บทท 1สารนเทศกบงานหองสมด

จดประสงคทวไป

ผเรยนมความรและเขาใจเกยวกบสารนเทศกบงานหองสมด และการใชสารนเทศอยางมคณธรรมและจรยธรรม

จดประสงคเชงพฤตกรรม1. บอกความหมายของสารนเทศได2. บอกความสำาคญของสารนเทศได3. บอกความหมายของการรสารนเทศได4. บอกความสำาคญของการรสารนเทศได5. อธบายการใชสารนเทศอยางมคณธรรม จรยธรรมได6. บอกความหมายของหองสมดได7. บอกความสำาคญของหองสมดได8. บอกวตถประสงคของหองสมดได9. แยกประเภทของหองสมดได10. แยกประเภทแหลงสารนเทศอน ๆ ได

สาระสำาคญสารนเทศ หมายถง ขอมลความรขาวสารตาง ๆ ทมความ

สำาคญและจำาเปนตอการนำาไปใชประโยชนของมนษยทงในเรองของความเจรญงอกงามทางดานสตปญญา การพฒนาจตใจ อารมณ

สงคม ตลอดจนการพฒนาคณภาพของชวตมนษย นอกจากสารนเทศจะมประโยชนดงทกลาวแลว การเขาถงสารนเทศและการใชสารนเทศอยางมคณธรรมและจรยธรรม จะทำาใหการใชประโยชนจากสารนเทศนนเพมคณคาอยางแทจรง

บทท 1สารนเทศกบงานหองสมด

สารนเทศ เปนคำาศพทบญญตทมความหมายใชกนในวงการตางๆ ไดแก สารสนเทศ ขอมล ขอสนเทศ ซงแตละคำาจะใชคำาจากภาษาองกฤษตวเดยวกนคอคำาวา Information โดยมความหมายทแปลกแยกไปตามความเขาใจของแตละสาขาวชา ดงน

สาขาเทคโนโลยและการสอสารโดย สพทย กาญจนพนธ (2524 : 126) ไดสรปความหมายของ สารนเทศ (Information) วาหมายถง ความรทกำาหนดไวดวยตวอกษร สญลกษณและเครองหมาย หรอหมายถงปรมาณของสงทมองเหนบนแตละเฟรมของภาพยนตร หรอปรมาณรวมทงภาพและเสยงของเฟรมหนงของภาพยนตร

สาขาบรรณารกษศาสตรและสารนเทศศาสตร วภา ศภจารรกษ (2543 : 2) อางถง แมนมาส ชวลต ไดกลาวถงสารนเทศหรอสารสนเทศไววา หมายถง ความร เรองราว ขอมล ขาวสาร ซงมการบนทกและจดการตามหลกวชาการ เพอเผยแพรและเพอใชประโยชนในการพฒนาดานตาง ๆ ทงในสวนบคคลและสงคม

นอกจากความหมายขางตนแลว ยงมผรอกหลายทานไดใหคำาจำากดความของ สารนเทศ และคำาอน ๆ ทมความหมายใกลเคยงกนดงน

สารสนเทศ (Information) หมายถง ขาวสาร การแสดงหรอชแจงขาวสารขอมลตาง ๆ

2

(พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน 2525. 2539 : 831)สารนเทศ (Information) หมายถง การชแจงแนะนำา

เกยวกบขาวสารหรอขอมลตาง ๆขอมล (Data) หมายถง คำาสงสำาหรบจำานวนตวอกษร

สญลกษณและปรมาณอะนาลอกทใชสำาหรบนำาเขาประกวดทางคอมพวเตอร หรอหมายถง ตวแทนของเครองหมายหรอปรมาณอะนาลอกทถกกำาหนดได (ฝายวชาการบรษทสกายบกส. 2539 : 166)

ขอมล (Information) หมายถง ขอเทจจรงตาง ๆ ทผานการประมวลผลแลวและสามารถนำาไปใชในดานตาง ๆ ได

ขอสนเทศ มาจากคำาวา ขอ + สนเทศ หมายถง เนอหาเกยวกบคำาสง ขาวสาร ใบบอก (พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน 2525. 2539:134,793)

จากคำาและความหมายขางตนสรปไดวา สารนเทศ (Information) หมายถง ความร ขาวสารตาง ๆ ทบนทกไวในสอหรอวสดหลากหลายรปแบบ ทงสอ สงพมพ ไดแก หนงสอ วารสาร นตยสาร ฯลฯ และสอไมไดตพมพ (โสตทศนวสด) ไดแก วดโอ เทป ซดรอม คอมพวเตอร ฯลฯความสำาคญของสารนเทศ

สารนเทศจะมความเกยวพนกบมนษยตลอดเวลา ไมวาจะเปนเรองหนาทการงาน การศกษา และในชวตประจำาวน สารนเทศจะมประโยชนตอการตดสนใจ การแกไขปญหา การพฒนาคณภาพของงาน ความสามารถตอบสนองความใครรของมนษย ตลอดจนสามารถพฒนาคณภาพของมนษยและความเจรญกาวหนาของสงคมได ซงสามารถจำาแนกความสำาคญของสารนเทศทมตอมนษยและสงคมไดดงน

1. ความสำาคญของสารนเทศตอมนษย

3

1.1 ความสำาคญตอชวต ความรความเขาใจในเรองตาง ๆ ทอยรอบตวของมนษยทงทเกดขนตามธรรมชาตหรอมนษยสรางขน จะทำาใหมนษยสามารถเอาตวรอดจากอนตรายทเกดขนได นอกจากนยงสามารถนำาเอาธรรมชาตมาใชใหเกดประโยชนแกตนเองได เชน สมนไพรทนำามาใชในการรกษาโรค ไมทนำามาสรางทอยอาศย เปนตน

1.2 ความสำาคญตอการดำารงชวต ความรอบรในเรองตาง ๆ ของมนษย สามารถทำาใหเกดการการดำารงชวตในสงคมไดอยางมความสข

1.3 ความสำาคญตอจตใจ ความรความเขาใจของมนษย จะทำาใหสามารถควบคมอารมณความรสกไดเปนอยางด มการแสดงออกทเหมาะสม ทำาใหเกดความเจรญงอกงามทางดานจตใจ ซงเปนการพฒนาดานคณธรรม จรยธรรม ตลอดจนอารมณและความรสกของมนษย

1.4 ความสำาคญตอสตปญญา ความใครรของมนษยจะทำาใหเกดความแสวงหาความรทหลากหลาย มความรความเขาใจในเรองตาง ๆ อยางชดเจนแจมแจง ทำาใหเกดความเจรญงอกงามทางดานปญญา

2. ความสำาคญของสารนเทศตอสงคมในสงคมทมความเจรญกาวหนาทงทางดานเทคโนโลย

เศรษฐกจ การเมองและสงคมจะมการกระจายการใชสารนเทศเปนจำานวนมาก และมความหลากหลายในรปแบบทแตกตางกน ความเจรญกาวหนาของสารสนเทศมความสำาคญตอสงคม ดงน

2.1 ในสงคมทดอยพฒนาหรอประเทศทประชากรมความเปนอยทยากไร มกจะมสาเหตมาจากการไมรหนงสอ หรอการศกษาของคนในประเทศ ดงนน ความรของคนนอกจากจะสามารถทำาใหอยรอดปลอดภยแลว ยงทำาใหสงคม ประเทศชาตมความเจรญกาวหนาอกดวย

4

2.2 การรและการเขาถงสารนเทศของคนในสงคม นอกจากจะพฒนาสงคมใหเจรญกาวหนาแลวยงสามารถสบทอดวฒนธรรม ประเพณ ใหคนรนหลงไดศกษาและหลอมรวมจตใจใหเปนหนงเดยว มความเขาใจซงกนและกน ทำาใหเกดสนตสขในสงคม

2.3 ความรในเรองเทคโนโลย อตสาหกรรม ธรกจพาณชย ตลอดจนความร ทางวชาชพตาง ๆ จะสามารถทำาใหการตดสนใจ การแกไขปญหาในงานเปนไปอยางรวดเรวและมประสทธภาพ การดำาเนนงานทางธรกจเปนไปอยางคลองตว สภาพทางเศรษฐกจและความเปนอยของคนในสงคมดขน มความอดมสมบรณและความเปนอยทด

การรสารนเทศการรสารนเทศ (Information Literacy) หมายถงการใช

ประโยชนจากสารนเทศซงรวมถงการรจกสารนเทศ สามารถประเมน จดการ และนำาสารนเทศไปใชอยางมประสทธภาพ ดงน

1. กำาหนดขอบเขตและความตองการของสารนเทศได2. รจกแหลงสารนเทศและวธการสบคนสารนเทศ3. ประเมนคาสารนเทศไดอยางถกตองเหมาะสม4. เลอกใชสารนเทศทถกตอง สมบรณครบถวน และตรงกบ

ความตองการได5. มคณธรรม จรยธรรมในการใชสารนเทศ

ความสำาคญของการรสารนเทศความเปลยนแปลงตาง ๆ ทเกดขนอยางรวดเรวในปจจบนน ม

สาเหตจากความเจรญกาวหนาทางเทคโนโลย โดยเฉพาะเทคโนโลยสารนเทศ ปจจบนเรยกไดวาเปนยคแหงขาวสารขอมล (Information Age) การแพรกระจายขอมลเปนไปอยางรวดเรว ทำาใหม

5

การใชขอมลหรอสารนเทศอยางหลากหลายในทกวงการ ทงวงการธรกจ การเมอง สงคม ตลอดจนวงการศกษา เพราะวาการใชสารนเทศทำาใหการตดสนใจและการแกไขปญหาเปนไปอยางเหมาะสม ดงนน การรสารนเทศจงมความสำาคญตอบคคล สงคม และประเทศชาต โดยเฉพาะในสวนบคคลหรอในตวมนษยนน นบวาเปนการเรมตนททำาใหเกดการเปลยนแปลง และพฒนาสงตาง ๆ ทอยรอบตวใหมความเจรญกาวหนา และทดเทยมนานาประเทศ

ดงนนการทมนษยมความร ความเขาใจ และสามารถใชประโยชนจากสารนเทศไดตามตองการนน นบวาเปนการเขาถงสารนเทศ ซงสามารถสงผลตอการพฒนามนษยในดานตาง ๆ ดงน

1. พฒนาความเจรญงอกงามทางดานสตปญญา2. พฒนาวชาชพใหเจรญกาวหนา3. พฒนาการศกษาและการเรยนรอยางตอเนอง4. พฒนาความเจรญงอกงามทางดานจตใจ อารมณ และ

สงคม5. พฒนาคณภาพชวตของมนษย

คณธรรมและจรยธรรมในการใชสารนเทศการใชบรการสารนเทศ นอกจากผใชจะมงในการคนหาและใช

ประโยชนจากสารนเทศแลว ผใชจะตองสามารถปฏบตตามกฎระเบยบ และขนตอนการใชสารนเทศอยางเครงครด ตลอดจนมคณธรรม และจรยธรรมทางวชาการในการใชสารนเทศนน ๆ

ระเบยบปฏบตการใชแหลงสารนเทศแหลงสารนเทศหรอหองสมดแตละแหงจะตองกำาหนดระเบยบ

การใชสารนเทศในหนวยงานของตนเองใหเหมาะสมกบลกษณะงานท

6

ปฏบต และลกษณะของผใชบรการ ซงแตละแหงกจะมลกษณะคลายคลงกน ดงน

1. เวลาทำาการ แหลงสารนเทศหรอหองสมดแตละแหงจะกำาหนดวนและเวลาทำาการไว เชน

เปด จนทร – ศกร เวลา 8.30 น. - 16.30 น.

เสาร – อาทตย เวลา 9.00 น. – 15.00 น.

2. ผมสทธใชบรการ แหลงสารนเทศจะกำาหนดสทธของบคคลทจะใชบรการ โดยกลมเปาหมายสำาคญ คอ สมาชกในหนวยงานนน ๆ เชน ถาเปนสถานศกษาผทมสทธในการใชบรการ ไดแก นกเรยน นกศกษา คณะคร – อาจารย ตลอดจนเจาหนาทหรอบคลากรอน ๆ ของสถานศกษา สำาหรบบคคลภายนอก การใหบรการจะพจารณาจากเหตผลความจำาเปน และความพรอมของแหลงสารนเทศ นน ๆ

3. ระเบยบการยมหรอขอบเขตการใหบรการ แหลงสารนเทศแตละแหงจะกำาหนดระเบยบการยมไวแตกตางกน ทงนขนอยกบปรมาณของสารนเทศ จำานวนผใชบรการ ตลอดจนเหตผลความจำาเปนอน ๆ ดงตวอยางระเบยบการยมของหองสมดดงตอไปน

3.1 ผทใชบรการ ยม – คน จะตองเปนสมาชกหองสมด 3.2 นกศกษายมไดวนละ 5 เลม ทงหมดไมเกน 7 เลม

กำาหนดสงในเวลา 7 วน 3.3 คณะคร – อาจารย และบคลากรอน ยมไดวนละ 10

เลม แตทงหมดไมเกน 15 เลม กำาหนดสงในเวลา 15 วน

4. ความรบผดชอบของผยม

7

4.1 ผใชบรการจะตองปฏบตตามกฎระเบยบของการยม และระเบยบอนของแหลงสารนเทศ

4.2 ถาหากผใชบรการไมสงคนสารนเทศตามกำาหนดหรอทำาใหสารนเทศเสยหายจะตองถกปรบ เชน

4.2.1 สงลาชาจะตองถกปรบวนละ 5 บาท / 1 เรอง หรอ 1 รายการ ถาเปนหนงสอสำารองหรอหนงสอจองปรบวนละ 10 บาท / เรอง

4.2.2 ถาหากหนงสอชำารดเสยหายใหชดใชคาหนงสอตามทกำาหนด

5. บทลงโทษ ในกรณทผใชบรการฝาฝนระเบยบการใชแหลงสารนเทศ อาจจะยกเลกสทธในการยม หรองดใหบรการชวคราว เปนตน

มารยาทในการใชแหลงสารนเทศแหลงสารนเทศแตละแหงจะมผมาใชบรการเปนจำานวนมาก โดย

เฉพาะในสถานศกษา ดงนน เพอความเปนระเบยบเรยบรอยในการใชทรพยากรสารนเทศรวมกน ผใชบรการควรคำานงถงมารยาทและคณธรรมในการใชดงน

1. แตงกายสภาพเรยบรอย และเหมาะสมกบกาลเทศะ2. จดเกบกระเปาหรอสงของอน ๆ ไวในททหนวยงานจดไวให3. ไมควรพดคยกนหรอสงเสยงดงรบกวนสมาธของบคคลอน4. ไมสบบหรหรอนำาอาหารหรอเครองดม ตลอดจนของ

ขบเคยวอน ๆ เขามารบประทาน5. ไมลกขโมย ตดฉกหรอทำาลายทรพยากรสารนเทศ6. ระมดระวงในการใชทรพยากรสารนเทศ เพอใหมอายการใช

งานทยาวนาน7. ชวยปกปองดแล และรกษาสมบตของสวนรวม8. ปฏบตตามระเบยบขอบงคบของแหลงสารนเทศอยาง

เครงครด

8

จรยธรรมในการใชสารนเทศในการศกษาคนควาและการใชประโยชนจากสารนเทศ ผใชจะ

ตองตระหนกในคณคาของสารนเทศและสามารถนำาสารนเทศไปใชใหเกดประโยชนตอตนเอง อาท สามารถดำารงชวตในสงคมไดอยางมความสข และเกดประโยชนตอการพฒนาวชาการ วชาชพ โดยเฉพาะในสวนของการนำาไปใชประโยชนในดานวชาการหรอดานการศกษานน จะทำาใหเกดการศกษาคนควาอยางตอเนอง รจกใชเวลาวางใหเกดประโยชน และสรางนสยรกการอานใหแกผใชบรการ นอกจากการใชประโยชนดงกลาวแลวในกระบวนการนำาไปใชนนยงสามารถปลกฝงจรยธรรมทางวชาการใหแกผใชไดอกดวย เชน ในดานการอางองเอกสารการคนควา จะตองแจงรายละเอยดของสารนเทศทใชประกอบการคนควาไดแก ชอผแตง ชอหนงสอ สถานทพมพ สำานกพมพ ปทพมพ ฯลฯ ซงการอางองนนอกจากเปนการประกาศเกยรตคณแกเจาของผลงานแลว ยงใชเปนหลกฐานอางองในการคนควา ทำาใหการคนควานาเชอถอ และทำาใหเกดการคนควาอยางตอเนอง ซงถอวาเปนคณธรรม จรยธรรม อยางหนงของการใชสารนเทศ

หองสมดและแหลงสารนเทศอน ๆความหมายของหองสมด

หองสมด เปนคำาดงเดมทใชมาเปนเวลานานแลว ซงถาจะพจารณาจากลกษณะคำาแลวจะมความหมายคอนขางแคบ คอ เปนหองทใชเกบสมดไทยโบราณและตนฉบบตวเขยนตาง ๆ ตอมาจงมการใชคำาทมความหมายกวางขนหรอครอบคลมการดำาเนนงานของ

9

หองสมด ไดแกคำาวา หอสมด ศนยวทยบรการ หรอสำานกวทยบรการซงทกคำามาจากภาษาองกฤษคำาเดยวกนคอ Library ดงนน หองสมดในปจจบนจงมความหมายทกวางขนดงน

หองสมด (Library) หมายถง แหลงรวมความรขาวสารตาง ๆ ทถกบนทกไวทงในวสดตพมพ เชน หนงสอ วารสาร นตยสาร ฯลฯ และวสดทไมตพมพ (โสตทศนวสด) เชน โทรทศน วดโอเทป เทป สไลด ซดรอม ฯลฯ

ความสำาคญและวตถประสงคของหองสมดหองสมดเปนหนวยงานททำาหนาทในการจดหา จดเกบ และให

บรการสารนเทศทมความสำาคญตอการพฒนาทรพยากรมนษย โดยมงสงเสรมใหเกดความเจรญงอกงาม ทงทางดานสตปญญา อารมณ จตใจ และสงคม ดงนนการจดหองสมดจงมวตถประสงคดงน

1. เพอการศกษา (Education) หองสมดเปนศนยสงเสรมการศกษาทมหนาทใหบรการทางวชาการแกสมาชกโดยไมจำากดเพศ วยและความร

2. เพอความร (Information) หองสมดเปนศนยรวมความรทหลากหลาย ใหบรการตามความตองการของผใช

3. เพอการคนควาวจย (Research) หองสมดเปนแหลงความร ขาวสารทเปนศนยกลางของการคนควาวจยในสาขาวชาตาง ๆ เพอคนพบความรหรอวทยาการใหม ๆ ซงเปนความกาวหนาทางวทยาการนน ๆ

4. เพอการจรรโลงใจ (Inspiration) หองสมดเปนศนยรวมทงความรความบนเทง ททำาใหผอานมความสขหรออมเอมใจ จนเกดแรงบนดาลใจสรางสรรคสงทดงามในชวตและสงคม

10

5. เพอการพกผอนหยอนใจ (Recreation) หองสมดมสารนเทศหลากหลายประเภทททำาใหผใชบรการสามารถเลอกอานไดตามตองการเพอใหเกดความบนเทง และเพลดเพลนใจ สามารถทำาใหผอนคลายความตงเครยดได

ประเภทของหองสมดหองสมดเปนแหลงสารนเทศทเกาแกและรจกกนอยางแพร

หลาย แบงออกเปน 5 ประเภท ดงน1. หองสมดโรงเรยน (School Library) เปนหองสมด

ทจดขนในโรงเรยน โดยจะรวบรวมหนงสอหรอวสดทใหความรทกสาขาวชาตามทกำาหนดไวในหลกสตร ซงเปนการปพนฐานการใชหองสมดของนกเรยนใหนำาไปสการคนควาทหลากหลายในหองสมดประเภทอน หรอแหลงสารนเทศอน ๆ

2. หองสมดวทยาลยและมหาวทยาลย (College Library or University) เปนหองสมดของสถาบนอดมศกษา ทมงเนน สงเสรมการจดการเรยนการสอนตามหลกสตร การคนควาวจย ตลอดจนการบรการทางวชาการอน ๆ ตามทคณะอาจารย นสต นกศกษาและบคลากรในสถานศกษาสนใจ

3. หองสมดแหงชาต (National Library) เปนหองสมด ททำาหนาทรวบรวมและเกบรกษาวรรณกรรมของชาตและอน ๆ ตามขอบเขต และนโยบายของแตละหองสมดเพอบรการใหแกบคคลในชาตหรอผทสนใจจากชาตตาง ๆ

4. หองสมดประชาชน (Public Library) เปนหองสมดทรวบรวมขาวสารความรทหลากหลาย โดยเปดโอกาสและสงเสรมใหประชาชนทวไปในแตละพนทมาใชบรการ ศกษา

11

หาความรตามอธยาศย ใชเวลาวางใหเกดประโยชน หองสมดประชาชนเปดใหบรการทกจงหวดและบางอำาเภอ ซงปจจบนไดเพมการใหบรการแบบหองสมดเคลอนท

5. หองสมดเฉพาะ (Special Library) เปนหองสมดทจดขนเฉพาะหนวยงานนน ๆ เชน บรษท หางราน หนวยงานราชการตาง ๆ ฯลฯ โดยมหนาทในการรวบรวมขาวสาร ความรทเกยวของกบลกษณะงานทปฏบตหรอเนนหนกเฉพาะสาขาวชา สวนความรในดานอน ๆ จะมเพยงจำานวนนอย เชน หองสมดธนาคาร หองสมดแพทยศาสตร และหองสมดทางดานกฎหมาย เปนตน

แหลงสารนเทศอน ๆหนวยงานทมหนาทในการจดหา จดเกบและใหบรการสารนเทศ

นอกเหนอจากหองสมดแลว ปจจบนนยงมหนวยงานอน ๆ ทมหนาทรบผดชอบในลกษณะเดยวกนกบหองสมดอกหลายรปแบบ โดยแตละแหงอาจจะมงเนนในการใหบรการทแตกตางกน ดงน

ประเภทของแหลงสารนเทศอน ๆ 1. ศนยเอกสารหรอศนยสารนเทศ เปนหนวยงานทมหนาท

ในการจดหา จดเกบและใหบรการสารนเทศ เฉพาะสาขาใหแกผใชเฉพาะกลม เพอประโยชนตอการคนควาวจย และการปฏบตงาน การใหบรการสวนใหญจะมงเนนทเนอหาของเอกสารมากกวาตวเลม ดงนน การใชบรการสวนมากจะเปนบรการบรรณานกรม สาระสงเขป และดรรชน ศนยเอกสารหรอศนยสารนเทศ เกดขนจากความตองการของหนวยงานหรอบรษททประกอบธรกจ เชน

12

ศนยสารนเทศทางขาว ศนยสารนเทศดานวสดและเทคนคการหบหอ เปนตน

2. ศนยขอมล จะมลกษณะเหมอนกบหองปฏบตการ ศนยวจย หรอคลงขอมล โดยจะทำาหนาทผลตหรอรวบรวมขอมล ตวเลข และเผยแพรใหแกผใชอยางมระบบ ศนยขอมลเปนหนวยงานทดำาเนนการเกยวกบขอมลดบ มกจะเปนขอมลในวงกวาง เชน ขอมลเกยวกบสำามะโนประชากร สนคา และวสด ศนยขอมลทนาสนใจไดแก ศนยขอมลพลงงานแหงประเทศไทย (สำานกงานพลงงานแหงชาต) ศนยขอมลธรกจหลกทรพย (ตลาดหลกทรพยแหงประเทศ) และศนยขอมลขาวสารการตลาด (สภาหอการคาแหงประเทศไทย)

3. หนวยงานสถต เปนหนวยงานทจดเกบขอมลตวเลข สถต ทจะนำามาใชในการบรหารงาน การวางแผนงาน การวเคราะห การประเมนผล หรอนำาผลมาใชในการตดสนใจของหนวยงาน

4. ศนยวเคราะหสารนเทศ จะทำาหนาทในการเลอกสรร ประเมนคา จดเกบและนำาเสนอขอสารนเทศเฉพาะวชา ศนยวเคราะหสารนเทศสวนใหญจะเปนสวนหนงของศนยวจย จะมขอบเขตเนอหาทครอบคลมลกซงกวาหองสมด จะเนนการจดหาเอกสารทไมไดพมพเผยแพร บคลากรของศนยจะตองมความทจะสามารถตอบคำาถามทางวชาการไดทนท ซงแตกตางจากบรรณารกษทจะตอบคำาถามโดยอาศยเอกสารสงพมพ

5. ศนยแจกจายสารนเทศ เปนหนวยงานอสระ หรอแผนกเฉพาะมวตถประสงคเพอรวบรวมเอกสารทมแหลงผลตตาง ๆ กน แจงขาวใหแกผใชบรการทราบวามสารนเทศอะไรบางและสามารถตดตอกบผผลตหรอผเกยวของไดอยางไร

6. ศนยแนะแหลงสารนเทศ เปนศนยใหบรการตอบคำาถามแกผใช โดยการแนะนำาผใชไปยงแหลงสารนเทศ เชน สถาบนบรการสารนเทศ สมาคมวชาชพ ศนยวจย ผเชยวชาญในสาขาตาง ๆ ศนย

13

จะมนามานกรมและรายชอแหลงสารนเทศทจดขน และปรบปรงใหทนสมยจะมลกษณะเปนหนวยงานยอย เชน บรการอางองภายในหองสมดหรอศนยตาง ๆ

7. หอจดหมายเหต เปนหนวยงานทเกบรกษาจดหมายเหตเอกสารทางราชการ เอกสารทางประวตศาสตร เชน ระเบยบ คำาสง บนทกรายงาน แผนท ภาพถาย ฯลฯ เพอเปนหลกฐานอางองในการปฏบตหนาท ซงหลกฐานสำาหรบการคนควาวจยเปนมรดกทางวฒนธรรม เชน หอจดหมายเหตแหงชาต หอบรรณสารของหองสมด และศนยสารนเทศธนาคารแหงประเทศไทย เปนตน

8. สถาบนบรการสารนเทศเชงพาณชย มลกษณะเปนธรกจตามความตองการของลกคา มการบรการอยางกวางขวาง หลายรปแบบ เชน นายหนาสารนเทศจะทำาหนาทรวบรวม จดเกบประมวลผล ประเมนคา และเผยแพรสารนเทศตามความตองการ มการจดใหบรการ เชน จดสงเอกสาร การคนขอสารนเทศ เขยนรายงาน ทำาวจย วเคราะหตลาด งานแปล และงานโฆษณา เปนตน

9. แหลงสารนเทศทเปนบคคล ไดแก ผเชยวชาญสาขาวชาการตาง ๆ ซงเปนทยอมรบในสงคม ถาตองการความร หรอสารนเทศจากทานเหลานนจะตองตดตอดวยตนเอง หรอพบปะสนทนาโดยตรงจงจะไดความรตามทตองการ

10. แหลงสารนเทศทใหขอมลโดยตรง เปนแหลงทรวบรวมขอมลหรอจำาลองสถานการณจรงไว เชน โบราณสถาน อนสาวรยทางประวตศาสตร ฯลฯ ขอมลทไดจะใหคณประโยชนตอการศกษาคนควา แตจะตองเดนทางไปยงสถานทนน ๆ โดยตรงจง

14

ทำาใหเสยเวลา สวนใหญจงนยมใชสารนเทศในรปแบบของสงพมพ เพราะสามารถใชประโยชนไดสะดวกและรวดเรวกวา

แบบฝกหดบทท 1ก. ใหกาเครองหมาย X ทบขอทถกตองทสดเพยงขอเดยว

1. สารนเทศ (Information) มความหมายตรงกบขอใดมากทสด

ก. ความรขาวสารทบนทกไวในหนงสอข. ภาพและเสยงในเฟรมภาพยนตรค. ความรขาวสารทบนทกไวในวสดหลายรปแบบง. ขอมลทจดเกบไวในคอมพวเตอร

2. ขอใดกลาวถกตองทสดก. การรสารนเทศ หมายถง การคนหาสารนเทศไดอยาง

ถกตองข. สารนเทศมความสำาคญตอการดำารงชพของมนษยค. ขอมลและสารนเทศมความหมายทแตกตางกน

15

ง. สารนเทศมความสำาคญตอการพฒนาบคคลและสงคม

3. การแสวงหาความรทหลากหลายและตอเนอง เปนการพฒนามนษยดานใดมากทสด

ก. การพฒนาทางดานสตปญญา ข. การพฒนาทางดานอารมณ

ค. การพฒนาทางดานคณธรรม ง. การพฒนาทางดานสงคม

4. เหตผลตามขอใดทแสดงใหเหนอยางชดเจนวาเปนสงคมทดอยการพฒนา

ก. การรหนงสอหรอการศกษา ข. สภาพความเปนอยทลำาบากยากไร

ค. วฒนธรรมประเพณทเกาแก ง. เสนทางคมนาคม

5. ขอใดเปนสาเหตเบองตนททำาใหเกดการเปลยนแปลงและพฒนาสงคมใหเจรญกาวหนา

ก. สงแวดลอม ข. มนษยค. ระบบการบรหารจดการ ง. ความรำารวย

6. ขอใดกลาวถงการรสารนเทศไมถกตองก. สารนเทศทกชนดมประโยชนไมควรเลอกใชข. สามารถกำาหนดขอบเขตและความตองการของ

สารนเทศไดค. รจกแหลงและวธการสบคนสารนเทศง. มคณธรรม จรยธรรมในการใชสารนเทศ

7. ขอใดใหความหมายคำาวา ยคขาวสาร (Information Age) ไดชดเจนทสด

ก. ปรมาณสงพมพทใหขาวสารมจำานวนมาก

16

ข. ยคขาวสาร หมายถง ความรทไดจากการสบคนคอมพวเตอร

ค. ขาวสารเกดขนอยางรวดเรวและมปรมาณมากง. เทคโนโลยทำาใหขาวสารเกดมากขนและทำาใหเกดการ

แพรกระจายอยางรวดเรว

8. ขอใดไมไดหมายถงสารนเทศก. พพธภณฑโบราณสถานแหงชาต ข. หนงสอใน

หองสมดค. ภาพยนตรเรอง สตารวอร 3 ง. สภาพ

แวดลอม

9. ขอใด กลาวถง การพฒนาคณภาพมนษยไดถกตองทสดก. ชวตความเปนอยทดขน ข. ความรเพมมาก

ขนค. มอาชพทสจรต ง. ไดรบเงนเดอนสง

ขน

10. ขอใดหมายถงการใชสารนเทศอยางมคณธรรมก. อานหนงสอในหองสมดทกวนข. ผอนคลายโดยการเลนเกมสคอมพวเตอรค. บนทกการอานตามหลกเกณฑทอาจารยสอนง. หนงสอทอานเสรจแลวเกบขนชนใหเรยบรอย

11. ขอใดไมใชความหมายของ หองสมดก. แหลงรวมความรขาวสารตาง ๆ ข. สถานทเกบรวบรวมทรพยากรสารนเทศค. หนวยงานทจดหา จดเกบ และบรการสารนเทศง. หองทจดเกบวสดทสำาคญของหนวยงาน

17

12. ขอใดมความหมายแตกตางจากขออน ๆ ก. ศนยวจย ข. สำานกบรรณสารการ

พฒนาค. หองสมด ง. สำานกวทยบรการ

13. ขอใดไมใชวตถประสงคของการจดหองสมดก. เพอการศกษา ข. เพอการทดลองค. เพอความร ง. เพอการคนควาวจย

14. หนงสอชอเรองใดเหมาะสำาหรบการพกผอนหยอนใจมากทสด

ก. เครองลางรถยนต ข. การศกษาสมาธค. บานทรายทอง ง. ปรชญาชวต

15. ขอใดไมไดหมายถง ประเภทของหองสมดก. หอจดหมายเหต ข. หองสมดโรงเรยนค. หองสมดเฉพาะ ง. หอสมดแหงชาต

16. แหลงสารนเทศใดทจดเกบเกยวกบขอมล ตวเลขก. ศนยเอกสาร ข. หนวยงานสถตค. ศนยวเคราะหสารนเทศ ง. ศนยบรการสารนเทศ

17. ขอใดเปนขอมลโดยตรงหรอขอมลปฐมภมก. บทวเคราะหการเมอง ข. โบราณสถานแหง

ชาตค. วดโอ สารคดสตวโลก ง. หนงสอเรองวงจรไฟฟา

18

18. “ใหบรการความร ขาวสารทหลากหลาย สงเสรมการใหบรการแกประชาชนแตละเขตพนท” หมายถงหองสมดในขอใด

ก. หองสมดโรงเรยน ข. หองสมดเฉพาะค. หองสมดประชาชน ง. หองสมดมหาวทยาลย

19. การจดใหบรการเพอคนพบวทยาการใหม ๆ เปนการจดตามวตถประสงคใด

ก. เพอการศกษา ข. เพอความรค. เพอการคนควาวจย ง. เพอความจรรโลงใจ

20. การจดใหบรการตามหลกสตรการเรยนการสอน เปนการจดตามวตถประสงคใด

ก. เพอการศกษา ข. เพอความรค. เพอการคนควาวจย ง. เพอการทดลอง

ข. ใหตอบคำาถามตอไปนพอสงเขป1. สารนเทศหมายความวาอยางไร

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

2. จงบอกความสำาคญของสารนเทศ...............................................................................………………………………………………………………………………………………………

3. การรสารนเทศหมายความวาอยางไร.............................................................................................................................................................................................................................................

4. สารนเทศ พฒนามนษยในดานใดบาง ........................................................................

19

...................................................................................

.........................................................................5. จงอธบายถงการใชสารนเทศอยางมคณธรรม

............................................................................................................................................................................................................................. 6. จงบอกถงความสำาคญของหองสมด .............................................................................................................................................................................................................................................

7. จงบอกถงวตถประสงคของการใชหองสมด ................................................................................................................................................................................................................................

8. จงบอกประเภทของหองสมด .......................................................................................................................................................................................................................................................

9. จงบอกแหลงสารนเทศอน ๆ มา 5 ประเภท ................................................................................................................................................................................................................................

กจกรรมเสนอแนะ1. ใหนกศกษาแบงกลม 5 กลม ศกษาเกยวกบหวขอตอไปน

กลมท 1 ความหมายของสารนเทศและการรสารนเทศกลมท 2 ความสำาคญของสารนเทศตอมนษยกลมท 3 ความสำาคญของสารนเทศตอสงคมกลมท 4 ระเบยบการใชแหลงสารนเทศกลมท 5 มารยาท คณธรรมและจรยธรรมในการใชสารนเทศ

2. ตวแทนนกศกษาแตละกลมนำาเสนอรายงานหนาชนเรยน ในสปดาหตอไป

20

3. นกศกษาชวยกนสรปเกยวกบมารยาทการใชแหลงสารนเทศ

***************************************************************************

บทท 2 ทรพยากรสารนเทศหองสมด

จดประสงคทวไปผเรยนมความร ความเขาใจเกยวกบทรพยากรสารนเทศของ

หองสมด

จดประสงคเชงพฤตกรรม1. บอกความหมายของทรพยากรสารนเทศของหองสมดได2. แยกประเภททรพยากรสารนเทศของหองสมดได3. บอกความสำาคญของทรพยากรสารนเทศประเภทตาง ๆ ได

สาระสำาคญทรพยากรสารนเทศในหองสมด เปนวสดทใชในการบนทก

ขาวสารความรตาง ๆ ทงทอยในรปของวสดตพมพ และวสดไมตพมพ วสดตพมพในหองสมดแบงออกเปน หนงสอ วารสาร นตยสารหนงสอพมพ จลสาร และกฤตภาค สำาหรบวสดไมตพมพ แบงออกเปนประเภทใหญ ๆ ไดแก โสตทศนวสด วสดยอสวน และวสดอเลกทรอนกส ทรพยากรสารนเทศของหองสมดแตละประเภทจะม

21

ลกษณะของการบนทก การจดเกบ และการนำาเสนอขอมลทแตกตางกนไป

บทท 2 ทรพยากรสารนเทศหองสมด

ความหมายของทรพยากรสารนเทศหองสมดทรพยากรสารนเทศหองสมด หมายถง วสดทใชบนทกขาวสาร

ความรตาง ๆ ทมประโยชนตอการเสรมสรางสตปญญา อารมณและจตใจของมนษย ซงวสดเหลานถกจดเกบรวบรวมไวในหองสมด

ประเภททรพยากรสารนเทศหองสมดทรพยากรสารนเทศหองสมด แบงออกเปน 2 ประเภท ดงน1. วสดตพมพ (Printed Materials) แบงออกเปน

1.1 หนงสอ (Book)1.2 วารสาร นตยสาร และหนงสอพมพ (Journals

Magazines and Newspapers )1.3 จลสาร (Phamplet)1.4 กฤตภาค (Clipping)

2. วสดไมตพมพ (Nonprint Materials) แบงออกเปน

2.1 โสตทศนวสด (Audio Visual Materials) 2.2 วสดยอสวน (Microforms) 2.3 วสดอเลกทรอนกส (Electronic Materials)

22

วสดตพมพ (Printed Materials) วสดตพมพเปนวสดสารนเทศประเภทแผนกระดาษ ทใชสำาหรบการบนทกขอมล ขาวสารและความรตาง ๆ ซงประกอบดวย

1. หนงสอ (Book) แบงออกเปนประเภทตาง ๆ ดงน 1.1 หนงสอสารคด (Non-Fiction Books) ประกอบดวย

1.1.1 หนงสอตำาราวชาการหรอแบบเรยน (Textbooks) เปนหนงสอทใชสำาหรบการเรยนการสอน ตามรายละเอยดเนอหาวชาทกำาหนดไวในหลกสตร

1.1.2 หนงสออานประกอบ (External Readings) เปนหนงสอทใชอานประกอบในรายวชาตาง ๆ เพอใหผเรยนมความรทกวางขวางขน

1.1.3 หนงสอความรทวไป (General Readings) เปนหนงสอทนำาเสนอเรองราวทว ๆ ไปหรอเกยวกบเรองใดเรองหนง สำาหรบผทสนใจอานเพอศกษาหาความร

1.1.4 หนงสออางอง (Reference Books) เปนหนงสอทเขยนโดยผทรงคณวฒสาขาใดสาขาหนง เพอใหผใชไดศกษาคนควาหาคำาตอบทตองการโดยไมจำาเปนตองอานทงเลมหรอทงชด เชนหนงสอสารานกรม พจนานกรม หนงสอรายป เปนตน

1.1.5 ปรญญานพนธหรอวทยานพนธ (Thesis or Dissertations) เปนหนงสอสาขาวชาตาง ๆ ทนสตนกศกษาระดบบณฑตศกษา (ปรญญาโทขนไป) เรยบเรยงขนเพอใชเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร

1.1.6 หนงสอคมอคร หลกสตร โครงการสอน แผนการสอน และคมอสถาบนการศกษาตาง ๆ เปนหนงสอทจดทำาขนเฉพาะ จะจดแยกจากหนงสอประเภทอน ๆ

23

1.2 หนงสอบนเทงคด (Fictions) เปนหนงสอทเขยนขนเพอความบนเทงแกผอาน ซงอาจจะสอดแทรกความรและขอคดตางๆ ไวดวย หนงสอประเภทนผเขยน เขยนขนจากแนวคด ประสบการณ ตลอดจนจนตนาการของตนเอง แบงออกเปนประเภทตาง ๆ ดงน

1.2.1 หนงสอนวนยาย (Fictions) เปนหนงสอทมกลวธในการดำาเนนเรองทนาสนใจ และผกเปนเรองราวตอเนอง เนอเรองยาวจะแบงออกเปนตอน ๆ บางเรองอาจมหลายเลมจบหรอหลายภาค

1.2.2 หนงสอเรองสน (Short Story) เปนหนงสอทจะมลกษณะคลายกบนวนยาย แตจะมเนอเรองสน ๆ ตวละครไมมาก มจดสำาคญ (ไคลแมกซ) เพยงจดเดยว หนงสอเรองสนสวนมากจะรวมหลายเรองเรยกวารวมเรองสน (Short Story Collection)

1.2.3 หนงสอสำาหรบเดกและเยาวชน (Baby Books) เปนหนงสอทเขยนขนสำาหรบเดกและเยาวชน ใชภาษางาย ๆ อาจสอดแทรกขอคด หรอคำาสงสอนตาง ๆ สวนมากจะเปนแนวคด หรอจนตนาการทเหนอธรรมชาต

2. วารสาร นตยสาร และหนงสอพมพ เปนหนงสอประเภทสงพมพตอเนอง ทมกำาหนดออกตามวาระทแนนอน เชน รายวน รายสปดาห รายปกษ ฯลฯ โดยมวตถประสงคเพอนำาเสนอขาวสาร ความรททนสมย หรอความเคลอนไหวใหม ๆ สงพมพประเภทนประกอบดวย

2.1 วารสาร (Periodicals or Journals) เปนสงพมพทมรายละเอยดเนอหาเนนหนกทางดานวชาการ และสาระความรตาง ๆ

24

2.2 นตยสาร (Magazines) เปนสงพมพตอเนองประเภทหนง ทมเนอหามงเนนทางดานบนเทง และประเภทเกรดความร

2.3 หนงสอพมพ (Newspapers) เปนสงพมพทมงเนนในเรองการนำาเสนอขาวสาร ความเคลอนไหวของเหตการณตาง ๆ ทเกดขนในปจจบน โดยสวนใหญจะมกำาหนดออกเปนรายวน บางฉบบอาจเปนรายสปดาห หนงสอพมพนอกจากจะเสนอขาวสารตาง ๆ แลว ยงนำาเสนอบทความ บทวเคราะหวจารณ สาระความร และความบนเทงททนสมยอกดวย

3. จลสาร (Phamphlets) เปนสงพมพทรปเลมกะทดรด สวนใหญจะมความหนาไมเกน 60 หนา จดพมพขนโดย หนวยงานตาง ๆ เพอมงเสนอความรเฉพาะเรองหรอ สาขาวชาตาง ๆ

4. กฤตภาค (Clippings) หมายถงขาวสาร ความร รปภาพ หรอบทความตาง ๆ ทตดจากหนงสอพมพ หรอสงพมพตาง ๆ แลวนำามาผนกไวบนกระดาษโดยระบแหลงทมาของสารนนแลวจดเกบรวบรวมไวทแฟม หรอวสดอน ๆ ทเหมาะสมแกการจดเกบและการใชบรการ

วสดไมตพมพ (Nonprint Materials) วสดไมตพมพ เปนวสดสารนเทศรปแบบอน ๆ ทไมไดหมายถงวสดประเภทเอกสารสงพมพ แตใชสำาหรบการบนทกขอมล ขาวสาร ความรตาง ๆ วสดประเภทนประกอบดวย

1. โสตทศนวสด (Audio Visual Materials) เปนสอทใหขอมล ความร ขาวสาร แกผใชโดยผานประสาทสมผสทางห ทางตา ไดแก

1.1 แผนเสยง (Phonodiscs) และเทปบนทกเสยง (Phonotapes) เปนวสดทใหขาวสาร ความร และความบนเทงตาง

25

ๆ ในรปของเสยง เชน บทเพลง สนทรพจน ปาฐกถา คำาบรรยายเนอหารายวชาตาง ๆ ฯลฯ

1.2 ภาพยนตร (Motion pictures or Films) เปนสอทใหความรขาวสาร ตลอดจนความบนเทง ทงภาพและเสยง ทำาใหการเสนอเรองราวนาสนใจมากยงขน

1.3 เทปวดทศนและแผนวดทศน (Videotapes and Videodiscs) เปนสอทใหความรและความบนเทง โดยใชภาพและเสยง

1.4 รปภาพ (Pictures) เปนการนำาเสนอขอมลเพอใหเขาใจเรองราวตาง ๆ ชดเจนยงขนโดยใชรปภาพ ซงอาจเปนภาพวาด ภาพเขยน ภาพถายหรอภาพพมพกได

1.5 แผนทและลกโลก (Maps and Globes) เปนวสดสารนเทศทนำาเสนอขอมลความรโดยการแสดงเขตพนท หรอพนผวโลกในดานกายภาพ เชน การแสดงเขตการปกครองเศรษฐกจ ฯลฯ

1.6 ภาพเลอน และภาพนง (Filmstrips and Slides) เปนสอทนำาเสนอขอมลประเภทภาพโปรงแสงถายบนฟลม ลกษณะของภาพนงจะปรากฏทละภาพ สวนภาพเลอนจะเปนภาพตอเนอง

1.7 แผนภม (Charts) เปนสอทนำาเสนอขอมลประเภทสญลกษณ ตวเลข ตวหนงสอ และลายเสน ทแสดงความสมพนธเชอมโยงของเรองตาง ๆ แผนภมมหลายประเภท ไดแก แผนภมภาพ แผนภมตาราง แผนภมแทง ฯลฯ

1.8 แผนโปรงใส (Transparencies) เปนสอทนำาเสนอขอมลลงบนแผนพลาสตกใส เวลาใชจะตองใชประกอบกบเครองฉายภาพขามศรษะ (Overhead Projectors)

26

1.9 หนจำาลอง (Models)วสดททำาจำาลองขนแทนของจรง อาจมขนาดเทาเดมหรอยอใหมขนาดเลกลงหรอขยายใหญกวาของจรงกได

1.10 ของจรงและของตวอยาง (Reals and Specimens) เปนสอทนำาเสนอขอมลตามสภาพจรง หรอตามธรรมชาตของสงนน ๆ สำาหรบของตวอยาง หมายถง การนำาของจรงมาเปนเพยงตวอยาง เชน แสตมป เหรยญโบราณ แมลงตาง ๆ ฯลฯ

2. วสดยอสวน (Microforms) คณาจารยภาควชาบรรณารกษและสารนเทศศาสตร (2543 :12) ไดกลาวถงวสดยอสวนวา เปนวสดทจดเกบขอมลโดยถายภาพสงพมพตนฉบบ ยอสวนใหมขนาดเลก เพราะจะทำาใหจดเกบไดมาก แตเมอจะใชขอมลจะตองใชเครองอานประกอบ วสดยอสวนแบงออกได ดงน

2.1 ไมโครฟลม (Microfilms) เปนการถายขอความร ขาวสารจากเอกสารสงพมพ ลงบนมวนฟลมขนาด 16 มม. หรอ 35 มม. แลวเกบรวบรวมมวนฟลมไวเมอจะใชตองอานดวยเครองอานไมโครฟลม

2.2 ไมโครฟช (Microfiches) เปนการถายขอความร ขาวสาร จากเอกสารสงพมพลงบนแผนฟลมโปรงแสงขนาด 3x5 นว 4x6 นว หรอ 5x8 นว แลวอานดวยเครองไมโครฟช

3.วสดอเลกทรอนกส (Electronic Materials) เปนวสดทจดเกบสารนเทศในรปของสญญาณอเลกทรอนกส ตองมเครองแปลงสญญาณอเลกทรอนกส ใหเปนสญญาณภาพและเสยง วสดอเลกทรอนกส แบงออกได ดงน

3.1 ซดรอม (CD-ROM = Compact Dise Read Only Memory)

3.2 แผนวดทศนระบบดจตอล (DVD = Digital Versatile Dise)

27

3.3 หนงสออเลกทรอนกส (Electronic books หรอ E-books)

3.4 วารสารอเลกทรอนกส (Electronic journals หรอ E-Journals)

3.5 หนงสอพมพอเลกทรอนกส (Electronic newspapers หรอ E-newspapers)

3.6 ฐานขอมล (Database)3.7 ไปรษณยอเลกทรอนกส (Electronic Mail หรอ E-

Mail )3.8 เคเบลทว (Cable Television )

แบบฝกหดบทท 2ก. ใหกาเครองหมาย X ทบขอทถกตองทสดเพยงขอเดยว

1. ขอใดกลาวถงทรพยากรสารนเทศหองสมดไดถกตองทสดก. วสดทกชนดทอยในหองสมดข. วสดทบนทกขาวสาร ความรตาง ๆ ทจดเกบไวในหอง

สมดค. หนงสอและสงพมพตาง ๆ ในหองสมดง. วสดหายากทอยในหองสมด

2. ขอใดหมายถง วสดไมตพมพก. หนงสอ ข. วารสารค. กฤตภาค ง. ลกโลก

28

3. ขอใดไมไดหมายถงหนงสอสารคดก. หนงสอนวนยาย ข. หนงสออางองค. หนงสอตำาราวชาการ ง. ปรญญานพนธ

หรอวทยานพนธ

4. ขอใดเปนชอของหนงสอประเภทบนเทงคดก. คอมพวเตอรเบองตน ของ ยน ภวรวรรณข. สแผนดน ของ มรว.คกฤทธ ปราโมชค. ประมวลศพทศาสนา ของ ป น มทกนตง. รกเมองไทย เทยวทวไทย ของ ปราโมทย ทศนา

สวรรณ

คำาตอบตอไปนใชตอบขอคำาถามขอ 5 – 7ก. วทยานพนธ ข. วารสารค. นตยสาร ง. หนงสออางอง

5. เปนสงพมพตอเนอง เนอหาจะเนนหนกทางวชาการและสาระความร

6. เปนหนงสอทเขยนโดยผทรงคณวฒสาขาใดสาขาหนง ผใชไมจำาเปนตองอานทงเลม

7. เปนหนงสอทเรยบเรยงขนเพอเปนสวนหนงของการศกษาในระดบชนบณฑตศกษา

8. “เปนวสดสารนเทศทนำาเสนอขอมลตามสภาพจรง หรอตามสภาพของสงนน ๆ ขอความนหมายถงขอใด”

ก. ภาพยนตร ข. แผนภมค. แผนโปรงใส ง. ของจรงและของ

ตวอยาง

29

9. ขอใดหมายถงวสดยอสวนก. ซดรอม ข. ไมโครฟลมค. หนจำาลอง ง. รปภาพ

10. ขอใดหมายถงวสดอเลกทรอนกส ก. ซดรอม ข. ไมโครฟลมค. หนจำาลอง ง. แผนโปรงใส

ข. ใหตอบคำาถามตอไปนพอสงเขป1. ใหบอกความหมายของทรพยากรสารนเทศหองสมด

ประเภทวสดตพมพ………………...…………….. …………………………………………………………………………………………..…………….. …………………………………………………………………………………………..

2. ใหบอกความหมายของทรพยากรสารนเทศหองสมดประเภทวสดไมไมตพมพ..................…………….. …………………………………………………………………………………………..…………….. …………………………………………………………………………………………..

3. หนงสอมความหมายวาอยางไร………………………………………………………......………………………………………………………………………………………………………….

4. ใหยกตวอยางชอหนงสอประเภทละ 1 รายชอ.................................................................

30

………………………………………………………………………………………………………..

5. ใหคำาจำากดความของ วารสาร นตยสาร และหนงสอพมพ…………………………….………………………………………………………………………………………………………..

6. จลสาร หมายความวาอยางไร…………………………………………………………...………………………………………………………………………………………………………..

7. กฤตภาค หมายความวาอยางไร ……………………………………………………….………………………………………………………………………………………………………..

8. โสตทศนวสด หมายความวาอยางไร พรอมยกตวอยางประกอบ……………………….………………………………………………………………………………………………………..

9. วสดยอสวน หมายความวาอยางไร พรอมยกตวอยางประกอบ………………………...………………………………………………………………………………………………………..

10.วสดอเลกทรอนกส หมายความวาอยางไร พรอมยกตวอยางประกอบ………………….

………………………………………………………………………………………………………..

กจกรรมเสนอแนะ1. พานกศกษาเขาหองสมดเพอศกษาทรพยากรสารนเทศหอง

สมดจากของจรง

31

2. ผสอนบรรยายใหความรเกยวกบทรพยากรสารนเทศหองสมดประเภทตาง ๆ พรอม

ทงใหดตวอยางจรงประกอบ3. ใหนกศกษายกตวอยางทรพยากรสารนเทศหองสมดทง

ประเภทวสดตพมพและวสดไมตพมพ (เฉพาะทมบรการในหองสมดของตนเอง) ประเภทละ 3 ชอเรอง

******************************************************************

บทท3 ระบบการจดเกบทรพยากรสารนเทศ

32

จดประสงคทวไปผเรยนมความรความเขาใจในระบบการจดเกบทรพยากร

สารนเทศทงระบบนยมของดวอและระบบหอสมดรฐสภาอเมรกน

จดประสงคเชงพฤตกรรม1. อธบายประโยชนของระบบการจดเกบทรพยากรสารนเทศได2. แยกประเภทระบบการจดเกบทรพยากรสารนเทศได3. อธบายวธการจดหมวดหมหนงสอระบบทศนยมของดวอได4. อธบายวธการจดหมวดหมหนงสอระบบหอสมดรฐสภา

อเมรกนได

สาระสำาคญ ระบบการจดเกบทรพยากรสารนเทศหองสมดทนยมใชกน

อยางแพรหลายมอย 2 ระบบ คอ ระบบทศนยมของดวอ และระบบหอสมดรฐสภาอเมรกน ระบบทศนยมของดวอเปนระบบทนยมใชมากในหองสมดขนาดเลกจนถง หองสมดขนาดกลางแบงออกเปน 10 หมวดใหญ และใชตวเลข 000-900 เปนสญลกษณแทนเนอหาของหนงสอ สวนระบบหอสมดรฐสภาอเมรกน นยมนำาไปใชในการจดระบบหองสมดขนาดใหญแบงออกเปน 20 หมวดใหญ และใชตวอกษร A-Z เปนสญลกษณ การจดระบบหมวดหมหนงสอในหองสมดจะทำาใหการจดเกบและคนหาหนงสอสะดวกรวดเรวยงขน

33

บทท3 ระบบการจดเกบทรพยากรสารนเทศ

ประโยชนของระบบการจดเกบทรพยากรสารนเทศทรพยากรสารนเทศเมอมเปนจำานวนมากจะทำาใหเกดปญหาใน

เรองของการจดเกบ และการคนหา ดงนนการนำาระบบจดเกบทรพยากรสารนเทศเขามาใช จงเปนสงจำาเปนเพราะจะทำาใหการจดเกบสารนเทศเปนระเบยบเรยบรอย และสะดวกตอการคนหา

ระบบการจดเกบทรพยากรสารนเทศหรอบางครงเรยกวาระบบการจดหมวดหมหนงสอของหองสมด มดวยกนหลายระบบ เชนระบบบซ (Bibligraphic Classtification) ระบบโคลอน (Colon) แตระบบทไดรบความนยมและใชกนอยางแพรหลายมอย 2 ระบบ ดงน

1. ระบบทศนยมของดวอ (Dewey Decimal Classification)

2. ระบบหอสมดรฐสภาอเมรกน (Library of Congress Classification)

การจดหมวดหมหนงสอระบบทศนยมของดวอระบบทศนยมของดวอ ( Dewey Decimal

Classification ) เรยกยอ ๆ วาระบบ ดวอ หรอระบบ D.C หรอ D.D.C ระบบนตงชอตามผคดคนระบบขนมาคอ นายเมลวล ดวอ (Melvil Dewey) ซงเขาคดระบบนขนมาใชกบหองสมดวทยาลยแอมเฮรต ในขณะทเปนบรรณารกษอย เมอหองสมดอน เหนวาเปนระบบทใชงายกไดนำามาใชตาม จงไดรบความนยมอยางแพรหลายประมาณ 135 ประเทศทวโลก โดยเฉพาะหองสมดโรงเรยน และหองสมดประชาชนตงแตขนาดเลกจนถงขนาดกลาง ระบบทศนยมของดวอไดจดพมพเปนรปเลมครงแรกในป

34

ค.ศ. 1876 และไดแกไขปรบปรงเรอยมาจนปจจบน เปนฉบบจดพมพครงท 21 ตพมพจำาหนาย เมอปลายป ค.ศ. 1996 โดยมสาระสำาคญดงน

ระบบทศนยมของดวอ แบงออกเปน 10 หมวดใหญหมวด ประเภทเนอหาหนงสอ000 เบดเตลด (General Work)100 ปรชญาและจตวทยา (Philosophy and

Psychology)200 ศาสนา (Religion)300 สงคมศาสตร (Social Science)400 ภาษาศาสตร (Language)500 วทยาศาสตรบรสทธ (Pure Science)600 วทยาศาสตรประยกตหรอเทคโนโลย (Apply

Science or Technology)700 ศลปะและการบนเทง (Art and Creation)

800 วรรณกรรมหรอวรรณคด (Literature)900 ภมศาสตรและประวตศาสตร (Geography

and History)

ระบบทศนยมของดวอ นอกจากจะแบงเปน 10 หมวดใหญแลว ในแตละหมวดยงแบงออกเปน 10 หมวดยอย ดงน

600 วทยาศาสตรประยกตหรอเทคโนโลย แบงได 10 หมวดยอย ดงน610 แพทยศาสตร620 วศวกรรมศาสตร630 เกษตรศาสตร640 คหกรรมศาสตรและชวตครอบครว650 การจดการธรกจ

35

660 วศวกรรมเคมและเทคโนโลยทเกยวของ670 โรงงาน ผลตภณฑจากโรงงาน680 โรงงานผลตสงของ690 การกอสรางและวสดกอสราง

จากหมวดยอยสามารถแบงออกไดอก 10 หมยอยดงตวอยาง620 วศวกรรมศาสตร621 ฟสกสประยกต622 วศวกรรมการทำาเหมองแร623 วศวกรรมการชางทหารและวศวกรรมการเดน

เรอ624 วศวกรรมโยธา625 วศวกรรมการสรางทางรถไฟ ถนน ทางดวน626 (ไมไดกำาหนดใช)627 วศวกรรมไฮดรอลก628 วศวกรรมสขาภบาล629 วศวกรรมสาขาอน

นอกจากการแบงหมยอยแลว ยงสามารถแบงใหละเอยดหรอเฉพาะเจาะจงมากขนโดยการใสจดทศนยมดงตวอยาง

621.3 วศวกรรมไฟฟาแสงสวาง วศวกรรมแมเหลก วศวกรรมการสอสาร

วศวกรรมคอมพวเตอร621.38 วศวกรรมไฟฟา วศวกรรมเพอการสอสาร621.381 อเลกทรอนกส

36

ระบบทศนยมของดวอ จะแบงหมวดหมหนงสอตามลกษณะเนอหาของหนงสอ ยกเวนในหมวด 800 จะแบงตามลกษณะการประพนธ โดยจะเรมจากเรองทกวาง ๆ ไปหาเรองทยอยหรอเฉพาะเรอง ดงตวอยาง

800 วรรณคด890 วรรณคดภาษาอน ๆ895 วรรณคดเอเชยตะวนออก และตะวนออกเฉยงใต895.9 วรรณคดเอเชยตะวนออกเฉยงใต895.91 วรรณคดไทย

จากการจดหมวดหมระบบทศนยมของดวอไดมการนำาไปใชกนอยางแพรหลาย เพราะเปนระบบทใชงาย เหมาะสมกบหองสมดขนาดเลกจนถงขนาดกลาง หรอมหนงสอยงไมมากนก แตสำาหรบหองสมดขนาดใหญ ทมหนงสอมากจะทำาใหเลขหมหนงสอ มทศนยมหลายตำาแหนง จะทำาใหไมสะดวกตอการดำาเนนงาน และการคนหาหนงสอ

การจดหมวดหมหนงสอระบบหอสมดรฐสภาอเมรกน ระบบหอสมดรฐสภาอเมรกน(Library of Congress

Classification) เรยกยอ ๆ วาระบบ L.C ผทคดคนระบบนขนมาคอ ดร.เฮอรเบรต พทนม (Dr. Herbert Putnum) บรรณารกษประจำาหอสมดรฐสภาอเมรกน เมอป ค.ศ. 1899 เขาไดคดระบบการจดหองสมดขนมา เพอใชจดสำาหรบหมวดหมหนงสอในหอสมดรฐสภาอเมรกน ซงมเปนจำานวนมาก โดยไดแบงหมวดหมหนงสอออกเปน 20 หมวดใหญ ใชตวอกษรโรมนเปนสญลกษณ ตงแต A-Z ตวอกษรทยงไมไดนำามาใชในปจจบนม 5 ตว คอ I O W X Y นอกจากใชตวอกษรโรมนแทนเนอหาของหนงสอแลว เพอใหการแบงประเภทหนงสอมความละเอยดและชดเจนยงขน จงไดนำาตวเลขอารบคตงแต 1 - 9999

37

มาใชประกอบกบตวอกษร A – Z ดวย จากระบบทใหญและยดหยนไดมากน ระบบ L.C จงไดรบความนยมอยางแพรหลาย

ในหองสมดขนาดใหญทมหนงสอเปนจำานวนมาก สวนใหญเปนหองสมดระดบมหาวทยาลย เชน หอสมดกลางมหาวทยาลยรามคำาแหง มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช มหาวทยาลยขอนแกน มหาวทยาลยศลปากร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ฯลฯ นยมนำาระบบหอสมดรฐสภาอเมรกนมาใชเพราะเปนระบบทกวางและยดหยนไดสำาหรบการแบงหมวดหมหนงสอของระบบ L.C จะเรมจากเรองใหญ ๆ หรอกวางไปหาเรองยอย ๆ ดงน

20 หมวดใหญของ L.C ประกอบดวยหมวด ประเภทเนอหาหนงสอA ความรทวไปB ปรชญา จตวทยา ศาสนาC ประวตศาสตรการศกษาD ประวตศาสตรทวไป ทงยโรป เอเชย ฯลฯ (ยกเวน

อเมรกา)E-F ประวตศาสตรและภมศาสตรการทองเทยวของ

อเมรกาG ภมศาสตรทวไป มานษยวทยา กฬาและการบนเทงH สงคมศาสตรJ รฐศาสตรK กฎหมายL การศกษาM ดนตรN ศลปกรรม วจตรศลปP ภาษาและวรรณคดQ วทยาศาสตรR แพทยศาสตร

38

S เกษตรศาสตรT เทคโนโลยU ยทธศาสตรV นาวกศาสตรZ บรรณารกษศาสตรและสารนเทศศาสตร

นอกจากการแบงหมวดใหญ 20 หมวดแลวยงแบงเปนหมวดยอย โดยใชตวอกษรโรมนสองตวเปนสญลกษณแทนเนอหาหนงสอ ยกเวน หมวด E-F และหมวด Z จะใชอกษรตวเดยวผสมกบตวเลข สวนหมวด K และ D จะใชอกษร 3 ตว ซงแตละหมวดจะแบงไดมากนอยตางกนดงตวอยางการแบงหนงสอในหมวด T จะแบงได 16 หมวดยอย ดงน

หมวด ประเภทหนงสอTA วศวกรรมศาสตรทวไป วศวกรรมโยธาTC วศวกรรมศาสตรTD เทคโนโลยสงแวดลอม วศวกรรมสขาภบาลTE วศวกรรมทางหลวง ถนน และผวการจราจรTF วศวกรรมรถไฟ และการปฏบตการTG วศวกรรมสะพานTH การกอสรางอาอาคารTJ วศวกรรมเครองกลและเครองจกรTK วศวกรรมไฟฟา อเลกทรอนกส วศวกรรม

นวเคลยรTL ยานพาหนะ การบน ยานอวกาศTN วศวกรรมเหมองแร โลหะการTP เคมเทคนคTR การถายภาพ

39

TS การผลต โรงงานTT หตถกรรมTX คหกรรมศาสตร

นอกจากการแบงหมวดยอยดวยการใชตวอกษร 2 ตว เปนสญลกษณแลว ระบบ L.C ยงสามารถแบงหมวดหมใหละเอยดและเฉพาะยงขนโดยการใชตวเลขอารบคตงแต 1 – 9999 และเตมจดทศนยมโดยไมจำากดตำาแหนง ดงตวอยาง

TA วศวกรรมศาสตรTA170 วศวกรรมสงแวดลอมTX คหกรรมศาสตรTX361 อาหารและโภชนาการเฉพาะกลมคนTX361.A3 อาหารและโภชนาการสำาหรบผสงอาย

ระบบการจดหมวดหมหนงสอในแตระบบอาจมขอดขอเสยทแตกตางกนไป ดงนนการเลอกใชระบบนอกจากคำานงถงความสะดวก เหมาะสมในสภาพปจจบน ทงในดานการปฏบตงานของบรรณารกษ และการใชบรการของผใชหองสมดแลว จะตองคำานงถงการเจรญเตบโตของหองสมดและผใชบรการทคาดวาจะเกดขนในอนาคตดวย

เลขเรยกหนงสอ (Call Number) การจดหมวดหมหนงสอ เปนการแบงกลมประเภทเนอหาของ

หนงสอใหหนงสอประเภททมเนอหาเหมอนกนหรอใกลเคยงกนมาอยรวมกนแลวใชสญลกษณเปนตวเลข หรอตวอกษรตามทกำาหนดไวในระบบ เขยนไวทสนหนงสอทกเลม ทงนนเพอใหงายตอการแยกจด

40

เกบไวในชนสะดวกตอการคนหาของผใชบรการ สญลกษณทเขยนกำากบไวบนสนหนงสอนเรยกวา เลขเรยกหนงสอ (Call Number) ซงประกอบดวยสวนตาง ๆ ดงน

1. เลขหมหนงสอ (Clssifcation Number) หมายถง สญลกษณแทนเนอหาของหนงสอตามทระบบนน ๆ กำาหนดไว ยกตวอยางในระบบดวอ (D . C) จะกำาหนดไวเปนตวเลขเชน

370 หมายถง หนงสอเกยวกบการศกษา 621.3 หมายถง หนงสอเกยวกบวศวกรรมไฟฟา2. อกษรตวแรกของผแตง หรออกษรยอจากชอผแตง (

สำาหรบคนไทย) แตถาเปนชาวตางประเทศจะใชชอสกลเปนอกษรตวแรก โดยจะเขยนอกษรตวแรกไวบรรทดทสองบนสนหนงสอถดจากเลขหมหนงสอลงมา ดงตวอยาง

ชอผแตง อกษรตวแรกหรออกษรยอผแตง

ม.ร.ว. คกฤทธ ปราโมช คดร. วษณ เครองาม วอาจารยเกษม ประพฤตธรรม ก

3. เลขประจำาตวผแตง เปนเลขทกำาหนดขนมาจากชอของผแตงแตละคน เพอใหมความแตกตางกน โดยเฉพาะผแตงทมอกษรยอตวเดยวกน เลขผแตงจะเขยนไวบนสนหนงสอตอจากอกษรยอผแตงดงตวอยาง

ชอผแตง อกษรยอผแตง เลขประจำาผแตง

นภาพร น 624

41

นภาพรรณ น 625นภาภรณ น 626

4. อกษรยอของชอเรองหรออกษรยอชอหนงสอ เพอใหเลขเรยกหนงสอมความละเอยดและเฉพาะยงขน จงไดกำาหนดใหใชอกษรตวแรกของชอหนงสอประกอบกบเลขหมหนงสอ โดยจะเขยนอกษรชอหนงสอตอจากเลขผแตง ซงเมอรวมทกสวนไวดวยกนจะเรยกวา เลขเรยกหนงสอ (Call Number) ดงตงอยาง

เลขหมหนงสอระบบดวอ ( 025.56 ) อกษรยอชอหนงสอ (สารนเทศและการศกษาคนควา) เลขประจำาผแตง (คณาจารย = 127) อกษรยอชอผแตง (คณาจารยภาควชาบรรณารกษศาสตร)

เลขหมหนงสอระบบดวอ ( 495.91 ) อกษรยอชอหนงสอ (อานเขยนคำาไทย) เลขประจำาผแตง (ประเทอง = 285) อกษรยอชอผแตง (ประเทอง คลายสบรรณ)

42

025.56ค

495.91ป 285

เลขเรยกหนงสอนอกจากจะมสวนประกอบ 4 สวนดงกลาวขางตนแลว ยงอาจมสวนอน ๆ เพมเขามาอก ดงน 1. ล. 1 หมายถง เลมท 1 ในกรณทหนงสอนนมหลายเลมจบ จะตองใสไวบรรทดท 3 ของสนหนงสอวาเปนเลมทเทาไหร เชน ล.1, ล.2, ล.3 เปนตน ถาเปนหนงสอภาษาองกฤษใหใช V.1, V.2 , V.3 (Volume) 2. ฉ. 1 หมายถง ฉบบท 1 ในกรณทหนงสอนนซอมาหลายฉบบจะตองใสดวยวาเปนฉบบทเทาไหร เชน ฉ.1, ฉ.2, ฉ.3 เปนตน ถาเปนภาษาองกฤษใหใช C.1, C.2 , C.3 (Copy) 3. การใชตวอกษรประกอบเลขหมหนงสอ สำาหรบหนงสอบางประเภทเพอใหงายตอการปฏบตงานของเจาหนาทและสะดวกสำาหรบผใช ไดมการนำาตวอกษรมาประกอบกบเลขหมหนงสอ โดยจะใหตวอกษรอยเหนอเลขหมหนงสอ ตวอกษรทนำามาประกอบเลขหมหนงสอไดแก “ อ ” หมายถง หนงสออางอง ถาเปนหนงอางองภาษาองกฤษจะใช “ R” หรอ “ Ref “ มาจากคำาวา Reference 4. การใชตวอกษรแทนเลขหมหนงสอ หนงสอบางประเภท การจดหมวดหมจะพจารณาจากลกษณะการประพนธ เชน ในหมวด 800 ของระบบดวอ หมายถง หนงสอเกยวกบวรรณคดและวรรณกรรมดงนนถาหากเปนนวนยาย ซงมกลวธในการนำาเสนอเรองคลายกน กจดเปนประเภทเดยวกน ไมไดพจารณาจากเนอเรองนวนยาย สำาหรบตวอกษรทใชแทนเลขหมหนงสอ ไดแก น หรอ นว หมายถง นวนยายไทย

F หรอ Fic หมายถง นวนยายองกฤษ มาจากคำาวา Fiction

ร.ส. หมายถง เรองสนS.C หมายถง เรองสนภาษาองกฤษ มาจากคำาวา Short

Story Collection

43

นอกจากการใชตวเลข และตวอกษรประกอบเลขหมหนงสอ และแทนเลขหมหนงสอขางตนแลว หองสมดเฉพาะบางแหงยงไดประยกตใชตวอกษรของสาขาวชา ประกอบกบเลขหมหนงสอ ทงนเพอใหสะดวกตอการคนหาหนงสอของผใชบรการ เชน การจดระบบหองสมดของสถานศกษาทางดานอาชวศกษา ดงตวอยาง

สาขาพาณชยการ ใชอกษณยอ พณ สาขาชางอเลกทรอนกส ใชอกษรยอ ชอ สาขาชางไฟฟากำาลง ใชอกษรยอ ชฟ

การจดเรยงหนงสอบนชน

การจดเรยงหนงสอบนชนของหองสมดจะพจารณาจากเลขเรยกหนงสอทปรากฏบนสนหนงสอโดยมหลกเกณฑดงน

1. เรยงจากเลขนอยไปหาเลขมาก 2. เรยงจากซายไปขวา

3. เรยงจากชนบนลงมาชนลาง4. หนงสอทมเลขหมซำากนใหเรยงตามลำาดบอกษรยอผแตง

เลขผแตงและอกษรยอชอเรองตามลำาดบ5. หนงสอทมหลายเลมจบหรอหลายฉบบ ใหจดเรยงตาม

ลำาดบเลขนอยไปเลขมาก เชน ล.1, ล.2, ล.3 หรอ ฉ.1, ฉ.2, ฉ.36. หนงสอนวนยายและเรองสนจะเรยงตามอกษร

ชอผแตง7. หนงสอภาษาไทยใหเรยงแยกจากหนงสอภาษา

องกฤษ ซาย ขวาซาย ขวา

44

เลขนอย เลขมาก เลขนอย เลขมาก

การจดเกบทรพยากรสารนเทศอน ๆนอกจากการจดหมวดหมหนงสอในหองสมด ซงเปน

ทรพยากรสารนเทศทมมากทสดแลวยงมการจดหมวดหมหรอจดเกบทรพยากรสารนเทศอน ๆ ดงน 1. วารสารและนตยสาร (Periodical and Magazine) หองสมดมวธจดเกบวารสารและนตยสารคอ ถาเปนวารสารและนตยสารใหม เมอประทบตราลงทะเบยนแลวหองสมดจะจดเกบไวบนชนวารสาร โดยจดเรยงตามลำาดบชอวารสาร ตงแตอกษร ก - ฮ จากซายไปขวา และจากชนบนลงมาชนลาง แตถาเปนวารสารและนตยสารเกาหรอฉบบลวงเวลา หองสมดขนาดใหญจะจดเกบโดยถายลงบนวสดยอสวน หรอรวบรวมเปนวารสารเยบเลม เหมอนกบหองสมดขนาดเลกทวไป แลวจดเรยงตามลำาดบอกษรของชอวารสารและนตยสาร

2. หนงสอพมพ (Newspaper) หนงสอพมพเปนสงตพมพทใชกระดาษทคณภาพคอนขางตำาจงไมเหมาะสมทจะจดเกบไวเปนเวลานาน ๆ หองสมดขนาดใหญจะนยมเกบไวในวสดยอสวน แตโดยทวไปหองสมดจะจดเกบหนงสอพมพใหมไวทชนหนงสอพมพ แตถาเปนฉบบลวงเวลาภายในสปดาหอาจจะแยกจดเกบไวตางหาก สวนหนงสอทลวงเวลานาน ๆ หองสมดบางแหงจะนำาไปทำากฤตภาค และจำาหนายออก

3. จลสารและกฤตภาค (Phamplet and Clipping ) หองสมดจะจดเกบจลสารและ

45

กฤตภาคไวทแฟมโดยเรยงตามลำาดบหวเรองทใหไวแตละเรอง แลวนำาแฟมมาเกบรวบรวมไวทตจลสารและกฤตภาค ตามลำาดบอกษรของหวเรอง

4. โสตทศนวสด( Audio Visual Materials) การจดหมวดหมโสตทศนวสด สามารถดำาเนนการไดโดยจำาแนกประเภทวสด แลวจดเรยงตามลำาดบเลขทะเบยนพรอมทำาบตรรายการ

แจงเอาไวเพอใหผบรการสะดวกตอการคนหา อกษรยอทใชเปนสญลกษณแทนโสตทศนวสด ไดแก

ประเภทโสตทศนวสด สญลกษณ(หมวดหม)

แผนท MA (MAP)ภาพ PIC

(picture)ภาพโปสเตอร PR (poster)ภาพยนตร F

(Film)ภาพนง S (Slide)ภาพเลอน FS

(Filmstrip)แผนโปรงใส TR

(Transpsarency)แถบบนทกเสยง CT

(Cassettetape)วดทศน VC

(Videotape)ไมโครฟลม MIC

(Microfilm) แผนเสยง PD

(Phonodise)แบบฝกหด บทท 3

46

ก. ใหกาเครองหมาย X ทบขอทถกตองทสดเพยงขอเดยว 1. การจดระบบทรพยากรสารนเทศหองสมดมประโยชนในดานใดมากทสด

ก. หองสมดเปนระเบยบเรยบรอยสวยงามข. หองสมดไดมาตรฐานสากลค. เปนไปตามขอบงคบของสมาคมหองสมดง. งายตอการปฏบตงาน สะดวกตอการคนหา

2. ขอใดเปนระบบทนยมนำามาใชกบหองสมดขนาดเลกและขนาดกลาง

ก. ระบบทศนยม ข. ระบบหองสมดรฐสภาอเมรกนค. ระบบโคลอน ง. ระบบ บซ.

3. ขอใดไมใชลกษณะของระบบทศนยมของดวอก. แบงออกเปน 10 หมวดใหญ ข. ใช

ตวเลขเปนสญลกษณค. ผคดคนระบบคอ ดร. เฮอรเบรต พทนม ง. ใชมาก

ทสดในหองสมดโรงเรยน

คำาถามตอไปนใชตอบคำาถามขอ 4 – 6 ก. หมวด 300 ข. หมวด 500ค. หมวด 600 ง. หมวด 800

4. วทยาศาสตรบรสทธ (Pure Science)5. สงคมศาสตร (Social Science)6. เทคโนโลย ( Technology)

7. ขอใดกลาวถงระบบหอสมดรฐสภาอเมรกนไมถกตองก. นยมใชในการจดหองสมดมหาวทยาลย

47

ข. ใชอกษรโรมนแทนหมวดหมหนงสอค. อกษรทไมใชคอ A E I O U ง. แบงเปน 20 หมวดใหญ

8. ขอใดไมใชสวนประกอบของเลขเรยกหนงสอก. เลขหมหนงสอข. อกษรยอผแตงค. อกษรชอเรอง ง. เลขมาตรฐานสากล (ISBN)

9. ขอใดกลาวถงเลขเรยกหนงสอไมถกตองก. เลขทจะนำาไปสการคนหาหนงสอจากชนข. เลขทปรากฏบนสนหนงสอของหองสมดค. เปนสญลกษณทกำาหนดขนแทนเนอหาของหนงสอง. เลขทแสดงใหทราบถงปทจดพมพ

10. “กฤตภาค” หองสมดสวนใหญจะจดเกบไวในลกษณะใดก. จดเกบไวทแฟม ข. จดเกบไวทกลองค. จดเกบไวทชนหนงสอ ง. จดเกบไวในวสดยอสวน

ข. ใหตอบคำาถามตอไปนมาพอสงเขป1. จงอธบายถงประโยชนของระบบการจดเกบทรพยากร

สารนเทศ................................................................................................................................................ ..........................................................................................................................................................................

2. จงอธบายความแตกตางของระบบทศนยมของดวอกบระบบหอสมดรฐสภาอเมรกน..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

3. จงอธบายวธการจดหมวดหมหนงสอระบบทศนยมของดวอ

48

...................................................................................

..........................................................................

...................................................................................

..........................................................................4. จงอธบายวธการจดหมวดหมหนงสอระบบหอสมดรฐสภา

อเมรกน..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

5. จงอธบายความสำาคญของเลขเรยกหนงสอ..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

ค.ใหวเคราะหรายชอหนงสอตอไปนแลวจบคกบหมวดหมหนงสอของระบบดวอ

............1. เครองลางรถยนต ก. 000

...........2. พระอภยมณ ข. 100

...........3 ปฏรปการศกษา ค. 200

............4. การใชหองสมด ง. 300

...........5. พทธปรชญา จ. 400

...........6. ศลปะกบชวต ฉ. 500

...........7. จตวทยาวยรน ช. 600

...........8. คณตศาสตรเบองตน ซ. 700

...........9. สงครามโลกครงท 2 ฌ. 800

.........10. หลกไวยากรณไทย ญ. 900

กจกรรมเสนอแนะ

49

1. นำาโปสเตอร ระบบการจดหมวดหมหนงสอแบบทศนยมของดวอ และ

ระบบหอสมดรฐสภาอเมรกน ใหนกศกษาด และศกษารายละเอยด2. ใหนกศกษาชวยกนสรปแนวคด การจดหมวดหมทง 2 ระบบ3. ใหนกศกษาเขาหองสมดยกตวอยางรายชอหนงสอ ชอผแตง

และเลขเรยกหนงสอจาก 10 หมวด ของระบบดวอ หมวดละ 3 ชอเรอง สงในสปดาหตอไป

***************************************************************************

บทท 4เครองมอและการสบคนสารนเทศ

50

จดประสงคทวไปผเรยนมความรความเขาใจเกยวกบเครองมอทใชในการสบคน

สารนเทศ ตลอดจนสามารถใชเครองมอในการสบคนสารนเทศ เพอเชอมโยงความรกบกลมสาระความรอน ๆ และเรยนรไดอยางไรพรมแดนจดประสงคเชงพฤตกรรม

1. บอกความหมายของเครองมอสบคนสารนเทศได2. แยกประเภทเครองมอสบคนสารนเทศได3. บอกความหมายและประโยชนของบตรรายการได4. อธบายสวนประกอบของบตรรายการได5. แยกประเภทของบตรรายการได6. ใชบตรรายการคนหาหนงสอได7. บอกความหมายและความสำาคญของบตรดชนวารสารได8. แยกประเภทของบตรดชนวารสารได9. ใชบตรดชนวารสารคนหาบทความได

สาระสำาคญเครองมอสบคนสารนเทศหมายถง วสดอปกรณตลอดจน

กระบวนการตาง ๆ ทจะทำาใหเขาถงสารนเทศและสามารถนำาไปใชประโยชนไดตามตองการอยางสะดวก รวดเรว เครองมอสบคนสารนเทศมอย 2 ประเภทใหญ ๆ คอ ประเภทสบคนดวยมอ และสบคนดวยระบบคอมพวเตอร การสบคนดวยมอไดแก การสบคนดวยบตรรายการ และการสบคนดวยบตรดชนวารสาร

บทท 4เครองมอและการสบคนสารนเทศ

51

ปจจบนเรยกไดวาเปนยคแหงขาวสาร (Information Age) เพราะมสารนเทศเกดขนมากมาย และใหบรการในหลายรปแบบ ดงนนเพอใหเขาถงสารนเทศและรสารนเทศอยางแทจรง จงตองทำาความเขาใจเกยวกบเครองมอทใชในการสบคนสารนเทศ เพอประโยชนในการแสวงหาความร และนำาความรนนมาใชตามวตถประสงคตอไป

ความหมายของเครองมอสบคนสารนเทศเครองมอสบคนสารนเทศหมายถง วสด อปกรณ ตลอดจน

กระบวนการตาง ๆ ทจะทำาใหเขาถงสารนเทศ และนำาสารนเทศนนไปใชประโยชนไดตามทตองการ

ความสำาคญของเครองมอสบคนสารนเทศสารนเทศในปจจบนมอยมากมายมหาศาล และถกจดเกบไวใน

วสดหลากหลายรปแบบเครองมอสบคนสารนเทศจงเขามามบทบาทสำาคญทจะทำาใหผใชบรการสามารถเขาถงสารนเทศไดอยางสะดวก รวดเรว และนำาสารนเทศไปใชประโยชนได นอกจากนการรและเขาใจการใชเครองมอสบคนสารนเทศยงกอใหเกดการคนควาหาความรในเรองอน ๆ ไดอยางหลากหลาย และตอเนอง ทำาใหสามารถใชเวลาวางใหเกดประโยชนอยางคมคา

ประเภทเครองมอสบคนสารนเทศเครองมอทใชสบคนสารนเทศ จะแบงออกเปน 2 ประเภทใหญ

ๆ ดงน1. การสบคนสารนเทศดวยระบบมอ (Manual System)

ปจจบนทนยมใชม 2 ชนด คอ 1.1 บตรรายการ (Card Catalog) 1.2 บตรดชนวารสาร (Card Index)

52

2. การสบคนสารนเทศดวยระบบคอมพวเตอร ปจจบนทนยมใชม 3 ระบบ คอ

2.1 การสบคนสารนเทศดวยระบบโอแพก (OPAC) 2.2 การสบคนสารนเทศดวยระบบอนเทอรเนต

(Internet) 2.3 การสบคนสารนเทศดวยระบบฐานขอมลออนไลน

( On-line Database)

การสบคนสารนเทศดวยระบบมอ (Manual System) 1. บตรรายการ (Card Catalog)

1.1 ความหมายของบตรรายการ บตรรายการ หมายถง บตรทใชบนทกรายละเอยดตาง ๆ

ของหนงสอทอยภายในหองสมด บตรรายการจะจะมลกษณะคอนขางแขง สขาว ขนาด 3 x 5 นว สวนลางของบตรจะมรไวสำาหรบสอดแกนเหลกเพอรอยบตรเขาไวดวยกน

1.2 ประโยชนของบตรรายการบตรรายการเปนบตรทใชบนทกรายละเอยดของหนงสอ

แตละเลม โดยในมมซายดานบนของบตรรายการจะม เลขเรยกหนงสอปรากฏอย ซงเลขเรยกหนงสอนจะบอกตำาแหนงของหนงสอในหองสมดแตละเลมวาอยในหมวดหมใด ทำาใหการคนหาหนงสอในหองสมดเปนไปอยางสะดวกรวดเรว นอกจากการคนหาหนงสอจะสะดวกรวดเรวแลว การใชบตรรายการยงทำาใหผใชไดทราบถงรายชอหนงสออน ๆ ของหองสมด ทำาใหสามารถเลอกใชหนงสอไดอยางหลากหลายตรงกบความตองการ และทำาใหเกดการคนควาอยางตอเนอง

1.3 สวนประกอบของบตรรายการ

53

ในหองสมดหรอแหลงสารนเทศอน ๆ จะมการจดทำาบตรรายการหนงสอประเภทตาง ๆ โดยเฉพาะบตรหลกหรอบตรผแตง หองสมดจะทำาขนเปนใบแรก เพอเปนบตรหลกหรอบตรยนพน (Main Card) ใหกบบตรรายการประเภทอน ๆ บตรประเภทนจะใหรายละเอยดครบถวนโดยปจจบนวธการลงรายละเอยดในบตรรายการจะใชหลกเกณฑการลงรายการแบบ แองโกลอเมรกน ฉบบท 2 หรอทเรยกวา AACR2 (Anglo-American Cataloging Rule 2 ) ซงมสวนประกอบของบตรรายการดงน

1.3.1 เลขเรยกหนงสอ (Call Number) จะปรากฏอยทมมซายดานบนของบตรรายการ เปนสวนทบอกใหทราบวาหนงสอนน ๆ อยในหมวดหมใด หรอชนใดในหองสมด เชน

1.3.2 ชอผแตง (Auther) หมายถง ผเขยน ผเรยบเรยง ผแปลหรอผรบผดชอบหนงสอนน ๆ ซงอาจเปนบคคลหรอนตบคคลกได การลงรายการผแตงจะมหลกเกณฑ ดงน

1) ไมลงคำานำาหนานาม ตำาแหนง ยศ ใหลงเฉพาะชอ-สกล ยกเวน ฐานนดรศกดบรรดาศกด และสตรทไดรบเครองราชอสรยาภรณ มคำานำาหนานามเปนคณ คณหญง และทานผหญง โดยใหกลบมาไวหลงชอ-สกล เชน

พวา พนธเมฆาวมล เจยมเจรญคกฤทธ ปราโมช, ม.ร.ว.พรทพย โรจนสนนท, คณหญงอปกตศลปสาร, พระยา

54

621.51

ป 546 น

025.56ค

127 อ

อ911.76

9ส 769

นศ 191

สล.1

2) ในกรณทเปนชาวตางชาตใหใชชอสกลขนกอน เชนSmith, James.Parson, Mastin.

1.3.3 ชอหนงสอหรอชอเรอง (Title) เปนรายละเอยดทไดจากหนาปกหรอหนาปก

ในของหนงสอ การลงรายการจะตองลงใหครบถวน ซงอาจจะมชอเรองหลกอยางเดยวหรอชอเรองรองประกอบดวยกได เชน

สารนเทศกบการศกษาคนควาเครองยนตฉดเชอเพลงแกสโซลน ; ควบคมโดย

อเลกทรอนกส

1.3.4 ครงทพมพ (Edition) หมายถง จำานวนครงทพมพของหนงสอเลมนน ๆ ซง

การลงรายการนนจะลงตงแตพมพครงท 2 ขนไป เชน

พมพครงท 2.พมพครงท 3. แกไขเพมเตม2 nd.ed.

1.3.5 พมพลกษณ (Imprint) เปนสวนทบอกถงรายละเอยดเกยวกบลกษณะการพมพของหนงสอเลมนน ๆ ประกอบดวย 3 สวน ดงน

1) สถานทพมพ (Place of Publisher) หมายถงจงหวด หรอเมองทจดพมพหนงสอเลมนน ๆ เชน กรงเทพฯ ขอนแกน แตถาเปนหนงสอตางประเทศจะหมายถงชอรฐ เชน New York London เปนตน

55

2) สำานกพมพหรอโรงพมพ (Publisher) หมายถง หนวยงานทรบผดชอบในการจดพมพหนงสอเลมนน ๆ เชน สำานกพมพดอกหญา สำานกพมพดวงกมล McGraw – Hill โรงพมพครสภา โรงพมพมหาวทยาลยรามคำาแหง ฯลฯ ถาหนวยงานทรบผดชอบเปนสำานกพมพจะลงรายการเฉพาะชอหนวยงานนน ๆ ไมตองมคำาวาสำานกพมพ นำาหนา เชน ดอกหญา ดวงกมล โรงพมพครสภา

3) ปทพมพ (Date of Publisher) หมายถง ปลาสดทจดพมพหนงสอเลมนน ๆ ถาปทพมพ ใชปลขสทธจะตองแจงไวดวย เชน C.1987 C.2004 ฯลฯ

1.3.6 บรรณลกษณ (Callation) หมายถง ลกษณะรปเลมหรอสวนประกอบของหนงสอเลมนน ๆ ซงไดแก ขนาด ความสง จำานวนหนา ภาพประกอบ แผนท ตาราง ฯลฯ เชน

325 หนา. ภาพประกอบ ; 28 ซม.420 หนา. ตาราง; 30 ซม.273 p. Illus ; 28 cm.

1.3.7 ชอชดหนงสอ (Series) หมายถง หนงสอทจดพมพออกมาเปนลำาดบตอเนองกนไป ซง เปนหนงสอวชาเดยวกน หรอเกยวของกน เชน

ชด วรรณกรรมเดกและเยาวชนชด บานเลกในปาใหญ

1.3.8 หมายเหต (Notes) เปนรายละเอยดเพมเตมเกยวกบหนงสอเลมนน ๆ เพอใหผใชหนงสอสามารถนำาไปใชประโยชนไดอยางตอเนอง เชน

บรรณานกรม : หนา 250 – 252.Bibliography : p.372 – 375.Index : p. 375 – 380.

56

1.3.9 เลขมาตรฐานสากลประจำาหนงสอหรอเลข ISBN (International Standard Book Number) เปนเลขรหสสากลทกำาหนดขนสำาหรบหนงสอ เพอใหเปนเอกลกษณของหนงสอแตละเลม และเพอความสะดวกรวดเรวในการควบคมหนงสอ การแลกเปลยน การสำารวจขอมล ฯลฯ เชน

ISBN 974 – 8262 – 61 – 8 ISBN 974 – 8180 - 51 – 4

1.3.10 แนวสบคน (Tracing) เปนสวนทอยดานลางของบตรผแตงหรอบตรหลก

ซงจะบอกใหทราบวาหนงสอเลมนมบตรรายการประเภทใดบาง เชน บตรผแตงรวม บตรหวเรอง บตรชอเรอง เปนตน แนวสบคนจะมประโยชนตอผจดทำาบตรรายการ เชน หนงสอเลมเดยวกน อาจจะทำาเพยงบตรหลกใบเดยว รายละเอยดอน ๆ จะเหมอนกน จะตางกนเฉพาะบรรทดแรก ดงนนบตรรายการประเภทอน ๆ อาจจะใชวธอดสำาเนา สำาหรบการแกไขเพมเตมกทำาไดอยางสะดวกเพราะสามารถคนบตรรายการไดครบชดไดในเวลาอนรวดเรว สวนประโยชนตอผใชหองสมด คอทำาใหทราบเนอหาของหนงสอนน ๆ จากชอหวเรอง และทำาใหเกดการคนควาอยางตอเนอง แนวสบคนของบตรรายการสวนใหญจะใสไวเฉพาะในบตรหลก และบตรทะเบยนเทานน

1.4 ประเภทของบตรรายการบตรรายการจะใชสำาหรบบนทกรายละเอยดของหนงสอ

แตละเลม ซงผใชหองสมดจะรจกรายละเอยดของหนงสอในแงมมทแตกตางกนไป ดงนนเพอใหสะดวกตอการคนหาหนงสอของผใชหองสมด และงายตอการปฏบตงานของบรรณารกษหองสมด จงแบงบตรรายการออกเปน 6 ประเภท ดงน

1.4.1 บตรผแตง (Author Card) บางครงเรยกวาบตรหลกหรอบตรยนพน (Main Card) เปนบตรทหอง

57

สมดจะทำาขนเปนบตรแรก แลวใชเปนหลกในการทำาบตรรายการประเภทอน ๆ บตรผแตงจะมชอผแตงอยบรรทดแรก ผแตงอาจเปนบคคลหรอนตบคคลกได ดงตวอยาง

บตรผแตง

1.4.2 บตรชอเรอง (Title Card) คอ บตรรายการทมชอหนงสอหรอชอเรองปรากฏอยบรรทดแรก สวนรายละเอยดอน ๆ จะเหมอนกบผแตงยกเวนแนวสบคน ดงตวอยาง

บตรชอเรอง

1.4.3 บตรหวเรอง (Subject Card) คอ บตรทมหวเรองปรากฏอยบนบรรทดแรก ซงหวเรองอาจจะพมพดวยตว

58

621.3192 นภทร วจนเทพนทรน 195 ว วงจรไฟฟา ภาคปฏบต 1/ นภทรวจนเทพนทร.

กรงเทพฯ : สกายบกส, 2545. 152 หนา. ตาราง .

ISBN : 974 – 8180 - 51 – 4 1. วงจรไฟฟา – กระแสตรง. 2. ชอ

วงจรไฟฟา ภาคปฏบต1.621.3192 นภทร วจนเทพนทรน 195 ว วงจรไฟฟา ภาคปฏบต 1/ นภทร

วจนเทพนทร. กรงเทพฯ : สกายบกส, 2545.

152 หนา. ตาราง.

อกษรสแดงหรอทำาใหตวหนาเปนพเศษ สวนรายละเอยดอน ๆ ในบตรหวเรองจะเหมอนกบบตรผแตง ยกเวนแนวสบคน ดงตวอยาง

บตรหวเรอง

1.4.4 บตรทะเบยนหรอบตรแจงหม (Shelflist Card ) คอ บตรรายการทหองสมดจะเกบไวประกอบการปฏบตงานและใชเปนหลกฐาน บตรประเภทนจะไมใหใชบรการ รายละเอยดตาง ๆ จะเหมอนกบบตรผแตง เพยงแตเพมเลขทะเบยนหนงสอเขาไปทมมซายดานลางของบตรรายการ ดงตวอยาง

บตรแจงหม

1.4.5 บตรโยง (Cross Reference Card) แบงออกได 2 ชนดคอ

59

วงจรไฟฟา - กระแสตรง621.3192 นภทร วจนเทพนทรน 195 ว วงจรไฟฟา ภาคปฏบต 1/ นภทร

วจนเทพนทร. กรงเทพฯ : สกายบกส, 2545.

152 หนา. ตาราง.

621.3192 นภทร วจนเทพนทรน 195 ว วงจรไฟฟา ภาคปฏบต 1/ นภทร วจน

เทพนทร. กรงเทพฯ : สกายบกส, 2545.

152 หนา. ตาราง.27207

1. วงจรไฟฟา – กระแสตรง 2. ชอเรอง

1) บตรโยง ดท“ ” หรอ “See” ใชสำาหรบโยงรายการทไมใชไปยงรายการทใชในบตรรายการ เชน ชอผแตงทใชนามแฝง และหวเรอง เปนตน

บตรโยง ดท“ ”

2) บตรโยง ดเพมเตม“ ” หรอ “See Also” คอ บตรทโยงจากเรองทมความสมพนธเกยวของกน เชน การโยงจากเรองทกวางกวาไปยงเรองทเฉพาะเจาะจง ดงตวอยาง

บตรโยง ดเพมเตม“ ”

1.4.6 บตรเพม (Added Card) คอ บตรททำาเพมขนจากบตรรายการทกลาวมาแลว ทงนเพอความสะดวกรวดเรว

60

ทมยนต , นามแฝงดท

วมล ศรไพบลย

กฎหมาย ดเพมเตมท

กฎหมายการปกครองกฎหมายอาญากฎหมายแพงและพาณชย

สำาหรบผใชหองสมดทตองการคนหาหนงสอ บตรเพมมอยหลายชนด ดงน

1) บตรผแตงรวม ในกรณทหนงสอนนมผแตง 2 คน แตไมเกน 3 คน จะตองทำาบตรเพมใหกบผแตง คนท 2 และคนท 3 เรยกวาบตรผแตงรวม ชอผแตงรวมจะปรากฏบนบรรทดแรกของบตรรายการ ดงตวอยาง

2) บตรผแปล ในกรณทหนงสอนนเปนหนงสอแปลมาจากภาษาตางประเทศ จะตองทำาบตรผแปลดวย โดยลงรายการผแปลไวบนบรรทดแรกของบตรรายการ ดงตวอยาง

บตรผแปล

61

ขวญชย สนทรพยสมบรณ , ผแตงรวม621.51 ปานเพชร ชนนทร.ป 546 น นวแมตกอตสาหกรรม / ปานเพชร ชนนทรและ ขวญชย สนทรพยสมบรณ. กรงเทพฯ : ซเอดยเคชน , 2541.

378 หนา. ภาพประกอบ

อาษา ขอจตตเมตต, ผแปล.808.5 คารเนก, เดล.ค 546 ก การพดในทชมชน / คารเนก, เดล ; อาษา ขอจตต เมตต.แปล... พมพครงท 8. กรงเทพฯ : มปท,

2522. 621 หนา

3) บตรชอชด ในกรณทเปนหนงสอชด ชอชดจะปรากฏบนบรรทดแรก สวนรายละเอยดอน ๆ จะเหมอนกบบตรชอเรอง ดงตวอยาง

บตรชอชด

การเรยงบตรรายการการเรยงบตรรายการจะแยกบตรรายการภาษาไทย และภาษา

องกฤษออกจากกน การเรยงบตรรายการนยมใช 3 แบบ ดงน1. การเรยงบตรโดยแยกประเภทของบตร (Divied

Catalog) คอ จะแยกบตรออกเปน 3 ประเภท คอ บตรผแตง บตรชอเรอง และบตรหวเรอง แลวเรยงตามลำาดบตวอกษรแบบพจนานกรม ก-ฮ หรอ A-Z สำาหรบบตรเพมและบตรโยง ถาสมพนธกบบตรประเภทใดกเรยงไวกบบตรประเภทนน ๆ เชน บตรผแตงรวม บตรผแปล กจะรวมไวกบบตรผแตง

2. การเรยงบตรแบบพจนานกรม (Dictionary Catalog) คอ การนำาบตรทกชนดมารวมกนแลวเรยงตามลำาดบอกษรของบรรทดแรก ตงแต ก-ฮ และ A-Z

62

ธรรมชาตบำาบดและการรกษาตนเอง.615.32 กระแส วชรปาน.ก 1711 ส สมนไพรรกษาไว / กระแส วชร

ปาน. พมพครงท 3. กรงเทพฯ : รวมทรรศน, 2536.

69 หนา. ภาพประกอบ ; 21 ซ.ม.. (ชดธรรมชาตบำาบด และการรกษาตนเอง)

3. การเรยงบตรตามเลขหมหนงสอ (Classified Catalog) คอ การเรยงบตรตามเลขหมหนงสอจากเลขนอยไปหาเลขมาก ถาเลขใดซำากจะเรยงตามลำาดบผแตงอกครงหนง

การเรยงบตรรายการทไดรบความนยมอยางแพรหลาย คอ การจดเรยงตามแบบท 1 คอ แยกประเภทของบตรผแตง บตรชอเรอง และบตรหวเรอง แลวเรยงตามลำาดบตวอกษรในบรรทดแรกของบตรรายการ โดยใชหลกเกณฑการเรยงแบบพจนานกรม ก – ฮ ดงตวอยาง

กรพนธ วงจรไฟฟากลยา วนศาสตรกาญจนา วฒนธรรมไทยกลธดา วจยทางการ

ศกษาขนษฐา วถชวตไทยเขมกา แวดวงบนเทง

การใชบตรรายการเมอผใชหองสมดตองการคนหาหนงสอเลมใดเลมหนง กจะไป

ตรวจสอบจากตบตรรายการโดยคนตามขอมลททราบ เชน ถาทราบชอผแตงกคนหาจากบตรผแตง ถาทราบชอหนงสอกคนจากบตรชอเรอง แตถาไมทราบชอผแตงและชอเรอง ทราบแตเพยงวาตองการเรองเกยวกบอะไรกจะไปคนหาทบตรหวเรอง และเมอคนพบเรองทตองการแลว ใหคดลอกเลขเรยกหนงสอทอยมมซายของบตรรายการ เพอไปหาหนงสอทชนตามตำาแหนงทแจงไวตอไปบตรดชนวารสารและนตยสาร

63

การเรยงบตรผแตง การเรยงบตรชอเรอง

วารสารและนตยสาร หนงสอพมพ เปนทรพยากรสารนเทศประเภทหนงทไดรบความนยมอยางแพรหลาย ทงนเพราะปรมาณการแพรกระจายของสงพมพประเภทนเพมขนอยางรวดเรว ประกอบกบรปแบบสารนเทศจะมงเนนในการนำาเสนอความรททนสมย และกำาลงไดรบความนยมในปจจบน จากความแพรหลายสงพมพประเภทนจงทำาใหมการจดทำาบตรดชนวารสารขน เพอเปนเครองมอในการคนหาความรจากวารสารและนตยสาร สำาหรบหนงสอพมพจะไมนยมทำาบตรเพอสบคนขอมลเพราะขนาดและคณภาพไมเหมาะตอการจดเกบไวนาน ๆ

ความหมายของบตรดชนวารสารบตรดชนวารสาร หมายถง บตรทใชบนทกรายละเอยดของ

บทความ จากวารสารและนตยสารทหองสมดนนจดหาไวใหบรการแกผใช บตรดชนวารสารจะใชขนาด 3 x 5 นว เชนเดยวกบบตรรายการของหนงสอ

ความสำาคญของบตรดชนวารสารหองสมดจะจดเกบวารสารและนตยสารใหมไวทชนบรการ โดย

จดเรยงตามลำาดบตวอกษรของชอสงพมพนน ๆ สวนวารสารและนตยสารเกาหรอฉบบลวงเวลา หองสมดจะเกบรวบรวมไวเยบเลม สำาหรบการใหบรการวารสารเยบเลมนน หองสมดขนาดกลางจนถงหองสมดขนาดใหญนยมใหบรการในลกษณะของชนปด ดงนน ผใชทตองการคนหาบทความจากวารสาร หรอนตยสารจงตองใชบตรดชนวารสาร แตจะตองทราบขอมลของบทความกอนวาอยในวารสารหรอนตยสารรายชอใด ฉบบทเทาไหร ฯลฯ แลวนำาขอมลใหเจาหนาทคนหาวารสารและบทความทตองการให บตรดชนวารสารจงมประโยชนตอผใชบรการ ทำาใหการคนหาบทความ

64

เปนไปอยางสะดวกและรวดเรว

ประเภทของบตรดชนวารสารบตรดชนวารสารจะแบงเปน 2 ประเภท ดงน1. บตรดชนผแตง เปนบตรทมชอผแตงหรอชอผเขยนบท

ความปรากฎเปนรายการแรกนอกจากนยงมรายละเอยดทสำาคญอน ๆ ของวารสารหรอนตยสาร เชน ชอวารสาร ปท ฉบบท เลขหนาของบทความ ฯลฯ ดงตวอยาง

บตรดชนผแตง

2. บตรดชนหวเรอง เปนบตรทมหวเรองอยบนบรรทดแรก โดยหวเรองจะมลกษณะพเศษคอ อาจพมพดวยอกษรสแดงขดเสนใต หรอพมพดวยตวหนา เปนตน สวนรายละเอยดอน ๆ จะเหมอนกบบตรดชนผแตง ดงตวอยาง

บตรดชนหวเรอง

65

ปฐมสดา อนทประภา. “ฝนกรด.” วทยาศาสตรและเทคโนโลย 17, 4 (ตลาคม - ธนวาคม) ; 39 – 40.

1. ฝนกรด

ฝนกรดปฐมสดา อนทประภา. “ฝนกรด.” วทยาศาสตรและ

เทคโนโลย 17, 4 (ตลาคม - ธนวาคม) ; 39 – 40.

การใชบตรดชนวารสารบตรดชนวารสารทหองสมดแตละแหงจดทำาขนจะเกบไวทตบตร

ดชน โดยแยกบตรดชนผแตง และดชนหวเรองออกจากกน แลวจดเรยงตามลำาดบตวอกษร ซงมขนตอนในการใชดงน

1. หาขอมลเกยวกบบทความทตองการจะคนหา เชน ชอผเขยนบทความ หรอเรองทตองการคนหา

2. ถาทราบชอผเขยนบทความใหคนหาจากบตรดชนผแตง ถาไมทราบชอผเขยนบทความแตทราบวาตองการคนหาเกยวกบเรองใดใหคนหาจากบตรดชนหวเรอง

3. คดลอกรายละเอยดจากบตรดชนวารสารทคนพบวา วารสารชอใด ฉบบท ปทเทาไหร

4. ถาหองสมดบรการวารสารเยบเลมเปนแบบชนปด ใหแจงรายละเอยดทตองการแกเจาหนาทหองสมดเพอใหคนหาวารสารหรอนตยสารนน ๆ มาใหผใชบรการตอไป

5. ถาหองสมดใหบรการแบบชนเปด ผใชกสามารถคนหาวารสารไดดวยตวเองโยใชขอมลทคดลอกมาจากบตรดชนวารสาร

66

แบบฝกหดบทท 4ก. ใหกาเครองหมาย X ทบขอทถกตองทสดเพยงขอเดยว

1. เครองมอสบคนสารนเทศมความหมายตรงกบขอใดก. วสดอปกรณ และวธการททำาใหเขาถงสารนเทศข. วสดอปกรณ ทใชบนทกสารนเทศค. วสดอปกรณในการอานสารนเทศง. วสดอปกรณประเภทโสตทศนวสด

2. ขอใดเปนเครองมอในการสบคนสารนเทศก. บตรรายการ ข. วารสาร นตยสารค. หนงสอคมอ ง. สารานกรม

3. ขอใดไมใชการสบคนดวยระบบคอมพวเตอรก. ฐานขอมลออนไลน ข. อนเทอรเนตค. ดชนวารสาร ง. ระบบโอแพก

67

4. สวนประกอบใดในบตรรายการทใหพมพตองเดนชดหรอขดเสนใตกำากบไว

ก. ชอผแตง ข. หวเรองค. ชอเรอง ง. สถานทพมพ

5. การคนหาหนงสอถาเราไมทราบชอผแตงหรอชอหนงสอ ควรคนหาจากบตรรายการประเภทใด

ก. บตรชอผแตง ข. บตรหวเรองค. บตรชอเรอง ง. บตรทะเบยนหรอบตรแจงหม

6. สวนประกอบใดของบตรรายการทบอกลกษณะของหนงสอ เชน ขนาด จำานวนหนา ฯลฯ

ก. พมพลกษณ ข. บรรณลกษณค. ครงทพมพ ง. หมายเหต

7. บตรรายการประเภทใดทหองสมดเกบไวเปนหลกฐาน ไมไดจดทำาไวเพอใหใชบรการ

ก. บตรโยง ข. บตรผแตงรวมค. บตรผแปล ง. บตรทะเบยนหรอบตรแจงหม

8. ขอใดกลาวไมถกตองก. บตรดชนวารสารใชสำาหรบคนหาบทความจากวารสารข. วารสารจะมงเนนนำาเสนอบทความรททนสมยค. วารสารและนตยสารใหมจะจดเรยงไวทชน ตามลำาดบปท

และฉบบทง. วารสารและนตยสารเปนสารนเทศทกำาลงไดรบความนยม

9. บตรดชนวารสารมประโยชนตามขอใดมากทสดก. การจดเกบวารสารเปนระเบยบเรยบรอยข. เจาหนาทปฏบตงานไดงายขน

68

ค. การคนหาบทความจากวารสารและนตยสาร สะดวก รวดเรว

ง. หองสมดมมาตรฐานสากล

10. การใชบตรดชนวารสารขอใดไมถกตองก. ถาทราบชอผเขยนบทความใหคนจากบตรดชนผแตงข. ใหคดลอกเลขเรยกหนงสอเพอไปคนหาวารสารจากชนค. ถาไมทราบชอผเขยนบทความ ใหคนหาจากบตรดชนหว

เรองง. ใหแจงรายละเอยดทตองการคนหาแกเจาหนาท ถาใชบรการ

วารสารแบบชนปด

ข ใหตอบคำาถามตอไปนมาพอสงเขป

1. จงอธบายความแตกตางของบตรรายการ และบตรดชนวารสาร....................................................................................................................................................................................................

2. บตรรายการหมายถง........................................................................................................................................................................................................................................................................ 3. บตรรายการมประโยชนอยางไร......................................................................................................................................................................................................................................................

4. จงบอกประเภทของบตรรายการ.......................................................................................

69

...................................................................................

..........................................................................5. จงบอกสวนประกอบทสำาคญของบตร

รายการ...............................................................................................................................................................................................................................

6. จงอธบายวธการใชบตรรายการคนหาหนงสอ...............................................................................................................................................................................................................................

7. บตรดชนวารสาร หมายถง............................................................................................................................................................................................................................................................

8. จงบอกความสำาคญของบตรดชนวารสาร........................................................................................................................................................................................................................................

9. จงบอกประเภทของบตรดชนวารสาร.............................................................................................................................................................................................................................................

10. จงอธบายวธการใชบตรดชนวารสาร............................................................................................................................................................................................................................................

กจกรรมเสนอแนะ

70

1. แบงกลมนกศกษา 8 กลม ใหศกษาสวนประกอบของบตรรายการ และบตรดชนวารสาร ดงน

กลมท 1 บตรผแตงกลมท 2 บตรชอเรองกลมท 3 บตรหวเรองกลมท 4 บตรทะเบยน หรอบตรแจงหมกลมท 5 บตรโยงกลมท 6 บตรเพมกลมท 7 บตรดชนผแตงกลมท 8 บตรดชนหวเรอง

2. ใหตวแทนแตละกลมนำาเสนอรายงานหนาชนตามทไดรบมอบหมาย

3. ใหนกศกษาเขาหองสมดใชบตรรายการคนหาหนงสอ และบตรดชนวารสารคนหา

บทความจากวารสาร แลวรายงานการคนหาเปนลายลกษณอกษรวาพบหนงสอหรอวารสารหรอไม คนพบทหมวดหมใดเปนตน

*****************************************************************

บทท 5 การสบคนสารนเทศดวยระบบคอมพวเตอร

71

จดประสงคทวไปผเรยนมความร ความเขาใจ เกยวกบวธการสบคนสารนเทศ

ดวยระบบคอมพวเตอรตลอดจนสามารถเชอมโยงความรกบกลมสาระความรอน ๆ และเรยนรไดอยางไรพรมแดน

จดประสงคเชงพฤตกรรม1. แยกประเภทการสบคนสารนเทศดวยระบบคอมพวเตอรได2. สบคนสาระสนเทศดวยระบบโอแพกได3. สบคนสารนเทศดวยระบบอนเทอรเนตได4. สบคนสารนเทศจากฐานขอมลได

สาระสำาคญเครองมอในการสบคนสารนเทศทไดรบความนยมอยางแพร

หลายในปจจบนคอ การสบคนดวยคอมพวเตอร การสบคนดวยคอมพวเตอรมอย 3 ลกษณะคอ การสบคนดวยระบบโอแพก การสบคนดวยอนเทอรเนต และการสบคนจากฐานขอมล ซงการสบคนในแตละลกษณะนนอาจมวธแตกตางกนบาง แตมจดมงหมายเดยวกนคอสนองความตองการของผใช ใหสามารถนำาสารนเทศไปใชประโยชนไดอยางหลากหลาย และตอเนอง

72

บทท 5 การสบคนสารนเทศดวยระบบคอมพวเตอร

คอมพวเตอรเขามามบทบาทในทกวงการ และในปจจบนนยมนำามาใชในการคนหาความรขอมล ขาวสารจากแหลงสารนเทศทมอยอยางมากมาย ทำาใหการคนหาเปนไปอยางสะดวกและรวดเรวการสบคนสารนเทศดวยระบบคอมพวเตอร ม 3 ระบบดงน

1. การสบคนสารนเทศดวยระบบโอแพก (Online Public Access Catalog-OPAC) เปนระบบการสบคนสารนเทศโดยใชคอมพวเตอร ซงจะมรายละเอยดการคนเชนเดยวกบการคนจากบตรรายการ คอ การคนเมนชอผแตง ชอเรอง หวเรอง ฯลฯ สำาหรบการสบคนสารนเทศระบบนจะใหบรการเฉพาะทรพยากรสารนเทศของหองสมดหรอแหลงสารนเทศนน ๆ

ปจจบนนแหลงสารนเทศแตละแหงจะใหบรการสบคนดวยระบบโอแพกโดยใชโปรแกรมสำาเรจรปทแตกตางกน เชน INNOPAC, VTLS, URIKA MicroCDS/ISIS นวสาร 2000 ฯลฯ ในทนจะกลาวถงระบบของนวสาร 2000 ทงนเพราะหองสมด สถานศกษาสงกดสำานกงานคณะ กรรมการการอาชวศกษาหลายแหงนยมใช ระบบนวสาร 2000 เชน วทยาลยเทคนคมหาสารคาม วทยาลยเทคนคกาฬสนธ ฯลฯ ซงหองสมดมเมนในการสบคนตามขนตอน ดงน

1. เปดหนาจอเขาสโปรแกรมสบคนอตโนมต

73

2. หนาจอแสดงเมนหลกสำาหรบการเลอกการสบคน

3. เลอกประเภทขอมลทตองการสบคนเชนเดยวกบการคนหา ในบตรรายการ คอ ผแตง ชอเรอง หวเรอง เลขทะเบยน ฯลฯ ดงทปรากฏตามหนาจอ

4. ถาเลอกรายการสบคนจากผแตง ใหพมพชอผแตง เชน ผแตงชอ ปราโมทย“ ” หนาจอจะปรากฏภาพดงน

74

5. ถาเลอกการสบคนจากชอหนงสอหรอชอเรองใหพมพชอเรอง เชน เครองยนตดเซล“ ” หนาจอจะปรากฏดงน

6. ถาเลอกการสบคนจากหวเรอง ใหพมพหวเรอง เชน คอมพวเตอร“ ” หนาจอจะปรากฎดงน

การสบคนขอมลไมวาจะเลอกสบคนจากขอมลประเภทใดกจะปรากฏเลขเรยกหนงสอซงผทสบคนขอมล จะตองคดลอกเลขเรยกหนงสอไปคนหาหนงสอจากชนหนงสอ เชนเดยวกบการสบคนจากบตรรายการ

2. การสบคนสารนเทศดวยระบบอนเทอรเนต (Internet Searching)

75

อนเทอรเนตเปนเครอขายคอมพวเตอร (Computer Network) ทใหญทสดในโลกเปนการเชอมโยงคอมพวเตอรจากแหลงตาง ๆ ทวโลก โดยม โฮสต (Host) เปนศนยกลางในการจดเกบและประมวลผล การเชอมโยงมมาตรฐานทเรยกวาโปรโตคอลทซพ (Transmission Control Protocal Internet Protocal) ทำาใหผใชทวโลกสามารถตดตอสารกนได ขอมลทใชในการตดตอสอสารไดแกขอความ ตวเลข รปภาพ กราฟฟก เสยง ภาพเคลอนไหว หรอมลตมเดย (Multimedia) ขอมลทไดจากอนเทอรเนตสามารถบนทก พมพ ทำารายงานและถายขอมลได

เครอขายอนเทอรเนตเปนเครอขายสาธารณะ ใหบรการขาวสาร ขอมลหลากหลายสาขา สวนใหญเปนบรการทสถานศกษาหรอหนวยงานสมาชกจดทำาขน แลวเผยแพรสระบบเครอขาย บรการสารนเทศทางอนเทอรเนตทไดรบความนยมอยางแพรหลายมวธการใชทงายและสะดวก ในขณะทการใหบรการกจะมความทนสมยและรวดเรว เชน บรการไฮเทลเนต (Hytelnet) บรการเวยส (Wais หรอ Wide Area Information Server) บรการเครอขายใยแมงมม (World Wide Web) ฯลฯ การสบคนสารนเทศโดยใชอนเทอรเนตมเวบไซตทนาสนใจดงน

http.///www.moe.go.th สำานกงานคณะกรรมการการอาชวศกษาhttp.///www.enet.com ขาวสารตาง ๆ ทวโลกhttp.///www.cnn.com ขาวจาก CNNhttp.///www.inptho.com ขอมลสถานททวไทย

76

ชอเวบไซต หนวยงาน /สารนเทศทบรการ

http.///www.Tpa.or.th สมาคมสงเสรมเทคโนโลย (ไทย - ญปน)http.///www.cit.or.th วศวกรรมสถานแหงประเทศไทยhttp.///www.thaicivil.com วศวกรรมโยธา – กอสราง

3. การสบคนสารนเทศจากฐานขอมล (Database Searching)

ระบบฐานขอมล เปนการจดเกบสารนเทศดวยคอมพวเตอรซงประกอบดวยการควบคมการสราง การจดเกบ การปรบปรงใหทนสมย และการคนคนอยางรวดเรว ในปจจบนมแหลงสารนเทศหลายแหงทมการผลตและใหบรการฐานขอมล มทงใหบรการฟรและเสยคาใชจายซงสวนใหญจะเปดบรการในหองสมดสถาบนอดมศกษา การใหบรการฐานขอมลทวมดงน

1 บรการฐานขอมล ซด- รอม (CD - Rom) มาจากคำาวา (Compact Dise – Read Only Memory) เปนบรการสบคนขอมลทอยในแผนโลหะเรยกวา แผนซด หนวยงานทใหบรการประเภทนจะตองซอหรอเปนสมาชกของบรษทผจำาหนายฐานขอมลซด - รอม แลวนำามาใหบรการแกผใช โดยไมคดคาบรการ เชน ฐานขอมล ABU/INFORM COMPENDEX PLUS AIDS ฯลฯ

2 บรการฐานขอมลออนไลน (Online Database) เปนบรการฐานขอมลออนไลนทผใชบรการจะตองเสยคาใชจายในการสบคนขอมล โดยจายคาใชบรการและคาใชชมสายสอสารขอมล ฐานขอมลออนไลนทนาสนใจดงน

ชอฐานขอมล ผผลต หนวยงานบรการ

สารนเทศทบรการ

AGRIS FAO สำานกหอสมด การเกษตรและ

77

มก. สาขาทเกยวของ

DIALOG DIALOG InformationService Inc

สถาบนวทยบรการ จฬ.สำานกหอสมด มค.สำานกวทยบรการ มข.

ฯลฯ

ทกสาขาวชา

ORBIT Search Service

Maxwell Online Inc.

สถาบนวทยบรการ จฬ.

วทยาศาสตรและเทคโนโลย

STN. Infornational

The Scientific andTechnological Information Network

สถาบนวทยบรการ จฬ.

วทยาศาสตรและเทคโนโลย

3 บรการฐานขอมลทหองสมดสรางขน เปนฐานขอมลทหองสมดแตละแหงสรางขนเอง ปจจบนหองสมดสถาบนอดมศกษาไดประสานความรวมมอในการสรางเครอขายหองสมด เพอใชทรพยากรสารนเทศรวมกนโดยในสวนภมภาคเรยกวา Pulinet (Provinical Universidty Library and Information Network) ในสวนกลางเรยกวา Thailinet (Thai Academic Library Network) ตวอยางบรการฐานขอมลทหองสมดสรางขนและนาสนใจ ไดแก

ชอฐานขอมล ผผลต / หนวยงานบรการ

สารนเทศทบรการ

เทคโนโลยสารนเทศ สำานกบรรณสารนเทศ เทคโนโลยสารนเทศ

78

มสธ.

งานวจย หองสมดคณะตาง ๆ ของ จฬ.เชน คณะวทยาศาสตร คณะแพทยศาสตร ฯลฯ

ใหบรการสารนเทศตามขอบเขตและหนาททรบผดชอบ เชน วทยาศาสตร แพทยศาสตร ฯลฯ

งานวจยสอการเรยนการสอนทางอาชวศกษาและเทคนค ศกษา

สำานกพฒนาเทคนคศกษาสจพ.

อาชวศกษาและเทคนคศกษา

เทคโนโลยโทรคมนาคม สำานกบรรณสารนเทศ มสธ.

เทคโนโลยโทรคมนาคมการสอสารขอมล ระบบสารนเทศ

เทคโนโลยและอตสาหกรรมไทย

สำานกหอสมดกลาง สจธ.

วทยาศาสตรและเทคนคศกษา

บรรณานกรมดานอาชวศกษาและเทคนคศกษา

สำานกพฒนาเทคนคศกษาสจพ.

อาชวศกษาและเทคนคศกษา

แบบฝกหดบทท 5ก. ใหกาเครองหมาย X ทบขอทถกตองทสดเพยงขอเดยว

1. ขอใดกลาวถงการสบคนสารนเทศดวยระบบโอแพกไดถกตองทสด

ก. เปนการสบคนสารนเทศโดยใชรวมกบหองสมดอน ๆ ข.เปนการสบคนสารนเทศโดยใชคอมพวเตอรและมรายละเอยด

การคนเหมอนบตรรายการ

79

ค. เปนการสบคนสารนเทศทเนนเฉพาะหนงสอในหองสมดนน ๆ

ง. เปนการสบคนโดยใชบตรรายการ

2. การใชระบบโอแพกมประโยชนในดานใดมากทสดก. การจดหาสารนเทศ ข. การจดเกบสารนเทศค. การวเคราะหสารนเทศ ง. การใหบรการสารนเทศ

3. การสบคนรายการใดทจะทำาใหทราบชอสารนเทศทมเนอหาใกลเคยงกนมากทสด

ก. รายการผแตง ข. รายการชอเรองค. รายการหวเรอง ง. รายการเลขทะเบยน

คำาตอบตอไปนตอบคำาถามขอ 4 – 6 ดงนก. เปนการเชอมโยงคอมพวเตอรจากทวโลกโดยมโฮสต (Host)

เปนศนยกลางข. เปนระบบอตโนมตทใหบรการเฉพาะการสบคนสารนเทศหอง

สมดนน ๆ ค. เปนการสบคนสารนเทศดวยระบบมอง. เปนการจดเกบสารนเทศดวยคอมพวเตอรซงประกอบดวยการ

ควบคม การสราง การจดเกบ และการคนคนอยางรวดเรว 4. ขอใดหมายถงการสบคนสารนเทศดวยอนเทอรเนต 5. ขอใดหมายถงการสบคนสารนเทศดวยฐานขอมล 6. ขอใดหมายถงการสบคนดวยระบบโอแพก

7. บรการหองสมดเครอขายเพอใชทรพยากรสารนเทศรวมกนในภมภาคเรยกวา Pulinet เปนการจดบรการตามขอใด

80

ก. บรการสบคนจากฐานขอมล ข. บรการสบคนจากอนเทอรเนตค. บรการสบคนจากโอแพก ง. บรการสบคนดวยระบบมอ

คำาตอบตอไปนใชตอบคำาถามขอ 8 – 10ก. http.///www.enn.com ข. http.///www.moe.go.thค. DIALOG ง. ซด – รอม

8. ขอใดหมายถงการสบคนขอมลจากสำานกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา

9. ขอใดหมายถงฐานขอมลทอยในรปแผนโลหะซงผใชบรการจะตองซอหรอเปนสมาชก

10. ขอใดหมายถงฐานขอมลออนไลนทผใชบรการจะตองเสยคาใชจายชมสายเพอสอสารขอมล

ข. ใหตอบคำาถามตอไปนมาพอสงเขป1. จงบอกประเภทการสบคนดวยคอมพวเตอร..............................................................................................................................................................................................................................2. จงอธบายวธการสบคนสารนเทศดวยระบบโอแพก..........................................................................................................................................

...................................................................3. จงอธบายวธการสบคนสารนเทศจากอนเทอรเนต.................................................................

81

...............................................................................................................................................4. จงอธบายวธการสบคนสารนเทศจากฐานขอมล................................................................................................................................................

...................................................................5. จงบอกความแตกตางของประเภทเครองมอสบคนดวยระบบคอมพวเตอร...................................................................................................

...................................................................

กจกรรมเสนอแนะ1. พานกศกษาเขาหองสมด เพอดการสาธตการสบคน

สารนเทศดวยระบบคอมพวเตอร ทงสบคนดวยระบบโอแพก อนเทอรเนต และฐานขอมล

2. ใหนกศกษาสบคนสารนเทศดวยระบบคอมพวเตอรทง 3 ระบบ แลวสงรายงาน

การสบคนเปนลายลกษณอกษร

***************************************************************************

บทท 6สงพมพตอเนองและหนงสอดชน

82

จดประสงคทวไปผเรยนมความร ความเขาใจเกยวกบสงพมพตอเนอง และ

หนงสอดชน

จดประสงคเชงพฤตกรรม1. บอกความหมายของสงพมพตอเนองได2. แยกประเภทของสงพมพตอเนองได3. บอกสวนประกอบของวารสารได4. บอกสวนประกอบของนตยสารได5. บอกสวนประกอบของหนงสอพมพได6. บอกความหมายของหนงสอดชนได7. แยกประเภทของหนงสอดชนได8. ใชสงพมพตอเนองและดชนประเภทตาง ๆ ได

สาระสำาคญสงพมพตอเนอง เปนสารนเทศประเภทหนงในหองสมด ทม

กำาหนดออกเปนวาระอยางสมำาเสมอ แบงไดเปน 3 ประเภท คอ วารสาร นตยสาร และหนงสอพมพ ทรพยากรสารนเทศประเภทนจะนำาเสนอความร ขาวสารททนสมย และสวนใหญจะอยในรปของบทความหรอคอลมนตาง ๆ สวนหนงสอดชนเปนสงพมพประเภทชแหลงขอมล ไมไดใหรายละเอยดเนอหาโดยตรง หนงสอ

83

ดชนมหลายประเภทไดแก ดชนวารสาร ดชนนตยสาร ดชนหนงสอพมพ และหนงสอดชน

บทท 6สงพมพตอเนองและหนงสอดชน

สงพมพตอเนอง เปนทรพยากรสารนเทศประเภทหนงของหองสมด ทจดหา จดเกบและใหบรการโดยในสวนการบรการนน จะใหคนควาภายในหองสมดเทานน สงพมพตอเนองมหลายประเภท ดงน

วารสาร นตยสาร และหนงสอพมพ เปนสงพมพตอเนอง ทมกำาหนดออกตามวาระทแนนอน เชน รายวน รายสปดาห รายปกษ ฯลฯ โดยมวตถประสงคเพอนำาเสนอขาวสาร ความรททนสมย หรอความเคลอนไหวใหม ๆ สงพมพแตละประเภทมรายละเอยดดงน

1 วารสาร (Periodicals or Journals) เปนสงพมพทมรายละเอยดเนอหาเนนหนกทางดานวชาการ และสาระความรตาง ๆ

2 นตยสาร (Magazines) เปนสงพมพตอเนองประเภทหนง ทมเนอหามงเนนทางดานบนเทง และประเภทเกรดความร

3 หนงสอพมพ (Newspapers) เปนสงพมพทมเปาหมายในเรองการเสนอขาวสาร ความเคลอนไหวของเหตการณตาง ๆ อยางรวดเรว โดยสวนใหญจะมกำาหนดออกเปนรายวน บางฉบบอาจเปนรายสปดาห หนงสอพมพนอกจากจะเสนอขาวสารตาง ๆ แลว ยงนำาเสนอบทความ บทวเคราะหวจารณ และสาระความร ความบนเทงททนสมยอกดวย

วารสาร ( Periodicals ) เปนสงพมพทนำาเสนอสาระความรในรปของบทความโดยแบงออกเปนคอลมนตาง ๆ ในวารสารฉบบหนง

84

ประกอบดวยหลายคอลมน และแตละฉบบจะใหรายละเอยดเกยวกบชอวารสาร เลมท ฉบบท ปทพมพวารสาร และเลขมาตรฐานสากลประจำาวารสาร (ISSN = International Standard Serial Number )

ประเภทของวารสารวารสารจะแบงออกเปน 2 ประเภท ดงน

1. วารสารทวไป ( Periodicals ) เปนวารสารทมเนอหามงเนนทจะใหความรทว ๆ ไป ไมเนนหนกเนอหาเรองใดเรองหนงโดยเฉพาะ เชน เทคโนโลยชาวบาน สคบ.สาร ฯลฯ

2. วารสารเฉพาะเรอง หรอวารสารวชาการ ( Journal ) เปนวารสารทมเนอหาเฉพาะเกยวกบเรองใดเรองหนงทสงเสรมใหผอานมความรททนสมย เชน ขาวชาง เทคโนโลย สารพฒนาหลกสตร คอมพวเตอร และยานยนต เปนตน

นตยสาร ( Magazine ) เปนสงพมพทมกำาหนดออกทสมำาเสมอ อาจเปนรายสปดาห รายปกษ รายเดอน ฯลฯ นตยสารจะมงเสนอความรทวไป โดยจะเนนการใหความบนเทงและเกรดความรมากกวาวชาการ เชน ขวญเรอน กลสตร หญงไทย ครว และดฉน เปนตนหนงสอพมพ ( Newspeper ) เปนสงพมพทมงเนนนำาเสนอขาวคราวความเคลอนไหวทเกดขนใหมทงเหตการณบานเมอง ขาวสงคม เศรษฐกจ บนเทง และการศกษา หนงสอพมพจะมกำาหนดออกเปนรายวน และบางฉบบอาจเพมเปนรายสปดาห หนงสอพมพจะมสวนประกอบทสำาคญ ไดแก พาดหวขาว สรปขาว รายละเอยดของขาว บางขาวอาจจะมภาพประกอบ

หนงสอพมพแบงออกเปน 2 ประเภท คอ

85

1. หนงสอพมพทวไป เปนหนงสอพมพทมงนำาเสนอขาวคราว ความรทวไป ประกอบดวยสาระขาวสารทกดาน เชน หนงสอพมพไทยรฐ มตชน ขาวสด คมชดลก บานเมอง และสยามรฐ เปนตน

2. หนงสอพมพเฉพาะเรอง เปนหนงสอพมพทมงนำาเสนอเรองราว ขาวคราวเฉพาะดาน เชน หนงสอพมพวฏฏจกรงาน ( เปนหนงสอพมพทเกยวกบการรบสมคร ) สยามกฬา ( เปนหนงสอพมพทนำาเสนอขาวกฬา ฐานเศรษฐกจ ( เปนการนำาเสนอขาวเศรษฐกจ ) ฯลฯ

หนงสอดชนหนงสอดชน เปนหนงสอประเภทหนงทไมคอยแพรหลายในหม

ผใชบรการทวไป แตมความสำาคญแพรหลายในวงวชาชพบรรณารกษ และผสนใจทจะคนควาอยางตอเนอง โดยมสาระสำาคญดงท สนตย เยนสบาย ( 2543 : 185-191 ) กลาวไว สรปไดดงนความหมายของหนงสอดชน

หนงสอดชนคอ หนงสอทรวบรวมรายการ หวขอเรองหรอบทความในวารสาร นตยสารหนงสอพมพ หนงสอและวสดสงพมพตาง ๆ ทไดรบการเรยบเรยงอยางมระเบยบ เพอชวยในการคนควาและคนหาขอความสำาคญ หวขอเรอง หรอบทความทตองการวาอยในสงพมพประเภทใด ใครเปนผแตง แตงไวตงแตเมอไร และปรากฏอยหนาใดของสงพมพนน ๆ

ความสำาคญของหนงสอดชนหนงสอดชนเปนคมอคนหาสารนเทศจากหนงสอ บทความใน

หนงสอ บทความในวารสาร นตยสาร และบทความในหนงสอพมพ หนงสอดชนมความสำาคญชวยใหคนหาสารนเทศไดอยางสะดวกรวดเรวทนกบความตองการทจะใช เพอประโยชนของบคคลในทกวงการ ถาหากไมมหนงสอดชนแลวการคาหาขอมลตาง ๆ ตองใช

86

เวลานาน ทำาใหการปฏบตงานทกอยางลาชา ดชนชวยชแนะใหสามารถคนหาสารนเทศทกระจายอยในทตาง ๆ ไดอยางทวถง

ประโยชนของหนงสอดชนหนงสอดชนมประโยชนแกผใชดงน1. บรรณารกษตอบคำาถาม จะใช ดชนในการคนควาหาแหลงคำา

ตอบทตองการ2. เปนแนวทางใหบรรณารกษตอบคำาถามหรอผอานไดใชเปน

แหลงคนหาวา เรองทตองการอยทใด อยหนาใดของหนงสอ วารสาร หรอหนงสอพมพ และมใครเปนผแตง ผเขยน และเขยนไวตงแตเมอไร กลาวคอใชเปนแนวทางการคนหาเรองราวจากวารสารทงทเปนเรองราวใหม ๆ ในปจจบน หรอเปนเรองราวทเกดขนมานานแลว

ประเภทของหนงสอดชนหนงสอดชนสามารถแบงออกเปน 3 ประเภท คอ หนงสอ

ดชนวารสาร หนงสอดชนหนงสอพมพ และหนงสอดชนหนงสอ1. หนงสอดชนวารสาร หนงสอดชนวารสารเปนเครองมอ

ชวยคนหาบทความในวารสาร และนตยสารในแตละรายการประกอบดวย ชอผเขยนบทความ ชอบทความ ชอวารสาร ปท ฉบบท เดอน ป และเลขหนาของบทความ พรอมทงจดเรยงใหคนหาบทความไดสะดวกรวดเรว ดวยการจำาแนกเปนดชนหวเรอง ดชนชอเรอง และดชนผเขยนบทความ

ประเภทของหนงสอดชนวารสารการแบงประเภทของหนงสอดชนวารสารนน ไดมผทรงคณวฒ

ไดจดแบงไวในลกษณะทแตกตางกนดงกลาวขางตน ในทนจะกลาวถงดชนวารสาร 3 ประเภท คอ ดชนวารสารทวไป ดชนวารสารเฉพาะวชา และดชนวารสารเฉพาะเรอง

87

1. ดชนวารสารทวไป เปนดชนทจดทำาขนเพอใชคนเรองทว ๆ ไปจากวารสารหลาย ๆ รายชอ ตามขอบเขตทกำาหนด มกมการกำาหนดทแนนอน และมการรวมเปนเลมตวอยาง เชน Reader’Guide to Periodical Literatuer เปนตน

2. ดชนวารสารเฉพาะวชา เปนดชนวารสารทจดทำาขนสำาหรบคนเรองในสาขาวชาตาง ๆ ทตพมพในวารสาร ตวอยางเชน Art Index และ Social Science Index เปนตน

3. ดชนวารสารเฉพาะเรอง เปนดชนวารสารทจดทำาขนสำาหรบคนเรองเฉพาะในวารสารชอใดชอหนงทสำานกพมพของวารสารนน ๆ จดทำาขน โดยมากมกอยในวารสารฉบบสดทาย และใชคนเรองในวารสารเฉพาะในปนน ๆ หรออาจยอนหลงไปถงวารสารฉบบกอน ๆ

การลงรายการของหนงสอดชนวารสารการลงรายการของหนงสอดชนวารสารแตละเลมหรอแตละหอง

สมดนนอาจจะแตกตางกนไปบาง แตสวนประกอบแตละรายการนนจะมลกษณะคลายกนดงน

ตวอยางการลงรายการของหนงสอดชนวารสาร

คำาอธบายประกอบ

88

เดก – การบรบาลและสขวทยาพณทพย บรบรณสข โครงการอาหาร“

กลางวน”มตรคร 17: 3 ( ก.พ. 18 ) 32 -

2

4

2

38

5 76

1. หวเรอง2. ชอผแตง3. ชอบทความ4. ชอวารสาร5. ปทของวารสาร6. ฉบบทของวารสาร7. วน เดอน ป ของวารสาร8. หนาทปรากฏบทความ

2. หนงสอดชนหนงสอพมพ หนงสอดชนหนงสอพมพ คอหนงสอดชนทให

รายละเอยดวาบทความ หรอเรองราว หรอขาวสำาคญ ๆ ทไดรบการตพมพในหนงสอพมพนน อยในหนงสอพมพฉบบใด พมพออกเมอไร อยหนาใดและคอลมนไหน รายละเอยดในการชวยสบคนจากหนงสอพมพน ผจดทำาจะเรยบเรยงไวภายใตหวเรองและชอบทความแลวเรยงไวตามลำาดบเหตการณณกอนหลง

การลงรายการของหนงสอดชนหนงสอพมพแบบแผนการลงรายการของดชนแตละเลมอาจจะแตกตางกน

บาง แตสวนประกอบแตละรายการนนจะเหมอนกน ดงตวอยาง

89

คอมพวเตอร - - แงธรกจ“ไอบเอม ยงนากลวอยหรอ ? สำาหรบคอมแพคละกอไมแลว ” ผจดการ ปท 1 ( 6 – 12 ก.ค. 30 )

หนา 11.คอมพวเตอร - - นทรรศการ - - แงธรกจ

“คอมพวเตอร 87 บทพสจนความเปนมออาชพ ” มาตภมธรกจ ปท 4 ( 4 – 10 พ.ค. 30 ) หนา 18.“สงครามเอกซบชน ลางรายวงการคอมพวเตอร ” ประชาชาตธรกจ ปท 13 ( 13 – 16 ม.ย. 30 )

หนา 26.คอมพวเตอร - - ญปน - - พาณชยกรรม

3. หนงสอดชนหนงสอ โดยปกตหนงสอวชาการทไดมาตรฐานจะมดชนอยทายเลม เพอชวยใหสามารถคนหาขอความสำาคญ หรอรายการสำาคญในหนงสอไดสะดวกและรวดเรว อยางไรกตามมหนงสอบางเลมหรอบางชด เชน หนงสอพระไตรปฏก ยงไมมดชนสำาหรบใชคนหาหวขอธรรมตาง ๆ ซงมอยเปนจำานวนมาก การทหนงสอเลมใดเลมหนงหรอชดใดชดหนงทมความสำาคญในแวดวงวชาการทจำาเปนจะตองใชศกษาคนควาอยเสมอ แตไมมดชนสำาหรบใชคนควาโดยเฉพาะนบวาเปนอปสรรคสำาคญประการหนง ทำาใหเกดความลาชาในการสบคนขอมลตาง ๆ ดงนนจงมผคดทำาดชนรวมเปนเลมขนเพอชวยใหสามารถเขาถงแหลงขอมลไดสะดวกและรวดเรวจงทำาใหเกดดชนประเภททเรยกวาหนงสอดชนหนงสอการลงรายการของหนงสอดชนหนงสอ

การลงรายการของดชนแตละเลม อาตแตกตางกนไปบาง แตสวนประกอบแตละรายการนนจะเหมอนกน ตวอยางของการลงรายการของหนงสอดชนพระบรมราโชวาทและพระราชดำารสพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช พ.ศ. 2489 – 2529

90

การสมพนธกบตางประเทศ - - อรกพระราชดำารสตอบ ในโอกาสทเอกอครราชทตสาธารณรฐอรกเขาเฝา ฯ ถวายอกษรสาสนตราตง

ณพระตำาหนกจตรลดารโหฐาน วนองคารท 25 ตลาคม 2526 21 : 264 พระราชดำารสตอบ ในโอกาสทเอกอครราชทตอรกเขาเฝา ฯ ถวายอกษรสาสนตราตง ณ

พระตำาหนกจตรลดารโหฐาน วนองคารท 11 พฤศจกายน 2529 18 : 409

- - อหราน

วธใชหนงสอดชนการใชหนงสอดชนวารสาร หนงสอดชนหนงสอพมพ และ

หนงสอดชนหนงสอ กเชนเดยวกบการใชดชนในหนงสอสารานกรม ผแตงสวนใหญจะเปดคนทหวเรอง บางครงถาผใชจำาชอผแตงไดอาจจะคนไดภายใตชอผแตง สำาหรบวธการใชหนงสอดชน โดยทวไปสรป ไดดงน

1. พจารณาดวาขอเทจจรงทตองการ เปนบทความในวารสาร หนงสอพมพ หรอหนงสอเลอกใชดชนใหตรงกบขอมลทตองการ

2. ขอมลทมอยเปนขอมลกษณะใด ชอผเขยนหรอชอบทความ เลอกใชดชนใหตรงกบขอมลทมอย

3. กอนใชดชนแตละชอเรอง ควรอานคำาแนะนำาการใชเปนลำาดบแรก

4. เมอไดขอเทจจรงทตองการแลว พจารณาแตละขอความวาหมายถงอะไร แลวจงดำาเนนการคนหาบทความทตองการ

ในการใชดชนผใชจะตองหาหวเรองหรอแนวคด ( Concept )ดวยคำาของตนเอง เพอทจะไดไปหาจากหนงสอดชน คำาศพททใชชนดนเรยกวา Controlled Vocabulary อนไดแกคำาใชกบหนงสอดชนชนดพมพเปนรปเลม ตวอยางของ Controlled Vocabulary กคอหวเรองสวน Controlled Vocabulary ไดแกพวกศพททใชกบการคนหาดชนจากฐานขอมล ( Data Base ) หรอการคนขอมลแบบออนไลน ( On – line Search ) ซงคอมพวเตอรทำาหนาทคนหาใหดวยการใชคำาสำาคญ ( Keyword )

91

แบบฝกหดบท 6ก. ใหกาเครองหมาย X ทบขอทถกตองทสดเพยงขอเดยว

1. สวนประกอบใดในบตรดชนทพมพใหเหนเดนชดหรอขดเสนใตกำากบไว

ก. ชอผแตง ข. ชอหวเรองค. ชอเรอง ง. สถานทพมพ

2. บตรดชนวารสารใชสำาหรบการสบคนขอมลจากสงพมพประเภทใดก. หนงสอ ข. วารสารค. จลสาร ง. กฤตภาค

3. ขอใดไมไดหมายถงสงพมพตอเนอง ก. หนงสอ ข. วารสารค.นตยสาร ง. หนงสอพมพ

4. ขอใดเปนประโยชนทสำาคญของบตรดชนวารสารก. การจดเกบวารสารเปนระเบยบเรยบรอยข. เจาหนาทปฏบตงานไดงายขนค. การคนหาบทความจากวารสารสะดวก รวดเรวง. หองสมดมมาตรฐานสากล

5. หนงสอดชนแบงออกเปนกประเภทก. 2 ประเภท ข. 3 ประเภทค. 4 ประเภท ง. 5 ประเภท

6. บตรดชนวารสารมกประเภทก. 2 ประเภท ข. 3 ประเภทค. 4 ประเภท ง. 5 ประเภท

92

7. ดชนทายเลมหนงสอวชาการ หมายถงขอใดก. ใกลหมอ ข. สยามรฐสดสปดาหค. กลสตร ง. สารานกรมไทยฉบบราชบณฑต

คำาตอบตอไปน ใชตอบคำาถามขอ 8 – 10ก. ขวญเรอนข. เทคโนโลยค. การใชหองสมดง. ขาวสด

8. ขอใดหมายถงชอของวารสาร9. ขอใดหมายถงชอของหนงสอพมพ10. ขอใดหมายถงชอของนตยสาร

กจกรรมเสนอแนะ1. ใหนกศกษาแบงกลม กลมละ 5 คน โดยตงชอกลมตาม

ชอสงพมพตอเนองภายในหองสมด เชน บานและสวน เทคโนโลย ไทยรฐ ขาวสด เปนตน

2. ใหนกศกษาแตละกลมอธบายเกยวกบสงพมพตอเนองและหนงสอดชน พรอมยกตวอยางประกอบ

***************************************************************************

93

บทท 7หนงสอและหนงสออางอง

จดประสงคทวไปผเรยนมความร ความเขาใจ เกยวกบทรพยากรสารนเทศ

ประเภทหนงสอ และหนงสออางอง

จดประสงคเชงพฤตกรรม1. บอกความหมายของหนงสอได2. บอกประโยชนของหนงสอได3. อธบายสวนประกอบของหนงสอได4. บอกความหมายของหนงสออางองได5. อธบายลกษณะของหนงสออางองได6. แยกประเภทของหนงสออางองได7. ใชหนงสออางองได

สาระสำาคญหนงสอเปนทรพยากรสารนเทศประเภทหนงของหองสมดทม

เปนจำานวนมากและนยมใชกนอยางแพรหลาย หนงสอถอวาเปนมรดกทางปญญาทสามารถนำาไปใชใหเกดประโยชนแกตนเอง สงคม

94

และประเทศชาตได หนงสอมสวนประกอบสำาคญ 3 สวน คอ สวนประกอบตอนตน ตอนกลาง (เนอเรอง) และสวนประกอบตอนทาย สวนหนงสออางองเปนหนงสอทมลกษณะเฉพาะในเรองของเนอหา การเรยบเรยง และการใชบรการ หนงสออางองจะแบงเปนหลายประเภท เชน พจนานกรม สารานกรม อกขรานกรมชวประวต ฯลฯ ซงแตละประเภทจะนำาเสนอเนอหาทแตกตางกนออกไปเพอใหผใชเลอกใชไดตามความตองการ

บทท 7หนงสอและหนงสออางอง

ทรพยากรสารนเทศในหองสมดทใหสาระความร และมปรมาณมากทสด คอหนงสอ ดงนนการรจกหนงสออยางละเอยด ชดเจน ยอมทำาใหเราสามารถใชประโยชนจากหนงสอไดอยางคมคา และตรงตามวตถประสงคมากทสดความหมายของหนงสอ

หนงสอ (Book) หมายถง สงตพมพประเภทหนงทผเขยน เขยนขนจากความร ความคด ประสบการณ ตลอดจนการศกษาคนควาของตนเองแลวบนทกไวเปนมรกดทางปญญา เพอใหเกดประโยชนแกบคคลและสงคมตอไป

ประโยชนของหนงสอ สรปไดดงน1. ใหความร ความเขาใจ ตลอดจนขอเทจจรงตาง ๆ แก

มนษย เพอทำาใหเกดความเจรญงอกงามทางดานปญญา

2. ใหเกดความงามหรอสนทรยภาพทางอารมณ แกมนษย ทำาใหเกดความเจรญงอกงามทางดานจตใจ

95

3. ใหผอานเกดความสนกเพลดเพลน และผอนคลายอารมณ4. ใหผอานรจกใชเวลาวางใหเกดประโยชน และเกดนสยรกการ

อาน5. เปนสอกลางในการถายทอด ความร ความคด ตลอดจน

ประสบการณของผเขยน6. เปนหลกฐานททำาใหมนษยไดรบทราบเรองราวทเกดขนใน

อดต

สวนประกอบของหนงสอ หนงสอมสวนประกอบทสำาคญ 3 สวน คอ

1. สวนประกอบตอนตน 2. สวนประกอบตอนกลาง (เนอเรอง) 3. สวนประกอบตอนทาย

1. สวนประกอบตอนตน ประกอบดวย1.1 ใบหมปกหนงสอ (Book Jacket) เปนสวนท

อยดานนอกสด ใชหอหมปกหนงสอแตไมไดตดอยกบปกหนงสอ มประโยชนคอปองกนความสกปรกทจะเกดขนจะทำาใหปกหนงสอใหมอยเสมอ

1.2 ปกหนงสอ (Cover) เปนสวนททำาหนาทรกษารปทรงของหนงสอ ม 2 ชนด คอ ปกแขงและปกออน สวนนจะบอกรายละเอยดของหนงสอ ไดแก ชอเรองและชอผแตง

1.3 สนหนงสอ (Spine) เปนสวนทยดปกหนาและปกหลงเขาไวดวยกน ทสนหนงสออาจมชอเรอง และชอผแตง เปนตน

1.4 ใบรองปกหนงสอ (Fly leaves) เปนใบทยดปกและเลมหนงสอเขาไวดวยกน สวนมากจะเปนกระดาษเปลาสขาว จะมทงดานหนาและดานหลง

96

1.5 หนาชอเรอง (Half title page) จะอยถดจากใบรองปกจะใหรายละเอยดของชอหนงสอ หรอชอชด เปนตน

1.6 หนาปกใน (Title page) เปนหนาทใหรายละเอยดทางบรรณนกรมของหนงสอทคอนขางสมบรณ ไดแก ชอหนงสอ ชอผแตง ครงทพมพ สถานทพมพ สำานกพมพและปทพมพเปนตน

1.7 หนาลขสทธ (Copyright page) จะอยดานหลงหนาปกในจะใหรายละเอยดเกยวกบการจดพมพ เชน ครงทพมพ สถานทพมพ สำานกพมพ ปทพมพ ตลอดจนปลขสทธ และ เลขมาตรฐานสากล ISBN (International Standard Book Number)

1.8 หนาอทศ(Dedication page) เปนหนาทผเขยน อทศหรอมอบความดงามของหนงสอนน ใหแกบคคลทเคารพรกหรอสนทสนม

1.9 หนาคำานำา (Preface) เปนหนาทใหรายละเอยดเกยวกบวตถประสงคและขอบขายเนอหาของหนงสอเลมนนๆ

1.10 หนาประกาศคณปการ(Acknowledgement) หรอหนากตกรรมประกาศ เปนหนาทแสดงถงความขอบคณตอผใหการสนบสนน หรอชวยเหลอในการจดทำาหนงสอนน ๆ

1.11 หนาบทนำา (Introduction) เปนหนาทเขยนเกรนนำาเนอหาและขอบเขตของเนอเรอง

1.12 หนาสารบญ( Table of Content) เปนหนาทบอกถงหวขอเรองสำาคญ พรอมกบ เลขหนา ทหวขอเรองนนปรากฏอย

97

1.13 หนาสารบญภาพ และตาราง หรออน ๆ (Lists of IIustration) เปนหนาทบอกชอภาพ หรอตาราง พรอมกบเลขหนา ทภาพหรอตารางนนปรากฏอย

2. สวนประกอบตอนกลาง (เนอเรอง) เนอเรองเปนสวนทมปรมาณมากทสด และมความสำาคญทสด

เนอเรองมสวนอน ๆ ประกอบอยดวย ดงน 2.1. เนอหา (Text) เปนสวนของสาระความร ความคดเหน ตลอดจน

ประสบการณตาง ๆ ทผเขยนถายทอดออกมาเปนลายลกษณอกษร ซงรวมไปถงสวนอางอง ไดแก

2.1.1 อญประกาศ (Quotation) เปนขอความทคดลอก สรป แปลความ

หรอถอดความมาประกอบเนอหา ในสวนนจะตองมการอางองแหลงทมาของขอความดงน

2.1.2 อางองแทรกในเนอหา (Citation) เปนการอางองแหลงทมาโดยใส

วงเลบไวทายขอความ เรยกวาระบบนาม – ป 2.1.3 เชงอรรถ (Footnote) เปนการอางอง

ไวขางลางสดของหนาขอความนน ๆ โดยในขอความจะใสหมายเลขกำากบไว แลวโยงหมายเลขไประบแหลงอางองไวขางลาง

2.1.4 อางองทายบท (Notes) เปนการอางองแหลงทมาไวทสวนทายของ

แตละบท2.2 ภาพประกอบ (lllustration) เปนสวนประกอบ

ของเนอหาททำาใหเนอหาชดเจนและนาสนใจยงขน

98

2.3 ตาราง (Table) เปนสวนประกอบของเนอหาททำาใหเขาใจชดเจนและงายยงขน

3. สวนประกอบตอนทาย เปนสวนทายตอจากเนอหา ซงประกอบดวย

3.1 บรรณานกรม (Bibliography) เปนสวนทอางถงหนงสอหรอวสดอนทใช

ประกอบการเขยนหนงสอนน ๆ สวนนบางครงอาจเรยกวา หนงสออางอง หรอเอกสารอางอง

3.2 ภาคผนวก (Appendix) เปนสวนเพมเตมของเนอเรองทำาใหเนอเรองสมบรณ

ยงขน แตไมไดใสไวในสวนเนอหาเพราะวาอาจทำาใหขอบเขตของเนอหาเปลยนไปหรอขอความไมตอเนองกน

3.3 อภธานศพท (Glossary) เปนหนาท ใหคำาอธบายความหมายของศพทคำายาก

หรอศพทเฉพาะวชา โดยเรยงคำาศพทตามลำาดบตวอกษร3.4 ดชน (Index) เปนหนาทนำาเอาคำาหรอหวขอเรอง

ทอยในเนอหา มาจดเรยงไวดวยกนแลวใสเลขหนากำากบไววา คำาหรอหวขอนน ๆ อยในหนาใดของหนงสอ

หนงสอแตละเลมอาจมสวนประกอบไมเทากน บางเลมอาจมสวนประกอบครบถวนทกรายการ บางเลมอาจมสวนประกอบเทาทจำาเปน แตผใชหนงสอควรทำาความเขาใจทกสวนประกอบเพอจะไดใชประโยชนจากหนงสอใหคมคามากทสด

99

หนงสออางอง หนงสออางอง หมายถง หนงสอทรวบรวมความร ขอเทจจรง

ตาง ๆ ทผใชไมจำาเปนตองอานตลอดทงเลม อาจใชหนงสอเพยงตอนใดตอนหนงเทานน ดงนน หองสมดจงจดแยกหนงสออางองออกจากหนงสอทวไป และไมอนญาตใหยมออกนอกหองสมดลกษณะของหนงสออางอง

1. เปนหนงสอทมงเสนอสาระ ความร และขอเทจจรงตาง ๆ อยางกวาง ๆ2.การเรยบเรยงเนอหามระบบ เชน เรยงตามลำาดบตวอกษร

เรยงตามป พ.ศ. เปนตน ทำาใหสามารถคนหาเรองทตองการไดอยางรวดเรว

3.ผเขยนเปนผทรงคณวฒ มความร ความเชยวชาญในสาขาวชานน ๆ

4.รปเลมขนาดใหญ แขงแรงทนทาน บางประเภทจดพมพเปนชด ชดละหลายเลม

5.ผใชจะใชคนควาเพยงตอนหนง ไมจำาเปนตองอานทงเลม6.ไมอนญาตใหยมออกนอกหองสมด7.ใชอกษร “ อ ” ประกอบกบเลขเรยกหนงสอสำาหรบหนงสอ

ภาษาไทย และใช “ R” หรอ “Ref” สำาหรบหนงสออางองภาษาองกฤษ

8.จดแยกออกจากหนงสอประเภทอน ๆประเภทของหนงสออางอง ธาดาศกด วชรปรชาพงษ( 2534: 104 ) ไดแบงออกเปน 2 ประเภทใหญ ๆ คอ

1. ประเภททใหขอเทจจรง คอ ใหขอมลเปนรายละเอยดซงสามารถตอบคำาถามทตองการไดทนท ไดแก

1.1 พจนานกรม1.2 สารานกรม

100

1.3 หนงสอรายป1.4 อกขรานกรมชวประวต1.5 หนงสออางองทางภมศาสตร1.6 นามานกรม 1.7 หนงสอคมอ1.8 สงพมพรฐบาล

2. ประเภททใหขอมลแหลงความร คอ ใหขอมลวาจะตองคนหารายละเอยดจากแหลง ความรใด อกทหนง หนงสออางองประเภทน ไดแก

2.1 ดชน2.2 บรรณานกรม

พจนานกรม (Dictionaries)พจนานกรม คอ หนงสอทรวบรวมคำาตาง ๆ จดเรยงลำาดบตาม

ตวอกษรโดยใหความหมายของคำา การสะกด การออกเสยง ชนดของคำา ประวตความเปนมาของคำา ตลอดจนวธใชคำาในความหมายตาง ๆ พรอมทงยกตวอยางการใชคำาในรปของประโยค

พจนานกรมจะแบงออกเปน 2 ประเภท1. พจนานกรมทวไป หรอพจนานกรมทางภาษา หมายถง

พจนานกรมทใหความรเกยวกบคำาทว ๆ ไป แบงออกเปน พจนานกรมภาษาเดยว พจนานกรมสองภาษา และพจนานกรมหลายภาษา

2. พจนานกรมเฉพาะวชา หมายถง พจนานกรมทรวบรวมและใหความหมายของคำาศพท เฉพาะสาขาใดสาขาหนง

พจนานกรมทควรรจก1. พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525 โดย

ราชบณฑตยสถาน2. พจนะ-สารานกรมฉบบทนสมย เลม 1 โดยเปลอง ณ

นคร

101

3. New Model English-Thai Dictionary โดย So Sethaputra

4. New Model Thai – English Dictionary โดย So Sethaputra

5. ศพทวศวกรรมไฟฟา โดย สำานกมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม

สารานกรม (Encyclopedias)สารานกรม คอ หนงสอทรวบรวมสาระความรในสาขาวชาตาง

ๆ อยางสงเขป เชน ประวตความเปนมาของเรองนน ๆ บางเรองอาจมภาพ แผนท หรอตารางประกอบเนอหา เพอใหเขาใจอยางชดเจนยงขน การจดเรยงเนอหาสารานกรม สวนมากจะเรยงตามลำาดบตวอกษร แบบพจนานกรม สารานกรมมทงเลมเดยวจบและเปนชดหลายเลมจบ

สารานกรมจะแบงออกเปน 2 ประเภท คอ1. สารานกรมทวไป คอ สารานกรมทรวบรวมความรตาง ๆ ใน

ทกสาขาวชาอยางกวาง ๆ 2. สารานกรมเฉพาะวชา คอ สารานกรมทรวบรวมความร

เฉพาะสาขาวชาใดสาขาวชาหนงโดยจะใหรายละเอยดทลกซงกวาสารานกรมทวไป

สารานกรมทควรรจก1. สารานกรมไทยฉบบราชบณฑตยสถาน2. สารานกรมสำาหรบเยาวชน โดย พระราชประสงคใน

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช

3. Encyclopedia Americana โดย Americana Corp.

4. The New Encyclopedia Britannica โดย Encyclopedia Britanica Corp.

102

5. World book Encyclopedia โดย Enterprises Educational Corporationหนงสอรายป (Yearbooks)

หนงสอรายป คอ หนงสอทรวมความร ขาวสาร ความเคลอนไหวใหม ๆ ทเกดขนในรอบปทผานมา การจดเรยงเนอหาจะจดแยกตามสาขาวชาหรอแยกตามเรองกได

หนงสอรายป แบงออกเปน 3 ประเภท คอ 1. หนงสอรายปฉบบเพมเตมสารานกรม เพอใหขาวสาร

ความร มความทนสมย บรษททจะจดทำาสารานกรมจะตองทำาสารานกรมฉบบรายปเพมขนทกป

2. สมพตสร (Almanacs) เปนหนงสอทรวบรวมความรเบดเตลดและสถตตาง ๆ ทนาสนใจในรอบปทผานมา

3. รายงานประจำาปหรอสรปผลงาน เปนหนงสอทสรปผลงานในรอบปทผานมาของหนวยงานตาง ๆ

หนงสอรายปทควรรจก1. สมดสถตรายปแหงประเทศไทย โดยสำานกงานสถตแหง

ชาต2. สยามจดหมายเหต บนทกขาวสารเหตการณ โดย สยาม

บรรณ3. สยามออลมาแนค (Siam Almanac) โดย สยาม

บรรณ4. Thailand Yearbook โดย Temple Publicity

Service5. World Almanac and Book of Facts โดย

World – Telegram

อกขรานกรมชวประวต (Biographical Dictionaries)

103

อกขรานกรมชวประวต คอ หนงสอทรวบรวมชวประวตบคลคลสำาคญ โดยใหรายละเอยด เกยวกบประวตการเกด การศกษา อาชพ ครอบครว และผลงานดเดน เปนตน

อกขรานกรมชวประวต แบงออกเปน 3 ประเภท คอ1. อกขรานกรมชวประวตของบคคลทวไป2. อกขรานกรมชวประวตชาตใดชาตหนง3. อกขรานกรมชวประวตเฉพาะอาชพอกขรานกรมชวประวตทควรรจก1. ประวตบคคลสำาคญของโลก โดย ทกษณา สวนานนท2. ใครเปนใครในประเทศไทย โดย มหาวทยาลยธรรมศาสตร3. คนดทขาพเจารจก โดย ชมรมดำารงวทยา4. Who’s Who in Thailand โดย Advanced

Media, Man5. Who’s Who in America โดย Marquis –

Who’s Who

หนงสออางองทางภมศาสตร (Geographical Sources)หนงสออางองทางภมศาสตร คอ หนงสอทใหความรและขอ

เทจจรงทางภมศาสตร โดยใหรายละเอยดเกยวกบสถานทตงของทวป ประเทศ เมอง แมนำา ภเขา ฯลฯ

หนงสออางองทางภมศาสตร แบงออกเปน 3 ประเภท คอ

1. อกขรานกรมภมศาสตร (Garetteers) เปนหนงสอทรวบรวมรายชอสถานทสำาคญใหคำาอธบายสน ๆ เชน หมายถงอะไร อยทไหน มความเปนมาอยางไร โดยจะจดเรยงตามลำาดบตวอกษร คลายกบหนงสอพจนานกรม

2. หนงสอนำาเทยว (Guidebooks) เปนหนงสอทใหขอมลเกยวกบสถานททองเทยวใหรายละเอยดเกยวกบทตง ระยะทาง การ

104

เดนทาง แผนท ภาพประกอบ และขอมลอนๆ ทเปนประโยชนตอการทองเทยว หนงสอแผนท และลกโลก จะใหขอมลเกยวกบตำาแหนงทตง อาณาเขตและลกษณะทางภมศาสตรอน ๆ เชน ทวป ประเทศ เมอง แมนำา ภเขา ฯลฯ

หนงสออางองทางภมศาสตรทควรรจก1. อกขรานกรมภมศาสตรไทย ฉบบราชบณฑตยสถาน2. เทยวทวไทย โดย ปราโมทย ทศนาสวรรณ3. แผนทประเทศไทย 76 จงหวด โดยวทย เทยงบรณธรรม4. แผนทประกอบอกขรานกรมภมศาสตรไทย ฉบบ

ราชบณฑตยสถาน5. Goode’s World Atlas โดย Rand McNally

นามานกรม (Directories)นามานกรม คอ หนงสอทใหขอมลเกยวกบชอบคคล สถานท

หรอหนวยงานตาง ๆ จดเรยงตามลำาดบอกษรของชอนน ๆ โดยจะใหรายละเอยดเกยวกบชอ สกล ทอย ตำาแหนงหนาทและรายละเอยดอน ๆ ทเกยวของ ถาเปนหนวยงานจะบอกชอสถานทตง ปทตง หมายเลขโทรศพท ฯลฯ นามานกรมบางครงอาจเรยกวา ทำาเนยบนาม

นามานกรม แบงออกไดหลายประเภท คอ 1. นามานกรมทองถน เปนนามานกรมทจดทำาขนโดย

แยกตามทองถนตาง ๆ เชน สมดรายนามผใชโทรศพทเขตนครหลวง2. นามานกรมของหนวยงานหรอสถาบนตาง ๆ เปน

นามานกรมทหนวยงานหรอสถาบนตาง ๆ จดทำาขน เชน ทำาเนยบวด ทำาเนยบโรงเรยน นามานกรมหองสมด

3. นามานกรมในสาขาวชาชพ เปนนามานกรมของสมาคมวชาชพตาง ๆ หรอรายชอผประกอบอาชพเดยวกน เชน ทำาเนยบนกเขยนไทย นามานกรมนกดนตรไทย ฯลฯ

105

4. นามานกรมเพอการคาและธรกจ ไดแก รายชอบรษท หางรานตาง ๆ จดทำาเพอเผยแพรประชาสมพนธ โดยหวงประโยชนทางการคาและธรกจ

นามานกรมทควรรจก1. คมอทำาเนยบขาราชการไทย โดย ขาวสารทางธรกจและวจย2. สมดรายนามผใชโทรศพท3. ทำาเนยบโรงงานอตสาหกรรมโดยกระทรวงอตสาหกรรม4. The Siam Directory : The Book of Facts &

Figures โดย Consecmer International Limited.

5. Thailand National Directoryหนงสอคมอ (Handbook Manuals)

หนงสอคมอ คอ หนงสอทใหความรและขอเทจจรงอยางสน ๆ เพอใชคนหาคำาตอบเกยวกบเรองใดเรองหนง

หนงสอคมอ แบงออกเปน 2 ประเภท คอ1. หนงสอคมอทวไป เปนหนงสอรวมความรสาขาวชาตาง

ๆ 2. หนงสอคมอเฉพาะวชา เปนหนงสอทรวมความรเฉพาะ

สาขาวชา เชน คมอแพทย

หนงสอคมอทควรรจก1. คมอรกษาสขภาพสำาหรบประชาชนฉบบหมอชาวบาน

โดยคณะกรรมการเอกลกษณของชาต2. ปฏทน 200 ป โดย จรญ พกล3. 200 ป ของการศกษาไทย โดย กระทรวง

ศกษาธการ4. คมอการเขยนบทนพนธ ของมหาวทยาลย

ศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร

106

สงพมพรฐบาล (Government Publication)สงพมพรฐบาล คอ สงพมพทหนวยงานราชการจดพมพขน ม

ทงหนงสอวารสาร เอกสารตาง ๆ เพอเปนหลกฐานในการปฏบตงาน ซงจดขนเพอจำาหนายหรอจายแจกใหแกหนวยงานตาง ๆ และประชาชนทสนใจ

สงพมพรฐบาลทควรรจก1. ราชกจจานเบกษา โดย สำานกเลขาธการคณะรฐมนตร2. สำามะโนประชากรและเคหะ โดย สำานกงานสถตแหง

ชาต3. แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต4. แผนพฒนาการศกษาแหงชาต5. รายงานประจำาปของหนวยราชการและองคการตาง ๆ

ดชน (Indexs)ดชน คอ บญชคำาทรวบรวมชอบคคล สถานท หวขอเรองและ

อน ๆ ทกลาวถงในหนงสอหรอสงพมพนน ๆ ดชนเปนเครองมอในการคนหาความรทสะดวกและรวดเรว ในการจดเรยงจะเรยงตามลำาดบอกษรโดยระบเลขหนา และเลมททคำาเหลานนปรากฎอย

ดชน แบงออกเปน 4 ประเภท คอ1. ดชนหนงสอ อาจเปนสวนปรากฎอยทายเลมของหนงสอ

หรอแยกเปนเลมตางหากถาหากหนงสอนนเปนชดมหลายเลมจบ2. ดชนวารสาร เปนหนงสอทรวบรวมชอบทความทางวชาการ

จากวารสารและนตยสารตาง ๆ โดยจะใหรายละเอยดเกยวกบชอบทความ ชอวารสาร ปท ฉบบท และเลขหนาของบทความ ดชนวารสารมหลายประเภท ไดแก ดชนวารสารทวไป ดชนวารสารเฉพาะวชา ดชนวารสารไทย ฯลฯ

3. ดชนหนงสอพมพ เปนหนงสอทรวมขาวหรอบทความสำาคญจากหนงสอพมพโดยใหรายละเอยดขอความเหลานนตพมพในหนงสอพมพใด ฉบบทเทาไหร คอลมนและเลขหนาใด

107

4. ดชนหนงสอรวมเรอง เปนหนงสอรวมชอบทความ เรองสนหรอคำาประพนธตาง ๆ ทตพมพในหนงสอรวมเรอง โดยใหรายละเอยดวารายชอนนจะคนไดจากหนงสอใด สถานทพมพใด เปนตน

ดชนทควรรจก1. ดชนวารสารไทย โดย สำานกบรรณสารการพฒนา สถาบน

บณฑตพฒนบรหารศาสตร2. ดชนวารสารทหองสมดแตละแหงทำาขนเอง3. ดชนหนงสอพมพไทย โดย สถาบนบณฑต

พฒนบรหารศาสตร

หนงสอบรรณานกรม (Bibliographies)หนงสอบรรณานกรม คอ หนงสอทรวบรวมรายชอหนงสอ

และสงพมพอนๆ โดยจะใหรายละเอยดเกยวกบชอผแตง ชอเรอง สถานทพมพ ปทพมพ จำานวนหนา ราคา และอาจม บรรณนทศนประกอบดวย บรรณานกรมจะจดเรยงตามลำาดบตวอกษรหรอเรยงเปนหมวดหมกได

หนงสอบรรณานกรมม 6 ประเภท คอ1. บรรณานกรมทวไป เปนบรรณานกรมทรวบรวมรายชอ

หนงสอหรอสงพมพทว ๆ ไป2. บรรณานกรมแหงชาต เปนบรรณานกรมทรวบรวมราย

ชอสงพมพของประเทศใดประเทศหนง3. บรรณานกรมรานคา เปนบรรณานกรมทจดทำาโดยรานคา

หรอสำานกพมพเพอเผยแพรสนคาของตนเอง4. บรรณานกรมเฉพาะวชา เปนบรรณานกรมทรวบรวมราย

ชอสงพมพในสาขาวชาใดสาขาวชาหนงโดยเฉพาะ5. บรรณานกรมเลอกสรร เปนบรรณานกรมทคดเลอกหรอ

เลอกสรรสงพมพตาง ๆ วาเหมาะสมกบผใช เชน บรรณานกรมหนงสอเดก

108

6.บรรณานกรมของบรรณานกรม เปนบรรณานกรมทรวมชอหนงสอบรรณานกรมอกทหนง

หนงสอบรรณานกรมทควรรจก 1. บรรณานกรมแหงชาต โดย กรมศลปากร จะรวมรายชอ

สงพมพของกระทรวงตาง ๆ 2. บรรณานกรมหนงสอสำาหรบเดก โดย กรมศลปากร3. บรรณานกรมในหองสมดมหาวทยาลยแหงประเทศไทย

โดย หองสมดอดมศกษา4. Book in Print โดย RR Bowker จะรวบรวมชอ

หนงสอเกาและใหมทจำาหนายในปจจบน5. Book Reviews Digest โดย H.W Wilson จะ

รวบรวมหนงสอและบทวจารณในวารสารองกฤษและสหรฐอเมรกา

109

สรป ประเภทของหนงสออางองและรายละเอยดประกอบ (ธาดาศกด วชรปรชาพงษ . 2534 : 157)

ประเภทของหนงสออางอง

ประเภทการคนควา ขอมลทคนหาได

1. พจนานกรม คำา การอานออกเสยง ชนดของคำาตวสะกด ความหมายของคำา คำาพอง คำาตรงขาม ตวอยางการใช

2. สารานกรม ความรและเรองราวทว ๆ ไป

ความรพนฐานในสาขาวชาตาง ๆ โดยสงเขป

3. หนงสอรายป เรองทนาสนใจในรอบป เรองราว เหตการณ และสถตบางอยางทสำาคญในรอบป

4. อกขรานกรมชวประวต

ประวตบคคล ชวประวตของบคคลสำาคญ

5. หนงสออางองทางภมศาสตร

สถานท ตำาแหนง ทตง ลกษณะ ระยะทางและรายละเอยดทางภมศาสตร

6. นามานกรม รายชอบคคล สถานท และหนวยงานตาง ๆ

ชอ นามสกลของบคคล–ชอ สถานท บรษทหางรานและทอย

7. หนงสอคมอ ขอเทจจรง ขอเทจจรงเบดเตลดตาง ๆ

8. สงพมพรฐบาล กฎหมายและผลงานของทางราชการ

พ.ร.บ. กฎกระทรวง กฎหมายตาง ๆ และประกาศทางราชการทมผลใชบงคบสรปผลการ

110

ปฏบตงานของทางราชการ

9. หนงสอดชน รายชอบทความในวารสารนตยสารและหนงสอพมพ

ชอผแตง ชอบทความ ชอวารสารหรอ หนงสอพมพ เลมทหรอปท วน เดอน ป และเลขหนาของบทความ

10. หนงสอบรรณานกรม

รายชอหนงสอหรอสงพมพตาง ๆ

รายละเอยดทางบรรณานกรมของหนงสอหรอสงพมพ

แบบฝกหดบทท 7 ก. ใหกาเครองหมาย X ทบขอทถกตองทสดเพยงขอเดยว

1. ขอใดกลาวถงความหมายของหนงสอไดถกตองทสดก. เปนสงพมพประเภทหนงทมกำาหนดออกตามวาระ ข. เปนสงพมพทเขยนขนจากความร ความคด

ประสบการณ ตลอดจนการคนควาของผแตงค. สงพมพทเปนความรในเชงวชาการง. เปนสงพมพทใหคำาตอบเกยวกบเรองใดเรองหนง

2. ขอใดไมใชประโยชนจากการอานหนงสอก. ทำาใหเกดความเจรญงอกงามทางดานปญญาข. ทำาใหรางกายเจรญเตบโตแขงแรงค. ทำาใหเกดนสยรกการอานง. ทำาใหมนษยใชเวลาวางใหเกดประโยชน

คำาตอบตอไปนใชตอบคำาถามขอ 3 - 5

111

ก. หนาปกใน (Title page) ข. หนาคำานำา (Preface)

ค. หนาบรรณานกรม (Bibliagraphy) ง. หนาดชน (Indexs)

3. หนาทใหรายละเอยดเกยวกบวตถประสงคและขอบขายของหนงสอ

4. หนาทอางองถงหนงสอหรอวสดอน ๆ ทใชประกอบการเขยนหนงสอเลมนน ๆ

5. หนาทใหรายละเอยดทางบรรณานกรมของหนงสออยางสมบรณ ไดแก ชอหนงสอ

ชอผแตง ครงทพมพ สถานทพมพและปทพมพ6. หนงสออางองมความหมายตามขอใดมากทสด

ก. หนงสอทเขยนขนจากความคดและประสบการณเปนสำาคญ

ข. หนงสอทมขนาดรปเลมกะทดรด สะดวกตอการนำาไปใช

ค. หนงสอทจดพมพโดยผานงานราชการ ง. หนงสอทรวบรวมความร ขอเทจจรงตาง ๆ ทไมจำาเปน

ตองอานทงเลม7. ขอใดไมใชลกษณะของหนงสออางอง

ก. เปนการสบคนสารนเทศโดยใชรวมกบหองสมดอน ๆ ข. มการจดเรยงเนอหาอยางเปนระบบค. ไมอนญาตใหยมออกนอกหองสมดง. เขยนโดยผทรงคณวฒทมความเชยวชาญในสาขาตาง

ๆ คำาตอบตอไปนใชตอบคำาถามขอ 8 - 10

ก. พจนานกรม ข. สารานกรมค. หนงสออางองทางภมศาสตร ง. นามานกรม

112

8. หนงสอทใหขอมลเกยวกบชอบคคล สถานท หรอหนวยงานตาง ๆ เรยงตามลำาดบตวอกษร

9. หนงสอทใหรายละเอยดเกยวกบความหมายของคำา การสะกด การออกเสยง

10. หนงสอทใหรายละเอยดเกยวกบสถานทตงของทวป ประเทศ เมอง แมนำา ภเขา ฯลฯ

ข. ใหจบคประเภทหนงสออางองกบขอความทสมพนธกน……….1. สมดรายนามผใชโทรศพท ก.

พจนานกรม……….2. รายงานประจำาป ข. สารานกรม……….3. ชวตและผลงานสนทรภ ค. อกข

รานกรมชวประวต………4. ราชกจจานเบกษา ง.

หนงสอนำาเทยว……...5. คณธรรมหมายถงความดงาม จ.

หนงสอแผนท………6. Handbook of Chemistry ฉ.

นามานกรม………7. ทางหลวงแผนดนหมายเลข 518 ช.

หนงสอคมอ………8. Unseen in Thailand ซ.

หนงสอรายป………9. รายชอหนงสอ สงพมพตาง ๆ ฌ.

สงพมพรฐบาล………10. ใหความรสาขาวชาตาง ๆ อยางกวาง ๆ ญ.

บรรณานกรม

113

กจกรรมเสนอแนะ1. ใหนกศกษาแบงกลม 10 กลม จบสลากเลอก

หนงสอประเภทอางอง2. ใหแตละกลมศกษาความหมายของหนงสออางอง (ทจบ

สลากได) ลกษณะเนอหา การจดเรยง การใชหนงสออางอง พรอมทงยกตวอยางประกอบ

3. ใหนกศกษานำาเสนอรายงานตามหวขอทจบสลากได

******************************************************************

บทท 8ฐานขอมลและแหลงสารนเทศดานวทยาศาสตรและ

เทคโนโลย

จดประสงคทวไปผเรยนมความร ความเขาใจเกยวกบฐานขอมลและแหลง

สารนเทศทางดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย

จดประสงคเชงพฤตกรรม1. บอกความหมายของฐานขอมลได2. แยกประเภทของฐานขอมลได3. ยกตวอยางฐานขอมลทนาสนใจได

114

4. คนหาความรจากฐานขอมลได5. แนะนำาแหลงสารนเทศดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยได

สาระสำาคญฐานขอมล เปนแหลงรวมสารนเทศทมเนอหาลกษณะเดยวกน

หรอสมพนธกนไวดวยกน ฐานขอมลแบงออกไดหลายลกษณะขนอยกบลกษณะการใชงาน ฐานขอมลหองสมดแบงออกเปน 6 ประเภท ไดแก ฐานขอมลบรรณานกรม ฐานขอมลตวเลข ฐานขอมลเตมรป ฐานขอมลภาพลกษณ ฐานขอมลสำาเรจซดรอม และฐานขอมลมลตมเดย สำาหรบแหลงสารนเทศทางดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย เปนแหลงรวมสารนเทศเฉพาะทางทมงเนนในการนำาเสนอความร ขาวสารทางดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย

บทท 8ฐานขอมลและแหลงสารนเทศดานวทยาศาสตรและ

เทคโนโลย

ผทประสบความสำาเรจในงานทรบผดชอบโดยเฉพาะทางดานธรกจ มกมปจจยพนฐานจากการรจกฐานขอมลประกอบกบการตดสนใจและแกไขปญหา ดงนนการรจกฐานขอมลทหลากหลาย และสามารถนำามาใชได จงเปนสงทสำาคญและจำาเปน โดยมสาระสำาคญดงทสมพศ คศรพทกษ ( 2539 : 47-57 ) กลาวไว สรปไดดงน

ความหมายของฐานขอมล

115

ฐานขอมลคอ ทรวบรวมระเบยนขอมลทคลายคลงกนและประสานสมพนธซงกนและกนสามารถเขาถงไดตามลำาดบ จดเกบอยในอปกรณหนวยความจำาสำารอง เชน เทปแมเหลกหรอจานบนทก

ฐานขอมล หมายถง แหลงรวมสารนเทศทมเนอหาในลกษณะเดยวกน หรอสมพนธกน แลวจดการฐานขอมลดวยโปรแกรม เพอชวยใหการคนคนมความสะดวกและรวดเรว

ความสำาคญของฐานขอมลฐานขอมลสามารถเกบขอมลไดเปนจำานวนมากสามารถปรบปรง

แกไขเปลยนแปลงไดตลอดเวลา และสามารถใชพรอมกนไดหลายคน สงคมปจจบนเปนยคแหงขอมลขาวสาร ผทไดรบขอมลขาวสารทถกตองทนสมยยอมสามารถตดสนใจดำาเนนการไดถกตอง ประหยดทงเวลา และคาใชจาย ในปจจบนขอมลขาวสารมเปนจำานวนมากและอาจเกนความตองการ ดงนนผใชจะตองเลอกใชสารนเทศทตรงกบความตองการใหไดมากทสด

ระบบจดการฐานขอมลการดแลการใชฐานขอมลใหมประสทธภาพตามความตองการนน

เปนเรองทยงยากวาการใชแฟมขอมลมาก เพราะจะตองมการกำาหนดวา โครงสรางในการเกบขอมลควรจะเปนเชนใด จะตองมการเขยนโปรแกรมเพอสรางและเรยกใชขอมลจากโครงสรางเหลาน และการเขยนโปรแกรมดงกลาวกเปนเรองทซบซอนพอสมควร เพราะหากโปรแกรมเหลานเกดทำางานผดพลาดในระหวางการเรยกขอมลกด การเพมขอมลใหมเขาไปกด หรอลบขอมลกด กจะทำาใหเกดความเสยหายตอโครงสรางของขอมลทงหมดได ดงนนเพอเปนการลดภาระการทำางานของผใช จงไดม

116

ซอฟแวรตวหนงทำาหนาทจดระบบดงกลาวเรยกวา ซอฟตแวรระบบจดการฐานขอมล หรอดบเอมเอส ( DBMS ) ซอฟตแวรระบบจดการฐานขอมลจะทำาหนาทควบคมดแลการสรางและเรยกใชฐานขอมล โดยผใชไมจำาเปนตองรบรรายละเอยดภายในโครงสรางของฐานขอมล เพราะซอฟตแวรระบบจดการฐานขอมลจะเปนซอฟตแวรทเปนตวกลางระหวางผใชกบโปรแกรมตาง ๆ ทเกยวของกบการใชฐานขอมล

ปจจบนระบบการจดการฐานขอมลทเปนทนยมมอยหลายระบบ เชน Oracle, Informix, Ingres, Progress,Sybase,Access ฯลฯ การเลอกซอระบบเหลานจำาเปนตองปรกษาผเชยวชาญทางดานเทคนค เพอใหไดระบบทดและตรงกบความตองการ

การใชระบบฐานขอมลดวยซอฟตแวรจดการฐานขอมล

ประโยชนของฐานขอมลสารนเทศทสมพนธกนจะรวมกนเปนฐานขอมล ซงมประโยชน

ตอการศกษา การคนควาวจย และการปฏบตงาน ฐานขอมลมประโยชน ดงน

1.ลดการจดเกบสารนเทศทซำาซอนกน2.ลดคาใชจายในการจดหา และสถานทจดเกบ3.คนสารนเทศไดสะดวกรวดเรว ประหยดเวลา

117

โปรแกรมระบบการจดหาหนงสอ

โปรแกรมระบบการทำารายการหนงสอ

โปรแกรมระบบบรการยม – คนหนงสอ

DBMS ระบบฐานขอมล

4.เปนเครองมอแนะแหลงสารนเทศนเทศ5.ใชสารนเทศรวมกนไดในเวลาเดยวกน แมวาจะอยตางสถานทกน6.สามารถควบคมขอมลใหเปนมาตรฐานเดยวกน7.สามารถกำาหนดมาตรการการรกษาความปลอดภยของขอมลได8.ชวยใหเกดการแสวงหาความรใหม ๆ ในแหลงสารนเทศอน ๆ

ประเภทของฐานขอมลหองสมดฐานขอมลหองสมดจำาแนกออกเปน 6 ประเภท ตามลกษณะ

ของขอมลทเกบบนทกไวไดแก ฐานขอมลบรรณานกรม ฐานขอมลตวเลข ฐานขอมลเตมรป ฐานขอมลภาพลกษณ ฐานขอมลสำาเรจซดรอม และฐานขอมลมลตมเดย

ฐานขอมลบรรณานกรมฐานขอมลบรรณานกรม ( Bibliographic Database

) เปนฐานขอมลของหองสมดทเกบขอมลบรรณานกรมของสารนเทศทกชนดในหองสมด เชน รายการหนงสอ วารสาร เอกสาร โสตทศนวสด รายงานตาง ๆ โดยทำารายละเอยดขอมลทางบรรณานกรมของเอกสารเหลานนแตละระเบยน แลวเกบรวบรวมไวในระบบคอมพวเตอรระบบใดระบบหนง ฐานขอมลบรรณานกรมบางฐานขอมลอาจมสาระสงเขปของบทความ หรอเอกสารนน ๆ ดวย เมอผใชตองการขอมลของเอกสารเรองใดเรองหนงกจะมการดงโปรแกรมสอบถามเครองคอมพวเตอร กจะไดรายการบรรณานกรมของสารสนเทศทตองการ ตวอยาง เชน รายการหนงสอของหองสมด

118

ฐานขอมลบรรณานกรมโดยทวไปประกอบดวยสวนของรายละเอยดทางบรรณานกรมของเอกสาร เชน

1. ขอมลเกยวกบเลขเอกสาร เชน เลขทะเบยน เลขรหส หากเปนหนงสอในระบบหองสมด กเรยกวา เลขเรยกหนงสอ

2. ชอเรองของเอกสารรายการนน ๆ3. ชอผแตง4. แหลงอางอง หรอรายละเอยดทางบรรณานกรมของ

เอกสารแตละประเภท5. สาระสงเขป6. หวเรอง ศพทดชน หรอคำาสำาคญ7. สถาบนทจดทำาเอกสาร หรอทอยของผเขยน หรอทง

2 อยาง8. ภาษาทใชในตนฉบบเอกสาร9. ขอมลเกยวกบเอกสารทอยในหองสมด เชน หองท

เกบ เลขเรยกเอกสารพเศษองคประกอบของขอมลเหลานจะสรางหลกฐานอางองให

แกเอกสาร ซงหากมการจดสรางเปนบานขอมลทมระบบกจะใชเปนเครองมอในการควบคมบรรณานกรมเอกสาร ซงจะชวยอำานวยความสะดวกในการสบคนเอกสารทตองการ สงทจะตองคำานงกคอ รายการอางองของเอกสารดงกลาวนมไดใหสารสนเทศดวยตนเอง แตจะชใหทราบวา เอกสารทตองการมหรอไม อยทใด และในกรณทฐานขอมลนน ๆ มสาระสงเขปดวย สาระสงเขปกจะใหขอมลสงเขปเกยวกบเอกสาร เอกสารดงกลาว ซงเปนประโยชนตอการตดสนใจวา เอกสารทกำาลงสบคนอยนนมสาระตรงกบความตองการหรอไม ทงนองคประกอบของระเบยนบรรณานกรมแตละรายการนอกจากหวเรอง ศพทดชน หรอคำาสำาคญทใช เพอคนหาเอกสารทตองการแลวยงอาจคนหาไดภายใต

119

องคประกอบอน ๆ เชน ผแตง ชอเรอง ชอวารสาร หรอองคประกอบอน ๆ ทแสดงใหเหนไดบนจอเทอรมนล หรอบนกระดาษพมพ กจะชวยใหผใชไดทราบ หรอเปนขอมลทชวยตดสนวาเอกสารชอนน ๆ เปนเรองทตรงกบความตองการหรอไม ฐานขอมลบรรณานกรมอาจจดทำาโดยหองสมด หรอศนยสารนเทศแหงใดแหงหนง ในปจจบนมฐานขอมลบรรณานกรมขนาดใหญทสามารถใหบรการระหวางประเทศไดทวโลกโดยใชเทคโนโลยเครอขาย และโทรคมนาคมชวยในการเชอมตอคนหาขอมลทางไกลในระบบออนไลน ฐานขอมลบรรณานกรมสวนใหญจะเกดขนจากการผลตสอสงพมพ ประเภทดชน และสาระสงเขปของวารสารทางวชาการ ซงเปนแหลงรายไดหลกของผผลต และฐานขอมลบรรณานกรมหลายฐานขอมลกผลตทงฐานขอมลและวารสาร เชน MEDLINES ผลตวารสาร Index Medicus CHEMABS ผลต Chemical Abstracts และดวยความกาวหนาของเทคโนโลยซดรอม ปจจบนฐานขอมลประเภทนกผลตออกมาในรปของซดรอม ซงผใชสามารถสบคนไดอยางสะดวกรวดเรวเหมอนกบฐานขอมลออนไลน ยกเวนความทนสมยของฐานขอมล เพราะฐานขอมลออนไลนสามารถปรบปรงใหทนสมยไดตลอดเวลา ในขณะทฐานขอมลซดรอมจะตองใชเวลาในการผลตกอนทจะนำาออกเผยแพรได

ฐานขอมลบรรณานกรมหลาย ๆ ฐานขอมล ซงผลตโดยหนวยงานตาง ๆ กน อาจรวมกนใหบรการผานบรษทใดบรษทหนง เชน บรษทไดอะลอก มฐานขอมลในสาขาวชาการแขนงตาง ๆ ไวใหบรการมากกวา 300 ฐานขอมล

ฐานขอมลรายการสารสนเทศหองสมดทเรยกวา ฐานขอมลมารค ( MARC : Machine Reabable Cataloging ) จดเปนฐานขอมลบรรณานกรมประเภทหนง แตการใชงานในหองสมดคอนขางทจะใชสำาหรบจดเกบขอมลภายในและแลกเปลยนขอมลกบ

120

หองสมดอน โดยใชรปแบบระเบยนของมารค ( MARC Record ) ซงมาจากระเบยนรายการหนงสอของหองสมดรฐสภาอเมรกนทเรยกวา แอลซมารค (LC MARC ) และยเคมารค ( UK MARC ) ขององกฤษ อนเปนรปแบบทใชเกณฑการทำาบตรรายการทหองสมดใชคอ เอเอซอารท ( AACR 2 ) และการจดหมวดหมของดวอ ซงหองสมดหลายแหงใชในการจดหมวดหมหนงสอ การใชรปแบบการลงรายการทเหมอนกนเชนน ทำาใหเออตอการแลกเปลยนขอมลระหวางหองสมดเปนอยางมาก

ฐานขอมลตวเลขฐานขอมลตวเลข ( Numeric Database ) เปนฐาน

ขอมลทางสถตอาจเปนเรองเกยวกบการลงทน ตลาดหน ธรกจ อตสาหกรรม หรอทฤษฎ และสตรสมการตาง ๆ ฐานขอมลตวเลขบางฐานขอมลอาจมโปรแกรมทสามารถสรางตาราง หรอกราฟสถตตามความตองการของผใชได

ฐานขอมลเตมรปฐานขอมลเตมรป ( Full- text Database ) เปน

ลกษณะของฐานขอมลอกประเภทหนงทหองสมดบางแหงอาจมใหบรการ เปนฐานขอมลทบนทกเรองราวทงหมดเขาเครองคอมพวเตอรในรปแบบทเครองอานได เมอตองการใชกเรยกขอมลทตองการออกมาอานไดเหมอนกบการอานหนงสอทงเลม

ฐานขอมลประเภทนจะมนอยมาก เพราะคาใชจายในการจดทำาและสบคนสงมาก หองสมดหรอหนวยงานดานสารนเทศจงเลอกจดทำาเฉพาะสารนเทศบางประเภท เชน สารสนเทศประเภทหนงสอหายาก รายงานการประชมทสำาคญ เชน มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช จดเกบรายงานการประชมสภาวชาการเปนฐานขอมลเตมรปโดยใชโปรแกรม BRS Search จดการฐานขอมลประเภทนอาจมการบนทกขอมลเตมรปลงในแผนซดรอมทผใชสามารถนำาไปเขาเครองอาน แตขอมลทบรรจในแผนซดรอมแผนหนงจะมปรมาณ

121

มากกวาทบรรจอยในแผนซดรอมแผนหนงจะมปรมาณมากกวาทบรรจอยในหนงสอชดหนง และสามารถคนหาไดอยางรวดเรวดวยเครองคอมพวเตอร

ฐานขอมลภาพลกษณฐานขอมลภาพลกษณ ( Image Database ) เปน

ฐานขอมลเตมรปชนดหนงซงผลตไดจากการนำาเครองสแกนเนอรไปอานเอกสาร หรอสารนเทศใด ๆ หรอใชกลองถายรปหรอกลองวดทศนถายภาพตาง ๆ เขาสระบบคอมพวเตอร

ภาพลกษณจะถกบนทกเกบไวในคอมพวเตอรเปนจดภาพ ซงแตละจดจะมคาแสดงระดบความเขมและสตาง ๆ ของจดภาพ เชน ก – ฮ จะ ถกบนทกเกบไวเปนรหสทตรงกน แตถาเอาตวอกษรนไปอานดวนเครองสแกนเนอรกจะไมเปนอกษร ก- ฮ แตจะเปนจดภาพทคอมพวเตอรไมสามารถอานไดวา เปนอกษรอะไร หรอภาพอะไร

การทจะนำาภาพลกษณไปใชไดจะตองผานกระบวนการประมวลภาพลกษณ ซงเปนการนำาเอาภาพตาง ๆ มาสแกนใหเปนภาพลกษณแลวเกบไวในฐานขอมลพรอมคำาสำาคญ ทจะชวยสบคนสารนเทศนน ๆ ออกมาใชงานได ปจจบนหองสมดและศนยสารสนเทศทมหนงสอและสารนเทศเปนจำานวนมากจำาเปนตองเกบไวอางอง นยมใชระบบประมวลภาพลกษณบนทกสารสนเทศเหลานนเอาไว เพอการสบคนทสะดวกและรวดเรว อกทงยงเปนการประหยดพนทจดเกบและรกษาเอกสารตนฉบบทมคณคาสง โดยไมตองนำามาใชงาน หรอถายเอกสารบอย ๆ ซงอาจทำาใหเอกสารตนฉบบเสยหายได

ฐานขอมลสำาเรจรปซดรอม ซดรอม (CD-ROM = Compact Disc Read

Only Memory) มลกษณะเปน

122

จานกลมเสนผาศนยกลาง 4.75 นว ( 12 ซ.ม. ) เปนสอเกบบนทกสารสนเทศอยางถาวรเชนเดยวกบหนงสอทสำานกพมพตาง ๆ ผลตออกมา แตบรษทผผลตสามารถเพม หรอปรบเปลยนขอมลในซดรอมใหทนสมยไดเปนระยะ ๆ ตามขอตกลง การบนทกขอมลลงในแผนดสกเปนการใชลำาแสงเลเซอรยงไปทพนผวของดสกทำาใหเกดรอยสกขนาดตางกนดวยระบบดจตอลปจจบนมการใชซดรอมอยางกวางขวางในวงการดนตรและเพลง และไดมการพฒนาฐานขอมลทางวชาการลงในแผนดสกดงกลาว ทงในลกษณะทเปนฐานขอมลบรรณานกรม และทเปนฐานขอมลเตมรป

เครองมอสบคนสารสนเทศจากซดรอมประกอบดวย เครองอานซดรอม และเครองไมโครคอมพวเตอร เครองไมโครคอมพวเตอรจะทำาหนาทคนหาสารนเทศทตองการจากแผนซดรอมแตละแผน ซงมความจสงประมาณ 650 MB สามารถจขอมลได 200,000- 250,000 หนา กระดาษขนาด A 4 ซงเทยบไดกบหนงสอประมาณ 500 เลม หรอแผนดสกเกตตประมาณ 1,000- 1,500 แผน และสามารถคนหาสารนเทศไดภายในเวลา 2 วนาทเทานน

การสบคนขอมลจากซดรอมมมความรวดเรวใกลเคยงกบการคนในระบบออนไลน และผใชธรรมดาทวไปกสามารถคนหาไดเอง การอานขอมลอาจอานจากจอภาพ หรอพมพออกมาบนแผนกระดาษกได นอกจากนยงสามารถเชอมดยงระบบซดรอมนเขากบระบบหองสมด ทำาใหเรยกใชงานบนเครอขายไดอยางกวางขวาง ทงนจะตองอยภายใตขอตกลงทางลขสทธกบบรษทผผลตดวย

ฐานขอมลสำาเรจซดรอม จงจดเปนหนงสออเลกทรอนกสทใหขอมลททนสมยกวาสอชนดเดยวกนทผลตออกมาในรปหนงสอ เพราะขอมลตาง ๆ สามารถปรบปรงใหทนสมยไดในซดรอมชดใหม ซงหองสมดจะบอกรบเชนเดยวกบวารสารและผผลตจะสงแผนใหมมา

123

เปลยนแผนเกาเปนระยะ ๆ เชน ทก 3 เดอน ทก 6 เดอน นอกจากนยงไดขอมลทมากกวาหนงสอ ใชเนอทในการจดเกบนอย

ฐานขอมลสอประสมเทคโนโลยมลตมเดย หรอสอประสมเปนเทคโนโลยททำาให

คอมพวเตอรสามารถรวมขอมลตวเลข อกขระ ภาพเคลอนไหว และเสยงทสามารถแสดงไดพรอมกนในเวลาเดยวกน และสามารถโตตอบกบผใชไดดวย ฐานขอมลมลตมเดยทใชเทคโนโลยมลตมเดยดงกลาว จงเปนฐานขอมลทหองสมดและศนยสารนเทศในอนาคตจะตองมไวใหบรการผใชอยางหลกเลยงไมได ดงนนแมวาในปจจบนหองสมดจะยงไมใชระบบมลตมเดย แตกควรมการวางแผนในเรองอปกรณเชอมตอกบเทคโนโลยมลตมเดยไวดวย

ฐานขอมลมลตมเดยใชในการนำาเสนอสารนเทศทไมจำาเปนตองเรยงลำาดบ และประกอบดวยสอหลาย ๆ รปแบบ เชน ในฐานขอมลเรองดนตรไทยอาจมสารนเทศอธบายเรองราวเกยวกบดนตรไทยแตละประเภท เครองดนตรไทยแตละชนดพรอมดวยภาพนงประกอบคำาบรรยาย จากนนอาจเปนภาพเคลอนไหวใหเหนภาพวงดนตร หรอภาพนกดนตรเลนเครองดนตรตอไปกอาจมทางเลอกใหขามรายละเอยดเรองดนตรไปสเรองอน ๆ ได

อยางไรกตามการพฒนาระบบฐานขอมลมลตมเดยดงกลาวน ไมใชเรองงายและสนเปลองงบประมาณมาก เนองจากตองมหองอดเสยง มกลองถายวดทศน มเครองบนทกขอมลลงในแผนซดรอม เพราะระบบมลตมเดยนยมใชแผนซดรอมเปนสอ

คอมพวเตอรทนำามาใชกบระบบมลตมเดยตองมอปกรณอกหลายอยางประกอบ เชน มแผนวงจรเสยง มลำาโพง มเครองอานซดรอม เครองคอมพวเตอรทมอปกรณเหลานโยมากมกเปนเครองทผลตตรงตามมาตรฐานของเครองคอมพวเตอรสวนบคคลทเรยกวา มลตมเดยพซ หรอเอมพซ

124

แหลงสารนเทศทางดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหลงสารนเทศทางดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย ทพบวาเปน

แหลงสำาคญทจะใหความรความเขาใจแกผใชอยางหลากหลายทสดกคอ หองสมดนนเอง หองสมดเปนแหลงททำาหนาทจดหา รวบรวม จดเกบ และใหบรการแกผใช โดยในทกหองสมดจะรวบรวมความรดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยดงน

1. หองสมดทจดระบบแบบทศนยมของดวอ ( Dewey Decimal Classification หรอ D C )จะเกบรวบรวมความรดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยไวทหมวด 500 – 600 ดงน

510 คณตศาสตร520 ดาราศาสตร530 ฟสกส540 เคม โลหะวทยา550 ธรณวทยา560 ชวตโบราณศกษา570 วทยาศาสตรของสงมชวต580 พฤษศาสตร590 สตวศาสตร

610 แพทยศาสตร620 วศวกรรมศาสตร630 เกษตรศาสตร640 คหเศรษฐศาสตร650 ธรกจและการจดการธรกจ

125

500 วทยาศาส

600 วยาศาสตร

660 อตสาหกรรมเคม670 โรงงานอตสาหกรรม680 โรงงานผลตสนคาเบดเตลดอน ๆ 690 การกอสราง

2. หองสมดทจดระบบหอสมดรฐสภาอเมรกน(Library of Congress Classification หรอ LC) จะเกบรวบรวมความรดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยไวทหมวด T ดงน

หมวด ประเภทหนงสอTA วศวกรรมศาสตรทวไป วศวกรรมโยธาTC วศวกรรมศาสตรTD เทคโนโลยสงแวดลอม วศวกรรมสขาภบาลTE วศวกรรมทางหลวง ถนน และผวการจราจรTF วศวกรรมรถไฟ และการปฏบตการTG วศวกรรมสะพานTH การกอสรางอาอาคารTJ วศวกรรมเครองกลและเครองจกรTK วศวกรรมไฟฟา อเลกทรอนกส วศวกรรม

นวเคลยรTL ยานพาหนะ การบน ยานอวกาศTN วศวกรรมเหมองแร โลหะการTP เคมเทคนคTR การถายภาพTS การผลต โรงงานTT หตถกรรมTX คหกรรมศาสตร

126

3. แหลงสารนเทศทางดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย ทสบคนไดจากอนเทอรเนต สามารถสบคนไดดงน

1) การสบคนโดยผาน WWW (World Wide Web)

2) การสบคนผาน Gopher 3) การสบคนแฟมขอมล Archie 1. การสบคนโดยผาน WWW (World Wide

Web) มลกษณะการคนขอมลหลายมต (Hypertext) คอสามารถเชอมโยงไปสวนขยายทเปนภาพ หรอขอความ หากขอความทปรากฏแสดงใหเหนถงการเชอมโยง คอมพวเตอรททำางานรวมกนของ WWW เรยกวา Web Server WWW Protocal WWW จะมขอมลทงภาพ ขอความ เสยง ในรปสอหลายมต หากคอมพวเตอรทใชเชอมตอเครอขายเรยบรอยแลว จะสามารถสบคนไดเพยงทราบ URL และพมพลงในชองกจะสามารถเขาไปยง Web เพอคนขอมลตอไป เชน พมพ URL ลงในชอง Location ดงน http://www.swu.ac.th หรอ http://www.nectec.or.th หรอ http://www.cubook.com เปนตน

2. การสบคนผาน Gopher สามารถสบคนผานทางเมน โดยไมตองร ID Address แตสามารถคนไดเฉพาะรปแบบตวอกษร โปรแกรม Gopher สามารถเรยกดขอมลจากแหลงหรอศนยขอมลทวโลก เชน ฐานขอมลสาขาวชาตาง ๆ ฐานขอมลงานวจย ฐานขอมลหองสมด นอกจากน Gopher ยงทำาหนาทเปน Gateway สำาหรบเขาไปใชคำาสงอน ๆ เชน WWW, WAIS, ARCHIE, HYTELNET, FREENET เปนตน การสบคนโดย Gopher สามารถใชคำาสง Telnet และ WWW ได เชน หากตองการเขาไปสบคนขอมลใน

127

University of Minnesota โดยใช WWW ใหพมพ URL ลงในชอง Location ดงน gopher://gopher.tc.umn. edu.

3. การสบคนแฟมขอมล Archie ซงเปนบรการคนหาขอมลใน Anonymous FTP ซงโปรแกรมนจะทำาหนาทรวบรวมรายชอแฟมขอมลและคำาอธบายของแฟม หรอสาระบบ (Directory) จากเครอง Servers หลาย ๆ เครองเขาดวยกน โดยตรวจสอบดชนวาแฟมขอมลอยบน Server ใด เมอรแลวสามารถโอนถายขอมลโดยใช FTP ได การใชคำาสงนควรใชผาน Host Computer ทอยใกลกบ Host ของผใช ซงจะทำาใหสามารถรบสงขอมลไดเรวขน โปรแกรมนพฒนาโดย McGill University แคนาดา การใชคำาสงนจะใชโดยตรงไมไดจะตองเขาไปใชในเครอง Servers ทมโปรแกรมน ผตองการเขาถงฐานขอมลนจะตองทราบชอ Archie Server กอน เชน

Archie Server IP AddressCountry

archie.au 139.130.4.6Australla

การเขาใช Archie สามารถทำาไดหลายทาง อาท การใช Archie Client ของศนยบรการอนเทอรเนตทเปนสมาชกอยโดยใชคำาสง Telnet ตดตอสบคนฐานขอมลของ Archie Server ทเครองคอมพวเตอรอน ใชจดหมายอเลกทรอนกส (E - Mail) สงขอความขอใชบรการโดยเฉพาะเจาะจง หรอใชผานทาง WWW ซงเปนวธทงายเมอเราทราบ URL และพมพลงในชอง Location ดงน http://archie.emnet.co.tk เปนตน

การสบคนสารนเทศมหลากหลายวธโดยเฉพาะการสบคนโดยผานทางออนไลน และนบวนการสบคนจะเปนไปโดยงาย สะดวกสบาย แตเราจำาเปนตองเรยนรวธการสบคนใหมประสทธภาพเพอประหยดเวลา และคาใชจาย ซงฐานขอมลในอนาคตจะถกเชอมโยงบนเครอ

128

ขายทงหมดไมวาจะเปนฐานขอมลทรพยากรสารนเทศ ฐานขอมลแบบซดรอม หรอฐานขอมลแบบออนไลน การสบคนฐานขอมลจะไมถกจำากดดวยระยะทาง และเวลาอกตอไปไมวาจะอยแหงใดในโลก

รายชอเวบไชตทนาสนใจทางการศกษาวทยาศาสตรและเทคโนโลยองคกรพพธภณฑวทยาศาสตรแหงชาต (

http://www.nsm.or.th/ ) เปนเวบไซตรวมลงค ไปยงพพธภณฑ วทยาศาสตร ธรรมชาตวทยา เทคโนโลย อากาศยาน และ การ โทรคมนาคม รวมถงพพธภณฑ สงแวดลอม และ นเวศวทยา

สำานกวจยและบรการวทยาศาสตรและเทคโนโลย(http:// www. kmutt. ac. th/ organization /Research/) เปนแหลงดำาเนน การวจย พฒนา และ วศวกรรม ถายทอด เทคโนโลย สหวทยบรการ เพอสนอง นโยบาย ดานการพฒนา การศกษา วทยาศาสตร เนนนโยบายการพงพาตนเอง นำาเสนอผลงานวจย ทางดาน วทยาศาสตร และ เทคโนโลย

129

ศนยบรการสารสนเทศทางเทคโนโลย สำานกงานพฒนาวทยาศาสตร และ เทคโนโลยแหงชาต ( http://www.tiac.or.th/ ) ดปนเวบไซตบรการ สารสนเทศ วทยาศาสตร และ เทคโนโลย สำาหรบตดตามความกาวหนาทาง เทคโนโลย และ งานวจย สาขา พนธวศวกรรม เทคโนโลย ชวภาพ โลหะ และ วสด อเลกทรอนกส คอมพวเตอร รวมถง เทคโนโลย สารสนเทศ

ส ำา น ก เ ล ข า ธ ก า ร ส ภ า ก า ร ศ ก ษ า ( http://www.onec.go.th/ ) เป น เว บ ไซต เก ยวก บค ม อ

130

แหลงเรยนร เร องวทยาศาสตรและเทคโนโลย. สำานกงานคณะก ร ร ม ก า ร ก า ร ศ ก ษ า แ ห ง ช า ต สำานกนายกรฐมนตร.

หองสมดไทย ( http://www.geocities.com/thailibrary/ ) เปบเวบไซตเกยวกบหองสมดเสมอนทมงหวงจะรวบรวมและสะสมความร ตางๆของคนไทย เพอเปนแหลงคนควาสรรพวทยาการตางๆสำาหรบคนไทย ในโลกยคใหม อนเปนโลกและสงคมแหงการเรยนรทางดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย

131

ศนยความรวทยาศาสตรและเทคโนโลย ( http://www.stkc.go.th/ ) เปนเวบไชตเกยวกบวทยาศาสตรและเทคโนโลยโดยมขาวสารทวไปเกยวกบวทยาศาสตรและเทคโนโลย บทเรยนตาง ๆ

132

นอกจากทยกตวอยางมาแลวนนยงมเวบไซตอกมากมายทเปนแหลงความรทาง

ดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย เชน เวบไซตหองสมดของแตละสถานศกษาไมวาจะเปนมหาวทยาลยของรฐบาลหรอเอกชน หองสมดประชาชน หองสมดเฉพาะ รวมทงบรษท ธนาคาร ตาง ๆหรอสามารถสบคนขอมลไดจากเวบไซต www.google.co.th เปนตน

แบบฝกหดบทท 8ก. จงกาเครองหมาย X ทบขอทถกตองทสดเพยงขอเดยว

1. ฐานขอมลมความหมายตรงกบขอใดก. แหลงรวมสารนเทศทมความสมพนธกนข. ทรพยากรสานเทศ ประเภทสงพมพค. สารนเทศทเกยวกบวทยาศาสตรและเทคโนโลยง. ขาวสาร ความร จดเกบไวในรปแบบทหลากหลาย

2. ขอใดไมใชสวนประกอบของฐานขอมลก. แฟมขอมล ข. ระเบยนค. เขตขอมล ง. กลมขอมล

3. ขอใดหมายถงฐานขอมลเนอหาเตม

133

ก. ฐานขอมลอางองข. ฐานขอมลตนเรองค. ฐานขอมลบรรณานกรมง. ถกทกขอ

4. ขอใดไมใชประโยชนของฐานขอมลก. ลดการเกบสารนเทศทซำาซอนข.ไมมคาใชจายในการสบคนค. ลดคาใชจายในการจดหาและสถานทจดเกบง. สามารถควบคมขอมลใหมมาตรฐานเดยวกน

5. ขอใดไมใชประเภทของฐานขอมลก. ฐานขอมลทรพยากรสารนเทศของแตละหองสมด (

OPAC )ข. ฐานขอมลซดรอม ( CD – ROM )ค. ฐานขอมลแหงชาตง. ฐานขอมลออนไลน

คำาตอบตอไปนใชตอบคำาถาม ขอ 6 – 8ก. ERIC ข. AGRICOLAค. COMPENDEX ง. MEDLING

6. ขอใดหมายถงฐานขอมลเกยวกบการเกษตร7. ขอใดหมายถงฐานขอมลเกยวกบวศวกรรมและเทคโนโลย8. ขอใดหมายถงฐานขอมลเกยวกบการศกษา9. ฐานขอมลใดทมมากกวา 900 ฐานขอมล และใหบรการมากกวา 120 ประเทศ

ก. DIALOG ข. ORBITค. SIN ง. LEXIS – NEXIS

134

10. ขอใดไมใชการสบคนสารนเทศทางออนไลนก. สบคนผาน WWW ข. สบคนผาน

Gopherค. สบคนแฟมขอมล Archic ง. สบคนผาน

OPAC

ข. ใหตอบคำาถามตอไปนพอสงเขป1. ฐานขอมลมกประเภท อะไรบาง

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

2. ใหนกศกษายกตวอยางฐานขอมลทนาสนใจ ................................................................................................................................................................................................................................

3. ใหนกศกษาบอกวธการสบคนฐานขอมล ......................................................................................................................................................................................................................................

4. ใหนกศกษาแนะนำาแหลงสารนเทศดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยมา 3 แหลง..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

5. ใหนกศกษาบอกประโยชนของการใชบรการฐานขอมล .............................................................................................................................................................................................................กจกรรมเสนอแนะ

135

1. ใหนกศกษาสบคนขอมลทง 3 รปแบบ ไดแก ฐานขอมล OPAC ฐานขอมล ซดรอม และฐานขอมลออนไลน พรอมทงรายงานการสบคนเปนลายลกษณอกษร

******************************************************************

บทท 9การเขยนรายงานและการเขยนอางอง

จดประสงคทวไปผเรยนมความร ความเขาใจ ในวธการนำาเสนอผลการศกษา

คนควาในรปแบบของรายงานทางวชาการ

จดประสงคเชงพฤตกรรม1. บอกความหมายของรายงานได2. บอกวธการนำาเสนอรายงานได

3. แยกประเภทของรายงานได4. บอกขนตอนการทำารายงานทางวชาการได5. อธบายสวนประกอบของรายงานทางวชาการได6. อธบายวธการเขยนอางองแบบตาง ๆ ได7. ทำารายงานทางวชาการตามแบบทกำาหนดใหได

136

สาระสำาคญรายงานเปน ผลของการปฎบตงานเกยวกบเรองใดเรองหนงท

ไดรบมอบหมายใหทำาซงมวธการนำาเสนอรายงานได 2 วธคอ การนำาเสนอรายงานดวยปากเปลา และการนำาเสนอดวยลายลกษณอกษร การนำาเสนอแบบลายลกษณอกษร เปนรปแบบทไดรบความนยมอยางแพรหลายในวงการศกษาซงเรยกวา รายงานทางวชาการโดยมสวนประกอบหลก 3 สวน คอ สวนประกอบตอนตน สวนเนอเรอง และสวนประกอบตอนทาย สวนสำาคญททำาใหรายงานทางวชาการมหลกฐานและนาเชอถอคอ การอางอง ไดแก การอางองแบบแทรกในเนอหา แบบเชงอรรถ และแบบบรรณานกรม

บทท 9การเขยนรายงานและการเขยนอางอง

การนำาเสนอผลการศกษาคนควา เปนขนตอนสดทายของการศกษาคนควาขอมลเกยวกบเรองใดเรองหนง ทไดรบมอบหมายจากอาจารยผสอน ผเกยวของ หรอคนควาเองตามความสนใจ การนำาเสนอผลการศกษาคนควา โดยทวไปเรยกวา รายงาน (Report) ซงมความหมาย หลกเกณฑ และวธการดำาเนนการดงตอไปนความหมายของรายงาน

รายงาน หมายถง ผลของการศกษาคนควาและการเกบขอมลตาง ๆ เกยวกบเรองใดเรอง-หนง แลวนำามาเรยบเรยงใหม อยางมแบบแผนเปนเรองราวทสมบรณ ซงการเสนอรายงาน อาจจะเสนอเปนลายลกษณอกษร (Written report) หรอเสนอเปนแบบปากเปลา (Oral report) กได สวนเนอหาและรายละเอยดความสน

137

ยาวของรายงานยอมแตกตางกนออกไป(ธรศกด ละมอม. 2530 : 3)

รายงานวชาการ หมายถง ผลของการคนควา เฉพาะเรองในวชาตาง ๆ โดยเรยบเรยงจากการอาน การศกษา การสมภาษณ เปนตน เพอใหผศกษาไดรจกวธการคนควา รจกวเคราะหขอมลในเรองทตนสนใจ ทำาใหเขาใจ และเกดประสบการณในเรองนน ๆ อยางแทจรง (โครงการบรหารวชาบรณาการหมวดศกษาทวไป.2543:281)

จากความหมายขางตนสรปไดวารายงาน (Report) หมายถง ผลของการศกษาคนควาเกยวกบเรองใดเรองหนงทไดรบมอบหมายใหจดทำา หรอเลอกศกษาเองตามความสนใจ โดยนำาผลทไดมาเรยบเรยงนำาเสนอตามหลกเกณฑทกำาหนด

วธการนำาเสนอรายงานการนำาเสนอรายงานสามารถนำาเสนอได 2 วธ คอ1. การนำาเสนอดวยวาจาหรอการนำาเสนอดวยปากเปลา

เปนการนำาเสนอรายงานดวยการพดปากเปลา การนำาเสนอรายงานวธน ผรายงานตองเตรยมตวมากอนลวงหนา โดยจะตองคำานงถงลำาดบหวขอเรองของรายงาน การใชภาษาทเขาใจงาย สภาพ เสยงดงฟงชด และถามสอประกอบการพดดวยจะทำาใหการเสนอรายงานนาสนใจมากยงขน

2. การนำาเสนอดวยลายลกษณอกษร เปนการนำาเสนอรายงานทเรยบเรยงดวยตวหนงสอหรอลายลกษณอกษร ซงการนำาเสนอจะตองคำานงถงลำาดบขนตอนการทำารายงาน ภาษาทถกตอง กะทดรด ชดเจนครบถวน รปเลมของรายงานทถกตองเหมาะสม และครบถวนตามทกำาหนด

ประเภทของรายงาน

138

รายงานแบงออกเปนประเภทตาง ๆ ไดดงน1. รายงานทางวชาการ เปนการนำาเสนอผลการศกษาคนควา

ของนกศกษาทจดทำาขน เพอใชประกอบการเรยนในรายวชาตาง ๆ โดยไดรบมอบหมายจากอาจารยผสอนใหทำาการศกษาคนควาเกยวกบเรองใดเรองหนง ซงอาจแบงยอยไดดงน

1.1 รายงานทางวชาการเฉพาะเรอง ( Report ) เปนการนำาเสนอผลของการศกษาคนควาเกยวกบเรองใดเรองหนงทไดรบมอบหมายจากอาจารยผสอน ขอบเขตเนอหาไมกวางมากนก และระยะเวลาในการจดทำาประมาณ 1 – 4 สปดาห เปนตน

1.2 ภาคนพนธหรอรายงานประจำาภาค( Term paper) เปนรายงานจากการศกษาคนควาเกยวกบเรองใดเรองหนง หรอวชาใดวชาหนง ซงขอบเขตเนอหาจะกวางกวารายงานเฉพาะเรอง และจะใชเวลาในการจดทำาไมเกน 1 ภาคเรยน

1.3 วทยานพนธหรอปรญญานพนธ ( Thesis or Desertation) เปนการรายงานการศกษาคนควา วจย ทมเนอหาละเอยดลกซง เปนการนำาเสนอรายงานของนกศกษาระดบปรญญาโท ปรญญาเอก ซงจะใชเวลาในการจดทำาคอนขางมาก อาจใชเวลานานถง 1 - 2 ปกได

2. รายงานทางธรกจ เปนการเสนอเรองราวตาง ๆ ในวงการธรกจ เพอใหผเกยวของไดรบทราบขอมล ขอมล ขอเทจจรง และขอคดเหนตาง ๆ ทจะเปนประโยชนตองานในหนาท

3. รายงานทวไป เปนการนำาเสนอรายงานขอเทจจรง หรอขอคดเหนตาง ๆ เชน รายงานเหตการณ รายงานผลการประชมสมมนา เปนตน

ขนตอนการทำารายงานวชาการ

139

1. การวางแผน เปนขนทกำาหนดเรองทจะทำา กำาหนดขอบขายเนอหา กำาหนดวตถประสงคของการทำารายงาน ตลอดจนความรบผดชอบของคณะทำางาน

2. การวางโครงเรองรายงาน เปนขนกำาหนดหวขอเรองประเดนตาง ๆ ทจะทำารายงานเพอไมใหรายงานออกนอกประเดน

3. การศกษาคนควาและการรวบรวมขอมล เปนขนคนหาและการรวบรวมขอมลทจะใชในการทำารายงานจากแหลงขอมลตาง ๆ

4. การวเคราะหและการคดเลอกขอมล เปนขนของการวเคราะหและคดเลอกขอมลทถกตองสมบรณ และนาเชอถอ

5. การเขยนหรอเรยบเรยงรายงาน เปนขนตอนของการลงมอเรยบเรยงรายงานใหถกตองตามหลกเกณฑ และแบบแผนทกำาหนด

สวนประกอบของรายงานวชาการ1. สวนประกอบตอนตน

1.1 ปกนอก คอ กระดาษปกทใชหมเลมรายงาน ปกตจะใชกระดาษหนากวากระดาษรายงาน

1.2 ใบรองปก คอ กระดาษเปลาทอยถดจากปกนอก จะทำาหนาทปกปอง

ความเสยหายอกชนหนงทจะเกดแกหนาปกใน เมอปกนอกถกทำาลาย1.3 หนาปกใน คอ หนาทอยถดจากใบรองปก ในหนา

นจะมรายละเอยดเชนเดยวกบปกนอก ซงประกอบดวยชอเรอง ชอผจดทำา รายวชา ปการศกษาและสถานศกษาสงกด

1.4 หนาคำานำา จะอยถดจากหนาปกใน ในหนานจะใหรายละเอยดเกยวกบความเปนมาของการศกษาคนควา ความมงหมาย และขอบเขตของรายงาน

1.5 สารบญ คอ บญชบทหรอหวขอเรองตาง ๆ ซงจะบอกเลขหนาของหวเรอง

นน ๆ ดวย

140

1.6 สารบญภาพ (ถาม) จะใหรายละเอยดเกยวกบภาพ และเลขหนาทปรากฎภาพแตจะนยมใชเมอมภาพประกอบมเปนจำานวนมาก

2. สวนเนอเรอง หรอสวนประกอบตอนกลาง ประกอบดวย2.1 เนอหา หมายถง ขอความทใหรายละเอยดเกยวกบ

เนอหา หรอเรองของรายงานทจดทำา2.2 อญประภาษหรออญพจน (ถาม) เปนการอาง

ขอความทคดลอกมา2.3 เชงอรรถ (ถาม) เปนการอางองเนอหาเพอใชประกอบเนอเรองรายงานโดย

อางองไวในสวนลางสดของแตละหนา3. สวนประกอบตอนทาย ประกอบดวย

3.1 บรรณานกรม หมายถง รายชอหนงสอ สงพมพทใชอางองถงเมอนำามาใชประกอบการทำารายงาน ซงการลงรายการในสวนนจะตองเปนไปตามหลกเกณฑทกำาหนด

3.2 ภาคผนวก (ถาม) หมายถง สวนทเพมเตมพเศษ เพอใหรายงานสมบรณยงขนเชน ประวตผแตง ศพทคำายาก ความรเพมเตม เปนตน

การอางอง (Reference)ในการเขยนรายงานทางวชาการ และงานวจยทกประเภทนน

การนำาวสดสารนเทศซงผศกษาคนควา ไดคนควาขอมลทเกยวของมาเพอใชเปนหลกฐานอางอง ใหรายงานนาเชอถอ ดงนนผลงานการศกษาคนควาทมคณภาพด จงตองมการอางอง (อมพร นามเหลา.2542 : 194 )

การอางองทใชในปจจบนมอย 3 ลกษณะ ดงน1. การอางองแทรกอยในเนอหา ซงเรยกวา การ

อางองระบบนามปและระบบตวเลข

141

2. การอางองอยสวนลางของแตละหนา เรยกวา เชงอรรถ (Footnote)

3. การอางองทายบท หรอทายเลม เรยกวา บรรณานกรม (Bibliography) หรอเอกสารอางอง (Reference)

1. การอางองในเนอหา การเขยนอางองในเนอหาเรยกวาระบบนามป และระบบ

ตวเลข จะตองทำาควบคกบการเขยนบรรณานกรมเสมอ โดยจะเขยนได 2 แบบ คอแบบกลาวอางชอผแตงในขอความ แลวใสวงเลบปทพมพและเลขหนา เรยกวาระบบตวเลข ดงโครงสรางและตวอยางตอไปน

ตวอยางเชน

1.2 แบบไมกลาวอางชอผแตงในขอความ แตใสไวใน

วงเลบรวมกบปทพมพ และเลขหนาเรยกวา ระบบนามป ดงโครงสรางและตวอยางตอไปน

ตวอยางเชน

142

ชอผแตง (ปทพมพ : เลขหนา) ขอความทอาง

ขอความทอาง (ชอผแตง. ปทพมพ : เลขหนา)

…สชาต ประสทธรฐสนธ และคนอน ๆ (2526 : 22 - 23) ระบวาหวขอวจยอาจไดมาจากตวผวจยเอง จากบคคลภายนอกหรอจากแหลงภายนอก จากหนวยงานตนสงกดของผวจย จากคณะผรวมวจยกบผวจย และจากเอกสารวจย…

..หวขอวจยอาจไดมาจากตวผวจยเอง จากบคคลภายนอกหรอแหลงภายนอก จากหนวยงานตนสงกดของผวจย จากคณะผรวมกบผวจย หรอเอกสารวจย (สชาต ประสทธรฐสนธ และคนอน ๆ. 2526 : 22 - 23)...

2. เชงอรรถหรอการอางองในสวนลางของแตละหนา (Footnote)

เชงอรรถ เปนขอความทเขยนไวดานลางสดของแตละหนาหนงสอ เพออธบายความ เพอบอกแหลงทมาของขอความ หรอเพอโยงใหไปดขอความทเกยวของกนในหนาอนเพมเตม

2.1 ประเภทของเชงอรรถ เชงอรรถแบงออกเปน 3 ประเภท คอ

2.1.1 เชงอรรถอางอง เปนเชงอรรถทบอกแหลงทมาของขอความทยกมาอางอง ผอานสามารถไปอานเพมเตม หรอตรวจสอบหลกฐานได เชงอรรถอางองจะตองบอกใหทราบวาขอความนนมาจากหนงสอชออะไร ใครเปนผแตง พมพทไหน เมอไหร และไดมาจากหนาใด

2.1.2 เชงอรรถเสรมความ เปนเชงอรรถทผเขยนใหคำาจำากดความ หรออธบายเพมเตมเนอหาจากในหนงสอ หรอรายงานฉบบเดยวกน

2.1.3 เชงอรรถโยง เปนเชงอรรถทโยงความขอความทสมพนธกนโดยใหไปดเพมเตมทหนาอน

2.2 ขอแนะนำาการเขยนเชงอรรถ2.2.1 ขดเสนคนระหวางสวนเนอความ กบสวน

ทเปนตวเชงอรรถ ในสวนลางของหนากระดาษยาวประมาณ 2 นว จากขอบกระดาษซาย

2.2.2 สญลกษณทใชกำากบขอความและตวเชงอรรถ สวนใหญจะนยมใชหมายเลขซง หมายเลขทใชกำากบขอความและตวเชงอรรถจะตองเหมอนกน

2.2.3 การกำากบขอความจะตองใชหมายเลขลอย กำากบทายอกษรตวสดทายของขอความ สวนในตวเชงอรรถใหใชหมายเลขลอยเหนอบรรทด กำากบหนาอกษรตวแรกของผแตง

143

2.2.4 ใหเรยงหมายเลขเชงอรรถตงแตหมายเลข 1 ไปเรอย ๆ จนจบในหนาเดยวกน

2.2.5 บรรทดแรกของเชงอรรถจะตองยอหนา 7 ชวงตวอกษรถาเขยนไมจบในบรรทดเดยวกนใหขนบรรทดใหม โดยชดขอบรมซายสดของเนอความ

2.3 รปแบบของการเขยนเชงอรรถรปแบบการเขยนเชงอรรถอางองจากหนงสอทใชใน

ปจจบนม 2 รปแบบ ดงนรปแบบท 1

ตวอยาง เชน

รปแบบท 2

ตวอยางเชน

หมายเหต หลงมหพภาค (.) เวน 2 ระยะ หรอ 2 ตวอกษร และหลงจดจลภาค (,) เวน 1 ระยะ

2.4 หลกเกณฑการเขยนเชงอรรถ2.4.1 การเขยนเชงอรรถจากหนงสอ

การเขยนเชงอรรถทง 2 รปแบบยงใชกนอยทวไป แตในการเขยนรายงาน ภาคนพนธ และวทยานพนธของมหาวทยาลยตาง ๆ นยมใชรปแบบท 1 เพราะเปนรปแบบทกะทดรด

144

ชอผแตง. ชอหนงสอ. ปทพมพ. หนาทอาง.

ชอผแตง. ชอหนงสอ. (สถานทพมพ : สำานกพมพ, ปทพมพ) เลขหนา

เมธ ดลยจนดา. การเงนการธนาคาร. 2519. หนา 82

เมธ ดลยจนดา. การเงนการธนาคาร. (กรงเทพฯ : โรงพมพ

และแตกตางจากการเขยนบรรณานกรมอยางชดเจน โดยมหลกเกณฑเขยนแตละรายการ ดงน

2.4.1.1 ชอผแตง ถาผแตงคนเดยวใหลงรายการชอผแตง และนามสกลโดยไมตองใชคำานำาหนานาม เชน นาย นาง นางสาว อาจารย เปนตน ยกเวน นามบรรดาศกด เชน ขนหลวง เจาฟา หมอมราชวงศ เปนตน ใหเขยนไวขางหนาชอ และเมอจบรายการผแตงแลวใหตามดวยเครองหมายมหพภาค (.) ดงตวอยาง

1) ผแตงสองคน ถาผแตง 2 คน ใหใชคำาวา และ ระหวางผแตงคนท 1 และ

ผแตงคนท 2 ดงตวอยาง

2) ผแตง 3 คน ระหวางคนท 1 และคนท 2 ใหเวนระยะ และระหวางคนท 2 กบ

คนท 3 ใหใชคำาวาและ ดงตวอยาง

3) ผแตงมากกวา 3 คน ใหใชชอสกลคนท 1 และใชคำาวา และคนอน ๆ “ ” หรอ

“และคณะ”ดงตวอยาง

145

สทธลกษณ อำาพนวงศ.เมธ ดลยจนดา.ม.ร.ว.คกฤทธ ปราโมช.

สรกษ บนนาค และวณ จงศรวฒน.กตตพร วรสธกล และ ยพน วรสธกล.

สรกษ บนนาค วณ จงศรวฒน และยพน วรสธกล

2.4.1.2 ชอหนงสอ ใหขดเสนใตหรอพมพชอหนงสอใหเปนตวหนา แลวใสเครองหมายมหพภาค (.) หลงชอหนงสอดงตวอยาง

2.4.1.3 ครงทพมพ ถาเปนการพมพครงแรกไมตองอางอง แตถาเปนการพมพครงท 2 ขนไป ใหใสไวดวย เมอใสครงทพมพแลวใหตามดวยเครองหมายมหพภาค ดงตวอยาง

2.4.1.4 ปทพมพ ใหใสเฉพาะตวเลขไมตองใสคำาวา พ“ .ศ.” แลวตามเครองหมายมหพภาค ดงตวอยาง

2.4.1.5 เลขหนา ใหใชคำาวา หนา แลว“ ”ตามดวยเลขทใชอาง และเครองหมายมหพภาค ดงตวอยาง

146

สวาท พนสเกษม และคนอน ๆ .

สนท ตวทว. การใชภาษาไทยเชงปฏบต.พศเพลน สงวนพงศ. ภาษาไทยธรกจ.

ประเทอง คลายสบรรณ. อานเขยนไทย . พมพครงท 2.

กำาชย ทองหลอ. หลกภาษาไทย . พมพครงท 7 .

พศเพลน สงวนพงศ.ภาษาไทยธรกจ . 2535.สนท ตงทว. การใชภาษาไทยเชงปฏบต . 2529.

เออน เลงเจรญ. นานาภาษาไทย. 2534. หนา 10.นคม จนทรวทร. แรงงานไทย. 2526. หนา 49.

ตวอยางการเขยนเชงอรรถทครบถวน

2.4.2 การเขยนเชงอรรถจากวารสาร การเขยนเชงอรรถจากวารสาร มรปแบบและตวอยางการเขยน ดงน

ตวอยาง เชน

2.4.3 การลงรายการเชงอรรถซำา ถาจำาเปนตองอางวสดสารนเทศ (วสดสารนเทศ)

หรอสงพมพตาง ๆ มากกวา 1 ครง ใหใชคำายอในการอาง ซงม 3 แบบ ดงน (มหาวทยาลมหาสารคาม. 2540 : 31)

1. แหลงเดม ภาษาองกฤษใชคำาวา Ibid. ใชในกรณทไมมเชงอรรถวสดสารนเทศอนมาคน

2. เลมเดม ภาษาองกฤษใชคำาวา Op.Cit. ใชในกรณทเปนวสดสารนเทศเลมเดมแตเลขหนาตางกน และไมมวสดอนมาคน

3. หนาเดม ภาษาองกฤษใชคำาวา Loc. Cit. ใชในกรณทเปนวสดสารนเทศเลมเดม หนาเดม แตมวสดสารนเทศอนมาคน ตวอยางการเขยนเชงอรรถซำา

147

ชอผเขยนบทความ. “ชอบทความ.” ชอวารสาร. ปท : ฉบบท (วน/เดอน/ป) เลขทหนาอาง.

กำาชย ทองหลอ. หลกภาษาไทย . พมพครงท 7. 2530. หนา 30

พศเพลน สงวนพงศ.ภาษาไทยธรกจ . 2535. หนา 25

จรวรรณ ภกดบตร. “ระบบสารนเทศเพอการจดการ.” โดมทศน. 15 : 1 (มกราคม –

มถนายน 2537 ) 27 – 32.จน. “ชวตใหมของสาวยค 2000.” กลสตร. 30 : 708

กรต บญเจอ. ตรรกวทยาทวไป. 2528. หนา 21.หลวงวจตรวาทการ. มนสมอง. 2529. หนา 78 –

80.แหลงเดม. หนา 80กรต บญเจอ. เลมเดม. หนา 25หลวงวจตรวาทการ. หนาเดม

การเขยนเชงอรรถแยกจากเนอหา จะเขยนไวลางสดของแตละหนาโดยจะแบงสวนประกอบออกเปน 2 สวน คอ เครองหมายเชงอรรถ และตวเชงอรรถ เครองหมายเชงอรรถมกใชตวเลขอารบกเขยนกำากบขอความทตองการอางถง แตในกรณทเปนเชงอรรถเสรมความ หรอมรายการเชงอรรถเพยงแหงเดยว อาจใชเครองหมายดอกจน (*) แทนกได (อมพร นามเหลา. 2542 : 200)

3. บรรณานกรม (Bibliography)บรรณานกรม หมายถง รายชอหนงสอ เอกสารสงพมพตาง ๆ

ทใชคนควาประกอบการจดทำารายงาน โดยรวบรวมและนำามาเรยบเรยงตามลำาดบอกษรชอผแตง

3.1 ความสำาคญของบรรณานกรม บรรณานกรมมความสำาคญตอการศกษาคนควาและจดทำารายงาน ดงตอไปน

3.1.1 เปนหลกฐานอางองการคนควาทเชอถอได

3.1.2 ชใหเหนวาผเขยนไดมการศกษาคนความากนอยเพยงใด

3.1.3 เปนประโยชนตอผทตองการรายละเอยด เพราะจะไดทราบวาตองไปอานเพมเตมจากหนงสออะไร ของใคร

148

3.1.4 เปนแหลงอางองสำาหรบผทตองการจะคนควาในเรองเดยวกน

3.1.5 เพอเปนการยกยองใหเกยรตแกบคคลทเขยนหรอเรยบเรยง

3.2 ขอแนะนำาในการเขยนบรรณานกรม บรรณานกรมมแบบแผนการเขยนแตกตางกนไปตามประเภทของหนงสอ หรอเอกสาร ผเขยนบรรณานกรมจะตองเขยนใหถกตอง ตามกฎเกณฑ โดยมขอแนะนำา ดงน

3.2.1 เขยนเครองหมายและวรรคตอนตาง ๆ ตามแบบแผนทกำาหนดไวอยางเครงครดถาหลงเครองหมายมหพภาค (.) ใหเวน 2 ชวงตวอกษร ถาหลงเครองหมายจลภาค (,) ใหเวน 1 ชวงตวอกษร ถาเครองหมาย / ใหเวน 1 ชวงตวอกษร

3.2.2 การเขยนบรรณานกรมตองขนหนาใหม โดยไมตอทาย

เนอเรอง3.2.3 คำา บรรณานกรม ใหเขยนหรอพมพ“ ”

กงกลางหนากระดาษ3.2.4 เรยงลำาดบชอผแตง ตามแบบ

พจนานกรม โดยไมมหมายเลขกำากบหนาชอ

3.2.5 รายการของบรรณานกรมแตละรายการ ใหเขยนหรอพมพบรรทดแรกชดขอบซาย ถาบรรทดเดยวไมพอ ใหขนบรรทดใหมและขอความในบรรทดใหมตองตรงกบอกษรตวท 8 ของบรรทดบน (เวนระยะ 7 ชวงตวอกษร)

3.2.6 ถามหนงสออางองทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ ใหเขยนภาษาไทยกอนแลวตามดวยภาษาองกฤษ

3.3 หลกการเขยนบรรณานกรม

149

3.3.1 การเขยนบรรณานกรมจากหนงสอ ขอมลทจะตองลงรายการในบรรณานกรมมรปแบบครบถวนดงน

หมายเหต กำาหนดให / เทากบการเวนระยะ 1 ชวงตวอกษร3.3.1.1 ชอผแตง

1) ยศตำาแหนงและคำานำาหนานามของผแตง เชน คำาวา นาย นางสาว นาง ดร. อาจารย นายแพทย ฯลฯ ไมตองลงในรายการบรรณานกรม ใหลงเฉพาะชอ นามสกล แลวใสมหพภาค ( . ) เมอจบรายการ

2) ถาหนงสอมผแตง 2 คน ใหใชคำาวา และ “ ”ระหวางคนท 1 กบผแตงคนท 2 ดงตวอยาง

3) ถาหนงสอมผแตง 3 คน ใหใหลงรายการทง 3 คนโดยระหวาง ผแตงคนท 1 กบผแตงคนท 2 ใหเวน 2 ระยะ แลวระหวางผแตงคนท 3 ใหใชคำาวา และ ดงตวอยาง“ ”

4) หนงสอทมผแตงมากกวา 3 คน ใหลงรายการชอผแตงคนแรกแลวใชคำาวา และคนอน ๆ ดงตวอยาง“ ”

150

ชอผแตง.//ชอเรอง.//ครงทพมพ.//สถานทพมพ/:/สำานกพมพ,/ปทพมพ.

สนย สนธเดชะ. มารยาทและการสมาคม. กรงเทพฯ : แสงจนทรการพมพ, 2531.

สำาเนยง มณกาญจน และสมบต จำาปาเงน. หลกการอาน. กรงเทพฯ :

พชย สหโสภณ ธญลกษณ ทองงาม และรกบญ คงสำาราญ. Microsoft Work

เวอรชน 2 สำาหรบวนโดวส. กรงเทพฯ : ซเอดยเคชน,

5) หนงสอทผแตงเปนหนวยงาน สถาบน หรอองคกรตาง ๆ ใหลงรายการ ดงตวอยาง

6) ผแตงทมนามบรรดาศกด เชน ขน หลวง พระยา หมอมเจา ฯลฯ ใหลงรายการดงตวอยาง

3.3.1.2 ชอเรอง1.) การลงรายการชอเรองใหพมพเปนตวเขม

หรอขดเสนใต ทงนเพอใหรายการชอเรองเดนชดสงเกตไดงาย ดงตวอยาง

2.) ถาหนงสอเลมนนมหลายเลมใหระบดวยวา เลมเทาไหร ดงตวอยาง

3.3.1.3 ครงทพมพ การลงรายการครงทพมพ ถาเปนการพมพครงท 2 ขนไป ใหรายการทกครง แตถาเปนการพมพครงท 1 ใหตดออกไมตองลงรายการ ดงตวอยาง

151

ศกดศร แยมนดดา และคนอน ๆ . การใชภาษา. กรงเทพฯ : โรงพมพรงเรองศลป, 2517.

อาชวศกษา, กรม. หองสมด. กรงเทพฯ : โรงพมพครสภา, 2527.

คกฤทธ ปราโมช, ม.ร.ว. สแผนดนเลม 2. พระนคร :

ชวงศ ฉายะบตร. ขยายฐานประชาธปไตย. พมพครงท 2. กรงเทพฯ : กรมการปกครอง, 2535.

คกฤทธ ปราโมท, ม.ร.ว. สแผนดนเลม 2. พระนคร :

เอกฉท จารเมธชน. ภาษาไทยสำาหรบคร. พมพครงท 3. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร, 2537.

3.3.1.4 พมพลกษณรายการพมพลกษณ หมายถง ลกษณะการพมพม

สวนประกอบดงน1) สถานทพมพ หมายถง ชอจงหวด หรอถาตาง

ประเทศจะหมายถงชอรฐหรอชอเมอง เชน เชยงใหม กรงเทพฯ โตเกยว นวยอรค ดงตวอยาง

2) สำานกพมพ หมายถง หนวยงานทรบผดชอบในการจดพมพ ถาเปนสำานกพมพไมตองเขยนสำานกพมพนำาหนา เชน สำานกพมพดอกหญา เขยนเปน ดอกหญา

สำานกพมพประสานมตร เขยนเปน ประสานมตรแตถาเปนโรงพมพใหเขยนโรงพมพดวย เชน

โรงพมพอภชาตโรงพมพอกษรทอง

ดงตวอยางเชน

แตถาไมปรากฏสถานทพมพหรอสำานกพมพ ใหใชคำาวา มปท. ถาเปนหนงสอภาษาองกฤษ ใหใชคำาวา n.p ( noplace ) ดงตวอยาง

3) ปทพพม หมายถง ปทใหมลาสดในการจดพมพเลมนน ๆ ถาไมปรากฏปทพมพใหใชคำาวา ม.ป.ป. และถาเปนหนงสอภาษาองกฤษใหใชคำาวา n.d. ( no date ) ดงตวอยาง

152

ปรยา ไชยสมคณ. หองสมดกบการรสารสนเทศ. กรงเทพฯ : ประสานมตร, 2546.

สนย สนธเดชะ. มารยาทและการสมาคม. กรงเทพฯ : แสงจนทรการพมพ, 2531.

ปรยา ไชยสมคณ. การเขยนรายงานและโครงการ.

นคม จนทรวทร. แรงงานไทย. ม.ป.ท., 2526.

สนท ตงกว. การใชภาษาไทยเชงปฎบต. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร, 2529.

3.3.1.5 บรรณานกรมทผแตงซำากน ใหลงรายการบรรณานกรมเลมแรกสวนเลมตอมาใหใชวธขดเสนยาวจากขอบซาย 7 ชวงตวอกษรแลวใสเครองหมายมหพภาค (.) เหมอนลงชอผแตงตามปกต แลวจงลงรายการอน ๆ ตอไป ดงตวอยาง

ตวอยางบรรณานกรมจากหนงสอครบทกรายการ

3.3.2 การเขยนบรรณานกรมจากวารสารและนตยสาร ใชรปแบบและตวอยางดงน (มหาวทยาลยมหาสารคาม. 2540 : 47)

ตวอยางเชน

3.3.3. การเขยนบรรณานกรมจากหนงสอพมพ ใชรปแบบและตวอยางดงน (มหาวทยาลยมหาสารคาม. 2540 : 47)

ตวอยางเชนตวอยางเชน

153

ชอผเขยนบทความ.// “ชอบทความหรอชอเรอง,”/ชอวารสาร.//ปท (ฉบบท)/:/หนาทพมพ/;/ วน เดอน ป.

ชอผเขยนบทความ.// “ชอบทความหรอหวขอขาว,” ชอหนงสอพมพ.//วน / เดอน / ป. หนาทปรากฎของขาว

สนท ตงทว. การใชภาษาไทยเชงปฏบต. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร, 2529.__________. อานไทย วชาภาษาไทย 211. กรงเทพฯ : โอ

กมล การกศล. การพดเพอประสทธผล. กรงเทพฯ : โรงพมพพฆเณศ, ม.ป.ป.การศกษานอกโรงเรยน, กรม. ศลปภาษา. กรงเทพฯ : โรงพมพครสภา, 2530.

สนทร จนทรมนตร. “ครประถมศกษากบประชาธปไตย,” มตรคร. 30(3) : 8 – 12 ; กมภาพนธ 2531.

ศากล ศรพาณช. “อทยานการเรยนรภมปญญาชาวบาน,” มตชน. 1 มนาคม 2544. หนา 15.

3.3.4 การเขยนบรรณานกรมจากการสมภาษณ ใชรปแบบและตวอยางดงน(มหาวทยาลยมหาสารคาม. 2540 : 47)

ตวอยางเชน

3.3.5 การเขยนบรรณานกรมจากเวบไซต ใชรปแบบและตวอยางดงน(มหาวทยาลยมหาสารคาม. 2540 : 47)

ตวอยางเชน

ตวอยางปกรายงาน

154

1.5"

การพดในทประชมชน

1.5" 1"

นายสมชาย แสนดชนปวส.1/1 ชางไฟฟากำาลง

รายงานนเปนสวนหนงของการศกษาวชาทกษะภาษาไทยเพอการอาชพ 1( 30001101 )

ภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2548คณะวชาพนฐาน วทยาลยเทคนคมหาสารคาม

1"

ชอผใหสมภาษณ. ตำาแหนง ( ถาม ). สมภาษณ. วน เดอน ปทสมภาษณ

วโรภาส ศรพนธ. ผอำานวยการวทยาลยเทคนคมหาสารคาม. สมภาษณ. 22 สงหาคม 2548.

ชอหวขอทสบคน. [ ออนไลน ]. เขาถงไดจาก : เวบไซตทคนขอมล. วนเดอนปทคนขอมล

กลวยไม. [ ออนไลน ]. เขาถงไดจาก : WWW. Google.com. 22 สงหาคม 2548.

ตวอยางหนาคำานำา

155

คำานำา

การพดเปนการตดตอสอสารระหวางมนษยทมความสำาคญและงายทสดททำาใหเกดความเขาใจตรงกนทงจากผสงสารและผรบสาร ผจดทำาไดตระหนกในความสำาคญดงกลาวจงไดศกษาคนควาและรวบรวมความรเกยวกบการพด ทงหลกการ และทฤษฎการพด การเตรยมตวในการพดตอทประชมทงในโอกาสตาง ๆ การพดในชวตประจำาวน และการพดในงานอาชพ

หวงเปนอยางยงวารายงานฉบบน คงจะเปนประโยชนสำาหรบผอานทจะนำาไปใชเพอประโยชนในดานการสอสารและเพอการพฒนาบคลกภาพการพดตอไป

นายสมชาย แสนด 20 มถนายน 2548

ตวอยางหนาสารบญ

156

สารบญ

เรอง หนาคำานำาความหมายของการพด 1หลกการพดตอทประชมชน 3การเตรยมตวในการพด 4การพดในโอกาสตาง ๆ 4การพดในชวตประจำาวน 6การพดเพอการประกอบอาชพ 8บรรณานกรม

ตวอยางหนาบรรณานกรม

157

บรรณานกรม

กำาชย ทองหลอ. หลกภาษาไทย. กรงเทพฯ :โรงพมพครสภาลาดพราว,ม.ป.ป.

วรช ลภรตนกล. การพด. กรงเทพฯ : ศนยสงเสรมวชาการ, ม.ป.ป.

สายใจ ทองเนยม. ภาษาไทยเพออาชพ 1. กรงเทพฯ : เอมพนธ, 2542.

สวนต ยมาภย. การพด. พมพครงท 2. กรงเทพฯ : โรงพมพครสภา, 2535.

แบบฝกหด บทท 9 ก. ใหกาเครองหมาย X ทบขอทถกตองทสดเพยงขอเดยว

1. ความหมายของการรายงานขอใดถกตองทสดก. การนำาเสนอผลการศกษาอยางมระบบข. การเรยบเรยงถอยคำาอยางมแบบแผนค. การนำาเสนอขอมลตอหนวยงาน ง. การศกษาคนควาเพอรวบรวมขอมล

2. ขอใดไมใชประเภทของรายงานก. รายงานทางวชาการ ข. รายงาน

เหตการณค. วาทนพนธ ง. รายงานทางธรกจ

3. การนำาเสนอผลการศกษาคนควาเพอประกอบการศกษาวจย ระดบชนปรญญาโท เรยกวาอยางไร

ก. รายงานทางวชาการ ข. ภาคนพนธค. วาทนพนธ ง. วทยานพนธ หรอ

ปรญญานพนธ4. ขอใดไมใชประโยชนโดยตรงทไดรบจากการทำารายงานทาง

วชาการก. สงเสรมบคลกภาพ ข. ศกษาหาความรไดดวย

ตนเองค. ปลกฝงนสยรกการอาน ง. สงเสรมการใชเวลาวาง

ใหเกดประโยชน

158

5. ขอใดกลาวไมถกตองในการนำาเสนอรายงานแบบลายลกษณอกษรแบบมาตรฐาน

ก. เรยบเรยงดวยสำานวนภาษาของตวเองข. สวนประกอบตามหลกเกณฑทกำาหนดค. ใชภาษากะทดรด ชดเจน และถกตองง. เขยนดวยลายมอของผนำาเสนอ

6. การนำาเสนอดวยวาจามผลดอยางไรก. ผฟงสามารถซกถามได ข. เนอหาไมมากค. เขาใจไดงาย ง. ผฟงใหความสนใจ

7. ขอใดไมใชลกษณะของการใชภาษาเขยนรายงานทางวชาการก. กะทดรด ชดเจน ข. ภาษามาตรฐานค. ใจความครบครน ง. ใชโวหารเชงพรรณนา

8. สวนประกอบใดของรายงานทตองอางรายชอ วสดอางองก. สารบญ ข. บรรณานกรมค. อญพจน ง. คำานำา

9. รายละเอยดในขอใดทไมตองเขยนในหนาคำานำาก. วตถประสงค ข. ขอบขายเนอหาค. เชงอรรถ ง. วธการศกษาคนควา

10. ตอไปนขอใดเขยนบรรณานกรมไมถกตองก. อาจารยสายใจ ทองเนยม. ภาษาไทยเพออาชพ 1.

กรงเทพฯ :เอมพนธ, 2542.ข. ทนวฒน มฤคพทกษ. พดไดพดเปน. กรงเทพฯ : กอง

หลา, ม.ป.ป.ค. สชาต พงษพานช. การเขยนการสอสาร. กรงเทพฯ : ว

สทธวฒนา, ม.ป.ป.ง. เอกฉท จารเมธชนะ. ภาษาไทยสำาหรบคร. พมพครงท

3. กรงเทพฯ : โอ เอ พรนตง, 2537.

159

ข. ใหตอบคำาถามตอไปนมาพอสงเขป 1.จงบอกวธการนำาเสนอรายงาน……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………2.จงบอกประเภทของรายงาน……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………3.จงบอกขนตอนการทำารายงานทางวชาการ…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………4.จงบอกสวนประกอบของรายงานทางวชาการ…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

5. จงบอกความแตกตางของการเขยนอางองแบบแทรกในเนอหา เชงอรรถและบรรณานกรม…………………………………………………………………………………………………………………………………………

160

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………กจกรรมเสนอแนะ

1. ผสอนนำาตวอยางรายงานประเภทตาง ๆ เชน รายงานทางวชาการ รายงานธรกจและรายงานทวไปมารวมกนแลวใหตวแทนนกศกษาแยกประเภทของรายงาน

2. ใหนกศกษาชวยกนวเคราะหรปแบบ และเนอหารายงานแตละประเภท

3. ใหนกศกษาแบงกลม กลมละ 5 คน ศกษาวธการทำารายงานทางวชาการจากตวอยางทแจกให แลวนำาเสนอหนาชนเรยนในหวขอสวนประกอบ เนอหา และการอางอง

4. ผสอนใชแผนใสอธบายเพมเตมในสวนทรายงานไมสมบรณของรายงาน โดยเฉพาะการเขยนบรรณานกรม

5. ใหนกศกษาแตละคน เขยนบรรณานกรมจากวารสารและหนงสอทเตรยมไว สงในชวโมง คนละ 5 รายการ

6. ใหนกศกษาแตละกลมทำารายงานทางวชาการเกยวกบการสบคนสารนเทศ สงสปดาหหนา

**********************************************************************

161

บทท 10การเขยนโครงการ

จดประสงคทวไปผเรยนมความร ความเขาใจเกยวกบหลกและวธการเขยน

โครงการทถกตองตามหลกเกณฑ

จดประสงคเชงพฤตกรรม1. อธบายความหมายของโครงการได2. จำาแนกประเภทของโครงการได3. บอกวตถประสงคของโครงการได4. บอกสวนประกอบของโครงการได5. อบายลกษณะของโครงการทดได6. อธบายหลกการใชภาษาในการเขยนโครงการได

162

7. เขยนโครงการตามหวขอทกำาหนดใหไดอยางเหมาะสม

สาระสำาคญโครงการเปนแผนงานหรอกจกรรมใดกจกรรมหนง ทมการ

กำาหนดแผนการปฎบตไวลวงหนาโดยมวตถประสงคเพอใหการทำางานเปนไปอยางชดเจน มระบบ และมประสทธภาพ สามารถตรวจสอบได โครงการมสวนประกอบทสำาคญไดแก ชอโครงการ ผรบผดชอบ ระยะเวลาดำาเนนการ หลกการและเหตผล วตถประสงค เปาหมาย วธดำาเนนงาน สถานทดำาเนนงาน งบประมาณ ผลทคาดวาจะไดรบ และการตดตามประเมนผล การเขยนโครงการทดจะตองใชภาษาทสภาพ กะทดรด ชดเจน มเหตผล และสามารถปฏบตได

บทท 10การเขยนโครงการ

ความหมายของโครงการโครงการ (Project) หมายถง แผนงานของกจกรรมใด

กจกรรมหนงหรอกำาหนดการปฏบตอยางมระบบ โครงการเปนกจกรรมทมรายละเอยดเกยวกบการใชทรพยากร ผลทคาดวาจะไดรบ จดประสงค วธดำาเนนงาน สถานทดำาเนนงาน และผรบผดชอบประเภทของโครงการ

โครงการแบงตามระยะเวลา แบงได 3 ระยะ คอ1. โครงการระยะยาว มกำาหนดเวลาดำาเนนการตงแต

5 ปขนไป 2. โครงการระยะปานกลาง มกำาหนดเวลาดำาเนนการ

2 – 5 ป 3. โครงการระยะสน มกำาหนดเวลาดำาเนนการไมเกน 2 ป

163

โครงการแบงตามผรบผดชอบ แบงได 3 ระยะ คอ1. โครงการทเสนอและรบผดชอบเปนรายบคคล 2. โครงการทเสนอรบผดชอบโดยกลม3. โครงการทเสนอและรบผดชอบโดยหนวยงานหรอ

งองคกรการเขยนโครงการจะตองเรยบเรยงขนอยางมระบบ รอบคอบ

เปนขนตอนทมแนวทางปฏบต เพอบรรลวตถประสงคหรอเปาหมายของแผนงานทกำาหนดไวประโยชนของโครงการ

1. ทำาใหเหนถงสภาพปญหาและภมหลงของการทำางาน2. ทำาใหการปฏบตงานตามแผนเปนไปอยางมประสทธภาพ3. ทำาใหแผนงานมความชดเจน ผเกยวของเขาใจและปฏบตได

งาย4. การใชทรพยากรเปนไปอยางเหมาะสมและคมคา5. สรางความสามคคในหมคณะ6. งบประมาณถกนำาไปใชอยางเหมาะสมและเกดประโยชน7. การควบคมและตดตามการทำางานเปนไปอยางมระบบ

สวนประกอบของโครงการในการเขยนโครงการ ผเขยนจำาเปนตองเขาใจสวนประกอบตาง

ๆ อยางชดเจน เพอใหการเขยนโครงการเปนไปตามลำาดบขนตอน มเหตผลนาเชอถอ ถาการเขยนสวนประกอบของโครงการครบถวนจะชวยใหการลงมอปฏบตตามโครงการเปนไปโดยราบรน รวดเรว และสมบรณ สวนประกอบของโครงการ จำาแนกได 3 สวนใหญ ๆ ดงตอไปน

1. สวนนำา หมายถง สวนทใหรายละเอยดเกยวกบขอมลเบองตนของโครงการนน ๆ สวนนำาของโครงการมงตอบคำาถามตอไปน โครงการอะไร เกยวของ

164

กบใคร ใครเปนผเสนอหรอดำาเนนโครงการ โครงการนนมความเปนมา หรอความสำาคญอยางไร และมวตถประสงคอยางไร

2. สวนเนอความ หมายถง สวนทเปนสาระสำาคญของโครงการ ไดแก วธดำาเนนการซงกลาวถงลำาดบขนตอนตาง ๆ ในการปฏบตงาน รวมทงพนทในการปฏบตงาน เปาหมายโครงการ และวนเวลาในการดำาเนนโครงการ ในสวนของวธดำาเนนการ นบวาเปนหวใจสำาคญของโครงการ ผเขยนตองพยายามอยางยงทจะไมทำาใหผอานเกดความสบสน วธดำาเนนการควรแยกอธบายเปนขอ ๆ ใหชดเจนตามลำาดบขนตอนการทำางาน อาจทำาแผนผงสรปวธดำาเนนการตาม วน เวลา เพอใหเกดความชดเจน

3. สวนขยายความ หมายถง สวนประกอบทใหรายละเอยดอน ๆ เพอใหโครงการมความสมบรณยงขน ไดแก ประโยชน หรอผลทคาดวาจะไดรบ งบประมาณดำาเนนการ หรอแหลงเงนทนสนบสนน ตลอดจนการตดตามและประเมนผล

การเขยนโครงการการเขยนโครงการไดมการพฒนาและเปลยนแปลงไปจากแบบ

เดม ดงนนเพอใหเกดประโยชนสงสดตอผเกยวของ หนวยงานและสวนรวม จะกลาวถงการเขยนโครงการออกเปน 2 ลกษณะดงน

1. การเขยนโครงการแบบดงเดม ประกอบดวย1.1 ชอโครงการ การตงชอโครงการตองมความ

กะทดรด ชดเจน และเฉพาะเจาะจง ทำาใหเกดความเขาใจงายแกผเกยวของ หรอผนำาโครงการไปปฏบต ชอโครงการจะบอกใหทราบวาจะทำาสงใด หรอเสนอขนเพออะไร โดยปกตชอโครงการจะแสดงลกษณะงานทตองปฏบต เชน

165

- โครงการฝกอบรมพฒนาบคลกภาพ และศลปะการพด

- โครงการประชมสมมนาผบรหารสถานศกษา- โครงการอนรกษและสบทอดภมปญญาทองถน

1.2 ผรบผดชอบโครงการ เปนสวนทบอกใหทราบวา กลมบคคลใด หรอ

หนวยงานใดเปนผรบผดชอบ และดำาเนนงานตามโครงการ ทงนเพอความสะดวกในการประสานงาน และการตรวจสอบ

1.3 ระยะเวลาในการดำาเนนการ เปนการระบระยะเวลาตงแตเรมตนโครงการ

จนกระทงสนสดโครงการโดยระบเวลาตงแต วน เดอน ป ทเรมตนและสนสด หรอแลวเสรจในวน เดอน ป อะไร

1.4 หลกการและเหตผล หรออาจเรยกวาความเปนมา หรอภมหลงของโครงการ หลกการและเหตผลเปนสวนทแสดงถงปญหา หรอความจำาเปนทตองจดโครงการขน โดยผเขยนหรอผเสนอโครงการจะตองระบปญหา เหตผลและขอมลสนบสนนใหปรากฎชดเจน นอกจากนยงแสดงใหเหนวาโครงการทเขยนขนนนสอดคลองกบแผนและ นโยบายของหนวยงาน ผเขยนตองพยายามหาเหตผล หลกการ และทฤษฎตาง ๆ มาสนบสนนโครงการอยางสมเหตสมผล เพอใหผบรหาร หรอผอนมตโครงการเหนชอบตามทนำาเสนอ การเขยนหลกการและเหตผล มกเขยนเปนความเรยง ไมนยมเขยนเปนขอ ๆ

1.5 วตถประสงค การเขยนวตถประสงคตองระบใหชดเจน รดกม สามารถปฏบตไดจรง และตองครอบคลมเหตผลทจะทำาโครงการ โดยจดลำาดบแยกเปนขอ ๆ เพอความเขาใจงาย และชดเจน

166

1.6 เปาหมาย เปาหมายของโครงการ เปนการบอกถงความตองการ หรอทศทางในการปฏบตงานทระบในเชงปรมาณ และเชงคณภาพ หรอพนทในการปฏบตงาน

1.7 วธการดำาเนนการ เปนการกลาวถงลำาดบขนตอนการทำางาน เพอใหบรรลวตถประสงคทกำาหนดในโครงการ วธดำาเนนการมกจำาแนกเปนกจกรรมยอย ๆ โดยแสดงใหเหนชดเจนตงแตเรมตนจนจบกระบวนการวามกจกรรมใดทตองทำาเมอใด ใครเปนผรบผดชอบ และจะทำาอยางไร อาจจะจดทำาเปนปฏทนปฏบตงานประกอบรวมทงแสดงระยะเวลาดำาเนนการควบคไปดวย

1.8 สถานทดำาเนนการ คอสถานท บรเวณ หรอพนท ทใชจดกจกรรมตามโครงการ

1.9 งบประมาณ หรอคาใชจาย การดำาเนนการตามโครงการตองใชงบประมาณหรอคาใชจายทระบถงจำานวนเงน จำานวนวสดอปกรณ หรอจำานวนบคคล และปจจยอน ๆ ทจำาเปนตอการดำาเนนงาน สำาหรบงบประมาณ ควรระบใหชดเจนวานำามาจากทไหน เชน จากงบประมาณหรอเงนบรจาค เปนตน

1.10 ผลทคาดวาจะไดรบ เปนการกลาวถงผลประโยชนทพงจะไดรบจากความสำาเรจของโครงการ เปนการคาดคะเนผลทจะไดรบเมอสนสดการปฏบตโครงการ ซงผลทไดรบตองเปนไปในทศทางทด ทงเชงปรมาณ และคณภาพ 1.11 การประเมนผล เปนการประเมนผลการดำาเนนงานตามโครงการ ซงตองระบวธการประเมนผลใหชดเจนวาประเมนโดยวธใด อาจเขยนเปนขอ ๆ หรอเขยนรวม ๆ กนกได เชน การสงเกต สมภาษณและตอบแบบสอบถาม เปนตน

167

นอกจากโครงการจะมสวนประกอบสำาคญ 11 สวน ตามทกลาวมาแลว การเขยนโครงการอาจจะมสวนประกอบเพมเตมอกกได เชน ปญหาและอปสรรค ขอเสนอแนะ ผเขยนโครงการ ผอนมตโครงการ เปนตน

2. การเขยนโครงการรปแบบใหมการเขยนโครงการแบบใหม เชนการเขยนโครงการแบบ

ตารางเหตผลตอเนอง เปนวธการนำาเสนอขอมลทแสดงถงความสมพนธอยางตอเนองกน ระหวางปจจยตางๆของโครงการทงแนวตงและแนวนอน ดงแนวคดของ มยร อนมานราชธน ( 2546 : 61 -66 ) โดยมสวนประกอบสำาคญสรปไดดงน

2. 1 สาระสำาคญการดำาเนนงานโดยสรป (narrative summary : N.S.) เปนการชใหเหนวาโครงการดำาเนนไปไดตองมรายละเอยด 4 ชนด คอ

2.1.1 ความมงหมายของแผนงาน (program purpose) หมายถง ขอความทแสดงถงผลลพธตางๆ ทตองการใหเกดขนจากการดำาเนนงานตามแผนงานทกำาหนด

2.1.2 วตถประสงคของโครงการ (project objective) หมายถง ผลลพธของโครงการทมงเนนใหเกดขนจากการดำาเนนงานตามโครงการทไดกำาหนดขนเทานน และจะตองสอดคลองในเชงทเปนเหตเปนผลซงกนและกน โครงการทเขยนแบบประเพณนยมจะกำาหนดผลลพธหลายประการ ขณะทวตถประสงคของโครงการทเขยนแบบตารางเหตผลตอเนองจะกำาหนดวตถประสงคหลกเพยงอนเดยว ทงนเพอความชดเจนของความเปนเหตเปนผลในความสมพนธของตารางอนๆ และเมอวตถประสงคหลกมสมฤทธผลวตถประสงคอนๆจะเกดผลตามมา

2.1.3 ผลผลตหรอผลงาน (outputs) หมายถง สงทเกดจากการดำาเนนงานตามวตถประสงคของโครงการ

168

ผลผลตหรอผลงานอาจปรากฏในลกษณะทเปนรปธรรมหรอนามธรรมกได เชน โรงเรยน เขอน คลองซงเปนรปธรรม หรอผลสมฤทธทางการเรยน ผลการฝกอบรม ซงเปนนามธรรมเปนตน

2.1.4 ปจจยนำาเขา (input) หมายถงกจกรรมตางๆ และประเภทของทรพยากรจะตองนำามาใชใหสอดคลองสมพนธกบผลผลตหรอผลงานของโครงการ

2.2 ตวบงชความสำาเรจ (objectively verifiable indicators : O.V.I.) เปนขอมลทแสดงใหเหนเกยวกบความมงหมายของแผนงาน วตถประสงคของโครงการ ผลผลตหรอผลงาน และปจจยนำาเขา/กจกรรมของโครงการเมอเกดขนตามทคาดหวง หรอประสบความสำาเรจยอมตองสอดคลองกบขอความซงเปนขอมลทสามารถวดและพสจนไดในลกษณะของคณภาพ ปรมาณ เวลาและสถานท สภาพการณซงเกดขนตามระยะเวลาทกำาหนดไวจะชใหเหนถงความสำาเรจตามวตถประสงคของโครงการ

2.3 แหลงตรวจสอบและวดความสำาเรจ (means of verification : M.O.V.) เปนขอความทระบใหเหนวาตวบงชความสำาเรจในแตละตารางนนสามารถตรวจสอบหรอวดไดจากแหลงทมาของขอมลอะไร จากขอมลของหนวยงานใด และสอดคลองกนในแตละขนตอนการดำาเนนงานหรอไม

2.4 ขอสมมตฐานเบองตนทสำาคญ (important assumptions : I.A.) ขอสมมตฐานเบองตนทสำาคญเกยวกบความมงหมายของแผนงาน เปนความคาดหมายทมตอคณคาของการดำาเนนงานตามโครงการวาจะกอใหเกดประโยชนอะไรบางตอบคคล องคการ และสงคมในระยะยาว แตขอสมมตฐานเบองตนทสำาคญในตารางทง 4 ตาราง จะเกยวกบวตถประสงคของโครงการ ผลผลต ปจจยนำาเขาและกจกรรม

ลกษณะความเปนเหตเปนผลของตารางเหตผลตอเนอง

169

การเขยนโครงการแบบตารางเหตผลตอเนอง ในตารางแนวตงจะตองเปนเหตเปนผลอยางตอเนองในแนวตง (vertical logic) ดงน

1. ความเปนเหตเปนผลในแนวตง จำาแนกออกไดเปน 2 ลกษณะคอ ความเปนเหตเปนผลจากบนลงสลาง และความเปนเหตเปนผลจากลางขนสบน

ความเปนเหตเปนผลจากบนลงสลาง หมายความวา ขอความทบรรจในแตละตารางจากบนลงสลาง จะตองเปนเหตเปนผลทเกยวของกบคำาวา “ทำาอยางไร ” (how) ทำาอยางไรเพอใหไดสงทตองการนน ความสมพนธเชงเหตผลจากบนลงสลาง ม 3 ระดบ คอ ระดบแรก ความสมพนธของความมงหมายกบวตถประสงคของโครงการ ระดบท 2 ความสมพนธของวตถประสงคกบผลงาน และระดบท 3 ความสมพนธของผลงานกบปจจยนำาเขา

ความสมพนธจากบนลงสลางทง 3 ระดบ จะเกยวของกบคำาถามในลกษณะ “ถาตองการใหสงใดสงหนงเกดขนแลว จะตองทำาอยางไรบาง” ตวอยางเชน การปรบลดพนทเพาะปลกพชทมปญหาดาการตลาดและราคาทำาไดอยางไร

ความเปนเหตเปนผลจากลางขนสบน หมายความวาขอความในแตละตารางจะเปนไปในทศทางทตรงกนขามกบความเปนเหตเปนผลจากบนลงสลาง โดยจะเกยวของกบคำาวา “ทำาไม ” (why) ทำาไมจงตองใชหรอตองมสงนนสงน ตวอยางเชน ทำาไมตองเตรยมจดทำาโครงการ

2 ความเปนเหตเปนผลในแนวนอน หมายความวาขอความในแตละตารางจากซายไปสขวา จะตองเปนเหตเปนผลกนและจะเกยวของกบคำาวา “ทำาอยางไร ” (how) ทำาอยางไรจงจะชวาสงนเกดอะไรขน กลาวคอ สาระสำาคญการดำาเนนงานจะบงชความสำาเรจ

170

ไดอยางไร แลวตวบงชความสำาเรจจะตรวจสอบและวดความสำาเรจเปนไปตามขอสมมตฐานเบองตนทสำาคญอยางไร เปนตน ในทำานองเดยวกนขอความในตารางจากขวาไปสซาย จะตองเปนเหตเปนผลกนและเกยวของกบคำาวา “ทำาไม ” (why) สงนจงมผลตอสงนน กลาวคอ ทำาไมขอสมมตฐานเบองตนทสำาคญจงมผลตอแหลงตรวจสอบและวดความสำาเรจ เปนตน

ความเปนเหตเปนผลทงในแนวตงและในแนวนอนดงกลาวแลว เปนลกษณะเดนทสำาคญของการเขยนโครงการแบบตารางเหตผลตอเนอง กลาวคอ สามารถสรปสาระสำาคญของโครงการโดยสรป โดยแสดงความเปนเหตเปนผลของโครงการ และแสดงใหเหนวาสาระสำาคญนนมาจากแหลงขอมลใด และมวธการดำาเนนการอยางไร ซงทำาใหผพจารณาโครงการและผเกยวของกบโครงการเขาใจโครงการไดงายและสามารถประเมนผลโครงการไดรวดเรว เพราะขอมลทกสวนของโครงการมการตรวจสอบและสอดคลองกน

ขอดของการเขยนโครงการแบบตารางเหตผลตอเนอง ไดแก

1 สามารถใชยอเนอหาสาระของโครงการทงหมด ใหสนลง เขยน 1-2 หนากระดาษ เพอใหผมอำานาจตดสนใจเลอกโครงการสามารถพจารณาขอเสนอโครงการ ไดอยางมประสทธภาพมากขน

2 การเขยนวตถประสงคของโครงการเพยงวตถประสงคเดยว เพยงทำาใหผซงเกยวของกบโครงการเขาใจวตถประสงคของโครงการไดอยางถกตองและตรงกน เพราะการเขยนโครงการจากวตถประสงค ไมใชพจารณาจากงานทตองการดำาเนนการ แลวจงกำาหนดวตประสงค ไมใชพจารณาจากงานทตองการดำาเนนการ แลวจงกำาหนดวตถประสงค

3 สะดวกตอการเปรยบเทยบโครงการหลายๆโครงการในเวลาเดยวกน

171

4 การจดสรรงบประมาณใหแกโครงการทจดทำาจะพจารณาโดยเนนแตละกจกรรมทมความสมพนธกนอยางเปนระบบ

5 สาระสำาคญการดำาเนนงานโดยสรปใชเปนกรอบในการวางแผนหลก แผนรอง และแผนปฏบตการ

หลกการเขยนโครงการแบบตารางเหตผลตอเนองอยางไร

ทำาไมสาระสำาคญการดำาเนนงานโดย

สรป

ตวบงชความสำาเรจ

แหลงตรวจสอบและวดความ

สำาเรจ

ขอสมมตฐานเบองตนทสำาคญ

ความมงหมายของแผนงาน

ตวชวดความสำาเรจของความมงหมายของแผนงาน แสดงเวลา ปรมาณ คณภาพ สถานท

แหลงทมาของขอมล การประเมนผลงานแหลงทมาของขอมล การประเมนผล แผนงานตอนสนสดโครงการ

ผลกระทบทเกดจากความมงหมายของแผนงานบรรลความสำาเรจหรอผลทไดซงสอดคลองกบวตถประสงคระยะยาวของ

172อย

างไร

องคการ/สงคมวตถประสงคของโครงการ

เกณฑวดความสำาเรจตามวตถประสงคของโครงการ แสดงเวลา ปรมาณ สถานท

แหลงทมาของขอมลของโครงการเพอประเมนผลตอนสนสดโครงการ

เงอนไขททำาใหวตถประสงคของโครงการไมบรรลผลสำาเรจ และเงอนไขเหลานอยนอกบทบาทของผบรหารโครงการ

ผลผลต/ผลงานของโครงการ

เกณฑวดความสำาเรจของผลงาน แสดงเวลา ปรมาณ คณภาพ สถานทของแตละผลงาน

แหลงทมาของขอมลการประเมนความกาวหนาหลงจากดำาเนนงานโครงการแลวเสรจ

เงอนไขททำาใหผลผลต/ผลงานของโครงการไมบรรลผลสำาเรจและเงอนไขเหลานอยนอกบทบาทของผบรหารโครงการ

ปจจยนำาเขา/กจกรรมของโครงการ

ปรมาณคาใชจายของแตละกจกรรมแสดงเวลา ปรมาณ คณภาพ สถานท

แหลงทมาของขอมลการประเมนความกาวหนาระหวางดำาเนนงานโครงการ

เงอนไขททำาใหปจจยนำาเขา/กจกรรมของโครงการไมอาจดำาเนนการได และเงอนไขเหลานอยนอกบทบาทของผบรหารโครงการ

ลกษณะของโครงการทด1. สามารถแกไขปญหาโครงการ หรอหนวยงานได2. มประสทธภาพ และกอใหเกดผลตอบแทนคมคา

173ทำา

ไม

3. รายละเอยดของโครงการตองสอดคลอง และสมพนธกน4. วตถประสงค และเปาหมายชดเจน และมความเปนไปไดสง5. สามารถตอบสนองความตองการขององคกร และหนวย

งานไดเปนอยางด6. สามารถนำาไปปฏบตใหสอดคลองกบแผนงานได7. เขยนขนจากขอมลทมความเปนจรง และไดรบความ

วเคราะหอยางรอบคอบ8. ตองไดรบการสนบสนนดานทรพยากร หรอคาใชจายอยาง

เหมาะสม9. ตองมระยะเวลาการดำาเนนโครงการชดเจน

การใชภาษาในการเขยนโครงการผเขยนโครงการตองมความร ความเขาใจในเรองการใชภาษา

เปนอยางดเพราะโครงการจะบรรลเปาหมาย หรอประสบผลสำาเรจนนการใชภาษาเปนปจจยสำาคญ ถาใชภาษาถกตอง ชดเจน สละสลวย ยอมสอความหมายไดงาย และรวดเรว ดงนน ผเขยนโครงการจงตองรจกเลอกใชภาษา ทมลกษณะดงน

1. ใชภาษาใหถกตอง คอ ใชใหถกตองตรงตามความหมาย และเขยนใหถกตองตามอกษรวธ ทงพยญชนะ สระ วรรณยกต ตวสะกด และการนต

2. ใชภาษาใหกะทดรด คอ ใชถอยคำากระชบ รดกม ไมเยนเยอ ประหยดถอยคำา แตตองไดใจความสมบรณ

3. ใชภาษาใหชดเจน คอ ใชถอยคำาทมความหมายตรงไปตรงมา หรอตรงตวทำาใหผรบสารเขาใจไดทนท ไมใชถอยคำาคลมเครอ หรอกำากวม

4. ใชภาษาใหเหมาะสม คอ ใชภาษาเหมาะสมกบเนอความ และเหมาะสมกบกาลเทศะ

174

5. ใชภาษาสภาพ คอ ใชภาษาเขยน ทมความสภาพเปนแบบแผน ไมใชภาษาพดในการเขยนโครงการ

ตวอยางแบบฟอรมการเขยนโครงการแบบประเพณนยม

175

1. ชอโครงการ

…………………………………………………………………………………………………

2. ผรบผดชอบโครงการ

…………………………………………………………………………………………………

3. ระยะเวลาดำาเนนการ

…………………………………………………………………………………………………

4. หลกการและเหตผล

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

5. วตถประสงค…………………………………………………………………

……………………………… …………………………………………………………………………………………………

6. เปาหมาย

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

7. วธการดำาเนนการ

ตวอยางโครงการ

176

โครงการชอโครงการ หมอภาษา

ชอผรบผดชอบ นางปรยา ไชยสมคณ นางสมภกด ศภวฒนและนางสาวถนอมจต ภมภกด

ระยะเวลาดำาเนนการ ภาคเรยนท 1 / 2548

หลกการและเหตผลการใชภาษาในการตดตอสอสารมความจำาเปนและสำาคญอยางยง

สำาหรบมนษยเพราะเปนวธการทจะทำาใหผสงสารและผรบสารสามารถสอความหมายใหเขาใจไดตรงกนอยางสะดวกรวดเรวและหลากหลายวธ แตดวยความสะดวกรวดเรวและความเจรญกาวหนาทางดานเทคโนโลยในปจจบนสงผลทำาใหเกดปญหาการใชภาษาเพอการตดตอสอสารเพมขนเปนจำานวนมาก โดยเฉพาะในกลมวยรนหรอ นกเรยน นกศกษา ไดมการใชภาษาทงจากสอมวลชน ภาษาถนและภาษาตางประเทศปะปนกบการใชภาษาไทย จนทำาใหเกดความเขาใจทคลาดเคลอนความไมถกตองและเหมาะสม ดงนนการจดตงคลนกหรอหมอภาษานาจะเปนวธการหนงททำาใหปญหาการใชภาษาไทยในการสอสารลดลงและเปนไปในทศทางทถกตอง เหมาะสมและบรรลตามวตถประสงคการสอสารตอไป

วตถประสงค1. เพอหาสาเหตของการใชภาษาไทยในการสอสารทไมถกตอง

เหมาะสม2. เพอเสนอแนะแนวทางแกไขปญหาการใชภาษาไทยในการสอสาร3. เพอเผยแพรความรเกยวกบการใชภาษาไทยในการสอสารใหแกผเกยวของและผสนใจ

177

วธดำาเนนการ1. ประชมแบงงานครผรบผดชอบดงน

1.1 นางปรยา ไชยสมคณ รบผดชอบผเรยนวชาทกษะภาษาไทยเพออาชพ1.2 นางสาวถนอมจต ภมภกด รบผดชอบผเรยนวชาภาษาไทยเพออาชพ 21.3 นางสมภกด ศภวฒน รบผดชอบผเรยนวชาภาษาไทยเพออาชพ 1

2. แจงใหผเรยนทราบถงหลกการ เหตผล และแนวทางการตงคลนกภาษา หรอกลมหมอภาษา

3. ใหแตละหองสงตวแทน กลมละ 5 คน เพอตงเปนกลมหมอภาษา ดงน

กลม 1 หมอภาษา ตรวจสอบการใชภาษาไทยจากสอคอมพวเตอรและอนเทอรเนต

กลม 2 หมอภาษา ตรวจสอบการใชภาษาไทยจากสอวทยและโทรทศน

กลม 3 หมอภาษา ตรวจสอบการใชภาษาจากสอสงพมพ หนงสอพมพ นตยสาร และวารสาร

กลม 4 หมอภาษา ตรวจสอบการใชภาษา จากสอบคคลทงสมาชกครอบครว และสถานศกษา

4. ใหแตละกลมจดตงคลนกหรอหมอภาษา เพอใหทำาหนาทตรวจสอบการใชภาษาจาก

สอตาง ๆ ตลอดเวลา 1 เดอน แลวสรปประเดนปญหาการใชภาษาไทยทจะทำาใหเกดผลดงน

- การสอความหมายททำาใหเขาใจไมตรงกน- ความไมถกตองในดานเนอหาและหลกไวยากรณ- ความไมเหมาะสมกบกาลเทศะ และบคคล

งบประมาณคาเอกสารกระดาษ 10 รม เปนเงน 1,000 บาทคาวสดอปกรณไวทบอรด สตกเกอร เปนเงน 1,000 บาท

รวมเปนเงน 2,000 บาท ( สองพนบาทถวน )

ผลทคาดวาจะไดรบผเรยนมความร ความเขาใจในภาษาไทย เพอการสอสารไดอยาง

ถกตองและเหมาะสม สามารถนำาไปใชในการสอสารไดอยางมประสทธภาพ

การตดตามและประเมนผล1. สงเกตพฤตกรรม2. สอบถามผเกยวของ3. ทดสอบความรความเขาใจของผเรยน

(...........................................)(..........................................)

( นางปรยา ไชยสมคณ ) ( นายภกด รตนมขย ) ผเสนอโครงการ ผเสนอโครงการผเหนชอบโครงการ

(.................................................)( นายวโรภาส ศรพนธ )

ผอำานวยการสถาศกษาวทยาลยเทคนคมหาสารคาม

178

โครงการชอโครงการ โครงการสอนภาษาไทยเพอการอนรกษและสบทอดสำานวนภาษาถนอสาน

ผรบผดชอบ 1. นางปรยา ไชยสมคณ 2. นางสปราณ ศนยกลาง

3. นางสาวถนอมจต ภมภกด 4. นายสานต หรญรตน

5. นางสมภกด ศภวฒน 6. นางมลดา สนคา

ระยะเวลาดำาเนนการ ภาคเรยนท 2 / 2548

หลกการและเหตผลภมปญญาทองถนเปนแหลงความรสำาคญทจะสามารถพฒนาผ

เรยนใหเกดความร ความเขาใจ ตลอดจน เกดความภาคภมใจในวฒนธรรมประเพณและวถชวตของคนในทองถนไดเปนอยางด นอกจากนยงสามารถนำาไปประยกตใชในการดำาเนนชวตประจำาวนไดอยางถกตองเหมาะสม ดงนนการจดการเรยนการสอนเพอใหผเรยนไดศกษาและเรยนรเกยวกบสำานวนภาษาถนอสานทปรากฏอยในผญา กลอนลำา บทสขวญ ฯลฯ ซงนอกจากจะเปนการอนรกษและสบทอดความรโดยตรงแลวยงเปนวธการหนงทจะนำาสการพฒนาผเรยนใหเปนคนเกง คนด และมความสขเปนลำาดบตอไป

วตถประสงค1. เพอใหผเรยนมความร ความเขาใจเกยวกบการใชสำานวนภาษา

ถนอสานไดถกตอง

179

วธดำาเนนการหวขอปฎบตงาน พ.

ค.ม.ย.

ก.ค.

ส.ค.

ก.ย.

หมายเหต

ลำาดบท

1. ขออนมตโครงการ2. ประสานวทยากรและ

เตรยมการ3. อบรมใหความร4. ประเมนผลการปฎบตงาน5. รายงานผลการปฏบตงาน

วธการใหความรวทยากรจากทองถนจำานวน 4 คน ( สปดาหละ 2 คน ) ดงนสปดาหท 1

1. นายพรชย ศรสารคาม นายกศนยศลปวฒนธรรมจงหวดมหาสารคาม

2. นายลอศกด แกวชมพล ผเชยวชาญบทสขวญสปดาหท 2

1. นายเรองศลป กะการด ครกลอนลำา สำานกงานหมอลำาแหลมณรงคโปรโมชน

2. นายปยวฒน วรรณศลป ผเชยวชาญดานสำานวนภาษาถนอสาน

( ผอำานวยการโรงเรยนพงโพด )

สถานทดำาเนนการหองเรยนรวมคณะวชาสามญ

งบประมาณ

******************************

180

ผลทคาดวาจะไดรบผเรยนมความรความเขาใจ เหนคณคา และความสำาคญของการ

ใชภาษาถนอสาน สามารถนำาไปใชในชวตประจำาวนไดอยางถกตองและเหมาะสม

การตดตามและประเมนผล1. สงเกตพฤตกรรมผเรยน2. สอบถามผเรยน3. ผลสมฤทธทางการเรยน ( เกรด )

(...........................................)(..........................................)

( นางปรยา ไชยสมคณ ) ( นายภกด รตนมขย ) ผเสนอโครงการ ผเสนอโครงการผเหนชอบโครงการ

(.................................................)( นายวโรภาส ศรพนธ )

ผอำานวยการสถาศกษาวทยาลยเทคนคมหาสารคามผอนมตโครงการ

แบบฝกหดบทท 10ใหกาเครองหมาย X ลงบนคำาตอยทถกตองทสดเพยงขอเดยว

1. ขอใดใหความหมายของคำาวาโครงการไดถกตองทสดก. แผนงานทจดทำาขนอยางมระบบ ข.

แผนการใชเงนงบประมาณค. แผนการดำาเนนงานตามขนตอน ง.

แผนการใชทรพยากร

2. ขอใดไมใชลกษณะของโครงการทดก. มวตถประสงคทชดเจน ข. เปนการรเรมหรอ

พฒนางานค.เปนการดำาเนนงานทผานมา ง. มระยะเวลา

กำาหนดแนนอน

3. ขอใดกลาวถงความสำาคญของโครงการไมถกตองก. การปฏบตงานชดเจนข. สรางอคตตอบคคลภายในหนวยงานค. การปฏบตเปนไปอยางมประสทธภาพง. ลดความขดแยงและความซำาซอนในหนาท

181

4. ขอใดกลาวถงสวนประกอบของโครงการไดถกตองก. สวนตน สวนกลาง สวนทายข. สวนนำา สวนขยาย สวนสรปค. สวนนำา สวนเนอความ สวนขยายง. สวนเนอความ สวนขยาย สวนทาย

5. งบประมาณอยสวนประกอบใดของโครงการก. สวนนำา ข. สวนเนอความค. สวนขยาย ง. สวนสรปความ

6. วตถประสงคอยสวนประกอบใดของโครงการก. สวนนำา ข. สวนเนอความค. สวนขยาย ง. สวนสรปความ

7. สวนประกอบใดของโครงการ ทมความสำาคญมากทสดก. สวนนำา ข. สวนเนอความค. สวนขยาย ง. สวนสรปความ

8. การเขยนเปาหมายของโครงการ หมายถงในลกษณะใดก. เจตนาของผเขยนโครงการ ข. บอกหนาท

และความรบผดชอบค. อธบายความเปนมาของโครงการ ง. กำาหนด

ทศทางในการปฏบตงาน

9. เพราะเหตใดจงตองระบชอผดำาเนนโครงการก. ตรวจสอบความชดเจนได ข. ตรวจสอบความถกตองไดค. ตรวจสอบความรบผดชอบได ง. ตรวจสอบความสามารถได

182

10. โครงการประเภทใดตองอาสยความรวมมอจากทกฝายก. โครงการทเสนอโดยหนวยงานข. โครงการทเสนอโดยกลมค. โครงการทเสนอโดยบคคลง. โครงการทแบงตามระยะเวลา

11. ภาษาในลกษณะใดไมควรนำามาเขยนโครงการก. ภาษาเขยน ข. ภาษาราชการค. ภาษาแบบแผน ง. ภาษาพด

12. หลกการเขยนโครงการขอใดถกตองทสดก. เขยนใหเหมาะสม ข. เขยนใหกะทดรดค. เขยนใหชดเจน ง. เขยนใหมเหตผล

13. โครงการจะนำาไปปฏบตไดตองผานบคคลใดก. ผเขยนโครงการ ข. ผอนมตโครงการค. ผรบผดชอบ ง. ผเสนอโครงการ

14. การวางแผนเพอเขยนโครงการควรเรมจากขอใดก. เลอกเรองหรอปญหา ข. พจาณา

ความจำาเปนของปญหาค. พจารณาความเปนไปได ง. พจารณาแนวทาง

ปฏบต

15. สวนประกอบใดของโครงการทจำาเปนนอยทสดก. ชอโครงการ ข. วตถประสงค

183

ค. วธดำาเนนงาน ง. ปญหาและอปสรรค

คำาตอบตอไปนใชตอบคำาถามขอ 16 – 18ก. เพอใหพนกงานมสถานทพกผอนข. ใชงบประมาณทงสน 200,000 บาทค. ปจจบนบรษทไมมหองนนทนาการง. ปรบปรงหองนนทนาการ 1 หอง รองรบพนกงาน

ได 200 คน

16. ขอใดเปนวตถประสงคของโครงการ17. ขอใดเปนหลกการและเหตผลของโครงการ18. ขอใดเปนเปาหมายของโครงการ

19. ขอใดไมใชปจจยสำาคญทจะใชประกอบพจาณาอนมตโครงการ

ก. มหลกการและเหตผล ข. มระยะทกำาหนดแนนอน

ค. มความชอบของผเสนอโครงการ ง. ใชแกปญหาหรอพฒนางาน

20. ขอใดเปนประโยชนทสำาคญทสดทไดจากการทำาโครงการก. แผนการทำางานลวงหนาทชดเจน ข. เปนหลก

ฐานในการของบประมาณค. เปนเครองมอกำากบดแลการปฏบตงาน ง.

ความสามคคของหมคณะ

184

กจกรรมเสนอแนะ1. ใหนกศกษาแบงกลม กลมละ 5 คน โดยแตละกลมนำา

เสนอรายงานเรองโครงการ การเขยนโครงการ ลกษณะโครงการทด พรอมอธบายรายละเอยดการทำาโครงการ

2. ใหนกศกษาเขยนโครงการทสนใจ 1 โครงการตามแบบฟอรมการเขยนโครงการแบบประเพณนยม

********************************************************************************

185