หนวย 1 พฒนาการแนวคดเกยวกบประชาธปไตย

ตอนท

1.1 พฒนาการและแนวคดประชาธปไตยยคโบราณ

1.2 พฒนาการและแนวคดประชาธปไตยสมยใหม

1.3 พฒนาการและแนวคดประชาธปไตยภายหลงการปฏวตฝรงเศส

แนวคด

1.ประชาธปไตยยคโบราณมตนก าเนดทนครรฐเอเธนส ในชวงประมาณ 500 ปกอนครสตกาลภายใต

เงอนไขและปจจยเฉพาะทงทางดานพนทตง สภาพภมศาสตร ภมอากาศ ขนาดของพนทหรอตวนครรฐและจ านวน

ประชากรโดยเฉพาะอยางยงสมาชกในฐานะพลเมอง เสนทางพฒนาการประชาธปไตยนครรฐเอเธนสผานการ

ปฏรปจากรฐบรษและนกการเมอง ตงแตโซลอน ไครธนสและเพอลคลส ทงในสวนของกฎหมาย สถาบนทาง

การเมองและแนวคดเพอเปดโอกาสและเอออ านวยตอพลเมองใหเขามามสวนรวมในทางการเมอง ท าหนาททงใน

สวนพลเมองและผปกครอง พฒนาการปกครองโดยประชาชนไดรบความนยมจากชาวโรมนในชวงการปกครองดวย

ระบอบสาธารณรฐทกนระยะเวลาในชวง 700 ปกอนครสตกาลมาถงตนครสตวรรษทหนง แนวคดและระบอบ

สาธารณรฐโรมนไดอทธพลความคดมาจากงานของอรสโตเตลและโพลบอส ในเรองรปแบบการปกครองผสม และซ

เซโรในฐานะนกปรชญาการเมองคนส าคญของชาวโรมนทใหความส าคญกบส านกความเปนพลเมอง จตวญญาณ

สาธารณะและความรกในปตภม ขณะเดยวกนโรมนกไดสรางและพฒนาสถาบนทางการเมองภายใตระบอบ

สาธารณรฐขนมาไดแกกงศล วฒสภาและสภาประชาชน วางอยบนพนฐานแนวคดในเรองท าใหอ านาจเกดความ

สมดล ซงแนวคดและสถาบนทางการเมองของโรมนไดสงอทธพลตอนกปรชญาการเมองและสถาบนทางการเมอง

ในยคตอมา

2.ประชาธปไตยสมยใหมของยโรปมพฒนาการในชวงศตวรรษทสบหก เปนผลมาจากการขยายตวทาง

การคา เศรษฐกจ การปฏรปทางศาสนาการลดบทบาทของศาสนจกร การเกดขนของแนวคดปจเจกบคคลและ

ความเสอมถอยความนยมในสถาบนและระบอบการปกครองแบบกษตรย แนวคดและรปแบบประชาธปไตย

2

สมยใหมมทมาจากแนวคดเสรนยม (liberalism) และนกปรชญาการเมองในสายสญญาประชาคม (social

contract theory) ทตองการสถาปนาสงคมการเมองใหมภายใตการจ ากดอ านาจผปกครองหรอรฐบาลใหเหลอ

นอยทสด มอ านาจปกครองเทาทมความจ าเปน และเปนแนวคดทใหความส าคญกบสทธธรรมชาตทไดแกชวต

เสรภาพและทรพยสนสวนตว ท าใหความชอบธรรมของรฐบาลมรากฐานมาจากความยนยอม (consent) ของ

ประชาชนทจะถายโอนอ านาจสงสด (delegate) ไปใหแกรฐบาลหรอบคคลทท าหนาทเปนตวแทน ผาน

กระบวนการและสถาบนทางการเมองภายใตประชาธปไตยแบบตวแทน

3.การปฏวตฝรงเศส 1789 คงความส าคญในฐานะการลมลางระบอบโครงสรางเกา (ancient regime) ท

ด าเนนอยอยางยาวนานภายใตสถานะ (status) ทางชนชนมาสความเทาเทยมและเสมอภาค การปฏวตฝรงเศสเปน

การปลดปลอยผคนจ านวนมากเขาสพนททางการเมอง ในรปแบบของการเมองมวลชน (mass politics) จดตงเปน

กลม องคกร ขบวนการ สมาคมและสหภาพ ใหความส าคญกบเรองของสทธมนษยชน รปแบบ สถาบนและ

กระบวนการประชาธปไตยภายหลงปฏวตฝรงเศส คอหลกการในเรองเสรภาพ ความเทาเทยม เคารพในศกดศร

ความเปนมนษย และเปนระบอบการปกครองและแนวคดทแพรขยายออกไปตามดนแดนตางๆทวโลก เปน

ปรากฏการณทเรยกวาคลนของการสรางความเปนประชาธปไตย (democratization) อยางไรกตามความนยม

ชมชอบในระบอบประชาธปไตยแบบตวแทนนน เกดขอบกพรอง มจดออนในตวของมนเอง ท าใหเกดความค ดใน

การเสรมสรางความเขมแขงใหกบประชาธปไตยแบบตวแทนขนมา (strong democracy)

วตถประสงค

เมอศกษาหนวยท 1 จบแลว นกศกษาสามารถ

1.อธบายพฒนาการและแนวคดประชาธปไตยยคโบราณได

2.อธบายพฒนาการและแนวคดประชาธปไตยสมยใหมได

3.อธบายพฒนาการและแนวคดประชาธปไตยภายหลงการปฏวตฝรงเศสได

3

ตอนท 1.1 พฒนาการและแนวคดประชาธปไตยยคโบราณ

โปรดอานหวเรอง แนวคดและวตถประสงคของตอนท 1.1 แลวจงศกษารายละเอยดตอไป

หวเรอง

1.1.1 บรบท การก าเนดและแนวคดประชาธปไตยนครรฐเอเธนส

1.1.2 บรบทและแนวคดภายใตสาธารณรฐโรมน

แนวคด

1.ระบอบประชาธปไตยนครรฐเอเธนสมจดก าเนด ด าเนนการเปลยนผานในลกษณะของการปฏรปจาก

โครงสราง แนวคดและคานยมของสงคมการเมองดงเดม ผานพฒนาการภายใตกรอบแนวคด การสรางสถาบนและ

กระบวนการทางการเมอง ประชาธปไตยเอเธนสจงสรางขนโดยความคดของนกการเมองและผทไดรบการยกยอง

เปนรฐบรษอยางโซลอน ไคสธนสและเพอรคลส พรอมกรอบแนวคดในเรอง ‘isonomia’ คอความเทาเทยมของ

พลเมองตอหนากฎหมาย และ ‘isegoria’ สทธความเทาเทยมในการพดโดยเฉพาะในทประชมสภา ประชาธปไตย

เอเธนสใหก าเนดสถาบนทางการเมองทส าคญอยางสภาประชาชน (Assembly/Ecclesia) ในฐานะฝายนตบญญต

กบสภาหารอย (Council/Boule) ในฐานะฝายบรหาร และศาลประชาชน (Heliaia) อยางไรกตามแนวคดและ

รปแบบประชาธปไตยเอเธนสอยในลกษณะสทธและเสรภาพของอภชน (aristocrats freedom) ขณะทเหตการณ

ทางการเมองภายใตระบอบประชาธปไตยเอเธนสเปนการมสลบกนไปมาระหวางผน าทมาจากการเลอกของ

พลเมองกบทรราช ความเปนประชาธปไตยเอเธนสยงด าเนนอยภายใตเงอนไขและปจจยทางดานของพนทและ

จ านวนประชากร

2.พนฐานทางสงคมการเมองของโรมนอยบนความขดแยงระหวางชนชนสง (patrician) กบชนชนลางหรอ

พลเมอง (plebs) ขณะทแนวคดและระบอบสาธารณรฐของโรมนไดรบอทธพลมาจากความคดทางการเมองของ

อรสโตเตลและโพลบอส ในเรองระบอบการปกครองผสม (mixed regime/polity) ปทางไปสพฒนาการและ

ก าเนดของสถาบนทางการเมองตงแตผน าสงสดในต าแหนงกงศล (consul) สถาบนของกลมชนชนน าภายใต

วฒสภาและต าแหนงวฒสมาชก และสดทายสถาบนทางการเมองทเชอมโยงกบอ านาจของพลเมองชาวโรมนอยาง

สภาประชาชน (popular assembly/tribune) มเปาหมายเพอสรางสภาวะความสมดลและตรวจสอบการใช

อ านาจทางการเมอง เพอไมใหเกดการครอบง าและผกขาดทางอ านาจ แนวคดสาธารณรฐยงใหความส าคญกบการ

4

ปกครองดวยกฎหมาย แนวคดและระบอบสาธารณรฐยงไดรบอทธพลและการสนบสนนจากนกปรชญาการเมอง

โรมนอยางซเซโร และการใหความส าคญกบบทบาทหนาทความรบผดชอบในฐานะพลเมอง ซงเปนทมาของความ

รกในปตภมในชวงตอมา

วตถประสงค

เมอศกษาตอนท 1.1 จบแลว นกศกษาสามารถ

1.อธบายความหมายของบรบท การก าเนดและแนวคดประชาธปไตยนครรฐเอเธนสได

2.อธบายบรบทและแนวคดภายใตสาธารณรฐโรมนได

5

ปฐมบท

นกวชาการผเชยวชาญเรองประชาธปไตยโรเบรต เอ ดาลห (Robert A. Dahl) เคยตงขอสงเกตเกยวกบ

ประชาธปไตยไวอยางนาสนใจวา แนวคดหรอทฤษฏประชาธปไตยไมไดมเพยงทฤษฏเดยว แตมหลายทฤษฏ

(there is no single theory of democracy-only theories)1 ทางดานของนกรฐศาสตรเชอสายอตาลจอวาน

ซารโตร (Giovanni Sartori) ตงขอสงเกตดวยการพจารณาดจากอดตทผานมาไมเคยมนกคด นกเขยนและนก

ทฤษฏคนใดทกลาประกาศออกมาวาตนเองเปนเจาของความคดประชาธปไตยแตเพยงผเดยวหรอหากมความ

พยายามดงกลาวเกดขนกจะไดรบการตอตานและถกวพากษจากทกฝาย นบเปนประเดนทมความแตกตางไปจาก

แนวคดและอดมการณทางการเมองอนๆอยางเชนเมอเรากลาวถงแนวคดมารกซสต กเชอมโยงกลบไปยงคารล

มารกกบเองเกล หรอแนวคดอนาธปตยกเชอมโยงกลบไปยงความคดของไมเคล บากนน (Michael Bakunin)

หรอไมกเปนของปเตอร โปรปรอฟกน (Peter Kropotkin) ในขณะทแนวคดประชาธปไตยไมเกดการกลาวอางใน

ลกษณะดงกลาว ท าใหประวตศาสตรของประชาธปไตยจงไมแตกตางไปจากผคนทสงกดเปนสมาชกของระบอบ

การปกครอง คอด าเนนอยในลกษณะทมความคลมเครอและสบสนมาอยางยาวนาน (confused democracy)

และมแนวโนมนาจะเปนเชนนอยอกตอไป เพราะฉะนนเราจงอยในยคสมยทความหมายและความเขาใจเกยวกบ

ประชาธปไตยเปนสงทมความสบสน2 อยางไรกตามประชาธปไตยสมยใหมทด ารงอยในความรบรของผคนสวนใหญ

ไดปรากฎอยในรปของระบบการเมอง (political system) ทปรากฏเปนรปธรรมทประจกษชดผานสถาบนและ

กระบวนการทางการเมอง สวนอกดานหนงนนประชาธปไตยด ารงอยในสถานะของการเปนเปาหมาย (political

aspiration) เปนอดมคตและความใฝฝนของสงคมการเมอง3

ในสวนพฒนาการของความเปนประชาธปไตยเองนบตงแตจดก าเนด ณ นครรฐเอเธนสเมอประมาณ 400

ปกอนครสตกาลมาจนถงปจจบนทงแนวคด สถาบนและกระบวนการภายใตกรอบและหลกการประชาธปไตยเปน

สงทมความขดแยง มการปรบเปลยนและแกไขกนอยตลอดเวลา (contested concept) ปรากฏการณทกลาวมา

นนพจารณาไดวาอาจเปนธรรมชาตของแนวคดประชาธปไตยเอง ทอาจมองไดวาแนวคดใดกตามทมความเปน

อมตะ มความคลาสสคไดรบความนยม ตวของมนเองยอมมคณสมบตดงกลาวทสามารถท าใหมนอยยงคงกระพน

1Robert A. Dahl, A Preface to Democratic Theory, (Chicago: University of Chicago Press, 1965),p.1. 2Giovani Sartori, The Theory of Democracy Revisited, (New Jersey: Chatham House Publishers, 1987) ,pp.3-7. 3Michael Saward, Democracy (ed.) Volume I, (London: Routledge, 2007),pp.10-12.

6

มาไดทงยงเปนเรองของมนตเสนหอกดวย4 อยางไรกตามประชาธปไตยกยงไดชอวาเปนระบอบการปกครองท

สามารถน าแนวคด ทฤษฏและปรชญามาสการปฏบตไดมากทสดเมอเปรยบเทยบกบระบอบการปกครองอน

มหน าซ ายงเปนทยอมรบจากผคนทวโลกในฐานะของการเปนระบอบการปกครองทพยายามหาวธการเพ อ

ตรวจสอบและจ ากดขอบเขตการใชอ านาจของผปกครองไดดทสด5

แนวคดและระบอบประชาธปไตยทด ารงอยไดขามยคสมย เปนหนงในขอพสจนทมความชดเจนวามนเปน

สงทมคณคาอยในตวของมนเอง (intrinsic value) ตงแตค าอธบายวาประชาธปไตยเปนระบอบการปกครองทเมอ

น าไปเปรยบเทยบกบระบอบการปกครองอนๆไมวาจะเปนระบอบราชาธปไตย ระบอบอภชนาธปไตยและระบอบ

ทรราชย สามารถเหนไดชดเจนในเรองของการเปลยนแปลงและการถายโอนอ านาจภายใตการปกครองในระบอบ

ประชาธปไตยและกระบวนการประชาธปไตยเปนสงทไดด าเนนไปอยางสงบและสนต (peaceful trasition of

power) โดยปราศจากความรนแรงและการนองเลอด ระบอบประชาธปไตยยงใหอ านาจและทางเลอกกบผใต

ปกครองในการเลอกผน าซงอธบายถงความชอบธรรมในเรองทมาและการไดมาของอ านาจดวย ในขณะเดยวกน

ฝายของผทไดรบเลอกเองกตองท าหนาทรบผดชอบตอผลประโยชน ตอบสนองความตองการของประชาชน

ทางดานของโรเบรต เอ ดาหล พจารณาถงคณสมบตทประชาธปไตยสามารถเปนระบอบการปกครองทผคนสวน

ใหญใหการยอมรบ มาจากการประนประนอมของหลกการความคดทมความแตกตางและอยขวตรงกนขาม 6

ประชาธปไตยยงเปนวถทางในการแจกจายอ านาจพรอมผทใชอ านาจสามารถใชอ านาจไดอยางชอบธรรม (a way

of allocating power and legitimating its use) ประชาธปไตยยงใหความสนใจกบค าพดเพอใชโนมนาวชกจง

การใชทกษะในเชงวาทศลปโดยปราศการการใชก าลงอ านาจและก าลงทรพยมาบบบงคบ หากจะกลาวในอกนย

หนงนนประชาธปไตยคอการกระจายอ านาจทางการเมองผานการถกเถยงและการลงคะแนน (arguing and

voting) โดยบคคลทจะเขารวมในกระบวนการสนทนาและถกเถยงจะตองทงอาวธ ทรพยสนและเรองของ

ยศฐาบรรดาศกดตางๆเอาไวนอกหอง7 นกปรชญาการเมอง นกวชาการใหความส าคญกบประชาธปไตยในฐานะท

มนมคณคาอยในตวของมนเอง (embodies intrinsic value) อยางเชนสทธ เสรภาพ ความเสมอภาค ความเทา

เทยมและหลกการมนษยนยม8 เรองการมสวนรวมชวยสรางการศกษาทางการเมอง การสรางพลเมองทมความ

4Bernard Crick, Democracy: a very short introduction, (Oxford: Oxford University Press, 2002) ,pp.1-6. 5Paul Woodruff, First Democracy. (Oxford: Oxford University Press, 2005),pp.5-6. 6Robert A. Dahl, Democracy and its Critics, (New Haven: Yale University Press, 1989 ,pp.15-17. 7Michael Walzer, Spheres of Justice, (USA: Basic Books, 1983) ,pp.304-305. 8มนกวชาการรวมสมยทสนบสนนอยาง Robert A. Dahl, Amartaya Sen

7

มนใจ9 และประชาธปไตยในฐานะการสรางรปแบบของการตดตามควบคมตรวจสอบ (monitoring democracy)

ด าเนนอยในลกษณะของการเปดพนททางการเมองใหกบกลมทางการเมองตางๆเขามามบทบาทในลกษณะของ

การตรวจสอบและคานอ านาจกนเอง10อกทงอ านาจทด าเนนอยภายใตระบอบประชาธปไตยจะตองมความโปรงใส

และมองเหนได (transparency and visible power) ในลกษณะทตองไมมอ านาจซอนเรนแอบอยเบองหลงรวม

ไปถงการมมาตรการและวธการทจะใชตรวจสอบผปกครอง (Who guards the guards? Who controls the

controllers?)11

9มนกวชาการรวมสมยทสนบสนนอยาง Carole Pateman, Seyla Benhabib, Chantal Mouffe, Nancy Frazer 10John Keane, The Life and Death of Democracy. (London: Pocket Books, 2009) ,p.xix. 11Norberto Bobbio, The Future of Democracy. Translated by Roger Griffin. Edited by Richard Bellamy. (Cambridge:

Polity Press, 1987) ,pp.26-33.

8

ตอนท

1.1.1 บรบท การก าเนดและแนวคดประชาธปไตยนครรฐเอเธนส

เสนทางปฏรปประชาธปไตย จากโซลอน (Solon) ถงเพอรคลส (Pericles)

การศกษารวมไปถงการท าความเขาใจเกยวกบเรองประวตศาสตรและพฒนาการความเปนประชาธปไตยของ

นครรฐเอเธนส เปนสงทไดรบการยอมรบจากนกคดทางการเมอง นกวชาการในยคหลงวาเปนรปแบบประชาธปไตย

ทางตรง (direct democracy) มความส าคญในฐานะการเปน ‘ตนแบบ’ และแรงบนดาลใจใหแกประชาธปไตยใน

ยคตอมา แตประเดนดงกลาวนนบวามความซบซอนและความคลมเครออยพอสมควร12 ขณะเดยวกนการแสวงหา

ถงทมาในลกษณะตนก าเนดของความคดในฐานะการเปนตนแบบประชาธปไตย ภายใตการตงค าถามถงความ

เปนมาของระบอบประชาธปไตยนครรฐเอเธนสด าเนนอยในลกษณะ การใหความส าคญกบเรองของ ‘การปฎบต

น าทฤษฎ’ หรอให ‘ทฤษฎน าการปฎบต’ จะเหนไดวาไมแตกตางไปจากการเผชญหนากบค าถามในแบบอมตะ

ทวาระหวางไกกบไขอะไรเกดมากอนกน นอกจากนยงพบวามอปสรรคในดานขอจ ากดของการศกษาประชาธปไตย

ยคโบราณ (archaic period)13 ปรากฎมหลกฐาน เอกสารไปจนถงขอมลทใหคนควานอยกวาเมอเปรยบเทยบกบ

ประชาธปไตยในยคคลาสสค (classical period) ซงมอายอยในชวงศตวรรษทหาและสกอนครสตกาล14

12บทความของไชยนต ไชยพร มความนาสนใจในแงของการน าเสนอประเดนทถกเถยงกนถงตนก าเนดของประชาธปไตยนครรฐ

เอเธนสวา วธปฎบตทเปนประชาธปไตยไดเกดขนกอนตวทฤษฎ คอเปนสงมมากอนหนาแนวคดแบบประชาธปไตย (practice

before theory) หรอเกดขนมาจากการมทฤษฎ มการสรางกรอบความคดบางอยางทน าไปสการปฎบต (theory before pratice)

(โปรดด ไชยนต ไชยพร “บทความปรชญาการเมองวาดวย :ก าเนดประชาธปไตยเอเธนส :การเมองในประวตศาสตรและ

ประวตศาสตรในการเมอง” รฐศาสตรสาร, ปท 21 ฉบบท 1,2542 หนา 150-156.)

13ก าเนดของรปแบบและกระบวนการประชาธปไตย อาจยอนกลบไปในชวงหนงพนปกอนครสตกาล ในชมชมโบราณ หรอในกรณ

ของพทธศาสนาปรากฏอยในรปของประชาธปไตยของชนเผา ( tribal democracy) หรอในรปของชมชน (community

democrscy) ในกรณของทประชมของคณะสงฆในพทธศาสนา โปรดด John Keane, The Life and Death of Democracy,

(London : Pocket Books, 2009),p.xv-xvii. 14Josiah Ober and Charles Hedricks, ( Eds.) Democratia : a Conservation on Democracies, Ancient and Modern,

(Princeton : Princeton University Press, 1996) ,p.13.

9

จากมมมองทางประวตศาสตรทไดจากการศกษาคนควาน ามาสขอสรปทวา ยคทองของประชาธปไตยนคร

รฐเอเธนส กนระยะเวลากวาสองรอยปหรออยในราว 508 ถง 322 ปกอนครสตกาล โดยเหตการณความเปนมาทง

ในชวงระยะเวลากอนหนาและชวงเขาสยคทองของประชาธปไตยนครรฐเอเธนสไดปรากฎทงสงทเปนแนวความคด

รปแบบ หลกการ การปฎบต กระบวนการทางการเมองและการสรางสถาบนทมสวนเกยวของ มผลกระทบกบ

ความเปนประชาธปไตยนครรฐเอเธนสเกดขนตามมามากมาย 15 นอกเหนอไปจากการสถาปนาสถาบน

กระบวนการทางการเมองรวมไปถงการตรากฎหมายใหมขนมาใช เพอการเปลยนผานไปสความเปนประชาธปไตย

ของนครรฐเอเธนส ยงมประเดนการน าเขาตวอกษรของเอเธนสมาจากชาวโพนเชยน (Phoenician alphabet)

ชวยใหเกดตวอกษรในการเขยน (alphabetic script) สรางความสะดวกในทงในการเขยนและการอาน กระจาย

ออกสพลเมองชาวเอเธนสในวงกวาง ทมผลตอความเทาเทยมในการเขาถงขอมลขาวสาร ตลอดจนความรและการ

เขามามสวนรวมทางการเมอง16

ความเปนประชาธปไตยของนครรฐเอเธนสนนจงไมไดเกดขนเพยงชวขามคน แตอยในรปของพฒนาการ

ภายใตการปฏรปหลายครงหลายครา ซงเปนเรองของกระบวนการตอสกนระหวางกลมพลงตางๆในสงคม

โดยเฉพาะอยางยงระหวางคนชนสงกบคนชนลาง ระหวางคนรวยกบคนยากจน17 ทางดานเนอหาและรายละเอยดใน

ดานรปแบบการปกครองกอนทไคสธนส (Cleisthenes) จะลงมอด าเนนงานการปฎรปทางการเมองขนานใหญใหกบ

นครรฐเอเธนสในป 507 กอนครสตกาล ประชาธปไตยเอเธนสเคยถกโซลอน ด าเนนการปฎรปปทางมากอน ใน

ระยะเวลาตอมาจากหลกฐานของนกปราชญอยางอรสโตเตล (Aristotle) ลงความเหนวาบคคลผรเรมท าใหนครรฐ

เอเธนสมการปกครองแบบประชาธปไตยคนแรกกคอโซลอน ภายใตบทบาทการปฎรปเปลยนแปลงโฉมหนาใหกบ

ระบอบการปกครองทเรยกวา ‘ประชาธปไตยดงเดมหรอประชาธปไตยของบรรพบรษของเอเธนส’ (the ancient

15โปรดดรายละเอยดเรองการปฎรปทางการเมองนครรฐเอเธนสชวงระหวางป 636-404 กอนครสตกาลใน Mogens Herman Hansen, The Athenian Democracy in the Age of Demosthenes :Structure, Principle and Ideology. Translated by J.A. Crooks. (Oxford:Blackwell Publishers, 1991),.pp.29-54 และใน Simon Hornblower, Creation and Development of Democratic Institutions in Ancient Greece. In Democracy: The Unfinished Journey 508 BC to AD 1993. edited by John Dunn (Oxford: Oxford University Press, 2002).,pp.1-15.

16โปรดดรายละเอยใน Paul Cartledge, Democracy : A Life. (Oxford : Oxford University Press, 2016),p.20. 17John Dunn, op.cit,p.32.

10

Athenian democracy or the Athenian democracy of our ancestors)18 อยในลกษณะของการปฏรปท

คอยๆดงเอาอ านาจจากกลมชนชนน ามากระจายสประชาชน โดยภารกจของโซลอนเรมตนขนดวยการเปลยนแปลง

รปแบบในการคดเลอกผน าสงสด19 (king or basileus) สการตงสถาบนทางการเมองมชอเรยกวา ‘สภาสรอย’

(Council of Four Hundred) ตอมาในชวงป 594-593 กอนครสตกาล โซลอนไดกอตง ‘ศาลประชาชน’ (The

Heliaia) เพมขนมาอกสถาบนหนง20

นอกจากการสรางสถาบนทางการเมองขนมาใหมแลว รฐบรษอยางโซลอนยงไดด าเนนการประมวล

กฎหมายขนเปนครงแรก เพอใชเปนหลกในการปกครองและบรหารแผนดน ตดตามมาดวยผลงานการปฎรปทาง

เศรษฐกจไดแกการยกเลกเรองของการประกนการชดใชหนสนดวยการเปนทาส ใหเสรภาพแกบรรดาผทตกเปน

ทาส อนเนองมาจากประสบปญหาทางเศรษฐกจ รวมไปถงความพยายามทจะปลดปลอยบคคลผถกขายไปเปนทาส

ในตางแดนและทมความส าคญสดกคอเรองของการปฎรปทดน ซงในตวรายละเอยดของการปฎรปทดน โซลอนได

ออกนโยบายปลดปลอยพวกแรงงานมชอเรยกวา หนงในหกจากพนธะของผลผลตหนงในหก โดยสบเนองจากคน

จนตองเปนผอาศยทดนของชนชนสงในการท ามาหาเลยงชพ จ าตองแบงผลผลตเปนจ านวนปละหนงในหกของ

ผลผลตทไดทงหมดมาใหกบบรรดาชนชนสงและเจาของทดน แตนโยบายใหมอนญาตใหพวกหนงในหกสามารถ

ครอบครองทดนทตวเองอาศยท ากนโดยไมตองมขอผกพน ขณะตวทดนยงมชนชนสงเปนเจาของอย นอกจากนน

ความพยามทจะปรบเปลยนโครงสรางทางชนชนของเอเธนสในลกษณะการเปนรปทรงปรามด ประกอบขนดวยคน

รวยจ านวนนอยอยบนยอดกบคนจนจ านวนมากอยเปนฐานใหเกดความสมดลมากขน เพอใหบรรลวตถประสงค

18ไชยนต ไชยพร “บทความปรชญาการเมองวาดวย:ก าเนดประชาธปไตยเอเธนส:การเมองในประวตศาสตรและประวตศาสตรใน

การเมอง” รฐศาสตรสาร, ปท 21 ฉบบท 1,2542 หนา 150 19รายละเอยดดานโครงสรางทางสงคมการเมองของเอเธนสยคโบราณกอนการปฎรปของโซลอนหรอประมาณ 700 ปกอนครสตกาล ประกอบขนดวยบคคลสามประเภท ไดแกหวหนาเผาผซงไดรบการคดเลอกใหเปนผน าสงสดของเผาตางๆ (king or basileus) บคคลประเภทตอมากคอหวหนาเผาตางๆและสามญชน (demos) โดยทนครรฐเอเธนสมต าแหนงผปกครอง (magistrates or archai) ผานการคดเลอกมาจาก ‘Eupatridai’ ทมความหมายถงตระกลอภชน (aristocrat family) เปนเจาทดนและท าหนาทเปนผน าของเผา โดยผปกครองและผน าทางการเมองจะมาจากผน าเผาทงเกาเผาของเอเธนส นอกจากนยงมองคกรทางการเมองไดแกองคประชมทางการเมอง (political assembly) ประกอบขนดวยคณะกรรมการทมาจากผน าจาก 48 หนวยการปกครองยอยและสภาของผอาวโส (council of the Aeropagus) มหนาทหลกส าคญในการใหค าปรกษาแกกลมผปกครองทงเกา (โปรดดรายละเอยดใน Hansans, 1991:27-28)

20Sanford Lakoff, Democracy : History, Theory, Practice. (New York : Westview Press, 1996),p.40.

11

ดงกลาว โซลอนไดสรางสงทเรยกวา ‘metrioi’ อาจใหนยามไดวาเปนชนชนกลางมความเปนมาจากบคคลผถอ

ครองทดน ซงการมคณสมบตดงกลาวมผลอยางยงท าใหบคคลผนนเขามาสต าแหนงสาธารณะ ไดมอาชพเปนถง

ทหารของกองทพบก (hoplites)21 จนมผลท าใหจ านวนทหารบกทเกดขนมาใหมเมอป 490 กอนครสตกาลม

จ านวนมากกวา 9,000 นาย คดเปนจ านวนถงหนงในสามของพลเมองชาวเอเธนส22

นโยบายดงกลาวมผลท าใหเกดการเปลยนแปลงโครงสรางอ านาจทางการเมอง คอยๆถายโอนจากเดมซง

อยในมอของชนชนสงมาสกลมคนรวยใหม รวมไปถงเจาของทดนขนาดกลางและขนาดเลก 23การปฎรปทงทาง

การเมองและเศรษฐกจดงกลาวของโซลอนไดเปลยนแปลงเงอนไขทก าหนดใหสงคมเอเธนส ซงอ านาจทางการเมอง

การปกครองเคยอยภายใตกลมอภชน (aristocrats) มาเปนการปกครองโดยคนรวย (the rule of wealth) ในชวง

ระยะเวลาตอมาคบเพลงแหงการปฎรประบอบประชาธปไตยของนครรฐเอเธนส ถกสงผานมายงนกการเมองและ

รฐบรษอยางไคสธนส โดยชอของไคสธนสเปนบคคลท เฮโรโดตส (Herodotus) ขนานนามวาเปนบดาแหง

ประชาธปไตยเอเธนส (the father of Athenian democracy)24 ทมความหมายถงความส าคญในการดงมวล

มหาชน (mass) เขาสการเมอง ทมนยส าคญวาแตเดมการเมองเปนกจกรรมเฉพาะของบรรดาผน า ชนชนสงและ

กลมผสนบสนนในแตละฝายแตละพวกเทานน สวนมวลมหาชนในสงคมการเมองกลบถกทงใหอยอยางโดดเดยว ไม

มการเปดชองทางใหเขามามสวนรวมหรอเกยวของกบศนยอ านาจทางการเมองเลย ความเปนจรงในทางปฎบตแลว

นยความส าคญของไคสธนสลงมอกระท า กลบอยทการปฎรปสถาบนทางการเมองอยาง ‘สภาประชาชน’ (The

21ในนครรฐเอเธนสโบราณทหารบกหรอทหารราบ (hoplites) เลอกมาจากบคคลทพอจะมฐานะ เนองจากจะตองมอาวธครอบครองเอาไวเปนของตวเอง ขณะททหารเรอหรอฝพาย (thetis) มทมาจากคนยากจน สวนการเปลยนแปลงทางกองทพเหนไดชดเจนภายหลงจากเอเธนสไดรบชยชนะตอจกรวรรดเปอรเซย ตดตามมาดวยการจดตงสหพนธ ‘Dellian League’ ขนมาในป 478 กอนครสตกาล จนเรยกไดวาสามารถสรางความเปนปกแผนใหกบกองทพเรอของเอเธนสในการเปนเจาทะเลอเจยน (Aegean Sea) ซงการผนอ านาจจากทางบกอยเดมมาเปนการเปนมหาอ านาจในทางทะเลของเอเธนส ไดเปนเงอนไขและตวแปรส าคญน าไปสการเปลยนแปลงดลอ านาจของการเมองภายใน โดยด าเนนอยในลกษณะของการดงมหาชน คนยากจนในสงคมใหเขามามต าแหนงหนาท จนกลายมาเปนฐานอ านาจใหกบผน าในระบอบประชาธปไตยในระยะเวลาตอมา

22Josiah Ober, op.cit.,pp.14-15. 23Mogens Herman Hansen, The Athenian Democracy in the Age of Demosthenes : Structure, Principle and

Ideology. Translated by J.A. Crooks, (Oxford : Oxford University Press, 1991),p30. 24Herodotus, The Histories. Translated by A. Aubrey De Selincourt. Revised with Introductory matter and Notes

By John Marincola. (Harmondsworth : Penguin Books, 1996) ,pp.128-133.

12

Athenian Assembly or Ecclesia) และ ‘สภ าห า ร อ ย ’ (The Council of Five Hundred or Boule) จ าก

ของเดมในชอสภาสรอยของโซลอน ภายหลงจากการปฎรปอนญาตใหชนชนลางของสงคมเขามามสวนรวมทางการ

เมอง จ านวนสมาชกของสภาจะประกอบไปดวยพลเมองในฐานะตวแทนมาจากหน วยการปกครองทเกดขนใหม

จากเดมทความเปนสมาชกภาพของสถาบนตกอยภายใตการครอบครอง และการชน าของเหลาชนชนสง คนร ารวย

ของนครรฐเอเธนสเทานน25

ขณะทเหตการณกอนหนาทจะปฏรปโครงสรางทางอ านาจไดประสบผลส าเรจนน ดานของไคสธนสไดด า

เนนการขบไลทรราชยฮบไปอส (Hippias) ไปไดในป 508 กอนครสตกาล หลงจากนนไดลงมอแบงและขยาย

จ านวนเผาทเคยมอยเดมสเผา ซงผน าทงสเผานทผานมาไดมการตอสแยงชงอ านาจทางการเมองน าเอเธนสไปสการ

ปกครองในแบบทรราชยมาตลอด จนไคสธนสไดจดการเปลยนแปลงผานการจดองคกรทางประชากรเสยใหม

(demographic organization) ดวยการแบงออกมาเปนสบเผาพรอมใชชอเรยกใหมวา ‘deme’ ซงเปนหนวย

ทางการปกครองทมความหมายใกลเคยงกบเมองหรอนครในยคปจจบน ทส าคญการปพนฐานไปสความเปน

ประชาธปไตยใหแกนครรฐเอเธนส ไคสธนสยงไดสรางกระบวนการทเรยกวา ‘isonomia’ (iso=same, equal) ม

ความหมายถงความเทาเทยมตอหนากฎหมาย (equality of law, balance of rule) ซงเรองของความเทาเทยม

ตอหนากฎหมายเคยปรากฎในงานเขยนของนกประวตศาสตรอยางเฮโรโดตสมากอน มความหมายคอ หนง การ

ต าแหนงทางการตางๆ มทมาจากการจบสลาก (by lottery) ซงแตเดมเปนเรองของชนชน ฐานะทางเศรษฐกจและ

ความสมพนธทางครอบครว สอง เจาหนาทของรฐตองรบผดชอบตอการกระท าของตวเอง โดยกอนออกจาก

ต าแหนงจะตองพสจนใหสาธารณะชนยอมรบในผลงานทตวเองด าเนนการมา และพรอมทจะถกลงโทษหากพบวา

ปฏบตหนาทบกพรอง และเรองทสามกคอสภาประชาชน (city council) ตองใหเสรภาพทางการพดแกพลเมองทก

25 ความพยายามทลายโครงสรางทางการเมองและสงคมแบบเกา โดยจดรปแบบของการบรหารการปกครองเสยใหมผานการแบง

หนวยการปกครอง โดยแตกเผาสเผาทมอยเดมออกเปนสบเผา ท าใหแตเดมทมหนวยยอยทรองจากเผา (riding or trittyes) 3 เขต

เพมขนมากลายเปน 39 เขต และจากเดมทม 12 หมบาน (demes) กเพมเปน 139 หมบาน นนหมายถงการแบงซอยปรมณฑล

ของหนวยการปกครองออกเปนหนวยยอยๆ และจากการปฎรปหนวยทองถนเหลานตอมากลายมาเปนฐานของสถาบนการเมอง

ใหมทไคสธนสสถาปนาขนมานนคอ ‘สภาหารอย’ (The Council of Five Hundred or Boule) โดยยงม ‘สภาประชาชน’ (The

Athenian Assembly or Ecclesia) ทซงเผาทงสบเผาจะตองสงตวแทนผานการจบสลากจากแตละเผาเปนจ านวนเผาละ 50 คน

มาท าหนาทเปนสมาชกสภาหารอย มอายอยในต าแหนงคนละหนงป สวนทางสภาประชาชนนนใชวธการจบสลากจากพลเมอง

ทวไปของเอเธนส

13

คน (isegora) พรอมกบแนวคดในเรอง ‘เสรภาพของการพดในสภา’ (freedom of speech or isegoria) ของ

พลเมองชาวเอเธนส ทงสองหลกการนไดกลายมาเปนอดมการณส าคญ มสวนผลกดนกระตนใหพลเมองม

พฤตกรรมทางการเมองในลกษณะทสอดคลองกบสถาบนและโครงสรางทางการเมองทอ านาจองอยกบพลเมอง

สวนใหญ26

การเกดแนวคดดงกลาวถอไดวาเปนกญแจอนส าคญในการสรางใหเกดการมสวนรวมทางการเมอง เปน

ชองทางของการใชอ านาจทางการเมองของพลเมองชาวเอเธนส (political participation) ด าเนนอยภายใตการ

อนญาตใหบคคลผเปนสมาชกของสภามาพบปะสนทนา ด าเนนการอภปรายทางการเมองกนในสภา มการตดสนใจ

เปนมตและนโยบายออกมา สวนฝายผทเขารวมกตองเคารพมตทออกมา ถอไดวาเปนคณสมบตอนส าคญอยางหนง

ของความเปนประชาธปไตยทางตรงของนครรฐเอเธนส (direct democracy)27 ขณะทผลงานการปฎรปทาง

การเมองของไคสธนสมาปรากฎผลชดเจนในสมยของผน าชอเอฟอลตส (Ephialtes) หรออยในชวงระยะป 462

กอนครสตกาล ทไดปดฉากบทบาทอ านาจของสภาอาวโส (the Aeropagus) โดยไดจดสรรเปลยนแปลงอ านาจท

สภาอาวโสเคยมอยนนถกแบงสวนกระจายไปยงสถาบนทางการเมองตางๆทตอมากลายเปนสถาบนทางการเมอง

หลกของระบอบประชาธปไตยเอเธนส คอ สภาประชาชน (the Assembly) สภาหารอย (the Council) และศาล

ประชาชน (Heliaia)28

เอเธนสกบพฒนาการของสถาบน รปแบบและกระบวนการประชาธปไตยทางตรง

ประชาธปไตยทถอก าเนดขน ณ นครรฐเอเธนสมาจากค าวา ‘demokratia’ มความหมายถงการปกครอง

ตวเองระหวางพลเมองชาวเอเธนสทมฐานะเทาเทยมกน แตความหมายของพลเมองทมความเทาเทยมกนนนเปน

26Herodotus.,op.cit,pp.124-125. 27รปแบบประชาธปไตยทางตรงของเอเธนสสะทอนผานความเปนพลเมองของชาวเอเธนส ทผกตดอยกบกจกรรมการเขามาสวน

รวมทางการเมองและกจการตางๆของบานเมองอยางกระตอรอรน (actively participation) ตงแตเรองทเกยวของกบการเมอง

โดยตรง รวมไปถงการจดงานในลกษณะของการเฉลมฉลองตางๆ ทนครรฐไดจดขนมาในชวงระยะเวลาตางๆของป อาทเทศกาลรน

เรงสงสรรค ขบวนพาเหรด งานบชาเทพเจาและการแสดงละครโศกนาฎกรรม (โปรดด Josiah Ober “Condition for Athenian

Democracy” in The Making and Unmaking of Democracy: Lesson from History and World Politics, edited by

Theodore K. Rabb & Ezra N. Suleiman. (New York: Routledge, 2003),.pp.11-12. 28Sanford Lakoff, op.cit.pp.16-17.

14

ของเหลาอภชนทม เสรภาพ (aristocrats freedom)29 กลาวคอเปนประชาธปไตยเฉพาะของพอบาน

(patriarchs)30 เปนเสรภาพทเกดขนระหวางบคคลทมความเทาเทยมกนบนสถานะของความเปนพลเมอง

(freedom among equals) เพราะฉะนนประชาธปไตยเอเธนสจงไมไดเปนประชาธปไตยในความหมายของการ

เปนรปแบบการปกครองทไดแจกจายสทธ เสรภาพและสรางโอกาสความเทาเทยมกน ใหแกผคนในสงคมอยาง

ทวถงเสมอหนากนเหมอนกบประชาธปไตยสมยใหม ตวอยางของการม ‘isegoria’ กคอการมสทธในการแสดงออก

ซงค าพด ซงเปนความเทาเทยมในการพด (the right to speak, equality of speech) จงเปนเสรภาพของเสรชน

โดยในชวงระยะเวลากอนสนศตวรรษทหากอนครสตกาล เปนสงทถกน ามารวมเขากบสงทเรยกวา ‘parrhesia’ ท

มความหมายถงการพดในทสาธารณะอยางเปดเผยตรงไปตรงมา ( frankness, outspokeness) ดานของผพด

สามารถพดอยางเปดเผยตรงไปตรงมาปราศจากความกลวหรอการถกแกแคนเอาคน ซงบคคลผสามารถพดหรอ

แสดงออกทางค าพดไดอยางเสรอยางทตนเองตองการนน จะตองมสถานะทางสงคมทสง เปนบคคลทมคนเคารพ

นบถอ จงไมใชสงทคนธรรมดาทวไปจะท าได31

อยางไรกตามในทางปฏบตประชาธปไตยเอเธนสไดลงหลกปกฐานอยางมนคงในสมยของไคสธนส มาจาก

การลงมอปฎรปสถาบนทางการเมองโดยเฉพาะอยางยง ‘สภาประชาชน’ (The Athenian Assembly or

Ecclesia) กบ ‘สภาหารอย’ (The Council of Five Hundred or Boule) ซงภายหลงจากการปฎรปมการ

อนญาตใหชนชนลางของสงคมเขามามสวนรวมทางการเมอง ทางดานจ านวนสมาชกของสถาบนการเมองตางๆ

ประกอบไปดวยพลเมองทมอายเกนยสบป อยในฐานะตวแทนมาจากหนวยการปกครองทเกดขนใหม ซงจากเดม

ความเปนสมาชกภาพของสถาบนเหลานตกอยภายใตการครอบครองและการชน าของเหลาชนชนสง หรอคนทม

ฐานะร ารวยของนครรฐเอเธนสเทานน โดยความพยายามทลายโครงสรางทางการเมองและสงคมแบบเกา ผาน

ทางการจดรปแบบของการบรหารการปกครองเสยใหม อกทงผานการแบงหนวยการปกครอง โดยการแตกเผาส

เผาทมอยเดมออกมาเปนสบเผา ท าใหแตเดมทมหนวยยอยทรองจากเผา (riding or trittyes) จ านวน 3 เขต

เพมขนมากลายเปน 39 เขต และจากเดมทม 12 หมบาน (demes) กเพมเปน 140 หมบาน นนหมายถงการแบง

ซอยปรมณฑลของหนวยการปกครองออกเปนหนวยยอยๆ และจากการปฎรปหนวยทองถนเหลาน ในระยะเวลา

29โปรดดความแตกตางระหวางประชาธปไตยโบราณกบยคใหมไดใน Benjamin Constant, Political Writing. Edited by Biancamaria Fontana. (Cambridge: Cambridge University Press, 1988) 30David Held, Model of Democracy. (Cambridge : Polity Press, 2006) ,p19. 31บคคลผ เปนแบบอยางของ ‘parrhesia’ ซงเปนทรจกกนดไดแกโสเกรตส

15

ตอมาไดพฒนากลายมาเปนฐานของสถาบนการเมองใหมนนกคอ ‘สภาประชาชน’ (The Athenian Assembly

or Ecclesia) ซงประกอบดวยจ านวนสมาชกหกพนคน ด าเนนงานโดยจดการประชมเพอพจารณาเรองตางๆอยาง

นอย 40 ครงตอปเพอเสนอรางกฎหมายสงตอใหกบ ‘สภาหารอย’ (The Council of Five Hundred or Boule)

ซงท าหนาทดานการบรหารปกครองอยในรปของคณะกรรมการบรหารและคณะกรรมการวางระเบยบวาระการ

ประชม (executive and steering committee) รวมไปถงการตดสนใจในเรองส าคญๆ สวนทมาของสมาชกมา

จากเผาทงสบเผาจะตองสงตวแทนทมอายมากกวาสามสบป ผานการจบสลากจากแตละเผาเปนจ านวนเผาละ 50

คนมาท าหนาทเปนสมาชกสภาหารอย มอายอย ในต าแหนงคนละหนงป นอกจากนยงมคณะกรรมการหาสบ

(Committee of 50) ด ารงต าแหนงหนงเดอนและผน าสงสดในต าแหนงประธานของคณะกรรมการ (President

of Committee) ทด ารงต าแหนงแคเพยงวนเดยว โดยทงคณะกรรมการและประธานท าหนาทแนะน าและให

ขอเสนอแนะแก ‘สภาหารอย’ สวนทางสภาประชาชนนนใชวธการจบสลากจากพลเมองทวไปของเอเธนส สวน

สถาบนทางการเมองสดทายอยางศาล (courts) ประกอบขนดวยคณะลกขน (juries) จ านวน 501 คนมาจาก

พลเมองทมอายมากกวาสามสบป32

นอกจากภารกจดงกลาวแลวการปฎรปทางการเมองของไคสธนส ทเกดขนระหวางชวงป 508-507 กอน

ครสตกาล ยงไดชหลกการไปจนถงแนวคดในเรอง ‘ความเสมอภาคเบองหนากฎหมาย’ (equal before the law

or isonomia) พรอมกบแนวคดในเรอง ‘เสรภาพของการพดในสภา’ (freedom of speech or isegoria) ของ

พลเมองชาวเอเธนส ในสวนของการใหความส าคญกบ ‘isonomy’ ตองถอวาเปนหวใจหลกของประชาธปไตย

เอเธนส เนองจากความเสมอภาคจะเกดขนไดภายใตนครรฐทมกฎหมายและสถาบนมารองรบความเทาเทยมของ

พลเมองเอเธนสในการเขารวมกจการสาธารณะ เพราะฉะนนความเสมอภาคในทนจงเปนความเสมอภาคในแงของ

ความเปนพลเมองไมใชในฐานะปจเจกชน (private person) และเปนเสรภาพทเกดขนในพนททางการเมอง

(political space) อยางยานตลาดและสภา โดยเปนสถานทอนญาตใหทกคนไดมาพบปะกนในฐานะบคคลผม

ความเทาเทยมกน (peer) ซงมนจะไมหยดอยทความเทาเทยมเทานนแตจะชกน าผคนไปสเรองของมตรภาพ ความ

เทาเทยมเหมอนกบทอรสโตเตลไดกลาวไวในหนงสอ Nicomachean Ethics

แนวคดในเรอง ‘ความเสมอภาคเบองหนากฎหมาย’ และ ‘เสรภาพของการพดในสภา’ มสวนส าคญใน

การผลกดนและกระตนใหพลเมองแสดงออกถงพฤตกรรมทางการเมองในลกษณะทมความสอดคลองไปกบสถาบน

32David Held, Ibid.pp.18-19.

16

และโครงสรางทางการเมองทใหอ านาจองอยกบพลเมองสวนใหญ นอกจากนแลวยงถอไดวาเปนกญแจอนส าคญใน

การสรางใหเกดการมสวนรวมทางการเมอง อกทงเปนชองทางในการใชอ านาจทางการเมองของพลเมองชาว

เอเธนส (political participation) ด าเนนอยภายใตการอนญาตใหพลเมองผเปนสมาชกของสภามาพบปะสนทนา

ด าเนนการอภปรายและถกเถยงประเดนตางๆทางการเมองกนในสภา โดยมการตดสนใจเปนมตและนโยบาย

ออกมา สวนฝายผทเขารวมกตองเคารพมตทออกมา ถอไดวาเปนคณสมบตอนส าคญอยางหนงของความเปน

ประชาธปไตยทางตรงของนครรฐเอเธนส (direct democracy)33 ขณะทผลงานการปฎรปทางการเมองของไคสธน

สมาปรากฎผลชดเจนในสมยของผน าชอเอฟอลตส ซงอยในชวงระยะป 462 กอนครสตกาล ทไดปดฉากบทบาท

อ านาจของสภาอาวโส (the Aeropagus) ทมมานาน ในลกษณะของการจดสรรและเปลยนแปลงอ านาจทสภา

อาวโสเคยมอยนนไดถกแบงสวนกระจายไปยงสถาบนทางการเมองตางๆ อาทสภาประชาชน ( the Assembly)

สภาหารอย (the Council) และศาลประชาชน (Heliaia)34

ขณะทประชาธปไตยของนครรฐเอเธนสยงตองเผชญหนากบปญหาและอปสรรค อนเกดมาจากการทผคน

สวนมากของสงคมมธระสวนตว หรอไมกตองวนวายอยกบเรองการท ามาหากนเลยงปากทองของตวเองและ

ครอบครว ขณะเดยวกนลมหายใจของประชาธปไตยของนครรฐเอเธนสเอง ขนอยกบการทตองพงพาพงพงคน

จ านวนมากเหลานในเรองของการเขามามสวนรวมทางการเมอง ดงนนเพอจะใหชาวบานคนยากจนสามารถเขามา

มสวนรวมและมบทบาททางการเมองหรอท ากจการบานเมองโดยไมตองเปนหวงและกงวลอย กบเรองการท ามาหา

กนเลยงปากทองและอาชพทตวเองท าอย ผน าในชวงระยะเวลาตอมาอยางเพอรคลส ท าหนาทอยในชวงระยะเวลาราว

ป 430-429 กอนครสตกาล มองเหนปญญาและไดคดหาหนทางแกปญหาเพอจะดงมวลชนใหเขามามสวนรวม

ทางการเมอง ดวยวธการจายเงนเดอนใหกบเจาหนาทหรอบคคลผมต าแหนงทางสาธารณะกบพลเมองทเขารวม

33รปแบบประชาธปไตยทางตรงของเอเธนสสะทอนผานคณสมบตความเปนพลเมองของชาวเอเธนส ทผกตดอยกบกจกรรมการเขามาสวนรวมทางการเมองและกจการตางๆของบานเมองอยางกระตอรอรน (actively participation) ตงแตเรองทเกยวของกบการเมองโดยตรงรวมไปถงการจดงานในลกษณะของการเฉลมฉลองตางๆ ททางนครรฐไดจดขนมาในชวงระยะเวลาตางๆของป อาทเทศกาลรนเรงสงสรรค ขบวนพาเหรด งานบชาเทพเจารวมไปถงการจดสงเวยสงของตางๆแกเทพเจาและการแสดงละครโศกนาฎกรรม (โปรดด Josiah Ober “Condition for Athenian Democracy” in The Making and Unmaking of Democracy: Lesson from History and World Politics, edited by Theodore K. Rabb & Ezra N. Suleiman. (New York: Routledge, 2003), pp.11-12.

34John Dunn, op.cit, pp.31-40. David Held, op.cit, pp.16-20.

17

กจกรรมทางการเมอง อนไดแกการท าหนาทเขารวมประชมสภา35 ในลกษณะของการกนเงนเดอนประจ าในชวง

ระยะเวลาทด ารงต าแหนงตางๆ อกทงยงมการวางขอบงคบหรอกฎเกณฑของการเปนพลเมองใหมความรดกม

เขมงวดขน ดงมรายละเอยดระบก าหนดไววาบคคลซงเปนพลเมองเอเธนสไดนน จะตองเปนบตรอนชอบธรรมของ

บดามารดาทเปนพลเมองชาวเอเธนส ในขณะเดยวกนกมบทลงโทษพลเมองชาวเอเธนสทไปแตงงานกบคนตางดาว

อกดวย36

นอกเหนอไปจากคณลกษณะเฉพาะของความเปนพลเมองทมาพรอมกบเสรภาพภายใตนครรฐ ประกอบ

เขากบเงอนไขทางดานเสรภาพ ความเสมอภาคเทาเทยมกนในความเปนพลเมอง รวมไปถงเรองของโครงสรางกบ

สถาบนทางการเมองของนครรฐเอเธนสทเปนแกนกลางส าคญในการสรางประชาธปไตยใหเกดขนมาแลว ยงคงม

เงอนไขและปจจยทางดานจ านวนประชากรและขนาดของพนทซงประกอบดวยรายละเอยดทมความส าคญ

ดงตอไปน37

1. นครรฐประกอบขนดวยจ านวนประชากรทมสถานะของความเปนพลเมองไมเกนหาหมนคน (นครรฐ

เอเธนสมจ านวนพลเมองประมาณสองถงสามหมนคน) ขณะทจ านวนประชากรรวมทงหมดมอยประมาณสองแสน

ถงสามแสนคน ซงหากพจารณาดในบทสนทนา The Laws เพลโตไดมการระบตวเลขของพลเมองทมความ

เหมาะสม (optimal number) ของชมชนการเมองควรอยทจ านวน 5,040 คน ขณะทจ านวนประชากรทงหมด

35รปแบบของการดงมวลชนใหเขามาสวงจรและกจกรรมทางการเมอง โดยเฉพาะอยางยงเขาประชมสภาประชาชน (assembly) และศาล (law courts) ดวยการจายคาจางตอบแทนจากทางการ (system of state-payment) ถกดานของอรสโตเตลกลาวถงรายละเอยดในหนงสอ The Politics เลมทสวาดวยรปแบบของระบอบการปกครองทใชปฎบตกนอยจรง (actual constitutions) ซงในบทดงกลาวอรสโตเตลจดแบงรปแบบของประชาธปไตยออกเปนสรปแบบ โดยรปแบบสดทายกคอฝายทางบานเมองไดจายคาจางตอบแทนในแบบเงนเดอนเพอเอออ านวยใหกบชาวบาน ซงมฐานะยากจนสามารถมเวลาวางมาเขารวมกจการงานของนครรฐได อยางไรกตามกอนหนาทจะมการจายเงนเดอนคาจางใหกบคนยากจน เหลาคนร ารวยมฐานะรวมไปถงกลมชนชนสงของเอเธนสมกจะมนสยขาดประชมสภาประชาชนและการพจารณาคดของศาล จนมการเสนอบทลงโทษดวยการใหจายเงนคาปรบกบบคคลผมฐานะหรอชนชนสงทละเลยไมปฎบตตามหนาท กคอการเขาประชมสภาและท าหนาทในศาล ตอมาเมอการปฏรปทไดเปดชองทางใหกบเหลาคนยากจนเขามาท าหนาท มผลสบเนองตามมาท าใหบคคลเหลานสามารถเขามาควบคมอ านาจในสถาบนทางการเมองอยางสภาประชาชนและศาลได จนฝายทตอตานและไมเหนดวยไดกลาวหาวาเปนสาเหตหนงทไดน ามาถงความวนวายใหเกดขนกบระบอบประชาธปไตยของเอเธนส 36โปรดดรายละเอยดใน พศาล มกดารศม ‘ประชาธปไตย’ ใน ประมวลสาระชดวชาแนวคดทางการเมองและสงคม (ปากเกรด : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2556) 37John Dunn, op.cit, p.30-35. Robert A. Dahl, On Democracy, (New Haven : Yale University Press, 2000) ,pp.7-13.

18

ของนครรฐเอเธนสทรวมทงเขตก าแพงเมองและบรเวณชนบท ไดด าเนนการเพาะปลกพชและเลยงสตวจะมตวเลข

อยประมาณ 200,000-300,000 คนตอมาลกศษยคนส าคญของเพลโตอยางอรสโตเตลกลาวถงจ านวนประชากรทม

ความเหมาะสมของนครรฐไววา ไมควรมจ านวนทนอยเกนไปจนไมสามารถเปนอสระโดยตวมนเองในทางเศรษฐกจ

ได (self-sufficient) แตกไมควรมจ านวนทมากเกนจนสมาชกไมอาจรจกกน38

2. การเปนนครรฐซงมขนาดเลกทงในดานพนทและจ านวนประชากรทเปนพลเมอง ( tightly knit

communities) เปนสงทเกดขนโดยมพฒนามาจากความสมพนธทตงอยบนพนฐานของระบบเครอญาตและชนเผา

และสามารถด ารงสถานะเปนหนวยการปกครองทมความเปนอสระ (autarky/autonomous) ทงในทางการเมอง

และเศรษฐกจ39

3. นครรฐเปนพนททางการเมองทเอออ านวยใหสมาชกของชมชนมความใกลชดสนทสนมกน มความรจก

มกคนกน เหมอนกบทรสโซกลาวชนชมประชาธปไตยของนครรฐเอเธนสไวใน The Social Contract วาเปน

ประชาธปไตยทสมบรณแทจรงเนองจากด ารงอยในนครรฐทมขนาดเลก ท าใหผคนสามารถพบปะกนอยางงายดาย

และเปนสงทสรางใหประชาชนเองมความรจกมกคนกนเปนอยางด40

4. นครรฐตองมองคประกอบของพลเมองผทมความตนตวทางการเมอง (active citizen) อกทงสามารถ

ปกครองตนเอง (self-goverment) มการแสดงออกทางการเมองผานกระบวนการเข ามามสวนร วม

(participation) ทด าเนนไปพรอมๆกบกจกรรมการพดคยถกเถยงแลกเปลยนกนทางการเมอง (deliberation) ท

ปรากฏอยในรปของประชาธปไตยแบบสภาประชาชน (assembly democracy)41

5. พนฐานของพลเมองเอเธนสเองเปนบคคลทมจตวญญาณสาธารณะ (public spirit) ใหคณคาและ

ความส าคญกบการเขารวมในงานพธเฉลมฉลอง งานเทศกาลตางๆทจดขน (festival) ตงแตการบชาเทพเจา การ

แขงขนทางดานศลปะวทยาการและกฬาโอลมปค ถอเปนการยดเอาเวทสาธารณะและพนทอยางตลาดมาใชเปนท

38Plato. The Laws translated by Trevor Saunders, ( Harmondsworth : Penguin Books, 1974) , 738, 742, 771. Aristotle. The Politics, translated by A. Sinclair, (Harmondsworth : Penguin Books, 1975), 292. 39Moses I. Finley, Democracy Ancient and Modern, (London : Chatto and Windus, 1973), pp.29-35. 40Jean Jacques Rousseau, The Social Contract. (Harmondsworth: Penguin Books, 1968),pp.93-94. 41David Held, op.cit ,p.14.

19

แขงขนประชนและแสดงออกถงความสามารถในทางศลปวทยาการตางๆ (agonistic culture)42 อกทงยงเปนการ

สะทอนถงคณธรรมในความเปนพลเมอง (civic virtues) จนมนกวชาการในยคหลงเรยกวาเปนประชาธปไตยทสง

เสยงดง (noisy democracy)43

6. เนองจากการด ารงต าแหนงสาธารณะหรอทางการเมองอยในลกษณะของการจบสลากหมนเวยน

ผลดเปลยนกนเขามาท าหนาท (rotation/by lot) ดงนนพลเมองชาวเอเธนสด ารงสถานะเปนไดทงผปกครองและผ

ใตปกครอง (being rule and ruled)44

ผลงานการปฎรปเพอกรยทางไปสระบอบประชาธปไตยของนครรฐเอเธนสของทงโซลอนและเพอรคลส

ในระยะเวลาตอมาไดรบการยกยองวาเปนรฐบรษและนกการเมองทประสบความส าเรจในการเปลยนแปลงโฉม

หนาทางการเมอง ดวยการถายโอนอ านาจทางการเมองจากเดมทเคยผกขาดกนอยแตในแวดวงชนชนสงและ

ครอบครวทมฐานะร ารวย ใหกระจายลงมาสพลเมองชาวเอเธนสสวนใหญ45 ซงภายหลงจากการเสยชวตของเพอรคลส

พวกชางฝมอและผใชแรงงานในฐานะพลเมองชนลางของนครรฐเอเธนส มภมหลงในแบบไรการศกษาและการ

ฝกอบรมทางดานดนตรและพละศกษา แตการเปลยนแปลงทางการเมองมผลท าใหชมชนการเมองเปดโอกาสและม

ชองทางใหแกกลมบคคลดงกลาวสามารถเขามารบต าแหนงสาธารณะ จนถงขนไดรบเลอกใหเปนสมาชกสภา

ประชาชน ทจะเปนประเดนส าคญน ามาถงการถกหลายฝายออกมาวพากษวจารณถงเรองของความลมเหลว ความ

ไรเสถยรภาพและความออนแอทด ารงอยภายใตระบอบประชาธปไตยของนครรฐเอเธนสในระยะเวลาตอมา46

ระบอบประชาธปไตยของนครรฐเอเธนสไดด าเนนมาถงจดแหงความรงเรองสงสดในยคของเพอรคลส47 แต

หลงจากนนเปนตนมาประชาธปไตยของนครรฐเอเธนสไดเดนหนาสความเสอม อนมสาเหตส าคญมาจากตวผน าและ

42Jacob Burckhardt, The Greeks and Greek Civilization. Translated by Sheila Stern. (New York: St. Martin’s Griffin, 1998) ,pp.160-167. 43Patrick Watson & Benjamin R. Barber, The Struggle for Democracy. (Toronto: Key Porter Books, 2000) ,p.37. 44John Dunn, op.cit,pp.36-37. 45Moses Finley, op.cit,p.76. 46Jacob Burckhardt, op.cit.,p.192. 47ทซดดส (Thucydides) นกประวตศาสตรชาวกรกกลาวชนชมยกยองคณสมบตความเปนรฐบรษของเพอรคลสและบรรยากาศความเปนประชาธปไตยของนครรฐเอเธนสเอาไวในหนงสอ ‘History of the Peloponnesian War’ ในบท ‘Funeral Oration’ (2.37)

20

ผปกครอง โดยมภมหลงทสามารถเขยบฐานะตวเองขนมาจากการอาชพพอคา48 เปนเจาของทดนรายใหมหรอไมกเปน

เหลานายทหารทมความสามารถในศลปะการพดชกจงสมาชกสภาใหเหนคลอยตาม แตในความเปนจรงกลบไมม

ความรทแทจรงในเรองการปกครองและการบรหารกจการบานเมอง มหน าซ ายงด าเนนการปกครองบานเมองโดย

ไมสนใจและไมใหความส าคญอยางจรงจงกบเรองผลประโยชนสวนรวม เพราะมวแตจะแสวงหาผลประโยชนสวน

ตน จนกลายมาเปนสาเหตส าคญน ามาถงความขดแยงระหวางชนชน (civil strife) สรางใหเกดความวนวายทาง

การเมองตดตามมา ขณะเดยวกนในเรองของจตวญญาณความเปนพลเมองคอยๆเสอมคณคาลง ไดกอก าเนดความ

เปนปจเจกบคคล ผมองเหนแตผลประโยชนในแบบสวนตวและเฉพาะหนา เรมจะปรากฎใหเหนและมการขยายตว

ออกไปอยางรวดเรว49โดยความเสอมสลาย ความผดพลาดรวมไปถงความบกพรองและความลมเหลวในการ

ปกครองแบบประชาธปไตยของนครรฐเอเธนสนาจะเปนตวอยางและบทเรยนทส าคญใหกบผน าและประชาชนใน

รนตอๆมาไดศกษาและท าความเขาใจ50

48เปนประเดนทนาสงเกตวาผน าเอเธนสตงแตไคสธนสมาจนถงเพอรคลส ลวนแตเปนผน าและนกการเมองทมภมหลงมาจากชนชนสง ดวยการเปนเจาของทดนขนาดใหญทงสน แตเมอพนสมยของเพอรคลสซงนบเปนจดสงสดของความรงโรจนในความเปนประชาธปไตยของเอเธนสไปแลว ตวของผน า ผปกครองในเวลาตอมามกจะมาจากชนชนลางของสงคมหรอถาจะมฐานะทางเศรษฐกจกจะเปนพวกทการประกอบธรกจนนมฐานอยบนการใชแรงงานทาส สวนประเดนในเรองอ านาจของผน าใหมน ขนอยกบเงอนไขในแบบทวา พวกเขาจะสามารถพดจาหวานลอมสมาชกในสภาประชาชนใหเกดความรสก ความเหนคลอยตามเขาไดเพยงไร โดยรายชอของผน าเหลานไดแกคลออน (Kleon) เคยประกอบธรกจเปนเจาของโรงฟอกหนง สวนทางไฮเปอรโบโลส (Hyperbolos) เคยเปนเจาของโรงงานผลตตะเกยงซงกลายมาเปนผน าเอเธนสคนสดทายทถกลงโทษดวยการเนรเทศ หรอทางดานคลโอโฟน (Kleophon) เคยมอาชพเปนชางท าพณแตตอมาถกลงโทษและตดสนใหประหารชวตจากคดการเมองของสงครามเพโลพอนนส ซงรายชอของผน าดงกลาวเหลานตางลงมอแกงแยงชงอ านาจ ถอเปนสภาพการณทเลวรายอยางยงส าหรบนครรฐเอเธนสในขณะทก าลงตกอยในสภาวะของสงคราม ทางดานของนกปรชญาการเมองอยางเพลโตไดกลาวเตอนเอาไวโดยผานการอางถงค ากลาวของเทพยากรณ (oracle) ท านายถงความเสอมทจะบงเกดกบนครรฐจะมาถงเมอเผาพนธสมฤทธและเหลกกาวขนมาเปนผปกครอง ซงในทางการเมองทปรากฎอยมความหมายถงการทผน า ผ ปกครองมสงกด มความเปนมาอยในชนชนพอคาและชางฝมอดงทไดอธบายมาในขางตน (Plato. Republic, 2001: 415c-d)

49Josiah Ober, op.cit,p.11. 50ขณะทมมมองในดานลบตอประชาธปไตยเอเธนสของเจมส เมดสน (James Madison) จากเอกสาร ‘The Federalist’ พจารณาตดสนวารปแบบประชาธปไตยทางตรงหรอประชาธปไตยบรสทธ (pure democracy) ของเอเธนสเปนสงทมความเหมาะสมกบนครรฐซงมขนาดเลกเทานน อกทงยงเปนระบอบการปกครองทตองเจอกบอปสรรคตางๆมากมายไมวาจะเปนในเรองของความวนวาย ความไรระเบยบ โดยเฉพาะอยางยงเรองของการแขงขน ทมกน าไปสความขดแยงระหวางกลมการเมองตางๆ มหน าซ าการแสดงออกถงพฤตกรรมทางการเมอง

21

กจกรรม 1.1.1

จงอธบายถงปจจยและเงอนไขของความเปนประชาธปไตยนครรฐเอเธนส

แนวตอบกจกรรม 1.1.1

นครรฐประกอบขนดวยจ านวนประชากรทมสถานะของความเปนพลเมองไมเกนหาหมนคน นครรฐเปน

พนททางการเมองทเอออ านวยใหสมาชกของชมชนมความใกลชดสนทสนมกน นครรฐตองมองคประกอบของ

ตลอดจนการแสดงออกในทสาธารณะเปนไปในลกษณะขาดการครนคดไตรตรอง ขาดความละเอยดออน โดยมทมาจากพลเมองซงมอารมณ มการตดสนใจในลกษณะทเรงรบและเรารอน ขณะทอเลกซานเดอร ฮามลตน (Alexander Hamilton) แมจะเปนนกการเมองทมความชนชอบประชาธปไตยกรกโบราณแตกไดกลาวเตอนถงปญหาและจดออนของมนวาเปนสงทด าเนนสลบกนไปมาระหวางทรราชยของกลมหนงมาตอตานอกกลมหน ง (tyranny of citizens) หรอไมเชนนนประชาชนกมกจะถกใชเปนเครองมอของนกการเมองและพวกใชค าพดเพอชกจงผคน (demagogues) ในฝายของนกวชาการดานคลาสสคอยางอารลน แซกซอนเฮาส (Arlene Saxonhouse) วเคราะหใหเหนถงการรบรของผคนในยคสมยใหมตอประชาธปไตยนครรฐเอเธนสวา เกดขนมาจากการมองผานเลนสของนกสรางภาพมายาคต (mythmakers) โดยเฉพาะอยางยงผลงานของนกประวตศาสตร นกคดทางการเมองขององกฤษและสหรฐอเมรกาในชวงศตวรรษทสบแปด อยางเชนทอม เพน (Tom Paine) เจมส เมดสนและอเลกซานเดอร ฮามลตนมาจนถงนกปรชญาการเมองฮานนาห อาเรนดท (Hannah Arendt) ในศตวรรษทสบเกา ผลงานของอาเรนดทด าเนนไปในลกษณะของความพยายามหยบยมเอาแนวคดรปแบบตางๆ ทปรากฏอยภายใตภาพลกษณความเปนพลเมอง ทเกดขนกบประชาธปไตยของนครรฐเอเธนส มาสลายแกปญหาความเปนปรมณฑลสวนตว ทผคนไดเกดการแยกตวออกจากสาธารณะหรอโลกทางการเมอง เปนสงทเกดขนและด าเนนอยบนพนฐานของความเปนสงคมการเมองสมยใหม50ซงประเดนการตความในลกษณะดงกลาว ตวผศกษาเองตองเกดความตระหนกรบรอยเสมอวาประชาธปไตยของนครรฐเอเธนส เปนสงซงไดเดนทางผานเวลามาสองพนกวาป จงปฎเสธไมไดวาตองเกดการปะทะรวมไปถงการไดรบอทธพลไปจนถงเกดการผสมผสานเขากบแนวคดตางๆ ไมวาแนวคดทางครสตศาสนา แนวคดมนษยนยม (humanism) ในสมยฟนฟศลปวทยาการ (Renaissance) แนวคดการปฎรปทางศาสนา (Reformation) และแนวคดเรองกฎธรรมชาต (natural law) มาจนถงแนวคดเสรน ย ม (liberalism) โ ป รดด Alexander Hamilton, Madison, J. & Jay, J. The Federalist. ed. T. Ball. ( Cambridge:

Cambridge University Press, 2003) ,pp.43-45. Arlene Saxonhouse, Athenian Democracy : Modern Mythmakers and Ancient Theorists. (Ann Arbor : The University of Michigan Press, 1996) ,pp.11-18.

22

พลเมองผทมความตนตวทางการเมอง (active citizen) การด ารงต าแหนงสาธารณะหรอทางการเมองอยใน

ลกษณะของการจบสลากหมนเวยนผลดเปลยนกนเขามาท าหนาท

เรองท 1.1.2 บรบทและแนวคดภายใตสาธารณรฐโรมน

ทางดานนกคดและนกการเมองผทนยมชนชอบรปแบบมหาชนรฐนบตงแตยคโรมน ไดมองเหนจดออน

และขอบกพรองและมมมดของระบอบประชาธปไตยตงแตประชาธปไตยของนครรฐเอเธนส ถงแมวาจะไดรบการ

ยกยองวาเปนแมแบบของระบอบประชาธปไตยทางตรง แตในความเปนจรงทเกดขนแลวประชาธปไตยทางตรงของ

นครรฐเอเธนสดจะสรางความวนวาย น ามาถงความไรระเบยบในทางการเมองเลยไปจนถงขนสงครามกลางเมอง

ในแบบสภาวะอนาธปตยอยบอยครง สงผลใหสภาวะทางการเมองของนครรฐเอเธนสมการสลบกนไปมาระหวาง

ความเปนประชาธปไตยกบทรราชย ปรากฏการณทางการเมองของนครรฐเอเธนสภายใตระบอบประชาธปไตยเรม

ทจะถกตงค าถาม51 วามความเหมาะสมหรอไมทจะใชเปนแบบอยาง มมมองดงกลาวเกดขนมาตงแตยคโรมนทสบ

ตอมาจากกรก โดยเฉพาะอยางยงเมอพจารณาจากมมมองของรฐบรษ นกการเมองและนกปรชญาการเมองอยางซ

เซโร (Cicero) เขาไดมองยอนไปยงประชาธปไตยของนครรฐเอเธนสวาเปนเพยงการลงคะแนนเสยงของประชาชน

(popular vote) เปนเรองของความคดเหน (matter of opinion) ท าใหประชาธปไตยคอการปกครองของสามญ

ชนสวนใหญทมจ านวนมากสามารถใชรปแบบของเสยงขางมากมาปกครองหรอบงคบกบเสยงสวนนอย (mob

rule/simple majoritarianism)52 สงผลใหระบอบประชาธปไตยทางตรงของนครรฐเอเธนสมกตามมาดวยความ

วนวายทางการเมองอนเนองมาจากความคดเหนทมความแตกตางของสมาชก ทเขารวมกจกรรมในสถาบนทาง

การเมองทส าคญอยางสภาประชาชน (Assembly/Ecclesia) และสภาหารอย (Council/Boule) รวมไปถงสมาชก

ของศาลลกขนทมาจากการเลอกตง ซงความลมเหลวของประชาธปไตยเอเธนสในชวงตอมาเปนประเดนทเจมส

เมดสน (James Madison) ตงขอสงเกตไวอยางนาสนใจวา

51ในความเปนจรงแลวประชาธปไตยของนครรฐเอเธนสโดนตงค าถาม ถกวพากษจากฝายนกปรชญาการเมองอยา งโสเครตสและเพลโต ซงมชวตอยรวมเหตการณ 52Nadia Urbinati. ‘Competing for Liberty : The Republican Critique of Democracy’ in American Political Science

Review. Vol.106, No.3 August 2012.,pp.607-609.

23

‘พลเมองชาวเอเธนสนนไมไดเปนเหมอนโสเครตสทกคนไป พลเมองทกคนทเขาประชมสภายงคงลกษณะ

ความเปนฝงชนอย (mob) ดงนนหากปราศจากตวแทนทจะเปนหลกประกนเพอใหเกดประโยชนจากการอภปราย

และการถกเถยงท เกดขน พลเมองอาจกลายมาเปนมวลชน (mass) ใชเพยงอารมณ (passion) ระบอบ

ประชาธปไตยทางตรงของเอเธนสจงขาดสอกลาง (ตวกลางซงกคอรปแบบตวแทนในเวลาตอมา) ทจะสงผลท าให

ความคดเหนและสตปญญาของผเขารวมสามารถกาวพนการพจารณาไตรตรองเพยงเรองเฉพาะหนาและเฉพาะ

ดาน หนไปสการพจารณาทเลงเหนและค านงถงผลประโยชนของสวนรวมเปนส าคญ’53

ส าหรบรากศพทของ ‘republic’ มาจากค าวา ‘res publica’ ในภาษาลาตนหมายถง ‘public affairs’ ท

สอความหมายถงกจการสาธารณะ (public enterprise) หรอสงสาธารณะ (public thing)54 ในฐานะเปนทรพยสน

รวมกนของพลเมองชาวโรมน อนไดแกศาสนสถาน ทอสงน า อางอาบน า จตรส ถนน สนามกฬา ก าแพงเมองรวม

ไปถงกฎหมาย เสรภาพ สถาบนทางการเมอง ซงทรพยสนเหลานปฏเสธไมไดวาเปนทรพยสน ทรพยสมบตทม

ความส าคญตอชวตความเปนอยของชาวโรมน ทงในแงของการใชสอยในชวตประจ าวนในลกษณะของการมาท า

กจกรรมรวมกน และความหมายในเชงสญลกษณทางการเมอง กลายมาเปนสงททกคนตองใหความความส าคญ

ความสนใจจะปลอยปละละเลยไมได โดยในบรบทของปจจบนหมายความถงสถานท พนท อาคารและสงปลกสราง

ทมประวตศาสตรบอกเลาถงการรวมตวกนตอสเพอเรยกรองเสรภาพและอสระภาพของประชาชน ประสบการณ

รวมในการไดรบชยชนะและความพายแพ เปนสงทสรางขนเพอเปนความทรงจ ารวม (collective memory) ใน

ฐานะของสมาชกของชมชนการเมองอยในรปของสงกอสราง อาทจตตรส ถนน อนสาวรย ตกอาคารและพพธภณฑ

ซงท าหนาทในการยดโยงผคนในสงคมการเมองเขาดวยกน สรางใหเกดความสามคค มตรภาพ ความหวง ความฝน

และความสามคค กอใหเกดความเปนเอกภาพ นอกจากน ‘res publica’ ยงมความหมายถงสถานะของ

ความสมพนธระหวางพลเมองชาวโรมนดวยกนเองบนพนฐานของความเทาเทยมและความเสมอภาค อยภายใต

กฎระเบยบเดยวกน สวนความหมายสดทาย ‘republic’ ไดจากการแปลมาเปนภาษาองกฤษ คอการม

ผลประโยชนรวมกน (commomwealth) ในลกษณะของการมสงซงมคณคา ความสนใจและความสขรวมกน

53โ ป ร ด ด Alexander Hamilton, James Madison and John Jay. The Federalist Papers. Edited by Clinton Rossiter

with an Introduction and Notes by Charles R. Kesler. (New York : Signet Classic, 2003) ในเอกสารหมายเลข No.55. 54สงอทธพลถงรสโซซงนยามความหมายของระบอบมหาชนรฐในลกษณะดงกลาว แตเพมเตมวาเปนการปกครองโดยกฎหมาย

(เปนใหญ) ทมาจากเจตจ านงทวไป (general will) มนยถงการเปนรปแบบการปกครองและรฐบาลทมความชอบธรรม (legitimate

government) (โปรดดรายละเอยดใน The Social Contract ใน book II chapter 6)

24

(common good, common concern)55 นอกจากนยงเปนสงทหลอมรวมอารมณ ความรสกของผคนทงในดาน

ของการสรางความหวงและความกลว56

ก า ร น า เ ส น อ แ น ว ค ด ใ น เ ร อ ง ม ห า ช น ร ฐ ผ า น ม า ท า ง ก า ร ป ก ค ร อ ง แ บ บ ผ ส ม ( mixed

government/constitution) ของนกปรชญาการเมองยคกรกโบราณในชวง ‘Hellenistic’57 อยางโพลบอส

(Polybius : 200-117 BC.) มเปาประสงคอยทความพยายามทจะแกไขปญหารวมไปถงการน าเสนอทางออกใหกบ

โจทยส าคญทางดานการเมองการปกครองทเกดขนมาตงแตสมย เฮเสยด (Hesiod) เพลโตและอรสโตเตล

โดยเฉพาะอยางยงในเรองของความเปลยนแปลงทจะน าไปสความเสอมของระบอบการปกครอง เรมจากระบอบท

ดไปสระบอบทเลว จากผปกครองทยตธรรมไปสทรราชย ไมวาจะเปนระบอบราชาธปไตยไปสระบอบทรราชย

ระบอบอภชนาธปไตยไปสระบอบคณาธปไตยและระบอบประชาธปไตยไปสระบอบอนาธปไตยและการปกครอง

โดยมฝงชนเปนใหญ ปรากฏการณเหลานลวนแลวแตเปนโจทยใหญของนกปรชญาการเมองโบราณ เมอด าเนน

มาถงอรสโตเตลเขาไดพยายามน าเสนอรปแบบการปกครองแบบผสม (mixed constitution) ภายใตแนวคดและ

รปแบบทรจกกนในชอ ‘polity’58

ตอมาโพลบอส เขยนยกยองจกรวรรดโรมนกบการประสบความส าเรจสงสดในดานการพฒนารปแบบ

ทางการปกครองดวยการน าสวนทดของระบอบราชาธปไตย อภชนาธปไตยและประชาธปไตยมาใสเอาไวในสถาบน

และตวบคคล เพอหลกเลยงวฎจกรความเสอมของระบอบการปกครอง ตงแตการมต าแหนงของกงศล (consuls)

55Raymond Geuss, Public Goods, Private Goods. (Princeton: Princeton University Press, 2003) ,pp.36-37. ‘republic’

เมอเขามาสองกฤษในประมาณชวงกลางศตวรรษท 17 ไดเปลยนชอเรยกใหมเปน ‘commonwealth’

56Maurizio Viroli, Republicanism.translated from the Italian by Antony Shugaar. ( New York:Hill and Wang, 2002)

,pp.80-81. Maurizio Viroli เชอมโยงความหมายถงความรกในปตภม ทมรากฐานมาจากการบรการรบใชตอบแทนสาธารณะ

(caritas reipublicae/charity toward the commonweal) มความส าคญในการเปนสงทเชอมโยงบคคลเขากบผอนและชมชน

สรางใหเกดสมาชกและมตรภาพ 57คอชวงทปรชญากรกผสมกบปรชญาตะวนออก เรมตงแตชยชนะของจกรพรรดอเลกซานเดอรตอนครรฐอสระตางๆของกรก 58โปรดด พศาล มกดารศม อางแลว 2557

25

วฒสมาชก (senate) และสภานตบญญตหรอสภาประชาชน (popular comitia/assembly)59 ในทางปฎบตนน

โครงสราง สถาบนทางและต าแหนงตางๆทางการเมองถกออกแบบในลกษณะททงกระจาย แบงสรรและแยกออก

จากกนท าใหเกดการคานอ านาจและความมดลภาพตามมา โดยทางการบรหารการปกครองนนมต าแหนงผน า

สงสดสองคน (consul/magistrates) ทไดรบการคดเลอกจากสภาประชาชน (assembly) ในสวนของวฒสภา

(senate) มาจากครอบครวของเหลาชนชนสง โดยครอบครวหรอตระกลในฐานะเปนกลมทางการเมองททรง

อทธพลและอยในต าแหนงส าคญๆมาเปนระยะเวลายาวนาน ถอเปนการสบทอดและความตอเนองในดานของ

จารตธรรมเนยมปฏบต ขนนางชาวโรมนถอเปนต าแหนงตลอดชพไมตองเลอกตงมหนาทคอยใหค าปรกษาแกกงศล

รวมไปถงอภปรายกนในสภาประชาชน สวนพลเมองชาวโรมน (plebian) กมสภาประชาชน (popular

assembly/tribune) ท าหนาทหลกในการเลอกบคคลผมาท าหนาทในต าแหนงกงศลและการลงคะแนนเสยงเพอ

ออกกฎหมาย ท าหนาทปกปองผลประโยชนใหกบประชาชน60

ชาวโรมนเปนตวอยางทมความชาญฉลาด มความคดทรอบครอบในเรองของการจดสรรอ านาจใหกบกลม

และชนชนในสงคมการเมอง เหนไดจากการใชอ านาจในเชงจารตประเพณ ปรากฏอยในลกษณะของการเชอ ฟง

และปฏบตตามกนมาจากรนสรน เปนธรรมเนยมทไดรบการสถาปนากอตงมาจากเหลาบรรพบรษชนรนกอน ชาว

โรมนเรยกอ านาจประเภทนวา ‘auctoritas’ ทถกน ามาใชในภาษาองกฤษมความหมายถงผสราง ผใหก าเนด ผ

ร เรม (author/creator/progenitor) อ านาจในแบบ ‘auctoritas’ แสดงออกในเชงของค าสงสอน การให

ค าแนะน า ค าปรกษา (teacher/instructor) เนองจากเปนบคคลผมทงเรองของความรและประสบการณ จงเปน

สงทอยในลกษณะของการคอยๆสงสมกนระยะเวลายาวนานและมความตอเนอง จนเกดเปนบคคลผมวจารณญาณ

สามารถใชความรและประสบการณมาใครครวญไตรตรองเรองราวตางๆไดอยางรอบครอบ หรอในภาษากฎหมาย

และการปกครองสมยใหมนยมเรยกวาเปนบคคลผบรรลและมนตภาวะ ความชอบธรรมและทมาของการใชอ านาจ

ในแบบ ‘auctoritas’ จงตกเปนของเหลาชนชนสง (patrician) ทมาจากตระกลหรอครอบครวททรงอทธพลและ

อ านาจทสามารถสงมอบและถายโอนความรและประสบการณทเกบสงสมเอาไวอยางยาวนานได สวนผใชอ านาจ

59Ibid.,pp.239. ขณ ะ ท Michael Hardt and Antonio Negri. Empire. ( Cambridge: Harvard University Press, 2000) ,p.314. ในงานเขยนชนดงกลาว Hardt กบ Negri เสนอรปแบบ ‘empire’ ซงเปนรปแบบของมหาชนรฐ เปนลกษณะของการกระจายอ านาจอธปไตยทเกดขนในระดบนานาชาต ไดตนแบบมาจากรฐธรรมนญของสหรฐอเมรกา

60Janet Coleman, History of Political Thought. A History of Political Thought: from Ancient Greece to Early

Christianity. (Oxford:Blackwell Publishers, 2000) ,pp.235-236.

26

และสถาบนทางการเมองทรองรบการใชอ านาจในแบบ ‘auctoritas’ คอเหลาวฒสภาและสภาทมชอเรยกวา

‘comitia centuriata’

ขณะทอ านาจทชาวโรมนวางไวใหอยในมอของคนอกกลมหนงหรอชนชนหนง ซงมจ านวนมากไดแกชนชน

ลาง (plebian) อ านาจของชนชนลางซงเปนประชาชนทวไป ไมมชอเสยง ความร ารวยมงคงและความรทไดมาจาก

การศกษาอบรมเลยงดเหมอนกบทเหลาชนชนสงโรมนไดรบ ชนชนลางจงไมอาจอางองกบอ านาจทสบทอดและ

ไดรบมาจากบรรพบรษในนามของจารตประเพณได ในแงนอดตไมอาจมอบอ านาจใหกบชนชนลางได พวกเขาจง

ตองหาและสรางอ านาจขนกบปจจบน ในลกษณะของการอ านาจทถกสรางขนมาจากการมาประชมรวมกลมแลว

ท าขอตกลงระหวางกนขนมา ทอยในรปของกฎหมายทมการตราขน ‘potestas’ มความหมายถงกฎหมายในแบบ

ทบนทกไวเปนลายลกษณอกษร (law/stature) เปนอ านาจทถกก าหนดและตองด าเนนตามลายลกษณอกษร ไม

ยดอยกบตวบคคลและธรรมเนยมปฏบต ซงแตกตางไปจาก ‘auctoritas’ มาจากการยดถอปฏบตตามกนมาทไมม

บนทกหรอระบเอาไวเปนลายลกษณอกษร อ านาจในแบบ ‘potestas’ จงมทมาไดแกผราง ผเสนอ (legis-lators

มความหมายถงผเสนอกฎหมาย (the proposer of law) จดรางขนและออกโดยสถาบนทางการเมองอยางเชน

สภาทมชอเรยกวา ‘concilium plebis’61

ในสวนของชาวโรมนจดเปนชนชาตทมความชาญฉลาดในการเรยนรจากประสบการณและการกระท าของ

ชนชาตอน ชาวโรมนเรยนรวาจากรฐบรษอยางไลเคอรกส (Lycurgus) มต านานทสบยอนกลบไปในชวงศตวรรษท

7 กอนครสตกาล ในฐานะเปนบคคลผวางรากฐานทางการเมองแกนครรฐสปารตาทประกอบดวยผน าสงสดสองคน

ด ารงต าแหนงในฐานะกษตรย เปนไปตามธรรมเนยมปฏบตของการเปนผน าดวยการสบทอดต าแหนงหรอการ

สบสายโลหต (hereditary king) ซงในทางปฏบตการมผน าสองคนสามารถทจะคานอ านาจระหวางกนได62 สถาบน

ตอมาเรยกวา ‘Ephorate’ ประกอบดวยสมาชกจ านวนหาคน เปนต าแหนงทไดรบการเลอกตงจากสภาประชาชน

(Apella/popular assembly) ทเลอกมาจากสมาชกของสภาผอาวโสใหด ารงต าแหนงคราวละหนงป สวนสภาของ

ผอาวโส (Gerosia/gerontocracy) มสมาชกประกอบดวยผอาวโสทมาจากตระกลและครอบครวทร ารวยและทรง

อทธพลของนครรฐสปารตาจ านวน 30 คน มคณสมบตตองเปนเพศชายทอายเกน 60 ปด ารงต าแหนงตลอดชวต

สถาบนทางการเมองสดทายกคอสภาประชาชน (Apella/popular assembly) สมาชกมาจากการเลอกตงของ

61Michael Oakeshott, Lectures in the History of Political Thought. Edited by Terry Nardin and Luke O’ Sullivan. (Exeter : Imprint Academic, 2006) ,pp.224-234. 62เนองจากนครรฐสปารตามครอบครวททรงอทธพลอยสองครอบครว ไดแกตระกล ‘Agiad’ กบ ‘Eurypontid’

27

พลเมองเพศชายมอายเกน 30 ปแตตองผานประสบการณดานการฝกอบรมและใชชวตอยในกองทพหรอการรบใช

ชมชนการเมองมากอน เราจงสงเกตไดวารปแบบการปกครองแบบผสมของนครรฐสปารตาถอเปนระบอบการ

ปกครองทวางอยบนพนฐานความเปนจรงทางสงคมการเมอง สะทอนถงชมชนการเมองทแบงแยกออกเปนชนชน

ตางๆททรงอทธพลและด ารงอยมาอยางยาวนาน แตผน าสปารตากสามารถแกไขปญหาขอขดแยงผานการสราง

สถาบนทางการเมองทมกระจายการถอครองอ านาจใหแกทกชนชนและเปนอ านาจทสามารถตรวจสอบและคาน

อ านาจกนเองได

จากสมมตฐานทวาระบอบการปกครองทสรางบนฐานของรปแบบใดรปแบบหนงไมอาจด ารงคงอย ม

เสถยรภาพไดยาวนานและงายตอการเสอมสลาย เปนประเดนทน านกคดทางการเมองของโรมนไปสการสราง

รปแบบสถาบนทางการเมองในแบบผสม (mixed constitution) เพอเปาหมายในการสรางสภาวะความสมดล

(state of equilibrium) บนหลกการของการพงพาซ งกนและกนและตรวจสอบการปฏบตระหว างกน

(reciprocity and counteraction) เพอปองกนไมใหเกดการครอบง าระหวางสถาบนเกดขนมา ยกตวอยางเชนใน

กรณของผน าสงสดกไมกลาทจะใชอ านาจไปในทางทตวเองตองการ โดยไมปรกษาหารอกบกลมพลงทางการเมอง

ตางเพอพจารณาถงผลประโยชน ความเปนดอยดของประชาชน เนองจากฝายของประชาชนเขามามสวนรวมใน

การใชอ านาจดวย ขณะทฝายประชาชนกใหเกยรตแกผปกครองรวมไปถงฝายของวฒสภาในฐานะท เปน

ผปกครอง63

เมอตกมาถงโรมน รปแบบการปกครองในแบบผสมทไดรบความนยมในฐานะของการเปนระบอบการ

ปกครองทมเสถยรภาพ แตตวของระบอบการปกครองกไดซอนความรนแรงและการแขงขนโดยเฉพาะอยางยงใน

เรองของการแยงชงประชาชน (populus) เพอใหการสนบสนนทงในต าแหนงกงศลและวฒสมาชกทมาจากการ

เลอกตง รวมไปถงสมาชกของสภาประชาชน64 อยางไรกตามยคทโรมปกครองดวยระบอบมหาชนรฐกลาวไดวา คอ

ยคทสรางความเจรญรงเรองใหแกชาวโรมนมากทสด แตกอนทจะสถาปนาระบอบมหาชนรฐขนมาไดนน ระบอบ

มหาชนรฐเกดขนมาจาก ‘ความขดแยงของการจดระเบยบ’ ทเรยกวา ‘conflicts of the orders’ ระหวางชน

ชนสง (patrician) กบประชาชน (plebeian) ซงอาจกลาวไดวารปแบบของมหาชนรฐคอการน าเสนอแนวคดและ

การปฎบตดวยการพยายามหาทางออกใหกบการถกเถยงกนในเรองของการจะมอบอ านาจทางการเมองใหกบฝาย

63Dick Howard, The Primacy of the Political. (New York: Columbia University Press, 2010) ,pp.104-105. 64Margaret Canovan, The People. (Cambridge: Polity Press, 2005), pp.11-12.

28

ใดรบผดชอบ และถอครองเอาไวระหวางชนชนสง ขนนางกบราษฎรทวไป ปรากฏอยในลกษณะของการชวงชง

ต าแหนงผปกครอง (magistrates) ประกอบดวยต าแหนงตงแต ‘censor, consuls, praetor, aedile’ และ

‘quaestor’ ตลอดจนความพยายามในการควบคมการใชอ านาจในลกษณะตามอ าเภอใจของชนชนส งตอชวต

แรงงานและทรพยสนของชนชนลาง หากวเคราะหจากมมมองของมารกซสตจะเหนไดวาการเมองของโรมนคอการ

ตอสทางชนชน ในขณะทการตอสกบอ านาจทมอยในเชงจารตของชนชนสง จากพลเมองชาวโรมนจนสามารถ

เรยกรองใหฝายวฒสภาออกมาเปนประมวลกฎหมาย (twelve bronze tablets)65 เพอเปนหลกประกนใน

ขอบขายในการใชอ านาจ นบเปนการตอสเพอสรางหลกการในทางกฎหมาย (rule of law)

ซเซโรอธบายถงความไดเปรยบของระบอบการปกครองผสมในเรองของการสรางเสถยรภาพ (stability)

ใหเกดกบรปแบบทมการแบงแยกหนาท ความรบผดชอบระหวางกลมคนในสงคมการเมองไวโดยพจารณาจากภม

หลงและความรไวอยางนาสนใจวา ‘รฐควรจะมเนอหาทแสดงถงความยอดเยยมขององคราชา (regal supremacy)

ในบางสงกควรมอบหมายและจดสรรไปยงสทธอ านาจของฝายอภชน และในบางกจการควรจะสงวนไวกบ

วจารณญาณและความรสกของมวลชน ระบอบการปกครองทไดกลาวมานนมขอไดเปรยบในประการแรก คอให

ความเทาเทยมซงเปนทตองการของผคนสวนใหญ ประการทสองมเสถยรภาพ ถงแมวาทงสามรปแบบการปกครอง

ทเปนตนแบบมแนวโนมทจะเกดความเสอมถอย จากรปแบบราชาธปไตยไปสทรราชย อภชนาธปไตยไปส

คณาธปไตยและรปแบบของฝงชนทปราศจากระเบยบวนยแทนทประชาธปไตย ความเสอมถอยในลกษณะดงกลาว

จะเกดขนไดนอยลงกบระบอบการปกครองทน าเอาสวนทดของแตละระบอบการปกครองมาผสมกน ( judicious

mixture) ยกเวนแตฝายนกการเมองเองจะเปนบคคลทฉอฉลในแบบทไมอาจจะแกไขกลบคนไดเลย’66

ในหนงสอ The Republic เลมท 1 (45) ซเซโรยกประเดนปญหาในเรองวฎจกรการเปลยนแปลงของ

ระบอบการปกครองตงแตยคของเฮเสยด เพลโต อรสโตเตล มาจนถงโพลบอส ไมวาจะเปนระบอบการปกครองทด

เกดความยตธรรมจากการปกครองของคนคนเดยว กลมคนและผคนจ านวนมาก กหลกหนไมพนไปจากความเสอม

และการเปลยนแปลงไปสระบอบการปกครองทดอยกวา มความเลวรายกวา ส าหรบซเซโร เปนภาระหนาทของทง

ผปกครองและผใตปกครองเองทจะตองใหความระมดระวงผสมผสานเพอใหไดสดสวน (carefully proportioned

mixture) ซงเปนทมาของการปกครองในแบบผสม (mixed government) ทนอกจากจะกาวพนวฎจกรของความ

65Brian S. Roper, The History of Democracy: A Marxist Interpretation. (London: Pluto Press, 2013), pp.45-46. 66Cicero, op.cit.,pp.1.69.

29

เสอมและการเปลยนแปลงไดแลว การปกครองในแบบผสมสามารถปองกนการเสอมถอยทมตนเหตส าคญมาจาก

การทพลเมองไมสนใจและใหความส าคญกบกจกรรมตางๆของชมชน และเปนมาตรการปองกนการใชอ านาจใน

ลกษณะของการเปนเผดจการของผปกครองไดดวยหลกการแบงอ านาจ การคานอ านาจ โดยทอ านาจเปนสงทตอง

ถกท าใหกระจายการถอครองออกไป มผลท าใหผปกครองคนเดยว กลมผปกครองและการปกครองของคนจ านวน

มากไมสามารถใชอ านาจไปเพอประโยชนของฝายและพรรคพวกของตวเอง ท าใหอ านาจจงถกใชไปเพอ

ผลประโยชนของคนสวนใหญในสงคม67 อกทงยงเปนตนแบบของการคานอ านาจ (check and balance) ให

เกดขนระหวางกลมพลงอ านาจตางๆของชมชนการเมอง ซงในกรณของโรมนไดแกชนชนส ง (patricians) กบฝาย

สามญชน (plebs)

ทางออกอนชาญฉลาดของชาวโรมนน าพวกเขาไปสการใหก าเนดระบอบการปกครองในแบบผสม (mixed

government) สงเกตเหนไดอยางชดเจนจากการสรางสถาบน องคกรทางการเมองตางๆขนมาของโรม เปนสงทได

ก าหนดรปแบบของการปกครอง (form of government) และมความเชอมโยงไปสเรองของการแบงสรรอ านาจ

ในทางการเมองทจะใหตกไปอยในความรบผดชอบหรอตกอยในการครอบครองของฝายหรอกลมใดในสงคม

การเมอง (estates) เฉพาะอยางยงระหวางชนชนสง เหลาขนนางหรอกบราษฎรพลเมองชาวโรมน ขณะท

กระบวนการแบงสรรอ านาจนนไดด าเนนผานสถาบนทางการเมอง โดยพวกเจาของทดนผนใหญ มฐานะทาง

เศรษฐกจทด เรยกวาชนชนสง (patricians) สงกดอยในชนชนผปกครอง (principality) มจ านวนประมาณ 10

เปอรเซนตของประชากรโรมนทงหมด พวกเหลานมฐานะเปนพลเมองเตมขน (full citizenship) สามารถเปนขารฐ

การได สงอทธพลท าใหตวแทนของคนกลมนจ านวน 2 คนไดเขาด ารงต าแหนงใหญโต อนเปนต าแหนงการปกครอง

ทสงสดของระบอบมหาชนรฐ มชอเรยกวากงสล (consuls) ตอมาสถาบนและองคกรทเรยกวาวฒสภา (senate)

ประกอบดวยสมาชกจ านวน 300 คน คดเลอกมาจากชนชนอภชน (aristocrats) ซงเปนครอบครวหรอตระกลท

เกาแกและทรงอทธพลในทางการเมองมาอยางยาวนาน ขณะทสถาบนและองคกรสดทายมชอเรยกวาทรบน

(tribunes) หรอสภาประชาชนมจ านวนสมาชกมาจากชนชนลาง (plebs/plebians) แตกเปนพลเมองชนชนลางท

67Kurt Von Fritz, The Theory of the Mixed Constitution in Antiquity. (New York: Columbia University Press, 1954) ,pp.306-307.

30

มความรทางกฎหมาย สามารถท าหนาทเปนตวแทนดแลปองกนชนชนลางไมใหตกเปนผเสยเปรยบ เปนเหยอของ

ขอกฎหมายทเคยลงโทษพวกเขาอยางรนแรง68

นอกจากนยงรวมไปถงเรองของการเขามามสวนรวมในกจการบานเมองทเกยวของกบเรองของการแตงตง

ต าแหนงผปกครอง (magisterial) ตลอดไปจนถงกระบวนการในการออกกฎหมาย นบเปนภาพของความสมพนธท

ท าใหเราพอจะมองเหนไดวาการแบงสรรอ านาจ ผานสถาบนและองคกรทางการเมองทงสามระหวางชนชนสงกบ

ชนชนลางของชาวโรมนนน คอปรากฎการณบงบอกไดถงรปแบบของการปกครองซงไดมาจากการผสม69ระหวาง

รปแบบกษตรย (monarchy) อภชนาธปไตย (aristocracy) และประชาธปไตย (democracy) จนพฒนากลายมา

เปนรปแบบของมหาชนรฐทอนญาตและเปดชองทางใหกบผคนทกหมเหลาเขามามสวนรวมในการปกครอง

(perfect commonwealth)70

กจกรรม 1.1.2

จงบอกหลกการส าคญของระบอบสาธารณรฐมาพอสงเขป

แนวตอบกจกรรม 1.1.2

แนวคดในการปกครองระบอบสาธารณรฐตองการสรางใหเกดความสมดลในการถอครองและใชอ านาจระหวางกลมและชนชนตางๆในสงคมการเมองของโรมน การกระจายอ านาจและการถวงดลระหวางอ านาจตางๆจงเปนหวใจส าคญ

68สรยา รตนกล. อารยธรรมตะวนตก : อารยธรรมโรมน, (กรงเทพฯ: ส านกพมพดบเบลนายน, 2544) หนา 21-24.

69กอนหนานนนครรฐสปารตาเปนตวอยางของระบอบการปกครองในแบบผสมของไลเคอรกส (Lycusgus) สามารถด ารงเสถยรภาพอยไดนานถง 800 ป 70Niccolo Machiavelli, op.cit.,pp.108-101, 161.

31

ตอนท 1.2 พฒนาการและแนวคดประชาธปไตยสมยใหม

โปรดอานหวเรอง แนวคด และวตถประสงคของตอนท 1.2 แลวจงศกษารายละเอยดตอไป

หวเรอง

1.2.1 เงอนไขและพฒนาการทางความคดของประชาธปไตยสมยใหม

1.2.2 แนวคดและหลกการของประชาธปไตยสมยใหม

แนวคด

1.แนวคดประชาธปไตยสมยใหมเปนพฒนาการตอเนองมาจากแนวคดมนษยนยมจากยคฟนฟศลป

วทยาการ และแนวคดเจตจ านงเสรของปจเจกบคคล ในยคปฏรปทางศาสนา สงผลใหอทธพลของศาสนจกร ระบบ

ศกดนา ลทธเทวสทธ สถานภาพสงต าภายใตสถาบน องคกรในยคกลางเสอมลงไป นกคดทางการเมองน าเสนอ

แนวคดก าเนด ทมาของสงคมการเมอง (political society) ตองมาจากความยนยอม (consent) ของผใตปกครอง

เปนรฐบาลทมาจากประชาชน (civil government) ภายใตกรอบความคดสญญาประชาคมท าใหรฐบาลตอง

รบผดชอบตอประชาชน ตอมาแนวคดสทธธรรมชาตในเรองสทธในชวต เสรภาพและการแสวงหาทรพยสนสวน

บคคล คอหลกประกนวาบคคลจะไดรบความคมครอง ไมถกอ านาจ ใดๆมาละเมด และแนวคดเสรนยม

(liberalism) เปนการจ ากดบทบาทหนาทของผปกครองหรอรฐบาลใหใชอ านาจเทาทมความจ าเปน

2.แนวคดหลกของประชาธปไตยสมยใหมกบการสรางรฐในแบบเสรนยมประชาธปไตย ( liberal

democracy) และการเกดขนของประชาธปไตยแบบตวแทน ( representative democracy) วางอยบน

กระบวนการ .มผแทนราษฏรทมาจากการเลอกตงอยางเปนทางการของพลเมอง มการเลอกตงทเสรและมความ

เปนธรรมพรอมกบการก าหนดชวงระยะเวลาเอาไวอยางชดเจน พลเมองมเสรภาพในการแสดงออก พลเมองมสทธ

ในการเขาถงขอมลขาวสารในทกรปแบบ สทธของพลเมองในการรวมตวและพลเมองทบรรลนตภาวะสามารถม

สทธในกระบวนการเลอกตง (right to run and to vote) เปนการใชสทธและอ านาจอธปไตยในฐานะพลเมอง

32

วตถประสงค

เมออานตอนท 1.2 จบแลว นกศกษาสามารถ

1.อธบายถงเงอนไขและพฒนาการทางความคดของประชาธปไตยสมยใหมได

2.อธบายแนวคดและหลกการของประชาธปไตยสมยใหมได

เรองท 1.2.1 เงอนไขและพฒนาการทางความคดของประชาธปไตยสมยใหม

การจดแบงยคตางๆของประชาธปไตยสามารถจดตามชวงระยะเวลาคอ ตงแตถอก าเนดขนมา ณ นครรฐ

เอเธนส ตอมารปแบบของนครรฐตางๆทตงอยทางตอนเหนอของอตาล (city-state) ทตกอยภายใตแนวคดมหาชน

รฐ (republicanism) ในยคฟนฟศลปะวทยาการ (Renaissance) และการเปลยนแปลงครงส าคญ ซงเปนผลมา

จากการปฏวตอเมรกา (ค.ศ.1776) กบการปฏวตฝรงเศส (ค.ศ.1789) ถอเปนประชาธปไตยทเกดขนภายใตกรอบ

ของรฐประชาชาต (nation-state) ทโอบอมประชากรจ านวนมากและปกครองพนทกวางใหญ ท าใหประชาธปไตย

ในแบบตวแทนไดถอก าเนดขนมา (representative democracy) อยางไรกตามหากศกษางานเขยนในกลมของ

นกปรชญาการเมองตงแตจอหน ลอค, รสโซ, เจมส เมดสน, เจเรม เบนเธม, เจมส มลลและจอหน สจวต มลล

ยงคงมความรและความเขาใจวาประชาธปไตยนนจะตองเปนรปแบบประชาธปไตยทางตรงของนครรฐเอเธนส

เทานน71

ประชาธปไตยสมยใหมทไดถอก าเนดขนในยโรปเมอประมาณศตวรรษท 16-17 มาจากพนฐานความคดท

เรยกวาสญญาประชาคม (social contract theory) โดยกลมนกปรชญาการเมองอยางโทมส ฮอบส (Thomas

Hobbes) กบแนวคดสภาวะธรรมชาต (state of nature) ใชเปนเงอนไขอธบายจดก าเนดทงสงคมการเมอง

(political society) และรฐบาลเพอใชอธบายในเรองทมาของสทธอ านาจ (authority) และความชอบธรรม

(legitimacy) ในการปกครอง จะตองมาจากประชาชนหรอผใตปกครองยนยอมพรอมใจ ในลกษณะของรฐบาล

ทมาจากประชาชน (civil government) ซงผลงานของฮอบสโดยเฉพาะอยางยง The Leviathan มความส าคญ

ในฐานะการเปลยนทมาของระบอบการปกครองและผปกครองจากทเคยเกดขน มการด ารงอยและท าหนาทตาม 71Michael Saward. ‘General Introduction’. In Democracy. edited by Michael Saward. (New York: Routledge, 2007) ,pp.7-8.

33

ธรรมชาต เปนสงทมมากอนหนาปจเจกบคคลไดเปลยนแปลงมาเปนสงทถกประดษฐ (artificial) ภายหลงจากการ

ทมนษยไดกาวขามมาสสงคมการเมอง72

พฒนาการในชวงระยะเวลาตอมาจอหน ลอค (John Locke) บรรยายถงมนษยในสภาวะธรรมชาต

เชนเดยวกบฮอบส แตมความเปนอยทดกวา มความเปนอารยะกวา ลอคเลยมองวาการเกดขนของสงคมการเมอง

และรฐบาลตองมาจากความยนยอมเทานน (consent) การเปลยนแปลงครงส าคญเกดขนมาจากนกปรชญา

การเมองอยางเชนจอหน ลอค ทมาพรอมกบขอเสนอใหมในลกษณะตองการลดบทบาทของรฐบาลใหเหลอนอย

ทสด ตงแตใหความส าคญกบการแยกอ านาจออกเปนสองฝาย ก าหนดความสมพนธระหวางผปกครองกบผใต

ปกครองในรฐสมยใหมอยบนฐานของความเปนปจเจกบคคล ทตองเชอมนและใหการเคารพในเสรภาพ อสระภาพ

ความเปนตวของตวเองและการใชเหตผล มงใหรฐบาลด ารงสถานะเปนกรรมการ ผประสานงานหรอเปนแคเพยง

ลกจางของผใตปกครอง จงเปนความจ าเปนทรฐจะตองมบทบาทหนาทใหนอยทสด

ตอมาฌอง ชาค รสโซ (Jean Jacques Rousseau) กลาวถงรฐบาลหรอผปกครองทตองท าสญญาและ

ขอตกลง ในลกษณะของการเปนเพยงผท าหนาทปกปองในเรองสทธตามธรรมชาต (natural right) ซงถอกนวา

เปนสทธทมนษยทกคนไดรบมาแตก าเนด ในฐานะสงทไมสามารถละเมดหรอพรากไปได ( inalienable rights) ซง

สทธดงกลาวไดแกสทธในชวต (life) เสรภาพ (freedom) ทรพยสน (property) และสทธในการแสวงหาความสข

(pursuit of happiness) เหมอนกบทเบนจามน กงสตง (Benjamin Constant) นกทฤษฏการเมองชาวสวสตง

ขอสงเกตไวอยางนาสนใจวาเสรภาพ (ปจเจกบคคล) สมยใหมเกดขนและมาจากการไดรบการปกปองและประกน

เสรภาพผานทางรฐธรรมนญ สถาบนทางการเมอง กฎหมายรวมไปถงกระบวนการทางประชาธปไตย73 ซงใน

ประเดนดงกลาวทางดานศาสตราจารยลโอ สเตราส (Leo Strauss) ไดเปรยบเทยบความแตกตางในเรองสทธ

ธรรมชาต (natural right) ระหวางยคโบราณกบสมยใหมไวอยางนาสนใจวา สทธทเกดขนในสมยโบราณเปนสงท

ด าเนนอยควบคไปกบชวตของชมชนการเมอง กลาวคอหนาทและพนธะความผกพนของความเปนพลเมอง (civic

duty and obligation) ถอเปนสทธในเชงบวกเพอเขามามชวตและบทบาทในทางการเมอง ขณะทสมยใหมกลบ

มองวาสทธธรรมชาตเปนสงทมมากอนชมชนการเมอง ดงนนรฐหรอชมชนการเมองเปนสงทเกดตามมาหรอเปนถก

72Leo Strauss, Natural Right and History. (Chicago : The University of Chicago Press, 1953) ,pp.129-130. 73Benjamin Constant, op.cit,pp.10-11.

34

สรางมาภายหลง สวนความชอบธรรมคอการมภาระหนาทเปนไปเพอปกปองคมครองสทธ เสรภาพและชวตของ

ปจเจกบคคล ซงถกอธบายไวในแนวคดทฤษฏสญญาประชาคม74

ในชวงตงแตตนศตวรรษทยสบเปนตนมาอทธพลของแนวคดในเชงประโยชนนยม (utilitarianism) ทงของ

เจเรม เบนเธม (Jeremy Bentham) และจอหน สจวต มลล (J.S. Mill) โดยเขามามสวนอยในลกษณะของการปฎ

เสธและวพากษแนวคดสญญาประชาคม โดยเฉพาะอยางยงสทธตามธรรมชาต (right-based) ถกพจารณาวาเปน

แนวคดทมความคลมเครอและมความเปนนามธรรมคอนขางสงทงในเรองสทธ เสรภาพและความเสมอภาค มลล

น าเสนอแนวคดในเรองการมรฐบาลในแบบตวแทน (representative government) มความเหมาะสมใชกบการ

ปกครองบนพนทขยายใหญอยางเชนรฐประชาชาตสมยใหมทมทงจ านวนประชากรจ านวนมากและพนทในการ

ปกครองดแลขยายใหญ

ทงเบนเธม และมลล จงหนมาใหความสนใจกบพนฐานในเรองทเปนรปธรรมวตถ ในเรองของบทบาทและ

การท าหนาทซงสะทอนถงความชอบธรรมของรฐบาล ไดแกการตอบสนองตอความสข (pleasure) ความตองการ

ในทางวตถ (utility) ลดและบรรเทาความทกขยาก (pain) ใหความส าคญกบผลประโยชนของผคนสวนใหญของ

สงคม (public goods) ในฐานะเปนเปาหมายของรฐประกอบดวยการจดหาสงของทจ าเปนในการด ารงชวตขน

พนฐานหรอกลาวในอกนยหนงกคอการเตรยมพรอมในเรองปจจยส (provide subsistence) การสรางความ

สมบรณมงคงใหกบสงคมและประชาชน (produce abundance) ในฐานะรฐบาลจะตองมการออกกฎหมาย การ

สรางสถาบน การออกนโยบายและแนวทางของการปฏบตทเอออ านวยตอความเทาเทยม สรางใหเกดประโยชนสข

แกประชาชน ซงกคอการกระจายและจดสรรทรพยากรออกไปใหกบประชาชนอยางเสมอภาคกน ( to favour

equality) เพอทจะน ามาถงความมนคงและความสงบสขแกสงคมการเมอง (to maintain security) อยางไรกตาม

พนฐานแนวคดในเชงอรรถประโยชนนยม มสวนสรางความขดแยงและความแตกตางในการด าเนนนโยบายทาง

การเมอง เนองจากการนยามความสขและความตองการของประชาชนนนมลกษณะเฉพาะและความแตกตาง

หลากหลายกนออกไป อยางเชนความสขของคนเมองยอมแตกตางไปจากผคนทอาศยอยในชนบท หรอความ

ตองการความชวยเหลอจากรฐบาลระหวางภาคเกษตรกรรมกบอตสาหกรรม ซงตอมากลายเปนประเดนททางดาน

นกปรชญาการเมองคนส าคญของศตวรรษทยสบอยางจอหน รอลว (John Rawls) ตงขอสงเกตถงแนวคดใน

เชงอรรถประโยชนนยมทเขามามอทธพลอยางสงในเรองของแนวคด แนวทางและเนอหาของการก าหนดนโยบาย

74Leo Strauss, op.cit,pp.11-15.

35

ตางๆของรฐบาลทไดมงเนนไปยงเรองของการสรางความมงคง ตอบสนองในเรองปากทองจนเพกเฉยไมให

ความส าคญกบเรองของสทธ (right-based) ในลกษณะของการเออประโยชนใหกบคนกลมหนงอาจจะเปนไปไป

ท าลาย รดรอนและเกดการละเมดสทธของคนอกกลมหนงอยางเชนเรองของนโยบายทเนนไปยงเรองของ

พฒนาการและการขยายตวเตบโตทางเศรษฐกจใหความส าคญกบภาคอตสาหกรรมและคนเมองจนไปสรางความ

เดอดรอนใหกบภาคเกษตรกรรม ชมชนและภาคชนบท ซงเปนสงทรอลวพจารณาวาเปนพนฐานทมความส าคญตอ

ระบอบการเมอง75

อทธพลของปรชญาการเมองภายใตแนวคดความยตธรรมและความชอบธรรม ( legitimacy) ของรฐบาล

สมยใหมคอการใชอ านาจในการปกครองใหนอยทสด ในลกษณะของการทรฐบาลจะตองวางตวเปนกลาง ท าหนาท

เปนแคเพยงกรรมการ (neutral state) เพราะฉะนนรฐบาลภายใตระบอบประชาธปไตยควรมบทบาทหนาท เขา

มายงเกยวกบชวตความเปนอยของประชาชนใหนอยทสด (minimal state/nightwatchman) ทเหลอควรปลอย

ใหปจเจกบคคลรวมไปถงองคกร สมาคม ชมชนและสงคมไดใชสทธ เสรภาพและวจารณญาณแสวงหาสงทตนเอง

ตองการ76 เหมอนกบทอดม สมธ (Adam Smith) ใหความส าคญกบปจเจกชนกบเรองเศรษฐกจ ดวยการเสนอให

รฐแบบเสรนยม (liberal state) ท าหนาทปกปองเสรภาพในทางเศรษฐกจ สรางความปลอดภยแกทรพยสนสวนตว

อนญาตใหปจเจกชนแสวงหาประโยชนโดยปราศจากการแทรกแซงจากภายนอก แนวคดในการเชดชปจเจกบคคล

ปรากฏชดเจนในงานของนกคดเชงเสรนยมสายเยอรมนอยางวลเฮม ฟอน ฮมโบลด (Wilhelm von Humboldt)

พจารณาวาบคคลมความสามารถพฒนาตวเขาเองไดในลกษณะท “เปาหมายสงสดในความดของของมนษย คอ

การจดการตวเขาเองและการพฒนาตวเอง” เมอตวบคคลมความส าคญเปนอนดบแรก มผลท าใหรฐมคณคาและ

บทบาทนอยลง มความชอบธรรมเขามาจดการและยงเกยวกบชวตความเปนอยของผคนนอยลง รฐและผปกครอง

จงเปนเพยงเครองมอทจ าเปนไวส าหรบการชวยเหลอและสนบสนน ขณะทเหตผลในการด ารงอยของรฐมเพอรกษา

75John Rawls, A Theory of Justice. (Cambridge: The Belknap Press of Harvard University Press, 1971) ,p.22. 76เราสามารถมองเหนความแตกตางในเรองของแนวคดทางการเมองเกยวกบรฐและผปกครองภายใตแนวคดในเชงจารตแบบกรก

โบราณทใหความส าคญกบเรองของผปกครองทมคณธรรม (virtue) เนนในเรองของความด (good) ซงแนวคดในเรองของความ

ยตธรรมของระบอบการปกครองไดผกตดกบคณลกษณะดงกลาว ขณะทแนวคดในเรองของความชอบธรรมและความยตธรรมของ

รฐและผปกครองสมยใหมเนนไปยงเรองของปกปองใหการคมครองกบสทธ (rights) และเสรภาพ (freedom) ของผใตปกครอง

36

ความสงบสขเรยบรอยและความปลอดภยของบานเมองเทานน77 ในทางการเมองการแสดงถงการทประชาชนม

เสรภาพพนฐาน (basic liberties) กคอสทธในการลงคะแนนเสยง สทธในการด ารงต าแหนง เสรภาพในการพด

เพอแสดงความคดเหน การแสดงออกถงความคด เสรภาพในการชมชนและการรวมกลม เสรภาพของบคคลทจะไม

ถกกระท าในเชงกดขทงทางดานจตใจและกายภาพ เสรภาพจากการถกจบกม คมขงโดยการใชอ านาจอยาง

อ าเภอใจ (arbitrary) และรวมไปถงสทธในการถอครองทรพยสน 78จงเปนทสงเกตไดวารฐในแบบเสรนยม

ประชาธปไตยมความพยายามสรางจดทมความลงตวหรอสรางความสมดลใหเกดขนระหวางผปกครองกบผใต

ปกครองในประเดนทเกยวของกบเรองของก าลงกบสทธ (might and right) เรองของอ านาจกบกฎหมาย (power

and law) และเรองของสทธกบหนาท (rights and duties)79

กจกรรม 1.2.1

จงบอกหลกการทส าคญของประชาธปไตยสมยใหมมาสองหลกการ

แนวตอบกจกรรม 1.2.1

ไดแกหลกการสทธธรรมชาตและแนวคดเสรนยม

เรองท 1.2.2 แนวคดและหลกการของประชาธปไตยสมยใหม

กลาวอกนยหนงกคอเปนเรองทควรปลอยใหประชาชน ผอยใตการปกครองท าหนาทจดการดแลกนเองให

มากทสด อาจจะเนองดวยเหตผลทวาสงคมการเมองมวฒภาวะ มความสามารถและมความสลบซบซอนเกนกวา

ศกยภาพของรฐบาลทจะเขาไปจดการ ซงอยภายใตค าอธบายความชอบธรรมของการปกครองทวารฐบาลทดทสด

คอรฐบาลทปกครองนอยทสด (that government is best which govern less.) ปรากฏอยในฐานะของการเปน

หลกการและกตกาหลกส าคญในการสรางบานแปลงเมองและเปนแนวคดหลกของโธมส เจฟเฟอรสน (Thomas

Jefferson) และเจมส เมดสน ทแนวคดไดรบความนยมและสงผานมายง เฮนร เดวด ทรอโร (Henry David

Thoreau) หนงในกลมทมแนวคดการตอตานอ านาจรฐอยางเปนอารยะ (civil disobedience) ทมเปาประสงค

77 โปรดดรายละเอยดของแนวคดประชาธปไตยในเชงมนษยนยม (humanism) ไดในหนงสอ Wllhelm Von Humboldt. The

Limits of State Action. ใน Chapter 1. Introduction 78John Rawls. op.cit, p.111. 79David Held. op.cit, p.59.

37

หลกกคอการลดบทบาทและอ านาจทไมชอบธรรมและพงประสงคของรฐบาล นอกจากน ยงตองมความตองการ

รฐบาลในแบบปฏบตหนาทและบทบาทใหนอยทสด (minimal state) จากฝงของนกปรชญาการเมองรวมสมย

ผสนบสนนแนวคดอสระนยม (libertarianism) อยางโรเบรต โนซคก (Robert Nozick) ทตองการใหรฐบาลม

สถานะเปนเพยงยามเฝาบาน (nightwatchman) ท าใหความชอบธรรมของรฐบาลอยในเรองการท าหนาทเฉพาะ

ดาน โดยเฉพาะอยางยงในเรองของการปกปองประชาชนจากการใชก าลง การโจรกรรม การถกหลอกลวง80รวมไป

ถงการใหกฎหมายและสญญาตางๆมผลบงคบใช รฐบาลยงมหนาทหลกในกจการตางประเทศ ศาลและการรกษา

ความสงบเรยบรอย ตวรฐบาลเองไมควรเขาไปยงเกยวหรอด าเนนการแทรกแซงในเรองของการสรางความยตธรรม

ทางสงคมผานการจดเกบภาษ81

ความพยายามในการควบคมและจ ากดการใชอ านาจของผปกครองนบเปนหวใจส าคญของแนวคดเสรนยม

(Liberalism) โดยปรากฏอยในเอกสาร ‘The Federalist’ ของเจมส เมดสนในประเดนการแบงแยกอ านาจ

(divide) ในลกษณะของการใชรปแบบการคานอ านาจผานสถาบนโดยเฉพาะอยางยงสถาบนนตบญญต บรหาร

และตลาการ ซงตงอยบนหลกการและพนฐานความคดทวา “ความทะเยอทะยานอยากจ าเปนจะตองถกคดคาน

ดวยความทะเยอทะยานอยากเชนกน”82นอกจากนความพยายามในการคานอ านาจยงด าเนนผานการออกแบบ

รฐธรรมนญ (constitutional design and arrangement) เพอใหอ านาจมการกระจายตว ไมเกดการกระจกตว

และรวมศนย ดงจะเหนไดจากเรองของการใชอ านาจผานทางสถาบนการเมองเพอใหเกดการตรวจสอบและคาน

อ านาจระหวางกน หรอกระบวนการในเรองของการตดสนใจทจะตองผานความเหนชอบของคนหลายๆคนแทนท

จะเปนคนใดคนหนงเทานน รวมไปถงการก าหนดเงอนไขในเรองของระยะเวลาทจะนงอยในต าแหนงอกทงจะตอง

มมาตรการในการตรวจสอบอ านาจ อาทเชนผานกระบวนการถอดถอน (recall) การลงประชามต (referendum)

ในอกดานหนงการควบคมและจ ากดการใชอ านาจของผปกครองภายใตแนวคดเสรนยมสามารถกระท าผานการ

รวมตวเพอรวมกลมในการทจะคานอ านาจและสรางอ านาจตอรองรวมไปถงเรยกรองความเทาเทยมในดานตางๆ

อยางเชนกลมสหภาพแรงงาน กลมบคคลทเสยเปรยบในโครงสรางความสมพนธของอ านาจ ไปจนถงกลมบคคลท

80Robert Nozick, Anarchy, State, and Utopia. (New York: Basic Books, Inc, 1974) ,p.ix. 81ดรายละเอยดของแนวคดนอซกค ในประเดนการจดเกบภาษไดใน Michael Sandel, Justice : What’s the Right Thing to Do? (New York : Farrar, Straus And Giroux, 2010) ในบท 3 Do We Own Ourselves?/ Libertarianism. 82 ภาษาองกฤษใชค าวา ‘ambition will be made to counteract ambition.’ , Ian Shapiro, The State of Democratic

Theory. (Princeton: Princeton University Press, 2003), pp.56-57.

38

ไมไดรบประโยชนจากอ านาจรฐมหน าซ ายงถกผลกดนไปอยชายขอบของอ านาจ (marginal group) ซงปจจบนเรา

เรยกการรวมตวเพอรวมกลมของบคคลดงกลาววาการรวมเปนกลมกอนของผ คนทไรอ านาจ (collectivism of

powerlessness)83

ในสวนกรอบแนวคดหลกของประชาธปไตยสมยใหมกบการสรางรฐในแบบเสรนยมประชาธปไตย (liberal

democracy) และการเกดขนของประชาธปไตยแบบตวแทน (representative democracy) มพฒนาการมาจาก

การก าเนดแนวคดในเรองขององคอธปตย (sovereignty)84 ขบวนการเคลอนไหวทางการเมองในชวงปลาย

ศตวรรษท 17 เรยกตวเองวา ‘The Levellers’ ทเนนในเรองแนวคดประชาธปไตยของปวงชน (idea of popular

sovereignty) ดวยการเรยกรองการขยายสทธในการเลอกตง (suffrage) ความเทาเทยมตอหนากฎหมาย

(equality before the law) รวมถงถงเรองของการอดทนอดกลนตอความเชอทางศาสนา ซงแนวคดของกลม

‘The Levellers’ จะถกน าใชกบรฐบาลทเปนตวแทนของประชาชน (representative government) ซงด าเนน

อยภายใตบรบทของรฐประชาชาต (nation-state)85

พฒนาการของรปแบบและกระบวนการของประชาธปไตยสมยใหมไดถกรวบรวมโดยนกรฐศาสตรโรเบรต

ดาหล มรายละเอยดอธบายถงองคประกอบทมความส าคญทงในดานของการประเมนคณคาของความเปน

ประชาธปไตยสมยใหมและเพอใหเกดความเปนประชาธปไตยสมยใหม (evaluation of and for democracy)

ภายใตกรอบความคดในแบบ ‘polyarchy’ ปรากฏอยใน The International Encyclopedia of the Social

and Behavioral Sciences ฉบบพมพ 2001 หนา 3405-3408 ประกอบดวย

83Michael Walzer, Politics and Passion: Toward a More Egalitarian Liberalism. (New Haven: Yale University Press, 2004) ,pp.21-25. 84 นยามขององคอธปตยอยในบทท XIII ของหนงสอ The Leviathan ของโธมส ฮอบบสมใจความส าคญวา ‘the sovereign is

their representative, a multitude of men, are made One Person, when they are by one man, or one Person,

Represented สวนหนาทส าคญขององคอธปตยคอ การคมครองสรางความปลอดภยแกชวตและทรพยสนเฉพาะอยางยงในเรอง

ของทรพยสนเพอเปนฐานใหเกดการคา อตสาหกรรมตามมา 85David Wootton. ‘The Levellers’ in Democracy : The Unfinished Journey 508 BC To AD 1993. Edited by John Dunn.

(Oxford : Oxford University Press, 1997) ,pp.71-73.

39

1.มผแทนราษฏรทมาจากการเลอกตงอยางเปนทางการของพลเมอง (elected representatives) โดย

การคดเลอกผานมาทางสถาบนทางการเมองตงแตกลมผลประโยชน กลมกดดนและพรรคการเมองทท าหนาทเปน

ตวแทนของพลเมองผมสทธเลอกตง

2. มการเลอกตงทเสรและมความเปนธรรมพรอมกบการก าหนดชวงระยะเวลาเอาไวอยางชดเจน ( free,

fair, and frequent elections) เพอเปนหลกประกนในการไดผแทนทมความร ความสามารถรวมไปถงปองกน

การยดอยกบต าแหนง อกทงยงเปนกระบวนการของการเปลยนผานและถายโอนอ านาจใหเปนไปอยางสนตและม

ความตอเนอง (peaceful transition)

3.พลเมองมเสรภาพในการแสดงออก (freedom of expression) โดยมสทธขนพนฐานมารองรบ เพอ

เปนหลกประกนวาจะไมเกดทรราชยหรอเผดจการทางความคด รวมไปถงการทผคนในสงคมมการแสดงออกท

หลากหลายจะเปนการพสจนวาสงคมการเมองมระดบของความอดทนอดกลนตอความแตกตางทางความคด

(toleration) มากนอยเพยงใด

4.พลเมองมสทธในการเขาถงขอมลขาวสารในทกรปแบบ (access to alternative, independent

sources of information) เปนไปเพอปองกนการผกขาดขอมล สรางใหเกดความโปรงใสและความรบผดชอบ

ทางการเมองตดตามมา

5.สทธของพลเมองในการรวมตว (autonomous associations) ทงในรปแบบของสมาคม กลมและ

องคกรทเปนอสระจากรฐ สะทอนความเปนพหสงคม (plural society) ทอาจภายใตการเคลอนไหวของกลม

ประชาสงคม (civil society) ตลอดจนถงการเมองภาคประชาชน ทงนเปนไปเพอการตรวจสอบและคานอ านาจ

ของรฐบาล (check and balance)

6. พลเมองทบรรลนตภาวะสามารถมสทธในกระบวนการเลอกตง (right to run and to vote) เปนการ

ใชสทธและอ านาจอธปไตยในฐานะพลเมอง

40

กจกรรม 1.2.2

จงอธบายหลกการและกระบวนการประชาธปไตยแบบตวแทนมาพอสงเขป

แนวตอบกจกรรม 1.2.2

มผแทนราษฏรทมาจากการเลอกตงอยางเปนทางการของพลเมอง มการเลอกตงทเสรและมความเปน

ธรรมพรอมกบการก าหนดชวงระยะเวลาเอาไวอยางชดเจนและพลเมองมเสรภาพในการแสดงออก

41

ตอนท 1.3 พฒนาการและแนวคดประชาธปไตยภายหลงการปฏวตฝรงเศส

โปรดอานหวเรอง แนวคดและวตถประสงคของตอนท 1.3 แลวจงศกษารายละเอยดตอไป

หวเรอง

1.3.1 ก าเนด หลกการและรปแบบเสรนยมประชาธปไตย

1.3.2 ปญหาและความลมเหลวของเสรนยมประชาธปไตย

แนวคด

1.แนวคดเสรนยมประชาธปไตย เรมกอตวนบตงแตการปฏวตฝรงเศส ค.ศ. 1789 ผคนจ านวนมากเรมรจก

และมความพยายามรวมไปถงความตองการทจะสรางความเปนประชาธปไตยใหเกดขนกบสงคมการเมองของ

ตวเอง (democratizing)86สอดคลองกบผลงานของนกรฐศาสตรแซมมวล ฮนธงตน (Samuel Huntington) ได

อธบายพฒนาการของการสรางความเปนประชาธปไตย (democratization) ทเกดขนในภมภาคตางๆของโลกดวย

การแบงชวงระยะเวลาออกเปนสามชวง โดยคลนยาวลกแรกเรมขนเมอป ค .ศ.1828 มการเกดขนของสหภาพ

การคา แรงงานและสตร นบเปนการแสดงถงพฒนาการในเรองสทธของความเปนพลเมอง (citizenship is

entitlement) จนพฒนากลายมาเปนรฐสวสดการ เรองของการเกบภาษในปลายศตวรรษทสบเกาตอกบตน

ศตวรรษทยสบ กระแสคลนประชาธปไตยลกทสองเรมขนภายหลงจากฝายสมพนธมตรไดรบชยชนะในสงครามโลก

ครงทสอง รวมเขากบเรองการประกาศอสระภาพของประเทศตางๆ ซงเปนอดตอาณานคมขององกฤษรวมกบอก

หลายชาตในภมภาคลาตนอเมรกา ตอมาในป ค.ศ.1962 เกดปรากฏการณการยอนกลบของกระแสคลนทสองของ

ประชาธปไตย สาเหตหลกส าคญมาจากการทฝายกองทพไดเขามามอทธพล ควบคมและผกขาดอ านาจทางการ

เมอง รวมไปถงการถกปกครองดวยพรรคการเมองเพยงพรรคเดยวทอยในลกษณะเผดจการทหารของกลมประเทศ

อเมรกาใต ขณะทการลมลางระบอบเผดจการในโปรตเกสเมอป ค.ศ.1974 ตามตดมาดวยสเปนและกรก คอจดเรม

86John Dunn, Setting the People Free. (London: Atlantic Books, 2005) ,p.17.

42

ของประชาธปไตยกระแสคลนทสามซงไดไหลเรอยมาจนถงการลมสลายของอดตอาณาจกรโซเวยตรสเซย โดยกอน

หนาการลมสลายของระบบเผดจการในโปรตเกส สถานการณทวโลกมประเทศทมความเปนระบอบประชาธปไตย

ปรากฏอยเพยงแค 45 ประเทศจากจ านวนทงหมด 151 ประเทศ

2.ปญหาและความลมเหลวของเสรนยมประชาธปไตยเกดมาจากการปฏบตตามหลกการเสรภาพ ซงม

แนวโนมมกจะเกดทรราชของเสยงสวนใหญ ทงในระดบสถาบนทางการเมองและการเมองทไมเปนทางการในรป

ของมตมหาชน ความลมเหลวทปรากฏในรปประชาธปไตยแบบรฐสภาในชวงความตกต าทางเศรษฐกจหลงจาก

สงครามโลกครงทหนง น าไปสการเกดขนของระบอบเผดจการอ านาจนยมแบบเบดเสรจและอดมการณฟาสตซสต

กระจายอยในหลายประเทศของยโรป นอกจากนความออนแอภายในตวเองของรปแบบ สถาบนและกระบวนการ

ประชาธปไตยแบบตวแทนเอง ตงแตการไมไดสะทอนถงผลประโยชนและความตองการทแทจรงของผลงคะแนน

เสยงเลอกตงของนกการเมองในฐานะตวแทน ตวพรรคการเมองเองทถกครอบง าจากอทธพลของรฐและตลาด รวม

ไปถงความเสอมศรทธาความไววางใจกบระบอบการเมองและนกการเมอง (distrust)

วตถประสงค

เมออานตอนท 1.3 จบแลว นกศกษาสามารถ

1.อธบายก าเนด หลกการและรปแบบเสรนยมประชาธปไตยได

2.อธบายปญหาและความลมเหลวของเสรนยมประชาธปไตยได

เรองท 1.3.1 ก าเนด หลกการและรปแบบเสรนยมประชาธปไตย

กลาวไดวารฐในแบบเสรนยม (liberal state) ไดถอก าเนดขนมาจากการตอสกบรฐในแบบสมบรณาญา

สทธราช87 (absolute state) และการเปนอสระจากฝายศาสนจกร (Church) ผลลพธทเกดตามมากคอผปกครอง

และผใตปกครองด าเนนความสมพนธภายใตหนาทและขอผกมด (duty and obligation) พฒนาการดงกลาวสงผล

87ยโรปในชวงศตวรรษทสบหาถงสบแปดมระบอบการปกครองหลกแบงออกเปนสองรปแบบไดแกระบอบสมบรณาญาสทธราช ใน

ฝรงเศส ปรสเซย ออสเตรย สเปนและรสเซย ขณะทองกฤษกบฮอลแลนดอยภายใตระบอบกษตรยภายใตรฐธรรมนญกบมหาชนรฐ

43

ท าใหรปแบบของรฐสมยใหมและความสมพนธระหวางผปกครองและผใตการปกครองเกดการเปลยนแปลงท

จะตองมาจดรปแบบกนใหม กลาวคอความส าคญ หนาทและความชอบธรรมในการปกครองของรฐสมยใหมอยบน

รากฐานของกฎหมาย (law) ทจะตองคอยปกปองคมครองและดแลสทธและเสรภาพทางการเมองของผใตปกครอง

ไมใหถกละเมดและถกท าลาย ตอมาเมอเกดเหตการณการปฏวตในอเมรกา ค .ศ. 1776 และในฝรงเศส ค.ศ.1789

ถอเปนจดก าเนดของการจ ากดอ านาจและบทบาทรฐ (limited state) ซงแบงออกไดเปน หนงการจ ากดอ านาจ

(power) ทตงอยบนพนฐานของสทธ (right-based) ทอ านาจของรฐและผปกครองถกจ ากดผานกลไกทาง

รฐธรรมนญ กฎหมาย สถาบนทางการเมองและกระบวนการทางการเมองอยางเชนการเลอกตง สองการจ ากด

หนาท (function) สรางใหเปนรฐทมหนาทนอยทสด (minimal state) โดยรฐบาลมบทบาทและสถานะเปนแค

เพยงยามดแลความปลอดภยในชวตและทรพยสนเทานน (nightwatchman) มผลท าใหผใตการปกครองเปนอสระ

จากการแทรกแซงของรฐในเรองศาสนา เศรษฐกจและมโนส านก88

อทธพลจากแนวความคดของนกปรชญาในชวงยคแสงสวางทางปญญา (Enlightenment Age) อยางอดม

สมธ ในเรองทางเศรษฐกจทควรจะปลอยใหมการคาแบบเสร ( laisser-faire) รฐบาลมบทบาทเปนเพยงแค

กรรมการกลาง ท าหนาทคอยชวยเหลออ านวยความสะดวกและดแลกฎระเบยบอยหางๆโดยไมเขาไปกาวกายหรอ

ท าการแทรกแซงและควบคม ปลอยใหสงทเรยกวากลไกการตลาด (market mechanism) และมอทมองไมเหน

(invisible hand) ปฎบตงานของมนไปในแบบอตโนมตทจะสงผลดกลบคนสสงคมเอง เปนสงทสรางใหเสรนยม

ประชาธปไตยเปนสามารถทจะเกดขนภายใตสงคมทนนยมการตลาด (capitalist market society) ผานสมมตฐาน

ในเรองเสรภาพของปจเจกบคคลและการตลาดจนกลายมาเปนแนวคดทวาตลาดสรางมนษย (Market maketh

man.) จนเปนหลกการสรางใหมนษยอยรวมกน สรางกรอบกตกาและระบบคณธรรมขนมา89

นกปรชญาการเมองคนส าคญอยางอลกซส เดอ ทอกเกอวลล (Alexis de Tocqueville) เขยนชมเชย

เรองความส าเรจของสหรฐอเมรกาในการสรางประชาธปไตย โดยเรมตนมาจากเงอนไขทส าคญกคอสงคมอเมรกา

เองมการรวมกลมอยในลกษณะของความสมครใจ (voluntary associations) เกดขนมากอนการปฏวต ค.ศ.1776

88Norberto Bobbio, Liberalism and Democracy. Translated by Martin Ryle and Kate Soper, (London : Verso, 2005) ,pp.8-9. 89ยคแหงการรแจงทางปญญา (Enlightenment) ในศตวรรษทสบแปด เหลานกปราชญไมวาจะเปนมงเตชกเออ Turgot, เฟอรกสน

และสมธ ตางกมสมมตฐานเชอมนในเรองความเจรญกาวหนาของสงคมจะปรากฏเปนเสนตรง ( linear progress) ทเรมตนจาก

สงคมลาสตว เลยงสตว เกษตรกรรมมาสพาณชยกรรม

44

มาเปนเวลานานเกอบรอยป สหรฐอเมรกาจงกลายมาเปนแบบอยางการใหความส าคญกบการรวมกลม ( law of

association) ซงถอเปนหลกการพนฐานส าคญของประชาธปไตย พนฐานดงกลาวมผลท าใหชาวอเมรกนไดเกดการ

เรยนรในเรองของการปกครองตนเอง (self-government) ผานการรวมกลมตงแตระดบของหมบาน ทองถนและ

เมองกนมาชวงระยะเวลาหนงแลว เพราะฉะนนประชาธปไตยของสหรฐอเมรกาจงไมไดเปนสงทสามารถเกดขน

หรอเนรมตรขนมาไดเพยงชวขามคน อยางไรกตามเมอเปรยบเทยบเงอนไขและปจจยของการเกดประชาธปไตยใน

สหรฐอเมรกาตองนบวามความแตกตางไปจากฝงขององกฤษและฝรงเศส โดยทฝายขององกฤษผปกครองหรอตว

ของกษตรยถกจ ากดและคานอ านาจจากกลมขนนางกบสภาผแทนราษฏรมาตงแต ค.ศ. 1215 จนพฒนาเปนจารต

ทไดสรางหลกการในเรองการจ ากดบทบาทหนาทของรฐบาลใหเหลอนอยทสด (minimal state) รวมไปถง

หลกการแบงแยกอ านาจ (separation of power) ขณะททางดานฝรงเศสเรองของอ านาจรฐถงแมวาจะถกโคนลม

จากประชาชนในแบบเบดเสรจตงแตการปฏวต ค .ศ.1789 แตอปสรรคส าคญภาคประชาชนและสงคมยงคงตอง

ตอสกบรปแบบการรวมศนยอ านาจของรฐในแบบสมบรณาญาสทธราชย อยางไรกตามพลวตของการตอสคอยๆ

ปรากฏออกมาในรปของหลกการกฎหมาย (legality) และแนวคดในเชงรฐธรรมนญนยม (constitutionalism) จง

ท าใหประวตศาสตรการตอสกบอ านาจรฐของหลายประเทศในยโรปภาคพนทวปอยในลกษณะจากบนลงลาง (top

down) อยในลกษณะทคอยๆจ ากดและลดทอนอ านาจรฐลง ซงรปแบบของพฒนาการดงกลาวสงผลตอการ

ขยายตวและการเตบโตของกลมทางสงคมการเมอง (voluntary associations) รวมไปถงประชาสงคม (civil

society) ของฝงยโรปเกดเปนกระบวนการทชากวาฝงสหรฐอเมรกา90

นบตงแตการปฏวตฝรงเศส ค .ศ. 1789 ผคนจ านวนมากเรมรจกและมความพยายามรวมไปถงความ

ตองการทจะสรางความเปนประชาธปไตยใหเกดขนกบสงคมการเมองของตวเอง (democratizing)91สอดคลองกบ

ผลงานของนกรฐศาสตรแซมมวล ฮนธงตน (Samuel Huntington) ไดอธบายพฒนาการของการสรางความเปน

ประชาธปไตย (democratization) ทเกดขนในภมภาคตางๆของโลกดวยการแบงชวงระยะเวลาออกเปนสามชวง

โดยคลนยาวลกแรกเรมขนเมอป ค.ศ.1828 มการเกดขนของสหภาพการคา แรงงานและสตร นบเปนการแสดงถง

พฒนาการในเรองสทธของความเปนพลเมอง (citizenship is entitlement) จนพฒนากลายมาเปนรฐสวสดการ

90งานเขยนทนาสนใจของนกทฤษฏการเมองสตรชาวเยอรมนฮนนาห อาเรนด ใน On Revolution (2006) Harmondsworth : Penguin Books ไดศกษาในเชงเปรยบเทยบถงภมหลงทางสงคมการเมอง วฒนธรรมของทงอเมรกาและฝรงเศสทมสวนถงสาเหต การเกดเหตการณปฏวตและผลลพธรวมไปถงอทธพลทมความแตกตางกนของสองประเทศ 91John Dunn, op.cit,p.17.

45

เรองของการเกบภาษในปลายศตวรรษทสบเกาตอกบตนศตวรรษทยสบ มสาเหตมาจากการขยายสทธการ

ลงคะแนนใหแกพลเมองสหรฐอเมรกา (democratic suffrage) ขณะทในฝงของยโรปชวงทศวรรษท 1870 หรอ

ภายหลงเหตการณ ‘ปารสคอมมน’ (Paris Commune) ใน ค.ศ. 1871 สนสดลงไดมการปลกระดมมวลชนเกดขน

ปรากฏอยในรปของขบวนการแรงงาน พรรคมวลชนและสอมวลชน เปนการสรางใหเกดปรากฏการณการเคลอนท

ของมวลชนเขาสเวทการเมอง สงผลท าใหตองมการขยายสทธการลงคะแนนไปสพลเมองชายทกคน (universal

male suffrage) ซงตอมาไดขยายตวไปสหลายๆประเทศในยโรปตงแตฝรงเศส เยอรมน สวตเซอรแลนดและ

เดนมารก ปรากฏการณมวลชนเคลอนเขาสพนททางการเมองเกดขนเรอยมาจนถงตนทศวรรษท 1920 จนการขน

สอ านาจของมโสลนในอตาลถอเปนปฏกรยาการยอนกลบกระแสคลนแรกของประชาธปไตยในยโรป ( first

reverse wave)

กระแสคลนประชาธปไตยลกทสองเรมขนภายหลงจากฝายสมพนธมตรไดรบชยชนะในสงครามโลกครงท

สอง รวมเขากบเรองการประกาศอสระภาพของประเทศตางๆ ซงเปนอดตอาณานคมขององกฤษรวมกบอกหลาย

ชาตในภมภาคลาตนอเมรกา ตอมาในป ค .ศ.1962 เกดปรากฏการณการยอนกลบของกระแสคลนทสองของ

ประชาธปไตย สาเหตหลกส าคญมาจากการทฝายกองทพไดเขามามอทธพล ควบคมและผกขาดอ านาจทางการ

เมอง รวมไปถงการถกปกครองดวยพรรคการเมองเพยงพรรคเดยวทอยในลกษณะเผดจการทหารของกลมประเทศ

อเมรกาใต ขณะทการลมลางระบอบเผดจการในโปรตเกสเมอป ค.ศ.1974 ตามตดมาดวยสเปนและกรก คอจดเรม

ของประชาธปไตยกระแสคลนทสามซงไดไหลเรอยมาจนถงการลมสลายของอดตอาณาจกรโซเวยตรสเซย โดยกอน

หนาการลมสลายของระบบเผดจการในโปรตเกส สถานการณทวโลกมประเทศทมความเปนระบอบประชาธปไตย

ปรากฏอยเพยงแค 45 ประเทศจากจ านวนทงหมด 151 ประเทศ โดยสวนใหญเปนประเทศทมการพฒนาทาง

อตสาหกรรม ชวงเวลาดงกลาวประเทศสวนใหญในภมภาคตางๆตงแตลาตนอเมรกา ตะวนออกกลางและยโรป

ตะวนออกหากไมมการปกครองประเทศดวยระบอบเผดจการทหารหรอมพรรคการเมองเพยงแคพรรคเดยวครอง

อ านาจเบดเสรจเดดขาด กจะเปนการปกครองทมผน าในแบบเผดจการ ตอมาตวเลขประเทศทปกครองดวยระบอบ

ประชาธปไตยมจ านวนเพมขนเปน 56 ประเทศในชวงป 1980 และในป ค.ศ. 1991 เพมจ านวนขนเปน 91

ประเทศ และในชวงปลายทศวรรษท 1990 มตวเลขสงถง 120 ประเทศซงนบเปนจ านวนมากกวาหกสบเปอรเซนต

46

จากประเทศทวโลกโดยมประชาธปไตยทรฐบาลไดผานการเลอกตง92 อยางไรกตามมขอทนาสงเกตวาภายใตชย

ชนะของแนวคดเสรนยมและประชาธปไตยนน แทจรงแลวกลบเปนชยชนะทจ ากดพนท โดยในโลกของชาวมสลม

รวมถงในอกหลายประเทศยงคงมรฐบาลในแบบเผดจการปกครองอย93

การเปลยนแปลงครงทสอง (second transformation) ของประชาธปไตยเกดขนในชวงกลางศตวรรษท

สบแปด94 ถอเปนการเปลยนแนวคดจากเดมภายใตกรอบของความเปนนครรฐหรอเมองทอยในยคกรกโบราณและ

ยคฟนฟศลปวทยาการ ซงมลกษณะเฉพาะในเรองของจ านวนประชากร ขนาดของพนทกบชองทางกบกระบวนการ

ของการเขามามสวนรวมทางการเมอง (popular and participation politics) แตเมอสงคมการเมองเรมมความ

สลบซบซอน เกดเปนพฒนาการภายใตรปแบบความเปนรฐสมยใหม เฉพาะอยางยงการมประชากรจ านวนเพมมาก

ขน การปกครองพนทขนาดใหญในระดบประเทศขน สรางใหเกดความตระหนกวาแนวคดในเรองประชาธปไตย

ทางตรงไมสามารถเปนไปไดอกตอไป ท าใหแนวคดในเรองของตวแทนจงเรมเขามาท าหนาทแทน โดยเฉพาะอยาง

ยงภายหลงการปฏวตฝรงเศสและสหรฐอเมรกา95 สงเกตไดจากประชาธปไตยแบบตวแทนไดรบความนยมจากผ

รางรฐธรรมนญรวมไปถงกลมนกคด นกเขยนทางการเมองทงในฝรงเศสและอเมรกา มบคคลอยางทอม เพน และ

จอหน สจวต มลล รวมไปถงนกปรชญาการเมองกอนหนานนอยางรสโซมความเชอมนวาประชาธปไตยแบบ

ตวแทนเปนระบอบการปกครองทดทสด96 อยางไรกตามหากจะมองประวตศาสตรยอนหลงกลบไปแนวคดในเรอง

ตวแทน ไดมพฒนาการมาเนนนานตงแตยคกลาง เรมตนมาจากเรองของความขดแยงระหวางกษตรยทตองการจะ

เรยกเกบภาษเพมจากเหลาขาราชบรพารและกลมขนนาง ท าใหฝายหลงไมพอใจเลยเกดการเรยกร องใหตองม

ตวแทนเพอท าการเจรจา แตทปรากฏชดเจนวามสวนเกยวของกบการเมองและประชาธปไตยไดเกดขนในศตวรรษ

92Eric Hobsbawn, History of Civilization : The Age of Empire. (New York : Vintage Book, 1989) ,pp.84-88. Larry

Diamond, The Spirit of Democracy. (New York : Holt Paperbacks, 2008) ,pp.41-44. Francis Fukuyama, The Origin of

Political Order. (New York : Farrar, Strauss and Giroux, 2011) ,pp.3-6. 93John Schwarzmantal, Ideology and Politics. (Los Angeles : SAGE, 2008) ,pp.49-50. 94สงเกตไดจากความเขาใจในเรองประชาธปไตยของนกปรชญาการเมองและนกทฤษฏการเมองไมวาจะเปนรสโซ เบนเธม มลล ตอคเกอรวลล ลวนแลวแตอยภายใตกรอบความคดประชาธปไตยของกรกโบราณทงสน 95Robert A. Dahl, Democracy and Its Critics. (New Haven : Yale University Press, 1989) ,pp.20-26. Michael Saward,

Democracy. (Cambridge : Polity Press, 2003) ,pp.63-64.

96ซงนกคดทางการเมองดงกลาวยอมรบวาดวยเงอนไขขอจ ากดในเรองของพนทขนาดใหญและจ านวนประชากรจ านวนมากเปนการยากทจะใหประชาชนเขามามสวนรวมทางตรงได แตยงมความเชอมนวาการมสวนรวมของประชาชนทางตรงจะเกดขนไดในระดบทองถน

47

ท 17 ชวงสงครามกลางเมองในองกฤษ (civil war) ทเกดความขดแยงระหวางฝายกษตรยกบรฐสภากนระยะเวลา

ยาวนานถงการปฏวตประชาธปไตยครงใหญขององกฤษในชวงปลายศตวรรษท 1897 ท าใหการมตวแทนเปน

สงจ าเปนส าหรบประชาธปไตยสมยใหม เหมอนกบทนกปรชญาการเมองสตรคนส าคญของศตวรรษทยสบฮานนาห

อาเรนดทกลาวไวอยางนาสนใจวา ‘ไมมพนทวางเพยงพอส าหรบพลเมองทกคน ประชาชนจะตองปกครองตวเอง

อยางกระเหยนกระหอโดยผานตวแทนของเขา’98 ขณะททางดานของเจมส เมดสน กลาวถงคณประโยชนของ

ตวแทนวาเปนการท าใหผน า ผปกครองทชาญฉลาดสามารถกลนกรอง ด าเนนการคดเลอกทศนคตของประชาชนท

จะน ามาซงผลประโยชนอนแทจรงของประเทศ99

ขณะทนกวชาการดานประชาธปไตยในศตวรรษท 20 อยางจอหน คน (John Keane) อธบายถงแนวคด

รปแบบ สถาบนและกระบวนการทางการเมองทเกดขนในองกฤษ ฝรงเศสและสหรฐอเมรกาในชวงศตวรรษทสบ

แปด ทเปนประจกษพยานของความเปนประชาธปไตยแบบตวแทน ซงประกอบขนดวยรฐธรรมนญทเปนลาย

ลกษณอกษร รวมไปถงกฎหมายและระบบยตธรรมทมความเปนอสระเพอเปนหลกประกนและคมครองสทธ

เสรภาพของประชาชน โดยเฉพาะอยางยงในเรองของการทรมานและการจบกมคมขงโดยปราศจากการไตสวน ท

ไดพฒนามาจากเอกสาร ‘Habeas Corpus Act’ สวนกระบวนการทางการเมองเพอทจะจ ากดและตรวจสอบ

อ านาจของทางฝายผปกครอง ประกอบขนดวยการก าหนดวาระการด ารงต าแหนงของฝายนตบญญต การจ ากด

วาระการด ารงต าแหนงทางการเมองโดย มรปแบบการลงคะแนนเสยงลบ การลงประชามต การเสนอชอเพอ

ด าเนนการถอดถอน การใหมการแขงขนระหวางพรรคการเมองตางๆ การมองคกรอยางผตรวจการแผนดนรฐสภา

(ombudsmen) ตลอดจนการด ารงอยของกลมประชาสงคม (civil society) รวมไปถงประเดนในเรองของการ

ปกปองเสรภาพของพลเมอง (civil liberties) ปรากฏผานสทธของการชมนมในทสาธารณะและเสรภาพของ

สอมวลชน100

นกวชาการทางดานทฤษฏรมประชาธปไตย (democratic theory) อยางซ บ แมคเฟอรสน (C.B.

Macpherson) โจเซฟ ชมปเตอร (Joseph Schumpeter) และเดวด เฮลด (David Held) อธบายพฒนาการของ

97Hanna Pitkin, ‘Representation and Democracy’ in Democracy. Edited by Michael Saward. (London : Routledge,

2007) ,pp.333-335. 98Hannah Arendt, Crises of the Republic. (New York : Viking Press, 1972), p.238.

99Alexander Hamilton, Madison. J. & Jay. J, The Federalist. Edited by Terence Ball. (Cambridge : Cambridge

University Press, 2003) ,pp.43-45. 100John Keane, op.cit,pp.xviii-xix.

48

แนวคดเสรนยมประชาธปไตย โดยสามารถจดการแบงออกมาเปนสยค ไดแกหนงประชาธปไตยในเชงปกปอง

คมครอง (protective democracy) มนกคดอยาง อยางเบนเธมและมลล เปนสดมภหลก โดยตงอยบนสมมตฐาน

ทวาประชาธปไตยด ารงอยในฐานะเปนเครองมอกลไกเพอไวคอยจ ากดและคานอ านาจของผปกครองหรอฝายของ

รฐบาลไมใหใชอ านาจตามอ าเภอใจกบผใตปกครอง ซงนบเปนเสรนยมในแบบคลาสสค (classical liberal) ทมการ

มงเนนไปยงเปาหมายของรฐบาลในแบบตวแทนและความรบผดชอบ มขนเพอปองกนประโยชนของปจเจกบคคล

(private interest) ใหรฐบาลด ารงความเปนกลางตลอดไปจนถงเขามายงเกยวกบประชาชนใหเหลอนอยทสด

นบเปนการจ ากดอ านาจของรฐหรอผปกครองใหเหลอนอยทสดหรอใหมไดเทาทมความจ าเปน101 อยางไรกตาม

แนวคดดงกลาวถกโจมตจากแนวคดมารกซสตวาในความเปนจรงแลวรฐไมสามารถด ารงตวเปนกลาง ในฐานะเปน

กรรมการได รฐมธรรมชาตทเอนเอยงเขาขางชนชนใดชนชนหนงในสงคม หรอพดงายๆกคอรฐตกเปนเครองมอทาง

ชนชน

รปแบบทสองคอประชาธปไตยในเชงพฒนา (development democracy) มเปาหมายกคอการแกไข

ความสดโตงของประชาธปไตยเชงปกปองคมครอง ทใหความส าคญเนนไปยงเรองความเปนสวนตวของปจเจก

บคคลโดยปฏเสธไมใหความสนใจชมชนและสงคม แนวคดประชาธปไตยในเชงพฒนาไดรบอทธพลมาจาก J.S.Mill

มงใหความสนใจกบการพฒนาของปจเจกชน (individual development) ดวยการมรฐบาลประชาธปไตยท

สงเสรมสนบสนนบคคลใหเขามามสวนรวมทางการเมอง เปนสงทถกมลลมองวาสามารถสราง ใหเกดการพฒนา

ตวตนทางศลธรรม (moral self-development) ท าใหฝายรฐมสทธอนชอบธรรมทจะเขามาแทรกแซง โดยเฉพาะ

อยางยงการละเมดเสรภาพของบคคลภายใตหลกการท ารายผอน (harm principles) อยางเชนในเรองของการ

ตพมพหนงสอโป ส าหรบมลลใหความส าคญกบเสรภาพในฐานะทมนเปนการพฒนาศกยภาพของตวบคคล เชนการ

มเสรภาพทางความคด อสระภาพเพอใหมนษยไดคดในเชงเหตผล สวนประชาธปไตยซงเปนการปกปองจาก

ภายนอกไมใหเกดรฐบาลเผดจการ ประกอบขนดวยหลกนตรฐ มการเนนในเรองเสรภาพของรฐกบของบคคลตอง

ไปดวยกน (free state) แนวคดเรองความเสมอภาค (equalitarianism) ปรากฏชดเจนในการลงคะแนนเสยง

(one man, one vote) กบรฐบาลมหนาทสรางความเปนพลเมองผานการกระตน การสงเสรมใหประชาชนไดเขา

มามสวนรวม มบทบาททางการเมอง (public duty) 102 รวมไปถงการใหความส าคญกบประชาธปไตยในฐานะท

101Ian Mackenzie, Politics : Key Concepts in Philosophy. (London : Continuum, 2009) ,p.110. 102ถอไดวาเปนความขดแยงกนเองของระบอบประชาธปไตยระหวางมมมองเสรนยม (liberal) เนนในเรองปจเจกบคคลและมหาชนรฐ (republic) เนนสรางความเปนสมาชกของชมชนการเมอง (community)

49

มนเปนวถทางทจะสรางใหมนษยเจรญเตบโต เกดพฒนาทางความคด การหลอหลอมจตวญญาณ สตปญญาและ

คณธรรม ซงเกดขนมาจากความคดของนกปรชญาการเมองอยางทอกเกอรวลล กองตง เลยวนารด ฮอบเฮาส

(Leonard Hobhouse) จอหน ดวอ (John Dewey) และวดโรว วลสน (Woodrow Wilson) และรปแบบสดทาย

ไดแกประชาธปไตยในเชงพหนยมเพอสรางดลภาพในกลมชนชนน า (Elitist-Pluralistic-Equilibrium Democracy

) คอแนวคดทยอมรบวาประชาธปไตยเปนการปกครองโดยชนชนผน า แตชนชนผน าจะตองผานกระบวนเลอกตง

ซงเปนการแขงขนกนระหวางชนชนผน าดวยกนเอง เพอจะน าไปสความมสมดลแหงอ านาจใหเกดขนอยางไรกตาม

กเกดขอวพากษวาเปนรปแบบทขาดแงมมจรยธรรมและไมใหความส าคญกบเรองของการเขามามสวนรวมทางการ

เมองของประชาชน รปแบบนถกน าเสนอโดยชมปเตอร และถกน ามาพฒนาตอจากนกรฐศาสตรอยางดาหล103

สวนรปแบบทสคอประชาธปไตยในแบบการมสวนรวม (participatory democracy) ทน าเสนอโดยแมคเฟอรสน

เองภายหลงป ค.ศ.1968 เพอแกไขขอบกพรองของประชาธปไตยในแบบทสาม

กจกรรม 1.3.1

จงอธบายความหมายของความเปนคลนลกตางๆของประชาธปไตย

แนวตอบกจกรรม 1.3.1

มความหมายตองการอธบายถงก าเนด พฒนาการ การไดรบความนยม การเกดปญหาและความลมเหลว

ของรปแบบและแนวคดเสรนยมประชาธปไตยนบตงแตหลงการปฏวตฝรงเศสมาจนถงเหตการณการลมสลายของ

สหภาพโซเวยตรสเซยในปลายชวงทศวรรษ 80

เรองท 1.3.2 ปญหาและความลมเหลวของเสรนยมประชาธปไตย

กลาวโดยทวไปภาพลกษณของประชาธปไตยสมยใหมกไมแตกตางไปจากประชาธปไตยในสมยโบราณ

เทาใดนก สงเกตไดจากการทแนวคดเสรนยมประชาธปไตยยงคงถกตงค าถาม เกดขอสงสยจากนกคดผเปนเจาของ

แนวคดเอง เหมอนกบทเพลโตเคยวเคราะหระบอบประชาธปไตยวาเปนจดเรมตนของความเสอมทจะน าไปส

103C. B. Macpherson, The Life and Time of Liberal Democracy. (Oxford : Oxford University Press, 1997) ,pp.3-10.

David Held, Models of Democracy. (Cambridge : Polity Press, 2006) ,pp.56-77.

50

ระบอบทรราชยและสภาพสงคมในแบบอนาธปไตย ไดสอดคลองกบทศนคตของทอกเกอรวลลตอเรองการเกด

ทรราชยของเสยงขางมาก แมแตดานของจอหน สจวต มลลเองยงยอมรบวาประชาธปไตยในแบบตวแทนนาจะ

เกดขนในประเทศทพฒนาแลว เนองจากมพฒนาการทางดานศลปะวทยาการ ฝายประชาชนเองมการศกษาด

นอกจากนเขายงเสนอในเรองการมสวนรวมทางการเมองนาทจะจ ากดอยเพยงกลมบคคลทมทรพยสนและมการ

เสยภาษ ซงตอมาเสรนยมประชาธปไตยถกตงค าถาม ถกวพากษจากแนวคดในเชงอนรกษนยมและสงคมนยม ผาน

งานเขยนของเฮเกล คารล มารกซ, เอดมนด เบรก, โจเชฟ เดอ เมสตร, ฟรดช นทเชอและไมเคล โอกซอต104 โดย

ขอโจมตทมาจากฝายสงคมนยมไดด าเนนการวพากษรฐบาลในแบบเสรนยมประชาธปไตยไมสามารถท าหนาท

อยางเปนกลาง อยในฐานะกรรมการอยางทมกกลาวอางได ในความเปนจรงหรอในทางปฏบตทปรากฏออกมา

รฐบาลมความโนมเอยงทจะเขาขางชนชนใดชนชนหนงในสงคมอยตลอดมา ซงมกจะออกมาวาเปนกลมชนชนสง

กลมนายทนและธรกจโดยด าเนนการปกครองในลกษณะของการเอารดเอาเปรยบ กดขขดรดเอาสวนเกนจากชน

ชนแรงงานหรอผคนสวนใหญของสงคม105 สวนมมมองของฝายอนรกษนยมมงไปยงประเดนทประชาธปไตย

สมยใหมไดกอเกดรปแบบของความเปนปจเจกบคคลในดานลบหรอเปนการใชเสรภาพในเชงลบ (negative

freedom) ทเรยกวาปจเจกบคคลเอกเทศ (private individual) เปนบคคลผทสาละวนยงเกยวอยกบการแสวงหา

และรกษาผลประโยชนของตวเอง ครอบครวและพรรคพวกหรอไมกด ารงตนแยกอยอยางอสระ (atomistic) โดย

ไมใหความสนใจ ท าตวเพกเฉย ไมใหความรวมมอกบกจการสาธารณะและตดขาดจากชวตของชมชนการเมอง

(community) ถอเปนมนษยประเภททไมใหความส าคญ ใหความสนใจใยดกบกฏระเบยบหรอแบบแผนใดๆของ

ชมชนการเมอง (anomie/normlessness)106 นอกจากนการวพากษการเมองในแบบประชาธปไตย (democratic

politics) มทมาจากปญหาการเมองของกลมมวลชน (mass politics) ทไดเขาสปรมณฑลและเวทของการเมองจน

สามารถกลายมาเปนตวแสดงหลกส าคญในทางการเมอง โดยทมวลชนเหลานมาจากพนฐานความยากจน ไร

การศกษา ปราศจากระเบยบวนย มพฤตกรรมและวจารณญาณการตดสนใจทคอนขางไรเหตผล ท าใหมแนวโนม

จะถกปลกปนและใชเปนเครองมอทางการเมองของกลมผลประโยชนและนกการเมองไดตลอดเวลา

104John Gray, Enlightenment’s Wake. (London : Routledge, 1995) ,pp.78-79. 105David Held, op. cit.,pp.96-97. 106จากการศกษาของ Oretega y Gasset, Karl Mannheim, Karl Friedrich, Karl Jaspers, Eric Fromme, Hannah Arendt

ในเรองปรากฏการณมวลชน (mass man) ในชวงปลายศตวรรษทสบแปดเปนสงทไดน ายโรปไปสสงคมในแบบมวลชน (mass

society) ทด าเนนอยภายใตระบอบประชาธปไตยทจะเปนรากฐานอนส าคญน าไปสการเกดขนของระบอบการปกครองในแบบ

เผดจการอ านาจนยมแบบเบดเสรจ (totalitarianism) ในระยะเวลาตอมา

51

ปญหาในเรองความเปนตวแทน

ปญหาทเกดมาจากพนฐานทางดานปรชญาแนวคดและเรองของหลกการรวมไปถงค าอธบายตางๆทม

ความเกยวของกบประชาธปไตย เปนทยอมรบกนวามลกษณะเตมไปดวยแนวคดและหลกการทมความเปน

นามธรรมเลอนลอย (highly abstract) เปนค าอธบายทมความคลมเครอ (ambiguous) และมความเลอนไหลสง

(elusive) อกทงยงสามารถกอใหเกดการโตแยง (controversary) ตามมาไดอยางไมมสนสด ตวอยางเชนค าวา

ประชาชนนนมขอบขายครอบคลมบคคลกลมใดบาง ( inclusive) และในขณะเดยวกนไดกดกนบคคลกลมใด

ประเภทใดออกไป (exclusive) (อยางเชนผอพยพ ผกอการรายถกนบรวมวาเปนประชาชนหรอไม) ตดตามมาดวย

ค าถามในเชงคณคาวา แททจรงแลวประชาชนสามารถท าหนาทผปกครองไดหรอไม หรอหากไดท าแลวสามารถท า

หนาทไดดหรอไม

ปญหาทเกดขนจากกระบวนการประชาธปไตยเองอยางเชนในเรองของความเปนตวแทน ทนบตงแตการ

เรมตนของความเปนตวแทน ไดมความพยายามในการสรางความเปนประชาธปไตยใหกบระบบตวแทน

(democratizing the representative system) แตผลกลบปรากฏออกมาวาความเปนตวแทนไดเขามาแทนท

อยในลกษณะการเขามาครอบง าประชาธปไตยแทนทจะท าหนาทเปนแคเพยงฝายสนบสนน อยางไรกตาม

ขอผดพลาดและขอบกพรองของความเปนตวแทนเปนสงทมใหเหนกนเปนปกต ไมวาจะเปนประเดนเรองของการ

ไมสามารถทจะตอบสนองความตองการและการท าหนาทเปนตวแทนอยางแทจรง เรองของการทตวบคคลทเปน

ผแทนเองตกอยภายใตอทธพลเฉพาะของกลมธรกจ ขาราชการและพรรคการเมอง และในเรองของความเปน

ผแทนมการผกขาดอยแตในมอของคนกลมหนง ทเรยกวาเปนอภสทธของกลมบคคล ไปจนถงการท าหนาทเปน

เพยงตวแทนของตวเองเทานนเหมอนกบทฮานนาห อาเรนดทท านายไววารฐบาลในแบบตวแทนไดกลายมาเปน

รฐบาลคณาธปไตย (oligarchy government)

ทางดานนกรฐศาสตรชาวฝรงเศสปแอร โรซงวาลง (Pierre Rosanvalon) และรสเซล ฮารดน (Russell

Hardin) วเคราะหถงปญหาประชาธปไตยแบบตวแทนใหความส าคญไปในเรองความเชอใจของพลเมอง ( trust)

โดยมการศกษาปรากฏการณในชวงยสบปทผานมาของกลมประเทศทมพฒนาการของประชาธปไตยอยในระดบสง

ตงแตสหรฐอเมรกา แคนาดา สวเดนและสหราชอาณาจกร มผลปรากฏออกมาในลกษณะทประชาชนไดสะทอนถง

การขาดความไวเนอเชอใจในตวรฐบาล นกการเมองและบคลากรทางการเมอง ผานความเฉอยเนอยทางการเมอง

(civic apathy) การละเวนไมไปลงคะแนนเสยงเลอกตง (electoral abstention) การไมใหความสนใจตอสถาบน

ทางการเมองอยางพรรคการเมอง โดยเฉพาะอยางยงการแกไขปญหาเรองปากทองและเศรษฐกจ นอกจากเรอง

52

ของการขาดความเชอใจแลวประชาธปไตยในประเทศทพฒนาแลวยงตองประสบกบปญหาทางดานของความชอบ

ธรรม ( legitimacy) ทสรางให เกดกลไกการตรวจสอบ (mechanism of oversight) ในเรองความเปน

ประชาธปไตยแบบตวแทน (democracy of oversight) ซงออกมาในรปของสถาบนทไมเปนทางการและมองไม

เหน ไปถงการสนบสนนกระบวนการเคลอนไหวทางสงคมในรปแบบใหม (new social movement) ประการท

สองคอการสรางสถาบนหรอองคกรอสระขนมาเพอใชในการตรวจสอบและควบคม ( independent institution)

ฝายนกการเมองและรฐบาล107 นอกจากนปญหาส าคญทแนวคดประชาธปไตยในปจจบนตองเจอกคอค าถามและ

ขอสงสยในเรองของการท าหนาทของการเปนตวแทนทแทจรงใหแกประชาชนทลงคะแนนเสยงใหกบนกการเมอง

หรอพรรคการเมองตางๆนนไดหรอไม ซงในความเปนจรงนกการเมองและพรรคการเมองอาจเปนเพยงแคตวแทน

ของกลมผลประโยชนเทานน

ปญหาอนเนองมาจากประชาธปไตยในแบบตวแทนท าไดเพยงแคน าเสนอและเปนตวแทนใหกบคณะและบคคลบางกลมเทานน ซงในทางปฏบตมนไมสามารถสะทอนหรอท าหนาทใหกบคนจ านวนมากในสงคมการเมองไดอยางทวถง หรอแมกระทงตวของพรรคการเมองทกลาวอางวาสามารถท าหนาทในฐานะตวแทนจนถงกระบวนการเลอกตงทพยายามน าเสนอรปแบบในการคดเลอกนกการเมองเพอจะเปนตวแทนท แทจรงของประชาชน แตในความเปนจรงทมการรบทราบกนอยสถาบนและกระบวนการเหลานลวนแลวแตเปนเพยงกลไกและเครองมอในทางอดมการณทสรางความชอบธรรมใหกบกลมชนชนน าในสงคมการเมอง (circulation of elites)108 นอกจากนภายหลงจากความพยายามในการสรางความเปนประชาธปไตยใหกบระบบตวแทน (democratizing the representative system) ผลปรากฏวาความเปนตวแทนเปนสงทไดเขามาแทนท เขามาครอบง าประชาธปไตยแทนทจะท าหนาทเปนเพยงเครองมอและฝายสนบสนน จนน ามาสขอผดพลาด ขอบกพรองของความเปนตวแทนทสามารถพบเหนไดเปนปกต ไมวาจะเปนประเดนทไมสามารถตอบสนองความตองการของผทลงคะแนนเสยงเลอกใหไปปฏบตหนาท รวมไปถงไมสามารถปฏบตหนาทของความเปนตวแทนทแทจรงไดอนเนองมาจากความรและเรองของจรยธรรม ปญหาความเปนตวแทนยงมาจากการทผแทนเองตกอยภายใตอทธพลของกลมการเมอง นกธรกจ ขาราชการ กองทพและพรรคการเมอง อกทงความเปนผแทนเกดการผกขาดหมนเวยนกนอยในมอของกลมบคคล ครอบครวและพรรคพวกไปจนถงการท าหนาทเปนเพยงตวแทนผลประโยชนของตวเองและคนใกลชด

107Pierre Rosanvallan, Democracy Past and Future. Edited by Samuel Moyn.(New York : Columbia University Press,

2006) ,pp.236-255. Russell Hardin, Trust. (Cambridge : Polity Press, 2006) ,pp.156-178. 108Robert A. Dahl, op.cit,pp.2-3. Saward, op.cit.,pp.63-64.

53

เทานน109 ซงปญหาในเรองความเปนตวแทนขางตนท าใหในทางปฏบตแลวความเปนประชาธปไตยทแทจรง ในลกษณะทตอบสนองตอความตองการของคนสวนใหญในสงคมการเมองนนไมมอยจรง เปนแตเพยงประชาธปไตยแอบแฝง (disguised democracy) หรอปรากฏอยภายใตเสอคลมของประชาธปไตยแตเนอแทกลบเปนรฐบาลแบบคณาธปไตย (oligarchy government)110 ดานเบนจามน บารเบอร (Benjamin Barber) วพากษเสรนยมประชาธปไตยหรอประชาธปไตยในแบบตวแทนอยในลกษณะของ ‘thin democracy’ ทตงอยบนพนฐานสทธของปจเจกบคคลจนละเลยและมองขามในเรองของบทบาท คณธรรมและความรบผดชอบของความเปนพลเมอง (citizenship virtue) ทจะน าไปสเรองของการมสวนรวม (participation) ความสามารถในการปกครองตนเอง การใหความส าคญกบเรองสาธารณะ (public goods or civic virtue) เปนคณสมบตของความเปน ‘strong democracy’ ทจะใชถวงดลกบผลประโยชนสวนบคคลและความเฉอยเนอยทางการเมอง

ปญหาประชาธปไตยในรปแบบรฐสภา

แมจะยอมรบกนวาประวตศาสตรของการเมองและรฐประชาชาตในศตวรรษทยสบ คอชยชนะทยงไม

เดดขาดของระบอบประชาธปไตย ในขณะทนกปรชญาการเมองฝงอนรกษนยมอยางคารล สมตซ ตงขอสงเกตตอ

เรองของกระบวนการและกตกาตางๆของระบอบประชาธปไตยทด าเนนอยภายใตรปแบบรฐสภานยม

(parliamentarianism) ไวอยางนาสนใจและนารบฟงวา ประชาธปไตยรปแบบรฐสภาโดยเมอพจารณาจาก

รปแบบภายนอกแลว จะเหนไดวาใหความส าคญกบการเปดกวาง (openness) เรองของการพดคยเจรจา (talk)

และการสนทนา (discussion) แตในทางปฏบตและสงทเกดขนจรงแลวมนกลบกลายเปนเรองของการตดสนใจ

ภายในประตทปดเอาไว (decision behind closed doors) เปนเรองทเกดขนระหวางตวแทนของพรรคการเมอง

และกลมผน าทางการเมองเพยงไมกคน ทไมเหมอนกบค าโฆษณาทมมากอนหนา นอกจากนกระบวนการของการ

เปดกวางทางความคดและการพด สรางปญหาภายในตวของมนเอง คอเมอด าเนนอยในระดบทมากเกนจนท าใหไม

สามารถลงไปสขนตอนของการตดสนใจหรอมการสรปผลออกมา เพอจะตดสนชขาดลงไปในปญหาตางๆ (Yes-No)

และน าไปสการปฏบตในขนตอนสดทาย ภายใตกระบวนการทางรฐสภาบอยครงทเราพบวาแมแตบคคลผท าหนาท

109Pitkin, op.cit,pp.333-335. ปฏกรยาความไมพอใจในระบอบประชาธปไตยแบบตวแทน (representative democracy) ของ

ประเทศไทยแสดงผานการเสนอแนวคดการเมองใหม โดยเฉพาะอยางยงการมตวแทนผานการแตงตงและเลอกตงในสดสวน 70:30

ของกลมพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตยในชวงทผานมา 110Jacques Ranciere, Hatred of Democracy. Translated by Steve Corcoran. (London : Verso, 2006) ,pp.70-78.

54

เปนผน าเองกไมมอ านาจเดดขาดทจะมาตดสนชขาด ท าใหในทายทสดกตองมาลงเอยในลกษณะของการ

ประนประนอม (compromise) อยในลกษณะของการถอยทถอยอาศยกน111

จากประเดนทเปนธรรมชาตของประชาธปไตยในรปแบบรฐสภา ถกทางนกวชาการฝรงเศสปแอร องเดร

ทาเคฟ (Pierre-Andre Taquieff) อธบายไวอยางนาสนใจวา ประชาธปไตยคอระบอบการเมองมลกษณะท

คอนขางจะหยดอยกบท เนองจากมธรรมชาตซงยงวนวายอยกบการสนทนา (discussion for the sake of

discussion) คอมงไปในเรองของการใชค าพดเสยมากกวาการลงมอกระท า อกทงยงสนใจอยกบการสนทนา

มากกวาการลงมอตดสนใจ112 จงกลาวไดวารปแบบการเมองของแนวคดเสรนยมประชาธปไตยทด าเนนอยภายใต

สถาบนทเปนทางการ (formal institution) อยางเชนรฐธรรมนญ รฐสภา พรรคการเมอง ศาลและองคกรอสระ

สงผลใหการเมองทตงอยบนฐานประชาธปไตยในแบบตวแทนกลายมาเปนเรองของผเชยวชาญ (expert) ผช านาญ

เฉพาะดาน (specialist) หรอแมแตนกวชาการทางดานกฎหมายและรฐศาสตรไปจนถงนกเทคนคในทางเศรษฐกจ

และการเมอง (technocrat) โดยในความเปนจรงแลวพฒนาการของประชาธปไตย ซงเปนเรองทางการเมองควร

จะเปนเรองของทกคน (amateur) เหมอนอยางทโธมส ฮอบบสเคยตงขอสงเกตถงปญหาในเรองอ านาจของการ

ตดสนใจ การลงมต การบงคบใชกฎหมายยงอยในมอของคนกลมใดกลมหนง ทมความเชอมโยงกบเรองของการ

อภปราย การถกเถยง การแสดงออกทางความคดทดเสมอนวาไดยดหลกการของความเทาเทยมกนของแตล ะ

บคคล แตสงดงกลาวเปนเพยงประชาธปไตยในชวงเรมตนและไมสามารถคงความเปนประชาธปไตยไปไดตลอด

กระบวนการ ท าใหในทสดแลวประชาธปไตยกลายเปนเรองอภสทธของนกวาทศลปไป ( aristocracy of

orators)113

นอกจากนยงมประเดนในเรองของชองวางระหวางแนวคด กรอบทฤษฏ ค าพดในเชงวาทศลป (rhetorical) กบการน าสงดงกลาวเหลานไปสการปฏบตจรง ซงเกดเปนกรณของการทผปกครองมการอางและ 111Carl Schmitt, The Crisis of Parliamentary Democracy. Translated by Ellen Kennelly. (Cambridge : MIT Press, 1994) ,pp.37-39. 112Taquieff, Pierre Andre, ‘The Traditionalist Paradigm-Horror of Modernity and Antiliberalism:Nietzsche in Reactionary Rhetoric’ in Why We are not Nietzscheans. Edited by Luc Ferry and Alain Renaut, translated by Robert de Loaiza. (Chicago:The University of Chicago Press, 1997) ,pp.21-29. 113Thomas Hobbes, The Elements of Law Natural and Politics. Part 1, Human Nature, Part 2, De Corpore Politico. Edited with an introduction and noted by J.C.A. Gaskin. (Oxford: Oxford University Press, 1999) ,pp.10-11.

55

หยบยกแนวคดรวมไปถงสาระของความเปนประชาธปไตย ทน าไปสการบดเบอนในเรองของแนวคด (abuse) เพอหวงผลประโยชนและวตถประสงคในทางการเมองของตวเอง มองเหนไดจากตวอยางในหลายประเทศทมการเลอกตง มรฐธรรมนญ รฐสภา มพรรคการเมองแตกลบปกครองประเทศในลกษณะของเผดจการไมสนใจฟงเสยงเรยกรองของประชาชน114จากตวอยางในประวตศาสตรสมยใหมมผน าประเทศจ านวนหนงใชประชาธปไตยเรยกระบอบการปกครองทไมมความเปนประชาธปไตย อยางเชนอดตประธานาธบดนสเชอร (Nasser) ของอยปตเคยใชค าวา ‘Presidential Democracy’ อดตประธานาธบดซการโน (Sukarno) ของอนโดนเซยไดใชค าวา ‘Guided

Democracy’ หรอเผดจการอยางนายพลฟรงโก (Franco) ของสเปนใชค าวา ‘Organic Democracy’ และกรณลาสดระบอบอ านาจนยมผานการเลอกตง (electoral authoritarian) ทใชเรยกประธานาธบดฮวโก ซาเวซ (Hugo Chavez) ของเวเนซเอลา ถงแมวาจะไดรบเลอกอยางทวมทนจากประชาชนแตกไมมความสามารถแกปญหาอาชญากรรมและเรองคอรปชนทเรอรงของประเทศได115

ปญหาความแตกแยกและความไรเสถยรภาพทางการเมอง

ปญหาในเรองของการทผคนในสงคมและผน ามการแบงเปนกลม ( faction) สรางใหเกดความแตกแยก

และความขดแยงตามมาดวยสงครามการเมองบอยครง นบเปนปญหาทเกดขนมาตงแตมระบอบประชาธปไตย

ขณะทสมยใหมถกทางดานของเจมส เมดสน กลาวไวใน ‘The Federalist Papers’ ฉบบทสบ ในเรองความรนแรง

ทเกดจากการแบงฝกแบงฝายเปนกลมทางการเมอง ซงเปนธรรมชาตและกลายมาเปนจดออนส าหรบรฐบาลทม

ทมาจากประชาชน (popular government) แนนอนวาการแบงฝาย การจบกนเปนกลมทางการเมองน ามาส

ความไรเสถยรภาพ ความอยตธรรมและความวนวายและเปนอนตรายตอเสรภาพของประชาชน อยางไรกตามการ

แบงฝกแบงฝายทางการเมองเปนสงทไมสามารถขจดออกไปได ยกเวนแตเราจะยอมทจะขจดเสรภาพ ในความเปน

จรงแลวการแบงฝกแบงฝายทางการเมองเปนสงทแฝงเรนในลกษณะของการ ‘หวานอยในธรรมชาตของผคน’

(sown in the nature of man) อยในความสามารถอนหลากหลายทมนษยม เรองของความแตกตางในการถอ

114ดงนนรปแบบและกระบวนการรวมไปถงสถาบนตางๆตงแตการเลอกตง พรรคการเมอง รฐสภาและรฐธรรมนญอาจถกหยบยก

และใชเพอสรางความชอบธรรมใหกบความเปนประชาธปไตย ซงในความเปนจรงแลวการเลอกตง พรรคการเมองและรฐธรรมนญ

นนเปนเพยงเงอนไขทจ าเปน (necessary conditions) แตไมอาจเปนเงอนไขทเพยงพอ (sufficient conditions) ของความเปน

ประชาธปไตยได 115Fukuyama, op.cit,pp.356-357.

56

ครองทรพยสน มนยงเปนผลมาจากการทสงคมเกดความแตกตางในเรองผลประโยชน และทรายแรงทสดนาจะเปน

เรองของความไมเทาเทยมในการแบงและกระจายการถอครองทรพยสนระหวางคนมกบคนไมม116

ประชาธปไตยในศตวรรษทยสบถกตงค าถามและวพากษจากหลายฝาย ซงหนงในการวพากษทนาสนใจมา

จากการศกษาของนกเศรษฐศาสตรและรฐศาสตรเชอสายออสเตรยนอเมรกน โจเซฟ ชมปเตอร ไดรบความนยมจน

กลายมาเปน ‘Schumpeterian democracy’ สวนมมมองทชมปเตอรมตอประชาธปไตยมนคอระบบและ

กระบวนการทกลมชนชนน าทางการเมอง (elites) ทรวมไปถงสถาบนทางการเมองอยางพรรคการเมอง คดเลอก

และสงนกการเมองลงสมครแขงขนเพอใหไดรบคะแนนเสยงจากประชาชน ซงการเลอกตงนนทเกดขนไมเรยกไดวา

เปนสงทไมแตกตางไปจากการแขงขนเพอชวงชงลกคาหรอผบรโภคในทางเศรษฐกจ (economic competition)

ฝายของพรรคการเมองกบนกการเมองเปรยบเสมอนบรษทหรอพอคาผประกอบการ ทพยายามแสวงหาผลก าไร

จากการเสนอขายสนคา ขณะทการน าเสนอนโยบายเมอเปนรฐบาลกคอการสญญาวาจะใหบรการและสนคา

ทางการเมอง (political good and service) สวนทางฝงของผลงคะแนนเลอกตงอยในฐานะของผบรโภคตองการ

ลงคะแนนหรอซอสนคาทตนเองมความพงพอใจและไดประโยชนสงสด (rational choice)117 ท าใหผลงานของชม

ปเตอรเปรยบเสมอนการลอกคราบมายาคตดงเดมของประชาธปไตย (classical myth) คอการกลาวอางวาเปน

ระบอบการปกครองทค านงถงผลประโยชนและความตองการของคนสวนใหญ แตในความเปนจรงแลว

ประชาธปไตยกคอการแขงขนกนเพอการเปนผน าทางการเมอง การตอสกนเพอจะใหไดมาของคะแนนเสยงจาก

ประชาชนทวนเวยนและผลดเปลยนกนอยในกลมของชนชนน าเทานน

อยางไรกตามเปนประเดนทนาตงของสงเกตวาภายหลง ค .ศ. 1975 แนวโนมในเรองของการเปลยนผาน

จากรฐบาลในระบอบเผดจการอ านาจนยม (authoritarian regime) ไปสรปแบบประชาธปไตยดเหมอนวาจะเพม

จ านวนขน แตหากพจารณาลงลกไปในเนอหาความจรงแลว เปนสงทน ามาวเคราะหไดวาเปนเพยงแครปแบบ

ประชาธปไตยทไมไดเกดควบคไปกบพนฐานแนวคดในเชงเสรนยม เปนเหตการณทไดปรากฏอยในกลมประเทศ

อดตอาณานคมสหภาพโซเวยตรสเซย ในโลกมสลม กลมประเทศในตะวนออกกลางและในกลมประเทศก าลง

พฒนาอกหลายๆประเทศ118 โดยมลกษณะทส าคญคอการมรฐบาลและการเลอกตงอยางเสร มผน ามาจากพลเรอน

116John Dunn, Setting the People Free. (London : Atlantic Books, 2005) ,p.76. 117Joseph Schumpeter, Capitalism, Socialism and Democracy. (New York : Harper Perennial, 1976) ,pp.270-283. 118Plattner, M.C, From Liberalism to Liberal Democracy. eds. Larry Diamond and Marc F. Plattner. (Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2001) ,p.78.

57

แตกลบไมใหความส าคญกบหลกนตรฐ (rule of law) สนใจเรองของการคมครองสทธสวนบคคล การเคารพสทธ

ขนพนฐานทงในเรองของการแสดงความคดเหนและการรวมกลม การละเมดสทธมนษยชนตลอดจนแนวคดของ

การอยรวมกนในแบบมความอดทนอดกลน (toleration) ของผคนในสงคม ปรากฏการณในลกษณะดงกลาวจงถก

นกวชาการดานประชาธปไตยเรยกวา เปนการปกครองทอยในสภาพของความเปนประชาธปไตยทปราศจ าก

รากฐานและหลกการเสรนยม ( illiberal democracy)119ประชาธปไตยเปนระบอบการปกครองทความรกใน

เสรภาพมกด าเนนควบคไปกบความรกในสนตภาพ โดยมขอมลการศกษาในเชงประจกษสรปวา ประเทศทเปน

ประชาธปไตยมกจะไมท าสงครามระหวางกน120 นอกจากนประชาธปไตยยงเกดควบคไปกบพฒนาการการขยายตว

และความเจรญเตบโตในทางเศรษฐกจ อกทงยงชวยลดชองวางความไมเทาเทยมในทางเศรษฐกจ121

ประชาธปไตยกบการเดนทางทไม (มวน) สนสด

ปญหาทเกดควบคกบประชาธปไตยมาตงแตแรกเรมในเรองเผดจการของเสยงสวนใหญ มาจนถงกลไกประชาธปไตยแบบผแทนกมปญหาในตวของมนเอง แตเมอเวลาผานไปกมการพฒนากลไกตรวจสอบตางๆนานา ทงในรปของสถาบนและกระบวนการ นบเปนการปรบตวและพลวตของประชาธปไตยจนสรางใหประชาธปไตยเปนระบอบการปกครองทคงอยและยงคงไดรบการยอมรบจากสงคมทวโลก122 ปรากฏการณทเกดขนกบแนวคดและระบอบประชาธปไตยสอดคลองกบนกวชาการทางดานประชาธปไตย จอหน ดน (John Dunn) กลาวถงประชาธปไตยวา เปนการเดนทางทไมสนสด (unfinished journey) ประชาธปไตยทไดออกไปสโลกกวาง (global democracy) และประชาธปไตยกลายมาเปนแรงขบเคลอนทส าคญในระดบนานาชาต (global force) อยางไรกตามขอสงเกตของนกปรชญาทสนบสนนแนวคดในเชงสมพทธนยม ( relativism) อยางรชารด รอรต (Richard Rorty) ยอมรบวาประชาธปไตยในแบบตวแทนสมยใหมเปนสงทมลกษณะเฉพาะ (peculiarity) กลาวคอเปนสงทเกดขนและด าเนนอยไดดในวฒนธรรมแบบแอตแลนตคเหนอ (North Atlantic) ซงมความหมายวารอรต ม

119Fareed Zakaria, The Future of Democracy. (New York : W.W. Norton & Company, 2003) ,pp.90-99. 120 มผลงานของ Michael Mandelbaum ในหวขอ Democratic Peace ยกตวอยางการศกษาของ Bruce M. Russet. Grasping the Democratic Peace. Spencer Weart. Never at War: Why Democracies Will not Fight one another. แ ล ะ James Lee Ray. Democracy and International Conflict. 121Adam Przeworski. What Makes Democracies Endure? Journal of Democracy. Volume 7, 1 (January 1996.,pp.40-43. 122Pierre Rosanvallan, Counter-Democracy: politics in the age of distrust. Translated by Arthur Goldhammer. (New York: Cambridge University Press, 2008) ,pp.57-60.

58

ความคดในเชงปฏเสธระบอบประชาธปไตยในฐานะทมนมความเปนสากลและน ามาสขอสรปทวาระบอบประชาธปไตยไดเกดขนและด าเนนอยไดดเฉพาะพนท ภมภาคและกบประชากรบางกลมเทานน 123 (Keane, 2009:843)

แนวคดและกระบวนการประชาธปไตยยงขนอยกบรปแบบกบความเปนจรง เปนประเดนทนกทฤษฏทางการเมองอยางนอรแบรโต บอบบโอ (Norberto Bobbio) วเคราะหถงอนาคตของระบอบประชาธปไตยไวอยางนาสนใจวา ขนอยกบชองวางระหวางเรองของการไมสามารถบรรลอดมคตและการด ารงรกษาไวซงหลกการกบประสบการณทเกดขนจรง โดยประชาธปไตยซงอางวาเปนการปกครองของประชาชน อ านาจอธปไตยหรออ านาจการปกครองตองมาจากและไดรบฉนทานมตจากประชาชน แตสงทเกดขนจรงมแนวโนมปรากฏออกมาในลกษณะของความเปนอนาธปไตยและเปนเพยงการปกครองโดยกลมหรอคณะบคคล (oligarchic rule) รวมไปถงปรากฏการณทรราชยของเสยงสวนใหญ เปนสงทสอดคลองกบขอเสนอของนกสงคมวทยาอยาง เกตาโน มอสกา (Gaetano Mosca) กบวลเฟรโด ปาเรโต (Vilfredo Pareto) ทมองระบอบการเมองและการปกครองเปนเพยงเรองของกลมผน าทางการเมอง (elites group) สงผลใหระบอบการเมองทอางตวเองวาเปนระบอบประชาธปไตย แตความเปนจรงไมตางไปจากระบอบคณาธปไตยและเผดจการ ซงตอมาโจเซฟ ชมปเตอร วเคราะหประชาธปไตยวาเปนเพยงเรองการแขงขนกนของกลมผน า (competitive elites) ขณะทแมคเฟอรสน นกทฤษฏประชาธปไตยตงขอสงเกตไวอยางนาสนใจวาระบอบประชาธปไตยทมนสามารถด ารงอยได มาจากพนฐานของการทสงคมเกดความสมดลระหวางกลมพลงตางๆ (equilibrium)124

เปนทนาสงเกตวาในชวงตงแตทศวรรษท 90 เปนตนมากระแสและความเคลอนไหวทออกมาในลกษณะของการปฎเสธการเมองแบบทางการ รวมไปถงสถาบนการเมองทเปนทางการ ( formal institution) น าไปสขบวนการเคลอนไหวทางสงคม (social movements) ประกอบดวยขบวนการปกปองสทธของกลมคนดอยโอกาส อาทคนผวส (black people) กลมชาตพนธในฐานะชนกลมนอย (ethnic as minority group) ทออกมาในเชงการตอสเรยกรองเรองสทธมนษยชน (human rights) ไปจนถงการรณรงคเรองสทธสตว (animal rights) กลมเดก กลมสตร กลมคนพการ คนสงอาย กลมแรงงาน กลมทางดานสอสารมวลชน กลมบคคนทมพฤตกรรมเบยงเบนทางเพศ เชนเกย เลสเบยน กลมอนรกษสงแวดลอม ระบบนเวศวทยาและกลมโรคเอดส ไปจนถงกลมลทธทางศาสนาและความเชอของนกายตางๆ ซงกลมคนเหลานในอดตไมไดรบการเหลยวแลจากรฐบาล และผคนในสงคมมากนก โดยทกระบวนการเคลอนไหวเหลานลวนแลวแตมสวนเก ยวของและเชอมโยงกบแนวคดและระบอบประชาธปไตยทงสนซงด าเนนอยในลกษณะทวา

123John Keane, op.cit,p.843.

124Norberto Bobbio, The Future of Democracy. Translated by Roger Griffin. Edited by Richard Bellamy. (Cambridge: Polity Press, 1987) ,pp.26-33.

59

1. สงคมสมยใหมทตงอยบนพนฐานของความหลากหลายในทางวฒนธรรม (multi-cultural society) รวมไปถงเรองของเชอชาตและศาสนา ซงแนนอนวามวฒธรรมบางรปแบบทโดดเดนด ารงตนอยในลกษณะของการเปนวฒนธรรมกระแสหลก (inclusiveness) กดกนวฒธรรมทเปนกระแสรองลงไป (exclusiveness) ปรากฎการณดงกลาวน ามาซงการเกดรปแบบทางการเมองใหมทเรยกวาการเมองแหงอตลกษณ (politics of identity) และการเมองของความแตกตาง (politics of differences) หมายถงการแสดงออกในพนทสาธารณะของกลมคนชายขอบของสงคมการเมอง (marginal group) โดยการปรากฎตวของกลมคนทไรสรรพเสยงในทางสงคมการเมอง (politics of presence) เปนการตอสเรยกรองเพอน าไปสการรบร (politics of recognition)

2. การอบตขนของขบวนการเคลอนไหวทางสงคมดงกลาวแสดงใหเหนถงความเปนประชาสงคม (civil society) สะทอนถงความเปนพลเมองทมความตนตว (active citizen) มบทบาทในเชงรก เปนสงคมทตงอยบนพนฐานของความหลากหลายทางความคด (diversity) คอสงคมทเปดกวาง มใจกวางยอมรบความแตกตาง (toleration) ทงในดานความร ความคด ความเชอและการปฏบต

3. ปญหาทางดานสภาพแวดลอม ความเสอมโทรมของระบบนเวศ ปญหาพลงงาน ปญหาสทธมนษยชนและปญหาการกอการรายซงลวนแลวแตเปนปญหาทเกนกวาความสามารถของรฐประชาชาตจะเขามาจดการได ท าใหเกดการเรยกรอง ‘global democracy’ ตลอดจนการสนบสนนแนวคดในเชงจกรทศน (cosmopolitanism) ไดเขามาอดชองโหวของประชาธปไตยทยดโยงอยกบเรองของอ านาจอธปไตยและผลประโยชนของรฐประชาชาต

3. การอบตขนของขบวนการเคลอนไหวทางสงคม (social movement) และประชาสงคม (civil society) ไดเปนบททดสอบอนส าคญทจะดวาสงคมการเมองนน มระดบของความใจกวาง ความอดทนในการยอมรบความแตกตางและการด ารงอยของความเปนอนๆ (the otherness)125 ทงในระดบของรฐบาลหรอตวผน าเองไปจนถงประชาชนทด ารงอยในฐานะของพลเมองวาสามารถอยรวมกนอยางสงบและสนตสขไดหรอไม (unity in diversity) โดยเฉพาะอยางยงแนวคดของนกรฐศาสตรชงตาล มฟ (Chantal Mouffe) ใหความส าคญกบประชาธปไตยในเชงปรกษาหารอ (deliberative democracy) ด าเนนควบคไปกบสภาวะพหนยมทอนญาตใหมการประชนแขงขนกน (agonistic pluralism) โดยตงอยบนพนฐานไมมองผ อนในฐานะศตรทตองท าลายแตเอาชนะเพอแสดงความสามารถทเหนอกวา เปนการแขงขนประชนกนเนนการถกเถยงในเชงเหตผลเปนการเปลยนผานความคดของผคนและการรวมกลม (reflexive arguments)

4. การน าเสนอแนวคดทพยายามสรางความสมบรณไปพรอมกบการแกไขจดออนใหกบประชาธปไตย ไดแกการเกดขนของประชาธปไตยแบบเขมแขง (strong democracy) ทเนนไปยงเรองของความสามารถในการปกครองตวเอง (self-government) ประชาธปไตยแบบรวมกลม (associative democracy) ประชาธปไตยเชง

125 ประกอบขนดวยกลมชน ความเชอและแนวคด อาทกลมชาตพนธ กลมศาสนา กลมอนรกษนยม

60

ครนคดปรกษาหารอ (deliberative democracy) ประชาธปไตยในเช งการมสวนรวม (participatory democracy) และประชาธปไตยในเชงตรวจสอบดแล (supervisory democracy) ผานการสรางสถาบนและกลมทางการเมองทงทเปนทางการและไมเปนทางการ อาทองคกรอสระ กลมองคกรพฒนาเอกชน (NGOs)

5. กรอบแนวคดในเรองธรรมรฐ (good governance) เปนความพยายามทจะหามาตรการและชองทางในการตรวจสอบและควบคมอ านาจเพอสรางความสมดลใหเกดขนระหวางผปกครองกบผใตปกครอง ผานการปฎบตงานทตองยดหลกการความโปรงใส (transparency) มความรบผดชอบ (responsibility) สามารถตรวจสอบได (accountability)

ประชาธปไตย : เมอมองไปขางหนา

บทสนทนาในลกษณะของการตงค าถามรวมไปถงประเดนของการโตแยงทเกยวกบแนวคด รปแบบและหลกการของประชาธปไตยทด าเนนอยในปจจบน เกดขนมาจากฝายทพจารณาวาประชาธปไตยยงเปนระบอบการปกครองทมความจ าเปน ในลกษณะทมความเหมาะสมทสดส าหรบในการอยรวมกนของมนษย เนองจากระบอบประชาธปไตยเปนระบอบการปกครองทประกอบดวยคณธรรมตางๆ ไมวาจะเปนเรองของมนษยนยม ความเทาเทยม การใหความเคารพในสทธ เสรภาพ ความเสมอภาค สทธมนษยชนไปจนถงการตอบสนองมตในดานความยตธรรม ขณะทฝายตอตานระบอบประชาธปไตยกยงมใหเหนอย โดยมการวพากษและโจมตระบอบประชาธปไตยโดยชใหเหนถงจดออนและขอดอยของประชาธปไตยเหมอนกบทนกปรชญาการเมองตงแตเพลโต อรสโตเตลมาจนถงมลลและทอกเกอรวลไดเคยกระท าไว สวนทศนคตอกกลมหนง126 ทมตอประชาธปไตยด าเนนอยในลกษณะของการใหโอกาสกบระบอบประชาธปไตย แตกตองมการพจารณาดวยการปรบเปลยนในเรองของหลกการ กฏเกณฑ กตกา เรองของสถาบนและกระบวนการตางๆของระบอบประชาธปไตยเองเพอใหเกดประสทธภาพ เปนการอดชองโหวและขอบกพรองทเกดขนจากระบอบประชาธปไตยใหเหลอนอยทสด

แนวคดของประชาธปไตยยงไดรบความสนใจจากฝงของนกเศรษฐศาสตรรางวลโนเบลอยางอมาตยา เซน (Amartaya Sen) กลาวสรรเสรญประชาธปไตยในฐานะคณคาสากล (universal value) และเพอสนบสนนสมมตฐานดงกลาว เซนไดยกตวอยางศตวรรษท 20 เปนชวงระยะเวลาทมเหตการณส าคญๆเกดขนมากมาย โดยทมความส าคญๆและสงผลกระทบตอผคนจ านวนมากกคอมนษยชาตตองเผชญหนากบสงครามโลกถงสองครง ผคนในยโรปและอเมรกาตองประสบกบสภาวะความถดถอยทางเศรษฐกจในชวงป ค .ศ.1929 (Great Depression) ตดตามมาดวยการอบตขนของแนวคด อดมการ กระบวนการและระบอบการเมองในแบบฟาสตซสต (Fascism)

126กลมแนวคดรมประชาธปไตย (democratic theory)

61

และนาซ (Nazism) โดยเฉพาะอยางยงแนวคดนาซไดสรางระบอบเผดจการอ านาจนยมแบบเบดเสรจ อยางไรกตามทามกลางความมดของศตวรรษทยสบ ยงมแสงสวางฉายสองมาใหกบมนษยชาต ซ งกคอการกาวขนมาของระบอบประชาธปไตย จนกลายเปนระบอบการปกครองทพงประสงคของประชาชนในหลายประเทศทไดกระจายตวอยในหลายทวป (global democracy) ตงแตเอเซย ยโรป อฟรกาไปจนถงลาตนอเมรกา จนท าใหประชาธปไตยกลายมาเปนพลงในระดบโลก (global force)127

เปนทชดเจนวาในชวงปลายศตวรรษทยสบตอเนองกบตนศตวรรษทยสบเอด ประชาธปไตยกลายมาเปนระบอบการปกครองทผคนเกอบทวโลกใหการยอมรบ ถงแมวาเสนทางไปสความเปนประชาธปไตยทเกดขนกบประเทศตางๆตองประสบกบปญหา อปสรรค ความยากล าบากนานบประการ ตงแตความแตกตางในเรองพนฐานของรปแบบทางประวตศาสตร ภมศาสตร วฒนธรรมทางการเมอง พฒนาการทางการเมองและสถาบนทางการเมอง ขณะทผคนจ านวนมากทออกมาเรยกรองตอสเพอใหไดมาถงประชาธปไตย ตองโดนผคมอ านาจปราบปราม ถกใชก าลงเขาสยบ แตพวกเขากยนดเสยงถงขนสละเลอดเนอและชวตเพอเรยกรองและตอสเพอใหไดมาถงความเปนประชาธปไตย128 หากพจารณาในแงนประชาธปไตยจงไมเปนเพยงแคเปาหมายทางการเมองทผคนในแตละประเทศ แตละสงคมตองการบรรลถง แตมนไดยกระดบไปอยในสถานะของการเปน อดมการณทางการเมอง ท าหนาทหลอมรวมจตวญญาณและความคดของผคนใหเปนอนหนงอนเดยวกน พจารณาในแงมมดงกลาวประชาธปไตยไดขนมาอยในระนาบเดยวกบอดมการในทางศาสนาและความเปนชาตไปแลว ขณะท Sen ไดท าการแบงความส าคญของประชาธปไตยในฐานะของความเปนคณคาสากลออกมาสามรปแบบ คอหนงในลกษณะทมความส าคญอยในตวของมนเอง ( intrinsic importance) ไดแกเรองของการทประชาชนเขามามสวนรวมทางการเมองและมเสรภาพในชวต รางกายรวมไปถงทรพยสน สองเปนความส าคญในเชงเครองมอ (instrumental importance) คอการทประชาธปไตยไดมกลไก กระบวนการและชองทางทประชาชนสามารถใชเปนเครองมอเพอท าการถวงดลอ านาจ ซงนบเปนการควบคมตรวจสอบใหฝายรฐบาลมความรบผดชอบและประชาชนสามารถตรวจสอบการท าหนาทได และสามความส าคญในเรองบทบาทประชาธปไตยในเชงสรางสรรค (constructive role) ไดแกการทประชาชนถกปลกฝงใหเกดส านก มความตระหนกรบรรวมไปถงใหความส าคญ

127John Keane, op.cit,p.xxiii. 128อยางไรกตามประชาธปไตยอาจน าไปสความรนแรงจนถงขนเกดสงครามกลางเมองได ดงกรณของความขดแยงระหวางชาตพนธทเกดขนในอนเดยและอกหลายประเทศในทวปอฟรกา โปรดดรายละเอยดในเรองประชาธปไตยกบความรนแรงไดจากงานของ John Keane ‘Violence and Democracy’ ในบท Introduction

62

กบเรองของคณคาและเกดความเขาใจในเรองของสทธ เสรภาพทงในดานบวกและลบ และหนาทซงมผลตอการพฒนาตนเองและเพอนรวมสงคมการเมอง129

นอกจากนยงมประเดนในเรองของลกษณะ วธการรวมไปถงรปแบบการศกษาและการท าความเขาใจประชาธปไตยนน เปนประเดนทมความสลบซบซอนสรางปญหาและความยากล าบากใหกบผศกษาพอสมควร เปนประเดนทนกรฐศาสตรอยางชารล ทลล (Charles Tilly) สรปถงการศกษาประชาธปไตยวา สามารถด าเนนการไดสามลกษณะคอ หนงในฐานะของการเปนระบอบการเมอง (constitutional approach) คอการศกษาวเคราะหไปถงตวระบอบตางๆ ตงแตระบอบราชาธปไตย ระบอบอภชนาธปไตยและระบอบมหาชนรฐ ตอมาเปนการศกษาในเชงระบบการปกครอง (system approach) ไดแกระบบกษตรยภายใตรฐธรรมนญ ระบบประธานาธบด ระบบรฐสภา และสดทายคอการศกษาโดยพจารณาความเปนเนอหาสาระ (substantive approach) โดยพจารณาดจากระบอบการเมองการปกครองนนวามการสงเสรมสนบสนนและใหความส าคญกบเรองของสวสดการ มการคมครองและเคารพสทธ สรางความปลอดภย ความเทาเทยมและความยตธรรมของผคนในสงคมมากนอยเพยงใด130

กจกรรม 1.3.2

จงอธบายปญหาเสรนยมประชาธปไตย

แนวตอบกจกรรม 1.3.2

ปญหาความแตกแยกและความไรเสถยรภาพทางการเมอง ปญหาการท าหนาทตวแทนและปญหาการขาด

ความศรทธาและไมไวใจการเมองและนกการเมอง

129Amartaya Sen, ‘Democracy as Universal Values’ in The Global Divergence of Democracies. edited by Larry Diamond and Marc F. Plattner. (Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2001) ,pp.10-12. 130 Charles Tilly, Democracy. (Cambridge: Cambridge University Press, 2007) ,p.7.

63

บรรณานกรม

ภาษาไทย

ไชยนต ไชยพร บทความปรชญาการเมองวาดวย :ก าเนดประชาธปไตยเอเธนส :การเมองในประวตศาสตรและ

ประวตศาสตรในการเมอง” รฐศาสตรสาร, ปท 21 ฉบบท 1,2542

พศาล มกดารศม แนวคดมหาชนรฐกบการเสรมสรางความเขมแขงใหแกสถาบนทางการเมอง สถาบนพระปกเกลา 2557

พศาล มกดารศม ประชาธปไตย เอกสารการสอนชดวชา แนวคดทางการเมองและสงคม ปากเกรด โรงพมพ

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช 2555

อกฤษฏ แพทยนอย (บก.) ปรชญากบอนาคตของประชาธปไตย กรงเทพฯ ส านกพมพคบไฟ 2554

ภาษาองกฤษ

Arendt, H. Crises of the Republic. New York: Viking Press. 1972. Arendt, H. On Revolution. Edited by Jonathan Schell. Harmondsworth : Penguin Books. 2008. Aristotle. The Politics of Aristotle. Translated with an introduction Notes by Ernest Barker. London:

Oxford University Press, 1978. Bellamy, Richard. ‘The advent of the masses and the making of the modern theory of democracy’ in

The Cambridge History of Twentieth-Century Political Thought. Edited by Terence Ball and Richard Bellamy. Oxford: Oxford University Press, 2010.

Bobbio. N. Democracy and Dictatorship. Translated by Peter Kennealy. Cambridge: Polity Press. 1997. -------------. Liberalism and Democracy. Translated by Martin Ryle and Kate Soper. London: Verso. 2005. -------------. The Future of Democracy. Translated by Roger Griffin. Edited by Richard

Bellamy. Cambridge: Polity Press. 1987. Burckhardt, J. The Greeks and Greek Civilization. Translated by Sheila Stern. New York: St.

Martin’s Griffin, 1998. Cartledge, Paul Ancient Greek Political Thought, Cambridge: Cambridge University Press, 2009, Constant, Benjamin. Political Writing. Edited by Biancamaria Fontana. Cambridge: Cambridge

64

University Press, 1988. Crick, Bernard. Democracy: a very short introduction. Oxford: Oxford University Press, 2002.

Dahl, R.A. A Preface to Democratic Theory. Chicago: University of Chicago Press. 1965. Dahl, R.A. Democracy and its Critics, New Haven: Yale University Press. 1989. Dahl, A. Robert. On Democracy. New Haven: Yale University Press, 2000. Diamond, Larry. The Spirit of Democracy. New York: Holt Paperbacks, 2008. The Global Divergence of Democracies. edited by Larry Diamond and Marc F. Plattner. Baltimore:

The Johns Hopkins University Press, 2001., Dunn, John. Setting the People Free. London: Atlantic Books, 2005. Dunn, John. (ed) Democracy: the Unfinished Journey 508 BC to AD 1993. Oxford: Oxford University Press. 2002. Farrar, C. The Origins of Democratic Thinking: The Invention of Politics in Classical Athens.

Cambridge: Cambridge University Press, 1988. Finley, M.I. Democracy Ancient and Modern. London: Chatto and Windus, 1973. Fukuyama, Francis. The Origin of Political Order. New York: Farrar, Strauss and Giroux, 2011. Gray, Gray. Two Faces of Liberalism. New York: The New Press, 2000. Hamilton, A., Madison, J. & Jay, J. The Federalist. ed. T. Ball. Cambridge:

Cambridge University Press. 2003. Hansen, M. H. The Athenian Democracy in the Age of Demosthenes :Structure, Principle and

Ideology. Translated by J.A. Crooks. Oxford:Blackwell Publishers, 1991. Hardin, Russell. Trust. Cambridge: Polity Press, 2006. Hardt, Michael and Antonio Negri. Multitude. New York: Penguin Book, 2004. Held, David. Democracy and the Global Order. Stanford: Stanford University Press, 1995. Held, David. Models of Democracy. Cambridge: Polity Press. 2006. His Holiness The Dalai Lama. ‘Buddhism, Asian Values, and Democracy’. Journal of Democracy. 10.1 (1999) 3-7. Hobbes, Thomas. The Elements of Law Natural and Politics. Part 1, Human Nature, Part 2, De

Corpore Politico. Edited with an introduction and noted by J.C.A. Gaskin. Oxford: Oxford University Press, 1999.

65

Hornblower, Simon. Creation and Development of Democratic Institutions in Ancient Greece. In Democracy: The Unfinished Journey 508 BC to AD 1993. edited by John Dunn, Oxford: Oxford University Press, 2002.

Hobsbawm, Eric. History of Civilization: The Age of Empire. New York: Vintage Book, 1989. Humboldt, Wilhelm von. The Limits of State Action. Edited by J.W. Burrow. Indianapolis: Liberty

Fund, 1993. Keane, John. The Life and Death of Democracy. London: Pocket Books. 2009. Lakoff, Sanford. Ten Political Ideas that have Shaped the Modern World. Lanham: Rowman &

Littlefield Publishers, Inc, 2011. Macpherson. C.B. The Life and Times of Liberal Democracy. Oxford: Oxford University Press. 1997. Mackenzie, I. Politics: Key Concepts in Philosophy. London: Continuum. 2009. Macpherson, C.B. The Life and Times of Liberal Democracy. Oxford: Oxford University Press, 1997. Madison, James. ‘The Danger of Faction’ in Political Thought. Edited by Michael Rosen & Jonathan

Wolff. Oxford: Oxford University Press, 1999. Manin, Bernard. The Principles of Representative Government. Cambridge: Cambridge University

Press, 1997. Mouffe, Chantal. (ed.) Dimensions of radical democracy : pluralism, citizenship, community :

London Verso 1992. Nozick. Robert. Anarchy, State, and Utopia. New York: Basic Books, Inc, 1974. Ober, Josiah and Charles Hedrick. (eds.) Demokratia: a Conversation on Democracies, Ancient and

Modern. Princeton: Princeton University Press, 1996. Pagden, Anthony. Peoples and Empires. London: Phoenix Press. 2001.

Pitkin, H. F. Representation and Democracy. ed. M. Saward. London: Routledge. 2007. Plattner, M.C. From Liberalism to Liberal Democracy. eds. Larry Diamond and Marc

F. Plattner. Baltimore: The Johns Hopkins University Press. 2001. Przeworski, Adam. What Makes Democracies Endure? Journal of Democracy. Volume 7, 1 (January

1996. Ranciere, Jacques. Hatred of Democracy. Translated by Steve Corcoran. London: Verso, 2006.

66

Rawls, John. A Theory of Justice. Cambridge: The Belknap Press of Harvard University Press, 1971. Rosanvallon, Pierre. Democracy Past and Future. edited by Samuel Moyn. New York: Columbia University Press, 2006. ----------------------. Counter-Democracy: politics in the age of distrust. Translated by Arthur

Goldhammer. New York: Cambridge University Press, 2008. Rousseau, Jean Jacques. The Social Contract. Harmondsworth: Penguin Books, 1968. Ruggiero, Guido de. The History of European Liberalism. Translated by R.G. Collingwood. Boston: Beacon Press, 1961. Sartori, Giovanni. The Theory of Democracy Revisited. New Jersey: Chatham House Publishers, 1987. Saward, M. Democracy. Cambridge: Polity Press. 2003. Saward, M. ed. Democracy Volume I. London: Routledge. 2007. Schmitt, Carl. The Crisis of Parliamentary Democracy. Translated by Ellen Kennelly. Cambridge:

MIT Press, 1994. Schumpeter, A. Joseph. Capitalism, Socialism and Democracy. New York: Harper Perennial, 1976. Sen, Amartaya. ‘Democracy as Universal Values’ in The Global Divergence of Democracies. edited by Larry Diamond and Marc F. Plattner. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2001. Shapiro, Ian. The State of Democratic Theory. Princeton: Princeton University Press, 2003. Schwarzmantal, John. Ideology and Politics. Los Angeles: SAGE. 2008. Strauss, Leo. Natural Right and History. Chicago: The University of Chicago Press, 1953. Strauss, Leo. The Political Philosophy of Hobbes: Its basic and Its genesis. Translated from the

German manuscript by Elsa M. Sinclair. Chicago: The University of Chicago Press, 1961. Taquieff, Pierre Andre. ‘The Traditionalist Paradigm-Horror of Modernity and

Antiliberalism:Nietzsche in Reactionary Rhetoric’ in Why We are not Nietzscheans. Edited by Luc Ferry and Alain Renaut, translated by Robert de Loaiza. Chicago:The University of Chicago Press, 1997.

Tilly, Charles. Democracy. Cambridge: Cambridge University Press, 2007. Terchek, R.J. and Thomas C. Conte. (eds.) Theories of Democracy: A Reader.

67

Boston: Rowman & Littlefield Publishers, Inc. 2001. Urbinati, Nadia. ‘Unpolitical Democracy’ Political Theory. 38 (1) 2010., Watson Patrick & Benjamin R. Barber. The Struggle for Democracy. Toronto: Key Porter Books,

2000. Walzer, Michael. Politics and Passion: Toward a More Egalitarian Liberalism. New Haven:

Yale University Press. 2004. Walzer, Michael. Spheres of Justice. USA: Basic Books. 1983. Wood, E.M. C.B. Macpherson: Liberalism, and the Task of Socialist Political Theory. in The

Socialist Register 1978.,pp.215-240. Wood, E.M. ‘Democracy: An Idea of Ambiguous Ancestry’ in Democracy. Edited by Michael

Saward. New York: Routledge, 2007. Woodruff, Paul. First Democracy. Oxford: Oxford University Press. 2005. Wootton, David. ‘The Leveller’ in Democracy Young, I. Marion. Inclusion and Democracy. Oxford: Oxford University Press, 2000. Zakaria, Fareed. The Future of Freedom. New York: W.W. Norton & Company, 2003.