โดยใชแนวพทธธรรม

ระเบยบวธวจย การวจยครงน มรายละเอยดสาระสาคญ ดงน 1. กลมเปาหมาย 1.1 พนท ไดแก โรงเรยนประถมศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาอดรธาน เขต 2 1.2 ประชากรและกลมตวอยาง


71

1.2.1 ประชากร ไดแก ผบรหาร โรงเรยนสงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาอดรธาน เขต 2 จานวน 202 คน ครผสอน โรงเรยนสงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาอดรธาน เขต 2 จานวน 1,012 คน 1.2.2 กลมตวอยาง ไดแก ผบรหาร โรงเรยนสงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาอดรธาน เขต 2 จานวน 202 คน ครผสอน โรงเรยนสงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาอดรธาน เขต 2 จานวน 202 คน โดยใชวธการเลอกแบบเจาะจง 1.2.3 ผใหขอมลสาคญ ประกอบดวยผบรหาร และครโรงเรยนพนทวจย จานวน 3 โรงเรยน ๆ ละ 3 คน รวมทงหมด 9 คน ศกษานเทศก จานวน 1 คน อาจารยมหาวทยาลยราชภฎมหาสารคาม จานนวน 2 คน และพระภกษ จานวน 2 รป 1.2.4 กลมตวอยางผเรยนรบการพฒนา จานวน 90 คน โดยผใหขอมลสาคญคอ ผบรหารและครผสอนโรงเรยนพนทวจย จานวน 3 โรงเรยน โดยเจาะจงคดเลอก โรงเรยนละ 30 คน 2. เครองมอ/วธการทใชในการวจย 2.1 แบบสอบถามความคดเหนเกยวกบสภาพปจจบน ปญหา และความตองการการเสรมสรางสมรรถนะสาคญของผเรยน ทผวจยไดพฒนาขนโดยผานการตรวจสอบความถกตองเชงเนอหาจากผเชยวชาญและคานวณหาคาความเชอมนของแบบสอบถาม ดวยโปรแกรม SPSS for Windows ไดผลลพธคาความเชอมนท .8584 จากนนสงใหกลมตวอยางทงกลมตวอยางทเปนผบรหาร และกลมตวอยางทเปนครผสอน กลมละ 202 ฉบบ ดวยตนเองและจดสงทางไปรษณย 2.2 สนทนากลมยอยผบรหาร และครผสอน จานวน 9 คนโดยใชแบบสมภาษณแบบไมมโครงสรางซงใชขอมลจากการสงเคราะหแบบสอบถามความคดเหนของผบรหารและครผสอนเกยวกบสภาพปจจบน ปญหา และความตองการการเสรมสรางสมรรถนะสาคญของผเรยนมาเปนแนวทาง 2.3 นาผลจากแบบสอบถามความคดเหนเกยวกบสภาพปจจบน ปญหา และความตองการการเสรมสรางสมรรถนะสาคญของผเรยน และผลจาการสนทนากลมยอยผบรหารและครผสอนมาเปนแนวทางในการสมภาษณเชงลกผทรงคณวฒเกยวกบการเลอกพทธรรมในการเสรมสรางสมรรถนะสาคญของผเรยน 2.4 ผวจยรวมกบกลมคร และผบรหารในโรงเรยนเปาหมาย จานวน 9 คน นาขอคนพบจากแบบสอบถาม การสนทนากลมยอยผบรหารและครผสอน และการสมภาษณเชงลกผทรงคณวฒมาพฒนากระบวน การเสรมสรางสมรรถนะสาคญของผเรยน 2.5 ประเมนการเรยนรของผเรยนโดยใชแบบบนทกการเรยนร และแบบสงเกตพฤตกรรม 3. การวเคราะหขอมล ผวจยวเคราะหขอมลจากแบบสารวจดวยการหาคารอยละ สวนการวเคราะหขอมลจากแบบสมภาษณ แบบบนทกการเรยนร แบบสงเกตพฤตกรรม และการจดบนทก ใชการวเคราะหเชงเนอหา (Content Analysis)

72

ผลการวจย ผตอบแบบสอบถามกลมคร มจานวนทงหมด 180 คน เปนเพศหญง รอยละ 11 เพศชาย รอยละ 89 มอาย ระหวาง 21- 30 ป รอยละ 12 อายระหวาง 31-40 ป รอยละ 49 อายระหวาง 41-50 ป รอยละ 29 อายตงแต 51 ปขนไป รอยละ 10 มวฒการศกษาระดบปรญญาตร รอยละ 61 และมวฒการศกษาสงกวาระดบปรญญาตร รอยละ 39 ผตอบแบบสอบถามกลมผบรหารมจานวนทงหมด 171 คน เปนเพศหญง รอยละ 9 เพศชาย รอยละ 91 จาแนกตามอาย มอายระหวาง 31-40 ป รอยละ 3.51 อายระหวาง 41-50 ป รอยละ 46.19 อายตงแต 51 ปขนไป รอยละ 50.3 มวฒการศกษาระดบปรญญาตร รอยละ1.75 และมวฒการศกษาสงกวาระดบปรญญาตร รอยละ 99.25

1. สภาพปจจบน ปญหา การเสรมสรางสมรรถนะสาคญของผเรยนตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐานพทธศกราช 2551 โดยใชแนวพทธธรรม ตารางท 1 แสดงความคดเหนของครทมตอสภาพปจจบนของสมรรถนะสาคญของผเรยน

ท สมรรถนะสาคญของผเรยน รอยละ (คน) แปลความหมาย

1 ความสามารถในการสอสาร 6 (11) มความสาคญท 4 2 ความสามารถในการคด 17 (30) มความสาคญท 3 3 ความสามารถในการแกปญหา 22 (40) มความสาคญท 2 4 ความสามารถในการใชทกษะชวต 51 (92) มความสาคญท 1 5 ความสามารถในการใชเทคโนโลย 4 (7) มความสาคญท 5 n =180 จากตารางท 1 แสดงใหเหนวา สภาพปจจบน คร มความเหนวา ความสามารถดานการใชทกษะชวต มความสาคญ มากทสด คดเปนรอยละ 51 รองลงมา คอ ความสามารถในการแกปญหา คดเปน รอยละ 22 และรอยละ 4 มความเหนวา ความสามารถในการใชเทคโนโลย มความสาคญ

ตารางท 2 แสดงความคดเหนของผบรหารทมตอสภาพปจจบนของสมรรถนะสาคญของผเรยน

ท สมรรถนะสาคญของผเรยน รอยละ (คน) แปลความหมาย

1 ความสามารถในการสอสาร 7 (12) มความสาคญท 4 2 ความสามารถในการคด 11 (19) มความสาคญท 3 3 ความสามารถในการแกปญหา 48 (82) มความสาคญท 1 4 ความสามารถในการใชทกษะชวต 29 (50) มความสาคญท 2 5 ความสามารถในการใชเทคโนโลย 5 (8) มความสาคญท 5

n =171


73

จากตารางท 2 แสดงใหเหนวา ผบรหารมความเหนวา ความสามารถในการแกปญหา มความสาคญ มากทสด รอยละ 48 รองลงมา คอความสามารถในการใชทกษะชวต รอยละ 29 และรอยละ 5 มความเหนวา ความสามารถในการใชเทคโนโลย มความสาคญ 2. ความตองการการเสรมสรางสมรรถนะสาคญของผเรยนตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 2.1 เดกสวนใหญขาดทกษะการทางานบานทเปนกจวตรประจาวน ซงเดกในสมยกอนเคยทา เชน การกวาดบาน ลางจาน ซกผา หงขาว เปนตน พรอมนกไดเสนอวา พทธธรรมทควรนามาประยกตใชเสรมสรางสมรรถนะสาคญของผเรยน ควรประกอบดวย อรยสจ 4 มรรคมองค 8 พระสงฆ ไดเสนอวา ปจจบนเดกและเยาวชน มพฤตกรรมทางกาย และวาจา แขงกระดาง ควรจะสงเสรมใหเดกมสมมาคารวะตอคร ผปกครอง หรอผใหญ และจากการสนทนากลมยอยน พบวา ครและผบรหารมความตองการใหพฒนาความสามารถ คอสมรรถนะสาคญของ ผเรยนโดยองครวม 2.2 การนาพทธธรรมมาประยกตใชเปนแนวทางการเสรมสรางสมรรถนะสาคญของผเรยน โดยผทรงคณวฒมความเหนวา หลกธรรมขอ อรยสจ 4 (ทกข-สมทย-นโรธ-มรรค) ไตรสกขา (ศล-สมาธ-ปญญา) การเจรญภาวนา ศล วนย และมรรคมองค 8 (สมมาทฏฐ-สมมาสงกปปะ-สมมาวาจา-สมมาอาชวะ-สมมากมมนตะ- สมมาวายามะ-สมมาสต- สมมาสมาธ) เปนพทธธรรมทเหมาะสมจะนามาประยกตใชเปนแนวทางเสรมสรางสมรรถนะสาคญของผเรยน 3. การพฒนากระบวนการเสรมสรางสมรรถนะสาคญของผเรยนตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 พทธธรรมทบคลากรในพนทการวจย และผทรงคณวฒ ไดเสนอมานนเปนขอพทธธรรมทอยในกรอบของ มรรคมองค 8 (อฏฐงคกะมคค) เมอไดขอคนพบดงกลาวขางตนแลว ผวจย รวมกบกลมคร ผบรหารในโรงเรยนเปาหมาย วางแผน กาหนดกจกรรม กาหนดปฏทนการปฏบต ซงไดขอสรปทการประยกตพทธธรรม คอ มรรคมองค 8 โดยสงเคราะหเปนกจกรรมทสอดคลองกบวถชวตของผเรยนในชมชนพนทเปาหมาย ได 6 กจกรรม ดงน ชดกจกรรมท 1 มศลวตรขจดอกศล ประกอบดวย 3 กจกรรม คอ กจกรรมเคารพปชนย กจกรรมกนอมดมคา และกจกรรมซกผาใหพสทธ ชดกจกรรมท 2 ปฏบตตนใหงามประณต ประกอบดวย 3 กจกรรม คอ กจกรรมเกบกวาดธล กจกรรมบายศรไตรรตน และกจกรรมขจดกงวล ซงจะแสดงฐานคดทมาของกจกรรมตามแผนภม ดงน

74

8

- - - - -

1

แผนภมท 1 : แสดงฐานคดทมาของชดกจกรรม

เมอไดดาเนนการใหนกเรยนทดลองปฏบตในภาคเรยนท 1 และ ภาคเรยนท 2 ของปการศกษา 2554 แลว ผวจยไดถอดบทเรยนโดยการสะทอนผลจากบคคลทเกยวของ ประกอบดวย คร ผบรหาร นกเรยน และผปกครองนกเรยน จานวน 12 คน ดวยวธการประชมกลมยอย ไดขอสรป คอ การนาพทธธรรมมาประยกตเปนแนวทางการเสรมสรางสมรรถนะสาคญของผเรยน โดยผานกจกรรมตาง ๆ สามารถพฒนาผเรยนใหเหนคณคาของตนเอง และผอน เหนคณคาของความเปนทองถน จากวถธรรมชาต มมมมองชวตทเปนสมมาทฐ เหนคณคาของความเปนมนษย อยรวมกนอยางสนตและเปนกลยาณมตร มความสมครสมานสามคค มการยอมรบฟงความคดเหนของผอน ซงคณลกษณะเหลานเปนทกษะทจาเปนอยางยงในการดารงชวตในโลกปจจบนทมความซบซอนเปลยนแปลงตลอดเวลา ซงจะตองใชทกษะชวตและสมมาทฏฐอยางมสมาธตลอดการดาเนนชวต และไดคนพบกระบวนการการเสรมสรางสมรรถนะสาคญของผเรยนโดยใชแนวพทธธรรมทเหมาะสม 7 ขนตอน ดงน


75

อภปรายผลการวจย สมรรถนะสาคญของผเรยนถอเปนเรองใหมสาหรบการศกษาขนพนฐาน ครและผบรหาร ยงมงประเดนไปทผลสมฤทธ ซงแยกสวนกน (บรรจบ บรรณรจ, 2554, สมภาษณ) สมรรถนะสาคญเปนเรองของความสามารถทเกดกบผเรยนจนกลายเปนอปนสยฝายด ยกตวอยางขอคนพบจากงานวจยประเดนทผเรยนทางานบานไมเปน หรอไมมทกษะการทางาน เชน การลางจาน การกวาดบาน จะคาดหวงใหผเรยนตองลาง ตองกวาด ดวยการสง ออกกฎใหทา แลวมาพจารณาความสาเรจทเรยกวาเปนผลสมฤทธ โดยการนบจานวนผทลาง ทกวาด คงไมใชแนวทางทจะกอใหเกดการพฒนาอยางตอเนองและเรยนรตลอดชวต การจะใหผเรยนรจกลางจาน กวาดบานเปนนน สงสาคญจะตองถกขบออกมาจากแรงผลกดนภายในของผเรยน โดยทครเปนเพยงผคอยชแนะ และเคนพลงภายในของผเรยนออกมาใหได ซงสอดคลองกบผลการศกษา ของ Spencer, L. M. & Spencer, S. M. (1993, 19-20) ทวา ความสามารถของบคคลนนเปรยบเสมอนภเขานาแขงทลอยอยในนา โดยมสวนหนงทเปนสวนนอยลอยอยเหนอนาซงสามารถสงเกตและวดไดงาย สาหรบสวนของภเขานาแขงทจมอยใตนาซงเปนสวนทมปรมาณมากกวานน เปนสวนทไมอาจสงเกตไดชดเจนและวดไดยากกวา และเปนสวนทมอทธพลตอพฤตกรรมของบคคลมากกวา ซงตองการแรงขบทเหมาะสมในการแสดงพฤตกรรม และสอดคลองกบจรประภา อครบวร (2549, 21) ทอธบายวา บคคลทมผลการปฏบตงานดจะมสงหนงทเรยกวาสมรรถนะ ซงมาจากความร ทกษะ และคณลกษณะ

ขอคนพบอกประการหนงจากงานวจย คอ ความตองการใหเสรมสรางสมรรถนะสาคญของผเรยนดาน ความสามารถในการใชทกษะชวต เปนความตองการทครเหนวามความจาเปนมากทสดทตองพฒนาอยางเรงดวน เพราะในปจจบนเดกนกเรยนระดบประถมศกษา ถกบงคบใหเรยน 8 กลมสาระการเรยนร ตองเรยนใหครบในรอบสปดาห ชองวางทจะชวยบมเพาะเดกใหเกดความสามารถในการใชทกษะชวตภายในโรงเรยน มนอยมาก การสอนของครกสอนตามตารางเนนการใหความร แตขาดการฝกฝน ถาขาดการฝกฝนในเรองใด ๆ แลว การดาเนนชวตกเปนอยอยางยากลาบาก ดงทพระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต) (2553, 2-3) ไดเสนอแนะไววา “การดาเนนชวตของมนษยตองเรยนร ตองฝกทงหมด ซงเปนหลกการของพระพทธศาสนาทสอนตามธรรมชาตวา มนษยเปนสตวทตองฝกและฝกได ฝกใหดาเนนชวตไดดยงขน จะไดมความสข มชวตทดงาม เปนอสระ และอยรวมกนไดอยางมสนตสขในสงคมและในโลก”

แผนภมท 2 : แสดงขนตอนของกระบวนการเสรมสรางสมรรถนะสาคญของผเรยน โดยใชแนวพทธธรรมทเหมาะสม

76

กระบวนการเสรมสรางสมรรถนะสาคญของผเรยนโดยใชแนวพทธธรรม มองคประกอบ คอ บาน วด โรงเรยน และพทธธรรม โดยใหนาหนกทบานเปนสวนใหญ เนองดวยกจกรรมตาง ๆ จะเกดการเรยนรตลอดชวตไดตองเกดจากการปฏบตอยางตอเนอง และสงผลไปถงการดารงชวตในครอบครวของผเรยน ซงสอดคลองกบคาอธบายของพระพรหมคณภรณ (ป.อ.ปยตโต) (2553, 5) ทอธบายวา “พอเดกเกดมาลมตาดโลก การศกษากเรม เดกจะเหนโลกและมองโลกอยางไร กอยทพระพรหมคอพอแมจะแสดงชกนาใหการศกษาเดนหนาไป การศกษาเรองตาง ๆ จงตองเรมตนตงแตทบาน โดยการนาของพอแมทแนแทวาเปนครคนแรกของลก” ซงการศกษานนจะตองมพทธธรรมกากบประจาใจ จะชวยหลอหลอมใหมทกษะชวต คดเปน ทาเปน แกปญหาได สามารถเผชญสถานการณอยางเขาใจ ความสมพนธ ซงจะสงผลตอการเกดสมรรถนะสาคญของผเรยนเชงประจกษในทสด กระบวนการเสรมสรางสมรรถนะสาคญของผเรยนทสาคญอกประการหนง คอ การวดและประเมนผล จาเปนอยางยงทตองมการปฏบตอยางตอเนอง ซงจะตองทาในลกษณะทดลองปฏบตเปนสาคญ ซงสอดคลองกบผลการวจยของ เสนห เสาวพนธ (2554, 90) ทคนพบวา การวดพฤตกรรมใฝดของผเรยน ทสาคญตองใหทดลองปฏบต ในสถานการณจรง

สรป 1. การพฒนาใหเดกมความสามารถดานทกษะชวตพนฐานเปนเรองทคนในพนทตองการใหเกดขนอยางตอเนอง ประเดนสาคญเฉพาะในโรงเรยนอยทตวคร ครควรจดการเรยนรดวยบรรยากาศทเปนปสสทธ ผอนคลาย สงบเยน สอดแทรกกจกรรมเสรมความสามารถดานการใชทกษะชวตพนฐานอยางตอเนอง เหมาะสมกบศกยภาพของผเรยน และทสาคญทสดครตองมความพรอม มความร ความเขาใจ อยางถองแทเกยวกบสมรรถนะสาคญของผเรยน 2. การเสรมสรางสมรรถนะสาคญของผเรยนโดยใชแนวพทธธรรมนน สงสาคญคอโจทยการวจย ปญหา หรอความตองการตองมาจากคนในพนท และการปฏบตนนจะตองทาอยางตอเนองจงจะสามารถพฒนาไดอยางสมบรณ 3. การวจยครงน ใหความสาคญกบพนทหรอชมชนเปนสาคญ ดงนนการนาไปใชในพนทอน บางกจกรรมควรประยกตใชใหสอดคลองกบพนทหรอชมชนนน ๆ


77

เอกสารอางองกระทรวงศกษาธการ. (2552). หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551. กรงเทพฯ: โรงพมพครสภาลาดพราว.จรประภา อครบวร.(2549). สรางคนสรางผลงาน. กรงเทพฯ: ก.พลพมพ (1996).ฌาน ตรรกวจารณ. (2550). การพฒนาทรพยากรมนษยเชงพทธ. ดษฎนพนธ สาขารฐประศาสนศาสตร มหาวทยาลยรามคาแหง.บรรจบ บรรณรจ, รองศาสตราจารยประจาคณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย (2554). สมภาษณ. 1 เมษายน 2554.พรรณพมล หลอตระกล. (2554). แนวคดทางพทธศาสนากบการพฒนาเดก. สบคนเมอ 5 เมษายน 2554, จาก www.ramamental.com/pan/buddhist.htmพระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต). (2553). พทธธรรมฉบบปรบปรงและขยายความ. (พมพครงท 19). กรงเทพฯ: โรงพมพบรษทสหธรรมก.พระดนย อนาวโล. (2554). การประยกตใชพทธธรรมในสถานศกษา: กรณศกษาผบรหารสถานศกษา จงหวดนครสวรรค. วทยานพนธปรญญาพทธศาสตรมหาบณฑต สาขาพระพทธศาสนา มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.พระสมชาย ปโยโค. (2554). การประยกตใชสมมาวาจาเพอการบรหารงานของผนา. กรงเทพฯ: 21 เซนจร. เสนห เสาวพนธ. (2554). การพฒนาคณภาพผเรยนโดยกระบวนการจตตปญญา. วทยานพนธ ปรญญา ครศาสตรดษฎบณฑตสาขาการบรหารจดการการศกษา มหาวทยาลยราชภฏมหาสารคาม.สานกงานเขตพนทการศกษาอดรธาน เขต 2. กลมนเทศตดตามและประเมนผล. (2553). รายงานการอบรมสมมนา จดทาหลกสตรสถานศกษา. อดรธาน: สานกงาน.สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. (2543) ปฏรปการเรยนร ผเรยนสาคญทสด. กรงเทพฯ : โรงพมพครสภาลาดพราว._________.(2542). พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542. กรงเทพฯ: พรกหวานกราฟฟค. สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (2552). แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม แหงชาต ฉบบท 10 พ.ศ.2550-2554. กรงเทพฯ: สานกงาน.Spencer, Lyle M. & Spencer, Signe M. (1993). Competence at work : Models for Superiors Performance. New York: John Wiley & Sons.


55

การจดกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมในโรงเรยนประถมศกษาOrganization of Extra - Curriculum Activities Supplementing Elementary School

Environment - Related Science

ดร. อไรวรรณ หาญวงค*

บทคดยอ การวจยครงน มวตถประสงคเพอ (1) สรางกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมสาหรบนกเรยนประถมศกษา และ (2) ศกษาผลการจดกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมสาหรบนกเรยนประถมศกษา กลมตวอยางคอ นกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ถงชนประถมศกษาปท 6 ปการศกษา 2554 จานวน 227 คน ประกอบดวย (1) นกเรยนโรงเรยนชลประทานผาแตก จานวน 107 คน (2) นกเรยนโรงเรยนวดขะจาว จานวน 80 คน และ (3) นกเรยนโรงเรยนวดชางเคยน จานวน 40 คน เครองมอทใชในการวจย ม 3 รายการ คอ (1) กจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอม (2) แบบวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร และ (3) แบบวดเจตคตตอสงแวดลอม ทาการวเคราะหขอมลโดยการแจกแจงความถ อธบายแนวโนมเขาสสวนกลางดวยคาเฉลยเลขคณต และการวเคราะหเนอหา ผลการวจยทไดคอ (1) ไดกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอม 5 กจกรรมหลก รวม 14 กจกรรมยอย ในแตละกจกรรมยอย มความสมพนธกบทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร ตงแต 4 ถง 8 ทกษะ และ (2) ผลการจดกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมทมตอนกเรยนพบวา (2.1) นกเรยนมรอยละคะแนนเฉลยของทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรทกทกษะสงกวาเกณฑการผาน (70%) ทกษะทนกเรยนมรอยละคะแนนเฉลยสงสดคอ ทกษะการวด รองลงมา คอ ทกษะการสงเกต และ (2.2) นกเรยนมเจตคต ตอสงแวดลอมอยในระดบการจดระบบมากเปนอนดบ 1 รองลงมาคอ ระดบ การเหนคณคา ระดบการตอบสนอง และระดบการรบร ตามลาดบ

คาสาคญ กจกรรมเสรมหลกสตร วทยาศาสตรสงแวดลอม ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร

Abstract This research was to (1) construct the extra-curriculum to support environment-related science for elementary school students, and (2) study the results of organizing extra-curriculum to support the environment-related science for elementary school students. The samples included 227 Prathom Suksa 4-6 students enrolled in the 2011 academic year or classified basing on the school as (1) 107 students

*อาจารยประจาสานกวชาการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหมE-mail: [email protected]

56

from Chonlaprathan Pha Taek School, (2) 80 students from Wat Khajaw School, and, (3) 40 students from Wat Chang Khian School. Three research instruments were used-(1) extra-curriculum activities on environment-related science in elementary school, (2) scientific skill assessing scale, and (3) attitude toward environment scale. The collected data were analyzed in terms of frequency, standard deviation, arithmetic mean, and content analysis. As a result of the research, (1) there were 5 main extra-curriculum activity plans composing of 14 sub-plans each of which was related to 4-8 science process skills. Regarding the effect of the extra-curriculum activities, (2) it was found that (2.1) the students had mean score in every skill of science process higher than the set criterion of 70% with the highest mean score on measuring skill followed by observational skill and (2.2) the students had the highest attitude towards environment at classification level, followed, in ranking order, by value recognition, response, and perception levels.

Keywords Extra - Curriculum Activities, Environment - Related Science, Science Process Skills

บทนา วทยาศาสตรมบทบาทสาคญยงในสงคมโลกปจจบนและอนาคต เพราะวทยาศาสตรเกยวของกบ ทกคนทง ในชวตประจาวนและการงานอาชพตาง ๆ ตลอดจนเทคโนโลย เครองมอเครองใชและผลผลตตาง ๆ ทมนษยไดใช เพออานวยความสะดวกในชวตและการทางาน เหลานลวนเปนผลของความรวทยาศาสตร ผสมผสานกบความคดสรางสรรคและศาสตรอน ๆ วทยาศาสตรชวยใหมนษย ไดพฒนาวธคด ทงความคดเปนเหตเปนผล คดสรางสรรค คดวเคราะห วจารณ มทกษะสาคญในการคนควาหาความร มความสามารถในการแกปญหาอยางเปนระบบ สามารถตดสนใจโดยใชขอมลทหลากหลายและมประจกษพยานทตรวจสอบได วทยาศาสตรเปนวฒนธรรมของโลกสมยใหมซงเปนสงคมแหงการเรยนร ดงจะเหนไดจากองคความร ทกษะสาคญและคณลกษณะในหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐานวทยาศาสตร (สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน, 2551,10) ทเนนการนาความรและกระบวนการทางวทยาศาสตรไปใชในการศกษาคนควาหาความรและแกปญหาอยางเปนระบบ การคดอยางเปนเหตเปนผล คดวเคราะห คดสรางสรรค และจตวทยาศาสตร การทจะใหผเรยนบรรลองคความร ทกษะสาคญและคณลกษณะของวชาวทยาศาสตรดงกลาวนน การจดกจกรรมเพอใหผเรยนเกดพฒนาการทงทางรางกาย อารมณ สงคม สตปญญาจะอาศยการจดกจกรรมในหองเรยนแตเพยงอยางเดยวยอมไมเพยงพอ จงจาเปนตองอาศยเวลานอกเหนอจากเวลาเรยนเพอเสรมทกษะแกผเรยนใหกวางขวางยงขน กจกรรมทจดขนเรยกวากจกรรมเสรมหลกสตรหรอกจกรรมรวม (Co - Curricular Activities) ดงท ประกอบ ประพนธวทยา (2542, 12) สรปไววากจกรรมเสรมหลกสตรมความสาคญและจาเปนทจะตองจดใหแกผเรยนเพอ ใหมโอกาสสมผสสถานการณจรงและไดรบประสบการณตรงดวยตนเอง จงมความสาคญอยางยง เพราะใน การดารงชวตนนไมไดขนอยกบงานดานวชาการเพยงอยางเดยว แตขนอยกบการปรบตว การแกปญหา การวเคราะห


57

และการวจยดวยตนเอง กจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรจงเปนสงสาคญทโรงเรยนตองจดใหแกผเรยน เนองจากเปนกจกรรม ทผเรยนพฒนาความรและเพมประสบการณทางวทยาศาสตร สงเสรมความคดสรางสรรค สามารถพฒนาเจตคตทางวทยาศาสตร แลวยงมงสงเสรมความรดานเนอหา และทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร ดงท ภพ เลาหไพบลย (2542, 324) ไดกลาววากจกรรมวทยาศาสตรเปนกจกรรมเสรมหลกสตร กจกรรมหนงทจดทาขนเพอเสรมความรวทยาศาสตรและความสนใจของนกเรยนในสงทเกยวกบวทยาศาสตรและเทคโนโลย การจดกจกรรมวทยาศาสตร โรงเรยนอาจจดเปนกจกรรมวทยาศาสตรนอกหองเรยนหรอเปนกจกรรมภายในหองเรยน ควรจดกจกรรมใหนกเรยนไดรบผลสมฤทธในดานความรวทยาศาสตร ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรและเจตคตทางวทยาศาสตร สาหรบการจดกจกรรมวทยาศาสตรใหเกดผลดทสดแกผเรยน เสนห ทมสกใส (2542, 290) ไดนาเสนอหลกในการจดวา การจดกจกรรมทกครงตองมจดหมายทชดเจน และสอดคลองกบจดมงหมายของหลกสตร ควรมงเนนการพฒนาทงดานความร ทกษะกระบวนการ และเจตคตทางวทยาศาสตร จดใหเหมาะสมกบเหตการณ และสภาพแวดลอมของโรงเรยน การจดกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรเพอใหนกเรยนเกดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรและ มเจตคตทด ใหสอดคลองกบหลกการของหลกสตรทเนนความสมพนธกบชวตของผเรยนนน อไรวรรณ หาญวงค (2551) กลาววาตองอาศยวธการสอนทเนนประสบการณตรงของผเรยน และการเลอกเนอหาทนาสนใจ เปนเรองใกลตวทเกยวของกบการดารงชวต การดารงอยของสงคม และประเทศชาต สงแวดลอมเปนปญหาเรงดวนของสงคมไทย เนองจากสถานการณสงแวดลอมของประเทศไทยในปจจบนอยในภาวะนาเปนหวงและบางเรองกาลงอยในขนวกฤตซงสงผลกระทบตาง ๆ ไดแก การสญเสยสภาพปาไม ตนนา ลาธาร การเกดสภาพภมอากาศแปรปรวน ภาวะฝนแลงและนาทวมฉบพลน ซงสวนหนงเปนภยธรรมชาต แตสวนใหญเปนผลมาจากการกระทาของมนษยทมจานวนประชากรเพมขนตลอดเวลาทาใหการขยายตวของชมชนเมองมากขน ผลจากการพฒนาเกษตรกรรม อตสาหกรรม การกอสรางและการทองเทยวอยางรวดเรว ไดกอผลกระทบโดยตรงตอคณภาพสงแวดลอมในชมชนเมองและชมชนในชนบท จงหวดเชยงใหมมปญหาดานสงแวดลอมเกยวกบทรพยากรธรรมชาตถกบกรกทาลาย การเกดไฟปา ปญหานาทวม ปญหาขยะ ภาวะมลพษจากนาและอากาศพษ จงมความจาเปนเรงดวนทจะตองใหความร สรางจตสานก เจตคต ตลอดจนสงเสรมการปฏบตตนอยางเหมาะสมตอสงแวดลอม เพราะผเรยนเปนเยาวชนทเปนกาลงสาคญใน การพฒนาและฟนฟสงแวดลอมของทองถน ของประเทศ และของโลก เพอผลทดตอคณภาพชวตของคนในสงคมโลก สงแวดลอมในโรงเรยนถอเปนจดเรมตนใกลตวในการจดกจกรรมสาหรบผเรยน การวจยครงน ผวจยมความสนใจในการจดกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมในโรงเรยนประถมศกษา เพอสรางและศกษาผลการจดกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมสาหรบนกเรยนประถมศกษา

วตถประสงค 1. เพอสรางกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมสาหรบนกเรยนประถมศกษา 2. เพอศกษาผลการจดกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมสาหรบนกเรยนประถมศกษา

58

วธการวจย 1. กลมตวอยาง กลมตวอยางทใชในการวจยเปนนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ถงชนประถมศกษาปท 6 ปการศกษา 2554 จานวน 3 โรงเรยน คอ (1) โรงเรยนชลประทานผาแตก อาเภอดอยสะเกด จงหวดเชยงใหม (2) โรงเรยนวดขะจาว อาเภอเมองเชยงใหม จงหวดเชยงใหม และ (3) โรงเรยนวดชางเคยน อาเภอเมองเชยงใหม จงหวดเชยงใหม รวม 227 คน (ทระดบความเชอมน 99% ประชากรทงหมด 333 คน) (Hendel อางถงใน เกยรตสดา ศรสข, 2552, 78) แตละโรงเรยนแยกจดกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมในโรงเรยนของตน ประกอบดวย กลมท 1 เปนนกเรยนโรงเรยนชลประทานผาแตก อาเภอดอยสะเกด จงหวดเชยงใหม จานวน 107 คน แบงเปนนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 จานวน 33 คน นกเรยนชนประถมศกษาปท 5 จานวน 38 คน และนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 จานวน 36 คน กลมท 2 เปนนกเรยนโรงเรยนวดขะจาว อาเภอเมองเชยงใหม จงหวดเชยงใหม จานวน 80 คน แบงเปนนกเรยนชนประถมศกษา ปท 4 จานวน 26 คน นกเรยนชนประถมศกษาปท 5 จานวน 25 คน และนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 จานวน 29 คน และกลมท 3 เปนนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 โรงเรยนวดชางเคยน อาเภอเมองเชยงใหม จงหวดเชยงใหม จานวน 40 คน 2. เครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชในการวจยแบงเปน 2 ประเภทคอ 2.1 เครองมอทใชในการดาเนนการวจย ประกอบดวยกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมทสรางขนใหสอดคลองกบบรบทสงแวดลอมของโรงเรยนทง 3 โรงเรยน คอ โรงเรยนชลประทานผาแตก โรงเรยนวดขะจาว และ โรงเรยนวดชางเคยน 2.2 เครองมอทใชในการเกบขอมล 2 ฉบบ ประกอบดวย ฉบบท 1 แบบวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร เปนแบบวดทใชหลงการจดกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอม วดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนพนฐาน 8 ทกษะไดแก (1) ทกษะการสงเกต (2) ทกษะการวด (3) ทกษะการจาแนกประเภท (4) ทกษะการหาความสมพนธระหวางสเปสกบสเปสและ สเปสกบเวลา (5) ทกษะการคานวณ (6) ทกษะการจดกระทาและสอความหมายขอมล (7) ทกษะการลงความเหนจากขอมล และ (8) ทกษะการพยากรณ ฉบบท 2 แบบวดเจตคตตอสงแวดลอม เปนแบบวดทใชหลงการจดกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอม วดเจตคตตอสงแวดลอม 4 ระดบ ไดแก (1) ระดบการรบร (2) ระดบการตอบสนอง (3) ระดบการเหนคณคา และ (4) ระดบการจดระบบ 3. ขนตอนการสรางเครองมอ 3.1 กจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอม 3.1.1 ทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของกบกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอม ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร และเจตคตทมตอสงแวดลอม 3.1.2 กาหนดจดประสงคและสวนประกอบของกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอม ไดแก ลกษณะของกจกรรม อปกรณ สอการทากจกรรม เวลาทใช


59

3.1.3 สารวจสงแวดลอมในโรงเรยน ไดแก สภาพทวไปภายในบรเวณโรงเรยนและพนทรอบโรงเรยน สารวจวามสงแวดลอมใดทนาสนใจในการจดกจกรรมโดยใชทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนพนฐาน พรอมทงกาหนดบรเวณทจะใชเปนแหลงศกษาภาคสนาม 3.1.4 กาหนดกจกรรมใหตรงกบสงแวดลอมทจะใหนกเรยนเรยนรโดยสรางกจกรรมใหสอดคลองกบจดประสงคโดยใชฐานสงแวดลอมและทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนพนฐาน 8 ทกษะ 3.1.5 สรางกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมทสงเสรมทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรและเจตคตตอสงแวดลอม เนนใหผเรยนไดคด ลงมอปฏบตกจกรรมดวยตนเอง จานวน 5 กจกรรมหลก ทงหมด 14 กจกรรมยอย 3.1.6 รวมกบครวทยาศาสตรของแตละโรงเรยนพจารณาความเหมาะสมของกจกรรม รปแบบกจกรรม ลาดบขนตอนการทากจกรรม ความถกตองของภาษา และปรบปรงใหเหมาะสมกบบรบทของนกเรยนแตละโรงเรยน 3.1.7 นากจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมทสงเสรมทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรและเจตคตตอสงแวดลอม ไปดาเนนการตรวจสอบความเหมาะสมของหลกสตรจากผเชยวชาญจานวน 2 ทาน 3.1.8 นากจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมไปทดลองใหนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ถงชนประถมศกษาปท 6 ทเปนโรงเรยนกลมตวอยางชนละ 1 คน ทากจกรรมเสรมหลกสตรสงแวดลอม 3.1.9 สงเกตการทากจกรรม และสอบถามความเขาใจทมตอการทากจกรรมของนกเรยน 3.1.10 ปรบกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอม เพอใหเขาใจงายและเหมาะสมกบบรบทของนกเรยนแตละโรงเรยน 3.2 แบบวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร ไดดาเนนการสราง ดงน 3.2.1 ศกษา วเคราะหทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรในบรบทของสงแวดลอมโดยยดตามแนวสถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย ไดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนพนฐาน 8 ทกษะ 3.2.2 สรางแบบวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรแตละทกษะ ทมลกษณะเปนแบบเลอกตอบ 3 ตวเลอก จานวน 35 ขอ 3.2.3 นาแบบวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรไปดาเนนการตรวจสอบความเทยงตรงเชงโครงสรางของแบบวด ความครอบคลมเนอหา จากผเชยวชาญจานวน 5 ทาน และทาการปรบปรงแกไข 3.2.4 นาแบบวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรไปทดลองใหนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ถงชนประถมศกษาปท 6 โรงเรยนวดชางเคยน ชนละ 1 คน อานเพอตรวจสอบความเขาใจในขอคาถามและคาตอบ และทาการปรบปรงแกไข 3.2.5 นาแบบวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรทดลองใชกบนกเรยนโรงเรยนวดชางเคยน จานวน 106 คน ประกอบดวยนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 จานวน 44 คน และ ชนประถมศกษาปท 6 จานวน 62 คน 3.2.6 นาแบบวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรไปดาเนนการหาความยากงาย คาอานาจจาแนก โดยใชเทคนค 27% แลวคดเลอกขอสอบไวจานวน 30 ขอ มความยากงาย ระหวาง 0.24 ถง 0.78 และคา

60

อานาจจาแนก ระหวาง 0.26 ถง 0.71 3.2.7 นาขอสอบจานวน 30 ขอมาหาความเชอมนโดยใชวธ KR-20 ไดความเชอมนทงฉบบ 0.72 3.2.8 ปรบปรงแกไขและจดทาเปนฉบบสมบรณ 3.3 แบบวดเจตคตตอสงแวดลอม ไดดาเนนการสราง ดงน 3.3.1 ศกษาแบบวดจตสานกตอทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ของ อรณ แสงเพญ (2537) จากการวจยเรอง การสรางแบบวดจตสานกตอทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 ทมความเชอมนรอยละ 94.13 ถง 94.65 3.3.2 คดเลอกแบบวดจตสานกตอทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ของ อรณ แสงเพญ จาก 60 ขอ ไดจานวน 20 ขอ แลวนามาปรบชอและสถานการณใหเปนเรองใกลตวนกเรยน เปนแบบวดประมาณคา 4 ระดบ ไดแก (1) ระดบการรบร (2) ระดบการตอบสนอง (3) ระดบการเหนคณคา และ (4) ระดบการจดระบบ 3.3.3 นาแบบวดเจตคตตอสงแวดลอมไปดาเนนการตรวจสอบความเทยงตรงเชงเนอหา ความถกตองของภาษา จากผเชยวชาญจานวน 3 ทาน 3.3.4 ปรบปรงคาถามตามทผเชยวชาญแนะนา เพอใหชดเจนยงขน และจดทาเปนฉบบสมบรณ 3.4 การดาเนนการวจย 3.4.1 ประชมครวทยาศาสตรแตละโรงเรยน เพอชแจงวตถประสงคของการจดกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอม แนวทางการจดกจกรรม การเตรยมนกเรยนทเขารวมกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอม 3.4.2 ครวทยาศาสตรแตละโรงเรยนดาเนนการจดกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมในโรงเรยน 3.4.3 หลงจดกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอม ไดวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรและเจตคตตอสงแวดลอมของนกเรยน 3.5 การวเคราะหขอมล 3.5.1 ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร โดยหาคาเฉลย และคาสวนเบยงเบนมาตรฐาน แลวเทยบเกณฑการผาน 70% 3.5.2 เจตคตตอสงแวดลอม โดยการแจกแจงความถ อธบายแนวโนมเขาสสวนกลางดวยคาเฉลยเลขคณต กาหนดเกณฑการแปลความหมายขอมลจากแบบวดเจตคตตอสงแวดลอม ดงน ระดบ 1 การรบร มคานาหนกคะแนน 1 คะแนน ระดบ 2 การตอบสนอง มคานาหนกคะแนน 2 คะแนน ระดบ 3 การเหนคณคา มคานาหนกคะแนน 3 คะแนน ระดบ 4 การจดระบบ มคานาหนกคะแนน 4 คะแนน


61

ผลการวจย 1. ตอนท 1 ผลการสรางกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมสาหรบนกเรยนประถมศกษา ผลการสรางกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมในโรงเรยน ไดกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมในโรงเรยน 5 กจกรรมหลก รวมทงหมด 14 กจกรรมยอย ในแตละกจกรรมยอยมความสมพนธกบทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร ตงแต 4 ถง 8 ทกษะ ดงน 1.1 กจกรรมท 1 รอบรวโรงเรยน เวลา 2 ชวโมง ประกอบดวย กจกรรม 1.1 แผนผงโรงเรยน สงเสรมทกษะการสงเกต ทกษะการวด ทกษะการหาความสมพนธระหวางสเปสกบสเปสและสเปสกบเวลา ทกษะการคานวณ และทกษะการจดกระทาและสอความหมายขอมล กจกรรม 1.2 แผนทตนไม สงเสรมทกษะการสงเกต ทกษะการวด ทกษะการคานวณ และทกษะการจดกระทาและสอความหมายขอมล 1.2 กจกรรมท 2 การวดแสนสนก เวลา 2 ชวโมง ประกอบดวย กจกรรม 2.1 รอนและเยน สงเสรมทกษะการสงเกต ทกษะการวด ทกษะการคานวณ และทกษะการลงความเหนจากขอมล กจกรรม 2.2 รอบเอวตนไม สงเสรมทกษะการสงเกต ทกษะการวด ทกษะจาแนกประเภททกษะการคานวณ และทกษะการพยากรณ กจกรรม 2.3 ความยาวของสงทชอบ สงเสรมทกษะการสงเกต ทกษะการวด ทกษะการจดกระทาและสอความหมายขอมล และทกษะการลงความเหนจากขอมล 1.3 กจกรรมท 3 พรรณไมนาร เวลา 3 ชวโมง ประกอบดวย กจกรรม 3.1 ดอกไมแสนสวย สงเสรมทกษะการสงเกต ทกษะการจาแนกประเภท ทกษะ การหาความสมพนธระหวางสเปสกบสเปสและสเปสกบเวลา และทกษะการลงความเหนจากขอมล กจกรรม 3.2 ใบไมนาร สงเสรมทกษะการสงเกต ทกษะการจาแนกประเภท ทกษะการหา ความสมพนธระหวางสเปสกบสเปสและสเปสกบเวลา ทกษะการจดกระทาและสอความหมายขอมลและทกษะ การลงความเหนจากขอมล กจกรรม 3.3 เปลอกไมใบไม สงเสรมทกษะการสงเกต ทกษะการจาแนกประเภท ทกษะการหา ความสมพนธระหวางสเปสกบสเปสและสเปสกบเวลา และทกษะการลงความเหนจากขอมล กจกรรม 3.4 เงามหศจรรย สงเสรมทกษะการสงเกต ทกษะการจาแนกประเภท ทกษะการหา ความสมพนธระหวางสเปสกบสเปสและสเปสกบเวลา ทกษะการคานวณ ทกษะการจดกระทาและสอความหมายขอมล และ ทกษะการพยากรณ 1.4 กจกรรมท 4 สงมชวตรอบตว เวลา 3 ชวโมง ประกอบดวย กจกรรม 4.1 พนทชวต สงเสรมทกษะการสงเกต ทกษะการวด ทกษะการจาแนกประเภททกษะ การคานวณ และทกษะการจดกระทาและสอความหมายขอมล

62

กจกรรม 4.2 สตวหนาดน สงเสรมทกษะการสงเกต ทกษะการจาแนกประเภท ทกษะการหา ความสมพนธระหวางสเปสกบสเปสและสเปสกบเวลา ทกษะการลงความเหนจากขอมล และทกษะการพยากรณ กจกรรม 4.3 สตวรอบตว สงเสรมทกษะการสงเกต ทกษะการจาแนกประเภท ทกษะการหา ความสมพนธระหวางสเปสกบสเปสและสเปสกบเวลา และทกษะการลงความเหนจากขอมล 1.5 กจกรรมท 5 มหศจรรยของนา เวลา 2 ชวโมง ประกอบดวย กจกรรม 5.1 นาแหงชวต สงเสรมทกษะการสงเกต ทกษะการวด ทกษะการจาแนกประเภท ทกษะการหาความสมพนธระหวางสเปสกบสเปสและสเปสกบเวลา ทกษะการคานวณ ทกษะการจดกระทาและ สอความหมายขอมล ทกษะการลงความเหนจากขอมล และทกษะการพยากรณ กจกรรม 5.2 สบจากนา สงเสรมทกษะการสงเกต ทกษะการจาแนกประเภท ทกษะการจดกระทาและสอความหมายขอมล ทกษะการลงความเหนจากขอมล และทกษะการพยากรณ 2. ตอนท 2 ผลการจดกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมในโรงเรยน 2.1 ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร จากการวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรของนกเรยนชนประถมศกษา ปท 4 ถงชนประถมศกษาปท 6 จาแนกทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร 8 ทกษะ ดงตารางท 1

ตารางท 1 คะแนนเฉลยและรอยละคะแนนเฉลยของทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร จาแนกตามทกษะ

1. การสงเกต 4 3.07 0.64 76.75 ผาน2. การวด 4 3.25 0.92 81.25 ผาน3. การจาแนกประเภท 4 3.01 0.76 75.25 ผาน4. การหาความสมพนธระหวาง 4 2.95 0.68 73.75 ผาน สเปสกบสเปส และสเปสกบเวลา 5. การคานวณ 4 2.85 0.73 71.25 ผาน6. การจดกระทาและสอความหมายขอมล 4 3.00 0.73 75.00 ผาน7. การลงความเหนจากขอมล 3 2.29 0.78 76.33 ผาน8. การพยากรณ 3 2.21 0.79 73.67 ผาน

จากตารางท 1 แสดงใหเหนวานกเรยนทเขารวมกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมสาหรบนกเรยนประถมศกษา มรอยละคะแนนเฉลยของทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรทกทกษะสงกวาเกณฑการผาน (70%) ทกษะทนกเรยนมรอยละคะแนนเฉลยสงสดคอ ทกษะการวด (รอยละ 81.25) รองลงมา คอ ทกษะการสงเกต


63

การลงความเหนจากขอมล การจาแนกประเภท ตามลาดบ 2.2 เจตคตตอสงแวดลอม จากแบบวดเจตคตจานวน 20 ขอ ซงแตละขอแสดงระดบเจตคต 4 ระดบ ระดบเจตคตของนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ถงชนประถมศกษาปท 6 ทมตอสงแวดลอม ดงตารางท 2

ตารางท 2 จานวนและรอยละของคาตอบแบบวดเจตคตตอสงแวดลอม จาแนกตามระดบชน

ป. 4 1,980 (99) 368 18.59 423 21.36 544 27.46 645 32.59 ป. 5 1,260 (63) 240 19.04 254 20.16 369 29.29 397 31.51 ป. 6 1,300 (65) 240 18.46 281 21.62 334 25.69 445 34.23

ชน คาตอบ ระดบ 1 ระดบ 2 ระดบ 3 ระดบ 4 ทงหมด จานวน รอยละ จานวน รอยละ จานวน รอยละ จานวน รอยละ (คน)

จากตารางท 2 แสดงใหเหนวานกเรยนชนประถมศกษาทกชน มเจตคตตอสงแวดลอมอยในระดบการจดระบบมากเปนอนดบ 1 (รอยละ 32.59, 31.51 และ 34.23) รองลงมาคอ ระดบการเหนคณคา ระดบการตอบสนอง และระดบการรบร ตามลาดบ

อภปรายผลการวจย 1. จากผลการวจยทไดกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมในโรงเรยน 5 กจกรรมหลก รวมทงหมด14 กจกรรมยอย แตละกจกรรมยอยมความสมพนธกบทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร ตงแต 4 ถง 8 ทกษะ ผวจยดาเนนการสรางกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมอยางมระบบ เรมจาก (1) วเคราะหจดประสงคและสวนประกอบของกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอม ทมความเกยวของสมพนธกบทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนพนฐาน 8 ทกษะ และเจตคตตอสงแวดลอม เพอเปนการมงเนนทจะพฒนาใหผเรยนมทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรซงเปนทกษะการคด หรอกระบวนการแกปญหา (สวฒก นยมคา, 2531, 164) ทเปนวธการใชแกปญหาตาง ๆ ทเกดขนผานการปฏบตและฝกฝนความคดอยางมระบบ (วรรณทพา รอดแรงคา และ พมพนธ เดชะคปต, 2542, 3) เกดจตสานก ความรสก ทศนคต ประสบการณ ความชานาญ และการมสวนรวมในกจกรรมเกยวกบการอนรกษสงแวดลอม จตสานกจะทาใหผเรยนเกดความรสกหวงใยตอสงแวดลอม เกดความตระหนก และคานยมดานสงแวดลอม ความชานาญและประสบการณ จะชวยใหผเรยนประพฤตในสงทเปนผลด ตอสงแวดลอม และทาใหผเรยนไดมโอกาสมสวนรวมในกจกรรมแกไขปรบปรงและปกปองสงแวดลอม เพอเปน การปลกฝงลกษณะนสยทดทจาเปนในการดารงชวตทเออตอการอนรกษสงแวดลอมในอนาคต (ปยะพงษ สรยะพรหม, 2546) (2) สารวจ วเคราะห สงแวดลอมในโรงเรยน เพอกาหนดกจกรรมทเนนใหผเรยนไดคด มสวนรวมในการทากจกรรม ไดลงมอปฏบตกจกรรมดวยตนเอง ซงสอดคลองกบ ทศนา แขมมณ (2542, 4 และ 41) ในการออกแบบการจดกจกรรมเสรมหลกสตรโดยใชโมเดลซปปาทใหผเรยนมสวนรวมในการทากจกรรมโดยผเรยนเปนศนยกลาง

64

ไดแก แนวคดการสรางสรรคความร แนวคดเรองกระบวนการกลมและการเรยนแบบรวมมอ และแนวคดเกยวกบ การเรยนรแบบกระบวนการ สอดคลองกบรปแบบการจดการเรยนการสอนทยดผเรยนเปนศนยกลางทเนนใหผเรยนสรางความรดวยตนเอง มปฏสมพนธตอกน เรยนรจากการแลกเปลยนขอมลความคดประสบการณแกกนและกน มบทบาท มสวนรวมในการเรยนรมากทสด และสอดคลองกบทศนา แขมมณ (2548, 133-134) ทกลาวถงหลกการจดการเรยนรตามสภาพจรงวาการเรยนรเรองใด ๆ กยอมมความสมพนธกบบรบทของเรองนน ๆ การเรยนรโดยคานงถงบรบทแวดลอมเปนการเรยนรทสมพนธกบความจรงจงสามารถนาไปใชในชวตประจาวนได (3) สรางกจกรรมเสรมหลกสตรใหสอดคลองกบจดประสงคโดยใชฐานสงแวดลอมในบรบทของโรงเรยนและทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนพนฐาน 8 ทกษะ ดงทประคอง ฤกษวนเพญ (2545, 2) และ เกษม จนทรแกว (2544, 8-16) แสดงใหเหนวาในการศกษาสงแวดลอมนน จาเปนตองทาความเขาใจลกษณะของสงแวดลอมและมมมองของจดประสงค ทจะนามาเกยวของตอการศกษา ซงจะสงผลตอความตระหนก ความเขาใจ ความรบผดชอบ ตลอดจนมแรงจงใจ ทจะมสวนรวมในการปฏบตเพอปองกนและแกไขปญหาสงแวดลอม มความรสกรบผดชอบตอสงแวดลอมตามคณสมบตของบคคลตอสงแวดลอม (UNESCO, 1976) (4) ดาเนนการพจารณาความเหมาะสมของกจกรรม รปแบบกจกรรมรวมกบครวทยาศาสตรของแตละโรงเรยน ปรบปรงกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมใหเหมาะสมกบบรบทของนกเรยนแตละโรงเรยน ซงการทากจกรรมรวมกบครในการวางแผนงานกอนนาไปปฏบต และเนนการมปฏสมพนธทดกบครเพอความรวมมอในการพฒนาทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรแกผเรยนนน สอดคลองกบกระบวนการทางานทเนนการรวมใจ รวมคด และรวมมอ (กรมวชาการ, 2542, 52) และ (5) ดาเนนการตรวจสอบความเหมาะสมของหลกสตรจากผเชยวชาญทางดานหลกสตร ซงใหขอเสนอแนะในการนาไปใชกบนกเรยนทเรยนรชาโดยใหเพอนชวยดแลในลกษณะของพเลยง แลวนาไปทดลองกบนกเรยนทเปนโรงเรยนกลมตวอยางชนละ 1 คน เพอสงเกตพฤตกรรมและความเขาใจของนกเรยนทมตอการทากจกรรม แลวนากจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมมาปรบใหเหมาะสมกบบรบทของนกเรยนแตละโรงเรยน ผลจากการสรางกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมทมความสอดคลองกบบรบทแตละโรงเรยน เมอครนากจกรรมไปจดใหแกนกเรยนแลวทาใหนกเรยนไดคด วางแผน ไดลงมอปฏบตดวยตนเอง มสวนรวมในการทากจกรรมกลม และมโอกาสไดฝกทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรผานกจกรรมสงแวดลอมในโรงเรยน 2. จากผลการวจยทพบวา นกเรยนมรอยละคะแนนเฉลยของทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร ทกทกษะสงกวาเกณฑการผาน (70%) ทกษะทนกเรยนมรอยละคะแนนเฉลยสงสดคอ ทกษะการวด รองลงมาคอ ทกษะการสงเกต นน แสดงใหเหนวากจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมชวยสงเสรมใหนกเรยนมทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร ซงเปนผลมาจากกจกรรมเสรมหลกสตรดงกลาวทแตละกจกรรมยอยไดสงเสรมใหนกเรยนมโอกาสคด ไดวางแผน ลงมอฝกทกษะตาง ๆ ดวยตนเอง ทงทกษะการสงเกต ทกษะการวด ทกษะการจาแนกประเภท ทกษะการหาความสมพนธระหวางสเปสกบสเปสและสเปสกบเวลา ทกษะการคานวณ ทกษะการจดกระทาและสอ ความหมายขอมล ทกษะการลงความเหนจากขอมล และทกษะการพยากรณ อยางตอเนอง การทนกเรยนไดลงมอปฏบตจนเกดทกษะดงกลาว สอดคลองกบหลกการเรยนรตามสภาพจรง (Authentic Context) ของ ราเชน มศร (2544, 39-40) ทสรปวา การออกแบบการเรยนรโดยการนาเสนอเปนกรณศกษายอย (Mini-Case Study) ทเปนการเรยนรในสถานการณตาง ๆ ทผเรยนพบเหนในชวตจรง ผเรยนจะสามารถบรณาการความรใหมกบความรเดมเขาดวยกน


65

และสามารถพฒนาทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรของตนได อยางตอเนอง จากผลการวจยทพบวา นกเรยนมเจตคตตอสงแวดลอมอยในระดบการจดระบบมากเปนอนดบ 1 รองลงมาคอ ระดบการเหนคณคา ระดบการตอบสนอง และระดบการรบรนน แสดงใหเหนวากจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรทมงเนนใหนกเรยนไดสมผสสงแวดลอมในโรงเรยนดวยตนเองนน นกเรยนไดมสวนรวมในการคด การลงมอปฏบตดวยตนเอง ไดรบประสบการณตรงจากการสมผสธรรมชาตของสงแวดลอมใกลตว ทาใหนกเรยนรสกวาการเรยนรจากสงแวดลอมรอบตวเปนเรองทงาย สนก นาสนใจ จงเกดความซาบซงตอสงแวดลอมและคานยมความรบผดชอบตอสงแวดลอม

สรป การจดกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอมในโรงเรยนประถมศกษา จานวน 5 กจกรรมหลก รวม 14 กจกรรมยอย ในแตละกจกรรมยอยมความสมพนธกบทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร ตงแต 4 ถง 8 ทกษะ ซงผวจยดาเนนการสรางกจกรรมเสรมหลกสตรอยางมระบบ โดยเรมจากการวเคราะหจดประสงคและสวนประกอบของกจกรรมเสรมหลกสตรทเกยวของสมพนธกบทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนพนฐาน 8 ทกษะ และเจคตตอสงแวดลอม การสารวจ วเคราะห สงแวดลอมในโรงเรยนเพอกาหนดกจกรรมใหผเรยนไดคด และม สวนรวมในการทากจกรรม ไดลงมอปฏบตดวยตนเอง รวมทงการสรางกจกรรมเสรมหลกสตรทสอดคลองกบบรบทของโรงเรยน และทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนพนฐาน 8 ทกษะ การพจารณาความเหมาะสมของกจกรรมรวมกบครวทยาศาสตรของแตละโรงเรยน ตลอดจนการตรวจสอบความเหมาะสมของหลกสตรจากผเชยวชาญ ซงใหขอเสนอแนะในการนาไปใชกบนกเรยนทเรยนรชาโดยใหเพอนชวยดแลในลกษณะพเลยง ในดานผลการจดกจกรรมทมตอนกเรยน พบวา นกเรยนมรอยละคะแนนเฉลยของทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรทกทกษะสงกวาเกณฑการผาน (70 %) และนกเรยนมเจตคตตอสงแวดลอมอยในระดบการจดระบบมากเปนอนดบ 1 รองลงมาคอ ระดบการเหนคณคา ระดบการตอบสนอง และระดบการรบรซงแสดงใหเหนวากจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตร ทมงเนนใหนกเรยนไดสมผสสงแวดลอมในโรงเรยนดวยตนเอง นกเรยนมสวนรวมในการคด และลงมอปฏบต ดวยตนเอง ไดรบประสบการณจากการสมผสธรรมชาต ทาใหนกเรยนรสกวาการเรยนรจากสงแวดลอมรอบตวเปนเรองทงาย สนก นาสนใจ ดงนน หากครวทยาศาสตรในโรงเรยนตาง ๆ ทสนใจการจดกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอม สามารถนาผลการวจยนไปปรบใหเหมาะสมกบบรบทสงแวดลอมของโรงเรยนตนได และหากมการวจยเกยวประเดนนในครงตอไป ควรมการออกแบบกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอม ในโรงเรยนในการฝกทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรทง 13 ทกษะ

เอกสารอางองกรมวชาการ. (2542). การสงเคราะหรปแบบการพฒนาศกยภาพของเดกไทยดานการทางานรวมกบผอนได. กรงเทพฯ: โรงพมพครสภาลาดพราว.เกษม จนทรแกว. (2544). วทยาศาสตรสงแวดลอม. (พมพครงท 5). กรงเทพฯ: มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.เกยรตสดา ศรสข. (2552). ระเบยบวธวจย. (พมพครงท 2). เชยงใหม: ครองชง.

66

ทศนา แขมมณ. (2542). การจดกจกรรมโดยยดผเรยนเปนศนยกลาง. วารสารวชาการ. 2(5) _________.(2548). ศาสตรการสอน: องคความรเพอการจดกระบวนการเรยนรทมประสทธภาพ. กรงเทพฯ: สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.ประกอบ ประพนธวทยา. (2542). ทกษะการจดกจกรรมเสรมหลกสตร. กรงเทพฯ: ศนยเอกสารตาราสถาบน ราชภฏพระนคร.ประคอง ฤกษวนเพญ. (2545). ชวตกบสงแวดลอม. เชยงใหม: ภาควชาภมศาสตร คณะมนษยศาสตรและ สงคมศาสตร สถาบนราชภฏเชยงใหม.ปยะพงษ สรยะพรหม. (2546). การพฒนาชดกจกรรมการเรยนรแบบ 4 MAT เรองปาชมชนเพอสงเสรม เจตคตตอการอนรกษปาชมชน และผลสมฤทธทางการเรยนสาหรบชนประถมศกษา ปท 6. ปรญญา นพนธการศกษามหาบณฑต มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.ภพ เลาหไพบลย. (2542). แนวการสอนวทยาศาสตร ฉบบปรบปรง. (พมพครงท 3). กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช.ราเชน มศร . (2544). การเรยนรตามสภาพจรงการเรยนรเพอพฒนาการคด. ใน พมพนธ เตชะคปต (บก.). การเรยนการสอนทเนนผเรยนเปนสาคญ: แนวคดและเทคนคการสอน. กรงเทพฯ : มาสเตอรกรป แมนเนจเมนท.วรรณทพา รอดแรงคา และพมพนธ เดชะคปต. (2542). กจกรรมทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรสาหรบคร. กรงเทพฯ: สถาบนพฒนาคณภาพวชาการ.สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน. (2551). หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551. กรงเทพฯ: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย.สวฒก นยมคา. (2531). ทฤษฎและทางปฏบตในการสอนวทยาศาสตรแบบสบเสาะหาความรเลม 1. กรงเทพฯ: เจเนอรลบคส เซนเตอร. เสนห ทมสกใส. (2542). พฤตกรรมการสอนกลมสรางเสรมประสบการณชวต. นครราชสมา: คณะครศาสตร สถาบนราชภฎนครราชสมา.อรณ แสงเพญ. (2537). การสรางแบบวดจตสานกตอทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของนกเรยนชน ประถมศกษาปท 6. วทยานพนธศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการวดและประเมนผลการศกษา มหาวทยาลยเชยงใหม.อไรวรรณ หาญวงค. (2551). การพฒนาหลกสตรสงแวดลอมทองถนทบรณาการวธการสอนแบบเนน กระบวนการสาหรบนกเรยนทเรยนในกลมคละระดบชน. วทยานพนธศกษาศาสตรดษฎบณฑต มหาวทยาลยเชยงใหม.UNESCO-UNEP. (1976). The Tbilisi Declaration. Connect. 19. (9), 2-3.

78

การสงเคราะหองคประกอบและขอมลสารสนเทศอเลกทรอนกสเพอการจดการความรดานการบรหารงานระหวางสถาบนอดมศกษา

The Synthesis and Electronic Data Information for Knowledge Service Managementof Educational Administration between Higher Education Institutions

อดเรก เยาววงค*

ผชวยศาสตราจารย ดร.พลลภ พรยะสรวงศ**

บทคดยอ การวจยครงนมวตถประสงคเพอศกษาขอมลสารสนเทศอเลกทรอนกส เพอการจดการความร ดานการบรหารงาน ระหวางสถาบนอดมศกษา และสงเคราะหองคประกอบและขอมลสารสนเทศอเลกทรอนกส เพอการจดการความรดานการบรหารงาน ระหวางสถาบนอดมศกษา กลมขอมลทนามาสงเคราะหองคประกอบ ไดแก 1) แนวคดการจดทาขอมลสารสนเทศดานการศกษาแหงชาต 2) แนวคดภารกจของผบรหารสถานศกษา และ 3) แนวคดการบรหารงานตามภารกจของสถาบนอดมศกษา เครองมอทใชในการสงเคราะหขอมลไดแก 1) แบบสารวจขอมล เพอสงเคราะหขอมล ประกอบดวย กลมขอมล โครงสรางขอมล รายการขอมล และ 2) แบบสรปขอมลเพอการสงเคราะหองคประกอบและขอมลสารสนเทศอเลกทรอนกส ดานการบรหารงานระหวางสถาบนอดมศกษา สวนขนตอนการสงเคราะห องคประกอบใชทฤษฏของ Harris Martin Cooper ไดแก 1) กาหนดคาถามและเงอนไขการเลอกพจารณารายงานวจย 2) การรวบรวมขอมล 3) การประเมนคณภาพของขอมล 4) ผลการวเคราะหขอมล และ 5) สรปผลการวจย สถตทใชในการสงเคราะหขอมลคอ คาความถและรอยละ ผลการสงเคราะหองคประกอบและขอมลสารสนเทศอเลกทรอนกส เพอการจดการความร ดานการบรหารงาน ระหวางสถาบนอดมศกษา พบวามองคประกอบ 6 ดาน ไดแก 1) องคประกอบดานการบรหารงานนกศกษา 2) องคประกอบดานการบรหารงานบคลากร 3) องคประกอบดานการบรหารงานวชาการ 4) องคประกอบดานการบรหารงานสถานศกษา 5) องคประกอบดานการบรหารโครงการ

และ 6) องคประกอบดานการบรหารงานทรพยากรและโครงสรางพนฐาน

คาสาคญ การสงเคราะหองคประกอบ ขอมลสารสนเทศอเลกทรอนกส การบรหารงาน สถาบนอดมศกษา

* นกศกษาหลกสตรปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชาเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารเพอการศกษา คณะครศาสตรอตสาหกรรม มหาวทยาลย เทคโนโลยพระจอมเกลาพระนครเหนอ** ผชวยศาสตราจารยประจาสาขาวชาเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารเพอการศกษา คณะครศาสตรอตสาหกรรม มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาพระนครเหนอ (อาจารยทปรกษาหลก)


79

Abstract The Synthesis and Electronic Data Information for Knowledge Service Management of Educational Administration between Higher Education Institutions to the purposes was 1) To study Electronic Data Information for Knowledge Service Management of Educational Administration between Higher Education Institutions 2) To synthesis and Electronic Data Information for Knowledge Service Management of Educational Administration between Higher Education Institutions. The information for research was 1) The National Education Information System (NEIS) 2) Mission of Higher Education 3. The Educational Administration. The Synthesis tool was 1) The survey document for synthesis was data Instruction, list data and data source 2) The summary of Synthesis Electronic Data Information for Knowledge Service Management of Educational Administration between Higher Education Institutions. The step of Synthesis usage Harris Cooper Theory was 1) Formulating the Problem 2) Gathering Information from Studies 3) Evaluating the Quality of Studies 4) Interpreting the evidence 5) Presenting the Results. The data were analyzed by using percentage and frequency. The analysis revealed as following: there are 6 components were 1) Academic Management 2) Student Management 3) Human Resource Management 4) Academy Management 5) Project Management 6) Resource and Infrastructure Management.

Keywords Model Synthesis, Electronic Data Information, Educational Administration, Higher Education Institutions

บทนา สถาบนอดมศกษาเปนหนวยงานทางการศกษา สงกดสานกงานคณะกรรมการการอดมศกษา (สกอ.) จดระบบการศกษาในระดบปรญญา ซงมการนาระบบเทคโนโลยสารสนเทศมาบรหารจดการดานการศกษา (สานกปลดกระทรวงศกษาธการ, 2553) ซงในแตละหนวยงานของสถาบนอดมศกษามมาตรฐานขอมลสารสนเทศอเลกทรอนกสทจดทาขนภายในสาหรบรบ-สงขอมลสารสนเทศในหนวยงานตนเอง สวนการเชอมโยงขอมลระหวางสถาบนอดมศกษานยมใชการรบ-สงขอมลในรปแบบอนๆ เชน แฟกซเอกสาร ระบบจดหมายอเลกทรอนกส เปนตน สาเหตเนองจากในแตละสถาบนอดมศกษา มการพฒนาฐานขอมลและมนโยบายทแตกตางกน รวมทงมการใชรหสอางองขอมลทแตกตางกน ตลอดจนมรปแบบขอมลและชนดของขอมลทแตกตางกน (สานกปลดกระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร, 2553) นอกจากนยงมสาเหตมาจากขอมลสารสนเทศอเลกทรอนกสมอยจานวนมาก ทาใหไมทราบถงความตองการขอมลทตองการแลกเปลยนขอมลทแทจรง และไมสามารถตดตามขอมลทแลกเปลยนระหวางสถาบนอดมศกษาได การบรหารงานในสถาบนอดมศกษาทสาคญอยางหนง คอ การวางแผนการใชทรพยากรใหเกดประโยชนสงสดแกหนวยงาน และยงตองทาหนาทในการตดสนใจ เพอใหการปฏบตงานบรรลเปาหมายตามทตงไว นอกจากน

80

การบรหารงานในสถาบนอดมศกษายงตองมการบรหารงานตามปจจยพนฐานเชน คน งบประมาณ วสดอปกรณ รวมถงขอมลสารสนเทศทเปนสวนสาคญอกประการหนงทผบรหารหรอผมสวนเกยวของตองนามาใชในการกาหนดยทธศาสตร นโยบายในการบรหารงาน เปนตน (จอมพงศ มงคลวนช, 2555) การสงเคราะหองคประกอบของขอมลสารสนเทศอเลกทรอนกสของสถาบนอดมศกษาทเผยแพรบนเครอขายอนเทอรเนต ซงเปรยบเสมอนฐานขอมลความรขนาดใหญ ทมขอมลสารสนเทศจานวนมากและขอมลมลกษณะทงแบบเปนโครงสรางและไมเปนโครงสราง การจดหมวดหมของขอมลสารสนเทศจงเปนสงสาคญเพอใหไดขอมล ทจาเปนตอการแลกเปลยนขอมลความรระหวางสถาบนอดมศกษา ซงจะชวยใหเกดการพฒนาดานการเรยนการสอน และขอมลสารสนเทศสามารถนามาใชในการตดสนใจของผบรหารใหมการบรหารงานทมประสทธภาพมากยงขน รวมทงการแลกเปลยนขอมลสารสนเทศระหวางสถาบนอดมศกษายงเปนการสงเสรมใหบคลากรทางการศกษาเกดการเรยนรตลอดชวต ซงเปนยทธศาสตรสาคญในการพฒนาเทคโนโลยทางการศกษาซงสอดคลองกบสรปสาระสาคญแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 11 พ.ศ. 2555-2559 ทกลาวถงการพฒนาประเทศใหอยบนฐาน ความรและเทคโนโลยททนสมย จากความเปนมาดงกลาว ผวจยจงเหนความสาคญของการสงเคราะหองคประกอบและขอมลสารสนเทศอเลกทรอนกส เพอการจดการความรดานการบรหารงานระหวางสถาบนอดมศกษา เพอใหไดขอมลตรงความตองการของผบรหารสถานศกษาและบคลากรทางการศกษา สามารถแลกเปลยนขอมลสารสนเทศอเลกทรอนกสระหวางสถาบนอดมศกษา ซงจาเปนอยางยงตอการพฒนาการเรยนการสอน การพฒนาบคลากร และการพฒนาองคกร เพอใหมประสทธภาพการทางาน และเปนตนแบบในการพฒนารปแบบขอมลสารสนเทศในสถาบนการศกษา แหงอนๆ ตอไป

วตถประสงค 1. เพอศกษาขอมลสารสนเทศอเลกทรอนกสเพอการจดการความรดานการบรหารงานระหวางสถาบนอดมศกษา 2. เพอสงเคราะหองคประกอบและขอมลสารสนเทศอเลกทรอนกสเพอการจดการความรดานการบรหารงาน ระหวางสถาบนอดมศกษา

ตวแปรทตองการศกษา 1. ตวแปรตน คอ ขอมลสารสนเทศดานการศกษา ขอมลภารกจผบรหารสถานศกษา และขอมลบรหารงานตามภารกจของสถาบนอดมศกษา 2. ตวแปรตาม คอ ผลการสงเคราะหองคประกอบและขอมลสารสนเทศอเลกทรอนกส เพอการจดการ ความร ดานการบรหารงาน ระหวางสถาบนอดมศกษา

ขอบเขตการวจย การสงเคราะหองคประกอบในการวจยครงน ผวจยตองการทราบถงรปแบบขอมลสารสนเทศอเลกทรอนกส


81

ดานการบรหารงาน ทสามารถนาขอมลมาแลกเปลยนระหวางสถาบนอดมศกษา โดยทาการเลอกกลมตวอยาง จากรายงานสารสนเทศเพอการบรหารการศกษา (MIS) ของสถาบนอดมศกษา โดยพจารณาจากรายงานขอมลสารสนเทศผานทางเครอขายอนเทอรเนต จานวน 15 สถาบนอดมศกษาดงตอไปน 1) สถาบนอดมศกษาในเขตพนทภาคเหนอ จานวน 2 แหง 2) สถาบนอดมศกษาในเขตพนทภาคกลาง จานวน 6 แหง 3) สถาบนอดมศกษาในเขตพนทภาคใต จานวน 3 แหง 4) สถาบนอดมศกษาในเขตพนทภาคตะวนออก จานวน 1 แหง และ 5) สถาบนอดมศกษาในเขตพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอ จานวน 3 แหง

กรอบแนวคดในการวจย ผวจยใชกรอบแนวคดในการวจยประกอบดวย ขอมลสารสนเทศดานการศกษาแหงชาต (สานกปลดกระทรวงศกษาธการ, 2553) ขอมลการบรหารการศกษา (Smith, 1982) และขอมลการบรหารภารกจของสถาบนอดมศกษา (Knowles, 1970) ดงภาพท 1

ภาพท 1 : กรอบแนวคดการสงเคราะหองคประกอบและขอมลสารสนเทศอเลกทรอนกส เพอการจดการความร ดานการบรหารงาน ระหวางสถาบนอดมศกษา

วธดาเนนงานวจย การวจยในครงนเปนงานวจยและพฒนา (Research and Development) ผวจยทาการเกบรวบรวมขอมลโดยใชแบบสารวจเพอสงเคราะหองคประกอบและขอมลสารสนเทศอเลกทรอนกส เพอการจดการความร ดานการบรหารงานระหวางสถาบนอดมศกษาทผานการปรบปรงจากอาจารยทปรกษา จากนนจงทาการสงเคราะหขอมลจากรายงานสารสนเทศ (MIS) จากกลมตวอยาง โดยแบงการวจยออกเปน 3 ขนตอนดงตอไปน 1. ขนตอนท 1 ศกษาทฤษฏและขอมลทเกยวของกบงานวจย ดงตอไปน 1.1 ศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของ จากขอมลการบรหารงานในสถาบนอดมศกษา ไดแกขอมลดานปรชญา วสยทศน พนธกจ ขอมลดานการเรยนการสอน ขอมลดานงานวจย ขอมลบรการวชาการ ขอมลหนาทของผบรหารในสถาบนอดมศกษา

( ,2553)

(Smith, 1982)

(Knowles, 1970)

(Cooper, 2009)

82

1.2 ศกษาขอมลจากการสบคนรายงานขอมลสารสนเทศ (MIS) ดานการบรหารงานสถาบนอดมศกษา 1.3 ศกษาขนตอนการสงเคราะหงานวจยจากงานวจยทเกยวของ 2. ขนตอนท 2 การกาหนดกรอบแนวคดและขอบเขตขอมลสารสนเทศอเลกทรอนกส ดงตอไปน 2.1 กาหนดกรอบแนวคดในการวจยของการสงเคราะหขอมลสารสนเทศอเลกทรอนกสดานการบรหารงาน 2.2 กาหนดขอบเขตขอมลสารสนเทศอเลกทรอนกส เพอจดหมวดหมขอมล โดยใชแนวคดการจดทาขอมลสารสนเทศดานการศกษาแหงชาต (สานกปลดกระทรวงศกษาธการ, 2553) ขอมลการบรหารการศกษา (Smith, 1982) และขอมลการบรหารภารกจของสถาบนอดมศกษา (Knowles, 1970) เพอนามาจดกลมขอมล สามารถสรปได 13 กลมขอมล ดงตอไปน 1) ขอมลนกศกษา 2) ขอมลบคลากร 3) ขอมลหลกสตร 4) ขอมลการเรยนร 5) ขอมลสถานศกษา 6) ขอมลสนบสนนการศกษา 7) ขอมลงานวชาการ 8) ขอมลงานบคคล 9) ขอมลงานกจการนกศกษา 10) ขอมลงานการเงน 11) ขอมลงานอาคารสถานท 12) ขอมลงานสรางความสมพนธชมชน และ 13) ขอมลงานธรการ 3. ขนตอนท 3 การพฒนารปแบบองคประกอบและขอมลสารสนเทศอเลกทรอนกส เพอการจดการเรยนร ดานการบรหารงานระหวางสถาบนอดมศกษา ดงตอไปน 3.1 การสงเคราะหขอมลสารสนเทศอเลกทรอนกส ผวจยใชแนวคดการสงเคราะหงานวจยของ Harris Martin Cooper ซงประกอบดวย 5 ขนตอนคอ 1) กาหนดคาถามและเงอนไขการเลอกพจารณารายงานวจย 2) การรวบรวมขอมล 3) การประเมนคณภาพของขอมล 4) ผลการวเคราะหขอมล และ 5) สรปผลการวจย มาปรบใชเพอใหสอดคลองกบงานวจยในครงนโดยพจารณาความสมพนธของรายงานขอมลสารสนเทศ (MIS) ดานการบรหารงานสถาบนอดมศกษากบกลมขอมลดานการบรหารงานในสถาบนอดมศกษา 3.2 การสรางรปแบบองคประกอบจากการสงเคราะหขอมลสารสนเทศอเลกทรอนกส

เครองมอทใชในการวจย 1. แบบสารวจเพอสงเคราะหองคประกอบ กลมขอมล โครงสรางขอมล และรายการขอมล โดยลกษณะ แบบสารวจเปนแบบเลอกตอบ (Check List) จานวน 64 ขอ 2. แบบสรปขอมลเพอการสงเคราะหองคประกอบและขอมลสารสนเทศอเลกทรอนกส เพอการจดการ ความร ดานการบรหารงาน ระหวางสถาบนอดมศกษา

การวเคราะหขอมล ผวจยวเคราะหขอมลจากแบบสารวจขอมลสารสนเทศดวยคาความถและรอยละโดยมขนตอนดงตอไปน 1. การสรางความสมพนธของกลมขอมล เพอสงเคราะหขอมลทมความสมพนธกน และสรปจานวนความถของแตละกลมขอมล 2. การสงเคราะหขอมลใชเทคนคการแจงนบจาแนกขอมลตามกลมขอมลโดยใชคาสถตความถและรอยละ


83

ผลการวจย 1. องคประกอบขอมลสารสนเทศอเลกทรอนกส เพอการจดการความร ดานการบรหารงาน ระหวางสถาบนอดมศกษา พบวามองคประกอบ 6 ดาน โดยพจารณาความถทใกลเคยงกน ดงภาพท 2

ภาพท 2 : รปแบบองคประกอบและขอมลสารสนเทศอเลกทรอนกส เพอการจดการเรยนร ดานการบรหารงาน ระหวางสถาบนอดมศกษา

2. ผลการสงเคราะหขอมลสารสนเทศอเลกทรอนกสเพอการจดการความรดานการบรหารงาน ระหวางสถาบนอดมศกษา ในแตละดานพบวา 2.1 ดานการบรหารงานวชาการ (Academic Management) เปนการดาเนนงานทเกยวของกบการเรยนการสอน ประกอบดวย 11 ขอมล ไดแก ขอมลหลกสตร ขอมลการวดผลประเมนผล ขอมลตารางเรยน ขอมลแผนการสอน ขอมลการลงทะเบยนเรยน ขอมลการวจย ขอมลการรบนกศกษา ขอมลสอการเรยนการสอน ขอมลแหลงเรยนร ขอมลกจกรรมวชาการแตละภาคการศกษา ขอมลแผนการรบนกศกษาประจาปการศกษา

2.2 ดานการบรหารงานนกศกษา (Student Management) เปนการดาเนนงานทเกยวของกบนกศกษา ประกอบดวย 10 ขอมล ไดแก ขอมลประวตนกศกษา ขอมลกจกรรมนกศกษาแตละภาคเรยน ขอมลจานวนนกศกษาจาแนกตามสาขาวชา/คณะ ขอมลบณฑตสาเรจการศกษา ขอมลบณฑตมงานทา ขอมลแนะแนวการศกษา ขอมลทนการศกษา ขอมลการไดรบรางวล/เกยรตบตร ขอมลการประกนอบตเหต และขอมลระเบยบวนยนกศกษา 2.3 ดานการบรหารงานบคลากร (Human Resource Management) เปนการดาเนนงานทเกยวของกบบคลากร ประกอบดวย 13 ขอมล ไดแก ขอมลประวตบคลากร ขอมลอตรากาลง ขอมลการลาศกษาตอ ขอมลบคลากรคณวฒปรญญาเอก ขอมลการสรรหาแตงตงบคลากร ขอมลแผนพฒนาบคลากร ขอมลแผนการพฒนาตาแหนงทางวชาการ ขอมลบาเหนจความชอบของบคลากร ขอมลสวสดการบคลากร ขอมลอตราคาตอบแทน ขอมลจรรยาบรรณ ขอมลระเบยบวนยการปฏบตราชการ ขอมลการประเมนผลปฏบตงานประจาป

84

2.4 ดานการบรหารงานสถานศกษา (Academy Management) เปนการดาเนนงานเพอพฒนาสถานศกษาใหเจรญงอกงามตามแผนดาเนนงาน ประกอบดวย 14 ขอมล ไดแก ขอมลสถานทตง ขอมลโครงสรางการบรหารงาน ขอมลรายนามผบรหาร ขอมลหนวยงานภายใน ขอมลแผนพฒนาสถานศกษา ขอมลปรชญา วสยทศน พนธกจ ขอมลประเภทหนวยงาน ขอมลงบประมาณประจาป ขอมลการประเมนคณภาพหนวยงาน ขอมลการประเมนผบรหาร ขอมลดานประกนคณภาพการศกษา ขอมลแผนพฒนาหนวยงาน/มหาวทยาลย ขอมลแผนพฒนาระบบเทคโนโลยสารสนเทศ ขอมลบรหารความเสยง 2.5 ดานการบรหารงานโครงการ (Project Management) เปนการดาเนนงานภายใตขอบเขตของงาน งบประมาณ และระยะเวลาทกาหนด ประกอบดวย 5 ขอมล ไดแก ขอมลแผนโครงการประจาป ขอมลรายชอโครงการ ขอมลงบประมาณโครงการ ขอมลการเผยแพรโครงการสชมชน ขอมลการประเมนโครงการ 2.6 ดานการบรหารงานทรพยากรและโครงสรางพนฐาน (Resource and Infrastructure Management) เปนสงทเปนตวกลาง ทเปนเครองมอหรอสาธารณปโภคทชวยในการดาเนนงานของสถานศกษาสาเรจ ประกอบดวย 11 ขอมล ไดแก ขอมลจานวนอาคารเรยน ขอมลจานวนหองเรยน ขอมลระบบเทคโนโลยสารสนเทศ ขอมลเสนทางการเดนทางมายงสถานศกษา ขอมลจานวนหอพกนกศกษา ขอมลจานวนหอพกบคลากร ขอมลจานวนศนยอาหาร ขอมลจานวนศนยกฬา ขอมลจานวนสาธารณปโภค เชน ไฟฟา นาประปา ขอมลจานวนยานพาหนะ ขอมลวสดและครภณฑ

อภปรายผลการวจย การวจยเพอการสงเคราะหองคประกอบของขอมลสารสนเทศอเลกทรอนกสเพอการจดการความร ดานการบรหารงาน ระหวางสถาบนอดมศกษา เปนการวจยจากรายงานขอมลสารสนเทศเพอการบรหารการศกษา ทเผยแพรบนเครอขายอนเทอรเนต ผลของการวจยทสอดคลองกบวตถประสงคของการวจยและสามารถอภปรายประเดนสาคญดงตอไปน ผลการวจยพบวาขอมลทเผยแพรบนเครอขายอนเทอรเนตในสถาบนอดมศกษาสวนมากเปนขอมลสารสนเทศพนฐานทสาคญตอการบรหารงานภายในสถาบนศกษา ซงแตละแหงมการเกบรวบรวมสรปเปนรายป และนามาเผยแพรบรการใหแกประชาชนทงหนวยงานรฐและหนวยงานเอกชน ซงสอดคลองกบรายงานแผนปฏบตการฐานขอมลสารสนเทศดานการศกษาแหงชาต ทกลาวถงกลมขอมลสารสนเทศทางการศกษาทมความสาคญตอการแลกเปลยนขอมลโดยจดกลมหลกไว 3 กลมคอ ขอมลนกศกษา ขอมลสถานศกษา และขอมลบคลากรทางการศกษา (สานกงานปลดกระทรวงศกษาธการ, 2553) นอกจากนผลของการวจยในครงนผวจยไดคนพบถงกลมขอมลสารสนเทศทจาเปนตอการบรหารงานซงสอดคลองกบขอมลการบรหารงานของสถาบนอดมศกษาทกลาวถงการดาเนนงานในดานการบรการวชาการและดานการบรหารโครงการ รวมถงขอมลสารสนเทศดานสาธารณปโภคพนฐานซงเปนสวนหนงของการประกนคณภาพการศกษาทตองรายงานใหกบสานกงานคณะกรรมการการอดมศกษาและสานกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา รวมทงเปดเผยผลการตดตามตรวจสอบคณภาพการศกษาตอสาธารณชน


85

สรป การวจยเพอการสงเคราะหองคประกอบของขอมลสารสนเทศอเลกทรอนกสเพอการจดการความร ดานการบรหารงานระหวางสถาบนอดมศกษา เปนการวจยจากรายงานขอมลสารสนเทศเพอการบรหารการศกษา ทเผยแพรบนเครอขายอนเทอรเนต ทมลกษณะขอมลทเปนโครงสรางและไมเปนโครงสราง โดยใชการจดหมวดหมความสมพนธของเนอหา ผลของการวจยทาใหทราบถงหมวดหมขอมลสารสนเทศอเลกทรอนกสทสมพนธกนทสถาบนอดมศกษาตางๆ มการเผยแพรขอมลสารสนเทศออกสภายนอก ทาใหไดขอมลสารสนเทศทมประโยชนตอการพฒนาคณภาพการศกษาและมรปแบบขอมลสารสนเทศทเปนมาตรฐานเดยวกน ซงในการวจยครงตอไปผวจยจะนาผลการสงเคราะหองคประกอบของขอมลสารสนเทศอเลกทรอนกส เพอการจดการความร ดานการบรหารงาน ระหวางสถาบนอดมศกษา สอบถามความตองการของผบรหารโดยเรยงลาดบตามความสาคญ เพอนาผลการประเมนมาสรางระบบใหสอดคลองกบความตองการ

เอกสารอางองจอมพงศ มงคลวนช. (2555). การบรหารองคการและบคลากรทางการศกษา. กรงเทพฯ: สานกพมพแหง จฬาลงกรณ. มหาวทยาลยศลปากร สานกบรการวชาการ. แผนปฏบตการฐานขอมลสารสนเทศดานการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2553 - 2555. กรงเทพฯ: กระทรวงศกษาธการ.สานกปลดกระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร. (2553). คมอการจดทามาตรฐานเพอการเชอมโยง ขอมลระหวางหนวยงานภาครฐ. กรงเทพฯ: กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและ การสอสาร.สานกปลดกระทรวงศกษาธการ. (2553). แผนปฏบตการฐานขอมลสารสนเทศดานการศกษาแหงชาต. กรงเทพฯ: กระทรวงศกษาธการ. Cooper, H. Martin. (2009). Research Synthesis and Meta-analysis: A Step - by - Step Approach. (4th ed.). London: SAGE Publications. Knowles, A. Smallidge. (1970). Handbook of College and University Administration. New York: McGraw-Hill BookSmith, Edward W. (1982). The Education’s Encyclopedia. New York: Prentice-Hall.

86

นกขาวพลเมองกบการใชสอออนไลนในการขบเคลอนดานสทธมนษยชนในสงคมไทยCitizen Reporter and the Use of Online Media in Mobilizing on

Human Rights Issues in Thai Society

ธญญา จนทรตรง*

รองศาสตราจารย ดร. กลทพย ศาสตระรจ**

บทคดยอ การวจยเรองนมงศกษากระบวนการการใชสอออนไลนของนกขาวพลเมองในการรายงานขอมลขาวสารและการขบเคลอนดานสทธมนษยชน ตลอดจนหาแนวทางการพฒนาบทบาทและการมสวนรวมของนกขาวพลเมองในการรายงานขอมลขาวสารผานสอออนไลน เปนการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) ใชวธการสมภาษณเชงลก (In-depth Interview) กบกลมผใหขอมลหลก 4 กลม คอ นกขาวพลเมอง นกขาวอาชพ นกวชาการนเทศศาสตร และบรรณาธการเวบไซต รวมจานวน 40 คน กบการวเคราะหเนอหา (Content and Textual Analysis) ขาวออนไลนใน 5 เวบไซต คอ www.prachatham.com, www.prachatai.com, www.oknation.net, www. citizenthaipbs.or.th และ www.tcijthai.com ผลการศกษาพบวา กระบวนการรายงานขาวของนกขาวพลเมองในสอออนไลนประกอบดวยการคดเลอกประเดนขาว (News Selecting) การรวบรวมขอมลและผลตเนอหา (News Gathering and Production) การตรวจสอบและแกไข (News Checking and Editing) และการเผยแพรรายงานขอมลขาวสาร (Distributed Reporting) ซงเหมอนกบกระบวนการของนกขาวอาชพในปจจบนแตมความเปนอสระมากกวา นกขาวพลเมองสวนใหญขบเคลอนประเดนสทธมนษยชนโดยใชเวบไซตองคกรสอทเปดพนทให บลอกสวนบคคล และสอสงคมออนไลน เชน เฟซบก ทวตเตอร เปนพนทในการรายงานขาวและแลกเปลยนความคดเหน โดยเนอหาสวนใหญเปนประเดนสทธชมชนและ

วฒนธรรม สทธพลเมอง และสทธทางการเมอง สวนแนวทางการพฒนาบทบาทและการมสวนรวมของนกขาวพลเมองในการรายงานขอมลขาวสารสาหรบสงคมไทยนน พบวา ควรเปนผเฝาประตขาวสารในบรบทสอใหม (Gatewatcher) เปนพลเมอง ผเลาเรองราว (Citizen Stories) สามารถทางานรวมกบสอกระแสหลก (Co-Operation) ทาใหการรายงานขอมลขาวสารมความสมบรณมากขน

คาสาคญ นกขาวพลเมอง สอออนไลน สทธมนษยชน

*นกศกษาหลกสตรนเทศศาสตรดษฎบณฑต มหาวทยาลยธรกจบณฑตย E-mail: [email protected]**ผอานวยการหลกสตรดษฎบณฑต สาขานเทศศาสตร มหาวทยาลยธรกจบณฑตย (อาจารยทปรกษาหลก)


87

Abstract This research were to study citizen reporter’s news reporting process, citizen reporter’s online media platform usage in human rights mobilization and to explore ways to improve citizen journalist’s role and participation in Thai society. The qualitative research methods were key informants in-depth interviews 4 group is citizen reporters, journalists, academic, and website editor included 40 and online news content analysis for 5 websites are www.prachatham.com, www.prachatai.com, www.oknation.net, www.citizenthaipbs.or.th, and www.tcijthai.com. The results revealed that citizen reporter’s news reporting process via online media similar journalist’s news reporting process consisted of news selecting, news gathering and production, news checking and editing and distributed reporting. But citizen reporter more freedom than journalist.Citizen reported news and their opinions related to human rights mobilization via allowed websites, blog and social network. The human right aspects mostly found was community and cultural rights, civil rights and political rights. Citizen reporter’s role in Thai society should serve as Gatewatcher, citizen stories that support and co-operation with mainstream media. To help news reporting more complete.

Keywords Citizen Reporter, Online Media, Human Rights

บทนา ตามหลกการขององคกรอสระดานสทธมนษยชน มองวาเสรภาพในการแสดงความคดเหนเปนกญแจสาคญสการพฒนาดานสทธมนษยชน สทธการสอสารจงถอเปนสทธมนษยชนขนพนฐานทมความสาคญกบการพฒนาสงคมประชาธปไตย เปนสทธอนชอบธรรมททกคนในสงคมควรไดรบอยางเสมอภาค (พรรษาสร กหลาบ, 2550, 46) แตปจจบนเราจะเหนวาปญหาการรดรอนสทธการสอสารทงในระดบบคคล กลมคน ชมชน องคกร ทองถน กยงคงปรากฏใหเหนเปนปญหาอยในสงคมโลก (อบลรตน ศรยวศกด, 2550,128) แมวาสงคมไทยจะสงเสรมและ ขยายขอบเขตเรองสทธเสรภาพการสอสารแกประชาชนไวในรฐธรรมนญฉบบปจจบน พ.ศ. 2550 (กระทรวงยตธรรม กรมคมครองสทธและเสรภาพ, 2551, 2) และหวงให “สอมวลชน” ทาหนาทเปนสอกลาง ชวยสงเสรมสทธเสรภาพ และสรางความเขมแขงใหกบพลเมองในสงคมตอไปกตาม แตจากภาวะการแขงขนของอตสาหกรรมสอทเพมขน ประกอบกบสถานการณทางการเมอง ทาใหองคกรสอมการปรบนโยบาย ทศทางการดาเนนงานโดยมงเนนผลกาไรในเชงธรกจมากขน ดงนนการทาหนาทเปนสอกลางใหกบคนในสงคมจงทาไดไมเตมท เพราะตองดาเนนงานภายใตอานาจรฐ ทน อาจกลาวไดวาสทธเสรภาพสอไดถกรดรอนไปจากภาวะการแขงขนและการเปลยนแปลงของ สงคมโลกนนเอง

88

จากดชนชวดสทธเสรภาพสอ (Press Freedom Index) ทองคกรนกขาวไรพรมแดน (Reporters Without Borders )ไดจดอนดบเสรภาพของสอทวโลกในป 2554 - 2555 พบวา ประเทศไทยอยในอนดบท 137 จาก 179 ประเทศ ดกวาป 2553 ทอยในอนดบ 153 จาก 170 ประเทศ แตเมอเปรยบเทยบอนดบทวโลก กลมประเทศอาเซยนรวมถงประเทศไทยถกจดอยในกลมประเทศทมเสรภาพของสอคอนขางแย (Difficult Situation) โดยปจจยสาคญมาจากบรรยากาศทางการเมองทรอนแรง ทาใหสอมกถกขมขคกคาม กระบวนการตรวจสอบตนเอง (Self - Censorship) หรอมผลประโยชนทบซอนนนเอง (วอยสทว, 2556) ถงแมวาสอจะถกรดรอนสทธเสรภาพลง แตการพฒนาเทคโนโลยการสอสารยค 1.0 จนกาวเขาสยคเวบ 2.0 ในชวง 5-6 ปทผานมา ทาใหเกดการสอสารแบบสองทาง (Two - Way Communication) ชวยเพมศกยภาพใหผรบสารสามารถผลตเนอหาไดดวยตวเอง (User Generated Content: UGC หรอ Consumer-Generated Media : CGM) ประกอบกบการพฒนาสอสงคมออนไลน (Social Media) ทงเฟซบค (Facebook) ทวตเตอร (Twitter) ยทบ (You Tube) วกพเดย (Wikipedia) ฯลฯ ไดกลายเปนรปแบบของชองทางการสอสาร (Platform) ทเออใหเกดการมสวนรวม (Collaborative) ใหกบภาคพลเมองมากยงขน (Blue Social Network: The Digital Engagement, 2554, 029-030) จนกอใหเกดปรากฏการณ “นกขาวพลเมอง” (Citizen Reporter) ทเปนกระแสความนยมไปทวโลก สาหรบ “วารสารศาสตรพลเมอง” (Citizen Journalism) ในประเทศตะวนตกนน เรมจากการเรยกรอง ความเปนประชาธปไตยของสอและสทธของพลเมองในการสอสาร ทาใหเกดสอเพอชมชนพลเมองทมบทบาทสาคญในสงคมประชาธปไตย โดยเรมจากการปฏรปสอระดบรากหญาและอาศยกลมองคกรเอกชนทไมแสวงหาผลกาไร (NGO) ตลอดจนเครอขายโลกนานาชาตเพอสงเสรมและสรางใหเกดการมสวนรวมของพลเมอง (Gabriele, 2004, 1-2) โดยนกวชาการสอและวารสารศาสตรทวโลกไดใหนยาม “วารสารศาสตรพลเมอง” ไววาเปนกระบวนการเชงปฏบตการของนกขาวพลเมอง ซงหมายถงประชาชนทวๆ ไป ทไมใชนกขาวมออาชพ แตสามารถใชเครองมออปกรณ และเทคโนโลยททนสมยในการสอสารขอมลขาวสารทเปนประเดนสาคญสาหรบสาธารณชน โดยปราศจากการถกควบคมจากภาครฐ เอกชนในการดาเนนงาน (พรงรอง รามสต รณะนนทน, 2547, 12) จากการตดตามความเคลอนไหวของนกขาวพลเมองในสงคมโลก พบวาทงสอกระแสหลก และสออนเทอรเนต ตางเปดพนทใหประชาชนไดมสวนรวม ในการรายงานเหตการณ หรอปรากฏการณตาง ๆ ในสงคมมากขน อาท การเปดตวของเวบไซตอนดมเดย (www.indymedia.org) ประเทศสหรฐอเมรกา iReport ของสานกขาว CNN พรอมจดตงโครงการวารสารศาสตรพลเมองเปนครงแรก รวมทงเวบไซตโอมายนวส (www.ohmynews.com) ของประเทศเกาหลใต ไดกลายเปนพนทใหกบนกขาวพลเมองทวโลกอยางเปนรปธรรม โดยเนนการมสวนรวมของผอานภายใตคาขวญทวา “Every Citizen is A Reporter” (มานะ ตรรยาภวฒน, 2552) สวนประเทศไทย บลอกเกอร (Bloger) ถอเปนกลมบคคลสาคญททาหนาทเปนนกขาวพลเมอง คอยรายงานขอมล ขาวสาร หรอสถานการณทเกดขนในสงคม รวมถงประเดนสาธารณะทสอกระแสหลกไมสามารถนาเสนอได อยางเชนในชวงของการเกดรฐประหาร 19 กนยายน 2549 บลอกเกอรสามารถทาหนาทแทนสอหลกซงถกปดกนการสอสารในขณะนนได โดยจะคอยตดตามขอมล โพสตรปภาพ และใหประชาชนทวไปไดแสดงความคดเหนผาน ไซเบอรสเปซ (อศราปรทศน, 2554, 8-10) และการเปดตวเวบไซตโอเคเนชน (www.oknation.net) ในป 2550 ภายใตสโลแกนทวา “ทกคนเปนนกขาวได” ทาใหผอานไดรวมเปนนกขาวอาสา ทาหนาทเปนสอพลเมองของสงคม


89

เหมอนหนงสอพมพ The Guardian ขององกฤษ ทใชหลก Crowdsourcing ดงความรวมมอและภมปญญาจากคนในชมชนออนไลนมาชวยกนรวมแกปญหาใดปญหาหนงในสงคม (มานะ ตรรยาภวฒน, 2554, 132-133 ; อดศกด ลมปรงพฒนกจ, 2553, 42) จนทาใหปจจบนเวบไซตโอเคเนชนมสมาชกมากกวา 80,000 คน และยงเปนเวบบลอกนกขาวพลเมองชนแนวหนาของประเทศไทยทควารางวล Asian Digital Media Awards ยอดเยยมประจาภมภาคเอเชยในป 2010 ในกลม Digital Content : User Generated Content หรอผใชเวบเปนผสรางเนอหา จากสมาคมหนงสอพมพและองคกรสอสงพมพระหวางประเทศ (WAN-IFRA) ในงาน Digital Media Asia 2010 ทผานมา และลาสดในป 2555 ชอเสยงของนกขาวพลเมองไทยในสอออนไลนกโดงดงไปทวโลก เมอวนมอเตอรไซครบจาง อยางบลอกเกอรราษไศลผเผยแพรภาพเหตการณชาวอหรานกอเหตวางระเบด ในซอยปรดพนมยงค 31 ผาน โซเชยลมเดยเปนภาพแรก ทาใหสอกระแสหลกทงในประเทศไทยและตางประเทศตองขอแบงปนขอมลเพอตดตามนาเสนอความจรงตอไป (บษราคม ศลปะลาวลย, 2555, 3) จะเหนวาสอออนไลนไดกลายเปนพนทสอสาร และสามารถพฒนาเปนสอภาคพลเมองทมบทบาทสาคญและมพลงในการขบเคลอนเรองราวตาง ๆ ในสงคมควบคกบสอกระแสหลกไดมากขน จากการใชเพอการเผยแพร แลกเปลยน แบงปนขอมลระหวางกน เพอการตอรอง ตอส เรยกรอง และสะทอนเรองราว ปญหาตาง ๆ ในสงคมโดยเฉพาะการขบเคลอนประเดนทเกยวของกบเรองสทธมนษยชนของภาคประชาชน ไมวาจะเปนสทธพลเมอง (Citizen Rights) หรอสทธทางการเมอง (Political Rights) ทปรากฏอยในสงคมไทย ดงจะเหนไดจากการนาเสนอขอมลขาวสารและการรายงานเหตการณทเกดขนในพนทตาง ๆ แทนสอกระแสหลก ไมวาจะเปนวกฤตการณความขดแยง ทางการเมองในชวงเดอนพฤษภาคม พ.ศ. 2553 ทสอกระแสหลกถกปดกน หรอสถานการณนาทวมกรงเทพฯ และจงหวดตาง ๆ ในชวงปลายป 2554 ทผานมา (เครอขายพลเมองเนต, 2553) หรอกรณการโพสตขอความ รปภาพ เพอรองขอความเปนธรรมใหกบ นายอาพล ตงนพคณ (อากง) ชายผถกศาลตดสนจาคก 20 ป เมอวนท 23 พฤศจกายน 2554 ในความผดฐานหมนประมาทเบองสงตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 112 และ พ.ร.บ. วาดวยความผดเกยวกบคอมพวเตอร พ.ศ. 2550 มาตรา 14(2), (3) จนกระทงเสยชวตระหวางการถกคมขง เหตการณนจงเปน กระแสรณรงคใหสงคมตนตวทงในโลกออนไลนและออฟไลน เพอเรยกรองสทธมนษยชนและจดประเดนใหภาครฐพจารณาแกไขกฎหมายอาญามาตรา112 (ไทยรฐออนไลน, 2555; มตชนออนไลน, 2555) นอกจากนยงเหนการขบเคลอนประเดนสทธชมชนและวฒนธรรม (Community and Cultural Rights) เชน กรณการคดคานผงเมองใหมของจงหวดเชยงใหม การเปดโปงบรษทเอกชนทหลอกลวงซอทดนชาวบานเพอทาเหมองแรทจงหวดลาปาง หรอปญหาความขดแยงชายแดนภาคใต ยงชวยเนนยาใหเหนความสาคญของสอพลเมองในฐานะผเฝาประตขาวสาร (Gatewatcher) และผกาหนดวาระขาวสาร (Agenda Setting) ดานสทธมนษยชนใหกบสงคมไดชดเจนยงขน ถอเปนววฒนาการของงานวารสารศาสตรในสงคมไทยทใหประชาชนไดเขามามสวนรวมในการรายงานขอมลขาวสารตาง ๆ ใหกบสงคม อยางไรกตาม การเกดขนของสอพลเมองในฐานะนกสอสารสาธารณะอาจมขอจากดอย หลากหลายแงมม จาเปนตองศกษาในเรองนเพอชวยสงเสรมและพฒนาบทบาทนกขาวพลเมองใหมความเขมแขงและเปนทยอมรบตอไป

90

วตถประสงคของการวจย 1. เพอศกษากระบวนการรายงานขาวผานสอออนไลนของนกขาวพลเมองในสงคมไทย 2. เพอศกษาลกษณะการใชสอออนไลนของนกขาวพลเมองในการขบเคลอนสงคมไทยดานสทธมนษยชน 3. เพอศกษาแนวทางการพฒนาบทบาทและการมสวนรวมของนกขาวพลเมองในสงคมไทย

วธดาเนนการวจย งานวจยนเปนงานวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) โดยใชวธการเกบขอมล 2 ลกษณะ คอ 1) การสมภาษณเชงลก (In-depth Interview) กบบคคล 4 กลม ซงไดจากการเลอกมาแบบเฉพาะเจาะจง (Purposive Sampling) ประกอบดวย นกขาวพลเมอง นกขาวอาชพ นกวชาการดานนเทศศาสตร และบรรณาธการเวบไซต รวมจานวน 40 คน โดยมแบบสมภาษณเปนเครองมอหลก 2) การวเคราะหเนอหาขาว (Content and Textual Analysis) ทนกขาวพลเมองนาเสนอผานพนท สอออนไลน จานวน 5 เวบไซต ไดแก เวบไซตสานกขาวประชาธรรม (www.prachatham.com) เวบไซตขาวประชาไท (www.prachatai.com) เวบไซตโอเคเนชน (www.oknation.net) เวบไซตเครอขายนกขาวพลเมองไทยพบเอส (www.citizenthaipbs.or.th) และเวบไซตศนยขอมลและขาวสบสวนเพอสทธพลเมอง (www.tcijthai.com) ใชแบบวเคราะหเนอหา (Coding Sheet) ทสรางขนตามกรอบสทธมนษยชนเปนเกณฑ การวเคราะห โดยใชเวลาดาเนนการ 4 เดอน ตงแตเดอนตลาคม 2555 ถงเดอนมกราคม 2556

ผลการวจยและอภปรายผล 1. กระบวนการรายงานขาวภาคพลเมองผานสอออนไลน แนวคดเรองการรายงานขาวภาคพลเมอง (Grassroots Reporting) หรอการรายงานขาวระดบรากหญา ของ Yeon-ho (Bowman & Willis, 2003, 12) ทกลาวไววา เปนการรายงานขาวในรปแบบใหมทแตกตางไปจากการรายงานขาวของนกขาววชาชพ หรอวารสารศาสตรแบบดงเดม นนคอ เปนการรายงานขาวทเกดจากการรวมกลมเครอขายของกลมคนหรอชมชน เปาหมายจะมงเนนการมสวนรวมในการสอสาร สรางความรวมมอรวมใจ และความเทาเทยมของคนในชมชนมากกวาทจะแสวงหาผลกาไร ไมไดมงเนนความสมบรณแบบเหมอนกองบรรณาธการ ซงสอดคลองกบผลการวจยทพบวา กระบวนการรายงานขาวของนกขาวพลเมองในสอออนไลน โดยภาพรวมเปนการสอสารสองทางทไมมความสลบซบซอนหรอตองใชระบบกองบรรณาธการเปนหลกเหมอนกบการรายงานขาวของ นกขาวอาชพ มงเนนการมสวนรวมในการสอสารประเดนและเรองราวปญหาตาง ๆ ทเกดขนในพนทใหคนภายนอกไดรบร สาหรบกระบวนการทพบในการรายงานขาวของนกขาวพลเมองในสอออนไลนนนประกอบดวยขนตอนหลก ๆ คอ การคดเลอกประเดนขอมลขาวสาร (News Selecting) การรวบรวมขอมลและการผลตเนอหา (News Gathering and Production) การตรวจสอบแกไข (News Checking and Editing) และ การแพรกระจายรายงานขอมลขาวสาร (Distributed Reporting) รวมถงการตอบกลบ (Feedback) และการมสวนรวมจากผรบสารไดทนท ซงคลายกบกระบวนการสอขาวขององคกรสอในปจจบน และสอดคลองกบงานวจยเกยวกบกระบวนการรายงานขาวของผสอขาว (สกลศร ศรสารคาม, 2555, 4) และ กระบวนการรายงานขาวของนกขาวอาสาในบลอกโอเคเนชน (นดา หมอยาด,


91

2551, 245) ทพบวามขนตอนหลกทเหมอนกน นนคอ การรวบรวม การหาขาวหรอคดเลอกประเดนในการนาเสนอ การแสวงหาขอมล การผลตเนอหา การบรรณาธการขาว การเผยแพรขาวสารไปยงผรบ สามารถทจะตรวจสอบ ใหขอมล ชวยรวบรวม และหาขาวรวมกนได สวนความแตกตางทพบนน นกขาวพลเมองมอสระในการคดเลอกและนาเสนอประเดนปญหาตาง ๆ ไดมากกวา เนองจาก ไมตองดาเนนงานภายใตกรอบนโยบายหรอมเปาหมายใน เชงธรกจเหมอนกบนกขาวอาชพในองคกรสอ

ภาพท 1 : แสดงรายละเอยดกระบวนการในการรายงานขาวผานสอออนไลนของนกขาวพลเมองในสงคมไทย ทมา: เรยบเรยงและสรปผลโดยผวจย

จากการเกบขอมลยงพบอกวา นกขาวพลเมองใชอปกรณและเทคโนโลยการสอสารสมยใหม อาท สมารตโฟน กลองถายภาพ กลองวดโอ คอมพวเตอร ในกระบวนการเกบรวบรวมขอมลและการผลตเนอหา (News Gathering) สวนการแพรกระจายขอมลขาวสาร (Distributed Reporting) ตลอดจนการแลกเปลยน แบงปนกบผรบสาร (Feedback) นกขาวพลเมองจะใชสอออนไลนอยาง บลอก เวบไซต เฟซบก ยทบ ทวตเตอร และจดหมายอเลกทรอนกส (e-mail) เปนชองทางในการสงขาวและตดตอสอสาร ซงสอดคลองกบงานวจย State of News Media เมอป ค.ศ. 2012 ท สกลศร ศรสารคาม (2555, 1-3) ไดอางถงไววา ปจจบนโซเชยลมเดยถกนามาใชในการทาขาวรปแบบตาง ๆ มากขน ทงในกระบวนการคนควา หาขาว รวบรวมขอมลขาว การเชอมความสมพนธกบคนอาน ดงคนอานใหเขามาม

Feedback

92

สวนรวมในกระบวนการสอขาว ทงการใหขอมล รวมรายงานขาวและเผยแพรขาว นอกจากนยงชวยใหการรายงานขาวมรปแบบทหลากหลายมากขน จากผลการวจยดงกลาว สะทอนใหเหนวาบทบาทผบรโภคในสงคมยคใหม หรอกลมนกขาวพลเมองสามารถทจะผลตขอมลขาวสารและเปนผคอยคดกรอง คดเลอกขอมล เพอเผยแพรใหกบสาธารณชนรบรไดดวยตนเอง ซงพบวาขดแยงกบทฤษฎผเฝาประตขาวสารในบรบทของสอมวลชน (Gatekeeper Theory) ทมองวาบทบาทการเปนผเฝาประตขาวสารนนเปนบทบาทเฉพาะของนกขาวอาชพทสงกดองคกรสอกระแสหลก ซงจะเปนผทาหนาทตดสนใจคดเลอกเรองราว รวบรวม และผลตขาวมานาเสนอใหกบกองบรรณาธการเพอพจารณา และเลอกนาเสนอใหกบสาธารณชนอกครง (Bruns, 2005, 11-12 ) นอกจากน ผลการวจยทพบวา ปจจยแวดลอมในเรองบคลกภาพ ภมหลงครอบครว การศกษา การประกอบอาชพ ประสบการณการเขารวมกจกรรม ตลอดจนสภาพปญหาทาง การเมอง เศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรมในพนททนกขาวพลเมองมความใกลชดนน สงผลใหประเดนเนอหาทนกขาวพลเมองเลอกมานาเสนอมความแตกตางกนตามมมมอง ทศนคต และความตองการในการสอสารของแตละคน ซงตรงกบกระบวนการเฝาประตขาวสารตามประสบการณในชวตของปจเจกบคคลของ Kurt Lewin (Shoemaker & Vos, 2009, 115) ทอธบายไววา แตละบคคลจะมแรงผลกอยเบองหลงในการคดกรองขาวสาร อาทเชน ทศนคต จรยธรรมในการดาเนนชวต บทบาทหนาท ลกษณะงานหรออาชพ วธคด การขดเกลาทางสงคม ขนอยกบประสบการณในชวตของแตละคน ทาใหการคดเลอกขาวสารของผเฝาประตขาวสาร 2. สอออนไลน เครองมอในการขบเคลอนประเดนดานสทธมนษยชนของนกขาวพลเมอง ในมมมองของนกขาวพลเมองในสงคมไทย ตางมองวาปญหาสทธมนษยชนนนเปนเรองทใหญเกยวของกบสทธเสรภาพ คณคา ศกดศรความเปนมนษย ความไมเสมอภาค การไมไดรบความเทาเทยมกนทางกฎหมาย และกาลงเปนปญหาททกคนในสงคมควรจะตระหนกถงและชวยกนปองกนแกไขซงเปนไปในทศทางเดยวกบ การรายงานสถานการณสทธมนษยชนรายปของประเทศไทย โดยฮวแมนไรทวอทช เมอวนท 2 กมภาพนธ พ.ศ. 2556 (ฮวแมนไรทวอทช รายงานสถานการณสทธมนษยชนรายปของประเทศไทย, 2556) พบวา ปญหาสทธมนษยชนของประเทศไทยยงไมไดรบการแกไขอยางจรงจงในรฐบาลสมยปจจบนไมวาจะเปนเรอง 1) การดาเนนการเอาความผดกบผทรบผดชอบตอความรนแรงทางการเมองเมอป พ.ศ. 2553 2) การจากดเสรภาพในการแสดงออก 3) ความรนแรง และการละเมดสทธมนษยชนในจงหวดชายแดนภาคใต และ 4) การละเมดสทธของผลภย และแรงงานตางดาว สาหรบการขบเคลอนประเดนและเนอหาดานสทธมนษยชนในลกษณะการรายงานของนกขาวพลเมองผานเวบไซต จานวน 5 เวบไซต ในภาพรวม พบวา ขอมลขาวสารทนกขาวพลเมองนาเสนอจะเกยวของกบสทธชมชนและวฒนธรรม (Community and Cultural Rights) มากทสด คดเปนรอยละ 40.9 ทงนอาจเปนเพราะการขยายขอบเขตเรองสทธเสรภาพและการกระจายอานาจใหกบประชาชนไวในรฐธรรมนญฉบบป พ.ศ. 2550 ทเพมมากขน รองลงมาคอ สทธพลเมอง (Civil Rights) รอยละ 29.6 และสทธทางการเมอง (Political Rights) รอยละ 12 ตามลาดบ โดยนกขาวพลเมองใหนยามปญหาสทธมนษยชนวาเปนเรองความขดแยง ความไมเทาเทยม การถกเอารดเอาเปรยบ หรอการไมไดรบการคมครองตามกฎหมายทสงคมกาหนดไว ซงสวนใหญเปนผลกระทบทไดรบจากการพฒนา การตดสนใจ และการดาเนนงานตามโครงการของภาครฐและบรษทเอกชน


93

ภาพท 2 : แสดงปรมาณเนอหาดานสทธมนษยชนของนกขาวพลเมองทปรากฏใน 5 เวบไซตในชวงระยะเวลา 4 เดอน คอระหวางเดอนตลาคม 2555 ถง เดอนมกราคม 2556 ทมา: เรยบเรยงและสรปผลโดยผวจย

นอกจากเวบไซต จานวน 5 เวบไซตทศกษาแลวนกขาวพลเมองยงใชสอออนไลนในชองทาง (Platform) ทหลากหลายเปนพนทในการสอสาร ประกอบดวย 1) เวบไซตทสรางขนเพอการสอสารเฉพาะกลม 2) จดหมายอเลกทรอนกส เพอสงตนฉบบขาว ตดตอสอสารรบ - สงขอมลกบคนกลมอนๆ 3) เฟซบก ใชเพอกระจาย ขอมลขาวสาร แลกเปลยนความคดในเรองตาง ๆ กบเพอนในสงคมออนไลน 4) ยทบ ใชเปนพนทในการเกบและเผยแพรขอมลในลกษณะภาพเคลอนไหวทงวดโอ คลปวดโอ 5) ทวตเตอร ใชในการรายงานขอมลสน ๆ และ 6) อนสตาแกรม ใชเพอการถายภาพแลวแชรตอ โดยภาพรวมแลว การใชสอออนไลนเพอขบเคลอนเรองสทธมนษยชนของนกขาวพลเมองในสงคมไทยนน ยงคงเปนแคระดบตน ๆ จะเหนเปนรปธรรมในบางโอกาสและสถานการณ สวนลกษณะการขบเคลอนดานสทธมนษยชนทพบหลก ๆ คอ 1) การเผยแพรประเดนในพนท 2) การตดตอสอสารรวมกลมทากจกรรมสาธารณะ 3) การแสดงออกและแสดงความคดเหนทางการเมอง 4) การสรางเครอขายและเปนพนทสอสารเฉพาะกลม 5) การใชเปนชองทางขยายประเดนในพนทไปสสอกระแสหลกและการตอรองเชงนโยบาย ซงสอดคลองกบลกษณะการใชสอออนไลนของชาวอาหรบ (Hamdy, 2008) ทพบวาเทคโนโลยถกนามาใชเปนสอในการขบเคลอนความคดและกจกรรมใหกบประชาชน ชวยยกระดบพลงอานาจของประชาชน สาหรบชาวอาหรบ บลอก (Blog) จะเปนชองทางทนยมมากในการแบงปนขอมล ในการสรางเครอขายและชวยสรางพลงอานาจทางการเมอง สรางการตนตวในประเดนการเมอง สทธมนษยชน และปญหาสงคมตาง ๆ กอใหเกดการรวมกลม รวมถงการสงขอความผานทวตเตอร และเฟซบก ทงในระดบทองถนและสงคมเมองกนมากขน และชาวอยปต (Mohamed, 2010) ทใชบลอกในการวพากษวจารณการเมองและระดมความคดเหนของประชาชนตอระบอบการปกครอง และ การอภปรายเกยวกบการปฏรปทางการเมอง

94

3. แนวทางการพฒนาบทบาทและการมสวนรวมในการรายงานขอมลขาวสารของนกขาวพลเมองภายใตบรบทของสงคมไทย จากผลการศกษาของ Deuze, Bruns & Neuberger (2007, 3) เรองการเตรยมความพรอมของวงการวารสารศาสตรในยคการทาขาวแบบมสวนรวมใน 4 ประเทศ คอ ประเทศเนเธอรแลนด เยอรมน ออสเตรเลย และ สหรฐอเมรกา ทพบวา พลเมองทเขารวมในการทาขาวสามารถทาหนาทในการตรวจสอบขอมลขาวสาร ความจรงทถกเผยแพรโดยสอกระแสหลกไดนน ขอมลดงกลาวไดชวยสนบสนนผลการศกษาของผวจยในเรองบทบาทของ นกขาวพลเมองทพบวา นกขาวพลเมองสามารถทจะเปนผเฝาประตขาวสารในบรบทของสอยคใหม (Gatewatcher) ใหกบสงคมได เปนสอกลางใหกบประชาชนในแตละพนท เปนผจดประเดนและคอยเตมเตมขอมลขาวสารใหกบ สอกระแสหลก ตลอดจนตดตามเปนผตรวจสอบขอมลความจรงในสงคม (Monitoring) ไดจรง หากใชเกณฑวเคราะหรปแบบการมสวนรวมของกลมรบสารในสอออนไลนของ Alfred Hermida ในป 2008 (Jane et al., 2011, 16-25) แลวจะพบวา ในบรบทของสงคมไทยการมสวนรวมในงานวารสารศาสตรภาคประชาชนผานสอสงคมออนไลน มลกษณะทหลากหลายแตกตางกนออกไป ไมวาจะเปนการเปนบลอกพลเมอง (Citizen Blog) บนเวบไซตขององคกรสอทเปดพนทให การเปนสอพลเมอง (Citizen Media) ทคอยสงเรองราว ภาพถาย วดโอ และสออนๆ ใหกบสอหลกเพอใหสามารถทจะนาไปตดตามหรอตรวจสอบตอได นอกจากนอาจเปนลกษณะการเลาเรองราวของพลเมอง (Citizen Stories) ซงเปนการสงเรองราวในเรองใดเรองหนงของผอาน การแนะนาขอมลขาวสาร ใหกบนกขาวอาชพเพอทาการคดเลอกและบรรณาธการกอนนาไปเผยแพรผานเวบไซต ถอเปนการสอสารแบบมสวนรวมในลกษณะของการแสดงความเหน (Comments) และการเปนเครอขายสงคม (Social Networking) โดยใชแพลตฟอรมของสอสงคมออนไลน อาทเชน เฟซบก ทวตเตอร ยทบ เพอเปนชองทางการแพรกระจายและเชอมโยงขอมลขาวสาร สการสรางสรรคกจกรรมตางๆ ทางสงคมไดมากขน สาหรบอนาคตรปแบบการมสวนรวมของภาคประชาชนในการรายงานขอมลขาวสารผานสอสงคมออนไลนอาจมลกษณะทหลากหลายและเปนรปธรรมมากขน เชน การเปนพลเมองผเลาเรองราว (Citizen Story) หรอ บลอกพลเมอง (Citizen Blog) การรวมมอกน (Co-Operation) ในการรายงานขาว โดยใหนกขาวพลเมองรายงาน (Citizen Reporter) หรอใหประชาชนทกคนไดมสวนรวมในการหาขอมลขาวสาร ความจรงตาง ๆ ในสงคมสงใหกบองคกรสอ (Crowd Sourcing) อยางไรกตามบทบาทและการมสวนรวมของนกขาวพลเมองสามารถพฒนาไปไดไกลมากยงขน อาจถงขนการเปนองคกรสอภาคพลเมองทมพลง ความเขมแขงไดรบการยอมรบและทางานแบบคขนานไปกบ สอกระแสหลกของสงคมได ทงนกตองขนอยกบการรจกสทธหนาทความเปนพลเมอง การพฒนาทกษะ ความสามารถ ตลอดจนการมจตสานกทดในการใชเทคโนโลยของคนในสงคมใหเกดประโยชน สรางสรรคและใชอยางรเทาทน


95

ภาพท 3 : แสดงบทบาทและการมสวนรวมของนกขาวพลเมองสาหรบสงคมไทยในอนาคต ทมา : เรยบเรยงและสรปผลโดยผวจย

สวนแนวทางการสงเสรมศกยภาพและการพฒนานกขาวพลเมองในสงคมไทยตามมมมองของนกขาวพลเมอง นกขาวอาชพ นกวชาการดานนเทศศาสตร และ บรรณาธการเวบไซตนน พบวา ทงนกขาวพลเมอง นกขาวอาชพ องคกรสอกระแสหลกและสอทางเลอก บคลากร สถาบนการศกษา องคกร ภาครฐ สมาคม หนวยงาน ตลอดจนเทคโนโลยและกฎหมายตาง ๆ ทเกยวของ ลวนแตเปนปจจยสาคญทจะเออหรอชวยผลกดนใหนกขาวพลเมองสามารถพฒนา และสรางความเขมแขงใหเกดขนได โดยเฉพาะนโยบายจากภาครฐทควรสงเสรมเรองการเขาถงเทคโนโลยใหกบประชาชนมากขน การยอมรบและการเปดพนทขององคกรสอกระแสหลก และการพจารณากฎหมาย ตลอดจนการกากบดแลดานการสอสารออนไลนใหเหมาะสมกบสงคมไทย ถอเปนปจจยสนบสนนหลกทจะชวยสงเสรม สนบสนน และพฒนาการมสวนรวมของภาคประชาชนใหมากขน ซงเปนไปในแนวทางเดยวกบผลการวจยของ Hamdy (2008) ทพบวา สอกระแสหลกควรใหการยอมรบความเปนนกขาวพลเมองในอาหรบใหมากขน โดยอาจเปดพนทบลอกใหประชาชนเขามาแสดงความคดเหนหรอเสนอขาวสารของภมภาค ตดตอใหเปนสายขาวในสงกด และยกฐานะใหเปนฐานนดรท 5 ซงหมายถง

ผทคอยตรวจสอบคณธรรมจรยธรรมของฐานนดรท 4 ทมความพเศษกวาสออสระกลมใหญ ๆ ในสงคมอาหรบ สวนรฐบาลควรสงเสรมในเรองการใชอนเทอรเนตใหมากขน โดยใหพลเมองสามารถเขาไปแสดงออกทางความคดไดอยางเตมท อยางไรกตามถงแมวากระแสและพลงความเขมแขงของนกขาวพลเมองในการขบเคลอนดานสทธมนษยชนในเรองตาง ๆ อาจจะยงไมชดเจนนก แตอยางนอยกถอวาเปนจดเรมตนทดของการพฒนาสงคมประชาธปไตย ดวยทนทางเทคโนโลยทไดกลายเปนพนทการสอสารใหกบประชาชนพลเมองไดเกดความตนตว เรยนร และใชสทธพลเมองสรางประโยชนสาธารณะใหกบสงคมไดมากกวาในอดตทผานมา

96

สรป นกขาวพลเมอง (Citizen Reporter) ในบรบทของสงคมไทย กคอประชาชนทวไปทไมใชนกขาวอาชพ แตมจตวญญาณเหมอนนกขาว มจตสานกสาธารณะ มความตนตว และตองการใชสทธในการสอสารเพอบอกเลาเรองราว ความจรง แลกเปลยนความคดเหน หรอเผยแพรขอมลขาวสาร ทเปนประเดนสาธารณะ มผลกระทบและเปนประโยชนตอสวนรวม โดยเฉพาะอยางยงการสอสารในประเดนปญหาทสอกระแสหลกไมไดเปดพนทใหมากนก อาจกลาวไดวา “นกขาวพลเมอง” ไดเตบโตขนมาพรอมกบการพฒนาเทคโนโลยการสอสารในยค 1.0 และ 2.0 ททาใหผบรโภคสามารถผลตเนอหาขาวสารเองได จนพลกบทบาทใหมใหสงคมยอมรบวา นกขาวพลเมอง คอ ผเฝาประตขาวสารในบรบทของสอยคใหม (Gatewatcher) ทสามารถทางานไปควบคกบผเฝาประตขาวสารในบรบทของสอมวลชน (Gatekeeper) ซงหมายถงนกขาวอาชพไดเปนอยางด โดยกระบวนการรายงานขาวในสอออนไลนนน จะชวยใหเกดการแลกเปลยน เรยนร และชวยขบเคลอนประเดนปญหาสาคญทถกฝงหรอถกกดทบในพนทมาเปนเวลานานไดถกนาขนมาตแผ หรอเผยแพรใหคนในสงคมไดมองเหนมตปญหาตาง ๆ ไดอยางรอบดานมากขน ปรากฏการณการเกดนกขาวพลเมองในสงคมไทย จงถอวาเปนผลกระทบเชงบวกไดมากกวาลบโดยเฉพาะการกระตนใหประชาชนพลเมองไดลกขนมาใชสทธการสอสารในการนาเสนอ แลกเปลยน ขอมล เรองราว ความจรง ทเกดขนในแตละพนทของสงคมไดมากขน ซงนนกหมายถงการเรมตนขบเคลอนเรองสทธมนษยชนขนพนฐานทใคร ๆ กสามารถทาได นนคอ การใชสทธอยางรจกและเขาใจ ดงนน การทาหนาทของสอพลเมองผานพนทสอออนไลนนน สามารถเปนพลงในการขบเคลอนดานสทธมนษยชนใหกบสงคมไทยไดชดเจนมากขน โดยเฉพาะการขบเคลอนประเดนปญหาสทธชมชน วฒนธรรม สงแวดลอม และสทธทางการเมอง สะทอนใหเหนบทบาทของผบรโภคขอมลขาวสารในยคใหม ทสามารถเขาถงและใชสอออนไลนไดอยางสรางสรรค อยางไรกตาม นอกจากการพฒนาและสงเสรมเรองการมสวนรวมในการรายงานขาวดานสทธมนษยชนผานสอออนไลนใหกบนกขาวพลเมองในสงคมไทยจะเปนเรองสาคญทตองอาศยความรวมมอจากกลมบคคลและองคกรภาคสวนตาง ๆ ทงตวนกขาวพลเมอง นกขาวอาชพ องคกรสอกระแสหลกและสอทางเลอก ตลอดจนสถาบนการศกษา องคกรภาครฐ ภาคเอกชน ภาคประชาสงคม สมาคม หนวยงานตาง ๆ แลว การใหความรความเขาใจทถกตองในเรองจรยธรรมและกฎหมายตาง ๆ ทเกยวของกบการทาหนาทในฐานะสอพลเมองใหกบสงคม ไมวาจะเปนพระราชบญญตคอมพวเตอร พ.ศ. 2550 กฎหมายอาญา เชน การหมนประมาท การละเมดลขสทธ กฎหมายสงแวดลอม และอน ๆ ลวนแตเปนเรองทตองใหความสาคญ นอกจากจะชวยผลกดนและพฒนานกขาวพลเมองใหมความเขมแขง สามารถเปนสอพลเมองทด มพลงในการสอสาร ชวยขบเคลอนประเดนปญหาทกอใหเกดประโยชนสาธารณะไดแลว ยงชวยสรางการยอมรบและความนาเชอถอในตวของนกขาวพลเมองไดมากขนดวย

เอกสารอางอง กระทรวงยตธรรม. กรมคมครองสทธและเสรภาพ. (2551). แผนสทธมนษยชนแหงชาต ฉบบท 2 (พ.ศ.2552-2556). กรงเทพฯ: ศนยบรการวชาการแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.เครอขายพลเมองเนต. (2553). คมอสอพลเมอง เครอขายพลเมองเนต. สบคนเมอ 16 ธนวาคม 2554, จาก http://thainetizen.org/node/2549.


97

ไทยรฐออนไลน. (2555). อากง “ของจรงหรอแคเกมการเมอง?. สบคนเมอ 28 มถนายน 2555, จาก http://www.thairath.co.th/content/pol/259195.นดา หมอยาด. (2551). โอเคเนชนบลอกในฐานะวารสารศาสตรภาคพลเมอง. วทยานพนธ ปรญญานเทศศาสตรมหาบณฑต สาขาวารสารสนเทศ คณะนเทศศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.บษราคม ศลปะลาวลย. (2555, 19 กมภาพนธ). ธรรมดา...ทไมธรรมดา หนมเสอกกสมกบสงคมโซเชยลมเดย. หนงสอพมพคมชดลก.พรรษาสร กหลาบ. (2550). การสอสารมวลชนบนไซเบอรสเปซ: เสรภาพในการแสดงความ คดเหนและการกากบดแลเนอหาบนอนเทอรเนต ใน บรรยงค สวรรณผอง. การใชเสรภาพกบ ความรบผดชอบของสอมวลชนไทยทามกลางวกฤตประเทศ หนงสอครบรอบ 10 ป สภาการหนงสอพมพแหงชาต 4 กรกฎาคม 2550. (หนา 46). กรงเทพฯ: บพธการพมพ.พรงรอง รามสตร รณะนนทน. (2547). สอภาคประชาชน: รายงานการวจย. กรงเทพฯ: คณะนเทศศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.มานะ ตรรยาภวฒน. (2552). Citizen Journalism วารสารศาสตรพลเมอง (2). สบคนเมอ 4 พฤศจกายน 2554, จาก http://www.brandage.com/Modules/DesktopModules._________.(2554). สอยคดจทล. วารสารครบรอบ 41 ป สถานวทยโทรทศนไทยทวสชอง 3.132-133.มตชนออนไลน. (2555). คอลมนสถานคดเลขท 12. สบคนเมอ 23 มนาคม 2555, จาก http://www.matichon. co.th/news_detail.php? newsid=1329738768 &grpid=03&catid=03._________.(2555). อากงหมนเบองสง. สบคนเมอ 28 มถนายน 2555, จาก http://www.matichon.co.th/news_detail.php?newsid=1336476741&grpid=03&catid=03 วอยสทว. (2556). เสรภาพสอโลกป 56 กบภาวะทยงคงมดมน. สบคนเมอ 5 สงหาคม 2556, จาก http://news.voicetv.co.th/global/29157.html.สกลศร ศรสารคาม. (2555). โมเดลการทาขาวในลกษณะตาง ๆ. เอกสารประชมสมมนา “ยทธศาสตรเพอ อนาคตวารสารศาสตร” ครงท 1 วนท 30 มนาคม 2555 ณ Convention Hall สถาบนการจดการปญญาภวฒน.อดศกด ลมปรงพฒนกจ. (2553). รายงานประจาป 2553 สมาคมนกขาววทยและโทรทศนไทย. กรงเทพฯ: สมาคมนกขาววทยและโทรทศนไทย.อศราปรทศน. (2554). กรงเทพฯ: จรลสนทวงศการพมพ.อบลรตน ศรยวศกด. (2550). สอมวลชนเบองตน สอมวลชน วฒนธรรมและสงคม. (พมพครงท 2). กรงเทพฯ: สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.ฮวแมนไรทวอทชรายงานสถานการณสทธมนษยชนรายปของประเทศไทย. (2556). สบคนเมอ 5 กมภาพนธ 2556, จาก http://prachatai.com/journal/2013/02/45075.

98

Blue Social Network: The Digital Engagement. (2554). กรงเทพฯ: กองบรรณาธการนตยสาร BrandAge Essential. Bowman, S. & Willis, C. (2003). We Media: How Audiences are shaping the Future of News and Information. Retrieved from http//www.hy pergene.net/wemedia/weblog.php?id= P36.Bruns, A. (2005). Gatewatching: Collaborative Online News Production. New York: Peter Lang. Deuze, M., Bruns, A. & Neuberger, C. (2007). Preparing for an Age of Participatory News. Journalism Practice. 1(3), 322-338. Retrieved from http://eprints.qut.edu.au. Gabriele, H. (2004). Civil Society Media Theory: Tools for Decolonizing the Lifeworld. Ritsumeikan Social Sciences Review. Hamdy, N. N. (2008). Arab Citizen Journalism Shaped by Technology : Creates a Challenge to Mainstream Media, Authorities and Media Laws. The American University in Cairo , Egypt Paper prepared for Presentation at the International Association for Mass Communication Research-IAMCR 2008 Congress 20-25 July, 2008 Stockholm, Sweden. Jane, B. S; Domingo, D; Heinonen, A; Hermida, A; Paulussen, S; Quandt, T; Reich, Z. & Vujnovic, M. (2011). Participatory Journalism: Guarding Open Gates at Online Newspapers. UK:Wiley- Blackwell.Mohamed, S. A. (2010). Between the Hammer and the Anvil: Blogs, Bloggers, and the Public Sphere in Egypt. n.p. : Department of Art History and Communications McGill University, Montreal.Shoemaker, J. P. & Vos, P. T. (2009). Gatekeeping Thory. New York: Routledge.


99

กระบวนการสรางแบรนด “กรนบส” ของบรษท ชยพฒนาขนสงเชยงใหม จากดChaipattana Transportation Co., Ltd.’s Process of Green Bus Brand Building

โสภา เขยวสข *

รองศาสตราจารย ดร. วทยา ดารงเกยรตศกด**

บทคดยอ งานวจยเรอง กระบวนการสรางแบรนดของบรษท ชยพฒนาขนสงเชยงใหม จากด หรอ กรนบส มวตถประสงคเพอศกษาพฤตกรรมการเดนทางของลกคารถโดยสารกรนบสและลกคาของรถโดยสารบรษทอน กระบวนการสรางแบรนดกรนบสและปญหาในการสรางแบรนด โดยเกบขอมลจากแบบสอบถาม การสนทนากลมและการสมภาษณเจาะลก ผลการวจยพบวา ลกคากรนบสและลกคาของรถโดยสารบรษทอน สวนใหญเปนเพศหญงมอายระหวาง 21- 60 ป เปนนกศกษาและผประกอบธรกจสวนตว มภมลาเนาอยใน จ.เชยงใหม มกเดนทางในพนทเขตจงหวดภาคเหนอและกรงเทพฯ สวนกระบวนการสรางแบรนดกรนบส พบวา สรางแบรนดดวยกจกรรมตางๆ ดงขนตอนตอไปน 1) การวางตาแหนงตราสนคา 2) การกาหนดเอกลกษณ 3) การสรางการรบรแบรนด 4) การสรางความชอบ และ 5) การสรางความภกดตอตราสนคา สวนปญหาของการสรางแบรนดกรนบส คอ การเปนธรกจทอยภายใตการควบคมของกรมการขนสงทางบก ทาใหการสอสารการตลาดนนทาไดอยางมขอจากด และขาดงบประมาณการฝกอบรมดาน การสรางแบรนดจากหนวยงานภาครฐ

คาสาคญ กระบวนการสรางแบรนด กรนบส ขนสงเชยงใหม

Abstract The research of Brand Building Process of Chaipattana Transportation Co., Ltd. The research objectives were to explore: 1) demographic characteristics and travelling behavior of service and non-service users. 2) Branding Building Process and 3) problems encountered in brand building of the company. The following were data collection methods: 1) questionnaires 2) focus group discussion and 3) in-depth interview. Results of the study revealed that most of the informants who used the service were female, 21-60 years old, students and business owners. Their monthly income was 5,001-15,000 baht. The process of brand building consisted of 5 step: 1) brand positioning 2) brand personality 3) brand

*นกศกษาหลกสตรศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชานเทศศาสตร มหาวทยาลยแมโจE-mail : [email protected]** คณบดคณะสารสนเทศและการสอสาร มหาวทยาลยแมโจ (ประธานกรรมการทปรกษา)

100

awareness 4) brand preference and 5) brand loyalty. For problems encountered in brand building, the following were found; limited market communication since this business was under the supervision of the Department of Land Transport; and lack of the training on brand building.

Keyword Brand building, Green Bus , Transportation

บทนา ในปจจบน ไมวาองคกรภาครฐหรอเอกชน ตางตนตวและใหความสาคญกบการเปดประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC) ในปลายป พ.ศ. 2558 ทงนยงเปนความหวงใหมของผประกอบการไทยทงรายเลกและรายใหญทจะเขาไปบกตลาดขายสนคาใหกบคน 10 ชาตสมาชกอาเซยนทมประชากรรวมกนมากกวา 600 ลานคน แตสงสาคญ ทผประกอบการไทยไมควรมองขาม คอ ความพรอมของสนคาและบรการทจะตองแขงกบคแขงในสนามอาเซยน ทไมใชแคภายในประเทศอกตอไป ดงนน ถาผประกอบการรายใดทมแบรนดทแขงแกรงและมนคงกถอวามความไดเปรยบ เพราะการมแบรนดนนเสมอนมการสรางภมคนกนใหกบสนคาและบรการของตนเอง เมอยามทตองออกไปเผชญโลกกวาง (จรพรรณ อญญะโพธ วฒกร สนธวาทน นาราตา ปญญาวงศ พยงศกด วรยะบณฑตกล และ ขนษฐา อดศรมงคล, 2556, 40) เชนเดยวกบธรกจภาคการขนสงดวยรถโดยสารสาธารณะ ซงแมวาจะเปนธรกจทไดรบการสมปทานเสนทาง แตตองมความจาเปนในการสรางแบรนดเพอสรางความมนใจในบรการสาธารณะใหกบผโดยสาร ทงนบรษท ชยพฒนาขนสงเชยงใหม จากด ผใหบรการรถโดยสารประจาทางเพยงรายเดยวทให บรการในเสนทาง 8 จงหวด ภาคเหนอมายาวนานกวา 50 ป ทคนเดนทางรจกวา “รถเมลเขยว” ซงเดมทเคยใหบรการแบบงายๆไรมาตรฐาน และ ดวยความตงใจของผบรหารรนท 2 ทอยากจะเปลยนขาวราดแกงขางถนน เปนอาหารในหางชอดง จงเรงปรบปรงบรการและเปลยนชอแบรนดจาก “เมลเขยว” เปน “กรนบส” เพอสรางจดยนและเอกลกษณในงานบรการรถโดยสารประจาทาง และยกระดบคณภาพงานบรการเพอสรางความมนใจใหกบผโดยสาร ดงนน ผวจยจงสนใจศกษากระบวนการสรางแบรนด “กรนบส” ของบรษท ชยพฒนาขนสงเชยงใหม จากด รวมทงปญหาดานการสรางแบรนด เพอขอมลทไดจากการศกษาจะเปนประโยชนตอผประกอบการรถโดยสารรายอน ทงนเพอสรางความเขมแขงใหกบธรกจภาคการขนสงตอไป

วตถประสงค การวจยมวตถประสงคเพอศกษา 1) ลกษณะทวไป พฤตกรรมการเดนทางของลกคากรนบสและลกคาของรถโดยสารบรษทอน 2) กระบวนการสรางแบรนด “กรนบส” 3) ปญหาของการสราง แบรนด “กรนบส”


101

วธการวจย งานวจยเรอง กระบวนการสรางแบรนดของ บรษท ชยพฒนาขนสงเชยงใหม จากด เปนงานวจยเชงปรมาณและเชงคณภาพ โดยในเชงปรมาณใชเครองมอในการเกบรวบรวมขอมล คอ แบบสอบถาม เพอใหทราบลกษณะทางประชากรศาสตร พฤตกรรมการเดนทางใชรถโดยสารประจาทางของลกคาทเปนสมาชกกรนบสและลกคาของรถโดยสารบรษทอนทใหบรการอยในสถานขนสงผโดยสารจงหวดเชยงใหม ทงนไดขอมลมาจากจานวนสมาชก (Green Bus Member) ของรถโดยสารกรนบส ณ วนท 15 สงหาคม พ.ศ. 2555 มจานวนประชากรในการศกษาทงสน 177,907 คน ผวจยไดกาหนดกลมตวอยางโดยใชวธการเทยบตารางขนาดกลมตวอยางของ Taro Yamane ทระดบความเชอมน 95 ความคลาดเคลอนไมเกนรอยละ 10 ไดกลมตวอยางจานวน 100 คน และเพอใหสดสวนของกลมตวอยางมความใกลเคยงกน ผวจยจงเพมจานวนกลมตวอยางเปน 128 คน โดยแบงกลมตวอยางออกเปน 2 กลม คอ กลมลกคาสมาชกกรนบส จานวน 64 คนและกลมลกคาของรถโดยสารบรษทอน เชน ลกคาของรถโดยสารบรษท นครชยแอร และบรษทสมบตทวร จานวน 64 คน สวนการวจยเชงคณภาพใชการสนทนากลม (Focus Group Discussion) ลกคารถโดยสารกรนบสและลกคาของรถโดยสารบรษทอน จานวน 12 คน เพอศกษาปจจยทใชในการเลอกซอ การรบรแบรนด ความคาดหวงทม ตอรถโดยสารและการประเมนแนวคดแบรนด (Brand Concept) และการสมภาษณเชงลก (In - Depth Interview) ผบรหารและผมสวนเกยวของกบการสรางแบรนดของบรษท ชยพฒนาขนสงเชยงใหม จากด จานวน 6 คนไดแก ผบรหาร ผจดการนโยบายและกลยทธ ผจดการ ฝายการตลาด ผจดการสวนงานทรพยากรมนษย และนกออกแบบ

ผลการวจย จากการศกษาลกษณะทวไป รวมถงพฤตกรรมการเดนทางของลกคารถโดยสารกรนบสและลกคาของ รถโดยสารบรษทอน จานวน 128 คนโดยใชแบบสอบถาม พบวา สวนใหญเปนเพศหญงมอายระหวาง 21- 60 ป เปนนกศกษาและผประกอบธรกจสวนตว มภมลาเนาอยในจงหวดเชยงใหม มกเดนทางในพนทเขตจงหวดภาคเหนอและกรงเทพฯ แตละครงหางกนเกน 3 เดอน จากการสนทนากลม (Focus Group Discussion) ผวจยไดกาหนดคณสมบตของผรวมสนทนา จานวน 12 คน ประกอบดวยลกคากรนบส จานวน 6 คน และลกคาของรถโดยสารบรษทอน เชน บรษทนครชยแอร บรษท สมบตทวร จานวน 6 คน ซงผลการศกษาพบวา กลมผรวมสนทนาสวนใหญมกเดนทางในพนทจงหวดภาคเหนอและกรงเทพดวยรถโดยสารประจาทาง มกซอบตรโดยสารทจดจาหนายบตรโดยสารทสถานขนสงผโดยสารจงหวดเชยงใหม และตดสนใจใชบรการรถโดยสารเนองจากมความสะดวกสบายไมตองขบรถเอง และจากการสมภาษณเชงลก (In - Depth Interview) ผบรหารและผมสวนเกยวของกบการสรางแบรนดของบรษท ชยพฒนาขนสงเชยงใหม จากด จานวน 6 คน พบวา กรนบสมกระบวนการสรางแบรนด 5 ขนตอน คอ 1) การวางตาแหนงตราสนคา (Brand Positioning) 2) การกาหนดบคลกภาพตราสนคา (Brand Personality) 3) การสรางการรบรตราสนคา (Brand Awareness) 4) การสรางความชอบทมากกวาแบรนดอน (Brand Preference) และ 5) การสรางความจงรกภกด (Brand Loyalty) มรายละเอยดดงตอไปน

102

1. การวางตาแหนงตราสนคา (Brand Positioning) บรษทฯ วางตาแหนงตราสนคาไดสอดคลองกบ วสยทศนองคกร คอ “การมงเปนองคกรแหงความเปนเลศดานการขนสงทางถนนทครบวงจร สะทอนความเปนผใหบรการรถโดยสารประจาทางทใหบรการครอบคลมทงในและตางประเทศ” ทงนไดกาหนดเปนแนวความคด (Brand Concept) ทมองคประกอบของการวางตาแหนงตราสนคาทประกอบดวยการระบกลมเปาหมาย กรอบอางอง จดสรางความแตกตางและเหตผลททาใหเชอ ดงขอความตอไปน กลมเปาหมาย: สาหรบนกเรยน นกศกษา คนทางาน ทการเดนทาง คอ สวนหนงในการแสวงหาความสาเรจในชวต และชนชอบการขนสงสาธารณะ กรอบอางอง: กรนบสเปนผใหบรการรถโดยสารประจาทางสาธารณะ ทางถนน จดสรางความแตกตาง: บรการขนสงผโดยสารจากสถานตนทาง ไปสสถานปลายทางดวยมาตรฐาน ทรบประกนความสะดวก ปลอดภย ตรงเวลา เหตผลททาใหเชอ: ระบบเทคโนโลยการขนสงทมประสทธภาพ การบรการทไดมาตรฐานเพอชวยใหการดาเนนธรกจจากการขนสงเปนเรองงาย และปลอดภย กลมลกคากรนบส มองวา กรนบสยงไมสามารถใหบรการไดขอความดงกลาว ทงนหากกรนบสเรงปรบปรง พฒนางานบรการใหมมาตรฐานเดยวกน แนวความคดดงกลาวกสามารถเปนไปไดในอนาคตอนใกล ในขณะทกลมลกคาของรถโดยสารบรษทอนมองวาแนวคดดงกลาวมความใกลเคยงกบบรการของรถโดยสารของบรษทนครชยแอรและบรษทสมบตทวร เนองจากปจจบนทง 2 บรษทนสามารถใหบรการไดอยางมมาตรฐานในระดบดเยยม 2. การกาหนดบคลกภาพตราสนคา (Brand Personality) บรษทฯ กาหนดบคลกภาพตราสนคา “กรนบส” ใหเปนธรกจทมความนาเชอถอ แสวงหาความสาเรจ มความเปนมตร และเอาใจใสผอน ซงสอดคลองกบมมมองของผรวมกลมสนทนาทมองวารถโดยสารกรนบสนนเปรยบเสมอนบคคลทมบคลกทเรยบงาย สบายๆ รกอสระ และ เปนกนเอง ทงนกรนบสยงไดกาหนดเอกลกษณดานภาพ ดานเสยง และดานคานยมองคกร ซงประกอบดวย 1) การสรางเอกลกษณดานภาพ กรนบสไดจดทาคมอระบบอตลกษณองคกร (Green Bus Corporate Identity) เพอเปนคมอมาตรฐานดานการสอสารใหไปในทศทางเดยวกนซงประกอบดวย ชอ กรนบสมาจากชอรถเมลเขยว ทเรยกตามสของตวรถโดยสารในสมยกอน ตราสญลกษณ เปนอกษรประดษฐ คาวา Green Bus สโลแกนคอ กรนบส ใสใจทกการเดนทาง การใชส เนนสเขยว รอยละ 70 และสเทา รอยละ 30 รปแบบตวอกษรใช Font PSLxKittithada ทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ ภาพกราฟฟก เปนภาพสเขยวแกไลเฉดไปยงสเขยวออน และสขาวซงไดนาไปใชกบการออกแบบชนงานตางๆเชน ภาพพนหลง Powerpoint เอกสารสานกงาน รถต รถโดยสาร จดจาหนายบตรโดยสาร และและยนฟอรมพนกงาน 2) การสรางเอกลกษณดานเสยง (Voice) กาหนดใหอารมณและโทนเสยงเปนเสยง ทชดเจน นาฟง นาเชอถออบอน และการสรางเอกลกษณดานคานยมองคกร (Core Value) 3. การสรางการรบรแบรนด (Brand Awareness) กรนบสเนนสรางการรบรแบรนดในขนตอนการสรางการจดจาตราสนคา (Recognition) ผานการสอสารภายในองคกรและการสอสารภายนอกองคกรในลกษณะ การประชาสมพนธและการสงเสรมการขาย ตวอยางเชน การจดแถลงขาวเปดเสนทางใหมรอบสอมวลชน (Press Tour) การสงขาวสารประชาสมพนธ การใหเยยมชมสถานประกอบการ รวมถงการสรางเอกลกษณของจดขายบตรโดยสาร ยนฟอรมพนกงาน รถโดยสาร เวบไซตองคกร และสอประชาสมพนธอนๆ ณ จดขาย ซงกลมลกคากรนบสและลกคาของรถโดยสารบรษทอนรบรตราสญลกษณของกรนบสและรบทราบขาวสารทเกยวกบตารางเวลาเทยวรถจาก สอประชาสมพนธ ณ จดขายมากทสด


103

4. การสรางความชอบทมากกวา (Brand Preference) บรษทฯ สรางความชอบในตราสนคา “กรนบส” ดวยการสรางความสะดวกสบายเพอตอบสนองความตองการของกลมนกศกษาและคนทางาน เชน การตดตง จอโทรทศน (TV on Demand) สาหรบดหนง ฟงเพลง เลมเกมสไดตลอดการเดนทาง ซงผโดยสารมความเหนวานอกจากความตองการบรการพนฐานแลวยงตองการใหพฒนาบรการทตอบสนองความตองการของลกคารายบคคล 5. การสรางความจงรกภกด (Brand Loyalty) บรษทฯ สรางความจงรกภกดโดยการรกษาฐานลกคาทเดนทางเปนประจาดวยการใชหลกการการบรหารลกคาสมพนธ (CRM) ขณะทกลมตวอยางมความเหนวาสาเหตททาใหกลบมาใชบรการกรนบสซาอกนน เนองจากกรนบสมเสนทางตรงกบความตองการของกลมตวอยางมากทสดเทานน สวนปญหาของการสรางแบรนดกรนบส คอ องคกรอยในระหวางการปรบเปลยนโครงสรางการบรหารจดการจงสงผลตอทศทางการสรางแบรนดลาชากวากาหนด การเปนธรกจทอยภายใตการควบคมของกรมการขนสงทางบก ทาใหการสอสารการตลาดนนทาไดอยางมขอจากด และในมมมองกลมตวอยางมองวากรนบสควรเรงปรบปรงดานการบรการใหมมาตรฐานเดยวกน อกทงขอเสนอแนะของการสรางแบรนด คอ การสอสารแบรนดนนควรมการตดตามผลการรบรของผบรโภคอยางตอเนอง สมาเสมอ อกทงการสรางแบรนดยงเปนเรองใหมสาหรบผประกอบการดานการขนสง ดงนนหนวยงานภาครฐควรใหการสนบสนนดานงบประมาณการฝกอบรมเกยวกบการสรางแบรนด เพอสรางความไดเปรยบอยางยงยนใหกบผประกอบการภาคขนสงตอไป

อภปรายผล การสรางแบรนด “กรนบส” ของบรษท ชยพฒนาขนสงเชยงใหม จากด กจกรรมทเกยวของกบขนตอนตางๆในกระบวนการสรางแบรนดทง 5 ขนตอนของ วทยา ดารงเกยรตศกด (2552) ทกลาวถงขนตอนของการสรางแบรนดวาควรเรมจากการวางตาแหนงตราสนคา (Brand Positioning) การกาหนดบคลกภาพตราสนคา (Brand Personality) การสรางการรบรตราสนคา (Brand Awareness) การสรางความชอบทมากกวา (Brand pPreference) การสรางความจงรกภกด (Brand Loyalty) ในขณะทวทวส ชยปาณ แหงบรษท Creative Juice G1 จากด ทไดนาเสนอกระบวนการสรางแบรนดในธรกจ SME แบบ 4 มต (4 D - Branding Process) ไดแก 1) มตดานตลาด ดานลกคา ดานองคกรและดานตราสนคาทงของตนเองและของคแขง 2) Disruption คอ การคนหา Brand Idea ทโดดเดน ไมอยในกฎเกณฑเดมๆ 3) Disparity คอ การกระจายขาวสารของ Brand ไปสผบรโภค และ 4) Determine การวดผลการรบร (Awareness) (วทวส ชยปาณ, 2544, 46) และการศกษาเรองการสรางแบรนดในธรกจประเภทบรการโทรคมนาคมของคงขวญ แกวศร (2554, 1) ทศกษาเกยวกบการสรางแบรนด CAT CDMA ของบรษท กสท. โทรคมนาคม จากด (มหาชน) ทมกระบวนการอย 3 ขนตอน คอ 1) การวเคราะหสถานการณทวไปของแบรนด 2) สรางแบรนด และ 3) การออกแบบแบรนด ทงนในขนตอนการวางตาแหนงตราสนคาของกรนบส (Brand Positioning) ของกรนบส นนมการกาหนดสวนประกอบของการวางตาแหนงตราสนคาทสอดคลองกบ Kotler (2000, 278 อางถงใน จระเสกข ตรเมธสนทร, 2549) กลาวคอ มการระบถงผบรโภคเปาหมาย การระบกรอบอางอง การระบจดทสรางความแตกตางและ มการระบเหตผลททาใหเชอ ยกตวอยางเชน กลมเปาหมาย: สาหรบนกเรยน นกศกษา คนทางาน ทการเดนทางคอ

104

สวนหนงในการแสวงหาความสาเรจในชวต และชนชอบการขนสงสาธารณะ กรอบอางอง: กรนบสเปนผใหบรการรถโดยสารประจาทางสาธารณะทางถนน จดสรางความแตกตาง: ทใหบรการขนสงผโดยสารจากสถานตนทาง ไปสสถานปลายทางดวยมาตรฐานทรบประกนความสะดวก ปลอดภย ตรงเวลา เหตผลททาใหเชอ: ระบบเทคโนโลยการขนสงทมประสทธภาพ การบรการทไดมาตรฐานเพอชวยใหการดาเนนธรกจจากการขนสงเปนเรองงาย และปลอดภย กาหนดบคลกภาพตราสนคา (Brand Personality) โดยไดกาหนดบคลกภาพตราสนคาจากมตทางดานบคลกของแบรนด (Dimention of Brand Personality) ของ Aaker (1996, 68 อางถงใน ศรกญญา มงคลศร, 2547, 92) ไดแก การเปนธรกจทมความนาเชอถอ แสวงหาความสาเรจ มความเปนมตร และเอาใสใจผอน ซงยงรวมถงการสรางเอกลกษณดานภาพ เชน ชอ มการเปลยนจากเมลเขยวเปน กรนบส สอดคลองกบศรกญญา มงคลศร (2547, 110) ทกลาววา วธการตงชอของกรนบส เปนการตงเพออธบายลกษณะของสนคา (Generic or Descriptive Name) เปนชอทตงชอสนคาตามลกษณะของการใหบรการแมวาจะมการเปลยนชอใหดทนสมยขนแลวยงคงสะทอนถงธรกจหลกทเกยวเนองกบรถโดยสาร อกทงยงเนนการใชสเขยว เพอสรางการรบรและจดจาแบรนดผานชดยนฟอรม จดขายบตรโดยสาร และรถโดยสาร เชนเดยวกบงานวจยของปรารถนา ภารตนวงศ (2548, 72) ทศกษาเรองกลยทธการสอสารตราสนคาของบรษท ทร คอรปเอรเรชน จากด (มหาชน) มการใชสแดงเปนสหลก เพอใชสอสารดานการตลาดไปยงกลมลกคาเปาหมาย การสรางการรบรตราสนคา (Brand Awareness) กรนบสเนนการสรางการรบรตราสนคาผานการทาโปรโมชน กระตนการขาย และการประชาสมพนธ โดยใชสอทมอยในองคกรหรอสอทสมผสกบลกคา (Contact Point) เชน สอบคคล เชน พนกงานขาย พนกงานขบรถ พนกงานตอนรบบนรถโดยสาร รวมถงการออกแบบจดจาหนายบตรโดยสารใหมควบคกบการทากจกรรมตางๆ เชนเดยวกบการสรางการรบรของแบรนดไปรษณยไทยของสวมล สทธพงศ (2549, 29 ) ทใชสอบคคลทเปนบรษไปรษณย และพนกงานหนาเคานเตอร ผสมผสานกบการสอสารผานสอมวลชนเพอสรางการรบร จดจา และรกษาไวซงความจงรกภกดในแบรนดไปรษณยไทย การสรางความชอบทมากกวา (Brand Preference) เนนการสรางความสะดวกสบายเพอตอบสนองกลมเปาหมายทสวนใหญเปนนกศกษา การสรางมาตรฐานดานงานบรการและความปลอดภย การรวมกบหนวยงานภาครฐเพอเปนตนแบบดานการเปนผใหบรการดานการขนสงสาธารณะทเปนทยอมรบอยางแพรหลาย อกทงยงมแผนโครงการเพอสรางความชอบทมากกวาอยางเตมรปแบบในป พ.ศ. 2556 โดยเนนประเดนเพอตอกยาตามการวางตาแหนงตราสนคาเรองการบรการรถโดยสารทไดมาตรฐานทครอบคลมและครบวงจรสอดคลองกบวทยา ดารงเกยรตศกด (2552) ทกลาววา การเกดความชอบมากกวาจากการใชสนคาและบรการนนสามารถทาไดโดยการสรางสสนใหม รสชาตใหม การทาโปรโมชน การคนหานวตกรรมใหมๆ ใหลกคาตนเตนและตดตามอยเสมอ การสรางความจงรกภกด (Brand Loyalty) เนนวธการสรางความจงรกภกดดวยการปฏบตตอลกคาอยางถกตอง การใกลชดลกคาและการตรวจสอบระดบความพงพอใจของลกคา ซงสอดคลองกบกตต สรพลลพ (2542, 33) ทกลาววา ลกคาจะภกดตอสนคากตอเมอสนคายหอนนภกดกบลกคาดวย ดงนน ผขายตองผลตสนคาทมคณภาพ ไมหลอกลวงผบรโภค สนคาหรอบรการทกประเภททผขายเสนอขายตอตลาดตองมคณภาพอยางนอยอยในระดบ “มาตรฐาน” ซงเปนเหตผลใหลกคาไมเปลยนใจไปใชสนคาหรอบรการของคแขงขน แตถาลกคามประสบการณ ทไมดตอสนคาหรอบรการ ควรใชการใกลชดกบลกคาใหไดมากทสดเทาทจะมากได


105

สรป การสรางแบรนด “กรนบส” ของบรษท ชยพฒนาขนสงเชยงใหม จากด ไดดาเนนกระบวนการสรางแบรนดอยางครบถวนใน 5 ขนตอน ทงนการสรางแบรนด “กรนบส” ยงคงมปญหาดานทศทางการเปลยนแปลงขององคกร ทมผลตอภาพรวมของแบรนด รวมถงการเปนธรกจทอยภายใตการควบคมของกรมการขนสงทางบก ทาใหการสอสารการตลาดมขอจากด และขาดการสนบสนนดานงบประมาณการฝกอบรมจากหนวยงานภาครฐ อยางไรกตาม การเรมตนสรางแบรนดถอไดวาเปนความมงมนตงใจทดของผประกอบการ ทงน การสรางแบรนดไมใชเรองททาแลวเสรจ หากแตเปนเรองทตองทาอยางตอเนอง ใชเวลา ตองตดตามประเมนผลจากลกคาและผรบบรการอยางตอเนอง สงสาคญมากทสด พนกงานทกระดบ คอ ทตทสาคญยงขององคกรตองมการฝกอบรมใหเขาใจ เรองแบรนดอยางดและถองแท และตองอาศยความรวมมอจากทกฝายทงผบรหาร นกการตลาด ผประกอบการดานการขนสง กรมการขนสงทางบก เพอผลกดนใหเกดความเขมแขงใหกบธรกจภาคการขนสงใหแขงขนในเวทอาเซยนไดอยางยงยนตอไป

เอกสารอางองกตต สรพลลภ. (2542). การสรางคณคาใหตรายหอ. วารสารบรหารธรกจ มหาวทยาลยธรรมศาสตร. 8 (มกราคม - มนาคม).คงขวญ แกวศร. (2554). การสอสารเพอสรางการรบรตราสนคา CAT CDMA. รายงานโครงการเฉพาะบคคล วารสารศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารสอสารมวลชน คณะวารสารศาสตรและ สอสารมวลชน มหาวทยาลยธรรมศาสตร.จรพรรณ อญญะโพธ วฒกร สนธวาทน นาราตา ปญญาวงศ พยงศกด วรยะบณฑตกล ขนษฐา อดศร มงคล บญฑรกา สรโ ภคาศย และวาต ภดรจนสวสด. (2556). Brand Signature คมภรสรางแบรนดโลก. กรงเทพฯ: กรมสงเสรมการสงออก. จระเสกข ตรเมธสนทร. (2549). การสรางภาพลกษณตรา. สบคนเมอ 12 กนยายน 2553, จาก http://www.thaihp.org/index.php?option=other_detail&lang=th&id=11&sub=26.ปรารถนา ภารตนวงศ. (2548). กลยทธการสอสารตราสนคาของบรษททร คอรปอเรชน จากด (มหาชน). รายงานโครงการเฉพาะบคคล วารสารศาสตรมหาบณฑต คณะวารสารศาสตรและสอสารมวลชน มหาวทยาลยธรรมศาสตร.วทยา ดารงเกยรตศกด. (2552). เรองของแบรนด. สบคนเมอ 27 กนยาน 2553, จากhttp://www.infocomm.mju. ac.th/main/home/uploads/images/lectureshowcase/ajwitaya/about_brand.pdf. วทวส ชยปาณ. (2554). ทาตลาดอยางไรให "โดนใจ"ลกคาตลอดกาล marketing 3.0. กรงเทพฯ :เนชนบคส.ศรกญญา มงคลศร. (2547). Brand Management. กรงเทพฯ : เลฟ แอนด ลฟ. สวมล สทธพงศ. (2549). กลยทธการประชาสมพนธและภาพลกษณของบรษท ไปรษณยไทย จากด ใน สายตาของประชาชนในเขตกรงเทพมหานคร. วทยานพนธนเทศศาสตรมหาบณฑต จฬาลงกรณ มหาวทยาลย.

106

บทคดยอ การวจยน มวตถประสงคเพอศกษาความโนมเอยงทางการเมองและวฒนธรรมทางการเมองของประชาชนไทย ผลการศกษาพบวา ประชาชนไทยโดยสวนใหญ (1,253 คน คดเปนรอยละ 62.7) มคะแนนรวมความโนมเอยงทาง การเมองทงสามประการอยางถกตองและเหมาะสมในระดบปานกลาง แตเมอพจารณาทคาเฉลยของกลมตวอยางทงหมดกสามารถจาแนกไดเปน มความโนมเอยงทางการเมองดานความรเพยงเลกนอย (1.1385 คะแนน จากคะแนนเตม 4.0000) แตกลบมระดบความรสกผกพนและการประเมนคณคาทมากกวา (2.5415 และ 2.2620 ตามลาดบ) นอกจากน ยงพบวา คาเฉลยคะแนนรวมความโนมเอยงทางการเมองของประชาชนไทยในพนทเทศบาลและ พนท อบต. ไมแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 ในทางตรงกนขาม คาเฉลยคะแนนรวมความโนมเอยงทางการเมองของประชาชนไทยในแตละภมภาค พบวา มคภมภาคทมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต ทระดบ .05 จานวน 7 ค ไดแก 1) ภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 2) ภาคเหนอและภาคกลาง 3) ภาคเหนอและภาคใต 4) ภาคเหนอและ กทม. 5) ภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคกลาง 6) ภาคกลางและภาคใต และ 7) ภาคกลางและ กทม. และในประการสดทายไดคนพบวา ประชาชนไทยโดยสวนใหญ (รอยละ 71.9 - 81.2) มวฒนธรรมทางการเมองแบบมสวนรวม

คาสาคญ การกลอมเกลาทางการเมอง ความโนมเอยงทางการเมอง วฒนธรรมทางการเมอง ประชาชนไทย

Abstract The objectives of this research were to study political orientations and political cultures of the Thais. The findings of this study were as followed. Most of the Thais (1,253 people or 62.7 percent) had the sum score of three types of political orientation in the correct or appropriate way on the middle level. As specify on the average scores of the total sample, they could be divided into having the cognitive orientation on a low score (1.1385 from 4.0000) but having more scores on the affective orientation and the evaluative orientation (2.5415 and 2.2620 in order). Moreover, the average scores of the political orientation of the Thais between living in the municipal area and living in the Tambon administrative

*อาจารยประจาสานกวชาพนฐาน สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง วทยาเขตชมพรเขตรอดมศกด จงหวดชมพรE-mail: [email protected]

ผลของการกลอมเกลาทางการเมองของประชาชนไทย: ความโนมเอยงทางการเมองและวฒนธรรมทางการเมอง

Results of Political Socialization of the Thais: Political Orientations and Political Cultures

ดร.ไพบลย โพธหวงประสทธ


107

organization area were not statistical significantly different on the level of .05. On the other hand, for the average scores of the political orientation of the Thais compared with living in each of the regions, there were the seven couples of region that had the statistical significant difference on the level of .05. They were the regions between 1) the north and the north-eastern, 2) the north and the middle, 3) the north and the south, 4) the north and Bangkok, 5) the north-eastern and the middle, 6) the middle and the south, and 7) the middle and Bangkok. Finally, most of the Thais (71.9 - 81.2 percent) had the participant political culture.

Keywords Political Socialization, Political Orientations, Political Culture, The Thais

บทนา การเมองการปกครองในระบอบประชาธปไตยของไทย นบตงแตไดเปลยนแปลงการปกครองในป พ.ศ. 2475 เปนตนมา ดเหมอนกบวาจะเปนประชาธปไตยแตเพยงบางสวนเทานน (ไพบลย โพธหวงประสทธ, 2553, 356-357) ปญหาทสาคญของระบอบการเมองแบบประชาธปไตยของไทย สามารถไลเลยงไดตามลาดบ โดยเรมจาก ระบบการเมองแบบอามาตยาธปไตย หรอระบบการเมองแบบรฐราชการ (The Bureaucratic Polity) ตามท Riggs (1966) ไดเรยกปรากฏการณทางการเมองของไทย ภายหลงการกาวเขาสระบอบประชาธปไตยแตเพยงในนามเทานน ซงในความเปนจรงแลว อานาจรฐเปลยนมอจากพระมหากษตรยไปอยทชนชนนาทางการเมองซงเปนกลไกของรฐฝายความมนคง จนนาไปสเหตการณความวนวายทางการเมองในป พ.ศ. 2516 และ พ.ศ. 2519 ท Huntington (1968) เรยกสถานการณทเกดขนระหวางสองเหตการณสาคญทางการเมองนวา ความผกรอนทางการเมอง (Political Decay) ในเวลาตอมา กกาวเขาสยคประชาธปไตยครงใบ ทเปนการประนประนอมกนระหวางฝายเผดจการกบพลงประชาธปไตยของประชาชน ซงหนทางทนาเสยดายถดมา ไดนาไปสระบบการเมองแบบธนาธปไตย (Plutocracy) อนเปนการเถลงหนสวนกนเพอแสวงหาผลประโยชนใหกบตนเองและพวกพอง ดงเชนท เกษยร เตชะพระ (2537, 82-87) เรยกรปแบบของความสมพนธระหวางนกการเมองกบนกธรกจ ทรวมมอกนแสวงหาผลประโยชนแบบสมคบคดกนเชนนวา พนธมตรรฐราชการ-ทนอภสทธ ปรากฏการณของประชาธปไตยแบบไทยในยคตอมาจนถงปจจบนน ทฝายรฐราชการเรมออนกาลงลง ในขณะทฝายทนอภสทธเรมเขมแขงขนเรอยๆ จนในทสดแลว ไดตดสนใจทจะลงเปนตวแสดง (Actors) ในทางการเมองเสยเอง อนสามารถเรยกปรากฏการณเชนน ไดวาเปนธรกจการเมอง ดงทมมมองของ Arghiros (2001) ไดวเคราะหและสรปไวอยางชดเจนวา การเมองในระบอบประชาธปไตยของไทย ยงเตมไปดวยการใชเงนซอเสยง การขมขคกคาม การใชเลหเพทบาย ทยงคงมอยอยางมากมายในระบบการเมอง เชนเดยวกนกบในอดตทผานมา จากทกลาวมาขางตนน ยอมจะเหนไดวา ระบอบการเมองแบบประชาธปไตยของไทย มไดเปนไปตามอดมการณประชาธปไตยอยางเปนระเบยบและอยางเปนระบบ แตกลบมปญหาและอปสรรคดานการจดสรร สงทมคณคาในสงคมการเมองทเกดขนอยางมากมาย อนสงผลใหเกดปญหาดานการพฒนาทางการเมองของไทยขน

108

อนเหนไดจากหลกฐานเชงประจกษทวา ไดมความพยายามในหลายครงหลายครากบกจกรรมซงถกเรยกวา “การปฏรปการเมอง” เพอใชแกไขปญหาดงกลาว อยางไรกด ปญหาทสาคญประการหนง ททาใหการพฒนาระบอบประชาธปไตยในสงคมการเมองไทยไมประสบผลสาเรจเทาทควรจะเปน หรอไมมการพฒนาทางการเมองทเปนไปตามตวแบบในอดมคตของการปกครองในระบอบประชาธปไตย ดงเชนทปรากฏในประเทศตะวนตกตนแบบทพฒนาแลว กคอ การทประชาชนภายในสงคมการเมองไทย มวฒนธรรมทางการเมอง (Political Culture) ทไมสอดคลองกบหลกการของการปกครองในระบอบประชาธปไตย หรออาจกลาวไดวาประชาชนไทยมทศนคต คานยม และความเชอทไมสอดคลองกบการปกครอง ในระบอบประชาธปไตย ดงเชนท ปรญญา เทวานฤมตรกล (2555, 18-19) ไดกลาวถงความสาคญของเรองดงกลาวนไวอยางตรงประเดนทวา ในระบอบประชาธปไตยคนเปนสงทสาคญไมนอยไปกวาระบบ โดยทปจจยของความสาเรจของประชาธปไตยนน เปนเรองของระบบทดประมาณ 50 เปอรเซนตเทานน แตอก 50 เปอรเซนตหรออาจจะมากกวานน ลวนเปนเรองของคนทงสน แมวาจะไดมกระแสความพยายามและการดาเนนการดานการปฏรปการเมองมาหลายครงแลวกตาม แตการปฏรปการเมองเกอบจะทงหมดทเกดขนกเปนเพยงการปฏรปทโครงสรางและสถาบนทางการเมอง แตเพยงดานเดยวเทานน สวนการปฏรปทางดานแบบแผนของการดาเนนชวตทางการเมองในสวนของสมาชกทอยภายในสงคมการเมองไทยกลบมนอยมาก ซงปรากฏการณทเกดขนแตเพยงดานเดยวเชนน ไมสามารถทาใหเกดการพฒนาทางการเมองในระบอบประชาธปไตยขนในสงคมการเมองไทยอยางประสบความสาเรจไดเลย ดงเชนท Almond & Verba (1965, 3) ไดเคยกลาวไววา ในการพฒนารปแบบของการปกครองในระบอบประชาธปไตย การมเพยงแคสถาบนทางการเมองทเปนประชาธปไตยอยางเปนทางการ อาท การใหประชาชนมสทธการเลอกตง การมพรรคการเมอง การมสถาบนนตบญญตทไดมาจากการเลอกตง ฯลฯ แตเพยงเทานน ยงถอวาไมเพยงพอ แตทสาคญมากไปกวานน กคอ สาหรบการปกครองในระบอบประชาธปไตย ประชาชนจะตองมวฒนธรรมทางการเมอง ทสอดคลองกบระบอบการเมองชนดนดวย วฒนธรรมทางการเมองภายในสงคมการเมองจะมคณลกษณะเปนเชนใด กยอมเปนผลมาจากการ มปฏสมพนธกนทางการเมองของบคคลตางๆ ภายในสงคมการเมองนน เพราะสงนคอ ระบบแหงแบบแผนของ ความคด ความเชอ หรอความรสกของสมาชกในสงคมการเมองทางดานปฏสมพนธทางการเมองและสถาบน ในทางการเมอง (The System of Beliefs about Patterns of Political Interaction and Political Institution) ซงรวมความไดวา คอ ตวตนทางการเมอง (Political Self) หรอสงทเกดขนในชวตทางการเมองของบคคล โดยท Almond & Verba (1965, 13-15) ไดจาแนกความโนมเอยงทางการเมองออกเปน 3 ประเภท ไดแก ความโนมเอยงทางการเมองดานความร (Cognitive Orientation) ความโนมเอยงทางการเมองดานความรสกผกพน (Affective Orientation) และความโนมเอยงทางการเมองดานการประเมนคณคา (Evaluative Orientation) อยางไรกด การทบคคลหรอสมาชกของสงคมการเมองจะมวฒนธรรมทางการเมองเปนอยางไรนน กยอมทจะเกยวของกบ เหต คอ การกลอมเกลาทางการเมอง (Political Socialization) โดยตรง เพราะสงดงกลาวน จะเปนการบารงรกษา (Maintaining the Political Culture) การแปลงรปแบบ (Transforming the Political Culture) และการสรางวฒนธรรมทางการเมอง (Creating the Political Culture) ขนมาใหม (Dawson & Prewitt, 1969, 25-36) นนเอง


109

ในกรณของสงคมการเมองไทยนน ปญหาหลกของการพฒนาระบอบประชาธปไตยไทยในปจจบนน ททาใหไมประสบกบความสาเรจเทาทควร แมวาจะไดมความพยายามในการปฏรปทางการเมองเพอแกไขปญหานมาแลวเปนระยะเวลาหนงแลวกตาม คาตอบของปญหาน คงจะอยทวฒนธรรมทางการเมองของคนไทย ยงมไดสอดคลองกบการปกครองในระบอบนอยางถกตองและเหมาะสมหรอเทาทควร ดงเชนท ปรญญา เทวานฤมตรกล (2555, 15) ไดกลาวสรปไววา ทเราลมเหลวกบการปกครองในระบอบประชาธปไตย เพราะเราไมมความสามารถในการปกครองในระบอบประชาธปไตยนนเอง ซงสาเหตหลกนน กนาจะมาจากกระบวนการกลอมเกลาทางการเมองของประชาชนไทย ยงไมสามารถทาใหเกดวฒนธรรมทางการเมองทสอดคลองกบการปกครองในระบอบการเมองการปกครองแบบประชาธปไตยขนมาได ดงเชนท พรศกด ผองแผว และสายทพย สคตพนธ (2526, 4) ไดเคยวเคราะหไวอยางชดเจนวา สาหรบประเทศไทยนน ปญหาหลกในการพฒนาระบอบประชาธปไตยของไทย กไมไดแตกตางจากปญหาของประเทศกาลงพฒนาอนๆ เทาไรนก กลาวคอ นอกจากจะมปญหาในดานโครงสรางและสถาบนทางการเมองแลว ยงมอปสรรคในดานวฒนธรรมทางการเมองและกระบวนการของการกลอมเกลาทางการเมอง รวมอยดวย ดวยความสาคญของปญหาอนเปนอปสรรคของการปกครองในระบอบประชาธปไตยของไทย ดงทไดกลาวถงไวขางตน ดงนน การวจยในครงน จงจะเปนการศกษาถงผลของการกลอมเกลาทางการเมองของประชาชนไทย เพอใชเปนหลกฐานเชงประจกษ (Empirical) ในประการทวา สาเหตประการหนงของการพฒนาระบอบประชาธปไตยในประเทศไทยทยงไมประสบผลสาเรจเทาทควร กคอ นอกจากการพฒนาจะมปญหาในดานโครงสรางและสถาบนทางการเมองการปกครองของไทย อนหมายถงการพฒนาดานระบบแลว ยงอาจมอปสรรคในเรองวฒนธรรม ทางการเมอง อนหมายถงการพฒนาดานคนทอาศยอยกบระบบดงกลาว ซงเปนผลโดยตรงมาจากการกลอมเกลาทางการเมองของประชาชนไทยอกดวย ทงน เพอสรางความกระจางขององคความรในเรองดงกลาวน อนจะเปน สวนหนงของกระบวนการทจะทาใหเกดการพฒนาทางการเมองในสงคมการเมองไทย ตอไป ดงนน ผวจยจงไดกาหนดวตถประสงคของการวจยในครงนไววา เพอศกษาความโนมเอยงทางการเมองและวฒนธรรมทางการเมอง ของประชาชนไทย

วธการวจย การวจยน เปนการวจยเชงปรมาณ โดยกาหนดรายละเอยดของระเบยบวธวจยไว ดงตอไปน ประชากรและกลมตวอยาง ประชากร (N) ทใชในการวจยคอ ประชาชนไทย จานวน 67,070,000 คน กลมตวอยาง (n)ไดจากวธการสมตวอยางแบบกลม (Cluster or Area Sampling) แบงออกเปนรายภาค 5 กลม ตามแนวทางการจาแนกของสานกงานสถตแหงชาต คอ ภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคกลาง ภาคใต และ กทม. โดยในแตละกลมมขนาดของกลมตวอยางกลมละ 400 คน ตามวธการคานวณของ Yamane (1973) ทระดบความคลาดเคลอนรอยละ 5 ดงนน จงมจานวนกลมตวอยางรวมทงหมด 2,000 คน ในแตละภาคไดใชวธการสมตวแทนขนมาดวยวธการจบฉลากกลมละ 2 จงหวด (ยกเวน กทม.) จากนน ในระดบจงหวดไดใชกลมตวอยางจงหวดละ 200 คน ซงแบงออกเปนเขตเมอง (เทศบาล) จานวน 100 คน และเขตชนบท (อบต.) จานวน 100 คน อนงสาหรบการสารวจในระดบจงหวดน ไดใชวธการสมตวอยางชนดการสมโดยบงเอญ (Accidental Sampling) เครองมอและการพฒนาเครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชในการวจย คอ แบบสารวจการกลอมเกลา

110

ทางการเมองของประชาชนไทย ซงไดรบการรบรองจากผทรงคณวฒ จานวน 3 ทาน จากนนจงไดนาไปทดลองใช (Try out) ซงพบวา กลมตวอยางมความเขาใจทางดานภาษาทใชในการสอสาร และมคาความเชอมนทงฉบบ ซงคานวณจากคาสมประสทธอลฟาของครอนบาค (Cronbach Alpha Coefficient) เทากบ .847 ซงหมายความวา มความเชอมนอยในระดบ “เชอถอไดสง” การเกบรวบรวมขอมล ผวจยและผชวยนกวจยอก 4 คน ไดรวมกนเกบรวบรวมขอมลกบประชาชนไทย ในจงหวดเชยงใหม กาแพงเพชร ขอนแกน อบลราชธาน สพรรณบร ประจวบครขนธ สราษฎรธาน สงขลา และ กทม. ในระหวางวนท 9 กรกฎาคม ถงวนท 10 สงหาคม 2554 การวเคราะหขอมล ใชวธการวเคราะหดวยการหาคาทางสถตโดยใชโปรแกรมคอมพวเตอร ไดแก Frequency, Percentage, Average, Standard Deviation, t-Test (Independent) และ One-way ANOVA Test

ผลการวจย เมอวเคราะหผลของการกลอมเกลาทางการเมองของประชาชนไทยหรอกลาวอกนยหนงไดวา ความโนมเอยงทางการเมองทง 3 ประเภท จากประเดนคาถามเกยวกบระบบการเมอง กระบวนการทางการเมอง อานาจทางการเมอง และบทบาทตางๆ ของบคคลในระบบการเมอง รวมจานวน 12 ขอ (ความโนมเอยงทางการเมองประเภทละ 4 ขอ) พบวา ประชาชนไทยมความโนมเอยงทางการเมองดานความรสกผกพน ในระดบคะแนนทมากทสด ในขณะทดานการประเมนคณคาและดานความร มระดบคะแนนรองลงมาตามลาดบ ซงมขอทนาสงเกตไดวา แมประชาชนไทยจะมความรเพยงเลกนอย (1.1385 จากคะแนนเตม 4.0000) แตกลบมระดบความรสกผกพนและการประเมนคณคาทมากกวาได (2.5415 และ 2.2620 ตามลาดบ) ดงตารางท 1


111

จากนน เมอพจารณาโดยรวมคะแนนความโนมเอยงทางการเมองทง 3 ดานเขาดวยกนกพบวา ประชาชนไทยโดยสวนใหญ จานวน 1,253 คน คดเปนรอยละ 62.7 มคะแนนอยในระดบปานกลาง (5-8 คะแนน) และในสวนทเหลอมคะแนนอยในระดบตา (0-4 คะแนน) จานวน 505 คน คดเปนรอยละ 25.2 และมคะแนนอยในระดบสง (9-12 คะแนน) จานวน 242 คน คดเปนรอยละ 12.1 ตามลาดบ ประการตอมา เมอจาแนกความโนมเอยงทางการเมองตามลกษณะของพนท คอ ในเขตเมอง (เทศบาล) และในเขตชนบท (อบต.) กไดขอคนพบทมลกษณะคลายคลงกนกบขางตน กลาวคอ ประชาชนไทยมความโนมเอยงทางการเมองดานความรสกผกพนเปนอนดบทหนง ดานการประเมนคณคารองลงมา และดานความรตาทสด นอกจากนน ยงเปนทนาสงเกตไดวา ความโนมเอยงทางการเมองของประชาชนไทยในเขตเมองและเขตชนบท มระดบทใกลเคยงกน ดงตารางท 2

2

( )

. . .

0 137

(17.1) 125

(15.6) 48

(6.0) 39

(4.9) 61

(7.6) 50

(6.3)

1 477 (59.6)

480 (60.0)

135 (16.9)

132 (16.5)

142 (17.8)

135 (16.9)

2 147

(18.4) 156

(19.5) 226

(28.3) 217

(27.1) 206

(25.8) 282

(35.3)

3 32 (4.0)

34 (4.3)

179 (22.4)

250 (31.3)

285 (35.6)

242 (30.3)

4 7

(0.9) 5

(0.6) 212

(26.5) 162

(20.3) 106

(13.3) 91

(11.4)

800

(100.0) 800

(100.0) 800

(100.0) 800

(100.0) 800

(100.0) 800

(100.0) 1.1188 1.1425 2.4650 2.4550 2.2913 2.2363

0.7618 0.7469 1.2157 1.1300 1.1338 1.0591

เมอทดสอบคาเฉลยของคะแนนรวมความโนมเอยงทางการเมองของประชาชนไทยในแตละกลม (Independent Sample t-Test) โดยพจารณาคา Sig. ทไดจากการทดสอบความแปรปรวนตามวธการของเลวน (Levene’s Test for Equality of Variances) พบวา คา Sig. < .05 จงปฏเสธสมมตฐานททดสอบความแปรปรวน คอ ปฏเสธ H

O และ

ยอมรบ H1 นนคอ ความแปรปรวนของทง 2 กลม มคาแตกตางกน (ไมเทากน) (ยทธ ไกยวรรณ, 2553, 224-229)

จงพจารณาคา t ในกรณท Equal Variance not Assumed จากการทดสอบคา t แบบ 2 หาง ไดคา .707 ซงมากกวาคา α ทกาหนด คอ .05 ดงนน จงปฏเสธ H

1 และยอมรบ H

O นนคอคาเฉลยคะแนนรวมความโนมเอยงทางการเมอง

ของประชาชนไทยในแตละกลม คอ พนทเมอง (เทศบาล) และพนทชนบท (อบต.) ไมแตกตางกน (หรอเทากน) ทระดบนยสาคญ .05 ดงตารางท 3

112

ตอมา เมอพจารณาจาแนกความโนมเอยงทางการเมองตามภมภาค คอ ภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคกลาง ภาคใต และ กทม. พบวา ประชาชนไทยในทง 5 ภมภาค ยงคงมความโนมเอยงทางการเมองดานความรสกผกพนเปนอนดบทหนง ดานการประเมนคณคารองลงมา และดานความรตาทสด อยางสอดคลองกนทง 5 ภมภาค ดงตารางท 4


113

ประเดนตอมา เมอตรวจสอบความแปรปรวนของขอมลทง 5 กลม คอ คะแนนรวมความโนมเอยงทางการ

เมองของประชาชนไทยในภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคกลาง ภาคใต และ กทม. เพอทดสอบดความ

แปรปรวนวาเทากนหรอไม ตามวธการของเลวน (อางถงใน ยทธ ไกยวรรณ, 2553, 241-248 ; ยทธ ไกยวรรณ, 2552,

90-95) โดยสมมตฐานทกาหนดในการทดสอบความแปรปรวน คอ

HO : ความแปรปรวนของคะแนนรวมความโนมเอยงทางการเมองของประชาชนไทย ทง 5 กลม ไมตางกน (เทากน)

HO : ความแปรปรวนของคะแนนรวมความโนมเอยงทางการเมองของประชาชนไทยตางกนอยางนอย 1 กลม

ซงผลจากการตรวจสอบ พบวา คา Sig. > .05 ดงนน จงยอมรบสมมตฐาน HO นนคอ ความแปรปรวน

ของคะแนนรวมความโนมเอยงทางการเมองของประชาชนไทยทง 5 กลมไมตางกน หรอมความแปรปรวนเทากน

ดงตารางท 5

จากนน เมอทดสอบคาเฉลยของคะแนนรวมความโนมเอยงทางการเมองของประชาชนไทยในแตละกลม

จาแนกตามภมภาค (การทดสอบคาเฉลยของกลมตวอยางมากกวา 2 กลม ดวย One-way ANOVA) กพบวา

คา Sig. < .05 นนแสดงวา ยอมรบสมมตฐาน H1 นนคอ มคาเฉลยอยางนอย 1 กลมทแตกตางไปจากกลมอน

(อางถงใน ยทธ ไกยวรรณ, 2553, 241-248 ; ยทธ ไกยวรรณ, 2552, 90-95) จงไดทาการวเคราะหดวย Post Hoc

ในคาสง Bonferroni ตอไป ดงตารางท 6

ผลจากการวเคราะหความแตกตางของคาเฉลย พบวา คทมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตท

ระดบ .05 มจานวน 7 ค ไดแก 1) ภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 2) ภาคเหนอและภาคกลาง 3) ภาคเหนอ

และภาคใต 4) ภาคเหนอและ กทม. 5) ภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคกลาง 6) ภาคกลางและภาคใต และ 7)

ภาคกลางและ กทม.

ประการตอมา เมอวเคราะหวฒนธรรมทางการเมองของประชาชนไทย โดยแยกประเภทคาถามตามกจกรรม

ทางการเมอง ไดแก การมสวนรวมทางการเมอง การเรยกรองตอระบบการเมอง และการใหความสนบสนนตอระบบ

การเมอง กพบวา ประชาชนไทยโดยสวนใหญ (รอยละ 71.9 - 81.2) มวฒนธรรมทางการเมองแบบมสวนรวม และ

สดสวนทรองลงมาไดแก วฒนธรรมทางการเมองแบบไพรฟาและวฒนธรรมทางการเมองแบบคบแคบ ตามลาดบ

ดงตารางท 7

114

7

( )

182 (9.1)

135 (6.8)

152 (7.6)

345 (17.3)

280 (14.0)

187 (9.4)

1,437 (71.9)

1,551 (77.6)

1,623 (81.2)

1,964 1,966 1,962

36

(1.8) 34

(1.7) 38

(1.9)

อภปรายผลการวจย จากผลของการศกษาทพบวา ผลของการกลอมเกลาทางการเมอง ไดทาใหประชาชนไทยโดยสวนใหญ (รอยละ 62.7) เกดตวตนทางการเมอง โดยจาแนกตามหวเรองตางๆ คอ เรองระบบการเมอง กระบวนการทาง การเมอง อานาจทางการเมอง และบทบาทตางๆ ของบคคลในระบบการเมอง ในระดบปานกลาง ซงกสอดคลองกบผลการวจยของ ดษณ สทธปรยาศร และวรรณา ปรณโชต (2540) ทแมวาจะไดศกษากบกลมนสตนกศกษากตาม ทพบวา นสตนกศกษาไดรบการปลกฝงคานยมและวถชวตประชาธปไตย ในระดบปานกลาง เชนเดยวกน ตวอยางของหลกฐานในเชงประจกษทงสองกรณดงกลาวน กเปนไปตามความเหนของ ทพยพาพร ตนตสนทร (2555, 7-8) ทไดเคยกลาววจารณเกยวกบตวตนทางการเมองของประชาชนไทยไวอยางชดเจนวา ประชาชนโดยทวไปยงขาดความร ความเขาใจ และไมสามารถเขาไปมสวนรวมในการเปลยนแปลงใดๆ ได ทาใหบทบาทของผนา หรอผกมอานาจรฐมความสาคญและเกดการรวมศนยอานาจของรฐราชการมากขน ในขณะท ปรญญา เทวานฤมตรกล (2555, 15) ไดเคยกลาวสรปในประเดนเดยวกนนไวอยางสดขววา ทเราลมเหลวกบการปกครองในระบอบประชาธปไตย เพราะเราไมมความสามารถในการปกครองในระบอบประชาธปไตย นนเอง อยางไรกด จากผลของการวจยในครงน เมอพจารณาในภาพรวมระดบประเทศ พบวา หากจาแนกความโนมเอยงทางการเมองออกเปนแตละประเภทแลว ประชาชนไทยจะมความโนมเอยงทางการเมองดานความรสกผกพน ในระดบคะแนนทมากทสด ในขณะทดานการประเมนคณคาและดานความร มระดบคะแนนรองลงมาตามลาดบ (ตารางท 1) ซงกสอดคลองกบผลการศกษาเมอจาแนกตามลกษณะของพนท ออกเปนพนทเทศบาล และพนท อบต. (ตารางท 2) นอกจากนน ยงสอดคลองกบผลของการศกษาเมอจาแนกตามภมภาค คอ ภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคกลาง ภาคใต และ กทม. (ตารางท 4) อกดวย


115

การพจารณาทลาดบของความโนมเอยงทางการเมองทคนพบน ดเหมอนจะขดแยงกบแนวคดของ Almond & Verba (1965, 13-15) ทไดนาเสนอไวอยางเปนลาดบวา บคคลจะตองเกดความโนมเอยงดานการรบรและเขาใจกอน (Cognitive) จากนนจงพฒนาเปนความรสกผกพน (Affective) และนาไปสการประเมนคณคาได (Evaluative) ซงกรณดงกลาวน เปนการมงไปทการมปฏสมพนธกบวตถทางการเมอง ปรากฏการณทางการเมอง สถาบนทางการเมอง ฯลฯ เพยงแคกรณใดกรณหนง เพยงกรณเดยวเทานน ในทางตรงกนขาม การทผลของการวจยในครงน ไดคนพบวา ประชาชนไทยมความโนมเอยงทางการเมองดานความรสกผกพนในระดบคะแนนทมากทสด และดานการประเมนคณคากบดานความร รองลงมาตามลาดบ กนาจะเปนดวยเหตทวา เปนการสอบวดหรอประเมนจากการมปฏสมพนธทางการเมองกบสงตางๆ ดงกลาวขางตนโดยรวมในหลากหลายกรณ มใชเพยงแคหนงเดยว อนเปนการมองภาพของปรากฏการณคนละประเดนกน ดงนนผลของการศกษาจงไดเปนเชนน อยางไรกด ลาดบของ ความโนมเอยงทางการเมอง กจะตองเกดขนตามท Gabriel Almond and Sidney Verba ไดนาเสนอไวแลวขางตนน แตหากพจารณาในแงมมทการวจยในครงนไดศกษา ขอคนพบดงกลาว กสอดคลองกบสงท ไพบลย โพธหวงประสทธ (2548, 315-316) ไดเคยคนพบวา บคคลอาจจะมระดบของทศนคตทางการเมองทถกตองหรอเหมาะสม ทมากไปกวาระดบของความรกเปนได ซงกคลายคลงกนกบผลการศกษาของ สายทพย สคตพนธ (2524) ทพบวา นกเรยนมธยมในกรงเทพมหานคร มระดบความสนใจทางการเมองทคอนขางตา แตกลบมระดบความรสก (ทศนคต) มประสทธภาพทางการเมองทคอนขางสง นอกจากนน ผลการวจยของ กตต อมตชวน (2522) และผลการวจยของ สกนธ จนทรกษ (2529) ยงไดกลาวไวอยางสอดคลองกนวา การถายทอดการเรยนรดานความรความเขาใจสามารถทาได แตในทางตรงกนขาม การถายทอดการเรยนรดานทศนคต กลบไมสามารถเปลยนแปลงใหมระดบทเพมขนได หรออยางนอยกเกดขนไดคอนขางยากกวาดานความร ดงนน จงเปนอนสรปไดวาตวแปรความรความเขาใจกบทศนคตทถกตองหรอเหมาะสม อาจจะไมจาเปนทจะตองไลเรยงกนมาตามลาดบกได กลาวอกนยหนงกคอ บคคลอาจจะมความรสกผกพน (ทศนคต) ทางการเมองในเรองใดเรองหนงเปนอยางด แตอาจจะมความรเฉพาะอยางจากดในเรองดงกลาวน กได อาท บคคลมทศนคตทวาการปกครองระบอบประชาธปไตย โดยมรฐสภาทาหนาทนตบญญตเปนสงทถกตองและเหมาะสม แตอาจจะไมมความรวารฐสภาของประเทศไทยประกอบไปดวยสภาผแทนราษฎรและวฒสภา กเปนได ตอมา ในประเดนเรองความแตกตางกนของพนท คอ เทศบาลและ อบต. นน การวจยในครงนไดพบวา ไมวาประชาชนไทยจะอาศยอยในเขตพนทของเทศบาลหรอเขตพนทของ อบต. กยอมจะมความโนมเอยงทางการเมองทไมแตกตางกน (ตารางท 3) คอ มความโนมเอยงทางการเมองทเทากนนนเอง ประเดนน แมวา เอนก เหลาธรรมทศน (2538, 11) จะไดเคยพยายามยนยนถงความแตกตางกนของเมองและชนบท ทจะมผลกระทบตอประชาธปไตยในสงคมการเมองไทย ดงทไดพยายามตงทฤษฎ (ขอสรปยอย) ทวา ปญหามลฐานของประชาธปไตยไทยตงแตป พ.ศ. 2528 เปนตนมา มรากเหงาทางเศรษฐกจ สงคม อยท ความขดแยงระหวางชาวไรชาวนาในชนบทกบชนชนกลางชาวเมอง กลาวคอ ชาวไรชาวนาเปนฐานเสยง และ เปนผตงรฐบาล โดยอาศยคะแนนเสยงอนทวมทนของเขาในการเลอกตง ในขณะทชนชนกลางเปนฐานนโยบาย และมกจะเปนผลมรฐบาลโดยการวพากษวจารณและกอกระแสกดดน ประทวง ขบไลรฐบาล ดงนน สองพฤตกรรมของชาวชนบทและชนชนกลางชาวเมอง จงเหมอนดงประหนงมสองนคราประชาธปไตยทขดแยงกนอย

116

อยางไรกด การทผลของการวจยในครงนสรปวา ความโนมเอยงทางการเมองของประชาชนไทยในพนทเมองและพนทชนบทไมแตกตางกน กอาจจะเปนดวยเหตทวา การเกบรวบรวมขอมลในเขตพนทเมอง คอ เทศบาล เกอบจะทงหมดไดเลอกพนทของ “เทศบาลตาบล” ไว (ดวยการสมโดยอาศยความสะดวก) ดงนน ความแตกตางดานความโนมเอยงทางการเมองของประชาชนไทยในเขตพนทของเทศบาลตาบล กอาจจะไมแตกตางไปกวาประชาชนไทยในเขตพนทของ อบต. ซงมระดบของการพฒนาทงทางเศรษฐกจ สงคม และการเมองทใกลเคยงกน กเปนได ในขณะท ประเดนเรองความแตกตางกนของภมภาค คอ ภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคกลาง ภาคใต และ กทม. นน กลบพบวา ในคของพนทบางภมภาค มความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 (ตารางท 5 และตารางท 6) ในประเดนน จากผลการศกษาของ Milbrath & Goel (1977 อางถงใน จมพล หนมพานช, 2548, 87) ทไดพยายามศกษาถงตวแปรทเกยวของโดยตรงกบระดบการเขามสวนรวมทางการเมอง อนไดแก ระดบการศกษา (สง-นอย) สถานะทางสงคมของอาชพ (ชนชนกลาง-ผใชแรงงาน) เพศ อาย สถานภาพการสมรส พนทอยอาศย (เขตเมอง-เขตชนบท) และการเขารวมเปนสมาชกของชมรมหรอสมาคมตางๆ ประกอบกบผลการศกษาของ สรวฒ ปดไธสง (2542) ทไดคนพบวา นกเรยนทไดรบการอบรมเลยงดแบบประชาธปไตย จะไดรบผลการถายทอดทางการเมองทมากกวานกเรยนทไดรบการอบรมเลยงดแบบประชาธปไตยนอย รวมทงหากมการสอสารทางการเมองภายในครอบครวสง กจะไดรบผลของการถายทอดทางการเมองทสงกวานกเรยนทมการสอสารทางการเมองภายในครอบครวนอย รวมทงผลการศกษาของ สายทพย สคตพนธ (2524) ทไดพยายามศกษาถงความสมพนธระหวางตวแปรเพศ อาย สมฤทธผลทางการเรยน ฐานะทางเศรษฐกจและสงคมของครอบครว กบตวแปรความสนใจทางการเมอง ความรสกมประสทธภาพทางการเมอง ความไววางใจทางการเมอง และความคดเหนตอประสทธภาพในการปฏบตหนาทของรฐบาล ดงนน จงอาจกลาวไดวา ตวแปรสถานภาพทางสงคม เศรษฐกจ และการเมองตางๆ เหลาน กนาทจะมสวนเกยวของกบความแตกตางกนของความโนมเอยงทางการเมองของประชาชนไทยในแตละคภมภาคทคนพบดงกลาวน ซงคงตองอาศยการศกษาวจยตอไป เพอนามาตอบคาถามดงกลาวน และในประการสดทาย ทพบวา วฒนธรรมทางการเมองของประชาชนไทยโดยสวนใหญ คอ วฒนธรรมทางการเมองแบบมสวนรวม (รอยละ 71.9 - 81.2) ในขณะท ยงคงมประชาชนไทยอกสวนหนง ทมวฒนธรรมทางการเมองแบบไพรฟา และวฒนธรรมทางการเมองแบบคบแคบ ในจานวนทรองลงมา ตามลาดบ (ตารางท 7) จากขอคนพบดงกลาวน กเปนไปตามความคดเหนของ Almond & Verba (1965) ทเคยนาเสนอไววา ภายในระบบการเมองหนงๆ จะประกอบไปดวยวฒนธรรมทางการเมองทแตกตางกนไป โดยสวนใหญจะมลกษณะทเปนการผสมผสานกน ระหวางวฒนธรรมทางการเมองทง 3 ประเภท และไมมสงคมการเมองแหงใด ทจะมวฒนธรรมทางการเมองในรปแบบใดรปแบบหนง แตเพยงแคอยางเดยวเทานน นอกจากนน เมอสงคมไดเปลยนแปลงไป คอ มการพฒนาไปตามระยะเวลาแลว วฒนธรรมทางการเมองแบบคบแคบ กจะตองปรบตวใหเขากบวฒนธรรมทางการเมองรปแบบใหมทจะเขามา โดยการผสมผสานทเปนสดสวนกนไป ซงจะมผลใหกลมบคคลทมวฒนธรรมทางการเมองแบบคบแคบและวฒนธรรมทางการเมองแบบไพรฟา มจานวนลดนอยถอยลงไปตามลาดบ


117

ในการวเคราะหทายทสดน จากผลของการวจยทพบวา ประชาชนไทยโดยสวนใหญในปจจบน มวฒนธรรมทางการเมองแบบมสวนรวม กนาทจะเปนนมตหมายทด ทจะทาใหสงคมการเมองไทยมการพฒนาในระดบทสง มากยงขน ทงในเชงปรมาณและในเชงคณภาพ อยางนอยกเหนไดจากปรากฏการณของกลมคนเสอสตางๆ ทมความกระตอรอรน ทงทจะเขามสวนรวมทางการเมอง การเรยกรองตอระบบการเมอง และการใหความสนบสนนตอระบบการเมอง มไดเหมอนดงเชนกบคาปรามาสไวแตกอนทวา “ประชาชนไทยยงไมมความพรอมในเรองการปกครองระบอบประชาธปไตย”

สรป จากขอคนพบขางตน สามารถสรปไดวา ประชาชนไทยโดยสวนใหญ มความโนมเอยงทางการเมองทงสามประการอยางถกตองและเหมาะสมในระดบปานกลาง อนเปนผลมาจากการกลอมเกลาทางการเมองทเปนอย ในลกษณะตางๆ ไมวาจะเปนครอบครว กลมเพอนสนท กลมเพอนรวมอาชพ โรงเรยน/สถาบนการศกษา กลมทตยภมในสงคม สอสารมวลชน และการมประสบการณทางการเมองโดยตรง นอกจากน ยงพบวา คาเฉลยคะแนนรวม ความโนมเอยงทางการเมองของประชาชนไทยในพนทเทศบาลและพนท อบต. ไมแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 ในทางตรงกนขาม คาเฉลยคะแนนรวมความโนมเอยงทางการเมองของประชาชนไทยในแตละภมภาค พบวา มคภมภาคทมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 จานวน 7 ค ไดแก 1) ภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 2) ภาคเหนอและภาคกลาง 3) ภาคเหนอและภาคใต 4) ภาคเหนอและ กทม. 5) ภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคกลาง 6) ภาคกลางและภาคใต และ 7) ภาคกลางและ กทม. และในประการสดทายไดคนพบวา ประชาชนไทยโดยสวนใหญ (รอยละ 71.9 - 81.2) มวฒนธรรมทางการเมองแบบมสวนรวม ขอเสนอแนะทไดจากการวจยครงน คอ เนองจากผลของการวจย พบวา ผลของการกลอมเกลาทางการเมอง ทาใหประชาชนไทยโดยสวนใหญเกดความโนมเอยงทางการเมองทง 3 ประเภทอยางถกตองและเหมาะสมไดในระดบปานกลางเทานน ดงนน ทกฝายทเกยวของควรจะรวมมอกนเสรมสรางความโนมเอยงทางการเมองของประชาชนไทยดงกลาว ใหมระดบทเพมมากยงขน ซงอาจจะดวยวธการฝกอบรม (Training) การใหการศกษานอกระบบโรงเรยน (Non-formal Education) หรอการศกษาตามอธยาศย (Informal Education) ในรปแบบตางๆ ขอเสนอแนะสาหรบการทาวจยครงตอไป 1. ควรมการศกษาในลกษณะของการวจยและพฒนาโปรแกรมการศกษานอกระบบโรงเรยนแบบเบดเสรจ สาหรบการพฒนาคณภาพของประชาชนไทยใหสอดคลองกบระบอบการเมองการปกครองแบบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข 2. ควรมการศกษาถงคานยมทพงประสงคของการปกครองในระบอบประชาธปไตยในปจจบน รวมทงแนวทางทจะนาเอาคานยมดงกลาว มาเสรมสรางใหเกดขนกบประชาชนไทยแบบเบดเสรจและเรงรด 3. ควรมการศกษาถงตวแปรสถานภาพทางสงคม เศรษฐกจ และการเมองตางๆ ทมอทธพลหรอมความสมพนธกบความโนมเอยงทางการเมองของแตละบคคล และเชอมโยงไปยงวฒนธรรมทางการเมองของประชาชนไทย ในภาพรวมระดบประเทศและระดบภมภาค คอ ภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคกลาง ภาคใต และ กทม.

118

4. ควรมการศกษาเรองลกษณะและกระบวนการของการกลอมเกลาทางการเมองของประชาชนไทย ในเชงคณภาพ โดยแบงออกเปนภมภาคตางๆ (และกรณศกษาตางๆ) แลวจงนาผลทไดมาเปรยบเทยบกน จากนน จงวเคราะหและสงเคราะหปรากฏการณอนเปนขอสรปยอยนนๆ เขาดวยกน ซงอาจจะทาใหเกดเปนทฤษฎฐานรากในเรองนขนไดในอนาคต

เอกสารอางองกตต อมตชวน. (2522). การเรยนรทางการเมองในลทธประชาธปไตยของนกเรยนชนประถมศกษา : ศกษาทดลองนกเรยนชนประถมศกษาปทส โรงเรยนวดสทธสะอาด. วทยานพนธปรญญารฐศาสตร มหาบณฑต สาขาวชาการปกครอง คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.เกษยร เตชะพระ. (2537). วสามญสานก. กรงเทพฯ: ทางไท.จมพล หนมพานช. (2548). พฒนาการทางการเมองไทย: อามาตยาธปไตย ธนาธปไตย หรอประชาธปไตย. กรงเทพฯ: สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.ดษฎ สทธปรยาศร และวรรณา ปรณโชต. (2540). รายงานการวจยเรองกระบวนการปลกฝงคานยมและ วถชวตประชาธปไตยในสถาบนอดมศกษา. กรงเทพฯ: สานกงานคณะกรรมการสงเสรมและ ประสานงานเยาวชนแหงชาต.ทพยพาพร ตนตสนทร. (2555). การศกษาเพอสรางพลเมอง. กรงเทพฯ: สถาบนนโยบายศกษา.ปรญญา เทวานฤมตรกล. (2555). การศกษาเพอสรางพลเมอง. กรงเทพฯ: นานมบคสพบลเคชนส.พรศกด ผองแผว และสายทพย สคตพนธ. (2526). การเมองของเดก กระบวนการสงคมประกต ทางการเมอง. กรงเทพฯ: เจาพระยาการพมพ.ไพบลย โพธหวงประสทธ. (2548). การพฒนาโปรแกรมการศกษานอกระบบโรงเรยนตามแนวคดของ เปาโล แฟร และแพทรค จ บอยเออล เพอเสรมสรางความร ทศนคต และมโนธรรมสานก เพอสงเสรมการเลอกตงในระดบทองถนของผออกเสยงเลอกตงชาวไทยกะเหรยง. วทยานพนธ ปรญญาครศาสตรดษฎบณฑต สาขาการศกษานอกระบบโรงเรยน คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.ไพบลย โพธหวงประสทธ. (2553). การศกษาลาดบขนของการมสวนรวมทางการเมองของผนาเยาวชน ในจงหวดชมพร. ใน การประชมวชาการและนาเสนอผลงานวจยราชนครนทรวจยครงท 4. (น. 355-366). ฉะเชงเทรา: มหาวทยาลยราชภฎราชนครนทร.ยทธ ไกยวรรณ. (2552). วเคราะหขอมลวจย 1 Step by Step SPSS. กรงเทพฯ: ศนยสอเสรมกรงเทพ.ยทธ ไกยวรรณ. (2553). หลกสถตวจยและการใชโปรแกรม SPSS. กรงเทพฯ: สานกพมพแหงจฬาลงกรณ มหาวทยาลย.สกนธ จนทรกษ. (2529). ผลของการเรยนรทางการเมองในระบอบประชาธปไตยของเยาวชน. วทยานพนธปรญญารฐศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการปกครอง คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.


119

สายทพย สคตพนธ. (2524). การเรยนรทางการเมองของเยาวชนไทย: ศกษาเฉพาะกรณนกเรยนระดบ มธยมศกษาในเขตกรงเทพมหานคร. วทยานพนธปรญญารฐศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการปกครอง คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.สรวฒ ปดไธสง. (2542). รายงานการวจยเรองบทบาทครอบครวในการถายทอดทางการเมองใหกบนกเรยน ประถมศกษาในกรงเทพมหานคร. กรงเทพฯ: สถาบนวจยพฤตกรรมศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.เอนก เหลาธรรมทศน. (2538). สองนคราประชาธปไตย แนวทางปฏรปการเมอง เศรษฐกจ เพอประชาธปไตย. กรงเทพฯ: มตชน. Almond, Gabriel & Verba, Sidney. (1965). The Civic Culture: Political Attitudes and Democracy in Five Nations. Boston: Little, Brown and Company.Arghiros, Daniel. (2001). Democracy, Development and Decentralization in Provincial Thailand. Surrey: Curzon Press.Dawson, Richard & Prewitt, Kenneth. (1969). Political Socialization. Boston: Little, Brown.Huntington, Samuel. (1968). Political Order in Changing Societies. New Haven: Yale University Press.Riggs, Fred. (1966). Thailand: The Modernization of a Bureaucratic Polity. Honolulu: East-West Center Press.Yamane, Taro. (1973). Statistics: An Introductory Analysis. Tokyo: Harper International Edition.

120

*บทความนเขยนขนจากรายงานวจยฉบบสมบรณ เรอง “แผนยทธศาสตรการพฒนาธรกจเพอสงคมของอาเภอหางดง และอาเภอสารภ จงหวดเชยงใหม ระยะท 1” (ฉบบปรบปรง) ไดรบทนสนบสนนการวจยจาก สานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) ป พ.ศ. 2554**อาจารยประจาสาขาวชาการประกอบการ คณะบรหารธรกจ มหาวทยาลยฟารอสเทอรนE-mail: [email protected]

บทคดยอ การวจยนมวตถประสงคเพอวเคราะหองคประกอบ 4 ดานทกอใหเกดทนทางสงคมทมผลตอการพฒนา กลมธรกจเพอสงคมในอาเภอหางดง จงหวดเชยงใหม และเพอสารวจสถานการณของธรกจเพอสงคม และวเคราะหผลการดาเนนงานของธรกจเพอสงคม ใชวธวจยเชงคณภาพ เกบขอมลโดยสนทนากลม การสมภาษณเชงลก และการสงเกตแบบมสวนรวมจากกลมตวอยางผนาชมชน คณะกรรมการหมบาน และผนาและคณะกรรมการกลมวสาหกจชมชนในเขตพนทอาเภอหางดง จงหวดเชยงใหม จากการศกษาพบวาทนทางสงคมทสาคญทกอใหเกดธรกจ เพอสงคม ไดแก 1) ทนทางวฒนธรรม ทมความไวเนอเชอใจกนในชมชนเปนพนฐาน 2) ทนทางดานผนา ทมความร มความเสยสละ และจตสาธารณะเหนแกประโยชนสวนรวมเปนทตง 3) ทนทางดานการบรหารจดการแบบมสวนรวมภายใตบรบทของคนในชมชน ทกลายมาเปนนวตกรรมทางสงคมในรปแบบของนวตกรรมการจดการทมาจากการ มสวนรวมของสมาชกในกลมทกคน 4) ทนทางดานปจจยเครอขายสนบสนนภายนอก อนไดแกหนวยงานภาครฐ องคการปกครองสวนทองถน และสถาบนการศกษาเปนตน จากทนทางสงคมทง 4 ดานดงกลาวไดกอใหเกด กลมธรกจเพอสงคมโดยสามารถจดเปนหมวดหมตามประเภทกจการได 3 กลม ไดแก 1) กลมเกษตรและการแปรรปการเกษตร 2) กลมออมทรพย และรานคาชมชน 3) กลมสงแวดลอม จากการวเคราะหตามโครงสรางกลมธรกจ เพอสงคม พบกลมระยะเรมตน กลมกาลงพฒนา และกลมตนแบบ โดยกลมระยะเรมตนยงมปญหา และความตองการขนพนฐานคอนขางมาก สวนกลมกาลงพฒนา นนมความตองการในการขยายและปรบปรงกจการ และกลมตนแบบเปนกลมซงสามารถดาเนนกจการของตนในระดบดแลว และเปนตนแบบใหกบกลมอนได มความตองการตอยอดไปสกจการอนตอไป ดงนนการสงเสรมใหเกดธรกจเพอสงคมควรสงเสรมสนบสนนใหเกดทนทางสงคมทง 4 ดาน อนเปนตนทนทสาคญในการพฒนาธรกจเพอสงคมตอไป

คาสาคญ ทนทางสงคม กจการเพอสงคม ธรกจเพอสงคม อาเภอหางดง จงหวดเชยงใหม

สถานการณธรกจเพอสงคมภายใตบรบททนทางสงคมในอาเภอหางดง จงหวดเชยงใหมSocial Business Ventures Situation under the Social Capital Context

in Hang Dong District, Chiang Mai*

กาญจนา สมมตร**


121

Abstract The objectives of this research were to analyze the four components of social capitals that promote social business ventures and to explore social business ventures situation and analyze their performance in Hang Dong District, Chiang Mai. The qualitative research method was employed in this study. Data were collected from a sample of community leaders, village board, leader of community enterprise and community enterprise comittee in Hang Dong District by group interviews, in-depth interviews and participatory observation. The study results reveal key social capitals that help initiate a social business as follow: 1) Local culture that binds people on the basis of generosity and trust; 2) Knowledgeable leaders who have public mind and sacrifice themselves to work for the community; 3) Good management practices that are derived from the participation of community members in the management 4) Good supporter networks , including government organizations, local administrators and educational institutes. The four elements of social capital have initiated social business ventures in Hang Dong, which can be divided into three groups: 1) Agricultural processing 2) Savings and Community Store and 3) Environmental group. Each group can be put into beginner group, developing group, and model group, according to the analysis of business structure. The beginner group seemed to have a lot of basic problems and needs. The developing group needed helps in terms of production capacity and business improvement. The model group could be considered a good business model for other groups to study, but they also wanted to expand their businesses to other activities. Therefore, to enhance social business ventures, the four elements of social capital should be promoted in order to develop the social businesses in the area.

Keywords Social Capital, Social Enterprise, Social Business Venture, Hang Dong District, Chiang Mai

บทนา การพฒนาประเทศใหยงยนไดนน ไมอาจอาศยความเจรญทางเศรษฐกจเพยงดานเดยวเปนตวชวด ดงจะเหนไดจากความลมเหลวของระบบทนนยมทผานมาตงแตอดตจนถงปจจบนเปนบทพสจน หากแตตองอาศยความเจรญทางดานสงคม และสงแวดลอม ควบคไปดวยจงจะนบไดวาเปนการพฒนาทยงยนไดอยางแทจรง “กจการเพอสงคม (Social Enterprise)” เปนแนวคดใหมในประเทศไทย เปนแนวคดในการจดตงองคกรเพอพฒนาหรอ แกไขปญหาเศรษฐกจ สงคม หรอสงแวดลอมเปนหลกมากกวาการคดถงผลกาไรเหมอนธรกจกระแสหลกทวไป กจการเพอสงคมมทงรปแบบทไมแสวงหาผลกาไร และแสวงหาผลกาไร ซงในรปแบบหลงนเรยกวา “ธรกจเพอสงคม (Social Business Ventures)” ซงเปนกจการแสวงหากาไร แตมเปาหมายทางสงคมเปนหลก (เอคคงตน และ ฮารตแกน, 2552, 71) จากปรากฏการณการเกดขนของธรกจเพอสงคมน นบเปนจดเปลยนทางสงคมธรกจ เพราะนอกจากจะเปนองคกรทตงขนโดยมเปาหมายเพอพฒนาหรอแกไขปญหาเศรษฐกจ สงคม หรอสงแวดลอมเปนหลกแลว ยงสามารถ

122

ชวยแกปญหาและพฒนาประเทศไดโดยไมตองรอหนวยงานอนมาใหการชวยเหลอ นอกจากนธรกจเพอสงคมยงสามารถสรางมลคาทางเศรษฐกจใหกบประเทศไดไมแพธรกจกระแสหลก วลยพร วาจาวทธ และคนอน ๆ (2553, 10-11) ไดยกตวอยางประเทศองกฤษทกจการเพอสงคมประสบความสาเรจเปนอยางมาก โดยมกจการเพอสงคมกวา 62,000 แหง ครอบคลมทงทางดานสขภาพ พลงงาน การศกษา สงแวดลอม สวสดการสงคม เปนตน มมลคาการประกอบการรวมมากกวา 1.4 ลานลานบาทและมการจางงานในระบบเศรษฐกจทงหมดคดเปนรอยละ 5 สาหรบประเทศไทยไดมการดาเนนธรกจในลกษณะนบางแลว แตยงไมแพรหลาย เพราะยงขาดการสนบสนนหลายดาน อยางไรกตามไดมหนวยงานตางๆ เรมมองเหนความสาคญของกจการเพอสงคมและเรมใหการสนบสนนมากขนเปนลาดบ เชน สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) ทรวมผลกดนและขบเคลอนงานกจการเพอสงคมรวมกบหลายภาคสวน ทงภาครฐ ภาคธรกจ ภาคประชาสงคม ตลอดจนสอมวลชน โดยเมอวนท 14 มกราคม 2553 นายอภสทธ เวชชาชวะ อดตนายกรฐมนตร ไดแตงตงคณะกรรมการสรางเสรมกจการเพอสงคมขนเพอสงเสรม ใหมการพฒนากจการเพอสงคมเพมขนรอยละ 20 ตอป ภายในเวลา 5 ป ทงน กจการเพอสงคมจะประสบความสาเรจได จาเปนจะตองอาศยคานงด1 ทจะนาพากจการดาเนนไปไดตามเปาประสงค โดยเฉพาะทนทางสงคมนบเปนตนทนทสาคญซงเปนทยอมรบขององคกรพฒนาระหวางประเทศตาง ๆ เชน ธนาคารโลก องคกรความรวมมอเพอการพฒนาทางเศรษฐกจ (OECD) ตางกตระหนกในคณคาของ ทนทางสงคมวา มความสาคญอยางยงตอการเตบโตทางเศรษฐกจ และการพฒนาทยงยนอนนาไปสความผาสก ของคนในชาต โดยเฉพาะ OECD พจารณาวาการเตบโตทางเศรษฐกจเกดจากทน 4 ประเภท ไดแก ทนทางกายภาพ ทนทางการเงน ทนมนษย และทนทางสงคม ซงจากการประเมนประสทธภาพของปจจยทง 4 ทนดงกลาว พบวา การเตบโตทางเศรษฐกจทยงยนเปนผลมาจากปจจยดานทนมนษยและทนทางสงคมถง 4 สวน ขณะทเกดจาก ทนทางกายภาพและทนทางการเงนเพยง 2 สวนเทานน (สนาด ตรวรรณไชย, 2548) ในประเทศไทยเอง มตวอยางมากมายทแสดงใหเหนวา ทนทางสงคมโดยเฉพาะการรวมกลมหรอรวมตวกนจดสรรทรพยากรกนเองของคนในชมชนทมความไวเนอเชอใจกน สามารถทาใหพวกเขาไดรบผลประโยชน ทางเศรษฐกจหลายอยาง เชน การตงกลมออมทรพยเพอเปนแหลงเงนทน การรวมตวเพอจดสรรทรพยากรนา ปา ทดนสาธารณะของชมชน กลมเกษตรกรรมทางเลอกตางๆ เปนตน ยงกลมหรอเครอขายเหลานสามารถเชอมกบกลมอนๆ นอกชมชนอยางหลากหลายแลว ทนทางสงคมกจะยงขยายวงมากขนเทานน (สนาด ตรวรรณไชย, 2548) หางดงเปนอาเภอทมความเปนเมองใกลเคยงกบตวเมองเชยงใหม และมชอเสยงในงานหตถกรรม งานฝมอ เชน จกสาน แกะสลก เครองปนดนเผา เปนตน มหมบานถวายเปนแหลงรวมงานหตถศลป แตการทาธรกจดงกลาวเปนลกษณะการจางงานของธรกจสวนบคคลซงสวนใหญเจาของธรกจเปนชาวตางประเทศ และเมอเกดวกฤตเศรษฐกจของประเทศสงผลใหกจการตางๆ ซบเซาและปดตวไปเปนจานวนมาก จากปรากฏการณดงกลาวสะทอนใหเหนความไมยงยนในการทาธรกจทพงพาแตปจจยภายนอกเปนสาคญ อยางไรกตามในหลายชมชนยงคงม การรวมกลมทงในรปแบบของกลมวสาหกจชมชน และกลมธรกจชมชนในรปแบบอนๆ ซงในรปแบบของกลมวสาหกจชมชนนนมทงการรวมกลมแท และกลมเทยมเพอรองรบประโยชนทไดจากการสนบสนนจากภาครฐ โดยสวนใหญ

1คานงด (Leverage) หมายถง ทนทไมไดอยในรปของตวเงน อาท ทนสงคม ทนวฒนธรรม ทนทางธรรมชาต ทนความร ความไวเนอเชอใจระหวางคนในชมชน จตอาสา จตสาธารณะ และอนๆ (สฤณ อาชวานนทกล, 2552)


123

เปนการรวมกลมเทยมทมเจาของธรกจเปนประธานสวนสมาชกเปนเพยงแรงงานเทานน จากประเดนปญหาดงกลาวสานกงานเกษตรอาเภอหางดงซงมหนาทดแล ประสานงานใหความชวยเหลอกลมวสาหกจชมชนจงตองการใหเกดการพฒนาวสาหกจทมความยงยนอยางแทจรง และสามารถเปนตนแบบใหแกวสาหกจกลมอนๆ ทงในกลมปจจบนและกลมทกาลงจะจดตงขน ซงแนวคดของการจดตงวสาหกจนนมความสอดคลองกบแนวคดของธรกจเพอสงคม ทมงใหชมชนรวมกลมกนเพอแกไขปญหาของชมชน ดงนน งานวจยนจงมงสบคนและวเคราะหองคประกอบทกอใหเกดทนทางสงคมทมตอการพฒนากลมธรกจเพอสงคมในอาเภอหางดง จงหวดเชยงใหม ตลอดจนสารวจสถานการณของธรกจเพอสงคม เพอนาผลการวจยทไดมาเปนขอมลในการพฒนาตนแบบธรกจเพอสงคมในชนชนอน ทมบรบทชมชนใกลเคยงกน

ทบทวนวรรณกรรม ทนทางสงคม (Social Capital) ทนทางสงคมเปนคาทถกใชเปนฐานคดเกยวกบการพฒนาทงการพฒนาชมชนและการพฒนาสงคมไทย ในปจจบน แนวคดทนทางสงคม และคาวาทนทางสงคมในประเทศไทย เพงเรมปรากฏขนในป พ.ศ. 2540 ภายหลงจากทไดมการจดตงสานกงานกองทนเพอสงคม (SIF) โครงการของกองทนเพอสงคมดงกลาว ไดพยายามและ ทาใหสงคมไทยหนกลบไปมองคณคาทเคยมอยทเปนทนเดม แตอาจมองขามไป รวมทงสงทมอยในตวบคคล เชน ความมนาใจ ความเอออาทร การชวยเหลอเกอกล รวมไปถงสงทไดรบการถายทอดมาจากบรรพชน เชน ภมปญญา ประเพณ ความเชอ และวฒนธรรมทมอยในชมชน รวมทงสงทเปนศกยภาพในการพฒนาของชมชน เชน ผนากลม องคกรประชาชน เครอขาย เปนตน ซงการดาเนนการดงกลาวไดเกดการฟนฟทนทางสงคมทมอยและเรมสญหาย ใหมการนากลบมาประยกตใชในการพฒนาในระดบชมชน และหลงจากนน คาวาทนทางสงคมในประเทศไทย กไดถกนามาใชอยางตอเนอง (อทธสตร, 2552) ในประเทศไทยเอง มตวอยางมากมายทแสดงใหเหนวา ทนทางสงคมโดยเฉพาะการรวมกลมหรอรวมตวกนจดสรรทรพยากรกนเองของคนในชมชนทมความไวเนอเชอใจกน สามารถทาใหพวกเขาไดรบผลประโยชน ทางเศรษฐกจหลายอยาง เชน การตงกลมออมทรพยเพอเปนแหลงเงนทน การรวมตวเพอจดสรรทรพยากรนา ปา ทดนสาธารณะของชมชน กลมเกษตรกรรมทางเลอกตางๆ เปนตน ยงกลมหรอเครอขายเหลานสามารถเชอมกบกลมอนๆ นอกชมชนอยางหลากหลายแลว ทนทางสงคมกจะยงขยายวงมากขนเทานน (สนาด ตรวรรณไชย, 2548) แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 บทท 2 (สานกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, ม.ป.ป.) กลาวกวา “ทนทางสงคม” เกดจากการรวมตว รวมคด รวมทา บนฐานของความไวเนอเชอใจ สายใยความผกพน และวฒนธรรมทดงามของสงคมไทยผานระบบความสมพนธในองคประกอบหลก 4 ดาน ทมบทบาทและยดโยงใหเกดทนทางสงคม ไดแก คน สถาบน วฒนธรรม และ องคความร ซงจะเกดเปนพลงในชมชนและสงคม ธรกจเพอสงคม (Social Ventures Business) ธรกจเพอสงคมเปนหนงในโมเดลของกจการเพอสงคม (Social Enterprise) มผใหคาจากดความไวหลากหลาย และบางสวนทมจดรวมคลายกน คอ 1) มเปาหมายของธรกจเพอแกไขปญหาสงคม และสงแวดลอมเปนหลก 2)

124

มการนาสงผลกาไรทไมไดอยในผลตอบแทนสงสดใหแกผถอหนแตเปนการนาไปขยายการลงทนใหมเพอจดมงหมายของสงคมในระยะยาว 3) มการสรางความสมดลระหวางเครองมอทางดานธรกจและเปาหมายทางสงคม และมบางสวน ทพดถงการคดคนนวตกรรมในรปแบบตางๆ ในการแกไขปญหา (Social Enterprise Alliance USA, n.d. ; Social Enterprise Coalition UK, n.d. ; The Small Enterprise Education and Promotion (SEEP) Network, n.d. ; Third Sector Enterprises, n.d. และ สานกงานสงเสรมกจการเพอสงคม, ม.ป.ป.) ดงนนในทนคาวาธรกจเพอสงคม จะหมายถง ธรกจทมเปาหมายในการแกไขปญหาสงคมและสงแวดลอม เปนหลก โดยอาศยการมสวนรวมของชมชนหรอสมาชกในกลมในการรวมคด รวมทา รวมแกปญหา ซงกอใหเกดนวตกรรมในแบบฉบบของชมชน เปนเครองมอในการขบเคลอนกลม และมรายไดจากการดาเนนกจกรรมของตนเอง นาสงผลกาไรเพอตอบแทนผมสวนไดเสยซงรวมถงชมชนและสงคมอยางเทาเทยม ในระยะยาวมโอกาสขยายผลและพฒนาเปนตนแบบใหแกชมชนสงคมอนๆ ได โดยวสาหกจชมชน (Community-Based) ถอเปนประเภทหนง ของธรกจเพอสงคม ในประเทศไทยมองคกรหรอหนวยงานทสามารถจดไดวาเปนธรกจเพอสงคมในระดบชมชนอยเปนจานวนมาก ซงเปนผลมาจากหลายปจจย อาท การพฒนาของระบบสหกรณในชวงหลายทศวรรษทผานมา การประชาสมพนธ เรอง ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงอยางจรงจงในประเทศ นโยบายรฐบาลทสงเสรมใหมการจดตงวสาหกจชมชน ตลอดจนการเกดขนของกลมการเงนชมชนในรปแบบตางๆ ทงในรปของสหกรณออมทรพยเพอการผลต กลมสจจะออมทรพย รวมถงธนาคารประชาชน เปนตน ธรกจเพอสงคมในระดบชมชนทยงยน สามารถแกไขปญหาสงคมสขภาวะ และ/หรอสงแวดลอมในชมชน ไดเปนอยางด เนองจากมการจดตง บรหารจดการและดาเนนกจการโดยคนในชมชน ซงเขาใจสภาวะและปญหา ในชมชนอยางถองแท สามารถประยกตใชหลกการทาธรกจมาดาเนนกจการอยางสอดคลองกบความตองการของชมชน นอกจากนแลว กจการเหลานยงกอใหเกดการสรางงาน และการสรางรายไดใหกบประชาชนในชมชนนนๆ จงกลาวไดวาธรกจเพอสงคมในระดบชมชนทประสบความสาเรจ ลวนมบทบาทตอการพฒนาชมชนอยางเปนรปธรรม

วตถประสงค 1. เพอวเคราะหองคประกอบ 4 ดานทกอใหเกดทนทางสงคมทมผลตอการพฒนากลมธรกจเพอสงคม ในอาเภอหางดง จงหวดเชยงใหม 2. เพอสารวจสถานการณของธรกจเพอสงคม และวเคราะหผลการดาเนนงานของธรกจเพอสงคมในอาเภอหางดง จงหวดเชยงใหม

วธการวจย การดาเนนงานวจยทาในรปแบบงานวจยเชงคณภาพ ใชวธการทงการสมภาษณเชงลก สมภาษณแบบกลม และการสงเกตแบบมสวนรวม เพอสบคนทนทางสงคมและศกษาสถานการณตลอดจนวเคราะหผลการดาเนนงานกลมเปาหมายทมคณลกษณะการดาเนนธรกจเพอสงคม โดยมขนตอนในการวจย ดงน


125

1. ศกษาคนควาขอมลทเกยวกบงานวจย 1.1 ขอมลพนฐานอาเภอหางดง จงหวดเชยงใหม ประกอบดวย ขอมลทวไป ประวตความเปนมา สภาพทางภมศาสตร ขอมลประชากร เขตการปกครอง การประกอบอาชพ จากแหลงขอมลตาง ๆ 1.2 ทนทางสงคม ไดแก แนวคด ความหมาย ความสาคญ ประเภท และองคประกอบ 4 ดาน ไดแก ดานคน ดานสถาบน ดานวฒนธรรม และดานองคความร 1.3 ธรกจเพอสงคม ไดแก ความหมาย รปแบบ ประเภท ตลอดจนศกษาเกณฑในการคดเลอก และ คดกรองกลมธรกจเพอสงคมของอาเภอหางดง 2. การกาหนดประชากรและกลมตวอยาง 2.1 ประชากร ประกอบดวยผนาชมชน คณะกรรมการหมบาน ผนากลมและคณะกรรมการกลมอาชพทจดทะเบยนเปนวสาหกจชมชนในเขตอาเภอหางดงจาก 11 ตาบล รวมถงการรวมกลมกนในชมชนในรปแบบอนๆ 2.2 กลมตวอยาง 2.2.1 ผใหขอมลหลกดานทนทางสงคม ประกอบดวยผนาชมชน และคณะกรรมการหมบาน 2.2.2 ผใหขอมลหลกดานธรกจเพอสงคม ประกอบดวยผนากลมและคณะกรรมการกลมวสาหกจชมชน และกลมทรวมตวกนเพอแกไขปญหาเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอมในรปแบบอน ๆ ทงนกาหนดเกณฑการคดกรองกลมวสาหกจชมชน และกลมทรวมตวกนเพอแกไขปญหาเศรษฐกจสงคม และสงแวดลอมในรปแบบอน ๆ ดงน 1) เปนกจการทมงแกไขปญหาเศรษฐกจในชมชน ปญหาสงแวดลอม และปญหาสงคมเปนหลก (Local Economics, Social & Environmental Benefit) 2) เปนกจการทสรางผลกระทบเชงบวกใหแกสงคม สงแวดลอม และสามารถมองเหนไดอยางเปนรปธรรม (Impact) 3) มโอกาสขยายแนวคดทดในการดาเนนกจการออกไปในวงกวางได (Challenge of Scale) 3. เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล 3.1 แบบสมภาษณเชงลกเกยวกบทนทางสงคม แบบสมภาษณเชงลกเกยวกบทนทางสงคมนาไปใชสมภาษณผนาชมชน และกรรมการหมบาน ประเดนในการสมภาษณ ประกอบดวย 1) ทนทางสงคมดานทรพยากรคน 2) ทนทางสงคมดานสถาบน 3) ทนทางสงคมดานภมปญญาทองถน 4) ทนทางสงคมดานประเพณ วฒนธรรม 5) ทนทางสงคมดานทรพยากรธรรมชาต แหลงธรรมชาต 6) ทนทางสงคมดานการรวมกลมธรกจตาง ๆ 7) ทนทางสงคมดานผลตภณฑ/ของดประจาหมบาน และ 8) ทนทางสงคมดานอนๆ ทเกยวของกบหมบาน 3.2 แบบสมภาษณแบบกลมเกยวกบการบรหารจดการของกลมวสาหกจชมชน และกลมทรวมตวกนเพอแกไขปญหาเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอมในรปแบบอน ๆ แบบสมภาษณแบบกลมนาไปใชสมภาษณผนากลมและคณะกรรมการกลมวสาหกจชมชน และกลมทรวมตวกนเพอแกไขปญหาเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอมในรปแบบอน ๆ ประเดนในการสมภาษณ ประกอบดวย 1) ปญหา และทมาในการรวมกลมกน กอตงขนเมอไหรโดยใคร 2) วตถประสงคในการรวมตวกน 3) ผลตภณฑและ

126

บรการ 4) รายไดรวมในปจจบน 5) โครงสรางการบรหารจดการ 6) การทาการตลาด (ชองทางการขาย การโฆษณาประชาสมพนธ) 7) ผลตอบแทนทางสงคม สงแวดลอม เศรษฐกจ 8) ปญหา อปสรรค และการตองการความชวยเหลอของกลมในดานใดบาง และ 9) อนๆ เปนตน 3.3 การสงเกตแบบมสวนรวม ผวจยใชวธการสงเกตแบบมสวนรวมโดยเขารวมกจกรรมของหมบาน และกลมวสาหกจชมชน และกลมทรวมตวกนเพอแกไขปญหาเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอมในรปแบบอน ๆ 4. การวเคราะหขอมล ใชการวเคราะหขอมลเชงเนอหา (Content Analysis) ตามประเดนจากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ

ผลการวจย 1. องคประกอบ 4 ดานทกอใหเกดทนทางสงคมทมผลตอการพฒนาธรกจเพอสงคมในอาเภอหางดง 1.1 องคประกอบดานคน พบวา ดานจตใจ ชมชนมจตใจทดงาม มความรกสามคค มความเอออาทรตอกน มความไวเนอเชอใจกน โดยเฉพาะอยางยงผนาชมชนมทงทเปนผนาทางธรรมชาตซงเปนผร และผทมวสยทศนในการรวมกลมชมชนในการแกไขปญหารวมกน และผนาทางโครงสราง คอ เปนผใหญบานทไดรบความเชอถอศรทธา และความไววางใจจากชมชน โดยกลมผนาดงกลาวเปนผทมความเสยสละ เหนประโยชนสวนรวมเปนทตง มจตสาธารณะทจะทาเพอผอน มคณธรรม ความซอสตย ระเบยบวนย และความโปรงใสในการบรหารจดการ กลมธรกจเพอสงคมเพอแกไขปญหาในชมชนของตน 1.2 องคประกอบดานสตปญญา พบวาชมชนมศกยภาพในการเรยนรไดดวยตนเอง และเรยนรรวมกนเปนกลมอยางตอเนอง สบเนองจากผนาหลายทานเปนผทมความรดจบการศกษาในระดบปรญญาโทสามารถ นาความรมาใชในการบรหารจดการกลม ขณะเดยวกนกไมไดปดกนตวเอง มการศกษาดงานจากแหลงอนๆ และ มการแลกเปลยนเรยนรกน และกลมธรกจเพอสงคมทประสบความสาเรจจนสามารถเปนตนแบบใหกบกลมอนๆ ไดมาศกษาดงานนนกมเครอขายกบหนวยงาน สถาบนการศกษาตางๆ ในการไปใหความรและเผยแพรองคความรของตนใหแกผทสนใจทงในภาคสวนวชาการ และสาธารณชนทวไป นอกจากการใชความรทางวชาการและภมปญญาในทองถนแลว งานวจยนยงคนพบวาการมจตสาธารณะ การเปนผประกอบการเชงสงคม และการบรหารจดการแบบมสวนรวมโดยชมชน เปนปจจยหรอทนทางสงคมสาคญททาใหการรวมกลมธรกจเพอสงคมประสบความสาเรจได 1.3 องคประกอบดานสถาบน ถงแมวากลมธรกจเพอสงคมทคนพบจากการวจยครงนจะเกดจากการรวมกนคดแกปญหาและเรมตนการรวมกลมดวยตวชมชนเอง แตกพบวาบางกลมไดเรมตนโดยสถาบนตางๆ ไดเขามามสวนผลกดนใหเกดการรวมกลมกนขน เชน กลมปยอนทรยตาบลหนองแกว และกลมขยะแลกนายา ตาบลหางดงไดเกดขนจากนโยบายและการสนบสนนขององคการปกครองสวนทองถน กลมเกษตรอนทรย ตาบลบานแหวน เกดจากการสนบสนนของการศกษานอกระบบ (กศน.) และกลมแมบานเกษตรกรแมขนลเหนอ ตาบลบานปง เกดจากการสนบสนนของ ศนยพฒนาโครงการหลวงทงเรง องคการบรหารสวนตาบลบานปง สานกงานพฒนาชมชนอาเภอหางดง สหกรณการเกษตรเชยงใหม สานกงานสาธารณสขจงหวดเชยงใหม สานกงานตรวจบญชสหกรณจงหวดเชยงใหม สานกงานเกษตรอาเภอหางดงและการศกษานอกระบบอาเภอหางดง นอกจากนยงพบวา สถาบน


127

ครอบครวกมสวนสาคญในการบมเพาะปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และการทาประโยชนเพอสวนรวมและมสวนในการเสรมสรางใหการรวมกลมธรกจเพอสงคมดาเนนการไปไดดวยด และสถาบนศาสนากเปนสถาบนทยดเหนยวจตใจ กลอมเกลาใหยดมนในคณงามความด 1.4 องคประกอบดานวฒนธรรมพบวา วฒนธรรม ซงประกอบไปดวยความเชอ และประเพณหลายอยางยงเปนแบบชนบททวไป เชน มการเลยงผปยา เลยงเจาบาน การฟอนผมด เจาทรง หมอพนบาน เลยงผขนนา สรงนาพระ แหไมคา สบชะตา ตานกวยสลาก งานปอย ประเพณทวไป เชน สงกรานต ลอยกระทง รดนาดาหวปใหมเมอง และประเพณทางศาสนา เชน เขาพรรษา ออกพรรษา ทอดกฐน ทอดผาปา เปนตน สงเหลานเปนรากฐานสาคญในการรกษาความสมพนธของคนในชมชนไว และเปนรากฐานใหเกดความเหนอกเหนใจ เอออาทรตอกน รวมถงการไวเนอเชอใจกน มองเหนปญหารวมกนจนเกดการรวมกลมธรกจเพอสงคมเพอแกไขปญหาในชมชน ของตน เชน กลมออมทรพยบานไรกองขงทเกดจากความมงมนและเสยสละของผนาทจะแกไขปญหาปากทองของคนในชมชน แมวาในตอนเรมตนในการจดตงกลมจะเหลอสมาชกเพยง 18 คน จาก 50 กวาคน แตจากการสมภาษณสมาชก 1 ใน18 คน พบวา ความเหนอกเหนใจเหนในความเสยสละของผนาทาใหไดมารวมหนโดยทไมสนใจวา กจการจะออกมาเปนอยางไร ดงนน พนฐานทางสงคมทมความเหนอกเหนใจกนมสวนสาคญอยางมากททาให การพฒนาธรกจเพอสงคมประสบความสาเรจ 1.5 องคประกอบดานองคความร พบวา ธรกจเพอสงคมสวนใหญอาศยความรทรวมกนคด รวมกนศกษา นบไดวาเปนนวตกรรมการจดการในแบบฉบบของแตละกลม เชน กลมออมทรพย รานคาชมชน กองทนขาวสาร และกลมขยะเปนตน สวนกลมเกษตร และการแปรรปลวนแลวแตเปนการผสมผสานภมปญญาทองถนกบองคความรใหมทไดจากการทดลองสตรการผลตปยอนทรยของตนเองซงถอไดวาเปนนวตกรรมการผลตทเกดจากองคความรของกลมเอง เชนเดยวกนกบการผลตขาวแตนและขาวเกรยบนนอาศยทงภมปญญาดงเดมและเทคโนโลยใหมมาปรบใช ในขณะทการแปรรปอาโวคาโดนนอาศยการไดรบการถายทอดความรการผลตจากหนวยงานตางๆ สมาเสมอ 2. สถานการณ และผลการดาเนนงานธรกจเพอสงคมในอาเภอหางดง จากการสารวจสถานการณธรกจเพอสงคมใน 11 ตาบลของอาเภอหางดง พบวา กลมธรกจทรวมตวกนทมลกษณะของธรกจเพอสงคมนนพบไดคอนขางนอย โดยสวนใหญเปนการรวมกลมเพอใหไดสทธในการรบ ความชวยเหลอจากภาครฐ ซงเปนการรวมกลมกนแบบหลวมๆ อกสวนเปนการรวมกลมทมเจาของธรกจเปนประธานสวนสมาชกกลมเปนเพยงลกจาง ธรกจเพอสงคมทผานตามเกณฑการคดกรองธรกจเพอสงคมม 11 กลมใน 7 ตาบล โดยสามารถจดเปนหมวดหมตามประเภทกจการได 3 กลม คอ 1) กลมเกษตรและการแปรรปการเกษตร 2) กลมออมทรพยและรานคาชมชน 3) กลมเพอสงแวดลอม โดยมผลการดาเนนงาน ดงน ดานการสรางรายได ธรกจเพอสงคมทกกลมสามารถสรางรายไดจากการทากจกรรมของตนเอง มวตถประสงคเพอสงคมเปนหลกในทกกลม บางกลมจะมวตถประสงคเพอสงแวดลอม เชน กลมเพอสงแวดลอมและกลมเกษตรและปยอนทรยซงกเปนไปตามลกษณะเฉพาะตวของกลมทดาเนนการเพอรกษาสงแวดลอม ดานการตลาด ทกกลมมกลมลกคาเปาหมายชดเจนและมความตอเนอง โดยกลมลกคาของทง 9 กลมจะเปนสมาชกกลมเอง หรอคนในชมชน สวนอก 2 กลม ซงเปนกลมแปรรปผลผลตทางการเกษตรกจะมชองทางการจาหนายของตนเอง โดยกลมแปรรปทางการเกษตรตาบลสนผกหวาน มชองทางการจดจาหนายในหางสรรพสนคา สวนกลมแมบาน

128

เกษตรแมขนลเหนอตาบลบานปง มชองทางโดยตรงจากโครงการหลวง เปนตน ดานการจดการทกกลม มระเบยบกฎเกณฑในการปฏบตตนของคณะกรรมการและสมาชก ตลอดจนสดสวนในการแบงปนผลประโยชนใหแกสมาชก และกจกรรมสาธารณะประโยชนในชมชนอยางชดเจน โดยคณะกรรมการมาจากผมสวนไดเสยโดยการคดเลอกกนเองภายในกลมสมาชกตามวาระ 2-4 ป ทงนการบรหารจดการกม ความยดหยนตามความเหนของสมาชกและตามความเหมาะสม มเครอขายจากหนวยงานภายนอกในการหนนเสรมทงในสวนการใหความชวยเหลอทางความรและวชาการ รวมถงแหลงทนในบางสวนจากภาคสวนราชการ องคกรปกครองสวนทองถน และหนวยงานการศกษา เปนตน ดานกระบวนการผลตและการใหบรการ พบวา ในสวนของการใหบรการ เชน กลมออมทรพย รานคาชมชน การขายขาว และ การใหบรการรบซอขยะมความเพยงพอตอความตองการของตลาด สวนกาลงการผลต เชน ปยอนทรย และผกอนทรยอาจไมเพยงพอตอความตองการของตลาด เชน กลมปยอนทรยทตองใชระยะเวลาในการผลตนาน 3 เดอน และขาดพนททมขนาดเพยงพอตอกระบวนการการผลต และผกอนทรยทยงมกาลงการผลตนอยดวยขอจากดของพนท และแรงงานทเปนผสงอาย เปนตน อยางไรกตามกระบวนการใหบรการและกระบวนการผลตของทกกลมนนไมไดสงผลกระทบตอสงคมและสงแวดลอม อาจจะมบางในสวนของกลนในการหมกปยอนทรย แตเนองจากพนทในการผลตเปนศนยการเรยนรทไมไดอยใกลกบบานเรอนจงไมเกดปญหา ดานการเงนและการบญช พบวา แทบทกกลมมการจดทารายงานการเงนและบญชอยางเปนลายลกษณอกษร จากรายงานทางการเงนสวนใหญมกาไรเพยงพอทจะใชในการดาเนนงานและการลงทนเพมในอนาคต มเพยงบางกลมซงเปนกลมเรมตนยงมการลงทนและมภาระหนสนทกาลงทยอยใชคน จงยงไมมผลกาไรเพยงพอในรปของตวเงน แตสมาชกกไดประโยชนในการใชปยทมคณภาพในราคาทถก และบางกลมทมพอในการดาเนนการแตยงคงมนอยมาก เชน ในกลมตลาดนดขยะตาบลนาแพรเนองจากทางกลมไมไดเนนการทากาไรแตเนนดานสขภาวะอนามย สขภาพของชมชนเปนทตง ดานการใชหลกเศรษฐกจพอเพยงในการดาเนนกจการของกลม พบวา แทบทกกลมไดนาพาหลกเศรษฐกจพอเพยงมาใช โดยบางกลมระบไวเปนลายลกษณอกษรในวตถประสงคหรอในตวโครงการของกลมอยางชดเจน บางกลมไมไดระบไวแตมวธคดและวธการดาเนนงานทสอดคลองกบหลกเศรษฐกจพอเพยง ดานการมนวตกรรมหรอความรเปนตวขบเคลอนธรกจ พบวา ทกกลมมนวตกรรมของตนเองซงลวนแตเกดจากการรวมคดรวมทา รวมแกปญหาของคนในชมชน ซงเรยกไดวาเปนนวตกรรมทางสงคม โดยสามารถแบงออกเปนนวตกรรม 2 ประเภท กลาวคอ ในสวนของธรกจบรการ เชน ออมทรพย รานคาชมชน และสงแวดลอม นนไดเกดนวตกรรมการจดการของแตละกลม สวนธรกจผลตไดเกดนวตกรรมในการผลตทผสมผสานระหวางภมปญญาดงเดมและความรทางเทคโนโลยใหม ดานผลกระทบ พบวา ขอบเขตของผลกระทบทกกลมยงอยในกลมสมาชกซงอยในชมชน โดยกลมออมทรพย และกลมสงแวดลอม จะเปนกลมทมผลกระทบทงชมชนเนองจากเกอบรอยเปอรเซนตทเปนสมาชกกลม และในกลมทประสบความสาเรจซงอยในกลมทเปนตนแบบใหศกษาดงานไดสรางผลกระทบในระดบทกวางขวางในระดบ จงหวด ประเทศ และระดบสากล


129

ดานผลกระทบทางเศรษฐกจ พบวา ทกกลมไดกอใหเกดการลดรายจาย เพมรายได และเกอบจะทกกลม มการจดสรรผลประโยชนใหแกผมสวนไดเสยอยางเทาเทยมกน ผลกระทบทางดานสงคม พบวาทกกลมไดกอใหเกดผลกระทบทางสงคม เชน ในกลมออมทรพยไดเสรมสรางใหชมชนมวนยในการออม และมการใชจายอยางประหยดมการวางแผนการใชจายจากการสงซอของใชตางๆ ในธรกจรวมซอ และรานคาชมชน และมการนาผลกาไรทได ไปจดสรรใหเปนคาตอบแทนในการทาความดตางๆ ในชมชน ตลอดจนชวยเหลอสาธารณประโยชนหรอสวสดการอนๆ ในชมชน กลมปย และผกอนทรยกอใหเกดการลดรายจาย กลมสงแวดลอมและขยะกอใหเกดการเสรมสรางสขภาวะของคนในชมชน และกลมแปรรปทางการเกษตรไดกอใหเกดการสรางงาน หรอสรางอาชพเสรมใหแกผทวางงานหรอมรายไดนอย เปนตน ผลกระทบดานสงแวดลอม จะพบไดในกลมทมวตถประสงคเพอสงแวดลอมโดยตรง เชน กลมสงแวดลอมดานขยะ และกลมเกษตรและปยอนทรยททาใหสงแวดลอมดขน ชมชนมสขภาวะทด ระบบนเวศนมความสมบรณ เปนตน ดานการมงเนนการดาเนนงานไดอยางยงยนในอนาคตนน พบวา ทกกลมมการดาเนนกจการของตน อยางแขงขน โดยกลมตนแบบนนกจะมความมนคงทางการเงนมาก สามารถเปนตนแบบได มการขยายผลไปยงธรกจเพอสงคมอนๆ ตอ และมจานวนสมาชกทมากขน อกทงยงมหนวยงานตางๆใหความชวยเหลอและสนบสนน โดยเฉพาะกลมทเพงจะเรมตน

อภปรายผลการวจย 1. องคประกอบทกอใหเกดทนทางสงคมทมผลตอการพฒนาธรกจเพอสงคมในอาเภอหางดงสามารถนามาวเคราะหไดดงน 1.1 ความรกสามคค ความเอออาทร ความไวเนอเชอใจกนของชมชนและสงคมในอาเภอหางดงซงยงคงความเปนชมชนชนบททมประเพณ และความเชอทคอยเชอมโยงคนใหยงรกใครสามคคกนอย เปนปจจยพนฐานทกอใหเกดการรวมกลมกน เหนปญหารวมกน และรวมแกไขปญหารวมกน 1.2 จตสาธารณะ ความเสยสละ ความเหนแตประโยชนสวนรวมของผนา และการมความร ของผนาเปนทนทสาคญในการผลกดนใหเกดการรวมกลมธรกจเพอสงคม ทาใหกจการดาเนนไปไดดวยด ตลอดจนสามารถแกไขปญหาในชมชนและสรางการเปลยนแปลงในชมชน 1.3 การบรหารจดการแบบมสวนรวมภายใตบรบทของคนในชมชน ทกลายมาเปนนวตกรรมทางสงคมในรปแบบของนวตกรรมการจดการทมาจากการมสวนรวมของสมาชกในกลมทกคน ซงการมสวนรวมนนเรมตงแต การวางแผน การปฏบต การจดสรรผลประโยชน การตดตามและประเมนผล 1.4 ปจจยเครอขายสนบสนนภายนอก เปนปจจยเกอหนนอกปจจยททาใหเกดธรกจเพอสงคมในอาเภอหางดง ไมวาการรวมกนจดตงกลมธรกจเพอสงคมขนมา และการมหนวยงานภายนอกทงในสวนภาครฐ องคกรปกครองสวนทองถน และสถาบนการศกษา เปนตน 2. สถานการณ และผลการดาเนนงานธรกจเพอสงคมในอาเภอหางดง เกอบครงหนงของธรกจเพอสงคมเปนการรวมกลมธรกจชมชนทไมไดขนทะเบยนเปนวสาหกจชมชน และสวนใหญจะมลกษณะการดาเนนงานทคลายกบรปแบบสหกรณ กลมธรกจเพอสงคมในอาเภอหางดงไมใชกลม

130

หตถกรรมหรอกลมอาชพทอาศยภมปญญาทางดานงานชางหรองานฝมอดงทไดสนนษฐานไวแตตน จากผลการคดเลอกและคดกรองกลมเปาหมาย และการวเคราะหโครงสรางทางธรกจ พบกลมระยะเรมตน2 กาลงพฒนา3 และ ตนแบบ4 ซงกลมทจดอยในระยะเรมตน ม 4 กลม ไดแก กลมปยอนทรยและเกษตรปลอดภยตาบลบานแหวน กลมขยะแลกนายา ตาบลหางดง และกลมรานคาชมชน ตาบลหางดง กลมกาลงพฒนา ม 3 กลม ไดแก กลมปยอนทรยตาบลหนองแกว กลมแปรรปอาหารเกษตรกร บานตนงว ตาบลสนผกหวาน และกลมแมบานเกษตรกรแมขนลเหนอ ตาบลบานปง กลมตนแบบ ม 4 กลม ไดแก กลมออมทรพยบานไรกองขง กลมกองทนขาวสารตาบลหนองควาย กลมตลาดนดขยะ ตาบลนาแพร และกลมออมทรพยเพอการผลต ตาบลนาแพร สวนปญหาและ ความตองการของทง 3 กลม สามารถวเคราะหได ดงน 1) กลมระยะเรมตนมความตองการความชวยเหลอจากภายนอกคอนขางมาก และเปนความตองการพนฐานทางดานปจจยการผลต และเทคนควธการในการผลตและการบรหารจดการ รวมถงการตลาด เปนตน และ 2) กลมกาลงพฒนาเปนกลมซงสามารถบรหารจดการไดดวยตนเองในระดบหนงแลวแตยงมความตองการความชวยเหลอทางดานการขยายขนาดพนทการผลต การเพมชองทางการจดจาหนาย ความตองการในการปรบปรงเทคโนโลยการผลต และการปรบปรงภาพลกษณของสนคา เชน บรรจภณฑ แผนพบโฆษณาตางๆ กลมตนแบบเปนกลมซงสามารถดาเนนกจการของตนในระดบดแลว และเปนตนแบบใหกบกลมอนๆ มาศกษาดงานได โดยบางกลม อาท กลมออมทรพยบานไรกองขง กลมกองทนขาวสาร ตาบลหนองควายมแนวคดทจะขยายกจกรรมไปทาอยางอนตอ เชน การจดการทองเทยวโดยชมชน หรอ การรวมกลมกนทาผลตภณฑใหมๆ ตอไป ซงเหลานยงคงตองการความชวยเหลอจากหนวยงานภายนอกอก

สรป ถงแมวาวถชวตของชมชนสวนใหญในอาเภอหางดงจะเปลยนไป มการดาเนนชวตเฉกเชนคนในเมองใหญ หากแตหลายชมชนกยงคงมสงทยดโยงความสมพนธของคนในชมชนใหยงคงพงพาอาศยกน มความเอออาทรตอกน ไวเนอเชอใจกน และยงสามารถรวมกลมกนในการแกไขปญหาในชมชนของตน มวนย และมการปฏบตตามกฎเกณฑทตงไวรวมกน สงเหลานสบเนองจากอาเภอหางดงยงคงมทนทางวฒนธรรม มความเชอ และประเพณทสบตอกนมาเปนพนฐานใหคนในชมชนไมหางหายจากกน และบางชมชนเปนชมชนขนาดเลกซงสวนใหญลวนแตเปนเครอญาตกน อกทงยงมทนปจจยผนาและแกนนาทดมความร มจตสาธารณะ เสยสละ เหนประโยชนสวนรวม สามารถนาพากลมธรกจเพอสงคมใหพฒนาและเตบโต จนบางกลมสามารถเปนตนแบบใหแกกลมอนๆ ได ซงนอกจากทนทางสงคมภายในเหลานแลว ทนภายนอก เชน การรวมกลมกนจดตงธรกจเพอสงคม โดยมทนทางดานการบรหารจดการทดโดยเนนการมสวนรวมของสมาชกในชมชนรวมกนคด รวมกนแกไขปญหาอปสรรคจนกอใหเกดเปนองคความรใน

2ระยะเรมตน หมายถง ธรกจเพอสงคมทเพงเรมตนกจการ และยงคงมปญหา ความตองการพนฐานตางๆ อกหลายดานทตองการความชวยเหลอ3กาลงพฒนา หมายถง ธรกจเพอสงคมทดาเนนกจการมาไดในระยะหนงแลว แตยงมความตองการความชวยเหลอในการพฒนาปรบปรง เชน การขยายขนาดการผลต การเพมชองทางการจดจาหนาย ความตองการในการปรบปรงเทคโนโลยการผลต และการปรบปรงภาพลกษณของสนคา เปนตน4ตนแบบ หมายถง ธรกจเพอสงคมทประสบความสาเรจ ดาเนนการไปไดดวยตนเอง มความมนคงทางการเงน เปนตนแบบใหแกชมชนอน และขยายผลตอยอดได


131

การบรหารจดการในแบบฉบบของชมชนตนเอง นอกจากนทนดานปจจยเครอขายสนบสนนภายนอกยงสามารถ เออใหเกดการรวมกลมกนจดตงธรกจเพอสงคมประสบความสาเรจ

เอกสารอางองวลยพร วาจาวทธ ปรศนา โพธมณ กนยามาศ จนทรทอง พเชฐ ยงเกยรตคณ อมฤต เจรญพนธ อรกานต เลาหรชตนนท และพน เกษมศร. (2553). กจการเพอสงคมนาด 50 องคกร. กรงเทพฯ: กรงเทพธรกจ Bizbook.สนาด ตรวรรณไชย. (2548). ทนทางสงคม: ความหมายและความสาคญ. สบคนเมอ 10 ธนวาคม 2554, จาก http://prachatai.com/journal/2005/01/2262.สานกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (ม.ป.ป.). แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10. สบคนเมอ 10 ธนวาคม 2554, จาก http://www.nesdb.go.th/?tabid=139.อทธสตร. (2552). ทนทางสงคมในประเทศไทย. สบคนเมอ 10 ธนวาคม 2554, จากhttp://www.oknation.net/blog/ print.php?id=429325.เอคคงตน, จอหน และ ฮารตแกน, พาเมลา. (2552). พลงของคนหวรน [The Power of Unreasonable People]. (สฤณ อาชวานนทกล, ผแปล). กรงเทพฯ: มตชน. Social Enterprise Alliance USA. (n.d.). What is Social Enterprise?. Retrieved January 12, 2009, from http://www.se-lliance.org/about_vision.cfm.Social Enterprise Coalition UK. (n.d.). What is Social Enterprise?. Retrieved January12, 2009, from, http://www.socialenterprise.org.uk.The Small Enterprise Education and Promotion (SEEP) Network . (n.d.). What is Social Enterprise?. Retrieved January 12, 2009, from http://communities.seepnetwork.org/edexchange/node/89.Third Sector Enterprises. (n.d.). What is Social Enterprise?. Retrieved January12, 2009, from http:// www.3se.co.uk/index.php/Section1/page6.html.

132

บทคดยอ การศกษาครงนมวตถประสงคเพอศกษาปจจยสวนประสมการตลาดทมผลตอการตดสนใจมาทองเทยว จงหวดเชยงใหมของนกทองเทยวชาวจน กลมตวอยาง คอ นกทองเทยวชาวจนทเดนทางมาทองเทยวจงหวดเชยงใหมในระหวางเดอนมกราคม พ.ศ. 2556 - กมภาพนธ พ.ศ. 2556 จานวน 150 คน ใชวธการสมตวอยางโดยไมอาศย หลกความนาจะเปน (Non - Probability) เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลคอแบบสอบถามภาษาจน สถต ทใชในการวเคราะหขอมลคอ คารอยละ ความถ และคาเฉลย ผลการศกษาพบวา นกทองเทยวชาวจนทเขามาทองเทยวจงหวดเชยงใหม สวนใหญมทงเพศชายและ หญง มอายระหวาง 20 - 30 ป มาเพอพกผอนหยอนใจมากทสด โดยเปนการเดนทางครงแรกและเดนทางมาพรอมกบเพอน มการจดการในการทองเทยวดวยตนเอง หาแหลงขอมลการทองเทยวจากหนวยงานการทองเทยวจนทองถน ใชระยะเวลาทพานกและทองเทยวอยในเชยงใหมประมาณ 4 - 7 วน ปจจยทมอทธพลตอการตดสนใจมาทองเทยวจงหวดเชยงใหมของนกทองเทยวชาวจนทง 4 ดาน พบวา ดานผลตภณฑ เปนปจจยทมอทธพลตอการตดสนใจมาทองเทยวจงหวดเชยงใหมของนกทองเทยวชาวจนทมระดบคะแนนมากทสด คอ เชยงใหมมแหลงทองเทยวทางประวตศาสตร โบราณสถาน และวดเกาแกทนาสนใจ มคาเฉลย 4.28 อนดบทสอง คอ ความเปนมตรของชาวเชยงใหม อนดบสาม คอ ภาพลกษณทดของจงหวดเชยงใหม สวนดานราคาพบวาปจจยทมอทธพลตอการตดสนใจมากทสด คอ ราคาคาบรการในแหลงทองเทยวมหลายระดบใหเลอก โดยมคาเฉลย 4.35 อนดบทสอง คอ ราคาแพกเกจทวรทมใหเลอกหลายระดบ อนดบสาม คอ เชยงใหมมคาครองชพทถก และอนดบสดทาย คอ ราคาแพกเกจทวร

มราคาถกและคมคาดานชองทางการจดจาหนาย ผลการศกษา พบวาปจจยทมอทธพลตอการตดสนใจมาทองเทยวจงหวดเชยงใหมทมระดบคะแนนมากทสด คอ มหนวยงานทสามารถใหบรการสารองทพกหรอสถานททองเทยว ดวยระบบอนเทอรเนตจานวนมากและอนดบสองมผประกอบธรกจการทองเทยวในทองถน และบรษทนาเทยว ทใหบรการจานวนมากทาใหเกดความสะดวกในการเดนทางทองเทยว สดทาย คอ ดานการสงเสรมการตลาด การแนะนาแบบปากตอปากจากเพอน ญาตมตร มคาเฉลย 4.01 เปนปจจยทมอทธพลมากทสด รองลงมา คอ โฆษณาการทองเทยวจากสอตาง ๆ โดยสอจากภาพยนตร วดโอ จากเวบไซตและสออนเทอรเนต มอทธพลมากทสดเปน

* อาจารยประจาสาขาวชาการจดการการทองเทยว คณะบรหารธรกจ มหาวทยาลยฟารอสเทอรนE-mail: [email protected]: [email protected]: [email protected]

ปจจยสวนประสมการตลาดทมผลตอการตดสนใจมาทองเทยวจงหวดเชยงใหมของนกทองเทยวชาวจน

Marketing Mix Factors’ Affecting Chinese Tourists’ Decision to Visit Chiang Maiนรพรรณ โพธพฤกษ*

วจตรา บญตน*

ทพยวด โพธสทธพรรณ*


133

อนดบหนง รองลงมา คอ นตยสารทองเทยว และโทรทศนตามลาดบโดยสอจากวทยมอทธพลนอยทสดจากการศกษาในครงน

คาสาคญ การทองเทยว นกทองเทยวชาวจน จงหวดเชยงใหม

Abstract The adjective of this research is to study the marketing mix factors affecting Chinese tourists’ decision to visit Chiang Mai. The data collected from the surveys of 150 Chinese visitors from January to February 2013. This research uses non-probability sampling method. The questionnaires were translated into Chinese using a percentage, frequency and mean to calculate the statistics. The survey found that most Chinese tourists who visited Chiang Mai were both men and women and aged between 20 - 30 years old. The purpose of their travelling was mainly about recreation reason. Most tourists visited Chiang Mai for the first time and traveled with friends in a group. The Chinese tourists often planned a tour program by themselves, and they would search for useful information from tourist agencies in their hometown. They would spend 4 - 7 days in Chiang Mai. The survey also revealed that the 4 main factors (4 Ps) affecting Chinese tourists’ decision to visit Chiang Mai is as follow: The Product:- The factors that attracted the Chinese tourists to travel in Chiang Mai are that there are many historical sites and old temples in Chiang Mai (mean = 4.28). The tourists found that Chiang Mai people are very friendly, and the city is well-known as one of famous tourist destinations. The Price:- The most important factor is that there are various choices of prices when visiting tourist attractions in Chiang Mai (mean = 4.35). Secondly there is a wide variety of a tour package to choose. Thirdly cost of living in Chiang Mai is not too expensive. And the tour package is cheap and worthy. The Place:- The survey found that the most important factor affecting Chinese tourists’ decision to visit Chiang Mai is that there are many tourist agencies providing services through the internet so that tourists can easily reserve their accommodations and tourist attractions. Secondly there are many local tourist agencies. And finally there are a lot of tourist agencies to choose so that it makes their trips more comfortable. The Promotion:- The survey found that the most important factor affecting Chinese tourists’ decision to visit Chiang Mai is that the tourists were recommended to travel in Chiang Mai by their friends and relatives who had been in Chiang Mai before (mean = 4.01). There were also advertisements through the movies, VDOs, and websites on the internet. Besides the tourists guidebooks and TV programs advertised the trips in Chiang Mai while a radio seemed to be the least factor that influenced Chinese tourists to visit Chiang Mai.

134

Keywords Travel or Travelling, Chinese Tourists or Chinese Visitors, Chiang Mai Province

บทนา อตสาหกรรมการทองเทยวถอไดวาเปนอตสาหกรรมทมความสาคญตอประเทศไทย และจงหวดเชยงใหม อตสาหกรรมการทองเทยวจงหวดเชยงใหมมแนวโนมการเตบโตอยางตอเนอง โดยมปจจยสาคญ ไดแก การสงเสรมและการกระตนการทองเทยวจากภาครฐและความไดเปรยบทางดานทรพยากรการทองเทยวและรปแบบการทองเทยวทหลากหลาย เพอตอบสนองความตองการการทองเทยว ไดแก รปแบบการทองเทยวในแหลงธรรมชาต (Natural Based Tourism) เชน อทยานแหงชาตดอยสเทพ-ปย ดอยอนทนนท นาตก นาพรอน ปางชาง รปแบบการทองเทยวในแหลงวฒนธรรม (Cultural Based Tourism) เชน หมบานชาวเขา ถนนคนเดน ประเพณสงกรานต ลอยกระทง อกทงยงมสถานททางประวตศาสตรทสาคญ เชน เมองโบราณ วดสาคญตางๆ และรปแบบการทองเทยวใน ความสนใจพเศษ (Special Interest Tourism) ซงหมายถง การทองเทยวทผสมผสานการทองเทยวกบความตองการอนเพมเตม เชน การทองเทยวเชงสขภาพ (Health Tourism) การทองเทยวพานกระยะยาว (Long Stay Tourism) (วารชต มธยมบรษ, 2550) นอกจากทรพยากรการทองเทยวทหลากหลาย ความเปนเอกลกษณทางศลปวฒนธรรม เชยงใหมยงเปนเมองทมภมอากาศด โดยเฉพาะในฤดหนาว อกทงประชาชนในทองถนยงมอธยาศยไมตรทด และมนาใจตอนกทองเทยวอกดวย ในดานการคมนาคมขนสง และสงอานวยความสะดวกในดานตางๆ ไมวาจะเปนระบบสาธารณปโภค โทรศพท สถานทพกแรมประเภทตางๆ เชยงใหมถอไดวา มความพรอมทจะบรการแกนกทองเทยว สงเหลานลวนเปนตวกระตนใหนกทองเทยวเดนทางมาทองเทยวในจงหวดเชยงใหม ซงการเดนทางเขามาของ นกทองเทยวเปนทมาของรายไดทสาคญของชาวเชยงใหม ในการสารวจ World Best Award-Top 10 Cities จากผอาน Travel and Leisure นตยสารทองเทยว ของสหรฐอเมรกา ในป พ.ศ. 2553 ผลปรากฏวา จงหวดเชยงใหมเปนเมองนาทองเทยวอนดบ 2 ของโลก รองแตเพยงกรงเทพมหานครเทานน ซงใน พ.ศ. 2552 จงหวดเชยงใหม ถกจดเปนเมองนาทองเทยวอนดบ 5 ของโลก โดยพจารณาจากสถานท ทศนยภาพ ความสวยงามและรมรน ศลปวฒนธรรมและประเพณ อาหาร การกน แหลงชอปปง ความเปนมตรของผคน ความคมคา ของเงน เปนตน และในป พ.ศ. 2553 จงหวดเชยงใหมมจานวนนกทองเทยว 5,040,917 คน อยในอนดบท 4 ของประเทศ รองจากจงหวดกรงเทพมหานคร จงหวดภเกต และ จงหวดชลบร โดยเปนนกทองเทยวชาวตางชาต จานวน 1,695,288 คน สราง รายไดรวม 39,507.03 ลานบาท (World Best Award-Top 10 Cities อางถงใน ชยพงษ สาเนยง, 2555) ปจจบนนกทองเทยวทวโลกตางมการเดนทางทองเทยวไปยงตางประเทศมากมายและในปจจบนตลาดจน นบเปนตลาดทสาคญของโลก ถาพจารณาจากสภาพเศรษฐกจในปจจบนเศรษฐกจของจนยงคงเขมแขง แมวาประเทศในยโรปและอเมรกากาลงประสบปญหาวกฤตหน โดยคาดวาป พ.ศ. 2555 ผลตภณฑมวลรวมในประเทศ (GDP) ของจนจะขยายตวรอยละ 8.2 และการเดนทางทองเทยวไปยงตางประเทศของนกทองเทยวชาวจนมแนวโนมเพมจานวนสงขน โดยรฐบาลจนคาดวา ในป พ.ศ. 2555 จะมนกทองเทยวชาวจนเดนทางไปตางประเทศมากกวา 80 ลานคน/ครง และจะมนกทองเทยวทออกเดนทางไปยงตางประเทศครงแรกประมาณ 20 ลานคน ระหวางป พ.ศ. 2553


135

ถง พ.ศ. 2557 องคการการทองเทยวโลก (UNWTO) คาดการณไววา ในป พ.ศ. 2563 อาจเหนชาวจนเดนทางเทยว ตางประเทศสงถง 100 ลานคน มโอกาสขนเปนอนดบ 1 ในฐานะประเทศทสงออกนกทองเทยวมากทสดของโลกแซงหนา สหรฐอเมรกา และเยอรมน (UNWTO อางถงใน นฤมล เกษมสข, 2555) เปนเพราะจนไมมปจจยลบดานเศรษฐกจหรอการเมองใดๆ ทตองเผชญเหมอนนกทองเทยวจากทวปอนๆ อกทงตลาดระดบบนมอตราการเตบโตสมาเสมอ จากการวเคราะหสถานการณในประเทศไทย พบวา ในป พ.ศ. 2554 นกทองเทยวชาวตางชาตเดนทางเขามาประเทศไทย จานวน 19.1 ลานคน โดยเปนนกทองเทยวจากประเทศจน จานวนกวา 1.7 ลานคน รองจากประเทศมาเลเซย และมแนวโนมทจะเดนทางเขามาทองเทยวในไทยเพมมากขนทกป และจากการพจารณาขอมลจาก ป พ.ศ. 2550 ถง ป พ.ศ. 2555 นกทองเทยวชาวจน เปนนกทองเทยวทสาคญลาดบตนๆ ทเดนทางเขามาทองเทยว ในประเทศไทย ดงตารางท 1

ตารางท 1สรปจานวนนกทองเทยวชาวจนทเดนทางมาทองเทยวในประเทศไทย ป พ.ศ. 2552-2555

ปพทธศกราช อนดบท จานวนคน

2552 4 777,508

2553 3 1,122,219

2554 2 1,721,247

2555 1 2,786,860

ทมา: กรมการทองเทยว, 2555

สถานการณของตลาดจนในป พ.ศ. 2555 ขยายตวเพมสงขนคอนขางมาก จากสถตนกทองเทยวตางชาต เดนทางเขาประเทศไทยระหวางเดอนมกราคม พ.ศ. 2555 - ธนวาคม พ.ศ. 2555 มนกทองเทยวจนเดนทางเขาไทย เพมขน โดยมจานวนทงสน 2,786,860 ลานคน ซงรายไดทเกดจากนกทองเทยวชาวจน ป พ.ศ. 2555 มรายไดทงสน 105,943 ลานบาท (กรมการทองเทยว, 2555)

โดยปจจยททาใหนกทองเทยวชาวจนเดนทางเขามาทองเทยวในประเทศไทยเปนจานวนมาก เนองจากการ ทรฐบาลไทยประกาศยกเลกพระราชกาหนดฉกเฉนในทกพนททเคยคงไว โดยเฉพาะในเขตกรงเทพ การยกเวนคาธรรมเนยมวซา และการขยายตวของสายการบนและการเพมความถเทยวบนพเศษจากประเทศจนเขามายงประเทศไทย ซงแหลงทองเทยวในประเทศไทย 5 อนดบแรกทนกทองเทยวชาวจนนยมเดนทางมาทองเทยว คอ กรงเทพฯ พทยา ภเกต ระยอง และเชยงใหม ฤดกาลทองเทยวทชาวจนนยมมาทองเทยวไทย ไดแก ชวง Golden Week 3 ชวง คอ ตรษจน (ป พ.ศ. 2555 หยดชวงวนท 22 - 28 ม.ค.) วนแรงงาน (29 เม.ย - 1 พ.ค. ) และวนชาตจน ( 1 - 7 ต.ค. ) เทศกาล Dragon Boats (22 - 24 ม.ย.) ชวง Mid-Autumn Festival (27 - 30 ก.ย.) และปดเทอม 2 ชวง คอชวง (ก.ค - ส.ค. และชวงกลางเดอน ม.ค. - ก.พ.) (การทองเทยวแหงประเทศไทย งานวเคราะหตลาดตางประเทศ, 2555)

136

ขอมลจากกรมการทองเทยว (2555) ไดระบวา ในปจจบนพฤตกรรมนกทองเทยวชาวจนเรมเปลยนจากเดม ทนยมเทยวชมแหลงทองเทยว (Sightseeing Tours) มาเปนการทองเทยวเพอพกผอนมากขน โดยจะทองเทยว ดวยตนเองและลกขน (Individual + In-Depth Tours) มากกวาการไปยงทตางๆ อยางไรกตาม การชอปปง และ ชมแหลงทองเทยวบนเทง (Entertainment) ยงเปนทนยมสาหรบตลาดน ชาวจนนยมเดนทางเปนกลมและมไกดนา เนองจาก ขอจากดดานภาษา และมแนวโนมวานกทองเทยวรนใหมนยมเดนทางดวยตนเองมากขนโดยมเทคโนโลยเปนปจจยกระตนสาคญ เรมเนนคณภาพมากกวาดแคราคาถก และนกทองเทยวชาวจนนยมสนคาประเภททเกยวของกบสขภาพมากขน ในชวง 20 ปทผานมา มการใชจายกบสนคาประเภทนโดยเฉลยเพมขนรอยละ 15-30 สงกวาประเทศทกาลงพฒนาอนๆ รอยละ 13 เมอเทยบกบชวงเวลาเดยวกน เนองจากตลาดจนเปนตลาดทสาคญในปจจบน และจานวนนกทองเทยวชาวจนในประเทศไทยมอตราทเพมขนอยางตอเนอง ผวจยจงเหนความสาคญในการศกษาถงปจจยทมอทธพลดงดดนกทองเทยวชาวจนใหเดนทาง มาทองเทยวยงจงหวดเชยงใหม เพอเปนประโยชนและเปนแนวทางแกหนวยงานทเกยวของทางดานการทองเทยว ในการวางแผน กาหนดนโยบาย สงเสรมการทองเทยวและกระตนใหเกดการทองเทยวในกลมนกทองเทยวชาวจนมากขน อกทงยงเปนประโยชนแกผประกอบธรกจทองเทยวตางๆ สามารถนาขอมลไปใชเปนแนวทางในการทาธรกจ และการปรบปรงคณภาพสนคาและบรการ ใหไดมาตรฐานตรงกบความตองการของนกทองเทยวชาวจน อกทง ผวจยยงสามารถนาความรทางวชาการนไปเผยแพรและประยกตใชกบการเรยนการสอนในรายวชาทเกยวของ กบการทองเทยวได

วตถประสงคของการวจย เพอศกษาปจจยสวนประสมการตลาดทมอทธพลตอการตดสนใจมาทองเทยวจงหวดเชยงใหมของ นกทองเทยวชาวจน

กรอบแนวคดการวจย

ขอมลดานประชากรศาสตรของนกทองเทยว- เพศ- อาย- รายได- การศกษา- อาชพ

ปจจยทมอทธพลตอการตดสนใจมาทองเทยว จงหวดเชยงใหม- ปจจยดานผลตภณฑ- ปจจยดานราคา- ปจจยดานชองทางการจดจาหนาย- ปจจยดานการสงเสรมการตลาด

วธการวจย ประชากรและกลมตวอยาง ประชากรทใชในการศกษาวจยครงน คอ นกทองเทยวชาวจนทเดนทางเขามาทองเทยวในจงหวดเชยงใหม ตามรายงานสถตขอมลของนกทองเทยวชาวจนทเดนทางเขา-ออกราชอาณาจกร ดานตารวจตรวจคนเขาเมอง


137

ทาอากาศยานเชยงใหม ในป พ.ศ. 2555 จานวน 28,966 คน (ดานตรวจคนเขาเมอง ทาอากาศยานเชยงใหม, 2555)กลมตวอยาง ผวจยคานวณขนาดกลมตวอยางโดยใชสตรของ Taro Yamane และ ไดกลมตวอยาง จานวน 150 คน โดยการเลอกเกบตวอยางดวยวธสมตวอยางแบบสะดวก (Convenient Sampling) เครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชในการวจยครงนเปนแบบสอบถามทไดสรางขนโดยศกษาจากเอกสารและงานวจยทเกยวของ และไดแบงเนอหาออกเปน 2 สวน มรายละเอยดดงน สวนท 1 เปนแบบสอบถามเกยวกบขอมลสวนตวของผตอบแบบสอบถาม วตถประสงคในการมาทองเทยว ฤดกาลทนยมเดนทางมาทองเทยว ลกษณะการเดนทางทองเทยว การจดการในการทองเทยว แหลงขอมลทใชในการเดนทางมาทองเทยว พาหนะทใชในการเดนทาง ระยะเวลาทพานกและทองเทยวอยในเชยงใหมและสถานทพกแรม โดยมลกษณะคาถามเปนคาถามแบบเลอกตอบ สวนท 2 เปนแบบสอบถามเกยวกบปจจยทมอทธพลตอการตดสนใจมาทองเทยวจงหวดเชยงใหมของ นกทองเทยวชาวจนโดยใชสวนประสมการตลาด 4Ps โดยจะใชมาตราสวนตามมาตรวด Likert Scale ซงแบง มาตราวดออกเปน 5 ระดบ คอ มากทสด มาก ปานกลาง นอย และนอยทสด ขนตอนในการสรางเครองมอ ผวจยไดดาเนนการสรางเครองมอตามลาดบดงน 1. ศกษาขอมลจากเอกสารงานวจยตางๆ ทเกยวกบปจจยทมอธพลตอการตดสนใจมาทองเทยว จงหวดเชยงใหมของนกทองเทยวชาวจน 2. กาหนดโครงรางแบบสอบถามตามประเดนสาคญของวตถประสงค และขอบเขตของการศกษา 3. นาแบบสอบถามฉบบรางเสนอตอผทรงคณวฒ เพอตรวจสอบความถกตองเหมาะสมของขอคาถามและนามาปรบปรงแกไขตามทผทรงคณวฒเสนอแนะ 4. นาแบบสอบถามทตรวจสอบแลวไปทดลองใชกบกลมนกทองเทยวชาวจนทเดนทางเขามาทองเทยว ในจงหวดเชยงใหม ทมคณลกษณะใกลเคยงกบกลมตวอยางทกาหนด (Pilot Test) จานวน 30 ชด จากนนนาผลมาตรวจสอบและทาการวเคราะหหาคาความเชอมน (Reliability) ของแบบสอบถาม โดยการหาคาสมประสทธอลฟา (Alpha Coefficient) ผลวเคราะหพบวา แบบสอบถามมคาความเชอมนเทากบ 0.96 นบวาแบบสอบถามนมคา ความเชอมนสง โดยใชสวนประสมการตลาด 4Ps ในการวเคราะหหาคาความเชอมนของแตละดาน การเกบรวบรวมขอมล การเกบรวบรวมขอมล ผวจยนาแบบสอบถามไปแจกใหกบนกทองเทยวชาวจนทเดนทางเขามาทองเทยว ในจงหวดเชยงใหม ทอยในบรเวณทาอากาศยานจงหวดเชยงใหม หอศลปวฒนธรรมเมองเชยงใหม และถนนคนเดนเชยงใหม จานวน 150 ฉบบ โดยเนนการเกบขอมลจากนกทองเทยวทมความสะดวกและเตมใจทจะตอบแบบสอบถาม

ผลการวจย 1. ลกษณะทางประชากรศาสตรและพฤตกรรม จากกลมตวอยางในการวจย 150 คน พบวานกทองเทยวมทงเพศชายและหญงทเทากน (รอยละ 50.00)

138

สวนใหญอายระหวาง 21 - 30 ป (รอยละ 57.30) มสถานภาพโสด (รอยละ 59.30) จบการศกษาปรญญาตร (รอยละ 45.30) มอาชพเปนนกเรยน/นกศกษา (38.66) รองลงมามอาชพเปนพนกงาน/ลกจางบรษทเอกชน (รอยละ 24.66) ซงจะมรายไดระหวาง 2001 - 3500 หยวน (รอยละ 34.00) โดยมวตถประสงคในการมาทองเทยวจงหวดเชยงใหม สวนใหญเพอมาพกผอนหยอนใจ (รอยละ 68.00) ฤดกาลทนยมเดนทางทองเทยว จงหวดเชยงใหม ระหวางเดอน มกราคม ถง มนาคม (รอยละ 42.70) ซงลกษณะการเดนทางทองเทยวจะเดนทางมาพรอมกบเพอน (รอยละ 50.70) โดยการจดการในการทองเทยวจะจดการดวยตนเอง (รอยละ 74.00) สวนใหญเปนการทองเทยวในจงหวดเชยงใหมครงแรก (รอยละ 73.33) แหลงขอมลทใชในการเดนทางมาทองเทยวในจงหวดเชยงใหม สวนใหญหาแหลงขอมลดวยวธอน ๆ (หนวยงานการทองเทยวจนทองถน) (รอยละ 98.70) รองลงมาหาแหลงขอมลจากโทรทศน (รอยละ 84.00) และเพอน / คนรจก (รอยละ 72.76) สวนพาหนะทใชเดนทางมายงจงหวดเชยงใหม คอเดนทาง โดยเครองบน (รอยละ 88.00) ระยะเวลาทพานกและทองเทยวอยในเชยงใหม ใชระยะเวลา 4 - 7 วน (รอยละ 49.30) และ สถานทพกแรมของนกทองเทยวชาวจนสวนใหญ คอ โรงแรม (รอยละ 60.00) 2. ปจจยทมอทธพลตอการตดสนใจมาทองเทยวจงหวดเชยงใหมของนกทองเทยวชาวจน ปจจยทมอทธพลตอการตดสนใจมาทองเทยวจงหวดเชยงใหมของนกทองเทยวชาวจน ประกอบดวย 4 ดาน ดงตารางท 2 - ตารางท 5

ตารางท 2 ปจจยดานผลตภณฑทมอทธพลตอการตดสนใจมาทองเทยวในจงหวดเชยงใหมของนกทองเทยวชาวจน

ดานผลตภณฑ

1. เชยงใหมมแหลงทองเทยวทางธรรมชาตทหลากหลาย

2. เชยงใหมมแหลงทองเทยวทางธรรมชาตทสวยงามแปลกตา

3. เชยงใหมมแหลงทองเทยวทางประวตศาสตร โบราณสถานและวดเกาแกทนาสนใจ

4. เชยงใหมมความหลากหลายของแหลงทองเทยวทางศลปวฒนธรรม

5. เชยงใหมมวฒนธรรมทมเอกลกษณเฉพาะถน

6. เชยงใหมมงานแสดงศลปวฒนธรรมและพพธภณฑทมชอเสยง

7. เชยงใหมมเทศกาลและงานประเพณทองถนทมชอเสยงและนาสนใจ

8. เชยงใหมมแหลงทองเทยวทสามารถเรยนรและดวถชวตของคนทองถน

9. เชยงใหมมแหลงทองเทยวพกผอนทสามารถเลนกฬาไดหลายประเภท เชน กอลฟ

10. เชยงใหมมแหลงทองเทยวยามราตรหรอสถานบนเทงจานวนมาก

11. ภาพลกษณทดของจงหวดเชยงใหม

12. ความเปนมตรของชาวเชยงใหม

13. เชยงใหมมความปลอดภยในชวตและทรพยสนของนกทองเทยว

รวม

อนดบ

10

7

1

11

5

12

8

4

13

6

3

2

9

แปลผล

มาก

มาก

มาก

มาก

มาก

มาก

มาก

มาก

มาก

มาก

มาก

มาก

มาก

มาก

คาเฉลย

4.05

4.11

4.28

4.04

4.16

3.95

4.10

4.21

3.95

4.15

4.24

4.25

4.08

4.12


139

จากตารางท 2 ในภาพรวมปจจยดานผลตภณฑทมอทธพลตอการตดสนใจมาทองเทยวจงหวดเชยงใหม ของนกทองเทยวชาวจนอยในระดบมาก โดยมคาเฉลย 4.12 เมอมองในปจจยยอย พบวา ปจจยเรองเชยงใหมม แหลงทองเทยวทางประวตศาสตร โบราณสถานและวดเกาแกทนาสนใจ มคาเฉลยเปนอนดบท 1

ตารางท 3ปจจยดานราคาทมอทธพลตอการตดสนใจมาทองเทยวจงหวดเชยงใหมของนกทองเทยวชาวจน

ดานราคา

1. ราคาคาบรการในแหลงทองเทยวมหลายระดบ เชน คาทพกแรม

2. ราคาแพกเกจทวร มใหเลอกหลายระดบ

3. ราคาแพกเกจทวรมราคาถก และคมคา

4. ราคาคาครองชพมราคาถก

รวม

อนดบ

1

2

4

3

แปลผล

มาก

มาก

มาก

มาก

มาก

คาเฉลย

4.35

4.09

3.96

4.01

4.10

จากตารางท 3 ในภาพรวมปจจยดานราคาทมอทธพลตอการตดสนใจมาทองเทยวจงหวดเชยงใหมของ นกทองเทยวชาวจนอยในระดบมาก โดยมคาเฉลย 4.10 เมอมองในปจจยยอย พบวา ปจจยเรอง ราคาคาบรการ ในแหลงทองเทยวมหลายระดบ เชน คาทพกแรม มคาเฉลยเปนอนดบท 1

ตารางท 4ปจจยดานชองทางการจดจาหนายทมอทธพลตอการตดสนใจมาทองเทยวจงหวดเชยงใหมของนกทองเทยวชาวจน

ชองทางการจดจาหนาย

1. มผประกอบธรกจการทองเทยวในทองถน และบรษทนาเทยวทใหบรการจานวนมาก

2. มหนวยงานทสามารถใหบรการสารองทพกหรอสถานททองเทยว

ดวยระบบอนเทอรเนตจานวนมาก

รวม

อนดบ

2

1

แปลผล

มาก

มาก

มาก

คาเฉลย

3.97

4.07

4.02

จากตารางท 4 ในภาพรวมปจจยดานชองทางการจดจาหนายทมอทธพลตอการตดสนใจมาทองเทยวจงหวดเชยงใหมของนกทองเทยวชาวจนอยในระดบมาก โดยมคาเฉลย 4.02 เมอมองในปจจยยอย พบวา ปจจยเรอง มหนวยงานทสามารถใหบรการสารองทพกหรอสถานททองเทยวดวยระบบอนเทอรเนตจานวนมาก มคาเฉลยเปนอนดบท 1

140

ดานการสงเรมการตลาด

1. การแนะนาแบบปากตอปากจาก เพอน ญาตมตร

2. การประชาสมพนธการทองเทยวจากการทองเทยวแหงประเทศไทย

และหนวยงานทเกยวของอน ๆ

3. โฆษณาการทองเทยวจากสอตาง ๆ

3.1 โทรทศน

3.2 วทย

3.3 แผนพบ สงพมพ

3.4 นตยสารทองเทยว

3.5 หนงสอพมพ

3.6 ภาพยนตร วดโอ จากเวบไซตและสออนเทอรเนต

4. การจดนทรรศการ การแขงขนชงรางวล หรอแนะนาการทองเทยวจากหนวยงาน

ภาครฐทเกยวของกบการทองเทยวหรอผประกอบการธรกจทองเทยวในประเทศจน

รวม

อนดบ

4

7

5

8

3

2

6

1

9

แปลผล

มาก

มาก

มาก

มาก

มาก

มาก

มาก

มาก

มาก

มาก

คาเฉลย

4.01

3.89

3.97

3.86

4.07

4.17

3.94

4.19

3.79

3.98

จากตารางท 5 ในภาพรวมปจจยดานการสงเสรมการตลาดทมอทธพลตอการตดสนใจมาทองเทยว จงหวดเชยงใหมของนกทองเทยวชาวจนอยในระดบมาก โดยมคาเฉลย 3.98 เมอมองในปจจยยอย พบวา ปจจย เรองโฆษณาการทองเทยวจากสอภาพยนตร วดโอ จากเวบไซตและสออนเทอรเนต มคาเฉลยเปนอนดบท 1

สรปและอภปรายผล จากผลการศกษา พบวาปจจยดานผลตภณฑทมอทธพลตอการตดสนใจมาทองเทยวจงหวดเชยงใหมของ นกทองเทยวชาวจนมากทสด คอ เชยงใหมมแหลงทองเทยวทางประวตศาสตร โบราณสถาน และวดเกาแกทนาสนใจ ซงแสดงใหเหนวานกทองเทยวชาวจนมความชนชอบ และนยมการทองเทยวเชงประวตศาสตร โบราณสถาน และ วดเกาแก ซงอาจเปนไปไดวาดวยประวตศาสตร โบราณสถาน และวดเกาแก ในจงหวดเชยงใหมมความแตกตาง จากประเทศของนกทองเทยวชาวจน จงทาใหนกทองเทยวชาวจนสวนใหญสนใจทจะมาทองเทยวเชงประวตศาสตร โบราณสถานและวดเกาแกมากทสด ปจจยดานราคาทมอทธพลตอการตดสนใจทองเทยวจงหวดเชยงใหมของนกทองเทยวชาวจนมากทสด คอราคาคาบรการในแหลงทองเทยวมหลายระดบเชน คาทพกแรม ซงแสดงใหเหนวานกทองเทยวชาวจนมหลายระดบขนอยกบรปแบบการใชชวต (Lifestyle) รสนยม รวมไปถงรายไดของนกทองเทยวดวยวาสามารถตอบสนองได มากนอยเพยงใด

ตารางท 5ปจจยดานการสงเสรมการตลาดทมอทธพลตอการตดสนใจมาทองเทยวจงหวดเชยงใหมของนกทองเทยวชาวจน


141

ปจจยดานชองทางการจดจาหนายทมอทธพลตอการตดสนใจมาทองเทยวจงหวดเชยงใหมของนกทองเทยว ชาวจนมากทสด คอ มหนวยงานทสามารถใหบรการสารองทพกหรอสถานททองเทยวดวยระบบอนเทอรเนตจานวนมาก ซงแสดงใหเหนวานกทองเทยวชาวจนมการคนหาขอมล และศกษาเกยวกบสถานททจะเดนทางกอน หลงจากนน จงจะสอบถามผานทางอนเทอรเนต ซงทาใหนกทองเทยวไดรบขอมลทถกตอง รวดเรว และสามารถโตตอบกบ สถานบรการตางๆ ไดโดยตรง ดงนนจงทาใหนกทองเทยวชาวจนนยมทจะเลอกใชบรการดวยระบบอนเทอรเนต เปนจานวนมาก สวนปจจยดานการสงเสรมการตลาดทมอทธพลตอการตดสนใจทองเทยวจงหวดเชยงใหมของนกทองเทยว ชาวจนมากทสด คอ โฆษณาการทองเทยวจากสอภาพยนตร วดโอ จากเวบไซต และสออนเทอรเนต ซงสอดานน มความเปนสากลและผคนนยมใชตดตอสอสารหรอเพอหาความบนเทง สอดงกลาวทาใหนกทองเทยวไดรบขอมล ทรวดเรว ถกตอง และหากใชบรการผานเวบไซตหรออนเทอรเนตนกทองเทยวสามารถตดตอกบสถานประกอบการไดโดยตรงทาใหการตดตอสอสารงายและรวดเรวมากขน อกทงในปจจบนระบบการสอสารผานอนเทอรเนตนน ไดรบความนยมอยางมาก ทาใหสถานประกอบการหรอหนวยงานตางๆ ใหความสาคญและมการพฒนาระบบมากขนเพออานวยความสะดวกแกผใชบรการ ในสวนของภาพยนตรนนจะเหนไดชดเจนจากกระแสของภาพยนตร Lost in Thailand ทมาถายทาในประเทศไทยทเปนตวกระตนใหชาวจนอยากมาทองเทยวในประเทศไทยเพมมากขน โดยจะเหนได จากงานวจยเรอง พฤตกรรมของนกทองเทยวจนสมยใหมในเชยงใหมหลงภาพยนตร ลอสตอนไทยแลนด ไดระบวาตงแตตนป พ.ศ. 2556 เปนตนมาหลงจากการฉายภาพยนตเรอง Lost in Thailand ซงมเนอหาวา มนกเทยวหลงทาง ในเมองไทย โดยเดนทางดวยรถไฟจากกรงเทพฯ ไปถงเชยงใหม และพบความประทบใจมากมาย ไดกลายเปนแรงดงดดใหมนกทองเทยวทเปนวยรน คนรนใหมเดนทางไปจงหวดเชยงใหมมากขน กลาวคอสถต ในป พ.ศ. 2551 มเพยง 1 ลานคน ป พ.ศ. 2554 เพมเปน 1.7 ลานคน และในป พ.ศ. 2556 จานวนเพมขนเปน 2.7 ลาน (มตชนออนไลน, 2556) สาหรบขอเสนอแนะในการพฒนาการทองเทยวเพอดงดดใหนกทองเทยวชาวจนมาทองเทยวในจงหวดเชยงใหม มดงน 1. ในสวนของภาครฐบาลทเกยวของกบการทองเทยว อาทเชน การทองเทยวแหงประเทศไทย หรอ กระทรวงการทองเทยวและกฬา จงหวดเชยงใหม ควรมการโฆษณาประชาสมพนธแหลงทองเทยวทสาคญของจงหวดเชยงใหมใหนกทองเทยวชาวจนไดทราบ โดยเฉพาะการประชาสมพนธทางเวบไซตและสออนเทอรเนตเพราะเปนสอ ทนกทองเทยวชาวจนใหความสนใจ และควรมการปรบปรงพฒนาสถานททองเทยวเพอใหพรอมรองรบนกทองเทยว ชาวจนทมจานวนมากขน เชน การปรบปรงเรองของขอมลของสถานททองเทยว ควรมการเพมรายละเอยดในสวน ของขอมลภาษาจน หรอมเจาหนาททสามารถสอสารหรอใหขอมลแกนกทองเทยวชาวจนได เพออานวยความสะดวกแกนกทองเทยว 2. หนวยงานภาครฐบาลทเกยวของกบการทองเทยว หรอสถานประกอบการทเกยวของกบธรกจการ ทองเทยวตางๆ ควรตระหนกถงความสาคญของภาษาจน โดยหนวยงานหรอภาคธรกจ ทเกยวของ ควรมการจดอบรมหรอมกจกรรมเพอพฒนาศกยภาพบคลากรในองคกรใหพรอมกบการใหบรการแกนกทองเทยวชาวจน ซงเปนชาต ทใชภาษาจนในการสอสารเปนหลก และควรมการศกษาเพมเตมเรองภาษาจน วฒนธรรม พฤตกรรมการทองเทยว เพอใหเขาใจถงความตองการและลกษณะของนกทองเทยวชาวจนมากขน

142

3. หนวยงานทเกยวของกบการทองเทยวหรอองคกรทเกยวของกบสถานททองเทยว ควรตระหนกถง ความสาคญของสถานททองเทยว และชวยกนดแลรกษาและพฒนาสถานททองเทยวเพอใหสถานททองเทยว มความนาสนใจ รวมถงควรชวยกนบารงรกษาและอนรกษสถานททองเทยวประเภทตางๆ อาทเชน โบราณสถาน วด หรอพพธภณฑ รวมถงสถานททองเทยวทางธรรมชาตใหมความสะอาดและอยในสภาพทดตลอดเวลา เพอสถานททองเทยวจะไดมความสวยงามสามารถดงดดใจนกทองเทยวได ซงการดแลรกษาและการอนรกษทเปนระบบจะทาใหเกดการทองเทยวทยงยนตอไป

เอกสารอางองกรมการทองเทยว. (2555). สรปสถานการณนกทองเทยว มกราคม - ธนวาคม 2556. สบคนเมอ 10 มกราคม 2556, จาก http://tourism.go.th/uploads/Stat/2065.pdf.การทองเทยวแหงประเทศไทย งานวเคราะหตลาดตางประเทศ. (2555). สถานการณนกทองเทยวป 2555 และคาดการณ ป 2556 . สบคนเมอ 1 กรกฎาคม 2555, จาก http://marketingdatabase.tat.or.th/ download/article/MarketProfilebyCountry2012/Q3/EastAsia&Asean/China.pdf.ชยพงษ สาเนยง. (2555). วาทกรรมการพฒนาเมองชายขอบ: จากรถไฟ อตสาหกรรม ถงทดน (ตอนแรก). สบคนเมอ 20 เมษายน 2556, จาก http://www.siamintelligence.com/discourse-on-periphery- development-part-one/.ดานตรวจคนเขาเมอง ทาอากาศยานเชยงใหม. (2555). ขอมลนกทองเทยวทเดนทางเขา - ออกราชอณาจกร. [เอกสารไมตพมพ].นฤมล เกษมสข. (2555). จรฐพฒนาบคลากร-โครงสรางพนฐาน ชงตลาดนกทองเทยวจน. สบคนเมอ 1 กรกฎาคม 2555, จาก http://www.bangkokbiznews.com/home/detail/business/marketing/ 20120518/452311.มตชนออนไลน. (2556). เผยป'56 ทวรจนเปลยนไป แหขนเหนอตามรอยหนงละครไทย. สบคนเมอ 20 เมษายน 2556, จาก http://www.matichon.co.th/news_detail.php?newsid=1382191927&grpid =&catid=05&subcatid=0505. วารชต มธยมบรษ. (2550). การทองเทยวพานกระยะยาวในจงหวดเชยงใหม. สบคนเมอ 20 เมษายน 2556, จาก http://www.oknation.net/blog/print.php?id=111817.


143

ภาวะผนาของผบรหารระดบตนของมหาวทยาลยฟารอสเทอรนLeadership of Lower Level Administrators of the Far Eastern University

วลยพร เตชะสรพศ*

*อาจารยประจาคณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยฟารอสเทอรนE-mail: [email protected]

บทคดยอ การวจยครงนมวตถประสงคเพอศกษาภาวะผนาและศกษาปญหาและความตองการในการพฒนาภาวะผนาระดบตนของมหาวทยาลยฟารอสเทอรน ประชากรทใชในวจย ไดแก ผดารงตาแหนงหวหนาภาควชาและหวหนาหนวยงาน จานวน 32 คน เครองมอทใชเปนแบบสอบถามประมาณคา 5 ระดบ วเคราะหขอมลโดยใชคารอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และความเรยง ผลการวจยพบวาหวหนาภาควชาและหวหนาหนวยงานของมหาวทยาลยฟารอสเทอรน สวนใหญดารงตาแหนงบรหารมาแลวมากกวา 2 ป และเคยไดรบการอบรมเกยวกบภาวะผนาและการบรหารงานมาบางแลว โดยมคณลกษณะผนาทมสขภาพแขงแรงและใหความสนใจดานบคลกภาพของตนเองอยางสมาเสมอ มความรบผดชอบงาน มความเครงครด จรงจง ในการตรวจสอบหรอนเทศงานเพอใหงานมประสทธภาพ ตลอดจนมการแสดงออกโดยการทกทาย เปนกนเอง ใหความชวยเหลอในดานตาง ๆ แกผใตบงคบบญชา และเขารวมกจกรรมหรอปฏบตงานตาง ๆ โดยไมคานงถงเวลาหรอคาตอบแทน อกทงมการแสดงความชนชมในความสาเรจของผใตบงคบบญชา ดานการบรหารงานพบวา เปดโอกาสผใตบงคบบญชามสวนรวมในการแสดงความคดเหนและตดสนใจแกปญหาตาง ๆ ในการประชม และมการมอบหมายอานาจใหอยในขอบเขตดวยทกครง ดานความตองการพฒนาภาวะผนา พบวาผบรหารระดบตนตองการความรดานทฤษฎการบรหารงานแบบมสวนรวม ทกษะการสรางแรงจงใจ การตดสนใจ และเทคนคการควบคม นอกจากนมขอเสนอแนะสาหรบมหาวทยาลย คอ ควรสงเสรมใหบรหารระดบตนมความรเกยวกบกลยทธการวางแผน การบรหารความขดแยง ตลอดจนการเตรยมความพรอมการบรหารงานกบองคกร ตางชาต และการเสรมสรางทกษะภาษาองกฤษ ตลอดจนเทคนคการโนมนาวผใตบงคบบญชา และเมอไดรบการ คดเลอกเขาสตาแหนง ควรมการนาเสนอแนวความคดหรอมมมองในการบรหารงานใหผใตบงคบบญชารบทราบ ตลอดจนจดหลกสตรฝกอบรมเพอเสรมสรางภาวะผนา และสนบสนนใหมการศกษาดงานเพอแลกเปลยนเรยนร กบองคกรภายนอก

คาสาคญ ภาวะผนา ผบรหารระดบตน มหาวทยาลยฟารอสเทอรน

144

Abstract The aim of this research is to study leadership, problems and demands in the development of lower level administrators leadership of the Far Eastern University. Populations are heads of academic departments and heads of supporting-staff offices, totaling of 32 persons. Using a 5- point rating scale questionnaires, data were analyzed using statistical methods e.g., percentage, means, standard deviation, and essay. The research findings revealed the followings; Most of academic departments’ heads and heads of supporting-staff offices of The Far Eastern University had been holding their positions for more than two years and already had some trainings on leadership and administrative skills. These leaders possessed healthy leadership characteristics and always paid attention to their personalities. They took their respon-sibilities seriously. They were determined and always aimed for efficient performance, as well as expressions of friendly greetings, giving assistances on several matters to subordinates, and joining activities regardless of time or extra compensation. They always showed their appreciations on the successes of their subordinates. On the administrative side, they gave their subordinates opportunities to voice opinions and participated in solution-finding situations in meetings, giving them authorization within their power. On the demand for leadership development, they needed knowledge on theories of participatory management, motivational skill development, decision making, and controlling techniques. As for recommendations to the university, The Far Eastern University should help developing them in the area of knowledge of strategic planning, conflict management, readiness preparation for management with foreign organizations, and enhance English skill, as well as techniques to persuade subordinates. Upon being selected to take the position, they should present their ideas or views in management to their subordinates. The Far Eastern University should also provide training courses to enhance leadership skills for these young administrators as well as venues to enhance their management skills with other organizations.

Keywords Leadership, Lower Level Administrators, The Far Eastern University

บทนา บคคลบางคนเมอไดรบเลอกใหเปนหวหนา มกจะมความสข มความภมใจทตนไดรบเกยรตอยางยง ทมหาวทยาลยไววางใจใหรบผดชอบในงานสาคญตอการขบเคลอนและพฒนาคณภาพการศกษาของมหาวทยาลย ถอเปนความโชคดทจะมโอกาสไดใชศกยภาพสงสดทมอยเพอสรางสรรคผลงานเพอประโยชนแกนกศกษา มหาวทยาลย และสงคมสวนรวม ฉะนนผทไดรบแตงตงเปนหวหนาใหม ๆ จงไมควรดวนสรป และไมควรมองวา การไดรบตาแหนงหวหนาเปนจดจบ แตควรจะเหนวาเปนจดเรมทตนจะตองทมเทความร ความสามารถ ความพยายาม


145

พฒนาตนเองและเพอนรวมงาน เพอทจะทางานในหนวยงานใหมผลดใหมากทสด (ศกดไทย สรกจบวร, 2549, 37) หวหนาจงเปนบคคลทตองรบผดชอบนโยบายและเปาหมายขององคการ เพอนาไปปฏบตรวมกบผใตบงคบบญชาหรอบคคลอนทเกยวของใหบรรลผลสาเรจ ดงนนหวหนาตองมความสามารถทจะเปนผนาในการปฏบตงานให บรรลเปาหมายได และปจจยสาคญทชวยเสรมสรางใหหวหนาในระดบตาง ๆ จงใจและสรางแรงบนดาลใจ ตอผรวมงานใหปฏบตงานเปนไปตามเปาหมาย นโยบาย แผนงานหรอความตองการของหนวยงาน กคอ ความสามารถในการเปนผนาหรอภาวะผนาของหวหนา (กว วงศพฒ, 2542, 13-47) หวหนาจงเปนผทมความเปนผนาในตว กจการงานของหนวยงานกจะดาเนนไปไดโดยเรยบรอย ราบรน และกาวหนา ตรงกนขามถาหวหนาหรอผนาขาดความเปน ผนาในตว กจะเกดผลเสยตาง ๆ หลายประการ ทงนเพราะผนาเปนตวการแหงการเปลยนแปลงภายในหนวยงาน พฤตกรรมความเปนผนาจงมผลไปถงผลผลตขององคการ ความพงพอใจ ขวญและกาลงใจ ความจงรกภกดตอหนวยงาน ความกระตอรอรน การบรณาการ ฯลฯ ของผรวมงานดวยอยางหลกเลยงมได หวหนาภาควชาหรอหวหนาหนวยงาน ซงเปนผบรหารระดบตนของมหาวทยาลยฟารอสเทอรน เปรยบเสมอนฟนเฟองสาคญในการเปนผนาขององคกร ทอยใกลชดอาจารยผสอน และนกศกษามากทสด เมอไดรบการคดเลอกใหดารงตาแหนงจะไดรบการพฒนา ในลกษณะตาง ๆ เชน การไปเขารวมอบรม การศกษาดงาน เปนตน ทงนเพอเพมพนทกษะภาวะผนาและทกษะ การทางานของตน แตการพฒนาดงกลาวยงไมหลากหลายและครอบคลมถงหวหนาทกคน และลกษณะการไป เขารวมกจกรรมแตละคนอาจมจดเนนในดานความรหรอทกษะทแตกตางกน จงทาใหหวหนาภาควชาและ หวหนาหนวยงานมพนฐานของภาวะผนามความแตกตางกน ดงนนผวจยจงมความสนใจทจะศกษาภาวะผนา ปญหาและความตองการในการพฒนาภาวะผนาของผบรหารระดบตน มหาวทยาลยฟารอสเทอรน เพอนาขอมลทได จากการศกษามาเปนแนวทางในการเสรมสรางภาวะผนาของผบรหารระดบตน ตอไป

วตถประสงค 1. เพอศกษาความคดเหนของผบรหารระดบตนของมหาวทยาลยฟารอสเทอรน เกยวกบภาวะผนา มหาวทยาลยฟารอสเทอรน 2. เพอศกษาปญหาและความตองการในการพฒนาภาวะผนาของผบรหารระดบตน มหาวทยาลยฟารอสเทอรน

วธการวจย ประชากร ประชากรทใชในการวจยครงน คอ ผทไดรบการแตงตงใหดารงตาแหนงหวหนาภาควชาและหวหนาหนวยงาน ปการศกษา 2556 จานวน 32 คน

เครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชในการวจย เปนแบบสอบถามทพฒนาจากแบบสอบถามของ ภคญาณ ชยชนะด (2546) ซงจาแนกออกเปน 3 สวน ดงน

146

สวนท 1 สถานภาพของผตอบแบบสอบถาม เปนแบบตรวจสอบรายการ สวนท 2 ขอมลเกยวกบภาวะผนาของผบรหารระดบตน เปนแบบมาตราสวนประมาณคา 5 ระดบ ประกอบดวย ตอนท 1 ดานคณลกษณะของภาวะผนา ตอนท 2 ดานการบรหารงาน และตอนท 3ดานความตองการพฒนาภาวะผนา สวนท 3 ขอเสนอแนะทวไป การเกบรวบรวมขอมล ผวจยเกบขอมลดวยตนเอง โดยแจกแบบสอบถามไปยงผดารงตาแหนงหวหนาภาควชาและหวหนา หนวยงาน จานวน 32 คน และไดรบแบบสอบถามคนทงหมด สถตทใชในการวจย สถตทใช ไดแก คารอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน

ผลการวจย หวหนาภาควชาและหวหนาหนวยงานของมหาวทยาลยฟารอสเทอรน จานวนรอยละ 53.10 ดารงตาแหนงบรหารมาแลว มากกวา 2 ป และหวหนาภาควชาและหวหนาหนวยงาน จานวนรอยละ 50 เคยไดรบการอบรมเกยวกบภาวะผนาและการบรหารงาน สาหรบภาวะผนาของหวหนาภาควชาและหวหนาหนวยงานในแตละดาน ปรากฎผลดงน คณลกษณะผนา ดานบคลกภาพพบวา ผบรหารระดบตนมคณลกษณะผนาดานบคลกภาพอยในระดบมาก เรองการให ความสนใจทจะเรยนรสงตาง ๆ ทนอกเหนอจากภารกจ (μ= 4.06) รองลงมา คอ การมสขภาพรางกายทแขงแรง และใหความสนใจดานบคลกภาพของตนเองอยางสมาเสมอ (μ= 3.84) ดานบทบาทของภาวะผนา พบวาผบรหารระดบตนมคณลกษณะผนาดานบทบาทของภาวะผนาอยในระดบมาก เรองการมสวนรบผดชอบดวยทกครง เมอเกดปญหาอนเกดจากผใตบงคบบญชา (μ= 4.34) รองลงมา คอ การมความเครงครด จรงจง ในการตรวจสอบหรอนเทศงาน เพอใหงานมประสทธภาพ (μ= 4.03) ดานคณสมบตภาวะผนา พบวาผบรหารระดบตนมคณลกษณะผนาดานคณสมบตภาวะผนาอยในระดบมากทสด เรอง การแสดงออกโดยการทกทาย เปนกนเอง ใหความชวยเหลอผใตบงคบบญชา ในดานตาง ๆ (μ= 4.59) รองลงมา คอ มการเขารวมกจกรรมหรอปฏบตงานตาง ๆ โดยไมคานงถงเวลาหรอคาตอบแทน (μ= 4.56) ดานพฤตกรรมของภาวะผนา พบวาผบรหารระดบตนมคณลกษณะผนาดานพฤตกรรมของภาวะผนา อยในระดบมาก เรอง การแสดงความชนชมในความสาเรจของผใตบงคบบญชา (μ= 4.44) รองลงมา คอ การ ขอความรวมมอจากผใตบงคบบญชาและใหการสนบสนน เพอใหงานมความกาวหนาและมคณภาพ (μ= 4.38) ดานปจจยทมผลตอภาวะผนา พบวาปจจยทมผลตอภาวะผนาของผบรหารระดบตนอยในระดบมากคอ การทผใตบงคบบญชามความสนทสนมใกลชด เปนกนเอง ทาใหการประสานงานและไดรบความรวมมอเปนอยางด (μ= 4.16) รองลงมา คอ ความพอใจในเรองสถานทปฏบตงานหรอรายไดทไดรบ (μ= 3.66)


147

การบรหารงาน ดานการมสวนรวมในการตดสนใจ พบวาผบรหารระดบตนมคณลกษณะผนาดานการมสวนรวมในการตดสนใจในระดบมาก เรอง การใหโอกาสผใตบงคบบญชามสวนรวมในการตดสนใจแกปญหาตาง ๆ ในการประชมดวย ทกครง (μ= 4.38) รองลงมา คอ มการมอบหมายอานาจใหกบผใตบงคบบญชาภายในขอบเขตดวยทกครง (μ= 4.31)ดานการมสวนรวมในการบรหารงาน พบวาผบรหารระดบตนมคณลกษณะผนาดานการมสวนรวมในการบรหารงาน เรอง การเปดโอกาสและสนบสนนใหทกคนมสวนรวมแสดงความคดรเรมสรางสรรค อยในระดบมากทสด (μ= 4.56) และมการแสดงพฤตกรรมลกษณะประชาธปไตยในการบรหารงานในหนวยงานและในชมชนอยางสมาเสมอ อยในระดบมาก (μ= 4.22) ความตองการพฒนาภาวะผนา ดานความร พบวาผบรหารระดบตนมความตองการพฒนาภาวะผนาดานความรอยในระดบมาก เรอง ความรทฤษฎการบรหารงานแบบมสวนรวม (μ= 3.84) รองลงมา คอ ความรเกยวกบการปรบเปลยนพฤตกรรม (μ= 3.71) ดานทกษะ พบวาผบรหารระดบตนมความตองการพฒนาภาวะผนาดานทกษะอยในระดบมาก เรองการพฒนาทกษะการสรางแรงจงใจของผนา (μ= 3.91) รองลงมา คอ เทคนคการตดสนใจ (μ= 3.87) ดานเจตคต พบวาผบรหารระดบตนมความตองการพฒนาภาวะผนาดานเจตคตอยในระดบมาก เรอง การวเคราะหตนเอง (μ= 3.69) และเทคนคการควบคม (μ= 3.69) และมความตองการพฒนาภาวะผนาดานเจตคต อยในระดบปานกลาง เรอง คณธรรมของผบรหาร (μ= 3.22) ขอเสนอแนะ หวหนาภาควชาและหวหนาหนวยงานมขอเสนอแนะใหมหาวทยาลยสนบสนนหรอสงเสรมในเรองตาง ๆ ไดแก กลยทธการวางแผน การบรหารความขดแยง การเตรยมความพรอมการบรหารงานกบองคกรตางชาต สวนดานทกษะตองการพฒนาทกษะภาษาองกฤษและการคดวเคราะห สาหรบดานเจตคตตองการความรและ เทคนคการโนมนาวผใตบงคบบญชา สาหรบคณสมบต วธการเพอการดารงตาแหนงหวหนาภาควชาหรอหวหนาหนวยงานทไดรบ การพจารณาคดเลอกเขาสตาแหนงหวหนาภาควชาหรอหวหนาหนวยงานไดมการนาเสนอแนวความคด หรอ มมมอง ในการบรหารเพอเปนทศทางในการบรหารงานใหผใตบงคบบญชา และการมหลกสตรฝกอบรมเพอเสรมสรางภาวะผนาเมอเขาสตาแหนง สวนดานอน ๆ นนควรมการศกษาดงานเพอการแลกเปลยนเรยนร

อภปรายผล จากการศกษาพบวาหวหนาภาควชาและหวหนาหนวยงานของมหาวทยาลยฟารอสเทอรน สวนใหญ มการแสดงออกโดยการทกทาย เปนกนเอง ใหความชวยเหลอในดานตาง ๆ แกผใตบงคบบญชา และมการเขารวมกจกรรมหรอปฏบตงานตาง ๆ โดยไมคานงถงเวลาหรอตอบแทน กลาวไดวาเปนสงทดทหวหนางานหยบยนให ซงสงเหลานยอมสะทอนความเปนกนเองทชวยลดชองวางระหวางหวหนากบผ ร วมงานได แตตองเปนไป อยางสรางสรรคใหเกดความเหมาะสมและถกตอง ไมเอยงไปขางใดขางหนง ดงท เกรยงศกด เจรญวงศศกด (2551, 1-2) กลาววาการใหความเปนกนเองของหวหนาอยางเหมาะสม โดยไมถอตวกบทมงานหรอผรวมงานเปนสงทด

148

ซงจะเกดประโยชนกบองคกรในเรองตาง ๆ เชน เกดบรรยากาศทดในการทางาน เกดประโยชนในการพฒนาองคการ เกดความจงรกภกดแกองคกรซงสอดรบกบ นภทรพร ศรนวล (2553) ทกลาววาคณลกษณะผนาทไมลาเอยง เขาขางใคร มความเทยงตรง ไมเลอกทรกมกทชงมความเสมอตนเสมอปลายในการบงคบบญชา การไมมอคตตอเชอชาต ศาสนา บคคล หรอกลมบคคล ตลอดจนมความสามารถในการปฏบตตนกบบคคลอน โดยไมเกดความขนของหมองใจ ไมกอใหเกดศตรหรอเปนปฏปกษตอกน อกทงมความสามารถทจะพดหรอทาสงหนงสงใดไดถกตอง เหมาะสมแก กาลเวลาและสถานท จะทาใหผนานนเปนผมคณลกษณะผนาทมประสทธผล คอ เปนบคคลททาใหองคการ ประสบความกาวหนาและบรรลผลสาเรจและเปนผมบทบาททสามารถสรางความสมพนธระหวางบคคลและมอทธพลตอกลมและนากลมใหปฏบตงานตาง ๆ เพอใหบรรลเปาหมายขององคการ สาหรบการบรหารงานนนถงแมวาหวหนาภาควชาและหวหนาหนวยงานสวนใหญมการใหโอกาสผใตบงคบบญชาไดมสวนรวมในการแสดงความคดเหน การตดสนใจแกปญหาตาง ๆ ในการประชม ตลอดจนมการมอบหมายอานาจใหกบผใตบงคบบญชาในขอบเขตดวยทกครง นบวาเปนสงทด หากการกระทานนไมเปนการลดบทบาทของหวหนา เพราะในบางลกษณะงานหากไมควบคมใหอยในขอบเขตอยางเหมาะสม การตดสนใจอาจมผลเสยตามมา ในเบองตนกอนใหผใตบงคบบญชามสวนรวมในการแสดงความคดเหนหรอตดสนใจใด อาจมการกาหนดขอบเขต ใหชดเจน ซงสอดรบกบบรบทใหมของการบรหารองคการ ดงท สเทพ พงศศรวฒน (2550) ทกลาววาการกระจายอานาจความรบผดชอบในการตดสนใจเปนปรากฏการณใหมของโลกปจจบนทมผลมาจากการแพรของขาวสาร แบบไรพรมแดน คนสวนใหญจงมความตองการไดรบการมอานาจรบผดชอบในการตดสนใจดวยตนเองและการ ไดเขาไปมสวนรวมในเรองตาง ๆ ทเกยวของตอชวตของตนมากขน ดวยเหตนผนาในปจจบนจะมงเนนการใชอานาจรวมมากกวาการรวบอานาจทตนเอง เพราะเหนวาทกคนในองคการมสวนรวมและเกดความผกพน ความสาเรจจง ขนอยกบสตปญญาทมาจากผปฏบตงานทกคน อยางไรกตามการกระจายอานาจความรบผดชอบในการตดสนใจนน มใชเพยงวธการกระจายลงมาตามสายบงคบบญชาเทานน แตควรกระจายไปยงผปฏบตงานทกคนดวยบรรยากาศทใหความนบถอตอกน อานาจจงมาจากการมสมพนธภาพทดตอกนระหวางบคคลมากกวาการมยศตาแหนง ตามโครงสรางสายงานบงคบบญชา ซงเปนอานาจเพอการควบคมและหากจะทาใหการบรหารงานมประสทธภาพยงขน ทงหวหนาภาควชาและหวหนาหนวยงานควรเปนผตดสนใจในขนสดทายในขอบเขตงานรบผดชอบของตน ซงสอดรบกบงานวจยของ ภคญาณ ชยชนะด (2546) ทพบวาคณลกษณะภาวะผนานอกจากจะเปดโอกาสให ผใตบงคบบญชาไดเขามามสวนรวมในการตดสนใจในบางกจกรรม แตผนายงเปนผตดสนใจในขนสดทาย สวนความตองการพฒนาภาวะผนาหวหนาภาควชาและหวหนาหนวยงานนน สวนใหญมความตองการความรดานทฤษฎการบรหารงานแบบมสวนรวมทงนอาจเปนเพราะหวหนาภาควชาและหวหนาหนวยงานสวนใหญโดยคณวฒและการเขาสตาแหนงยงมความรและประสบการณคอนขางนอย อกทงการบรหารยคใหมทม งส การแสวงหาความรวมมอ ดงทสเทพ พงศศรวฒน (2550) กลาววากระแสทมงเรองการกระจายอานาจความรบผดชอบในการตดสนใจทมมากขน เปนเครองบงชทศทางใหมของวธการดาเนนงานทมงเนนการรวมมอมากกวาการมงแขงขนและสรางความขดแยงตอกน แมจะเปนความจรงวาการแขงขนสามารถเพมความแขงแกรงและความมนคงใหแกองคการกตาม ปจจบนทงในสวนขององคการและบคคลจะหนมาพฒนาความเปนเลศของตนและรวมมอซงกน และกนมากขน โดยการรวมมอเปนทมเดยวและสรางคานยมรวมเพอความแขงแกรง ดงนนภายในองคการผนาจาเปน


149

ตองสรางบรรยากาศของการทางานเปนทม ตองทาใหองคการเปนชมชนทมงเนนการรวมมอและการชวยเหลอสนบสนนตอกน ผนาจะตองใชวธการกระจายอานาจความรบผดชอบในการตดสนใจแกผปฏบตงานและตองสมพนธกบความเขาใจรปแบบใหมขององคการทตองมความคลองตว มพลวตและเปนระบบทมปฏสมพนธระหวางบคคล อยตลอดเวลา ผวจยเหนวามหาวทยาลยฟารอสเทอรนควรใหความสาคญในเรองดงกลาว และดาเนนการอยาง เปนรปธรรม ซงจะเปนการเสรมสรางภาวะผนาและสรางโอกาสการเปนผนาทางดานการศกษาในอนาคตสาหรบ ผบรหารระดบตนตอไป

สรป ผลจากการวจยครงน ทาใหมหาวทยาลยทราบขอมลวาผบรหารระดบตนทมหาวทยาลยแตงตงใหดารงตาแหนงหวหนาภาควชาหรอหวหนาหนวยงาน มความตระหนกและใหความสาคญในการบรหารงานโดยใชกระบวนการบรหารแบบมสวนรวม ทงนเพอใหบรรลจดประสงคของงาน ซงรปแบบการบรหารงานลกษณะนม ความเหมาะสมในสภาพการณปจจบน อกทงมขอเสนอแนะในเรองวธการเขาสตาแหนง เมอไดรบการแตงตงแลว ทงหวหนาภาควชาและหวหนาหนวยงานควรมการนาเสนอแนวความคด หรอมมมองในการบรหารงาน เพอให ผใตบงคบบญชารบทราบ ซงเปนการสรางความรวมมอและกอใหเกดความเขาใจในการทางานรวมกน อนเปนการเสรมสรางบรรยากาศทดในการทางาน นอกจากนมหาวทยาลยควรมหลกสตรฝกอบรมเพอเสรมสรางภาวะผนา เมอเขาสตาแหนง เพอใหหวหนาภาควชาและหวหนาหนวยงานมความเขมแขงในการเปนนกบรหาร สาหรบการวจยครงตอไป ผวจยมขอเสนอแนะ ดงน 1. ควรศกษาวจยเกยวกบประสทธผลการบรหารงานของผบรหารระดบตน 2. ควรศกษาวจยเกยวกบรปแบบการพฒนาภาวะผนาแบบมสวนรวมของผบรหารระดบตน เอกสารอางองกว วงษพฒ. (2542). ภาวะผนา. กรงเทพฯ: บ.เค.อนเตอรปรนท.การณนทน รตนแสนวงษ และ ปยากร หวงมหาพร. (2556). ภาวะผนาของผบรหารสตรมหาวทยาลย ภาครฐและภาคเอกชน. วารสารศรปทมปรทศน ฉบบมนษยศาสตรและสงคมศาสตร. 13(2), 38-46.เกรยงศกด เจรญวงศศกด. (2551). สดยอดหวหนางาน. กรงเทพมหานคร: ซคเซส มเดย. ชาญชย อาจนสมาจาร. (มปป.). ศลปการเปนผนา. กรงเทพฯ: พมพด.ณภทรพร ศรนวล. (2553). สรปภาวะผนา. ขอความประกาศบน www.gotoknow.ort/posts/384255.มานพ พกกะพนธ. (2544). ภาวะผนาและการจงใจ. กรงเทพฯ: โรงพมพจามจรโปรดกท.ประชม โพธกล. (มปป.). ภาวะผนาในการบรหาร. สบคนเมอ 6 มถนายน 2556 จาก www.moe.go.th/wijai/leadership % 20 ed. htm. ประเสรฐ สงขรเขยว. (2550). ยทธศาสตรการพฒนาภาวะผนาใหกบทหารกองประจาการหนวยจงหวด ทหารบกเลย. วทยานพนธ ปรญญาศลปศาสตมหาบณฑต สาขาวชายทธศาสตรการพฒนา มหาวทยาลยราชภฏเลย.

150

ปราณ แสนทวสข. (2547). การนาเสนอรปแบบการพฒนาภาวะผนาทางวชาการ สาหรบผบรหาร สถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาอางทอง. วทยานพนธ ครศาสตรมหาบณฑต สาขาการบรหารการศกษา สถาบนราชภฎพระนครศรอยทธยา.ภคญาณ ชยชนะด. (2546). รปแบบการพฒนาภาวะผนาแบบมสวนรวมสาหรบผบรหารทางการพยาบาล ของโรงพยาบาลทวไป ในเขต 2. วทยานพนธ ครศาสตรมหาบณฑต สาขาการบรหารการศกษา สถาบนราชภฎนครสวรรค.ยงยทธ เกษสาคร. (2545). ภาวะผนาและการทางานเปนทม. กรงเทพฯ: เอส.แอนด.จ.กราฟฟค.รงสรรค ประเสรฐศร. (2544). ภาวะผนา. กรงเทพฯ: ธนธชการพมพ.วเชยร วทยอดม. (2547). พฤตกรรมองคการ. กรงเทพฯ: ธระฟลม และ ไซเทกซ.ศกดไทย สรกจบวร. (2549). ภาวะผนาของผบรหารมออาชพ. กรงเทพฯ: สวรยาสาสน.สมคด บางโม. 2548). องคการและการจดการ. (พมพครงท 4). กรงเทพฯ: วทยพฒน.สเทพ พงษศรวฒน. (2550). ภาวะความเปนผนา. กรงเทพฯ: ส.เอเซยเพลส (1989).สภททา ปณฑะแพทย. (มปป.). ภาวะผนาของนกบรหารการศกษามออาชพ. สบคนเมอ 6 มถนายน 2557, จาก www.supatta haysamy.com/leader-pro.html.สมทร ชานาญ. (2552). ภาวะผนาแบบทม (Team Leadership) : แบบผนาทสอดคลองกบการบรหาร สถานศกษาในยคโลกาภวตน. วารสารการบรหารการศกษา มหาวทยาลยบรพา. 3 (2), 1-11.


151

ความคาดหวงของผประกอบการในอาเภอเมอง จงหวดเชยงใหมตอคณลกษณะอนพงประสงคของบณฑตสาขาวชาการบญช

The Expectation of Entrepreneurs in Mueang District Chiang Mai Province Concerning Desired Characteristic of Graduate Accounting

* อาจารยประจาภาควชาการบญช คณะบรหารธรกจ มหาวทยาลยฟารอสเทอรนE-mail: [email protected]

บทคดยอ การวจยนมวตถประสงคเพอศกษาความคาดหวงของผประกอบการตอคณลกษณะอนพงประสงคของบณฑตสาขาวชาการบญช ในอาเภอเมอง จงหวดเชยงใหม เปนการวจยเชงสารวจ เกบรวบรวมขอมลโดยใชแบบสอบถาม กลมตวอยางคอ ผประกอบการของหางหนสวนจากด และบรษทจากดทจดทะเบยนตอสานกงานธรกจการคาจงหวดเชยงใหม จานวน 386 ราย ไดรบแบบสอบถามกลบคน จานวน 325 ราย คดเปนรอยละ 84.20 วเคราะหขอมล โดยใชคารอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน ผลการวจยพบวา ผประกอบการมความคาดหวงตอคณลกษณะอนพงประสงคดานคณธรรม จรยธรรม ความรบผดชอบตอตนเอง วชาชพ และสงคมของบณฑตสาขาวชาการบญช เรองความสามารถในการปฏบตงานดวยความระมดระวงเยยงผประกอบวชาชพในดานความละเอยดรอบคอบ ความแมนยา อยในระดบมากทสด และมความคาดหวงในระดบมาก คอ ดานความสามารถคดวเคราะห สงเคราะห บรณาการความรและประสบการณทางวชาชพบญชอยางเปนระบบ ไดแก เรองความสามารถวดและ/หรอ คานวณมลคาของสนทรพย หนสน รายได คาใชจายไดอยางถกตอง และเรองความเขาใจทเกยวของกบการทาบญชในดานการวางระบบบญชและสารสนเทศทางการบญช และดานโลกทศนทกวางไกล ความคดสรางสรรค พฒนาตนเองทงดานความร ทกษะวชาชพอยางตอเนอง และทางานรวมกบผอนไดอยางเหมาะสม เรองสามารถปฏสมพนธกบผทมวฒนธรรม หรอความคดเหนทตางกนได

คาสาคญ ผประกอบการ คณลกษณะอนพงประสงคของบณฑตสาขาวชาการบญช จงหวดเชยงใหม

Abstract The objective of this research is to study the Expectation of Entrepreneur Concerning Desired Characteristic of Graduate Accounting in Muang District, Chiang Mai Province. A survey method was employed in this study. The data collecting method was questionnaires. The Sample is 386 entrepreneurs of partnership and companies which registered to Chiang Mai Trade. 325 questionnaires were returned (84.20%). The statistics used were Percentages, Arithmetic mean and Standard deviation. The results

เจนจรา ขนแกว*

152

were found that the most expectation of entrepreneurs concerning desired characteristic of graduate accounting were morale, ethics, responsibilities for the selves profession and society in term of the ability to work with caution as a professional. Moreover, the results were found that the entrepreneur has high expectation level about analytical, synthesis thinking, integration of knowledge and accounting experience in term of the ability and/or calculation of asset, debt, income and expense correctly and in term of accounting and information system management and the entrepreneur has high expectation level about the wide vision, creativity, continuous self-development in knowledge in term of the professional skill including appropriate teamwork colleagues interaction were required.

Keyword Entrepreneurs, Concerning Desired Characteristics of Graduate Accounting, Chiang Mai Province

บทนา ประเทศไทย มการเรงรดการพฒนาเศรษฐกจและสงคมใหมความเจรญกาวหนาทดเทยมประเทศทพฒนาแลว ทาใหแนวโนมการเปลยนแปลงของตลาดแรงงานในอนาคตมการเปลยนแปลงอยางรวดเรวเกยวกบการใชปจจยดานแรงงานจากภาคเกษตรกรรมไปสภาคอตสาหกรรม ภาคบรการ และการผลตเนนการใชเทคโนโลยสมยใหมมากขนเพอเพมประสทธภาพการผลตและลดตนทนการผลตตอหนวย ระบบบรหารงานมบทบาทททาใหสามารถแขงขนกบตางประเทศได นอกจากนอปทานแรงงานมมากเกนความตองการของตลาดแรงงาน สงผลใหบณฑตทจบ การศกษาใหมทเขาสตลาดแรงงานมการแขงขนมากขน ดงนนกลยทธหนงทจะชวยลดตนทนการผลตลงไดคอ การพฒนาแรงงานใหมคณภาพหรอทกษะทตอบสนองตอการเปลยนแปลง ฉะนนการเตรยมแรงงานใหระบบเศรษฐกจและสงคมเปนความรบผดชอบโดยตรงของผทมสวนรวมกบการจดการเรยนการศกษาของชาต คอ การมสถาบน การศกษาและอาจารยทมคณภาพ (กรรณการ ลาลอ,2552) งานบญชถอเปนสวนงานหนงของกจการทมความสาคญและเปนสวนงานทสนบสนนใหกจการดาเนนไปตามวตถประสงคซงงานขนสดทายของการบญชกคอการใหขอมลทางการเงนทเปนประโยชนแกบคคลหลายฝาย ทมความสนใจในกจกรรมของกจการและสามารถใชเปนเครองมอของฝายบรหารในการวางแผนและควบคม การดาเนนงานใหเกดประสทธภาพสงสด ซงผประกอบวชาชพบญชองคกร และหนวยงานธรกจตาง ๆ ตองสาเรจ การศกษาสาขาวชาการบญช ดงนนสถาบนการศกษาทเปดสอนในสาขาดงกลาวควรใหความสาคญกบการผลตบณฑตใหตรงกบความตองการของตลาดแรงงาน โดยไมเพยงใหนกศกษามความรดานวชาการเทานน แตควรเนนคณธรรม จรยธรรม จรรยาบรรณในวชาชพทเกยวของดวย (ประนอม ตงปรชาพาณชย, 2555, 159-160) ทงนไดมการกาหนดแนวทางในการควบคมความประพฤตและการดาเนนงานของผประกอบวชาชพบญช หรอผซงขนทะเบยนไวกบ สภาวชาชพบญช ใหถกตองตามจรรยาบรรณแหงวชาชพบญชไวในขอบงคบสภาวชาชพบญช (ฉบบท 19) เรอง จรรยาบรรณของผประกอบวชาชพบญช พ.ศ. 2553 กาหนดใหผประกอบวชาชพบญชม 1) ความโปรงใส ความเปนอสระ ความเทยงธรรม และความซอสตยสจรต 2) ความร ความสามารถ และมาตรฐานในการปฏบตงาน 3) การรกษา


153

ความลบ 4) ความรบผดชอบตอผรบบรการ 5) ความรบผดชอบตอผถอหน ผเปนหนสวน บคคลหรอนตบคคล ทผประกอบวชาชพบญชปฏบตหนาทให 6) ความรบผดชอบตอเพอนรวมวชาชพ และจรรยาบรรณทวไป (สภาวชาชพบญช ในพระบรมราชปถมภ, ม.ป.ป.) จากผลการวจยเกยวกบคณลกษณะของบณฑตสาขาวชาการบญชในความตองการของสถานประกอบการ สวนใหญพบวามวธการคดเลอกบคลากรในแผนกบญชเขามาปฏบตงานดวยวธการสอบขอเขยนและสอบสมภาษณคดเปนรอยละ 97.30 ดานคณลกษณะของบณฑตสาขาวชาการบญชในดานจรรยาบรรณวชาชพ ดานคณธรรมจรยธรรม มระดบความตองการของสถานประกอบการในภาพรวมอยในระดบมากทสด ดานความรความสามารถทางการบญช ดานการใชเทคโนโลยสารสนเทศมระดบความตองการของสถานประกอบการในภาพรวม อยในระดบมากและดานการใชภาษาตางประเทศ มระดบความตองการของสถานประกอบการในภาพรวมอยในระดบกลาง (บวรลกษณ เงนมา, 2553) และจากผลการศกษาเรองคณลกษณะและคณสมบตของพนกงานบญชทพงประสงค ตามทศนะของสถานประกอบการ ศกษากรณสถานประกอบการในนคมอตสาหกรรมจงหวดสมทรสาคร ของ ประนอม ตงปรชาพาณชย (2555) พบวาสถานประกอบการตองการคณลกษณะของพนกงานบญชทพงประสงคดานคณธรรม จรยธรรม และจรรยาบรรณในวชาชพมากทสด รองลงคอ ดานมนษยสมพนธ ดานการสอสาร ดานบคลกภาพ ดานวสยทศน ดานความสามารถทางสงคม ดานความรความสามารถทางวชาชพบญช รองลงมาคอ ดานความร พนฐานทสงผลตอการทางานและดานความรทวไป ดงนน ผวจยในฐานะทเปนอาจารยในสาขาวชาการบญชจงสนใจทจะศกษาความคาดหวงของผประกอบการตอคณลกษณะอนพงประสงคของบณฑตสาขาวชาการบญชในอาเภอเมอง จงหวดเชยงใหม เพอ นาผลการวจยทไดมาเปนแนวทางปรบปรงการเรยนการสอนในสาขาวชาการบญชใหมคณภาพ และสามารถผลตบณฑต ทมคณลกษณะอนพงประสงคสอดคลองกบความตองการของผประกอบการ

วตถประสงคของการวจย เพอศกษาความคาดหวงของผประกอบการตอคณลกษณะอนพงประสงคของบณฑตสาขาวชาการบญช ในอาเภอเมอง จงหวดเชยงใหม

วธการดาเนนการวจย ประชากรทใชในการวจย ผประกอบการหางหนสวนจากด จานวน 4,918 ราย และบรษทจากด จานวน 5,891 ราย ทจดทะเบยน ตอสานกงานธรกจการคาจงหวดเชยงใหม กลมตวอยางทใชในการวจย กลมตวอยางทใชในการศกษาครงน คานวณขนาดตวอยางทระดบความเชอมนรอยละ 95 โดยใชสตร ของยามาเน (YAMANE) ซงไดมาจากการสมตวอยางแบบแบงชน (Stratified Random Sampling) โดยตองใช กลมตวอยาง จานวน 386 ราย

154

เครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล คอ แบบสอบถามทผวจยสรางขนจากการทบทวนแนวคดทฤษฎงานวจยทเกยวของในกรอบแนวคดทใชในการศกษา ม 4 สวน ดงน สวนท 1 ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม เปนการรวบรวมขอมลเกยวกบลกษณะประชากรศาสตร ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา ตาแหนงงาน สวนท 2 ขอมลเกยวกบกจการและการปฏบตงานทางการบญช ไดแก รปแบบของสถานประกอบการ ประเภทธรกจ ระยะเวลาในการดาเนนงาน จานวนนกบญชในปจจบน ระดบการศกษาของนกบญช ดานการศกษาของ นกบญช ลกษณะการจดทาบญช วธการจดทาบญช โปรแกรมทางการบญช สวนท 3 ขอมลเกยวกบคณสมบตของนกบญชทพงประสงคของผประกอบการแบงเปน 5 ดาน ตามหลกสตรสาขาวชาการบญช คณะบรหารธรกจ มหาวทยาลยฟารอสเทอรน ดงน (หลกสตรมหาวทยาลย ฟารอสเทอรน, 2554) 1. ดานคณธรรม จรยธรรม ความรบผดชอบตอตนเอง วชาชพ และสงคม 2. ดานความรอบรในศาสตรทางการบญช ทกษะทางวชาชพ และศาสตรอนทเเกยวของ 3. ดานความสามารถคด วเคราะห สงเคราะห บรณาการความรและประสบการณทางวชาชพบญชอยางเปนระบบ 4. ดานโลกทศนทกวางไกล ความคดสรางสรรค พฒนาตนเองทงดานความร ทกษะวชาชพอยางตอเนองและทางานรวมกบบคคลอนไดทกระดบอยางเหมาะสม 5. ดานความรทางดานเทคโนโลยททนสมย สามารถสอสารและใชเทคโนโลยไดอยางมประสทธภาพ สวนท 4 ปญหาและขอเสนอแนะ เปนสวนทใหทางผตอบแบบสอบถามแสดงความคดเหนเกยวกบปญหาและขอเสนอแนะ เรอง คณสมบตของนกบญชทพงประสงคของผประกอบการ ขนตอนการเกบขอมล ผวจยไดดาเนนการเกบแบบสอบถาม โดยสงทางไปรษณย จานวน 386 รายและไดรบแบบสอบถาม กลบคนมา จานวน 325 ราย คดเปน 84.20% การวเคราะหขอมล ใชสถตวเคราะหการแจกแจงความถ คารอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน

ผลการศกษา 1. ขอมลเกยวกบผตอบแบบสอบถาม ผตอบแบบสอบถามเปนเพศหญงคดเปนรอยละ 61.23 มอายระหวาง 41-50 ป มากทสด คดเปน รอยละ 27.69 จบการศกษาระดบปรญญาตร คดเปนรอยละ 65.23 ดารงตาแหนงเปนผบรหารงานหรอกรรมการบรหารงานมากทสด คดเปนรอยละ 52.92


155

2. ขอมลเกยวกบสถานประกอบการและการปฏบตงานทางการบญช ผตอบแบบสอบถามสวนใหญประกอบกจการประเภทบรษทจากด คดเปนรอยละ 59.69 โดยประกอบธรกจประเภทบรการมากทสด คดเปนรอยละ 43.08 สวนใหญจานวนรอยละ 63.69 ดาเนนงานมาแลว มากกวา 20 ป มการจดทาบญชเองรวมกบการใชบรการสานกงานบญช คดเปนรอยละ 50.15 โดยสวนใหญจะมพนกงานทรบผดชอบในการทาบญช จานวน 1 - 5 คน คดเปนรอยละ 57.85 พนกงานทรบผดชอบในการทาบญชของสถานประกอบการสวนใหญจบการศกษาในระดบปรญญาตรมากทสด คดเปนรอยละ 58.15 และจบการศกษาดานบญชมากทสด คดเปนรอยละ 51.89 สถานประกอบการมการจดทาบญชดวยระบบคอมพวเตอร (โปรแกรมทางบญช) มากทสด คดเปนรอยละ 60.92 และใชโปรแกรมสาเรจรปทางบญช Express for Windows มากทสด คดเปนรอยละ 44 3. ขอมลเกยวกบคณสมบตของนกบญชอนพงประสงคของผประกอบการ

ตารางท 1ตารางแสดงคณสมบตของนกบญชอนพงประสงคของผประกอบการ

สวน คณลกษณะ คาเฉลย เบยงเบน แปลผล มาตราฐาน

1. คณธรรม จรยธรรม ความรบผดชอบตอตนเอง วชาชพ และสงคม 1.1 มทกษะหรอความชานาญในการจดการตนเอง เชน การควบคม อารมณใหคงทเมอประสบปญหากบงาน เพอนรวมงาน หรอฝายทเกยวของ1.2 มความคดรเรม สรางสรรค และการเรยนรดวยตนเอง เพอพฒนาตนเองอยางตอเนอง1.3 มความสามารถเลอกและจดเรยงลาดบทรพยากรทมจากด และจดแจงงานใหเสรจตามกาหนดเวลา1.4 มความสามารถทจะเขารวมและปรบตวใหเขากบ การเปลยนแปลง1.5 มความสามารถในการปฏบตงานดวยระมดระวงเยยง ผประกอบวชาชพ1.6 มความสามารถพจารณาการปรบใชคานยมทางวชาชพ จรรยาบรรณ และทศนคตใหเขากบการตดสนใจ

4.384.43

4.36

4.36

4.31

4.53

4.29

0620.58

0.61

0.63

0.64

0.60

0.64

มากมาก

มาก

มาก

มาก

มากทสด

มาก

156


2.

3.

ความรอบรในศาสตรทางการบญช ทกษะทางวชาชพและศาสตรอนทเกยวของ 2.1 มความร ความเขาใจดานอน ๆ เชน สงคม เศรษฐกจ การเมอง การปกครอง2.2 มความรความเขาใจเกยวกบการจดการทวไป ดานพฤตกรรม องคกร และดานการตลาด การจดการธรกจระหวางประเทศ และการวเคราะหเชงปรมาณ และสถต2.3 มความร ความเขาใจทเกยวของกบการทาบญชในดานตางๆ ดงน - ความรดานการสอบบญช - ความรดานกฎหมายธรกจและภาษอากร - ความรดานการควบคมและการตรวจสอบภายใน - ความรดานการเงนและการจดการทางการเงน - การคานวณตนทน - การวางระบบบญชและสารสนเทศทางการบญช2.4 มขดความสามารถ การไดมา จด นาไปใช และเขาใจสารสนเทศ จากคน สงพมพ และสออเลกทรอนกส2.5 สามารถประเมน ระบ และแกไขปญหาทไมเคยมากอน

ความสามารถคด วเคราะห สงเคราะห บรณาการความรและประสบการณทางวชาชพบญชอยางเปนระบบ3.1 มความชานาญทางตวเลข (การใชคณตศาสตรและสถต)3.2 มความสามารถในการวเคราะหความเสยงของการปฏบตงาน บญช เชน ความผดพลาดของการบนทกบญช หรอ ปญหาจาก ระบบการควบคมภายใน และจดการลดความเสยงเหลานนได3.3 มความสามารถในการจดทาและนาเสนอรายงานการเงนในรปแบบ ทงายตอความเขาใจ ถกตองครบถวนตามหลกเกณฑ และทนตอเวลา3.4 มความสามารถวด/คานวณมลคาของสนทรพย หนสน รายได คาใชจาย ไดอยางถกตอง3.5 มความเขาใจและมความสามารถในการวเคราะหงบการเงนได

4.02

4.04

4.19

4.184.184.044.063.574.363.68

3.89

4.27

4.064.19

4.33

4.40

4.38

0.80

0.86

0.80

0.840.780.900.840.750.700.78

0.72

0.74

0.730.74

0.71

0.76

0.78

มาก

มาก

มาก

มากมากมากมากมากมากมาก

มาก

มาก

มากมาก

มาก

มาก

มาก


157


4.

5.

มโลกทศนทกวางไกล ความคดสรางสรรค พฒนาตนเองทงดานความร ทกษะวชาชพอยางตอเนอง และทางานรวมกบผอนไดอยางเหมาะสม4.1 สามารถทางานรวมกบผอนในกระบวนการปรกษาหารอ เพอแกปญหาความขดแยง4.2 สามารถทางานเปนทม4.3 สามารถปฏสมพนธกบผทมวฒนธรรม หรอความคดเหนทตางกนได4.4 สามารถเจรจาเพอไดขอสรป หรอขอตกลงทยอมรบได ในสถานการณทางวชาชพ4.5 สามารถทางานในวฒนธรรมทตางกนไดอยางมประสทธภาพ4.6 สามารถนาเสนอ พดคย รายงาน และปกปองมมมองของตน อยางมประสทธภาพ ผานการเขยนและพดทงทเปนทางการ และไมเปนทางการ4.7 สามารถฟงและอานอยางมประสทธภาพ รวมถงใหความสาคญ กบวฒนธรรมและภาษาทแตกตางกน

ความรทางดานเทคโนโลยททนสมย สามารถสอสารและใชเทคโนโลยไดอยางมประสทธภาพ5.1 มความสามารถตดสนใจไดวาควรใชขอมลจากแหลงใด เพอใหเปนประโยชนตอการปฏบตงาน เชน จากคน วารสาร สงพมพ หรอสออเลคทรอนคส5.2 มความชานาญดานการใชเทคโนโลยสารสนเทศ เชน การใชโปรแกรม Microsoft office, Word, Excel และการสบคนทาง Internet

4.28

4.31

4.384.404.31

4.254.19

4.15

4.05

4.06

4.04

0.74

0.82

0.660.690.70

0.750.82

0.74

0.73

0.75

0.72

มาก

มาก

มากมากมาก

มากมาก

มาก

มาก

มาก

มาก

จากตารางท 1 โดยภาพรวมพบวา คณสมบตของนกบญชอนพงประสงคของผประกอบการทกดาน อยใน ระดบมาก โดย ดานคณธรรม จรยธรรม ความรบผดชอบตอตนเอง วชาชพ และสงคม มคาเฉลยสงทสด รองลง คอ ดานการมโลกทศนทกวางไกล ความคดสรางสรรค พฒนาตนเองทงดานความร ทกษะวชาชพอยางตอเนองและทางานรวมกบผอนไดอยางเหมาะสม ดานความสามารถคด วเคราะห สงเคราะห บรณาการความรและประสบการณทางวชาชพบญชอยางเปนระบบ ดานความรทางดานเทคโนโลยททนสมย สามารถสอสารและใชเทคโนโลยไดอยาง

158

มประสทธภาพ และดานความรอบรในศาสตรทางการบญช ทกษะทางวชาชพ และศาสตรอนทเกยวของ ตามลาดบ เมอมองเปนรายดานพบวา ดานคณธรรม จรยธรรม ความรบผดชอบตอตนเอง วชาชพ และสงคม เรอง ความมความสามารถในการปฏบตงานดวยระมดระวงเยยงผประกอบวชาชพ มคาเฉลยในระดบมากทสด และ เรองอน ๆ มคาเฉลยอยในระดบมาก สวนดานการมโลกทศนทกวางไกล ความคดสรางสรรค พฒนาตนเองทงดานความร ทกษะวชาชพอยางตอเนองและทางานรวมกบผอนไดอยางเหมาะสม ดานความสามารถคด วเคราะห สงเคราะห บรณาการความรและประสบการณทางวชาชพบญชอยางเปนระบบ ดานความรทางดานเทคโนโลย ททนสมย สามารถสอสารและใชเทคโนโลยไดอยางมประสทธภาพ และดานความรอบรในศาสตรทางการบญช ทกษะทางวชาชพและศาสตรอนทเกยวของ มคาเฉลยอยในระดบมากทกเรอง 4. ปญหาและขอเสนอแนะ ผประกอบการมขอเสนอแนะใหสถาบนการศกษาผลตนกบญชทสามารถปรบตวเขากบวฒนธรรมองคกร และสามารถทางานรวมกบผอนไดอยางยดหยน มความใฝร มจตอาสา และควรรกษาผลประโยชนใหกบองคกร รวมทงมความซอสตยตอองคกร มวนย และมความอดทนตอการทางานทกดดน ตลอดจนมความสามารถในการปรบใชระบบบญชใหสอดคลองกบสถานประกอบการทตนทาได

อภปรายผลการวจย จากผลการศกษาพบวาคณลกษณะอนพงประสงคทผประกอบการตองการมากทสด คอ ดานคณธรรม จรยธรรม ความรบผดชอบตอตนเอง วชาชพ และสงคม เรอง ความสามารถในการปฎบตงานดวยความระมดระวงเยยงผประกอบวชาชพ ซงสอดคลองกบการศกษาของ ประนอม ตงปรชาพาณชย (2555) และผลการศกษาของ บวรลกษณ เงนมา (2553) ทพบวา คณลกษณะดานคณธรรม จรยธรรม มระดบความตองการของสถานประกอบการอยในระดบมากทสด รองลงมาคอคณลกษณะดานความสามารถในการคดวเคราะห สงเคราะห บรณาการความร และประสบการณทางวชาชพบญชอยางเปนระบบ ในเรอง ความสามารถในการวด/คานวณมลคาของสนทรพย หนสน รายได คาใชจายไดอยางถกตอง เชนเดยวกบผลการศกษากรรณการ ลาลอ (2552) ทพบวาคณสมบตของ นกบญชในทกษะทางวชาชพทผประกอบการพงประสงคในระดบมาก ดานทกษะทางปญญา ไดแก มความรความเขาใจทเกยวของกบการทาบญชในดานการคานวณตนทน มากทสด สวนดานปญหาทผ ประกอบการพบมากทสด คอ พนกงานบญชไมมความอดทน และเปลยนงานบอย สงผลใหงานบญชไมตอเนอง และจากปญหาดงกลาว ทผ ประกอบการสวนใหญอาจสะทอนความตองการคณลกษณะอนพงประสงคของบณฑตสาขาวชาการบญช ดานคณธรรมและจรยธรรม ทอยในระดบมากทสด เพราะเปนคณลกษณะสาคญทมอธพลตอการทางานรวมกบองคกรเปนอยางมาก


159

สรป จากผลการศกษาความคาดหวงของผประกอบการตอคณลกษณะทพงประสงคของบณฑตสาขาวชาการบญช พบวา ดานคณธรรมจรยธรรมในวชาชพ เปนคณลกษณะทมคาเฉลยสงทสดใน 5 ดานททาการศกษา และ พบวา เรองความสามารถในการปฏบตงานดวยความระมดระวงเยยงผประกอบวชาชพ มคะแนนเฉลยสงทสด รองมาคอ ความสามารถวด คานวณมลคาของสนทรพย หนสน รายได คาใชจายไดอยางสงตอง และ ความสามารถปฏสมพนธกบผมวฒนธรรม หรอความคดเหนทตางกนได ดงนนผวจยจงขอเสนอแนะในการปรบปรงการจดการเรยนการสอนในสาขาวชาการบญช ดงน 1. สถาบนการศกษาควรใหความสาคญในการจดการเรยนการสอนในปจจบนไมใชเพยงการใหความสาคญกบเนอหาสาระของรายวชาเทานน แตควรมงเนนการจดการเรยนการสอนทสามารถพฒนาผเรยนดานคณธรรมจรยธรรมและจรรยาบรรณในวชาชพเพอใหการพฒนาผเรยนตรงกบความตองการผประกอบการ 2. การจดการเรยนการสอนในสาขาวชาการบญชไมควรมงเนนการสอนใหผเรยนมความรเฉพาะดานการบญชเทานน แตควรใหความสาคญกบความรพนฐานอน และความรทวไปของผเรยนดวย ซงผประกอบการเหนวาความรตางๆ เหลานนมความสาคญเทาเทยมกบความรดานการบญช

เอกสารอางองกรรณการ ลาลอ. (2552). คณสมบตของนกบญชทพงประสงคของผประกอบการในจงหวดเชยงใหม. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม.บวรลกษณ เงนมา. (2553). คณลกษณะของบณฑตสาขาวชาการบญชในความตองการของ สถานประกอบการในเขตจงหวดเพชรบรณ. รายงานการศกษาคนควาอสระ บญชมหาบณฑต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรปทม.ประนอม ตงปรชาพาณชย. (2555). คณลกษณะและคณสมบตของพนกงานบญชทพงประสงคตาม ทศนะของสถานประกอบการ ศกษากรณสถานประกอบการในนคมอตสาหกรรมจงหวดสมทรสาคร. RMUTT Global Business and Economics Review. 7(2), 158-173.หลกสตรของมหาวทยาลยฟารอสเทอรน. (2554). สบคนเมอ 20 พฤษภาคม 2554, จาก http://www.feu.ac.th. สภาวชาชพบญช ในพระบรมราชปถมภ. (ม.ป.ป.) ขอบงคบสภาวชาชพบญช (ฉบบท 19 ) เรอง จรรยาบรรณ ของผประกอบวชาชพบญช พ.ศ. 2553. สบคนเมอ 20 พฤษภาคม 2554, จาก http://fap.or.th.a33.readyplanet.net/images/column_1359010374/19.pdf.

160

บทคดยอ การวจยครงนมวตถประสงค 1) เพอทราบถงปจจยทมผลตอการเลอกงานของบณฑตระดบปรญญาตร มหาวทยาลยฟารอสเทอรน และ 2) เพอศกษาความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคล กบปจจยภายนอกทมผลตอการเลอกงาน ของบณฑตระดบปรญญาตร มหาวทยาลยฟารอสเทอรน เปนการวจยเชงสารวจ กลมตวอยาง คอ นกศกษามหาวทยาลยฟารอสเทอรน ระดบปรญญาตร ชนปท 4 ทมรายนามเปนผสาเรจการศกษาในปการศกษา 2554 จานวน 218 คน เกบรวบรวมขอมลโดยใชแบบสอบถาม สถตทใชในการวเคราะหขอมลไดแก คาความถ คารอยละ คาเฉลย และคาสมประสทธสหสมพนธแบบเพยรสน ผลการศกษาพบวา ปจจยทมผลตอการเลอกงานของบณฑตสงทสด คอ 1) ปจจยดานคาจางและผลประโยชนตอบแทน ซงเปนความตองการมรายไดเพยงพอกบคาครองชพ 2) ปจจยดานขนาดองคกร ความเปนองคกร ขนาดใหญมาก (จานวนพนกงาน 500 คนขนไป) 3) ปจจยดานโอกาสกาวหนาในงาน การมโอกาสในการบรรจ เปนพนกงานประจา 4) ปจจยดานลกษณะงานทตรงกบความสามารถ 5) ปจจยดานสภาพแวดลอมของงาน คอ ความตองการมความปลอดภย 6) ปจจยดานความมนคงขององคกร คอ ความตองการความนาเชอถอ 7) ปจจย ดานระยะทางในการเดนทาง คอ ความตองการความสะดวกในการเดนทาง และ 8) ปจจยดานชอเสยงองคกร คอความตองการทางานในสถานประกอบการทเปนทรจกของคนทวไป สวนการทดสอบความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคล กบปจจยภายนอกทมผลตอการเลอกงาน พบวา 1) ปจจยดานเพศมความสมพนธกบความตองการทางานทมลาดบขนตอนการทางานทชดเจน 2) ปจจยดานอาย มความสมพนธกบการตดสนใจเลอกเขาทางานในองคกรขนาดเลก (จานวนพนกงาน นอยกวา 50 คน) 3) ปจจยทางดานประสบการณการทางานมความสมพนธกบงาน ทเลอกจะตองมความเสมอภาคและมหลกเกณฑทเปนธรรมในการเลอนตาแหนง 4) ปจจยทางดานเพศมความสมพนธกบสถานประกอบการทเลอกจะตองมความมนคง และ 5) ปจจยทางดานประสบการณทางานมความสมพนธ กบสถานประกอบการทเลอกตองมการจดวางสถานทอยางเปนระเบยบ

คาสาคญ ปจจยทมผลตอการเลอกงาน บณฑตระดบปรญญาตร มหาวทยาลยฟารอสเทอรน

* คณบดคณะบรหารรฐกจ มหาวทยาลยฟารอสเทอรนE-mail: [email protected]** หวหนาภาควชาการสอสารการตลาด คณะนเทศศาสตร มหาวทยาลยฟารอสเทอรนE-mail: [email protected]

ปจจยทมผลตอการเลอกงานของบณฑตระดบปรญญาตร มหาวทยาลยฟารอสเทอรนFactors Inuencing the Choice of Job for Bachelor Graduates,

The Far Eastern University

เสฎฐวฒ หนมคา*

สชฌเศรษฐ เรองเดชสวรรณ**


161

Abstract The purposes of the research were; 1) to study the factors influencing the choice of job for Bachelor Graduates, The Far Eastern University and 2) to study the relationship between personal factors and external factors that influence the choice of job of Bachelor Graduates. The study was a survey research. The research sample consisted of 218 fourth year students in The Far Eastern university whose names are graduates in the academic year 2011. The employed research instrument was a questionnaire. Statistical procedures for data analysis were the Percentage, Mean, Standard deviation and Pearson’s Product Moment Correlation Coefficient. The result showed wages and earnings factor that is 1) the need to earn enough for cost of living had 2) size of organization that is large size organization (more than 500 employees) 3) opportunity of work process factor that was the chance to be accepted as full time staff 4) job description factor that is the need of work stability 5) the job environment factor that was the need for safety 6) the organization stability factor that was the need of credibility 7) distance for journey factor that was the need for ease of journey and 8) reputable organization factor’s. The result showed that the testing of relationship between personal factors with external factor affecting in the choice of work found that 1) gender factor had positive correlation with need of obvious work sequence process 2) Age factor had positive correlation with decision to work in small size organization (less than 50 employees) 3) work experience factor had positive correlation with choice of the work must be equitable and have justified rules for promoting 4) gender factor had positive correlation with organization stability and 5) work experience had correlation with the standardized work place.

Keywords Factors Affecting in the Choice of Work, Undergraduate Student, the Far Eastern University

บทนา ประเทศไทยประสบกบปญหาทางดานสถานการณทางการเมองและสถานการณวกฤตเศรษฐกจซงสงผล กระทบตอบรรยากาศการคาและการลงทนในประเทศและสงผลตอภาวะทางดานแรงงานโดยตรง ศนยพยากรณเศรษฐกจและธรกจ มหาวทยาลยหอการคาไทย เปดเผยถงแนวโนมเศรษฐกจภมภาคในป พ.ศ. 2557 โดยคาดวาเศรษฐกจภมภาคจะเตบโตได 2.5% ขณะทแนวโนมเศรษฐกจในแตละภมภาคจะมการเตบโตดงน ภาคกลาง (รวมภาคตะวนออก-ตะวนตก) 3.2% กรงเทพฯ และปรมณฑล 2.4% ภาคใต 2.0% ภาคเหนอ 1.9% และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 1.5% โดยปจจยบวกทยงชวยสนบสนนการเตบโตของเศรษฐกจในแตละภมภาค ไดแก การคาชายแดน จานวนนกทองเทยว การเรงเบกจายงบประมาณ และสถานการณเศรษฐกจโลกเรมมการฟนตว สวนปจจยลบทสาคญ ไดแก ปญหาการเมองขาดเสถยรภาพ ความไมแนนอนในการฟนตวของเศรษฐกจโลก แนวโนมราคาพชผลทางการ

162

เกษตรชะลอตวลง ปญหาภยธรรมชาต ราคาสนคาอปโภค-บรโภคทสงขน และงบประมาณการลงทนภาครฐ ทยงลาชา เปนตน (มหาวทยาลยหอการคาไทย ศนยพยากรณเศรษฐกจและธรกจ, 2557) จากขอมลประมาณการประชากรของประเทศไทย พ.ศ. 2557 ประชากรคาดประมาณ ณ กลางป พ.ศ. 2557 (กรกฎาคม) โดยสถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล พบวา มจานวนประชากรทงหมด 64,871,000 คน โดยแบงเปนเพศชาย 31,542,000 คน และเพศหญง 33,329,000 คน โดยมจานวนประชากรแยกตามภาค ดงน กรงเทพมหานคร 7,980,000 คน ภาคกลาง (ไมรวมกรงเทพฯ) 18,142,000 คน ภาคเหนอ 11,313,000 คน ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 18,666,000 คน ภาคใต 8,770,000 คน โดยมจานวนประชากรวยแรงงานทมอายระหวาง 15-59 ป จานวนทงสน 42,989,000 คน หรอคดเปนรอยละ 66.26 ของจานวนประชากรทงหมด (มหาวทยาลยมหดล สถาบนวจยประชากรและสงคม, 2557) ทงนในภาพรวมปจจยทสงผลกระทบตอการวางงานระดบปรญญาตรในป พ.ศ. 2556 หรอกลมแรงงาน ทจบการศกษาใหมเกดจากการทนายจางนยมจางแรงงานทมทกษะ ประสบการณและคณสมบตตรงกบตาแหนงงาน ในขณะทแรงงานจบใหมเลอกสมครงานทตนมความสนใจเทานน นอกจากนยงเปนผลมาจากการชะลอการจางงานใหม ซงเปนผลมาจากการปรบฐานเงนเดอนขาราชการระดบปรญญาตรเปน 15,000 บาท ทาใหภาคเอกชนตอง ปรบเงนเดอนตามไปดวย และแรงงานใหมทหางานไมไดหรอตองการอสระในการทางานจงหนไปประกอบธรกจ สวนตวทใหคาตอบแทนทสงกวา ดงนนภาวะวางงานและสภาพตลาดขาดแคลนแรงงานจงทวความรนแรงขน (กลมบรษทอเดคโกประเทศไทย, 2557) สาหรบการคาดการณแรงงานในป พ.ศ. 2557 ยงคงสะทอนปญหาภาวะการขาดแคลนแรงงานในประเทศไทย โดยเฉพาะแรงงานทมความสามารถสง แรงงานทมทกษะ หรอมความเชยวชาญเฉพาะทาง ทเปนทตองการขององคกรตางๆ ในระดบปฏบตการไปจนถงระดบบรหาร อตราการเจรญเตบโตของการบรโภคภาคเอกชนคาดวา จะอยประมาณ 4% อนเนองมาจากการปรบขนอตราคาจางขนตาและนโยบายอนๆ ทเกยวของในการเพมรายไดของประชาชน อยางไรกดการขยายตวทางเศรษฐกจอยางรวดเรวของประเทศไทยตองการการสนบสนนดานแรงงานจากประเทศเพอนบาน เพอลดภาวะการขาดแคลนแรงงาน (Low-Skilled Labor) ในขณะทภาครฐควรสงเสรมใหมการพฒนาฝมอแรงงานระดบปฏบตการ (Semi to Skilled Labor) อยางตอเนองในขณะทภาคการศกษาควรสรางบคลากร ทเปนทตองการของตลาดแรงงานอยางแทจรง (กลมบรษทอเดคโกประเทศไทย, 2557) จากรายงานสรปผลการสารวจภาวะการทางานของประชากร (มกราคม พ.ศ. 2557) โดยสานกงานสถตแหงชาต พบวาระดบการศกษาทมผวางงานมากทสด คอ ระดบอดมศกษา 1.13 แสนคน รองลงมาคอระดบประถมศกษา 7.2 หมนคน เมอเปรยบเทยบกบชวงเวลาเดยวกนของปทผานมา พบวา ผวางงานระดบอดมศกษาเพมขนมากทสด 3.1 หมนคน รองลงมาคอผทไมมการศกษาและตากวาประถมศกษา และระดบประถมศกษาเพมขนเทากน 2.7 หมนคน (สานกงานสถตแหงชาต, 2557ก) จากประมาณการประชากร จาแนกตามเพศและจงหวด ป พ.ศ. 2543 - 2563 โดยสานกงานสถตแหงชาตพบวา ในป พ.ศ. 2557 จงหวดเชยงใหม จะมจานวนประชากรทงสน 1,619,637 คน จาแนกเปนเพศชาย 800,237 คน เพศหญง 819,400 คน (สานกงานสถตแหงชาต, 2554) โดยมอตราการวางงานเฉลย 0.8% (อตราการวางงานของประเทศ 0.7% อตราการวางงานของภาคเหนอ 0.6%) (สานกงานสถตแหงชาต, 2557 ข)


163

ศนยสงเสรมอาชพนกศกษามหาวทยาลยฟารอสเทอรน จดตงขนโดยมวตถประสงคเพอสรางสงเสรมและพฒนาอาชพใหกบนกศกษา รวมทงพฒนาคณลกษณะของนกศกษาเพอใหตอบสนองตอตลาดแรงงาน และมคณภาพเปนทยอมรบของสถานประกอบการ โดยศนยสงเสรมอาชพนกศกษามหาวทยาลยฟารอสเทอรน มหนาทใหบรการอบรมเทคนคการสมครงาน และการสมภาษณงาน บรการขอมลตาแหนงงานวาง จากแหลงตางๆ บรการใหคาปรกษาทางดานตางๆ เชน ปญหาการเรยน ปญหาสวนตว เปนตน บรการแบบทดสอบทางดานจตวทยา จดการอบรมเตรยมความพรอมกอนการทางาน การพฒนาบคลกภาพใหแกนกศกษาทกาลงจะสาเรจการศกษา (เสฏฐวฒ หนมคา, 2556, การสอสารสวนบคคล) ดงนน งานวจยฉบบนมงศกษาปจจยทมผลตอการเลอกงานของบณฑตระดบปรญญาตร มหาวทยาลยฟารอสเทอรน จงหวดเชยงใหม เพอนาผลการศกษาเปนแนวทางในการพฒนาการใหบรการของ ทางศนยฯ ใหสอดคลองกบความตองการของบณฑตทมาใชบรการในรนตอๆ ไป

วตถประสงค 1. เพอทราบถงปจจยทมผลตอการเลอกงานของบณฑตระดบปรญญาตร มหาวทยาลยฟารอสเทอรน 2. เพอศกษาความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคล กบปจจยภายนอกทมผลตอการเลอกงาน ของบณฑตระดบปรญญาตร มหาวทยาลยฟารอสเทอรน

ตวแปรตน ตวแปรตาม

ปจจยสวนบคคล- เพศ- อาย- คณะทจบการศกษา- เกรดเฉลย- ประสบการณทางาน- รายไดครอบครว

ปจจยภายนอก- ชอเสยงองคกร- ลกษณะงานทตรงกบความสารถ- ขนาดขององคกร- ระยะทางในการเดนทาง- โอกาสกาวหนาในงาน- คาจางและผลประโยชนตอบแทน- ความมนคงขององคกร- สภาพแวดลอมของงาน

การเลอกงานของบณฑต

ระดบปรญญาตร

164

วธการวจย ประชากร กลมประชากร คอ กลมนกศกษาชนปท 4 ของมหาวทยาลยฟารอสเทอรนทกคณะทมรายนามเปนผสาเรจการศกษาในปการศกษา 2554 รวม 5 คณะ ไดแก คณะบรหารธรกจ คณะศลปศาสตร คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย คณะบรหารรฐกจ และคณะนเทศศาสตร รวมทงสน 482 คน (มหาวทยาลยฟารอสเทอรน สานกบรการการศกษา, 2554) กลมตวอยาง การกาหนดขนาดของกลมตวอยางทใชในการศกษา ใชสตรในการคานวณดวยวธการสมกลมตวอยาง จากตารางสมกลมตวอยางของ Taro Yamane ทระดบความเชอมน 95% ไดจานวนกลมตวอยางทใชในการศกษาครงน คอ 218 คน หลงจากนนทาการสมแบบชนภม (Stratified Random Sampling) โดยแบงประชากรจาแนก ตามคณะทศกษาออกเปน ทงสน 5 ชนภม (คณะบรหารธรกจ คณะศลปศาสตร คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย คณะบรหารรฐกจ คณะนเทศศาสตร) จากนนทาการสมโดยการสมตวอยางแบบมระบบ (Systematic Random Sampling) เนองจากจานวนประชากรในแตละคณะไดมการจดทาบญชรายชอจดเรยงตามรหสนกศกษาอยางเปนระบบอยแลว ในการสมจงทาการคานวณหาชวงเวน (Interval) ระหวางประชากร หลงจากนนจะทาการสมหมายเลขเรมตนจากบญชรายชอของประชากรทงหมดในแตละคณะจนครบ 218 ตวอยาง เครองมอในการเกบขอมล ใชแบบสอบถามเปนเครองมอในการเกบรวบรวมขอมล โดยแบงออกเปน 2 สวน ดงน สวนท 1 เปนสวนทเกยวกบปจจยสวนบคคลของผตอบแบบสอบถาม ไดแก เพศ อาย คณะทจบการศกษา เกรดเฉลย ประสบการณทางาน รายได ตาแหนงงานทสมคร ประเภทของผสมครงาน สวนท 2 เปนสวนทสารวจถงปจจยภายนอกทมแนวโนมของการเลอกงาน ไดแก ชอเสยงองคกร ลกษณะงาน ทตรงกบความสามารถ ขนาดขององคกร ระยะทางในการเดนทาง โอกาสกาวหนาในงาน คาจางและผลประโยชนตอบแทน ความมนคงขององคกร การวเคราะหขอมล วเคราะหขอมลดวยการหาคาความถ คารอยละ คาเฉลย และทดสอบความสมพนธระหวางตวแปรตน และตวแปรตาม ดวยการหาคาสมประสทธสหสมพนธแบบเพยรสน (Pearson Product - Moment Correlation Coefficient)

ผลการวจย ผลการวจยสามารถสรปตามวตถประสงคไดดงน 1. วตถประสงคขอท 1 เพอทราบถงปจจยทมผลตอการเลอกงานของบณฑตระดบปรญญาตร มหาวทยาลยฟารอสเทอรน


165

ปจจยทมผลตอการเลอกงานของบณฑตในดานชอเสยงองคกร พบวา ปจจยในประเดนสถานประกอบการทเลอกเปนทรจกของคนทวไปมผลตอการเลอกงานของบณฑตมากทสด สาหรบปจจยทางดานลกษณะงานทตรงตามความสามารถนน พบวาบณฑตตองการงานทมความมนคงมากทสด รองลงมาคอ งานทตวเองมความถนด และ ในดานขนาดขององคกรนนพบวา องคกรขนาดใหญมาก (จานวนพนกงาน 500 คนขนไป ) มผลตอการตดสนใจเลอกงานของบณฑต สาหรบในประเดนดาน ระยะทางในการเดนทางพบวา บณฑตตองการทางานในสถานประกอบการทสะดวกในการเดนทางมากทสด รองลงมาคอสถานประกอบการอยใกลทพก ในสวนของดานโอกาสกาวหนาในงานพบวา บณฑตใหความสนใจกบงานทมโอกาสในการบรรจเปนพนกงานประจามากทสด สาหรบในเรองคาจางและ ผลตอบแทนนน พบวา บณฑตใหความสนใจงานทมรายไดเพยงพอกบคาครองชพเปนหลก ในดานความมนคง ขององคกรนน พบวาความนาเชอถอของสถานประกอบการเปนปจจยทสาคญทสด ในสวนของสงแวดลอมในการทางานนนพบวา ความปลอดภยของสถานประกอบการเปนปจจยหลกในการเลอกงานทาเชนกน 2. วตถประสงคขอท 2 เพอศกษาความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคลกบปจจยภายนอกทมผลตอการเลอกงาน ของบณฑตระดบปรญญาตร มหาวทยาลยฟารอสเทอรน 2.1 เพศมความสมพนธกบความตองการทางานทมลาดบขนตอนการทางานทชดเจน งานทเลอกจะตองมความเหมาะสมระหวางปรมาณงานและเงนเดอนทไดรบ งานทเลอกจะตองมเวลาทางานทเปนปกต และสถานประกอบการทเลอกจะตองมความมนคง 2.2 อาย มความสมพนธกบการเลอกงานโดยพจารณาจากความยากงายของงานและ องคกรขนาดเลก มผลตอการตดสนใจเลอกงาน 2.3 ประสบการณทางาน มความสมพนธกบงานทเลอกจะตองมความเสมอภาคและมหลกเกณฑทเปนธรรมในการเลอนตาแหนง และสถานประกอบการทเลอกตองมการจดวางสถานทอยางเปนระเบยบ อภปรายผลการวจย 1. ปจจยทมผลตอการเลอกงานของบณฑตระดบปรญญาตรมหาวทยาลยฟารอสเทอรน งานทมรายไดเพยงพอกบคาครองชพ เปนองคกรขนาดใหญมาก (จานวนพนกงาน 500 คนขนไป) เปนอาชพทมงคง มโอกาสบรรจเปนพนกงานประจา มความเสมอภาคและมหลกเกณฑทเปนธรรมในการเลอนตาแหนง และมความปลอดภยในการทางาน สอดคลองกบระดบความตองการความมนคงปลอดภย (Safety Needs) (Huitt, 2007) ทวาเมอความตองการทางกายภาพ (บณฑตสาเรจการศกษาตามทตงใจ)ไดรบการตอบสนองในระดบทพอเพยง ความตองการความมนคงปลอดภยจะมผลตอพฤตกรรม ซงเหนไดจากความตองการทางานในองคกรขนาดใหญ ไดรบการบรรจเปนพนกงานประจา และไดรบความเปนธรรมในการเลอนตาแหนง อกทงยงสอดคลองกบความตองการขนพนฐานตามทฤษฏ ERG ของ แอลเดอรเฟอร ทวา เปนความตองการทจาเปนในการอยรอดของชวตไดแกความตองการอาหาร นา ทอยอาศย สภาพแวดลอมในการทางานทด คาตอบแทนและประโยชนเกอกลตางๆ (ERG motivation theory alderfer, n.d.)ซงเทยบไดกบความตองการความมนคงปลอดภย (Safety Needs) ของ มาสโลว (Williams, 2003) นอกจากน จากปจจยในเรองของงานทมรายไดทเพยงพอกบคาครองชพยงสอดคลอง

166

กบปจจยคาจน ตามทฤษฏสองปจจยของ Herzberg ในประเดนปจจยดานเงนเดอน หรอคาตอบแทน ซงเปน ประเดนหนงทชวยใหเกดปจจยจงใจ (Motivation Factor) ซงสงผลถงปจจยความพงพอใจในการทางาน (Hygiene) (ทฤษฎสองปจจยของเฮอรเบรก, 2555) 2. ความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคลกบปจจยภายนอกทมผลตอการเลอกงาน ในสวนของความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคลกบปจจยภายนอกทมผลตอการเลอกงานนนพบวา ปจจยดานเพศมความสมพนธกบความตองการทางานทมลาดบขนตอนการทางานชดเจน และมปรมาณงานทเหมาะสม กบเงนเดอนทไดรบ และตองการทางานทมความมนคง ซงสอดคลองกบแนวคดของมาสโลว (Williams, 2003) ในประเดนความตองการความมนคงปลอดภย (Safety Needs) ทงนบณฑตทเคยมประสบการณทางานมากอนจะใหความสนใจในเรอง ความเสมอภาคและมหลกเกณฑทเปนธรรมในการเลอนตาแหนง ซงสอดคลองกบทฤษฏ สองปจจยของ Herzberg (ทฤษฎสองปจจยของเฮอรเบรก, 2555) เนองจาก การเลอนตาแหนง ถอเปนความกาวหนา (Advancement) ซงเปนปจจยจงใจขนพนฐาน รวมทงความเปนธรรมในการเลอนตาแหนงกสอดคลองกบปจจยคาจนในประเดน เทคนคการนเทศ (Supervision Technical) ซง หมายถง ความสามารถของผบงคบบญชาในการดาเนนงานหรอความยตธรรมในการบรหาร ซงถอเปนปจจยคาจนทสาคญ ทงนเปนทนาสงเกตวา บณฑตผตอบแบบสอบถามสวนใหญ ไมสนใจในปจจยคาจนอนๆทสงผลใหเกด ความพงพอใจในการทางาน อาท นโยบายและการบรหารงาน สภาพการทางาน ความสมพนธกบผบงคบบญชา และความสมพนธกบเพอนรวมงาน แตกลบใหความสนใจกบขนาดขององคกรและจานวนวนในการทางานเปนหลก ซงถอวายงคงอยในกลมแรงจงใจเบองตน (Deficit motive or D Motive) นบเปนแรงจงใจในระดบตา โดยยงไมมการกาหนดเปาหมายในการทางานซงถอเปนแรงจงใจในระดบสง (Growth Motive)

สรป ลกษณะงานทมผลตอการเลอกงานของบณฑตมากทสด คอ งานทมรายไดเพยงพอกบคาครองชพ เปนองคกรขนาดใหญมาก (จานวนพนกงาน 500 คนขนไป) เปนอาชพทมงคง มโอกาสบรรจเปนพนกงานประจา มความเสมอภาคและมหลกเกณฑทเปนธรรมในการเลอนตาแหนง และมความปลอดภยในการทางาน ดงนน ศนยสงเสรมอาชพนกศกษา มหาวทยาลยฟารอสเทอรน ซงมหนาทใหบรการอบรมเทคนคการสมครงาน และ การสมภาษณงาน บรการขอมลตาแหนงงานวาง จากแหลงตางๆ ควรกาหนดลกษณะงานตามความถนดเฉพาะดานของนกศกษาในแตละคณะและสาขาวชา งานทมการแนะนาจะตองเปนองคกรขนาดใหญ หรอเปนงานทม ความมนคงสง การนาเสนอคาตอบแทนในการทางาน ควรมการระบขอบเขตของงานทไดรบมอบหมายใหชดเจน


167

เอกสารอางองกลมบรษทอเดคโกประเทศไทย. (2557). ภาพรวมตลาดแรงงานประเทศไทยป 2556. สบคนเมอ 26 มนาคม 2557, จาก http://www.adecco.co.th/employers/adecco-news-detail.aspx?id=1443&c=1. มหาวทยาลยฟารอสเทอรน. สานกบรการการศกษา. (2554). รายงานผสาเรจการศกษาระดบปรญญาตร ปการศกษา 2554. [เอกสารอดสาเนา]. มหาวทยาลยหอการคาไทย ศนยพยากรณเศรษฐกจและธรกจ. (2557). ม.หอการคาฯคาดศก.ภมภาคปนโต 2.5% การคาชายแดนหนน-การเมองยงกดดน. สบคนเมอ 26 มนาคม 2557, จาก http://cebf.utcc.ac.th/ news_detail.php?typeid=1&newsid=216. มหาวทยาลยมหดล สถาบนวจยประชากรและสงคม. (2557). ขอมลประชากรในประเทศไทย. สบคนเมอ 26 มนาคม 2557, จาก http://www.ipsr.mahidol.ac.th/ipsr-th/population_thai.html. สานกงานสถตแหงชาต. (2554). ประมาณการประชากร จาแนกตามเพศ และจงหวด (จากขอสมมตฐาน ภาวะเจรญพนธระดบปานกลาง) ป พ.ศ. 2543 - 2563 รายป. สบคนเมอ 26 มนาคม 2557, จากhttp://social.nesdb.go.th/SocialStat/StatReport_Final.aspx?reportid=82&template=2R1C&ye artype=M&subcatid=1. สานกงานสถตแหงชาต. (2557 ก). สรปผลภาวะการทางานของประชากร. กรงเทพมหานคร: สานกงานสถตแหงชาต._________.(2557 ข). อตราการวางงาน. สบคนเมอ 26 มนาคม 2557, จาก http://service.nso.go.th/ nso/web/statseries/statseries04.html.เสฏฐวฒ หนมคา. (2556, 3 กรกฏาคม). คณบดคณะบรหารรฐกจและหวหนาศนยสงเสรมอาชพนกศกษา มหาวทยาลยฟารอสเทอรน. (สชฌเศรษฐ เรองเดชสวรรณ, ผสมภาษณ)จารวรรณ งามพสทธไพศาล. (2547). ปจจยทคนหางานเลอกใชบรการสานกงานจดหางานเอกชน. สารนพนธ พฒนาแรงงานและสวสดการมหาบณฑต. สารนพนธหลกสตรพฒนาแรงงานและสวสดการ มหาบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร.ทศวรรณ กมพลเชษฐ. (2548). การศกษาประสทธภาพการใหบรการของศนยจดหางาน (E- job Center). สารนพนธ พฒนาแรงงานและสวสดการมหาบณฑต. สารนพนธหลกสตรพฒนาแรงงานและสวสดการ มหาบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร Williams, J. K. (2003). Maslow’s Hierarchy of Needs and Alderfer’s ERG Theory. Retrieved 26 March 2014, from http://www.learningsouthwest.org.uk/asset/Reading%20Material%20-%20%20 Maslow's%20Hierarchy%20and%20Alderfer's%20ERG%20Theory.pdf.ทฤษฎสองปจจยของเฮอรเบรก. (2555). สบคนเมอ 26 มนาคม 2557, จากhttp://nittaya111.wordpress.com/2012/01/11/ทฤษฎสองปจจยของเฮอร. ERG motivation theory alderfer. (n.d.). Retrieved 26 March 2014, from http://www.yourcoach.be/en/employee- motivation-theories/erg-motivation-theory-alderfer.php.Huitt, W. (2007). Maslow's hierarchy of needs. In Educational Psychology Interactive. Valdosta, GA: Valdosta State University. Retrieved 26 March 2014, from http://www.edpsycinteractive.org/topics/regsys/maslow.html

168

บทคดยอ การวจยครงนมวตถประสงคเพอเปรยบเทยบผลการพฒนาตามสาระความร สาระการฝกทกษะ สมรรถนะ ระหวางกอนเขาศกษาและหลงศกษาของบณฑตหลกสตรประกาศนยบตรบณฑต สาขาวชาชพคร มหาวทยาลย ฟารอสเทอรนในทศนะของผใชบณฑต ประชากรทใชในการวจยครงน ประกอบดวยผอานวยการสถานศกษา รองผอานวยการสถานศกษา หวหนากลมสาระหรอหมวดวชา และอาจารยพเลยงทมความเกยวของกบการปฏบตงานของผสาเรจการศกษา สงกดโรงเรยนเอกชนทเขารวมโครงการพฒนามาตรฐานความร ผประกอบวชาชพคร ของโรงเรยนเอกชนระหวางสานกบรหารงานคณะกรรมการสงเสรมการศกษาเอกชน (สช.) กบมหาวทยาลย ฟารอสเทอรน ตามบนทกขอตกลงความรวมมอ (MOU) เมอวนท 10 สงหาคม พ.ศ. 2554 จานวนทงสน 77 คน เครองมอทในการวจยเปนแบบสอบถามความคดเหนของผใชบณฑตเกยวกบการพฒนาตามสาระความร สาระ การฝกทกษะ สมรรถนะ กอนและหลงการศกษาของบณฑตหลกสตรประกาศนยบตรบณฑต สาขาวชาชพคร มหาวทยาลยฟารอสเทอรน วเคราะหขอมลโดยใชคาความถ คารอยละ คาเฉลย คาสวนเบยงเบนมาตรฐาน ผลการวจย พบวา ผใชบณฑตมความเหนตอผลการพฒนาตามสาระความร สาระการฝกทกษะ สมรรถนะ ระหวางกอนเขาศกษาและหลงศกษาของบณฑตหลกสตรประกาศนยบตรบณฑต สาขาวชาชพคร คอ บณฑต มการพฒนาตามสาระความร สมรรถนะและประสบการณวชาชพของผประกอบวชาชพคร กอนเขาศกษามความคดเหนโดยภาพรวมในระดบปานกลาง และหลงศกษามความคดเหนโดยภาพรวมอยในระดบด หลงศกษามคาเฉลยความคดเหนสงกวากอนเขาศกษา โดยมความกาวหนาเฉลย เทากบ 1.07

คาสาคญ ความคดเหนผใชบณฑต สาระความร สาระการฝกทกษะ สมรรถนะ หลกสตรประกาศนยบตรบณฑต สาขาวชาชพคร

* อาจารยประจาคณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยฟารอสเทอรนE-mail: [email protected]

ความคดเหนของผใชบณฑตตอผลการพฒนาตามสาระความร สาระการฝกทกษะ สมรรถนะ ระหวางกอนเขาศกษาและหลงศกษาของบณฑตหลกสตรประกาศนยบตรบณฑต

สาขาวชาชพคร มหาวทยาลยฟารอสเทอรนOpinions of the Graduate Users Towards Results of Development Based on

Essence of Knowledge, Essence of Skill Training, Competency, Between Before and After Graduate of the Learners of Graduate Diploma Program in Teaching

Profession, The Far Eastern University

ปรชา บววรตนเลศ*


169

Abstract This research is aimed to compare the results of development based on knowledge essence, essence of skill training, competency, between before and after Graduate of the learners of Graduate Diploma Program in Teaching Profession in viewpoint of the graduate users. Population of this research included school principal, vice principle, head of substance learning group and teachers who are related to the performance of graduates in the network of a collaborative project to develop standards of professional knowledge, academic administrators and teacher professionals of private schools joining the project (OPEC 1) attending the Development Project on Knowledge Standard of Teacher Professionals of Private Schools between the Office of the Private Education Commission (OPEC) and the Far Eastern University according to MOU dated 10 August 2554. Totaling 77 persons, Tools used in research included essence of knowledge, competency and professional experience of teacher professionals according to Regulation of the Teachers Council of Thailand on Professional Standards B.E. 2556. Research instrument is questionnaire form on development between before study and after graduation in Graduate Diploma Program in Teaching Profession, the Far Eastern University. The collected data was analyzed using percentage, mean and standard deviation. The result revealed that the Graduate Users towards Results of development based on knowledge essence, essence of skill training, competency, between before and after Graduate of the learners of Graduate Diploma Program in Teaching Profession of Graduate Diploma Program in Teaching Profession, had development based on knowledge, competency and professional experience of teacher professional after study higher than before study, improved from moderate level to very good level by the average progressed of the score is 1.07.

Keywords Opinions of the Graduate Users, Essence of Knowledge, Essence of Skill Training, Competency, Graduate Diploma Program in Teaching Profession

บทนา การศกษาถอเปนปจจยสาคญในการพฒนามนษย ซงการจดการศกษาใหมคณภาพนน ปจจยทมอทธพลสาคญทสดคอ คร กลาวคอ ครจะตองมคณภาพตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 (สานกงาน คณะกรรมการการศกษาแหงชาต, 2545, 4) ซงวชาชพทางการศกษาเปนวชาชพชนสงทตองอาศยความรความชานาญเปนการเฉพาะไมซาซอนกบวชาชพอน เปนวชาชพทมผลกระทบตอผรบบรการและสาธารณชนจงตองมการควบคมการประกอบวชาชพเปนพเศษ ดงนน ผทจะเขาสวชาชพจงตองผานการศกษาทงภาคทฤษฏและภาคปฏบตใหม ความรความชานาญเปนระยะเวลายาวนานพอสมควร เพอใหสามารถประกอบวชาชพไดดวยวธการแหงปญญา

170

มอสระในการใชวชาชพตามมาตรฐานวชาชพ และมจรรยาบรรณวชาชพ โดยมสถาบนวชาชพ หรอองคกรวชาชพ เปนแหลงในการสรางสรรคจรรโลงวชาชพ นอกจากบทบาทดงกลาวแลว ผประกอบวชาชพทางการศกษายงมบทบาทสาคญตอสงคมและความกาวหนาของประเทศ ดงน 1) สรางพลเมองดของประเทศ โดยการใหการศกษาขนพนฐานทจะทาใหประชาชนเปนพลเมองตามประเทศชาตตองการ 2) พฒนาทรพยากรมนษย เพอสนองตอบการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศ 3) สบทอดวฒนธรรมประเพณอนดงามของชาต จากคนรนหนงไปอกรนหนง ใหมการรกษาความเปนชาตไวอยางมนคงยาวนานตามขอบงคบครสภาวาดวยมาตรฐานวชาชพและจรรยาบรรณของวชาชพ พ.ศ. 2556 ทไดกาหนดคณลกษณะและคณภาพทพงประสงคในการประกอบวชาชพทางการศกษา ทผประกอบวชาชพทางการศกษาตองประพฤตปฏบตตนใหเกดคณภาพในการประกอบวชาชพทางการศกษาซงเปนวชาชพชนสง โดยกาหนดมาตรฐานวชาชพทางการศกษาไว 3 ดาน ประกอบดวยมาตรฐานดานความรและประสบการณวชาชพคร มาตรฐานการปฏบตงาน มาตรฐานการปฏบตตน หรอจรรยาบรรณวชาชพ (ขอบงคบครสภา วาดวยมาตรฐานวชาชพ พ.ศ. 2556) ซงปจจบนสถานศกษาตาง ๆ ตงแตระดบประถมศกษาจนถงระดบอดมศกษาไดดาเนนการใหผทมวฒทางการศกษาขนตาระดบปรญญาตรและปรญญาสาขาอนทมใชทางการศกษาหรอครศาสตรหรอศกษาศาสตรทาหนาทสอนนกเรยน นสต นกศกษามาเปนเวลานานพอสมควรและดวยสภาพสงคมทเปลยนไป การจดการศกษาอยางมคณภาพนน ตองพฒนาองคประกอบทางดานการศกษาใหเปนไปอยางมประสทธภาพ โดยเฉพาะผสอนมบทบาทสาคญตอสงคมและความเจรญกาวหนาของประเทศ จงตองอาศยความรความชานาญเปนการเฉพาะ ครสภาจงไดมพระราชบญญตสภาครและบคลากรทางการศกษา พ.ศ. 2546 เพอกาหนดเปนมาตรฐานวชาชพและจรรยาบรรณวชาชพ ดงนนบคลากรทางการศกษาไมวาจะทาหนาทสอนในสถาบนใดหรอระดบใด จาเปนตองมคณสมบตตามพระราชบญญตสภาครและบคลากรทางการศกษา พ.ศ. 2546 มาตรา44(2) ซงกาหนดใหผขอรบใบอนญาตเปนผประกอบวชาชพควบคม ตองมคณสมบตโดยมวฒปรญญาทางการศกษาหรอเทยบเทา หรอมคณวฒอนทครสภารบรอง จากสภาพการณดงกลาว มหาวทยาลยฟารอสเทอรนในฐานะสถาบนการศกษาระดบอดมศกษาทม ความพรอมในการจดการเรยนการสอนหลกสตรพฒนาวชาชพคร และมคณาจารยผทรงคณวฒทางการศกษา พรอมทจะใหความรดานวชาชพครทมประสบการณดานการจดการเรยนการสอนและการนเทศมามากกวา 20 ป และเมอวนท 10 สงหาคม พ.ศ. 2554 มหาวทยาลยฟารอสเทอรนไดบนทกขอตกลงความรวมมอ (MOU) ตามโครงการพฒนามาตรฐานความร ผประกอบวชาชพครของโรงเรยนเอกชน ระหวางสานกบรหารงานคณะกรรมการสงเสรมการศกษาเอกชน (สช.) กบมหาวทยาลยฟารอสเทอรนเพอแสดงถงความเขาใจระหวางกนในการประสานความรวมมอ และสนบสนนซงกนและกนเพอพฒนาผประกอบวชาชพทางการศกษาซงการดาเนนการจดการเรยนการสอนตามโครงการไดดาเนนการเสรจสนแลว จานวน 2 รน (สช.1 และ สช. ตอเนอง) โดยมสถานศกษาเอกชนในจงหวดเชยงใหมใหความสนใจเขารวมโครงการ จานวน 77 แหง ผสมครเขาศกษาในโครงการ จานวน 325 คน และมผสาเรจ การศกษาทงสน จานวน 273 คน ดงนน การตดตามผลการปฏบตงานของผสาเรจการศกษานบวามความจาเปน และสาคญมากเพราะจะทาใหทราบวาผสาเรจการศกษาทเปนผลผลตของหลกสตรนน มความสามารถในการปฏบตงานดานตาง ๆ ทไดศกษาไปจากสถานศกษา และสามารถนาไปใชในการปฏบตงานไดมากนอยเพยงไร (ดนย สธพจน, 2532) สอดคลองกบ สงวน สทธเลศอรณ (2543) ทไดใหแนวคดเกยวกบความสาคญของการตดตามการปฏบตงาน


171

ของผสาเรจการศกษาไววา เปนบรการทจดขนเพอศกษาถงความสาเรจ ความลมเหลว ทศนคตขอคดเหน ความตองการ และปญหาของผเรยน ทงผเรยนในปจจบน และผเรยนทสาเรจการศกษาไปแลวทไปศกษาตอ หรอออกไปประกอบอาชพ นอกจากน (อรนช สรกลขจร, 2542, 111) ไดแสดงความคดเหนวา การปฏบตงานของผสาเรจการศกษา เปนเรองพนฐานหนงของการแนะแนวอนมสวนรวมในการชวยใหขอมล เพอใหผ เรยนปรบตวกบสถานศกษา การฝกอาชพไดอยางมประสทธภาพ นอกจากน รง แกวแดง (2542) ยงกลาว การตดตามผลการปฏบตงานของผสาเรจ การศกษาเปนการกระทาเพอใหไดขอมลยอนกลบจากทไดรบการศกษาไปแลว ทงนเพอใหทราบถงสาเหต อปสรรครวมทง ขอขดของตาง ๆ ทอาจมในการดาเนนงาน ตลอดจนแนวทางทจะทาใหการจดการศกษามประสทธภาพ และเพอประโยชนในการประเมนผลของการดาเนนงานการจดการศกษาวามสงใดควรปรบปรงแกไข และสอดคลองกบประสงค รณะนนทน (2539) ไดกลาวถงจดมงหมายของการศกษาการปฏบตงานของผสาเรจการศกษา คอ เพอทราบขอสารสนเทศหรอขอมลเกยวกบสภาพปญหาตาง ๆ ทผเรยนออกจากสถานศกษาไปแลวตองประสบ เพอรวบรวมขอมลตาง ๆ มาใชในการประเมนผลงานการจดการศกษา และเพอพจารณาปรบปรงหลกสตร โดยถอวาประสบการณศษยเกาเปนแนวทาง เพอตรวจสอบดวาศษยเกาของสถานศกษามความพรอมในการศกษาตอ หรอประกอบอาชพตาง ๆ ตามความตองการใน ตลาดแรงงานหรอไม ดวยเหตนจงมความสาคญและจาเปนอยางยงวาหลงจากการทผสาเรจการศกษาหลกสตรประกาศนยบตรบณฑตสาขาวชาชพครไปแลวตามโครงการพฒนามาตรฐานความร ผประกอบวชาชพครของโรงเรยนเอกชนจะม การพฒนาตนเองอยในระดบใดเมอเปรยบเทยบกบสาระความร สาระการฝกทกษะ สมรรถนะตามมาตรฐานวชาชพ ทงนจะไดนาขอมลจากการประเมนดงกลาวรายงานผลการพฒนาใหกบหนวยงานทเกยวของรบทราบ ตลอดจน นาผลสรปทไดไปพฒนาและปรบปรงหลกสตรประกาศนยบตรบณฑตวชาชพครใหสอดคลองกบสาระความร สาระการฝกทกษะ สมรรถนะ ตามมาตรฐานวชาชพเพอการจดการศกษาใหมประสทธภาพมากยงขนในโอกาสตอไป

วตถประสงคของการวจย เพอเปรยบเทยบผลการพฒนาตามสาระความร สาระการฝกทกษะ สมรรถนะ ระหวางกอนเขาศกษาและ หลงศกษาของบณฑตหลกสตรประกาศนยบตรบณฑต สาขาวชาชพคร มหาวทยาลยฟารอสเทอรน ในทศนะ ของผใชบณฑต

นยามศพท หลกสตรประกาศนยบตรบณฑต สาขาวชาชพคร หมายถง หลกสตรประกาศนยบตรบณฑต สาขาวชาชพคร คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยฟารอสเทอรน บณฑต หมายถง ผสาเรจการศกษาตามหลกสตรประกาศนยบตรบณฑต สาขาวชาชพคร คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยฟารอสเทอรน ในโครงการความรวมมอพฒนามาตรฐานความรผประกอบวชาชพครของโรงเรยนเอกชน (สช.1 - สช.ตอเนอง)

172

ผใชบณฑต หมายถง ผอานวยการสถานศกษา รองผอานวยการสถานศกษา หวหนากลมสาระหรอหมวดวชา และอาจารยพเลยงทมความเกยวของกบการปฏบตงาน และสามารถประเมนคณภาพการทางานของบณฑตทสาเรจการศกษาตามหลกสตรประกาศนยบตรบณฑตวชาชพคร คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยฟารอสเทอรน ในโครงการความรวมมอพฒนามาตรฐานความรผประกอบวชาชพครของโรงเรยนเอกชน (สช.1 - สช.ตอเนอง) คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยฟารอสเทอรนได สาระความร หมายถง ความเขาใจหรอสงทจะตองรสาหรบผทจะเขามาประกอบวชาชพ ตองมความรทเพยงพอทจะประกอบวชาชพตามมาตรฐานความรทครสภากาหนด สาระการฝกทกษะ หมายถง ความชานาญในการทจะดารงสถานภาพของการเปนผประกอบการวชาชพ ตองมความรทเพยงพอทจะประกอบวชาชพตามมาตรฐานประสบการณวชาชพทครสภากาหนด สมรรถนะ หมายถง ความสามารถสาหรบผทจะเขามาประกอบวชาชพ ตองมความสามารถทจะประกอบวชาชพตามมาตรฐานความรและมาตรฐานประสบการณวชาชพทครสภากาหนด

กรอบแนวคดการวจย

ผใชบณฑต- เพศ- อาย- การศกษา- ประสบการณ

มาตรฐานความร สาระความรและสมรรถนะ1. ความเปนคร2. ปรชญาการศกษา3. ภาษาและวฒนธรรม4. จตวทยาสาหรบคร5. หลกสตร6. การจดการเรยนรและการจดการชนเรยน7. การวจยเพอพฒนาการเรยนร8. นวตกรรมและเทคโนโลยสารสนเทศทางการศกษา9. การวดและประเมนผลการจดการเรยนร10. การประกนคณภาพการศกษา11. คณธรรม จรยธรรม และจรรยาบรรณ

มาตรฐานประสบการณวชาชพสาระการฝกทกษะและสมรรถนะ1. การฝกปฏบตวชาชพระหวางเรยน2. การปฏบตการสอนในสถานศกษา ในสาขาวชาเฉพาะ

ระดบผลการพฒนากอนเขาศกษา - หลงศกษา


173

วธดาเนนการวจย ประชากร ผใชบณฑต ประกอบดวย ผอานวยการสถานศกษา รองผอานวยการสถานศกษา หวหนากลมสาระหรอหมวดวชา และอาจารยพเลยงทมความเกยวของกบการปฏบตงานของผสาเรจการศกษา สงกดโรงเรยนเอกชนทเขารวมโครงการพฒนามาตรฐานความร ผประกอบวชาชพครของโรงเรยนเอกชนระหวางสานกบรหารงานคณะกรรมการสงเสรมการศกษาเอกชน (สช.) กบมหาวทยาลยฟารอสเทอรน ตามบนทกขอตกลงความรวมมอ (MOU) เมอวนท 10 สงหาคม พ.ศ. 2554 จานวนทงสน 77 คน เครองมอทใชในการศกษา เครองมอทใชในการศกษา คอ แบบสอบถามความคดเหนของผใชบณฑตเกยวกบการพฒนาตามสาระความร สาระการฝกทกษะ สมรรถนะ กอนและหลงการศกษาของบณฑตหลกสตรประกาศนยบตรบณฑต สาขาวชาชพคร ทพฒนามาจากแบบสอบถาม ของ วนย ไชยวงคญาต (2555) แบงออกเปน 3 ตอน ดงน ตอนท 1 ขอมลทวไป ของผตอบแบบสอบถาม ตอนท 2 การเปรยบเทยบผลการพฒนาตามสาระความร สาระการฝกทกษะ สมรรถนะ ระหวางกอนเขาศกษาและหลงศกษา ของผเรยนหลกสตรประกาศนยบตรบณฑต สาขาวชาชพครมหาวทยาลย ฟารอสเทอรน และตอนท 3 ความคดเหน/ขอเสนอแนะเพมเตม การเกบรวบรวมขอมล ผวจยนาแบบสอบถามไปดาเนนการเกบขอมลจากกลมประชากรดวยตนเอง รวมทงมการนาสงทางไปรษณย จานวน 77 ชด ไดรบแบบสอบถามคนทงหมดจานวน 77 ชด คดเปนรอย 100 จากนนผวจยไดทาการตรวจสอบขอมลพบวา มความสมบรณทกฉบบ การวเคราะหขอมล สถตทใชในการวเคราะหขอมลโดยใชความถ คารอยละ คาเฉลย (μ) คาสวนเบยงเบนมาตรฐาน (σ)

ผลการวจย 1. ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม สถานภาพของผตอบแบบสอบถาม จาแนกตาม เพศ อาย วฒการศกษา สถานภาพ และประสบการณ ในการทางาน ผตอบแบบสอบถามเปนเพศชาย จานวน 30 คน และเพศหญง จานวน 47 คน คดเปนรอยละ 38.96 และรอยละ 61.04 มอายระหวาง 31 - 40 ป จานวน 24 คน คดเปนรอยละ 31.17 มอายระหวาง 41-50 ป จานวน 20 คน คดเปนรอยละ 25.97 และอาย 51 ปขนไป จานวน 33 คน คดเปนรอยละ 42.86 คณวฒทางการศกษาของผตอบแบบสอบถามสวนใหญมวฒการศกษาอยในระดบปรญญาโท จานวน 56 คน คดเปนรอยละ 72.73 วฒการศกษาระดบปรญญาตร จานวน 17 คน คดเปนรอยละ 22.08 และวฒการศกษาระดบปรญญาเอก จานวน 4 คน คดเปนรอยละ 5.19 สวนสถานภาพของผตอบแบบสอบถาม สวนใหญเปนผอานวยการ จานวน 52 คน คดเปนรอยละ 67.53 รองผอานวยการ จานวน 15 คน คดเปนรอยละ 19.48 และเปนหวหนาหมวด/กลมสาระจานวน 10 คน คดเปนรอยละ 12.99 สาหรบประสบการณในการทางานผตอบแบบสอบถามสวนใหญมประสบการณ 10 ปขนไป จานวน 67 คน คดเปนรอยละ 87.01 รองลงมาอยระหวาง 1-5 ป จานวน 7 คน คดเปนรอยละ 9.09 และอยระหวาง 6 - 10 ป จานวน 3 คน คดเปนรอยละ 3.90 ตามลาดบ

174

2. การพฒนาตามสาระความร สาระการฝกทกษะ สมรรถนะ ระหวางกอนเขาศกษาและหลงศกษา ของบณฑตหลกสตรประกาศนยบตรบณฑต สาขาวชาชพคร มหาวทยาลยฟารอสเทอรนในทศนะของผใชบณฑต

ตารางท 1 การพฒนาตามสาระความรและสมรรถนะ (มาตรฐานความร) ระหวางกอนเขาศกษาและหลงศกษาของบณฑตหลกสตรประกาศนยบตรบณฑตสาขาวชาชพครในทศนะของผใชบณฑต

จากตารางท 1 พบวา คาเฉลยการพฒนาตามสาระความร และสมรรถนะ (มาตรฐานความร) กอนเขาศกษาของบณฑตหลกสตรประกาศนยบตรบณฑต สาขาวชาชพครในทศนะของผใชบณฑต ในภาพรวมมความคดเหนอย ในระดบปานกลาง เมอพจารณาในทกรายการ พบวา ทกรายการอยในระดบปานกลาง และคาเฉลยหลงการศกษามความคดเหนในภาพรวมอยในระดบด เมอพจารณาในแตละรายการ พบวา มรายการอยในระดบดมาก คอ ดานความเปนคร ดานนวตกรรมและเทคโนโลยสารสนเทศทางการศกษา ดานคณธรรม จรยธรรม และจรรยาบรรณ

( )

N = 77

1. 3.48 0.80 4.52 0.65 2. 3.12 0.71 4.24 0.59 3. 3.42 0.71 4.24 0.74 4. 3.37 0.86 4.49 0.62 5. 3.08 0.87 4.29 0.67 6. 3.37 0.85 4.48 0.60 7. 3.11 0.98 4.32 0.68 8.

3.48 0.90 4.59 0.60

9. 3.43 0.93 4.41 0.62 10. 3.25 0.84 4.38 0.63 11. 3.99 0.96 4.77 0.56

3.37 0.86 4.43 0.63


175

( )

N = 77

1. 3.44 0.77 4.66 0.5 2.

3.43 0.83 4.47 0.69

3.44 0.85 4.56 0.63

จากตารางท 2 พบวา คาเฉลยการพฒนาตามสาระการฝกทกษะและสมรรถนะ (มาตรฐานประสบการณวชาชพ) กอนเขาศกษาของบณฑตหลกสตรประกาศนยบตรบณฑต สาขาวชาชพครในทศนะของผใชบณฑต ในภาพรวมม ความคดเหนอยในระดบปานกลาง เมอพจารณาในทกรายการ พบวา ทกรายการอยในระดบปานกลาง และคาเฉลยหลงการศกษามความคดเหน ในภาพรวมอยในระดบดมาก เมอพจารณาในแตละรายการ พบวา มรายการอยในระดบด คอ ดานการปฏบตการสอนในสถานศกษาในสาขาวชาเฉพาะ 3. การเปรยบเทยบผลการพฒนาตามสาระความร สาระการฝกทกษะ สมรรถนะ ระหวางกอนเขาศกษาและหลงศกษา ของบณฑตหลกสตรประกาศนยบตรบณฑต สาขาวชาชพครในทศนะของผใชบณฑต

ตารางท 3 ผลการพฒนาตามสาระความร สาระการฝกทกษะ สมรรถนะ ระหวางกอนเขาศกษาและหลงศกษาของบณฑตหลกสตรประกาศนยบตรบณฑต สาขาวชาชพครในทศนะของผใชบณฑต

ตารางท 2 การพฒนาตามสาระการฝกทกษะและสมรรถนะ (มาตรฐานประสบการณวชาชพ) ระหวางกอนเขาศกษา และหลงศกษาของบณฑตหลกสตรประกาศนยบตรบณฑตสาขาวชาชพครในทศนะของผใชบณฑต

176

จากตารางท 3 การเปรยบเทยบผลการพฒนาตามสาระความร สาระการฝกทกษะ สมรรถนะ (ในภาพรวม) ระหวางกอนเขาศกษาและหลงศกษา ของบณฑตหลกสตรประกาศนยบตรบณฑต สาขาวชาชพคร มหาวทยาลย ฟารอสเทอรนไดคาความกาวหนาหลงศกษาสงกวากอนศกษา โดยมคาเฉลยเทากบ 1.07 4. ความคดเหนและขอเสนอแนะเพมเตมของผใชบณฑต จากการแสดงความคดของผใชบณฑตสวนใหญเหนวา มหาวทยาลยควรสรางจตสานกในวชาชพคร เพอใหเกดความรกในอาชพครทยงยนโดยไมแบงแยกวาจะเปนครของรฐบาลหรอวาเอกชน และการจดการเรยน การสอนในหลกสตรประกาศนยบตรบณฑต สาขาวชาชพคร ยงเปนการเปดโอกาสใหครทยงไมมใบประกอบวชาชพไดเขามาศกษาตอ เพอพฒนาความรทางดานวชาชพคร ตลอดจนสามารถนาเอาความร ความสามารถทไดรบ ไปพฒนาเทคนคและกลยทธการจดการเรยนการสอน ทาใหเกดประโยชนแกลกศษยอยางมาก และครทผาน การศกษายงสามารถเปนแบบอยางทดในการเปนนกวเคราะห และสงเคราะหไดอยางเปนระบบและสอดคลอง กบสภาพของปญหาทเกดขนจรง แตสาหรบแนวคดในการปฏบตตนของคร ตามมาตรฐานวชาชพยงตองไดรบการ กระตนใหเขาใจและปฏบตตามมาตรฐานวชาชพทครสภากาหนดอยางเครงครด มฉะนนอาจจะทาใหเกดความเสยหายกบองคกรได สาหรบขอเสนอแนะผบรหารและฝายวชาการตองมการตดตาม และใหคาปรกษาแนะนา ตลอดจนมการนเทศการสอนอยางสมาเสมอเพอใหเกดประโยชนในการพฒนางานของครผสอนอยางแทจรง

อภปรายผล 1. ผลการวจยพบวา โดยภาพรวมผใชบณฑตหลกสตรประกาศนยบตรบณฑตสาขาวชาชพคร มหาวทยาลยฟารอสเทอรนเหนวา บณฑตสาขาวชาชพครมความร สมรรถนะและประสบการณ ตามมาตรฐานวชาชพทครสภากาหนด กอนเขาศกษา อยในระดบปานกลาง คาเฉลยรวม 3.38 และหลงศกษามความร สมรรถนะและประสบการณเพมขนอยในระดบด โดยมคาเฉลยรวม 4.45 ทงนเปนผลมาจากการจดการเรยนการสอนของหลกสตรประกาศนยบตรบณฑตสาขาวชาชพคร ของมหาวทยาลยฟารอสเทอรนมความเชอวา การสรางผประกอบการวชาชพครตามมาตรฐานและจรรยาบรรณวชาชพคร ตองผานกระบวนการทงดานการเรยนรและการฝกปฏบตงาน ตรงกบทธงชย พมชลต (2554) กลาววาครเปนบคคลทมความสาคญทสดตอการพฒนาสงคมและชาตบานเมอง การพฒนาครใหเปนบคคล ทมศกยภาพอยางทสด จงเปนงานทนกวชาการศกษา และผบรหารการศกษาจะตองกระทาอยางจรงจงและตอเนอง การพฒนาครจะชวยพฒนาคณภาพและวธการทางานของคร ประหยดเวลาและลดความสญเปลาทางวชาการ ทาใหครไดเรยนรงานในหนาทไดเรวขน ชวยแบงเบาหรอลดภาระหนาทของผบงคบบญชา กระตนใหครปฏบตงานเพอความกาวหนาในตาแหนงหนาทและเปนบคคลททนสมยอยเสมอ ทงในดานความรและเทคโนโลยตาง ๆ นอกจากน แนวทางการเรยนการสอนทมหาวทยาลยฟารอสเทอรนดาเนนการยงสอดคลองกบงานวจยของประภาพร กลณวงค (2553) ทวาความสามารถของบคคลนนมความแตกตางกน ซงไดจาแนกความตองการในการฝกปฏบตออกเปน 3 ดาน เพอใหเกดการพฒนาอยางสงสด ประกอบดวย ดานวธการฝกงานตองการใหมการสอนงานโดยคาแนะนาใหรจกวธการปฏบตงาน สวนวธการฝกอบรมตองการฝกอบรมโดยนาปญหาทเกดขนจรงมาเปนหวขอในการอบรม


177

2. ผลการวจยพบวา ผใชบณฑตหลกสตรประกาศนยบตรบณฑตสาขาวชาชพคร มหาวทยาลยฟารอสเทอรนเหนวา หลงจากบณฑตเขาศกษา มการพฒนาความร สมรรถนะและประสบการณ ตามมาตรฐานวชาชพทครสภากาหนดสวนใหญอยในระดบดทกมาตรฐาน โดยเรยงจากสามอนดบแรก ดงน ดานคณธรรม จรยธรรม และจรรยาบรรณ รองลงมา ดานการฝกปฏบตวชาชพระหวางเรยน และดานนวตกรรมและเทคโนโลยสารสนเทศทางการศกษา ซงเปนไปในแนวทางเดยวกบการศกษาของ วนย ไชยวงคญาต (2555) ทไดทาการศกษาเปรยบเทยบสาระความร สาระการฝกทกษะ สมรรถนะ ระหวางกอนเขาศกษาและหลงศกษา ของผเรยนหลกสตรประกาศนยบตรบณฑตสาขาวชาชพคร ซงพบวากอนเขาศกษาผเรยนสวนใหญมความร และมสมรรถนะอยในระดบปานกลาง และหลงศกษาผเรยน สวนใหญมความร และมสมรรถนะเพมขนอยในระดบด โดยเรยงจากสามอนดบแรก ไดแก ดานความเปนคร รองลงมา ดานการฝกประสบการณวชาชพ และดานนวตกรรมและเทคโนโลยทางการศกษา ทงนเปนผลมาจากการจดการเรยนการสอนของหลกสตรประกาศนยบตรบณฑตสาขาวชาชพคร มหาวทยาลยฟารอสเทอรน มงสรางครและบคลากรทางการศกษา ใหมความรความสามารถในการจดการศกษาในระดบขนพนฐานโดยครอบคลมมาตรฐานความร ใหครบทง 11 มาตรฐาน และมาตรฐานทผเรยนจะตองเขารบการฝกประสบการณวชาชพ ในสถานทปฏบตงานจรงจานวน 2 มาตรฐาน ตามมาตรฐานวชาชพและเกณฑการรบรองปรญญา ของครสภา และมงพฒนาบณฑตครใหเปนผมความร ความสามารถ มความเชยวชาญเฉพาะดาน สอดคลองกบพระราชบญญตสภาครและบคลากรทาง การศกษา พ.ศ. 2546 มาตรา 49 ทระบวาผประกอบวชาชพทางการศกษาตองประพฤตปฏบตตาม เพอใหเกดคณภาพในการประกอบวชาชพ สามารถสรางความเชอมนศรทธา ใหแกผรบบรการจากวชาชพไดวาเปนบรการทมคณภาพ ตอบสงคมไดวาการทกฎหมายใหความสาคญกบวชาชพทางการศกษา และกาหนดใหเปนวชาชพควบคม นน เนองจากเปนวชาชพทมลกษณะเฉพาะ ตองใชความร ทกษะ และความเชยวชาญในการประกอบวชาชพ (ประกาศคณะกรรมการครสภา เรอง สาระความร สมรรถนะและประสบการณวชาชพของผประกอบวชาชพคร ผบรหารสถานศกษา ผบรหารการศกษา และศกษานเทศก ตามขอบงคบครสภา วาดวยมาตรฐานวชาชพ พ.ศ. 2556, 2556) ดงท ธงชย พมชลต (2554) ไดสรปวา การพฒนาครในสถานศกษาจะตองดาเนนการอยางตอเนอง เปนระบบและสอดคลองกบความตองการของคร การพฒนาครในสถานศกษาควรมเปาหมายสาคญทการพฒนาคณธรรม จรยธรรม สงเสรมและสนบสนนครใหสามารถนาหลกสตรการศกษาขนพนฐานไปสการปฏบตจรงจนบรรลจดมงหมายของหลกสตร และการเสรมสรางประสบการณทางวชาชพใหแกคร รวมทงเพอเสรมสรางความรและทกษะในการจดกจกรรม การเรยนการสอนควรดาเนนการควบคไปกบการสรางแรงจงใจในการปฏบตงาน การเสรมแรงในเวลาและโอกาส ทเหมาะสม และการสรางบรรยากาศในการทางานททาใหครเหนคณคาและความสาคญของตนเองทมตองาน ชนชมความสาเรจในการปฏบตงานของตนเอง ซงจะนาไปสการพฒนาตนเอง และการพฒนาการจดกจกรรมการเรยนการสอนทสงผลตอการพฒนาคณภาพของผเรยนอยางยงยน

สรป จากผลการวจยสรปไดวา บณฑตทสาเรจการศกษาหลกสตรประกาศนยบตรบณฑต สาขาวชาชพคร สวนใหญมการพฒนาตามสาระความร สาระการฝกทกษะ สมรรถนะในระดบด ซงผวจยมขอสงเกตวาระดบคะแนนการพฒนาของบณฑตทสาเรจการศกษา ยงไมสามารถพฒนาไปถงระดบดมากได ซงในอนาคตควรมการพฒนาวธ

178

การสอนหรอพฒนานวตกรรมการเรยนรทสอดคลองกบบทเรยนหรอเครองมอทสามารถเสรมสรางผลสมฤทธของ ผเรยนทครอบคลมกบเนอหาในรายวชาใหมากยงขน เพอใหผลสมฤทธในการพฒนาการเรยนรสงขนในระดบดมากตอไป ดงนนการพฒนาตามสาระความร สาระการฝกทกษะ สมรรถนะ ระหวางกอนเขาศกษาและหลงศกษา ของผเรยนหลกสตรประกาศนยบตรบณฑต สาขาวชาชพคร มหาวทยาลยฟารอสเทอรนตามทศนะของผใชบณฑตใหเกดประสทธภาพอยางสงสดนนมหาวทยาลยควรมแนวทาง ดงน 1. ควรมการพฒนาใหผเรยนใหมความสามารถดานทกษะความรทางวชาการ และวชาชพคร ตลอดจน การเสรมสรางการฝกประสบการณวชาชพ ผสอนควรจดการเรยนรดวยบรรยากาศทสะทอนใหเหนถงสภาพความเปนจรง พรอมดวยสอดแทรกกจกรรมเสรมในดานเทคนควธการจดการเรยนการสอนในชนอยางตอเนอง และเหมาะสมกบสถานทปฏบตงานงานจรงของผเรยน 2. ควรมการเสรมสรางการเรยนรของผเรยน โดยยดเอาสาระความร สมรรถนะและประสบการณวชาชพของผประกอบวชาชพคร ตามขอบงคบครสภา วาดวยมาตรฐานวชาชพ พ.ศ. 2556 เปนแนวทางในการจดการเรยนการสอนเปนหลก และสงสาคญคอผเรยนตองศกษาในภาคทฤษฎเพอใหมความร และมสมรรถนะในการปฏบตใหสามารถประกอบวชาชพครไดอยางมประสทธภาพ 3. ควรมการเพมรปแบบกจกรรมการจดการเรยนในหลกสตรประกาศนยบตรบณฑตสาขาวชาชพครโดย ใชกจกรรมพฒนาความเปนครเขามาผสมผสานใหมความหลากหลายมากยงขน

เอกสารอางองขอบงคบครสภา วาดวยมาตรฐานวชาชพ พ.ศ. 2556. (2556). ราชกจจานเบกษา. เลม 130 ตอนพเศษ 130 ง.ดนย สธพจน. (2532). การตดตามผลสาเรจการศกษาระดบประกาศนยบตรวชาชพชนสง สาขาวชาการ โรงแรม สถาบนเทคโนโลยราชมงคล. วทยานพนธครศาสตรมหาบณฑต ภาควชาอดมศกษา บณฑต วทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย.ธงชย พมชลต. (2554). การพฒนาศกยภาพคร. สบคนเมอ 10 มนาคม 2557, จาก http://std.kku.ac.th/4830503476/งานๆ/B7.doc. ประกาศคณะกรรมการครสภา เรอง สาระความร สมรรถนะและประสบการณวชาชพของผประกอบวชาชพคร ผบรหารสถานศกษาผบรหารการศกษา และศกษานเทศก ตามขอบงคบครสภา วาดวยมาตรฐานวชาชพ พ.ศ. 2556. (2556). ราชกจจานเบกษา. เลม 130 ตอนพเศษ 156 ง.ประภาพร กลณวงค. (2553). ความตองการพฒนาตนเองของบคลากรสายสนบสนนงานดานวชาการ คณะ แพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม. การคนควาแบบอสระศกษาศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยเชยงใหม.ประสงค รณะนนทน. (2539). นโยบายสาธารณกบปญหาแรงงานในปจจบน. กรงเทพฯ: มตชน.รง แกวแดง. (2542). ปฏวตการศกษาไทย. กรงเทพฯ: มตชน.


179

วนย ไชยวงคญาต. (2555). การเปรยบเทยบสาระความร สาระการฝกทกษะ สมรรถนะ ระหวางกอน เขาศกษาและหลงศกษา ของผเรยนหลกสตรประกาศนยบตรบณฑตสาขาวชาชพคร. เชยงใหม: คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยฟารอสเทอรน.สงวน สทธเลศอรณ. (2543). พฤตกรรมมนษยกบการพฒนาตน. กรงเทพฯ: อกษรพพฒน.สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. (2545). การมสวนรวมของชมชนในการจดการศกษา ของสถานศกษา. กรงเทพฯ: สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต.สานกงานเลขาธการครสภา. (2553). รวมกฎหมาย กฎกระทรวง ระเบยบ ขอบงคบ ประกาศสาหรบ ผประกอบวชาชพทางการศกษา. กรงเทพฯ: ครสภา.อรนช สรกลขจร. (2542). สภาพและปญหาการจดการอาชวศกษาระบบทวภาค ประเภทวชาพณชยกรรม ของกรมอาชวศกษา เขตการศกษา 8. วทยานพนธศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาอาชวศกษา มหาวทยาลยเชยงใหม

180

ฉนคอเอรกบประสบการณใหม...ไกลเกนฝนผแตง : ธนดดา สวางเดอนสานกพมพ : ประพนธสาสนปทพมพ : พมพครงท 2 (พ.ศ. 2555)

ดร.ไพบลย โพธหวงประสทธ*

*อาจารยประจาสานกวชาพนฐาน สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง วทยาเขตชมพรเขตรอดมศกด จงหวดชมพรE-mail : [email protected]

ผวจารณตงขอสงเกตประการหนงไววา ในปจจบนนหนงสอสารคดชวตจรง ทไดรบความสนใจจากผอานเปนอยางมาก มกจะเกยวของกบหวขอทสาคญอยสองประการ คอ “อาชพโสเภณและการตดคก” ซงกสอดคลองกบประสบการณทไดจากการสอนหนงสอในชนเรยนของผวจารณทพบวา เมอใดทนกศกษารสกงวงหงาว หาวนอน ผวจารณในฐานะผรบผดชอบชนเรยน กจะพยายามยกตวอยางเกยวกบเนอหาของสองหวขอสาคญน ขนมาประกอบบทเรยน แลวกพบวาสามารถดงเอาความสนใจของนกศกษาทงหมดในชนเรยน ใหกลบมาสบทเรยนไดใหมอกครงหนงอยางนามหศจรรย จงเปนอนสรปโดยอนมานไดในทนทวา วยรนทกคนลวนแลวแตอยากรอยากเหนและให ความสนใจกบเรองเพศและอสรภาพ แตการถายทอดประสบการณของผวจารณใหกบนกศกษาในชนเรยน กเพยงแคเปนการบอกเลาจากประสบการณจรงทเคยไดเขาศกษาดงานทางดานการจดการศกษาของ “เรอนจา” ประกอบกบความร ทไดรบมาจากการอานหนงสอทเกยวของเทานน อาทเชน “อสรภาพบนเสนบรรทด ๑๓ นกโทษประหาร” ของ ผตองขงเรอนจากลางบางขวาง (2555), “ถารธรรมะพระพทธเจา อาตมาคงไมตดคก” ของ พระรกเกยรต รกขตะธมโม (สขธนะ) (2554ข) ซงเลมหลงน ยงมการบอกเลาขยายความ (ถงความพลาดพลง จนยงผลใหอดตรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข คอ นายรกเกยรต สขธนะ ตองเขาไปรบโทษทณฑในเรอนจาถง 5 ปเตม) ในหนงสออกสเลมทขยายความตามมา คอ หนง) “คนดชอบแกไข คน(อะไร) ชอบแกตว” (พระรกเกยรต รกขตะธมโม (สขธนะ), 2554ก), สอง) “ธรรมะเปลยนทกข เปนสขได ภาค๑ ชวตนกการเมอง” (พระรกเกยรต รกขตะธมโม (สขธนะ), 2555ข), สาม) “ธรรมะเปลยนทกขเปนสขได ชวตนกโทษ” (พระรกเกยรต รกขตะธมโม (สขธนะ), 2555ก), และเลมทส) “ธรรมะเปลยนทกขเปนสขได ชวตนกบวช” ซงเลมสดทายน ผวจารณกาลงรอตดตามอานอย เปนตน ในขณะทความรทเกยวกบเรอง “โสเภณ” ผวจารณกไดนามาจากหนงสอ อาทเชน “นางงามตกระจก” ของ ศลมาน นฤมล (2530) และ “โสเภณเดกหญง ในเขตเทศบาลเมองนครพนม” ของ ปราศรย ศรปรชาพงษ (2542) เปนตน เทานน


181

ตอมาในป 2554 ผวจารณไดมโอกาสซอหนงสอ “ฉนคอเอร กบประสบการณขามแดน” ของ ธนดดา สวางเดอน (2553) มาอาน ดวยสาเหตทตดสนใจซอ กคอ ไดรบการประชาสมพนธจากทางรายการหนงของ สถานวทยโทรทศนวา “เปนเรองราวแหงการบอกเลาประวตชวตของอดตหญงโสเภณคนหนง” และผเขยนกยงไดรบรางวล “หนงสอรางวลชมนาดระดบดเดน รอบประกวดครงทสอง ประจาป พ.ศ. 2552” (The Best of Non-fiction) ประกอบกบเมอพบทรานขายหนงสอชอดงแหงหนง หนงสอนกไดรบการตดปายไววา “หนงสอแนะนา” จากนน เมอไดอานจนจบในคราวเดยวแลว กไมผดหวงจรงๆ กบเนอหาแหงการถายทอดประสบการณจรงทผวจารณไดรบ และตอมา เมอหนงสอ “ฉนคอเอร กบประสบการณทองคก” (ธนดดา สวางเดอน, 2554) ออกวางจาหนาย ผวจารณกไมตองรรอใดๆ อก ทจะตดสนใจซอหามาอาน เพราะกลาวไดวา หนงสอทงสองเลมน ไดถายทอดประสบการณจรงเกยวกบอาชพโสเภณและการตดคกไดในคราวเดยวกน เปนอนตรงกบความอยากรอยากเหนและความสนใจของ ทงผวจารณและของนกศกษาทผวจารณรบผดชอบสอน ซงขอมลดงกลาวกจะไดถกนาไปใชในการดงดดความสนใจของนกศกษาไดเปนอยางด สาหรบการวจารณหนงสอในครงน ผวจารณไดนา “ฉนคอเอร กบประสบการณใหม...ไกลเกนฝน” ของธนดดา สวางเดอน (2555) อนเปนเลมลาสดของผเขยน มากลาวแนะนาและวจารณไว ซงกเปนทแนนอนวา ผวจารณตดสนใจซอหนงสอเลมนในทนท เมอไดพบเปนครงแรกในรานขายหนงสอ แคนกคงจะเปนหลกประกนไดแลววา คณภาพของหนงสอทงสองเลมของผเขยนทผานมา (เอร กบประสบการณขามแดน และเอร กบประสบการณทองคก) สามารถเปนหลกประกนคณภาพของหนงสอเลมลาสดของผเขยนไดอยางไร ผวจารณเหนวาคงจะไมมขอความใดๆ ทจะกลาวสรปผลงานชดหนงสอ (Series) ทงสามเลมของผเขยนไดด เทากบคาอธบายทผเขยนไดกลาวไวเองในหนารองสดทายของหนงสอเลมลาสดทวา “เพราะชวตของฉนกมกไดพบเจอเรองราวทพลกผน คาดไมถงเหมอนกน ตงแตฉนเรมผจญภยขายบรการไปหลายประเทศ แลวโชคชะตากมา เลนตลกซาเตม ทาใหฉนตองกลายเปนนกโทษทปราศจากความผด พอออกมาจากคก อยากจะทาอาชพสจรตเหมอนคนอนๆ เคา ฉนกทาไดไมนาน ตองกลบไปขายบรการอก แลวกเลกอาชพขายบรการมาไดเพราะเจอผชายทรก คดวาจะลงหลกปกฐานดวย แตสดทายผชายกทงฉน แลวฉนกตองกลบมาสนสดทการขายบรการอยอยางนนตลอด เปนวงกลมวนเวยนจนคดวา ชวตนไมนาจะไปทางไหนรอด แตแลววนหนงชวตกมาพลกผนเปลยนไปจากหนามอเปนหลงมอ เพยงเพราะฉนตดสนใจเปดเผยเรองราวชวตตวเองออกมาเปนตวหนงสอเพอจะสงประกวดชงเงนรางวลไปใชหน แลวฉนกบงเอญไดรบรางวลจรงๆ จนกลายเปนนกเขยนทมคนรจก...” (ธนดดา สวางเดอน, 2555, 222) ซงทงหมดน เปนการกลาวสรปถงเนอหาของผลงานชดหนงสอของผเขยนไวไดอยางครบถวนสมบรณ ซงผวจารณ ขอยกมากลาวถงไวเปนพนฐานใหกบผอานไดทาความเขาใจกบความตางๆ ดงทจะไดนามากลาวถงตอไป “สารคดชวตจรง” เลมน มปรมาณความหนา 223 หนา ประกอบไปดวยเนอหา 14 บท คอ ไมตองลาง!, พรงนกจะไปขายตว, จบแขก, เสยเดวด, 1 คนหวหาย...3 คนเกอบตาย, โดมก(ล)ม, ญปนกบความหลง, สแดนประหาร, ปาศร, ปฏบตธรรม, หองเรยนปนปวน, 3 นาท กบศลปนแหงชาต, ทสดของ “เอร”, และ เยอรมน ลนลา ซงทงหมดน กลาวไดวา แตละบทลวนแลวแตมคณภาพของเนอหาโดยรวมทงสน ดงมประเดนทนาชนชม ทจะไดนามากลาวถงไว อาทเชน เปนงานทใชภาษาเขยนในการสอสารไปถงผอานไดเปนอยางด สามารถเขาใจไดอยางงายๆ เพราะวาเปน “ภาษาชาวบาน” ทมใชภาษาหนงสอโดยทวๆ ไป ทจะตองเนน “ความเปนวชาการ” หรอความเปนภาษาทางการ

182

ซงในประการหลงน ผอานสวนหนงมกจะเขาไมถงวา ผเขยนตองการสอสารสงใด หรอหากเขาถงกไมสามารถทา ความเขาใจไดทงหมด เพราะเหตทวาตองตดกบ “กบดกกาแพงดานภาษาทางการ” หรอ “ภาษาหนงสอ” ดงกลาวน แตในทางตรงกนขาม ผเขยนสามารถดาเนนโครงสรางของเรองราวและเลาบรรยายรายละเอยดของเหตการณตางๆ ซงจะทาใหผอานไดมองเหนภาพของฉากชวตแตละฉากและตวละครหลกทปรากฏไดเปนอยางด อกทงยงสามารถจงใจใหผอานไดตดตามอานในเนอหาแตละบทตอๆ ไป จนจบเลม จนไมอยากจะวางหนงสอลงกอน เพราะอยากจะรวาเหตการณในลาดบถดไปจะเปนอยางไร นอกจากนน สงทยอดเยยมอกประการหนงตามแบบแผนแหงการเขยนของผเขยน กคอ ในตอนทายของแตละบท จะมการทงทายไวดวยแกนของความคดซงในหลายๆ แหงทพบ มกจะเปนประโยคทเปนคาคม อนมลกษณะทคลายๆ กบการแสดงของคณะตลก กคอ “การตบมข” เพอใหผรบสารไดเกด ความพงพอใจ อนนาไปสความประทบใจนนเอง อกประเดนหนงทสมควรจะนามากลาวไวกคอ ถอไดวาผเขยนเปนผทมความเสยสละตอสงคมนไดเชนกน อนเปนเจตนาดของผเขยน ทยอมทจะไดรบความอบอาย เพราะผเขยนมความกลา คอ กลาทจะถายทอดประสบการณในทางลบของตนเอง ใหผอนในสงคมไดรบทราบ เพอเปนกรณตวอยางแหงการตกเตอน สาหรบการกระทาสงทขดกบคานยมของคนสวนใหญในสงคม หรอกรณของการขายบรการกเปนการขดตอกฎหมายของทงสงคมไทยและ ในตางประเทศ ผเขยนจงนาจะอยในฐานะของ “คร” คนหนงไดเชนเดยวกน นอกเหนอไปจาก คณคาของการยอมเสยสละทจะไดรบความอบอาย เพอบอกเลาเรองราวใหสงคมรบทราบขางตนน อนเปนทนาสงเกตไดวาภาพหนาปกของหนงสอเลมน ผเขยนตงใจทจะลงภาพใบหนาของตนเองไวทหนาปกอยางชดเจน ซงผดไปจากสองเลมทผานมา คอ เปนเพยงภาพเงามวๆ ของหญงทยาอยบนพนนา และภาพมวๆ ดานหลงของหญงทเดนจงกระเปาเดนทางเขาคก (ตามลาดบ) เทานน ผวจารณมองวาสงทสวยงามทสดของหนงสอนและแบบแผนแหงการเขยนของผเขยน (แมวาจะเปนการสอสารดวยภาษาเขยนทเรยบงาย) กคอ ผเขยนสามารถ หยดฉาก Erotic ไวได แมวาจะมการแวะเวยนมากลาวถงฉากดงกลาวน แตกมไดกาวลวงลาใหกลายเปนหนงสอทางเพศไป ซงหากเปนดงเชนอยางหลงน กจะทาลายคณคาแหงงานเขยนของผเขยนลงไปในทนท อยางไรกด ประเดนหนงทผวจารณรสกสงสยมากๆ กคอ ผเขยนสามารถจดจาเหตการณตางๆ ทเกดขนไดเปนอยางด แมระยะเวลาจะลวงเลยมานานแลวกตาม ผเขยนจาไดแมแตคาพดทตวละครไดกลาวโตตอบกนและกน ซงหากมการบนทกลงในสมดบนทกประจาวน (Diary) ไว กยงเปนเรองทนาอศจรรยอยวา มการบนทกไวแมแตประโยคคาพดอยางนนหรอ ? หรอวาทงหมดทปรากฏอยน เปนการเรยบเรยงขนอยางคราวๆ จากความทรงจาทฝงแนน จนยากทจะชาระลางออกไปไดของผเขยนเอง ในอกดานหนงของเหรยญเดยวกนน แมวางานเขยนชนนจะนาสนใจ มขอดและคณประโยชนในหลากหลายประการกตาม แตผวจารณกขอตงเปนประเดนขอสงเกตบางประการ ดงจะไดกลาวถงตอไปน คอ ผเขยนไดเปรยบเทยบชวตตนเองกบภาพยนตรเรอง “ฟอรเรสตกมป” ดงขอความทปรากฏอยในหนงสอวา “เหมอนกบหนงเรอง “ฟอรเรสตกมป” ทโดงดงและกวาดรางวลออสการไปไดหลายตว ทคนสรางดนคดเรองบาๆ ทมนเปนไปไมไดใหมาเกดกบตวกมป ไมวาจะกาหนดบทบาทใหกมปไดบงเอญไปพบกบบคคลทมชอเสยงโดงดงมากมาย หรอแมแตไดไปพบประธานาธบด ตลอดจนกลายมาเปนเศรษฐดงเพยงชวขามคน หรอจๆ กมปกกลายไปเปนนกวงเพอสนตภาพจนโดงดงไปตงหลายประเทศ โดยทกมปไมไดตงใจจะกาหนดกฎเกณฑโชคชะตาหรอชวต


183

ของตวเองสกนด แตทกอยางเกดขนเพราะชวตมนพดพากมปไปจดนนจดนเอง...” (ธนดดา สวางเดอน, 2555, 221-222) ซงผวจารณกเหนดวยเพยงแคครงหนงเทานน ดวยเหตผลทวาชวตของมนษยนน มไดอยในมอของโชคชะตาหรอ เทวแหงโชคชะตา (Fortune deva) เพยงอยางเดยวเทานน แตอกครงหนงกลบอยในมอของเจาตวทจะบรหารจดการความเปนไปตางๆ ดวยตวของตวเอง ซงไกลไปกวานน หากเปนไปตามแนวคดของนกวชาการกลมมนษยนยม (Humanism) ดวยแลว กลาวไดวา ทงหมดลวนแลวแตอยในมอของมนษยทงสน ในทานองเดยวกนกบการอปมาขางตนน ผวจารณกลบมองวา เนอหาสาระทปรากฏอยในหนงสอน กลบมบางบททลอแหลมตอเยาวชน ซงผวจารณหมายถง “การเรยนร” ของกลมเยาวชน และอาจจะหมายรวมไปถงการเรยนรของสงคมดวยกได ซงหากเปนกลมทยงไมมความสมบรณทางดานการตดสนใจทถกตองและเหมาะสมแลว (Maturity) กอาจจะตองตดกบ กบดกทมอย อาทเชน มการกลาวถงการใชยาและชอของยา xxx ไวอยางชดเจนของตวละครหลก และเนอหาหลกของเรองกเปนการนาเสนอประสบการณการใชชวตของตวละครหลกน ซงผวจารณมองวา หากเยาวชน หรอกลมคนทอยในสภาวะทไม Maturity ไดอานแลว กจะตองมผทคอยใหคาปรกษาอยางใกลชดถงแนวทางทถกทควร ทถกตองและเหมาะสมดวย มฉะนนหากมองในแงรายแลว สงนอาจจะเปนการ “ชโพรง ใหกระรอก” กได ดงนน การม กบว.หนงสอ หรอการกาหนด Rate ผอานของหนงสอ เฉกเชนเดยวกนกบกรณของรายการทางวทยโทรทศนทแพรภาพออกอากาศ กนาจะเปนการตดไฟเสยแตตนลม อนเปนการกาหนดไปเลยวา หนงสอนเหมาะสาหรบผอานทมอาย 15+ หรอ 18+ หรอเหมาะสมสาหรบทกคนในครอบครว ซงผวจารณมองวากรณของหนงสอน นาจะเหมาะสมกบผอานทมอาย 20+ แตสงนกเปนเพยงแคความคดเหนของผวจารณแตฝายเดยว กคงจะตองมการอภปรายหรอการระดมสมองกนตามมา วาจดทเหมาะสม ควรอยทไหนและอยางไร ประเดนทกาลงอภปรายอยน คงอปมาไดดงกรณของละครเรอง “ดอกสมสทอง” (ภาคตอมาของ มงกฎดอกสม) ทเคยแพรภาพออกอากาศทางสถานวทยโทรทศนไทยทวสชอง 3 ทเกดกระแสการตอตานพฤตกรรมของตวละครหลกของเรองทมชอวา “เรยา” ซงกลมผทไมเหนดวย กเกรงไปวาเยาวชน “จะเอาเยยงอยาง เรยา” ซงผวจารณมองวา หากเรา “ดหนง ดละคร แลวยอนดตว” โดยการนาเอากรณแหงความผดพลาดจากภาพยนตร ละครทว หรอแมแตของบคคลกตาม มาเปนบทเรยนเตอนใจหรอบทเรยนสอนใจ มใหหลงทางกระทาสงทผดพลาดลงไปได กกลบจะเปนสงทด แตบนเสนทางดงกลาวน กจะตองมบคคลขางๆ ทจะตองสามารถใหคาปรกษาทถกตองเหมาะสมไดดวย และหากเปนกรณของเยาวชนแลว สถาบนครอบครวทจะเปนคาตอบดงกลาวน กคอ บดาและมารดานนเอง อยางไรกด ผวจารณไดพบวา ผเขยนกพยายามทจะเตอนไมใหผอานไดหลงเดนตามเธอไป ดงเชนในกรณของการกาวเขาสอาชพขายบรการ แตกลบไมพบในกรณของ อาทเชน การใชยา xxx การสบบหร การดมเหลา หรอการทาศลยกรรม เปนตน ซงโดยเฉพาะสาหรบในกรณหลงน ยงไมมหลกฐานทางวชาการใดๆ ทสนบสนนใหบคคลโดยทวไปในสงคมไดเกดคานยมของการไปทาศลยกรรมตกแตงกน จงเปนประเดนทนาเปนหวงอยางยง เพราะในปจจบนน นอกจากกรณปญหาการตดยาเสพตดแลว ยงมกรณการเสพตดศลยกรรม ซงเปนเรองทไมนาจะมในสงคมน เกดขนแลวดวย ประเดนตอมา กคอ เนองจากหนงสอนจดอยในประเภท “สารคดชวตจรง” ดงนน จงเปนธรรมดาทอาจจะมคาไมสภาพ เชน ไอ… อ... ปรากฏอย ดงนน สงทนาเปนหวงกคอ พฤตกรรมเลยนแบบของผอานทเปนเยาวชน และ

184

กเปนขอเสนอแนะเชนเดมทจะตองมผปกครองคอยใหคาปรกษาอยางใกลชด แตปญหากนาจะอยทวา “จะมการ กระทาดงกลาวหรอไม” กเทานน อยางไรกด มประเดนหนงทผวจารณไมขอกลาวชนชมและไมขอกลาววพากษวจารณใดๆ กบเนอหานไว แตกจะนามาเสนอไว ณ ทน และขอความอนเคราะหใหทานผอานบทวจารณน ไดเปนผตดสนใจพจารณาดวยตนเอง กคอ ประเดนเกยวกบพธกรรมทางศาสนา ดงเชนทผเขยนไดกลาวไวในตอนหนงความวา “...ฉนอยากหนไปถาม ทกคนทนงตรงนนจงเลยวา มใครรและเขาใจความหมายของบทสวดแตละบทแตละตอนบางมย แตกไมกลาทจะทาอยางนน เพราะเดยวจะเขาขายลบหลดหมนศาสนา ซงจรงๆ แลวฉนไมไดมเจตนาอยางนน ฉนแคเพยงอยากรจรงๆ วาสงททองออกไปกวาชวโมงนนมนมความหมายวาอะไรบาง ฉนรสกอดอดจรงๆ ทไมรวาตวเองกาลงนงทองอะไรออกไปตงนานสองนาน...” (ธนดดา สวางเดอน, 2555, 166) และอกตอนหนงทกลาวไววา “...พวกเคาชางสงบกนดจงเลยนะ ฉนนงชนชมกบภาพความสงบของทกคนไดไมนาน กเรมมความรสกวา ปาแดงกาลงนงเอนตวไปทางซายชาๆ ตอนแรกฉนคดวาปาแดงอาจจะกาลงสงบมากจนพบธรรม ทะลออกมตอนไปแลว ตอมาปาแดงกเอนมา ทางขวาชาๆ อก แลวปาแดงกนงทรดตวคอหกลมไปขางหนาอยางจง ออ...ทแทกเปนการสปหงกนเอง ปาแดงคงจะเหนอยจากการทาครวทาความสะอาดบรเวณสถานททงวน กเลยเกดความงวง นาสงสารปาแดงจงทตองมานงทรมานตวเองอยอยางน ในเวลาตอมาฉนกเรมเหนพระเณรบางรปกาลงโยกซายโยกขวา มอาการเดยวกนกบปาแดง บางรปสปหงกหวคะมาทมพนลงไปอยางแรง บางรปกนงเอนตวไปขางหนงแบบไมสมดล บางรปกเอนตวลงไปขนานกบ พนจนแทบจะเรยกไดวาเปนการนอนตะแคงเลยเชยวละ...ฉนทงแปลกใจและขาอยในใจคนเดยววา เมอพวกเรา ทกคนตางกงวง แลวทาไมไมไปชวนกนไปเขานอนใหสนเรอง จะมานงทรมานสงขารกนทาไมหนอ...นถาฉนหลบตากคงไมไดเหนภาพจรงเหลาน ฉะนนการเปนผสงเกตการณถอเปนงานถนดของฉน ทควรจะปฏบตทกท ทกหน ทกแหง” (ธนดดา สวางเดอน, 2555, 167) ทงหมดน ผวจารณจงเหนวา ผเขยนสามารถทาหนาทเปนนกเขยนทด มคณคา และมคณภาพไดอยางแนนอน ดงนน จงโปรดอยาหยดยงทจะทาหนาท (อาชพ) นตอไปเรอยๆ ในการวเคราะหทายทสดน ผวจารณมองวา พนทยนทางการตลาดแหงการเปนนกเขยนของ ธนดดา สวางเดอน ซงเธอทาไดเปนอยางดเยยมมาแลว อยทขอบขายเนอหาสาระของอาชพขายบรการและนกโทษในเรอนจา ซงอยในความสนใจของกลมผอานจานวนมาก และผเขยนกมทรพยากรขอมลทเกยวของกบเรองดงกลาวนอยางมากมาย ดงเชนท อาจนต ปญจพรรค (ศลปนแหงชาตสาขาวรรณศลป ป พ.ศ. 2534) (อางถงใน ธนดดา สวางเดอน, 2555, หนาปกหลง) ไดกลาวไววา “ชวตทตองเหลวแหลกของหนง เปนวตถดบในการเขยนวรรณกรรมทมคา” แตหาก ดวยพนทยนเชนน กถอวางานเขยนเลมทหนง (เอร กบประสบการณขามแดน) และเลมทสอง (เอร กบประสบการณทองคก) ทาไดดกวาเลมลาสดทผวจารณกาลงกลาวถงอยน (ซงมไดแปลวาเลมทสามน ไมดแตประการใด) ลกษณะเชนน คงเปนคลายดง “อาถรรพณ” ของการออกอลบมเพลงชดทสอง ของศลปนนกรองชอดง ทหากทาชดแรกไดเปนอยางด อยในความสนใจของกลมเปาหมายผฟงอยางถลมทะลาย พอมาถงอลบมชดทสอง กจะตองทาใหดกวา แตหากผลงานออกมาแผวลง กจะเขาตามทานองอาถรรพณเชนวาน แตอยางไรกด สงทกาลงกลาวถงอยน กเปนเพยงความเหนของผวจารณ ซงเปนหนงในผตดตามอานหนงสอของเธอ เพยงแคความเหนเดยวเทานน ผวจารณมขอเสนอแนะวา ดวยคณภาพแหงงานเขยนของผเขยน เธอสามารถจะกาวเขามายนในตาแหนงทางการตลาดท “รงค วงษสวรรค” เคยยนอย อาทเชน ใน “หอมดอกประดวน” (รงค วงษสวรรค, 2551) ทไดรบ


185

ความนยมอยางมากมาแลว แตสงทผเขยนสามารถทาไดโดยพรสวรรคทสวยงาม กคอ สามารถหยดฉาก Erotic เอาไวได แมวาจะตองกลาวถงมนกตาม ดงนน ดวยเหตเชนน หากเลมตอๆ ไปของผเขยน จะนาเอารายละเอยด ของแตละกรณ แตละเหตการณ ไมวาจะเปนเรองของการขายบรการหรอประสบการณการตดคก มาเขยนขยาย ความเพมเตมเปนตอนๆ (ตอนละแหงหรอตอนละกรณ) แหง/กรณละเลม กนาทจะไดรบความนยม เพราะผวจารณกยงรสกวา ยงมคาถามขอของใจอกมากมายทผเขยนยงไมไดเลาไวในหนงสอเลมทตพมพออกมาแลว หรอไกลไปกวานน หากจะนาเอาประสบการณของคนอนๆ ในกลมน ทผเขยนรจกเปนอยางดมาเขยนกเปนเรองทนาจะกระทาได ซงอยางนอยกมผวจารณคนหนง ทจะคอยตดตามอานผลงานของเธอในเลมตอไป ถงตอนน หากผอานบทวจารณน ยงคงลงเลใจทจะหาหนงสอของนกเขยนทานนมาอาน ผวจารณกขอกลาวสนบสนนไว ณ ทนวา เมอทานไดอานหนงสอเหลานแลว จะทาใหเกดกาลงใจในการดารงชวตในสงคมทนนยมทรดรงตวของทานและบคคลรอบขางคนอนๆ อย ไดเปนอยางด

เอกสารอางองธนดดา สวางเดอน. (2553). ฉนคอเอร กบประสบการณขามแดน. (พมพครงท 10). กรงเทพฯ: ประพนธสาสน._________.(2554). ฉนคอเอร กบประสบการณทองคก. (พมพครงท 4). กรงเทพฯ: ประพนธสาสน._________.(2555). ฉนคอเอร กบประสบการณใหม...ไกลเกนฝน. (พมพครงท 2). กรงเทพฯ: ประพนธสาสน.ปราศรย ศรปรชาพงษ. (2542). โสเภณเดกหญงในเขตเทศบาลเมองนครพนม. วทยานพนธปรญญา มหาบณฑต คณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร.ผตองขงเรอนจากลางบางขวาง. (2555). อสรภาพบนเสนบรรทด ๑๓ นกโทษประหาร. (พมพครงท 3). กรงเทพฯ: สารคด.พระรกเกยรต ขกขตะธมโม (สขธนะ). (2554ก). คนดชอบแกไข คน(อะไร) ชอบแกตว. กรงเทพฯ: เอแอนดด บคส._________.(2554ข). ถารธรรมะพระพทธเจา อาตมาคงไมตดคก. (พมพครงท 6). กรงเทพฯ: อมรนทรธรรมะ._________.(2555ก). ธรรมะเปลยนทกขเปนสขได “ชวตนกโทษ”. (พมพครงท 2). กรงเทพฯ: มทตาธรรม._________.(2555ข). ธรรมะเปลยนทกขเปนสขได ภาค๑ ชวตนกการเมอง. กรงเทพฯ: วงพญานาค.รงค วงษสวรรค. (2551). หอมดอกประดวน. (พมพครงท 5). กรงเทพฯ: แพรวสานกพมพ.ศลมาน นฤมล. (2530). กระบวนการกลายเปนหมอนวด: กรณศกษาหญงบรการในสถานบรการอาบ อบ นวด. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต คณะสงคมวทยาและมานษยวทยา มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

Documents

»‚·Õè 7 ©ºÑº· Õè 2 ¸ Ñ¹ÇÒ¤Á 2556 - ¾ÄÉÀÒ¤Á 2557journal.feu.ac.th/pdf/v7i2.pdf‚·Õè 7 ©ºÑº· Õè 2 ¸ Ñ¹ÇÒ¤Á 2556 - ¾ÄÉÀÒ¤Á 2557 1 บทบรรณาธ