วารสารสงคมวทยามานษยวทยา 32(2): กรกฎาคม - ธนวาคม 2556

บทความ

ปรปวนบารง ชลองโตนเล :

ประสบก�รณก�รคลอดของเมยฝรงช�วกมพช�

กบก�รปะทะกนของวฒนธรรม

บษบงก วเศษพลชยนกศกษาปรญญาเอก สาขามานษยวทยา

คณะสงคมวทยาและมานษยวทยา

มหาวทยาลยธรรมศาสตร

40 บษบงก วเศษพลชย

abstract

This paper explores the practices during pregnancy

(chhlong tonnle), birth giving and postpartum among

Cambodian bar girls whose spouses are from Western

countries. Based on eighteen months of ethnographic research

in Sihanoukville, Cambodia, the discussion focuses on how they

experience, adapt and negotiate through practices surrounding

pregnancy. I argue that the cultural diversity, dynamics and

contingency within contemporary Cambodian society have

enhanced their opportunities and possibilities and created

particular experiences of chhlong tonnle that are not confined

to any specific medical tradition.

keywordspregnancy, birth, postpartum, Cambodian women

“Por

parn

Bar

ung

Chhl

ong

Tonn

le”:

Ca

mbo

dian

s w

ives

and

thei

r tra

nscu

ltura

l exp

erie

nces

of p

regn

ancy

Buss

abon

g W

isetp

holc

hai

PhD

stud

ent (

Anth

ropo

logy

), Fa

culty

of S

ocio

logy

and

Ant

hrop

olog

y, Th

amm

asat

Uni

vers

ity

41ประสบการณการคลอดของเมยฝรงชาวกมพชากบการปะทะกนของวฒนธรรม

บทคดยอ

บทคว�มนมวตถประสงคเพออธบ�ยปร�ฏก�รณของก�รตงครรภ (ชลอง

โตนเล) ก�รคลอด และก�รดแลหลงคลอด ของผหญงช�วกมพช�ทแตงง�นกบ

ช�วตะวนตกในจงหวดสหนวลล  ประเทศกมพช�  โดยสนใจทจะอธบ�ยถงก�ร

เผชญหน� ตอรอง และปรบตวกบก�รเปลยนแปลงของวฒนธรรมทหล�กหล�ย

และเลอนไหลในสงคมกมพช�ยคใหม  บนพนฐ�นของขอมลสวนหนงจ�กง�น

วจยน�น 18 เดอนในประเทศกมพช�  บทคว�มนตองก�รเสนอว�  ดวยบรบท

ของก�รปะทะกนท�งวฒนธรรมน  ไดกอใหเกดโอก�สและคว�มเปนไปไดของ

ก�รชลองโตนเลของพวกเธอทไมไดถกกำ�หนดอย�งเบดเสรจเดดข�ดจ�ก

วฒนธรรมแบบใดแบบหนงโดยสนเชง

คำ�สำ�คญ

ก�รตงครรภ, ก�รคลอด, ก�รดแลหลงคลอด, ผหญงช�วกมพช�

42 บษบงก วเศษพลชย

แมว�คว�มเชอท�งวฒนธรรมจะมสวนสำ�คญในก�รสร�งโลกของคว�มเจบปวยของ

ผคน (Helman 2001) แตขณะเดยวกนเงอนไขท�งเศรษฐกจ ก�รเมอง สงคมทเปลยนแปลง

ไป  โดยเฉพ�ะในโลกยคใหมททำ�ใหเกดก�รเคลอนย�ยของผคน  ก�รค�  และขอมลข�วส�ร 

ข�มช�ต  ข�มพรมแดนอย�งกว�งขว�งและรวดเรว  กกอใหเกดโลกของคว�มเจบปวยและก�ร

เยยวย�ทมลกษณะของคว�มหล�กหล�ยท�งวฒนธรรมผสมปนเป  ประเพณทองถนถกเชอม

ดวยรปแบบวฒนธรรมทแตงเตมจ�กภ�ยนอก ซงกลบม�ปร�กฏอยเคยงข�งกนและกน (Holton 

2000, 140-152) ทำ�ใหเกดทงคว�มเปนไปไดใหมๆ ก�รชวงชงก�รสร�งคว�มหม�ย รวมทง

ก�รครอบงำ� (Gupta and Ferguson Eds. 1999) ในโลกของคว�มปวยไขและก�รเยยวย�

ของคนในแตละสงคม

  บทคว�มชนนผเขยนตองก�รอธบ�ยปร�กฏก�รณทเกดขนในโลกของคว�มปวยไข และ

ก�รเยยวย�ในสงคมกมพช�  ในยคแหงก�รเปลยนแปลงและก�รไหลข�มไปม�ของวฒนธรรม 

ผ�นโลกของก�ร ชลองโตนเล (chhlong tonnle) หรอก�รตงครรภ ก�รคลอด และก�รดแล

หลงคลอดในวฒนธรรมกมพช�ของผหญงช�วกมพช�ทมสถ�นะเปน ปรปรวนบารง (porparn 

barung) หรอ “เมยฝรง” ในจงหวดสหนวลล (Sihanoukville) ประเทศกมพช� โดยสนใจท

จะอธบ�ยถงก�รเผชญหน� ตอรอง และปรบตวกบก�รเปลยนแปลงของสภ�พสงคม วฒนธรรม 

ผ�นปฏบตก�รของผคนในชวตประจำ�วน (de Certeau 1984) ไมใชมองจ�กก�รจำ�ลอง หรอ

ก�รสร�งภ�พตวแทน หรอก�รพย�ย�มจะมองในเชงอดมคต 

จงหวดสหนวลล ประเทศกมพช� เปนจงหวดทมชอเสยงในฐ�นะเมองทองเทยวช�ยทะเล 

ตงแตสมยหลงอ�ณ�นคม1  จนถงปจจบน  ดวยคว�มงดง�มของห�ดทร�ยข�วสะอ�ด  สลบกบ

ภเข�เขยวขจ  และเปนทตงของท�เรอนำ�ลกแหงแรกและแหงเดยวของประเทศทสร�งขนในป 

ค.ศ.1963 ทำ�ใหจงหวดทมชอเดมว�เมองกำ�ปงโสม (Kompong Som)2 แหงนมนกทองเทยว

ช�วต�งช�ตม�เยอนม�กเปนอนดบสองรองจ�กจงหวดเสยมเรยบ  (Siam  Reap,  Inter-

national  Cooperation  Office  2008)  ภ�พนกทองเทยวช�วตะวนตกผนยมทองทะเล 

1 ประเทศกมพชาไดรบเอกราชจากฝรงเศสในวนท 9 พฤศจกายน ค.ศ. 1954.

2  จงหวดนเปลยนชอเปนจงหวดสหนวลล  ในป  ค.ศ.1964  ตงอยห�งจ�กกรงพนมเปญประม�ณ  234 

กโลเมตร.

43ประสบการณการคลอดของเมยฝรงชาวกมพชากบการปะทะกนของวฒนธรรม

ห�ดทร�ย  และแสงแดด  จงพบไดทวไป  สงเอออำ�นวยและตอบสนองตอคว�มตองก�รของ

นกทองเทยวจงไดรบก�รพฒน�ขนอย�งรวดเรว ทงโรงแรม ร�นอ�ห�ร บ�ร และอนๆ เกดเปน

ย�นก�รทองเทยวสำ�คญๆ หล�ยแหงในจงหวด เชน ย�นวคทอรฮลล (Victory Hill) ย�นห�ด

โอชเตย (Ocheteaul) ย�นห�ดสกข� (Sokha) อนกล�ยเปนสถ�นทของก�รพบรก กอใหเกด

คว�มสมพนธระหว�งช�ยช�วตะวนตกกบหญงส�วช�วกมพช�หล�ยตอหล�ยค คว�มสมพนธน

บ�งครงกจบลงในเวล�อนรวดเรว บ�งครงกงอกง�มย�วน�นจนเกดก�รตงครรภและกอกำ�เนด

เปนพย�นรกทเปนเดกลกครง

ผเขยนไดมโอก�สใชชวตในจงหวดสหนวลล ประเทศกมพช� เปนเวล�เกอบ 17 เดอน 

ตงแตเดอนตล�คม พ.ศ. 2554 จนถงเดอนมน�คม พ.ศ. 2556 เพอเกบขอมลสำ�หรบก�รเขยน

วทย�นพนธระดบปรญญ�เอกเกยวกบชวตของผหญงช�วกมพช�ททำ�ง�นบ�รในจงหวดน ทำ�ใหม

โอก�สรจกและสนทสนมกบผหญงช�วกมพช�ทแตงง�นกบช�ยช�วตะวนตกจำ�นวนหนง ไดเหน

ปฏบตก�รในชวตประจำ�วนทเกดขนในโลกของก�ร ชลองโตนเล ของคครองต�งเชอช�ต ซงเปน

พนทหนงทเสนแบงของวฒนธรรมถกท�ท�ยอย�งน�สนใจ โดยผเขยนใชขอมลทงจ�กก�รศกษ�

เอกส�รทเกยวของในภ�ษ�องกฤษ ภ�ษ�ไทย และภ�ษ�กมพช� รวมทงขอมลจ�กภ�คสน�ม 

ทงก�รสงเกตอย�งมสวนรวมในพธกรรมต�งๆ และในชวตประจำ�วน ก�รสมภ�ษณผเกยวของ

โดยผ�นล�มและไมผ�นล�ม  ไดแก  บคล�กรก�รแพทยแผนตะวนตก  แพทยพนบ�น  และ

ผหญงทผ�นประสบก�รณ ชลองโตนเล รวมทงครอบครว ชมชน เพอรวบรวมขอมลม�วเคร�ะห

และนำ�เสนอผลก�รศกษ�ในบทคว�มชนน 

ในบทคว�มนผเขยนจะขอแบงออกเปน  2 สวน  สวนแรก  ว�ดวยโลกของคว�มเจบปวย

ในวฒนธรรมกมพช�  จะนำ�เสนอขอมลทวไปเกยวกบก�รแพทยพนบ�นในวฒนธรรมกมพช� 

ในประเดน  ทม�และคว�มเชอของก�รแพทยพนบ�นในวฒนธรรมกมพช�และคว�มเชอเรอง

ก�รตงครรภ  ก�รคลอด  และก�รดแลหลงคลอดในวฒนธรรมกมพช�  เพอนำ�ไปส  สวนทสอง 

ซงจะแสดงใหเหนปร�กฏก�รณก�รเปลยนแปลงทเกดขนในระบบของก�รรกษ�และเยยวย�ใน

วฒนธรรมกมพช� ทเกดขนในพนทของก�รปะทะกนท�งวฒนธรรม ผ�นปฏบตก�รจรงในชวต

ประจำ�วนของกรณศกษ� ปรปรวนบารง ท ชลองโตนเล เพอแสดงใหเหนก�รตอรอง ก�รสร�ง

คว�มหม�ย และก�รสร�งคว�มเปนไปไดใหมๆ ของผคนทเลอนไหลไปกบวฒนธรรม

44 บษบงก วเศษพลชย

สวนทหนง

ประเทศกมพช�มพนท  181,035  ต�ร�งกโลเมตร  มประช�กรจำ�นวน  14.3  ล�นคน 

(ขอมล ค.ศ. 2010) ประกอบดวยคนเชอส�ยกมพช�ทเปนคนสวนใหญของประเทศ นอกจ�กนก

ยงมคนจน คนเวยดน�ม คนไทย คนพม� คนจ�ม และชนกลมนอยทอ�ศยบนทสง (Slocomb 

2010) แมว�ในปจจบนระบบก�รแพทยหลกของประเทศคอระบบก�รแพทยแผนตะวนตก แตกยง

มระบบก�รแพทยอนๆ ดำ�รงอยในระบบก�รดแลสขภ�พของประเทศ เชน ระบบก�รแพทยแผนจน

ระบบก�รแพทยแผนเวยดน�ม และระบบก�รแพทยพนบ�นของกมพช� (Ministry of Health, 

Cambodia 2008) โดยเฉพ�ะระบบก�รแพทยพนบ�นของกมพช� ยงคงไดรบคว�มนยมอย�ง

แพรหล�ย  และไดรบก�รบรรจไวในระบบสขภ�พแหงช�ต  เชนเดยวกบระบบก�รแพทยแผน

ตะวนตก (Longo 2003) 

ภาพ 1: แผนทแสดงเขตการปกครองในประเทศกมพชา 

ทมา: โครงการ Open Development Cambodia (ODC) http://bit.ly/1gG4xDu 

45ประสบการณการคลอดของเมยฝรงชาวกมพชากบการปะทะกนของวฒนธรรม

โลกของความเจบปวยในวฒนธรรมกมพชา

ในวฒนธรรมกมพช�จะมคว�มเชอเรองส�เหตของคว�มเจบปวยหลกๆ อย 4 ประก�ร คอ

1.  เกดจ�กภ�ยในตวของคนปวยเองทเกดคว�มไมสมดลขนในร�งก�ย เปนสงทเกดต�ม

ธรรมช�ต เชน คว�มไมสมดลของคว�มรอน – เยนในร�งก�ยของผหญงหลงก�ร ชลองโตนเล 

ทตองสญเสยเลอดไปจำ�นวนม�ก ทำ�ใหร�งก�ยมคว�มเยนม�กกว�คว�มรอน หญงหลงคลอด

จงจำ�เปนตอง องเพลง (ang pleung) หรออยไฟ เพอฟนคนคว�มสมดลน

2.  เกดจ�กก�รกระทำ�ของอำ�น�จเหนอธรรมช�ต  ในวฒนธรรมกมพช�มคว�มเชอ

เรองผต�งๆ ม�กม�ย ทงผฝ�ยดหรอเทวด� ทคอยชวยเหลอคน เชน เมไปร (Ma Prye) หรอ

เจ�ป�ทคอยดแลพทกษป�  เนยะตา  (Nek  Tar) หรอผบรรพบรษ  อาเรยะ  (Are Rear) หรอ

เทพผรกษ�ป� หวย หนอง คลองบง และผฝ�ยร�ยหรอผทชอบทำ�ร�ยคน เชน อาบ (Arb) หรอ

ผกระสอ ขโมด (Khmoc) หรอผ ไปรกะลาเพลง (Bray Kra La Pleung) หรอผต�ยทองกลม 

แตไมว�จะเปนผฝ�ยดหรอผฝ�ยร�ย ห�กคนไปกระทำ�ก�รลบหลดหมน เชน ปสส�วะรดศ�ลผ

ผเหล�นกมอำ�น�จในก�รทำ�ใหคนเจบปวยไดทงสน

3. เกดจ�กก�รละเมดขอกำ�หนดพนฐ�นต�งๆ ในก�รดำ�รงชวต ในสงคมกมพช� คำ�ว� 

โร เบยบ เรยบ รอย (ro beab reab roi) เปนคำ�ทมคว�มหม�ยถง วถท�งทถกตองของชวตท

ไดถกกำ�หนดไวในสงคม ทคนในสงคมตองปฏบตต�ม (Ledgerwood 2002) อนเปนสงทม

คว�มสำ�คญอย�งยงตอคว�มสขสงบของสงคมกมพช�โดยรวม ก�รกระทำ�ทละเมดตอขอกำ�หนด

เหล�น จงจะนำ�ม�ซงคว�มเจบปวยของผทกระทำ� เชน ห�กหนมส�วลกลอบมเพศสมพนธกน

กอนก�รแตงง�นหรอทเรยกว�ผด เม-บา (Ma-Ba)3 กจะทำ�ใหเกดคว�มเจบปวยทอ�จเปนของ

ผกระทำ�คว�มผดหรอบคคลอนในครอบครวได วธก�รรกษ�คว�มเจบปวยนกตองทำ�พธขอขม�

ตอ เม-บา และคหนมส�วทเปนผกระทำ�ผดตองรบแตงง�นกนเท�นน

3 เม-บา แปลวา “แม-พอ” แตในทนความหมายไมใชแตแมและพอเทานน แตหมายถงวญญาณของ

ญาต 7 ชวโครตทเสยชวตไปแลว แตยงคอยเฝาดแลความประพฤตของลกหลานอย ถาลกหลานไมทำาตาม

ขนบประเพณ หรอเรยกวา ”ผดเม-บา” เม-บากจะโกรธ ลงโทษทณฑใหสมาชกในครอบครวเจบปวย โปรดด

เพมเตมใน งวน ญล (2548).

46 บษบงก วเศษพลชย

4.  เกดจ�กกรรมเก�ทมตดตวม�ตงแตช�ตป�งกอน  จงเปนเรองปกตทก�รรกษ�คว�ม

เจบปวยจะควบคไปกบคว�มเชอเรองโหร�ศ�สตรทตองมก�รตรวจสอบดวงชะต�ของผปวยและ

ทำ�พธสะเด�ะเคร�ะห 

เนองจ�กคว�มเชอเรองสขภ�พและคว�มเจบปวยข�งตนซงมหล�ยมต และก�รเกดคว�ม

เจบปวยแตละครงกไมแนว�จะเกดจ�กส�เหตเพยงประก�รเดยว  แตอ�จเกดจ�กหล�ยส�เหต

ม�รวมๆ กน ทำ�ใหผเยยวย� หรอ คร  (Kru)4 ในระบบก�รแพทยพนบ�นของกมพช�กไมใชผ

ทมคว�มส�ม�รถเยยวย�เฉพ�ะท�งก�ยเท�นน  แตพวกท�นยงมคว�มส�ม�รถเยยวย�ในมต

อนๆ ดวย เชน

ครขแมร  (Kru  Khmer)  หรอแพทยพนบ�นทมคว�มส�ม�รถในก�รใชทงค�ถ�อ�คม 

สมนไพร และหตถก�รอนๆ เชน ก�รใสเฝอกไม ในก�รเยยวย�คว�มเจบปวย

ครผสมทน�า (Kru Parsom Thanum) หรอแพทยพนบ�นทมคว�มส�ม�รถในก�รใชย�

สมนไพรในก�รเยยวย�คว�มเจบปวย

ครบารเมย (Kru Baramey) หรอแพทยพนบ�นทเทวด�เลอกใชก�ยของครเปนท�งผ�น

ม�เยยวย�คว�มเจบปวยใหมนษย

ครสเดาะหพรม  (Kru  Sadaot  Phom)  หรอแพทยพนบ�นทมคว�มส�ม�รถในก�รใช

ค�ถ�อ�คมในก�รเยยวย�คว�มเจบปวย โดยทไมตองใชย�สมนไพร

ครเตย (Kru Teai) หรอแพทยพนบ�นทใชคว�มส�ม�รถในท�งโหร�ศ�สตรเพอเยยวย�

คว�มเจบปวย โดยทไมตองใชย�สมนไพร

ชาหมอบโบราณ (Chhmob Boran) หรอหมอตำ�แย ทมคว�มส�ม�รถในก�รทำ�คลอด

แบบพนบ�น

4 ในภาษากมพชาจะใชคำานำาหนาผทสามารถเยยวยาความเจบปวยวา “คร” แมแตแพทยแผนปจจบน

กใชคำาวา “ครแพด”

47ประสบการณการคลอดของเมยฝรงชาวกมพชากบการปะทะกนของวฒนธรรม

ความเชอเรองการคลอดและการดแลหลงคลอดในสงคมกมพชา

ก�รคลอดและก�รดแลหลงคลอดในสงคมกมพช�นนไมใชเปนเพยงเรองของ  ชาหมอบ

โบราณ และ ชาหมอบแพด (Chhmob Pet) หรอผดงครรภแผนปจจบนเท�นน แตยงเกยวของ

กบสงเหนอธรรมช�ต ก�รปองกนวญญ�ณร�ย และก�รควบคมสมดลรอน – เยนในร�งก�ย ผ�น

อ�ห�รและวถปฏบต (White 2004; Koung Lo 2007; Nikles 2008; MacLellan 2010; 

Ith et  al  2013)  เพร�ะชวงเวล�ของก�รคลอดในสงคมกมพช�ถอเปนเวล�ของก�รเสยงครง

ยงใหญในชวต เปรยบเสมอน ชลองโตนเล หรอ ก�รว�ยข�มแมนำ�ทมอนตร�ยรอบด�น ก�รท

ผหญงจะข�มไปไดอย�งปลอดภยจงจำ�เปนตองอ�ศยคว�มชวยเหลอของผทมประสบก�รณม�

กอน ตงแตแม ย�ย แมส�ม ตลอดจนผหญงสงอ�ยคนอนในชมชน คว�มเชอ และภมปญญ�

ในก�รดแลก�ร ชลองโตนเล ดงนน ก�ร ชลองโตนเล จงเปนองคคว�มรทสะสมและถ�ยทอด

จ�กรนสรนม�เปนเวล�ย�วน�น โดยมคว�มเชอหลกๆ 3 ประก�รดงน

1. คว�มเชอในสงเหนอธรรมช�ต ทำ�ใหมขอห�มขณะตงครรภม�กม�ย เชน ห�มฆ�สตว 

ห�มกนของเผด ห�มฟงเรองผ ห�มนอนกล�งวน ห�มอ�บนำ�ตอนกล�งคน ห�มถ�มทกขสข

คนทคลอดลกย�ก นอกจ�กน  ชวงเวล�ของก�รคลอดและหลงคลอดเปนชวงเวล�ทตองทำ�พธ 

ทงเพอขอใหเทวด�ม�ชวยคมครองรกษ�แมและลก  และปองกนแมและลกจ�กผร�ยทจะม�

ทำ�อนตร�ย พธทตองทำ� เชน ปตทวมเลกจอมกาน (Pi Tee Tom Lak Chomkran) หรอไหว

ผบรรพบรษ  เพอขอบคณทค มครองใหก�รคลอดปลอดภย  โดยจะทำ�หลงเสรจจ�กก�ร

องเพลง  หรออยไฟ  ของทใชในพธกจะมไกตม  ข�วสก  4  กอน  ไข  เหล�  กลวย  และดอกไม

ธปเทยน รวมทงตองปลอยเต�เพอทำ�บญดวย (งวน ญล 2548, 46-50)

ปตบญประกาศชาหมอบ (Pi Tee Bun Pagard Chhmob) หรอพธขอบคณหมอตำ�แย 

ซงเปนผทตองเสยงอนตร�ยสมผสเลอดทไมบรสทธจ�กก�รคลอด  ในสงคมกมพช�  ชาหมอบ 

ถอว�เปนผ ทมสถ�นภ�พพเศษ  เพร�ะเชอว�เปนผ ทมสงศกดคอยคมครอง  เพอตอส กบ

ผร�ย ไปรกะลาเพลง ทจะม�ทำ�ร�ยแมกบลกระหว�งคลอด (Jacobsen 2008) เพร�ะฉะนน

หลงคลอด 3 วน จงตองมพธมอบดอกไม ธปเทยน ข�วส�ร และหม�กพลให ชาหมอบโบราณ 

ในปตบญประกาศชาหมอบ (LeVine 2010; Ovesen and Trankell 2010; งวน ญล 2548)

48 บษบงก วเศษพลชย

  ปตบองการขโมด (Pi Tee Bong Karn Khmoc) หรอพธปองกนอนตร�ยจ�กผร�ยท

ชอบม�ทำ�อนตร�ยหญงหลงคลอด  เชน อาบ ทชอบม�ห�กนรกหรอของสกปรกทเกดจ�กก�ร

คลอด โดยเฉพ�ะนำ�เลอดหรอนำ�ชะล�งจ�กก�รคลอด วธก�รคอ ตองลงอ�คมกนภตผปศ�จ

เบยดเบยนแมและเดกออน ใชหน�มว�งไวรอบบ�น และว�งของมคม เชน กรรไกรไวใตหมอน

ของท�รกแรกเกด

2. คว�มเชอเรองก�รควบคมสมดลรอน-เยน ในสงคมกมพช�คว�มเชอเรองก�รควบคม

สมดลรอน-เยนในร�งก�ย เปนสงสำ�คญม�กในก�รดแลผหญงทงกอนคลอดและหลงคลอด โดย

กอนคลอดนนในร�งก�ยของพวกเธอถกจดว�  กเดา  (kadoa)  หรอรอน  ขณะทหลงคลอดใน

ร�งก�ยของพวกเธอถกจดว� ตรอเจยะ (torjet) หรอเยน ทำ�ให ซาไซคาเชย (sasai khchey)

หรอกล�มเนอ เสนประส�ทในร�งก�ยออนแอ จำ�เปนตองใหร�งก�ยไดรบคว�มรอนใหเพยงพอ 

เพร�ะคว�มรอน จะทำ�ให ซาไซ (sasai) หรอเสนเอน เสนประส�ททวร�งก�ยเข�ท จงตองมก�ร

ควบคมอ�ห�ร และมวถปฏบตต�งๆ เพอสร�งคว�มรอนใหร�งก�ย เชน องเพลง ก�รใชกอน

หนเผ�ไฟใหรอนแลวหอผ�ว�งบนทอง ก�รดมเหล�สมนไพร ก�รอบสมนไพร ก�รขดผว ก�ร

อ�บนำ�รอน ก�รใสหมวก ก�รใสถงเท� ก�รไมใชสบและย�สระผม ขณะ องเพลง (Keo Mony 

2004; White 2004; Ovesen and Trankell 2010) โดยทงหมดจะทำ�ให ซาไซ สมบรณใน

ส�มเดอนหลงคลอด

3.  คว�มเชอเรอง  ตว  (Toas) หรอภ�วะแทรกซอนทเกดขนหลงก�รคลอดทมส�เหต

ม�จ�กก�รปฏบตตวไมถกตองต�มขอกำ�หนดต�งๆ  โดย ตว  จะมหล�ยอ�ก�รตงแตทองเสย 

ปวดหว ปวดทอง ใจสน ไมมแรง ไปจนถงเสยสต โดยจำ�แนกเปนประเภทต�งๆ ไดดงน

ตวย�าไน (Toas Cham Ney)  เปนสงสำ�คญทสด เกดจ�กก�รกนอ�ห�รตองห�มทถก

จดอยในกลมเยน ซงสวนใหญจะเปนผกประเภทฟก แตงกว� ผกบง ผลไมประเภทขนน ทเรยน 

สบปะรด  กลวยหอม  และอ�ห�รรสเปรยว  เชน  มะข�ม  อ�ก�รของ ตวย�าไน  คอ  เต�นมคด 

อ�เจยน เวยนหว ทองเสย นอกจ�กนยงห�มกนอ�ห�รทะเล เชน กง ป  เพร�ะเชอว�จะทำ�ให

ตกข�วมกลนเหมน

ตวซาไซ  (Toas  Sasai)  เกดจ�กก�รทำ�ง�นหนกเรวเกนไป  มอ�ก�รจกแนน  ไมมแรง 

กนไมได นอนไมหลบ

49ประสบการณการคลอดของเมยฝรงชาวกมพชากบการปะทะกนของวฒนธรรม

ตวเคลน (Toas Kean) เกดจ�กก�รไดกลนททำ�ใหเจบปวย เชน จ�กก�รใชสบ ย�สระ

ผม มอ�ก�รรบประท�นอ�ห�รไมได นอนไมหลบ นำ�หนกลด ปวดศรษะอย�งรนแรง 

ตวอนเสม  (Toas  Ansarm)  เกดจ�กก�รโดนฝนหรอนำ�ค�ง  มอ�ก�รมอช�  เท�ช� 

ตวเยน นอนไมได 

ตวต�าแนก  (Toas  Damnek)  เกดจ�กก�รมเพศสมพนธเรว  (ปกตตองงดอย�งนอย

1 เดอนหลงคลอด) มอ�ก�รปวดหลง ปวดกระดก เปนไข ตวรอน ซม ไมพด ปวดศรษะ ออนเพลย 

ผอม จนถงขนเปนบ�ได 

ก�รรกษ� ตว แตละชนด มตงแตก�รใชย�สมนไพร ก�รทำ�พธขอขม�ผปต� ไปจนถงก�ร

ดมนำ�ผสมผมทเผ�แลวของส�ม และก�รดมนำ�แชอวยวะเพศส�ม 

อย�งไรกด  วฒนธรรมก�รเยยวย�แบบพนบ�นกมพช�เหล�นกไมไดต�ยตว  แนนง  ไร

ก�รเคลอนไหว  เพร�ะเงอนไขก�รเปลยนแปลงท�งเศรษฐกจ  สงคม  ก�รเมอง  ไดกอใหเกด

ก�รเปลยนแปลงเรอยม� โดยเฉพ�ะตงแตยคอ�ณ�นคม5 จวบจนกระทงถงยคปจจบน ทผคน

และวฒนธรรมไดหลดลอยออกไปนอกพนทท�งก�ยภ�พของเขตแดนรฐช�ต  เกดก�รโยกย�ย

กนไปม�อย�งกว�งขว�ง เกดก�รเผชญหน� ตอรองกนของวฒนธรรมทหล�กหล�ย และสงผล

ใหเกดปฏบตก�รรปแบบต�งๆ  ในโลกของคว�มเจบปวย  และก�รเยยวย�ในระบบวฒนธรรม

กมพช�  ททงสยบยอมและตอต�นขดขน  ดงตวอย�งก�ร  ชลองโตนเล  ของ ปรปรวนบารง

สเรยเนยร และโสภ�6

5 การแพทยแผนตะวนตกไดเรมตนมบทบาทในระบบการดแลสขภาพของประเทศกมพชาอยางจรงจง

เมอฝรงเศสไดประกาศใหประเทศกมพชาเปนรฐในอารกขาอยางสมบรณในวนท 11 สงหาคม ค.ศ. 1863 ใน

รชสมยของสมเดจพระนโรดมพรหมบรรกษ และฝรงเศสไดใชระบบการแพทยแผนตะวนตกเปนหนงในเครองมอ

ทใชอางวา ตนไดนำาความศวไลซมาสประเทศกมพชา โปรดดเพมเตมใน Ovesen and Trankell (2010).

6 ชอบคคล องคกร และสถานประกอบการทปรากฏในบทความนเปนชอสมมตทงหมด.

50 บษบงก วเศษพลชย

สวนทสอง

ห�กยอนกลบไปสยคแรกๆ ของก�รเข�ม�ของก�รแพทยแผนตะวนตกในยคอ�ณ�นคม 

สงทเข�ม�พรอมกบวฒนธรรมคว�มเจบปวยและก�รเยยวย�ข�มพรมแดน คอว�ทกรรมคว�ม

ศวไลซของประเทศเจ�อ�ณ�นคมฝรงเศส ทเข�ม�เบยดขบวฒนธรรมก�รแพทยพนบ�นของ

กมพช�ใหกล�ยเปนสงงมง�ยไรส�ระ (Ovesen and Trankell 2010) รวมทงก�ร ชลองโตน

เล ของคนกมพช� ทเคยมคว�มเชอม�แตเดมว�มแต ชาหมอบโบราณ เท�นน ทเปนผมสถ�นะ

พเศษ  เปนผไดรบอำ�น�จ  คว�มชอบธรรมจ�กเทวด�ม�จดก�รกบเลอดทเกดจ�กก�รคลอด 

ซงเปนสงสกปรก  มมลทน  มอำ�น�จลกลบในก�รกอใหเกดสงอปมงคล  และส�ม�รถสงกลน

ลอบรรด�ผร�ย ใหต�มกลนเลอด ม�ทำ�อนตร�ยทงแม ลก และคนในครอบครวได77  (Ang

Chouléan 1988, 35-41) และเปลยนไปใชคำ�อธบ�ยเรองทฤษฎเชอโรค (germ theory)8

ของระบบก�รแพทยแผนตะวนตกม�อธบ�ยและกำ�หนดคว�มสกปรก-คว�มสะอ�ดแทน (Hart 

1985)  ทำ�ใหก�ร  ชลองโตนเล  ของ  ชาหมอบโบราณ  ถกบอกว�เปนกจกรรมทสกปรกต�ม

ม�ตรฐ�นก�รแพทยสมยใหม ถกตตร�ว�เปนส�เหตก�รต�ยของม�รด�และท�รกทสงทสดใน

ทวปเอเชยในสมยนน ดวย  “คว�มสกปรกและคว�มโงเขล�ของคนพนเมอง”  (Ovesen and 

Trankell 2010, 67) ทำ�ใหเกดก�รย�ยพนทของก�ร ชลองโตนเล จ�กบ�นม�สโรงพย�บ�ล 

จ�ก ชาหมอบโบราณ ผไดรบคว�มชอบธรรมจ�กอำ�น�จเหนอธรรมช�ตม�เปน ชาหมอบแพด 

หรอผดงครรภแผนปจจบน ผไดรบคว�มชอบธรรมจ�กระบบก�รแพทยแผนตะวนตก 

7 Ang Chouléan (1988) เสนอวา โดยทวไปคนกมพชาเชอวาเลอดทออกจากชองคลอดของผหญงม

อำานาจในทางชวราย ทงสามารถนำามาทำายาเสนหทมฤทธรนแรง ทอาจทำาใหทงผกระทำาและผถกกระทำาเปนบา

ได นอกจากน ยงถกใชเปนองคประกอบสำาคญของไสยดำา (black magic) ทสามารถทำาใหคนถกกระทำาปวยหรอ

ตายได ผชายชาวกมพชาจงงดการมเพศสมพนธกบผหญงทมประจำาเดอน เพราะเชอวาจะเปนอนตรายตอผชาย

เชน ทำาใหเปนโรคเรอน ทำาใหผาถงของผหญงกพลอยเปนสงทมอนตรายตอเพศชาย ทหากผชายไปเดนลอดราว

ตากผาถงเขา กจะทำาใหเคราะหราย.

8 ทฤษฎเชอโรค เกดในครสตศตวรรษท 19 โดยหลยส ปาสเตอร (Louis Pasteur) และโรเบรต คอค

(Robert Heinrich Hermann Koch) ซงแสดงใหเหนวาโรคตดเชอตางๆ นน เกดขนจากการมเชอโรคซงเปนสง

มชวตขนาดเลกจนมองไมเหน และกอใหเกดการเปลยนแปลงขนานใหญในวงการแพทยตะวนตก โปรดดเพมเตม

ใน Hart (1985).

51ประสบการณการคลอดของเมยฝรงชาวกมพชากบการปะทะกนของวฒนธรรม

ก�รข�มแดนเข�ม�ของวฒนธรรมก�รแพทยตะวนตก  จงเบยดขบก�รจดระเบยบท�ง

สงคมของวฒนธรรมกมพช�  ทใชก�รนย�มคว�มสกปรกหรอมมลทนเปนตวกำ�หนดสถ�นะ

ของ ชาหมอบโบราณ (Douglas 1966) ใหเลอนห�ยไป ดวยว�ทกรรมคว�มศวไลซกบคว�ม

สะอ�ด ทยงคงกอใหเกดก�รเผชญหน�และตอรองกนเรอยม�ในปฏบตก�รในชวตประจำ�วน

โกนบารง (Khon Barung): ลกครงฝรง วาสนาของแม

สเรยเนยร หญงส�วร�งเลก ต�คม ผมย�ว อ�ย 24 ป เปดประตหองออกม�เมอไดยน

เสยงผเขยนเรยก  ในออมแขนของเธอคอเดกช�ยเจเรม  ลกช�ยคนเลกวย  4  เดอน  ผมสทอง

อร�ม อวนจำ�มำ�ผวข�วจด ตดกบผวคลำ� ผมดำ�ขลบของผเปนม�รด�อย�งน�ด พอเธอเหนหน�

ผเขยน เธอกรบเชญใหเข�ไปในหองเช� แลวเรยกแมของเธอททำ�กบข�วอยหลงบ�นม�รบบตร

ช�ยไปจ�กเธอ เพร�ะวนนผเขยนนดกบเธอว�จะขอสมภ�ษณเธอเรองก�ร ชลองโตนเล ของเธอ 

อนทจรงผเขยนรจกกบสเรยเนยรม�ประม�ณ 1 ป แลว เพร�ะเธอเปนนกเรยนในชนเรยน

ภ�ษ�องกฤษของมลนธเพอชวต ทผเขยนไปทำ�ง�นเปนอ�ส�สมครอย  โดยเร�ใชบ�รแหงหนง

ในย�นวคทอรฮลลเปนหองเรยนในเวล�กล�งวน  เพร�ะสะดวกในก�รเดนท�งม�เรยนสำ�หรบ

ส�วๆ ททำ�ง�นในย�นนซงจำ�เปนตองใชภ�ษ�องกฤษในก�รทำ�ง�น

สเรยเนยรเองกเคยทำ�ง�นในบ�รย�นน หลงจ�กทตองดแลลก 2 คนต�มลำ�พง เมอเลกร�

กบส�มช�วกมพช�ทชอบดมเหล�และทำ�ร�ยเธอ แตโชคดททำ�ง�นเพยง 6 เดอน เธอกพบรก

กบจ�คอบ พอหม�ยช�วสวตเซอรแลนด วย 58 ป อ�ชพวศวกร ทแมจะไมส�ม�รถแตงง�นกบ

เธอและจดทะเบยนใหถกตองต�มกฎหม�ยของประเทศกมพช�ได9 แตเธอกตดสนใจเลกทำ�ง�น

บ�รม�เปนภรรย�ของเข� 

9 กระทรวงการตางประเทศของประเทศกมพชาประกาศขอกำาหนดใหม ลงวนท 1 มนาคม พ.ศ. 2554

วา ชายชาวตางประเทศทตองการแตงงานกบผหญงกมพชาตองมอายไมเกน 50 ป และตองมรายไดเทากบ

หรอมากกวา 2,500 ดอลลารสหรฐตอเดอน ดรายงานขาวเกยวกบกรณนจากหนงสอพมพทองถนไดท

http://www.phnompenhpost.com/national/new-restrictions-issued-foreign-marriages.

52 บษบงก วเศษพลชย

ตงแตเรมตนทผเขยนรจกกบเธอ สเรยเนยรซงตอนนนตงครรภได 5 เดอน มกใหผเขยน

ชวยสงขอคว�มใหส�มเธอทต�งประเทศเสมอ เพร�ะปจจบนส�มของเธอยงอ�ศยอยทประเทศ

สวตเซอรแลนด  เข�จะเดนท�งม�ใชชวตทจงหวดสหนวลลกบสเรยเนยร ปละ  4-5  เดอน  ใน

ชวงฤดหน�วตงแตประม�ณเดอนธนว�คมจนถงเดอนมน�คม  ขอคว�มทเธอสงใหส�มมกเปน

ขอคว�มทแสดงคว�มหวงใยสขภ�พส�ม เนองจ�กจ�คอบเปนคนทรปร�งอวนใหญ มโรคประจำ�

ตวหล�ยโรค และประโยคทข�ดไมไดคอ เธอและลกในทอง รกและคดถงเข�เสมอ

เธอเล�ว�ตงแตเธอตดสนใจอยกนกบจ�คอบ  เธอกตงใจว�จะมลกกบเข�ใหไดเพอ

คว�มมนคงของอน�คต  เพร�ะเธอเชอว�ห�กมลกกบช�ยช�วตะวนตก  เข�จะรบผดชอบดแล

เธอตลอดไป 

ส�วบ�รช�วกมพช�ทผเขยนรจกสวนใหญมคว�มเชอคล�ยๆ  กนว�  ห�กมลกกบช�ย

ช�วตะวนตกแลว พวกเธอกจะไดรบก�รสงเสยเลยงดจ�กเข�ตลอดไป ไมว�เข�จะยงคงอยกบ

พวกเธอหรอเลกร�กนไปแลว  ก�รมลกกบช�ยช�วตะวนตก  หรอ  โกนบารง  จงเปรยบเสมอน

หลกประกนอน�คตทมนคง

นอกจ�กน ในวฒนธรรมกมพช�เองยงถอว�ชวตแตงง�นทสมบรณของผหญงคอก�รมลก 

จงถอว�เปนมงคลตอครอบครว ก�รเปนแม จะทำ�ใหเธอเปนคนทมคว�มสำ�คญยงตอครอบครว 

จนคนกมพช�มสภ�ษตว�

“พอหนงคนมค�เท�กบเพอนพนคน แมหนงคนมค�เท�กบพอพนคน”

ผเปนแมถอเปนมงคลของบ�น เปนผอมชลก ก�รมลกช�ย หม�ยถงผเปนแมจะไดทำ�บญ

ครงยงใหญเมอลกช�ยบวช ก�รมลกส�วหม�ยถงผเปนแมจะไดรบเกยรตครงใหญในวนทลกส�ว

แตงง�น และอนใจว�จะมผดแลย�มแกเฒ� (Ang Chouléan 1988) ก�รทผหญงเมอแตงง�น

แลวไมส�ม�รถมลกได  จงเปนคว�มไมสมบรณของสขภ�วะทตองไดรบก�รแกไขดวยวธก�ร

ต�งๆ  ทงก�รแกไขขอบกพรองของมดลกโดยก�รให  ชาหมอบโบราณ  ม�คว�นทอง  ไปจนถง

ก�รใชวธบนบ�นกบสงศกดสทธ ผปต� เทพสตรทมชอเสยงโดงดงเพอขอลก (งวน ญล 2548) 

คว�มสำ�คญของสถ�นะแมของผหญงยงสะทอนออกม�ในรปของคว�มเชอเกยวกบทม�

ของวญญ�ณร�ยต�งๆ  ทเกดขนจ�กก�รไมไดรบก�รเตมเตมคว�มปร�รถน�ในก�รเปนแม

ย�มเมอมชวต  เชน  ไปรกะลาเพลง  ทย�มมชวตคอผหญงทตงครรภ  แตไมส�ม�รถมชวตอย

53ประสบการณการคลอดของเมยฝรงชาวกมพชากบการปะทะกนของวฒนธรรม

จนถงวนใหกำ�เนดลกได ทำ�ใหคว�มปร�รถน�ในก�รเปนแมยงคงไมไดรบก�รเตมเตม คว�ม

เสยใจและคว�มโกรธแคน  จงทำ�ใหกล�ยเปน  ไปรกะลาเพลง  ทจะคอยม�ทำ�อนตร�ยผหญง

คนอนๆ ขณะคลอดลก หรอ มะทายทม (Mtay Toem) หรอผของผหญงทแตงง�นแลว แตต�ย

กอนจะมโอก�สมลก ดวยคว�มปร�รถน�ทตองก�รเปนแม ผตนนจะทำ�ใหเดกทยงมอ�ยนอย

อยหรอเพงเกดใหมๆ ปวยและต�ย เพอจะไดนำ�วญญ�ณม�เปนลกของตน (Ang Chouléan 

1988)  ดงนน  สำ�หรบผหญงกมพช�  สถ�นะของแมจงเปนสถ�นะทสำ�คญ  เพอชวตทสมบรณ 

ทงชวตในโลกนและชวตหลงคว�มต�ย 

สเรยเนยรเองเมออยกบจ�คอบม�ได 6 เดอน เธอกเรมกงวลกบก�รทเธอยงไมตงครรภ 

ขณะทส�มช�วสวสไมรสกอะไรกบปญห�น ดงนน เมอส�มเดนท�งกลบประเทศสวตเซอรแลนด 

สเรยเนยรจงเรมไปบนบ�นขอลกต�มสถ�นทศกดสทธต�งๆ โดยมแมของเธอ ซงย�ยจ�กจงหวด

ก�าปงธม (Kampong Thom)10 บ�นเกด ม�อยดวยทจงหวดสหนวลลเปนทปรกษ� และคอย

ใหกำ�ลงใจเธอว� ถ�เธอมบญว�สน�พอ เธอกตองตงครรภจนได

สเรยเนยรเล�ว�เธอทมเททงเงน  ทงเวล�อย�งเตมทเพอใหมลก  ทงเดนท�งไปบนบ�น

ต�มสถ�นทศกดสทธต�งๆ เชน ทศ�ลอ�รกษ บนถนนระหว�งกรงพนมเปญและจงหวดกำ�ปงสปอ 

(Kampong Speu) ก�รรกษ�กบ ครบารเมย เชน ครบารเมย เลา วด ธา (Lao Wat Tar) ทม

ตำ�หนกอยทหมบ�น โอเบย (Old Ber) ไมห�งจ�กตวเมองของจงหวดสหนวลลนก ครบารเมย 

ผหญงท�นนเปน ครบารเมย ทมชอเสยงโดงดงคนหนง มคนม�ขอคว�มชวยจำ�นวนม�ก ทงใน

จงหวดสหนวลลเอง และจงหวดใกลเคยง ผเขยนเองกเคยไปทตำ�หนกแหงนม� 2 ครง โดยไป

กบเพอนช�วกมพช�ทไปขอคว�มชวยเหลอเรองปญห�ในก�รแตงง�น 

วธก�รรกษ�ของครบารเมยท�นนคอเมอมคนปวยม�ห�กจะจดธปทหงบช�บอกเทพ 

แลวเทพกจะเสดจม�เข�ร�ง  แตครบารเมยจะไมส�ม�รถบอกไดว�เทพองคไหนจะเสดจม�

ชวย เพร�ะเทพจะเปนผเลอกเองว�จะลงม�จ�กสวรรคเพอม�ชวยใคร เมอเทพม�เข�ร�ง เทพ

กจะใชร�งครบารเมยเปนสอกล�ง  ในก�รรกษ�คนปวย  โดยเทพจะบอกส�เหตและวธก�ร

รกษ�กบคนปวย  เชน  ในกรณของสเรยเนยรมกรรมเก�ทำ�ใหมลกย�ก  เธอจงตองทำ�บญอทศ

10 จงหวดนอยทางตอนเหนอของประเทศกมพชา หางจากจงหวดสหนวลลเกอบ 400 กโลเมตร.

54 บษบงก วเศษพลชย

สวนกศลใหเจ�กรรมน�ยเวร  ดวยก�รไปวดทำ�บญทกวนพระ  และไมกนเนอวว  ทใหงดกน

เนอววกเพร�ะเทพทเสดจลงม�ชวยสเรยเนยรคอ  เนยะเนยงกวนอม11  หรอเจ�แมกวนอม  ซง  

ครบารเมย อธบ�ยว�เปนเทพแหงคว�มกรณ�ทชอบชวยเหลอผหญง 

อ�จดวยคว�มตงใจจรงของสเรยเนยรหรอคว�มเหนใจจ�กบรรด�เทพทงหล�ย  เมอ

จ�คอบกลบม�อยกบเธออกครงในฤดหน�วปนน  (พ.ศ.  2554)  เธอกสมหวง พอรว�เธอตงครรภ

ส�มช�วสวสกดแล  พ�เธอไปฝ�กครรภทโรงพย�บ�ลเอกชนทมชอเสยงในจงหวดสหนวลล 

เรองนเปนสงททำ�ใหสเรยเนยรและครอบครวภ�คภมใจม�ก แมของเธอมกจะเล�ใหญ�ตพนอง

ทจงหวดกำ�ปงธมฟงว�  สเรยเนยรเปนคนมบญทไดส�มเปนคนใจด  ขณะเดยวกนแมของเธอ

กจะกวดขนกบก�รปฏบตตวของสเรยเนยรเกยวกบขอปฏบตตวต�งๆ  ของผหญงตงครรภใน

วฒนธรรมกมพช�  เชน  ห�มอ�บนำ�เวล�กล�งคน  ห�มนงขว�งประตบ�น  ห�มเขยงหยบของ

จ�กทสงๆ อย�งเครงครดยงกว�ก�รตงครรภ 2 ทองทผ�นม�ของเธอเสยอก สเรยเนยรเคยพด

ถงเรองนกบผเขยนว� “แมเหอหล�นฝรง” 

สเรยเนยรคลอดเจเรม  (ลกช�ย) ในเดอนกรกฎ�คม พ.ศ. 2555 ขณะทจ�คอบยงอยท

ต�งประเทศ  เธอคลอดลกช�ยทโรงพย�บ�ลเอกชนทเธอไปฝ�กทอง  ต�มแบบของแพทยแผน

ตะวนตก  แตเมอกลบม�อยบ�น  เธอก องเพลง  ต�มแบบของก�รแพทยพนบ�นกมพช�  เธอ

อธบ�ยถงก�รตดสนใจเลอกก�รรกษ�แตละแบบว�

จ�คอบสงม�ใหคลอดกบ ครแพด ห�มคลอดกบ ชาหมอบโบราณ แตคลอดแลว

องเพลงได  เข�ไมว�  แมกบอกว�หล�นเข�เปน  โกนบารง กตองคลอดแบบฝรง 

สวนตวเร�เคยทำ�อ�ชพแบบน สบน (มดลก) ไมคอยด ตององเพลง กเลยองเพลง 

2 วน องเพลงน�นๆ ไมไหว มนลำ�บ�ก แตกน ทน�าโบราณ (ย�แผนโบร�ณ) ทก

อย�ง  แมมทน�าโบราณทเอ�ม�จ�ก ครขแมร ทกำ�ปงธมม�ใหกน  ครขแมรคนน

11 เปนทนาสงเกตวาคำาวา เนยะเนยงกวนอม นเปนคำาทเพงเกดขนใหม เพราะจากการถามผสงอาย

ชาวกมพชาหลายทานไมรจกคำาน คำาเรยกเทพสตรทานอนทเปนคำาภาษากมพชาดงเดมทมผรจกกนมากกวาคอ

เนยง กองฮง เปรยะฮ โระเนย ซงหมายถง พระแมธรณ.

55ประสบการณการคลอดของเมยฝรงชาวกมพชากบการปะทะกนของวฒนธรรม

เกงม�ก โชคดทแมรจก แลวกยง จะส ทน�า กเดา (ฉดย�รอน)12 อก 3 วน เพอ

ใหผวสวย  ตอนนกเลยแขงแรงด  ส�มกชมว�หลงคลอดแลวยงสวยเหมอนเดม 

ทจรงทโรงพย�บ�ลบอกว�มทน�าจะส (ย�ฉดต�มแบบแพทยแผนปจจบน) ททำ�ให

ผวข�วดวย แตไมสนใจเพร�ะจ�คอบชอบผวสน

เมอผเขยนถ�มว�แลวสเรยเนยรชอบคลอดกบ ครแพด  ใน มนตรแพด  (โรงพย�บ�ล) 

ดงเชนททำ�ก�รคลอดลกคนน หรอชอบคลอดกบ ชาหมอบโบราณ ดงทเคยคลอดลก 2 คนแรก 

เธอตอบว� อนทจรงก�รคลอดทบ�นกบ ชาหมอบโบราณ กด  เพร�ะมนเปนบ�นของเธอเองท

มแมและญ�ตพนองอยข�งๆ แตก�รคลอดทโรงพย�บ�ลเอกชนกมคว�มสะดวกสบ�ย ทนสมย 

และเหม�ะกบลกของเธอ แมจะตองเสยค�ใชจ�ยสง เกอบ 200 ดอลล�รสหรฐ13 แตกทำ�ใหเธอ

รสกภ�คภมใจในคว�มโชคด  และคว�มรกทจ�คอบมตอเธอและลก  ทสำ�คญมนทำ�ใหเพอนๆ 

และญ�ตพนองของเธอทกำ�ปงธมต�งกชนชมในบญว�สน�ของเธอ สมกบทแมเธอบอกว� “ทอง

นของเธอเปนคนมบญม�เกด”

ปจจบนสเรยเนยรกำ�ลงมองห�บ�นใหมใหกบครอบครวของเธอ  เพร�ะจ�คอบส�มของ

เธออย�กใหเธอเลยงดเจเรมลกช�ยของทงสองในบ�นของตวเองม�กกว�ก�รอยในหองเช� 

12 คนกมพชาในปจจบนวาเชอวาการ จะส ทนา กเดา (การฉดยารอน) สามารถทำาใหเกดความรอน

ในรางกายเทยบเทากบการอยไฟ.

13 ผเขยนไดพยายามหาขอมลจากทงสถานบรการและผมประสบการณการคลอดจนสามารถสรปเปน

คาใชจายโดยประมาณดงน การคลอดกบ ชาหมอบโบราณ ทบาน จะเสยคาใชจายครงละประมาณ 10,000

เรยล (ประมาณ 98 บาท) แตหากเปน ชาหมอบแพด มาทำาคลอดใหทบานจะเสยคาใชจายครงละประมาณ 20

ดอลลารสหรฐ (ประมาณ 620 บาท) และหากตองการใหมาฉดยารอนใหทบานกจะเสยคาบรการเขมละ

5 ดอลลารสหรฐ ขณะทการ องเพลง จะมคาใชจายไมเกน 5,000 เรยล (ประมาณ 38 บาท) เนองจากอปกรณ

สวนใหญเปนสงทมอยแลวหากเปนการคลอดปกตทโรงพยาบาลรฐบาลกบ ชาหมอบแพด จะเสยคาใชจายประมาณ

90,000 เรยล (ประมาณ 682 บาท) นอนโรงพยาบาล 1 วน ฉดยารอน 1 วน (วนละ 1 เขม) แตหากมการ

ฝากพเศษ มแพทยทำาคลอดใหจะเสยคาใชจายประมาณ 70 ดอลลารสหรฐ (ประมาณ 2,170 บาท) นอนโรง

พยาบาล 2 วน ฉดยารอน 2 วน หากเปนการคลอดทโรงพยาบาลเอกชนในจงหวดสหนวลลจะเสยคาใชจาย

ประมาณ 120 ดอลลารสหรฐ (ประมาณ 3,720 บาท) นอนโรงพยาบาล 7 วน ฉดยารอน 7 วน แตหากเปนการ

คลอดในโรงพยาบาลเอกชนในกรงพนมเปญ จะเสยคาใชจายประมาณ 600 ดอลลารสหรฐ (ประมาณ 18,600

บาท) นอนโรงพยาบาล 7 วน ฉดยารอน 7 วน.

56 บษบงก วเศษพลชย

ย�มว�งเธอจงมกออกไปดบ�นเดยว14  ทมคนประก�ศข�ยเพอห�บ�นทถกใจ  สงนยงเปนก�ร

ตอกยำ�คว�มมว�สน�ของสเรยเนยรแมของเจเรม  โกนบารง  ในส�ยต�ของเพอนฝงและญ�ต

พนองม�กขน จนเธอมกถกยกม�เปนตวอย�งของผหญงทมว�สน�ของวคทอรฮลล

แมว�ในโลกของคว�มเจบปวยท�งวทย�ศ�สตรสขภ�พจะอธบ�ยว�ก�รตงครรภ 

(pregnancy) คอ ภ�วะทเกดจ�กก�รปฏสนธระหว�งไขกบอสจ แลวไดตวออนเกดขน จ�กนน

ตวออนจะไปฝงทเยอบโพรงมดลก แลวตวออนซงมเซลลเดยวกจะแบงตวและพฒน�เปนอวยวะ

ต�งๆ  และเจรญเปนท�รกตอไป  (กนกและคณะ  [บรรณ�ธก�ร]  2542,  51)  และก�รคลอด 

(labor)  ต�มคว�มหม�ยท�งวทย�ศ�สตรสขภ�พ  หม�ยถง  ปร�กฏก�รณทมดลกมก�รหด

รดตวอย�งรนแรงและเปนจงหวะ ทำ�ใหป�กมดลกเปดออกและท�รกถกบบไลใหเคลอนตำ�ลงม� 

จนกระทงท�รก รก และถงนำ�ครำ�คลอดออกม�ทงหมด (สรย และธระ 2537, 41) 

แตในโลกของสเรยเนยรและครอบครว ก�รตงครรภและคลอดเจเรม โกนบารง  กลบม

คว�มหม�ย  และระบบคณค�ทกว�งไกล  ขย�ยขอบเขตไปจ�กเพยงแคในมดลกม�กม�ยนก 

เพร�ะก�รม�กอกำ�เนดของเจเรม ในครรภของ สเรยเนยรหม�ยถงก�รพสจนคว�มมบญว�สน�

ของสเรยเนยรทแมในคว�มเชอของวฒนธรรมกมพช�ก�รมลกจะทำ�ใหผหญงไดรบก�รยกยอง

จ�กคว�มเปนแมอยแลว แตก�รมลกทเปน โกนบารง  ยงทำ�ใหแม ทแมจะมอดตเปนส�วบ�ร

ซงไมไดรบก�รยอมรบในสงคมม�กอน  (Walsh 2007, 16) กลบไดรบก�รยกยองจ�กสงคม

ว�เปนคนมบญ มว�สน� 

ก�รย�ยพนทของก�ร  ชลองโตนเล  จ�กท  “บ�น”  ดวยระบบก�รแพทยพนบ�นใน

วฒนธรรมกมพช� ม�เปน “โรงพย�บ�ล” ดวยระบบก�รแพทยแผนตะวนตก กไมใชดวยเหตผล

ของคว�มปลอดภยเท�นน แตมนยงเปนเครองแสดงถงสถ�นะท�งสงคมแบบใหมอกดวย

ก�รปะทะกนอย�งเขมขนและรวดเรวของวฒนธรรมทแตกต�งน จงทงเปดโอก�สใหผคน

ทเผชญหน�กบมนส�ม�รถหยบฉวยคว�มหม�ยม�สร�งคว�มเปนไปไดบ�งอย�งขนม� แตขณะ

เดยวกนกจำ�ยอมตองละทงคว�มเชอบ�งอย�งไป เพอประนประนอมกบคว�มเปลยนแปลงน

14 โดยทวไปบานเดยว 2 ชน ทมขนาดประมาณ 200-300 ตารางวา ในจงหวดสหนวลล มกมราคาอย

ทประมาณ 50,000 ดอลารสหรฐ หรอประมาณ 1.6 ลานบาท.

57ประสบการณการคลอดของเมยฝรงชาวกมพชากบการปะทะกนของวฒนธรรม

โสภา: ใครชนะ ในสนามปะทะของวฒนธรรม

ภ�พช�ยช�วตะวนตกผม�พรอมกบอำ�น�จเงนและคว�มศวไลซ  ทเปรยบเสมอนคว�ม

เปนอนและคว�มแปลกปลอมของคว�มเปนตะวนตก  ทไหลบ�เข�ม�สทองถนในน�มของ

กระแสโลก�ภวตนและคว�มเจรญ ซงไดเข�ม�กดขผคนในทองถน ดงเชนส�วบ�รช�วกมพช� 

ใหกล�ยเปนผยอมต�มอย�งรสกดอยค�  ไรคว�มส�ม�รถ  ปร�ศจ�กศกดศรและคว�มภมใจ

ในตนเอง ดจะเปนภ�พตวแทนทต�ยตวและแนนง ททำ�ใหพวกเธอดช�งโงเขล� ออนแอ และ

น�สมเพช  ในส�ยต�ของผทมสถ�นะท�งสงคมสงกว�เสมอ แตบ�งครง  ก�รปะทะกนทต�งก

มสวนในก�รผลกดน  กดทบ  และสนบสนนอยดวยกน  อย�งไมอ�จมฝ�ยใดฝ�ยหนงส�ม�รถ

ครอบครองอกฝ�ยไดอย�งเบดเสรจสมบรณ กอ�จเกดขนได ดงเชน ก�รชลองโตนเลโกนบารง

ของโสภ� ปรปรวนบารง ลกย�ยโจลคนน

ย�ยโจลเปนหญงสงอ�ยวย  76  ป  ทยงดกระฉบกระเฉง  ดวงต�สดใส  รปร�งผอมสง

แขงแรง และกนหม�กจนฟนดำ� ย�ยโจลมลก 8 คน แตต�ยไปในยคเขมรแดง (ป ค.ศ. 1975-1979) 

3 คน ปจจบนลกส�ว 2 คนของย�ยโจลเปนเจ�ของบ�ร 2 แหง ในย�นวคทอรฮลลของจงหวดสหนวลล 

โดยลกช�ยและลกส�วอกคนทเหลอกชวยง�นอยในบ�รของพนองตนเชนกน 

สภลกส�วคนโตของย�ยโจลอ�ย 39 ป เปนเจ�ของบ�รทชอว� “บ�รเสอใหญ” เปนบ�ร

ขน�ดใหญ ทำ�เลดเพร�ะอยตดถนนส�ยหลก ขณะทโสภ� ลกส�วคนสดทอง อ�ย 35 ป เปน

เจ�ของ  “บ�รกหล�บ”  ทอยถดเข�ม�ในซอย  สองคนพนองต�งกมส�มเปนช�วตะวนตกทงค 

ต�งกนทพส�วยงไมมลก  ขณะทนองส�วมลกแลวจ�กอดตส�มช�วกมพช�  1  คน  และอดต

ส�มช�วฝรงเศส 1 คน

ผเขยนสนทสนมกบย�ยโจลและโสภ�เปนพเศษ  เพร�ะหองเช�ทผเขยนใชเปนทอ�ศย

ขณะเกบขอมลทประเทศกมพช�นนอยตดกนกบหองเช�ของโสภ�ทอ�ศยอยกบย�ยโจลและ

ลกอก 2 คน 

เดมทครอบครวย�ยโจลทำ�น�อยทจงหวดกำ�ปงจ�ม (Kampong Cham) แตในยคเขมร

แดง  ครอบครวกถกอพยพม�อยจงหวดกนด�ล  (Kandal)  หลงยคเขมรแดง  ย�ยโจลกบลกท

เหลอรอดม�เพยง  5 คน จงกลบม�อยทจงหวดกำ�ปงจ�มบ�นเกดอกครง  ย�ยโจลเล�ว�ตอน

นนลำ�บ�กม�ก  ไมมอะไรจะกน  เจบปวยไมมหมอรกษ�ทงหมอสมยใหม  ทงหมอโบร�ณ  จน

แกตองเสยทงส�มและลกช�ยไปอก 1 คน ดวยไขป� ทงครอบครวอยอย�งย�กลำ�บ�กดวยก�ร

58 บษบงก วเศษพลชย

ทำ�น� 3 เตยต� (Teatar) หรอประม�ณ 12 ไร จนปกระทงป ค.ศ.1993 ประเทศกมพช�เรม

เข�สยคฟนฟหลงสงคร�มกล�งเมองอนย�วน�น ลกช�ยคนเดยวทเหลออยของแกจงม�ห�ง�น

ทำ�ทจงหวดสหนวลล  ซงตอนนนเปนจงหวดหนงในประเทศกมพช�ทมช�วต�งช�ตเข�ม�ชวย

ฟนฟ ในยคก�รเข�ม�ขององคก�รบรห�รกมพช�เพอก�รเปลยนผ�นของสหประช�ช�ต (United 

Nations Transitional Authority in Cambodia: UNTAC)15 เนองจ�กเปนจดยทธศ�สตรท

สำ�คญ และชวงนเองทจงหวดสหนวลลเรมคอยๆ กล�ยเปนแหลงทองเทยวทมชอเสยง ทงแหลง

ทองเทยวต�มธรรมช�ตและสถ�นททองเทยวย�มร�ตร

ตอม�สภ ลกส�วอกคนกต�มม�ทำ�ง�นบ�รทสหนวลล ในป ค.ศ.1998 เมอเธออ�ยได 

23 ป สองปตอม�เธอกมส�มเปนช�วเนเธอรแลนด และเรมกจก�รบ�รแหงแรกชอ เฮฟเวน ท

ย�นห�ดโอขเตย และไมน�น สม ลกส�วอกคนของย�ยโจลกม�ทำ�ง�นทบ�รในจงหวดสหนวลล

อกคน จงเหลอเพยงโสภ�ลกส�วคนเลกซงแตงง�นแลวอยกบย�ยโจลทจงหวดกำ�ปงจ�ม 

ตอม�เมอโสภ�ตองกล�ยเปนแมหม�ยลกตด  เพร�ะส�มต�ยหลงจ�กแตงง�นไดเพยง 

3  ป  เธอจงตองจ�กบ�นม�ทำ�ง�นบ�รอกคนเพอห�เงนเลยงลกช�ย  ซงทงไวใหย�ยโจลเลยง

ทบ�นเกด  เธอเล�ว�ส�มช�วกมพช�ของเธอเปนคนดม�กขยนทำ�ม�ห�กน ดแลเธอเปนอย�ง

ด  ตอนทเธอตงทองลกช�ย  เธอกไดรบก�รดแลต�มคว�มเชอพนบ�นของวฒนธรรมกมพช�

ครบถวนตงแตเธอเรมตงครรภ

ตอนทอง  ส�มกดแลใหทำ�ต�มขอห�มของคนโบร�ณ  อย�งไมใหกนพรก  ไมให

กนงกนเต� แลวยงต�ม ชาหมอบโบราณ ม�ดทบ�นตงแตตอนทอง พอถงเวล�

คลอดส�มกเตรยมหอง เตรยมทองเพลงเอ�ไวให ตอนองเพลงกคอยดแลทำ�ง�น

บ�น ห�ฟนม�ใหองเพลง

แตส�มทแสนดคนนกตองม�เจบปวยจนเสยชวตเมอลกของเธออ�ยไดเพยง  7  เดอน

เนองจ�กโดนศตรใชค�ถ�อ�คมทำ�ร�ย  เพร�ะตองก�รจะโกงทดนของส�มเธอ  ตอนนเธอจง

16 UNTAC เรมเขามาในกมพชาหลงการประชมขอตกลงสนตภาพทกรงปารสในเดอนตลาคมป ค.ศ. 1991

และเขามาจนเตมอตรากำาลงในเดอนกนยายน ค.ศ. 1992 เจาหนาททงหมดกประกอบไปดวยกำาลงทหารเพอ

รกษาความสงบจำานวน 15,900 นาย ตำารวจ 3,600 นาย และเจาหนาทเพอเตรยมการเลอกตงจำานวน 2,500

คน ดวยคาใชจายประมาณ 1.9 ลานดอลลารสหรฐ โปรดดเพมเตมใน Brown (1993).

59ประสบการณการคลอดของเมยฝรงชาวกมพชากบการปะทะกนของวฒนธรรม

เปนคนทระแวงกบสงเหนอธรรมช�ตม�ก  จนในหองเช�ของเธอตองมหงขน�ดใหญสำ�หรบไว

วตถมงคล และเมอผเขยนกลบม�เยยมบ�นทเมองไทย ของฝ�กทเธอถกใจทสด คอ พระเครอง

จ�กเมองไทย โสภ�เคยเปรยบเทยบผช�ยกมพช�กบผช�ยตะวนตกใหผเขยนฟงว� “โประบารง 

รอ โประขแมร กโดยคเนย” หรอ ผช�ยช�วตะวนตกหรอผช�ยช�วกมพช�กไมไดแตกต�งกน 

มทงคนด  คนเลว  พอๆ กน  สงเดยวทแตกต�งกนคอ  ผข�ยช�วตะวนตกรำ�รวยกว�ผช�ยช�ว

กมพช�เท�นน

โสภ�ม�ทำ�ง�นบ�รทสหนวลลได 2 ป กพบรกกบฟรองซ นกธรกจช�วฝรงเศส อ�ย 54 

ป รปร�งอวนใหญ ผมบ�ง ซงจะม�พกผอนชวงฤดหน�วทสหนวลลเกอบทกป

เธอบอกว�ตอนแรกเธอไมไดรสกชอบเข�  เพร�ะเข�เปนคนขหงม�ก  และจกจก  แต

เข�ต�มตอเธออย�งตอเนองและสงเงนใหเธอใชทกเดอน  เดอนละ  500  ดอลล�รสหรฐอย�ง

สมำ�เสมอ  แมว�เข�จะกลบฝรงเศสไปแลว  เมอฟรองซกลบม�สหนวลอกครง  เธอจงตดสนใจ

เลกทำ�ง�นบ�รม�เช�หองอยกนกบเข�  และตดสนใจมลก  พรอมกบตดสนใจว�เธอจะทำ�ต�ม

คว�มฝนทจะเปดบ�รเปนของตนเอง โดยมย�ยโจล ทย�ยม�อยกบเธอ ชวยสนบสนนคว�มฝน

ของเธออย�งเตมท  แตคนทคดค�นเรองนกลบเปนฟรองซ  ส�มของเธอ  ทบอกว�เธอไมฉล�ด

พอทจะบรห�รกจก�รได  เข�แนะนำ�ใหเธออยเฉยๆ  และใชเงนทเข�สงม�ให  คว�มคดเหนท

แตกต�งกนนเปนจดเรมตนของรอยร�วในชวตค 

สำ�หรบย�ยโจลนนลกเขยช�วฝรงเศสคนนเปนคนทแกรสกไมถกชะต�ตงแตแรกพบ 

ย�ยโจลเคยเล�ใหผเขยนฟงว�ฟรองซเปนคนขเกยจ  วนๆ กเอ�แต  “อองกยเมนตรตวระโหด”

หรอเอ�แตนงดโทรทศนตลอดเวล� 

แมจะไมชอบลกเขยแตย�ยโจลกไมเคยแสดงออก แตแกสอนโสภ�ว�ใหเกบเงนทฟรองซ

ใหเอ�ไวม�กๆ อย�ใชจ�ยฟมเฟอย

โสภ�รตวว�ตงครรภตอนทฟรองซกลบไปฝรงเศสแลว  เมอเธอโทรศพทไปบอกเข�  เข�

ดใจม�กและสงเงนม�ใหเพมพเศษเพอใหเธอไปฝ�กครรภทโรงพย�บ�ลเอกชน แตโสภ�ใชเงน

กอนนนเพอไปพบแพทยทโรงพย�บ�ลเอกชนเพยงครงเดยว เธออธบ�ยกบผเขยนว�สำ�หรบคน

กมพช�แลว ก�รตงครรภไมใชคว�มเจบปวย แตเปนสงปกตทเกดขนต�มธรรมช�ต เธอจงคดว�

ไมใชสงจำ�เปนทจะตองไปใหหมอฝรงม�ดแลรกษ� เพร�ะเธอมแมคอย�ยโจลผมประสบก�รณ 

60 บษบงก วเศษพลชย

ผ�นก�รชลองโตนเลม�ถง 8 ครง คอยดแล แนะนำ�ก�รปฏบตตว ก�รระมดระวงก�รกนอ�ห�ร

ใหเธออย�งใกลชดอยแลว และสงหนงทเธอคดว�สำ�คญและมประโยชนตอลกในทองม�กกว�

ก�รไปพบ ครแพด ท มนตรแพด ต�มนด กคอก�รไปทำ�บญทวดทกวนพระ เพอสร�งสมบ�รม

และปดเป�สงชวร�ยใหลกของเธอ

คำ�อธบ�ยของโสภ�ทำ�ใหผเขยนในฐ�นะพย�บ�ลตองกลบม�คดทบทวนถงระบบฝ�ก

ครรภของก�รแพทยแผนตะวนตกในปจจบน  ทดเหมอนว�วงก�รแพทยผถอว�ตนเองเปนผม

อำ�น�จคว�มร  จะเปนผรดและบงก�รชวตของผหญงทตงครรภไปเสยทกเรอง  ทงก�รปฏบต

ตว  นำ�หนกทจะตองเพมขนกกโลกรมตอเดอนและไมเกนกกโลกรมตอเดอน  ก�รอนญ�ตให

รวมเพศหรองดรวมเพศกบคสมรสไดในแตละชวง โดยเฉพ�ะก�รตรวจเลอด ตรวจนำ�ครำ�เพอ

คนห�คว�มผดปกตของท�รกในครรภ ทในแงหนงกมคำ�อธบ�ยทพอจะยอมรบไดว�เพอคว�ม

ปลอดภยของแมและลก แตในอกแงหนง นคอก�รจดก�รของรฐทเข�ไปควบคมกำ�กบชวตผคน 

โดยใชอำ�น�จคว�มรของวงก�รแพทยเพอคดเลอกเฉพ�ะประช�กรทมสขภ�พด ตรงต�มคว�ม

ตองก�รของรฐเท�นน ผ�นก�รจบจอง (gaze) ตรวจตร� สอดสอง (surveillance) ม�รด�และ

ลกในครรภใชหรอไม (Foucault 1984, 273-274) ดงนน เมอโสภ�ปฏเสธว�ก�รตงครรภของ

เธอไมใชคว�มเจบปวย แตใหคว�มหม�ยก�รตงครรภของเธอว�คอ คว�มปกต อำ�น�จคว�มร

ของวงก�รแพทยจงหมดคว�มชอบธรรมในก�รม�กำ�กบดแลเธอ  เหลอแตอำ�น�จของสงเหนอ

ธรรมช�ตเท�นนทเธออนญ�ตใหม�กำ�กบก�รกระทำ�ของเธอ

แมโสภ�จะไปพบ ครแพด ท มนตรแพดเอกจน (โรงพย�บ�ลเอกชน) เพยงครงเดยว แต

เธอกโทรศพทไปบอกฟรองซว�  เธอไปพบแพทยทกเดอน  เพอใหฟรองซสงเงนเพมพเศษม�ให

เธอใชในก�รไปโรงพย�บ�ล แลวเธอกเกบสะสมเงนกอนนนไว เพอใชในก�รเปดบ�รในอน�คต

ต�มคว�มฝนของเธอ

พอโสภ�ตงครรภได  6  เดอน  ฟรองซกกลบม�จ�กฝรงเศส  และหอบหวของใชเดกม�

จ�กฝรงเศสหล�ยชนเพอฝ�กโสภ� แตหลงจ�กนนเพยง 1 อ�ทตย ทงสองกมเรองทะเล�ะกน

ใหญโตถงขนทำ�ร�ยกน เมอฟรองซบงเอญไปอ�นเจอขอคว�มในโทรศพทมอถอของโสภ�ทสง

ใหเพอนผช�ยช�วต�งช�ตคนหนงของเธอ 

คร�วนย�ยโจลไมอดทนอกตอไป  แกลกขนม�ปกปองโสภ�ลกส�วสดทรกดวยก�ร

ชวยลกส�วเกบข�วของออกจ�กหองเช�ทฟรองซเช�ให  ไปอ�ศยอยกบสภ  ลกส�วคนโตท

61ประสบการณการคลอดของเมยฝรงชาวกมพชากบการปะทะกนของวฒนธรรม

บ�รเฮฟเวน  ไมน�นฟรองซกต�มม�งอขอคนด  และโสภ�กใจออนยอมต�มฟรองซกลบม�อย

หองเช�เดม โดยมย�ยโจลต�มม�ดแลลกส�วดวย 

แลววนแตกหกของคนกม�ถงกอนโสภ�ครบกำ�หนดคลอดเพยง  2  เดอน  ทงคทะเล�ะ

กนอก คร�วนโสภ�เปนฝ�ยทำ�ร�ยฟรองซจนมบ�ดแผลทใบหน�  เพร�ะโกรธทฟรองซพดดวย

คว�มหงหวงว�เข�ไมแนใจว�เดกในทองโสภ�เปนลกของเข�หรอไม  เพร�ะโสภ�ยงตดตอกบ

ผช�ยอกหล�ยคน  หลงเหตก�รณนฟรองซบนกลบฝรงเศสทนท  แตอก 1 เดอนตอม�เข�กสง

เงนม�ใหโสภ� 3,000 ดอลล�รสหรฐ ต�มทโสภ�โทรศพทไปขอ เพร�ะเธอบอกว�ตองก�รเงน

เพอนำ�ม�เปนใชจ�ยในก�รคลอด  โดยยำ�ม�ท�งโทรศพทว�ใหเธอไปคลอดลกในโรงพย�บ�ล

เอกชนทดทสดในจงหวดสหนวลล

อย�งไรกด  สงทโสภ�ทำ�คอเกบเงนกอนใหญกอนนเอ�ไวอกครง  และชลองโตนเลโกน

บารงของเธอกบชาหมอบแพดทบ�น  ซงเสยค�ใชจ�ยนอยกว�ก�รไปคลอดทโรงพย�บ�ลม�ก 

หลงชลองโตนเล  เธอองเพลงอย  2  วนดวยวธง�ยๆ  คอ  ใชเพยงเต�ถ�น  3  ใบ  ว�งไว  3  จด 

ใตเตยงนอนคอ  ใตบรเวณสวนศรษะ  ใตบรเวณสะโพก  และใตบรเวณเท�  หลงจ�กนนเธอก 

จะส  ทน�า  กเดา  ตออก  5  วน  รวมทงกนทน�าโบราณกบเหล�พนบ�นแบบทเคยทำ�เมอ 

ชลองโตนเลลกคนแรก  ทเธอใหคว�มสำ�คญกบก�รฟนตวหลงก�รคลอดเปนอย�งยงกเพร�ะ

หลงจ�กโกนบารงลกช�ยคนเลกของเธออ�ยได 3 เดอน เธอกส�ม�รถเปดกจก�รบ�รกหล�บ

ของเธอขนม�ได  ดวยเงนทงหมดทเธอเกบหอมรอมรบเอ�ไว  โดยมย�ยโจล  และพๆ  ของเธอ

ชวยเธออย�งแขงขน 

ผเขยนเคยถ�มเธอว�เหตใดจงเลอกก�รคลอดกบชาหมอบแพดทบ�น ทำ�ไมไมคลอดกบ

ช�หมอบโบร�ณ เธอตอบสนๆ ว� “เมยนสวสดเพยบเจยง” หรอ “เพร�ะปลอดภยกว�”

หลงเธอเปดบ�รได 1 เดอน ฟรองซกกลบม�ทสหนวลล เข�งนงงกบเหตก�รณทเกดขน

ม�ก และทงนงงไปกว�นนคอ โสภ�บอกเลกกบเข�และขอใหเข�อย�ม�ยงทหองเช�ทเธออ�ศย

อยอก เพร�ะเธอเปนคนจ�ยค�เช�หองดวยตวเองแลว ตอนแรกฟรองซไมยอมและพย�ย�มจะใช

กำ�ลงกบโสภ� แตเธอขว�เธอจะแจงตำ�รวจ และรองเรยนเรอง “สทเนยร” หรอรองเรยนองคกร

ทปกปองผหญง ฟรองซซงไมอย�กมปญห�กบตำ�รวจกมพช� จงตองเปนฝ�ยยอมแพ

62 บษบงก วเศษพลชย

ปจจบน เบบ ลกช�ยของโสภ�อ�ยเกอบ 5 ขวบแลว แมฟรองซจะมแฟนใหมเปนส�วบ�ร

ใกลๆ กบบ�รกหล�บไปแลว แตเข�กยงคงแวะเวยนม�เยยมโสภ�กบลกอยเสมอ โสภ�ซงตอน

นมแฟนใหมเปนหนมช�วสวสกตอนรบฟรองซอย�งดทกครง เมอเรวๆ นทงสองยงรวมกนจดง�น

วนเกดใหเบบทภตต�ค�รแหงหนง และเชญคนม�รวมง�นม�กม�ย สวนกจก�รบ�รกหล�บของ

โสภ�กดำ�เนนไปไดดวยด มส�วบ�รทำ�ง�นอยถง 10-15 คน ในชวงฤดก�ลทองเทยว

โสภ�เปนตวอย�งทดทแสดงใหเหนว�  คว�มแปลกปลอมของคว�มเปนตะวนตกท

ไหลบ�เข�ม�สทองถนในน�มของคว�มศวไลซกว�  ไมไดมอำ�น�จเหนอทจะครอบงำ�  กดข 

คว�มเปนตะวนออกไดอย�งเบดเสรจ  เหมอนภ�พหญงส�วโลกตะวนออกช�วกมพช�  ทช�ย

ช�วตะวนตกมกจนตน�ก�รว�ดอยค� ไรเดยงส� ไรคว�มส�ม�รถ เหม�ะแกก�รนำ�ม�เปนเมย

ทอยในโอว�ท หวออน ปกครองง�ย

โสภ�แสดงใหเหนว�  ผหญงช�วกมพช�อย�งเธอกส�ม�รถเปนคปะทะทเท�เทยมหรอ

เหนอกว�  ในพนทของก�รปะทะท�งวฒนธรรมได  เพร�ะก�รปะทะกนต�งมสวนในก�รผลก

ดน กดทบ และสนบสนนอยดวยกน อย�งไมอ�จมฝ�ยใดฝ�ยหนงส�ม�รถครอบครองอกฝ�ย

ไดอย�งเบดเสรจสมบรณ ก�รส�ม�รถหยบฉวยทงก�รเยยวย�รกษ�ในระบบวฒนธรรมกมพช�

และระบบก�รแพทยสมยใหมม�พจ�รณ� และเลอกสงทจะเปนประโยชนตอเธอไดม�กทสด เปน

ขอพสจนสตปญญ�ของผหญงกมพช�ว�ไมเปนสองรองใคร

ผเขยนจงขอสรปว� ก�รเลอนไหลของวฒนธรรมและผคน ทไรพรมแดนในยคโลก�ภวตน 

จงไมไดเปนภ�พทอ�นไดง�ยๆ ชดำ� ชข�ว ชถก ชผด ไดง�ยด�ย เพร�ะก�รปะทะปฏสมพนธ

กนนมไดเปนสภ�วะของคว�มหยดนง  แตเตมไปดวยวฒนธรรมทหล�กหล�ยและเลอนไหล 

ก�รชวงชงอำ�น�จนำ�  และก�รหลอมรวม  เชนเดยวกบโลกของคว�มเจบปวยและก�รเยยวย�

ในยคโลกข�มพรมแดนนของปรปรวนบารง  ทไมส�ม�รถห�ขอบเขตทชดเจนดวยก�รอธบ�ย

ว�ประกอบสร�งม�จ�กก�รแพทยแผนตะวนตก  ก�รแพทยแผนกมพช�  หรอก�รแพทยแผน

อนๆ แตมนเปนปร�กฏก�รณของคว�มสร�งสรรคของชวตในทกๆ วน ทมเปน “พนๆ หนท�ง” 

ทผคนส�ม�รถห�วถท�งของตนเอง (de Certeau 1984, 98) ในก�รประกอบสร�งโลกของ

คว�มเจบปวยและก�รเยยวย�ของตนเอง  ทไมไดถกกำ�หนดและกดทบอย�งเบดเสรจเดดข�ด

จ�กวฒนธรรมแบบใดแบบหนงโดยสนเชง

63ประสบการณการคลอดของเมยฝรงชาวกมพชากบการปะทะกนของวฒนธรรม

รายการอางอง

เอกสารภาษาไทย

กนก สจร, ถวลยวงค รตนสร, วทรย ประเสรฐเจรญสข และโกวท คำาพทกษ, บรรณาธการ.

2542. สตศาสตร . ขอนแกน: ภาควชาสตศาสตรและนรเวชวทยา คณะแพทยศาสตร

มหาวทยาลยขอนแกน.

งวน ญล. 2548. จตวญญาณมารดาธปไตยในสงคมเขมร (ปรอลงเมยดาธปเตยกนองสงกมข

แมร). ภมจต เรองเดช (แปล). บรรมย: มหาวทยาลยราชภฏบรรมย.

สรย สมารกษ และธระ ทองสง. 2537. การตงครรภและการคลอด. เชยงใหม: ภาควชาสตศาสตร-

นรเวชวทยา คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม.

เอกสารภาษาองกฤษ

Ang Chouléan. 1988. “The Place of Animism within Popular Buddhism in Cambodia: the

example of the monastery.” Asian Folklore Studies 47 (1): 35-41. Accessed

September 16, 2013. doi: dx.doi.org/10.2307/1178250.

Brown, Peter J. 1998. Understanding and Applying Medical Anthropology. Toronto:

Mayfield Publishing Company.

Coates, J. Karen. 2005. Cambodia Now: life in the wake of war. Jefferson, N.C.:

McFarland.

Cheng, Sun Kaing. 2010. “Plants at the core of the Khmer Traditional Medicine.” Paper

presented at the 2nd Symposium of the Flore du Cambodge, du Laos, et du

Vietnam. Symposium of the CLV Flora, December 6th-8th.

Douglas, Mary. 1966. Purity and danger: an analysis of concepts of pollution and

taboo. London: Routledge & Kegan Paul.

Foucault, Michel. 1984. “The Politics of Health in the Eighteenth Century.” in The

Foucault Reader, edited by Paul Rabinow, 273-290. New York: Pantheon.

Gupta, Akhil and James Ferguson, eds. 1999. Culture, Power, Place: Explorations in

Critical Anthropology. Durham: Duke University Press.

64 บษบงก วเศษพลชย

Hart, Nicky. 1985. The Sociology of Health and Medicine. Causeway Press.

Helman, C.G. 2001. Culture, Health and Illness. New York: Arnold Publishers.

Holton, Robert. 2000. “Globalization’s Culture Consequences.” ANNALS, The Annals of

the American Academy (AAPSS) 570, July: 140-152.

International Cooperation Office. 2008. Sihanoukville: City of Charm. Sihanoukville:

Municipal Hall of Sihanoukville.

Jacobsen, Trudy. 2008. Lost Goddesses: the denial of female power in Cambodian

history. Copenhagen S., Denmark: NIAS Press.

Keo Mony. 2004. Postpartum Heating Practice in Cambodia. Washington: Harborview

Medical Center, University of Washington.

Koung Lo. 2007. “Postpartum Practices among Cambodian Women in Preah Vihear

Province: a qualitative study of beliefs and practices.” MA thesis, Mahidol

University.

Ledgerwood, Judy, ed. 2002. Cambodia emerges from the past: eight essays. Illinois:

Southeast Asia Publications.

LeVine, Peg. 2010. Love and dread in Cambodia: weddings, births, and ritual harm

under the Khmer Rouge. Singapore: NUS Press.

Longo, Gennaro. 2003. Medicinal plants and their Utilization. Italy: United Nations

Industrial Development Organization and the International Centre for Science

and High Technology.

MacLellan, Jennifer. 2010. “Antenatal anxiety in pregnant women from rural Cambodia.”

British Journal of Midwifery 18 (11): 68-81.

Ministry of Health, Cambodia. 2008. Strategic Framework for Health Financing 2008–

2015. Phnom Penh: Ministry of Health.

Montesanti, Stephanie. 2011. “Cultural Perceptions of Maternal Illness among Khmer

Women in Krong Kep, Cambodia.” Explorations in Anthropology 11 (1): 90–106.

Nikles, Brigitte. 2008. “Women, Pregnancy and Health: Traditional Midwives among the

Bunong in Mondulkiri, Cambodia.” Social Science & Medicine (56): 685-700.

65ประสบการณการคลอดของเมยฝรงชาวกมพชากบการปะทะกนของวฒนธรรม

Ovesen, Jan and Ing-Britt Trankell. 2010. Cambodians and their doctor: a medical

anthropology of colonial and postcolonial Cambodia. Copenhagen: NIAS.

Ponndara Ith, Angela Dawson and Caroline S.E. Homer. 2013. “Women’s Perspective

of Maternity Care in Cambodia.” Women and Birth 26 (1): 71-75. Accessed

September 16, 2013. doi: dx.doi.org/10.1016/j.wombi.2012.05.002.

Slocomb, Margaret. 2003. The people’s republic of Kampuchea, 1979-1989: The

Revolution after Pol Pot . Chiang Mai: Silkworm Books.

Tully, John A. 2002. France on the Mekong: a history of the Protectorate in

Cambodia, 1863-1953. Lanham, Md.: University Press of America.

Walsh, M. 2007. Report on Status of Cambodian Women: domestic violence, sexual

assaults and trafficking for sexual exploitation. Montreal: UQAM.

White, M. Patrice. 2004. “Heat, Balance, Humors, and Ghosts: Postpartum in Cambodia.”

University of Utah, Salt Lake City, Utah, USA Health Care for Women

International (25): 179–194.