บทท 9เศรษฐศาสตรตามแนวพทธศาสตร

วตถประสงคการเรยนประจำาบทเมอไดศกษาบทนแลว ผศกษาสามารถ1. รความหมายของเศรษฐศาสตรตามแนวพทธศาสตรได 2. บอกถงหลกการพนฐานในการทจะศกษาเศรษฐศาสตรแนว

พทธศาสตรใหเขาใจได 3. บอกถงลกษณะของการบรโภค และการผลตตามแนวพทธ

ศาสตรได 4. ร และนำาหลกธรรมทางพระพทธศาสนาไปแกปญหาทาง

เศรษฐกจได

ขอบขายเนอหา หลกการพนฐานเกยวกบเศรษฐศาสตรแนวพทธ การบรโภคตามแนวพทธศาสตร การผลตตามแนวพทธศาสตร แนวทางการใชหลกธรรมแกปญหาเศรษฐกจ

9.1 บทนำา

เศรษฐศาสตรเปนวชาทวาดวยการใชทรพยากรทมอยอยางจำากดใหเกดประสทธภาพและประโยชนสงสด เพอตอบสนองความตองการของมนษยซงโดยทวไปมไมสนสด ทำาใหถกมองวาเปนการตอบความตองการทไมมขอบเขตของความพอด อาจจะสงผลกระทบตอทรพยากรทมอยในสงคมซงเปนทรพยากรทมอยางจำากด ดงนน พระพทธศาสนาซงถอวามความสำาคญตอการดำาเนนชวตของคนไทยมาตงแตในอดต คงไมอาจปฏเสธไดวาพระพทธศาสนาไมเกยวของกบการดำาเนนชวตของเราได แมกระทงในเร องเศรษฐกจในชวตประจำาวนของเรา เชน การบรโภค การจบจายใชสอย เปนตน ซงพทธศาสนามองวาสงตาง ๆ เหลานตองมความพอดหรอความสมดล คอ การบรโภค จะทำาใหเกดความพอดไดอยางไร การทถอวากจกรรมทางเศรษฐกจไมใชเปนกจกรรมทจบสนในตว แตเปนกจกรรมทเปนฐานของการทจะไดพฒนาศกยภาพยง ๆ ขนไป ในบทนเราจะศกษาถงหลกการเบองตนทพอจะใหเปนพนในการทำาความเขาใจเกยวกบเศรษฐศาสตรแนวพทธ ไดแก ความตองการตามแนวพทธศาสตร สงทตอบสนองความตองการของมนษยตามแนวพทธศาสตร การบรโภคตามแนวพทธศาสตร การนำาหลกธรรมประยกตใชในการบรโภค ทฤษฎการผลตจากมมมองของพทธศาสตร คณธรรมของผผลตและผประกอบการ และแนวทางการใชหลกธรรมแกปญหาเศรษฐกจในชวตประจำาวน

9.2 หลกการพนฐานเกยวกบเศรษฐศาสตรแนวพทธ

168

จากความหมายของเศรษฐศาสตรทวาเปนวชาทวาดวยการใชทรพยากรทมอยอยางจำากดใหเกดประสทธภาพและประโยชนสงสดเพอตอบสนองความตองการของมนษยซงโดยทวไปมไมสนสด ทำาใหถกมองวาเปนการสนองความตองการทไมมขอบเขตของความพอด อาจจะสงผลกระทบตอทรพยากรทมอยในสงคมซงเปนทรพยากรทมอยางจำากด แตในทางพระพทธศาสนาไดกลาวถงเศรษฐศาสตร ซงในทนจะกลาวเฉพาะประเดนหลกการพนฐานเกยวกบเศรษฐศาสตรแนวพทธ ความตองการ สงทตอบสนองความตองการของมนษย ดงน1

1. หลกการพนฐานเกยวกบเศรษฐศาสตรแนวพทธ1) เป นเศรษฐศาสตรสายกลาง หรอเศรษฐศาสตร

มชฌมาปฏปทา เศรษฐศาสตรแนวพทธศาสตร มงทความพอดหรอความสมดล คอ การบรโภคเพอสนองหรอบำาบดความตองการ จะทำาใหเกดความพอดไดอยางไร ถาเปนแบบเศรษฐศาสตรปจจบน การบรโภคกเปนการสนองความตองการทไมรจบ เพราะความตองการมไมจำากด แตในทางพทธศาสนาจะมหลกของความพอด คอ มปญญาและฉนทะเขามาเกยวของในพฤตกรรมทางเศรษฐกจนน แลวทำาใหเกดความพงพอใจขนมา โดยมความพอดเกดขน เพราะความตองการมาบรรจบกบจดหมายทสนสดของมน เปนความพอใจทมความพอด และความพอใจททำาใหเกดความพอด โดยท ความพอด กคอการไดสนองความตองการคณภาพชวต แลวเกดความพอใจทไดคณภาพชวตนนมา กคอการทบรโภคแลวทำาใหไดคณภาพชวต จดของความพอดอกอยางหนง กคอ หลกการไมเบยดเบยนตนไม

1 พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต), เศรษฐศาสตรตามแนวพทธศาสตร, พมพครงท 3, (กรงเทพฯ : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, 2537), หนา 64-66.

169

เบยดเบยนผอน กจกรรมทางเศรษฐกจตามแนวพทธศาสตร จะตองพจารณาถงการไมเบยดเบยนตนไมเบยดเบยนผ อ นด วย ไม เบยดเบยนตนกคอ ไมทำาลายคณภาพชวตของตน ไมเบยดเบยนผอนกคอไมเบยดเบยนสงคมและสภาพแวดลอม ซงทำาใหมนษยทงกายและใจพรอมทงธรรมชาตแวดลอมและสงคม สามารถดำารงอยรวมกนอยางเกอกลตอกน

2) การทถอวากจกรรมทางเศรษฐกจไมใชเปนกจกรรมทจบส น ในตว แตเป นก จกรรมทเป นฐานของการท จะได พฒนาศกยภาพยง ๆ ขนไป รวมทงถอวา ผลไดทางเศรษฐกจกไมใชจบทการไดเสพไดบำาบดความตองการ แตผลไดทางเศรษฐกจนนจะกลายมาเปนความพรอม เปนฐานในการพฒนาคณภาพชวตหรอพฒนาศกยภาพยง ๆ ขนไป ยงกวานน ยงถอวากจกรรมในทางเศรษฐกจทกอยางเปนกจกรรมในการพฒนาคณภาพชวต หรอเปนกจกรรมในการพฒนาศกยภาพของมนษยไปดวยในตว

สอดคลองกบปรชญาเศรษฐกจพอเพยงของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช รชกาลท 9 ซงเปนแนวทางการแกไขเพอใหรอดพน และสามารถดำารงอยไดอยางมนคงและยงยนภายใตกระแสโลกาภวตนและความเปลยนแปลง เปนการพฒนาทตงอยบนพนฐานของทางสายกลางและความไมประมาทโดยคำานงถง ความพอประมาณ ความมเหตผล การสรางภมค นกนทด ในตว ตลอดจนใชความร ความรอบคอบ และคณธรรม ประกอบการวางแผน การตดสนใจและการกระทำา ดงทกลาวมาแลวในบทท 8

2. ความตองการในทางเศรษฐศาสตร ความตองการ (Want) หมายถง

ความอยากไดสงตาง ๆ ทงทเปนสงของและทไมใชสงของ ทงทจบตองไดและไมได โดยทวไปแบงความตองการได 2 ประเภท คอ ความตองการทางดานวตถ ซงเปนความตองการในสงทจบตองได สมผส

170

ได มองเหนรปราง เชน ความตองการปจจย 4 และความตองการทางดานจตใจ เปนความตองการดานนามธรรม เชน ความตองการความรก ความอบอน เสรภาพ ความมชอเสยง เปนตน2 แตในทางพระพทธศาสนานนความตองการแบงเป น 2 อยาง คอ ความตองการสงเสพปรนเปรอ ซงเปนความตองการทไมจ ำากด เรยกวา ตณหา และความตองการคณภาพชวต เรยกวา ฉนทะ เปนความตองการทมขอบเขตจำากด และสามารถวดได

ด งน นความต องการในทางเศรษฐศาสตรก บทางพระพทธศาสนามสวนทเหมอนกนและแตกตางกน สวนทเหมอนกน คอ ความตองการของมนษยมไมสนสด หรอความตองการในสงปรนเปรอ เมอมนษยเกดความตองการแลวตองหาสงมาสนองความตองการนน แตสวนทแตกตางกนกคอ ความตองการของมนษยมขอบเขตจำากด มคณภาพชวตเกดขน นนคอ การหาสงทมาสนองความตองการนนตองทำาใหเกดประโยชนแกรางกายอยางแทจรง พรอมกนนตองหามาไดแลวไมทำาใหบคคลอน หรอแมกระทงสงคมและสงแวดลอมเดอดรอนซงเปนความตองการททำาใหเกดคณภาพชวตตามหลกของพระพทธศาสนา

3. สงทตอบสนองความตองการของมนษยทรพยากรในทางเศรษฐศาสตร คอ สงทจะมาสนองหรอ

บำาบดความตองการของมนษย ซงมทงทรพยากรทเปนธรรมชาต และทรพยากรทมนษยสรางขน แตปจจบนทรพยากรทมาตอบสนองความตองการของมนษย และสามารถทำาใหชวตของมนษยดำาเนนไปดวยความสะดวกสบายมแนวโนมทจะเปนทรพยากรทมนษยสรางขน แมกระทงทรพยากรทเกดขนเองตามธรรมชาต บางชนดถาจะใชประโยชนตองนำามาผานกระบวนการผลตเพอเพมมลคา เชน นำาดมท

2 อางแลว. กญญา กนทกาญจน,ผศ., หลกเศรษฐศาสตรจลภาคเบองตน, พมพครงท 3, หนา 14.

171

บรรจขวด เปนตน แตในทางพระพทธศาสนากลาวไววาการดำาเนนชวตของมนษยกอาศยทรพยากรเชนกน ในทางพระพทธศาสนาถอวาปจจย 4 คอ อาหาร เคร องนงหม ทอยอาศย ยารกษาโรค เปนปจจยพนฐานและเปนปจจยเบองตนในการดำารงชวต ถามนษยขาดปจจยพนฐานนแลวจะสงผลใหการพฒนาคณภาพชวตในขนตอไปทำาไดลำาบาก ฉะนน เมอเรารวาทรพยากรเปนสงสำาคญในการดำารงชวต และเปนสงทจะสามารถตอบสนองความตองการของมนษยซงมไมจ ำากด ทงนต องมวธการบรหารทรพยากรเหลานนตงแตการแสวงหา การใช การเกบออมดงน3

1. การแสวงหา ตองคำานงวาจะไดทรพยมาอยางไร ซงรวมไปถงกระบวนการผลตดวย โดยมหลกการทเน นวาใหการแสวงหาทรพยนนเปนไปโดยทางชอบธรรม ไมกดข ขมเหงใคร

2. การเกบออม หรอการรกษาทรพย ตลอดจนการสะสมทน โดนดานหนง เปนการเกบออมไวเปนทนทำางานหรอเปนทนในการประกอบการ คอ ใชเปนทนในการประกอบอาชพของตนตอไป อกดานหนง คอ การเกบออมไวเปนหลกประกนชวตในยามจำาเปน เชนเมอเจบไข หรอเกดอบตเหต ทท ำาใหเกดการสะดดในการประกอบอาชพและการดำาเนนชวตนอกจากนน เมอกำาลงการออมเกนจำาเปนสำาหรบการใชจายสองดานนน กกลายเปนทนส ำาหรบการสงเคราะหบำาเพญประโยชน จรรโลงธรรม และเกอหนนสงคมตอไป

3. การใชจาย ดานทหน ง การใชจายเลยงตว เล ยงครอบครว รวมทงบดามารดา และคนในความรบผดชอบใหมความสข ดานทสอง การเผอแผแบงปนเพอไมตรจตมตรภาพความอยดในสงคม และการอยรวมกนดวยความสขในฐานะทเปนเพอนมนษย

3 พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต), เศรษฐศาสตรตามแนวพทธศาสตร, พมพครงท 3, หนา 64-66.

172

เชน การปฏสนถาร การตอนรบ การสงสรรคในหมญาตมตร และดานทสาม การใชจายทรพยนนทำาความด บำาเพญประโยชน

4. การสมพนธกบชวตดานอน ๆ โดยเฉพาะดานจตใจ เชน ไมลมหลงมวเมา ไมหวงกงวลเปนทกข กนใชอยางรเทาทนความจรง ไมตกเปนทาสของทรพย และทำาใหทรพยสมบตนนเปนปจจยหรอเปนฐานใหเกดความพรอมในการทจะพฒนาคณภาพชวตใหดยงขนไป

9.3 การบรโภคตามแนวพทธศาสตร

การบรโภคนนเปนสงจำาเปนตอการดำารงชวต แตบางอยางกบรโภคเพอความโกเกฟมเฟอย การบรโภคอยางไรจงจะถกตองเหมาะสม วตถประสงคการบรโภคเพอความจำาเปนในการดำารงชวต เพออำานวยความสะดวก และเพอบำาบดความอยากหรอตณหา พอสรปไดดงน4

1. วตถประสงคของการบรโภค เปนการตอบสนองความตองการของตนเอง ซงม 3 ระดบ ดงน

1) เพอบำาบดความจำาเปนแหงการดำารงชวต เชน ปจจย 4

2) เพอบำาบดความตองการทอำานวยความสะดวก 3) เพอบำาบดความอยากหรอตณหา สรางความโกเก

เปนหนงในสงคม อยากมชอเสยงเกยรตยศ ยกยองจากสงคม เปนความตองการทฟมเฟอย หรหรา เชน นาฬกาโรเลกซ นำาหอมยหอดงๆ

4สมหวง วทยาปญญานนท, “การบรโภคในเศรษฐศาสตรเชงพทธ”,< www.bloggang.com/viewdiary.php?id=grooveriderz&month=08-2007&date=20&group=9&gblog=12>, July 2008.

173

ทงนสนคาทบรโภคโดยทวไปจะเปนสนคาทใชในชวตประจำาวนเปนสวนใหญ เชน ผงซกฟอก สบ หรออาจเปนสนคาทมลกษณะ ซงตองสงทำาพเศษ

2. ประเภทการบรโภค 1) ประเภทการบรโภคตามวตถและบรการ คอ เพอเปน

ปจจยในการดำารงชวต ไดแก ปจจย 4 เพอเปนปจจยในการผลตและบรการ ไดแก วตถดบ ขอมลขาวสาร เทคโนโลย และเพอเปนปจจยผอนคลายอารมณจตใจและความหวง ไดแก ทองเทยว ฟงเพลง

2) ประเภทการบรโภคตามมาสโลว คอ ความตองการพนฐาน ไดแก ปจจย 4 ความตองการความปลอดภยและมนคง ไดแก การซอบรการหนวยรกษาความปลอดภย ความตองการเปนสวนหนงของสงคม ไดแก การ เปนสมาชกชมรมตาง ๆ ในสงคม ความตองการความส ำาเรจในงาน ไดแก มการลงทนในการซ ออปกรณเพอใหงานสำาเรจ ความตองการเปนทยอมรบจากสงคม เชน อยากเปน นายกรฐมนตร อาจตองลงทนหาเสยงเพอใหไดมาซ งตำาแหนง

3) ประเภทการบรโภคตามรปและนาม รปธรรม เชน รถยนต บาน อาหาร นามธรรม เชน การซอยศ และการซอเสยง เพอนำาไปสการชนะคะแนนคแขงขนทางการเมอง หรอใหชนะเสยงโหวต

4. ผลกระทบจากการบรโภค ผลกระทบ (Effects) จากการบรโภค มดงน

1) เกดของเสย ขยะจากการบรโภค เกนความจ ำาเปน เปนการทำาลายสงแวดลอม

2) มการคมครองทรพยสนทางปญญา จบผละเมดสทธบตร

3) การคมครองผบรโภค คนไทยบรโภคใชสารพษเกนความจำาเปน

174

4) สขภาพทอาจเสยไปจากการบรโภคสารพษทปนเป อนในอาหาร

5) ทำาใหเสยทรพย เสยดลการคา 6) ทำาใหกเลสเพมพน มการโฆษณาตามสอตาง ๆ

ดงนน ทกคนจำาเปนตองมการควบคมทางจตใจวางแผนการบรโภค โดยการควบคมจตใจใหการบรโภคอยในความตองการ มความพอดตอคณภาพชวต พอดกบทรพยากรทมอยใหบรโภคอยางมอรรถประโยชนกบการบรโภคสงผลใหมนษยบรหารการใชทรพยใหเกดเปนอรรถประโยชน (Utility) ซงจะทำาใหมนษยมทรพยากรบรโภคอยางพอเพยง และมการการพฒนาอยางยงยน โดยหลกใหญแลวพระพทธศาสนา จะกลาวถงแนวทางการบรโภคเพอการดำารงชวตแบบยงยนดงน5

1. ควบคมความพฤตกรรมในการบรโภค คอ ศล เปนการควบคมการบรโภคในภายนอก ใหรจกกน รจกเกบ รจกใช ไมใชเงนอยางมอเตบเกนตว เกนรายไดทมอย

2. ควบคมอารมณความรสก ในการบรโภค คอ สมาธ เปนความรจกควบคมภายใน ใหคดในสงทถกตอง และเหมาะสม ไมใหอารมณมนเกดไปตามทตองการ การบรโภคดวยความพอเพยงเกดอรรถประโยชนจากการบรโภค มการวางแผนเกบออมทรพยเพอประโยชนในอนาคต

3. ภมปญญาทรจรงในการบรโภค คอ ปญญา มความรความเขาใจในทางเศรษฐกจ เพราะภมป ญญาจะเปนพนฐานของการควบคมการบรโภคและความรสกในการควบคมภายใน เพราะเมอมภมปญญากจะทำาในสงทถกตอง คอ รวาเราควรบรโภคอะไรบางท

5 กวพนธ ยวงบณฑต, “พทธศาสตรกบเศรษฐศาสตร”,<www.bloggang.com/viewdiary.php?id=grooveriderz&month=08-2007&date=20&group=9&gblog=16>, July 2008.

175

ทำาใหเกดประโยชนเกดคณภาพชวต และสงทมาสนองการบรโภคนนหามาโดยตองไมทำาใหสงคมและสงแวดลอมเดอดรอน

เมอเขาตามหลกทง 3 โดยพรอมกนและแยกออกจากกนไมไดแลว ภมปญญาจะทำาใหรจกการบรโภคดวยความพอดมเหตผลตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอพยงตามแนวพระราชด ำาร ซ งมาจากภมปญญาในหลกทางสายกลางของพระพทธศาสนา นนหมายถงการบรโภคสงผลใหเกดคณภาพชวตทดแกมนษยนนเอง

5. หลกธรรมบรหารการบรโภคเชงพทธ การบรโภคเชงพทธศาสนานนตองทราบความตองการของ

ตนเอง รจกวาการบรโภคทำาไปเพอวตถประสงคอะไร ใชป ญญาวเคราะหพจารณา แลวใหบรโภคแตเพยงความจำาเปนตอการดำารงชวต ถาจะบรโภคสงเกนความจำาเปนเพออำานวยความสขใหดวากำาลงทรพยของตนเพยงพอหรอไม และควรมการนำาหลกธรรมในการบรโภคมาใชดวย ซงหลกธรรมดงกลาว พอสรปไดดงน 6

1) รจกอยาก ตองรวาเราซอหาดวยความอยากหรอตณหาหรอไม ความอยากนนเปนสงจำาเปนตอการดำารงชวตหรอไม ถาจำาเปน กบรโภคแตพอเหตแหงจำาเปน หากความอยากนนเปนสงเกนจำาเปน แตเปนการพกผอนใหรางวลกบตวเองนาน ๆ ครง และไมเกนกำาลงทรพย กำาลงความสามารถตน กใหบรโภคแตพอควร หากความอยากนนเปนสงฟมเฟอย ตองกยมเงนมาซอ ทำาใหเกดปญหากใหพยายามละการบรโภคนน

2) รจกประโยชน ควรทจะวเคราะหคณคาวาเราจะบรโภคสงนนไปทำาไม มมลเหตจงใจอะไร มวตถประสงคของการ

6 สมหวง วทยาปญญานนท, “การบรโภคในเศรษฐศาสตรเชงพทธ”, <www.bloggang.com/viewdiary.php?id=grooveriderz&month=08-2007&date=20&group=9&gblog=12>, July 2008.

176

บรโภคอยางไร เชน เพอความโกเก หรอเพอรกษาสขภาพ เปนประโยชนตอการดำารงชวต

3) รจกหา การหาทรพยหรอปจจยมาบรโภค ตองรวาสงไหนจำาเปน สงไหนไมจำาเปน สงไหนรอได สงไหนตองรบดวน แลวจะไปหาทไหน ทำาอยางไรจงจะไดมา การไดมาตองสจรต ผใหมาตองยนยอมยนดให สงไหนไมดไมตองหามา ทงน การหาตองไมใชวธ หลอกลวง หรอทำาใหหลงผด หลงเชอ

4) รจกกน ตองรวากนไปทำาไม รางกายตองการอาหารทมธาตอาหารไปใชในการดำารงชวต ไมใชกนเพอความอรอยเพอความโกเก ตองกนอยางพอเพยง ไมมากเกนไป เลอกดสงทจะกนวาเปนอาหารทปลอดสารพษ เปนอาหารทไมทำาใหสขภาพเสอมโทรม ถาการกนอาหารเสรมกควรระวงจะถกหลอกจากการโฆษณามอมเมา

5) รจกใช ของทหามาได กตองรจกใช ตองใชใหตรงกบหนาท หากใชผดประเภทนอกจากจะทำาใหของเสยแลวยงอาจเกดอนตรายตอผใช ดงนนกอนใชงานควรทจะศกษาวธการใชงาน และความปลอดภยในขณะใชงานดวย เชน ซอรถยนตมาคนหนง ตองรจกใชและบำารงรกษาใหอยในสภาพทใชงานไดเสมอ

6) รจกเกบ ของทหามาได หากเกบรกษาไมด กอาจเสอมสภาพตามกาลเวลา เชน ตองรจกวธการถนอมอาหาร และถนอมเครองมอเครองใชไวนาน ๆ

7) รจกให ตองใหดวยความพอด ไมควรใหมากจนเกนตว เชน ของทมเหลอใชกแบงใหผเดอดรอนไปใช การใหค ำาปรกษาชแนะแนวคดทถกตอง การใหตองประกอบดวย ของทใหมความบรสทธ ผใหมจตบรสทธ ผรบเปนผบรสทธ การใหทหวงผลตอบแทน ถอวาเปนการลงทน ไมใชเปนการให

8) รจกทง ของทไมใชแลวกควรทงไป ตองดวาสงนนเปนอะไรสามารถเนาเป อยไปตามธรรมชาตไดหรอไม ถาสงนนเปนพษ

177

ตองทงในทเหมาะสม เพอไมใหเปนปญหาสงแวดลอมกตองคดแยกขยะ

ดงนน คณภาพชวตของมนษยเกดจากการตอบสนองความตองการ ใหมกนและมใชตามหลกทางสายกลาง ถาบรโภคดวยความตองการมากจนเกนไป กนใชมากจนเกนไป เกนดลยภาพทางสายกลาง จนเลยขอบเขตของคณภาพชวตจะสงผลถงคณภาพชวตทมอย ด งน น เพ อการมก นมใชต อไปในอนาคต เม อเขาถ งหล กภมปญญาทางเศรษฐศาสตรแลว สงผลตอการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจอยางยงยนคณภาพชวตทดเกดขนดวย

9.4 การผลตตามแนวพทธศาสตรในเศรษฐศาสตรทวไป กลาววา การผลต หมายถง การน ำา

ปจจยการผลตทมอยอยางจำากดมาผานกระบวนการผลต ซงตองอาศยการผลตการบรหารการตดสนใจเลอกวธการผลตทเหมาะสม เพอใหตนทนการผลตตำาสด ไดผลผลตหรอสนคาตรงตามความตองการของผบรโภคโดยทำาใหผบรโภคพอใจสงสด7

สวนทฤษฎการผลตจากมมมองของพทธศาสตร มประเดนทสรปไดดงน8

1. การอธบายความสมพนธของการผลต ซงประกอบดวยปจจยนำาเขา (input) กระบวนการผลต (production process) และผลผลตทไดออกมา (output) ใหสอดคลองกบสภาพความเปนจรงตามธรรมชาตของสงเหลานนใหมากทสดเทาทจะทำาได

7 อางแลว. สมลกษณ สนตโรจนกล, เศรษฐศาสตรจลภาค 1, หนา 5.

8 อภชย พนธเสน,ศ,ดร.,และคณะ, พทธเศรษฐศาสตร ฉบบนสต นกศกษา และประชาชน, (กรงเทพ ฯ : บรษท สำานกพมพดอกหญาวชาการ จำากด, 2549), หนา 39-57.

178

ในวชาเศรษฐศาสตรโดยทวไป ทฤษฎการผลต (Production Theory) จะแสดงถ งความสมพนธ ร ะหว างป จจ ยการผล ต (factors of production) กบผลผลตท เก ดข น (product) หรอผลผลตทออกมาจากกระบวนการผลต (output)

แผนภาพท 12 แสดงกระบวนการผลต

ทฤษฎการผลตแสดงลกษณะความสมพนธทางคณตศาสตร คอ

Q = f(K,L)โดยท Q = ผลผลต

K = ทนL = แรงงานf = ความสมพนธหรอฟงกชนในการผลต

จากสมการมเฉพาะ K และ L เทานน ซงเนนกระบวนการผลตภาคอตสาหกรรมหรอภาคบรการเปนหลก เพราะไมมทดนเปนปจจยรวมในการผลตซงเปนปจจยการผลตทจำาเปนของภาคการเกษตร ถาหากเปนภาพรวมของระบบเศรษฐกจทงหมดกจะเปนเศรษฐกจของประเทศอตสาหกรรม และบรการเปนหลก ดงนน จงไมควรนำาสมการนใชกบการผลตในลกษณะทวไปโดยเฉพาะอยางยงในประเทศทเนนการผลตทางการเกษตรเปนหลก

179

ปจจยการผลต (factors of production)

ผลผลต (production หรอ output)producti

on process

กระบวนการ

ถาหากเปนการผลตทเกยวของกบผลผลตการเกษตร ปจจยการผลตกมกจะประกอบดวย ทดน แรงงาน และทน แตถาหากเปนการผลตทเกยวกบหตถอตสาหกรรมหรอบรการ ทดนกจะมความสำาคญลดนอยลง เพราะจะทำาหนาทเปนเพยงทตงของโรงงานหรอสถานทใหบรการ ปจจยทส ำาคญจงมเพยงแรงงานและทน บางทอาจจะรวมเอาการจดการเขาไปเปนสวนหนงของปจจยการผลตดวย

2. เน นป ญญาเป นป จจยการผลตหล กหรอวถ การผล ต (mode of production) ทำาใหระบบเศรษฐกจทเปนผลจากวธ การผลตดงกลาวเปนระบบทเรยกวา ปญญานยม แทน ทนนยม“ ” “ ”

การผลตทมประสทธภาพสงสดในทางเศรษฐศาสตร ค อ กระบวนการผลตทมการแบงงานกนทำาตามความชำานาญของแตละกลมการผลตแลวเอาชนสวนทงหมดมาประกอบเขาดวยกนภายใตเงอนไขการใชทรพยากรนอยทสด โดยอาศยปจจยในการผลต คอ ทดน แรงงาน ทน และการประกอบการ แตการดำาเนนในลกษณะดงกลาวอาจจะมผลทำาใหมนษยเปนเสมอนชนสวนหนงของเครองจกร การทมนษยถกทำาใหเปนเสมอนชนสวนหนงของเครองจกร ผลกคอ เปนการลดคณคาของความเปนมนษยลง เปนการเบยดเบยนกนททำาใหเกดความ ทกข ถาจะพจารณาจากจดยนแบบพทธกจะ“ ”เปนการผลตทไมมประสทธภาพสงสด เพราะกระบวนการผลตดงกลาว ในทสดไดสรางความทกขยากระหวางการผลต

ปจจยการผลตหรอเราอาจเรยกวา ทรพยากร ซ งไดแก“ ” มนษย หรออาจจะเรยกวา ทรพยากรมนษย ซงมสวนทเปนพลงสมอง และพลงกลามเนอ ทรพยากรทมนษยสรางขนแบงเปน ทน และเทคโนโลย สวนทรพยากรธรรมชาต อาจแยกออกเปนพลงงานและทรพยากรธรรมชาตอน ๆ

180

พทธเศรษฐศาสตรเนนความแตกตางจากวชาเศรษฐศาสตรทวไปอยางชดเจนในเรองทรพยากรมนษย ในขณะทพทธเศรษฐศาสตรใหความสำาคญทงพลงกลามเนอและพลงสมองและจตหรอสตปญญา ถอวาเปนทรพยากรมนษย ซงจะตองใชรวมกนในกระบวนการผลต เพยงแตมสดสวนทแตกตางกนในการผลตแตละประเภท แตวชาเศรษฐศาสตรทวไปจะเนนทรพยากรมนษยในฐานะพลงแรงงาน (labour) ซงอาจจะรวมทงพลงสมองดวย ดงนน การทไมจำาแนกใหชดเจน ทำาใหละเลยจดเนนทสำาคญของความเปนมนษย นนคอ พลงสมอง ทมความสำาคญมากกวาแรงงานในฐานะทเปนปจจยการผลต และในทสดกลบไปใหความสำาคญแกทนในฐานะทเปนปจจยการผลตหลก (mode of production) อนเปนทมาของระบบทนนยม และใหความสำาคญแกพลงสมองและจตหรอสตปญญาของมนษยนอยเกนไป ในขณะทจตหรอสตปญญาของมนษยถอไดวาเปนปจจยการผลตหลกในพทธเศรษฐศาสตร ดงตวอยางทยกมาอธบายตอไปน

ตวอยาง ถาตองการเพมผลผลต ควรจะทำาอยางไร ?ถาใชความฉลาด จากมมมองของระบบทนนยม กจะตอง

สะสมทนใหเพมขนอยางรวดเรว ดงนน สงทควรจะทำาคอ1. ออกมาตรการการวดผลการดำาเนนงานทเขมงวด เพอให

พนกงานทำางานทกนาท และถาไมไดผลตามมาตรฐานทวางไว จะตองถกลงโทษขนเดดขาดโดยไมสนใจสาเหตแวดลอมอนๆ

2. เปลยนเครองจกรทมประสทธภาพสงทจะทำาใหตนทนตอหนวยตำากวาการใชแรงงานและปลดคนงานออก

3. ในขณะทมคนวางงานใหเลอกมากมาย จะตองหาทางปลดคนงานทมเงนเดอนสง เพราะทำางานมานาน และเลอกจางแรงงานใหมทถกกวา เพอลดตนทนใหตำาสด

181

4. ประหยดคาใชจายในการบำาบดนำาเสยและกรองฝนละออง มเชนนนจะเปนการเพมตนทน โดยอาจจะไมเพมมลคาของผลตภณฑ

5. กดราคาคาวตถดบใหตำาทสด จะไดมตนทนตำาทสดถาใชปญญา จากจดยนแบบพทธ คอ การทำาใหชวตมความสข

มากทสด โดยมการเบยดเบยนตวเองและเบยดเบยนผอนใหนอยทสด ปญญาจะตองตงคำาถามวาความจำาเปนในการสะสมทนมมากนอยเพยงใด หากมความจำาเปน ปรมาณเทาใดจงจะพอเพยงตอการอยรอด และการสะสมทนนนควรไดมาดวยวธการใด หรอสรปวาจะตองพจารณาวาขอ 1-5 ขางตนนนทงหมดวาการกระทำาในลกษณะดงกลาว เปนการเบยดเบยนตนเองและผอนใหเกดความเดอดรอนหรอไม

3. เนนจดยนแบบพทธทมเปาหมายสงสด คอ สรางความสขใหมากทสดโดยการเบยดเบยนตนเองและผอนใหนอยทสด

ประสทธภาพการผลต คอ ทำาอยางไรจงจะใชทรพยากรนอยทสดใหสามารถใชประโยชนอยางมคณคามากทสด เกดผลผลตมากทสด คงทนทสด มของเสยตามมานอยทสด โดยกระบวนการผลตทมประสทธภาพสงสดในทางเศรษฐศาสตร คอ มการแบงงานกนทำาตามความชำานาญของแตละกลมการผลต ซงอาศยปจจยในการผลต แตการดำาเนนในลกษณะดงกลาวอาจจะมผลทำาใหมนษยเปนเสมอนพลงงานซงเปนชนสวนหนงของเครองจกร การทจะใหการผลตเกดประสทธภาพไดนนมนษยตองทำางานหนกยงขน เพอใหไดผลผลตทมากและใชทรพยากรนอยทสด พรอมกนนในกระบวนการผลต ผลผลตทไดออกมา (output) ไมไดมแตเพยงผลผลตเทานน แนนอนตองมของเสยซงหมายถงสงทมนษยไมตองการหรออาจจะเปนโทษตอมนษย หรอมฉะนนกอาจเปนอนตรายตอสภาพแวดลอม ซงจะยอนกลบมาเปนอนตรายตอมนษยในภายหลง ทงนลกษณะ

182

ปกตของกระบวนการผลตโดยทวไปในแตละขนของการผลตอาจจะมของเสยเพยงเลกนอยซงอาจจะถอวาไมสำาคญเทาใดนก แตถาหากมกฎเกณฑวาแตละกระบวนการผลตจะตองขจดของเสยไมใหเหลอเลย หรอในกระบวนการผลตทงระบบของเสยจะตองถกดดซบกลบเขาไปในสภาพแวดลอมของกระบวนการผลต เพอใชเปนปจจยหลอเลยงระบบการผลต หากของเสยถกดดซบกลบไมหมดและสงสมไวนอกระบบมากขน ยอมมผลกระทบตอความยงยนหรอไมยงยนของระบบการผลตทงหมด ดงนนการผลตแบบพทธศาสตรทแทจรงจะตองไมมผลเสยเกดขนในกระบวนการผลต ทงนเพราะจดยนแบบพทธจะอยบนพนฐานทวา ทำาอยางไรถงจะใหมนษยมความสขอยางแทจรงมากทสด โดยเบยดเบยนตนเองและผอน รวมทงสงมชวตและสภาพแวดลอมอนๆ ใหนอยทสด

ดงนน ผผลตหรอผประกอบการทดนนควรมงใหมการผลตทถกตอง สรางความสข และไมเบยดเบยนโดยทงนตองมคณธรรม และปฏบตตามหลกของมรรคมองค 8 คอ สมมาวาจา สมมากมมนตะ สมมาอาชวะ ซงสามารถสรปไดดงน9

สมมาวาจา คอ หลกมนษยสมพนธทด ระหวางผประกอบการกบผใชแรงงานจะตองไมหลอกลวงกลาวเทจตอกน ไมหยาบคาบกาวราว สรางความสามคคและจรงใจตอกน

สมมากมมนตะ คอ การงานด ไดแก ความชอบธรรม ความถกตองในการทำางาน เชน การผลต ตองมองไปในสงทดทไมหวงในประโยชนจนเกนไป ไมเปนไปเพอการมงรายกน ไมเปนไปเพอการเอารดเอาเปรยบกนในสงคม และไมเปนไปเพอการกดขขมเหงทางเพศ เปนตน

9 พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต), เศรษฐศาสตรแนวพทธ, พมพครงท 7, (กรงเทพ ฯ : บรษทสหธรรมก จำากด, 2541), หนา 50.

183

สมมาอาชวะ คอ อาชพทชอบ โดยการประกอบอาชพทถกกฎหมาย ไมผดศลธรรม เชน ไมผลตหรอขายของผดกฎหมาย

ดงนน การผลตจากมมมองของพทธศาสตร คอ ความสมพนธของการผลต ไดแก ปจจยนำาเขา กระบวนการผลต และผลผลตทไดใหสอดคลองกบสภาพความเปนจรงตามธรรมชาตของสงเหลานนใหมากทสดเทาทจะทำาได อาศยปญญาเปนปจจยการผลตหลก โดยม เปาหมายสงสด คอ สรางความสขใหมากทสดโดยการเบยดเบยนตนเองและผอนใหนอยทสด

9.5. แนวทางการใชหลกธรรมแกปญหาเศรษฐกจสภาพสงคมปจจบนวฒนธรรม หรอคานยมทเกดขนในสงคม

ไทยมแนวโนมวาเปนสงคมทมนษยยงตองการสงอำานวยความสะดวกอน ๆ ทมาตอบสนองความตองการทไมจำากด ดวยเหตนจงสงผลใหมนษยจำาเปนตองดนรนเพอทจะไดสงอำานวยความสะดวกนนมา ซงอาจจะหามาไดดวยความสจรตหรอไม และหาไดแลวสามารถใชหรอเกบรกษาอยางไร พระพทธศาสนาไดมขอปฏบตสำาคญทจะทำาใหเกดผล คอ ความมนคงทางเศรษฐกจ ทำาใหมทรพยสนเงนทอง พงตนเองได เรยกวา ธรรมทเปนไปเพอประโยชนปจจบน หรอธรรมทเปนไปเพอ ทฎฐธมมกตถะประโยชน หรอ ธรรมทเปนหวใจเศรษฐ“ ” ม 4 ประการดงน10

1. อฎฐานสมปทา ถงพรอมดวยความขยนหมนเพยร คอ ใชความรความสามารถในการทำางาน ทำางานดวยความขยนหมนเพยร สจรต ฝกฝนใหเกดทกษะและความเชยวชาญ สงผลใหการทำางานประสบผลสำาเรจได

10พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต), ธรรมนญชวต, พมพครงท 7, (กรงเทพฯ : โรงพมพการศาสนา, 2541), หนา 38.

184

2. อารกขสมปทา ถงพรอมดวยการรกษา คอ สามารถเกบรกษาทรพยทตนเองไดท ำาไวด วยความขยนหมนเพยรไมให สญหาย หรอหมดไปโดยเปลาประโยชน

3. กลยาณมตตตา คบหาคนดเปนมตร คอ รจกคบหาบคคลทมความร และความสามารถ นาเคารพนบถอ ซงบคคลดงกลาวสามารถใหคำาแนะนำาปรกษาเกยวกบการทำางานของเรา ไมคบหากบบคคลทชกจงไปในทางทเสอมเสยทงเสอมเสยหนาทการงาน และทรพยสน

4. สมชวตา เลยงชวตแตพอด คอ สามารถวางแผนหารายได และการใชจายอยางรอบคอบไมกอใหเกดความเดอดรอนในอนาคต

พรอมกนนพระพทธศาสนายงมหลกและวธการแกปญหาความยากจน คอ อรยสจ 4 ซงประกอบไปดวย11

1. ตองรจกความยากจน (ทกข) เชน ความยากจนคออะไร

2. ตองรจกสาเหตของความยากจน (ทกขสมทย) วามสาเหตมาจากสงใด อะไรคอตนเหต

3. ตองรจกการขจดสาเหตของความยากจน (ทกขนโรธ) เชน เมอรวาความยากจนมสาเหตมาจากสงใด ตองหาทางขจดใหหมดไป

4. ตองพยายามเขาไปใหถงตนตอแหงความยากจน (ทกขนโรธคามนปฏปทา) เพอใหบรรลตามเปาหมายทตองการ จะตองปฏบตใหถงซงความสนสดของความยากจนใหได หมายถง การลงมอปฏบตเพอจดการแกไขปญหาใหหมดไป

11 ? พชย ผกาทอง, ดร., เอกสารประกอบการสอน รายวชามนษยกบสงคม, (กรงเทพฯ : มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, 2547), หนา 138-139.

185

การแกปญหาความยากจนตามแนวพทธวธ เปนกระบวนการแกปญหาแบบถอนรากถอนโคน คอรปญหา รสาเหตของปญหา รการแกปญหา และรการดำาเนนการในการแกปญหาตามขนตอน ความยากจนจงเปรยบเสมอนทกข สาเหตแหงความยากจนเปรยบเสมอนสมทย การขจดความยากจนเปรยบเสมอนนโรธและการลงมอปฏบตตามสงทคนพบหนทางแกปญหาความยากจนเปรยบเสมอนมรรค ดงนน การทบคคลประสบความสำาเรจในชวตได จะตองลงมอปฏบตตามหลกธรรมทง 4 ประการอยางแทจรง

สรปทายบท

186

เศรษฐศาสตรในทางพระพทธศาสนาเปนเศรษฐศาสตรสายกลาง มงทความพอดหรอความสมดล หมายความวาการบรโภคจะทำาใหเกดความพอดไดอยางไร การทถอวากจกรรมทางเศรษฐกจไมใชเปนกจกรรมทจบสนในตว แตเปนกจกรรมทเปนฐานของการทจะไดพฒนาศกยภาพยงๆ ขนไป สอดคลองกบปรชญาเศรษฐกจพอเพยง เปนการพฒนาทตงอยบนพนฐานของทางสายกลางและความไมประมาท เพอตอบสนองความตองการโดยทความตองการตามแนวพทธศาสตร ประกอบดวย ความตองการทไมจ ำากด เรยกวา ตณหา และความตองการคณภาพชวต เรยกวา ฉนทะเปนความตองการทมขอบเขตจำากดสามารถวดได ซงแนวพทธศาสตรถอกวาปจจย 4 เปนปจจยพนฐานและเปนปจจยเบองตนในการดำารงชวต

การบรโภคตามแนวพทธศาสตร การบรโภคนนมทงเปนสงจำาเปนตอการดำารงชวต การบรโภคอยางไรจงจะถกตองเหมาะสม ทำาใหเกดคณภาพชวตทดของมนษย ตองมการควบคมทางจตใจ วางแผนการบรโภค โดยการควบคมการบรโภคใหมความพอดตอคณภาพชวตตอทรพยากรทมอยและควรนำาหลกธรรมในการบรโภค คอ รจกอยาก รจกประโยชน รจกหา รจกกน รจกใช รจกเกบ รจกให รจกทง สวนการผลตมมมองของพทธศาสตร คอ ผลผลตทไดออกมา ใหสอดคลองกบสภาพความเปนจรงตามธรรมชาตของสงเหลานนใหมากทสดเทาทจะทำาได อาศยปญญาเปนปจจยการผลตหลก สรางความสขใหมากทสดโดยการเบยดเบยนตนเองและผอนใหนอยทสด ผผลตตองมธรรมะในการผลต คอ สมมาวาจา สมมากมมนตะ สมมาอาชวะ แนวทางการใชหลกธรรมแกปญหาเศรษฐกจ เชน ทฎฐธมมกตถะประโยชน หรอ ธรรมทเปนหวใจเศรษฐ“ ”และ อรยสจ 4

187

คำาถามทายบท

1. จงอธบายถงหลกการพนฐานเกยวกบเศรษฐศาสตรตามแนวพทธศาสตร

2. จงอธบายถงเศรษฐศาสตรแนวพทธ ในประเดนตอไปนมาพอสงเขป

2.1 หลกการพนฐานเกยวกบเศรษฐศาสตรแนวพทธ2.2 ความตองการ2.3 สงทตอบสนองความตองการของมนษย

3. จงอธบายถงลกษณะการบรโภคตามแนวพทธศาสตร4. จงสรปถงหลกธรรมบรหารการบรโภคเชงพทธศาสตร 5. จงอธบายถงลกษณะการผลตตามแนวพทธศาสตร6. ผผลตหรอผประกอบการทด ควรมแนวปฏบตโดยอาศย

หลกธรรมอยางไร

188

เอกสารอางองประจำาบท

กวพนธ ยวงบณฑต, “พทธศาสตรกบเศรษฐศาสตร”, <www.bloggang.com/viewdiary.php?id=grooveriderz&month=08-2007&date=20&group=9&gblog=16>, July 2008.

กญญา กนทกาญจน,ผศ.. หลกเศรษฐศาสตรจลภาคเบองตน. พมพครงท 3. เชยงใหม :

มหาวทยาลยเชยงใหม, 2543.พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต). เศรษฐศาสตรตามแนวพทธศาสตร. พมพครงท 3, กรงเทพฯ :

โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, 2537.พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต). เศรษฐศาสตรแนวพทธ. พมพครงท 7. กรงเทพ ฯ :บรษทสหธรรมก

จำากด, 2541.พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต). ธรรมนญชวต. พมพครงท 7. กรงเทพฯ : โรงพมพการศาสนา, 2541. พชย ผกาทอง, ดร.. เอกสารประกอบการสอน รายวชามนษยกบสงคม. กรงเทพฯ : มหาจฬาลงกรณ

ราชวทยาลย, 2547.

189

สมลกษณ สนตโรจนกล. เศรษฐศาสตรจลภาค 1. กรงเทพฯ : ศนยสงเสรมวชาการ, ม.ป.ป.สมหวง วทยาปญญานนท, “การบรโภคในเศรษฐศาสตรเชงพทธ”,

<www.bloggang.com/viewdiary.php?id=grooveriderz&month=08-2007&date=20&group=9&gblog=12>, April 2007.

อภชย พนธเสน,ศ,ดร.,และคณะ. พทธเศรษฐศาสตร ฉบบนสต นกศกษา และประชาชน.

กรงเทพ ฯ : บรษท สำานกพมพดอกหญาวชาการ จำากด, 2549.

190