วชา การจดการท ดนของรฐหวขอวชาบรรยาย

เร�อง การบรหารจดการการใชประโยชนในท�ดนของรฐ

โดย

นายชชวาล สมจตตผเช�ยวชาญเฉพาะดานการจดการท�ดนของรฐ

สานกจดการท�ดนของรฐ กรมท�ดน

แผนผงกรณการขอใชท�ดนอนเปนสาธารณสมบตของแผนดนตามมาตรา 1304 (1) (2) (3) ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย

ม.1304 (1) ท�ดนรกรางวางเปลา

ม.1304 (2) ท�ดนสาธารณสมบตของแผนดนสาหรบพลเมองใชรวมกน

ม.1304 (3) ท�ดนสาธารณสมบตของแผนดนสาหรบใชประโยชนใน

ราชการโดยเฉพาะ

การขอใชจะตองขอจดข7นทะเบยนเพ�อใหทบวงการเมองใชประโยชน ในราชการตามมาตรา 8 ทว แหงประมวลกฎหมายท�ดน

การขอใชจะตองขอถอนสภาพ จากการเปนท�สาธารณประโยชน ตามมาตรา 8 วรรคสอง (1) แหงประมวลกฎหมายท�ดน

การขอใชเปนไปตามกฎหมายวาดวยท�ราชพสด

ประกาศกระทรวงมหาดไทย กรณราษฎรเลกใชออกเปนพระราชกฤษฎกาถอนสภาพ ถายงใชประโยชนอยออกเปนพระราชบญญต

เปนท�ราชพสดของกรมธนารกษ

เปนท�ราชพสดของกรมธนารกษ

เปนท�ราชพสดของกรมธนารกษ

มาตรา 122 แหงพระราชบญญตลกษณะปกครองทองท� พทธศกราช 2457 ซ�งแกไขเพ�มเตมโดยพระราชบญญตปกครองทองท� (ฉบบท� 11) พ.ศ. 2551

“นายอาเภอมหนาท�รวมกบองคกรปกครองสวนทองถ�นในการดแลรกษาและคมครองปองกนท�ดนอนเปนสาธารณสมบตของแผนดนท�ประชาชนใชประโยชนรวมกน และส�งซ�งเปนสาธารณประโยชนอ�นอนอยในเขตอาเภอ

วรรคสอง นายอาเภอและองคกรปกครองสวนทองถ�นไมมอานาจใชหรอยนยอมใหบคคลอ�นใชท�ดนตามวรรคหน�ง เวนแตจะไดรบความเหนชอบจากผวาราชการจงหวดและปฏบตตามประมวลกฎหมายท�ดนและกฎหมายอ�นท�เก�ยวของ

วรรคสาม ในกรณท�มขอพพาทหรอคดเก�ยวกบท�ดนตาม วรรคหน�ง นายอาเภอและองคกรปกครองสวนทองถ�นจะรวมกนดาเนนการหรอฝายใดฝายหน�งจะเปนผดาเนนการ กใหมอานาจกระทาได ท7งน7 กระทรวงมหาดไทยจะวางระเบยบกาหนดหลกเกณฑเปนแนวปฏบตดวยกได

คาใชจายในการดาเนนการตามวรรคหน�งและวรรคสามใหจายจากงบประมาณขององคกรปกครองสวนทองถ�น ตามระเบยบท�กระทรวงมหาดไทยกาหนด”

สรปมาตรา 8, 8 ทว, 9 แหงประมวลกฎหมายท�ดน

มาตรา 8 ประมวลกฎหมายท�ดนวรรคหน�ง หลก ท�สาธารณสมบตของแผนดน หรอท�ดนอนเปน

ทรพยสนของแผนดน ถาไมมกฎหมายกาหนดเปนอยางอ�น อธบดกรมท�ดนมอานาจดแลรกษา และดาเนนการคมครองปองกน

ยกเวน อานาจอธบดขางตน รฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยจะมอบใหทบวงการเมองอ�นเปนผใชกได

วรรคสอง

ท ดนตอไปน� อาจถกถอนสภาพ หรอโอนไปใชประโยชนอยางอ น หรอจดใหประชาชนได ดงน�

1. ท ดนสาธารณสมบตของแผนดนประเภทพลเมองใชรวมกนอย ถาจดหาท ดนใหใชแทน ตองทาโดยพระราชบญญต แตถาพลเมองเลกใชแลว หรอเปล ยนสภาพไปจากการเปนท ดนสาหรบพลเมองใชรวมกน และไมตกเปนของผใด ตองทาโดยพระราชกฤษฎกา

2. ท ดนสาธารณสมบตของแผนดนโดยเฉพาะ หรอท หวงหาม หรอสงวนไวตามความตองการของทบวงการเมอง ถาทบวงการเมอง เลกใชหรอไมตองหวงหามหรอสงวน ตองมพระราชกฤษฎกาถอนสภาพ แลว ครม. จะมอบทบวงการเมองเปนผขอใช หรอจดหาผลประโยชนกได แตถาโอนตอเอกชนตองตราเปนพระราชบญญต และถาจดใหประชาชนเปนพระราชกฤษฎกา ใหจดทาแผนท แสดงเขตท ดนแนบทายพระราช-กฤษฎกา หรอพระราชบญญตดวย

2. ท ดนสาธารณสมบตของแผนดนโดยเฉพาะ หรอท หวงหาม หรอสงวนไวตามความตองการของทบวงการเมอง ถาทบวงการเมอง เลกใชหรอไมตองหวงหามหรอสงวน ตองมพระราชกฤษฎกาถอนสภาพ แลว ครม. จะมอบทบวงการเมองเปนผขอใช หรอจดหาผลประโยชนกได แตถาโอนตอเอกชนตองตราเปนพระราชบญญต และถาจดใหประชาชนเปนพระราชกฤษฎกา ใหจดทาแผนท แสดงเขตท ดนแนบทายพระราช-กฤษฎกา หรอพระราชบญญตดวย

มาตรา 8 ทววรรคหน�ง1. ท ดนของรฐท มไดมผมสทธครอบครอง2. ท พลเมองใชรวมกน ซ งถอนสภาพแลวรฐมนตรฯ มอานาจนาข� นทะเบยนเพ อใหทบวงการเมอง

ใชประโยชนในราชการ วรรคสอง1. ใหรงวดทาแผนท 2. ใหผวาราชการจงหวดประกาศข�นทะเบยน 30 วน วรรคสามใหรฐมนตรประกาศข� นทะเบยนในราชกจจานเบกษาและ

มแผนท แนบทาย

ข7นตอนการดาเนนการถอนสภาพเพ�อใหทบวงการเมอง

ใชประโยชนในราชการ หนวยงานผขอย�นเร�องตอผวาราชการจงหวด หากอยในเขต กทม. ใหย�นตออธบดกรมท�ดน (โดยผขอตองเปนทบวงการเมอง และท�ดนท�ขอตองอยในบรเวณท�กาหนดความเหมาะสมใชประโยชนในราชการ และไมขดกฎหมายผงเมองเทาน7น)

อาเภอทองท�สอบสวนประวตความเปนมาพรอมใหความเหน

ผขอจดทาแผนท�ทาย พ.ร.ฏ / พ.ร.บ. ถอนสภาพ(โดยประสานหนวยงานผมอานาจดแล ย�นขอรงวดตอสานกงานท�ดนทองท�)

ผขอประสานองคกรปกครองสวนทองถ�นเพ�อประชมใหความเหน และรบฟงความเหนของราษฎรท�เคยใชประโยชน พรอมจดใหมกระบวนการรบฟงความเหนของราษฎร

จ งห วดแ จ งขอคว าม เ ห นห นว ย งานท� เ ก� ย ว ของ เ ช น ตร ว จ ส อบ เ ขตปา เ ขตปฏ ร ป ขอความเหนดานผงเมอง หากอยในจงหวดท�กาหนดเปนเมองหลกตองสงเร�องใหสานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและส�งแวดลอม พจารณาใหความเหนกอน

คณะกรรมการกากบการใชท�ดนของรฐพจารณาใหความเหน

จงหวดสรปเร�องพรอมความเหนสงใหกรมท�ดน

กรมท�ดนยกราง พ.ร.ฎ. / พ.ร.บ. ถอนสภาพ พรอมรปแผนท�เสนอกระทรวงมหาดไทย

กระทรวงมหาดไทยสงเร�องใหคณะกรรมการรางกฎหมายของกระทรวงฯ พจารณาเสรจแลวสงเร�องใหสานกเลขาธการคณะรฐมนตรนาเร�องเขาคณะรฐมนตรพจารณา

คณะรฐมนตรพจารณา

คณะกรรมการกฤษฎกาพจารณา

พระราชกฤษฎกาถอนสภาพฯ

นาทลเกลาฯ ลงพระปรมาภไธย

ประกาศราชกจจานเบกษา

แจงจงหวด ผขอ และกรมธนารกษทราบ

พระราชบญญตถอนสภาพฯ

สภาผแทนราษฎร

วฒสภา

ข7นตอนการดาเนนการจดข7นทะเบยนท�ดนของรฐเพ�อใหทบวงการเมองใชประโยชนในราชการ ตามมาตรา 8 ทว แหงประมวลกฎหมายท�ดน

หนวยงานผขอย�นเร�องตอผวาราชการจงหวด หากอยในเขต กทม. ใหย�นตออธบดกรมท�ดน (โดยผขอตองเปนทบวงการเมอง ท�ดนท�ขอตองไมขดกฎหมายผงเมอง)

ผขอจดทาแผนท�ทายประกาศกระทรวงมหาดไทย (ประสานหนวยงานผมอานาจดแล ย�นขอรงวดตอสานกงานท�ดนทองท�)

อาเภอทองท�สอบสวนประวตความเปนมาพรอมใหความเหน

ผขอประสานองคกรปกครองสวนทองถ�นเพ�อประชมใหความเหน และจดใหมกระบวนการรบฟงความเหนของราษฎร

จงหวดแจงขอความเหนหนวยงานท�เก�ยวของ เชน ตรวจสอบเขตปา เขตปาไมถาวร เขตปฏรป ขอความเหนดานผงเมอง ดานยทธศาสตร หากอยในจงหวดท�กาหนดเปนเมองหลกตองสงเร�องใหสานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและส�งแวดลอม พจารณาใหความเหนกอน

สานกเลขาธการคณะรฐมนตรลงประกาศราชกจจานเบกษา

คณะกรรมการกากบการใชท�ดนของรฐพจารณาใหความเหน

จงหวดประกาศจดข7นทะเบยนท�ดนของรฐกาหนด 30 วน

จงหวดสรปเร�องพรอมความเหนสงใหกรมท�ดน

กรมท�ดนยกรางประกาศกระทรวงมหาดไทย พรอมรปแผนท�ทายเสนอกระทรวงมหาดไทย

กระทรวงมหาดไทยสงเร�องใหคณะกรรมการรางกฎหมายของกระทรวงฯ พจารณา

รฐมนตรลงนามในประกาศกระทรวงมหาดไทย

แจงจงหวด ผขอ และกรมธนารกษทราบ

กรณทบวงการเมองขออนญาตใชประโยชนในท�ดนของรฐ เพ�อประโยชนในราชการตามมาตรา 9 แหงประมวลกฎหมายท�ดน

กรณทบวงการเมอง ใชระเบยบกระทรวงมหาดไทย วาดวยหลกเกณฑและวธการอนญาตตามมาตรา 9 แหงประมวลกฎหมายท ดน พ.ศ. 2543 โดยมหลกเกณฑ

1. อนญาตไดไมเกน 10 ไร เวนแตมเหตผลอนควร

2. ระยะเวลาไมเกนคราวละ 5 ป

3. เสยคาตอบแทนแก อบจ. แตไมเกนไรละ 1,000 บาทตอป

4. กาหนดเง อนไขวาจะตองดาเนนการเร องถอนสภาพหรอข�นทะเบยนเพ อใชประโยชนในราชการใหเสรจกอนครบกาหนด

ข7นตอนการดาเนนการ กรณ ทบวงการเมองขออนญาตใชท�ดนของรฐตามมาตรา 9 แหงประมวลกฎหมายท�ดน เพ�อประโยชนในราชการ

ผขอย�นคาขอพรอมเอกสารตอนายอาเภอ/เจาพนกงานท�ดนจงหวด/สาขา ตามระเบยบฯ ขอ 10

มอบเจาหนาออกไปชนสตร สอบสวน ขอเทจจรง ตามแบบ ท.ด.66, ท.ด.67 มอบเจาหนาออกไปชนสตร สอบสวน ขอเทจจรง ตามแบบ ท.ด.66, ท.ด.67 และสอบประวตความเปนมาตามระเบยบฯ ขอ 12,13

ชางรงวดทารปแผนท�ตามหลกวชาการ

นายอาเภอ/เจาพนกงานท�ดนจงหวด/สาขา ประกาศตามแบบ ท.ด. 25 กาหนด 30 วน ตามระเบยบฯ ขอ 17

ทาหนงสอแจงหนวยงานเก�ยวของตามระเบยบฯ ขอ 20

ประชมคณะกรรมการฯ ตามระเบยบฯ ขอ 17

เสนอผวาราชการจงหวดออกใบอนญาต

แจงผขอทราบ

ผขอแจงกรมท�ดนขอจดหาผลประโยชน โดยจดทาโครงการ เหตผล ความจาเปน พรอมรปแผนท�

กรมท�ดนตรวจสอบความถกตอง หากเปนกรณการถอนสภาพ เพ�อนาไปจดใหประชาชน ตองเสนอคณะกรรมการจดท�ดนแหงชาตกอน

การจดโดยวธการขาย แลกเปล�ยน และใหเชาซ 0อ การจดโดยวธการใหเชา

กรณเปนท�สาธารณสมบตของ แผนดนสาหรบพลเมองใชรวมกน จะตองดาเนนการออกพระราชกฤษฎกาถอนสภาพกอน

กรณเปนท�รกรางวางเปลา จะตองสอบสวนประวต ความเปนมา และขอความเหนหนวยงานท�เก�ยวของ

ข �นตอนการปฏบตงานการจดหาผลประโยชนในท�ดนของรฐ ตามมาตรา 10

ขออนมตรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทย

อธบดแตงต�งคณะกรรมการจดหาผลประโยชน ประกาศวตถประสงค พจารณาดาเนนการ วธการและรายละเอยดใหประชาชนทราบลวงหนา ไมนอยกวา 30 วน

กรณจดโดยวธการขาย แลกเปล�ยน ใหเชาซ 0อ อธบดกรมท�ดนขอออกโฉนดท�ดนในนามอธบด

แลวจดทะเบยนขาย หรอแลกเปล�ยน แลวแตกรณ

อธบดนาผลประโยชนท�เกบไดสงเปนรายไดของรฐ

ข7นตอนการปฏบตงานข7นตอนการปฏบตงานการจดหาผลประโยชนในท�ดนของรฐ ตามมาตรา 11

การจดโดยวธการขาย แลกเปล�ยน และใหเชาซ 0อ การจดโดยวธการใหเชา

กรมท�ดนตรวจสอบความถกตองกรณเปนท�สาธารณสมบตของ แผนดนสาหรบพลเมองใชรวมกนจะตองออกพระราชกฤษฎกา ถอนสภาพกอนถาเปนการถอนสภาพเพ�อจดใหประชาชนจะตองเสนอคณะกรรมการจดท�ดนแหงชาตกอน

กรณเปนท�รกรางวางเปลา ใหสอบสวนประวตความเปนมา และขอความเหนหนวยงานท�เก�ยวของ

ทบวงการเมองผขอจดทาโครงการจดหาผลประโยชน พรอมจดทาสงแผนท แผนผง

ขออนมตรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทย พรอมเสนอใหมอบหมายใหทบวงการเมองจดหาผลประโยชน

เสนอรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทย ใหมอบหมายใหทบวงการเมองจดหาผลประโยชน

ประกาศในราชกจจานเบกษา เพ�อมอบหมายใหทบวงการเมองจดหาผลประโยชน

ทบวงการเมองแตงต 0งคณะกรรมการจดหา ผลประโยชนและประกาศวตถประสงคท�จะดาเนนการ วธการและรายละเอยดใหประชาชนทราบลวงหนาไมนอยกวา 30 วน

ทาบญชและหลกฐานเก�ยวกบการเงนตามระเบยบของทบวงการเมองน 0นๆ และทารายงานแสดงผลของงานและการรบจายในรอบปหน�ง ๆ เสนอกระทรวงมหาดไทยเพ�อทราบ ภายในเดอนมกราคม ของทกป

ข7นตอนการปฏบตงานการเปล�ยนสภาพท�ดนอนเปนสาธารณสมบตของแผนดนสาหรบพลเมองใชรวมกน

จากการใชเพ�อสาธารณประโยชนอยางอ�นเปนอกอยางหน�ง

ทบวงการเมองแจงความประสงค

ขอทราบความเหนจากสวนราชการตางๆ ท�เก�ยวของกบส�งแวดลอม

ผงเมองและการจราจร

จงหวดทองท�ท�ดนต7งอย พรอมเอกสารหลกฐานประกอบการย�นคาขอ

แตงต7งคณะกรรมการสอบสวนขอเทจจรง ประวตความเปนมา

ของท�ดน รวมท7งขอทราบวาท�ดนดงกลาวราษฎรเลกใชต7งแตเม�อใด

เพราะเหตใด

ขอทราบความเหนของอาเภอ ก�งอาเภอ องคกรปกครองสวนทองถ�น

และราษฎรท�เคยใชประโยชนรวมกน

จงหวดพจารณารายละเอยดขอเทจจรง ประกอบความเหนของสวนราชการตางๆ และราษฎร

จงหวดเสนอเร�องพรอมเอกสารท�เก�ยวของไปกรมท�ดน

ข7นตอนการดาเนนการของกรมท�ดน

กรมท�ดนตรวจสอบเอกสารรายละเอยดขอเทจจรงเก�ยวกบท�ดน และความเหนของสวนราชการท�เก�ยวของ อยในหลกเกณฑท�จะดาเนนการไดเสนอกระทรวงมหาดไทย

กระทรวงมหาดไทยพจารณานาเสนอคณะกรรมการ ซ�งมปลดกระทรวงมหาดไทย เปนประธาน และผแทนจากสวนราชการตางๆ ท�เก�ยวของ

คณะกรรมการมมตใหดาเนนการ หรอไมใหดาเนนการ หรอมมตเปนอยางอ�น

กรมท�ดนนามตของคณะกรรมการเสนอกระทรวงมหาดไทย

กระทรวงมหาดไทยนาเรยนรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยพจารณาอนญาต หรอส�งการเปนอยางอ�น

รฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยพจารณาแลว ใหกรมท�ดนแจงใหทราบ

จงหวดแจงผขอทราบ

มาตรา 9 แหงประมวลกฎหมายท�ดน

มาตรา 9 ภายใตบงคบกฎหมายวาดวยการเหมองแรและการปาไม ท ดนของรฐน�นถามไดมสทธครอบครอง หรอมไดรบอนญาตจากพนกงานเจาหนาท แลว หามมใหบคคลใด

(1) เขาไปยดถอ ครอบครอง รวมตลอดถงการกนสรางหรอเผาปา(2) ทาดวยประการใด ใหเปนการทาลาย หรอทาใหเส อมสภาพ

ท ดน ท หน ท กรวด หรอท ทราย ในบรเวณท รฐมนตรประกาศหวงหามในราชกจจานเบกษา หรอ

(3) ทาส งหน งส งใดอนเปนอนตรายแกทรพยากรในท ดน

การอนญาตตามมาตรา 9 แหงประมวลกฎหมายท�ดน

การอนญาตใหเขาไปใชประโยชนครอบครอง ตามมาตรา 9 (1)

การอนญาตใหดดทราย , การอนญาตใหขดดนลกรง ตามมาตรา 9 (2)

การอนญาตใหเกบมลคางคาว ตามมาตรา 9 (3)

ท�ดนท� อ นญาตเ ปนท�ดนของ รฐประเภทท� รก ราง ว าง เป ลา และ ท�สาธารณประโยชนประเภทพลเมองใชรวมกน

ผวาราชการจงหวด สาหรบการอนญาตใหดดทราย อนญาตตามมาตรา 9 (1) ในเขตจงหวด อนญาตขดดนลกรงในบรเวณท กาหนดแหลงขดดนลกรง และนอกเขตเขาอธบดกรมท ดน สาหรบการขดดนลกรง เฉพาะเขตเขา ปรมณฑลรอบเขาระยะ 40 เมตร

อานาจหนาท�ในการอนญาต

จะตองผานการพจารณาจากคณะกรรมการพจารณาเร องราวการขออนญาตประกอบกจการตามมาตรา 9 แหงประมวลกฎหมายท ดน หรอ คณะกรรมการฯ ประจาจงหวด เพ อประกอบการพจารณาอนญาตของผวาราชการจงหวด

สาหรบการดดทราย ตองผานคณะอนกรรมการพจารณาอนญาตใหดดทรายประจาจงหวด กอนผวาราชการจงหวดจงจะอนญาตได

การพจารณาการอนญาต

หลกเกณฑการพจารณาอนญาต

มาตรา 9 (1) ใหไดไมเกน 10 ไร เวนแตมเหตผลสมควรระยะเวลาไมเกน 5 ป

มาตรา 9 (2) เร+องขดดนลกรงใหไมเกน 10 ไร เวนแตมเหตผลสมควรระยะเวลาไมเกน 5 ป

มาตรา 9 (2) เร+องดดทรายใหไมเกน 5 ไร ระยะเวลาไมเกน 1 ป

การอนญาตมาตรา 9 ไมจาเปนตองถอนสภาพท+สาธารณะ หากการอนญาตไมขดขวางตอการใชประโยชนรวมกนของประชาชน

บคคล หรอนตบคคลสญชาตไทย (หมายถง ทบวงการเมองดวย)บคคล หรอนตบคคลสญชาตไทย (หมายถง ทบวงการเมองดวย)

หลกเกณฑผขออนญาต

ความเหนหนวยงานท�เก�ยวของ

ในสวนของนายอาเภอ ตองใหความเหนท เก ยวกบการอนญาตตามมาตรา 9 ทกเร องทกรายวาเหนควรอนญาตหรอไม อยางไร พรอมเหตผลประกอบเน องจากเปนผมอานาจดแลรกษาท ดนสาธารณประโยชนตามกฎหมาย รวมถงเปนเร องเก ยวกบการปกครอง ซ งตองถามความเหนของนายอาเภอ

ผรบอนญาตตามมาตรา 9 ตองเสยคาตอบแทนเปนรายป ใหแกองคกรปกครองสวนทองถ นรอยละ 60 และองคการบรหารสวนจงหวดรอยละ 40 ตามมาตรา 9/1 แหงประมวลกฎหมายท ดน ตามอตราท กาหนดไวในขอบญญตฯ แตตองไมเกนอตราตามบญชทายประมวลกฎหมายน�

คาตอบแทนจากการอนญาตมาตรา 9

มาตรา 12 แหงประมวลกฎหมายท�ดน

ท�ดนของรฐซ� ง มไ ด ม บคคลใดมสทธครอบครอง รฐมนตร มอานาจใหสมปทาน ให หรอใหใชในระยะเวลาอนจากด ท7 ง น7 ใหเปนไปตามหลกเกณฑและวธการท�กาหนดในกฎกระทรวง

บทบญญตในมาตราน7ไมกระทบกระเทอนถงกฎหมาย วาดวย การเหมองแรและการปาไม

หลกเกณฑการพจารณาอนญาตหลกเกณฑการพจารณาอนญาต

ผขอตองเปนบคคล หรอนตบคคลสญชาตไทย

ใหสมปทานไมจากดเน�อท

ระยะเวลาใหสมปทานไมเกน 50 ป

ประเภทกจกรรมท อนญาต ตองเหมาะสมกบสภาพท ดน

อานาจในการใหสมปทาน

รฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทย หากจะใหสมปทานเกน 20 ป ตองขออนมตคณะรฐมนตรเปนรายๆไป

รฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยมอานาจกาหนดเปน เง อนไขในการใหสมปทานได โดยใหผรบสมปทานจายคาตอบแทน ใหแกองคกรปกครองสวนทองถ น

คาตอบแทนจากการใหสมปทาน