วารสาร มนุษย์กับสังคมhuman.msu.ac.th/husocjournal/journal_file/07-4-1-61.pdf · อ าเภอกันทรวิชัย จังหวัดมหาสารคาม

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตรมหาวทยาลยมหาสารคาม

Faculty of Humanities and Social SciencesMahasarakham University

ISSN 2286 6779

Journal of Man and Society Faculty of Humanities and Social Sciences

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

วารสารมนษยกบสงคม

วารสารมนษยกบสงคม คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตรJournal of Man and Society Faculty of Humanities and Social Sciences

ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

2

วารสารมนษยกบสงคม คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตรJournal of Man and Society

Faculty of Humanities and Social Sciencesปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)

เจาของ: คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม

วตถประสงค: เพอเผยแพรองคความรใหม และสงเสรมใหคณาจารย นกวชาการ นกวจย นสต

รวมทงผสนใจไดเผยแพรผลงานวชาการ ผลงานวจยทางดานมนษยศาสตรและ

สงคมศาสตร

ทปรกษา: อธการบดมหาวทยาลยมหาสารคาม

คณบดคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

ขอบเขตเนอหา

บทความวจยและบทความวชาการดานมนษยศาสตรและสงคมศาสตร ไดแก ภาษา

และภาษาศาสตร วรรณคด วรรณกรรม ประวตศาสตร ภมศาสตร เศรษฐกจ สงคม

วฒนธรรม ศาสนาและปรชญา ศลปกรรม สารสนเทศและการสอสาร และสาขาอนๆ

ทเกยวของ

ก�าหนดการออกเผยแพร

วารสารมนษยกบสงคม ตพมพเผยแพรราย 6 เดอน (ปละ 2 ฉบบ)

มกราคม-มถนายน

กรกฎาคม-ธนวาคม

ทกบทความทตพมพตองผานการพจารณาเหนชอบจากผทรงคณวฒ (Peer Reviewed) ในสาขา

วชานนไมนอยกวาสองทาน ทศนะและความคดเหนของบทความในวารสารฉบบน เปนของผเขยน

แตละทานไมถอเปนทศนะและความรบผดชอบของกองบรรณาธการ

สงบทความตพมพไดท: กองบรรณาธการวารสารมนษยกบสงคม

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม

อ�าเภอกนทรวชย จงหวดมหาสารคาม 44150

หรอท Email: [email protected], [email protected]

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตรมหาวทยาลยมหาสารคามFaculty of Humanities and Social Sciences Mahasarakham University

3

คณะกรรมการกองบรรณาธการ วารสารมนษยกบสงคม

บรรณาธการ ดร. โสภ อนทะยา

กองบรรณาธการ ศาสตราจารย (เกยรตคณ) ดร. อานนท กาญจนพนธ มหาวทยาลยเชยงใหม

ศาสตราจารย ดร. สวทย ธรศาศวต มหาวทยาลยขอนแกน

รองศาสตราจารย ดร. กฤษ ทองเลศ มหาวทยาลยรงสต

รองศาสตราจารย ดร. ธญญา สงขพนธานนท มหาวทยาลยนเรศวร

รองศาสตราจารย ดร. สชาต แสงทอง มหาวทยาลยราชภฏนครสวรรค

รองศาสตราจารย ดร. กตญญ แกวหานาม มหาวทยาลยกาฬสนธ

ผชวยศาสตราจารย ดร. เกตถวา บญปราการ มหาวทยาลยสงขลานครนทร

ผชวยศาสตราจารย ดร. บญชา เกยรตจรงพนธ มหาวทยาลยขอนแกน

ผชวยศาสตราจารย ดร. สนทร วรหาร มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน

ผชวยศาสตราจารย ดร. ชพกตร สธสา ส�านกงานกองทนสนบสนนการวจย

ผชวยศาสตราจารย ดร. ภาคภม หรรนภา มหาวทยาลยมหาสารคาม

ผชวยศาสตราจารย ดร. นตยา วรรณกตร มหาวทยาลยมหาสารคาม

ดร. กรต ธนะไชย มหาวทยาลยมหาสารคาม

ดร. ณฐกฤตา นามมนตร มหาวทยาลยมหาสารคาม

อาจารยวชราภรณ วรรณโชต มหาวทยาลยมหาสารคาม

ผพจารณาตรวจสอบภาษาองกฤษ

ผชวยศาสตราจารย ดร. กตตพงษ ประพนธ มหาวทยาลยมหาสารคาม

ประชาสมพนธ อาจารยวรยา ตาสวาง

นายพงษศกด สงฆมณ

ศลปกรรม อาจารยอสเรส สขเสน

พสจนอกษร อาจารยพมประไพ สภาร

เลขานการ นายปฏพทธ สนพบลย


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

4

ผทรงคณวฒพจารณาบทความ วารสารมนษยกบสงคม

ศาสตราจารย ดร.ประยงค แสงบรา มหาวทยาลยขอนแกน

ศาสตราจารย ดร.บษบา กนกศลปธรรม มหาวทยาลยศลปากรรอง

ศาสตราจารย ดร.ศรพร ปญญาเมธกล มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

รองศาสตราจารย ดร.จารวรรณ ธรรมวตร มหาวทยาลยมหาสารคาม

รองศาสตราจารย ดร.ปฐม หงษสวรรณ มหาวทยาลยมหาสารคาม

รองศาสตราจารย ดร.ธนานนท ตรงด มหาวทยาลยมหาสารคาม

รองศาสตราจารย วณา วสเพญ มหาวทยาลยมหาสารคาม

ผชวยศาสตราจารย ดร.ชพกตร สธสาร ส�านกงานกองทนสนบสนนการวจย

ผชวยศาสตราจารย ดร.พฤกษ เถาถวล มหาวทยาลยอบลราชธาน

ผชวยศาสตราจารย ดร. สหะโรจน กตมหาเจรญ มหาวทยาลยรามค�าแหง

ผชวยศาสตราจารย ดร.กลยา กลสวรรณ มหาวทยาลยราชภฏมหาสารคาม

ผชวยศาสตราจารย ดร.เชษฐา จกรไชย มหาวทยาลยราชภฏมหาสารคาม

ผชวยศาสตราจารย ดร.รตนะ ปญญาภา มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน

ผชวยศาสตราจารย ดร. พยงพร นนทวศรต มหาวทยาลยราชภฏเลย

ผชวยศาสตราจารย ดร. มารศร สอทพย มหาวทยาลยขอนแกน

ผชวยศาสตราจารย ดร. รตนา จนทรเทาว มหาวทยาลยขอนแกน

ผชวยศาสตราจารย ดร.ธรพงษ มไธสง มหาวทยาลยมหาสารคาม

ผชวยศาสตราจารย ดร.สมชาต มณโชต มหาวทยาลยมหาสารคาม

ดร.แกวตา จนทรานสรณ มหาวทยาลยขอนแกน

ดร.อภราด จนทรแสง มหาวทยาลยมหาสารคาม

พมพทงหมด 1,000 เลม

สงวนลขสทธตามกฎหมาย

issn 2286 6779

พมพท: บรษท มาตา การพมพ จ�ากด

77/261 หม 4 ต�าบลบางครด

อ�าเภอบางบวทอง จงหวดนนทบร 11110

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


5

บทความในวารสารมนษยกบสงคม ปท 4 ฉบบท 1 กรกฎาคม-ธนวาคม 2561 น�า

เสนอเนอหาการวจยทางดานภาษาศาสตร การใชภาษา แรงงานขามชาต วจยชมชน และ

เรองเลาในพธกรรม รวมทงบทวจารณหนงสอทนาสนใจ

บทความทางดานภาษาศาสตรและการใชภาษา บทแรก “เสยงยอยของพยญชนะ

กกในภาษาองกฤษแบบอเมรกน”แสดงใหเหนวาพยญชนะกกในภาษาองกฤษแบบอเมรกน

สามารถออกเสยงยอยไดหลายเสยงตามแตจะปรากฏในบรบทใด โดยบางบรบทสามารถ

ใชเสยงยอยของพยญชนะกกแบบภาษาไทยแทน แตในหลายบรบทภาษาไทยไมมเสยง

ยอยนน กฎการออกเสยงนนกเรยนไทยอาจน�าไปใชกบการฝกออกเสยงส�าเนยงอเมรกน

ได สวนบทความ “ค�าซอนในภาษาถนเหนอ” ศกษาโครงสรางและความหมายของค�าซอน

ในภาษาถนเหนอ พบวาโครงสรางค�าซอนม 2 พยางค 4 และมากกวา 4 พยางค เปนการ

ซอนเพอเสยงและเนนความหมาย สวนบทความ “กลวธการแสดงอารมณขนในรายการซ

เปอรหม�า”พบกลวธเสยดสประชดประชน การสรางเรองใหเกนจรง การตงสมญานามให

บคคล การท�าใหเปนเรองสปดน กลวธการใชภาษาและกลวธการใชโวหารภาพพจน ทชวย

เสรมใหรายการมอารมณขนและความสนกสนาน

การวจยทเกยวของกบแรงงานขามชาตในบทความเรอง “การใหบรการสขภาพแก

แรงงานขามชาตกมพชาของสถานอนามยบานคลองมะขาม หม 1 ต�าบลหาดเลก อ�าเภอ

คลองใหญ จงหวดตราด” พบวาการใหบรการสขภาพแกแรงงานเนนการใหบรการขนพนฐาน

ทวไป และมขอจ�ากดในการด�าเนนงาน แรงงานบางกลมยงไมทราบการใหบรการของสถาน

อนามย รวมถงยงมปญหาดานการสอสารเมอเขาไปใชบรการในสถานอนามย บทความอก

เรองหนงคอ “การเขาสการเปนแรงงานเดกขามชาตสญชาตกมพชาในเขตพนทชมชนปากน�า

ต�าบลปากน�า อ�าเภอเมอง จงหวดระยอง” พบวากระบวนการเขาสการเปนแรงงานเดกชาว

กมพชานน เกดจากการตดตามผปกครองเขามา จ�าเปนตองหารายไดชวยเหลอครอบครว

บางสวนมปญหาการปรบตวในชนเรยนเมอเขาเรยนในระบบการศกษาของไทย จงเขาเปน

แรงงานทงในสถานประกอบการประมงและรบจางทวไป มรายไดแตกตางกนไปตามลกษณะ

งานทท�า

บทบรรณาธการ


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

6

งานการศกษาชมชน “การฟนฟกองทนสวสดการชมชนต�าบลพระคร อ�าเภอ

เมอง จงหวดบรรมย” เพอท�าความเขาใจกระบวนการและเงอนไขทเกยวของกบการฟนฟ

กองทน พบวามปจจยหลายประการ จากปญหาดานความรความเขาใจในเรองแนวคด

และหลกการจดสวสดการชมชน ไมมทกษะการบรหารกองทน การจดระบบเอกสาร การ

ประชาสมพนธและการใหความรวมมอของผน�าชมชน ซงจะน�าไปสการฟนฟกองทนในล�าดบ

ตอไป บทความจากงานวจยเรอง “การจดการพพธภณฑบานขนอ�าไพพาณชย” เปนการ

ศกษาเพอน�าเสนอรปแบบและวธการทเหมาะสมในการจดการพพธภณฑ ผลการศกษา

พบวา มการบรหารงานพพธภณฑโดยทายาทขนอ�าไพพาณชยและกรมศลปากร ปญหา

ทพบคอ จ�านวนผเขาชมยงมไมมากนก ยงไมมบคลากรประจ�าใหบรการ การเขาไปศกษา

ตองนดหมายลวงหนา ผวจยจงน�าเสนอแนวทางและรปแบบการจดการพพธภณฑ เพอให

บรรลวตถประสงคของการเปนแหลงเรยนรตอไป สวนบทความเรอง “เรองเลาและพธกรรม

บวงสรวงองคปพญานาค ของชาวต�าบลบางทรายใหญ อ�าเภอเมอง จงหวดมกดาหาร”

กลาวถงพธกรรมทมการน�าเอาความเชอดงเดมในอดต ความเชอทงผ พราหมณ พทธ เขา

มาใชในพธกรรมบวงสรวงองคปพญานาคทจดขนทกป ประกอบดวยพธกรรม 7 พธ พธท

ส�าคญคอ พธบวงสรวงองคปพญานาคและองคยาพญานาค พธลอยดอกบวพทธบชาและ

พธอญเชญพระพฆเนศ แตละพธกรรมชาวบานเชอวาจะท�าใหเกดสรมงคลตอชมชนอยกบ

อยางรมเยนเปนสขสบไป

ส�าหรบบทความวจารณหนงสอ “ลมตา อาปาก จากชาวนา สผประกอบการ” ผ

เขยนคอ อรรถจกร สตยานรกษ ผวจารณไดกลาวถงความนาสนใจและจดเดนของหนงสอ

ทสรปมาจากโครงการวจยเรอง “ความเปลยนแปลงชนบทในสงคมไทย : ประชาธปไตยบน

ความเคลอนไหว” แสดงใหเหนการปรบเปลยนสงคมในชนบททไมหยดนงไดอยางนาสนใจ

หวงเปนอยางยงวาวารสารมนษยกบสงคม จะเปนสวนหนงทชวยสรางสรรค จด

ประกายจนตนาการอนน�าไปสความร เปดพนทใหนสต นกศกษา นกวชาการและนกวจยได

น�าเสนอองคความรทไดมาจากประสบการณ การศกษาคนควา การวจย เพอเปนประโยชน

และสามารถน�าไปประยกตใชในวงวชาการและอนๆ ทเกยวของ เพอการพฒนาชวต ชมชน

สงคม ประเทศชาตและสงคมโลกสบไป

โสภ อนทะยา

บรรณาธการ

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


7

เสยงยอยของพยญชนะกกในภาษาองกฤษแบบอเมรกน ธนานนท ตรงด

ค�าซอนในภาษาไทยถนเหนอ สบนรตน รตนะศลา

“กลวธการแสดงอารมณขนในรายการซเปอรหม�า” เพลงขวญ พนธสระค, โสภ อนทะยา

การใหบรการสขภาพแกแรงงานขามชาตกมพชาของสถานอนามยบานคลอง

มะขาม หม 1 ต�าบลหาดเลก อ�าเภอคลองใหญ จงหวดตราด

นจจารย บวอนทร

การฟนฟกองทนสวสดการชมชนต�าบลพระคร อ�าเภอเมอง จงหวดบรรมย ชฎาพร จนทนา, พมพพร ภครองเพชร

การเขาสการเปนแรงงานเดกขามชาตสญชาตกมพชาในเขตพนทชมชนปากน�า ต�าบลปากน�าอ�าเภอเมอง จงหวดระยอง นางสาวรตนาภรณ ระดมสข

การจดการพพธภณฑบานขนอ�าไพพาณชย ธนยพงศ สารรตน, ชนมน สขวงศ, อภชาต มกดามวง

เรองเลาและพธกรรมบวงสรวงองคปพญานาค ของชาวต�าบลบางทรายใหญ อ�าเภอเมอง จงหวดมกดาหาร ณฐฐา เยนใจ, ณฐกฤตา นามมนตร

บทวจารณหนงสอ กนกพร รตนสธระกล

ขอก�าหนดการเสนอบทความวชาการหรอบทความวจยเพอตพมพในวารสารมนษยกบสงคม

11

29

45

59

77

93

109

123

139

143

สารบญ


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

8

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


11

เสยงยอยของพยญชนะกกในภาษาองกฤษแบบอเมรกนAllophones of Stop Consonants in American English

ธนานนท ตรงด Thananan Trongdee *

* รองศาสตราจารย ดร. คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม* Associate Professor, Dr, Faculty of Humanities and Social Sciences, Mahasarakham University

บทคดยอ พยญชนะกกในภาษาองกฤษแบบอเมรกนสามารถออกเสยงยอยไดหลายเสยง

ตามแตจะปรากฏในบรบทใด บทความนไดรวบรวมกฎการออกเสยงยอยของพยญชนะกก

ในส�าเนยงอเมรกนจากต�าราตางๆ พบวา มกฎการออกเสยงยอยอย 11 กฎ นอกจากนผ

เขยนยงไดเพมกฎการออกเสยงยอยของพยญชนะกกทต�าราตางๆ มไดกลาวถงไวอก 1 กฎ

รวมเปน 12 กฎ โดยในบางบรบทสามารถใชเสยงยอยของพยญชนะกกแบบภาษาไทยแทน

แตในหลายบรบทภาษาไทยไมมเสยงยอยนน กฎการออกเสยงยอยของพยญชนะกกทได

รวบรวมไวน นกเรยนไทยอาจน�าไปใชกบการฝกออกเสยงส�าเนยงอเมรกนได

ค�าส�าคญ: ภาษาองกฤษแบบอเมรกน, ส�าเนยงอเมรกน, พยญชนะกก, เสยงยอย

Abstract Stop consonants in American English can be realized as many allophones,

depending on which phonological contexts they occur. In this paper, statements or

rules describing the allophones of stop consonants in American accent are compiled

from many textbooks. There are 11 rules stated in the textbooks. In addition, the

author adds one more rule which has not been mentioned before; it makes 12 rules

of allophones altogether. In some contexts Thai allophones can be used, but in many

contexts Thai lacks those allophones. It is expected that these rules of allophones of

stop consonants can benefit Thai students who are learning the American accent.

Keywords: American English, American Accent, Stop Consonants


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

12

บทน�า พยญชนะกกในภาษาองกฤษ ไดแก p, b, t, d, k, g ซงเปนพยญชนะทมการกก

ลมไวแลวระเบดออกมา ผเขยนเองมกออกเสยงตามแบบภาษาไทย เชน ออกเสยงค�าวา

total เปน ทอเถล หรอค�าวา paper ออกเสยงเปน เพเผอร มาโดยตลอด เนองจากเขาใจ

วา พยญชนะ t และ p ตนค�า กบพยญชนะ t และ p กลางค�าจะออกเสยงคงเดม ดงทเปน

เชนในภาษาไทย ภายหลงไดเรยนรวาพยญชนะกกในภาษาองกฤษโดยเฉพาะแบบอเมรกน

(American English) หรอถาจะมงเฉพาะในเรองของเสยงกจะเรยกสนๆ วา ส�าเนยงอเมรกน

(American accent) นน มไดออกเสยงคงเดมเสมอไป ขนอยกบวาพยญชนะกกนนจะ

ปรากฏในบรบทใด ถาพยญชนะกกนนปรากฏในบรบททตางกนกอาจจะออกเสยงไมเหมอน

เดม เชน p ในค�าวา peak ออกเสยงวา พก แต p ในค�าวา speak กลบออกเสยงวา สปก

เปนตน ต�าราทางดานสทศาสตรและสทวทยามกอธบายวา p ในค�าวา peak และ p ในค�า

วา speak เปนหนวยเสยงเดยวกน แตมเสยงยอยตางกน

ค�าวา หนวยเสยง (phoneme) และค�าวา เสยงยอย (allophone) ดงทกลาวถง

ในต�าราของไพค (Pike, 1963: 57-66 ) แลเดอโฟเกด (Ladefoged, 2006: 45-47) และ

โรช (Roach, 2009: 31-33) นน สามารถน�ามาอธบายโดยสงเขปไดวา หนวยเสยงเปน

สวนประกอบของพยางค (syllable) โดยพยางคจะประกอบดวยใจกลางพยางค (nucleus)

ซ ง โดยปกตจะเปนหนวยเสยงสระ (vowel) สวนหนวยเสยงพยญชนะจะเปนสวนขอบของ

พยางค (marginal) ซงอาจปรากฏตนพยางคหรอทายพยางค บางภาษาอาจมหนวยเสยง

วรรณยกต (toneme หรอ tone) เปนสวนประกอบของพยางคดวย หนวยเสยงเปนหนวย

นามธรรมทฝงอยในสมองของผพด นกสทวทยาจะใชวงเลบเอยง / / เปนเครองหมายก�ากบ

สทอกษร1ทใชแทนหนวยเสยง และเมอผพดเปลงเสยงออกมาจงจะเรยกวาเสยงยอย และ

ใชวงเลบเหลยม [ ] เปนเครองหมายก�ากบสทอกษรทใชแทนเสยงยอย ซงเสยงยอยนเปน

หนวยรปธรรมทไดยนได และหนวยเสยงบางหนวยเสยงสามารถมเสยงยอยไดหลายเสยง

ตามบรบททหนวยเสยงนนไปปรากฏ

เสยงยอยของพยญชนะกกในภาษาไทยนน ปรากฏในงานของแอบรมสน (Abram-

son, 1972; 1989) และแฮรรส (Harris, 1992; 2001) ซงไดระบวา หนวยเสยงพยญชนะ

กกในภาษาไทยม 8 หนวยเสยง สามารถปรากฏตนพยางคไดทง 8 หนวยเสยง ไดแก / p,

ph, b, t, th, d, k, Ɂ/ เมอออกเสยงมาแลวจะไดเสยงยอยดงน

1 สทอกษรหรอสทอกษรสากล (Internation Phonetic Alphabets) เปนอกษรทใชบนทกเสยงในภาษาตางๆ โดยดดแปลงจากอกษรลาตน และมหลกการทส�าคญคอ หนงอกษรบนทกเสยงไดหนงเสยงเทานน ผก�าหนดและปรบปรงสทอกษร ไดแก สมาคมสทศาสตรสากล (The International Phonetic Association)

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


13

หนวยเสยง /p/ มเสยงยอยเปนเสยงกก ฐานรมฝปาก ไมกอง2 ไมพนลม [p]3 เชน

[pa:11] ‘ปา’

หนวยเสยง /ph/ มเสยงยอยเปนเสยงกก ฐานรมฝปาก ไมกอง พนลม4 [ph] เชน

[pha:11] ‘ผา’

หนวยเสยง /b/ มเสยงยอยเปนเสยงกก ฐานรมฝปาก กอง ไมพนลม [b] เชน

[ba:11] ‘บา’

หนวยเสยง /t/ มเสยงยอยเปนเสยงกก ฐานปมเหงอก ไมกอง ไมพนลม [t] เชน

[ti:33] ‘ต’

หนวยเสยง /th/ มเสยงยอยเปนเสยงกก ฐานปมเหงอก ไมกอง พนลม [th] เชน

[thi:33] ‘ท’

หนวยเสยง /d/ มเสยงยอยเปนเสยงกก ฐานปมเหงอก กอง ไมพนลม [d] เชน

[di:33] ‘ด’

หนวยเสยง /k/ มเสยงยอยเปนเสยงกก ฐานเพดานออน ไมกอง ไมพนลม [k] เชน

[ku:11] ‘ก’

หนวยเสยง /kh/ มเสยงยอยเปนเสยงกก ฐานเพดานออน ไมกอง พนลม [kh] เชน

[khu:11] ‘ข’

หนวยเสยง / Ɂ / มเสยงยอยเปนเสยงกก ฐานเสนเสยง ไมกอง ไมพนลม [Ɂ] เชน

[Ɂu:11] ‘อ’

หนวยเสยงพยญชนะกกในภาษาไทยทปรากฏทายพยางคได ไดแก /-p, -t, -k,

-Ɂ/ จะมเสยงยอยเปนดงน

- หนวยเสยง /-p/ มเสยงยอยเปนเสยงกก ฐานรมฝปาก ไมกอง ไมปลอยเสยง5

ใชสทอกษรเปน [-p˺] และหากมลกษณะปดเสนเสยงรวมดวย6 จะใชสทอกษรเปน [-Ɂp˺] เชน

[sa:p˺11] [sa:Ɂp˺11] ‘สาป, สาบ’

2 ค�าวา ไมกอง หมายถง เสนเสยงไมสน สวนค�าวา กอง หมายถง เสนเสยงสน3 ตวเลขยกขนน ใชแสดงระดบเสยงวรรณยกต4 อกษร h ยกขน หมายถง พนลม5 การไมปลอยเสยง แสดงดวยเครองหมายรปฉากเลกๆ ดานขวาบนของสทอกษร6 การมลกษณะปดเสนเสยง (glottalization) กลาวอยางงาย คอ มการกลนหายใจ และเสยง อ ในภาษาไทยกเปนการกลนหายใจชวขณะเชนกน แสดงดวยเครองหมายคลายกบเครองหมายค�าถาม


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

14

- หนวยเสยง /-t / มเสยงยอยเปนเสยงกก ฐานปมเหงอก ไมกอง ไมปลอยเสยง

ใชสทอกษรเปน [-t˺] และหากมลกษณะปดเสนเสยงรวมดวย จะใชสทอกษรเปน [-Ɂt˺] เชน

[sa:t˺11] [sa:Ɂt˺11] ‘ศาสตร, สาด, ศารท’

หนวยเสยง /-k/ มเสยงยอยเปนเสยงกก ฐานเพดานออน ไมกอง และไมปลอย

เสยง ใชสทอกษรเปน [-k˺] หากมลกษณะปดเสนเสยงรวมดวย จะใชสทอกษรเปน [-Ɂk˺] เชน

[mak˺45] [maɁk˺45] ‘มก, มรรค’

หนวยเสยง /-Ɂ/ มเสยงยอยเปนเสยงกก ฐานเสนเสยง ไมกอง และไมปลอยเสยง

ใชสทอกษรเปน [-Ɂ˺] เชน

[ʨaɁ˺11] ‘จะ’

กลาวไดวา เสยงยอยของพยญชนะกกของภาษาไทยมเพยง 2 เสยงยอยเทานน

กลาวคอ เมอปรากฏตนพยางค หรอ ตนค�า ไมวาจะอยระหวางสระหรอไมอยระหวางสระ

กจะออกเสยงปกตเหมอนเดม แตถาปรากฏทายพยางคหรอทายค�า กจะไมปลอยเสยงซงก

คออบเสยงไว และอาจกลนหายใจรวมดวย ดงนน จ�านวนเสยงยอยของพยญชนะกกภาษา

ไทยจงมนอยกวาเสยงยอยของพยญชนะกกในส�าเนยงอเมรกน

หนวยเสยงพยญชนะกกในส�าเนยงอเมรกน ตามทแลเดอโฟเกด (Ladefoged:

2006) และโมจซน (Mojsin: 2009) กลาวไว มจ�านวน 6 หนวยเสยง ไดแก /p, b, t, d, k,

ɡ/ หนวยเสยงดงกลาวสามารถออกเสยงยอยแปรไปตามบรบททางเสยงทตางกน จ�าแนกได

11 ประการ อนง เพอเปนการประหยดถอยค�า ตอไปนผเขยนจะใชค�าสนๆ วา “พยญชนะ

กก” แทน “หนวยเสยงพยญชนะกก” และใชค�าวา “เสยงของพยญชนะกก” แทน “เสยงยอย

ของหนวยเสยงพยญชนะกก” ตวอยางทพยญชนะกกปรากฏในบรบทตางกน 11 ประการ ม

ดงน

1) พยญชนะกกตนค�า หรอตนพยางคทลงเสยงหนก (stressed) เชน

pie buy tie dye kye guy imply goodbyeguitar

2) พยญชนะกกทายค�า เชน

nap nab mat mad knack nag

3) พยญชนะกกหลง s เชน

spy sty sky

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


15

4) พยญชนะกกทตามดวยพยญชนะ เชน

chipmonk outside football nightmare

it was don’t like won’t need might do

5) พยญชนะกก t และ d ทปรากฏระหวางสระ และเปนพยญชนะตนของพยางค

ทไมลงเสยงหนก (unstressed) เชน

city better total meeting

ladder medal leader Adam

รวมทงระหวางสระทอยคนละค�า เชน

it is get up eat out wait a minute

add on made it hid it fed up

6) พยญชนะกก t ทปรากฏหนา n และเปนพยญชนะตนของพยางคทไมลงเสยง

หนก เชน

Britain certain cotton eaten

written

7) พยญชนะกก t ทปรากฏหลง n และเปนพยญชนะตนของพยางคทไมลงเสยง

หนก เชน

center twenty interview advantage

plenty

8) พยญชนะกก t ทปรากฏหนา l และเปนพยญชนะตนของพยางคทไมลงเสยง

หนก เชน

little padle ladle

9) พยญชนะกกควบ tr และ dr เชน

travel tradition translate extremely

drink dream hundred laundry

10) พยญชนะกก d ทตามดวย u ในค�าเดยวกน , d ทตามดวย y ในค�าตอมา และ

t ทตามดวย u ในค�าเดยวกน และ t ทตามดวย y ในค�าตอมา เชน

gradual schedule procedure education

graduation Did you? Could you? picture

situation nature actually virtual

Don’t you? Can’t you? Won’t you? Aren’t you?


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

16

11) พยญชนะกก d ในหนวยค�า -ed เชน

opened closed changed

passed worked stopped

needed visited waited

ผเขยนยงมขอสงสยอกประการหนงทและยงไมพบวามผใดอธบายไวอยางชดเจน

ไดแก บรบททมพยญชนะกก p และ k ปรากฏระหวางสระและเปนพยญชนะตนในพยางค

ทไมลงเสยงหนก เชน

bacon cookie paper

people apple speaking

กลาวไดวา บรบททปรากฏเสยงยอยของพยญชนะกกส�าเนยงของชาวอเมรกนม 12

บรบท จงมจ�านวนมากกวาภาษาไทยมาก บทความนจะไดอธบายวาพยญชนะกกทปรากฏ

ในบรบท 12 ประการ ดงทกลาวขางตนออกเสยงเปนเชนใด โดยอาศยค�าอธบายจากต�ารา

ของแลเดอโฟเกด (Ladefoged: 2006) ซงอางวาเปนส�าเนยงของชาวอเมรกนสวนใหญ และ

ต�าราของโมจซน (Mojsin: 2009) ซงอางวาเปนส�าเนยงของผมการศกษาในเขตตะวนออก

(East) เขตตะวนตกกลาง (Midwest) และเขตตะวนตก (West) ของอเมรกา สวนการออก

เสยงของ p และ k ในขอสดทายนน ผเขยนจะไดท�าการตรวจสอบเพอตงกฎการออกเสยง

เพมเตม เนองจากในต�าราเหลานตางมไดกลาวถงเสยงยอยในบรบทดงกลาว

เสยงของพยญชนะกกในส�าเนยงอเมรกน เสยงของพยญชนะกกในส�าเนยงอเมรกนดงจะกลาวตอไปน ผเขยนไดถอดเสยง

เปนสทอกษร7 ซงผ เขยนไดปรบจากสทอกษรแทนหนวยเสยง (broad transcription) ท

ระบไวใน เดอะ นวเบอร เฮาส ดกชนนาร ออฟ อเมรกนองลช (The Newbury House

Dictionary of American English) ของไรดเอาท (Rideout: 2000) ใหเปนสทอกษรแทน

เสยง (narrow transcription) เสยงของพยญชนะกกในส�าเนยงอเมรกน สามารถจดตาม

บรบททปรากฏไดเปน 12 ประการ ดงตอไปน

1. เสยงของพยญชนะกกตนค�า

เสยงของพยญชนะกกเมอปรากฏตนค�านน แลเดอโฟเกด (Ladefoged, 2006: 56)

อธบายไววา ส�าหรบ p, t, k ใหออกเสยงเปนเสยงไมกองและพนลมตามปกต เชน

pie [phaɪ] ‘ขนมพาย’

tie [thaɪ] ‘มด’

7 ตารางแสดงสทอกษรทใชส�าหรบพยญชนะและสระในส�าเนยงอเมรกนในบทความน โปรดดในภาคผนวก

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


17

guitar [ɡəˈthɑɹ] ‘กตาร’

สวน b, d, g เมอปรากฏตนค�า ตนประโยค หรอตามหลงเสยงไมกองนน ผพด

สวนใหญจะออกเสยงไมกองหรอกงๆ ไมกอง ซงหมายความวาท�าใหเสนเสยงไมสนหรอสน

เลกนอยเทานน8 เชน

buy [baɪ] ‘ซอ’

dye [daɪ] ‘สยอม’

guy [ɡaɪ] ‘ผชาย’

that boy [ðæt˺ ˈbɔɪ] ‘เดกชายคนนน’

แลเดอโฟเกดยงไดกลาววา b, d, g จะออกเสยงกองตามปกตกตอเมอปรากฏใน

ค�าหรอวลทมเสยงกองประกบอยขางหนาและขางหลง เชน

a boy [ǝ ˈbɔɪ] ‘เดกชายคนหนง’

a dog [ǝ ˈdɔɡ] ‘สนขตวหนง’

a guy [ǝ ˈɡaɪ] ‘ชายคนหนง’

การออกเสยงในขอน ภาษาไทยมเสยง บ และ ด แทนได ยกเวนเสยง [g] ใน

ประการสดทายเทานนทภาษาไทยไมม

2. เสยงของพยญชนะกกทายค�า

พยญชนะกกเมอปรากฏทายค�านน แลเดอโฟเกด (Ladefoged, 2006: 58-59)

กลาววา p, t, k จะออกเสยงโดยไมตองปลอยเสยงออกมา ซงกคออบเสยงไว สวน b, d, g

กอบเสยงไวเชนกน แตเสนเสยงสนเลกนอยหรอไมสน และบางครงผพดอาจอบเสยงพรอม

กบปดเสนเสยงดวย เชน

nap [næp˺] [næɁp˺] ‘งบ’

mat [mæt˺] [mæɁt˺] ‘เสอ’

knack [næk˺] [næɁk˺] ‘ความสามารถพเศษ’

nab [næb˺] [næɁb˺] ‘จบกม’

mad [mæd˺] [mæɁd˺] ‘บา’

nag [næɡ˺] [næɁɡ˺] ‘มาชรา’

ในเมอเสยงพยญชนะกกทายค�าออกเสยงแทบจะไมแตกตางกนเชนนแลว mat

กบ mad จะแตกตางกนทใด แลเดอโฟเกดกลาวตอวา ค�าวา mat ออกเสยงสระสนกวา

mad การออกเสยงในขอนมลกษณะเหมอนกบการออกเสยงในภาษาไทย กลาวคอ มการ

8 เสนเสยงไมสนแสดงดวยเครองหมายวงกลมเลกๆ ขางลางสทอกษร


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

18

อบเสยงและอาจปดเสนเสยงหรอกลนหายใจรวมดวยดงทกลาวแลวในบทน�า อยางไรกตาม

แลเดอโฟเกดกลาววา ผพดจะปลอยเสยงกตอเมอค�านนเปนค�าสดทายของประโยคหรอเมอ

ผพดตองการเนนค�านนเปนพเศษ

3. เสยงของพยญชนะกกหลง s

พยญชนะกกเมอปรากฏหลง s นน แลเดอโฟเกด (Ladefoged, 2006 : 57) กลาว

วาจะออกเปนเสยงไมกอง ไมพนลม เชน

spy [spaɪ] ‘จารชน’

sty [staɪ] ‘เลา’

sky [skaɪ] ‘ฟา’

ในขอน ภาษาไทยมเสยงเหลานแตมกออกเสยงตามแบบภาษาไทยเปนสองพยางค

คอ สะ-ปาย สะ-ตาย และ สะ-กาย

4 . เสยงของพยญชนะกกทตามดวยพยญชนะ

พยญชนะกกทตามดวยพยญชนะกกดวยกนนน แลเดอโฟเกด (Ladefoged, 2006:

59-60) กลาววาตองออกเสยงโดยไมปลอยเสยงออกมาหรออบเสยงไว ยกตวอยาง เชน

The cat pushed... [ðǝ ˈkhæt˺ ˈphʊʃt…] ‘แมวตวนนผลก...’

It’s a big day. [ɪts ǝ ˈbiɡ˺ ˈdeɪ] ‘มนเปนวนทส�าคญ’

white teeth [waɪt˺ thiθ] ‘ฟนขาว’

สวนโมจซน (Mojsin, 2009: 35) ไดใหตวอยางพยญชนะ t ทตามดวยพยญชนะ

อนๆ เชน

It was [ɪt˺ wǝz] ‘มนเปน’

didn’t like [dɪdnt˺ laɪk] ‘ไมชอบ’

won’t need [woʊnt˺ nid] ‘ไมตองการ’

รวมทงทปรากฏ ภายในเปนค�าเดยวกน เชน

football [ˈfʊt˺ˌbɔƚ] ‘ฟตบอล’

lately [ˈleɪt˺li] ‘เมอไมนานมาน’

outside [ˈaʊt˺ˌsaɪd] ‘ขางนอก’

nightmare [ˈnaɪt˺ˌmɛɹ] ‘ฝนราย’

butler [ˈbʌt˺lɚ] ‘หวหนาคนใชเพศชาย’

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


19

การออกเสยงในขอน มลกษณะเหมอนกบการออกเสยงในภาษาไทย กลาวคอ ม

การอบเสยงเชนเดยวกน แตบางครงภาษาไทยอาจปดเสนเสยงหรอกลนหายใจรวมดวย ดง

ทกลาวแลวในบทน�า

5. เสยงของพยญชนะ t และ d ทปรากฏระหวางสระ

เสยงของพยญชนะ t และ d ทมสระประกบทงขางหนาและขางหลง และอยใน

พยางคทไมลงเสยงหนกนน แลเดอโฟเกด (Ladefoged, 2006: 63) กลาววา ผพดส�าเนยง

อเมรกนสวนใหญจะออกเสยงโดยใชปลายลนกระทบกบปมเหงอกเพยงหนงครง ซงเสยงน

มชอเฉพาะวาเสยงกระทบ (tap) ใชสทอกษร [ɾ] เชน city [ˈsɪɾi] ‘เมอง’

better [ˈbɛɾɚ] ‘ดกวา’

writer [ˈɹaɪɾɚ] ‘นกเขยน’

พยญชนะ t และ d ออกเสยงไมแตกตางกนในบรบทน แตจะตางกนตรงทเสยง

สระ โดยเสยงสระหนา t จะสนกวาสระหนา d เชน9

latter [ˈlæɾɚ] ‘ประการหลง’

ladder [ˈlæˑɾɚ] ‘บนได’

สวนโมจซน (Mojsin, 2009: 38) ไดใหตวอยางค�าทออกเสยง t และ d ไมแตกตาง

กน เชน

metal [ˈmɛɾḷ]10 ‘โลหะ’

medal [ˈmɛˑɾḷ] ‘เหรยญรางวล’

atom [ˈæɾǝm] ‘อะตอม’

Adam [ˈæˑɾǝm] ‘อาดม’

liter [ˈliɾɚ] ‘ลตร’

leader [ˈliˑɾɚ] ‘ผน�า’

การออกเสยงในขอนไมมในภาษาไทย เนองจากเสยงกระทบ [ɾ] เปนการสะบด

ปลายลนไปกระทบปมเหงอกเพยงครงเดยว สวนภาษาไทยมเสยงรว [r] (trill) ทออกเสยง

โดยไมเกรงลนและปลอยลมออกมาเพอใหปลายลนรวสองครงขนไป เสยงกระทบในภาษา

ไทยอาจมปรากฏอยบางเมอ ร เรอ เปนเสยงควบกล�า เชน ปรบ ปรง เปรม แปรง แต

ตองสะบดครงเดยว เสยงน โมจซน (Mojsin, 2009: 38 ) กลาววา เมอฟงแลวจะคลาย d

จงเรยกเสยงเชนนวา ด ดวน (fast d)

9 ความยาวของเสยงจะใชเครองหมาย : หมายถงยาว (long) เครองหมาย (Long) หมายถงกงยาว (half-long)10 เครองหมายจดใตพยญชนะ หมายถง พยญชนะนน ท�าหนาทเปนใจกลางของพยางค


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

20

นอกจากทกลาวขางตนแลว โมจซนยงกลาววา t และ d ทปรากฏระหวางค�ากออก

เสยงเปนด ดวน ไดดวย เชน

get up [ˈɡɛɾʌp] ‘ลกจากนอน,

wait a minute [ˈweɪɾǝˌmɪnɪt] ‘รอสกคร,

add on [ˈæɾɔn] ‘เพมเขาไป,

made it [ˈmeɪɾɪt] ‘ท�ามน,

fed up [ˈfɛɾʌp] ‘เบอหนาย,

6. เสยงของพยญชนะกก t ทปรากฏหนา n

พยญชนะกก t ทปรากฏหนา n ในพยางคทไมลงเสยงหนกในค�าเดยวกนนน

แลเดอโฟเกด (Ladefoged, 2006: 61) กลาววา ผพดส�าเนยงอเมรกนสวนใหญใชวธปดเสน

เสยงหรอกลนหายใจแทน ซงใชสทอกษร [Ɂ] เชน

beaten [ˈbiɁṇ] ‘ถกต’

kitten [ˈkhɪɁṇ] ‘ลกแมว’

fatten [ˈfæɁṇ] ‘ท�าใหอวนขน’

สวนโมจซน (Mojsin, 2009 : 36) กลาววาไมตองปลอยเสยง t แตใหปลอยออก

มาเปนเสยง n แทน เชน

cotton [ˈkhɑtṇ] ‘ฝาย’

Britain [ˈbɹɪtṇ] ‘สหราชอาณาจกรองกฤษ’

certain [ˈsɝtṇ] ‘แนนอน’

mountain [ˈmaʊntṇ] ‘ภเขา’

ส�าหรบพยญชนะกก d ทปรากฏหนา n ในพยางคทไมลงเสยงหนกในค�าเดยวกน

นน ทงแลเดอโฟเกดและโมจซนกลาวตรงกนวาไมใหปลอยเสยง d แตใหปลอยเปนเสยง n

แทน เชน

sadden [ˈsædṇ] ‘เศรา’

sudden [ˈsʌdṇ] ‘ทนท’

leaden [ˈlɛdṇ] ‘เปนสตะกว’

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


21

แลเดอโฟเกดยงกลาวย�าวาไมตองเตมเสยงสระเปน [ˈsædǝn], [ˈsʌdǝn],

[ˈlɛdǝn] เพราะจะท�าใหเปนส�าเนยงทไมใชแบบอเมรกน การออกเสยงในขอนตางจาก

ภาษาไทย เนองจากทกๆ พยางคในภาษาไทยจะตองมเสยงสระเสมอ ดงนน จงมกจะเตม

เสยงสระเขาไปดวย เชน sudden จะออกเปน [ˈsʌdǝn] เปนตน

7 . เสยงของพยญชนะกก t ทปรากฏหลง n

พยญชนะ t ทปรากฏหลง n และอยในพยางคทไมไดลงเสยงหนกในค�าเดยวกนนน

โมจซน (Mojsin, 2009: 36-37) กลาววาไมตองออกเสยง t สวนแลเดอโฟเกด (Ladefoged,

2006: 74) กลาววาไมตองออกเสยง t เชนกน แตตดเสยง n ออก แลวเปลยนเสยง t กลาย

เปนเสยงกระทบขนจมก [ ɾ ] แทน11 เชน

internet [ˈɪɾɚˌnɛt] ‘อนเตอรเนต’

center [ˈsɛɾɚ] ‘ศนยกลาง’

twenty [ˈthwɛɾi] ‘ยสบ’

cantaloupe [ˈkhæɾǝˌloʊp] ‘แคนตาลบ’

international [ˌɪɾɚˈnæʃǝnǝƚ] ‘นานาชาต’

การออกเสยงในขอนภาษาไทยไมม เนองจากเปนเสยงกระทบทมเสยงขนจมกรวม

ดวย

8. เสยงของพยญชนะกก t และ d ทตามดวย l

พยญชนะ t และ d ทตามดวย l ในพยางคทไมลงเสยงหนกนน แลเดอโฟเกด

(Ladefoged, 2006 : 63) กลาววาไมตองปลอยเสยงออกมาแตใหปลอยเปนเสยงออกขาง

ลน และทส�าคญพยญชนะ t จะออกเปนเสยง d ในส�าเนยงอเมรกน เชน

little [ˈlɪdḷ] ‘นอย’

ladle [ˈleɪdḷ] ‘ทพพ’

paddle [ˈphædḷ] ‘ใบพาย’

การออกเสยงในขอน ตางจากภาษาไทย เนองจากทกๆ พยางคในภาษาไทยจะ

ตองมเสยงสระเสมอ ดงนน จงมกจะเตมเสยงสระเขาไปดวย เชน little จะออกเปน [ˈlɪdǝƚ] เปนตน

9 . เสยงของพยญชนะควบ tr และ dr

พยญชนะควบ tr และ dr นน โมจซน (Mojsin, 2009: 39) กลาววา tr ใหออกเสยง

เปนเสยงกกเสยดแทรกไมกอง พนลม ตามดวย r ใชสทอกษรเปน [ʧhɹ] และ dr ใหออก

11 เครองหมายคลายตวหนอนบนสทอกษรหมายถงการมเสยงขนจมก


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

22

เสยงเปนเสยงกกเสยดแทรก กอง พนลม ตามดวย r ใชสทอกษร [ʤhɹ] ตามล�าดบ เชน

travel [ˈʧhɹævǝƚ] ‘เดนทาง’

translate [ˈʧhɹænsˌleɪt] ‘แปล’

introduce [ˌɪnʧhɹǝˈdus] ‘แนะน�า’

drink [ˈʤhɹɪŋk] ‘ดม’

dream [ˈʤhɹim] ‘ฝน’

hundred [ˈhʌnʤhɹɪd] ‘รอย’

laundry [ˈlɔnʤhɹi] ‘ซกรด’

การออกเสยงในขอน ตางจากภาษาไทยเลกนอย โดย ฉ, ช, ฌ ในภาษาไทยเปน

เสยง [ʨh] ซงยกทงลนสวนปลายและลนสวนหนา สวน [ʧh] ในส�าเนยงอเมรกน ยกเฉพาะ

ลนสวนปลาย12

10. เสยงของพยญชนะกก tu, t-y และ du, d-y พยญชนะ t ตามดวย u ในค�าเดยวกนและ t ตามดวย y ในคนละค�านน โมจซน

(Mojsin, 2009: 40) กลาววา จะออกเสยงเปนเสยงกกเสยดแทรก ฐานหลงปมเหงอก ไม

กอง พนลม [ʧh] สวน d ตามดวย u ในค�าเดยวกน และ d ตามดวย y ในคนละค�านน จะ

ออกเสยงเปนเสยงกกเสยดแทรก ฐานหลงปมเหงอก กอง พนลม [ʤh] เชน

picture [ˈphɪk˺ʧhɚ] ‘ภาพ’

ritual [ˈɹɪʧhuǝƚ] ‘พธกรรม’

situation [ˌsɪʧhuˈeɪʃǝn] ‘สถานการณ’

statue [ˈstæʧhu] ‘รปปน’

Don’t you? [ˈdoʊnʧhu] ‘คณไมท�าหรอ’

Can’t you? [ˈkhænʧhu] ‘คณท�าไมไดหรอ’

schedule [ˈskɛʤhuǝƚ] ‘ก�าหนดการ’

education [ˌɛʤhǝˈkheɪʃǝn] ‘การศกษา’

Did you? [ˈdɪʤhu] ‘คณท�าหรอ’

Could you? [ˈkhʊʤhu] ‘คณท�าไดหรอ’

12 ขอแตกตางระหวาง [ʨ] กบ [ʧ] ไดจากค�าอธบายของแลเดอโฟเกด (Ladefoged, 2006: 164 )

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


23

11. เสยงของหนวยค�า -ed

หนวยค�าเตม -ed จะออกเสยงตางกนตามเสยงทายของค�าทถกเตม โมจซน

(Mojsin, 2009 : 40) กลาววา หากเสยงทายค�าเปนเสยง t หรอ d นน -ed จะออกเสยง

เปน [ɪd] เชน needed [ˈnidɪd] ‘ตองการ’

admitted [ǝtˈmɪdɪd] ‘รบ’

visited [ˈvɪzɪdɪd] ‘เยยมเยอน’

avoided [ǝˈvɔɪdɪd] ‘หลกเลยง’

decided [dɪˈsaɪdɪd] ‘ตดสนใจ’

attended [ǝˈthɛndɪd] ‘เขารวม’

หากเสยงทายค�าเปนเสยงพยญชนะกองหรอเสยงสระ -ed จะออกเสยงเปน [-d]

เชน

opened [ˈoʊpǝnd] ‘เปด’

changed [ʧheɪnʤd] ‘เปลยน’

pulled [phʊld] ‘ดง’

showed [ʃoʊd] ‘โชว’

หากเสยงทายค�าเปนเสยงพยญชนะไมกอง -ed จะออกเสยงเปน [-th] เชน

helped [hɛlpth] ‘ชวย’

worked [wɝkth] ‘ท�างาน’

laughed [læfth] ‘หวเราะ’

stopped [stɑpth] ‘หยด’

passed [phæsth] ‘ผาน’

washed [wɔʃth] ‘ลาง’

การออกเสยงในขอนตางจากภาษาไทย เนองจากภาษาไทยไมมการปลอยเสยง

กกทายพยางคไมวากรณใดๆ จงมกออกเสยงค�าวา stopped เปน [stɑpt] 12. เสยงของพยญชนะ p และ k ทปรากฏระหวางสระ

พยญชนะ p และ k ทปรากฏระหวางสระและอยตนพยางคทไมลงเสยงหนก

(unstressed syllable)13 นน ผเขยนยงไมพบต�าราใดไดอธบายไวอยางชดเจน เชน ค�าวา

13 การลงเสยงหนก (stress) ในค�าภาษาองกฤษหลายพยางค โรช (Roach, 2009:74) กลาววาจะมการลงเสยงหนก 3 ระดบ ไดแก พยางคทลงเสยงหนกมาก (primary stress) พยางคทลงเสยงหนกรอง (secondary stress) และพยางคทไมลงเสยงหนก (unstressed)


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

24

paper จะออกเสยงเชนใดในส�าเนยงอเมรกน ระหวาง [ˈpheɪphɚ] กบ [ˈpheɪpɚ] ใน

ท�านองเดยวกน cookie จะออกเสยงเชนใด ระหวาง [ˈkhʊkhi] กบ [ˈkhʊki] ผเขยนจงตองตรวจสอบจากพจนานกรมออนไลนทสามารถฟงเสยงได รวมทงการตรวจสอบจาก

อาจารยเจาของภาษา ดงขนตอนตอไปน

ผเขยนไดคนค�าทมพยญชนะ p และ k ทปรากฏระหวางสระและอยตนพยางคท

ไมลงเสยงหนกจากพจนานกรม เดอะนวเบอร เฮาส ดกชนนาร ออฟ อเมรกน องลช (The

Newbury House Dictionary of American English) ของไรดเอาท (Rideout: 2000) โดย

สมมาจ�านวน 100 ค�า ตรวจสอบโดยการฟงเสยงจากพจนานกรมออนไลน 3 แหลง ไดแก

เมอรเรยม เวบสเตอร (Merriam Webster) เคมบรดจ ดกชนนาร (Cambridge Dictionary)

และกเกล ทรานสเลท (Google Translate)

หลงจากนน ไดท�าการตรวจสอบจากอาจารยเจาของภาษา และเพอใหการตรวจ

สอบชดเจนยงขน ผเขยนจงไดเลอกค�าทมพยญชนะ p ปรากฏทงตนค�าและปรากฏระหวาง

สระมาอก10 ค�า และเลอกค�าทมพยญชนะ k ปรากฏทงตนค�าและปรากฏระหวางสระมา

อก 10 ค�า รวมเปน 20 ค�า น�าไปใหอาจารยชาวอเมรกนออกเสยงให และบนทกเสยงดวย

เครองบนทกแบบดจตอล แลวใชโปรแกรมเวฟเอดเตอร (Wave Editor) ตดออกเปนไฟลละ

ค�า จากนนจงน�าไฟลเสยงของแตละค�ามาวเคราะหคลนเสยงดวยโปรแกรมพราต (Praat)

เมอไดพจารณาภาพคลนเสยงเปรยบเทยบกนแลวพบวา พยญชนะ p ตนพยางคทลงเสยง

หนกจะมการพนลมปกต สวนพยญชนะ p ทปรากฏระหวางสระและไมลงเสยงหนก จะไมม

การพนลมในทกค�าททดสอบ ทง 10 ค�าออกเสยงเปนดงน

papa [ˈphɑpǝ] ‘พอ’

paper [ˈpheɪpɚ] ‘กระดาษ’

people [ˈphipǝƚ] ‘ผคน’

poppy [ˈphɑpi] ‘ดอกปอปป’

popular [ˈphɑpʲǝlɚ] ‘เปนทนยม’

preppy [ˈphɹɛpi] ‘กระโหลก’

proper [ˈphɹɑpɚ] ‘เหมาะสม’

pupil [ˈphʲupǝƚ] ‘นกเรยน’

puppet [ˈphʌpɪt] ‘หนเชด’

puppy [ˈphʌpɪ ] ‘ลกสนข’

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


25

ตวอยางภาพคลนเสยง ดงภาพท 1 เปนภาพคลนเสยงของค�าวา paper ซงแสดง

ใหเหนวา p ทปรากฏตนค�าจะมเสยงซา (noise) อยางชดเจน อนเปนผลจากการพนลม

(ระบดวยเครองหมายลกศร) สวนพยญชนะ p ทปรากฏระหวางสระจะไมมการพนลม

ภาพท 1 คลนเสยงของค�าวา paper

สวนพยญชนะ k นน เมอไดพจารณาภาพคลนเสยงเปรยบเทยบกนแลวพบวา

พยญชนะ k ตนพยางคทลงเสยงหนกจะมการพนลม สวนพยญชนะ k ทปรากฏระหวาง

สระและไมลงเสยงหนก บางค�าไมมการพนลม บางค�ามการพนลมเลกนอย ดงน

cackle [ˈkhækhǝƚ] ‘(ไก) กระตาก’

coca [ˈkhoʊkhǝ] ‘ตนโคคา’

cocky [ˈkhɑki] ‘อวดด’

cocoa [ˈkhoʊkoʊ] ‘โกโก’

coconut [ˈkhoʊkhǝˌnʌt] ‘มะพราว’

cookie [ˈkhʊki] ‘คกก’

cooking [ˈkhʊkiŋ] ‘ท�าอาหาร’

cracker [ˈkhɹækhɚ] ‘ประทด’

crocodile [ˈkhɹɑkhǝˌdaɪƚ] ‘จระเข’

crocus [ˈkhɹoʊkǝs] ‘ดอกดน


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

26

ตวอยางภาพคลนเสยงดงภาพท 2 เปนค�าวา coca ซงแสดงใหเหนวาพยญชนะ k

ทปรากฏระหวางสระมการพนลมเลกนอย (ระบดวยเครองหมายลกศร)

ภาพท 2 คลนเสยงของค�าวา coca

ผลการตรวจสอบขางตนเหนไดวา พยญชนะ p ทปรากฏระหวางสระจะไมมการ

พนลมในทกค�าททดสอบ ผเขยนจงขอสรปวา เมอ p ปรากฏระหวางสระและอยตนพยางค

ทไมลงเสยงหนก ใหออกเสยง p เปนเสยงทไมพนลม คลาย ป ในภาษาไทย สวนพยญชนะ

k ทปรากฏระหวางสระ มทงค�าท k ออกเสยงไมพนลม คลาย ก ในภาษาไทย และค�าท

k ออกเสยงพนลมเลกนอย (weak aspiration) ผเขยนจงขอสรปวา พยญชนะ k สามารถ

ออกเสยงไดทงสองอยาง และขอเสนอกฎการออกเสยงขอท 12 วา เมอพยญชนะ p และ k

ปรากฏระหวางสระและอยตนพยางคทไมลงเสยงหนกใหออกเสยงเปนเสยงไมพนลม หรอ

เสยงพนลมเลกนอย

การตงกฎการออกเสยงขอท 12 น อาจมค�าถามตามมาวา จะมขออธบายตาม

หลกการทางสทศาสตรอยางใด กอนอนตองเขาใจค�าวา ไมพนลม (unaspirated) และพน

ลม (aspirated) เสยกอน ในวชาสทศาสตรนน การพนลมสามารถอธบายไดจากชวงเวลา

ของการเรมเสยงสระทตามหลงพยญชนะกก ซงศพทเฉพาะใชค�าวา voice onset time กลาว

คอ ในการเปลงเสยงพยญชนะกกไมพนลมนน เสยงสระจะตามมาเกอบจะทนททพยญชนะ

กกระเบดออก สวนพยญชนะกกพนลมนน เสยงสระจะประวงเวลาชวงหนงจงจะตามมา จง

เปนไปไดทพยญชนะกกจะมการพนลมนานมากหรอนอยไดหลายระดบขนอยกบชวงเวลาท

สระจะตามมาดงกลาว14 ดงนนค�าวา พนลมเลกนอย จงหมายถงหลงจากพยญชนะกกระเบด

ออกแลว เสยงสระจะประวงเวลาเลกนอยจงจะตามมา สาเหตทประวงเวลาเพยงเลกนอย

กเนองมาจากการทพยญชนะ p และ k ทงสองปรากฏตนพยางคทไมลงเสยงหนก ซงเปน

14 รายละเอยดเกยวกบ voice onset time โปรดดใน Ladefoged (2006: 146-151)

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


27

พยางคทตองใชเวลาอนสนในการออกเสยง ดงนน เสยงสระจงไมสามารถทจะประวงเวลา

ใหนานได เสยงสระจะตองตามมาเกอบจะทนททพยญชนะกกระเบดออกดงกลาว

สรป พยญชนะกกในส�าเนยงอเมรกนมหลายเสยงยอย หรอกลาวอยางงายๆ วาสามารถ

ออกเสยงไดหลายเสยงตามแตจะปรากฏในบรบทใด แตพยญชนะกกในภาษาไทย แตละ

พยญชนะนนออกเสยงไดเพยง 2 เสยงยอย คอ เสยงพยญชนะกกตนพยางคซงแตกตาง

จากเสยงพยญชนะกกทายพยางคเทานน ดงนน หากน�ากฎการออกเสยงแบบไทยไปใชกบ

การออกเสยงในส�าเนยงอเมรกนกจะกลายเปนส�าเนยงทแปลก กฎการออกเสยงยอยของ

พยญชนะกกดงทกลาวขางตน จงจ�าเปนส�าหรบผเรยนไทยทตองน�ามาใชอยเสมอ อนง

ปจจบนมพจนานกรมและมแอปตางๆ ในอนเตอรเนตทออกเสยงเปนส�าเนยงอเมรกน เชน

กเกล ทรานสเลท (Google Translate) เปนตน จงสามารถน�ามาเปนเครองมอประกอบการ

เรยนรไดเปนอยางด

กตตกรรมประกาศ ขอขอบคณอาจารย Joel Wayne Bruner เปนอยางสง ทไดกรณาออกเสยงค�าใน

ส�าเนยงอเมรกนใหผเขยนไดท�าการตรวจสอบในบทความน


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

28

บรรณานกรม

Abramson, Arthur S. (1972). Word Final Stops in Thai. In Editor, Jimmy G. Harris

& Richard B Tai Phonetics and Phonology. (Noss. pp. 1-7). Bangkok:

Central Institute of English Language.

Abramson, Arthur S. (1989). Laryngeal Control of Plosives in Standard Thai.

PASAA, 19(2), 86-93.

Cambridge Dictionary. [Online]. Available from: https://dictionary.cambridge.org/

dictionary/english. [Accessed 1 September 2018].

Easy Pronunciation.com. IPA Chart for American English. [Online]. Available from:

https://easypronunciation.com. [Accessed 1 September 2018].

Harris, Jimmy G. (1992). The consonant sounds of 17th century Siamese. The

Mon-Khmer Studies Journal, 21, 1-17.

Harris, Jimmy G. (2001). State of the Glottis of Thai Voiceless Stops and Affricates.

In Editor, M.R. Kalaya Tingsabadh & Arthur S. Abramson. Essays in

Tai Linguistics. (p.p. 3-12). Bangkok: Chulalongkorn University Press.

Heinle’s Newbury House Dictionary of American English. [Online]. Available from:

http://nhd.heinle.com). [Accessed 1 September 2018].

Ladefoged, Peter. (2006). A Course in Phonetics. Fifth Edition. Boston: Thomson

Wadsworth.

Merriam Webster. Available from: https://www.merriam-webster.com. [Accessed

1 September 2018].

Mojsin, Lisa. (2009). Mastering the American Accent. New York: Barron’s

Educational Series, Inc.

Pike, Kenneth L. (1963). Phonemics: A Technique for Reducing Languages to

Writing. Eight Printing. Ann Arbor: The University of Michigan Press.

Rideout, Phillip M. (2000). The Newbury House Dictionary of American English.

Boston: Monroe Allen Publishers, Inc.

Roach, Peter. (2009). English Phonetics and Phonology, A Practical Course. Fourth

Edition. Cambridge: Cambridge University Press.

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


29

ค�าซอนในภาษาไทยถนเหนอSYNONYMOUS COMPOUNDS IN THE NORTHERN THAI DIALECT

สบนรตน รตนะศลา Subinrut Ruttanasila*

* อาจารย สาขาวชาการสอนภาษาไทย คณะครศาสตร วทยาลยสงฆนครนาน มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลยเฉลมพระเกยรตสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯสยามบรมราชกมาร*Lecturer, Thai Language, Faculty of Education, Mahachulalongkornrajavidyalaya University Nakhon Nan Buddhist College

บทคดยอ บทความค�าซอนในภาษาไทยถนเหนอ มจดมงหมายเพอศกษาโครงสรางและ

ความหมายของค�าซอนในภาษาถนเหนอ 8 จงหวดในภาคเหนอ ทใชภาษาพนเมองเปน

ภาษาพดในชวตประจ�าวน ไดแก จงหวดแมฮองสอน เชยงใหม ล�าพน ล�าปาง เชยงราย

พะเยา แพร และนาน ผลการศกษาพบวา โครงสรางของค�าซอนในภาษาไทยถนเหนอ ม

3 ประเภท คอ ค�าซอน 2 พยางค ค�าซอน 4 พยางค และค�าซอนมากกวา 4 พยางค ความ

หมายของค�าซอนในภาษาถนเหนอ ม 3 ประเภท ไดแก ซอนแลวความหมายปรากฏอย

ทหนวยค�าตนหรอหนวยค�าทายเพยงหนวยค�าใดหนวยค�าหนง อกหนวยค�าหนงไมมความ

หมาย เปนการซอนเพอเสยง ซอนแลวความหมายปรากฏทง 2 หนวยค�า และซอนแลว

ความหมายปรากฏเดนอยทหนวยค�าใดหนวยค�าหนง อกหนวยค�าหนงชวยเนนความหมาย

ค�าส�าคญ: ค�าซอน, ภาษาถนเหนอ

Abstract Lexical meanings and origin of synonymous in the northern dialect the

scope of which was in 8 provinces of the north. The data were drawn from daily

conversational speech of the people who use the northern dialect in Maehongsorn

Chiengmai, Lampoon, Lampang, Chiengray, Phayao, Phrae and Nan There are 3

types of synonymous compounds structure in the northern dialect; synonymous

compounds composed of 2 syllables, of 4 syllables and of more than 4 syllables.

The lexical meanings of synonymous compounds were classified into 3 types;


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

30

synonymous compounds having a meaning at either the initial or the final word while

the other word had no meaning except, for rhyme, synonymous compounds having

meanings at both words, and synonymous compounds having accurate meaning at

either word while the other emphasized the meaning.

Key words: Synonymous Compounds, The Northern Dialect

บทน�า ค�าซอน เปนวธการสรางค�าอกประเภทหนงทนบวาเปนเอกลกษณของภาษาไทย

ซงท�าใหมค�าใหมเกดขนใชในภาษาไทยของเรามากมาย มผใหค�านยามค�าซอน และการ

ศกษาทเกยวของหลายลกษณะ เชน พระยาอนมานราชธน (2522) ใหความหมายวา ค�า

ซอนคอค�าทเกดจากการน�าค�ามลทมความหมายเหมอนหรอคลายคลงไปในทางเดยวกน

มาควบซอนกน โดยมวตถประสงคไขความอกค�าหนงใหชดเจนขน สวนอญชล สงหนอย

(2551) จดใหค�าซอนเปนค�าประสมชนดหนง คอค�าประสมกงมไวยากรณแสดงใหเหนการ

ทบซอนของหมวดหมค�าซ�า ค�าซอน และค�าประสม ซงบางค�าไมสามารถพจารณาแยกขาด

ออกจากกนได พนพงษ งามเกษม (2555) แสดงความคดเหนสรปไดวา ค�าซอนหมายถง

ค�าทเกดจากการน�าค�าทมความหมายเหมอนกน ความหมายไปในทางเดยวกน หรอความ

หมายตรงกนขามกนมาตอเนองกน โดยน�าค�าทน�ามาควบซอนกนนนค�าหนง อาจเปนค�า

ในภาษาตางประเทศควบซอนกบค�าไทย ค�าใหมทเกดจากการน�าค�ามาควบซอนกนนนม

ทงเปลยนความหมายและคงความหมายเดมไว

จากค�านยามดงกลาวสรปไดวา ค�าซอน เปนค�าใหมทเกดจากการน�าค�ามลทมความ

หมายเหมอนกน คลายกน หรอความหมายตรงขามกนมาเรยงตอเนองกนเพอใหเกดความ

หมายชดเจนขน

การศกษาค�าซอนสวนใหญจะเปนการศกษาค�าซอนทปรากฏในภาษาไทยมาตรฐาน

หรอค�าภาษาไทยทใชในภาคกลาง การศกษาลกษณะและความหมายทปรบเปลยนไปตาม

ยคสมย เชน เพยรศร วงศวภานนท (2531) อธบายวา ความหมายของค�าซอนทคลายกน

อาจแบงได 3 ระดบคอ ค�าพองความหมาย เชน รางกาย แกชรา ฯลฯ ค�าเกอบพองความ

หมาย เชน มดพรา ทงสน ฯลฯ ค�าในอรรถเขตเดยวกน เชน มวหมน พดคย ฯลฯ ประพณ

มโนมยวบลย (2547) แสดงความคดเหนไววา ยงมค�าซอนจ�านวนหนงทเกดจากการรบเอา

ภาษาตางประเทศหรอค�าภาษาถนมาใช และน�าค�าไทยมาควบซอนเพอใชอธบายความหมาย

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


31

ของค�าทรบมาใชนน เชน ผลดเปลยน แดงเถอก ฯลฯ เปนการรบค�ามาจากภาษาเขมรและ

ภาษาจน

จากการศกษาทผานมาผเขยนไดน�าแนวคดดงกลาวมาประยกตใชในการศกษา

ค�าซอนในภาษาไทยถนเหนอซงยงไมมการศกษาในประเดนนเลย ค�าซอนในภาษาไทยถน

เหนอเปนค�าภาษาไทยทมเอกลกษณเฉพาะของคนภาคเหนอใน 8 จงหวด ทใชภาษาพน

เมองเปนภาษาพดในชวตประจ�าวน ไดแก จงหวดแมฮองสอน เชยงใหม ล�าพน ล�าปาง

เชยงราย พะเยา แพร และนาน ซงพบค�าซอนเปนจ�านวนมาก และเมอศกษาวเคราะหใน

เบองตน พบวา ค�าซอนในภาษาถนเหนอ ม 3 ประเภท คอ ค�าซอน 2 พยางค ค�าซอน 4

พยางค และค�าซอนมากกวา 4 พยางค ตวอยาง เชน กดไก / kat& ka&i / ค ไคคเมอย

/ khi:@ khaj@ khi:@ muua&j / ซบปะลลนปน / sa@p pa$? li@: li^n pi@n / และ

ปากหลายลนปนหลายก�า /pa$:k la&:j li^n pi@n la&:j kam/ เปนตน

ค�าซอนในภาษาไทยถนเหนอ จงเปนกล มค�าทส�าคญอกกลมค�าหนงทชวย

สรางสรรคค�าใหมใหเกดขนใชในภาษาไดอยางมากมาย ท�าใหเกดการสอสารทชดเจน เขาใจ

ความหมาย ประสบผลส�าเรจในการสอสาร และเปนเอกลกษณส�าคญของทองถน การศกษา

ในครงนจงเปนสวนหนงทจะสามารถสรางสรรคการสอสารผานสอตางๆ ในปจจบนใหเกด

ความเขาใจกนมากขน สงผลใหเกดความสามคคในสงคม ชมชนทองถน ชมชนเมอง อน

เปนพนฐานในการด�ารงสงคมและประเทศชาตใหสามารถพฒนาใหเจรญกาวหนาไดตอไป

อยางยงยน

ค�าซอนในภาษาไทยถนเหนอ ภาษาไทย เปนภาษาทอยในตระกลภาษาค�าโดดทลกษณะของค�าสวนใหญเปน

ค�าพยางคเดยว ซงจะสงเกตไดจากค�าพนฐานในภาษาไทย เชน พอ แม ดน น�า ชาง มา

เปนตน แตภาษาเปนวฒนธรรมอยางหนงยอมมการเปลยนแปลงจากค�าพยางคเดยวเปน

ค�าหลายพยางค นบเปนวธการสรางค�าใหมซงมอยหลายวธ คอ การสมาส การสนธ การ

ประสม การซ�าค�า และการซอนค�า

การซอนค�า หรอ “ค�าซอน” เปนอกหนงประเภททนบวาเปนเอกลกษณของภาษา

ไทย เปนวธการสรางค�าทท�าใหม “ค�าใหม” เพมขนในภาษา ท�าใหภาษาไทยเจรญงอกงาม

ค�าซอน คอ การน�าค�าทมความหมายเหมอนกน คลายกน หรอตรงกนขาม ซงเปนค�า

ประเภทเดยวกนมาซอนเขาคกน เพอใหความหมายชดเจนยงขน (วเชยร เกษประทม, 2557:

58) ซงสอดคลองกบนพดล จนทรเพญ (2557: 21) ใหความหมายของ ค�าซอน ไววา

หมายถงค�าสองค�าทมความหมายคลายคลงกนหรอประเภทเดยวกนน�ามาคกนเพอใหเกด


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

32

ความหมายชดเจนขน เชน รกใคร หลงใหล บานเรอน และกรรณการ วมลเกษม (2549:

69) กลาววา ค�าซอน เปนการน�าหนวยค�าอสระทมความหมายเหมอนกน คลายคลงกน

ท�านองเดยวกน หรอความหมายตรงกนขาม ตงแต 2 ค�าขนไป มารวมกนเกดเปนค�าใหม

ทมความหมายใกลเคยงค�าเดมหรอเกดความหมายใหมหรอมความหมายกวางออกไปกได

สรปไดวา ค�าซอน เปนค�าใหมทเกดจากการน�าค�ามลทมความหมายเหมอนกน

คลายกน หรอความหมายตรงขามกนมาเรยงตอเนองกนเปนค�าใหมเพอใหเกดความหมาย

ชดเจนขน

ค�าซอน นอกจากจะปรากฏในภาษาไทยกลางแลว ยงปรากฏในภาษาถนตางๆ อก

เชนกน คอ ภาษาถนใต เชน เกยวของ เขดหลาบ ภาษาถนอสาน เชน กองกอย หมายถง

หงอยเหงา ซะซายยายยง หมายถง กระจดกระจาย และภาษาถนเหนอ เชน เกาเงา หมาย

ถง ตนตอ คบจ�า หมายถง บงคบ เปนตน การศกษาในครงนจะศกษาค�าซอนในภาษาถน

เหนอ

ตารางแสดงสญลกษณทใชแทนเสยงวรรณยกตในบทความค�าซอนในภาษาไทยถนเหนอ

สญลกษณ แทนเสยง แทนเสยง แทนเสยง แทนเสยง$ เอก& โท@ ตร^ จตวา

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


33

การศกษา “ค�าซอนในภาษาไทยถนเหนอ” มความมงหมายเพอศกษาโครงสราง

และความหมายของค�าซอนในภาษาถนเหนอ ผลการศกษาปรากฏดงน

1. โครงสรางค�าซอนในภาษาไทยถนเหนอ 1.1 ค�าซอน 2 พยางค

1) ค�าซอน 2 พยางค พยางคท 1 และพยางคท 2 มพยญชนะตนเหมอน

กน

- สระเสยงสนกบสระเสยงสน ตวอยางเชน

ค�าเดยวพยางคท 1 ค�าเดยวพยางคท 2 ค�าซอน

กด / kat& /

ความหมาย: จก, แนนใน

ทอง

ไก / kaj& /

ความหมาย: บวม, พอง,

ขนอด

กดไก / kat& ka&i /

ความหมาย: จก, เสยด,

แนนในทองจนไมสามารถ

จะรบประทานอาหารเขาไป

ไดอก

เกา / ka&w /

ความหมาย: ตน

กก / kok@ /

ความหมาย: โคน, ตน,

ล�าตน

เกา กก / ka&w kok@ /

ความหมาย: ตนตอ, รเรม

โดยปรยาย หมายถง ผน�า

ในงานหรอเรองนนๆ

เกาะ / k>?@ /

ความหมาย: จบหรอยดสง

ใดไวเพอทรงอย

ก�า / ka^m /

ความหมาย: ก�า-เอานวมอ

โอบสงใดสงหนง, งอนวมอ

จบสงใดสงหนงไว

เกาะก�า / k>@? ka^m /

ความหมาย: จบ, กม, ยด

ไว อาจจะจบยดอยกบท

หรอเกาะกมแลวเดนตาม

เชน อาการเกาะหรอยด

แขนคนแลวเดนตามไป

ญอย / n)>&j /

ความหมาย: เปนชนเลกๆ

พดมาก, พดไมรจกจบ

จนเปนทร�าคาญของคนอน

ญ�า / n)am /

ความหมาย: ขย�า, ขย�าให

แหลก

ญอยญ�า / n)>&j n)am /

ความหมาย: เปนชนเลกๆ,

พร�าพด, พดไรสาระ, พด

ไมมแกนสาร


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

34

- สระเสยงสนกบสระเสยงยาว ตวอยางเชน


กน / kon@ /

ความหมาย: สวนเบองลาง

หรอสวนทายของล�าตว

กอย / k>:^j /

ความหมาย: ในทนไมม

ความหมายแตซอนเขามา

เพอเสยง

กนกอย / kon@ k>:^j /

ความหมาย: สวนเบองลาง

หรอสวนทายของล�าตว

เกบ / kep@ /

ความหมาย: เกบ-เอาไป

หรอเอามาจากท

กวาด / kwa:$t /

ความหมาย: ท�าใหเตยน

หรอหมดฝนละอองดวย

ไมกวาด

เกบ กวาด / kep@ kwa:$t /

ความหมาย: ท�าความสะอาด

ใหดเรยบรอย งามตา

- สระเสยงยาวกบสระเสยงยาว ตวอยางเชน


กด / ki:$t /

ความหมาย: แคบ, ขวาง

กบ / kap@ /

ความหมาย: คบ-มขนาด

ไมพอดกน ท�าใหแนน ตง

หรอฝด

กด กบ / ki:$t kap@ /

ความหมาย: คบแคบ

กดขวาง เพราะมคนหรอ

สงของอยมาก

เกยด / kia&t /

ความหมาย : โกรธ, โมโห

กน / kun /

ความหมาย: ไมมความ

หมายซอนเขามาเพอเสยง

เกยด กน / kia&t kun /

ความหมาย: โกรธ, โมโห

โจก / co:&k /

ความหมาย: โชค-สงทน�า

ผลดมาให เชน โชคด

ไจ / caj

ความหมาย: ชย-การชนะ,

ความชนะ

โจกไจ / co:&k caj /

ความหมาย: โชคด, ม

ชยชนะ จะใชประกอบกบค�า

วา ม คอ “มโจกมไจ”

เพยว / phiaw@ /

ความหมาย: เกบ,

เกบกวาด

พด / phat@ /

ความหมาย: ปด-ท�าให

หมดไป หรอพนไปดวยการ

พดหรอโบก

เพยวพด / phiaw@phat@ /

ความหมาย: เกบ, เกบกวาด

ท�าความสะอาด

ลา /la:@ /

ความหมาย: ชา, ทหลง

ลน / lun /

ความหมาย: ทหลง

ลาลน /la:@ lun /

ความหมาย: ชา, ทหลง,

ไมทนผอน

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


35

2) ค�าซอน 2 พยางค พยางคท 1 และพยางคท 2 มพยญชนะตนตาง

กน ตวอยาง เชน

- สระเสยงสนกบสระเสยงสน ตวอยางเชน


กด / kat& /

ความหมาย: อมมาก

ญง / n)uu&n /

ความหมาย: อม, ทองพอง

ทองโตขน

กดญง / kat& n)uu&n /

ความหมาย: จก, เสยดแนน

ในทอง

คบ / khap@ /

ความหมาย: บงคบ

จ�า / cam^ /

ความหมาย: บงคบ

คบจ�า / khap@ cam^ /

ความหมาย: บงคบขเขญ

- สระเสยงสนกบสระเสยงยาว ตวอยางเชน


กวน / kua^n /

ความหมาย: รบกวน-

ท�าใหเกดความร�าคาญ

คว / khwi: /



กวนคว / kua^n khwi: /



(โดยทวไปจะใชกบเดก) ไก / kaj& /

ความหมาย: ขนอด,

พอง, บวม

ปอง / p>:n /

ความหมาย: พอง, พอง

ขน

ไกปอง / kaj& p>:n /

ความหมาย: บวมเปง, ตง

เชน หนาทองตง ข�า / kha^m /

ความหมาย: คาอย, ตด

อย

กา / ka: /

ความหมาย: คาอย, ตด

อย

ข�ากา / kha^m ka: /

ความหมาย: คางคา, ตด

กบ, ตดอย

- สระเสยงยาวกบสระเสยงยาว ตวอยาเชน


กว / kua^ /

ความหมาย: กลว

หยาน / n)a:n@ /

ความหมาย: กลว

กวหยาน / kua^ n)a:n@ /

ความหมาย: กลว, มกจะ

กลว, ไมกลา

ขาม / kha:^m /

ความหมาย: เกรง,

คราม, หวาด

อาย / ?a:j /

ความหมาย: รสก

กระดาก, ขายหนา

ขามอาย / kha:^m ?a:j /

ความหมาย: กระดาก,

อาย, ขายหนา


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

36

- สระเสยงยาวกบสระเสยงสน ตวอยางเชน


เกยด / kiat^ /

ความหมาย: โกรธ, ขน

เคองในใจ, ไมพอใจ

ขน / khu$n /

ความหมาย: ขนเคอง-

โกรธกรนๆ อยในใจ

เกยดขน / kiat^ khun$ /

ความหมาย: โกรธ, โมโห

ขอย / kh>:^j /

ความหมาย: อจฉา

ญวน / n)uan /

ความหมาย: ความอยาก,

ความตองการ, ความ

ปรารถนา

ขอยญวน / kh>:^j n)uan /

ความหมาย: อจฉา, อยาก

ได, อยากมเหมอนคนอน

เขา

3) ค�าซอน 2 พยางค พยางคท 1 และพยางคท 2 พยญชนะตนตางกน

สระเหมอนกน ตวสะกดเหมอนกน ค�าซอนประเภทนมความไพเราะนมนวลทเสยงสมผส

ของสระและตวสะกด ตวอยางเชน


กาน / ka:n^ /

ความหมาย: งานทตองท�า

งาน / na:n /

ความหมาย: สงทตองท�า

กานงาน / ka:n^ na:n /

ความหมาย: การงาน-สง

หรอเรองทตองท�าจอม / c>m@ /

ความหมาย: รวมเปนกอง

ใหดเรยบรอย

ฮอม / h>:m /

ความหมาย: รวมกน

เปนกลมหรอเปนหม

จอมฮอม / c>m@ h>:m /

ความหมาย: ท�าใหรวม

เปนกองหรอเปนกลม

เปนหมวดหม ไมใหแตก

กระจดกระจาย

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


37

4) พยางคท 1 และพยางคท 2 มพยญชนะตนตางกน สระเหมอนกน

ไมมตวสะกด ตวอยาง เชน


ดา / da:$ /

ความหมาย: ใชถอยค�าวา

คนอน ดวยค�าหยาบชา

วา / wa:& /

ความหมาย: พด, พดจา

ตเตยน

ดาวา / da:$ wa:& /

ความหมาย: ดา, พดใหอก

ฝายหนงเจบใจ

อ / ?u:@ /

ความหมาย: พด

ฟ / fu:& /


อฟ / ?u:@ fu:& /

ความหมาย: พดคย,

สนทนา

1.2 ค�าซอน 4 พยางค

1) พยางคท 1 และพยางคท 3 เปนค�าเดยวกน ตวอยางเชน


เจน / cen& /

ความหมาย: ชวง, ระยะ

หตา / hu:^ ta:^ /

ความหมาย: ห ตา

เจนหเจนตา / cen& hu:^

cen& ta:^ /

ความหมาย: ชวงของ

สายตา สวนมากจะใชตอ

จากค�าวา ซด / sut / เปน

ซดเจนหเจนตา คอ สด

สายตา

ตง / tan@ /

ความหมาย: ดาน, ทาง,

บรเวณ

ขอกแคม /kh>:$k kh£:m

/ความหมาย ดานขาง,

รมสดขอบ, รอบนอก

ตงขอกตงแคม / tan@

kh>:$k tan@ kh£:m /

ความหมาย: ดานรมสด,

ทางดานขาง, ทางขอบ,

ทางรอบนอก


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

38

2) พยางคท 1 และพยางคท 3 เปนค�ากรยา ตวอยางเชน


ค / khi: /

ความหมาย: มกจะ, มาก,

มากขน, มากมาย

ไคเมอย / khaj@ muuaj /

ความหมาย: เปนไข,

ปวดเมอยทวทงตว

ค ไคคเมอย / khi:@

khaj@ khi:@ muua&j /

ความหมาย: มกจะเปน

ไข, มกจะปวดเมอย

ตามตว

เคา / khaw@ /

ความหมาย: อาการท

เคลอนเขาไปขางใน

ปาโข / pa:$ kho:$ /

ความหมาย: ปา, ทรก

ดวยตนไมและกงไม

เคาปาเคาโข / khaw@

pa:$ khaw@ kho:$ /

ความหมาย: เขาไปในปา,

เขาไปในทรก

3) พยางคท 1 และพยางคท 3 เปนค�าวเศษณ ตวอยางเชน


ก / ku:& /

ความหมาย: ทก

ฮอมฮ / h>m& hu: /

ความหมาย: แคบ, ขนเนน

ก ฮอม ก ฮ / ku:&

h>m& ku:& hu: /

ความหมาย: ทกททก

ทาง, ทกหนทกแหง

ไก / kaj@ /

ความหมาย: ใกล

บานจอง / ba:n& c>:n /

ความหมาย: บาน

ไกบานไกจอง / kaj@

ba:n& kaj@ c>:n /

ความหมาย: ใกลบาน

ไก / kaj@ /

ความหมาย: ไกล

หอเฮอน / h>:^ huuan /

ความหมาย: บานเรอน

ไกหอไกเฮอน / kaj@

h>:^ kaj@ huuan /

ความหมาย: ไกลบาน,

หางไกลบานเรอน

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


39

1.3 ค�าซอนมากกวา 4 พยางค ตวอยางเชน


ขอสมา / kh>:& su: ma: /

ความหมาย: กลาวขอโทษ

ลาโตด / la: to^:t /

ความหมาย: ขอโทษ

ขอสมา / kh>:& su: ma:

/ ลาโตด / la: to^:t /

ความหมาย: ขอโทษ,

ขอโทษดวยส�านกผด

ซบปะล / sa@p pa$?

li@: /


กลบกลอก, เชอไมได

ลนปน / li^n pi@n/

ความหมาย: พดไมอย-

กบรองกบรอย

ซบปะล / sa@p pa$?

li@: / ลนปน / li^n pi@n/

ความหมาย: สบปลบ,

เชอไมได, โกหก

พดไมอยกบรองกบรอย

ปากหลายลน/pa$:k la&:j

li^n /


กลบกลอก

ปนหลายก�า / pi@n la&:j

kam/

ความหมาย: พลกค�าพด

ปากหลายลน/ pa$:k

la&:j li^n /ปนหลายก�า /

pi@n la&:j kam/


กลบกลอก, กลบค�าพด

2. ความหมายของค�าซอนในภาษาไทยถนเหนอ ความหมายของค�าซอนในภาษาไทยถนเหนอมความหมาย 3 ลกษณะดงน

2.1 ซอนแลวความหมายปรากฏอยทหนวยค�าตนหรอหนวยค�าทายตรงตามความ

หมายนนเพยงหนวยค�าใดหนวยค�าหนง อกหนวยค�าหนงไมมความหมายปรากฏ เปนการ

ซอนเพอเสยง ในภาษาไทยถนเหนอ พบทงประเภท 2 พยางค 4 พยางค และ 5 พยางค

เชน

1) ประเภท 2 พยางค ตวอยางเชน

กนกอย / kon@ k>:^j /

กน / kon@ / หมายถง สวนเบองลางหรอสวนทายของล�าตว,

สดทายหรอขางหลงสด

กอย / k>:^j / ในทนไมมความหมาย (ซอนเขามาเพอเสยง)

กนกอย / kon@ k>:^j / หมายถง สวนเบองลางหรอสวนทาย

ของล�าตว, สดทายหรอขางหลงสด


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

40

ปกปอก / pi&k p>:&k /

ปก / pi&k / หมายถง กลบ

ปอก / p>:&k / ไมมความหมาย

ปกปอก / pi&k p>:&k / หมายถง กลบ, กลบมา ใชกบคน

เชน กลบบานหรอกลบมาทเดม เปนตน

ลยลาย / luj@ la:j@ /

ลย / luj@ / หมายถง หลดลง, ออกจากท

ลาย / la:j@ / ไมมความหมาย

ลยลาย / luj@ la:j@ / หมายถง หลดลง, หยอนตวลงจากท

สงอยางรวดเรว

2) ประเภท 4 พยางค ตวอยางเชน

จะลอดจะแลด / ca?$ l>t@ ca?$ let@ /

จะลอด / ca?$ l>t@ / หมายถง หมดจดสดใส นารกนา

เอนด มาจากค�าวา จอดลอด / c>t@ l>t@ / ซงจะใชตามหลง

ค�าวา มด / mot@ / - หมด หรอหมดจด เปน มดจอดลอด

/ mot@ c>t@ l>t@ / หมายถง สะอาด, ผองใส, ไมมต�าหน

จะแลด / ca?$ let@ / ไมมความหมาย

จะลอดจะแลด / ca?$ l>t@ ca?$ let@ / หมายถง หมดจด,

สดใส, นารกนาเอนด ใชขยายความค�าทมาขางหนา เชน

หนามดจะลอดจะแลด / na:@ mot@ ca?$ l>t@ ca?$ let@

/ หมายถง ใบหนาทหมดจดงดงาม นาเอนด

เพอเพดเบดเบอ / pha:& pha:t& ba:t$ buua /

เพอเพด / pha:& pha:t& /หมายถง สกปรกรกรงรง ฟง

กระจดกระจายไมเปนระเบยบ ดแลวไมงามตา

เบดเบอ / ba:t$ buua / ไมมความหมาย

เพอเพดเบดเบอ / pha:& pha:t& ba:t$ buua / หมายถง สกปรก

รกรงรง ฟงกระจดกระจายไมเปนระเบยบ ดแลวไมงามตา

3) ประเภท 5 พยางค ตวอยาง เชน

ตกขะปาฮาเหว / tok@ kha?$ pa:& ha:& he:w^ /

ตกขะปา / tok@ kha?$ pa:& / หมายถง ตกประหมา

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


41

ฮาเหว / ha:& he:w^ / ไมมความหมาย

ตกขะปาฮาเหว / tok@ kha?$ pa:& ha:& he:w^ / หมายถง

ตกใจ, ตกประหมา, ตะลง

2.2 ซอนแลวความหมายปรากฏอยทง 2 กลมค�า แตความหมายของค�าซอน จะ

กวางออกจากความหมายของกลมค�าเดม ตวอยางเชน

ก�าจอหนน / kam& cu: ?u: nun^ /

ก�าจ / kam& cu: / หมายถง ค�าช-บ�ารงใหเจรญขน

อหนน / ?u: nun& / หมายถง ชวยเหลอเกอกล

ก�าจอหนน / kam& cu: ?u: nun / หมายถง ค�าชอดหนน ชวย

เหลอเกอกลเพอใหไดรบความสขสบาย

ขอสมาลาโตด / kh>:^ su: ma: la: to:t& /

ขอสมา / kh>:^ su: ma: / หมายถง ค�ากลาวขอโทษ

ลาโตด / la: to:t& / หมายถง ขอโทษ

ขอสมาลาโตด / kh>:^ su: ma: la: to:t& / หมายถง ขอโทษ,

ขอโทษดวยความส�านกผดจรงๆ

2.3 ซอนแลวความหมายปรากฏเดนอยทหนวยค�า หรอกลมค�าตน ตวอยางเชน

คเปยคกอม / khi:@ pia@ khi:@ k>m& /

คเปย / khi:@ pia@ / หมายถง ขโรค, ไมสมบรณ

คกอม / khi:@ k>&m / หมายถง คนทเตยผดปกต

คเปยคกอม / khi:@ pia@ khi:@ k>m& / หมายถง เปนคน

ขโรค ไมสมบรณผอมเหลอง แคระแกรน

คกอม / khi:@ k>&m / จะชวย คเปย / khi:@ pia@ / ใหเหน

วา เปนคนไมสมบรณจรงๆ ทงยงบอกลกษณะอาการวา ออนแอ

อกดวย

สะลดปดปาง / sa?$ lit@ pit& pa:n& /

สะลด / sa?$ lit@ / หมายถง มารยาท, กรยา

ปดปาง / pit& pa:n& / ไมมความหมาย แตชวยเนน สะลด /

sa?$ lit@ / หมายถง มารยาท, จรตจะกาน


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

42

ฟอนแอะฟอนแอน / f>:n@ ?e?@ f>:n@ ?en$ /

ฟอนแอะ / f>:n@ ?e?@ / ชวยเนนความหมายของ ฟอนแอน

/ f>:n@ ?en$ / ใหเหนภาพพจนวา ร�าแตไปมาอยางสนกสนาน

ฟอนแอน / f>:n@ ?en$ / หมายถง ร�าแต

ฟอนแอะฟอนแอน / f>:n@ ?e?@ f>:n@ ?en$ / หมายถง

ร�าแต, ร�าดวยความสนกสนานราเรง

บทสรป โครงสรางค�าซอนในภาษาไทยถนเหนอม 3 ประการคอ ค�าซอน 2 พยางค ค�าซอน

4 พยางค และค�าซอนมากกวา 4 พยางค ค�าซอน 2 พยางค วเคราะหได 5 กลม สวนค�า

ซอน 4 พยางค วเคราะหได 6 กลม ในดานความหมายของค�าซอนในภาษาถนเหนอม 3

ประเภท ไดแก ซอนแลวความหมายปรากฏอยทหนวยค�าตนหรอทหนวยค�าทายเพยงหนวย

ค�าใดหนวยค�าหนง อกหนวยค�าหนงไมมความหมายปรากฏ เปนการซอนเพอเสยง ซอน

แลวปรากฏความหมายทง 2 หนวยค�า และซอนแลวความหมายปรากฏเดนอยทหนวยค�า

ใดหนวยค�าหนง อกหนวยค�าหนงชวยเนนความหมาย สอดคลองกบ สจตรา จ�านงอดม

(2556 : 136) ศกษาเรองการใชค�าซอนในวจนลลา พบวา ค�าซอนกนเปน 2 ค โดยมหนวย

ท 1 กบหนวยท 3 เปนค�าเดยวกน สวนหนวยท 2 กบหนวยท 4 เปนค�าทมความหมาย

เหมอนกน อาจเปนไปในท�านองเดยวกน หรอเปนค�าตรงขามกน ซงค�าซอนซ�าเปนประเภท

ของค�าซอนสหนวยทพบมากทสด เพราะบางค�าเปนค�าทใชมานานจนกลายเปนค�าศพทใน

ภาษาไปแลว โดยค�าซอนสหนวยทพบมกจะเปนการซ�าค�าในหนวยท 1 ซ�ากบหนวยท 3

การศกษาค�าซอนในภาษาไทยถนเหนอท�าใหเหนโครงสรางและความหมายของ

ค�าซอนในภาษาถน แสดงใหเหนความมศลปะในการสรางค�าของคนไทยในทองถนภาค

เหนอ ทงยงแสดงใหเหนถงมโนทศนเกยวกบสงคมและวฒนธรรมในทองถนได เชนเดยว

กบการสรางค�าในลกษณะอนๆ การศกษาในครงนสามารถน�าไปประยกตใชเพอท�าความ

เขาใจภาษา สงคม วฒนธรรม และเปนแนวทางในการศกษาทางดานภาษาไทยตลอดจน

ดานอนๆ ทเกยวของไดตอไป

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


43


กรรณการ วมลเกษม. (2549). ภาษาไทยถนเหนอ. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: บรษท ธรรม

สาร จ�ากด.

นภดล จนทรเพญ. (2557). หลกการใชภาษาไทย. กรงเทพฯ: เจเนซส มเดยคอมจ�ากด.

ประพณ มโนมยวบลย. (2547). ภาษาเทศในภาษาไทย. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย.

พนพงษ งามเกษม. (2549). รายงานการวจยเรอง ความหมายของค�าซอน. พษณโลก:

ภาควชาภาษาและคตชนวทยา คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร.

วเชยร เกษประทม. (2557). หลกภาษาไทย. กรงเทพฯ: พ.ศ. พฒนา จ�ากด.

สจตรา จ�านงอดม. (2556). การใชค�าซอนสหนวยในวจนลลา. วารสารธรรมศาสตร, 32(1),

131-141.

อนมานราชธน, พระยา. (2522). นรกตศาสตร. กรงเทพฯ: คลงวทยา.

อญชล สงหนอย. (2551). ค�ากรยาประสมในภาษาไทย: หมวดหมทปรบเปลยน ทบซอน

และสบสน. ภาษาและวฒนธรรม, 27(2), 23-40.


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

44

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


45

“กลวธการแสดงอารมณขนในรายการซเปอรหม�า”Techniques of using humor in Super Mum.

เพลงขวญ พนธสระค Pangkuan Pansaku* โสภ อนทะยา Sopee Untaya**

* นสตระดบปรญญาตร คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม** อาจารย ดร. คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม*BA student, Faculty of Humanities and Social Sciences, Mahasarakham University**Lecturer, Dr, Faculty of Humanities and Social Sciences, Mahasarakham University

บทคดยอ บทความนมความมงหมายเพอศกษากลวธการแสดงอารมณขนในรายการซเปอร

หม�า จากโทรทศนชองเวรคพอยท จ�านวน 50 ตอน ผลการศกษาพบกลวธการใชภาษา

แสดงอารมณขนในรายการซเปอรหม�า คอ การใชภาษาถน การตดค�า การใชค�าเลยนเสยง

การใชค�ารนแรง การเลยงค�าหยาบ การเลนค�า การใชค�าตางประเทศ และการสรางค�าใหม

กลวธการแสดงอารมณขนในรายการซเปอรหม�า ประกอบดวย กลวธเสยดสประชดประชน

กลวธการสรางเรองใหเกนจรง กลวธการตงสมญานามใหกบบคคล กลวธการใชภาษาแสดง

ภาพพจน กลวธความไมเขากน กลวธการท�าใหเปนเรองสปดน กลวธการใชภาษาตาง

ประเทศปนค�าไทย และกลวธลอเลยน

ค�าส�าคญ: กลวธการแสดงอารมณขน, รายการซเปอรหม�า

Abstract This article aims to study the techniques of using humor in Super Mum by

studying the television network’s Work Point of 50 clips. The results showed that

the use of dialect, wrap word, mimic word, violence use, Avoidance coarse word,

word play, the use of foreign words and the creation of new words. Techniques of

using humor in Super Mum to consist of sarcasm, creating stories exaggerating,

strategies is the nickname for the person, figures of speech, incompatibility, making

a lewd, the techniques use foreign including the Thai language and parody.

Keywords: Techniques of using humor, Super Mum.


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

46

บทน�า สงคมในปจจบนมความเครยดตางๆ มากมายไมวาจะเปนปญหาการท�างาน ปญหา

สวนตว ปญหาเศรษฐกจ ปญหาการเรยน แมกระทงปญหาการเมอง ลวนแตมผลตอการ

ด�ารงชวตของมนษยทกคนในสงคม แตอยางไรกตาม การทคนเราเกดความเครยดกยอม

หาทผอนคลายเพอท�าใหจตใจสบาย เชน การฟงเพลง ออกก�าลงกาย การไปเทยวพกผอน

และสงทส�าคญกบคนในปจจบนอกประการหนงนนกคอ การรบสอบนเทงตางๆ ไมวาจะเปน

สอทางวทย ภาพยนตร อนเทอรเนต การอานหนงสอ หรอแมกระทงสอโทรทศนทสามารถ

เขาถงงาย ดไดทกเพศทกวย มรายการตางๆ ทสามารถท�าใหคลายเครยดได

รายการวาไรตโชวหรอรายการปกณกะบนเทง มาจากค�าวา Variety ซงหมายถง

รายการบนเทงประเภทเบดเตลดตางๆ (ชยยงค พรหมวงศ และนคม ทาแดง: 2530) เปน

รายการทไดรบความนยมสง รายการประเภทนประกอบดวยรปแบบสมภาษณบคคลหรอ

รายการรปแบบการพด (Talk Show) รปแบบดนตร รปแบบแสดงตลก รปแบบการแขงขน

เกมโชว และรปแบบการแสดงโชวพเศษตางๆ

“ซเปอรหม�า” เปนรายการวาไรตโชวอกรายการหนงทสรางความขบขนใหกบผ

ชมไดเปนอยางมากของบรษทเวรคพอยท เอนเตอรเทนเมนท จ�ากด (มหาชน) ซงปจจบน

แพรภาพการแสดงออกอากาศทกวนอาทตย เวลา 12.30-13.30 น. ทางชองเวรคพอยท

หมายเลข 23 เรมแพรภาพออกอากาศครงแรก วนอาทตยท 3 สงหาคม พ.ศ. 2557 เวลา

20.15-21.15 น. โดยมเพชรทาย วงษค�าเหลา (หม�า จกมก) เปนพธกรด�าเนนรายการ สราง

ความขบขนใหกบผชมไดทกสถานการณ ในแตละเทปจะเชญแขกรบเชญมา เชน ดารานก

แสดง นกรอง เนตไอดอล หรอคนทก�าลงมกระแสในสงคมมาพดคยในรายการ โดยเนอหา

การพดคยจะมทกเรอง นบเปนจดเดนของรายการน เปนรายการทคนในรายการจะท�าอะไร

กได ค�าพด การใชภาษาเปนกนเองไมเนนวชาการแตเนนการเปนตวเองใหมากทสด โดย

เปนการใชภาษาในรายการทสรางความขบขนไดอยางโดดเดน มทงการใชค�าคลองจอง การ

เลนค�าและเสยง การดดแปลงส�านวนตางๆ ใหเปนภาษาของตวเอง การใชภาษาแปลกไป

จากเดม พธกรมกลวธในการใชภาษาทสามารถท�าใหแขกรบเชญรวมสนกและตอบโตกนได

เปนอยางด

การน�าภาษามาเปนเครองมอในการสรางอารมณขนนบเปนการรกษาและเพม

เตมภาษาไทยใหงอกงามกลายเปนความเจรญดานวฒนธรรมอยางหนง เพราะภาษาเกด

จากคน (คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2508: 17) การใชภาษาเปนหนงใน

กลวธสรางความขบขน ถอไดวาเปนความสรางสรรคอยางหนงทนาศกษา เนองจากท�าให

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


47

มประสบการณ มวธการตความสงตางๆ ไมเหมอนกน นอกจากนวงการแพทยยงยนยนวา

เสยงหวเราะเปนยารกษาโรคได เพราะการหวเราะมผลตอกระบวนการสรางภมคมกนและ

ฮอรโมนตอตานความเครยด (กระดานสขภาพ, 2548: 6) ปจจบนตางประเทศกไดมโครงการ

ภาพยนตรบ�าบด ดงนน จงกลาวไดวาเรองตลกขบขนนนมประโยชนตอผชม เพราะมทงการ

ใชภาษา การแสดงอารมณทท�าใหผชมคลายเครยดและมความสขได ผวจยจงสนใจศกษา

กลวธการใชภาษาแสดงอารมณขนในรายการซเปอรหม�า เพอเพมพนทกษะในการใชภาษา

และสามารถน�าไปประยกตใชเปนแนวทางในการศกษาทเกยวของไดตอไป

วตถประสงคของการศกษา 1. เพอศกษาการใชภาษาแสดงอารมณขนในรายการซเปอรหม�า

2. เพอศกษากลวธการแสดงอารมณขนในรายการซเปอรหม�า

ขอบเขตการศกษา การศกษากลวธการใชภาษาแสดงอารมณขนในรายการซเปอรหม�า เปนรายการ

วาไรตโชวของบรษทเวรคพอยท เอนเตอรเทนเมนทจ�ากด (มหาชน) น�าเสนอทางโทรทศน

ชองเวรคพอยทหมายเลข 23 โดยม นายเพชรทาย วงษค�าเหลา (หม�า จกมก) เปนพธกร

ด�าเนนรายการ แพรภาพการแสดงออกอากาศในวนอาทตย เวลา 12.30 - 13.30 น. รวบรวม

คลปบนทกการแสดงตงแตวนท 7 กมภาพนธ พ.ศ. 2560 ถงวนท 15 เมษายน พ.ศ. 2561

จ�านวนทงหมด 50 คลป

วธด�าเนนการศกษา วธด�าเนนการศกษากลวธการใชภาษาแสดงอารมณขนในรายการซเปอรหม�าใน

ครงนผศกษาไดใชวธด�าเนนการวเคราะหตามขนตอนดงตอไปน

1. ขนรวบรวมขอมล

1.1 ศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของเพอน�ามาใชเปนแนวทางใน

การวเคราะหขอมล

1.2 เกบรวบรวมขอมลคลปวดโอของรายการซเปอรหม�า โดยเรมรวบรวม

จากวนท 7 กมภาพนธ พ.ศ. 2560 - 15 เมษายน พ.ศ. 2561 จ�านวน 50 คลป และน�า

ภาษาพดในรายการมาบนทกเปนตวอกษรภาษาไทย


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

48

2. ขนวเคราะหขอมล

2.1 วเคราะหการใชภาษาแสดงอารมณขน โดยใชกรอบแนวคดของ ธดา

โมสกรตน (2526: 427-438) แบงออกเปนดงน

2.1.1 การใชภาษาถน

2.1.2 การตดค�า

2.1.3 การใชค�าเลยนเสยง

2.1.4 การใชค�ารนแรง

2.1.5 การเลยงค�าหยาบ

2.1.6 การเลนค�า

2.1.7 การใชค�าตางประเทศ

2.1.8 การสรางค�าใหม

2.2 วเคราะหกลวธของการแสดงอารมณขน โดยใชกรอบแนวคดของ

ญาดา ชาญบญช (2551) แบงออกเปนดงน

2.2.1 กลวธเสยดสประชดประชน

2.2.2 กลวธการสรางเรองใหเกนจรง

2.2.3 กลวธการตงสมญานามใหกบบคคล

2.2.4 กลวธการใชภาษาแสดงภาพพจน

2.2.5 กลวธความไมเขากน

2.2.6 กลวธการท�าใหเปนเรองสปดน

2.2.7 กลวธการใชค�าตางประเทศปนค�าไทย

2.2.8 กลวธลอเลยน

3. ขนสรปและอภปรายผล

4. ขนน�าเสนอผลการวจย

น�าเสนอผลการวจยโดยวธการพรรณนาวเคราะห

ผลการศกษา กลวธการใชภาษาแสดงอารมณขนในรายการซเปอรหม�า ม 2 ประการ ดงน

1. การใชภาษาแสดงอารมณขนในรายการซเปอรหม�า

2. การใชกลวธแสดงอารมณขนในรายการซเปอรหม�า

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


49

ผลการศกษาแตละดานปรากฏดงรายละเอยดตอไปน

1. การใชภาษาแสดงอารมณขนในรายการซเปอรหม�า แบงเปน 8 ลกษณะดงน

1.1 การใชภาษาถน

ในรายการซเปอรหม�า สวนใหญจะพบการใชภาษาถนอสาน ทงนอาจจะ

เปนเพราะผด�าเนนรายการคอนายเพชรทาย วงศค�าเหลา เปนชาวอสาน จงปรากฏค�าภาษา

ถนอสาน ในการศกษาครงนพบภาษาอสานในขอความสนทนาจ�านวน 11 ค�า ดงตวอยาง

ตอไปน

หม�ำ: มำเมองไทยนำนรยงครบ

ไมเคล: มำดนละครบ

(แพรภาพออกอากาศเมอวนท 21 มนาคม 2561)

จากบทสนทนาขางตนมการใชภาษาถน คอ ค�าวา ดน เปนการใชค�าใน

ภาษาอสานหมายถง นาน

1.2 การตดค�า

การตดค�าในรายการซเปอรหม�าเปนการตดค�าเดมใหสนลงแตยงคงความ

หมายเดมไว มปรากฏในการใชภาษาแสดงอารมณขนจ�านวน 4 ค�า ดงตวอยางตอไปน

หม�ำ: นสนกกนใชมย

หอย: เดยว ถำมจรงไมหนกจะท�ำหรอ

(แพรภาพออกอากาศเมอวนท 22 สงหาคม 2560)

จากประโยคขางตนมการตดค�า คอ ค�าวา หนก มาจากค�าวา สนก

1.3 การใชค�าเลยนเสยง

การใชค�าเลยนเสยงเพอใหเกดภาพ อารมณ และความรสกคลอยตาม

เชน การเลยนเสยงสตว การเลยนเสยงดนตร การเลยนเสยงธรรมชาตตางๆ เปนตน พบ

วามจ�านวน 11 ค�า ดงตวอยางบทสนทนาตอไปน

โรเบรต: เคำะประตใหเมยเปด

หม�ำ: เสยงเคำะ ดงไง

โรเบรต: ปอกๆๆๆ

(แพรภาพออกอากาศเมอวนท 25 เมษายน 2560)

จากประโยคขางตนเปนการใชค�าเลยนเสยงเคาะประต คอค�าวา ปอกๆๆๆ


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

50

1.4 การใชค�ารนแรง

การใชค�ารนแรงเปนการใชค�าหยาบหรอค�าไมสภาพ เพอใหผฟงเกดความ

รสกไมด เหมอนโดนตอวา แตท�าใหเกดอารมณขนได พบวามจ�านวน 67 ค�า ดงตวอยาง

จากบทสนทนาตอไปน

หม�ำ: แบงกนยงไง เงนอะ

เฟรส: คนละ 2 บำท

หม�ำ: แลวจะมำเลนหำปำมงหรอ

(แพรภาพออกอากาศเมอวนท 21 กมภาพนธ 2561)

จากประโยคขางตนค�าวา มง เปนค�าหยาบ

1.5 การเลยงค�าหยาบ

การเลยงค�าหยาบ ในรายการซเปอรหม�า เปนการพดทใชค�าหยาบแตไม

ออกเสยง เพยงขยบปากพดค�าหยาบเทานนพบวามจ�านวน 35 ค�า ดงตวอยางตอไปน

หม�ำ: ชอบ 3 คนนครบ

ดำว: ครบ

หม�ำ: เคำไมเอำ ตน ถบหนำกบญแลว


ค�าวา ตน เปนค�าไมสภาพ หลกเลยงโดยการพดไมออกเสยง

1.6 การเลนค�า

การเลนค�า เปนการน�าถอยค�ามาดดแปลงโดยวธตางๆ เพอใหเกดอารมณ

ขน เชน การดดแปลงสวนประกอบของค�า การดดแปลงพยญชนะตน สระ การสบทของ

ตวสะกด การใชค�าผวน การพดไมชด ท�าใหคลองจอง เปนตน พบวามจ�านวน 36 ค�า ดง

ตวอยางตอไปน

ถวงอก: ถำเรำไปวดจะเจอเจดยหรอดเจ


ค�าวา เจดย กบค�าวา ดเจ เปนการสลบค�าหนา-ค�าหลง เปนการเลนค�า

ใหสนกขบขน

1.7 การใชค�าตางประเทศ

การใชค�าภาษาตางประเทศ เปนการใชค�าทบศพทในภาษาอนๆ ทไมใช

ภาษาไทย ในทนพบ 1 ค�า เปนภาษาองกฤษ

ไมเคล: ย เซม เซม


ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


51

ค�าวา ย มาจากค�าภาษาองกฤษ you แปลวา คณ เซม มาจากค�า same

แปลวา เหมอน

1.8 การสรางค�าใหม

การสรางค�าใหม เปนการสรางค�าศพทใหมขนมา มลกษณะแปลกกวา

ค�าศพททใชกนทวๆ ไปสวนใหญเปนค�าแสดงอารมณ พบวามจ�านวน 4 ค�า ดงตวอยางตอ

ไปน

อวน: เรำรวำมกชอบผชำย เรำกจะชอบชใหดเคำกจะ วดวว กะตวฮว

(แพรภาพออกอากาศเมอวนท 10 ตลาคม 2560)

ค�าวา วดวว กะตวฮว เปนการสรางค�าใหมโดยเกดจากการแสดงอารมณ

ใหคนอนสนใจซงไมมความหมาย

การใชภาษาแสดงอารมณขนสรปไดดงตารางตอไปน

ตารางท 1 ตารางแสดงการใชภาษาแสดงอารมณขนในรายการซเปอรหม�า

การใชภาษา จ�านวน คดเปนรอยละ

การใชภาษาถน 11 6.15

การตดค�า 4 2.37

การใชค�าเลยนเสยง 11 6.15

การใชค�ารนแรง 67 39.64

การเลยงค�าหยาบ 35 20.71

การเลนค�า 36 21.30

การใชค�าตางประเทศ 1 0.59

การสรางค�าใหม 4 2.37

รวม 169 100

2. กลวธการแสดงอารมณขนในรายการซเปอรหม�า

การแสดงอารมณขนในรายการซเปอรหม�า มกลวธในหลายลกษณะดงตอไปน

2.1 กลวธเสยดสประชดประชน

กลวธเสยดสประชดประชนใหเกดอารมณขน โดยการใชค�าพดกระทบ

กระเทยบ เสยดแทง ซงบคคลหนงกลาวตออกบคคลหนงหรอเกยวกบบคคลนน อาจจะ


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

52

เปนการตดพอตวเอง ตดพอคนอน หรออาจเปนการยวลอไปในทางสนกสนาน พบวาม

จ�านวน 45 ขอความ ดงตวอยางขอความตอไปน

หม�ำ: ไมใชหนำทของพวกคณ แหม หยบจำนหยบอะไรเองเลย ผม

ทอแทจำกกำรท�ำรำยกำรเหลอเกนวนน


จากขอความขางตนเปนการใชกลวธเสยดสประชดประชน โดยการใช

ค�าวา ผมทอแทจากการท�ารายการวนนเหลอเกน ทจรงแลวผพดไมไดเหนอยแตตองการ

ประชดลกนองวาเหนอย ทอแท ดวยน�าเสยงทหยอกลอ

2.2 กลวธการสรางเรองใหเกนจรง

กลวธการสรางเรองใหเกนจรง เปนการลอเลยนใหสนกสนานโดยสราง

เรองใหผดธรรมชาตเกนจากความเปนจรง ไกลจากความเปนจรง หรอไมสามารถเปนจรง

ได พบวามจ�านวน 16 ขอความ ดงตวอยางขอความตอไปน

หม�ำ: นกเพงไปโรงบำลมำ เมยไปซอกระเบองเหยยบหวนมตวเองหว

คะม�ำ


ขอความน เปนการสรางเรองใหเกนจรงดวยขอความทวา เหยยบหวนม

ตวเองหวคะม�า เพราะมนเปนไปไมไดทจะเหยยบหวนมตวเอง คนเราไมสามารถทจะมนม

ยาวมาถงเทาได จงสรางเรองใหเกนจรงวาเหยยบจนหวคะม�า เปนการลอเลยนวาเพราะมน

ใหญเกนไป

2.3 กลวธการตงสมญานามใหกบบคคล

การตงสมญานามใหกบบคคล ซงไมใชชอจรง อาจมาจากชอเลน ลกษณะ

ทาทาง บคลก หรอการกระท�าของคนๆ หนง แลวน�ามาตงชอลอเลยนเพอใหเกดความ

สนกสนานหรอมอารมณขน พบวามจ�านวน 7 ขอความ ดงตวอยางขอความตอไปน

หม�ำ: ชวงนพบกบนกรองหนมหนำต สไตลเกำหล ขยใจสำว คชำ

นนทนนท


ในขอความขางตนหม�าตงสมญานามใหกบคชาวา หนมหนาต สไตล

เกาหล ขยใจสาว เพราะคชาเปนหนมหลอหนาตาเหมอนเกาหล ขาว และมเสนห จงได

ฉายาน

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


53

2.4 กลวธการใชภาษาแสดงภาพพจน

การใชภาษาแสดงภาพพจน เปนการใชภาษาเพอบรรยายใหเหนภาพ

ชดเจนขน ท�าใหเขาใจงายสามารถจนตนาการตามได พบวามจ�านวน 13 ขอความ ดง

ตวอยางขอความตอไปน

หม�ำ: มนไมเหมอนเตนอะ มนเหมอนโดนน�ำรอนลวก

(แพรภาพออกอากาศเมอวนท 6 มถนายน 2560)

ขอความนเปนการเปรยบเทยบใหเหนภาพวาไมเหมอนคนเตน แต

เหมอนคนทโดนน�ารอนลวกแลวชกดนชกงอ

2.5 กลวธความไมเขากน

กลวธความไมเขากน เปนการน�าค�าทใชในบรบทหนงมาใชในอกบรบท

หนง ท�าใหเกดความไมเขากน ท�าใหเกดอารมณขนสนกสนาน พบวามจ�านวน 8 ขอความ

ดงตวอยางขอความตอไปน

หม�ำ: เคำใหคำตวเยอะมย

ศรรำม: ประมำณ 6 หลก

หม�ำ: โห

กบ: หลกกโล


จากบทสนทนาขางตนไดพดถงจ�านวนเงนทเปนเงน 6 หลก แตกบได

พดถงหลกกโล ซงคนละความหมาย จงเปนการใชค�าผดบรบท

2.6 กลวธการท�าใหเปนเรองสปดน

การท�าใหเปนเรองสปดน เปนการใชภาษาในเชงลามก หรอใชค�าตองหาม

เกยวกบเรองเพศ เพอความสนกสนาน พบวามจ�านวน 56 ขอความ ดงตวอยางขอความ

ตอไปน

หม�ำ: น�ำหนกขนมยน

เอรน: ขนเปน 10 โลคะ

หม�ำ: ไมเปนไรพำแฟนบนบอยๆ กลงเองแหละ

(แพรภาพออกอากาศวนท 20 มถนายน 2560)

จากบทสนทนาขางตน หม�าบอกวาพาแฟนบนบอยๆ เดยวกลงเอง ใน

ความหมายของหม�าหมายถงการมเพศสมพนธกบแฟนตวเองเดยวน�าหนกกลง แตหม�าใช

ค�าวา บน แทน


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

54

2.7 กลวธการใชค�าภาษาตางประเทศปนค�าไทย

กลวธการใชค�าภาษาตางประเทศปนค�าภาษาไทย ในรายการซเปอรหม�า

สวนใหญจะเปนค�าภาษาองกฤษทน�ามาใชปนกบภาษาไทย พบวามจ�านวน 9 ขอความ ดง

ตวอยางขอความตอไปน

ตกก: หนเปนคนรำงหญงแตใจชำย ควำมสวทจะไมม

(แพรภาพออกอากาศวนท 14 กมภาพนธ 2560)

เปนการใชค�าตางประเทศคอ สวท (sweet) แปลวา หวาน

2.8 กลวธลอเลยน

กลวธลอเลยน เปนการลอเลยนค�าพด รปราง กรยาทาทาง การกระท�า

ของบคคลเพอใหเกดอารมณขนสนกสนาน พบวามจ�านวน 43 ขอความ ดงตวอยางขอความ

ตอไปน

หม�า: ผมวาจะแตงเพลงกบอาจารยโนตซกเพลงชอเพลงตามหาคปอง

โนต: ตำมหำคปองนองแพทองทเชยงรำย


จากบทสนทนาขางตน โนตลอเลยนหม�าโดยเอาเรองทถกลอเลยนใน

สงคมเรองเมยนอยทเชยงรายมาลอเลยนใหเกดความสนกในรายการ

กลวธการแสดงอารมณขนในรายการซเปอรหม�าสรปไดดงตารางตอไปน

ตารางท 2 ตารางแสดงกลวธของการแสดงอารมณขนในรายการซเปอรหม�า

กลวธของการแสดงอารมณขน จ�านวน คดเปนรอยละ

กลวธเสยดสประชดประชน 45 22.84

กลวธการสรางเรองใหเกนจรง 16 8.12

กลวธการตงสมญานามใหกบบคคล 7 3.55

กลวธการใชภาษาแสดงภาพพจน 13 6.60

กลวธความไมเขากน 8 4.06

กลวธการท�าใหเปนเรองสปดน 56 28.43

กลวธการใชค�าตางประเทศปนค�าไทย 9 4.57

กลวธลอเลยน 43 21.83

รวม 197 100

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


55

บทสรป ผลการวเคราะหกลวธการใชภาษาแสดงอารมณขนในรายการซเปอรหม�า ชวงระยะ

เวลาระหวาง วนท 7 กมภาพนธ พ.ศ. 2560 - 15 เมษายน พ.ศ. 2561 จากคลปบนทกการ

แสดงจ�านวน 50 คลป สามารถสรปไดดงน

การวเคราะหการใชภาษาแสดงอารมณขนพบ 8 ประเภท การใชภาษาแสดงอารมณ

ขนทพบมากทสดคอ การใชค�ารนแรง 67 ค�า คดเปนรอยละ 39.64 การเลนค�า 36 ค�า คด

เปนรอยละ 21.30 การเลยงค�าหยาบ 35 ค�า คดเปนรอยละ 20.71 การใชภาษาถนและการ

ใชค�าเลยนเสยง 11 ค�า คดเปนรอยละ 6.51 การตดค�าและการสรางค�าใหม 4 ค�า คดเปน

รอยละ 2.37 และการใชค�าตางประเทศ 1 ค�า คดเปนรอยละ 0.59

การวเคราะหกลวธของการแสดงอารมณขนพบ 8 ประเภท พบการใชกลวธการ

ท�าใหเปนเรองสปดนมากทสด 56 ขอความ คดเปนรอยละ 28.43 กลวธเสยดสประชด

ประชน 45 ขอความ คดเปนรอยละ 22.84 กลวธลอเลยน 43 ขอความ คดเปนรอยละ

21.83 กลวธการสรางเรองใหเกนจรง 16 ขอความ คดเปนรอยละ 8.12 กลวธการใชภาษา

แสดงภาพพจน 13 ขอความ คดเปนรอยละ 6.60 กลวธการใชค�าตางประเทศปนค�าไทย 9

ขอความ คดเปนรอยละ 4.57 กลวธความไมเขากน 8 ขอความ คดเปนรอยละ 4.06 และ

กลวธการตงสมญานามใหกบบคคล 7 ขอความ คดเปนรอยละ 3.55

อภปรายผล จากการวเคราะหขอมลทไดจากการศกษา เทปบนทกภาพการแสดงในรายการ

ซเปอรหม�าจ�านวน 50 คลป เรมตงแตวนท 7 กมภาพนธ พ.ศ. 2560 ถง 15 เมษายน พ.ศ.

2561 ผลการศกษากลวธการใชภาษาแสดงอารมณขนในรายการซเปอรหม�า พบวา การ

ใชภาษาแสดงอารมณขนมหลายลกษณะ สรางความนาสนใจกระตนผชมใหตดตามชมการ

แสดง เปนการใชภาษาทคนรนใหมรจกและมความเขาใจ โดยเฉพาะการใชค�าบางค�าทวยรน

นยมใชกนในการสอสาร เปนการใชภาษางายๆ ทไมเปนทางการ เนนใหเขาใจงาย สอสาร

กบผชมทวไปได มการสรางค�าใหมหรอประโยคใหมๆ ทนาสนใจ นอกจากการใชภาษาแสดง

อารมณขนแลวยงมกลวธของการแสดงอารมณขนทหลากหลาย เชน กลวธการท�าใหเปน

เรองสปดน กลวธเสยดสประชดประชน กลวธลอเลยน ฯลฯ ซงมลกษณะแตกตางกนออก

ไป ทงนเพอสรางอารมณขนใหเกดความสนกสนานในรายการแสดง ดงทปวรส มนา (2561:

2308) แสดงความคดเหนไววา ความตลกทสอดแทรกในรายการโทรทศนตางๆ ไดผานกลวธ

การน�าเสนอของผมสวนรวมในรายการนน นกแสดงตลกมการปรบเปลยนการน�าเสนอระดบ


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

56

ความตลกชวนหว เนนใหผชมเกดอารมณขนแบบเกยวกบภาษา ความรสก หรอการเสยดส

สงคม เขามาแทนมกตลกทใชในวงเหลา ถอไดวาเปนจดส�าคญในการยกระดบการแสดง

ตลกไทย อกทงยงแสดงใหเหนถงศกยภาพของมกตลกทใชน�าเสนอในสอตางๆ ไดอกดวย

จากผลการศกษาพบวา การใชภาษาแสดงอารมณขนในรายการซเปอรหม�า

สอดคลองกบงานวจยของธตสรณ ศรธาดา (2542) ซงศกษาการใชภาษาในการแสดงตลก

โดยใชขอมลจากแถบวดทศนการแสดงของตลกซงเผยแพรระหวาง พ.ศ. 2536-2539 จาก

26 คณะ จ�านวน 52 มวน พบวามการใชภาษาในการแสดงตลก 13 ลกษณะ ไดแก การ

เลนค�า การใชค�าและอกษรยอ การใชค�าหยาบและค�าผวน การใชค�าสองแงสองงาม การ

ใชสญลกษณ การใชภาพพจน การใชภาษาถนและภาษาตางประเทศ การเลนส�านวน การ

พดขดแยงกบความจรง การเยยหยน การประชดประชน การถากถางแดกดน การลอ

เลยนและสถานการณ การใชภาษาทงหมดจะเนนไปทางการใชค�าหยาบและประชดประชน

เสยดส มการใชค�าทรนแรง ซงเปนการใชภาษาทเขาใจงายใชสอสารไดทวไป สวนกลวธ

การแสดงอารมณขนในรายการซเปอรหม�า สอดคลองกบผลการศกษาของชนญญา ใย

ลออ (2544) ศกษาเรองการสอสารอารมณขนของนกแสดงตลกรายการโทรทศน “กอนบาย

คลายเครยด” ผลการวจยพบวา รายการกอนบายคลายเครยดใชรปแบบละครตลกน�าเสนอ

โดยใชละคร ลเก โขน ลอเลยนละคร ภาพยนตร เกมโชวทก�าลงอยในกระแสความนยม ลอ

เลยนประเดนทางสงคมและทางการเมอง รวมไปถงลอเลยนวรรณคด ละครพนบานทงของ

ไทยและตางประเทศ สวนวธการแสดงตลกเปนการน�าเสนอแบบละครอาศยโครงสรางแบบ

กลม ซงประยกตมาจากการสวดคฤหสถในอดต และโครงสรางของเนอหาเปนโครงเรองท

ยดหยนเพอใหเกดความหลากหลาย โดยการสออารมณขน มองคประกอบ คอ การเลาเรอง

การแสดง และบทสนทนาของนกแสดงตลกในการแสดง นอกจากนยงมการประยกตองค

ประกอบของการท�ารายการโทรทศน เชน เครองแตงกาย ฉาก อปกรณการแสดง ดนตร

และเสยงประกอบเพอสรางอารมณขนใหแกผชม

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


57


กระดานขาวสขภาพ. (2549, 22 มกราคม). หนงสอพมพกรงเทพธรกจ, หนา 6.

คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร. (2508). เอกสารประกอบการศกษาวชาภาษา

ไทย. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ชนญญา ใยลออ. (2544). การสอสารอารมณขนของนกแสดงตลก รายการโทรทศน

กอนบายคลายเครยด. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต บณฑตวทยาลย

จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ชยยงค พรหมวงศ และ นคม ทาแดง. (2530) ประเภทและรปแบบรายการโทรทศน.

เอกสารการสอนชดวชาความรเบองตนเกยวกบวทยโทรทศน หนวยท 8-15.

นนทบร: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

ญาดา ชาญบญช. (2551). กลวธการใชภาษาในงานเขยนอารมณขน เกตเสพยสวสด ปาล

กะวงศ ณ อยธยา. ปรญญานพนธการศกษามหาบณฑต บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

ธดา โมสกรตน. (2526). เอกสารสอนชดวชาภาษาไทย 4: วรรณคดไทย หนวยท1-7.

กรงเทพฯ: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

ธตสรณ ศรธาดา. (2542). การศกษาวเคราะหการใชภาษาในการแสดงตลก. ปรญญานพนธ

การศกษามหาบณฑต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

ปวรส มนา. (2561). กลวธการสรางสรรคความตลกในรายการโทรทศนไทย. วารสาร

มหาวทยาลย ศลปากร, 11(3), 2308.


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

58

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


59

การใหบรการสขภาพแกแรงงานขามชาตกมพชาของสถานอนามยบานคลองมะขาม หม 1 ต�าบลหาดเลก อ�าเภอคลองใหญ จงหวดตราดProviding Service to Cambodian Migrant Workers of Bann Khlong Makham Public Health Station Moo 1 Had-Lek Subdistrict, Khlong Yai District, Trat Province

นจจารย บวอนทร Nijaree Bua-in*

* เจาหนาทมลนธเครอขายสงเสรมคณภาพชวตแรงงาน* Labor Rights Promotion Network Staff

บทคดยอ การเคลอนยายแรงงานขามพรมแดนระหวางประเทศนน ไมเพยงแตใชขอมล

ดานเศรษฐกจเปนตวชวดการพฒนาคณภาพชวตของแรงงานขามชาต แตขอมลการเขา

ถงการบรการดานสาธารณสขยงเปนปจจยขนพนฐานทส�าคญอยางหนงทแสดงถงการได

รบการปฏบตอยางเทาเทยมของมนษย และสทธการด�ารงชพทมคณภาพไมวาเขาเหลา

นนเปนชนชาตใด เทศบาลต�าบลหาดเลก อ�าเภอคลองใหญ จงหวดตราด เปนพนทเขต

พฒนาเศรษฐกจพเศษชายแดน มแรงงานขามชาตชาวกมพชาเดนทางเพอท�างานในภาค

การประมงในสถานประกอบการเปนจ�านวนมาก ชมชนบานคลองมะขามเปนชมชนหนงท

ตงอยภายในเขตเทศบาลต�าบลหาดเลก และเปนทตงของสถานอนามยบานคลองมะขาม

ทเปนสถานบรการดานสขภาพทอยใกลชดคนในชมชนทสด งานวจยเรองการใหบรการ

สขภาพแกแรงงานขามชาตกมพชาของสถานอนามยบานคลองมะขาม หม 1 ต�าบลหาด

เลก อ�าเภอคลองใหญ จงหวดตราด จงมวตถประสงคเพอศกษาการใหบรการสขภาพแก

แรงงานขามชาตกมพชาของสถานอนามยบานคลองมะขาม และศกษาปญหาการใชบรการ

ของแรงงานขามชาตกมพชาในสถานอนามยบานคลองมะขาม โดยการศกษาเอกสารเพอ

การคนควาขอมลทเกยวของกบการใหบรการดานสขภาพแกแรงงานขามชาต การสมภาษณ

แรงงานขามชาตสญชาตกมพชาทเขามาใชบรการในสถานอนามยบานคลองมะขาม และ

เจาหนาทสถานอนามย รวมทงใชวธการสงเกตการณแบบมสวนรวมและแบบไมมสวนรวม

เพอสงเกตการใหและการใชบรการของเจาหนาทสถานอนามยและแรงงานกมพชา ผลการ

ศกษาพบวา การใหบรการสขภาพแกแรงงานขามชาตกมพชาของสถานอนามยบานคลอง

มะขามเนนการใหบรการขนพนฐานทวไป การสรางเสรมภมคมกนโรค และมความรวมมอ

กบมลนธรกษไทยในการใหความรดานสขภาพแกแรงงานขามชาต โดยการจดระบบอาสา

สมครสาธารณสขตางดาว เพอใชเปนชองทางการตดตอสอสารกบแรงงานชาวกมพชา ทงน


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

60

สถานอนามยยงมขอจ�ากดในการด�าเนนงานเพอใหบรการแกแรงงานขามชาต เชน ปญหา

ดานนโยบายรฐทยงไมสอดคลองกบสถานการณในพนท คอ การใหบรการตรวจโรคทางเพศ

สมพนธใหกบคนทเปนโรคกลมเสยง ขอจ�ากดดานสงอ�านวยความสะดวก วสด อปกรณ ยา

เจาหนาท คาตอบแทน และขอจ�ากดทางดานภาษาในการสอสารระหวางเจาหนาทสถาน

อนามยบานคลองมะขามและแรงงานขามชาตชาวกมพชา ดานปญหาการใชบรการของ

แรงงานขามชาตชาวกมพชาทสถานอนามยบานคลองมะขาม พบวา แรงงานขามชาตชาว

กมพชาบางกลมยงไมทราบการใหบรการของสถานอนามยในบางดาน และยงไมทราบเรอง

การจดระบบอาสาสมครสาธารณสขตางดาว รวมถงยงมปญหาดานการสอสารระหวางเจา

หนาทสถานอนามยและแรงงานกมพชาเมอเขาไปใชบรการ

ค�าส�าคญ: แรงงานขามชาตชาวกมพชา, สขภาพแรงงานขามชาต, การใหบรการสขภาพ

แรงงานขามชาต, สถานอนามยบานคลองมะขาม

Abstract Labor mobility across international border requires not only economic data as

an indicator of quality of life of migrant workers, but also data of public health service

accessibility as an important fundamental factor which present an action of equality

among mankind and the right of quality of existence, regardless of nationality. Had-

Lek Subdistrict, Khlong Yai District, Trat Province is one of Thailand Special Economic

Zones where Cambodian migrant workers migrate to work in field of fishery in the

place of business.Baan Khlong Makham community located in Had-Lek subdistrict,

where Baan Khlong Makham public health station located as a community nearest

healthcare service.This research aimed to study healthcare service to Cambodian

migrant workers of Baan Khlong Makham public health station and to study problems

of Cambodian migrant workers in Baan Khlong Makham public health station. The

research methods were studying from document to search the data related to provid-

ing healthcare service to migrant workers, interviewing Cambodian migrant workers

who entered and used the service from Baan Khlong Makham public health station

and from the staffs, and researchers also used observation to participant observation

and non-participant observation in order to observe how staffs of public health station

provide service as well as how Cambodian workers use the service. From the result

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


61

of this study, researchers found out that providing healthcare service to Cambodian

migrant workers of Baan Khlong Makham public health station focused on serving

fundamental service, immunization, and corporation with Rak Thai Foundation in

educating knowledge of healthcare to migrant workers by manipulating public health

volunteer system for aliens as the channel to communicate with Cambodian work-

ers. However, public health station still had some limitations in operating service to

migrant workers such as; problem in government policy which unrelated to situations

in the area which is providing service of checking for sexually transmitted diseases

to risk group; limitation in facility, materials, device, medicine, staffs, wage; limitation

in language to communicate between Baan Khlong Makham public health station

and Cambodian migrant workers. For the problem in using service of Cambodian

migrant workers at Baan Khlong Makham public health station, researchers found

out that, some groups of Cambodian migrant workers had not been informed about

some aspects of service provided at public health station, as well as public health

volunteer system for aliens, including the communication problem between public

health station’s staffs and Cambodian migrant workers.

Keywords: Cambodian Migrant Workers, Health of Migrant Workers, Providing Health

Service to Migrant Workers, Khlong Makham Public Health Station.

บทน�า สถานการณแรงงานขามชาตกล มประเทศอาเซยน (อนโดนเซย มาเลเซย

ฟลปปนส สงคโปร บรไน เวยดนาม ลาว กมพชา และเมยนมา) เดอนตลาคม พ.ศ. 2560

พบวาจ�านวนแรงงานขามชาตกลมประเทศอาเซยนทไดรบอนญาตท�างานคงเหลอทวราช

อาณาจกรมจ�านวนทงสน 1,664,003 คน จ�าแนกตามประเภทลกษณะฝมอ ดงน 1) ประเภท

ลกษณะงานกงฝมอ/ฝมอ จ�านวน 24,403 คน สญชาตทไดรบอนญาตท�างานมากทสด 5

อนดบ ไดแก (1) ฟลปปนส จ�านวน 14,643 ต�าแหนง (2) มาเลเซย จ�านวน 2,976 ต�าแหนง

(3) สงคโปร จ�านวน 2,030 ต�าแหนง (4) เมยนมา จ�านวน 1,939 ต�าแหนง (5) อนโดนเซย

จ�านวน 1,304 ต�าแหนง และ 2) ประเภทไรฝมอ จ�านวน 1,639,600 คน สญชาตทไดรบ

อนญาตท�างาน 3 อนดบแรก ไดแก (1) เมยนมา จ�านวน 1,202,557 คน/ต�าแหนง (2)


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

62

กมพชา จ�านวน 308,421 คน/ต�าแหนง (3) ลาว จ�านวน 128,622 คน/ต�าแหนง (กระทรวง

แรงงานและส�านกบรหารแรงงานตางดาว, 2560: 1) ทงน ประเทศไทยมการพฒนาเศรษฐกจ

และสงคมท�าใหเกดการเปลยนแปลงโครงสรางแรงงาน มการน�าเขาแรงงานขามชาตจาก

ประเทศเพอนบาน ซงปจจยทสงผลใหแรงงานขามชาตประเทศเพอนบานเขามาท�างาน

ทประเทศไทยนนคอ สภาพเศรษฐกจ แรงงานขามชาตตดสนใจเดนทางเขามาท�างานท

ประเทศไทยเพราะคาจางงานทคอนขางสง ท�าใหเปนแรงจงใจใหแรงงานขามชาตมคณภาพ

ชวตทดขนกวาเดมจากทเปนอย ส�าหรบรายงานสถานการณแรงงานขามชาต ประจ�าเดอน

ตลาคม 2560 มการสรปจ�านวนสถตแรงงานทวประเทศไทย พบวา แรงงานขามชาตทได

รบอนญาตท�างานทวราชอาณาจกร มจ�านวนทงสน 1,848,295 คน จ�าแนกตามลกษณะการ

เขาเมอง สรปรายละเอยดได ดงน 1) มาตรา 9 ประเภททวไป จ�านวน 1,666,642 คน 2)

มาตรา 12 สงเสรมการลงทนและกฎหมายอนๆ จ�านวน 45,399 คน 3) มาตรา13 ชนกลม

นอย จ�านวน 59,439 คน 4) มาตรา 14 แรงงานขามชาตทเขามาท�างานในลกษณะ ไป-กลบ

หรอตามฤดกาล จ�านวน 16,266 คน (กระทรวงแรงงานและส�านกบรหารแรงงานตางดาว,

2560: 1) ทงน การท�างานในประเทศไทยของแรงงานขามชาตมขอจ�ากดดวยกนในหลายๆ

ดาน ซงนโยบายรฐเปนสวนส�าคญสวนหนงของการก�าหนดวถการใชชวตของแรงงานขาม

ชาต

กระทรวงสาธารณสขก�าหนดมาตรการและแนวทางการด�าเนนงานตรวจสขภาพ

และประกนสขภาพคนตางดาว ประจ�าป 2556 ดงน 1) ดานนโยบาย คนตางดาวทกคน

ตองมบตรประกนสขภาพอยางใดอยางหนง คอ ประกนสงคมของกระทรวงแรงงาน หรอ

ประกนสขภาพของกระทรวงสาธารณสข สวนคนตางดาวทไมอยในระบบประกนสงคมทก

คนตองผานการตรวจสขภาพและท�าประกนสขภาพตามทกระทรวงสาธารณสขก�าหนด

อกทงคนตางดาวทอยระหวางรอสทธประกนสงคมทกคนตองผานการตรวจสขภาพและท�า

ประกนสขภาพตามทกระทรวงสาธารณสขก�าหนด 2) แนวทางการด�าเนนงานของกระทรวง

สาธารณสข มภารกจในการด�าเนนการทเกยวของกบการดแลสขภาพ ไดแก การตรวจ

สขภาพประจ�าป บรการดานการรกษาพยาบาล บรการสรางเสรมสขภพและการควบคม

ปองกนโรค การเฝาระวงโรค (ประกาศกระทรวงสาธารณสข: 2556) และในป 2559 กระทรวง

สาธารณสขไดออกประกาศเรอง การตรวจสขภาพและประกนสขภาพแรงงานตางดาว (ฉบบ

ท 2) โดยมสาระส�าคญคอ ขอ 1 การใหกระทรวงสาธารณสขท�าการตรวจสขภาพและประกน

สขภาพแรงงานตางดาวสญชาตเมยนมา ลาว และกมพชา ทเคยท�างานอยในประเทศไทย

อยางถกกฎหมาย 2 กลม ประกอบดวย กลมผถอบตรสชมพ แรงงาน 3 สญชาต รวมถง

ผตดตามซงเปนบตรของแรงงานตางดาวอายไมเกน 18 ป และกลมทมเอกสารทประเทศ

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


63

ตนทางออกให ขอ 2 เรองอตราคาบรการ แรงงานตางดาวรวมผตดตามแรงงานตางดาวท

มอายตงแต 7 ปบรบรณเปนตนไป บตรประกนสขภาพราคา 3,700 บาท มอายคมครอง

6 ป ผตดตามซงเปนบตรของแรงงานตางดาวทมอาย 7 ปบรบรณ บตรราคา 730 บาท

มอายคมครอง 2 ป และขอ 3 ก�าหนดใหหนวยบรการในสงกดกระทรวงสาธารณสข โรง

พยาบาลรฐนอกสงกดกระทรวงสาธารณสข สถานพยาบาลอนทเขารวมโครงการ ด�าเนนการ

ตามมาตรการและแนวทางงานตรวจสขภาพและประกนสขภาพแรงงานตางดาว (ประกาศ

กระทรวงสาธารณสข: 2559)

ต�าบลหาดเลก อ�าเภอคลองใหญ จงหวดตราด เปนพนทเขตพฒนาเศรษฐกจ

พเศษชายแดน ส�าหรบการเดนทางเขามาท�างานทประเทศไทย แรงงานขามชาตสญชาต

กมพชาจะใชเสนทางการเดนทางเขามาผานจดผานแดนถาวรบานหาดเลก อ�าเภอคลองใหญ

จงหวดตราด โดยใชใบอนญาตผานแดนหรอบอรเดอรพาส (Border pass) ซงส�านกงาน

ตรวจคนเขาเมองจะประทบตราอนญาตในบตรผานแดน ระยะเวลา 30 วนตอครง เพอเขา

มาท�างานในภาคการประมงตามสถานประกอบการเพราะเปนพนททตดกบชายฝงทะเล

ต�าบลหาดเลกมประชากรในเขตเทศบาลทงสน 5,121 คน แยกเปนชายจ�านวน 2,648 คน

หญง 2,473 คน จ�านวนครวเรอนทงสน 1,894 ครวเรอน ปจจบนมประชากรแฝงทตองรบ

ภาระมาใชบรการสาธารณปโภคในพนท เชน ผอพยพไทยเกาะกง ประชากรแรงงานขาม

ชาต โดยเขามาประกอบอาชพและใชแรงงาน จงท�าใหมประชากรมากกวาทะเบยนราษฎร

จ�านวน 2,940 คน (กองวชาการและแผนงานเทศบาลต�าบลหาดเลก, 2560: 6)

ชมชนบานคลองมะขามเปนชมชนหนงทตงอยภายในเขตเทศบาลต�าบลหาดเลก

และเปนทตงของสถานอนามยบานคลองมะขาม สถานอนามยเปนสถานบรการทอยใกลชด

คนในชมชนทสด ซงภายในสถานอนามยบานคลองมะขามมบคลากรทางการแพทยทปฏบต

หนาทในสถานพยาบาล ดงน นกวชาการสาธารณสข จ�านวน 1 คน, พยาบาลวชาชพ จ�านวน

2 คน , เจาพนกงานสาธารณสขชมชน จ�านวน 1 คน และแมบานจ�านวน 1 คน มผเขารบ

การรกษาเฉลยเดอนละประมาณ 287 คน หรอประมาณ 3,453 คน/ป (กองแผนงานและ

วชาการ: เทศบาลต�าบลหาดเลก, 2560) ซงขอมลตวเลขจ�านวนนเปนขอมลทรวมจ�านวน

แรงงานขามชาตทเขามาใชบรการแลว การใหบรการของสถานอนามยมการใหบรการหลาย

ดาน เชน การตรวจโรคทวไป บรการคลนกทนตกรรม และการใหค�าปรกษาการวางแผน

ครอบครว แตการบรการบางบรการยงมแรงงานกมพชาทยงเขาไมถงบรการนนๆ อย สงผล

ใหเปนปจจยทท�าใหเกดปญหาการใชบรการของผรบบรการและการรบรความเขาใจเกยวการ

ใชบรการ ปรากฏการณดงกลาวขางตนท�าใหผศกษาสนใจทจะศกษาประเดนการใหบรการ

ดานสขภาพแกแรงงานขามชาตกมพชาในสถานอนามยบานคลองมะขาม และปญหาการ


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

64

ใชบรการของแรงงานขามชาตกมพชา ในพนทบานคลองมะขาม ต�าบลหาดเลก อ�าเภอ

คลองใหญ จงหวดตราด

วตถประสงคของการวจย 1. เพอศกษาการใหบรการสขภาพแกแรงงานขามชาตกมพชาของสถานอนามย

บานคลองมะขาม

2. เพอศกษาปญหาการใชบรการของแรงงานขามชาตกมพชาในสถานอนามย

บานคลองมะขาม

วธด�าเนนการวจย 1. การศกษาเอกสาร เปนการคนควาขอมลจากเอกสารงานวจยหรอบทความท

เกยวของกบการใหบรการดานสขภาพแกแรงงานขามชาต

2. สมภาษณผใหขอมลส�าคญ โดยสมภาษณแรงงานขามชาตสญชาตกมพชาทเขา

มาใชบรการในสถานอนามยบานคลองมะขาม และเจาหนาทสถานอนามยเพอตองทราบถง

การใหและการใชบรการในสถานอนามย โดยใชการสมภาษณแบบมโครงสราง

3. การสงเกตการณแบบมสวนรวมและแบบไมมสวนรวมเพอสงเกตการใหและ

การใชบรการของเจาหนาทสถานอนามยและแรงงานขามชาตกมพชา

ผลการวจย การใหบรการสขภาพแกแรงงานขามชาตกมพชาของสถานอนามยบานคลองมะขาม

นโยบายของสถานอนามยกบการใหบรการ สถานอนามยมนโยบายการใหบรการ

ขนพนฐานทวไป การสรางเสรมภมคมกนโรค ตรวจรกษาโรคทวไป อกทงยงมการใหบรการ

ดแลสขภาพขนพนฐานแกคนไทยและแรงงานขามชาตอกดวย ส�าหรบการใหบรการของ

สถานอนามยจะใหบรการทงกลมคนไทยและกลมแรงงานขามชาต ใหการปฏบตอยางเทา

เทยม สถานอนามยเนนหลกในการใหบรการ ดงน

1. การใหบรการอยางเสมอภาค

การบรการของสถานอนามยเปนบรการททกคน ไมวาจะเปนคนไทยหรอคน

กมพชากสามารถใชบรการได เมอคนกมพชาเขามาใชบรการกควรไดรบบรการทกบรการ

เนนการดแลปฏบตอยางเทาเทยมและเสมอภาค

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


65

2. การใหบรการอยางทวถง

เพอใหผ ใชบรการไดรบการบรการอยางทวถง เจาหนาทจะแจกบตรควทม

หมายเลขชดเจนใหแกผมาใชบรการ จากนนเจาหนาทกจะใหบรการตามบตรคว

3. การใหบรการตรงตามเวลา

ซงเวลาท�าการของสถานอนามยจะเรมเปดท�าการตงแตเวลา 8.30-16.30 น. และ

เวลา 16.30-20.30 น. จะเปนการใหบรการผปวยฉกเฉน หากผปวยเจบหนกจะสงตอผปวย

ไปยงโรงพยาบาลคลองใหญ (เปดท�าการทกวน)

4. การใหบรการทใสใจผใชบรการ

เนองจากผใชบรการมทงแรงงานกมพชาและคนไทย ทางสถานอนามยจงเหนวา

ควรมลามแปลภาษาเพอใหงายตอการสอสาร และหากลามไมอยทางเจาหนาทจะใหแรงงาน

กลบไปบานอกครงเพอพาคนทสามารถสอสารภาษาไทยพอไดมาดวย

สทธประโยชนทแรงงานขามชาตไดรบจากการใชบรการสขภาพจากสถานอนามย

บานคลองมะขาม แบงเปน 7 การบรการ ดงน

1. การตรวจโรค การคดกรองโรค, สรางเสรมสขภาพ, ฝากครรภ, การ

รบวคซนทแรงงานกมพชาสามารถใชบรการได

2. บรการทนตกรรม การบรการนสามารถใชไดทงคนไทยและคนกมพชา

ส�าหรบคาใชจายของแรงงานกมพชานน หากแรงงานมบตรประกนสขภาพจะเสยคาใชจาย

30 บาท แตหากไมมบตรจะตองเสยคาใชจายเองทงหมด

3. การใหความรดานสขภาพ เชน เรองโรคตดตอทางเพศสมพนธ โรค

ตดตอจากสตวและแมลง การปองกนโรคเรอรง นอกจากนอนามยยงมการจดอบรมในเรอง

ของการดแลสขภาพนอกสถานทซงจดรวมกบมลนธรกษไทย

4. การจดสงตอผปวยเพอการรกษาระหวางสถานพยาบาล การสงตอ

ผปวยฉกเฉนจะใหบรการแกผปวยทมอาการหนกเกนกวาทอนามยจะใหการรกษาได ทาง

อนามยจะประสานงานกบเทศบาลในการขอรถสงตอผปวยไปโรงพยาบาลคลองใหญ

5. การตรวจสขภาพกลมเสยง บรการนมไวส�าหรบโรคทตดตอทางเพศ

สมพนธ เชน โรคหนองใน

6. การวางแผนครอบครว บรการนจะเปดใหผใชบรการเขามาพดคยห

รอขอค�าแนะน�าตางๆ

7. การจดระบบอาสาสมครสาธารณสขตางดาว การจดระบบอาสาสมคร

สาธารณสขตางดาว (อสต.) ขนเพอทจะท�างานรวมกบกลมอาสาสมครสาธารณสขประจ�า

หมบานในการถายทอดความรเรองสขภาพ การเฝาระวงโรคแกกลมแรงงานกมพชาดวย


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

66

กนเอง และชวยในการรณรงคกจกรรมตางๆ แรงงานกมพชาทกคนสามารถเขารวมเปน

อาสาสมครสาธารณสขได

การใหความรดานสขภาพแกแรงงานขามชาต

การใหความรดานสขภาพแกแรงงานขามชาต สถานอนามยจะรวมมอกบมลนธ

รกษไทย จดกจกรรมการอบรมใหความรแกแรงงานขามชาต สถานอนามยจะใหความรใน

เรองของสาธารณสข การปองกนโรคเรอรงและโรคตางๆ เชน โรคตดตอทางเพศสมพนธ

โรคตดตอจากสตวและแมลง เปนตน เจาพนกงานสาธารณสขช�านาญการ (ผใหสมภาษณ

วนท 21 มนาคม 2561) กลาววา สถานอนามยจดอบรมสขภาพแกแรงงานขามชาต ปละ 2

ครง จดอบรมในเรองโรคตางๆ เชน โรคไขเลอดออก อจจาระรวง ตาแดง โรคมอเทาปาก

โรคทเกดจากการท�างาน เชน ปวดเมอยกลามเนอ วณโรค โดยจดอบรมทสถานอนามย

บานคลองมะขาม ซงการจดอบรมทกครงจะรวมมอกบทางมลนธรกษไทยในการใหความ

รกบแรงงานขามชาต

การจดตงอาสาสมครสาธารณสขตางดาว

อาสาสมครสาธารณสขตางดาว (อสต.) เกดขนจากนโยบายทวา ชมชนมการอยรวม

กนระหวางคนไทยและคนกมพชา ซงการเขาถงหรอการเขาพบปะกบแรงงานมความเปนไป

ไดยากพอสมควร เนองจากภาษาในการสอสาร ผสอสารจะตองพดภาษากมพชาได การจด

ตงอาสาสมครสาธารณสขตางดาวเพอใหแกนน�าเปนกระบอกเสยงใหกบทางเจาหนาท ใหม

การตดตอสอสารกบแรงงานไดงายขน ดงนนทางสถานอนามยบานคลองมะขาม จงมการ

รวมมอกบมลนธรกษไทยในการจดตงอาสาสมครสาธารณสขประจ�าหมบาน (อสม.) คนหา

ตวแทนกลมแรงงานกมพชาเขามาเปนหนงในกลมทท�างานรวมกบสถานอนามย มลนธ

รกษไทย และอาสาสมครสาธารณสขประจ�าหมบาน โดยกลมอาสามาสมครสาธารณสข

ตางดาวประจ�าบานคลองมะขาม มการจดตงกลมขนเมอ พ.ศ. 2557 ซงงานหลกของอาสา

สมครสาธารณสขตางดาว จะท�าหนาทดแลดานสขภาพ ประชาสมพนธขาวสารความร

ดานสาธารณสขใหกลมแรงงานสญชาตของตนเอง การเปนลามใหเจาหนาท แจงขอมล

ขาวสารทางสาธารณสขทส�าคญใหกบชมชน ส�ารวจขอมลชมชน การท�างานของอาสาสมคร

สาธารณสขตางดาวจะเขามาสงเสรมการท�างานเมออนามยจดกจกรรมตางๆ เชน กจกรรม

การเฝาระวงโรคทก�าลงแพรระบาดภายในชมชน กจกรรมแจกทรายอะเบท เปนตน นาย

จนทร เปนประธานของกลมอาสาสมครสาธารณสขตางดาวคนแรกจนถงปจจบน หนาทของ

กลมอาสาสมครสาธารณสขตางดาว คอ การเขาไปชวยเจาหนาทอนามยและเจาหนาทกลม

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


67

อาสาสมครสาธารณสขประจ�าหมบานแจกทรายอะเบท และรณรงคตามกจกรรมตางๆ ททาง

สถานอนามยไดจดขน นายจนทร (สมภาษณ วนท 23 มนาคม 2561) เลาวา “เดมกลมน

เกดขนเมอ 2-3 ปแลว เกดจากการทมลนธรกษไทยกบอนามยเขามาบอกเขามาหาทแถว

บานกเลยไดเขาไปชวยงาน สมาชกตอนนกมบางคนกลบกมพชาไปแลว บางคนกยายไป

ท�างานทเมองตราด ตอนนกเหลอสมาชก 3-4 คน เวลามงานกจะเขาไปชวยกไปแจกทราย

อะเบทบาง รณรงคเกบขยะบาง แรงงานบางคนกไมรวามกลมน คนทรกมแคคนละแวกน

ญาตพนอง มลนธรกษไทยกเขามาจดโครงการทชมชนบอย คนเขารวมกเยอะ มของแจก

เยอะ เราเหนใครวางกจะชวนไปเขารวม แตสวนมากคนไทยไปรวมเยอะ แรงงานกมพชา

มนอย แตเขากพอฟงไทยออกบาง คนทเขามารวมกลมอาสาสมครเกดจากความสมครใจ”

ขอจ�ากดของสถานอนามยบานคลองมะขาม

ประการท 1 ดานนโยบาย

นโยบายของสถานอนามย ขดกบ นโยบายรฐ เนองจากนโยบายของสถานอนามย

มงเนนการใหบรการตามขนพนฐาน อกทงยงมการใหบรการเกยวกบการตรวจโรคทางเพศ

สมพนธ ซงการทมบรการตรวจโรคทางเพศสมพนธนนไมสอดคลองกบนโยบายรฐในปจจบน

ทไมมการใหบรการทเกยวของกบการคาประเวณ ซงมใหพบเหนอยภายในชมชนและเปน

เรองทเปราะบางมากและหามพดถงส�าหรบคนในชมชน คณอรสา (สมภาษณ วนท 21

มนาคม 2561) กลาววา “ดานนโยบายของสถานอนามยในการใหบรการการตรวจโรคกลม

เสยง โรคทางเพศสมพนธ สามารถเปดใหบรการได อนามยเปดใหบรการในป 2554 ถง

2559 และไดปดการใหบรการไป เนองจากเวลาไปรบผหญงขายบรการมาตรวจ เขามกจะ

โดนกลมทหาร ต�ารวจ มาดกจบ เมอเขาถกจบ เราจงตองปดการใหบรการ”

ประการท 2 ดานสงอ�านวยความสะดวก

วสด อปกรณ ยา เจาหนาท คาตอบแทน สงเหลานไดรบมาจากโรงพยาบาล

คลองใหญ ซงรปแบบการใชงานจะอยในรปแบบการบรหารของ CUP (China Union Pay)

ดานการเงนไดรบการสนบสนนจากส�านกงานหลกประกนสขภาพ และกระทรวงสาธารณสข

ซงโอนเงนเขามาใหโรงพยาบาลคลองใหญ หลงจากนนโรงพยาบาลคลองใหญกจะแบง

จดสรรงบใหตามกจกรรม ตามความเหมาะสม

ประการท 3 ดานภาษา

ภาษาทใชสอสารกบแรงงานกมพชาสวนใหญจะใชภาษากมพชา ปกตแลวทาง

อนามยจะมลามแปลภาษา 1 คน คอ แมบานทท�างานกบสถานอนามย หากวนใดทไมม

ลามแปลภาษา การสอสารจะเปนอปสรรคกบเจาหนาทอนามยพอสมควร


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

68

ปญหาการใชบรการของแรงงานขามชาตกมพชาในสถานอนามยบานคลองมะขาม

การรบรเรองสทธประโยชนและการบรการดานสขภาพของแรงงานขามชาต

สทธประโยชนดานการบรการสขภาพทแรงงานขามชาตกมพชาไดรบสทธขนพน

ฐาน สทธประโยชนทแรงงานขามชาตไดรบมหลายดาน เชน การตรวจโรค บรการทนตกรรม

เชน การถอนฟน การอดฟน การขดหนปน การจดสงตอผปวยเพอการรกษาระหวางสถาน

พยาบาล การตรวจสขภาพกลมเสยง การวางแผนครอบครว การดแลผปวยทบาน การให

ความรดานสขภาพ การจดอบรมโครงการตางๆ การจดระบบอาสาสมครสาธารณสขตางดาว

แตในดานการรบรเรองสทธประโยชนของตนเองนน แรงงานกมพชาสวนใหญทผศกษา

สมภาษณมการรบรในบางเรองเทานน เจาหนาทมการแจงรายละเอยดสทธประโยชนของ

แรงงานตงแตแรงงานเรมเขามาใชบรการ ซงมบรการขนพนฐานทวไป โดยแรงงานสามารถ

ใชไดทกๆ บรการ แตในการใชบรการตามปกตนนมบางบรการทแรงงานกมพชาไมเขามา

ใชบรการ เชน บรการทนตกรรม การวางแผนครอบครว โดยแรงงานกมพชาสวนใหญจะ

เขามาใชบรการเพยงการฝากครรภและการตรวจโรคทวไป ทงน จากการสมภาษณแรงงาน

กมพชา พบวา บรการบางบรการแรงงานกมพชาทราบวามการใหบรการแตไมทราบขอมล

เกยวกบขนตอน รายละเอยดการใหบรการของอนามย อาท การสงตอผปวย การใหความร

ดานสขภาพผานการจดการอบรม เปนตน หรอแรงงานบางสวนตองท�างานทกวนจงไมได

เขารวมกจกรรมททางสถานอนามยจดขน

นางทอน (สมภาษณ วนท 3 กมภาพนธ 2561) เลาวา ตนเคยไปหาหมอทอนามย

เพราะตนเองมอาการคนทเตานม เตานมมเมดสแดงๆ ขนมาจงไปหาหมอ หมอถามชอ

และอาย ตนไดฉดยาไปหนงเขม หมอไมไดบอกชอโรคทตนเปน หมอบอกวาตนไมไดเปน

อะไร และตนไมเคยรวามทนตกรรม การอบรมกไมเคยเขารวม “มาอยเมองไทยกไมเคยร

อะไรเกยวกบอนามยหรอก ถาจะไปใชกจะไปแคหาหมอตอนทไมสบายเทานน”

นางสาวฮวย (สมภาษณ วนท 12 กมภาพนธ 2561) เลาวา ตนก�าลงท�างานคด

ปลาอย น�าปลากกระเดนเขาตา ตนและคณครทศนยเตรยมความพรอมฯ ไดไปหาหมอท

อนามย หมอใหยามาหยอดตา ตนรวาอนามยมการจดอบรมเกยวกบโรคตางๆ แตตนไม

เคยเขารวมเพราะตองไปท�างานทกวน

นางโส (สมภาษณ วนท 7 กมภาพนธ 2561) เลาวา ตนจะไปอนามยเฉพาะตอนท

ตนเองไมสบายแลวตองการยา อนามยไมเคยมเอกสารอะไรแจก แตตนรวามการจดอบรม

ทอนามยแตกไมเคยเขารวม และตนกไมรวามบรการทนตกรรมดวย เพราะหากตนจะใช

บรการกจะไปทโรงพยาบาลคลองใหญ “รวามการอบรม แตกไมเคยเขารวม แรงงานสวน

ใหญกไมคอยรหรอก”

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


69

การรบรเรองการจดระบบอาสาสมครสาธารณสขตางดาว

ดานการรบรเรองการจดกลมอาสาสมครสาธารณสขตางดาว พบวา แรงงาน

กมพชาทอยพนทใกลเคยงกบประธานอาสาสมครสาธารณสขตางดาวคนปจจบน คอ นาย

เจม รจกกลมอาสาสมครสาธารณสขตางดาว สวนแรงงานกมพชาทไมไดอาศยอยบรเวณ

พนทใกลเคยงไมมการรบรถงการจดกลมอาสาสมครสาธารณสขตางดาว เนองจากไมม

การประชาสมพนธกลมนใหแรงงานกมพชากลมอนๆ ไดรบทราบ การรบรเรองกลมอาสา

สมครสาธารณสขตางดาวจงเปนการรบรแคคนกลมนอย ไมมการประชาสมพนธการรบ

สมครสมาชกกลมททวถง และการท�างานไมไดมความโดดเดน จงท�าใหไมเปนทรจกของ

กลมแรงงานหมมาก

คณอรสา เจาพนกงานสาธารณสขช�านาญการ (สมภาษณ วนท 21 มนาคม 2561)

กลาววา สถานอนามยบานคลองมะขามและมลนธรกษไทยไดรวมมอกนหาอาสาสมคร

สาธารณสขตางดาวตามชมชน ครงแรกมสมาชก 30 คน ปจจบนเหลอสมาชก 10 คน การ

ท�างานของอาสาสมครสาธารณสขตางดาวจะท�างานรวมกนกบอาสาสมครสาธารณสขของ

อนามย ท�างานเกยวกบการรณรงคไขเลอดออก การดแลสงแวดลอม การดแลเพอนบาน

ของตนเองแทนเจาหนาทอนามย “แรงงานกมพชาสวนใหญจะไมรวามกลมน เพราะเราไม

ไดเนนการโชวกลมและไมไดมการประชาสมพนธททวถง แตเราเนนการท�างานรวมกน”

นายจนทร (สมภาษณ วนท 23 มนาคม 2561) เลาวา เดมกลมนเกดขนเมอ 2-3

ปแลว เกดจากการทมลนธรกษไทยกบอนามยเขามาบอกเขามาหาทแถวบานจงไดเขาไป

ชวยงาน สมาชกตอนนกมบางคนกลบกมพชาไปแลว บางคนยายไปท�างานทเมองตราด

ตอนนมสมาชก 3-4 คน เวลามงานจะเขาไปชวยกไปแจกทรายอะเบทบาง รณรงคเกบขยะ

บาง แรงงานบางคนกไมรวามกลมน ผมอยหมท 1 คนทรกมแคคนละแวกน มแคญาตพ

นอง มลนธรกษไทยกเขามาจดโครงการทชมชนบอย คนเขารวมกเยอะ มของแจกเยอะ

เราเหนใครวางกจะชวนไปเขารวม แตสวนมากคนไทยไปรวมเยอะ แรงงานมนอย แตเขาก

พอฟงไทยออก บางคนทเขามารวมกลมอาสาสมครเกดจากความสมครใจ “แรงงานกมพชา

หมอนๆ กไมรจกกนหรอกครบ ผมชวนแคคนแถวน”

นางทอน (สมภาษณ วนท 3 กมภาพนธ 2561) เลาวา ตนอยหมท 1 มาหลายปแลว

ไมเคยเหนใครมาเชญชวนหรอประชาสมพนธอะไร ตนไมรจกกลมอาสาสมครสาธารณสข

คนแถวนกไมมใครรจก

นางรอน (สมภาษณ วนท 12 กมภาพนธ 2561) เลาวา ตนไมร วามการ

ประชาสมพนธกจกรรมของสถานอนามย อาสาสมครสาธารณสขตางดาวกไมรจก มกลม

นตอนไหนกไมทราบ


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

70

นางสาวฮวย (สมภาษณ วนท 12 กมภาพนธ 2561) เลาวา ปกตตนท�างานทก

วน ไมไดอยบานเทาไหร ตนไมไดยนชอกลมอาสาสมครสาธารณสข “หนไมรวามนคอกลม

อะไร หนไมเคยไดยน”

ขอจ�ากดดานการสอสาร

ภาษาทใชสอสารกบแรงงานกมพชาสวนใหญจะใชภาษากมพชา ปกตแลวทาง

อนามยจะมลามแปลภาษา 1 คน คอ แมบานทท�างานกบสถานอนามย คณสรอยสดา

(สมภาษณ วนท 1 กมภาพนธ 2561) โดยเจาหนาทคนอนๆ สามารถพดภาษากมพชาได

เลกนอย พดไดเปนค�าๆ แตไมสามารถสอสารเปนประโยคยาวๆ ได “เราตองมการเรยนร

ภาษาเพมเตม เพอใหงายตอการสอสาร”

สรปผลและอภปรายผล

สรปผล

นโยบายของสถานอนามยบานคลองมะขามเนนการใหบรการขนพนฐานทวไป

ไดแก ตรวจรกษาโรคทวไป บรการฝากครรภ บรการสงตอผปวยฉกเฉน การสรางเสรม

ภมคมกนโรค ส�าหรบการใหบรการของสถานอนามยจะใหบรการทงกลมคนไทยและกลม

แรงงานขามชาต เจาหนาททกคนจะใหการปฏบตกบผใชบรการอยางเทาเทยม มนโยบาย

การด�าเนนงานโดยยดตามหลก MOPH คอ การเปนนายตนเอง เรงสรางสงใหม ใสใจ

ประชาชน และออนนอมถอมตน โดยมวสยทศน เพอเปนเครอขายชนน�าดานสขภาพแหง

เขตเศรษฐกจพอเพยงชายแดนตะวนออก อกทงสถานอนามยยงยดหลกการใหบรการอยาง

เสมอภาค การใหบรการอยางทวถง การใหบรการตรงตามเวลา และการใหบรการทใสใจผ

ใชบรการ สงเหลานคอสงทยดและน�ามาปฏบตในการท�างาน

สทธประโยชนทแรงงานขามชาตไดรบจากการใชบรการสขภาพ แรงงานขามชาต

ทกคนยอมมสทธในการรกษาพยาบาล การตรวจสขภาพอนามยจากสถานบรการสขภาพทก

แหง ส�าหรบแรงงานขามชาตกมพชาทอาศยอยในเขตเทศบาลต�าบลหาดเลกมสทธในการ

เขาไปใชบรการทสถานอนามยบานคลองมะขาม ซงแรงงานขามชาตทกคนมสทธประโยชน

ทไดรบจากสถานอนามย ดงน 1. การตรวจโรคทวไป 2. บรการทนตกรรม 3. การใหความ

รดานสขภาพ 4. การจดสงตอผปวยเพอการรกษาระหวางสถานพยาบาล 5. การตรวจ

สขภาพกลมเสยง 6. การวางแผนครอบครว 7. การจดระบบอาสาสมครสาธารณสขตางดาว

8. บรการฝากครรภ

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


71

การใหความรดานสขภาพแกแรงงานขามชาต สถานอนามยจะรวมมอกบมลนธ

รกษไทยจดกจกรรมการอบรมใหความรแกแรงงานขามชาต สถานอนามยจดอบรมสขภาพ

แกแรงงานขามชาตปละ 2 ครง สถานอนามยจะใหความรในเรองของสาธารณสขและให

ความรเรองโรคชนดตางๆ เชน โรคไขเลอดออก อจจาระรวง ตาแดง โรคมอเทาปาก โรค

ทเกดจากการท�างาน เชน ปวดเมอยกลามเนอ วณโรค สถานทจดการอบรมจดทสถาน

อนามยบานคลองมะขามแหงน ซงการจดอบรมทกครงจะรวมมอกบทางมลนธรกษไทยใน

การใหความรกบแรงงานขามชาต การปองกนโรคเรอรง และโรคตางๆ เชน โรคตดตอทาง

เพศสมพนธ โรคตดตอจากสตวและแมลง

การจดระบบอาสาสมครสาธารณสขตางดาว เพอใหแกนน�าเปนกระบอกเสยงใหกบ

ทางเจาหนาทใหมการตดตอสอสารกบแรงงานงายขน ดงนน ทางอนามยจงมการรวมมอ

กบมลนธรกษไทยในการจดตงอาสาสมครสาธารณสขประจ�าหมบาน (อสม.) คนหาตวแทน

กลมแรงงานกมพชาเขามาเปนหนงในกลมทท�างานรวมกบสถานอนามย มลนธรกษไทย

และอาสาสมครสาธารณสขประจ�าหมบาน การท�างานของอาสาสมครสาธารณสขจะเขามา

ท�างานเมออนามยจดกจกรรมตางๆ เชน กจกรรมการเฝาระวงโรคทก�าลงแพรระบาดภายใน

ชมชน กจกรรมแจกทรายอะเบท เปนตน

ดานปญหาการใชบรการของแรงงานขามชาตกมพชาในสถานอนามยบานคลอง

มะขาม พบวาสทธประโยชนทแรงงานขามชาตไดรบมหลายดาน แตแรงงานขามชาต

ทเขาไปใชบรการสถานอนามยไมทราบสทธประโยชนทตนไดรบทงหมด การรบรสทธ

ประโยชนของแรงงานสามารถจ�าแนกประเภทการรบรได ดงน ประเภทแรก คอ แรงงาน

เขาไปใชบรการทราบสทธของตนเอง และใชบรการตามสทธประโยชนของตน และประเภท

ทสอง คอ แรงงานขามชาตทราบสทธของตนเอง แตไมไดใชสทธประโยชนของตนเอง ดาน

เจาหนาทอนามยไดแจงเรองสทธประโยชนใหแรงงานขามชาตรบทราบตงแตครงแรกเมอ

แรงงานขามชาตไดเขามาใชบรการ ส�าหรบการใหบรการของสถานอนามยจะใหบรการตาม

กจกรรมบรการพนฐานของสถานอนามย แรงงานขามชาตสามารถใชบรการไดเหมอนกน

กบคนไทย

การรบรเรองการจดระบบอาสาสมครสาธารณสขตางดาว ในมมมองของแรงงาน

กมพชาทอาศยอยในบรเวณต�าบลหาดเลกไมทราบวาอาสาสมครสาธารณสขตางดาว หรอ

อสต. คออะไร เนองจากการประชาสมพนธไมทวถง จงท�าใหไมเปนทรจกของกลมแรงงาน

หมมาก นอกจากนปญหาดานภาษาเปนปญหาส�าคญในการใชบรการของผใชบรการชาว

กมพชา เนองดวยเจาหนาทสถานอนามยบานคลองมะขามทกคนเปนคนไทย การสอสาร

กบคนกมพชาจงเปนเรองทเปนอปสรรค เนองจากเจาหนาทไมสามารถสอสารกบแรงงาน

กมพชาเปนค�าพดประโยคยาวๆ ได


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

72

อภปรายผลการศกษา

ดานนโยบายของสถานอนามยมการใหบรการขนพนฐานทวไป ซงการรบบรการ

ตางๆ สามารถใชไดทงคนไทยและแรงงานกมพชา ดานหลกในการใหบรการนนสถาน

อนามยจะยดหลก การเปนนายตวเอง การเรงสรางสงใหม การใสใจประชาชน และ การ

ออนนอม ถอมตน ทงนสถานอนามยยงค�านงถงการใหบรการอยางเสมอภาค การใหบรการ

ททวถง ไมมองขามประชาชนทเขามาใชบรการ ซงสอดคลองกบแนวคดการใหบรการทาง

สขภาพ วระพงษ เฉลมจระวฒน (2539: 7-8) กลาวถงการใหบรการตรงกบค�าในภาษา

องกฤษวา Service ซงเปนลกษณะ 7 ประการของผใหบรการทด ดงน

S คอ ยมแยมและเอาใจเขามาใสใจเรา

e คอ ตอบสนองตอความประสงคของผใชบรการอยางรวดเรว

r คอ แสดงออกถงการใหเกยรต

v คอ ลกษณะการใหบรการแบบสมครใจและเตมใจ

i คอ เปนการรกษาภาพพจนของผใหบรการ

c คอ การมกรยาอาการออนนอมถอมตน

e คอ มความกระตอรอรนอยเสมอในขณะใหบรการ

ทงน สถานอนามยบานคลองมะขามมขอจ�ากดในการใหบรการของเจาหนาทและ

สถานอนามย ในดานนโยบาย สงอ�านวยความสะดวก และดานภาษา ซงสอดคลองกบงาน

วจยของบบผา อนนตสชาตกล และลวา ผาดไธสง-ชยพานช (2554) ศกษาปญหาและ

นโยบายดานสงคมตอผอพยพชาวพมา: กรณการศกษาและการสาธารณสข พบวา ปญหา

ดานการใหบรการสาธารณสขแกผอพยพ ปญหาทพบสวนมาก ไดแก ขอจ�ากดในการเขา

ถงขอมลทางสขภาพของแรงงานตางดาว ความไมชดเจนของนโยบายในหนวยงานตางๆ

ทเกยวของกบแรงงานตางดาว รวมถงการขาดแคลนเครองมอทางการแพทยและปญหา

การตดตอสอสาร ซงในกรณนสามารถน�าแนวคดการยายถนและผลกระทบจากการยายถน

มาอธบายการตงถนฐานของผยายถน น�าไปสประเดนทางดานการปรบตว ความแตกตาง

ทางวฒนธรรม ประเดนทางเศรษฐกจและสงคม ดานสขภาพ ผยายถนทกคนยอมทจะได

รบผลกระทบในการด�าเนนชวตและโอกาสทางดานตางๆ และเมอแรงงานเขามาท�างานท

ประเทศไทยแรงงานขามชาตตองเผชญปญหาสขภาพเมอตองท�างานทเปนงาน 3D jobs

ไดแก งานยาก งานอนตราย และงานสกปรก สงหนงทแรงงานขามชาตพงทจะไดรบ

คอ สทธในสขภาพ ทงนระบบการชวยเหลอและบรการทางสขภาพของแรงงานทางหนง

คอ การจดระบบอาสาสมครสาธารณสขตางดาวในพนทต�าบลหาดเลก อ�าเภอคลองใหญ

จงหวดตราด แรงงานกมพชาทเขาไปใชบรการสถานอนามยและแรงงานกมพชาทอยใน

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


73

พนทสวนใหญไมรจกกลมอาสาสมครสาธารณสขตางดาว หรอ กลม อสต. สาเหตเกดจาก

การประชาสมพนธทไมทวถงในเรองของการจดหาคนเพอเขามาเปนสมาชกของกลม อสต.

สมาชกสวนใหญทเขารวมกลมจะเปนคนทอาศยอยในพนทบานใกลเรอนเคยงกบประธาน

อสต. คนปจจบน ท�าใหกลมแรงงานกมพชาทอาศยอยภายในพนทต�าบลหาดเลกไมมการ

รบรถงการจดตงกลม และการคดเลอกคนเขารวมกลมไมไดมขอก�าหนดคณลกษณะใดๆ

เขารวมกลมตามความพงพอใจและตามความสมครใจ ประเดนการจดระบบอาสาสมคร

สาธารณสขตางดาวจงไมสอดคลองกบงานวจยของส�านกงานวจยเพอการพฒนาหลกประกน

สขภาพไทย สถาบนวจยระบบสาธารณสข ศกษาสถานการณการใหบรการสขภาพกบชาว

กมพชาทชายแดนไทย-กมพชา: กรณศกษาจงหวดสระแกว จนทบร และตราด เนองจาก

งานวจยนเหนวา คนตางดาวทเขามาท�างานในประเทศไทยดวยอาสาสมครสาธารณสข

ตางดาว (อสต.) นน มความส�าเรจของการด�าเนนงานในประเทศไทยขนกบปจจยหลก 3

ประการ คอ ประการแรก ดานการสนบสนนใหมบรการ ปจจบนการจดบรการดวยอาสา

สมครสาธารณสขตางดาว เปนการด�าเนนงานผานองคกรทมใชรฐ หากจะใหการจดบรการ

ดวย อสต. ยงคงอย องคกรทรบผดชอบตองไดรบการสนบสนนอยางตอเนอง ประการทสอง

ดานความพรอมของบคลากร การจะปฏบตงานเปนอาสาสมครสาธารณสขตางดาว ตอง

มคณสมบตทเหมาะสม หากอาสาสมครสาธารณสขตางดาวทคดเลอกเขามาปฏบตงานม

คณสมบตไมไดตามทควรจะเปน จะสงผลใหอาสาสมครสาธารณสขตางดาวขาดแรงจงใจ

ทจะปฏบตงานตอไปในอนาคต ประการสดทาย คอ ความเหมาะสมในบรบทของพนท

พนททมความเหมาะสมในการด�าเนนงานของอาสาสมครสาธารณสขตางดาว อาสาสมคร

สาธารณสขตางดาวจงตองพจารณาความเหมาะสมของพนทดวย

ขอเสนอแนะการวจย

ประการท 1 ภายในสถานอนามยควรมมมความรเรองสขภาพและจดท�าปาย

ประชาสมพนธ แผนพบ หรอเอกสารการใหความรดานสขภาพ โรคชนดตางๆ ไวใหบรการ

แกผใชบรการไดอานเสรม หรอน�ามาแจกแกผใชบรการ และในการจดท�าขอมลควรจดท�า

ทงภาษาไทยและภาษากมพชา

ประการท 2 ในการประชาสมพนธการจดอบรมแกแรงงานขามชาต ควรมการ

ประชาสมพนธททวถง แรงงานกมพชาทกหลงคาเรอนควรไดรบทราบและเขารวมกจกรรม

ทสถานอนามยจด ในระหวางการลงไปประชาสมพนธทกหมบานควรท�าแผนประชาสมพนธ

แจกใหสมาชกทกหลงคาเรอน หรอตดประกาศไวตามสถานทตางๆ เพอใหคนในชมชนได

อานและไดรบขอมลอยางครบถวน


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

74

ประการท 3 ส�าหรบการจดหาสมาชกอาสาสมครสาธารณสขตางดาว (อสต.) สถาน

อนามย มลนธรกษไทย และสมาชก อสต. กลมปจจบนควรมการประชาสมพนธทชดเจน

มการลงไปเชญชวนแรงงานกมพชาเขามารวมดวยตนเอง มการท�างานทเปนรปธรรมและ

เหนไดชดเพอใหแรงงานกมพชาทอาศยอยไดรบร เพอใหเกดกลมเครอขายการท�างานรวม

กนระหวางกลมแรงงานกมพชาและกลมคนไทย

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


75


กองวชาการและแผนงานเทศบาลต�าบลหาดเลก. (2560). แผนพฒนาทองถนสป (พ.ศ.

2561–2564) เทศบาลต�าบลหาดเลก อ�าเภอคลองใหญ จงหวดตราด. ตราด:

กองแผนงานและวชาการ.

บบผา อนนตสชาตกล และลวา ผาดไธสง-ชยพานช. (2554). ปญหาและนโยบายดานสงคม

ตอผอพยพชาวพมา: กรณการศกษาและการสาธารณสข. กรงเทพมหานคร:

ส�านกงานกองทนสนบสนนการวจย

ประกาศกระทรวงสาธารณสข. (2556). การตรวจสขภาพและประกนสขภาพคนตางดาว.

[ออนไลน]. ไดจาก: https://www.ayo.moph.go.th/insurance/file_upload/

subblocks. [สบคนเมอ วนท 12 ธนวาคม 2560].

. (2559). การตรวจสขภาพและประกนสขภาพแรงงานตางดาว (ฉบบท 2).

[ออนไลน]. ไดจาก: http://fwf.cfo.in.th/information. [สบคนเมอ วนท 12

ธนวาคม 2560].

วรพงษ เฉลมจระรตน. (2539). คณภาพในงานบรการ. กรงเทพมหานคร: ส. เอเชยเพลส.

ส�านกงานบรหารแรงงานตางดาว. (2560). สถตจ�านวนคนตางดาวทไดรบอนญาตท�างาน

คงเหลอทวราชอาณาจกร ประจ�าเดอน ตลาคม 2560. [ออนไลน]. ไดจาก:

https://www.doe.go.th/prd/assets/upload/files/alien_th/3aa70ebcc48e2

40dea288fb9315bb859.pdf. [สบคนเมอ วนท 1 ธนวาคม 2560].

ส�านกงานบรหารแรงงานตางดาว. (2560). วารสารสถตจ�านวนคนตางดาวกลมประเทศ

อาเซยนไดรบอนญาตท�างานประจ�าเดอน ตลาคม 2560. [ออนไลน]. ได

จาก: https://www.doe.go.th/prd/assets/upload/files/alien_th/314090

9ff22272a60a393c9ffe9fe7eb.pdf. [สบคนเมอ วนท 6 ธนวาคม 2560].


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

76

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)

77

การฟนฟกองทนสวสดการชมชนต�าบลพระคร อ�าเภอเมอง จงหวดบรรมยRehabilitation of community welfare fund Phra Khru subDistrict,Muang District, Buriram Province.

ชฎาพร จนทนา* Chadaporn Janthanaพมพพร ภครองเพชร** Pimporn Phukrongpet

* นสตชนปท 4 สาขาการพฒนาชมชน ภาควชาสงคมวทยาและมานษยวทยา คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม** อาจารย ดร. ประจ�าสาขาการพฒนาชมชน ภาควชาสงคมวทยาและมานษยวทยา คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม* BA 4th year student, Community Development, Department of Sociology and Anthropology, Faculty of Humani-ties and Social Sciences, Mahasarakham University** Lecturer, Dr, Community Development, Department of Sociology and Anthropology, Faculty of Humanities and Social Sciences, Mahasarakham University

บทคดยอ การวจยเรองการฟนฟกองทนสวสดการชมชนต�าบลพระคร อ�าเภอเมอง จงหวด

บรรมย เปนการวจยเชงคณภาพ มวตถประสงคเพอศกษากระบวนการฟนฟกองทน

สวสดการชมชนต�าบลพระคร อ�าเภอเมอง จงหวดบรรมย และเพอศกษาเงอนไขทเกยวกบ

การฟนฟกองทนสวสดการชมชนต�าบลพระคร อ�าเภอเมอง จงหวดบรรมย ผลการศกษาพบ

วา การฟนฟกองทนสวสดการชมชนต�าบลพระคร อ�าเภอเมอง จงหวดบรรมย เกดขนมาจาก

สาเหตและปจจยหลายๆ ดานทเขามากระทบในกองทนฯ จนท�าใหผน�า คณะกรรมการ และ

สมาชกในกองทนฯ เกดความตระหนกถงความเสยงทจะท�าใหกองทนฯ ลมไดในอนาคตหาก

ไมมการควบคมแกไขความเสยงในเรววน โดยสาเหตปญหาทท�าใหกองทนสวสดการชมชน

ต�าบลพระคร อ�าเภอเมอง จงหวดบรรมย เปนหนงใน 79 กองทนฯ ทมความเสยงตอการลม

ของกองทนสวสดการชมชนจงหวดบรรมย มสาเหตปญหามาจากหลายๆ ดานโดยจากการ

สอบถามขอมลเบองตนพบวาเปนปญหาดานความรความเขาใจในเรองแนวคดและหลกการ

จดสวสดการชมชนของกองทนฯ ทผน�า คณะกรรมการกองทนฯ และสมาชกทงในชมชน

และในกองทนฯ ยงไมมความรความเขาใจในสวนน และยงมในดานทกษะการบรหารกอง

ทนฯ การจดการระบบเอกสารตางๆ อกทงยงมเรองการใหความรวมมอของผน�าชมชนใน

บางชมชนทไมใหความรวมมอกบกองทนฯ ในเรองการประชาสมพนธขอมลขาวสารตาง ๆ

ของกองทนฯ

ค�าส�าคญ: การฟนฟ, กองทนสวสดการชมชน


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

78

Abstract Research on the rehabilitation of community welfare fund phraKhrudistrict,

muangdistrict, buriramprovince. Qualitative Research The purpose of this study

was to investigate the process of rehabilitation of community welfare fund phraKhru

district, muang district, buriram province.And to study the conditions regarding the

rehabilitation of community welfare fund phraKhru district, muang district, buriram

province.The study indicated that therehabilitation of community welfare fund

PhraKhru district, muang district, buriram province, was initiated by various causes

and factors. The impact on the fund until the leaders of the board and members

of the fund. Awareness of the risks to the fund. Fall in the future if there is no risk

control soon.The problem is that the Welfare Fund is one of the 79 funds that are

vulnerable to the failure of the buriramprovince Community Welfare Fund. There

are many problems. From the initial inquiry, it was found that there was a problem

in understanding the concepts and principles of community welfare of the fund.

And members in both the community and the fund. There is no knowledge in this

section. And also in the fund management skills. Document Management System

There is also the cooperation of community leaders in some communities that do

not cooperate with the fund. The public relations information of the fund.

Keywords: Rehabilitation, Community welfare fund.

บทน�า ระบบสวสดการสงคมไทยมลกษณะเปนชมชนสวสดการฐานปจจยส บานและ

วดมบทบาทส�าคญในการจดสวสดการของชมชน จนมาสยคทรฐบาลมบทบาทในการจด

สวสดการใหแกประชาชนตามความจ�าเปนของกลมคนทสมควรไดรบการสงเคราะห เชน

สวสดการเบยยงชพผสงอาย การจดบานพกคนชรา ศนยสงเคราะหเดก ตลอดจนการ

สงเคราะหผพการและผดอยโอกาสในรปแบบตางๆ ทงทด�าเนนการโดยกระทรวงพฒนา

สงคมและความมนคงของมนษย องคกรปกครองสวนทองถน และหนวยงานอนๆ ซงเปน

สวสดการในลกษณะสงเคราะหทตองด�าเนนการอยางตอเนองและใชงบประมาณจ�านวนมาก

(สถาบนพฒนาองคกรชมชน: 2550) แตอยางไรกตาม การจดสวสดการโดยหนวยงานภาค

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


79

รฐนนไมไดครอบคลมผทอยนอกระบบ และผทขาดโอกาสไมสามารถเขาถงระบบสวสดการ

ของรฐไดในยามทมความทกขยากในชวต ดงนน สวสดการชมชนในระดบทองถนจงเปน

ระบบสวสดการทมความแพรหลายทจะน�าไปสการมคณภาพชวตทด มความมนคงในสงคม

(ปทมาวด โพชนกล ซซก: 2552) โดยระบบสวสดการชมชนเกดขนบนฐานความเอออาทร

ชวยเหลอเกอกลกนในสงคม มวฒนธรรมชมชนเปนศนยกลาง มศาสนาและภมปญญาทอง

ถนเปนทพงพาในการแกปญหา ตอมาในป พ.ศ. 2547 ไดมการพฒนาระบบสวสดการชมชน

เปนกองทนสวสดการชมชนต�าบล เพอเปนฐานรากของการสรางหลกประกนความมนคง

ของคนในชมชน บนพนฐาน “ใหอยางมคณคา รบอยางมศกดศร” และเพอใหสวสดการ

ชมชนเปนรากฐานในการรวมสรางสงคมสวสดการในการปองกน แกไขปญหา พฒนา และ

สงเสรมความมนคงทางสงคม เพอตอบสนองความจ�าเปนขนพนฐานของประชาชน ใหม

คณภาพชวตทดและพงตนเองไดอยางทวถง เหมาะสม เปนธรรมตามมาตรฐาน โดยค�านง

ถงศกดศรความเปนมนษย สทธทประชาชนจะไดรบ และการมสวนรวมในการจดสวสดการ

สงคมทกระดบ (ปวย องภากรณ: 2560)

ในชวงหลายปทผานมา รฐบาลมนโยบายสงเสรมสนบสนนการจดสวสดการใหกบ

ประชาชน โดยมงหวงใหประชาชนไทยทกคนมคณภาพชวตทดและมหลกประกนในชวต จง

ไดมนโยบายและโครงการสนบสนนการจดสวสดการชมชนเพอยกระดบใหสวสดการชมชน

เปนวาระแหงชาตในการสรางหลกประกนแหงความมนคงของชมชนฐานราก ฟนฟทน

ทางสงคม ความเขมแขงของชมชนในการจดการดแลชวยเหลอเกอกลซงกนและกน เปด

โอกาสใหทกพนทสามารถจดตงและพฒนาคณภาพสวสดการชมชนอยางทวถง โดยรฐบาล

ไดสนบสนนพฒนาความเขมแขงของกองทนและสมทบงบประมาณ รวมถงพฒนาสวสดการ

ชมชน ทองถน และภาครฐ (สถาบนพฒนาองคกรชมชน: 2555)

จงหวดบรรมยเปนอกจงหวดหนงทมการขบเคลอนงานสวสดการอยางม

ประสทธภาพ โดยมเปาหมายผลกดนใหเปนเมองแหงสวสดการเพอการจดการตนเองของ

ชมชนทองถน มการขบเคลอนงานสวสดการอยางมประสทธภาพ พฒนาความเขมแขง

ของกองทน ภายใตเปาหมาย “เมองแหงสวสดการชมชนทองถนจดการตนเอง” มการ

รายงานสถานะความกาวหนาผลการด�าเนนงานสวสดการชมชนจงหวดบรรมย เพอก�าหนด

เปาหมาย ทศทางทจะกาวตอไปขางหนา มการก�าหนดนโยบายการจดสวสดการชมชนเปน

วาระแหงชาต โดยมงหวงจะใหประชาชนไดรบสวสดการถวนหนา ภายในป 2560 คนไทย

ตองไดรบการดแลเรองสวสดการพนฐานและหลกประกนในการด�ารงชวตทกคนทกพนท

ส�าหรบจงหวดบรรมย มองคกรปกครองสวนทองถน จ�านวน 208 แหง มการจดตงและ

ด�าเนนงานกองทนสวสดการชมชน 195 กองทน มสมาชก 91,118 คน มเงนออมจาก


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

80

สมาชก 58,555,985 บาท รฐบาลสมทบ 21,799,607 บาท องคกรปกครองสวนทองถน

สนบสนน 811,863 บาท (สรชย พรกษา: 2556)

จากขอมลการสอบทานในป 2560 พบวา กองทนสวสดการชมชนจงหวดบรรมย

จากทงหมด 201 กองทนฯ เงนกองทนรวมประมาณ 210 ลานบาท มความเสยง 79 กอง

ทนฯ สาเหตเกดจากปญหาในทางระบบการบรหารกองทนฯรวม 28 กองทนฯ ปญหาทาง

ระบบการจดการรวม 38 กองทนฯ และเปนปญหาจากการตงรวม 13 กองทนฯ ในตอน

เรมตน ถาหากยงปลอยไวจะเสยงตอการลม 26 กองทน และมการฉอโกงแบบโจงแจง 20

กองทน ความเสยหายประมาณ 5 ลานบาท ซงอยในระหวางการด�าเนนการทางกฎหมาย ม

76 กองทนฯ ทขบเคลอนได สวนสาเหตส�าคญในภาพรวมเกดจากไมเขาใจแนวคด หลกการ

ส�าคญของกองทนสวสดการชมชน คณะกรรมการไมเขาใจ ไมมความร ทกษะในการบรหาร

งานกองทนฯ ขาดการมสวนรวมในการจดตงกองทนฯ ไมมระเบยบ กตกาของตนเอง หลาย

แหงคดลอกจากกองทนอน ไมมการประชมตอเนอง ขาดความรทางการจดการ งานการ

เงน การบญชทเปนระบบ และขาดการวเคราะหความเสยงของกองทนสวสดการอยาง

ตอเนอง อยางไรกตาม หวหนากลมจงหวดไดเสนอแนวทางการพฒนาในเบองตนวากอง

ทนฯควรด�าเนนการ คอ 1) จดประชมสรางความเขาใจกองทนสวสดการชมชน 2) ทบทวน

กระบวนการท�างานใหม คณะกรรมการ, การบรหาร, การจดการ และระเบยบกตกา และ

3) เสรมทกษะความรเรองการบรหารจดการ การเงน และการบญช

กองทนสวสดการชมชนต�าบลพระคร อ�าเภอเมอง จงหวดบรรมย เปนกองทน

สวสดการชมชนต�าบลอกกองทนหนงในจงหวดบรรมยทมความเสยง เนองจากกองทน

สวสดการชมชนต�าบลพระครประสบปญหาในหลายๆ ดาน ไมวาจะเปนดานทกษะการ

บรหารงานกองทนฯ การจดการระบบเอกสาร การเงน การบญชในกองทนฯทยงไมเปนระบบ

ระเบยบเทาทควร อกทงคณะกรรมการและสมาชกในกองทนฯสวนใหญยงไมเขาใจหลกการ

และแนวคดในการจดสวสดการชมชน นอกจากนในป 2558 กองทนสวสดการชมชนต�าบล

พระครยงเปนอกหนงกองทนฯ ทประสบปญหาการฉอโกงเงนกองทนฯ แบบโจงแจงอกดวย

โดยหลงจากมการสอบทานกองทนสวสดการชมชนจงหวดบรรมยขนในปงบประมาณ 2560

ทางจงหวดบรรมยจงไดมการจดตงขบวนคณะท�างานขนใหม โดยคดเลอกจากคณะกรรมการ

กองทนสวสดการชมชนในแตละอ�าเภอขนมา อ�าเภอละ 3 คน และในการจดตงคณะท�างาน

ขบวนจงหวดใหมในครงนไดมการสรางเปาหมายและก�าหนดวสยทศนของจงหวดในการ

จดสวสดการชมชนขนมาใหมเปน “บรรมยนครแหงความสข” ในการก�าหนดวสยทศนเปา

หมายใหมในครงนกองทนสวสดการชมชนต�าบลพระคร อ�าเภอเมอง จงหวดบรรมย จงเปน

หนงในกองทนฯเสยงทจะมการฟนฟกองทนสวสดการฯขนมาใหมเชนกน จากปรากฏการณ

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


81

ขางตนจงท�าใหผวจยสนใจทจะศกษาประเดนการฟนฟกองทนสวสดการชมชนต�าบลพระคร

อ�าเภอเมอง จงหวดบรรมย เพอศกษากระบวนการฟนฟกองทนสวสดการชมชนและเงอนไข

ทเกยวของกบการฟนฟกองทนสวสดการชมชนต�าบลพระคร เพอเผยแพรกระบวนการฟนฟ

การจดการกองทนฯ และเงอนไขทเกยวของกบการฟนฟกองทนสวสดการชมชนของจงหวด

บรรมย โดยผศกษาจะน�าเสนอขอมลโดยวธการพรรณนาเชงวเคราะหตอไป

วตถประสงคของการวจย 1. เพอศกษากระบวนการฟนฟกองทนสวสดการชมชนต�าบลพระคร อ�าเภอเมอง

จงหวดบรรมย

2. เพอศกษาเงอนไขทเกยวของกบการฟนฟกองทนสวสดการชมชนต�าบลพระคร

อ�าเภอเมอง จงหวดบรรมย

วธการด�าเนนการวจย 1. การศกษาเอกสาร ผวจยจะศกษาเอกสารและบทความตางๆ ทเกยวของกบ

สวสดการชมชน กองทนสวสดการชมชน การฟนฟกองทนสวสดการชมชน และเงอนไข

ตางๆ ทเกยวของกบการฟนฟกองทนสวสดการชมชน

2. การสงเกตการณแบบมสวนรวม (Participant observation) ผวจยจะเขาไป

เรยนรการท�างานรวมกบสมาชกและคณะกรรมการกลมกองทนสวสดการชมชนต�าบล

พระคร ในกระบวนการฟนฟกองทนสวสดการฯ เพอทจะไดเหนการท�างานของสมาชกและ

คณะกรรมการกลมกองทนสวสดการชมชนในการฟนฟกองทนสวสดการชมชนต�าบลพระคร

อ�าเภอเมอง จงหวดบรรมย

3. การสมภาษณผใหขอมลส�าคญ (Key informant interview) ผวจยจะเขาไปเกบ

ขอมลโดยการสมภาษณคณะกรรมการ ประธาน เลขานการ และเหรญญกกองทนสวสดการ

ชมชนต�าบลพระคร ถงเงอนไขตางๆ ในการจดตงกองทน และสาเหตทสงผลตอการฟนฟ

กองทนสวสดการชมชนต�าบลพระคร

4. การสนทนากลม (Focus group discussion) ผวจยจะเขาไปเกบขอมลโดยการ

เขาไปรวมในการสนทนากลมยอยของคณะกรรมการกองทนสวสดการชมชนต�าบลพระคร

เพอเรยนรถงกระบวนการ สาเหต เงอนไข และวธการแกไขปญหาตางๆ ในการฟนฟกองทน

สวสดการชมชนต�าบลพระคร


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

82

ผลการวจย 1. กระบวนการฟนฟกองทนสวสดการชมชนต�าบลพระคร อ�าเภอเมอง จงหวด

บรรมย

กระบวนการฟนฟของกองทนสวสดการชมชนต�าบลพระคร อ�าเภอเมอง จงหวด

บรรมย เรมมาจากในปงบประมาณ 2560 ทางคณะท�างานกองทนสวสดการชมชนต�าบล

จงหวดบรรมยไดมการสอบทานกองทนสวสดการชมชนต�าบลจงหวดบรรมยทงหมด พบ

วา กองทนสวสดการชมชนต�าบลจงหวดบรรมย จากทงหมด 201 กองทนฯ มเงนในกอง

ทนฯ ทงหมดรวมประมาณ 210 ลานบาท ทงนมกองทนฯ ทมความเสยง 79 กองทนฯ

สาเหตเกดจากปญหาในทางระบบการบรหารกองทนฯ รวม 28 กองทนฯ ปญหาทางระบบ

การจดการรวม 38 กองทนฯ และเปนปญหาจากการตงรวม 13 กองทนฯ ในตอนเรมตน

ถาหากยงปลอยไวจะเสยงตอการลม 26 กองทนฯ และมการฉอโกงแบบโจงแจง 20 กอง

ทนฯ สรางความเสยหายทงสนประมาณ 5 ลานบาท ซงอยในระหวางการด�าเนนการทาง

กฎหมาย ม 76 กองทนฯ ทสามารถท�าการขบเคลอนได สวนสาเหตส�าคญในภาพรวมของ

ความเสยงกองทนฯ เหลานเกดจากความไมเขาใจแนวคดทไมเขาใจหลกการส�าคญของกอง

ทนสวสดการชมชน คณะกรรมการกองทนฯ ไมมความร ไมมความใจในทกษะการบรหาร

งานกองทนฯ ขาดการมสวนรวมในการจดตงกองทนฯ กองทนฯ ไมมระเบยบกตกาของ

ตนเอง กองทนฯหลายแหงคดลอกขอมลเอกสารจากกองทนฯ อน ภายในกองทนฯ ไมม

การประชมอยางตอเนอง ขาดความรทางการจดการระบบขอมลกองทนฯ อกทงงานการ

เงน การบญชในกองทนฯ ไมมการจดการทเปนระบบ และขาดการวเคราะหความเสยง

ภายในกองทนสวสดการชมชนต�าบลของตนเองอยางตอเนอง ซงจากการสอบทานในครง

นนกองทนสวสดการชมชนต�าบลพระคร อ�าเภอเมอง จงหวดบรรมย เปนหนงใน 79 กอง

ทนฯ ทมความเสยงมาจากปญหาทางทกษะการบรหารงานกองทนฯ ของคณะกรรมการกอง

ทนฯ ปญหาทางการจดการระบบขอมลเอกสารกองทนฯ มการคดลอกขอมลเอกสารจาก

กองทนฯ อน ไมมการจดการระบบการเงน การบญชในกองทนฯ ภายในกองทนฯเองไมม

การประชมชนอยางตอเนอง อกทงคณะกรรมการกองทนฯ เองยงไมมความรความเขาใจใน

แนวคดหลกการส�าคญของการจดตงกองทนสวสดการชมชน และมปญหาในเรองการมสวน

รวมในการจดตงกองทนฯ นอกจากนนยงมเรองของการฉอโกงกองทนฯ แบบโจงแจง ทยง

อยในระหวางการด�าเนนการทางกฎหมายอกดวย และเนองจากในปงบประมาณ 2561 ทาง

คณะท�างานขบวนจงหวดบรรมยไดมการจดตงขบวนคณะท�างานขบวนจงหวดบรรมยใหม

ขน โดยคดเลอกจากคณะกรรมการทท�างานกองทนสวสดการชมชนต�าบลในแตละอ�าเภอ

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


83

ขนมา 69 คน และในการจดตงขบวนคณะท�างานใหมในครงนไดมการสรางเปาหมายและ

ก�าหนดวสยทศนของจงหวดในการจดสวสดการชมชนขนมาใหม โดยตงเปาหมายใหจงหวด

บรรมยเปน “บรรมยนครแหงความสข” ในการจดตงขบวนคณะท�างานกองทนสวสดการ

ชมชนขบวนจงหวดบรรมยชดใหมในครงนทมการก�าหนดวสยทศนและเปาหมายในการจด

สวสดการชมชนของจงหวดเพอใหเหนเปนรปธรรมและบรรลเปาหมายใหไดนน จงน�ามาส

การฟนฟกองทนสวสดการชมชนต�าบลทมความเสยง เพอใหบรรลเปาหมาย “บรรมยนคร

แหงความสข” กองทนสวสดการชมชนต�าบลพระคร อ�าเภอเมอง จงหวดบรรมย จงเปนอก

หนงกองทนสวสดการชมชนต�าบลของจงหวดบรรมยทมการฟนฟกองทนสวสดการชมชน

ต�าบลเกดขน

กระบวนการฟนฟกองทนสวสดการชมชนต�าบลพระคร อ�าเภอเมอง จงหวดบรรมย

ครงน เกดขนมาจากสาเหตและปจจยหลายๆ ดานทเขามากระทบในกองทนฯ จนท�าใหผน�า

คณะกรรมการ และสมาชกในกองทนฯ เกดความตระหนกถงความเสยงทจะท�าใหกองทนฯ

ลมไดในอนาคตหากไมมการควบคมแกไขความเสยงในเรววน โดยสาเหตปญหาทท�าให

กองทนสวสดการชมชนต�าบลพระคร อ�าเภอเมอง จงหวดบรรมย เปนหนงใน 79 กองทนฯ

ทมความเสยงตอการลมของกองทนสวสดการชมชนจงหวดบรรมย มสาเหตปญหามาจาก

หลายๆ ดาน โดยจากการสอบถามขอมลเบองตนพบวาเปนปญหาดานความรความเขาใจใน

เรองแนวคดและหลกการจดสวสดการชมชนของกองทนฯ ทผน�า คณะกรรมการกองทนฯ

และสมาชกทงในชมชนและในกองทนฯ ยงไมมความรความเขาใจในสวนน และยงมในดาน

ทกษะการบรหารกองทนฯ การจดการระบบเอกสารตางๆ อกทงยงมเรองการใหความรวม

มอของผน�าชมชนในบางชมชนทไมใหความรวมมอกบกองทนฯ ในเรองการประชาสมพนธ

ขอมลขาวสารตางๆ ของกองทนฯ

จากการทกองทนสวสดการชมชนต�าบลพระคร อ�าเภอเมอง จงหวดบรรมย ได

ท�าการวเคราะหความเสยงกองทนฯ ในวนท 23 มนาคม 2561 ทผานมา ผวจยไดมโอกาสเขา

รวมการวเคราะหความเสยงกองทนสวสดการชมชนต�าบลพระคร ท�าใหไดทราบถงปญหาใน

ดานการบรหารจดการของกองทนฯ ทยงขาดบคลากรในกองทนฯ ทมความรความสามารถ

ในดานนเขามาชวยเหลอ อกทงยงมปญหาดานการจดการระบบขอมลเอกสาร การเงน การ

บญช รายรบ-รายจายในกองทนฯ ทยงไมมการจดการทเปนระบบระเบยบเทาทควร และ

ยงมปญหาดานความหลากหลายของชวงอายของสมาชกในกองทนฯ ทยงไมมความหลาก

หลาย สมาชกกองทนฯ สวนใหญเปนผสงอาย โดยปญหาตรงนถอวาเปนปญหาใหญของ

กองทนฯ ทจะตองเรงหาแนวทางแกไขและควบคมโดยเรว แมในการท�างานทผานมากอง

ทนสวสดการชมชนต�าบลพระครจะพยายามด�าเนนงานประชาสมพนธกองทนฯ ในแตปอยาง


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

84

สม�าเสมอกตาม แตการด�าเนนงานกยงไมประสบความส�าเรจ ดงนน จากการวเคราะหความ

เสยงกองทนสวสดการชมชนในครงน จงไดหาแนวทางแกไขและควบคมความเสยงกองทนฯ

โดยอาศยปจจยภายในและปจจยภายนอกกองทนฯ เขามาชวยในการผลกดนกองทนฯ ให

ประสบความส�าเรจในการฟนฟกองทนสวสดการชมชนต�าบลพระคร

2. เงอนไขทเกยวของกบการฟนฟกองทนสวสดการชมชนต�าบลพระคร อ�าเภอ

เมอง จงหวดบรรมย

เงอนไขในการฟนฟกองทนสวสดการชมชนต�าบลพระคร อ�าเภอเมอง จงหวด

บรรมย จากกระบวนการฟนฟกองทนสวสดการชมชนต�าบลพระคร อ�าเภอเมอง จงหวด

บรรมย โดยใชวธการวเคราะหความเสยงกองทนสวสดการชมชนเขามาชวยในกระบวนการ

ฟนฟ เพอวเคราะหสถานการณปญหาความเสยงทกองทนฯ ก�าลงประสบปญหาอยแลว ใน

กระบวนการวเคราะหความเสยงกองทนฯ ครงนยงท�าใหเหนถงเงอนไขหรอปจจยทเขามา

กระทบทงตอความเสยงของกองทนฯ และในระหวางทมการจดกระบวนการฟนฟกองทนฯ

อกดวย โดยเงอนไขหรอปจจยทเขามากระทบจนท�าใหกองทนฯ เกดความเสยง และกระทบ

ในระหวางทมการจดกระบวนการฟนฟขนนน สามารถแบงเงอนไขและปจจยออกไดเปน

สองปจจย

โดยปจจยทงสองปจจยนจะแบงไดเปน ปจจยภายใน และ ปจจยภายนอก ซง

เปนปจจยทเขามาเกยวของในกระบวนการฟนฟกองทนสวสดการชมชน เพอเปนการชวย

ในการอธบายใหเหนถงกระบวนการเกดกระบวนการฟนฟกองทนสวสดการชมชน ทไมวา

จะเปนดานทกระทบจนท�าใหเกดความเสยง และดานทกระทบจนท�าใหประสบความส�าเรจ

ในการฟนฟ เกดมาจากปจจยภายในและปจจยภายนอกของกองทนสวสดการชมชนต�าบล

พระคร อ�าเภอเมอง จงหวดบรรมย โดยปจจยสองปจจยนจะมลกษณะดงน

ปจจยภายในกองทนสวสดการชมชนต�าบลพระคร อ�าเภอเมอง จงหวดบรรมย คอ

ปจจยททงสนบสนนและสงผลตอกองทนฯ จนท�าใหการด�าเนนงานของกองทนสวสดการ

ชมชนต�าบลพระครเกดทงความเสยงและประสบความส�าเรจในการฟนฟกองทนฯ ซงปจจย

ภายในกองทนฯ มองคประกอบทส�าคญ ไดแก ผน�ากองทนฯ คณะกรรมการกองทนฯ

สมาชกทงภายในกองทนฯ และภายในชมชน และทรพยากรทมอยในภายในกองทนฯ โดย

ปจจยภายในแตละสวนจะตองมลกษณะดงน

1) ผน�าและคณะกรรมการกองทนฯ คอ ผน�าหรอคณะกรรมการด�าเนน

งานกองทนสวสดการชมชนต�าบลพระคร อ�าเภอเมอง จงหวดบรรมย ทไดรบการเลอกตง

จากสมาชกภายในกองทนฯ ทมรายชอในทะเบยนรายชอต�าบลพระคร อ�าเภอเมอง จงหวด

บรรมย เปนบคคลทสมาชกในกองทนฯ ใหความเชอมนในการท�างาน นอกจากนนผน�าและ

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


85

คณะกรรมการกองทนฯ จะตองมทกษะในดานการบรหารงานกองทนฯ และเขาใจในแนวคด

และหลกการท�างานของกองทนสวสดการชมชนอกดวย หากผน�าหรอคณะกรรมการกอง

ทนฯ ขาดคณลกษณะจากทกลาวไปขางตน อาจท�าใหภายในกองทนฯ เกดความเสยงจน

น�าไปสการลมของกองทนฯ ได

2) สมาชกในกองทนฯ และคนในชมชนต�าบลพระคร อ�าเภอเมอง จงหวด

บรรมย คอประชาชนในต�าบลพระคร อ�าเภอเมอง จงหวดบรรมย ทสมครเขารวมกองทน

สวสดการชมชนต�าบลพระคร และประชาชนทวไปในต�าบลพระคร อ�าเภอเมอง จงหวด

บรรมย ทมรายชออยในทะเบยนรายชอต�าบลพระคร อ�าเภอเมอง จงหวดบรรมย ทมอาย

ตงแตแรกเกดจนถงอาย 65 ปขนไป โดยสมาชกทงในกองทนฯ และในชมชนจะตองใหความ

รวมมอในการรวมท�ากจกรรมทงภายในกองทนฯ และในชมชน อยางมจตส�านกทดในการ

รวมกนพฒนาและรวมท�ากจกรรมในชมชน อกทงสมาชกจะท�าความเขาใจในแนวคดและ

หลกการจดกองทนสวสดการชมชนของตนเอง วากองทนสวสดการชมชนจดขนเพออะไร

มประโยชนตอตนเองและชมชนอยางไร

3) ทรพยากรทมอยภายในกองทนฯ หรอภายในชมชนต�าบลพระคร

อ�าเภอเมอง จงหวดบรรมย คอ สงทเอออ�านวยตอการจดตงกองทนสวสดการชมชนต�าบล

พระคร อ�าเภอเมอง จงหวดบรรมย โดยการน�าเอาวฒนธรรมประเพณในชมชนมาประยกต

ใชในการดดแปลงทรพยากรทมอยในชมชนใหเปนสอในการจดสวสดการใหแกสมาชกทงใน

ชมชนและในกองทนฯ ท�าใหสมาชกทงในกองทนฯ และในชนชนตระหนกถงประโยชนของ

การจดสวสดการในชมชน

ปจจยภายนอกกองทนสวสดการชมชนต�าบลพระคร อ�าเภอเมอง จงหวดบรรมย

คอ หนวยงานภาครฐ ภาคเอกชน และภาคเครอขายตางๆ ทมความเกยวของหรอสนใจ

ใหความชวยเหลอดานความร แนวคด หลกการ และวธการจดกองทนสวสดการชมชน

สนบสนนสงเสรมดานวชาการ การจดการระบบขอมลเอกสารตางๆ ของกองทนฯ อกทงยง

ใหใหค�าแนะน�าแกกองทนฯ ดานการเงน การบญช การจดท�าเอกสารรายรบ-รายจายของ

กองทนฯ ทเปนระบบระเบยบและงายตอการตรวจสอบ เพอใหการด�าเนนงานของกองทนฯ

เปนไปอยางตอเนอง ซงปจจยภายนอกกองทนฯ มองคประกอบทส�าคญ ไดแก หนวยงาน

ภายนอก องคกรภาคเครอขาย และกระแสการเปลยนแปลง โดยปจจยภายนอกแตละสวน

จะตองมลกษณะดงน

1) หนวยงานภายนอก คอ หนวยงานภาครฐและเอกชนทคอยใหความ

ชวยเหลอ สนบสนนและสงเสรมดานวชาการ องคความรเรองแนวคดและหลกการจด

สวสดการชมชนทงแกผน�า คณะกรรมการ สมาชกทงในกองทนฯ และในชมชน เรองแนวคด


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

86

และหลกการจดสวสดการชมชน อกทงยงใหค�าแนะน�าดานทกษะการบรหารจดการกองทน

สวสดการชมชนแกผน�าและคณะกรรมการในกองทนฯ นอกจากนยงใหความชวยเหลอดาน

การเงน และใหความรดานการจดการระบบเอกสาร การบญชแกผดแลการเงนการบญช

ภายในกองทนฯ รวมทงยงคอยชวยเหลอตดตอประสานงานขอความชวยเหลอและขอความ

รวมมอจากหนวยงานทเกยวของและหนวยงานอนๆ ใหเขามาสนบสนนการด�าเนนงานของ

กองทนฯ อกดวย

2) องคกรภาคเครอขาย คอ กลมบคคลหรอองคกรทมเปาหมายรวม

กนในการท�างาน มารวมตวกนดวยความสมครใจ เพอท�ากจกรรมนนๆ ใหบรรลเปาหมาย

(เปนการรวมกนคด/รวมกนวางแผนรวมท�า/รวมกนประเมนผลโครงการกองทนฯ) โดยใน

กลมองคกรภาคเครอขายกบกองทนฯ รวมจะมความสมพนธกนในแนวราบ มความเสมอ

ภาค และเรยนรการท�างานรวมกนอยางตอเนอง ซงองคกรภาคเครอขายเปนอกปจจย

หนงทส�าคญในการผลกดนการท�างานของกองทนสวสดการชมชนใหประสบความส�าเรจใน

การจดสวสดการชมชน โดยจะตองมการตดตอและประสานกบองคกรภาคเครอขายเหลาน

อยางสม�าเสมอ เพอเปนการชวยเหลอใหกองทนฯ มหนวยงานสนบสนนการท�างานของกอง

ทนฯ เพมมากขน นอกจากนนในการท�างานรวมกนทกฝายจะตองเขาใจวตถประสงคของ

การท�างานรวมกน เพอใหการท�างานบรรลจดมงหมายเดยวกนอยางมประสทธภาพ และผ

ปฏบตงานเกดความพอใจในการท�างานนนๆ ดวย

3) กระแสการเปลยนแปลงทางสงคมภายในชมชน คอ กระแสการ

เปลยนแปลงภายในชมชนทสงคมความเปนอยภายในชมชนมความเปลยนแปลงไปจาก

อดต จากทเคยเปนชมชนชนบทเปลยนแปลงไปเปนชมชนเมองมากขน จากกระแสการ

เปลยนแปลงทางสงคมภายในชมชนท�าใหเหนวา การเปลยนแปลงภายในชมชนเปนปจจย

ภายนอกอกปจจยหนงทสงผลกระทบตอกองทนสวสดการชมชน และเปนอกเงอนไขหนงท

มความส�าคญตอการฟนฟกองทนสวสดการชมชน

เงอนไขทเกยวของในการฟนฟกองทนสวสดการชมชนต�าบลพระครอ�าเภอเมอง

จงหวดบรรมย ครงนเกดจากปจจยหลายๆ ดานทเขามากระทบ ไมวาจะเปนปจจยทสง

ผลกระทบตอกองทนฯ จนท�าใหเกดความเสยง หรอปจจยทสงผลกระทบตอกองทนฯ จน

ท�าใหเกดกระบวนการฟนฟกองทนฯ ในครงนขน ซงปจจยเหลานเปนปจจยทสงผลตอ

กองทนฯ ทงในดานบวกและดานลบ โดยปจจยตางๆ นนลวนเกดขนจากปจจยภายในและ

ปจจยภายนอกกองทนฯ ทไมวาจะเปนปจจยภายในทไดรบผลกระทบมาจากคณะกรรมการ

สมาชกในกองทน และประชากรในชมชนพนทการจดตงกองทนฯ เองทตางมอทธพลตอ

การท�าใหกองทนฯ เกดความเสยง และเกดกระบวนการฟนฟกองทนสวสดการชมชนต�าบล

พระคร อ�าเภอเมอง จงหวดบรรมยขน

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


87

นอกจากปจจยภายในทจะสงผลกระทบตอเงอนไขทท�าใหเกดความเสยงและเกด

กระบวนการฟนฟกองทนฯ แลว ปจจยภายนอกยงเปนอกปจจยหนงทส�าคญทจะสงผลกระทบ

ใหกองทนฯเกดความเสยงและเกดกระบวนฟนฟกองทนฯ ขนอกดวย โดยผลกระทบจาก

ปจจยภายนอกทจะกอใหเกดความเสยงหรอกระบวนการฟนฟนนมาจากหนวยงานภายนอก

องคกรภาคเครอขาย และกระแสการเปลยนแปลงทางสงคมภายในชมชน ทเขามามบทบาท

ในการท�างานรวมกนกบกองทนสวสดการชมชน โดยมการใหความชวยเหลอกองทนฯ หรอ

ใหความรเรองแนวคดและหลกการส�าคญของสวสดการชมชนแกคณะกรรมการ สมาชกกอง

ทนฯ และประชาชนในชมชนพนทกองทนฯ เพอเปนการเสรมสรางศกยภาพกองทนฯ ให

ทงคนทเปนสมาชกกองทนฯ และไมไดเปนสมาชกกองทนฯ ไดมความรความเขาใจค�าวา

“สวสดการชมชน” เขาใจวตถประสงคของการจดตงกองทนฯ มากยงขน รวมทงใหการ

สนบสนนกองทนฯ ไมวาจะเปนเรองงบประมาณในการด�าเนนงานกองทนฯ หรอบคลากร

ทมความร มทกษะในการจดการระบบขอมลเอกสารกองทนฯ เขามาใหความรแกคณะ

กรรมการหรอสมาชกในกองทนฯ เพอใหบรรลจดมงหมายเดยวกนอยางมประสทธภาพจน

ท�าใหการท�างานของกองทนฯ ประสบผลส�าเรจ ซงหากกองทนฯ ไมมปจจยภายนอกเหลาน

เขามาหนนเสรมอาจจะท�าใหกองทนฯ ประสบปญหาความเสยงตอการลมได ทงยงมกระแส

การเปลยนแปลงสงคมภายในชมชนทเปนอกปจจยหนงทจะเขามากระทบตอการฟนฟกอง

ทนฯ ครงน เนองจากในยคปจจบนสงคมภายในชมชนมการเปลยนแปลงจากชมชนชนบท

ในอดตเปนชมชนเมองสงมาก จนท�าใหภายในชมชนขาดทนทางสงคมภายในชมชน จงมผล

ท�าใหกระทบตอการด�าเนนงานของกองทนสวสดการภายในชมชน ดงนน ปจจยทงภายใน

และภายนอกเหลานจงมความส�าคญตอการท�าใหกองทนสวสดการชมชนต�าบลด�าเนนการ

ขบเคลอนกระบวนการท�างานของกองทนสวสดการชมชนต�าบลตอไปโดยไมเกดความเสยง

ในการยตการด�าเนนงานกองทนฯ ในอนาคต และกลายเปนมรดกของชมชนสงตอไปยงรน

ลกรนหลานตอไป

สรปและอภปรายผล กองทนสวสดการชมชนต�าบลพระคร อ�าเภอเมอง จงหวดบรรมย เปนกลมกองทน

สวสดการชมชนทจดตงขนโดย พ.ร.บ. การจดสวสดการชมชนป 2549 จดตงขนจากการ

สนบสนนของกระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวดบรรมย โดยในการ

จดตงกองทนฯ ไดรบการสนบสนนจากหลายหนวยงาน ไมวาจะเปนองคการบรหารสวน

ต�าบลพระคร และสถาบนพฒนาองคกรชมชน (องคการมหาชน) หลายปทผานมากองทนฯ

ไดด�าเนนการจดสวสดการชวยเหลอสมาชกมาโดยตลอด จนกระทงทางขบวนคณะท�างาน


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

88

จงหวดบรรมยมการสอบทานกองทนสวสดการชมชนทงหมดในจงหวดบรรมย พบวากองทน

สวสดการชมชนต�าบลจงหวดบรรมย จากทงหมด 201 กองทนฯ มเงนในกองทนฯ ทงหมด

รวมประมาณ 210 ลานบาท มกองทนฯ ทมความเสยงทงสน 79 กองทนฯ หากยงปลอยไว

จะเสยงตอการลม 26 กองทนฯ และมการฉอโกงแบบโจงแจง 20 กองทนฯ สรางความเสย

หายทงสนประมาณ 5 ลานบาท ซงอยในระหวางการด�าเนนการทางกฎหมาย สวนสาเหต

ส�าคญในภาพรวมของความเสยงกองทนฯ เหลานเกดจากความไมเขาใจแนวคดไมเขาใจ

หลกการส�าคญของกองทนสวสดการชมชน คณะกรรมการกองทนฯ ไมมความรความเขาใจ

ในทกษะการบรหารงานกองทนฯ ขาดการมสวนรวมในการจดตงกองทนฯ กองทนฯ ไมม

ระเบยบกตกาของตนเอง กองทนฯ หลายแหงคดลอกขอมลเอกสารจากกองทนฯ อน ภายใน

กองทนฯ ไมมการประชมอยางตอเนอง ขาดความรทางการจดการระบบขอมลกองทนฯ

อกทงงานการเงน การบญชในกองทนฯ ไมมการจดการทเปนระบบ และขาดการวเคราะห

ความเสยงภายในกองทนสวสดการชมชนต�าบลของตนเองอยางตอเนอง ซงจากการสอบ

ทานในครงนนกองทนสวสดการชมชนต�าบลพระคร อ�าเภอเมอง จงหวดบรรมย เปนหนง

ใน 79 กองทนฯ ทมความเสยงมาจากปญหาทางทกษะการบรหารงานกองทนฯของคณะ

กรรมการกองทนฯ ปญหาทางการจดการระบบขอมลเอกสารกองทนฯ มการคดลอกขอมล

เอกสารจากกองทนฯอน ไมมการจดการระบบการเงนการบญชในกองทนฯ ภายในกองทนฯ

เองไมมการประชมชนอยางตอเนอง อกทงคณะกรรมการกองทนฯ เองยงไมมความรความ

เขาใจในแนวคดหลกการส�าคญของการจดตงกองทนสวสดการชมชนและมปญหาในเรอง

การมสวนรวมในการจดตงกองทนฯ นอกจากนนยงมเรองของการฉอโกงกองทนฯ แบบ

โจงแจงทยงอยในระหวางการด�าเนนการทางกฎหมายอกดวย จากสาเหตดงกลาวจงท�าให

น�ามาสการฟนฟกองทนสวสดการชมชนต�าบลพระคร อ�าเภอเมอง จงหวดบรรมยขน

กระบวนการฟนฟกองทนสวสดการชมชน จากการศกษาพบวา กองทนสวสดการ

ชมชนต�าบลพระคร อ�าเภอเมอง จงหวดบรรมย โดยน�าแนวคดสวสดการชมชนของกนก

ศกด แกวนพ มาใชในการอธบายเรองกระบวนการฟนฟกองทนสวสดการชมชนต�าบลพระคร

วา ในกระบวนการฟนฟกองทนสวสดการชมชนจะเกดขนไดกตอเมอเกดความรวมมอของ

คนในชมชนในกระบวนการแกไขปญหาน นบตงแตตระหนกถงปญหา การวเคราะหปญหา

รวมกน ตลอดจนการหาแนวทางหรอวธการแกไข การตดสนใจ ตลอดจนการด�าเนนการ

และประเมนผลรวมกน การจดสวสดการชมชนจะตองเกดจากความสามารถในการด�าเนน

การแกไขปญหา หรอสนองตอบตอความตองการภายในชมชนในดานการศกษา สขภาพ

อนามย ทอยอาศย การท�างาน และมรายไดและความมนคงของคนภายในชมชน โดยทงน

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


89

อาจมการระดมทรพยากรจากภายในและภายนอกมาใชในการด�าเนนการสนองตอบตอความ

ตองการและปญหา ซงมเปาหมายน�าไปสการพงตนเองของชมชนไดในทสด

เงอนไขทเกยวของกบการฟนฟกองทนสวสดการชมชน จากการศกษาพบวา

กองทนสวสดการชมชนต�าบลพระคร อ�าเภอเมอง จงหวดบรรมย โดยน�าแนวคดสวสดการ

ชมชนของเถลง ไพโรจนภกด มาใชในการอธบายเรองเงอนไขทเกยวของกบการฟนฟ

กองทนสวสดการชมชนวา ในการฟนฟหรอจดตงกองทนฯ จะตองอาศยทนเขามาชวยเปน

อนดบแรก โดยทนตางๆ เหลานนไมไดหมายถงแคทนทเปนเงนตราเพยงเทานน เพราะ

จรงๆ แลวทนในการจดสวสดการชมชนนนทนทางเงนตราเปนเพยงทนหนงเทานน แตทนท

จะเขามาชวยจรงๆ ในการจดสวสดการชมชนจะตองอาศยทนในชมชน ทมคนในชมชนเปน

เงอนไขส�าคญทเขามาเกยวของกบการฟนฟกองทนสวสดการชมชนใหมการด�าเนนงานตอ

ไปในอนาคตได และนอกจากทนในชมชนทเปนปจจยภายในกองทนฯ แลว ยงจะตองอาศย

ทนจากภายนอกทเปนปจจยภายนอกอกปจจยหนงเขามาสนบสนนเงอนไขในการด�าเนนงาน

กองทนฯ เพอใหกองทนฯประสบผลส�าเรจในการด�าเนนงานขบเคลอนงานกองทนสวสดการ

ชมชนตอไป

ความส�าเรจของกองทนสวสดการชมชน คอ สามารถใหการชวยเหลอสมาชกได

อยางกวางขวาง ตอเนอง ครบถวน สมาชกมสวนรวมในการด�าเนนการและสามารถด�าเนน

การไดอยางยงยน เปนเครองมอสรางหลกประกนทางสงคมทส�าคญของชมชน กองทน

สวสดการชมชนจะประสบความส�าเรจไดจาก

1) ความเขาใจ ความเชอมนในแนวคดอดมการณสวสดการชมชน ทเนนเรองการ

พงตนเองและชวยเหลอเกอกลกนตามแนวคด “ใหอยางมคณคา รบอยางมศกดศร” ใหความ

ส�าคญกบการเชอมโยงทนภายใน มการจดสวสดการทสอดคลองกบวถชวตและปญหาความ

ตองการของชมชน ทงสวสดการทใชเงนกองทนและสวสดการทเปนการดแลชวยเหลอกน

โดยไมตองใชเงน

2) จ�านวนสมาชก คอ สมาชกทเพมขนอยางสม�าเสมอ จนครอบคลมประชากร

ทงต�าบล กระจายทกชวงวยเพราะยงมสมาชกมากเงนสมทบจะมมาก ความเสยงในการ

จายเงนสวสดการจะยงนอยลง เพราะมการกระจายความเสยงออกไปมากขน กองทนทม

สมาชกนอยจะมความเสยงมากกวากองทนทมสมาชกมาก

3) มความมนคงทางการเงน เพราะสมาชกจายเงนสมทบครบถวน สม�าเสมอ ม

การสนบสนนจากหนวยงานอนๆ มรายรบจากแหลงอนๆ ของกองทนอยางตอเนอง สดสวน

การจายสวสดการใหสมาชกและคาใชบรหารจดการสมพนธกบรายรบ เนนการพงพาทน

ภายในชมชนทองถนเปนส�าคญ


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

90

4) การบรหารจดการเปดเผยโปรงใส ระบบบญชการเงนถกตองทนเวลา และ

สมาชกมสวนรวมในการด�าเนนการเผยแพรขอมลขาวสารผลการด�าเนนงานสสมาชก หนวย

งานทเกยวของและสาธารณะอยางตอเนอง

ขอเสนอแนะการวจย การฟนฟกองทนสวสดการชมชน ควรจะมการแจงสถานการณการด�าเนนงานของ

คณะกรรมการกองทนฝายบญชและการเงน ประสานงานกบทกฝายเมอมการเปลยนแปลง

ขอมลเกยวกบงบประมาณการสนบสนนหรอการเกบเงนสมทบจากสมาชกกองทน เพมชอง

ทางการประชาสมพนธขาวสารเกยวกบการเขาเปนสมาชกกองทนและสวสดการทไดรบจาก

กองทนสวสดการชมชน โดยเฉพาะสอทประชาชนสามารถรบรขอมลขาวสารไดอยางสะดวก

เชน ทาง Application Line, Facebook

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


91


ปวย องภากรณ .(2560). กองทนสวสดการชมชน กลไกพฒนาคณภาพแหงชวต. กรงเทพฯ:

มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ปทมาวด โพชนกลซซก .(2552). วรรณกรรมปรทศนและการสงเคราะหความรเรอง

สวสดการชมชนในประเทศไทย. กรงเทพฯ: คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลย

ธรรมศาสตร.

สถาบนพฒนาองคกรชมชน. (2555). คมอการด�าเนนงานโครงการสนบสนนการจด

สวสดการชมชนป 2554. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: สถาบนพฒนาองคกร

ชมชน องคการมหาชน.

สถาบนพฒนาองคกรชมชน .(2550). สวสดการชมชนทองถน. กรงเทพฯ: สถาบนพฒนา

องคกรชมชน องคการมหาชน.

สรชย พรกษา. (2556). ขาวทองถนบรรมยจดเวทสมชชาขบวนองคกรชมชนขบเคลอนงาน

สวสดการอยางมประสทธภาพ. อบลราชธาน: ส�านกงานประชาสมพนธเขต

2 กรมประชาสมพนธ.


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

92

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


93

การเขาสการเปนแรงงานเดกขามชาตสญชาตกมพชาในเขตพนทชมชนปากน�า ต�าบลปากน�าอ�าเภอเมอง จงหวดระยองThe Process of Becoming Cambodian Transnational Child Labor in Paknam community, Paknam Subdistrict, Mueang District, Rayong Province.

รตนาภรณ ระดมสข* Rattanaporn Radomsuk

* เจาหนาทมลนธเครอขายสงเสรมคณภาพชวตแรงงาน* Labor Rights Promotion Network Staff

บทคดยอ การเขาสการเปนแรงงานเดกขามชาตสญชาตกมพชาในเขตพนทชมชนปากน�า

ต�าบลปากน�า อ�าเภอเมอง จงหวดระยอง มวตถประสงคเพอศกษากระบวนการเขาสการเปน

แรงงานเดกขามชาต และลกษณะการท�างานของแรงงานเดกขามชาตสญชาตกมพชา ใน

เขตพนทชมชนปากน�า ต�าบลปากน�า อ�าเภอเมอง จงหวดระยอง โดยใชวธการศกษาเอกสาร

จากหนงสอ เอกสารทางวชาการ และงานวจยทเกยวของกบการเขาสการเปนแรงงานเดก

ขามชาต การสงเกตการณแบบมสวนรวม โดยเขาไปมสวนรวมในการท�ากจกรรมของชมชน

ปากน�า และกจกรรมรวมกบเดกทเปนแรงงานขามชาตสญชาตกมพชา การสงเกตการณ

แบบไมมสวนรวม โดยศกษาสภาพทวไปของชมชนและสงเกตสภาพบรรยากาศการท�างาน

ของแรงงานเดกขามชาตสญชาตกมพชา นอกจากน ยงมการสมภาษณกลมแรงงานขาม

ชาต ทงผปกครองของแรงงานเดกขามชาตสญชาตกมพชาจ�านวน 20 คน เพอใหทราบ

ถงภมหลงและสาเหตการเขามาของเดกขามชาตในประเทศไทย การสมภาษณแรงงานเดก

ขามชาตสญชาตกมพชาในพนทชมชนปากน�า จ�านวน 20 คน รวมทงสมภาษณเจาหนาท

มลนธเครอขายสงเสรมคณภาพชวตแรงงาน ผท�าหนาทเกยวของกบการสงเสรมสทธเดก

สงเสรมการเขาถงการศกษา และปองกนมใหเดกและแรงงานขามชาตตกเปนเหยอการคา

มนษย ในงานวจยนพบวา กระบวนการเขาสการเปนแรงงานเดกชาวกมพชานน เกดจาก

การตดตามผปกครองเขามา ซงสวนใหญมาหางานท�าในธรกจการประมง การเคลอนยาย

เขามาท�างานในประเทศไทยของผปกครองเดกมาจากวถชวตจากประเทศตนทางมความ

ยากล�าบากและตองการแสวงหางานท�าทประเทศไทย เนองจากมโอกาสในการท�างานและม

รายไดทดกวาการท�าอาชพเดมทประเทศกมพชา ประกอบกบบางครอบครวมเครอขายจาก

ญาตพนองหรอคนรจกทเคยท�างานในประเทศไทยชกชวนเขามา ทงน แรงงานเดกสญชาต

กมพชาสวนใหญทเขามาท�างานในประเทศไทยนน เรมแรกไมไดตงใจเขามาหางานท�า แต


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

94

ดวยความจ�าเปนในการหารายไดชวยเหลอครอบครว ประกอบกบบางสวนมปญหาการปรบ

ตวกบเพอนรวมชนเรยนเมอเขาเรยนในระบบการศกษาของไทย จงเขาสกระบวนการการ

เปนแรงงาน โดยลกษณะการท�างานของเดกนน มทงอยในสถานประกอบการประมงตอ

เนอง เชน การคดแยก การตม ตากหมกหรอปลา และบางสวนท�างานในสถานประกอบ

การรบจางทวไป เชน รานอาหาร รานรบซอของเกา ชางซอม รานขายของช�า โดยชวโมง

การท�างานของเดกอยระหวาง 8-11 ชวโมง และมรายไดทแตกตางกนไปตามลกษณะงาน

ทท�า

ค�าส�าคญ: แรงงานเดก, แรงงานเดกกมพชา, แรงงานขามชาต, ชมชนปากน�า จงหวดระยอง

Abstract This research aimed to study the process of becoming transnational child labors

and job characteristic of Cambodian transnational child labor in Paknam community,

Paknam Subdistrict, Mueang District, Rayong Province. Research methods were;

document analysis from books, academic papers and researches related to process of

becoming transnational child labor; participant observation by participating in activity

of Paknam community and activity with Cambodia transnational child labors;

non-participant observation by studying general condition of community and observing

atmosphere when Cambodian transnational child labor worked; and interview of

transnational labors including 20 guardians of Cambodian transnational child labors

in order to understand background and causes that transnational children entered to

Thailand; interview of 20 Cambodian transnational child labors; interview of officers

of Labour Right Promotion Network who took charge in promoting children’s right,

right accessing to education, and protected transnational labors and children not to

be victims of human trafficking. From the research, researcher found out that the

process of becoming Cambodian transnational labors occurred when they followed

their parents entering to Thailand. Most of them entered to hunt for a job in fishery

business. The reason that the parents of the children moved to work in Thailand

were; their living at hometown was suffering and wanted to seek for jobs in Thailand

because of better opportunity in jobs and wage than their occupation at Cambodia.

Besides, some family had relatives’ network or acquaintances who used to work in

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


95

Thailand persuaded them to work in Thailand. However, most Cambodian child labors

who entered to Thailand did not intend to seek for a job at first place, they needed

to earn more income to help their families. In addition, some of them had problems

with adaptation to classmates when enrolled in Thai education system. Hence, they

became to the process of being labors. The jobs’ characteristic of the children were

in fishery business such as sorting, boiling, fish or squid airing, and some of them

worked as employees at general business such as restaurants, second hand shops,

repairing shop, groceries store. Their working hours were between 8-11 hours per

day with different wages depended on their jobs’ characteristic.

Keywords: child labor, Cambodian child labor, migrant workers, Paknam community,

Rayong province.

บทน�า ประเทศไทยมการพฒนาทางเทคโนโลย เศรษฐกจ และสงคม ท�าใหเกดการ

เปลยนแปลงทางดานการประกอบอาชพ ในขณะทอตราคาแรงของแรงงานไทยปรบตวสงขน

อยางตอเนอง ปจจบนคนไทยจงเลอกทจะไมท�างานประเภทธรกจทใชแรงงานระดบลาง เชน

ในภาคอตสาหกรรมประมง จงเกดปญหาการขาดแคลนแรงงาน จ�าเปนตองหาแรงงานเขา

มาทดแทนโดยเฉพาะแรงงานจากประเทศเพอนบาน เชน ลาว พมา และกมพชา ทเคลอน

ยายเขามาท�างานในประเทศไทย เนองจากความไมมนคงทางชวตและทรพยสนในประเทศ

บานเกด การไดรบอตราคาจางทต�ากวาประเทศไทย (ศวไล ชยางกร: 2555) ทงนสถต

แรงงานขามชาตจ�าแนกตามประเภทการไดรบอนญาต ดงน พสจนสญชาตพมา 713,293

คน กมพชา 89,661 คน ลาว 61,841 คน รวม 864,795 คน MOU พมา 191,931 คน

กมพชา 155,040 คน ลาว 46,578 คน รวม 393,549 คน ผอนผนตามมต ครม. พมา

723,360 คน กมพชา 385,829 คน ลาว 69,489 คน รวม 1,178,678 คน ประมงทะเล

พมา 20,035 คน กมพชา 13,013 คน ลาว 802 คน รวม 33,850 คน แปรรปสตวน�า พมา

50,171 คน กมพชา 7,822 คน ลาว 1,228 คน รวม 59,221 คน จางงานชายแดน พมา

1,773 คน กมพชา 15,869 คน รวม 17,642 คน ซงมจ�านวนสถตรวมทงหมด 2,547,735

คน (กระทรวงแรงงานและส�านกบรหารแรงงานตางดาว, 2560: 1)


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

96

ลกษณะการเขามาของแรงงานขามชาตมกจะมผตดตามเขามาดวย ในประเทศไทย

ป พ.ศ. 2560 สถตผตดตามแรงงานขามชาตทมาจดทะเบยนขอมล ณ เดอนเมษายน 2560

โดยแบงตามประเภท คอ ผอนผนตามมต ครม. พมา 11,157 คน กมพชา 10,559 คน ลาว

1,953 คน รวม 23,660 คน ประเภทแปรรปสตวน�า พมา 348 คน กมพชา 255 คน ลาว

27 คน รวม 630 คน (กระทรวงแรงงานและส�านกบรหารแรงงานตางดาว, 2560: 1) โดย

เฉพาะคนทเปนบตรหลานแรงงานขามชาตจ�านวนมาก ซงมการตดตามเขามาตงแตแรกเกด

เดกบางสวนตามมาทหลงอยในชวงอาย 4-15 ป เดกเหลานยงอยในชวงวยเรยนและควร

ไดรบสทธดานการศกษาอยางตอเนอง แตความจ�าเปนทางเศรษฐกจและความคาดหวงใน

บทบาทของสมาชกในครอบครวแรงงานขามชาตท�าใหเดกสวนใหญอยภายใตแนวโนมความ

เสยงทจะเขาสกระบวนการแรงงานเดกในประเทศไทย สวนหนงมาจากการเขามาท�างาน

ของแรงงานตางชาตทมกเขามาท�างานในลกษณะผดกฎหมายและบางครงจะมครอบครว

และผตดตามทเปนเดกมาดวย นอกจากน ยงมเดกบางสวนทเกดในประเทศไทยและกลาย

เปนเดกไรสญชาต ท�าใหขาดโอกาสทางการศกษา แตจ�าเปนตองผนตวเปนแรงงานเดกเพอ

ชวยพอแมท�างานหารายได และตองกลายเปนแรงงานทไมมคณภาพในทสด (เปวกา และ

วรดา: 2554)

สาเหตทท�าใหเกดการยายถนเขามาในประเทศไทยของแรงงานขามชาตทส�าคญ

อกประการหนงคอ การทมญาตพนองอยในประเทศไทยหรอท�างานอยกอน เมอกลบคน

สบานหรอชมชนพรอมรายไดทไดจากการขายแรงงานในประเทศไทย เมอเปรยบเทยบ

ความแตกตางของคาเงนทไดรบ แมรายไดดงกลาวจะไมมากนกแตกกลายเปนรายไดทม

มลคามากส�าหรบคนในหมบาน อกทงการแตงกายททนสมย ประสบการณเดนทางไปตาง

ประเทศท�าใหเปนแบบอยางทจงใจใหคนในหมบานลอกเลยนแบบ ซงรวมไปถงเดกดวย สวน

ประสบการณทเลวรายและเปนปญหาจะไมถกถายทอดใหรบร จงมเพยงดานบวกทปรากฏ

สชมชน นอกจากนบคคลทเคยมประสบการณแลวยอมรจกชองทางการท�างาน ท�าใหงาย

ตอการเดนทางกลบมาประเทศไทยพรอมกบคนอนๆ อก จงกลายเปนเครอขายแรงงานยาย

ถนเกดขน (ยพาวด ปะทะโน: 2545)

จงหวดระยองเปนเมองทมภมประเทศทตงเปนจงหวดชายทะเล มความอดม

สมบรณของสตวน�าหลากหลายชนดซงเปนทรพยากรทเอออ�านวยทางดานเศรษฐกจ

เปนอยางมาก เปนพนททมการลงทนในภาคอตสาหกรรมประมง ประมงตอเนอง ภาค

บรการ และการขยายตวทางเศรษฐกจทมความเจรญเตบโตอยางรวดเรว ท�าใหเกดปญหา

การขาดแคลนแรงงาน จงจ�าเปนตองมนโยบายรบรองแรงงานขามชาตเขามาท�างานเพอ

เปนการขบเคลอนเศรษฐกจ ซงในพนทจงหวดระยองมแรงงานขามชาตสญชาตกมพชาท

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


97

หลงไหลเขามาท�างานเพอทดแทนแรงงานไทยทเขาไปท�างานในโรงงานอตสาหกรรมขนาด

ใหญ ดงนนแรงงานขามชาตสญชาตกมพชาจงกลายเปนสวนส�าคญของแรงงานไรฝมอ ใน

ภาคการผลตและแปรรปตางๆ ทแรงงานไทยสวนใหญไมอยากท�า หรอเรยกวางานประเภท

3D สกปรก (Dirty) อนตราย (Dangerous) และยากล�าบาก (Difficult) อยางเชน ประมง

กอสราง กรดยาง เดกเสรฟ รปภ. คนสวน แมบาน เปนตน เพราะเปนงานทหนกและราย

ไดต�า โดยจงหวดระยองมจ�านวนแรงงานขามชาตสญชาตกมพชาทมาจดทะเบยนทงหมด

41,483 คน แบงเปนเพศชาย 25,707 คน เพศหญง 15,776 คน จ�าแนกตามลกษณะการ

เขาเมองและประเภทแรงงานขามชาต ดงน เขามาแบบทวไป 1,256 คน พสจนสญชาต

เดม 23,711 คน น�าเขาตาม MOU 12,970 คน สงเสรมการลงทน 3,185 คน ชนกลมนอย

361 คน (ส�านกบรหารแรงงานตางดาว, 2560: 14)

ลกษณะการเขามาของแรงงานเดกขามชาตในจงหวดระยอง เปนการตดตามพอ

แมเขามาท�างานในชมชนปากน�า อ�าเภอเมอง จงหวดระยอง มแรงงานเดกขามชาตสญชาต

กมพชา 53 คน โดยแบงเปนชวงอาย ดงน ชวงอายแรกเกดถง 1 ป ม 14 คน ชวงอาย

ระหวาง 1-3 ป ม 9 คน ชวงอายระหวาง 4-6 ป ม 13 คน ชวงอายระหวาง 7-14 ป ม 10

คน ชวงอายระหวาง 15-18 ป ม 7 คน เดกสวนหนงเกดในประเทศไทยเปนลกหลานของ

แรงงานขามชาต บางสวนยงคงไมไดรบโอกาสทางการศกษา เนองจากพอแมไมทราบถง

กระบวนการตางๆ ในการสงลกเขาเรยน รวมทงยงกงวลเรองคาใชจายทจะตามมาในภาย

หลง เมอเดกกลมนเขาไมถงการศกษาและครอบครวอยในสภาวะทตองชวยกนหาเงน เดก

กลมนจงเขาสการเปนแรงงานไดงาย ถงแมจะไดคาตอบแทนนอยกวา ตองท�างานหนกและ

ไมไดรบสวสดการใดๆ แตเมอเปรยบเทยบระหวางประเทศไทยกบประเทศกมพชาแลวพบวา

คาตอบแทนทไดรบยงมากกวาอยทกมพชา (องคการแพลนอนเตอรชนแนล ประเทศไทย

และมลนธเครอขายสงเสรมคณภาพชวตแรงงาน, 2559: 10) ท�าใหเดกบางสวนทไมไดเรยน

หนงสอ อานหนงสอไมออก หรอไมมความรในเรองสทธพนฐาน จงท�าใหเดกเสยงตอการ

เขาสการเปนแรงงานผดกฎหมายและการคามนษย

วตถประสงคของการวจย 1. เพอศกษากระบวนการเขาสการเปนแรงงานเดกขามชาตสญชาตกมพชาใน

เขตพนทชมชนปากน�า ต�าบลปากน�า อ�าเภอเมอง จงหวดระยอง

2. เพอศกษาลกษณะการท�างานของแรงงานเดกขามชาตสญชาตกมพชาในเขต

พนทชมชนปากน�า ต�าบลปากน�า อ�าเภอเมอง จงหวดระยอง


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

98

วธด�าเนนการวจย การเกบรวบรวมขอมลการวจยเรองการเขาสการเปนแรงงานเดกขามชาตสญชาต

กมพชาในพนทชมชนปากน�า อ�าเภอเมอง จงหวดระยอง โดยมวธการเกบขอมลดงน

1. แบบสมภาษณผใหขอมลส�าคญ (Key Informant) ผศกษาสมภาษณกลมแรงงาน

ขามชาตทเขามาท�างานในประเทศไทย เพอใหทราบถงขอมลความเปนมาของแรงงานขาม

ชาตสญชาตกมพชา ในการสมภาษณผศกษาจะสมภาษณผใหขอมล ดงน

1.1 การสมภาษณผปกครองของแรงงานเดกขามชาตสญชาตกมพชา

จ�านวน 20 คน เพอใหทราบถงวถชวตกอนเขามาท�างานและหลงเขามาท�างาน รวมทงการ

ตดสนใจยายถนเขามาท�างานและ การด�าเนนชวตประจ�าวน

1.2 การสมภาษณกลมแรงงานเดกขามชาตสญชาตกมพชาจ�านวน 20

คน เพอใหทราบถงการตดสนใจเขาสการเปนแรงงาน รวมทงลกษณะงานทเดกท�า

1.3 สมภาษณเจาหนาทมลนธเครอขายสงเสรมคณภาพชวตแรงงาน

เพอใหทราบถงกระบวนการทเดกเขาสการเปนแรงงานเดก รวมทงแนวทางการแกไขปญหา

2. การสงเกต (Observation) โดยผวจยไดใชวธการสงเกตการณแบบมสวนรวม

และแบบไมมสวนรวม ดงน

2.1 การสงเกตการณแบบมสวนรวม ผศกษาไดเขาไปสงเกตการณใน

ชมชน โดยการเขาไปมสวนรวมในการท�ากจกรรม พรอมทงสงเกต ซกถามขอมลทยงสงสย

และจดบนทกอยางเปนระบบ

2.2 การสงเกตแบบไมมสวนรวม ผศกษาจะท�าการสงเกตสภาพทวไป

ของชมชน และสงเกตสภาพบรรยากาศการท�างานของแรงงานเดกขามชาตสญชาตกมพชา

3. การศกษาเอกสาร (Documentary Study) ผศกษารวบรวมขอมลจากเอกสาร

หนงสอทางวชาการ เอกสารงานวจยทเกยวของกบการเขาสการเปนแรงงานเดกขามชาต

ผลการวจย

วถชวตแรงงานขามชาตสวนใหญเดมอาศยอยกมพชาประกอบอาชพเกษตรกรซงม

รายไดนอย จงมการเคลอนยายเขามาท�างานในประเทศไทย และเปลยนมาท�าอาชพประมง

ประมงตอเนอง ในการเคลอนยายถนของแรงงานขามชาตสงผลใหเดกตดตามผปกครอง

เขามาท�างานในประเทศไทยมากขน จากการสมภาษณผปกครองและเดกสญชาตกมพชา

เพอใหทราบถงวถชวตของแรงงานขามชาตสญชาตกมพชากอนเดนทางมาทประเทศไทย

รวมทงเดกขามชาตทตดตามเคลอนยายเขามาท�างาน ผลการศกษาดงน

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


99

วถชวตความเปนอยกอนเขามาท�างานอยประเทศไทยของแรงงานขามชาตสญชาตกมพชา

แรงงานสญชาตกมพชาสวนใหญมวถชวตความเปนอยล�าบาก ครอบครวมฐานะ

ยากจนไมมพนทในการท�ามาหากน สวนใหญแรงงานกมพชาจะประกอบอาชพเกษตรกร

ซงท�าใหรายไดไมเพยงพอใชจายภายในครวเรอน รวมไปถงความแตกตางทางดาน

เศรษฐกจของไทยและกมพชาทเปนเหตส�าคญทท�าใหตดสนใจเขาสการเปนแรงงาน เพราะ

ประเทศไทยมการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจมากกวาประเทศกมพชา ท�าใหเกดความแตก

ตางทางดานของรายไดและการมโอกาสทจะมงานท�าสงกวาอยประเทศกมพชา ดานความ

เปนอยของแรงงานขามชาตสญชาตกมพชาทอยประเทศกมพชา แรงงานขามชาตมวถ

ชวตทเรยบงาย แตความตองการดานรายไดเปนสวนหนงทท�าใหแรงงานตองเคลอนยาย

ถนเขามาท�างาน ซงแรงงานทเคลอนยายถนเขามาท�างานสงผลใหแรงงานเดกขามชาต

สญชาตกมพชาตดตามผปกครองเขามาท�างานในประเทศไทย ซงการท�างานในประเทศไทย

สามารถสรางรายไดใหแกแรงงานขามชาตสญชาตกมพชาและมความมนคงทางดานการ

ท�างาน รวมไปถงการเคลอนยายถนเขามาท�างานในประเทศไทยสามารถยกระดบคณภาพ

ชวตใหกบแรงงานขามชาตสญชาตกมพชาได

สาเหตหลกทจงใจใหแรงงานขามชาตเหลานเขามาท�างานในประเทศไทย

การเคลอนยายถนฐานของแรงงานขามชาตสญชาตกมพชาสวนใหญยงถอวา

เศรษฐกจเปนตวก�าหนดทส�าคญทท�าใหเกดการเคลอนยายถนฐานของแรงงาน สรปไดวา

มสาเหต 2 ประการ ทท�าใหเกดการเคลอนยายถนเขามาท�างานในประเทศไทย ดงน

1. สาเหตผลกดนจากประเทศตนทาง

แรงงานขามชาตสญชาตกมพชาทเคลอนยายถนฐานเขามาท�างานในประเทศไทย

มสาเหตผลกดนใหเขามาท�างานในประเทศไทยดงตอไปน

1.1 ดานเศรษฐกจในประเทศกมพชา คอ ไมมแหลงจางงานมากพอ

รองรบแรงงานขามชาตเหลาน ประกอบกบความแหงแลงของสภาพภมอากาศทไมเออ

อ�านวยตอการท�าเกษตรกรรม เมอแรงงานเหลานประสบปญหาดงกลาวจงเปนสาเหตท

ส�าคญทสดทผลกดนใหแรงงานขามชาตสญชาตกมพชาเคลอนยายถนฐานขามเขตแดน

เขามาในประเทศไทย

1.2 การขาดแคลนทดนท�ากน แรงงานขามชาตสญชาตกมพชาสวนใหญ

ไมมทดนท�ากนเปนของตนเอง พนทท�ากนไมเพยงพอและพนทสวนใหญขาดความอดม

สมบรณ ผลผลตไดเพยงเลกนอยไมมเหลอขายหรอใชสอยภายในครอบครว จงเปลยนมา

หางานท�าในประเทศไทย


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

100

2. สาเหตดงจากประเทศปลายทาง

2.1 ความตองการเงน เปนสาเหตหลกทส�าคญของแรงงานทกอาชพ

รวมทงแรงงานขามชาตสญชาตกมพชาทเขามาท�างานในประเทศไทย ซงเปนการท�างาน

ทไดเงนเกอบทกวน จากการท�างานประมงตอเนองไมตองรอจายเปนงวด ท�าใหแรงงาน

ขามชาตสญชาตกมพชาสวนใหญไมตองกลวหรอกงวลเรองทจะถกนายหนาหรอนายจาง

โกงเงนไมจายคาแรง

2.2 โอกาสในการท�างาน ในประเทศไทยมงานใหเลอกท�ามากมายโดย

เฉพาะงานประเภท 3D ซงแรงงานทเปนคนไทยไมนยมท�ากนเทาไหรนก ดงนนโอกาสใน

การท�างานของแรงงานขามชาตสญชาตกมพชาจงถกจางเพมมากขน ทงยงเปนงานทไม

ตองอาศยความร ไมมกระบวนคดเลอกคนสลบซบซอนมาก และยงตองการงานแรงงาน

เพมขนอยเรอยๆ

2.3 มเครอขายชกชวนกนมาท�างาน จากการมเพอนบาน ญาตมตร หรอ

คนรจกทเขามาท�างานอยกอนแลวชกชวนใหมาท�าดวย นบวาเปนสาเหตทส�าคญทท�าให

แรงงานขามชาตสญชาตกมพชาไดตดสนใจเคลอนยายถนฐานเขามาท�างานในประเทศไทย

เพราะไมตองเสยคานายหนาใหกบคนทชกชวนมาซงเปนญาตหรอเพอนกนท�าใหลดคาใช

จายในการเขามาท�างานลง

กระบวนการยายถนเขามาท�างานของแรงงานขามชาตสญชาตกมพชา

กระบวนการยายถนเขามาท�างานของแรงงานขามชาตสญชาตกมพชา จะมเครอ

ขายชกชวนกนมาท�างานจากการมเพอนบาน ญาตมตร หรอคนรจกทเขามาท�างานอย

กอนแลวชกชวนใหมาท�าดวย นบวาเปนแรงจงใจทส�าคญทท�าใหคนกมพชามแรงจงใจใน

การตดสนใจเคลอนยายถนฐานเขามาท�างานในประเทศไทย เพอเปนการยกระดบคณภาพ

ชวตของตวเอง การเดนทางเขามาท�างานในประเทศไทยสามารถเขาไดหลายทาง คอ รถ

ขนแรงงานทรบจางขนแรงงานตามเขตชายแดนไทย-กมพชา ซงอยบรเวณเกาะกง-หาด

เลก จงหวดตราด ชองทางบานแหลมจงหวดจนทบร และอรญประเทศ จงหวดสระแกว

ซงการเดนทางจะมนายหนามารอรบทชายแดนเพอทจะคอยรบไปสงใหกบนายจางยงสถาน

ทท�างานตางๆ เสยคาเดนทางคนละ 2,500-3,000 บาท/คน ทงนแรงงานกมพชาทไมเคย

เขามาท�างานในประเทศไทยไดรบแหลงขอมลขาวสารตางๆ ในการเขามาท�างานจากเพอน

บาน คนรจก รวมไปถงญาตพนองทเขามาท�างาน ท�าใหรจกกบหวหนาคนงานหรอนายจาง

และเมอตองการเขามาท�างานเพยงโทรศพทบอกนายจางกสามารถเดนทางเขามาท�างาน

ในประเทศไทยได โดยนายจางจะจดคนไปรบพามาแหลงทท�างานทมแรงงานอย และก

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


101

จะพาไปท�าบตรตางดาวให โดยแรงงานขามชาตสญชาตกมพชาทงหมดรวามาท�างานใน

ประเทศไทยไมมปญหาอะไร เพราะการเสยเงนท�าบตรแรงงานตางดาวเปนรายป โดยเสย

คาใชจายปละ 4,800 บาท ซงนายจางจะเปนคนออกเงนท�าบตรใหกอน แลวจงมาหกเงนใน

การท�าบตรทหลง โดยจะหกเงนจากการท�างานของแรงงานเดอนละ 400-500 บาท สวนคา

ใชจายตางๆ ในการเดนทางเขามาท�างานในประเทศไทยประมาณ 2,000-3,000 บาท เปน

คาพาหนะและเปนคาใชจายในการเดนทาง โดยนายจางจะเปนผออกรบคาใชจายสวนนให

กอนแลวคอยหกจากคาแรงในการท�างานเดอนละ 400 บาท

ดานสถานการณดานแรงงานเดกขามชาตสญชาตกมพชาพบวา กลมทตดตามผ

ปกครองเขามาในประเทศไทยนน จากสถตชวงป 2547-2548 มนโยบายเกยวกบการศกษา

การเปดโอกาสใหกบเดกขามชาตไดรบสทธทางการศกษานนยงไมเปดเตมทนก ท�าใหเดก

ขามชาตทตดตามผปกครองเขามาในประเทศไทยเพอเขามาท�างาน ยงไมมสถานทหรอ

หนวยงานในการใหบรการดานการคมครองหรอการชวยเหลอเกยวกบการศกษาอยางเตม

ท สงผลใหเดกทตดตามผปกครองมาหรอเกดในประเทศไทยชวงนนยงตองพกอาศยอย

หรอยงตองอยในสถานทท�างานทผปกครองอาศยอย โอกาสการเขาเปนแรงงานเดกจงม

สง โดยเฉพาะเดกทไมมเอกสาร ไมมสถานะบคคลทชดเจน ท�าใหสถานประกอบการหรอ

ท�าใหผปกครองทมความตองการหารายไดเขาสครอบครวนน อาจจะใหเดกเขามาท�างานกบ

ผปกครองในชวงตน ทงนในชวงวนท 5 กรกฎาคม พ.ศ. 2548 ทางกระทรวงศกษาธการ

และทางคณะรฐมนตรมความเหนวา เดกควรไดรบโอกาสตามสทธของเดกหรอไดโอกาส

ทางการศกษา โดยเปดโอกาสใหกลมทอยในพนทตะเขบชายแดน ไมวาจะเปนกาญจนบร

ตราด จนทบร หรอในเมองชนในทมการเคลอนยายแรงงานขามชาตและเดกขามชาตเขา

มาในประเทศไทยไดรบโอกาสในการศกษา เพอปองกนไมใหเดกตองตกไปอยในสภาพพนท

สงคมทเสยงและไมไดรบสทธเดกตามวยอนควร จงเปดโอกาสใหกลมเดกทไมมประวตหรอ

ไมมสถานะบคคลสามารถเขาถงการศกษา โดยเปนระเบยบใหกระทรวงศกษาธการ สถาน

ศกษานนรบกลมเดกทยงเขาไมถงโอกาสทางการศกษาเขาสระบบการศกษาไทย ท�าให

ชวง พ.ศ. 2548 เปนตนมา ประเทศไทยไดมการขนทะเบยนผปกครองแรงงานขามชาตท

เขามาท�างานในประเทศไทย ท�าใหเรองสถานะบคคลนนมความชดเจนมากยงขน และตว

ของเดกเองทเปนผตดตามกไดรบสถานะในเรองของการเปนผตดตามวาเปนลกใคร และม

การก�าหนดตวเลขแรงงานขามชาตขนมาในชวง พ.ศ. 2548-2549 เปนตนมา สภาพหรอ

ปญหาทเหนไดชดเจนคอ เดกทตดตามผปกครองมาจะมอายเกนเกณฑการศกษา มอายท

ยางเขาสวยแรงงาน รวมถงพระราชบญญตคมครองแรงงานเพอการปองกนการใชแรงงาน

เดกตอนนนผคนยงไมใหความสนใจมากนก สงผลใหเดกทมอายต�ากวา 18 ป เขาไปอยใน


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

102

สภาพการจางงานอตสาหกรรมประมงตอเนองหรออตสาหกรรมประมง โดยเฉพาะภาคธรกจ

ทเกยวกบการจบสตวน�า การแปรรปสตวน�า ซงแรงงานไทยใหความสนใจจ�านวนนอย

สาเหตทท�าใหเดกเขาสกระบวนการเปนแรงงานเดกขามชาต

เดกทตดตามพอแมเขามาท�างาน อาจยงไมไดเขามาท�างานใชแรงงานในชวงแรก

แตหลงจากทเดกตดตามพอแมหรอสมาชกคนอนๆ ไปท�างานดวย และยงไมไดรบโอกาส

ทางการศกษา เมอมเวลาวางจงไดเรมตนจากการท�างานเลกๆ นอยๆ และตดสนใจเพอท

จะเขาสการเปนแรงงานเดกอยางเตมตว เพอชวยเหลอพอแมและหารายไดเขาครอบครว

ตองการชวยครอบครวช�าระหนสนหรอท�างานแทนผอน สงผลใหแรงงานเดกขามชาตเขา

สการเปนแรงงานตงแตอายยงนอย ถงแมวาเดกจะเปนอกก�าลงแรงงานของครอบครวแต

ผทจดการรายไดคอผปกครอง ดงนน แมวาเดกบางคนไมไดมเปาหมายในการท�างาน แต

สดทายเดกกลมนกตองเขาสกระบวนการท�างานโดยไมไดตงใจ

สวนแรงงานเดกขามชาตสญชาตกมพชาทสมครใจเขามาท�างานไดใหเหตผลของ

การเขามาท�างานวา เปนเพราะแรงงานเดกขามชาตสญชาตกมพชาตองการรายไดเลยงตว

เอง ตองการท�างานเพอทจะไดน�าเงนทไดจากการท�างานไปซอของทตวเองอยากไดโดยท

ไมตองขอผปกครอง และใหเหตผลวาไมอยากเขาเรยนตอเนองจากตวเองมอายทเยอะแลว

ตองไปเรมเรยนกบเดกไทยทมอายนอยกวาตวเอง จงท�าใหล�าบากในการปรบตวและรสก

อายเพอนรวมชนเรยน

ลกษณะการท�างานในสถานประกอบการทพบแรงงานเดกขามชาตสญชาตกมพชา

แรงงานเดกขามชาตสญชาตกมพชาเขามาท�างานกระจายตวตามสถานประกอบ

การตางๆ ซงเดกกลมนท�างานปะปนกบกลมแรงงานขามชาต จะแบงออกเปน 2 กลมดงน

1. แรงงานเดกขามชาตสญชาตกมพชาในสถานประกอบการประมงตอเนอง

แรงงานเดกกลมนจะอาศยอยบรเวณพนทตดกบทะเล เชน ชมชนต�าบลปากน�า อ�าเภอ

เมอง จงหวดระยอง ท�างานในบรเวณแพปลา ซงเปนสถานประกอบการขนาดเลก ไมม

ความแออด มอากาศถายเทสะดวก แตมปญหาในเรองของกลนเหมนคาวจากอาหารทะเล

โดยประเภทของงานทท�าและลกษณะการท�างานของกลมแรงงานเดกมดงตอไปน

1.1 การท�าหมก/ตากหมก ลกษณะการท�างานของแรงงานเดกจะเขา

ท�างานในแพปลา โดยเรอทออกไปหาหมกโดยเฉพาะเขามาเทยบทาเรออาทตยละ 2-3 วน

จากนนกลมเดกทเปนแรงงานจะเปนผเตรยมอปกรณโดยมมดเลกๆ กบชอนเพอไปขดข

ปลาหมกและแกะตาปลาหมกออก หลงจากนนแรงงานเดกจะน�าปลาหมกลางในน�าเกลอ

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


103

แลวน�าปลาหมกไปตากในตะแกรงเพอใหปลาหมกแหง แลวน�าปลาหมกแหงไปเรยงแพค

ใสกลองเพอใหรถมารบไปสงขายตอ

1.2 ตมปลา/ตากปลา ลกษณะการท�างานของแรงงานเดกขามชาตจะ

ท�างานในพนทของบานเชาทนายจางไดจดเตรยมไวให แรงงานผใหญจะตมปลาไกไว หลง

จากทตมเสรจแลวแรงงานเดกจะน�าเอาปลาไกทตมมาเทใสตะแกรงแลวน�าไปตากในลานท

จดเตรยมไวส�าหรบตากปลา ทงไวประมาณสองชวโมงแลวไปกลบดาน เมอปลาแหงกจะน�า

ปลามาแพคใสถงไวถงละ 5 กโลกรม เพอรอใหรถมารบไปขาย

1.3 ตดหวปลาไก ลกษณะการท�างานของแรงงานเดก ซงลกษณะการ

ท�างานตดหวปลานจะเปนการท�างานเหมารบปลามาท�าทหองพก เปนการท�างานในลกษณะ

ครอบครว โดยจะมรถน�าปลามาสงเปนถง 5-10 ถง ถงละ 5 กโลกรม ซงถาสมาชกใน

ครอบครวชวยกนตดหวปลาจะไดวนละ 5-6 ถง แตถาเปนในสวนของแรงงานเดกจะตดหว

ปลาไดวนละ1-2 ถง/วน ซงมรายไดถงละ 70 บาท ทงนปลาไกไมไดมทกวน อาทตยหนง

จะขนท แตหากเปนประเภทปลาทเอาไปท�าลกชน ลกษณะการท�างานจะเปนการขดเอาเนอ

ปลาเพอน�าไปชงเปนกโลกรม นายจางจะคดใหกโลกรมละ 10 บาท

1.4 การคดเลอกปลาไก ลกษณะการท�างานของแรงงานเดกจะเขา

ท�างานในแพปลา โดยเรอทออกไปหาปลาจะเขามาเทยบทาเรอ หลงจากทเรอเขามาแลว

จะมการน�าเอาปลาทหามาไดนนเทลงแพปลา จากนนกลมแรงงานเดกจะเขาไปเลอกปลา

ทเปนปลาไกหรอลกปลาททมขนาดเลกทสดใสตะกราแลวน�าไปชงกโลกรม

ชวโมงการท�างานและคาตอบแทนจากการท�างาน การท�างานในสถานประกอบ

การประมงตอเนองสวนมากเปนการท�างานตอนกลางวน โดยปกตจะเรมท�างานตงแต

6.00 - 8.00 น. และเวลาเลกงาน 16.00-18.00 น. หรอบางวนเรมท�างานตงแตเชามด

และเสรจงานบายโมง ซงจะขนอยกบปรมาณของสตวน�า ทงน ชวโมงการท�างานในสถาน

ประกอบการขนาดเลกของแรงงานเดกขามชาตสญชาตกมพชากลมนอยท 8-11 ชวโมง/

ตอวน สวนใหญเปนเพราะแรงงานขามชาตสญชาตกมพชาท�างานในระบบการจางเหมา

แรงงานเดกขามชาตสญชาตกมพชาทท�างานในสถานประกอบการประมงตอเนองกลมนได

รบคาตอบแทนตามทนายจางก�าหนด โดยเปนการจายแบบรายวนซงเมอเสรจภารกจจาก

การท�างานจะคดใหตามน�าหนก (กโลกรม) ของสตวน�า เชน คาตอบแทนการคดเลอกปลา

ไกชงกโลกรม จะไดวนละ 100-150 บาท คาตอบแทนการท�าปลาหมกจะไดวนละ 300-400

บาท คาตอบแทนตดหวปลาจะไดวนละ 140-400 บาท เปนตน

2. แรงงานเดกขามชาตสญชาตกมพชาในสถานประกอบการรบจางทวไป เปน

สถานประกอบการรานอาหาร รานรบซอของเกา ชางซอม รานขายของช�า เลยงเดก


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

104

ลกษณะเปนการท�างานอยในรานประกอบการ แรงงานเดกจะไดรบมอบหมายงานจาก

นายจางทเปนลกษณะงานทเหมาะกบแรงงานเดก ซงแรงงานเดกกลมนจะมหนาทรบผด

ชอบในลกษณะงาน ดงน

2.1 งานรานคา-รานอาหาร เนองจากแรงงานเดกขามชาตสญชาต

กมพชาเปนทตองการของผประกอบการคาตางๆ โดยเฉพาะรานอาหาร รานขายอาหาร

แผงลอย เดกกลมนจะท�างานตงแตเดกเปดราน เสรฟอาหาร ลางจาน ท�าอาหาร เฝาหนา

ราน เปนตน

2.2 งานรบใชตามบาน เดกแรงงานขามชาตสญชาตกมพชากลมนมก

อาศยอยกบนายจาง และชวยท�างานบานตางๆ อยางเชน ซกผา ท�ากบขาว ท�าความสะอาด

บาน เลยงเดก ซงลกษณะการท�างานของเดกจะขนอยกบนายจางทจะเรยกใช และหยดวน

เสาร-อาทตย

2.3 งานรบจางและงานบรการตางๆ แรงงานเดกขามชาตสญชาตกมพชา

มลกษณะการท�างานเปนเดกสงของตามตลาด แจกใบปลว เดกเตมน�ามน ชางซอมรถ ราน

รบซอของเกา จะพบเดกกลมนท�างานปะปนอยกบกบแรงงานผใหญตามสถานประกอบการ

ตางๆ เชน ชางซอมรานซอมอะไหล และตอสายไฟภายในเรอ ท�างานวนเสาร-อาทตย หรอ

หากท�างานในวนปกตทางรานจะใหหยดสปดาหละ 1 วน สวนงานรบซอของเกา จะท�าใน

วนเสาร-อาทตย หากเปนวนปกตจะท�างานหลงเลกเรยน เถาแกใหบานพกอยในสถานท

ท�างานฟร งานทท�าคอรบซอของเกา รบซออวน แยกประเภทของเกา

ชวโมงการท�างานและคาตอบแทนจากการท�างาน ลกษณะการท�างานรบจางทวไป

ของแรงงานเดกขามชาตสญชาตกมพชามลกษณะเปนการท�างานอยในรานประกอบการ

โดยสวนใหญแลวรานประกอบการจะมแรงงานเดกสญชาตกมพชาเขามาท�างาน และได

รบมอบหมายงานจากนายจาง ชวโมงการท�างานของแรงงานสวนใหญท�างาน 8-11 ชวโมง

แรงงานเดกขามชาตสญชาตกมพชาจะไดรบเงนจากนายจางเปนรายวนหรอบางคนไดรบคา

จางเปนรายสปดาห ซงสวนใหญจะไดรบ 200-350 บาทตอวน ขนอยกบงานทนายจางให

ท�าหรอประเภทของงานนนๆ

สรปผลและอภปรายผล กระบวนการเขาสการเปนแรงงานของเดกตดตามแรงงานขามชาตสญชาตกมพชา

เกยวกบวถชวตของแรงงานขามชาตสญชาตกมพชา แรงงานขามชาตสญชาตกมพชาท

เคลอนยายถนฐานเขามาหางานท�าในประเทศไทยเนองจากสถานการณทางดานเศรษฐกจ

และการเปลยนแปลงทางสงคม ทเปนสาเหตหลกทท�าใหแรงงานขามชาตสญชาตกมพชา

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


105

ออกเดนทางเคลอนยายถนฐานของตนเองเพอออกมาหางานท�า ซงในการเขามาท�างาน

ของแรงงานขามชาตสญชาตกมพชาจะมหลายวธในการเขามา เชน การเขามาแบบถก

กฎหมาย การเขามาแบบผดกฎหมาย โดยแตละคนมรปแบบวธการในการเขามาท�างาน

ตางกน ท�าใหการเคลอนยายถนในการเขามาท�างานสงผลใหเดกขามชาตตองตดตามพอแม

เขามาท�างานเปนแรงงานในประเทศไทย ซงแนวคดทฤษฎการยายถนฐานแนวสงคมวทยา

(Castles and Miller: 1994) อธบายกระบวนการเขาสการเปนแรงงานเดกขามชาตสญชาต

กมพชาวา การยายถนของแรงงานขามชาตเปนระบบทครอบคลมปจจยทงดานเศรษฐกจ

สงคม วฒนธรรม กฎหมาย และการเมองระหวางประเทศ

นอกจากนนการยายถนยงรวมถงกระบวนการนบตงแตการตดสนใจเดนออก

จากประเทศตนทางไปยงประเทศผรบโดยผานเครอขายของผยายถนในประเทศตนทาง

กระบวนการยายถนมระบบเครอขายทางสงคมในการเปนแบบอยางและชกชวนกนให

เคลอนยายถนฐานเขามาท�างานในประเทศไทย ซงแรงงานสวนใหญเปนเครอญาตหรอคน

บานใกลเรอนเคยงกน เหนการเปลยนแปลงของเพอนบานทเขามาท�างานกอน จงท�าให

เกดความดงดดทจะเคลอนยายถนของแรงงานขามชาตสญชาตกมพชาใหเขามาท�างานใน

ประเทศไทยเพมมากขนเรอยๆ ตงแตอดตจนถงปจจบน ทงนการเคลอนยายถนฐานของ

แรงงานขามชาตสญชาตกมพชาจงเปนสาเหตทท�าใหเดกขามชาตทตดตามพอแมเขามา

ท�างานในประเทศไทยเสยงตอการเขาสกระบวนการเปนแรงงานเดก จนเปนสาเหตหลกท

ท�าใหแรงงานขามชาตสญชาตกมพชาออกเดนทางเคลอนยายถนฐานของตนเองเพอออก

มาหางานท�า ซงสอดคลองกบงานวจยของมลนธเครอขายสงเสรมคณภาพชวตแรงงาน

(2558: บทคดยอ) ศกษาเรองสถานการณเดกขามชาตและแรงงานเดกขามชาตในกจการ

อตสาหกรรมตอเนองประมง พนทอ�าเภอเมอง จงหวดสมทรสาคร พบวา เดกขามชาต

สวนใหญทอาศยอยในพนทแหงนอยในวยเรยนและควรทจะไดรบสทธทางการศกษาอยาง

ตอเนอง แตดวยความจ�าเปนทางเศรษฐกจและความคาดหวงในบทบาทของสมาชกใน

ครอบครวแรงงานขามชาต ท�าใหเดกสวนใหญอยภายใตแนวโนมความเสยงทจะเขาส

กระบวนการเปนแรงงานขามชาต กระบวนการเขาสการเปนแรงงานเดกสญชาตกมพชา

ในพนทชมชนปากน�า ต�าบลปากน�า อ�าเภอเมอง จงหวดระยอง เกดจากการหารายไดท

มากกวาการท�างานในประเทศกมพชา โดยผานการชกชวนจากคนรจกทท�าใหเกดแรงจงใจ

อยากเขามาท�างานในประเทศไทย และการชวยเหลอครอบครว ซงสอดคลองกบงานวจย

ของสภางค จนทวานช และคณะ (2550) เรองการใชแรงงานเดกในภาคประมงตอเนอง

ประมง เกษตรกรรม และคนรบใชในบาน พบวา สาเหตของการเขามาท�างานเนองจาก

ความยากจน เดกจงตองชวยเหลอครอบครวและตอบแทนบญคณของพอแม


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

106

การท�างานของแรงงานเดกขามชาตสญชาตกมพชา ลกษณะการท�างานแบงออก

เปนสองกลมคอ กลมท 1 ท�างานประมงตอเนอง แรงงานเดกขามชาตสญชาตกมพชา

ในสถานประกอบการประมงตอเนอง เปนสถานประกอบการขนาดเลก มลกษณะงานใน

สวนของการคดเลอกปลา, ตมปลา/ตากปลา เปนตน ซงในสวนของชวโมงการท�างานของ

แรงงานสวนใหญท�างาน 8-11 ชวโมง และกลมท 2 ท�างานรบจางทวไป เชน สถานประกอบ

การ รานอาหาร รานรบซอของเกา ชางซอม รานขายของช�า เลยงเดก ซงในลกษณะ

เปนการท�างานอยในรานประกอบการ แรงงานเดกจะไดรบมอบหมายงานจากนายจางท

เปนลกษณะงานทเหมาะกบแรงงานเดก ชวโมงการท�างานของแรงงานสวนใหญท�างาน

8-11 ชวโมง แรงงานเดกขามชาตสญชาตกมพชาจะไดรบเงนจากนายจางเปนรายวน และ

ไดรบคาตอบแทนตามลกษณะการท�างานทไดรบมอบหมายจากนายจาง ซงแนวคดหลก

ของอนสญญาสทธเดกไดเนนใหเหนวาเดกนนยงไมเตบโตเตมททงทางรางกายและจตใจ

จงตองการการพทกษดแลเปนพเศษ รวมถงตองการความคมครองทางกฎหมายทเหมาะ

สมทงกอนและหลงการเกด อนสญญาสทธเดกไดก�าหนดมาตรฐานขนต�าใหรฐภาคสมาชก

แหงอนสญญาสทธเดกมพนธกรณพงปฏบตตอเดกทงหลาย และไดบญญตถงสทธทเดกควร

จะไดรบการคมครองเรองสทธในการด�ารงชวต (Survival Rights) หรอสทธทวๆ ไป สทธ

ในการไดรบการปกปองคมครอง (Protection Rights) และสทธไดรบการพฒนา รวมไปถง

แรงงานเดกสญชาตกมพชาตองไดเรยนรถงสทธขนพนฐานทตนเองควรจะไดรบ และเรยน

รถงการปกปองตนเองจากการถกละเมดสทธขนพนฐาน

ขอเสนอแนะ 1. หนวยงานทงภาครฐและเอกชนทมสวนเกยวของสามารถใชขอมลขนตอนการ

เขาสการเปนแรงงานเดก และลกษณะการท�างานของแรงงานเดกขามชาตสญชาตกมพชา

ในการใชเปนนโยบาย หรอจดกจกรรมเพอปกปองคมครองแรงงานเดกจากการถกละเมด

สทธขนพนฐาน

2. ควรมการศกษางานวจยเรองแรงงานเดกขามชาตสญชาตกมพชาอยาง

ครอบคลมในเรองการเขาสการเปนแรงงานเดกในหลากหลายประเภท เพอแสดงใหเหนถง

การเขาสการเปนแรงงานเดกขามชาตสญชาตกมพชา และเปนขอมลเพอลดการถกละเมด

สทธของแรงงานเดกขามชาต

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


107


กระทรวงแรงงาน. (2560). ส�านกบรหารแรงงานตางดาว. [ออนไลน]. ไดจาก: https://www.

doe.go.th/alien. [สบคนเมอ วนท 16 พฤศจกายน 2560].

เขมพร วรณราพนธ. (2542). รายงานการวจยเรองความตองการพนฐานของแรงงานเดก

ในเขตกรงเทพมหานคร. กรงเทพมหานคร: มลนธเพอการพฒนาเดก.

เปวกา ชบรรจง และวรดา แดงสอน. (2554). การศกษาคณภาพชวตของแรงงานตางดาว

ในเขตอ�าเภอเมอง จงหวดสมทรสาคร. ปรญญานพนธศลปศาสตรบณฑต

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร.

ยพาวด ปะทะโน. (2545). ปญหาการใชแรงงานเดกตางชาตและแนวทางการแกไข กรณ

ศกษาของมลนธเพอการพฒนาเดก (มพด.). วทยานพนธศลปศาสตรมหา

บณฑต สถาบนบณทตพฒนบรหารศาสตร.

รงนภา ยรรยงเกษมสข และวรญญา จตรผอง. (2553). แรงงานเดกขามชาต: การแกไข

ปญหาและการคมครองตามกฎหมาย. กรงเทพมหานคร: ศนยวจยการยาย

ถนแหงเอเชย สถาบนเอเชยศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สมพงค สระแกว. (2559). เครอขายสงเสรมคณภาพชวตแรงงาน. [ออนไลน]. ไดจาก:

https://lpnthailand.org/child-protection/. [สบคนเมอ วนท 16 พฤศจกายน

2560].

สภางค จนทวานช. (2550). การใชแรงงานเดกภาคประมง ตอเนองประมง เกษตรกรรม

และคนรบใชในบาน จงหวดสมทรสาคร. กรงเทพมหานคร: จฬาลงกรณ


ส�านกงานคณะกรรมการสงเสรมและประสานงานเยาวชนแหงชาตสทธเดก. (2553).

[ออนไลน]. ไดจาก: www.moe.go.thmoe/th/news/detail. [สบคนเมอ วน

ท 28 พฤศจกายน 2560].

อมรทพย อมราภบาล และจราพร วรเสน. (2554). การประเมนความตองการของเดกตาง

ชาตกรณศกษาเดกพมาในจงหวดระนอง. กรงเทพมหานคร: จฬาลงกรณ


Castles and Miller. (1994). ทฤษฎการยายถน. [ออนไลน]. ไดจาก: http://www.thapra.

lib.su.ac.th/objects/. [สบคนเมอ วนท 16 พฤศจกายน 2560].


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

108

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


109

การจดการพพธภณฑบานขนอ�าไพพาณชยManagement of the Historic House Museum of Khun Ampai Panich.

ธนยพงศ สารรตน* Thanyapong Sararat ชนมน สขวงศ** Chanamon Sookawong, อภชาต มกดามวง*** Apichat Mookdamuang

* อาจารยประจ�าสาขาวชาสงคมศกษา คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏศรสะเกษ** อาจารย ดร. ประจ�าสาขาการประถมศกษา คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏศรสะเกษ*** อาจารยประจ�าสาขาการประถมศกษา คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏศรสะเกษ*Lecturer, Social Education, Sisaket Rajabhat University** Lecturer, Dr, Elementary Education, Sisaket Rajabhat University*** Lecturer, Elementary Education, Sisaket Rajabhat University

บทคดยอ การศกษาเรอง การจดการพพธภณฑบานขนอ�าไพพาณชย มวตถประสงคเพอ

ศกษาสภาพปจจบนและการจดการพพธภณฑบานขนอ�าไพพาณชย เพอน�าเสนอรปแบบ

และวธการทเหมาะสมในการจดการใหเปนอนสรณและแหลงเรยนร เชดชเกยรตบคคลท

ท�าคณประโยชนแกทองถนเมองศรสะเกษ ดวยวธการศกษาจากเอกสาร การศกษาภาค

สนาม รวมถงสมภาษณทายาทและผทเกยวของกบพพธภณฑ ผลการศกษาพบวา การ

บรหารจดการพพธภณฑแหงนอยภายใตการบรหารงานของทายาทขนอ�าไพพาณชย (อนทร

นาคสหราช) และกรมศลปากร ปญหาทพบ คอ จ�านวนผเขาชมทผานมายงไมมากนก สวน

ใหญมาจากท�าเลทตง รวมทงไมมบคลากรประจ�าใหบรการ การเขาไปตองนดหมายลวงหนา

คณะผศกษาจงไดเสนอแนวทางและรปแบบการจดการพพธภณฑตกขนอ�าไพพาณชย เพอ

ใหประสบผลส�าเรจและบรรลวตถประสงคของความเปนแหลงเรยนรตอไป

ค�าส�าคญ: ขนอ�าไพพาณชย, พพธภณฑบานบคคลส�าคญ, แหลงเรยนร

Abstract This study on Management of Baan Khun Ampai Panich Museum aims to

study the current conditionand management of Baan Khun Ampai Panich Museum

for presenting formats and methods that are suitable for managing this museum

as the monument and learning source to admire persons who made benefits to

Sisaket. The research was conducted through documentary study, field study, and


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

110

interview with heirs and related persons. The results revealed that management of

Baan Ampai Panich Museum was under management of heirs of Khun Ampai Panich

(Intaranak Siharat) and Fine Arts Department. Problem is small number of visitors

due to location and lack of full-time personnel requiring visitors to make advance

appointments for visiting. Consequently, the researchers proposed the guidelines and

management model of Baan Khun Ampai Panich Museum in order to be successful

and achieve its goal to become the learning source.

Keywords: Khun Ampai Panich, Historic House Museum, Learning Center.

บทน�า การเผยแพรความรในเรองศลปวฒนธรรมของชาตทดวธหนง คอ การสงเสรมการ

จดตงพพธภณฑเพอใหเปนแหลงรวบรวม สงวนรกษา ศกษาวจย และจดแสดงสงซงเปน

หลกฐานทมความส�าคญตอมนษยและสงแวดลอม (จรา จงกล, 2532: 22) เปนการเสรม

สรางความรความเขาใจในอารยธรรมทเจรญรงเรองมายาวนานของชาตไทยไดดยงขน ซง

จะเปนประโยชนตอนกเรยน นกศกษา และประชาชนทสนใจ รวมทงชาวตางประเทศทเขา

มาศกษาหาความรไดอยางทวถง และไดรบความเพลดเพลนเมอมโอกาสไดชนชมกบงาน

ศลปกรรมทงดงาม อนเกดจากความเชยวชาญและความสนทรยะของชางผสรางผลงาน

แขนงตางๆ สะทอนใหเหนถงสงทเปนเอกลกษณของวฒนธรรมประเพณไทยไดอยางโดด

เดนเปนทภาคภมใจ พพธภณฑจงมบทบาทส�าคญในฐานะทเปนแหลงเรยนรใหความเขาใจ

มรดกวฒนธรรมของคนในสงคม

ภาพท 1 ขนอ�าไพพาณชย (ชดขาวยน)

ทมา: ศรชช พรหมด, 2555: 91.

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


111

อาคารขนอ�าไพพาณชยตงอยในเขตอ�าเภอเมองฯ จงหวดศรสะเกษ บนถนน

ศรสะเกษ-อบล ชาวบานเรยกวา “ตกขนอ�าไพ” หรอ “บานขนอ�าไพ” ซงเปนของขนอ�าไพ-

พาณชย (นายอนทร นาคสหราช) สรางแลวเสรจเมอ พ.ศ. 2468 ชางกอสรางเปนชาวจน

และชาวญวน เดมเปนบานสวนตวของขนอ�าไพพาณชยแตไมมบตรสบสกล จงไดขอนาง

เฉลา ช. วรณชย หลานสาวมาเลยงเปนบตรบญธรรมและไดรบมรดกในเวลาตอมา (สภา

วฒนธรรมจงหวดศรสะเกษ; ส�านกงานวฒนธรรมจงหวดศรสะเกษ, 2543: 45)

ภาพท 2-3 บานขนอ�าไพฯ กอนการบรณะทมรอยแตกราวท�าใหลวดลายทางศลปกรรมช�ารด

ทมา: ศนยวฒนธรรมจงหวดศรสะเกษ, 2542: 107.

อาคารขนอ�าไพพาณชย เปนอาคารกออฐถอปน 2 ชน สครม ไมมรากฐาน ลาย

ปนปนมสเหลองเขมและสขาว ผนงมความหนาประมาณ 6 นว ถง 8 นว กออฐแบบครง

ละแผน ฉาบปน ใชความหนาของผนงดานขางรบน�าหนกแทนคานและเสา มลายปนปน

ประดบอยทงดานหนาและดานหลง (สรศกด แกวธรรมา, 2557: 11)

ลวดลายสวนมากไดรบอทธพลจากศลปะและความเชอตามคตจนโบราณ ลวดลาย

เหลานมกปนประดบไวเหนอประตหนาตางและตามเสาของอาคารไม โคงประตเปน

ศลปกรรมแบบตะวนตก เนนความหมายเปนค�าอวยพร คอ ฮก ลก ซว อนไดแก ชาต

วาสนา ทรพยสมบต และความยงยน ลายคางคาวเงนเหรยญ หมายถง ความพรงพรอม

ดวยโชคลาภ นอกจากนยงมลายพรรณพฤกษาและลายดอกไมตางๆ เชน ลายดอกบวย

ลายกานขด (การทองเทยวแหงประเทศไทย, 2552: 16)


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

112

ภาพท 4 สภาพบานขนอ�าไพพาณชยในปจจบน

ตวเสาดานหนาชนบนลอมภาพศลาจ�าหลก สวนเสาดานหนาชนลางเขยนลายลอ

สธรรมชาตของแผนศลาดวยหนออน (ศนยวฒนธรรมจงหวดศรสะเกษ, 2542: 109)

อาคารหลงนชายคามไมฝาเพดาน ประตแบบจนมลกษณะเปนบานเทยมเหมอน

กนทงชนบนและชนลาง เหนอประตท�าเปนชองระบายอากาศ ลกษณะโคง ประกอบดวย

ไมฉลลวดลายอยางประณตงดงามมาก

ปจจบนไมมผอยอาศยเนองจากอยในสภาพทช�ารดทรดโทรม และเรมหกพงลงมา

เรอยๆ จงไดรบการบรณะโดยกรมศลปากร เพราะเปนอาคารทมคณคาทางศลปกรรม โดย

เฉพาะทชน 2 รวบรวมขาวของเครองใชตงแตสมยขนอ�าไพพาณชยไวเปนหมวดหม บอก

เลาประวตเรองราวผเปนเจาของไวใหศกษา ผทสนใจจะชมในสวนนตองตดตอเจาของบาน

ลวงหนา เพราะเปนทสวนบคคลและตองจ�ากดจ�านวนผทขนไปชมแตละครง เพราะเปน

อาคารเกาและมสงของมคณคาทางจตใจตอลกหลานในตระกลอยจ�านวนมาก ตอมาภาย

หลงไดรบรางวลชนะเลศโครงการดเดนการอนรกษสถาปตยกรรมในเมอง พ.ศ. 2530 ซงสง

ประกวดโดยหนวยอนรกษสงแวดลอมศลปกรรมทองถนของศนยวฒนธรรมจงหวดศรสะเกษ

ทไดเสนอโครงการอนรกษอาคารขนอ�าไพพาณชยเขาประกวดแขงขนกบอก 18 จงหวดทว

ประเทศ และไดรบรางวลชนะเลศในฐานะทเปนสถาปตยกรรมโบราณดเดน และทางราชการ

ไดขนทะเบยนเปนโบราณสถานในสวนของเอกชนดวย (สรศกด แกวธรรมา, 2557: 11)

หลงจากขนอ�าไพพาณชยถงแกกรรมแลว อาคารหลงนไดเปดใหเชาเปนทพกอาศยและ

ประกอบกจการคาอยนานรวม 40 ป (วฒนธรรม พฒนาการทางประวตศาสตร เอกลกษณ

และภมปญญาจงหวดศรสะเกษ, 2544: 130) และกรมศลปากรโดยส�านกงานโบราณคดและ

พพธภณฑสถานแหงชาตท 9 นครราชสมา ไดประกาศขนทะเบยนเปนโบราณสถานของชาต

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


113

ประกาศในราชกจจานเบกษาเลมท 112 ตอนท 65ง วนท 15 สงหาคม พ.ศ. 2537 เนอท

ประมาณ 2 งาน 26 ตารางวา ปจจบนเปดเปนรานจ�าหนายสนคาหตถกรรมจากชมชนตางๆ

เปนของฝากของทระลกจากศรสะเกษ (ศาลากลางจงหวดศรสะเกษ, 2558: 121)

จากการศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของ ยงไมพบการศกษาเรองดงกลาว

โดยตรง มเพยงงานวจยเรอง “วถชวตชาวจนในเขตสถานรถไฟศรสะเกษ” ของวรเทพ

สนตวรรกษ (วรเทพ สนตวรรกษ. 2542: 9) เพยงเรองเดยวทสวนหนงกลาวถงบทบาทของ

ขนอ�าไพพาณชยในดานการคา ซงในการเขยนบทความน คณะผเขยนไดอาศยงานวจยดง

กลาวในการศกษาบทบาทของขนอ�าไพพาณชย และจากประวตความเปนมาของอาคาร

ท�าใหทายาทตระกล ช. วรณชย คอ คณสมาล และคณพพฒนพงศ ไดจดตงพพธภณฑ

บานขนอ�าไพพาณชยขน ณ บานทเคยพกอาศยของขนอ�าไพพาณชย ซงถอวาเปนการจด

ตงพพธภณฑในรปแบบลกษณะทเปนบานบคคลส�าคญแหงแรกๆ ในภาคอสาน (มวเซยม

สยาม, 2558: 8) ไดเปดใหเขาชมมาตงแต พ.ศ. 2548 ในโอกาส 100 ป ขนอ�าไพพาณชย

(สจช.อบ. 008/2448: เรอง ขนอ�าไพพาณชย ขาราชการเมองศรสะเกษ) ปจจบนพพธภณฑ

ไดอยในความดแลของทายาทขนอ�าไพพาณชย รปแบบการบรหารจดการยงไมมความ

ชดเจนแนนอน จงอาจสงผลกระทบตอการประเมนศกยภาพของพพธภณฑเพอใหทราบถง

สภาพปจจบนและการบรหารจดการทอาจจะเปนแนวทางตอการจดการทมประสทธภาพตอ

ไป (สมาล ช. วรณชย; และพพฒนพงศ ช. วรณชย, 2561: สมภาษณ)

วตถประสงคของการวจย 1. เพอศกษาสภาพปจจบนและการจดการพพธภณฑบานขนอ�าไพพาณชย

2. เพอเสนอแนวทางและรปแบบการจดการพพธภณฑบานขนอ�าไพพาณชย

ขอบเขตของการวจย คณะผวจยไดศกษาคนควา เกบรวบรวมขอมล รวมถงวเคราะหขอมลโดยม

ขอบเขตควบคมเนอหาในเรองตาง ๆ ตอไปน

1. ประวตและผลงานของขนอ�าไพพาณชยโดยสงเขป

2. พพธภณฑบานขนอ�าไพพาณชย ประกอบดวยเนอหาเกยวกบภมหลงของบาน

ประวตการจดตงเปนพพธภณฑ สภาพปจจบนและการจดการพพธภณฑ และแนวทางการ

จดการพพธภณฑบานขนอ�าไพพาณชยใหเปนแหลงเรยนรตลอดชวต


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

114

ภาพท 5-6 พนทของผดแลรกษาบานฯ

ทมา: ดร. ชนมน สขวงศ: 6 ตลาคม 2561

3. ศกษาแนวคด ทฤษฎ งานวจย และกรณศกษาพพธภณฑทเกยวของ เชน

แนวคดเกยวกบพพธภณฑ ทฤษฎการจดการแหลงเรยนรตลอดชวต งานวจยทเกยวของ

ไดแก งานวจยทศกษาประวต ชวต และผลงานของขนอ�าไพพาณชย งานวจยทศกษา

แนวทางการบรหารจดการพพธภณฑบานบคคลส�าคญ งานวจยทศกษาแนวคดรปแบบการ

จดตงพพธภณฑบานบคคลส�าคญในอนาคต และงานทศกษากรณศกษาบานพพธภณฑบาน

บคคลส�าคญ เชน พพธภณฑสถานแหงชาตศลป พระศร อนสรณ บาน ม.ร.ว. คกฤทธ

ปราโมช พพธภณฑและหองสมดบานจราย-พนทรพย และพพธภณฑบานบคคลส�าคญคร

มนตร ตราโมท ศลปนแหงชาต เปนตน ใชเปนแนวทางศกษาในบทความน

วธด�าเนนการวจย ในการศกษาครงน เปนการศกษา วเคราะห และอภปรายแนวทางการจดการ

พพธภณฑบานขนอ�าไพพาณชย โดยมวธการศกษาดงน

1. การศกษาคนควาและเกบรวบรวมขอมลทเกยวของกบความส�าคญและทมาของ

การศกษา ประเดนปญหา แนวคด ทฤษฎ และกรณศกษาพพธภณฑทเกยวของตางๆ รวม

ถงประวตความเปนมาและขอมลพนฐานทวไปทเกยวของ ผศกษาไดเกบรวบรวมขอมล

จากหนงสอ บทความ วทยานพนธ ฯลฯ เพอใชเปนแนวทางศกษาและท�าความเขาใจจาก

แหลงสารสนเทศตางๆ

2. มการส�ารวจบานขนอ�าไพพาณชย รมถนนอบล-ศรสะเกษ ในตวเมองศรสะเกษ

เพอทราบถงขอมลเกยวกบสถานท สภาพปจจบน การบรหารจดการรปแบบพพธภณฑ การ

จดกจกรรมภายในบาน ฯลฯ ซงตงอยเลขท 1042-1047 ถนนอบล ต. เมองใต อ. เมองฯ

จ. ศรสะเกษ

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


115

3. มการสมภาษณ คอ เปนการพดคยอยางไมเปนทางการแบบเปนกนเองราย

บคคลกบทายาทขนอ�าไพพาณชย และผทมสวนเกยวของในการบรหารจดการพพธภณฑ

บานขนอ�าไพพาณชย การศกษาครงนเปนการศกษาเชงคณภาพ โดยน�าเสนอขอมลใน

ลกษณะการพรรณนาโวหาร ทงน ผศกษาไดใชวธการตความสรางขอสรปจากขอมลทเปนรป

ธรรมจากปรากฏการณทเกดขนจรงกบแนวคด ทฤษฎ งานวจย และกรณศกษาพพธภณฑ

ทเกยวของในรปแบบการบรรยายพรรณนาความการเขยนรายงาน

นยามศพทเฉพาะ บานประวตศาสตร (Historic House Museum) เปนพพธภณฑประวตศาสตร

ประเภทหนง สถานทตงของพพธภณฑมกจะเคยเปนทอยทท�างานของบคคลส�าคญ โดยม

ลกษณะการจดแสดงทคงสภาพตามความเปนจรงทบคคลนนๆ เคยอาศยอย

ผลการวจย การศกษาการจดการพพธภณฑบานขนอ�าไพพาณชยครงน ผศกษามวตถประสงค

ในการศกษาสภาพปจจบนของพพธภณฑ เพอแนะแนวทางและรปแบบการจดการ

พพธภณฑบานขนอ�าไพพาณชย โดยใชระเบยบวธวจยเชงคณภาพและศกษาจากเอกสาร

การส�ารวจ การสมภาษณ ผลการศกษาสรปไดดงตอไปน

ภาพท 7-8 (ซาย) ปายเดม (ขวา) ปายบานขนอ�าไพพาณชยในปจจบน

ทมา: ดร. ชนมน สขวงศ: 6 ตลาคม 2561.

ขนอ�าไพพาณชย เปนคหบดชาวศรสะเกษ เปนคนไทยเชอสายจน ซงสนนษฐานวา

เดนทางเขามายงตวเมองศรสะเกษทางรถไฟ ประกอบธรกจคาขายมความมงคง และสราง

อาคารขนอ�าไพพาณชยขนบรเวณยานตลาดใน (ยานตลาดเกา) ซงเปนยานธรกจศนยกลาง

ทางเศรษฐกจและการคายคแรกๆ ของเมองศรสะเกษ


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

116

หลงการเสยชวตของขนอ�าไพพาณชยและภรยา ผสบทอดสกลนาคสหราชคอนาย

หงษทอง นาคสหราช อาคารหลงนไดรบการตกทอดเปนมรดกใหกบนางเฉลา ช. วรณชย

บตรบญธรรม ซงเดมเปนหลานแตน�ามาชบเลยงเปนบตรบญธรรมเนองจากขนอ�าไพ

พาณชยไมมบตร หลงจากนนอาคารขนอ�าไพพาณชยกไดตกทอดมายงทายาทตระกลนาค

สหราชอกหลายรน จนถงปจจบนไดมการอนรกษอาคารมรดกทบรรพบรษไดสรางขนและ

สงมอบมาใหไวเปนอยางด จนกระทงองคกรตางๆ และหนวยงานราชการไดเขามารวม

สนบสนนการอนรกษตามล�าดบ เนองจากเลงเหนคณคาและความส�าคญ ความโดดเดน

ดานศลปะ สถาปตยกรรม และประวตศาสตรของอาคารดงกลาว (วฒนธรรม พฒนาการ

ทางประวตศาสตร เอกลกษณ และภมปญญาจงหวดศรสะเกษ, 2544: 98)

ภาพท 9-11 การสอความหมายโดยรอบบานขนอ�าไพพาณชย

ทมา: อภชาต มกดามวง: 6 ตลาคม 2561.

บานขนอ�าไพพาณชยเปนพพธภณฑเพอปญญาทสะทอนใหเหนวา การทบคคลจะ

ประสบความส�าเรจตองมความพากเพยรศกษาหาความร และรจกน�าความรนนมาปรบใชให

เกดประโยชนในงานและการด�าเนนชวตของตน พพธภณฑแหงนจดเปนพพธภณฑประเภท

บานประวตศาสตรทเปดอยางเปนทางการในวนท 17 มถนายน 2548 ไดตงเปาหมายไว

ใหเปนแหลงเรยนรและแหลงทองเทยวทางวฒนธรรม เพอการพฒนาศลปวฒนธรรมทอง

ถนอสานทผสมผสานกบวฒนธรรมตะวนตกทเขามาภายหลงในสมยรชกาลท 6-7 และ

ยงสะทอนถงบรบททางประวตศาสตรทองถนศรสะเกษ โดยเฉพาะบทบาทของกลมพอคา

ชาวจนทมากบรถไฟ ซงอนสรณความเจรญรงเรองของยานการคายคแรกทยงเหลออยเปน

อาคารไมกหลงในปจจบน หนงในนนคออาคารขนอ�าไพพาณชย (ศรชช พรหมด, 2555: 91)

พพธภณฑบานขนอ�าไพพาณชย อยในความรบผดชอบดแลโดยคณสมาลและคณ

พพฒนพงศ ช. วรณชย ในฐานะทายาท จงใชเปนทพกอาศยของทง 2 ทานนดวย โดยทาน

ไดสรางบานหลงใหมบนทดนดานหลงอาคารโบราณสถาน สวนทบานขนอ�าไพพาณชยนนได

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


117

ปรบปรง มการเพมบานประตกระจกใสเขาไปเพอการใชเครองปรบอากาศซงจะไมกระทบตอ

รปแบบประตบานเชอมและชองระบายอากาศไมฉลลายของดงเดม การปพนดวยกระเบอง

ดนเผาไดชวยรกษาบรรยากาศของอาคารโบราณไวไดด (วส ไปษยะนนทน,2556: 3-4) และ

ไดรบการสนบสนนการด�าเนนงานสวนหนงจากกรมศลปากรและส�านกงานวฒนธรรมจงหวด

ศรสะเกษ โดยไดรบบรหารจดการใชพนทแยกออกจากกน 2 สวน คอ บานของขนอ�าไพ

พาณชยเดมเปนสวนของพพธภณฑ และสวนพนทอยอาศยของทายาทผดแลบาน

ภาพท 12-13 ลวดลายปนปนประดบเหนอทางเขาซงปจจบนเปนทจ�าหนายสนคาพนเมอง

ทมา: ธนยพงศ สารรตน: 6 ตลาคม 2561.

สวนทเปนพพธภณฑมการจดแสดงแบงพนทออกเปน 2 ชน ชนลางเปนพนทโลง

ใชส�าหรบพกรบรองผเขาชม มมมจ�าหนายสนคาทระลกและหองสขาไวใหบรการ สวนพนท

ชนบนจดแสดงจ�านวน 5 หอง ประกอบดวยหองพระ หองโถงกลาง หองรบแขก (เดม) หอง

นอน และหองแตงตว

ผทสนใจเขาชมพพธภณฑตองนดหมายผดแลพพธภณฑลวงหนา และสามารถ

เขาไปชมไดเฉพาะวนเสารและอาทตยเทานน ทงนไมเกบคาธรรมเนยมเขาชม โดยมทายาท

ขนอ�าไพพาณชยทง 2 ทานเปนผน�าชมดวยตนเอง จงนบเปนของจ�ากดของพพธภณฑแหง

น


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

118

ภาพท 14-15 ภาพวาดบานขนอ�าไพพาณชยทวดพระธาตเรองรอง


ทงน ปญหาและอปสรรคทเกดจากการสมภาษณทส�าคญ คอ ความล�าบากของการ

หาทจอดรถ เนองจากตดถนนใหญและคบแคบ การตดตอเพอการเขาชม น�าชม เนองจาก

พพธภณฑอยในพนทสวนบคคลและคนน�าชมมจ�ากด และการตดภาพถายและค�าอธบาย

ประกอบเพอสอความหมายของวตถสงของทจดแสดงและภาพประกอบ ปจจบนค�าบรรยาย

เรมมสตวอกษรซดจางและเกาตามกาลเวลา

ภาพท 16-17 ภายในพพธภณฑฯ


สวนการสบทอดดแลพพธภณฑนน ในกลมทายาทนนยงไมมความชดเจนในหม

พนองของนางสมาลทจะดแลพพธภณฑแหงนตอไปในอนาคต ดงนน ผศกษาจงมองเหน

วาการทไมมทายาทสบทอดดแลพพธภณฑเปนอปสรรคส�าคญทจะท�าใหพพธภณฑแหง

นคงอยตอไป จากขอมลเกยวกบปญหาและอปสรรคทเกดจากการจดการพพธภณฑดงท

กลาวมา พบวาพพธภณฑแหงนยงขาดการด�าเนนงานทจะพฒนาใหเปนพพธภณฑบาน

บคคลส�าคญหรอแหลงเรยนรอยางสมบรณในหลายดาน เชน การจดท�าทะเบยนวตถสงทจด

แสดง การจดกจกรรมทเกยวเนอง การพฒนาสอสนบสนนตางๆ เปนตน อยางไรกด นาง

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


119

สมาลไดกลาวเพมเตมอกวา กรมศลปากรไดใหค�าแนะน�าวา พพธภณฑแหงนควรใหความ

ส�าคญกบการเกบรวบรวมและเผยแพรผลงานของขนอ�าไพพาณชย คหบดชาวจนแหงทอง

ถนเมองศรสะเกษใหมากขน (สมาล ช. วรณชย: สมภาษณ)

แนวทางการจดการพพธภณฑบานขนอ�าไพพาณชยใหเปนแหลงเรยนรตลอด

ชวตโดยเนนในเรองการบรหารจดการ ไมควรหวงผลก�าไร เปนแหลงอนรกษมรดกทาง

ศลปวฒนธรรม ควรก�าหนดนโยบายในการบรหารจดการเพอเกดความยงยน ควรแสวงหา

งบประมาณเพมเตม มการสรางเครอขายกบหนวยงานภายนอก มบคลากรและอาสาสมคร

ทเกยวของเขามาดแล มการใหบรการและสงอ�านวยความสะดวก การประชาสมพนธ มการ

จดกจกรรมพเศษ มการตดตามและประเมนผลจากกลมผเขาชมอยางตอเนอง ซงมความ

ไดเปรยบในดานพนทตงเพราะอยรมถนนใหญใจกลางเมอง และควรจดใหมรานขายของท

ระลก โดยจดใหเปนทจ�าหนายหนงสอ ภาพโปสการด ภาพนง ของจ�าลอง ของทระลก และ

หนงสอทแสดงประวตและผลงานของขนอ�าไพพาณชยทมคณคา ควรจดจ�าเปนทระลก และ

มความแตกตางจากทองตลาด ซงจะท�าใหผเขาชมเกดความประทบใจและกอใหเกดรายได

ใหแกพพธภณฑอกทางหนง

สรปและอภปรายผลการวจย พพธภณฑบานขนอ�าไพพาณชยมศกยภาพทจะเปนสถานทสะทอนชวต เปนแหลง

รวบรวมองคความรอนทรงคณคา เปนแหลงธ�ารงและเผยแพรวฒนธรรมไทย-จนทแสดงให

เหนรปแบบการด�าเนนชวตประจ�าวนของคนไทยเชอสายจนหลงการเขามาของทางรถไฟ

ซงในสมยแรกกยงไมคอยมบทบาทดานเศรษฐกจ สงคม และการเมองมากนก เปนชวงท

เรมอยในระหวางการสรางเนอสรางตวสรางฐานะของครอบครวเพอใหอยในสงคมไดเปน

อยางด เอกลกษณและความโดดเดนในประเพณยงอยในระดบครอบครว ยงเปนประเพณ

ของชาวจนทยงไมผสมผสานกบประเพณวฒนธรรมของทองถนมากนก ตลอดจนอาคาร

แหงนสามารถพฒนาเปนสถานททองเทยวทางวฒนธรรมของทองถนไดเปนอยางด

พพธภณฑบานขนอ�าไพพาณชย เปนบานทบงบอกถงความเปนขนอ�าไพพาณชย

ไดอยางชดเจน รปลกษณภายนอกแสดงถงบานของคนชนกลางทเรยบงาย เปนธรรมชาต

มความพอเพยง ไมยดตดกบวตถ บานหลงนไมมสงของหรอเครองใชใดๆ ทมราคาสง ม

เพยงสงของจ�าเปนในชวตประจ�าวน ขนอ�าไพพาณชยมหลกการด�าเนนชวตใหมคณคาและ

ความสข การท�างานดวยความรบผดชอบตอหนาทจนท�าใหประสบความส�าเรจในชวต สง

เหลานเปนผลจากความมานะ อดทน ท�าใหบานขนอ�าไพพาณชยมศกยภาพทจะเปนแหลง


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

120

เรยนรใหประชาชนโดยทวไปไดมโอกาสเขามาศกษาและเรยนรจากสงทเหนและน�ามาเปน

แบบอยางทดได รวมทงยงเปนแหลงขอมลทองถนทถกตองอกดวย

การอนรกษบานขนอ�าไพพาณชยใหเปนพพธภณฑ จงมความหมายในการทจะให

ความรแกคนในสงคมรนใหมทไมเคยมโอกาสไดรความเปนมาและสงทดงามมากอน จงเปน

เรองของคนทรคณคา มความเสยสละ ควรตองชวยกนและผนกก�าลงทจะใหความรและสต

ปญญาแกคนในสงคมรนตอๆ ไปไวดวย ซงสอดรบกบประวตศาสตรอสานยคใหมทมการ

เปลยนแปลงโครงสรางทางสงคม เศรษฐกจ และการเมองมากมาย ดงเชน พรรณกา ฉายากล

(2555: 142) กลาวไววา การสรางเอกลกษณประจ�าจงหวดแตละจงหวดในภาคอสานก

เปลยนไปตามบรบททเขามาเกยวของเพมขน ไมวาจะเปนเรองการสงเสรมการทองเทยว

การสรางพนททางสงคมและชมชน การตอรองอ�านาจทางการเมอง เปนตน ดงนนขอมล

ทางประวตศาสตรในดานตางๆ จงถกสรางหรอสงเสรมประชาสมพนธขนเพอตอบสนอง

ปจจยใหมๆ ทเกดขนเชนกน

ขอเสนอแนะการวจย คณะผศกษาไดเสนอแนวทางการจดการพพธภณฑบานขนอ�าไพพาณชยใหเปน

แหลงเรยนรตลอดชวตในดานตางๆ รวม 9 ดาน ไดแก ดานการบรหารจดการ บคลากร การ

สรางเครอขาย การใหบรการและสงอ�านวยความสะดวก การประชาสมพนธ การตดตามและ

ประเมนผล การจดกจกรรมพเศษและรานของทระลก โดยผศกษาไดมขอเสนอแนะส�าหรบ

ใชในการศกษาครงตอไป ดงน

1. การศกษาพพธภณฑบานบคคลส�าคญแหลงอนๆ เพอใหเกดความสมบรณและ

ครอบคลมมากขน

2. การศกษาวเคราะหความเปนไปไดในการจดตงองคกร/หนวยงานส�าคญส�าหรบ

ดแลพพธภณฑบานบคคลส�าคญเปนการเฉพาะ หากมการศกษากนอยางจรงจงแลวกจะได

องคความรทเปนประโยชนตอแวดวงวชาการตอไป

กตตกรรมประกาศ คณะผวจยขอขอบคณทายาทขนอ�าไพพาณชยทเออเฟอขอมล ขอบคณเจาหนาท

หอสมดกลางมหาวทยาลยราชภฏศรสะเกษ ทอ�านวยความสะดวกในการสบคนขอมล

ขอบใจลกศษยสรชย ศรชย, อดศกด อดมสนต, ธนพล หวงยศ, ปฏพล แสนหยด, บญชา

พล ใยแสง ทอดทนตอการเกบขอมลและใหความชวยเหลอเรองของเทคโนโลย และคณ

ความดของงานฉบบน ขออทศแดขนอ�าไพพาณชย (อนทร นาคสหราช) ผทไดลวงลบไปแลว

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


121


การทองเทยวแหงประเทศไทย. (2552). ศรสะเกษ. กรงเทพฯ: การทองเทยวฯ.

จรา จงกล. (2532). พพธภณฑสถานในประเทศไทย. กรงเทพฯ: กรมศลปากร.

พรรณกา ฉายากล. (2555). เอกสารประกอบการสอน 0023003 อารยธรรมอสาน (lsan

Civiliantion).มหาสารคาม: ภาควชาประวตศาสตร คณะมนษยศาสตรและ

สงคมศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม.

พพฒนพงศ ช.วรณชย. (22 กนยายน 2561). สมภาษณ. ทายาทขนอ�าไพพาณชย. อ�าเภอ

เมอง จงหวดศรสะเกษ.

มวเซยมสยาม. (2561). พพธภณฑภาคตะวนออกเฉยงเหนอ. กรงเทพฯ: มวเซยมสยาม.

วรเทพ สนตวรรกษ. (2542). วถชวตชาวจนในเขตสถานรถไฟศรสะเกษ. รายงานการศกษา

คนควาอสระศลปศาสตรมหาบณฑต (ไทยคดศกษา กลมสงคมศาสตร)

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาสารคาม.

คณะกรรมการฝายประมวลเอกสารและจดหมายเหตในคณะกรรมการอ�านวยการจด

งานเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหว. (2544). วฒนธรรม

พฒนาการทางประวตศาสตร เอกลกษณและภมปญญาจงหวดศรสะเกษ.

กรงเทพฯ: ครสภา.

วส โปษยะนนทน. (2556). ตกขนอ�าไพเมองล�าดวน. นตยสารสกลไทยรายสปดาห, BO42

(3043), 3-4.

ศรชช พรหมด. (2555). ประวตศาสตร วฒนธรรมและวถศรสะเกษ. ศรสะเกษ: สโมสร

ศลปนศรสะเกษ.

ศาลากลางจงหวดศรสะเกษ. (2558). ออดหลอดชอดศรสะเกษ. ศรสะเกษ: ศาลากลาง

จงหวดศรสะเกษ.

ศนยวฒนธรรมจงหวดศรสะเกษ. (2542). แหลงศลปกรรมจงหวดศรสะเกษ. ศรสะเกษ:

หนวยอนรกษสงแวดลอมศลปกรรมทองถนจงหวดศรสะเกษ โรงเรยน

ศรสะเกษวทยาลย อ�าเภอเมอง จงหวดศรสะเกษ

สภาวฒนธรรมจงหวดศรสะเกษ และส�านกงานวฒนธรรมจงหวดศรสะเกษ. (2548).

ประวตศาสตร วฒนธรรม และภมปญญาทองถนอนเปนเอกลกษณจงหวด

ศรสะเกษ. ศรสะเกษ: สภาวฒนธรรมจงหวดศรสะเกษ.


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

122

สจช.อบ. 008/2448. (2548). เรองขนอ�าไพพาณชย ขาราชการเมองศรสะเกษ. [เอกสาร

ไมโครฟลม]. ศรสะเกษ: ม.ป.พ.

สมาล ช.วรณชย. (22 กนยายน 2561). สมภาษณ. ทายาทขนอ�าไพพาณชย. อ�าเภอเมอง

จงหวดศรสะเกษ.

สรศกด แกวธรรมา. (2557, ธนวาคม 21). ตกขนอ�าไพ สถาปตยกรรมโบราณ. คอลมนทว

เมองไทย. หนงสอพมพไทยรฐ, หนา 15.

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


123

เรองเลาและพธกรรมบวงสรวงองคปพญานาคของชาวต�าบลบางทรายใหญ อ�าเภอเมอง จงหวดมกดาหารA Warshipping Narratives of “Pithikham Bluing Suang Aong PooPhayanak” Rituals of Villangers Bang Sai Yai District Mukdahan Provine.

ณฐฐา เยนใจ*, ณฐกฤตา นามมนตร**

1 บทความนเปนสวนหนงของสารนพนธเรอง “เรองเลาและพธกรรมบวงสรวงองคปพญานาคของชาวต�าบลบางทรายใหญ อ. เมอง จ. มกดาหาร”* นสตปรญญาตร สาขาวชาภาษาไทย คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม** อาจารย ดร.อาจารยประจ�าสาขาวชาภาษาไทย คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม1This article is a part of the thesis “A Warshipping Narratives of “Pithikham Bluing Suang Aong PooPhayanak” Rituals of Villangers Bang Sai Yai District Mukdahan”*BA student, Thai Language, Department of Thai and Oriental Languages, Humanities and Social Sciences, Ubon Ratchathani University**Lecturer, Lecturer, Thai Language, Department of Thai and Oriental Languages, Humanities and Social Sci-ences, Ubon Ratchathani University

บทคดยอ บทความนมวตถประสงคเพอศกษาเรองเลา ความเชอในพธกรรมบวงสรวงองคป

พญานาค และศกษาบทบาทหนาทของพธกรรมบวงสรวงองคปพญานาค ต�าบลบางทราย

ใหญ อ�าเภอเมอง จงหวดมกดาหาร แนวคดทใชในการศกษา คอ เรองเลาและพธกรรม โดย

รวบรวมเอกสารและขอมลภาคสนามทเกยวกบเรองเลาและความเชอในพธกรรมบวงสรวง

องคปพญานาคของชาวต�าบลบางทรายใหญ อ�าเภอเมอง จงหวดมกดาหาร

ผลการศกษาพบวา เรองเลาและพธกรรมบวงสรวงองคปพญานาคเปนเรองเลา

เกยวกบสงศกดสทธทเกยวของกบสถานท สตว บคคล และวตถสงของ เปนเรองราว

ทเกดขนระหวางการสรางสะพานมตรภาพไทย-ลาว แหงท 2 โดยรวมเขากบความเชอ

เรองพญานาคของชาวบานบางทรายใหญ จงท�าใหเกดการกอตงศาลองคปพญานาคและ

มพธกรรมบวงสรวงองคปพญานาคขน การประกอบพธกรรมบวงสรวงองคปพญานาคม

ทงหมด 7 พธกรรม ไดแก พธสวดเจรญพระพทธมนตเยน พธเปดแมบายศร พธตกบาตร

ถวายภตตาหารพระภกษจากทวสารทศ พธบวงสรวงองคปพญานาคและองคยาพญานาค

พธร�าถวายองคปพญานาคและองคยาพญานาค พธลอยดอกบวพทธบชา และพธอญเชญ

พระพฆเนศ โดยพธกรรมจดขนในระหวางวนท 8-9 มถนายนของทกป ในการประกอบ

พธกรรมของชาวต�าบลบางทรายใหญ มการน�าเอาความเชอตงแตอดตเขามารวมกบ

พธกรรมบวงสรวงองคปพญานาค และน�าพธกรรมความเชอทงผ พราหมณ พทธ มาใชใน


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

124

พธกรรมบวงสรวงองคปพญานาค ซงในแตละพธกรรมชาวบานเชอวาจะท�าใหเกดสรมงคล

อยรมเยนเปนสขสบไป

ค�าส�าคญ: เรองเลา, พธกรรมบวงสรวง, องคปพญานาค

Abstract This article aims to study about narratives and rituals of “Pithikham Buang

Suang Aong Poo Phayanak” and study about the role of ritual of Pithikham Buang

Suang Aong Poo Phayanak take place in Bang Sai Yai SubDistrict in Mookdahan

Province. By collecting documents and field information related to narratives and

rituals of Pithikham Blung Suang Aong Poo Phayanak of Bang Sai Yai SubDistrict

in Mukdahan Province.

The results revealed that narrative in ritual of Pithikham Buang Suang Aong

Poo Phayanak is a story about the places animals, persons and sacred objects that

occurred during built the Second Thai-Lao Friendship Bridge combined with the belief

for the Naga of Bang Sai Yai villager. This caused the founding of the Aong Poo

Phayanak shrine and had a ritual sacrifice of the Aong Poo Phayanak. There are

7 rituals to consist of 1. Jaroen Phra phuthamon Liturgy in the evening 2. Opening

Mae rice offering custom 3. Give alms to a Buddhist monkin the morning 4. Offer

food to the monks from all directions 5. Sacrifice ceremony of Aong Poo and Aong

Ya Phayanak 6. Dancing for Sacrifice ceremony of Aong Poo and Aong Ya Phay-

anak and 7.Lotus floating offerings to Buddha ceremony and Invitation Ganesha

ceremony. The ritual is held every June 8-9 in every year. Ceremonial of Bang Sai

Yai villagers has brought the faith from the past combination with a ritual sacrifice

of the Aong Poo Phayanak and put the belief ritual of Brahmin Buddhist and Hindu

together.

Key Words: Narratives, Pithikham Buang Suang, Aong Poo Phayanak.

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


125

บทน�า ความเชอของคนไทยในพนทอสานตอนบน ทมอาณาบรเวณตดกบแมน�าโขง ม

ความเชอเรอง ‘พญานาค’ หรอ ‘นาค’ สตวในต�านานทชาวไทยยกยองวาเปนสตวศกดสทธ

และมอทธพลทางความเชอมากในภมภาคอษาคเนย ซงพบเหนไดจากการแสดงออกผาน

ประเพณ ศลปะ หรอสถาปตยกรรม โดยเฉพาะแถบดนแดนลมแมน�าโขงทงสองฝง แมจะ

แบงพรมแดนเปนระหวางไทยกบลาวตอเนองไปถงกมพชา เรากสามารถพบเหนสญลกษณ

ทสะทอนความเชอเรองพญานาค

หนงในหลกฐานทส�าคญ ไดแก “สญลกษณแหงนาค” ซงนอกจากจะมความเชอม

โยงกบกลมชนทเปนผตงรกรากและสรางอารยธรรมแถบลมแมน�าโขงแลว ยงเปนลทธหนง

ในศาสนา (ลทธบชานาค) ดงทปรากฏในต�านานและพงศาวดารตางๆ ในอษาคเนย เชน

ต�านานอรงคธาต ต�านานสวรรณค�าโคม ต�านานสงหนวตกมาร ราชพงศาวดารกรงกมพชา

พงศาวดารมอญและพมา เปนตน แตส�าหรบกลมชนในวฒนธรรมลมแมน�าโขง พญานาค

เปนงใหญทมอทธฤทธ และมตวตนจรงๆ ซงเชอวาอาศยอยทลมแมน�าตางๆ ในเมองบาดาล

และมชองทางหรอรพญานาค (จตรกร เอมพนธ, 2545: 178-183) ในระบบความเชอของ

ชาวอสาน ความเชอเรองราวของพญานาคนนเปนความเชอทมระบบฝงรากยดแนนอยใน

ความเชอของกลมคนลมน�าโขง หากเราสอบถามคนแถบลมน�าโขงเขาจะพดถง “งหงอน”

เกดขนไดอยางไรนนไมมผใดทราบอยางชดเจน

จากการถอดรหสความเชอและระบบความคดของกลมคนแตละชาตพนธทซอนเรน

อยในความเชอเรองพญานาค สญลกษณทจะท�าใหเราไดรความหมายในระบบสญลกษณทวา

“พญานาค... คอสญลกษณแหงสายน�าโขง และความสมบรณ” “พญานาค... คอสญลกษณ

ของศาสนา” “พญานาค... คอสญลกษณของกลมคนดงเดม” วถชวตชาวอสานทปรากฏสรป

วาภมภาคแถบอสานมสวนสมพนธกบน�า ชวตและประเพณสมพนธกบน�ามากมาย เชน พธ

ขอฝน ซงหลกฐานเกาไปถงยคกอนประวตศาสตร ความเชอเรองพญานาค เรองน�านมทมา

กบความเชอทสมพนธกบชวตจรงๆ (อนญญา ปานจน, 2553: 55)

จงหวดมกดาหาร เปนหนงในภาคอสานตอนบน ทมอาณาเขตตดกบลมแมน�าโขง

จงมความเชอเกยวกบพญานาค เมอวนท 21 มนาคม พ.ศ. 2547 ไดมการสรางสะพาน

มตรภาพไทยลาวแหงท 2 (มกดาหาร-สะหวนนะเขต) ไดเกดปรากฏการณแปลกประหลาด

ทท�าใหชาวบานในแถบนนเชอวาเปนการแสดงออกถงความไมพอใจของพญานาค ทมตอ

การสรางสะพานจงท�าใหสรางสะพานไมแลวเสรจ และท�าใหผทมสวนเกยวของลวนไดเสย

ชวต สาเหตดงกลาวจงท�าใหมการสรางศาลองคปพญานาคขน จากนนขาวการทจะสราง

ศาลพญานาคนไดแพรสะพดออกไป ท�าใหมชาวบานอกกลมหนงในต�าบลบางทรายใหญท


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

126

ไมเหนดวยกบการสรางศาลน เพราะไมรวาพญานาคจะพอใจหรอไม ซงหากพญานาคไม

พอใจพวกเขาอาจจะตองมอนเปนไป จงตอตานการสรางศาลแหงน แตพธอญเชญเทพา

อารกษ เทพนาคา เทพนาค ผรกษาแมน�าโขง เพอรบเครองสงเวย ณ บรเวณศาลพญานาค

ใตสะพานมตรภาพแหงท 2 (มกดาหาร-สะหวนนะเขต) เกดขนเมอวนท 9 มถนายน 2553

ตามความเชอและเกดเปนพธกรรมในประเพณบวงสรวงองคปพญานาคจนถงปจจบนน

จากสาเหตทกลาวมาขางตนจงท�าผวจยเกดความสนใจทจะศกษาเกยวกบเรองเลา

และพธกรรมบวงสรวงองคปพญานาค ของชาวต�าบลบางทรายใหญ อ�าเภอเมอง จงหวด

มกดาหาร ทปฏบตสบตอกนมา ทงนเพอสรางความเขาใจในเรองดงกลาว ท�าใหเกดความ

เขาใจในระบบความคดเกยวกบเรองเลาและพธกรรมบวงสรวงองคปพญานาคของชาวต�าบล

บางทรายใหญ อ�าเภอเมอง จงหวดมกดาหาร และเพอเปนคณปการตอผสนใจศกษาเรอง

ราวเกยวกบพญานาคตอไป

ความมงหมายของการศกษา เพอศกษาเรองเลาและพธกรรมบวงสรวงองคปพญานาค ต�าบลบางทรายใหญ

อ�าเภอเมอง จงหวดมกดาหาร

ความส�าคญของการศกษา ท�าใหทราบถงเรองเลาและพธกรรมบวงสรวงองคปพญานาค ต�าบลบางทรายใหญ

อ�าเภอเมอง จงหวดมกดาหาร

กรอบแนวคดของการศกษา การวจยครงนไดใชกรอบแนวคดและทฤษฎมาเปนแนวทางในการศกษา 2 ประเดน

ดงตอไปน

1. กรอบแนวคดในการศกษาเรองเลา

การศกษาเรองเลา ผวจยใชกรอบแนวคดของชานนท ไชยทองด (2558: 73) โดย

แบงออกเปน 4 กลม ดงน

1.1. เรองเลาเกยวกบสถานทศกดสทธ

1.2. เรองเลาเกยวกบสตวศกดสทธ

1.3. เรองเลาเกยวกบบคคลศกดสทธ

1.4. เรองเลาเกยวกบวตถสงของศกดสทธ

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


127

2. กรอบแนวคดในการศกษาพธกรรม

การศกษาพธกรรม ผวจยใชกรอบแนวคดของนตยา วรรณกตร (2560) ดงน

2.1. พนฐานของการเกดพธกรรม

2.2. องคประกอบของพธกรรม

ผวจยจะศกษาดานองคประกอบของพธกรรม โดยศกษาองคประกอบ คอ วนเวลา

ในการประกอบพธกรรม สถานททใชในการประกอบพธกรรม อปกรณส�าคญในการประกอบ

พธกรรม บคคลทเกยวของในการประกอบพธกรรม

วธด�าเนนการศกษา ในการศกษาครงนผวจยไดใชรปแบบการศกษาเชงคณภาพ ดงน

1. ขนรวบรวมขอมล

1.1 การสมภาษณชาวบานทมความเชอเรองพธกรรมบวงสรวงองคป

พญานาค ต�าบลบางทรายใหญ อ�าเภอเมอง จงหวดมกดาหาร และผเขารวมพธกรรมใน

ประเพณบวงสรวงองคปพญานาค ในวนท 8-9 เดอนมถนายน พ.ศ. 2561

1.2 ด�าเนนการสงเกตแบบมสวนรวม โดยผวจยเขาไปเปนผเขารวม

พธกรรมการบวงสรวงองคปพญานาค ใน วนท 8-9 เดอนมถนายน พ.ศ. 2561

2. ขนวเคราะหขอมล

ผวจยวเคราะหขอมลตามจดประสงคและกรอบแนวคดทผวจยไดก�าหนดไว คอ

2.1 เพอศกษาเรองเลาในพธกรรมบวงสรวงองคปพญานาค ต�าบลบาง

ทรายใหญ อ�าเภอเมอง จงหวดมกดาหาร ผวจยใชกรอบแนวคดของชานนท ไชยทองด

(2558: 73) โดยแบงออกเปน 3 กลม ดงน

2.1.1 เรองเลาเกยวกบสถานทศกดสทธ

2.1.2 เรองเลาเกยวกบสตวศกดสทธ

2.1.3 เรองเลาเกยวกบบคคลศกดสทธ

2.1.4 เรองเลาเกยวกบวตถสงของศกดสทธ

2.2 การศกษาพธกรรม ผวจยใชกรอบแนวคดของนตยา วรรณกตร

(2560) ดงน

2.2.1 พนฐานของการเกดพธกรรม

2.2.2 องคประกอบของพธกรรม ผวจยจะศกษาดานองค

ประกอบของพธกรรม โดยศกษาองคประกอบ คอ วนเวลาในการประกอบพธกรรม สถาน

ททใชในการประกอบพธกรรม อปกรณประกอบส�าคญในพธกรรม บคคลทเกยวของในการ

ประกอบพธกรรม


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

128

ขอบเขตของการศกษา การศกษาในสวนเรองเลา พธกรรม และบทบาทหนาท ผศกษาไดศกษาจากชาว

บาน ผเขารวม ปราชญชาวบาน พระ ขาราชการ ทมความเชอเรองพธกรรมบวงสรวงศาล

องคปพญานาค ต�าบลบางทรายใหญ อ�าเภอเมอง จงหวดมกดาหาร ในวนท 8-9 เดอน

มถนายน พ.ศ. 2561

ผลการศกษา จากการศกษาเรองเลาและพธกรรมบวงสรวงองคปพญานาคของชาวต�าบลบาง

ทรายใหญ อ�าเภอเมอง จงหวดมกดาหาร ผวจยไดสรปผลการวจย โดยแบงเปน 2 ประเดน

คอ สรปผลทไดจากการศกษาเรองเลาในพธกรรมบวงสรวงองคปพญานาคของชาวต�าบล

บางทรายใหญ อ�าเภอเมอง จงหวดมกดาหาร และสรปผลทไดจากการศกษาพธกรรม

บวงสรวงองคปพญานาคของชาวต�าบลบางทรายใหญ อ�าเภอเมอง จงหวดมกดาหาร ดงน

1. เรองเลาในพธกรรมบวงสรวงองคปพญานาค

ผวจยรวบรวมเรองเลาในพธกรรมบวงสรวงองคปพญานาค ซงเปนเรองเลาทม

ความเกยวของกบเหตการณทเกดขนจากการเรมสรางสะพานมตรภาพไทยลาวแหงท 2 โดย

แบงเปนเรองเลาเกยวกบสถานทศกดสทธ เรองเลาเกยวกบสตวศกดสทธ เรองเลาเกยวกบ

บคคลศกดสทธ และเรองเลาเกยวกบวตถสงของศกดสทธดงน

1.1 เรองเลาเกยวกบสถานทศกดสทธ

เรองเลาเกยวกบสถานทศกดสทธ เปนเรองเลาของสถานททชาวบาน

ต�าบลบางทรายใหญเชอวามสงเหนอธรรมชาตอาศยอย ซงตามความเชอของคนไทยใน

อสานตอนบนทมอาณาเขตตดกบแมน�าโขง มความเชอเรองพญานาค หรอ นาค สตวใน

ต�านานทคนไทยยกยองวาเปนสตวศกดสทธ และเชอวาพญานาคเปนเจาแหงแมน�าโขง ดง

นนชาวบานต�าบลบางทรายใหญ ทมทอยอาศยตดกบแมน�าโขงจงเชอวาในแมน�าโขงนนม

พญานาคอาศยอย ถ�า หรอ เมองบาดาล เปนทอยอาศยของพญานาค จงถอวาเปนสถาน

ทศกดสทธ เรองเลาเกยวกบสถานทศกดสทธเปนเรองเลาเกยวกบสถานททชาวบานต�าบล

บางทรายใหญเชอวาเปนทอยอาศยของพญานาค ดงนนจงสรปไดวา จากเรองเลาตางๆ

เกยวกบการกอสรางสะพานมตรภาพไทย-ลาว แหงท 2 เกดเหตการณทท�าใหการกอสราง

ไมแลวเสรจ และมผเสยชวตจ�านวนมาก กลายเปนเรองเลาเกยวกบสถานทศกดสทธ เพราะ

ชาวบานต�าบลบางทรายใหญเชอวาใตสะพานมตรภาพไทย-ลาว เปนถ�าพญานาค เมอสราง

สะพานทบถ�าของทานจงท�าใหพญานาคไมพอใจ จงแสดงอทธฤทธท�าใหเกดเหตการณตางๆ

ขน ดงเชน อนทรา ค�าปน (2561: สมภาษณ) เลาวาในชวงกอสรางสะพานมตรภาพไทย-

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


129

ลาว แหงท 2 มเหตการณตางๆ เกดขนมากมาย เรมจากคณะวศวกรสรางสะพานไมมความ

เชอเรองพญานาค คณะวศกรเหลานไดขดตนโพธ ณ บรเวณศาลองคปพญานาคทตงอยใน

ปจจบน ซงการขดตนโพธนนไมมการขอขมาหรอไมมพธกรรมใดๆ ทงสน หลงจากนนได

น�าปนมาเทเพอกลบหลม การกอสรางสะพานมตรภาพไทย-ลาว แหงท 2 นน วศวกรน�า

ปนมาเทเทาใดกไมเตม เทไปทงหมด 11 คนรถ ปรากฏวาปนหายไปทง 11 คนรถ ไมม

อะไรเกดขน ท�าการสองกลองดกไมพบ พอเกดเหตการณนอกกมพระธดงคผานมานนคอ

หลวงป ส. หรอรจกในนามหลวงพอเจดกษตรย ทานมาอธษฐานจตให ปรากฏวาปนทหาย

ไป 1 อาทตยกมลกษณะเปนน�าพขนมา หลงจากนนทมวศวกรยงฝนท�าตอไปจนถงเสาตน

ท 11 กไดเกดเหตการณสะพานหก และมผเสยชวตทงหมดตามทเปนขาวออกไป หลงจาก

นนไมนานปพญานาคกมาขนอยทจงหวดมกดาหารเพอมาทวงสญญา เพราะเชอวาการสราง

สะพานเปนการปดประตถ�าของพญานาค ในคน 15 ค�า ป พ.ศ. 2553 มพญานาคขน ณ

บรเวณใตสะพาน หลงจากนนจงมการสรางศาลองคปพญานาคขนมา

จากทกลาวมาเปนเรองเลาเกยวกบสถานทคอ “สะพานมตรภาพไทย-ลาว แหงท

2” ทชาวบานต�าบลบางทรายใหญเชอวาบรเวณใตสะพานแหงนเปนทอยอาศยของพญานาค

เรยกวา “ถ�า” หรอ “เมองบาดาล” ดงนนจงสรปไดวา จากเรองเลาตางๆ เกยวกบการกอสราง

สะพานมตรภาพไทย-ลาว แหงท 2 เนองจากเหตการณทท�าใหการกอสรางไมแลวเสรจ และ

มผเสยชวตจ�านวนมาก กลายเปนเรองเลาเกยวกบสถานทศกดสทธ เพราะชาวบานต�าบล

บางทรายใหญเชอวาใตสะพานมตรภาพไทย-ลาว เปนถ�าพญานาค เมอสรางสะพานทบถ�า

ของพญานาค จงท�าใหพญานาคไมพอใจ และแสดงอทธฤทธปาฏหารยท�าใหเกดเหตการณ

ตางๆ ขน เปนสถานททผใดไมควรท�าการลบหลดหมนหรอกระท�ากรยาอาการอนเปนการ

สอใหเหนถงการไมเคารพตอพญานาคทเปนทเคารพของชาวบานและผคนแถบลมน�าโขง

แหงนน

1.2 เรองเลาเกยวกบสตวศกดสทธ

สตวศกดสทธตามความเชอของชาวบานต�าบลบางทรายใหญ คอ สตว

ทเชอวามความศกดสทธ มอทธฤทธ ปาฏหารย หรอมความพเศษกวาสตวธรรมดา สตว

ทเชอวาศกดสทธของชาวบานต�าบลบางทรายใหญ คอ “พญานาค” เรองเลาเกยวกบสตว

ศกดสทธเปนเรองเลาเกยวพญานาคทมาปรากฏตวใหชาวบานไดพบเหน นอกจากปรากฏ

ตวแลวยงแสดงอทธฤทธเหนอธรรมชาต เพอแสดงใหเชอวาเปนพญานาค อทธฤทธทแสดง

นน เปนลกษณะทสตวธรรมดาไมสามารถท�าได จงท�าใหชาวบานเชอวาสงทปรากฏใหเหน

นนเปนสตวศกดสทธ และเกดเปนเรองเลาสตวศกดสทธเกดขน ดงทบรมาศ กอคณ (2561:

สมภาษณ) เลาวา มเรองเลาขานเกยวกบพญานาคในแมน�าโขงจงหวดมกดาหารวา สบ


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

130

เนองจากนมตของพระภกษรปหนงทเดนทางมาจากจงหวดหนองคาย ไดบอกเลาเรองราว

ในนมตวาจะมพญานาคมาปรากฏใหเหนในแมน�าโขงทจงหวดมกดาหาร หลงจากนนกม

ปรากฏการณแปลกประหลาดเกดขน สงทผคนไดพบเหนบางกวาเปนปรากฏการณเกลยว

คลนในแมน�าโขงคลายสงมชวตเลนน�า บางกเหนดวงตาสแดงลอยอยเหนอน�า บางกเชอ

วาเปนพญานาคทมาปรากฏใหเหนจรงๆ ตามค�าบอกเลาปากตอปากนเองท�าใหผคนตาง

แตกตนเดนทางมารวมพสจน ณ จดทพบเหนคอบรเวณตอมอใตสะพานมตรภาพไทย-ลาว

แหงท 2

เรองเลาเกยวกบสตวศกดสทธเปนเรองเลาเกยวกบพญานาคทมาปรากฏตวใหชาว

บานไดพบเหน นอกจากปรากฏตวแลวยงแสดงอทธฤทธเหนอธรรมชาต เพอแสดงใหเชอ

วาเปนพญานาค อทธฤทธทแสดงนนเปนลกษณะทสตวธรรมดาไมสามารถท�าได จงท�าให

ชาวบานเชอวาสงทปรากฏใหเหนนนเปนสตวศกดสทธ และเกดเปนเรองเลาสตวศกดสทธ

เกดขน

1.3 เรองเลาเกยวกบบคคลศกดสทธ

เรองเลาเกยวกบบคคลศกดสทธ เปนเรองเลาเกยวกบบคคลทมสงพเศษ

กวาบคคลธรรมดาทวไป บคคลพเศษตามความเชอของชาวบานต�าบลบางทรายใหญ คอ

บคคลทสามารถตดตอสอสารกบสงเหนอธรรมชาตทบคคลธรรมดาไมสามารถท�าได เรอง

เลาเกยวกบบคคลศกดสทธเปนเรองเลาทท�าใหทราบวาบคคลศกดสทธตามความเชอของ

ชาวต�าบลบางทรายใหญ คอ บคคลทสามารถตดตอสอสารกบสงเหนอธรรมชาตทมความ

ศกดสทธ จงถอวาหากไมใชผทมความศกดสทธ หรอผทเคยมสวนเกยวของกบสงศกดสทธ

แตชาตกอน ผทมบญกศลมากกจะสามารถสอสารกบสงศกดอนได

บคคลศกดสทธทกลาวมาขางตน คอ รางทรง ชาวบานเชอวาเปนบคคล

ศกดสทธ เพราะสามารถตดตอสอสารกบสงทผอนมองไมเหน สามารถบอกความตองการ

ของสงเหลานนได ดงท ลาวลย สอดโคกสง (2561: สมภาษณ) เลาวา กอนหนาจะมการ

สรางสะพาน มเรองเลาวามพญานาคเขาทรงในรางของเดกชาย อาย 5 ป และไดบอก

วาหามสรางสะพานในพนทแหงน เพราะใตล�าน�าโขงบรเวณแหงน คอ ถ�าพญานาค ซง

มพญานาคอาศยอยหากไมเชอและมการสรางสะพานเกดขน จะท�าใหเกดเภทภยตอผคน

ทท�าการกอสรางสะพานและชาวบานแถวนนอาจจะถงแกชวตได แตเรองทเกดขนนไมมผใด

เชอ จงมการกอสรางสะพานมตรภาพไทย-ลาว แหงท 2 ขน และไดเกดเหตการณอาถรรพ

ตามทเดกชายวย 5 ป กลาวไว

จากเรองเลาขางตนเดก 5 ปทปรากฏในเรองเลาตามค�าบอกเลาของชาวบาน แมวา

จะไมใชรางทรงโดยตรง แตชาวบานเชอวาเดก 5 ป คนนเปนผมบญญาธการมาก จงสามารถ

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


131

ตดตอสอสารกบพญานาคได ซงพญานาคเปนสงทชาวบานใหความเคารพนบถอ ถอวาเปน

สตวศกดสทธ บคคลธรรมดาไมสามารถพบเหนหรอตดตอสอสารได ชาวบานจงเชอวาเดก

5 ป ผนเปนผมบญมากกวาบคคลอน หรออาจจะเคยมสวนเกยวของกบพญานาคแตชาต

ปางกอน จงถอวาเปนบคคลศกดสทธในสงคมของชาวบาน เพราะหากไมมบญกศลมากพอ

จะไมสามารถสอสารกบสงศกดสทธได

1.4 เรองเลาเกยวกบวตถสงของศกดสทธ

เรองเลาเกยวกบวตถสงของศกดสทธ เปนเรองเลาเกยวกบสงของท

เกยวของกบพญานาค ณ บรเวณแมน�าโขงใตสะพานมตรภาพไทย-ลาว ทชาวบานต�าบล

บางทรายใหญเชอวาเปนทอยอาศยของพญานาค เรองเลาเกยวกบวตถศกดสทธเปนเรอง

เลาเกยวกบวตถทชาวบานเชอวามความศกดสทธ จากเรองเลาเกยวกบวตถศกดสทธพบ

วา วตถศกดสทธคอสงทชาวบานนบถอและเคารพบชาตามความเชอในพระพทธศาสนา

และยงเปนวตถสงของศกดสทธทควรคาแกการเคารพบชา จงท�าใหชาวบานต�าบลบางทราย

ใหญเชอวาวตถสงของศกดสทธนนยงทวความศกดสทธขนไปอก ดงท สภาณพงษ คนซอ

(2561: สมภาษณ) เลาวาหลงจากรางทรงไดพดถงการกอตงศาลพญานาคแลว ยงมเรองเลา

อกวา รางทรงไดบอกวาหากสรางศาลแลว พญานาคทานจะใหพระสกขนมาดวย พระสกท

รางทรงพดถงคอ พระสกทเปนพระพทธรปประจ�าตวของธดาพญานาคทเกบรกษาไวใตเมอง

บาดาล และเรองราวนมาประจวบเหมาะกบเหตการณทชาวประมงคนหนงในยานนนออก

เรอหาปลาแลวลากดนปลาขนมาเจอพระพทธรปทองส�ารด ขนาดหนาตก 35 เซนตเมตร

สง 70 เซนตเมตร เปนศลปะแบบเวยงจนทน ซงสนนษฐานวาคอ พระสก

จากเรองเลาเกยวกบวตถศกดสทธเปนเรองเลาเกยวกบพระสก ความเชอเรองพระ

สกท�าใหชาวบานเชอวาเรองเลาและปรากฏการณทเกดขน ณ รมฝงแมน�าโขงใกลสะพาน

คอพระสก และยงเชออกวาหากสรางศาลแลวพญานาคจะใหพระสกขนมา พระสกทรางทรง

กลาวถงคอ พระสกทเปนพระพทธรปประจ�าตวของธดาพญานาคทเกบรกษาไวทเมองบาดาล

และหากน�าเรองเลาต�านานทเกดขนมาเชอมโยงกน ท�าใหชาวบานเชอวาพระพทธรปทเจอ

คอพระสกทจมหายไป จงมการน�าเอาพระพทธรปองคนรวมเขากบพธกรรมบวงสรวงศาล

องคปพญานาค

2. พธกรรมบวงสรวงองคปพญานาค

การประกอบพธกรรมบวงสรวงองคปพญานาคของชาวต�าบลบางทรายใหญ อ�าเภอ

เมอง จงหวดมกดาหารนน กอนทจะเกดเปนพธกรรมบวงสรวงศาลองคปพญานาคนน ได

มเรองเลาเกยวกบสงมหศจรรยทเกดขน และสามารถเชอมโยงรอยเรยงเปนเรองราวจนใน

ทสดท�าใหเกดการกอตงศาลองคปพญานาคขน จากเรองเลาทงหมดท�าใหทราบทมาและ


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

132

เหตผลของความเชอวา ชาวบานต�าบลบางทรายใหญมความเชอเรองของพญานาค และ

บชานบถอพญานาคจากเหตการณตางๆ ทเกดขน ชาวบานน�ามาเชอมโยงเขากบความเชอ

เรองพญานาค เชอวาพญานาคอาศยอยในแมน�าโขง เชอวาใตสะพานมตรภาพไทย-ลาว

แหงท 2 คอถ�าพญานาค และยงเชอวาเหตการณตางๆ ทเกดขนเปนอทธฤทธของพญานาค

ซงไมพอใจทมการสรางสะพานขน เพราะไปทบปดปากถ�าของพญานาค จากความเชอ

ของชาวบานจงท�าใหเกดการกอตงศาลองคปพญานาค และมพธกรรมบวงสรวงศาลองคป

พญานาคขน ซงเปนความเชอของชาวอสานทมอาณาเขตตดกบแมน�าโขงมาตงแตอดตกาล

ชาวต�าบลบางทรายใหญ อ�าเภอเมอง จงหวดมกดาหาร มความเชอวาพญานาค

เปนสตวศกดสทธ มอทธฤทธ เปนเจาแหงแมน�าและสามารถแปลงกายไดตามความเชอของ

คนอสานในแถบลมแมน�าโขง และพญานาคทชาวต�าบลบางทรายใหญไดอญเชญคอ พญา

อนนตนาคราช ในพธกรรมนนไมเพยงแตเปนการบวงสรวงองคปพญานาค ยงมความเชอ

เกยวกบสงศกดสทธทชาวบานต�าบลบางทรายใหญนบถอ และไดน�ามารวมเขากบพธกรรม

บวงสรวงศาลองคปพญานาค ไดแก ความเชอเกยวกบพระแมคงคา ความเชอเกยวกบพระ

พฆเนศ ความเชอเกยวกบพระสก ซงความเชอเกยวกบสงศกดสทธอนนนลวนแลวแตเปน

สงศกดสทธทมสวนเกยวของกบพญานาค ความเชอเกยวกบพระแมคงคา คอ พระแมคงคา

คอผดแลรกษาแมน�า ซงตรงกบความเชอทวาพญานาคคอเจาแหงแมน�า ความเชอเกยวกบ

พระพฆเนศ คอ พระพฆเนศ คอ เทพเจาแหงความส�าเรจ เชนเดยวกบพญาอนนตนาคราช

ในความเชอของชาวต�าบลบางทรายใหญ ความเชอเกยวกบพระสกตามต�านานแลวเชอวา

พระสกไดจมหายไปใตแมน�าโขง ดงนน จะเหนไดวาเปนการผสมผสานความเชอระหวาง

ผ พทธ และพราหมณเขาไวดวยกน

การศกษาการประกอบพธกรรมบวงสรวงองค ป พญานาค ผ วจยพบว า

ความเชอในการประกอบพธกรรมของชาวต�าบลบางทรายใหญ อ�าเภอเมอง จงหวด

มกดาหาร มการน�าเอาความเชอตงแตอดตเขามารวมกบพธกรรมบวงสรวงองคป

พญานาค และน�าพธกรรมความเชอทงผ พราหมณ พทธ มาผสมผสานในพธกรรม

บวงสรวงองคป พญานาค โดยมทงหมด 7 พธกรรม ไดแก พธสวดเจรญพระพทธ

มนตเยน พธเปดแมบายศร พธตกบาตร ถวายภตตาหารพระภกษจากทวสารทศ พธ

บวงสรวงองคป พญานาคและองคยาพญานาค พธร�าถวายองคป พญานาคและองค

ย าพญานาค พธลอยดอกบวพทธบชา และพธอญเชญพระพฆเนศ โดยพธกรรม

จดขนในระหวางวนท 8 - 9 ม.ย. ของทกๆ ป สาเหตทตองประกอบพธกรรมในวน

และเวลาดงกลาว เนองจากความเชอวาวนท 8 คอวนทไดสญเสยพระอนนทมหดล

หรอพระอนนตนาคราชมาจตบนโลกมนษย สวนวนท 9 คอวนทเราไดพอภมพลกคอพระ

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


133

นารายณ ปนลกของพระนารายณครองบานครองเมอง เพราะฉะนนเราจงนบถอพญา

อนนตนาคราชเพอค�าพระพทธศาสนา พระมหากษตรย และประเทศชาตบานเมอง เวลาใน

การจดพธกรรมนนไดมการลงทายดวย 9 เพราะคนไทยเชอวาเลข 9 คอเลขมงคล หมายถง

การเจรญกาวหนา ของทน�ามาถวายกมผลไมมงคล 9 ชนด ตามความเชอของคนไทย

วาจะท�าใหเกดความมงคลแกการด�าเนนชวต พธกรรมทเกดขนตางใหความเชอในทาง

บวก โดยเชอวาหากไดเขารวมพธกรรมทงหมดในพธบวงสรวงองคปพญานาค จะท�าใหอย

รมเยนเปนสขทงตอตนเองและสงคม คดหวงสงใดกสมปรารถนาตามความเชอของผเขา

รวมพธกรรม

บทสรป ผวจยไดศกษาเรองเลาและพธกรรมบวงสรวงองคป พญานาคของชาวต�าบล

บางทรายใหญ อ�าเภอเมอง จงหวดมกดาหาร พบวาเรองเลาในพธกรรมบวงสรวงองค

ปพญานาคเปนเรองเลาเกยวกบสงศกดสทธทเกยวของกบสถานท สตว บคคล และวตถ

ศกดสทธ ซงเปนเรองราวทเกดขนระหวางการสรางสะพานมตรภาพไทย-ลาว แหงท 2 โดย

รวมเขากบความเชอเรองพญานาคของชาวบานบางทรายใหญ จงท�าใหเกดการกอตงศาล

องคปพญานาคและมพธกรรมบวงสรวงองคปพญานาคขน การประกอบพธกรรมบวงสรวง

องคปพญานาคของชาวต�าบลบางทรายใหญ มการน�าเอาความเชอตงแตอดตเขามารวมกบ

พธกรรมบวงสรวงองคปพญานาค และน�าพธกรรมความเชอทงพราหมณ พทธ ฮนด มาใช

ในพธกรรมบวงสรวงองคปพญานาค โดยมทงหมด 7 พธกรรม ไดแก พธสวดเจรญพระพทธ

มนตเยน พธเปดแมบายศร พธตกบาตรถวายภตตาหารพระภกษจากทวสารทศ พธบวงสรวง

องคปพญานาคและองคยาพญานาค พธร�าถวายองคปพญานาคและองคยาพญานาค พธ

ลอยดอกบวพทธบชา และพธอญเชญพระพฆเนศ โดยพธกรรมจดขนในระหวางวนท 8 - 9

ม.ย. ของทกป ซงในแตละพธกรรมชาวบานเชอวาจะท�าใหเกดสรมงคลอยรมเยนเปนสข

สบไป

อภปรายผล จากการศกษาเรองเลาและพธกรรมบวงสรวงองคปพญานาคของชาวต�าบลบาง

ทรายใหญ อ�าเภอเมอง จงหวดมกดาหาร มประเดนทนาสนใจ สามารถอภปรายผลการ

ศกษาดงน

พธกรรมบวงสรวงองคปพญานาค เกดขนจากความเชอของคนในพนท ซงสะทอน

ใหเหนวฒนธรรมความเชอเรองพญานาค จงท�าใหเกดเปนเรองเลาและเกดเปนพนททาง


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

134

วฒนธรรมของชาวต�าบลบางทรายใหญ อ�าเภอเมอง จงหวดมกดาหารขน อาจกลาวได

วาหากไมเกดเรองเลากจะไมเกดเปนพธกรรมบวงสรวงองคปพญานาคขน และไมเกดเปน

ศาลองคปพญานาคพนททางวฒนธรรมประจ�าทองถนของชาวต�าบลบางทรายใหญ อ�าเภอ

เมอง จงหวดมกดาหาร ซงสอดคลองกบผลวจยของชานนท ไชยทองด (2558: 164) ได

ศกษานทาน ต�านาน เรองเลา ในจงหวดศรสะเกษ ในประเดนอตลกษณและความหมายทาง

วฒนธรรม โดยการวจยภาคสนามดวยการสมภาษณจากผใหขอมลประเภทมขปาฐะ และ

การวจยเอกสารทเกยวกบวรรณกรรมพนบาน ตามระเบยบวธวจยทางคตชนวทยา พบวา

นทาน ต�านาน เรองเลาทเปนวรรณกรรมมขปาฐะในจงหวดศรษะเกษ เมอน�ามาวเคราะห

ดวยการตความตามแนวคดการสอความหมายทางวฒนธรรม พบวา นทาน ต�านาน เรอง

เลาดงกลาวสะทอนใหเหนอตลกษณ และสอความหมายทางวฒนธรรมทเกยวของกบสถาน

ทศกดสทธ เทพศกดสทธ บคคลศกดสทธ สตวศกดสทธกบการสรางพนททางวฒนธรรม

วญญาณศกดสทธ และพชศกดสทธ นอกจากนยงสะทอนใหเหนความส�านกในถนฐานบาน

เกด การเคารพในวถธรรมชาต การนบถอสงศกดสทธ ทงผ ทงพทธศาสนา ทงหมดนนมา

จากสภาวะภมศาสตรทตงทางวฒนธรรมของจงหวดศรษะเกษ ซงตงอยในเขตภาคอสาน

ใตซงเปนพนททมความอดมสมบรณ เหมาะส�าหรบการตงถนฐาน เปนบอเกดวฒนธรรม

ขนบธรรมเนยมประเพณ ความเชอของกลมชนอนทรงคณคา สามารถสรางพนททาง

วฒนธรรมภายใตเงอนไขของการมอยของสงคม

สอดคลองกบงานของวลยลกษณ ทรงศร (2554) กลาววา ต�านานคณปศรราชา

ไมใชเรองเลาปรมปราทตายแลว แตยงคงความศกดสทธอยในชมชนยสาร มอทธพลตอ

ความเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรมอยตลอดเวลา อกทงเนอหาในต�านานกลาว

ถงวรบรษและการเกดขนของชมชนอนเปนการแสดงออกถงตวตนและรากเหงาของชาวย

สาร นบเปนส�านกรวมของผคนในชมชนทสะทอนใหเหนบรณาการและการผสมกลมกลน

ทางสงคมวฒนธรรมของผคนในชมชนนบแตอดตถงปจจบน

สวนการประกอบพธกรรมบวงสรวงองคปพญานาค ผวจยพบวาในการประกอบ

พธกรรมของชาวต�าบลบางทรายใหญ มการน�าเอาความเชอตงแตอดตเขามารวมกบ

พธกรรมบวงสรวงองคปพญานาค และน�าพธกรรมความเชอทงผ พราหมณ พทธ มาใชใน

พธกรรมบวงสรวงองคปพญานาค ซงในแตละพธกรรมชาวบานเชอวาจะท�าใหเกดสรมงคล

อยรมเยนเปนสขสบไป ซงสอดคลองกบงานของธวชชย ธาตด สมเกยรต วฒนาพงษากล

และปรยา หรญประดษฐ (2555: 6) กลาววา ชาวบานโนนเมอง มการประกอบพธกรรม 3 แบบ

ผสมผสานกนคอ แบบของพทธศาสนา แบบพราหมณ แบบผวญาณและเทวดา เหตทชาว

บานประกอบพธกรรมเพราะเชอวาเจาปศรสทโธเปนพญานาค เปนเจาผครองเมองค�าชะโนด

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


135

สามารถดลบนดาลใหหมบานและชาวบานมความสงบสขรมเยน ขาวปลาอาหาร น�าฝน

พชไร สตวเลยงอดมสมบรณ ดงนนเมอถงวนขน 15 ค�า เดอน 6 ของทกป ชาวบานโนนเมอง

จะปฏบตพธประเพณการบวงสรวงเลยงเจาปศรสทโธสบตอกนเปนประจ�าทกป ชาวบาน

โนนเมองทกคนจะมาท�าบญรวมกนเพอเปนสรมงคลแกตนเองและครอบครวโดยมศาล

เจาปศรสทโธทตงบรเวณปาค�าชะโนด เชนเดยวกบพเชฐ สายพนธ (2539: 192) กลาววา

พญานาคท�าใหเกดพธกรรมซงมความเกยวของกบพทธศาสนา คอ พธแหพระอปคต แสดง

ใหเหนวาพระอปคตเปนผรบใชพระพทธศาสนา พธกรรมเปนการแสดงตนวานบถอพทธ

ศาสนา ท�าใหเหนบทบาทของพระอปคตวาเปนผคมครองและรกษาความสงบสข

ปณณฑรย เจยวรยบญญา (2556) กลาวถงความเชอของคนในยคปจจบนวา

วฒนธรรมบชานาคนนยงปรากฏใหเหนในสงคมปจจบน ทงในภาคอสานของประเทศไทย

และใน สปป. ลาว จากการศกษาประวตชวตของผบชานาคในพนทเขตเทศบาลเมอง

นครพนมและในเมองทาแขก เมองเซบงไฟ แขวงค�ามวน สปป. ลาว ต�านานและความ

เชอเรองพญานาคไดฝงรากลกในกระบวนทศนทางศาสนาของคนในทองถนน ความเชอและ

พธกรรมบชานาคของคนอสานในนครพนมและในแขวงค�ามวนนน มความคลายคลงกนใน

ประเดนทเชอวานาคมบทบาทในเชงสญลกษณ ซงเปนผปกปองคมครองพระพทธศาสนา

อยางไรกดการใหความหมายเรองนาคของคนไทย-ลาวไดถกปรบเปลยนตามบรบทของ

เศรษฐกจ สงคม และการเมองทเปลยนแปลงไป ทงน พบวาคนอสานและคนลาวทนบถอ

และบชานาคเชอวาตนเองจะมความมงคงในชวตมากขนและแสดงความรสกวา “เหมอน

ตายแลวเกดใหม” บทความนอภปรายวา ชวงระยะเวลาทผบชานาคถวายเครองเซนแก

นาคในวนส�าคญทางพระพทธศาสนา เปรยบเสมอนชวงเวลาทเปดโอกาสใหลกหลานทเชอ

วาสบเชอสายจาก “วงศวานวานเครอนาค” ไดมปฏสมพนธกบนาคในฐานะทเปรยบเสมอน

เปน “วญญาณบรรพบรษ” ผมบญคณแกลกหลานและมนษยทงปวง ทชวยดลบนดาลความ

อดมสมบรณของทรพยากรธรรมชาตและโภคทรพย นอกจากทมความเชอวาพญานาคม

สวนเกยวของกบความเชอ พธกรรมในพระพทธศาสนาแลว ยงมความเชอวาพญานาค

เปนผสรางสถานทตางๆ ทงบานเมอง ศาสนสถาน และแมน�า ซงไดถายทอดผานเรองเลา

ต�านาน และนทานปรมปราตางๆ เชนเดยวกบพธกรรมบวงสรวงองคปพญานาค

พธกรรมบวงสรวงองคปพญานาคนเปนพธกรรมทศกดสทธ ผคนใหความสนใจ

เขารวมพธไมวาจะเปนคนในหรอนอกจงหวดมกดาหาร มการก�าหนดวนและเวลาในการ

จดพธกรรมอยางชดเจน พธบวงสรวงองคปพญานาคกลายเปนประเพณทยงใหญทจดขน

ในทกๆ ป จดงานขนเปนเวลา 2 วน โดยจดตงแตเชาตรจนถงดก ท�าใหเหนความสามคค

และพรอมเพยงกนของประชาชนทมารวมงานพธกรรม เหนถงความเลอมใสศรทธาของ


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

136

ผคนทหลงไหลมาจากตางถนไมวาจะใกลหรอไกลกบจงหวดมกดาหาร มความเชอตอความ

ศกดสทธขององคปพญานาคทชาวต�าบลบางทรายใหญไดปฏบตเปนประจ�าทกป

ขอเสนอแนะ 1. ควรศกษาเกยวกบความเชอในพธกรรมบวงสรวงองคปพญานาคของชาวต�าบล

บางทรายใหญ อ�าเภอเมอง จงหวดมกดาหาร

2. ควรศกษาพธกรรมเกยวกบพญานาคทอยตดชายแดนแมน�าโขงของจงหวดอน

เชน นครพนม หนองคาย เลย เปนตน

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


137


ชานนท ไชยทองด. (2558). นทาน ต�านาน เรองเลา: อตลกษณและความหมายทาง

วฒนธรรมในจงหวดศรสะเกษ. วารสารวถสงคมมนษย 3(1),162-181.

ธาตด สมเกยรต วฒนาพงษากล และปรยา หรญประดษฐ. (2555). ประเพณการบวงสรวง

เลยงเจาปศรสทโธ บานโนนเมอง ต�าบลบานมวง อ�าเภอบานดง จงหวด

อดรธาน. ใน การประชมเสนอผลงานวจยระดบบณฑตศกษา ครงท 2.

กรงเทพฯ: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

บรมาศ กอคณ. (8 มถนายน 2561). สมภาษณ. ราษฎร. ต�าบลบางทรายใหญ อ�าเภอเมอง

จงหวดมกดาหาร.

ปณณฑรย เจยวรยบญญา. (2556). การนยามความหมายใหมของความเชอเรองนาค:

ศกษากระบวนทศนทองถนเชงเปรยบเทยบของกลมชาตพนธลาว - อสาน

ในจงหวดนครพนมและแขวงค�ามวน (สปป. ลาว). วารสารวถสงคมมนษย ,

1(2), 1-69.

สายพนธ. (2539). นาคาคต อสานลมน�าโขง: ชวตทางวฒนธรรมจากพธกรรมรวมสมย.

วทยานพนธมหาบณฑต สงคมวทยาและมานษยวทยา มหาวทยาลย

ธรรมศาสตร.

ลาวลย สอดโคกสง. (8 มถนายน 2561). สมภาษณ. ราษฎร. ต�าบลบางทรายใหญ อ�าเภอ

เมอง จงหวดมกดาหาร.

วลยลกษณ ทรงศร. (2544). ต�านานและพธกรรมคณปศรราชา: ภาพสะทอนบรณาการทาง

สงคมวฒนธรรมทบานยสาร. วทยานพนธปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชามานษยวทยา มหาวทยาลยศลปากร.

สภาณพงษ คนซอ. (8 มถนายน 2561). สมภาษณ. ราษฎร. ต�าบลบางทรายใหญ อ�าเภอ

เมอง จงหวดมกดาหาร.

อนทรา ค�าปน. (8 มถนายน 2561). สมภาษณ. ราษฎร. ต�าบลบางทรายใหญ อ�าเภอเมอง

จงหวดมกดาหาร.


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

138

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


139

บทวจารณหนงสอ Article Reviewsลมตา อาปาก จากชาวนา ส ผประกอบการ

ผเขยน อรรถจกร สตยานรกษ

ส�านกพมพ มตชน 2559

กนกพร รตนสธระกล*

* ผชวยศาสตราจารย ดร. คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม

เกรนน�า หากผอานทานใดไดเคยอานผลงานหรอเคย

ฟงการบรรยายของทานอาจารย อรรถจกร สตยานรกษ

หลายทานคงจะชอบและตดใจ ดวยวาลลาของทาน

อาจารยทเตมเปยมไปดวยความสามารถในการน�าเสนอ

มมมองทหลากหลาย ทงในแงของประวตศาสตร และ

การเคลอนไหวของสงคม หนงสอเลมนกเชนกนแมเมอ

พจารณาในครงแรก มองดแลวเหมอนวาจะเปนเลมเลกๆ

พอเหมาะกบการพกพา ดวยความหนา 157 หนาทเกด

จากการสรปมาจากโครงการวจยเรองความเปลยนแปลง “ชนบท” ในสงคมไทย:

ประชาธปไตยบนความเคลอนไหว (Change in Thai “Rural” Society: Democracy on the

move) ทไดรบการสนบสนนจากส�านกงานกองทนสนบสนนการวจย ซงหนงสอเลมเลกท

ผานการสรปจากรายงานวจยดงกลาว ผเขยนไดยอยและน�าเสนอบทสรปจากโครงการวจย

มาน�าเสนอแบงเปน 5 บท รวมบทสรป ประกอบดวย

การเกรนน�าของผเขยนในบทน�า เรมจากการทผเขยนเลาใหฟงวา แรงบนดาลใจ

หรอทมาของโครงการวจยดงกลาวเกดขนจากผเขยนอยในแวดวงวชาการทมงหวงจะสราง

ความเขาใจในการเปลยนแปลงทเกดขนในชนบท โดยน�าเสนอภาพของชนบทไทยทก�าลง

เปลยนแปลง จากภาพของพนทศกษาคอ พนทชนบทจาก 6 จงหวดในภมภาคตางๆ ทว

ประเทศ ดวยการฉายภาพใหเหนความเปลยนแปลงในวถการผลตภาคเกษตรทงในมตของ

การเปลยนแปลงทางสงคม ความสมพนธทางสงคม โครงสรางทางสงคม การเปลยนแปลง

ทางดานเศรษฐกจ การเปลยนแปลงทางการเมองในระดบทองถน


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

140

บทท 1 จากสงคมชาวนาสสงคมผประกอบการ ในบทนผเขยนไดน�าเสนอภาพ

ของการเปลยนผานของสงคมชาวนาสสงคมผประกอบการ โดยการน�าเสนอในบทนผเขยน

ไดอานงานจากการศกษาทงในและตางประเทศ และสามารถสรปใหเหนพฒนาการหรอมม

มองของสงคมชาวนาตงแตอดตจนถงภาพของปจจบน การใหความหมายของสงคมชาวนา

ในมมมองอดตทางประวตศาสตรทโหยหาความงดงามของสงคมชาวนาดวยกระแส “คนวน

เกาอนแสนงดงาม” (The good old times) ดวยแนวคดวฒนธรรมชมชน ไปจนถงภาพของ

การเมองเรองประวตศาสตรชนบททถกน�าเสนอภาพของการกดทบความเปนชนบททงใน

แงของความไมเทาเทยมกน ความลาหลงของการพฒนา และกระบวนการเคลอนไหวไป

สประชาธปไตยของคนในชนบท นอกจากนนแลวในบทนผเขยนยงไดน�าภาพของความ

เปลยนแปลงของสงคมชาวนาสสงคมผประกอบการ โดยมการแบงการใหค�านยามทแตก

ตางและหลากหลาย ไดแก ค�าวา ผจดการนา/ผประกอบการนา, ผประกอบการไร/สวน,

ผประกอบการในฐานะผรบชวงสญญา, ผประกอบการ “เร” และวฒนธรรมการ “เร” และ

ผประกอบการในตลาดรปแบบใหม

บทท 2 การสรางเครอขายลกษณะใหมใน “ชนบท” ในบทนผเขยนน�าเสนอภาพ

ความเปนชนบทใหม ในลกษณะของความสมพนธทางสงคมในลกษณะใหมทสมพนธกบการ

เปลยนแปลงทางเศรษฐกจ โดยความสมพนธในรปแบบใหมเปนลกษณะความสมพนธเชง

เครอขายทแตกตางไปจากลกษณะความสมพนธแบบเดม จากภาพความสมพนธผานเครอ

ขายระบบอปถมภ วาทกรรมวงจรอบาทว ทวาดวย โง จน เจบ สการจดวางความสมพนธเชง

อ�านาจในรปแบบใหมทไมไดยอมสยบกบระบบความสมพนธในรปแบบเดม หากแตสงคม

ชาวนาในยคของการเปลยนแปลงไปสสงคมผประกอบการ ไดมการสรางเครอขายความ

สมพนธในรปแบบใหมอย 3 มตดวยกน ไดแก ระดบแรกเปนการสรางเครอขายแนวระนาบ

ระหวางผประกอบการดวยกนและระหวางคนในชมชนทมสวนรวมในกระบวนการผลต

ระดบทสอง เปนการสรางเครอขายทสมพนธกบกลไกอ�านาจรฐทงในระดบทองถน ทองท

และหนวยงานราชการทเกยวของ และระดบทสาม เปนการสรางเครอขายในระดบสงคม

ทสมพนธกนผานเครองมอสอสารตางๆ อยางไรกตาม สงหนงทผเขยนไดวเคราะหใหเหน

ภาพของความสมพนธเครอขายในลกษณะใหมทเกดขนอยางนาสนใจ คอการจดวางความ

สมพนธเครอขายลกษณะใหมนเกดขนภายใตการปรบตวของสงคมชาวนาเพอลดความเสยง

ในการประกอบการ และจดวางหมดหมายความสมพนธทเชอมตอกบอ�านาจทางการเมอง

เพอความกาวหนาหรอความส�าเรจในชวต

บทท 3 ความเปลยนแปลงในโครงสรางอารมณ ความรสกนกคด (Structure

of feeling) บทนเปนอกหนงบททผเขยนคอนขางน�าเสนอความใหมของสงคมชนบทใน

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


141

แงทน�าความรสกนกคด และการแสดงออกทางภาษาในฐานะเครองมอการสอสารในการ

วเคราะหการจดวางความสมพนธของสงคมชาวนาหรอผประกอบการนา ใชในการจดวาง

ความสมพนธในรปแบบใหมทมความก�ากงกนระหวางผลประโยชน การขาดทน/ก�าไร ในเชง

ปจเจกชนทสรางความร�ารวยของอาชพ แตการเปนทยอมรบในสงคมชาวนา บคคลทประสบ

ผลส�าเรจจะตองประกอบดวยความเสยสละ และการสรางความเปนสาธารณะ (Publicness)

อนเปนอกปรากฏการณหนงทน�าเสนอความใหมของสงคมชาวนาในยคปจจบนทไมไดหยด

นงตายตว หากแตมพลวตและเลอนไหลตลอดเวลา

บทท 4 เครอขายแบบใหมกบประชาธปไตยจากลาง (Democracy from Below)

ในบทนผเขยนไดน�าเสนอมมมองของการเคลอนไหวของกระบวนการประชาธปไตยในชนบท

โดยผเขยนไดน�าเสนอวา ความเปลยนแปลงทางการเมองทชาวบานสรางเครอขายแบบ

ใหม และตดสนใจทางการเมองอยางมเหตผลบนพนฐานทางความรสกนกคดใหมทเนน

ผลประโยชนทตนไดรบ ซงผเขยนน�าเสนอผานค�าวาประชาธปไตยจากขางลาง อนหมาย

ถงการจดวางความสมพนธเชงอ�านาจในชนบทในรปแบบใหมทอ�านาจรฐทองถนมสวนใน

การขบเคลอนประชาธปไตยระดบชาต

บทสรป-ทายบท ขอคนพบน�าไปสแนวคดอะไรบาง บทสงทายบทนผเขยนมงหวง

ใหผอานไดเขาใจถงภาพของการเปลยนแปลงของสงคมชนบททมมาแตอดต ใหจนตนาการ

มองภาพของสงคมชาวนาสสงคมผประกอบการแบบใหม เพอใหมความเขาใจสงคมผ

ประกอบการในพนทชนบท เพอแสวงหานโยบายไปสการสรางเศรษฐกจลกษณะใหม ท

เขาใจศกยภาพของผประกอบการในชนบท (Rural Entrepreneurs) และสรางนโยบายท

สนบสนนผประกอบการในชนบทอนจะน�าไปสการสรางเศรษฐกจใหมของสงคมชาวนา

โดยสรปแลวหนงสอเลมนนบไดวาเปนคณปการตอวงวชาการของสงคมชาวนาใน

ประเทศไทยทสามารถเชอมโยงไปสความสนใจของแวดวงชนบทศกษา (Rural Studies) ท

จะชวยใหผทสนใจมจนตนาการใหมตอมตของสงคมชาวนาทมการเปลยนรป แปรเปลยน

ปรบตว ตอส ตอรอง เพอด�ารงไวซงตวตนของสงคมชาวนาทสราง “หนาตางแหงโอกาส”

(Window of Opportunity) ใหมการเลอนไหลและเปนขอตอรองภาคการผลตทเชอมประสาน

ความเปนเมองและชนบททด�ารงอยรวมกนอยางหลากหลาย


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

142

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


143

ขอก�าหนดการเสนอบทความวชาการหรอบทความวจยเพอตพมพในวารสารมนษยกบสงคม

1. เปนบทความวชาการหรอบทความวจยเปนภาษาไทยหรอภาษาองกฤษ ใน

สาขามนษยศาสตรและสงคมศาสตร พรอมบทคดยอภาษาไทยและภาษาองกฤษ

2. ระบชอบทความ และชอ-นามสกลจรงของผเขยนบทความ พรอมวฒการศกษา

ต�าแหนงและสถานทท�างานอยางชดเจน เปนภาษาไทยและภาษาองกฤษ

3. บทความมความยาวของตนฉบบไมเกน 15 หนากระดาษ A4

4. เปนบทความทไมเคยตพมพเผยแพรทใดมากอน

5. บทความทไมผานการพจารณาใหตพมพทางกองบรรณาธการจะแจงใหผเขยน

ทราบ แตจะไมสงตนฉบบคนผเขยน

6. การอางองใหใชวธการอางองแบบแทรกในเนอหา โดยวงเลบเฉพาะชอ-สกลผ

แตง ปทพมพ และเลขหนาเอกสารทอางองตอทายขอความทตองการอาง (ชอ สกลผแตง.

ปทพมพ: เลขหนา) หรอการอางชอผแตงกอนขอความอางอง ใหวงเลบหลงชอ-สกลผแตง

ปทพมพ และเลขหนาเอกสารทอางอง ดงน ชอ-สกลผแตง (ปทพมพ: เลขหนา) ตอดวย

ขอความทอางอง

7. รปแบบบรรณานกรม มลกษณะดงน

ตวอยางบรรณานกรมหนงสอ

วทยา ศกยาภนนท. (2548). ตรรกศาสตร: ศาสตรแหงการใชเหตผล. กรงเทพฯ: ส�านก

พมพมหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

Schiffman, L.G. and Kanuk, L.L. (2000) Consumer Behavior. 7th ed. Upper Saddle

River, N.J.: Prentice-Hall.

หนงสอแปล

คโยซาก, เบรต ท. (2545). พอรวยสอนลก 5: โรงเรยนธรกจ. แปลโดย พบลย ดษฐอดม.

กรงเทพฯ: ซเอดยเคชน.


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

144

วทยานพนธ

กรรณการ ชนะโชต. (2522). “ค�าไทยและอทธพลบางประการของภาษาไทยในภาษาเขมร.”

วทยานพนธ ปรญญาดษฎบณฑต จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

บทความจากหนงสอ

ฉวลกษณ บญยะกาญจน. (2534). “สารนเทศเพอชมชน.” ใน รงทพย หอวโนทยาน,

บรรณาธการ. กลยทธ การจดการสารนเทศเพอการพฒนา, หนา 74-77.

กรงเทพฯ: สมาคมหองสมดแหงประเทศไทย.

บทความวารสาร

พมพพนธ เวสสะโกศล. (2546). “การศกษาส�ารวจคณสมบตของนกแปล.” วารสาร

ศลปศาสตร 3 (1) (มกราคม-มถนายน): 79-94.

บทความจากหนงสอพมพ

โสภณ ทองปาน. “การพฒนาชนบทในอดต.” มตชน (15 มกราคม): 6, 2544.

“Magic grass.” The Nation (30 January): CL Focus, 1999.

การสมภาษณ

แมนมาส ชวลต, คณหญง. (11 มนาคม 2537). สมภาษณ. นายกสมาคมหองสมดแหง

ประเทศไทย.

ยงยทธ เชยวชาญ. (3 มถนายน 2555). สมภาษณ. ประธานชมชนเทพพทกษ เทศบาลเมอง

จงหวดกาฬสนธ.

ขอมลจากอนเตอรเนต

“การทองเทยวแหงประเทศไทย.” กจกรรมทองเทยวดนก. (ออนไลน). เขาถงไดจาก:

http : //www.tat.or.th/thai/travelling_eco_tourism.php?travel_id=7.

(วนทเขาถง 11 กนยายน 2548)

The Body Shop Australia. (Homepage of the Body Shop Australia.) (Online). 21 Nov.

2000-Last update. Available: http:// www.thebodyshop.com.au. (Accessed

27 Nov. 2002)

ปท 4 ฉบบท 1 (ก.ค. 61-ธ.ค. 61)


145

8. ตวอกษรและรปแบบการพมพ

ตวอกษร DB ThaiText X 16

รปแบบการพมพ

ดานบน 2.5 เซนตเมตร ดานซาย 2.5 เซนตเมตร

ดานลาง 2 เซนตเมตร ดานขวา 2 เซนตเมตร

รายการ ลกษณะตวอกษร รปแบบการพมพ ขนาดตวอกษร

ชอบทความ เนน ชดซาย 18

ชอผแตง ปกต ชดขวา 13

บทคดยอ เนน ชดซาย 13

หวขอแบงตอน เนน ชดซาย 13

หวขอยอย เนน ใชหมายเลขก�ากบ 16

เนอหาบทความ ปกต - 16

ขอความในตาราง ปกต - 14

ขอความอางอง เอน - 14

หนงสออางอง เนน ชดซาย 13


ปท 4

ฉบบ

ท 1

(ก.ค

. 61-

ธ.ค.

61)

146

Documents

วารสาร มนุษย์กับสังคมhuman.msu.ac.th/husocjournal/journal_file/07-4-1-61.pdf · อ าเภอกันทรวิชัย จังหวัดมหาสารคาม