ชดวชา ประวตศาสตรชาตไทย

รหสรายวชา สค22020 รายวชาเลอกบงคบ ระดบมธยมศกษาตอนตน

ตามหลกสตรการศกษานอกระบบระดบการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551

ส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย ส านกงานปลดกระทรวงศกษาธการ

กระทรวงศกษาธการ

ค าน า ชดวชา ประวตศาสตรชาตไทย รหสรายวชา สค22020 รายวชาเลอกบงคบ ระดบมธยมศกษาตอนตน ตามหลกสตรการศกษานอกระบบระดบการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ชดวชานประกอบดวยเนอหาความรเกยวกบภมศาสตร ประวตศาสตร เศรษฐศาสตร การเมองการปกครองของชาตไทยในยคสมยตาง ๆ ความภมใจในความเปนไทย มรดกไทยสมยกรงศรอยธยาและกรงธนบร บทเรยนจากเหตการณทางประวตศาสตรในสมยกรงศรอยธยาและกรงธนบร และความสมพนธกบตางประเทศในสมยกรงศรอยธยาและสมยกรงธนบร และชดวชานมวตถประสงคเพอใหผเรยน กศน. มความร ความเขาใจ และตระหนกถงความเปนมาของชาตไทยในดนแดนทเปนประเทศไทยทด ารงอยอยางตอเนองมาเปนเวลายาวนานตราบจนปจจบน ซงพระมหากษตรยไทยและบรรพบรษในสมยตาง ๆ ทชวยลงหลกปกฐาน ปกปกรกษาถนทอยและสรางสรรคอารยธรรมอนดสบทอดแกชนรนหลง ส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย ขอขอบคณผเชยวชาญเนอหา ทใหการสนบสนนองคความรประกอบการน าเสนอเนอหา รวมทงผเกยวของ ในการจดท าชดวชา หวงเปนอยางยงวาชดวชานจะเกดประโยชนตอผเรยน กศน. และน าไปสการปฏบตอยางเหนคณคาตอไป ส านกงาน กศน.

พฤษภาคม 2561

ค าแนะน าการใชชดวชา ประวตศาสตรชาตไทย

ชดวชา ประวตศาสตรชาตไทย รหสรายวชา สค22020 ใชส าหรบผเรยนหลกสตรการศกษานอกระบบระดบการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ระดบมธยมศกษาตอนตน แบงออกเปน 2 สวนคอ สวนท 1 โครงสรางของชดวชา แบบทดสอบกอนเรยน โครงสรางของหนวย การเรยนร เนอหาสาระ กจกรรม เรยงล าดบตามหนวยการเรยนร และแบบทดสอบหลงเรยน สวนท 2 เฉลยแบบทดสอบและกจกรรม ประกอบดวย เฉลยแบบทดสอบกอนเรยนและหลงเรยน เฉลยกจกรรม เรยงล าดบตามหนวยการเรยนร วธการใชชดวชา ใหผเรยนด าเนนการตามขนตอน ดงน

1. ศกษารายละเอยดโครงสรางชดวชาโดยละเอยดเพอใหทราบวาผเรยนตอง เรยนรเนอหาในเรองใดบางในรายวชาน

2. วางแผนเพอก าหนดระยะเวลาและจดเวลาทผเรยนมความพรอมทจะศกษา ชดวชา เพอใหสามารถศกษารายละเอยดของเนอหาไดครบทกหนวยการเรยนรพรอมท ากจกรรมตามทก าหนดใหทนกอนสอบปลายภาค

3. ท าแบบทดสอบกอนเรยนของชดวชาตามทก าหนดเพอทราบพนฐานความร เดมของผเรยน โดยใหท าลงในสมดบนทกการเรยนรและตรวจสอบค าตอบจากเฉลยแบบทดสอบทายเลม

4. ศกษาเนอหาในชดวชาในแตละหนวยการเรยนรอยางละเอยดใหเขาใจทงใน ชดวชาและสอประกอบ (ถาม) และท ากจกรรมทก าหนดไวใหครบถวน

5. เมอท ากจกรรมเสรจแตละกจกรรมแลว ผเรยนสามารถตรวจสอบค าตอบได จากแนวตอบ/เฉลยทายเลม หากผเรยนยงท ากจกรรมไมถกตองใหผเรยนกลบไปทบทวนเนอหาสาระในเรองนนซ าจนกวาจะเขาใจ

6. เมอศกษาเนอหาสาระครบทกหนวยการเรยนรแลว ใหผเรยนท าแบบทดสอบ หลงเรยนและตรวจกระดาษค าตอบจากเฉลยทายเลมวาผเรยนสามารถท าแบบทดสอบไดถกตองทกขอหรอไม หากขอใดยงไมถกตองใหผเรยนกลบไปทบทวนเนอหาสาระในเรองนนใหเขาใจอกครงหนง ผเรยนควรท าแบบทดสอบหลงเรยนใหไดคะแนนมากกวาแบบทดสอบกอนเรยนและควรไดคะแนนไมนอยกวารอยละ 60 ของแบบทดสอบทงหมด (หรอ 24 ขอ จาก 30 ขอ) เพอใหมนใจวาจะสามารถสอบปลายภาคผาน

7. หากผเรยนไดท าการศกษาเนอหาและท ากจกรรมแลวยงไมเขาใจ ผเรยน สามารถสอบถามและขอค าแนะน าไดจากครหรอแหลงคนควาเพมเตมอน ๆ หมายเหต : การท าแบบทดสอบกอนเรยน - หลงเรยนและกจกรรมทายเรอง ใหท าและบนทกลงในสมดบนทกกจกรรมการเรยนรประกอบชดวชาประวตศาสตรชาตไทย การศกษาคนควาเพมเตม ผเรยนอาจศกษาหาความรเพมเตมไดจากแหลงเรยนรอน ๆ ทเผยแพรความร ในเรองทเกยวของและศกษาจากผร เปนตน การวดผลสมฤทธทางการเรยน ผเรยนตองวดผลสมฤทธทางการเรยน ดงน

1. ระหวางภาคเรยน วดผลจากการท ากจกรรมหรองานทไดรบมอบหมายระหวางเรยนรายบคคล

2. ปลายภาคเรยน วดผลจากการท าขอสอบวดผลสมฤทธปลายภาคเรยน

โครงสรางชดวชา ประวตศาสตรชาตไทย สาระการพฒนาสงคม

มาตรฐานการเรยนรระดบ มความร ความเขาใจ ตระหนกเกยวกบภมศาสตร ประวตศาสตร เศรษฐศาสตร การเมอง การปกครองในทวปเอเชย และน ามาปรบใชในการด าเนนชวต เพอความมนคงของชาต

ตวชวด 1. อธบายความหมายของชาต

2. อธบายความเปนมาของชนชาตไทย 3. บอกพระปรชาสามารถของพระมหากษตรยไทยกบการรวมชาต 4. อธบายประวตความเปนมาของศาสนาพทธ ครสต และอสลาม 5. อธบายความส าคญของสถาบนศาสนา 6. ระบบทบาท และความส าคญของสถาบนพระมหากษตรย 7. อธบายบญคณของพระมหากษตรยไทยในอดต 8. บอกพระปรชาสามารถ คณงามความด และวรกรรม ของสมเดจพระรามาธบดท 1

(สมเดจพระเจาอทอง) สมเดจพระบรมไตรโลกนาถ สมเดจพระนเรศวรมหาราช สมเดจพระนารายณ-มหาราช และสมเดจพระเจาตากสนมหาราช

9. บอกคณงามความดของสมเดจพระสรโยทย พระสพรรณกลยา ขนรองปลดช ชาวบานบางระจน และพระยาพชยดาบหก

10. อธบายความหมาย/นยาม “มรดกไทย” 11. อธบายถงคณคาของประเพณไทย 12. บอกเลาวฒนธรรมไทยสมยกรงศรอยธยา และกรงธนบร การแตงกาย

การใชภาษา อาหารไทย และการละเลน เปนตน 13. ยกตวอยางวรรณกรรมในสมยกรงศรอยธยา และกรงธนบร 14. ระบลกษณะเดนของสถาปตยกรรม ประตมากรรมไทยในสมยกรงศรอยธยา

และกรงธนบร 15. อธบายความภาคภมใจในมรดกไทย 16. ยกตวอยางพฤตกรรมทแสดงถงความภาคภมใจในมรดกไทย

อยางนอย 3 ตวอยาง 17. เลาเหตการณทส าคญทางประวตศาสตรในสมยกรงศรอยธยา

และกรงธนบร

18. เลอกแนวทางในการน าบทเรยนจากเหตการณทางประวตศาสตรทไดมาปรบใชในการด าเนนชวต

19. อธบายความสมพนธกบตางประเทศในสมยกรงศรอยธยาและกรงธนบร 20. วเคราะหความสมพนธกบตางประเทศในทวปเอเชย และทวปยโรปทสงผล

ตอความมนคงของประเทศ 1) ดานเศรษฐกจ การคา 2) ดานการเมองการปกครอง 3) ดานการทต 4) ดานศาสนา และวฒนธรรม 5) ดานการศกษา

สาระส าคญ การเรยนรประวตศาสตรชาตไทยกอใหเกดความภาคภมใจในความเปนชาตไทย ไดเรยนร ความหมาย ความเปนมา และความส าคญของสถาบนหลกของชาต ศาสนา และพระมหากษตรย ความเปนมาของชาตไทย เสรภาพในการนบถอศาสนาของไทย และบญคณของพระมหากษตรยไทย ตงแตสมยสโขทย อยธยา ธนบร และรตนโกสนทร ชดวชาในระดบมธยมศกษาตอนตนเรยนรเกยวกบพระมหากษตรย บรรพบรษ วรกรรมของบรรพบรษไทยในสมยกรงศรอยธยา กรงธนบร เรยนรมรดกทางวฒนธรรมสมยกรงศรอยธยา กรงธนบร ศกษาเหตการณทางประวตศาสตร ความสมพนธกบตางประเทศในทวปเอเชย ทวปยโรป ทสงผลตอความมนคงของประเทศดานตาง ๆ เชน การทต เศรษฐกจ การคา การเมองการปกครอง ศาสนา การศกษา ประเพณ ดนตร ศลปะ สถาปตยกรรม ประตมากรรม แนวทางในการสบสานและอนรกษมรดกไทย และการถอดองคความรจากเหตการณทางประวตศาสตร เพอน ามาปรบใชในการด าเนนชวตเพอความมนคงของชาต ขอบขายเนอหา หนวยการเรยนรท 1 ความภมใจในความเปนไทย หนวยการเรยนรท 2 มรดกไทยสมยกรงศรอยธยาและกรงธนบร หนวยการเรยนรท 3 บทเรยนจากเหตการณทางประวตศาสตรสมยกรงศร อยธยาและกรงธนบร หนวยการเรยนรท 4 ความสมพนธกบตางประเทศในสมยกรงศรอยธยาและ กรงธนบร

สอประกอบการเรยนร

1. ชดวชาประวตศาสตรชาตไทย รหสรายวชา สค22020 2. สมดบนทกกจกรรมการเรยนรประกอบชดวชา 3. สอเสรมการเรยนรอน ๆ

จ านวนหนวยกต

จ านวน 3 หนวยกต กจกรรมเรยนร

1. ท าแบบทดสอบกอนเรยน ตรวจสอบค าตอบจากเฉลยทายเลม 2. ศกษาเนอหาสาระในหนวยการเรยนรทกหนวย 3. ท ากจกรรมตามทก าหนด และตรวจสอบค าตอบจากเฉลยทายเลม 4. ท าแบบทดสอบหลงเรยน และตรวจสอบค าตอบจากเฉลยทายเลม

การประเมนผล

1. ท าแบบทดสอบกอนเรยน/หลงเรยน 2. ท ากจกรรมในแตละหนวยการเรยนร 3. เขารบการทดสอบปลายภาค

สารบญ

หนา ค าน า ค าแนะน าการใชชดวชา โครงสรางชดวชา สารบญ หนวยการเรยนรท 1 ความภมใจในความเปนไทย 1 เรองท 1 สถาบนหลกของชาต 4 เรองท 2 บญคณของแผนดน 19

หนวยการเรยนรท 2 มรดกไทยสมยกรงศรอยธยาและกรงธนบร 37 เรองท 1 ความหมาย/นยาม “มรดกไทย” 39 เรองท 2 ประเพณไทย 41 เรองท 3 วฒนธรรมไทย 46 เรองท 4 ศลปะไทย 49 เรองท 5 การอนรกษมรดกไทย 58

หนวยการเรยนรท 3 บทเรยนจากเหตการณทางประวตศาสตร 62 ในสมยกรงศรอยธยาและกรงธนบร

เรองท 1 สงครามชางเผอก 63 เรองท 2 การเสยกรงศรอยธยา ครงท 1 65 เรองท 3 สงครามยทธหตถของสมเดจพระนเรศวรมหาราช 68 เรองท 4 การเสยกรงศรอยธยา ครงท 2 71 เรองท 5 การกอบกเอกราชของสมเดจพระเจาตากสนมหาราช 74

หนวยการเรยนรท 4 ความสมพนธกบตางประเทศในสมยกรงศรอยธยา 81 และกรงธนบร

เรองท 1 ความสมพนธกบตางประเทศในสมยกรงศรอยธยา 83 เรองท 2 ความสมพนธกบตางประเทศในสมยกรงธนบร 92 บรรณานกรม 99 คณะผจดท า 105

1

หนวยการเรยนรท 1 ความภมใจในความเปนไทย

สาระส าคญ การสรางความภมใจในความเปนชาตของคนทวโลก ทกคนในชาตจะตองเรมจากการศกษาเรยนรประวตศาสตร รากเหงาความเปนมาของชาต และการรวมชาตใหเปนปกแผน ส านกความยากล าบากของเหลาบรรพชนทไดพลชพเพอการสรางชาตสรางแผนดน ซงในประเทศไทย ถอเปนประเทศทมประวตศาสตรยาวนาน มขนบธรรมเนยม วฒนธรรม ภาษาของตนเองและมบรพมหากษตรยทมพระปรชาสามารถ เคยเปนศนยรวมและมหาอ านาจทงทางดานการเมอง การปกครอง และเศรษฐกจ ทไมแพชาตใดในโลก ซงคนไทยทกคนควรภมใจ ในหนวยการเรยนรเพอสรางความภมใจในความเปนไทยใหกบทกคนน จะมเนอหาทเกยวของกบสถาบนหลกของชาตไทย ซงประกอบดวย สถาบนชาต สถาบนศาสนา ทไมมประเทศใดเสมอเหมอน โดยเฉพาะอยางยงสถาบนพระมหากษตรย ซงเปรยบเสมอนศนยรวมใจของคนในชาต ชาตไทยและผนแผนดนไทย ทด ารงคงอยได เพราะบญคณของพระมหากษตรยไทยตงแตสมยกรงสโขทย กรงศรอยธยา กรงธนบร และกรงรตนโกสนทร ซงถอเปนบญคณของแผนดนทลกหลานไทยทกคนตองเรยนรและซาบซง ทงน เพอใหเกดความภาคภมใจในความเปนชาตไทยสบตอไป ตวชวด 1. อธบายความหมายของชาต

2. อธบายความเปนมาของชนชาตไทย 3. บอกพระปรชาสามารถของพระมหากษตรยไทยกบการรวมชาต 4. อธบายประวตความเปนมาของศาสนาพทธ ครสต และอสลาม 5. อธบายความส าคญของสถาบนศาสนา 6. ระบบทบาท และความส าคญของสถาบนพระมหากษตรย 7. อธบายบญคณของพระมหากษตรยไทยในอดต 8. บอกพระปรชาสามารถ คณงามความด และวรกรรม ของสมเดจพระรามาธบดท 1

(สมเดจพระเจาอทอง) สมเดจพระบรมไตรโลกนาถ สมเดจพระนเรศวรมหาราช สมเดจพระนารายณ-มหาราช และสมเดจพระเจาตากสนมหาราช

9. บอกคณงามความดของสมเดจพระสรโยทย พระสพรรณกลยา ขนรองปลดช ชาวบานบางระจน และพระยาพชยดาบหก

2

ขอบขายเนอหา เรองท 1 สถาบนหลกของชาต

1.1 สถาบนชาต 1.1.1 ความหมายของชาต 1.1.2 ความเปนมาของชนชาตไทย 1.1.3 การรวมชาตไทยเปนปกแผน 1.1.4 บทบาทของพระมหากษตรยไทยในการรวมชาต

1.2 สถาบนชาต 1.2.1 ศาสนาพทธ 1.2.2 ศาสนาครสต 1.2.3 ศาสนาอสลาม

1.3 สถาบนพระมหากษตรย 1.3.1 บทบาทและความส าคญของสถาบนพระมหากษตรย 1.3.2 พระปรชาสามารถของพระมหากษตรยไทย 1.3.3 สถาบนพระมหากษตรยคอศนยรวมใจของคนในชาต

เรองท 2 บญคณของแผนดน 2.1 บญคณของพระมหากษตรยไทยตงแตสมยกรงสโขทย กรงศรอยธยา

กรงธนบร และกรงรตนโกสนทร 2.2 พระมหากษตรยไทยในสมยกรงศรอยธยาและกรงธนบร

2.2.1 รายนามพระมหากษตรยในสมยกรงศรอยธยา 2.2.2 รายนามพระมหากษตรยในสมยกรงธนบร

2.3 วรกษตรยไทยสมยกรงศรอยธยา 2.3.1 สมเดจพระรามาธบดท 1 (สมเดจพระเจาอทอง) 2.3.2 สมเดจพระบรมไตรโลกนาถ 2.3.3 สมเดจพระนเรศวรมหาราช 2.3.4 สมเดจพระนารายณมหาราช

2.4 วรกษตรยไทยสมยกรงศรอยธยา 2.4.1 สมเดจพระเจาตากสนมหาราช

2.5 วรบรษและวรสตรไทยในสมยกรงศรอยธยาและกรงธนบร 2.5.1 สมยกรงศรอยธยา

1) สมเดจพระสรโยทย 2) พระสพรรณกลยา 3) ขนรองปลดช

3

4) ชาวบานบางระจน 2.5.2 สมยกรงธนบร

1) พระยาพชยดาบหก เวลาทใชในการศกษา 60 ชวโมง สอการเรยนร

1. ชดวชาประวตศาสตรชาตไทย รหสรายวชา สค22020 2. สมดบนทกกจกรรมการเรยนรประกอบชดวชา

4

เรองท 1 สถาบนหลกของชาต “ชนชาตไทย” เปนชนชาตทมรากเหงาทางประวตศาสตรและความเปนมา ทยาวนานไมแพชาตใดในโลก เรามผนแผนดนไทยทอดมสมบรณ ในน ามปลา ในนามขาว มพชพนธธญญาหารทอดมสมบรณ มภมอากาศ และภมประเทศทเปนชยภม อากาศไมรอนมาก ไมหนาวมาก มความหลากหลายของแหลงทรพยากรธรรมชาต มทราบลมแมน าทอดมสมบรณเหมาะแก การเพาะปลก มภเขา มทะเลทมความสมดลและสมบรณเพยบพรอมเปนทหมายปองของ นานาประเทศ นอกจากน ชนชาตไทย ยงมขนบธรรมเนยม ประเพณและวฒนธรรมทดงามหลากหลาย งดงาม เปนเอกลกษณของชาตทโดดเดน ซงสงเหลานลกหลานไทยทกคนควรมความภาคภมใจทไดเกดมาเปนคนไทยในแผนดนไทย แตกอนทจะสามารถรวมชนชาตไทย ใหเปนปกแผน ท าใหลกหลานไทยไดมแผนดนอาศยอยอยางรมเยนเปนสขหลายชวอายคนมาจวบจนทกวนน บรรพบรษของชนชาตไทยในอดต ทานไดสละชพเพอชาต ใชเลอดทาแผนดน ตอสเพอปกปองดนแดนไทย กอบกเอกราชดวยหวงไววา ลกหลานไทยตองมแผนดนอย ไมตองไปเปนทาสของชนชาตอน ซงการรวมตวมาเปนชนชาตไทยทมทงคนไทยและแผนดนไทยของบรรพบรษไทยในอดต กไมใชเรองทสามารถท าไดโดยงาย ตองอาศยความรก ความสามคค ความกลาหาญ ความเสยสละอดทน และสงทส าคญ คอ ตองมศนยรวมใจทเปนเสมอนพลงในการตอสและผน า ทมความชาญฉลาดทงในดานการปกครองและการรบ ซ งกคอสถาบนพระมหากษตรยทอยคคนไทยมาชานาน และหากลกหลานไทยและคนไทยทกคนไดศกษาพงศาวดารและประวตศาสตรชาตไทย กจะเหนวา ดวยเดชะพระบารมและพระปรชาสามารถของบรพมหากษตรยของไทยในอดตทเปนผน าสามารถรวบรวมชนชาตไทยใหเปนปกแผน และแมวาเราจะเคยเสยเอกราชและดนแดนมามากมายหลายครง บรพมหากษตรยไทยกสามารถกอบก เอกราชและรวบรวมชนชาวไทยให เปนปกแผนไดเสมอมา และเหนอส งอนใด พระมหากษตรยไทยทกพระองค เปนพระมหากษตรยทปกครองประเทศชาตดวยพระบารมและทศพธราชธรรม ใชธรรมะและค าสงสอนของพระพทธองคมาเปนแนวในการปกครอง ท าใหคนในชาตอยรวมกนอยางรมเยนเปนสข สมกบค าทวา “ประเทศไทย เปนประเทศแผนดนธรรมแผนดนทอง” ซงแผนดนธรรม หมายถง แผนดนทมผปฏบตธรรม และการปฏบตธรรมนน หมายถง การปฏบตหนาทอยางถกตอง แผนดนทอง หมายถง แผนดนทประชาชน ไดรบประโยชนและความสขอยางทวถงตามควรแกอตภาพ ดงนน ชนชาตไทยในอดต จงถอวาสถาบนพระมหากษตรย เปนสถาบนสงสดของชาต ทมบทบาทส าคญในการเปนผน า รวบรวมประเทศชาตใหเปนปกแผน และกษตรย ทกพระองคปกครอง ดแลและบรหารประเทศชาตโดยใชหลกธรรม ทเปนค าสอนของศาสนาดวยความเขมแขงของสถาบนพระมหากษตรย ทมความศรทธาเลอมใสในสถาบนศาสนา ทเปนเสมอนเครองยดเหนยวทางจตใจใหคนในชาตประพฤตปฏบตในทางทดงาม เพราะทกศาสนาลวนแตสอนใหคนประพฤตและคอยประคบประคองจตใจใหดงาม มความศรทธาในการบ าเพญตน

5

ตามรอยพระศาสดาของแตละศาสนา และเมอพระมหากษตรยเปนผทประพฤตตนอยในธรรม และปกครองแผนดนโดยธรรมแลว ไพรฟาประชาราษฎรตางอยดวยความรมเยนเปนสข จงท าใหสถาบนชาต ทเปนสญลกษณเปรยบเสมอนอาณาเขตผนแผนดนทเราอยอาศย มความมนคง พฒนาและยนหยดไดอยางเทาเทยมอารยประเทศ ดงนน สถาบนชาต สถาบนศาสนา และสถาบนพระมหากษตรย จงเปนสถาบนหลกของชาตไทย ทไมสามารถแยกจากกนได สามารถยดเหนยวจตใจของปวงชาวไทยและคนในชาตมาจวบจนทกวนน

1.1 สถาบนชาต 1.1.1 ความหมายของ ชาต

ชาต [ชาด ชาดต] น. ในพจนานกรมแปล ไทย-ไทย ราชบณฑตยสถาน ความหมายท 2 หมายถง ประเทศ ประชาชนทเปนพลเมองของประเทศ กลมชนทมความรสกในเรองเชอชาต ศาสนา ภาษา ประวตศาสตร ความเปนมา ขนบธรรมเนยมประเพณ และวฒนธรรมอยางเดยวกนหรออยในปกครองรฐบาลเดยวกน

หรออกนยหนง ชาต จะหมายถง กลมคน หรอประชาชนทมจดรวมของการเปนชาต เชน มประวตศาสตร มผน าหรอกษตรยทเกงกลา มวฒนธรรมทสบตอกนมา หรอมเปาหมายทดส าหรบการรวมเปนชาตเดยวกน มแผนดนทมประชาชนยดครอง มอาณาเขต ทแนนอน มการปกครองเปนสดสวน มผน าเปนผปกครองประเทศและประชาชนทงหมด ดวยกฎหมายทประชาชนในชาตนนก าหนดขน เชน ประเทศไทยมการปกครองในระบอบประชาธปไตย อนมพระมหากษตรยทรงเปนพระประมข มศาสนาพทธ เปนศาสนาประจ าชาต มวฒนธรรม ขนบธรรมเนยม และจารตประเพณ เปนเอกลกษณประจ าชาตของตนเอง สบทอดกนมาจากบรรพบรษเปนเวลายาวนาน

พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช ในหลวงรชกาลท 9 แหงราชวงศจกร ทานไดมพระกระแสรบสงเกยวกบค าวา “ชาต” ไววา “การทจะเปนชาตได ตองมองคประกอบ 2 สง คอ 1) คน และ 2) แผนดน ถาขาดสงใดสงหนงจะเปนชาตไมได อธบายไดวา ผนแผนดนใด หากไรคนอยอาศย จะจดวาเปนทรกราง และหากผนแผนดนใดมแ ตคน แตผนแผนดนนนไมใชของกลมคนนนเปนเจาของ ถอวาพวกเขาเปนชนกลมนอย ไมถอเปนชาต

1.1.2 ความเปนมาของชนชาตไทย การศกษาเรองถนก าเนดของชนชาตไทย ไดเรมขนเมอประมาณ 100 ปเศษ

มาแลว โดยนกวชาการชาวตะวนตก ตอมาไดมนกวชาการสาขาตาง ๆ ทงคนไทยและ ชาวตางประเทศไดศกษาคนควาตอมาเปนล าดบจนถงปจจบน การศกษาคนควาไดอาศยหลกฐานตาง ๆ เชน โครงกระดกมนษย เครองมอเครองใช เอกสารโบราณ หลกฐานทางภาษาและวฒนธรรมทองถน ผลจากการคนควาปรากฏวามนกวชาการและผสนใจเรองถนก าเนดของชนชาตไทยตางเสนอแนวคดทฤษฎเกยวกบทมาของชนชาตไทยไวหลายกลม อาท กลมแรก

6

ในระยะแรก ๆ นกวชาการสวนใหญเชอวาถนก าเนดของชนชาตไทยอยในดนแดนเทอกเขาอลไต แลวอพยพถอยรนลงมาทางตอนใตของประเทศจน หรอกลมทสอง เชอวา ถนฐานก าเนดของชนชาตไทย นาจะอยทางตอนเหนอของประเทศจนบรเวณมณฑลเสฉวน ลมแมน าแยงซเกยง แลวอพยพลงมาทางใต และแนวคดอกกลมหนง เชอวาถนฐานเดมของคนไทยอยกระจดกระจายทางตอนใตของประเทศจนและทางตอนเหนอของภาคพนเอเชยตะวนออกเฉยงใต ตลอดจนบรเวณรฐอสสมของอนเดย ตอมาไดอพยพยายถนกระจายออกไป นอกจากน ยงม นกประวตศาสตรและนกวชาการไทยและตางชาต รวมถงผเชยวชาญและนกประวตศาสตรบางทาน ไดศกษาคนควาจากโครงกระดกมนษยของยคหนใหม ทคนพบในประเทศไทยจ านวนหลาย ๆ โครงกระดก มลกษณะเหมอนโครงกระดกของคนไทยในปจจบน จงไดเสนอแนวคดวา ดนแดนประเทศไทยนาจะเปนทอยของบรรพบรษคนไทยมาตงแตสมยกอนประวตศาสตร ซงแตละแนวคด กมเหตผลและหลกฐานทางประวตศาสตรและทางกายวภาคศาสตรทนาสนใจ แตยง ไมมแนวคดใดเปนทยอมรบกนในปจจบน

จากรองรอยหลกฐานทางโบราณคด จดหมายเหตจน พระราชพงศาวดารรวมถงเอกสารทางประวตศาสตรตาง ๆ มการยนยนและเชอวา ประวตศาสตรของชนชาตไทยในแหลมทอง (Golden Khersonese) เรมตนเมอประมาณ พ.ศ. 800 (พทธศตวรรษท 8 - 12) เปนตนมา โดยมดนแดนของอาณาจกรและแควนตาง ๆ เชน อาณาจกรฟนน ตงอยบรเวณทางทศตะวนตกและชายทะเลขอบอาวไทย และมอาณาจกรหรภญชยทางเหนอ อาณาจกรศรวชยทางใต และมอาณาจกรทวารวด (พทธศตวรรษท 12) บรเวณลมแมน าเจาพระยาตอนลาง เปนตน

ตอมาไดมการรวมตวเปนปกแผน โดยมพระมหากษตรย มดนแดนและสถาปนาอาณาจกรสโขทยเปนราชธานแหงแรกของชนชาตไทย ราวป พ.ศ. 1762 โดยพอขนศรนาวน าถม พระราชบดาของพอขนผาเมอง เปนผปกครองอาณาจกร

ดงนน จากหลกฐานและขอมลขางตนน รวมถงสมมตฐานของแหลงอารยธรรมตาง ๆ ของโลก ซงสวนใหญแหลงก าเนดของชนชาตกลมตาง ๆ ในอดตจะอยบรเวณลมแมน าตาง ๆ อาท แหลงอารยธรรมเมโสโปเตเมย ตงอยบรเวณทราบลมระหวางแมน าไทกรส (Tigris) ทางตะวนออก และแมน ายเฟรตส (Euphrates) ทางตะวนตก หรออารยธรรมอนเดยโบราณหรออารยธรรมลมแมน าสนธ กตงอยบรเวณลมแมน า เปนตน ดงนน จงมความเปนไปไดทชนชาตกลมตาง ๆ ทเคยอาศยในลมแมน าเจาพระยา หรอบรเวณรอบอาวไทย จะมการรวมตวกน เปนปกแผนแลวมการพฒนาเปนชมชน สงคม และเมอง จนกลายมาเปนอาณาจกรตาง ๆ ของชนชาตไทยตามพงศาวดาร

1.1.3 การรวมชาตไทยเปนปกแผน ไมวาแนวคดทฤษฎเกยวกบแหลงก าเนดของชนชาตไทย จะอพยพมาจากทใด

จะมการพสจนหรอไดรบการยอมรบหรอไม คงไมใชประเดนส าคญทจะตองพสจนหาค าตอบ คงปลอยใหเปนเรองของนกประวตศาสตรหรอนกวชาการ ทตองศกษาหรอคนควาตอไป

7

แตความส าคญอยทลกหลานคนไทยทกคนทอาศยอยบนพนแผนดนไทย ตองไดเรยนรและตองยอมรบวาการรวบรวมชนชาตไทยใหเปนปกแผน และใหชนชาตไทยมแผนดนอยสขสบาย ชวลกชวหลานจนถงปจจบนน ไมใชเรองทใคร ๆ จะสามารถท าไดโดยงาย จะสงเกตจากทหลาย ชนชาตทเคยเรองอ านาจในอดต แตเนองจากขาดผน าทเขมแขง ไมสามารถรวบรวมประชาชนใหเปนปกแผน ปจจบนไดกลายเปนชนกลมนอย ตองไปอาศยแผนดนของชนชาตอนอย หรอตองไปอยภายใตการปกครองของชนชาตอน ดวยเหตน คนไทยและลกหลานไทยทกคนตองตระหนกถงบญคณของบรรพบรษไทยและพระปรชาสามารถของบรพมหากษตรยไทยในอดตทสามารถรวบรวมชนชาวไทย ปกปองรกษาเอกราชและดนแดนของประเทศไทยไวไดมาโดยตลอด การรวบรวมชาตไทยใหเปนปกแผน จงเปนเสมอนเปนพระราชกรณยกจทส าคญของพระมหากษตรยไทยในอดตซงหากจะยอนรอยไปศกษาพงศาวดารฉบบตาง ๆ รวมถงประวตศาสตรชาตไทย ตงแตยคกอนการสถาปนากรงสโขทย ใหเปนราชธานแหงแรกของ ชนชาวไทยแลว การสถาปนาราชธานของชนชาวไทยทกยคทกสมยไมวาจะเปนการสถาปนา กรงศรอยธยา กรงธนบร กรงรตนโกสนทร รวมไปถงการกอบกเอกราชหลงจากการเสยกรงศรอยธยาทง 2 ครง ลวนเปนวรกรรมและบทบาทอนส าคญของพระมหากษตรยทงสน

เหตการณการรวบรวมชนชาตไทยใหเปนปกแผนในอดต เกดขนหลายครงนบตงแตการรวมชาตครงแรกในสมยพอขนศรนาวน าถมผสถาปนากรงสโขทย ใหเปนราชธานของชนชาตไทย ตอมาเมอพระองคไดเสดจสวรรคต ขอมสบาดโขลญล าพง ไดท าการยด กรงสโขทย พระราชโอรสของพอขนศรนาวน าถม พระนามวา พอขนผาเมอง และพระสหายนามวา พอขนบางกลางหาว เจาเมองบางยางไดเขายดอ านาจคนจากขอมไดส าเรจ พอขนผาเมองจงไดยกใหพอขนบางกลางหาวขนเปนกษตรยในป พ.ศ. 1792 ภายหลงถวายพระนามเปน พอขนศรอนทราทตย จงถอเปนปฐมกษตรยพระองคแรกของราชวงศพระรวงแหงกรงสโขทย กรงสโขทยเปนราชธานของไทยไดประมาณ 200 ป กอนทออนอ านาจลง และถกผนวกในฐานะหวเมองหนงในพระราชอาณาเขตของกรงศรอยธยา เมอป พ.ศ. 1921 ในสมยพระมหาธรรมราชาท 2 แมวาพระมหากษตรยของราชวงศพระรวงหรอราชวงศสโขทยจะหมดอ านาจลง แตการรวมอ านาจของเมองอโยธยา กบเมองสพรรณบร ไดสถาปนากรงศรอยธยา เปนราชธานแหงใหม โดยสมเดจพระรามาธบดท 1 หรอสมเดจพระเจาอทอง ในป พ.ศ. 2893 สโขทยกไดถกผนวกในฐานะเมองประเทศราชซงตอมาผสบทอดอ านาจราชวงศสโขทยหรอราชวงศ พระรวง ยงกลบมามบทบาทและมอ านาจอกครงในสมยกรงศรอยธยา อยางไรกตาม การเรองอ านาจหรอหมดอ านาจของอาณาจกรนอยใหญในอดต เปนแคเพยงเหตการณทเกดขน ตามกาลเวลา แควนใดหรออาณาจกรใด มผน าทเขมแขง แควนนนหรออาณาจกรนน กจะสามารถยดเมอง รวบรวมประชาชนและสถาปนาเมองขนมาใหเปนปกแผนได เฉกเชน ชนชาตไทยในอดตทงในสมยกรงสโขทยและกรงศรอยธยา รวมไปถงอาณาจกรลานนา หรภญชย พษณโลก

8

ชากงราว สพรรณบร และเมองอน ๆ ในดนแดนสวรรณภมหรอแหลมทองแหงน แมนวาจะเสอมอ านาจลง ถกผนวกเขามารวมเปนปกแผนภายหลง แตประชาชนและชนชาตในอาณาจกรตาง ๆ เหลานลวนถอเปนบรรพบรษรากเหงาของคนไทยในปจจบนเชนเดยวกน ชนชาตใดหรอกลมคนใดกตาม ทสามารถอยรวมกนได ยอมมหลกยดเหนยว ในการด าเนนชวตทคลายกน เชน มพระมหากษตรยทรกและเคารพองคเดยวกน มศาสนาทรกและศรทธาเหมอนกน มบานเมองทอยอาศยในอาณาเขตเดยวกน และมแผนดนทตองปกปองผนเดยวกน ชนชาตไทยในอดตกเชนเดยวกน ประชาชนทกคน ไมวาจะเปนพระมหากษตรย พระบรมวงศานวงศ เหลาเสนาอ ามาตย ทหาร นกรบ นกบวชพระภกษสงฆ ชาวบานหญงชายและอน ๆ จะมหลกยดเหนยวของการเปนชนชาตเดยวกน จงท าใหการตอสเพอรวมชาตไทย ใหเปนปกแผนเกดขนหลายครง แมวาจะถกรกราน ตแตกพายอพยพไรแผนดนอย หรอจะถกยดครองหลายตอหลายครง แตบรรพบรษไทยทมความรกชาต ศาสนา และพระมหากษตรย ไมเคยยอมใหสนชาตสนแผนดน มการตอสเพอกอบกเอกราชและดนแดน เพอหวงวาลกหลานไทย จะไดมชาต มแผนดนอยสบตอไป

1.1.4 บทบาทของพระมหากษตรยไทยในการรวมชาต ดงทไดกลาวไวในขางตนวา บทบาทการรวบรวมชาตไทยใหเปนปกแผน

เปนบทบาททส าคญของพระมหากษตรย ไทยในอดต หากรฐใดแควนใด ไมมผน าหรอพระมหากษตรยทเขมแขง มพระปรชาสามารถทงดานการรบ การปกครองรวมถงดานการคา เศรษฐกจการคลง รฐนนหรอแควนนน ยอมมการเสอมอ านาจลงและถกยดครอง ผนวกไปเปนเมองขนหรอประเทศราชภายใตการปกครองของชนชาตอนไป การถกยดครองหรอผนวกไปเปนเมองขนภายใตการปกครองของอาณาจกรอนในอดต สามารถท าไดหลายกรณ อาทเชน การยอม สโรราบโดยด โดยการเจรญไมตรและสงบรรณาธการถวาย โดยไมมศกสงครามและการเสยเลอดเนอ เชน การรวมแผนดนและสถาปนากรงศรอยธยาในสมยสมเดจพระเจาอทอง กษตรยพระองคแรกของกรงศรอยธยา ในป พ.ศ. 1893 พระองคไดทรงสรางพระราชวงและพระทนงตาง ๆ ใหมความมนคง ตอมาพระยาประเทศราชทง 16 หวเมอง คอ เมองมะละกา เมองชวา เมองนครศรธรรมราช เมองทวาย เมองเมาะตะมะ เมองเมาะล าเรง เมองสงขลา เมองจนทบร เมองพษณโลก เมองสโขทย เมองพชย เมองสวรรคโลก เมองก าแพงเพชร และเมองนครสวรรค ไดมาถวายบงคมอยรวมเขตขณฑสมา หรอการรวมแผนดนโดยการการยกทพไปตเมอชนะ กยดครอง เกณฑไพรพลกลบมาเมองตนเองและแตงตงเจานายหรอผทไดรบการไวใจไปปกครอง เชน สมเดจพระเจาอทอง ทรงพระกรณาใหสมเดจพระเจาลกเธอพระราเมศวร ยกพล 5000 ไปตกรงกมพชาธบด ซงพระองคทรงรบชนะ จงไดกวาดเอาครวชาวกรงกมพชาธบดเขาพระนครเปนอนมาก

9

จะเหนวาในการท าศกสงครามเพอการปกปองแผนดนของตนเองหรอการท าศกสงครามเพอขยายพระราชอาณาเขต ลวนเปนบทบาทของพระมหากษตรยหรอพระบรม- วงศานวงศ ทตองยกทพน าไพรพลออกท าศกสงครามดวยพระองคเอง การศกสงครามเพอปกปองบานเมองจากอรราชศตรในอดตสมยกรงสโขทยและกรงศรอยธยา เกดขนหลายครง เชน การท ายทธหตถหรอการชนชางระหวางเจาราม หรอพอขนรามค าแหง กบขนสามชน เจาเมองฉอด ในสมยของพอขนศรอนทราทตย พระราชบดา ปฐมกษตรยแหงกรงสโขทย ราวป พ.ศ. 1800 หรอเหตการณการยทธหตถ และการกอบกเอกราช และรวบรวมไพรพลเพอสรางกรงศรอยธยาของสมเดจพระนเรศวรมหาราช หลงจากทเสยกรงศรอยธยา ครงท 1 ใหกบพระเจาหงสาวด ซงในขณะนนคอพระเจาบเรงนอง เมอป พ.ศ. 2112

ภาพแผนทฝรงเศส ป พ.ศ. 2229 แสดงอาณาเขตของอาณาจกรสยาม พกาม เขมร ลาว โคชนจนกบแควนตงเกย ทงหมดเปนแวนแควนในสายตาของชาวตะวนตกทเดนทางเขาสภมภาคในยคน นนคอชวงปลายรชสมยสมเดจพระนารายณมหาราช (ทมา :https://mgronline.com/indochina/detail/9560000008955)

จากตวอยางทยกมาขางตน จะเหนไดวาสถาบนพระมหากษตรย ไดมบทบาทส าคญในการรวมชนชาตใหเปนปกแผน รวมถงการปกปองประเทศชาตและมาตภมเพอสบไวให

10

ลกหลานไทยไดมแผนดนอย ซงหากชนชาตไทยในอดต ไมมผน าหรอกษตรยทมพระปรชาสามารถแลว ในวนนอาจไมมชาตไทยหลงเหลออยในแผนทโลก หรอชนชาตไทยอาจตองตกไปอยภายใตการปกครองของชาตใดชาตหนง ดงเชน ชาตมอญ ทอดตเคยเปนชนชาตทยงใหญ แตหลงจากทพระเจาตะเบงชะเวต กษตรยแหงตองอ ซงเปนกษตรยพมาพระองคแรก ทตเมองหงสาวด เมองหลวงของชนชาตมอญ และตอมาไดสถาปนาเมองหงสาวดเปนเมองหลวงของพมา จากนนเปนตนมาชนชาตมอญกถกกลนชาตไปตราบจนทกวนน ดงบทกว “วนสนชาต” ของ ชาล ชลยา ทไดเตอนสตคนไทยใหมความรกชาต ศาสนา มความจงรกภกดและส านกในบญคณของพระมหากษตรย โดยไดคดมาตอนหนงวา

การสนชาตขาดกษตรยประวตศาสตร หากประมาทอาจเกดไดไมวนไหน คน-แผนดน-ภาษา-วฒนธรรมใด มรวมไดกลายเปนชาตอนสมบรณ หากขาดซงสวนใดใหสนชาต รวมทงศาสนกษตรยอาจสนสญ ตวอยางมอญถกท าลายใหอาดร เราและคณรกชาตไทยใหรวมกน…

1.2 สถาบนศาสนา

ศาสนา เปนลทธความเชอของมนษย เกยวกบการก าเนดและสนสดของโลก หลกศลธรรมตลอดจนลทธพธทกระท าตามความเชอนน ๆ หลายศาสนามการบรรยาย สญลกษณและประวตศาสตรศกดสทธซงเจตนาอธบายความหมายของชวตและหรออธบายก าเนดชวตหรอเอกภพ จากความเชอของศาสนาเกยวกบจกรวาลและธรรมชาตมนษย โดยศาสนาถอเปนเครองยดเหนยวจตใจมนษยใหรจกผดชอบชวด และขดเกลาจตใจมนษยจากทกระดางใหบรสทธ โดยกอนทจะมศาสนาก าเนดขนมามนษยยคแรก ๆ นนมนสยดราย กาวราว เนองจากไมมเครองยดเหนยวจตใจ แตตอมาเมอมศาสนาก าเนดขนมาท าใหจตใจมนษยออนโยนลง มนษยมความเหนใจตอกนและกน มน าใจโอบออมอารตอกน และจะเหนไดวาแตละประเทศนนจะยดค าสงสอนของศาสนาเปนหลกในการปกครองประเทศ และมการก าหนดศาสนาเปนศาสนาประจ าชาตดวย นอกจากศาสนาจะมอทธพลตอการปกครองของประเทศแลวยงมอทธพลตอวฒนธรรมของแตละประเทศดวย เชน ประเทศไทยทมการหลอพระพทธรปเปนงานศลปะ วฒนธรรมการไหว การเผาศพ วฒนธรรมเหลานกน ามาจากศาสนาเหมอนกน ดงนน ศาสนาจงเปนสถาบนทส าคญตอประเทศเปนอยางมาก ประเทศไทย เปนประเทศเสร รฐมอบสทธและเสรภาพใหกบประชาชนในการนบถอศาสนา จงท าใหมความหลากหลายทางวฒนธรรมและศาสนา การส ารวจสภาวะทางสงคมและวฒนธรรม เนนในดานการเขารวมกจกรรมทางศาสนาของประชากร 3 ศาสนา คอ ศาสนาพทธ ศาสนาอสลาม และศาสนาครสต (ไมรวมผทนบถอศาสนาอน ๆ และผไมมศาสนา) จากผลการส ารวจของส านกงานสถตแหงชาต ป 2554 พบวาประชากรอาย 13 ปขนไปเกนกวารอยละ 90 เปนผนบถอศาสนาพทธ (รอยละ 94.6) รองลงมา นบถอศาสนาอสลาม (รอยละ 4.6)

11

และนบถอศาสนาครสต (รอยละ 0.7) ทเหลอคอผทนบถอศาสนาอน ๆ รวมทง ผไมมศาสนา (รอยละ 0.1) หนาทของสถาบนศาสนา

1) สรางความเปนปกแผนใหแกสงคม 2) สรางเสรมและถายทอดวฒนธรรมแกสงคม 3) ควบคมสมาชกใหปฏบตตามบรรทดฐานของสงคม 4) สนองความตองการทางจตใจแกสมาชกเมอสมาชกเผชญกบปญหาตาง ๆ

แบบแผนพฤตกรรมในการประพฤตปฏบตตนของสมาชก โดยทวไปแบบแผนพฤตกรรมในการปฏบตของสมาชกในสงคม ยอมเปนไปตามหลกธรรมของศาสนาทตนนบถอ และเปนไปตามประเพณทางศาสนานน ๆ กจกรรมของประเพณทางศาสนามความส าคญ ในการสรางความรสกเปนอนหนงอนเดยวกนของสมาชกในสงคม 1.2.1 ศาสนาพทธ ศาสนาพทธ ไดเผยแผเขามาในดนแดนประเทศไทยเปนครงแรก โดยพระเถระชาวอนเดย เมอประมาณ พ.ศ. 236 โดยการอปถมภของพระเจาอโศกมหาราช แหงอนเดย ซงในขณะนนประเทศไทยรวมอยในดนแดนทเรยกวา สวรรณภม ทมอาณาเขตกวางขวาง มหลายประเทศรวมกนในดนแดนสวนน จ านวน 7 ประเทศในปจจบน ไดแก ประเทศไทย พมา ศรลงกา ญวน กมพชา ลาว และมาเลเซย ซงพระพทธศาสนาทเขามาในครงนน เปนนกายหนยานหรอเถรวาทแบบดงเดม มพทธศาสนกชนเลอมใสศรทธาบวชเปนพระภกษเปนจ านวนมาก และไดสรางวด สถปเจดยไวสกการะบชา ตอมาภายหลง กษตรยในสมยศรวชยทรงนบถอพระพทธศาสนาแบบมหายาน จงท าใหศาสนาพทธนกายมหายานเผยแผเขามาสดนแดนประเทศไทยทางตอนใต ซงกไดมการรบพระพทธศาสนาทงแบบเถรวาท และแบบมหายาน และศาสนาพราหมณทเขามาใหม จงท าใหประเทศไทยมผนบถอพระพทธศาสนาทง 2 แบบ และมพระสงฆทง 2 ฝายดวยเชนกน ในสมยกรงศรอยธยา พระพทธศาสนาในสมยน ไดรบอทธพลของพราหมณ เขามามาก แตพระมหากษตรยทง 33 พระองค ทรงนบถอพทธศาสนาทงหมด ทรงอปถมภบ ารง วดวาอารามอยางจรงจง จะเหนไดจากในแตละสมยรชกาล จะมการหลอพระพทธรป และสรางวดขนมาหลายแหง เชน ในสมยสมเดจพระรามาธบดท 1 (สมเดจพระเจาอทอง) ปฐมกษตรยแหง กรงศรอยธยา พระองคทรงสรางวดพทไธสวรรย ทต าบลเวยงเหลก ถอเปนอารามแหงแรกของอยธยา สรางพทธเจดยทส าคญของวดคอ พระปรางคใหญพระวหาร พระพทธรปตามระเบยงคดซงท าดวยศลา และกฏพระพทธโฆษาจารย ซงเปนอธบดสงฆฝายคนถธระ มต าแหนงสงฆราชฝายซาย

12

ในสมยสมเดจพระบรมไตรโลกนาถ ทรงมพระราชศรทธาเลอมใสในพระพทธศาสนาเปนอยางมาก พระองคไดสรางพระวหารวดจฬามณ และทรงพระผนวช ณ วดจฬามณ ถง 8 เดอน รชสมยของพระเจาบรมไตรโลกนาถ นบวายาวนานทสดกวากษตรยในสมยอยธยาทก ๆ พระองค ทรงอปถมภท านบ ารงพระพทธศาสนาใหเจรญตลอดมาดวยด และตอมาในสมยสมเดจพระรามาธบดท 2 พระราชโอรสของสมเดจพระบรมไตรโลกนาถ ทรงสรางพระวหารพระศรสรรเพชญ หลอพระพทธรปยน ทรงถวายพระนามวา “พระศรสรรเพชญ” เปนพระทองค าทใหญทสดในโลก นอกจากน ตามพระราชพงศาวดารอยธยา กลาววามการสรางเจดยวดภเขาทอง และสถาปนาในสมยพระราเมศวร และตอมาไดมการบรณปฏสงขรณ ใหเปนมหาเจดยสงเดน ในสมยสมเดจพระมหาธรรมราชาและสมเดจพระเพทราชา แลวเสรจในรชกาลสมเดจ พระเจาอยหวบรมโกศ ซงรชสมยของพระองคใหมการตงสมณวงศในลงกา ทเรยกวา สยามวงศหรออบาลวงศ มาจนกระทงทกวนน

วดภเขาทอง จงหวดพระนครศรอยธยา

(ทมา : http://m.donmueangairportthai.com/th/popular-destinations/1702/wat-phukhao-thong-phra-nakhon-si-ayutthaya)

นอกจากน พระพทธศาสนา เจรญรงเรองในสมยสมเดจพระเจาปราสาททอง พระองคทรงโปรดใหสรางวดไชยวฒนาราม วดชมพลนกายารามราชวรวหาร สรางพระปรางควดมหาธาต ในชวงพระราชพธประกาศลบศกราชไดโปรดใหบรณปฏสงขรณพระอารามกวารอยแหง และโปรดเสดจบ าเพญพระราชกศลในโอกาสตาง ๆ เชน สมโภชพระพทธบาท เปนตน และตอมาในสมยสมเดจพระนารายณมหาราช พ.ศ. 2199 – 2231 แมวาพระองคทรงถกเชอเชญจากราชทตฝรงเศส ซงเปนประเทศทนบถอศาสนาครสตใหเปลยนศาสนาในสมยพระเจาหลยสท 14 แตพระองคกมความเลอมใสพทธศาสนาเปนอยางยง พระองคไดโปรดใหหลอพระพทธรปทองค าสง 4 ศอกเศษอยองคหนง สง 1 ศอกบาง สง 2 ศอกบาง ถวายพระนามวา “พระบรมไตรโลกนาถ”

13

และพระบรมไตรภพนาถ และนอกจากนพระองค ทรงไดประกาศออกเปนราชกฤษฎกา วา “บคคลใดจะนบถอศาสนาใดกได โดยไมทรงบงคบในการทประชาชนของพระองคจะนบถอในเรองของศาสนา ในสมยนน พระองคยงทรงสรางวดแบบสถาปตยกรรมแบบตะวนตก ไดแก วดเซนตเปาโล ปจจบนอยทจงหวดลพบร และวดเซนตโยเซฟ อยในจงหวดพระนครศรอยธยา สวนในรชสมยพระมหากษตรยพระองคอน ๆ แหงกรงศรอยธยา เนองจากมการท าศกสงครามอยบอยครง แตหลงจากวางจากการท าศก พระมหากษตรยทกพระองคกจะบรณะซอมแซมและอปถมภพระพทธศาสนามไดขาด อาท สมยสมเดจพระมหาจกรพรรด-ราชาธราช ไดทรงสถาปนาวดวงชย วดสบสวรรค รวมถงทรงลาผนวช ทงนเนองจากกษตรย ทกพระองคลวนทรงเปนพทธมามกะ สงเกตไดจากหลกฐานในบรเวณกรงเกา ทยงหลงเหลอรองรอยของวดวาอารามตาง ๆ มาจนตราบเทาทกวนน จงถอวาเปนยคทองของพระพทธศาสนาในประวตศาสตรชาตไทยอกยคหนง พระพทธศาสนา ในสมยกรงธนบร แมวาสมเดจพระเจาตากสนมหาราช ไดทรงครองราชยสมบตอยเพยง 15 ป (พ.ศ. 2310–2325) ซงในขณะนน เปนระยะแหงการกอบกชาตและตองยายมาสรางเมองใหม พระองคทรงเหนดเหนอยและทรงงานหนกยงกวาพระมหากษตรยพระองคใด พระพทธศาสนาในสมยนนจงเสอมลง แตพระองคเปนกษตรยททรงสนพระทยและเสอมใสในพระศาสนามาก พระราชกรณกจดานศาสนาของพระองคพอสรปไดดงน 1) จดสงฆมณฑล (พ.ศ. 2311) เนองจากพระสงฆแตกแยกและบกพรองในดานธรรมวนย ไมมพระเถระทมคณวฒ จงทรงใหมการประชมสงฆเทาทมในขณะนน ณ วดบางหวาใหญ (วดระฆงโฆสตาราม) เลอกพระเถระผทรงคณวฒ แตงตงใหเปนสมเดจพระสงฆราช และพระราชาคณะ ฐานานกรมใหญนอยตามล าดบ 2) ทรงบรณะพระอารามตาง ๆ มากกวา 200 หลง และทรงขอใหพระสงฆตงมนอยในพระธรรมวนย อยาใหศาสนามวหมอง 3) บ ารงการเลาเรยนพระไตรปฎก โปรดใหมกรมสงฆการธรรมการ ท าบญชพระสงฆเรยนพระไตรปฎกไดมาก กทรงถวายไตรจวรเนอละเอยดพรอมถวายจตปจจย และโปรดใหชางเขยนภาพจตรกรรม ทเปนสมดภาพไตรภม 4) บ ารงศาสนา ทเมองนครศรธรรมราช นอกจากบรณะแลว ยงสนบสนน โดยถวายจวรและปจจย 5) รวบรวมพระไตรปฎก การเสยกรงศรอยธยาแกพมาเมอ พ.ศ. 2310 บานเมองถกเผาเปนจ านวนมาก คมภรพระไตรปฎกสญหายมาก ทรงโปรดใหสบหาคมภรตนฉบบตาม หวเมองตาง ๆ น ามาคดลอกเพอสรางพระไตรปฎกฉบบหลวงขน แตยงไมทนเสรจกสนรชกาลเสยกอน นอกจากนโปรดนมนตพระเทพกวใหไปเขมร และพระพรหมมนไปนครศรธรรมราช เพอรวบรวมคมภรวสทธมรรคเอามาคดลอกไวดวย

14

6) ช าระพระอลชช เวลานนพระอลชชมอยเปนจ านวนมากทเปนพวกกกพระเจาฝาง และตงตนเปนหวหนากองทพตาง ๆ ทเปนพระ จงประกาศใหบรรดาพระสงฆหวเมองฝายเหนอมาสารภาพผด แลวใหสกรบราชการ ถาไมยอมรบจะตองพสจนความบรสทธ คอใหด าน า ตอหนาพระทนง 3 กลนใจ ผใดทนไดโปรดใหด ารงอยในฐานานศกด ผใดแพโปรดใหสกออกมาสกขอมอใชในราชการจงหนก ถาผใดกลาวเทจวาตนบรสทธ แตพอด าน าพสจนกลบมาสารภาพวาตนเปนปาราชก กโปรดใหเอาตวไปประหารชวต ในคราวนนพระองครวบรวมไทยเปนปกแผนไดภายในเวลา 3 ปเทานน สมเดจพระเจาตากสน ทรงสนพระทยในพระพทธศาสนาเปนอยางยง ไดรบสงสนทนาปญหาธรรมกบพระเถระอยเปนประจ า ทรงเปนพระมหากษตรยไทยเพยงพระองคเดยวททรงปฏบตวปสสนาเปนพเศษ ทรงพระราชนพนธหนงสอทางพทธศาสนาไวเรองหนงชอ “ลกษณะบญ” เปนหนงสอทวาดวยวธท ากรรมฐาน จากพงศาวดารและหลกฐานทางประวตศาสตร จะเหนไดวาพระพทธศาสนา เปนศาสนาทสงคมไทยสวนใหญนบถอมาตงแตในอดต และสบทอดกนมาเปนชานาน ดงนนพระพทธศาสนาจงมบทบาทส าคญของวถชวตของคนไทย รวมถงวฒนธรรมและประเพณ จนประเทศไทยไดชอวาเปนศนยกลางของพระพทธศาสนาของโลก โดยม "พทธมณฑล" เปนศนยกลางแหงพทธศาสนาโลก ตามมตของการประชมองคการสหประชาชาต เมอวนท 20 พฤษภาคม พ.ศ. 2558

1.2.2 ศาสนาครสต ศาสนาครสตเปนศาสนาทมผนบถอมากทสดศาสนาหนง เปนศาสนาประเภทเอกเทวนยม ซงนบถอพระยาหเวหเปนพระเจาพระองคเดยว ค าวา “พระครสต” มาจากภาษากรก วา "ครสตอส" แปลวา ผไดรบเจม (ใหเปนตวแทนของพระเจา) ศาสนาครสตเปนศาสนาทเนนการมอบความรกทบรสทธใหพระเจาและใหมนษยดวยกน เพราะหลกการของศาสนาครสต ถอวามนษยทกคนเปนบตรของพระเจา ศาสนาครสตเขามาในประเทศไทยยคเดยวกบการลาอาณานคมของลทธจกรวรรดนยม โดยเฉพาะอยางยงชาวโปรตเกส ชาวสเปน และชาวดตช ทก าลงบกเบกเอเชยตะวนออกเฉยงใต ซงนอกจากกลมทมจดประสงค คอลาเมองขนและเผยแพรศาสนาพรอมกน เชน จกรวรรดอาณานคมฝรงเศส เขามาไดเมองขนในอนโดจน เชน ประเทศเวยดนาม กมพชา ลาว โดยลกษณะเดยวกบโปรตเกสและสเปน ในขณะทประเทศไทยรอดพนจากการเปนเมองขน สวนหนงอาจเพราะการเปดเสรในการเผยแผศาสนา ท าใหลดความรนแรงทางการเมองลง ศาสนาครสตทเผยแผในไทยเปนครงแรกเปนนกายโรมนคาทอลก ปรากฏหลกฐานวาในป พ.ศ. 2110 (ค.ศ. 1567) ตรงกบสมยอาณาจกรกรงศรอยธยา โดยมมชชนนารคณะดอมนกน 2 คน เขาสอนศาสนาใหชาวโปรตเกส รวมทงชาวพนเมองทเปนภรรยา ตอมา จงมมชชนนารคณะฟรงซสกนและคณะเยสอต เขามาดวย บาทหลวงสวนมากเปนชาวโปรตเกส ระยะแรกทยงถกปดกนทางศาสนา มชชนนารจงเนนการดแลกลมคนชาตเดยวกน กระทงรชสมย

15

สมเดจพระนารายณมหาราช ประเทศไทยไดมสมพนธภาพอนดกบฝรงเศส ตรงกบรชสมย พระเจาหลยสท 14 แหงฝรงเศส ท าใหมจ านวนบาทหลวงเขามาเผยแผศาสนามากขน และการแสดงบทบาททางสงคมมากขน บางกอยจนแกหรอตลอดชวตกม ดานสงคมสงเคราะห มการจดตงโรงพยาบาล ดานศาสนา มการตงเซมนารครสตง เพอผลตนกบวชพนเมอง และมการโปรดศลอนกรมใหนกบวชไทยรนแรก และจดตงคณะรกกางเขน เมอสนรชสมยสมเดจพระนารายณมหาราชแลว ศาสนาครสตกลบไมไดรบความสะดวกในการเผยแผศาสนาเชนเดม เพราะถกจ ากดขอบเขต ถกหามประกาศศาสนา ถกหามเขยนหนงสอศาสนาเปนภาษาไทย และภาษาบาล ประกอบกบพมาเขามารกรานประเทศไทย บาทหลวงถกย าย โบสถถกท าลาย มชชนนารทงหลายรบหนออกนอกประเทศ การเผยแ ผศาสนาครสตยตในชวงเสยเอกราชใหพมากระทงสมเดจพระเจากรงธนบรกอบกเอกราชส าเรจ แมการเผยแผศาสนาครสตเรมตนขนใหม แตเพราะประเทศก าลงอยในภาวะสรางบานเมองขนใหมจงไมกาวหนาเทาทควร สวนศาสนาครสตนกายโปรเตสแตนต และศาสนาครสตนกายอสเทรน ออรทอดอกซ ได เขามาเผยแ ผในประเทศไทย ในยคหลง โดยคณะเผยแ ผของนกายโปรเตสแตนตกลมแรกทเขามาประเทศไทยตามหลกฐานทปรากฏ คอ ศษยาภบาล 2 ทาน ศาสนาจารย คารล ออกสตส เฟรดเดอรค กตสลาฟ เอม.ด (Rev. Karl Fredrich Augustus Gutzlaff) ชาวเยอรมน จากสมาคมเนเธอรแลนดมชชนนาร (Netherlands Missionary Society)และศาสนาจารย จาคอบ ทอมลน (Rev. Jacob Tomlin) ชาวองกฤษ จากสมาคมลอนดอนมชชนนาร (London Missionary Society) มาถงประเทศไทย เมอ 23 สงหาคม พ.ศ. 2371 (ค.ศ. 1828) ทงสองทานชวยกนเผยแผศาสนาดวยความเขมแขง สวนศาสนาครสตนกายออรทอดอกซ เรมในประเทศไทย เปนแหงแรกในป พ.ศ. 2546 จากขอมลของส านกงานสถตแหงชาต ใน พ.ศ. 2557 ประเทศไทยมครสตศาสนกชน617,492 คน คดเปน 1.1% ของประชากรทงหมด 56,657,790 คน (อาย 13 ปขนไป) แบงเปนนกายโรมนคาทอลกและนกายโปรเตสแตนตเกอบเทา ๆ กน ผลส ารวจโดยองคกรของครสตศาสนาในนกายตาง ๆ ในป พ.ศ. 2558 พบวา ครสตศาสนกชนในประเทศไทย มจ านวนทงหมด 814,508 คนคดเปน 1.2712% ของประชากร 64,076,033 คน โดยมนกายทส าคญ คอ นกายโปรเตสแตนตนกายโรมนคาทอลก และนกายออรทอดอกซ นอกจากนยงมนกายมอรมอน 1.2.3 ศาสนาอสลาม ศาสนาอสลาม (Islam) เปนศาสนาเอกเทวนยมและศาสนาอบราฮมบญญตไวในคมภรอลกรอาน คมภรศกดสทธของอสลามซงสาวกถอวาเปนพระวจนะค าตอค าของพระเปนเจา (อลลอฮ) และส าหรบสาวกสวนใหญ เปนค าสอนและตวอยางเชงบรรทดฐาน (เรยกวา สนต และประกอบดวยหะดษ) ของมฮมมด เปนศาสดา (นบ) องคสดทายของพระเปนเจา สาวกของศาสนาอสลาม เรยกวา มสลม มสลมเชอวาพระเจาเปนหนงและหาทเปรยบไมได และ

16

จดประสงคของการด ารงอย คอ เพอรกและรบใชพระเปนเจา มสลมยงเชอวา ศาสนาอสลามเปนบรรพศรทธาฉบบสมบรณและเปนสากลทสด ซงไดประจกษมาหลายครงกอนหนานน ผานศาสดา ซงรวมอาดม โนอาห อบราฮม โมเสส และพระเยซ พวกเขายดมนวา สารและววรณ ถกแปลผดหรอเปลยนแปลงบางสวนตามกาล แตมองวา อลกรอาน ภาษาอาหรบเปนทงววรณสดทายและไมเปลยนแปลงของพระเปนเจา มโนทศนและหลกศาสนามเสาหลกทงหาของศาสนาอสลามถอเปนโครงสรางชวตของชาวมสลม เสาหลกเหลานนถอเปนการปฏญาณตน ในเรองความศรทธา การละหมาด การให ซากต (ชวยเหลอแกผยากไร) การถอศลอดในชวงเดอนรอมฎอนและการไปแสวงบญยงนครเมกกะหสกครงหนงในชวตส าหรบผทสามารถท าได ซงเปนมโนทศนพนฐานและการปฏบตตนนมสการทตองปฏบตตาม และกฎหมายอสลามทตามมา ซงครอบคลมแทบทกมมของชวตและสงคม โดยก าหนดแนวทางในหวเรองหลายหลาก ตงแตการธนาคารไปจนถงสวสดการ ชวตครอบครวและสงแวดลอม

พระมะหะมด

ศาสดาองคสดทายของพระเจา

มสลมสวนใหญเปนนกายซนนย คดเปน 75–90% ของมสลมทงหมด นกายใหญทสดอนดบสอง คอ ชอะฮ คดเปน 10 - 20% ประเทศมสลมใหญทสด คอ ประเทศอนโดนเซย ซงมชาวมสลม 12.7% ของโลก ตามมาดวยปากสถาน (11.0%) อนเดย (10.9%) และบงกลาเทศ (9.2%)

นอกจากน ยงพบชมชนขนาดใหญในจน รสเซยและยโรปบางสวน ดวยสาวกกวา 1,500 ลานคน หรอ 22% ของประชากรโลก ศาสนาอสลามจงมผ นบถอมากทสด เปนอนดบสองของโลก รองจากศาสนาครสต

(ทมา : https://naga00225.wordpress.com/)

ศาสนาอสลาม เขามาเผยแผในประเทศไทยตงแตยคสมยสโขทย และกรงศรอยธยาเรอยมา โดยกลมพอคาชาวมสลมในคาบสมทรเปอรเซยทเขามาคาขายในแหลมมลาย (อนโดนเซยและมาเลเซย) ไดน าศาสนาอสลามเขามาดวย ภายหลงคนพนเมองจงไดเปลยนมานบถอศาสนาอสลาม และบางคนเปนถงขนนางในราชส านก ในชวงตนกรงรตนโกสนทร มชาวมสลมอพยพ มาจากมลายและเปลยนสญชาตเปนไทย นอกจากนยงมชาวมสลมอนเดยทเขามาตงรกราก รวมถงชาวมสลมยนนานทหนภยการเบยดเบยนศาสนาหลงการปฏวตคอมมวนสตในประเทศจน ศาสนาอสลามในประเทศไทย มการเตบโตอยางรวดเรว โดยสถตระบวาประชากรมสลมมระหวาง 2.2 ลานคน ถง 7.4 ลานคน ซงมความหลากหลายจากการอพยพเขามาจากทวโลก มสลมในไทยสวนใหญเปนนกายซนนย ตามขอมลของส านกงานสถตแหงชาต

17

เมอ พ.ศ. 2550 ประเทศไทยมมสยด 3,494 แหง โดยมในจงหวดปตตานมากทสด มจ านวนถง 636 แหง และสวนใหญมสยดกวารอยละ 99 เปนนกายซนนย และอกรอยละ 1 เปนชอะห แมคนไทยสวนใหญจะนบถอพทธศาสนา แตประเทศไทยเปนดนแดนเสรประชาชนไดรบสทธทจะนบถอศาสนาใด ๆ กไดตราบเทาทไมไปละเมดสทธของผอน อยางไรกตาม ความแตกตางทางศาสนาไมเคยกอใหเกดปญหาทรายแรงในประเทศไทย ศาสนกชนไมวา จะนบถอศาสนาใด ตางกสามารถด ารงชวตอยไดอยางสงบสขในประเทศไทย ทงน เพราะทกศาสนาสอนใหคนละเวนความชวประพฤตแตความด ศาสนาจงเปนเครองยดเหนยวทางจตใจ ชวยเหนยวรงบคคลมใหประพฤตไมด

1.3 สถาบนพระมหากษตรย สถาบนพระมหากษตรย เปนหนงสถาบนหลกของชนชาตไทยมายาวนานตงแต

อดตกาลจวบจนปจจบน คนไทย รก เคารพเทดทนสถาบนพระมหากษตรย และถอเปน ศนยรวมจตใจของคนไทย ทงนไมเพยงมาจากความเชอของคนไทยทยดถอในเรองของกษตรยคอ “ผมบญ” เปน “สมมตเทพ” เทานน แตเพราะพระราชจรยวตร พระราชกรณยกจ วรกรรมมากมาย รวมถงความเสยสละของบ รพมหากษตรย ไทยทก ๆ พระองค ททรงปฏบต ใหราษฎรและไพรฟาประชาราษฎรเหน ตงแตในอดตจนกระทงถงปจจบน รวมไปถงรากฐานความเชอและวฒนธรรม ทางดานศาสนาพทธ ในเรอง บาป บญ คณ โทษ ความกตญญรคณ จงท าใหคนไทยส านกถงความส าคญ และส านกในพระมหากรณาธคณของสถาบนพระมหากษตรยมเสอมคลาย

1.3.1 บทบาทและความส าคญของสถาบนพระมหากษตรย แมวาบทบาทของพระมหากษตรยจะเปลยนไปในแตละยคสมย เชน ในอดต

พระมหากษตรยตองเปนเสมอนจอมทพ ทตองน าทพออกบญชาท าศกสงคราม ดแลปกครองไพรฟาประชาชน รวมถงบรหารจดการดานเศรษฐกจการคาดวยพระองคเอง บางพระองค มวรกรรมเปนทประจกษในการกอบกเอกราชของชาตดวยความกลาหาญและเสยสละ อาท สมเดจพระนเรศวรมหาราช สมเดจพระเจาตากสนมหาราช ซงบทบาทเหลาน อาจแตกตางไปจากปจจบน เนองจากปจจบนพระมหากษตรยตางใชพระราชอ านาจผานกองทพ ผานรฐสภาหรอผานคณะรฐมนตร แตสงททกรชสมยทไมเคยเปลยนแปลง นนคอ พระมหากษตรย ทกพระองคทงในอดตและปจจบน เปนเสมอนประมขของประเทศ เปนผทคอยบ าบดทกข บ ารงสขของประชาชน ไดทรงท านบ ารงบานเมองใหมความเจรญมนคงกาวหนาในดานตาง ๆ เปนแบบอยางทดใหกบประชาราษฎร แกไขปญหาและความขดแยงตาง ๆ ทเกดขน และทส าคญ พระมหากษตรย เปนเสมอนมงขวญและศนยรวมทางดานจตใจใหกบคนไทยทงประเทศ แตทงน อาจสามารถสรปไดวา บทบาทของสถาบนพระมหากษตรยของไทยตงแตในอดตจนถงปจจบน เปรยบเสมอนจอมทพของประเทศ เปนนกบรหารและปกครองประเทศ เปนนกการทต เปนศาลยตธรรม เปนนกการคาพาณชย สงเสรมการคาและเศรษฐกจ รวมไปถงเปนผท านบ ารง

18

สงเสรม ศาสนา ศลปะและวฒนธรรม เปนองคอปถมภศาสนา และเปนนกประวตศาสตรและวรรณกรรม เปนตน ซงบทบาทเหลานลวนเปนบทบาทและความส าคญของสถาบนพระมหากษตรยตงแตในอดตจนถงปจจบน

1.3.2 พระปรชาสามารถของพระมหากษตรยไทย จากอดตยคกอนการสถาปนากรงสโขทย เปนราชธานของไทย ราวป พ.ศ. 1800

มาสยคสมยกรงศรอยธยา กรงธนบร และกรงรตนโกสนทร รวมระยะเวลาเจดรอยกวาปทสถาบนพระมหากษตรยยงคงมความส าคญและอยคกบผนแผนดนไทยตลอด ชนชาตไทยตระหนกถงบญคณและพระปรชาสามารถของพระมหากษตรย ตงแตเรมมการรวมชาต รวมแผนดน กอรางสรางเมองตงแตอดต จนมาเปนปกแผนไดอยางทกวนน กเพราะสถาบนพระมหากษตรย แมวารปแบบการปกครองหรอสถานะ และบทบาทของพระมหากษตรย จะเปลยนแปลงไปตามกาลเวลา แตพระราชกรณยกจ วรกรรมและพระปรชาสามารถของพระมหากษตรยในแตละยคแตละสมยกลวนแตเปนประโยชนเพอแผนดนและเพอประชาชนทงสน

พระมหากษตรยแตละพระองคในสมยกรงศรอยธยาสวนใหญจะมพระปรชาสามารถทางดานการศกและการรบ ซงยงมเหตการณ วรกรรม ความกลาหาญ ความเสยสละและพระปรชาสามารถดานอน ๆ ของเหลาบรพมหากษตรยไทยพระองคอน ๆ และวรชน บรรพบรษไทยทไมไดเปนกษตรยอกหลายทานในสมยกรงศรอยธยา ไดมอบไวใหกบแผนดนและชนชาตไทยทยงไมไดกลาวถง ซงพระปรชาสามารถและวรกรรมเหลานมอกมากมายมหาศาลทลกหลานไทยควรไดศกษาและเรยนร อาท พระปรชาสามารถและวรกรรมของสมเดจพระสรโยทย และชาวบานบางระจน ซงจะไดยกเหตการณตาง ๆ มาใหศกษาในตอนตอไป

นบเปนความโชคดของประเทศไทย และประชาชนคนไทย ทเรามสถาบนพระมหากษตรย ท เขมแขงมาแตคร งในอดต เรามพระมหากษตรย ททรงท าทกอยาง เพอประเทศชาตและประชาชน หลายพระองคไดสละชพเพอปกปองชาตและผนแผนดนไทยไว หลายพระองคสละแมแตความสขสวนพระองคเพอความสขของประชาราษฎร หลายพระองคตางทรงปกครองบานเมองดวยทศพธราชธรรม หลายพระองคทรงมองการณไกล น าพาประเทศชาตใหรอดพนจากภยสงคราม พฒนาและน าประชาชนไปสความเจรญทด หลายพระองคมพระจรยวตรทงดงาม ทรงเปนแบบอยางใหพสกนกรในการด ารงชวต ตลอดระยะเวลากวา 700 ปทผานมา ปวงชนชาวไทยมพระมหากษตรย รวมแลวเกอบรอยพระองค และดวยพระบารมปกเกลา ปกกระหมอมของพระมหากษตรยทกพระองค ไดท าใหประชาชนคนไทยอยเยนเปนสขใตรม พระบารม พระองคไดชวยระงบเหตวกฤตของบานเมองทกครง ไมวาจะเปนวกฤตดานการเมอง เศรษฐกจและสงคม ท าใหประเทศชาตเราสามารถรอดพนจากวกฤตและสถานการณเลวราย มาไดดวยด สถาบนพระมหากษตรยจงเปนเหมอนเสาหลกของแผนดน เปนเสมอนศนยรวมจตใจของคนไทยทงชาต และดวยเหตน ประชาชนคนไทยตงแตในอดตจนถงปจจบน จงมความ

19

ผกพนอยางลกซ งกบสถาบนพระมหากษตรยอยางแนบแนน ทกคนตางรก เทดทนองคพระมหากษตรยไวเหนอสงอนใด และการรกชาต ศาสนา พระมหากษตรยซงเปน 3 สถาบนหลกของชาตไทย เปนคณลกษณะอนพงประสงคทแสดงออกถงการเปนพลเมองดของชาต ธ ารงไวซงความเปนชาต ศรทธา ยดมนในศาสนา และเคารพเทดทนสถาบน พระมหากษตรย ผทมความรกชาต ศาสน กษตรย จะเปนผทแสดงออกถงการเปนพลเมองดของชาต มความสามคค ปรองดอง ภมใจ เชดชความเปนไทย ปฏบตตนตามหลกศาสนาทตนนบถอ และแสดงความจงรกภกดตอสถาบนพระมหากษตรยทงตอหนาและลบหลง กจกรรมทายเรองท 1 สถาบนหลกของชาต (ใหผเรยนไปท ากจกรรมทายเรองท 1 ทสมดบนทกกจกรรมการเรยนรประกอบชดวชา) เรองท 2 บญคณของแผนดน 2.1 พระมหากรณาธคณของพระมหากษตรยไทยตงแตสมยกรงสโขทย กรงศรอยธยา กรงธนบร และกรงรตนโกสนทร

จากอดตตงแตกอนการสถาปนากรงสโขทย เขาสสมยกรงสโขทย สมยกรงศรอยธยา กรงธนบร จนถงสมยกรงรตนโกสนทร ชนชาตไทยมพระมหากษตรยปกครองทเรมตนจากพอขนศรอนทราทตย ปฐมกษตรยพระองคแรก แหงกรงสโขทย จนมาถงสมเดจ - พระเจาอยหวมหาวชราลงกรณ บดนทรเทพยวรางกร พระมหากษตรยรชกาลท 10 รชกาลปจจบน ของราชวงศจกร แหงกรงรตนโกสนทร ตามทระบไวในพงศาวดารและประวตศาสตรชาตไทย จ านวนทงสน 53 พระองค คอ ในสมยกรงสโขทย จ านวน 9 พระองค สมยกรงศรอยธยา จ านวน 33 พระองค สมยกรงธนบร จ านวน 1 พระองค และสมยกรงรตนโกสนทร จ านวน 10 พระองค จะเหนไดวา ตลอดระยะเวลาทชนชาตไทยไดรวมกนเปนปกแผน เปนประเทศชาต พระมหากษตรย เปนประมขของประเทศไทยต งแตอดตจนถงปจจบนตามระบอบสมบรณาญาสทธราชยและประชาธปไตย พระมหากษตรยถงแมวาบทบาทและพระราชอ านาจ ของพระมหากษตรยจะเปลยนไปและลดลงหลงจากการปฏวตเมอวนท 24 มถนายน พ.ศ. 2475 และถกจ ากดโดยรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย แตสถาบนพระมหากษตรยกยงคงไดรบความเคารพนบถอจากประชาชนชาวไทยสวนใหญ รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรสยาม พทธศกราช 2475 กบทงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยทกฉบบวา พระมหากษตรย "ทรงด ารงอยในฐานะอนเปนทเคารพสกการะ ผใดจะละเมดมได" นอกจากนน พระมหากษตรยยงทรงไดรบความคมครองดวยกฎหมายอาญา ท าใหการวพากษวจารณพระองคเปนความผดตอองคพระมหากษตรย

20

พระมหากรณาธคณของบรพมหากษตรยไทย ทมตอชนชาตไทยและประเทศไทยมากมายมหาศาล สดทจะพรรณนาหรอบรรยายออกมาเปนถอยค าได หากชนชาตไทยตงแตสมยกรงสโขทย กรงศรอยธยา กรงธนบร และกรงรตนโกสนทร ไมมพระมหากษตรยทม พระปรชาสามารถ ทเสยสละ และปกปองผนแผนดนไวใหลกหลานไทย ปานน กยงไมรชะตากรรม วาชนชาตไทยจะมประเทศชาตและผนแผนดนไดอยอาศย และท ามาหากนเหมอนทกวนนหรอไม ดงนน สามารถกลาวไดวา ดวยพระมหากรณาธคณของบรพมหากษตรยทกยคทกสมย สถาบนพระมหากษตรยตองอยคผนแผนดนไทยตลอดไป

กอนการสถาปนากรงศรอยธยาขนเปนราชธานของชาวไทย ในดนแดนสวรรณภม ไดมบานเมอง และแควนนอยใหญกระจดกระจายอยกอนแลว แตไมเคยมเมองใดหรออาณาจกรใดทสามารถรวบรวมบานเมองตาง ๆ เขามาไวในอ านาจ สรางความเตบโต เปนปกแผนใหแกกรงศรอยธยาจนมฐานะเปนศนยกลางการปกครองในดนแดนทครอบคลมพนทอนอดมสมบรณของทราบลมแมน าเจาพระยา แผอ านาจอทธพลออกไปไกลถงดนแดน ในแหลมมาลาย มความเจรญมงคงทางดานการคาขายและเศรษฐกจ จงมประเทศตะวนตกหลายประเทศ อาท โปรตเกส สเปน ฮอลนดา (เนเธอรแลนด) และฝรงเศส รวมถงประเทศจนและญปนเขามาตดตอคาขายและเจรญสมพนธไมตรดวย จนถอไดวาเปนศนยกลางการคาขายในระดบนานาชาต

ภาพวาดผงเมองกรงศรอยธยา

(ทมา : https://mgronline.com/indochina/detail/9560000008955)

21

กรงศรอยธยา เปนอาณาจกรและราชธานของชนชาวไทยตงแตป พ.ศ. 1893 ถง พ.ศ. 2310 มความเจรญรงเรองอยางยาวนาน รวมทงสน 412 ป มพระมหากษตรยปกครองทงหมด 33 พระองค จาก 5 ราชวงศ แมวาจะเกดศกสงครามแยงชงดนแดนกบอรราชศตรภายนอก หรอแมแตศกภายในระหวางผสบทอดของราชวงศตาง ๆ และขนนางหลายครง จงท าใหกษตรยบางพระองคมระยะเวลาการขนครองราชยในระยะสน ๆ และมการเปลยนราชวงศ ถง 5 ราชวงศ แตสงเหลาน กถอเปนเรองปกตของราชส านกในอดตทมกมการแยงชงเพอลมลางราชวงศ แตอยางไรกตามพระมหากษตรยทกพระองคทปกครองกรงศรอยธยา หรอแมแตสมยกรงธนบร ทกพระองคลวนมพระปรชาสามารถเกงกาจ ปราดเปรองและโดดเดนในเรอง ทแตกตางกนไป นอกจากน ยงมบรพมหากษตรยหลายพระองค รวมถงวรบรษและวรสตร ทไมไดเปนกษตรยอกหลายคนในทกสมยทมบญคณปกปองรกษาชาตและผนแผนดนไทย ไวใหลกหลานไดอยอยางสขสบาย ทลกหลานและคนไทยทกคนควรไดรจกและส านกในบญคณ ดงน

2.2 พระมหากษตรยไทยในสมยกรงศรอยธยาและกรงธนบร 2.2.1 พระมหากษตรยในสมยกรงศรอยธยา

ล าดบ พระมหากษตรยไทย พระราชสมภพ

เรมครองราชย

สนรชกาล สวรรคต

ราชวงศอทอง (ครงท 1)

1 สมเดจพระรามาธบดท 1

(พระเจาอทอง) พ.ศ. 1857 พ.ศ. 1893 พ.ศ. 1912

2 (1) สมเดจพระราเมศวร พ.ศ. 1882 พ.ศ. 1912 พ.ศ.1913 พ.ศ. 1938

ราชวงศสพรรณภม (ครงท 1)

3 สมเดจพระบรมราชาธราชท 1

(ขนหลวงพะงว) พ.ศ. 1853 พ.ศ. 1913 พ.ศ. 1931

4 สมเดจพระเจาทองลน

(เจาทองจนทร) พ.ศ. 1917 พ.ศ. 1931 พ.ศ. 1931

ราชวงศอทอง (ครงท 2)

2 (2) สมเดจพระราเมศวร พ.ศ. 1882 พ.ศ. 1931 พ.ศ. 1938

22

ล าดบ พระมหากษตรยไทย พระราชสมภพ

เรมครองราชย

สนรชกาล สวรรคต

5 สมเดจพระเจารามราชาธราช พ.ศ. 1899 พ.ศ. 1938 พ.ศ. 1952

ราชวงศสพรรณภม (ครงท 2)

6 สมเดจพระอนทราชาธราช

(เจานครอนทร) พ.ศ. 1882 พ.ศ. 1952 พ.ศ. 1967

7 สมเดจพระบรมราชาธราชท 2

(เจาสามพระยา) พ.ศ. 1929 พ.ศ. 1967 พ.ศ. 1991

8 สมเดจพระบรมไตรโลกนาถ พ.ศ. 1974 พ.ศ. 1991 พ.ศ. 2031

9 สมเดจพระบรมราชาธราชท 3 พ.ศ. 2005 พ.ศ. 2031 พ.ศ. 2034

10 สมเดจพระรามาธบดท 2 พ.ศ. 2015 พ.ศ. 2034 พ.ศ. 2072

11 สมเดจพระบรมราชาธราชท 4

(หนอพทธางกร) พ.ศ. 2040 พ.ศ. 2072 พ.ศ. 2076

12 สมเดจพระรษฎาธราช พ.ศ. 2072 พ.ศ. 2077

13 สมเดจพระไชยราชาธราช พ.ศ. 2042 พ.ศ. 2077 พ.ศ. 2089

14 สมเดจพระยอดฟา (สมเดจพระแกวฟา)

พ.ศ. 2079 พ.ศ. 2089 พ.ศ. 2091

- ขนวรวงศาธราช พ.ศ. 2049 พ.ศ. 2091

15 สมเดจพระมหาจกรพรรด

(พระเฑยรราชา) พ.ศ. 2048 พ.ศ. 2091 พ.ศ. 2111

16 สมเดจพระมหนทราธราช พ.ศ. 2082 พ.ศ. 2111 พ.ศ. 2112

23

ล าดบ พระมหากษตรยไทย พระราชสมภพ

เรมครองราชย

สนรชกาล สวรรคต

เสยกรงครงท 1 ป 7 สงหาคม พ.ศ. 2112

ราชวงศสโขทย

17 สมเดจพระมหาธรรม

ราชาธราชเจา (สมเดจพระสรรเพชญท 1)

พ.ศ. 2057 พ.ศ. 2112 พ.ศ. 2133

18 สมเดจพระนเรศวรมหาราช (สมเดจพระสรรเพชญท 2)

พ.ศ. 2098 พ.ศ. 2133 พ.ศ. 2148

19 สมเดจพระเอกาทศรถ

(สมเดจพระสรรเพชญท 3) พ.ศ. 2103 พ.ศ. 2148 พ.ศ. 2153

20 สมเดจพระศรเสาวภาคย (สมเดจพระสรรเพชญท 4)

พ.ศ. 2153 พ.ศ. 2153 พ.ศ. 2154

21 สมเดจพระเจาทรงธรรม(สมเดจพระบรมราชาท 1)

พ.ศ. 2135 พ.ศ. 2154 พ.ศ. 2171

22 สมเดจพระเชษฐาธราช พ.ศ. 2156 พ.ศ. 2171 พ.ศ. 2172

23 สมเดจพระอาทตยวงศ พ.ศ. 2161 พ.ศ. 2172 พ.ศ. 2172 พ.ศ. 2178

ราชวงศปราสาททอง

24 สมเดจพระเจาปราสาททอง (สมเดจพระสรรเพชญท 5)

พ.ศ. 2143 พ.ศ. 2172 พ.ศ. 2199

25 สมเดจเจาฟาไชย

(สมเดจพระสรรเพชญท 6) พ.ศ. 2199 พ.ศ. 2199

26 สมเดจพระศรสธรรมราชา

(พระสรรเพชญท 7) พ.ศ. 2199 พ.ศ. 2199

27 สมเดจพระนารายณมหาราช (สมเดจพระรามาธบดท 3)

พ.ศ. 2175 พ.ศ. 2199 พ.ศ. 2231 พ.ศ. 2231

24

ล าดบ พระมหากษตรยไทย พระราชสมภพ

เรมครองราชย

สนรชกาล สวรรคต

ราชวงศบานพลหลวง

28 สมเดจพระเพทราชา พ.ศ. 2175 พ.ศ. 2231 พ.ศ. 2246

29 สมเดจพระสรรเพชญท 8

(พระเจาเสอ) พ.ศ. 2204 พ.ศ. 2246 พ.ศ. 2252

30 สมเดจพระสรรเพชญท 9

(พระเจาทายสระ) พ.ศ. 2221 พ.ศ. 2252 พ.ศ. 2275

31 สมเดจพระเจาอยหวบรมโกศ พ.ศ. 2224 พ.ศ. 2275 พ.ศ. 2301

32 สมเดจพระเจาอทมพร พ.ศ. 2265 พ.ศ. 2301 พ.ศ. 2339

33 สมเดจพระเจาเอกทศ

(สมเดจพระทนงสรยาศน-อมรนทร)

พ.ศ. 2252 พ.ศ. 2301 พ.ศ. 2310 พ.ศ. 2311

เสยกรงครงท 2 เมอวนท 7 เมษายน พ.ศ. 2310

2.2.2 พระมหากษตรยในสมยกรงธนบร

ล าดบ พระมหากษตรยไทย พระราชสมภพ

เรมครองราชย

สนรชกาล สวรรคต

1 สมเดจพระเจากรงธนบร

(สมเดจพระเจาตากสนมหาราช) พ.ศ. 2277 พ.ศ. 2310 พ.ศ. 2325

25

2.3 วรกษตรยไทยสมยกรงศรอยธยา 2.3.1 สมเดจพระรามาธบดท 1 (สมเดจพระเจาอทอง)

พระราชประวต สมเดจพระ-รามาธบดท 1 (สมเดจพระเจาอทอง) กษตรยพระองคแรกในราชวงศอทอง แหงกรงศรอยธยา จดหมายเหตโหรระบวา พระเจาอทองรามาธบด เสดจ พระราชสมภพวนจนทร ขน 8 ค า เดอน 5 ปขาล จ.ศ. 676 (ตรงกบป พ.ศ. 1857) ไดทรงสถาปนาเมองหลวงขนในบรเวณทหนองโสน เมอ จ.ศ. 712 ปขาลโทศก วนศกร ขน 6 ค า เดอน 5 เวลา 3 นาฬกา 9 บาท ตรงกบวนศกรท 4 มนาคม พ.ศ. 1893 เมอครองราชยไดรบเฉลมพระปรมาภไธยวา สมเดจพระรามาธบดศรสนทรบรมบพตรพระพทธเจาอยหว

เสดจสวรรคต ประกา พ.ศ. 1912 อยในราชสมบต 20 ป

(ทมา : https://sites.google.com/site/nstays/ khn-di-srixyuthya

พระราชกรณยกจ พระปรชาสามารถและวรกรรม 1. การสงครามกบเขมร

ในสมยสมเดจพระรามาธบดท 1 พระองคทรงเจรญสมพนธไมตรกบแวนแควนตาง ๆ มากมาย แมกระทง ขอม ซงกเปนมาดวยดจนกระทงกษตรยขอมสวรรคต พระราชโอรสนาม พระบรมล าพงศ ทรงขนครองราชย ซงพระบรมล าพงศกแปรพกตรไมเปนไมตรดงแตกอน สมเดจพระรามาธบดท 1 จงใหสมเดจพระราเมศวรยกทพไปตกมพชา และใหสมเดจพระบรม-ราชาธราชท 1 (ขนหลวงพะงว) ทรงยกทพไปชวย จงสามารถตเมองนครธมแตกได พระบรม - ล าพงศสวรรคตในศกครงน สมเดจพระบรมราชาธราชท 1 จงแตงตง ปาสต พระราชโอรสของพระบรมล าพงศเปนกษตรยขอม

2. การปฏรปการปกครองและการตรากฎหมาย สมเดจพระรามาธบดท 1 ทรงปรบปรงการปกครองแบบรวมอ านาจเขาส

ศนยกลาง เรยกวา จตสดมภ ซงประกอบดวย กรมเวยง กรมวง กรมคลง และกรมนา ตอมาเมอมการปฏรปการปกครองแผนดนในสมยสมเดจพระบรมไตรโลกนาถ

กรมเวยงเปลยนชอใหมเปนกรมนครบาล กรมวงเปลยนชอใหมเปนกรมธรรมาธกรณ กรมคลงเปลยนชอใหมเปนกรมโกษาธบด และกรมนาเปลยนชอเปนกรมเกษตราธการ

ในรชสมยของสมเดจพระเจาอทอง มการประกาศใชกฎหมายถง 10 ฉบบ ไดแก

26

1) พระราชบญญตลกษณะพยาน 2) พระราชบญญตลกษณะอาญาหลวง 3) พระราชบญญตลกษณะรบฟอง 4) พระราชบญญตลกษณะลกพา 5) พระราชบญญตลกษณะอาญาราษฎร 6) พระราชบญญตลกษณโจร 7) พระราชบญญตเบดเสรจวาดวยทดน 8) พระราชบญญตลกษณะผวเมย 9) พระราชบญญตลกษณะผวเมย (อกตอนหนง) 10) พระราชบญญตลกษณะโจรวาดวยโจร

2.3.2 สมเดจพระบรมไตรโลกนาถ พระราชประวต สมเดจพระบรมไตรโลกนาถ เปนพระมหากษตรยไทย

รชกาลท 8 แหงกรงศรอยธยาสมยราชวงศสพรรณภม เปนพระราชโอรสของสมเดจพระบรม-ราชาธราชท 2 (เจาสามพระยา) ประสตเมอปกน จลศกราช 797 พ.ศ. 1974 เสดจสวรรคต เมอป พ.ศ. 2031 เมอพระชนมาย 57 พรรษา ทรงครองราชยได 40 ป ยาวนานทสดของ กรงศรอยธยา และเปนล าดบ 3 ของพระมหากษตรยไทยตงแตอดตจนถงปจจบน

พระราชกรณยกจ พระปรชาสามารถและวรกรรม สมเดจพระบรมไตรโลกนาถ เปนกษตรยททรงพระปรชาสามารถในดาน

การปกครอง ประกอบดวย การจดระเบยบการปกครองสวนกลางและสวนภมภาค อนเปนแบบแผนซงยดสบตอกนมาจนถงรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว และการตรา พระราชก าหนดศกดนา ซงท าใหมการแบงแยกสทธ และหนาทของแตละบคคลแตกตางกนไปโดยทรงเหนวารปแบบการปกครองนบตงแตรชสมยสมเดจพระรามาธบดท 1 มความหละหลวม หวเมองตาง ๆ เบยดบงภาษอากร และปญหาการแขงเมองในบางชวงทพระมหากษตรยออนแอ

พระองค ทรงปฏรปการปกครองโดยมการแบงงานฝายทหารและฝายพลเรอนออกจากกนอยางชดเจน โดยม "เจาพระยามหาเสนาบด" ด ารงต าแหนง สมหพระกลาโหม มหนาทดแลกจการทหารทวอาณาจกร และ "เจาพระยาจกรศรองครกษ" ด ารงต าแหนง สมหนายก รบผดชอบงานพลเรอนทวอาณาจกร พรอมกบดแลหนวยงานจตสดมภ จากเดม ทพนฐานการปกครองนบตงแตสมยอาณาจกรสโขทยยงไมไดแยกฝายพลเรอนกบทหาร ออกจากกนชดเจน ทงน ในยามสงคราม ไพรทกคนจะตองรบราชการทหารอนเปนหนาทหลก

อนเปนลกษณะรปแบบการปกครองของอาณาจกรขนาดเลกทขาดการประสานงานระหวางเมอง

27

การปกครองในสวนภมภาค ไดยกเลกระบบการปกครองหวเมองตาง ๆ แตเดมทแบงออกเปนเมองลกหลวง เมองหลานหลวง แลวเปลยนระบบการปกครองหวเมองแบบใหมดงน

1) หวเมองชนใน จดเปนเมองจตวา พระมหากษตรยทรงแตงตงผ ทเหมาะสมไปปกครอง แตสทธอ านาจทงหมดยงขนอยกบองคพระมหากษตรย

2) หวเมองชนนอก หรอ เมองพระยามหานคร มการก าหนดเปนเมองเอก โท หรอตร ตามล าดบความส าคญ เมองใหญอาจมเมองเลกขนอยดวย พระมหากษตรยทรงแตงตงเจานายหรอขนนางชนผใหญไปปกครอง มการจดการปกครองเหมอนกบราชธาน

3) เมองประเทศราช คงใหเจาเมองปกครองกนเอง เพยงแตสงเครองราชบรรณาการมาถวายตามก าหนด และเกณฑผคนและทรพยสนเพอชวยราชการสงคราม

ส าหรบการปกครองสวนทองถน ใหจดเปนหมบาน มผใหญบานปกครองดแล ต าบล มก านนเปนหวหนา แขวง มหมนแขวงเปนหวหนา พระองคยงทรงแบงการปกครองในภมภาค ออกเปนหมบาน ต าบล แขวง และเมอง นอกจากน ไดทรงตราพระราชก าหนดศกดนาขนเปนกฎเกณฑของสงคม ท าใหมการแบงประชากรออกเปนหลายชนชน เชนเดยวกบหนาทและสทธของแตละบคคล ศกดนาเปนความพยายามจดระเบยบการปกครองใหมความรดกมยงขน อนเปนหลกทเรยกวา การรวมเขาสศนยกลาง ทงน ถงแมวาศกดนาจะเปนการก าหนดสทธในการถอครองทดน แตในทางปฏบตแลว หมายถงจ านวนไพรพลทสามารถครอบครอง เกณฑการปรบไหม และล าดบการเขาเฝาแทน 2.3.3 สมเดจพระนเรศวรมหาราช

พระราชประวต สมเดจพระนเรศวรมหาราช มพระนามเดมวา พระนเรศ หรอ "พระองคด า" เปนพระราชโอรสในสมเดจพระมหาธรรมราชาและพระวสทธกษตรย (พระราชธดาของสมเดจพระสรโยทยและสมเดจพระมหาจกรพรรด) พระราชสมภพ เมอ พ.ศ. 2098 ทพระราชวงจนทน เมองพษณโลก มพระเชษฐภคนคอ พระสพรรณกลยา มพระอนชา คอสมเดจพระเอกาทศรถ (พระองคขาว) สมเดจพระนเรศวรมหาราช เสดจขนครองราชยเมอวนท 29 กรกฎาคม พ.ศ. 2133 สรรวมการครองราชสมบต 15 ป เสดจสวรรคต เมอวนท 25 เมษายน พ.ศ. 2148 สรพระชนมาย 50 พรรษา

พระราชกรณยกจ พระปรชาสามารถและวรกรรม วรกรรมทยงใหญของสมเดจพระนเรศวรมหาราช เปนวรกรรมทส าคญยง

ของชาตไทย คอ พระองคไดกอสรภาพของไทยจากการเสยกรงศรอยธยาครงแรก และไดทรงแผอ านาจของราชอาณาจกรไทย อยางกวางใหญไพศาล นบตงแตประเทศพมาตอนใตทงหมด คอ จากฝงมหาสมทรอนเดยทางดานตะวนตก ไปจนถงฝงมหาสมทรแปซฟกทางดานตะวนออก ทางดานทศใตตลอดไปถงแหลมมลาย ทางดานทศเหนอกถงฝงแมน าโขงโดยตลอด และยงรวมไปถงรฐไทใหญบางรฐ

28

นบตงแตสมเดจพระนเรศวรมหาราชประกาศอสรภาพเปนตนมา หงสาวดไดเพยรสงกองทพเขามาหลายครง แตกถกกองทพกรงศรอยธยาตแตกพายไปทกครง เมอสมเดจพระมหาธรรมราชาเสดจสวรรคต ในป พ.ศ. 2133 พระองคไดเสดจขนครองราชยเมอวนอาทตยท 29 กรกฎาคม พ.ศ. 2133 มพระชนมายได 35 พรรษา ทรงพระนามวา สมเดจพระนเรศวร หรอ สมเดจพระสรรเพชญท 2 และโปรดเกลาฯ ใหพระเอกาทศรถ พระอนชา ขนเปนพระมหาอปราช แตมศกดเสมอพระมหากษตรยอกพระองค

ซงเหตการณประกาศอสรภาพไมขนตอหงสาวดของสมเดจพระนเรศวร-มหาราชในครงนน สงผลใหกรงศรอยธยาเปนเอกราช ไมขนตรงตอกรงหงสาวด อกทงยงสามารถขยายพระราชอาณาเขตไปอยางกวางขวาง สงผลใหชนชาตไทยยงคงความเปนไทย มเอกราช มแผนดน มพระมหากษตรยและไมตองอยภายใตการปกครองของชาตใด ๆ อก

สมเดจพระนเรศวรมหาราช เปนพระมหากษตรยทฉลาดปราดเปรอง มพระปรชาสามารถทงทางดานการรบและการปกครอง พระองคทรงมพระมหากรณาธคณ ตอแผนดนไทยและปวงชนชาวไทยอยางหาทสดไมได

2.3.4 สมเดจพระนารายณมหาราช พระราชประวต สมเดจพระนารายณมหาราช หรอ สมเดจพระรามาธบดท 3

หรอ สมเดจพระรามาธบดศรสรรเพชญ (พ.ศ. 2174/2175 - 2231; ครองราชย พ.ศ. 2199 - 2231) เปนพระมหากษตรยไทยรชกาลท 27 ในสมยกรงศรอยธยา สมเดจพระนารายณมหาราช เสดจพระราชสมภพ เมอวนจนทร เดอนย ปวอก พ.ศ. 2175 เปนพระราชโอรสในสมเดจพระเจา-ปราสาททองกบพระนางศรธดา

สมเดจพระนารายณมหาราช เสดจข นครองราชสมบต เม อว นท 15 ตลาคม พ.ศ. 2199 มพระนามจารกในพระสพรรณบฏวา สมเดจพระรามาธบด เปนพระมหากษตรย ล าดบท 27 แหงกรงศรอยธยา พระองคเสดจสวรรคต เมอ 11 กรกฎาคม พ.ศ. 2231 ณ พระทนง-สทธาสวรรย พระนารายณราชนเวศน จงหวดลพบร รวมครองราชสมบตเปนเวลา 32 ป มพระชนมาย 56 พรรษา

พระราชกรณยกจ พระปรชาสามารถและวรกรรม ดานการเมอง การปกครอง สมเดจพระนารายณมหาราช เปนพระมหากษตรยททรงพระปรชาสามารถ

อยางยง ทรงสรางความรงเรอง และความยงใหญใหแกกรงศรอยธยาเปนอยางมาก โดยทรงยกทพไปตเมองเชยงใหม และหวเมองพมาอกหลายเมอง ไดแก เมองเมาะตะมะ สเรยม ยางกง หงสาวด และมก าลงส าคญทท าใหสมเดจพระนารายณมหาราชนนสามารถยดหวเมองของพมาไดคอ เจาพระยาโกษาธบด (เหลก)

29

(ทมา : ttps://blogazine.pub/blogs/ dulyapak/post/5205)

ดานการคาขาย การทตกบตางประเทศ ในรชสมยของสมเดจพระนารายณมหาราช ความสมพนธระหวางประเทศ รงเรองมาก มการตดตอทงดานการคาและการทตกบประเทศตาง ๆ เชน จน ญปน อหราน อ งกฤษ และฮอลนดา มชาวตางชาต เขามาในพระราชอาณาจกรเปนจ านวนมาก ในจ านวนนรวมถงเจาพระยาวชเยนทร (คอนสแตนตน ฟอลคอน) ชาวกรกททรงโปรดให เขารบราชการในต าแหนงสมหนายก

ขณะเดยวกนยงโปรดเกลาฯ ใหแตงตงคณะทตน าโดย เจาพระยาโกษาธบด (ปาน) ไปเจรญสมพนธไมตรกบราชส านกฝรงเศส ในรชสมยพระเจาหลยสท 14 ถง 4 ครงดวยกน พระองคผ เปนทเลองลอพระเกยรตยศในพระราโชบายทางคบคาสมาคมกบ ชาวตางประเทศ รกษาเอกราชของชาตใหพนจากการเบยดเบยนของชาวตางชาต

ดานวรรณคด สมเดจพระนารายณมหาราช ไดทรงอปถมภบ ารงกวและงานดาน

วรรณคดอนเปนศลปะทรงเรองทสดในยคนน มกวทมชอเสยงในยคนน เชน พระโหราธบด หรอพระมหาราชคร ผประพนธหนงสอจนดามณ ซงเปนต าราเรยนภาษาไทยเลมแรก กวอกผหนงคอ ศรปราชญ ผเปนปฏภาณกว เปนบตรของพระโหราธบด งานชนส าคญของศรปราชญ คอ หนงสอก าศรวลศรปราชญ และอนรทธค าฉนท ดวยพระปรชาสามารถดงไดบรรยายมาแลว สมเดจพระนารายณจงไดรบการถวายพระเกยรตเปน มหาราช พระองคหนง

2.4 วรกษตรยไทยสมยกรงธนบร 2.4.1 สมเดจพระเจาตากสนมหาราช หรอ สมเดจพระเจากรงธนบร หรอ

สมเดจพระบรมราชาท 4 มพระนามเดมวา สน (ชอจนเรยกวา เซนเซนซน) พระราชบดาเปนจนแตจว ไดสมรสกบหญงไทยชอ นกเอยง ภายหลงเปนกรมสมเดจพระเทพามาตย สมเดจพระเจา-ตากสนมหาราช เปนพระมหากษตรยผกอตงอาณาจกรธนบรและเปนพระมหากษตรยพระองคเดยว ในสมยอาณาจกรธนบร ทรงปราบดาภเษกเปนพระมหากษตรยแหงกรงศรอยธยา เมอวนท 28 ธนวาคม พ.ศ. 2310 เสดจสวรรคตเมอวนท 6 เมษายน พ.ศ. 2325 เมอมพระชนมายได 48 พรรษา รวมสรด ารงราชสมบต 15 ป พระราชโอรส-พระราชธดา รวมทงสน 30 พระองค

30

พระราชกรณยกจ พระปรชาสามารถและวรกรรม

พระราชกรณยกจและวรกรรมทส าคญในรชสมยของพระองค คอ การกอบกเอกราชจากพมาภายหลงการเสยกรงศรอยธยาครงทสอง โดยขบไลทหารพมาออกจากราชอาณาจกรจนหมดสน และยงทรงท าสงครามขยายพระราชอาณาเขตตลอดรชสมยเพอรวบรวมแผนดนซงอยภายใตการปกครองของ ขนศกกกตาง ๆ ใหเปนปกแผน

(ทมา : https://finekfc.wordpress.com/2013/09/22/21)

นอกจากน พระองคยงทรงมงมนทจะฟนฟประเทศในดานตาง ๆ ใหกลบคน สสภาวะปกตหลงสงคราม ทรงสงเสรมทางดานเศรษฐกจ ศาสนา ศลปวฒนธรรม วรรณกรรม และการศกษา เนองจากพระมหากรณาธคณทมตอแผนดนไทย รฐบาลจงไดประกาศใหวนท 28 ธนวาคมของทกป เปน "วนสมเดจพระเจาตากสน" การขยายพระราชอาณาเขต นอกจากขบไลพมาออกไปจากอาณาจกรไดแลว สมเดจพระเจาตากสนยงไดขยายอ านาจเขาไปในลาว ไดหวเมองลาวเขามาอยในอ านาจอาจกลาวไดวา สมยสมเดจพระเจา-ตากสนเปนสมยแหงการกเอกราชของชาต รวบรวมประเทศใหเปนปกแผนมนคง ขบไลขาศกออกไปจากอาณาเขตไทยและขยายอาณาเขตออกไปอยางกวางขวางในรชสมยของพระองค ประเทศไทยจงยงใหญเทาเทยมเมอครงกรงศรอยธยา มความรงเรอง อาณาเขตของประเทศไทย ในสมยกรงธนบร มดงน ทศเหนอ ตลอดอาณาจกรลานนา ทศใต ไดดนแดนกลนตน ตรงกาน และไทรบร ทศตะวนออก ไดดนแดนลาว เขมร จรดอาณาเขตญวน และทศตะวนตก จรดดนแดนเมาะตะมะ ไดดนแดน เมองทวาย มะรด ตะนาวศร ดานการปกครอง หลงจากทกรงศรอยธยาแตก กฎหมายบานเมองกระจดกระจายสญหายไปมาก จงทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหท าการสบเสาะ คนหามารวบรวมไวไดประมาณ 1 ใน 10 และโปรดฯ ใหช าระกฎหมายเหลานน ฉบบใดยงเหมาะแกกาลสมยกโปรดฯ ใหคงไว ฉบบใด ไมเหมาะกโปรดใหแกไขเพมเตมกม ยกเลกไปกม ตราขนใหมกม และเปนการแกไขเพอราษฎรไดรบผลประโยชนมากขน สมเดจพระเจากรงธนบรทรงปกครองบานเมองคลายคลงกบ พระราโชบายของพอขนรามค าแหงมหาราช คอ แบบพอปกครองลก ไมถอพระองค มกปรากฏพระวรกายใหพสกนกรเหน และมกถามสารทกขสขดบของพสกนกรทวไป ทรงหาวธใหพลเมอง

31

ไดท ามาหากนโดยปกตสข ใครดกยกยองสรรเสรญ ผใดท าไมพอพระทย กดดาวากลาว ดงพอสอนลก อาจารยสอนศษย

2.5 วรบรษและวรสตรไทยในสมยกรงศรอยธยาและกรงธนบร 2.5.1 สมยกรงศรอยธยา 1) สมเดจพระสรโยทย

สมเดจพระสรโยทย เปนพระอครมเหสในสมเดจพระมหาจกรพรรด พระมหากษตรย รชกาลท 15 ของอาณาจกรอยธยาสมยราชวงศสพรรณภม พระสรโยทย ไดรบการยกยองวา เปนวรสตรจากวรกรรมยทธหตถกบพระเจาแปรในสงครามพระเจาตะเบงชเวต พระวรกรรม

พระราชานสาวรยสมเดจพระศรสรโยทย (ทมา :ttp://www.panyastudio.com/gallery1_2.php)

เมอ พ.ศ. 2091พระเจาตะเบง -ชะเวตและมหาอปราชาบเรงนองยกกองทพพม า เข ามาลอมกร งศรอย ธยาคร งแ รก ในสมเดจพระมหาจกรพรรด ซงขนครองราช-สมบตกรงศรอยธยาตอจากขนวรวงศาธราช ได เพ ยง 7 เด อน โด ยผ านมาทางด า น ดานพระเจดยสามองค จงหวดกาญจนบรและ ตงคายลอมพระนคร

การศกครงนนเปนทเลองลอถงวรกรรมของ สมเดจพระสรโยทย ซงไสชางพระทนงเขาขวางพระเจาแปรดวยเกรงวา สมเดจพระมหาจกรพรรด พระราชสวาม จะเปนอนตราย จนถกพระแสงของาวฟนพระองสาขาดสะพายแลงสนพระชนมอยบนคอชาง เพอปกปองพระราชสวามไว เมอวนอาทตย ขน 6 ค า เดอน 4 ปจลศกราช 910 ตรงกบ วนเดอนปทางสรยคต คอ วนท 3 กมภาพนธ พ.ศ. 2092 เมอสงครามยตลง สมเดจพระมหา-จกรพรรด ไดทรงปลงพระศพของพระนางและสถาปนาสถานทปลงพระศพขนเปนวด ขนานนามวา วดสบสวรรค หรอวดสวนหลวงสบสวรรค พระองคถอเปนวรสตรทมจตใจเขมแขง และกลาหาญ ไมแพบรษ ไมมความเกรงกลวตออรราชศตร สามารถออกรบเพอปกปองประเทศชาตและ ผนแผนดนเคยงบาเคยงไหลกบพระสวาม สมควรทลกหลานไทยจะไดส านกในบญคณของพระองค

2) พระสพรรณกลยา หรอสวรรณกลยา หรอ สวรรณเทว เปน พระราชธดาในสมเดจพระมหาธรรมราชาธราช และพระวสทธกษตรย และเปนพระพนางในสมเดจพระนเรศวรมหาราช และ สมเดจพระเอกาทศรถ ประสต ณ พระราชวงจนทน เมองพษณโลก พระนางปรากฏในพงศาวดารพมาระบวา ในป พ.ศ. 2112 เจาฟาสองแคว (พระอสรยยศของพระมหาธรรมราชาเมอครงไดรบการสถาปนาจากพระเจาบเรงนองใหขนครองพษณโลก) ไดถวายพระธดาชอ สวรรณกลยา พระชนษา 17 ป กบบรวารและนางสนมรวม 15 คน แกพระเจาบเรงนอง

32

โดยพระองคไดรบการสถาปนาเปนพระมเหส ในพระราชพงศาวดารพมาไดบนทกวา พระสพรรณกลยาเปนพระมเหสทพระเจาบเรงนองทรงโปรดปรานมาก โดยทรงจดใหสรางต าหนกทรงไทยขนในพระราชวงกรงหงสาวด

พระวรกรรม พระสพรรณกลยา ไดรบยกยองใหเปนวรสตร ผกลาหาญ เดดเดยว

ทรงเสยสละความสขสวนพระองค ยอมพลดพรากจากแผนดนไทย ไปเปนองคประกน ณ กรงหงสาวด เพอแลกกบองคสมเดจพระนเรศวรมหาราช และสมเดจพระเอกาทศรถ ตอมาไดทรงสนพระชนมชพในแผนดนพมาอยางไรพธอนสมพระยศ ความเสยสละอนใหญหลวงของพระองคในครงนนเปนผลท าให สมเดจพระนเรศวรมหาราช ทรงกลบมากอบกเอกราชของชาตไทยไดส าเรจ

3) ขนรองปลดช ขนรองปลดช นามเดมชอ “ช” เปนครดาบอาทมาต ผมฝมอในเขต

เมองวเศษไชยชาญ (ปจจบนคอ อ าเภอวเศษชยชาญ จงหวดอางทอง) ไดรบการแตงตงใหเปนกรมการเมองวเชษไชยชาญ ต าแหนง “ปลดเมอง” ในรชกาลสมเดจพระเจาอยหวบรมโกศ ในสมยกรงศรอยธยาตอนปลาย

วรกรรมส าคญ ขนรองปลดช เปนผน าในคณะ

กรมการเมองวเศษไชยชาญ ไดรวบรวมไพรพล เขาเปนกองอาสาสมคร สงกดกองอาทมาต 400 คนเพอเขารวมทพกรงศรอยธยาสมทบกบกองทพของพระยารตนาธ เบศร ตอตานการบกครอง ของกองทพพมาในสงครามพระเจาอลองพญา

อนสาวรยขนรองปลดช

(ทมา :http://www.tnews.co.th/contents/376103) กองทพพมาน าโดยเจามงระราชบตรและมงฆองนรธา ยกมาทางเมองมะรดและตะนาวศร หลงจากตทพของพระยายมราชแหงกรงศรอยธยาทแกงตม แขวงเมองตะนาวศรแตก ทพดงกลาว จงเดนทางขามดานสงขรมงสเมองกยบร เพอใชเสนทางเลยบชายฝงทะเลเขาส กรงศรอยธยา พระยารตนาธเบศร ซงรงทพอยทกยบร จงสงกองอาทมาตของขนรองปลดชใหมาสกดทพอยทอาวหวาขาว (ปจจบนอยในเขตต าบลอาวนอย อ าเภอเมองประจวบครขนธ จงหวดประจวบครขนธ) กองอาทมาตของขนรองปลดชไดปะทะกบกองทพพมาซงมก าลงราว 8,000 คน ตงแตเชาจรดเทยงกยงไมแพชนะ แตดวยจ านวนทนอยกวาและไมไดรบก าลงเสรมจากทพของพระยารตนาธเบศร กองอาทมาตจงตกอยในสภาพเสยเปรยบเพราะความออนลา

33

และถกฝายตรงขามไลตอนลงทะเลฆาฟนจนเสยชวตทงหมดในวนนน ดานทพของพระยารตนาธเบศรเมอทราบวากองอาทมาตของขนรองปลดชแตกพาย จงไดเรงเลกทพหนกลบมายงกรงศรอยธยาพรอมกบทพของพระยายมราช และกราบทลรายงานการศกวา "ศกพมาเหลอก าลงจงพาย" สวนกองทพพมาเมอผานเมองกยบรไดแลวกยกทพมายงกรงศรอยธยาโดยสะดวก เนองจากแนวรบตาง ๆ ในล าดบถดมาของฝายกรงศรอยธยาถกตแตกในเวลาอนสน แมวาเรองราวของขนรองปลดชมกลาวถงในพระราชพงศาวดารกรงศรอยธยาเพยงสน ๆ แตดวยวรกรรมทกลาหาญ ตอสเพอสกดกองทพพมาเพอไมใหเขาสกรงศรอยธยาได แมจะมโอกาสหลบหนเอาตวรอด แมแทบไมมโอกาสชนะเพราะมก าลงพลเพยงนอยนด แตดวยจตใจทฮกเหม ดวยความรกชาต ความหวงแหนแผนดนเกด และความจงรกภกดตอพระมหากษตรย จงตอสสละชวต เพอปกปองมาตภมและสนชวตในสมรภมอยางสมเกยรต

4) ชาวบานบางระจน ชาวบานบางระจน ไดรบยกยองใหเปนกลมวรชนผกลาหาญ และ

เสยสละชวตเพอปกปองบานเมองและประเทศชาต เรองราวของกลมผกลาชาวบานบางระจน เกดขนในสมยกรงศรอยธยาตอนปลาย กอนทจะเสยกรงศรอยธยาครงท 2 ใหแกพมา กลมวรชนดงกลาวนประกอบดวย

อนสาวรยวรชนคายบางระจน อยทอ าเภอคายบางระจน จงหวดสงหบร

(ทมา : https://historykiku.wordpress.com/2012/08/01/bangrajanp/)

1) พระอาจารยธรรมโชต เดมอยวดเขานางบวช แลวมาอยวดโพธเกาต น มความร ทางวชาอาคม เปนทพงทางใจแกชาวคายบางระจน 2) นายแทน เปนชาวบานสบวทอง ถออาวธสน ถกปนของพมาทเขา ในการรบครงท 4 เสยชวตเมอการรบครงสดทาย 3) นายอน เปนชาวบานสบวทอง 4) นายเมอง เปนชาวบานสบวทอง 5) นายโชต เปนชาวบานสบวทอง ถออาวธสน

34

6) นายดอก เปนชาวบานกลบ 7) นายทองแกว เปนชาวบานโพทะเล 8) นายจน หนวดเขยว เกงทางใชดาบ เสยชวตในการรบครงท 8 9) นายทอง แสงใหญ เปนชาวบานบางระจน 10) นายทองเหมน ขกระบอเขาสรบกบพมา ตกในวงลอมถกพมาตตาย ในการรบครงท 8 11) ขนสรรค มฝมอเขมแขงมกถอปนเปนนจ แมนปน วรกรรมส าคญ ป พ.ศ. 2307 พระเจามงระกษตรยพมาไดยกทพมาตกรงศรอยธยา โดยไดยกกองทพมา 2 ทาง คอ ทางเมองกาญจนบรและทางเมองตาก โดยมแมทพ คอ เนเมยวสหบดและมงมหานรธา โดยทพแรกใหเนเมยวสหบดเปนแมทพยกมาตหวเมองฝายเหนอของกรงศร-อยธยาแลวใหยอนกลบมาตกรงศรอยธยา สวนทพท 2 มอบใหมงมหานรธา เปนแมทพยกมาตเมองทวายและกาญจนบร แลวใหยกกองทพมาสมทบกบเนเมยวสหบดเพอลอมกรงศรอยธยาพรอมกน

ทพของเนเมยวสหบดไดมาตงคายอยทเมองวเศษไชยชาญ แลวใหทหารออกปลนสะดมทรพยสมบต เสบยงอาหาร และขมเหงราษฎรไทย จนชาวเมองวเศษไชยชาญ ไมสามารถอดทนตอการขมเหงของพวกพมาได กลมชาวบานทบางระจนจงไดรวบรวมชาวบานตอสกบพมาโดยไดอญเชญพระอาจารยธรรมโชตจากส านกวดเขานางบวช แขวงเมองสพรรณบร ซงชาวบานใหความเคารพศรทธาใหมาชวยคมครองและมารวมใหก าลงใจ เมอมชาวบานอพยพเขามามากขน จงชวยกนตงคายบางระจนขน เพอตอสขดขวางการรกรานของพมา คายบางระจน เปนคายทเขมแขง พมาไดพยายามเขาตคายบางระจนถง 7 ครง แตกไมส าเรจ ในทสดสกซงเปนพระนายกองของพมา ไดอาสาปราบชาวบานบางระจน โดยตงคายประชด คายบางระจน แลวใชปนใหญยงเขาไปในคายแทนการสรบกนกลางแจง ท าใหชาวบานเสยชวตจ านวนมาก ชาวบานบางระจนไมมปนใหญยงตอบโตฝายพมา จงมใบบอกไปทางกรงศรอยธยาใหสงปนใหญมาให แตทางกรงศรอยธยาไมกลาสงมาให เพราะเกรงวาจะถกฝายพมาดกปลนระหวางทาง ชาวบานจงชวยกนหลอปนใหญ โดยบรจาคของใชทกอยางทท าดวยทองเหลอง มาหลอปนไดสองกระบอก แตพอทดลองน าไปยง ปนกแตกราวจนใชการไมได ถงแมวาไมม ปนใหญชาวบานบางระจนกยงคงยนหยดตอสกบพมาตอไป จนกระทงวนแรม 2 ค า เดอน 8 พ.ศ. 2309 คายบางระจนกถกพมาตแตกและสามารถยดคายไวได หลงจากทยนหยดตอสกบขาศกมานานถง 5 เดอน

จากวรกรรมของชาวบานบางระจนท าใหไดรบการยกยองวา เปนวรกรรมของ คนไทยทมคณคาอยางยงในการเสยสละชวตใหแกชาตบานเมอง และแสดงใหเหนถงความสามคคและความกลาหาญของคนไทยในการตอสกบขาศก และถอเปนแบบอยางทดของอนชนรนหลง

35

ทางราชการจงไดสรางอนสาวรยวรชนคายบางระจนเปนรปหลอวรชนทเปนหวหนา ทง 11 คนบรเวณหนาคายบางระจน อ าเภอบางระจน จงหวดสงหบร เพอเปนอนสรณ

2.5.2 สมยกรงธนบร 1) พระยาพชยดาบหก

พระยาพชยดาบหก เปนขนนางในสมยกรงศรอยธยาตอนปลาย มชอเสยงอยางยงในชนเชงการตอส ทงมอเปลาแบบมวยไทย และอาวธแบบกระบ กระบอง เดมชอ จอย เกดทบานหวยคา อ าเภอพชย จงหวดอตรดตถ เมอป พ.ศ. 2284 ในสมยปลายกรงศรอยธยา ศกษาอยกบทานพระครวดมหาธาตหรอวดใหญ เมองพชย ภายหลงเปลยนชอใหมเปน ทองด หรอ ทองดฟนขาว มความสามารถทงทางเชงมวยและเชงดาบ ตระเวนชกมวย ตามงานวดตาง ๆ จนขนชอไปถงเมองตาก และไดชกมวยตอหนาเจาเมองตาก (สน) จนเจาเมองประทบใจจงใหชวยรบราชการ ใหไปดแลเมองพชย นายทองดไดรบแตงตงเปนองครกษ มบรรดาศกดเปน "หลวงพชยอาสา" เมอรบราชการมความดความชอบจงไดรบแตงตงเปน เจาหมนไวยวรนาถ พระยาสหราชเดโช และพระยาพชย ผส าเรจราชการครองเมองพชย ซงรบพระราชทานเครองยศเสมอเจาพระยาสรสห ตามล าดบ

วรกรรมส าคญ ในป พ.ศ. 2310 เมอพมายกทพมาลอมกรงศรอยธยา เจาตาก (สน)

ถกเรยกตวเขากรง พระยาพชยกตดตามเจาตาก (สน) เขาไปตานพมาในกรงศรอยธยาดวย ครนเมอพมาบกรกมา ทานกตอสรกษาแผนดน ทายทสดตานพมาไมอยเจาตาก (สน) กตดสนใจตฝาวงลอมพมาพรอมดวยทหารจ านวนหนงออกไปทางชลบร หนงในทหารทตฝาวงลอมออกไปกมพระยาพชย พระยาพชยกลายเปนทหารคใจของเจาตาก (สน) เทยวตหวเมองตาง ๆ เพอรวบรวมไพรพล ตงแตชลบร ตราด และกอนจะทบหมอขาวเขาตจนทบรทเปนเมองใหญ คนทเขาไปพงประตเมองจนทบรคนแรกกคอพระยาพชยดาบหกทานน แลวยดเมองจนทบรได กอนจะยอนกลบมาตอตกบพมาทกรงศรอยธยาและไดรบชยชนะเหนอพมา ประกาศอสรภาพใหแก กรงศรอยธยา

36

อนสาวรยพระยาพชยดาบหก

เมอครงพระยาพชยซงปกครองเมองพชยในสมยกรงธนบร ทานไดสรางเกยรตประวตไว โดยเฉพาะอยางยงเมอป พ.ศ.2316 โปสพลา (เนเมยวสหบด) ยกกองทพมาตเมองพชย พระยา-พชยไดยกทพไปสกดทพพมาจนแตกพายกลบไป การรบในครงนน ดาบคมอของพระยาพชยไดหกไปเลมหน ง แตกยงรบไดชยชนะตอทพพมา ดวยวรกรรมดงกลาวจงไดสมญานามวา "พระยาพชยดาบหก"

(ทมา :http://www.welovetogo.com/th/travel/view/260/)

พระยาพชยดาบหก ไดรบยกยองใหเปนผทมความจงรกภกด และซอสตยตอพระมหากษตรยผเปนเจาเหนอหว เมอป พ.ศ. 2325 หลงจากสมเดจพระเจาตากสน-มหาราชถกส าเรจโทษ สมเดจเจาพระยามหากษตรยศก เลงเหนวา พระยาพชยเปนขนนาง คพระทยสมเดจพระเจากรงธนบรทมฝมอและซอสตย จงชวนพระยาพชยเขารบราชการในแผนดนใหม แตพระยาพชยไมขอรบต าแหนง ดวยทานเปนคนจงรกภกดและซอสตยตอองคสมเดจพระเจาตากสนมหาราช และถอคตทวา "ขาสองเจาบาวสองนายมด " จงขอใหสมเดจเจาพระยามหากษตรยศกส าเรจโทษตนเปนการถวายชวตตายตามสมเดจพระเจาตากสน-มหาราช หลงจากทานไดถกส าเรจโทษ สมเดจเจาพระยามหากษตรยศกไดปราบดาภเษกเปนปฐมกษตรยแหงราชวงศจกรเฉลมพระนามวา พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราชพระองคจงไดมรบสงใหสรางพระปรางคน าอฐของทานไปบรรจไว ณ วดราชคฤหวรวหาร ซงพระปรางคนกยงปรากฏสบมาจนปจจบน

พระยาพชยดาบหก ไดสรางมรดกอนควรแกการยกยองสรรเสรญใหสบทอดมาถงปจจบน ไดแก ความซอสตยสจรต ความกตญญกตเวท ความเดดเดยวเฉยบขาดกลาหาญ รวมถงความรกชาต ตองการใหชาตเจรญรงเรองมนคงตอไป

กจกรรมทายเรองท 2 บญคณของแผนดน (ใหผเรยนไปท ากจกรรมทายเรองท 2 ในสมดบนทกกจกรรมการเรยนรประกอบชดวชา)

37

หนวยการเรยนรท 2 มรดกไทยสมยกรงศรอยธยา และกรงธนบร

สาระส าคญ มรดกไทยสมยกรงศรอยธยา และกรงธนบร เปนการศกษาเกยวกบความหมายมรดกไทย ประเภทของประเพณไทยทส าคญ วฒนธรรมไทยในเรองการแตงกาย ภาษา อาหาร การละเลนตาง ๆ ตลอดจนการเรยนรเกยวกบศลปะไทยดานวรรณกรรม สถาปตยกรรม ประตมากรรม อนล าคาทตองมการอนรกษเปนมรดกของชนชาวไทยสบตอยงลกหลานเพอความภาคภมใจ ตวชวด 1 .อธบายความหมาย/นยาม “มรดกไทย”

2. อธบายถงคณคาของประเพณไทย 3. บอกเลาวฒนธรรมไทยสมยกรงศรอยธยา และกรงธนบร การแตงกาย การใช

ภาษา อาหารไทย และการละเลน เปนตน 4. ยกตวอยางวรรณกรรมในสมยกรงศรอยธยา และกรงธนบร 5. ระบลกษณะเดนของสถาปตยกรรม ประตมากรรมไทยในสมยกรงศรอยธยา

และกรงธนบร 6. อธบายความภาคภมใจในมรดกไทย 7. ยกตวอยางพฤตกรรมทแสดงถงความภาคภมใจในมรดกไทย

อยางนอย 3 ตวอยาง ขอบขายเนอหา

เรองท 1 ความหมาย/นยาม “มรดกไทย” 1. ความหมาย/นยาม “มรดกไทย”

เรองท 2 ประเพณไทย 2.1 พระราชพธพยหยาตราทางชลมารค 2.2 พระราชพธจรดพระนงคลแรกนาขวญ 2.3 ประเพณสงกรานต 2.4 ประเพณลงแขกท านา 2.5 ประเพณเดอน 11 การแขงเรอ 2.6 ประเพณเดอน 12 พธจองเปรยงตามประทป (ชกโคม)

38

เรองท 3 วฒนธรรมไทย 3.1 วฒนธรรมการแตงกายในสมยกรงศรอยธยา 3.2 ภาษาในสมยกรงศรอยธยา 3.3 อาหารไทยในสมยกรงศรอยธยา 3.4 การละเลนสมยกรงศรอยธยาและกรงธนบร

เรองท 4 ศลปะไทย 4.1 วรรณกรรมสมยกรงศรอยธยา

4.1.1 ลลตโองการแชงน าหรอประกาศแชงน าโคลงหา 4.1.2 มหาชาตค าหลวง 4.1.3 ลลตยวนพาย 4.1.4 ลลตพระลอ 4.1.5 กาพยมหาชาต 4.1.6 หนงสอจนดามณ

4.2 สถาปตยกรรม 4.2.1 สถาปตยกรรมสมยกรงศรอยธยา 4.2.2 สถาปตยกรรมสมยกรงธนบร

4.3 ประตมากรรม 4.3.1 ประตมากรรมสมยกรงศรอยธยา

เรองท 5 การอนรกษมรดกไทย

เวลาทใชในการศกษา 20 ชวโมง สอการเรยนร

1. ชดวชารายวชาเลอกบงคบวชาประวตศาสตรชาตไทย รหสรายวชา สค22020 2. สมดบนทกกจกรรมการเรยนรประกอบชดวชา

39

เรองท 1 ความหมาย/นยาม “มรดกไทย” มรดกไทย คอ มรดกทางวฒนธรรมทแสดงออกถงสญลกษณของความเปนชาต ไดแก

1. โบราณวตถ เปนสงหารมทรพยทเปนของโบราณไมวาจะเปนสงประดษฐ หรอเปนสงทเกดขนตามธรรมชาต หรอทเปนสวนใดสวนหนงของโบราณสถาน ซากมนษย หรอซากสตว ซงโดยอาย หรอโดยลกษณะแหงการประดษฐ หรอโดยหลกฐานเกยวกบประวตของสงหารมทรพยนนเปนประโยชนในทางศลปะ ประวตศาสตร หรอโบราณคด 2. ศลปวตถ เปนวตถผลงานสรางสรรคทางทศนศลป ทประกอบดวย ศลปลกษณะ เชน ภาพเขยน รปปน เครองลายคราม เครองถม สงทท าดวยมออยางประณตและมคณคาสงในทางศลปะ 3. โบราณสถาน โดยทวไปหมายถง อาคารหรอสงกอสรางทมนษยสรางขนทมความเกาแก มประวตความเปนมาทเปนประโยชนทางดานศลปะ ประวตศาสตรหรอโบราณคด และยงรวมถงสถานทหรอเนนดนทมความส าคญทางประวตศาสตร หรอมรองรอย กจกรรมของมนษยปรากฏอย 4. วรรณกรรม หมายถง วรรณคดหรอศลปะทเปนผลงานอนเกดจากการคด และจนตนาการ แลวเรยบเรยงน ามาบอกเลา บนทก ขบรอง หรอสอออกมาดวยกลวธตาง ๆ โดยทวไปจะแบงวรรณกรรมเปน 2 ประเภท คอ วรรณกรรมลายลกษณ ไดแก วรรณกรรมทบนทกเปนตวหนงสอ และวรรณกรรมมขปาฐะ ไดแก วรรณกรรมทเลาดวยปากไมไดจดบนทก ดวยเหตน วรรณกรรมจงมความหมายครอบคลมกวางถงประวต นทาน ต านาน เรองเลาข าขน เรองสน นวนยาย บทเพลง ค าคม เปนตน

5. ศลปหตถกรรม การจดประเภทของงานศลปหตถกรรม มการจ าแนกเปนประเภทตาง ๆ ไดหลายลกษณะ ไดแก 5.1 การจดประเภทของงานศลปหตถกรรมไทยตามประโยชนใชสอย เชน ทอยอาศย เครองมอประกอบอาชพและอาวธ เครองใชตางๆ เครองนงหม ยานพาหนะ และวตถทเกยวเนองกบความเชอ

5.2 การจดประเภทของงานศลปหตถกรรมไทยตามวสดและกรรมวธการผลต เชน การปนและหลอ การทอและเยบปกถกรอย การแกะสลก การกอสราง การเขยน หรอการวาด การจกสาน การท าเครองกระดาษ และกรรมวธอน ๆ

5.3 การจดประเภทของงานศลปหตถกรรมไทยตามสถานภาพของชาง เชน ศลปหตถกรรมฝมอชางหลวง ศลปหตถกรรมฝมอชาวบาน เปนตน

6. นาฏศลปและดนตร นาฏศลป หมายถง ศลปะการฟอนร า หรอความรแบบแผนของการฟอนร า เปนสงทมนษยประดษฐดวยความประณต งดงาม ใหความบนเทง อนโนมนาวอารมณ และ

40

ความรสกของผชมใหคลอยตาม ศลปะประเภทนตองอาศยการบรรเลงดนตร และการขบรอง เขารวมดวย เพอสงเสรมใหเกดคณคายงขน ดนตร เปนสงทธรรมชาตใหมาพรอม ๆ กบชวตมนษยโดยทมนษยเองไมรตว ดนตรเปนทงศาสตร และศลปอยางหนงทชวยใหมนษยมความสข สนกสนานรนเรง ชวย ผอนคลายความเครยดทงทางตรง และทางออม ดนตรมความหมายทกวางขวาง และ หลากหลาย ไดแก

1. ดนตร หมายถง เครองกลอมเกลาจตใจของมนษยใหมความเบกบาน หรรษาใหเกดความสงบ และพกผอน กลาวคอ ในการด ารงชพของมนษยตงแตเกดจนกระทงตาย ดนตรมความเกยวของอยางหลกเลยงไมได อาจสบเนองมาจากความบนเทงในรปแบบ ตาง ๆ โดยตรง หรออาจเกดจากขนบธรรมเนยมประเพณ วฒนธรรม ความเชอ เชน เพลงกลอมเดก เพลงประกอบในการท างาน เพลงทเกยวของในงานพธการ เพลงสวดถง พระผเปนเจา เปนตน

2. ดนตร หมายถง ศลปะทอาศยเสยงเพอเปนสอในการถายทอดอารมณความรสกตาง ๆ ไปสผฟง เปนศลปะทงายตอการสมผส กอใหเกดความสข ความปลมปต พงพอใจใหแกมนษยได

3. ดนตร หมายถง ภาษาสากลของมนษยชาตเกดขนจากธรรมชาต และมนษยไดน ามาดดแปลงแกไขใหประณตงดงามไพเราะ เมอฟงดนตรแลวท าใหเกดความรสกนกคดตาง ๆ

อนง ดนตรไทย สนนษฐานวาไดแบบอยางมาจากอนเดย เนองจากอนเดยเปนแหลงอารยธรรมโบราณทส าคญแหงหนงของโลก อารยธรรมตาง ๆ ของอนเดยไดเขามา มอทธพลตอประเทศตาง ๆ ในแถบเอเชยอยางมาก ทงในดานศาสนา ประเพณ ความเชอ ตลอดจนศลปะแขนงตาง ๆ โดยเฉพาะทางดานดนตร และยงถอเปนมรดกอนล าคาของชาตไทยอกดวย ลกษณะของเครองดนตรไทยสามารถจ าแนกเปน 4 ประเภท คอ

เครองดด เครองดนตรทเลนโดยการใชนวดดเพอใหเกดเสยง เครองส เครองดนตรทเลนดวยการใชคนชกสไปมาทสาย เครองต เครองดนตรทเลนดวยการใชมอหรอไมต

เครองเปา เครองดนตรทเลนดวยการใชปากเปาใหเกดเสยง กจกรรมทายเรองท 1 ความหมาย/นยาม “มรดกไทย” (ใหผเรยนไปท ากจกรรมเรองท 1 ทสมดบนทกกจกรรมการเรยนรประกอบชดวชา)

41

เรองท 2 ประเพณไทย ประเพณ หมายถง ระเบยบแบบแผนทก าหนดสถานการณตาง ๆ ทคนในสงคม

ยดถอปฏบตกนมา ถาคนในสงคมนนฝาฝนมกถกต าหนจากสงคม ส าหรบประเพณไทยมกมความเกยวของกบความเชอในพระพทธศาสนา และพราหมณ

ประเพณไทย หมายถง ความเชอ ความคด การกระท า คานยม ทศนคต ศลธรรม จารต ระเบยบ แบบแผน และวธการกระท าตาง ๆ ตลอดจนถงการประกอบพธกรรมในโอกาสตาง ๆ ทกระท ากนมาแตในอดต ลกษณะส าคญของประเพณ คอ เปนสงทปฏบตเชอถอมานาน จนกลายเปนแบบอยาง ความคด หรอการกระท าทสบตอกนมา และยงมอทธพลอยในปจจบน ในสมยกรงศรอยธยา ชวตของผคนผกพนกบน า เพราะสภาพพนทเปนทราบลมทมทงแมน าหลายสายทแตกยอยออกเปนล าคลองสายเลกสายนอยซอกซอยไปทกท การสญจรและประเพณตาง ๆ ทอยในชวตประจ าวนจงเกยวของกบน าอยางแยกไมออก ท าใหเกดประเพณทส าคญ ๆ ดงน

2.1 พระราชพธพยหยาตราทางชลมารค พระราชพธพยหยาตราทางชลมารคเปนประเพณทจดใหมขนเปนประจ า

ทกป และในสมยแผนดนสมเดจพระนารายณมหาราช ซงเปนยคทกรงศรอยธยาเจรญรงเรองอยางสงสด ทางราชการไดจดกระบวนพยหยาตราเตมยศขนเรยกวา กระบวนการพยหยาตราเพชรพวง ตองใชคนตงแต 10,000 คนเขารวกระบวน อนนบเปนรวกระบวนพยหยาตราทางชลมารคทยงใหญ และมโหฬารทสด กระบวนพยหยาตราทางชลมารค ไดจดขนในคราวทพระมหากษตรย เสดจพระราชด าเนนไปในการตาง ๆ ทงสวนพระองคและทเปนพระราชพธ ตลอดจนโอกาสส าคญ เชน พระราชพธบรมราชาภเษก การเสดจพระราชด าเนนไปนมสการรอยพระบาท การอญเชญพระพทธรปทส าคญจากหวเมองเขาประดษฐานในเมองหลวง การตอนรบทตตางประเทศ เปนตน

2.2 พระราชพธจรดพระนงคลแรกนาขวญ ในสมยกร งศรอยธยา พระราชพธจรดพระนงคลแรกนาขวญเปน

พธพราหมณ ในตอนบายพราหมณเชญเทวรปออกตงบนเบญจาทเทวสถานโบราณพราหมณ ใหประชาชนเขาแถวสรงน าถวายพวงมาลยพระเทวรปแลวแหรถยนตหลวงไปตงในโรงพธ ทงสมปอย จงเรยกตดตอกนวาพระราชพธพชมงคลและจรดพระนงคลแรกนาขวญ จดขนเพอเปนขวญก าลงใจและเปนสรมงคลแกชาวนา พระมหากษตรยจะโปรดใหพระอนทกมารเปนผแทนพระองค โดยมอบพระแสงอาญาสทธในการไถหวาน นางเทพหาบกระเชาหวานธญพช สวนเสนาบดกรมนา หรอออกญาพลเทพมหนาทจงโค พระราชพธนจดขน ณ ทงแกว หรอ ทนาหลวง เมอมการไถหวานได 3 รอบแลวกปลดพระโคออกเพอกนของเสยงทาย ของเสยงทาย ม 3 อยาง คอ ถว 3 อยาง หญา 3 อยาง ถาพระโคกนของเสยงทายสงใดจะมค าท านายไว

42

2.3 ประเพณสงกรานต ประเพณสงกรานต สมยกรงศรอยธยาเปนประเพณหลวง (ไมเปนประเพณ

ราษฎรเปนพระราชพธในเดอน 5 เปนการใหขาราชการพากนไปถวายบงคมถอน าพพฒนสจจา พระราชทานเบยหวด ผาป แกขาราชการฝายในและฝายหนา สมยกรงศรอยธยา พธนขยายกวางออกไป มการสรงน าพระพทธรป และพระสงฆ มการกอเจดยทราย และจดฉลองกนอยางสนกสนาน

ประเพณสงกรานต ก าหนดใหมขน 3 วน คอวนท 13, 14 และ 15 เมษายน มชอเรยก ดงน

วนแรก เปนวนทพระอาทตยยกเขาสราศเมษ เรยกวา “วนมหาสงกรานต” ตรงกบวนท 13 เมษายน ของทกป วนทสอง วนกลาง เปนวน “เนา” ตรงกบวนท 14 เมษายน หรออาจจะเปนวนท 15 เมษายน เพราะบางปมวนเนา 2 วน วนทสาม เปน “วนเถลงศก” ตรงกบวนท 15 เมษายน วนเถลงศกนเปนจดเปลยนจลศกราช งานพระราชพธเรมตงแตวนจาย คอ วนกอนสงกรานต มการสวดฉลองพระทราย ครนถงมหาสงกรานตกมการสวดมนต และสรงน าพระ จ านวนพระสงฆในสมยกรงศรอย ธยามไดจ ากดจ านวน ในวนเนาตอนบาย มการฉลองพระทรายเตยงยก ซงจดขน จ านวน 10 องค เวลาค า พระราชาคณะสวดมนต วนเถลงศก เรมดวยการทรงบาตรในวนนเสดจขนหอพระ ทรงพระสหรายแลวเสดจขนหออฐเพอสดปกรณ ถวายภตตาหารเพล หลงจากนนกพระราชทานรดน าพระบรม-วงศานวงศทมพระชนมาย 60 พรรษาขนไป ส าหรบประชาชนมการท าบญตกบาตร สรงน าพระ ไปขอพรผ ใหญทเคารพ และมการละเลนฉลองตาง ๆ ตามความนยมของทองถน ประเพณสงกรานต มเรองราวเปนนทานประกอบ วา

กอนพทธกาลมเศรษฐครอบครวหนง อายเลยวยกลางคนกยงไรทายาทสบสกล ซงท าใหทานเศรษฐทกขใจเปนอนมาก ขางรวบานเศรษฐมครอบครวหนง หวหนาครอบครวเปนนกเลงสรา ถาวนไหนร าสราสดขด กจะพดเสยงดงแสดงวาจาเยาะเยยเศรษฐสบประมาท ในความมทรพยมาก แตไรทายาทสบสมบตเสมอ

วนหนงเศรษฐจงถามวามความขนเคองอะไรจงแสดงอาการเยาะเยยและ สบประมาท เฒานกดมจงตอบ ถงทานมงมสมบตมากกจรง แตเปนคนมบาปกรรมทานจงไมมบตร ตายไปแลวสมบตกตกเปนของผอนหมด สเราไมไดถงแมจะยากจนแตกมบตรคอยดแลรกษายามเจบไข และรกษาทรพยสมบตเมอเราสนใจ

นบแตนนมา เศรษฐยงมความเสยใจ จงพยายามไปบวงสรวงพระอาทตยและพระจนทร เพยรพยายามตงจตอธษฐานขอบตร ท าเชนนเปนเวลาตดตอกนถงสามป กไมไดบตร

43

ดงทตนปรารถนา จนวนหนงเปนวนนกขตฤกษสงกรานต ทานเศรษฐกพาขาทาสบรวารของตน มาทโคนตนไทรใหญตนหนงทอยบนฝงแมน าทอาศยของนกทงหลาย

ทานเศรษฐใหบรวารลางขาวสารดวยน าสะอาดถง 7 ครง แลวจงหงขาวสารนน เมอสกแลวยกขนบชาพระไทร เทพเหลานนเกดความสงสาร จงขนไปเฝาพระอนทร ทลขอบตรแกเศรษฐ พระอนทรจงบญชาใหเทพบตรองคหนงชอ “ธรรมบาล” ลงมาเกดในครรภของภรรยาเศรษฐ เมอครบก าหนดภรรยาเศรษฐกคลอดบตรเปนชาย เศรษฐจงตงชอวา ธรรมบาลกมาร เพอตอบสนองพระคณเทพเทวา เศรษฐจงสรางปราสาท สง 7 ชน ถวายเทพตนไทร

เมอธรรมบาลกมารเจรญวยขน เปนเดกทมปญญาเฉยบแหลม รอบร และวยเพยง 7 ขวบกเรยนจบไตรเพท ยงมเทพองคหนงชอ “ทาวกบลพรหม” ไดยนกตตศพททางสตปญญาอนยอดเยยมของเดกนอย จงคดทดลองภมปญญา โดยการเอาชวตเปนเดมพนจงถามปญหา 3 ขอ

ถากมารนอยแกปญหาทง 3 ขอได ทาวกบลพรหมจะตดศรษะของตนบชา ถาธรรมบาลกมารแกไมได กจะตองเสยหวเพอยอมรบความพายแพ ปญหานนมวา

ขอหนง ตอนเชาราศคนอยแหงใด ขอสอง ตอนเทยงราศของคนอยแหงใด ขอสาม ตอนค าราศของคนอยแหงใด เมอไดฟงปญหาแลว ธรรมบาลกมาร ไมอาจทราบค าตอบในทนทไดจงผลดวน

ตอบปญหาไปอก 7 วน ครนเวลาลวงจากนนไป 6 วน ธรรมบาลกมารกยงคดหาค าตอบปญหานนไมได จงหลบออกจากปราสาทหนเขาปา และไปนอนพกเอาแรงใตตนตาล

ขณะนน บนตนตาลมนกอนทรคหนงอาศยอย นางนกถามสามวา “พรงนเราจะไปหาอาหารทไหน” นกสามกตอบวา “พรงนเราไมตองบนไปไกล เพราะจะไดกนเนอธรรมบาลกมาร ซงจะถกทาวกบลพรหมตดหว เนองจากแกปญหาไมได” นางนกถามวา“ปญหานนวาอยางไร” นกสาม ตอบวา ปญหามอย 3 ขอ และหมายถง

ขอหนง ตอนเชาราศของมนษยอยทหนา คนจงตองลางหนาทก ๆ เชา ขอสอง ตอนเทยงราศคนอยทอก มนษยจงตองเอาเครองหอมประพรมทอก ขอสาม ตอนค าราศคนอยทเทา มนษยจงตองลางเทากอนเขานอน ธรรมบาลกมาร ไดยนการไขปญหาของนกอนทร และจ าจนขนใจ ทงนเพราะ

ธรรมบาลกมารรภาษานก จงกลบสปราสาทอนเปนทอยแหงตน รงขนเปนวนครบก าหนดแกปญหา ทาวกบลพรหมมาฟงค าตอบ ธรรมบาลกมารกลาวแกปญหาตามทนกอนทรคยกนทกประการ

ทาวกบลพรหม จงเรยกธดาทง 7 ของตนอนเปนบรจารกา คอ หญงรบใชของพระอนทรมาพรอมกน แลวบอกวาตนจะตดเศยรบชาธรรมบาลกมาร แตถาเอาศรษะพอวางไวบนแผนดน แผนดนกจะลกไหมไปทงโลก ถาจะโยนขนไปบนอากาศ อากาศจะแหงแลงฟาฝนจะหายไปสน ถาทงลงไปในมหาสมทร น าในมหาสมทรจะเหอดแหงไปเชนกน จงสงใหนางทง 7 คน

44

เอาพานมารองรบศรษะ แลวจงตดศรษะสงใหนางทงษะ ธดาคนโต นางทงษะ จงเอาพานรบเศยรบดาไวแลวแหประทกษณรอบเขาพระสเมร 60 นาท แลวอญเชญไปไวในมณฑปถ าคนธรล เขาไกรลาส บชาดวยเครองทพย พระเวสสกรรมกเนรมตโรงประดบดวยแกว 7 ประการ ชอ ภควด ใหเปนทประชมเทวดา เทวดาทงปวงกเอาเถาฉมนวดลงมาลางในสระอโนดาต 7 ครง แลวกแจกกนเสวยทก ๆ องค ครนครบ 365 วนโลก สมมตวาเปนหนงปเปนสงกรานต ธดา 7 องคของทาวกบลพรหม กผลดเวรกนมาเชญพระเศยรของพระบดาออกแหประทกษณรอบเขาพระสเมรทกป

รายชอนางสงกรานต พรอมสงประจ าตว ดงน

นางสงกรานตทสมมตใหประจ าตามวน พรอมทงเครองอาภรณ ภกษาหาร

ตาง ๆ ยงมการสมมตอรยาบทในการขพาหนะตางๆ โดยก าหนดเอาเวลาทพระอาทตยยกเขาสราศเมษในปนน ๆ คอ 1) พระอาทตยยกเขาสราศเมษในเวลารงเชา - เทยงวน นางสงกรานตยนบนพาหนะ 2) พระอาทตยยกเขาสราศเมษในเวลาเทยงวน - ย าค า นางสงกรานตนงบนพาหนะ

3) พระอาทตยยกเขาสราศเมษในเวลาย าค า - เทยงคน นางสงกรานตนอนลมตาบนพาหนะ

4) พระอาทตยยกเขาสราศเมษในเวลาเทยงคน - รงเชา นางสงกรานตนอนหลบตาบนพาหนะ

วนท 13 เมษายน

ชอนาง สงกรานต

ดอกไม เครอง ประดบ

อาหาร อาวธ พาหนะ

อาทตย ทงษะ ทบทม ปทมราช อมาพร จกร-สงข ครฑ จนทร โคราคะ ปป มกดาหาร น ามน พระขรรค-ไมเทา พยคฆ องคาร รากษส บวหลวง โมรา โลหต ตรศล-ธน วราหะ

พธ มณฑา จ าปา ไพฑรย นมเนย ไมเทาเหลกแหลม ดสพะ พฤหสบด กรณ มณฑา มรกต ถวงา ขอ-ปน กญชร

ศกร กมทา จงกลน บษราคม กลวยน าหอม พระขรรค-พณ มหงส เสาร มโหธร สามหาว นลรตน เนอทราย จกร-ตรศล นกยง

45

2.4 ประเพณการลงแขกท านา ประเพณการลงแขกท านา เปนประเพณอกประเพณหนงทชาวกรงศร-

อยธยารกษาเอาไว กลาวคอ เมอถงฤดเกยวขาวชาวนาจะชวยกนเกบเกยว ในการเกบเกยวจะมการรองร าท าเพลงรวมกน ซงจะไดทงงานไดทงความเบกบานส าราญใจ และไมตรจตมตรภาพ ประเพณนแสดงใหเหนถงความพรอมเพรยง ความรกพวกพองของชาวกรงศรอยธยา เปนการปฏบตเขาท านองสภาษตโบราณวา “ถาเหลอก าลงลาก ใหออกปากบอกแขกชวยแบกหาม” ประเพณนเปนเครองยนยนถงลกษณะนสยใจคอของคนไทยไดอกกรณหนงดวย

2.5 ประเพณเดอน 11 การแขงเรอ ประเพณเดอน 11 การแขงเรอเปนการเสยงทายระหวางพระเจาแผนดนกบ

พระมเหส และพระบรมวงศานวงศ เปนพธปลอบขวญก าลงใจแกราษฎรมากกวาจะแขงกนอยางจรงจง เพราะถาหากเรอไกรสรมขเปนเรอศรษะราชสหของพระเจาแผนดนชนะ ทายวา ขาวจะไดมาก จะอดมสมบรณ ราษฎรกจะไดสบายใจ แตถาหากเรอสมรรถไชยเปนเรอของพระมเหสชนะ ทายวา จะเกดยคเขญเดอดรอน จงเขาใจวาในการแขงเรอทก ๆ ครง เรอสมรรถไชยของพระมเหสจะตองแพทกครง ประเพณการแขงเรอจดเปนพระราชพธใหญ เมอเสรจการแขงเรอแลวจะมมหรสพ พระราชทานเลยงขนนาง และพระราชทานรางวล ในยามค าคนพระมหากษตรยจะเสดจทางชลมารคแหรอบพระนครและลอยพระประทปถวายเปนพทธบชา

2.6 ประเพณเดอน 12 พธจองเปรยงตามประทป (ชกโคม) ในสมยกรงศรอยธยาพระราชพธจองเปรยงตามประทป (ชกโคม) มทงใน

พระราชวง และตามบานเรอน ทงในพระนคร และนอกพระนคร พธนมก าหนด 15 วน การพระราชพธจองเปรยง ลดชดโคมลอยนท าในเดอนสบสอง ซงปรากฏอยในกฎมณเฑยรบาล ตามค าโบราณกลาววา พธจองเปรยงตามประเพณนเปนพธยกโคมขนบชาพระเปนเจาทงสามพระองคในศาสนาพราหมณ คอ พระอศวร พระนารายณ และพระพรหม ครนเมอพระเจาแผนดนทรงมานบถอพระพทธศาสนา พระราชพธนจงเปนการบชาพระบรมสารรกธาต พระจฬามณในสวรรคชนดาวดงส และพระพทธบาท ไดก าหนดการยกไววา ถาปใดทมอธกามาส ใหยกโคมขนตงแตวนแรม 14 ค า ถงวนขน 1 ค า เดอนอายเปนวนลดโคม หรออกนยหนงก าหนดตามโหราศาสตรวาพระอาทตยถงราศพฤศจก พระจนทรอยราศพฤษภ เมอใดเมอนนเปนก าหนดทจะยกโคม หรออกนยหนงก าหนดดวยดวงดาวกฤตกา คอ ดาวลกไก ถาเหนดาวลกไกตงแตหวค าจนรงเมอใด เมอนนเปนเวลายกโคม

กจกรรมทายเรองท 2 ประเพณไทย (ใหผเรยนไปท ากจกรรมเรองท 2 ทสมดบนทกกจกรรมการเรยนรประกอบชดวชา)

46

เรองท 3 วฒนธรรมไทย วฒนธรรม คอ ลกษณะทแสดงออกถงความเจรญงอกงาม ความเปนระเบยบเรยบรอย ความกลมเกลยวกาวหนาของชาต และศลธรรมอนดของประชาชน

วฒนธรรมเปนเครองหมายทแสดงถงความเปนอย ความเจรญ เชดชเกยรตของบคคลและชาต เพราะชาตใดถาไมมวฒนธรรมของตนเอง จะไดรบการดหมนเหยยดหยาม เปนสงทแสดงถงอายและความเจรญของชาต และเปนเครองมอบงคบใหคนในชาตปฏบตตนไปตามธรรมนองคลองธรรม รกหมคณะ สงเสรมการกระท าด รวมทงการด ารงอยของชวตดวย วฒนธรรมทส าคญในสมยกรงศรอยธยา ไดแก

3.1 วฒนธรรมการแตงกาย การแตงกายมบทบาทตอการด ารงชวตของมนษยในการสรางความสข

ไดอกทางหนง ดวยเหตทมนษยรกความสวยงาม และเปนสงทหาไดไมยากนก วฒนธรรม การแตงกายของคนในแตละสงคมมความแตกตางกนขนอยกบสภาพความเปนอย และมการเปลยนแปลงตามยคสมยภาวะของบานเมอง วฒนธรรมการแตงกายสมยกรงศรอยธยามดงน 1) การแตงกายของคนชนสง คนชนสงมกจะแตงกายตามขนบธรรมเนยมประเพณของราชการ ซงเจานายหรอขาราชการผใหญทงหลายใชกน และพวกผดมสกล ผหญงทงหลายถอเปนแบบอยางเพราะแสดงใหเหนวาอยในสงคมชนสง 2) การแตงกายของชาวบาน ชาวบานจะนงโจงกระเบน พวกทางเหนอผชายมกไวผมยาว สวนพวกทางใตมกตดผมใหสน สมยสมเดจพระนารายณมหาราช ผชาย ตดผมทรงมหาดไทย สวนผหญงคงไวผมยาว และหมผาสไบ 3) การแตงกายเมอเกดสงคราม เมอเกดสงครามผหญงอาจตองชวยสรบหรอใหการสนบสนน มการเปลยนทรงผมตดผมใหสนดคลายชาย ทะมดทะแมงเขมแขงขน การนงหมตองใหรดกม แนนไมรมราม เคลอนไหวไดสะดวก จงหมผาแบบตะเบงมาน สวนผชายไมมการเปลยนแปลง

3.2 ภาษา ส าเนยงดงเดมของกรงศรอยธยามความเชอมโยงกบชนพนเมอง ตงแต ลมน ายมทเมองสโขทยลงมาทางลมน าเจาพระยาฝงตะวนตกในแถบสพรรณบร ราชบร เพชรบร ซงส าเนยงดงกลาวมความใกลชดกบส าเนยงหลวงพระบาง โดยเฉพาะส าเนยงเหนอของสพรรณบรมความใกลเคยงกบส าเนยงหลวงพระบาง ซงส าเนยงเหนอดงกลาวเปนส าเนยงหลวงของกรงศรอยธยา ประชาชนชาวกรงศรอยธยาทงพระเจาแผนดน จนถงไพรฟาราษฎร กลวนตรส และพดจาส าเนยงเหนอในชวตประจ าวน ซงปจจบนเปนการละเลนโขนทตองใชส าเนยงเหนอ โดยหากเปรยบเทยบกบส าเนยงกรงเทพฯ ในปจจบนนส าเนยงเหนอในสมยนนถอวาเปนส าเนยงบานนอกถนเลก ๆ ของราชธานทแปรง และเยองจากส าเนยงมาตรฐานของกรงศรอยธยา

47

ภาษาดงเดมของกรงศรอยธยาปรากฏอยในโองการแชงน า ซงเปนรอยกรองทเตมไปดวยฉนทลกษณทแพรหลายแถบแวนแควนสองฝงลมแมน าโขงมาแตดกด าบรรพ และภายหลงไดพากนเรยกวา โคลงมณฑกคต เนองจากเขาใจวาไดรบแบบแผนมาจากอนเดย ซงแทจรงคอ โคลงลาว หรอโคลงหา ทเปนตนแบบของโคลงดน และโคลงสสภาพ โดยในโองการแชงน าเตมไปดวยศพทแสงพนเมองของไทย-ลาว สวนค าทมาจากบาล-สนสกฤต และเขมรมอยนอย โดยหากอานเปรยบเทยบกจะพบวาส านวนภาษาใกลเคยงกบขอความในจารกสมยสโขทย และพงศาวดารลานชาง ดวยเหตทกรงศรอยธยาตงอยใกลทะเล และเปนศนยกลางการคานานาชาต ท าใหสงคมและวฒนธรรมเปลยนไปอยางรวดเรว ตางกบบานเมองแถบสองฝงโขงทหางทะเล อนเปนเหตทท าใหมลกษณะทลาหลงกวา จงสบทอดส าเนยงและระบบความเชอแบบดงเดมไวไดเกอบทงหมด สวนภาษาในกรงศรอยธยากไดรบอทธพลของภาษาจากตางประเทศจงรบค า ในภาษาตาง ๆ มาใช เชน ค าวา กหลาบ ทยมมาจากค าวา กลอบ ในภาษาเปอรเซย ทมความหมายเดมวา น าดอกไม และยมค าวา ปาดร (Padre) จากภาษาโปรตเกส แลวออกเสยงเรยกเปน บาทหลวง เปนตน 3.3 อาหารไทย

สมยกรงศรอยธยาถอวาเปนยคทองของไทย เพราะไดมการตดตอคาขายกบชาวตางประเทศมากขน ทงชาวตะวนตก และตะวนออก จากเอกสารของชาวตางประเทศ ไดกลาวถงคนไทยกนอาหารแบบเรยบงาย มปลาเปนหลก มตม แกง และคาดวามการใชน ามนประกอบอาหาร เปนประเภทน ามนมะพราว และกะทมากกวาไขมน หรอน ามนจากสตว อาหารสมยกรงศรอยธยา เชน หนอนกะท วธท าคอ ตดตนมะพราวและเอาหนอนทอยในตนมะพราวมาใหกนกะท แลวน ามาทอดกกลายเปนอาหารชาววง ในสมยกรงศรอยธยามวธการถนอมอาหาร เชน การน าไปตากแหง หรอการท าเปนปลาเคม มอาหารประเภทเครองจม เชน น าพรกกะป ในสมยนนยมบรโภคสตวน ามากกวาสตวบก โดยเฉพาะสตวใหญไมนยมน ามาฆาเพอใชเปนอาหาร แกงปลาตาง ๆ ทใชเครองเทศ เชน แกงทใสหวหอม กระเทยม สมนไพรหวาน และเครองเทศแรง ๆ เพอดบกลนคาวของปลา หลกฐานจากการบนทกของบาทหลวงชาวตางชาตทแสดงใหเหนวาอาหารของชาตตาง ๆ เรมเขามามากขนในสมเดจพระนารายณ เชน ญปน โปรตเกส เหลาองนจากสเปนเปอรเซย และฝรงเศส ส าหรบอทธพลของอาหารจนคาดวาเรมมมากขนในชวงยคกรงศรอยธยาตอนปลาย ทไทยตดสมพนธกบชาตตะวนตก ดงนนจงกลาวไดวา อาหารไทยในสมยกรงศรอยธยา ไดรบเอาวฒนธรรมจากอาหารตางชาต โดยผานทางการมสมพนธไมตรทงทางการทต และทางการคากบประเทศตาง ๆ และจากหลกฐานทปรากฏทางประวตศาสตรวา อาหารตางชาตสวนใหญแพรหลายอยในราชส านก ตอมาจงกระจายสประชาชน และกลมกลนกลายเปนอาหารไทยไปในทสด

48

3.4 การละเลนสมยกรงศรอยธยา และกรงธนบร สมยกรงศรอยธยา การละเลนสมยกรงศรอยธยาปรากฏในกฎมณเฑยรบาล ในพธออกสนามใหญ เดอน 5 ขน 5 ค า มการเลนระบ าซายขวา โหมงครมกายก ในพธอาสยช เดอน 11 มโหมงครมซายขวา ระบ า ฯลฯ โหมงครม เรยกกนตามเสยงฆองและกลอง วธเลนมหลายกระบวน คอ ตไมอยางหนง ตกลองอยางหนง และท าทาทางอกอยางหนง กระบวนท 1 เตนตไม ปากรองวา “ถดทาถด” เตนไปรอบ ๆ กลอง กระบวนท 2 ฆองต โหมงน า คนเลนตไมรบจงหวะ 2 - 3 ครง ยกเทาขางหนง แลวเอยวไปตกลองพรอมกน กระบวนท 3 ท าทาชไม เอาปลายเกยกน เรยกวา “บวตม” แลวชไมเอาปลายถางออก เรยกวา “บวบาน” กบเอาโคมไมมาจดทปากยนปลายออก เรยกวา “ชางประสานงา” เมอท าทาเหลานใหยนยกเอวไปตามจงหวะ การร าทาทงสามในการเลนโหมงครมจงมตอกน ดงน ทาท 1 ถวายบงคมแลวลกขนตไมเตนเวยนรอบกลองรอง “ถดทาถด” ไปตามจงหวะฆอง 3 รอบ แลวเปลยนเปนทาท 2 ทาท 2 ตฆองรวเปนสญญาณใหหยดยนรอบกลอง ร าทาบวตมบวบานไปตามจงหวะฆอง แลวเปลยนเปนทาท 3 ทาท 3 ตฆองย าสญญาณกอน แลวใหจงหวะตไม 3 หน ตกลอง 1 หน แลวตไมเวยนรอบกลองรอง “ถดทาถด” ตอไป

ในสมยกรงศรอยธยามหลกฐานปรากฏในรชสมยของสมเดจพระนารายณมหาราชวามการใหจดแสดงโขน และการแสดงประเภทอนขนในพระราชวงหลวงของกรงศรอยธยา ในลกษณะทกลาวไดวาเกอบจะเหมอนกบรปแบบของนาฏศลปไทยทปรากฏอยในประเทศไทยในปจจบน และทแพรหลายไปยงประเทศเพอนบาน โดยในระหวาง ทราชอาณาจกรกรงศรอยธยายงมสมพนธทางการทตโดยตรงกบฝรงเศส

สมยกรงธนบร

สมยกรงธนบร มชวงระยะเวลาสนเพยง 14 ป ประกอบกบบานเมองตองผจญกบศกสงครามอยเปนประจ า เมอวางจากการศกสงครามกตองท าการบรณะฟนฟประเทศ ชวงระยะดงกลาวการเลนเกมและกฬาพนเมองจงเปนการเลนในลกษณะฝกฝนการตอสปองกนตว เพอเตรยมส าหรบการศกสงครามเปนหลก ส าหรบการเลนเกมและกฬาพนเมองเพอการสนกสนานรนเรงของชาวบานกปรากฏใหเหนในยามบานเมองวางเวนจากสงคราม ความมงหมายในการเลนเกมและกฬาพนเมอง โอกาสทเลนเกมและกฬาพนเมองและลกษณะของการเลนเกมและ

49

กฬาพนเมองในสมยธนบร จงมลกษณะเหมอนในสมยกรงศรอยธยา กลาวคอ เลนเกมและกฬาพนเมองเพอฝกฝนรางกายเปนการเตรยมพรอมท าศกสงคราม เลนเกมและกฬาพนเมองเพอเปนการสนกสนานรนเรงผอนคลายความตงเครยด ในยามวางจากศกสงครามและวางจาก งานประจ า โอกาสทเลนเกมและกฬามกเลนกนในยามวางจากงานประจ าหรอในโอกาสทมการเฉลมฉลอง งานพระราชพธ งานพธการ งานรนเรงตามขนบธรรมเนยมประเพณตาง ๆ ลกษณะของการเลนเกมและกฬาพนเมองทเลนเพอเปนการฝกหดการตอส ไดแก ตคล การตอสบนหลงมา ชนชาง มวยไทย มวยปล า กระบกระบอง กายกรรม ลอดบวง ดงปรากฏลกษณะของการเลนเกมและกฬาพนเมองในหนงสอลลตเพชรมงกฏ และยงมการเลนเกมและกฬาพนเมองทเลนเพอความเพลดเพลน เปนการสนกสนานรนเรงในเทศกาลตาง ๆ ไดแก ชนโค ชนไก ชนโคคน วงวว วงควาย วาว แขงเรอ ตะกรอ สะบา สกา หมากรก ลงชงหลก ปลาลงอวน อโปง ไมหง และ ไมจา เปนตน ซงกจะคลายคลงกบการเลนเกมและกฬาพนเมองในสมยกรงศรอยธยานนเอง

กจกรรมทายเรองท 3 วฒนธรรมไทย (ใหผเรยนไปท ากจกรรมเรองท 3 ทสมดบนทกกจกรรมการเรยนรประกอบชดวชา)

เรองท 4 ศลปะไทย 4.1 วรรณกรรมสมยกรงศรอยธยา

กรงศรอยธยาเปนราชธานไทยตงแต พ.ศ. 1893 ถง พ.ศ. 2310 นบเปนเวลายาวนาน ถง 417 ป มกวและวรรณคดจ านวนมาก ลกษณะวรรณกรรมจงคอนขางหลากหลายในเนอหามลกษณะส าคญรวมกนประการหนง คอ ผแตงวรรณกรรมเปนชนชนสงและ มความสมพนธกบราชส านกสมยกรงศรอยธยาตอนตน วรรณกรรมส าคญ ไดแก ลลตโองการแชงน าแตงขนเพอใชในพระราชพธถอน าพพฒนสตยา ลลตยวนพาย ลลตพระลอ มหาชาตค าหลวง กาพยมหาชาต และหนงสอจนดามณ แบบเรยนเลมแรกของคนไทย อาจกลาวถงวรรณกรรมสมยกรงศรอยธยาได ดงน

50

4.1.1 ลลตโองการแชงน าหรอประกาศแชงน าโคลงหา

(ทมา : https://www.google.co.th/search?biw=1366&bih=666&tbm =isch&sa=1&ei =U7O8WrDZM4jzvATC3JSoCg&q=ลลตโองการแชงน าหรอประกาศแชงน า)

ลลตโองการแชงน าหรอประกาศแชงน าโคลงหา เปนวรรณคดเกาแก ทสนนษฐานวาแตงในรชสมยพระบาทสมเดจพระรามาธบดท 1 ปฐมกษตรยแหงกรงศรอยธยา มลกษณะเปนลลต ซงประกอบดวย รายดนและโคลงหาหรอมณฑกคต จดเปนหนงสอทอานเขาใจยากมาก เนองจากถอยค าส านวนเปนค าภาษาไทยโบราณ บางตอนแตงเปนค าอรรถ ค าสวดลกซง หนกแนน เพอใหเกดความศกดสทธ บางตอนใชถอยค าแขงกราว ท าใหผฟงเกดอารมณสะเทอนใจหวาดหวนพรนพรง จงนบไดวาลลตเรองนแตงไดเหมาะสมกบความมงหมาย คอ เพอใชอานหรอสวดในพระราชพธถอน าพระพพฒนสตยา เนอความหลกของลลตโองการแชงน าเรมดวยรายสามบท เปนค าสรรเสรญพระนารายณ พระอศวร และพระพรหม ตอนตอมาเปนโคลงและราย เนอความวาดวยการสรางโลกตามคตไตรภม แลวอ ญเชญ พระรตนตรย ผสางเทวดา และผมฤทธานภาพทงหลายมาชมนมเพอเปนพยานในพธ แลวจงเปนค าสาปแชงใหผคดรายไมซอตอสมเดจพระรามาธบดตองประสบภยพบตนานปการ และอวยพรผทซอตรงจงรกภกดใหมความสข และมลาภยศ

51

4.1.2 มหาชาตค าหลวง

(ทมา : https://www.google.co.th/search?biw=1366&bih=666&tbm=isch

&sa =1&ei= qrO8WoWlHsXNvgT716ugCA&q=มหาชาตค าหลวง&oq=มหาชาตค าหลวง)

มหาชาตค าหลวง เปนหนงสอค าหลวงเลมแรกทพระมหากษตรยโปรดเกลาฯ ใหกวนกปราชญราชบณฑตหลายคนชวยกนแตง แปลคาถาบาลเปนค าประพนธไทยหลายอยาง มทงโคลง ราย กาพย และฉนท นอกจากจะมส านวนโวหารและถอยค าไพเราะเตมไปดวย รสวรรณคด เชน ความโศก ความงามตามธรรมชาต เปนตน อกทงยงใหความรดานภาษาเกยวกบค าโบราณ ค าแผลง และค าเขมร

หนงสอมหาชาตค าหลวงมหลายอยางหลายส านวนดวยกน เชน กาพยมหาชาต มหาชาตกลอนเทศน เปนตน

4.1.3 ลลตยวนพาย

(ทมา : https://www.google.co.th/search?biw= 1366&bih=666&tbm=isch&sa=1&ei=VrS8Wv6wO8j2vgSDmLiABQ&q=ลลตยวนพาย)

ลลตยวนพาย เปนวรรณคดทแตงเปนลลต ประกอบดวย รายดนสลบกบโคลงดน บาทกญชร มถอยค าส านวนลกซงเขาใจยาก อกทงค าโบราณ และภาษาสนสกฤตปะปนอยมาก นอกจากเปนหนงสอทใชบทพรรณนาโวหารไดละเอยดไพเราะงดงามแลวยงใหความรทางประวตศาสตรและโบราณคดอยางมากแกผอาน

52

4.1.4 ลลตพระลอ ลลตพระลอ เปนลลตเรองเอกทแตงเปนลลตสภาพ มรายสภาพและโคลงสภาพเปนสวนใหญ บางบทเปนรายโบราณและรายดน วรรณคดสโมสรยกใหเปนยอดลลต อกทงเปนทยอมรบกนทวไปวาเปนต าราของหนงสอลลต ในยคตอมา

(ทมา :https://www.google.co.th/search?q=ลลตพระลอ&tbm)

4.1.5 กาพยมหาชาต กาพยมหาชาต เปนวรรณกรรมทางพทธศาสนา โบราณเรยกวา "กลอนสวด" เนองจากใชสวดเปนท านองตาง ๆ ตามวหารหรอศาลารายรอบพระอโบสถ เรยกอยางหนงวา "สวดโอเอวหารราย" มท านองการแตงเปนรายยาวดวยภาษางาย ๆ ไมมค าศพทโบราณ ท าใหกาพยมหาชาตนาอานนาฟงมากกวามหาชาตค าหลวง

หนงสอกาพยมหาชาตเทาทคนพบมเพยงสามกณฑ คอ กณฑประเวศน กณฑกมาร และกณฑสกรบรรพ สวนกณฑทเหลอนอกจากน นาจะสญหายไปเมอครงเสยกรง 4.1.6 หนงสอจนดามณ แบบเรยนเลมแรกของคนไทย

(ทมา : https://teen.mthai.com/education/ 145315.html)

หนงสอจนดามณ เปนหนงสอแบบเรยนเกาแกมาตงแตสมยกรงศรอยธยา มเนอหาครอบคลมเรองการใชสระ พยญชนะ วรรณยกต การแจกลก การผนอกษร อกษรศพท อกษรเลข การสะกดการนต การแตงค าประพนธ ชนดตาง ๆ และกลบท ปรากฏกลบท อย 60 ชนด จากการทจนดามณของพระโหราธบด เปนแบบเรยนไทยมากอนจนเปนเสมอนสญลกษณของแบบเรยนไทย ท าใหหนงสอแบบเรยนไทยในยคตอมาหลายเลมใชชอตามวา “จนดามณ” เชนเดยวกน เชน จนดามณฉบบความแปลก จนดามณครงแผนดนพระเจาบรมโกศ จนดามณฉบบกรมหลวงวงษาธราชสนท จนดามณฉบบพมพของหมอสมท และจนดามณฉบบพมพของหมอบรดเลย เปนตน

53

4.2 สถาปตยกรรม 4.2.1 สถาปตยกรรมสมยกรงศรอยธยา

ศลปะสมยกรงศรอยธยาสรางขนในอาณาจกรกรงศรอยธยา ในระยะเวลา 417 ป ซงมศลปกรรมแขนงตาง ๆ เกดขนมาก ลวนมรปแบบเนอหาทคลายคลงกน และมววฒนาการเปลยนไปตามสภาพบานเมองแบงไดเปน 3 ยค คอ

ศลปะอยธยาตอนตน สมยสมเดจพระรามาธบดท 1 ทรงสถาปนากรงศรอยธยาเมอ พ.ศ. 1893 จนถงสมยของสมเดจพระบรมไตรโลกนาถใน พ.ศ. 2031 ลกษณะสถาปตยกรรมเปนแบบศลปะลพบร หรอศลปะเขมรกบศลปะอทอง นยมสรางปรางคเปนประธานของวดโดยมลกษณะปรางคเลยนแบบเขมรแตสงชะลดกวา เชน ปรางคประธานวดพทไธสวรรย ปรางคประธานวดมหาธาต

ทมา : https://encrypted-tbn3.gstatic.com/images?q=tbn:ANd9GcSDwZ2fgQ6BKgpKa57ggKdazhtKkU-Nyi7FiF0sJYlchrD6PkAZtQ

ศลปะสมยกรงศรอยธยาตอนกลาง สมยสมเดจพระบรมไตรโลกนาถเสดจไปประทบทเมองพษณโลกใน พ.ศ. 2006 จนถงสมยสมเดจพระเจาปราสาททองใน พ.ศ. 2172 สถาปตยกรรมไดรบอทธผลมาจากศลปะสโขทย นยมสรางเจดยรปทรงลงกาแบบสโขทยแทนปรางคแบบเขมร เชน พระมหาสถปสามองควดพระศรสรรเพชญ พระเจดยวดใหญชยมงคล จงหวดพระนครศรอยธยา เปนตน

ทมา : https://encrypted-tbn0.gstatic.com/images?q=tbn:ANd9GcTO4JCVAMmD2xO5SE44xC2zUOyXr5OnSRLC0bcLEQjdMMKp8vuxkw

54

ศลปะสมยกรงศรอยธยาตอนปลาย สมยสมเดจพระเจาปราสาททอง พ.ศ. 2172 จนสนสมยกรงศรอยธยาใน พ.ศ. 2310 เปนชวงเวลาทศลปะเขมรเขามามอทธพลอกครง เชน พระปรางคประธานวดไชยวฒนาราม ปราสาทพระนครหลวง เปนตน นอกจากน ยงนยมสรางพระเจดยยอมมไมสบสองเปนลกษณะเฉพาะของสถาปตยกรรมกรงศรอยธยา เปนตน

ทมา : https://encrypted-tbn2.gstatic.com/images?q=tbn:ANd9GcRvCDhbbbDBrzJ0izXsCk3g6-mITWZLDf8cwpl1PYHn0E7OKZ4luA

ในสมยพระเจาอยหวบรมโกศ (พ.ศ. 2275 - 2301) เปนชวงการบรณ-

ปฏสงขรณและนยมสรางพระเจดยยอมมไมสบสอง เชน การบรณปฏสงขรณพระมหาเจดย วดภเขาทอง เปนตน

สถาปตยกรรมแบบอน ๆ คอ โบสถ วหาร สมยกรงศรอยธยาตอนตนนยมท าขนาดใหญมากเปนโถงสเหลยมกอดวยอฐผนงอาคารเจาะเปนชองแคบ ๆ เรยกวา ลกฟกเพอระบายลมและมแสงสองผาน ยงไมมการเขยนภาพจตรกรรมฝาผนง พอถงสมยกรงศรอยธยาตอนกลาง อาคารมขนาดเลกลง กอผนงทบ อาคารสมยกรงศรอยธยาตอนปลาย ฐานอาคารนยมท าเปนรปโคงคลายทองเรอ มการเจาะหนาตางทผนงตกแตงซมประตหนาตางประณตใชกระเบองเคลอบมงหลงคามการน าเอาศลปะการกอสรางอาคารของยโรปเขามาผสม เกดการสรางอาคาร 2 ชน โบสถ วหาร เชน ต าหนกพระพทธโฆษาจารย วหารวดตก วหารวดเจายา จงหวดพระนครศรอยธยา สถาปตยกรรมทเกยวของกบพระมหากษตรย ไดแก พระราชวง และพระต าหนกตาง ๆ ของกรงศรอยธยาถกท าลายไปมากจนยากทจะหารปแบบทแทจรงได มเพยงรากฐานเทานน ทพอมเคาโครงใหเหนอยบาง เปนพระทนงอยนอกกรงศรอยธยา เชน พระราชวงนารายณราชนเวศน จงหวดลพบร ต าหนกพระนครหลวง จงหวดพระนครศรอยธยา ต าหนกธารเกษม จงหวดสระบร เปนตน

นอกจากนยงมสถาปตยกรรมประเภททอยอาศยของประชาชน เรยกวา เรอนไทย นยมสรางเปนเรอนชนเดยว ยกพนสงใตถนโปรงม 2 ลกษณะ คอ เรอนเครองผกปลกดวยไมไผ ใชเสนหวาย และตอกเปนเครองผกรด เปนทอยของชาวบานทวไป และเรอนเครองสบ

55

ปลกดวยไมอาศยวธเขาปากไมโดยบากเปนรองในตวไมแตละตว แลวน ามาสบประกบกนเปนทอยของผมฐานะด 4.2.2 สถาปตยกรรมสมยกรงธนบร

ในรชสมยของสมเดจพระเจากรงธนบร เปนยคของการสรางบานแปลงเมอง จงมการกอสรางเปนจ านวนมาก อาท พระราชวง ปอมปราการ ก าแพงพระนคร พระอารามตาง ๆ ลกษณะสถาปตยกรรมสมยน ลวนสบทอดมาจากสมยกรงศรอยธยาตอนปลาย ฐานอาคารจะมลกษณะออนโคงดจรปเรอส าเภา ทรงอาคารจะสอบชะลดขนทางเบองบน สวนประกอบอน ๆ ของอาคารกไมแตกตางจากกรงศรอยธยามากนก เปนทนาเสยดายวาสถาปตยกรรมสมยกรงธนบรมกไดรบการบรณะ ซอมแซมในสมยหลงหลายครงดวยกน ลกษณะในปจจบนจงเปนแบบสถาปตยกรรมในรชกาลทบรณะครงหลงสด เทาทยงปรากฏเคาเดมในปจจบน ไดแก

วดอรณราชวราราม

ทมา : https://twentysixteen376.files.wordpress.com/2016/04/30709246.jpg?w=300&h=200

1) วดอรณราชวราราม หรอวดแจง เดมชอวดมะกอก เปนวดโบราณทมมา

ตงแตครงกรงศรอยธยา เลากนวาเหตทวดมะกอกไดรบพระราชทานนามใหมวา วดแจง สบเนองมาจากทสมเดจพระเจาตากสนมหาราช ไดทรงลองเรอมาตามล าน าเจาพระยา เพอหาชยภมทตงพระนครแหงใหม และเมอถงบรเวณวดมะกอกนนเปนเวลารงแจงพอด ซงถอวาเปนมงคลฤกษ จงหยดน าไพรพลขนพก และไดเลอกบรเวณนนเปนราชธานแหงใหม วดแหงนจงกลายเปนวดในเขตพระราชฐาน จากนนไดโปรดเกลาฯ ใหสถาปนาใหมทงพระอาราม มพระประสงคจะใหเปนเขตพทธาวาสแบบเดยวกบวดพระศรสรรเพชญของกรงศรอยธยาแลวพระราชทานนามใหมวา“วดแจง” เพอใหมความหมายถงการทเสดจถงวดนในตอนรงอรณ จงไดมฐานะเปนพระอารามหลวงส าคญของแผนดนมาตลอดสมยกรงธนบร

56

ปอมวไชยประสทธ

ทมา : https://twentysixteen376.files.wordpress.com/2016/04/wichai_prasit.jpg?w=300&h=201 2) ปอมวไชยประสทธ เปนปอมส าคญทใชปองกนขาศกตามรมแมน า

เจาพระยาตงอยบนฝงแมน าเจาพระยาดานตะวนตก ทางเหนอของปากคลองบางหลวง (คลองบางกอกใหญ)โดยมปอมคกนอยฝงตรงขามแมน าเจาพระยาดานทศตะวนออก โดยปอมวไชยประสทธ สรางขนในสมยสมเดจพระนารายณมหาราช เดมชอ ปอมบางกอกหรอปอมวไชยเยนทร ตงตามชอของเจาพระยาวชเยนทร (คอนสแตนตน ฟอลคอน) ชาวกรกทเปนผกราบบงคมทลใหสรางปอมแหงน เพอปองกนเรอรบของฮอลนดา ตอมาเมอสมเดจพระเจาตากสนมหาราช ทรงสถาปนากรงธนบรเปนราชธาน ไดทรงสรางพระราชวงขนบรเวณปอมน พรอมกบปรบปรงปอมพระราชทานนามวา “ปอมวไชยประสทธ” 4.3 ประตมากรรม ประตมากรรม สวนมากสรางจากเหตการณทางพระพทธศาสนา พระพทธรปหลอดวยส ารด หรออาจท าดวยวสดอน เชน สกดจากศลา ท าดวยไม ปนปน ดนเผา และทองค า พระประธานในโบสถวหารเปนพระปนปน หรอส ารดขนาดใหญโตคบโบสถ สมยกรงศรอยธยาตอนปลายนยมสรางพระพทธรปทรงเครอง

นอกจากน ยงมการสรางพระพมพท าเปนพระพทธรปองคเลก ๆ บนแผนเดยวกนเรยกวา พระแผง หรอพระก าแพงหารอย มกนยมท าพระพมพเปนพระพทธรปทรงเครองประทบอยภายในเรอนแกว 4.3.1 ประตมากรรมสมยกรงศรอยธยา

ประตมากรรมทสรางขนในสมยกรงศรอยธยา แบงออกเปน 3 ยค คอ 1) ยคแรก เรมตงแตสมยสมเดจพระรามาธบดท 1 (พระเจาอทอง)

ทรงสรางกรงศรอยธยาเปนราชธาน ตงแต พ.ศ. 1893 จนถงสมยสมเดจพระบรมราชาธราชท 2 (เจาสามพระยา) พ.ศ. 1991 ในยคนประตมากรรมยงนยมท าตามแบบฝมอชางอทองอย ดงจะเหนไดจากพระพทธรปองคใหญทวดพนญเชง จงหวดพระนครศรอยธยา ซงสรางกอนตงกรงศรอยธยา

57

ถง 26 ป ในยคแรก ๆ ของกรงศรอยธยายงไมมพระพทธรปทมลกษณะเฉพาะตน สวนมากจะมลกษณะผสมเปนแบบศลปะอทอง ลพบร และสโขทย ปะปนกนไป

2) ยคทสอง เรมจากสมยพระบรมไตรโลกนาถไปจนถงสมยพระเจาปราสาททอง พ.ศ. 2173 พระพทธรปในยคนนยมท าวงพระพกตร พระรศมตามแบบอยางศลปะสโขทย และนยมท าปางมารวชย ปางปาเลไลยก ปางประทานอภย ไมนยมสรางปางลลา และปางสมาธ 3) ยคทสาม เรมตงแตแผนดนพระเจาปราสาททอง พ.ศ. 2173 มาจนถง เสยกรงศรอยธยา พ.ศ. 2310 รวมเวลา 157 ป โดยอาศยชวงเวลาทยาวนานของกรงศรอยธยา โดยเฉพาะในชวงหลงจากกรงศรอยธยาไดเจรญสมพนธไมตร มการตดตอคาขายกบชาวกมพชาและตางชาตมากขน ทงชาวยโรปและชาวจน ดงนน ชางและศลปนแขนงตาง ๆ จงรบเอาอทธพลทางศลปะและวทยาการมาจากตางชาตเหลานนมาสรางงานประตมากรรม งานศลปกรรมในยคนเนนหนกไปทางดานสถาปตยกรรมและจตรกรรมมากกวาดานประตมากรรมท าใหการสรางพระพทธรปไมกาวหนาไปกวาเดม แตในยคนมพระพทธรปทมลกษณะเฉพาะของยคทนยมสรางกนมาก คอ พระพทธรปทรงเครองแบบราชาธราช ซงมทงแบบทรงเครองใหญ และทรงเครองนอย โดยสวนมากนยมสรางปางประทานอภย อยางไรกตาม ประตมากรรมสมยกรงศรอยธยาแมจะไมใหความรสกทสมบรณดานความงามหรออดมคตมากนก แตพระพทธรปสมยกรงศรอยธยาโดยเฉพาะพทธรปทรงเครองตาง ๆ ถอเปนลกษณะพเศษของประตมากรรมเปนพระพทธรปของสมยกรงศรอยธยา ทบงบอกถงความพยายามทจะสรางเอกลกษณของตนเอง พระพทธรปเหลานนไดแสดงให เหนถงความมนคงของผคนยคนนไดเปนอยางด และสวนมากเปนพระพทธรปหลอดวยส ารดมากกวาอยางอน นอกจากงานประตมากรรมแลว งานดานแกะสลกไมทงทเปนพระพทธรปและลวดลายตกแตงกมมากในสมยกรงศรอยธยา ซงงานประตมากรรมเปนเครองแสดงใหเหนความสามารถชนสงของชางในสมยนน

กจกรรมทายเรองท 4 ศลปะไทย (ใหผเรยนไปท ากจกรรมทายเรองท 4 ทสมดบนทกกจกรรมการเรยนรประกอบชดวชา)

58

เรองท 5 การอนรกษมรดกไทย มรดกทางวฒนธรรมทเปนรปธรรม ซงเปนสงทสามารถจบตองและมองเหนได ไดแก โบราณสถาน อนสาวรย สถาปตยกรรม อาคารกลมอาคาร ยานชมชนทองถน เมองเกา แหลงประวตศาสตร แหลงโบราณคด แหลงภมทศนประวตศาสตร ภมทศนวฒนธรรม โบราณวตถ และผลงานศลปะแขนงตาง ๆ เปนตน

มรดกทางวฒนธรรมทเปนนามธรรม ซงเปนสงทไมสามารถจบตองหรอแสดงออกมาทางกายภาพได ไดแก ภมปญญาความร ความหมาย ความเชอ ความสามารถขนบธรรมเนยมประเพณจารตทบคคลหรอชมชนไดสรางสรรคขน เพอเปนสวนหนงของการด ารงชวตอย และไดถายทอดจากรนหนงไปสอกรนหนงมาจนถงปจจบน

การอนรกษ เปนการดแลรกษาเพอใหคงคณคาไว โดยการอนรกษแหลงมรดกวฒนธรรมทเกยวของแตละแหลงนน อาจท าไดดวย การปองกน การสงวนรกษา การบรณะ การปฏสงขรณ หรอการประยกตการใชสอย การอนรกษมวธการในระดบทแตกตางกนแลวแตสถานการณและปจจยอนๆ ในแตละกรณ โดยอาจจะใชวธการใดวธการหนงหรอหลายวธรวมกน และใหหมายรวมถงการอนรกษเพอรอฟน ฟนฟ เพอใหสามารถน ากลบมาใชประโยชน และการสบสานใหยงคงมอยตอไป

การอนรกษมวธการในระดบตาง ๆ กน ดงน 1. การปองกนการเสอมสภาพ 2. การสงวนรกษา 3. การเสรมความมนคงแขงแรง 4. การจ าลองแบบ 5. การบรณะ 6. การปฏสงขรณ 7. การประกอบคนสภาพ 8. การประยกตการใชสอย

หลกการในการอนรกษ 1. พงรกษาความแทของแหลงมรดกวฒนธรรมทมคาความส าคญ หาไดยากไว

โดยแกไขนอยทสด ควรอนรกษดวยวธปองกนการเสอมสภาพ วธการสงวนรกษา วธการเสรมความมนคงแขงแรงเทานน ทงนใหหลกเลยงการรบกวนหลกฐานดงเดมทยงหลงเหลออย และไมควรกอสรางทบลงบนซากสงกอสรางเดม

2. อนรกษแหลงมรดกวฒนธรรมทเปนปชนยสถานอนเปนทเคารพบชา โดยไมมการแกไขเปลยนแปลงลกษณะ ส และทรวดทรงซงจะท าใหมรดกวฒนธรรมนนดอยคณคา หรอเสอมความศกดสทธไป

59

3. อนรกษแหลงมรดกวฒนธรรมทยงมประโยชนใชสอยอยอยางตอเนอง การเสรมสราง หรอตอเตมสงทจ าเปนขนใหมสามารถท าไดเพอความเหมาะสมในการใชงาน โดยไมจ าเปนตองสรางใหเหมอนสวนของเดม แตสงทเพมขนใหมนนจะตองกลมกลน และไมท าใหมรดกวฒนธรรมนนดอยคาลงไป

4. ศกษาโดยละเอยดวาแหลงมรดกวฒนธรรมทมการอนรกษโดยมการแกไขมากอนแลว บรณะแกไขมาแลวกครง ผดถกอยางไร ระยะเวลานานเทาไร การอนรกษใหมทจะท าไมจ าเปนจะตองใชแบบใดแบบหนงเสมอไป แตใหมกระบวนการพจารณาเลอกแบบทเหมาะสมทสดเปนหลก เพอใหแหลงมรดกวฒนธรรมนนคงคณคา และความส าคญมากทสด

5. ไมควรเคลอนยายแหลงมรดกวฒนธรรม หรอชนสวนของมรดกวฒนธรรม ไปยงสถานทตงใหม ซงเปนการฝาฝนหลกการอนรกษมรดกวฒนธรรม ยกเวนพจารณาอยางรอบคอบแลวเหนวาเปนวธการสดทายในการปองกนการช ารดเสยหาย หรอการโจรกรรม โดยจะตองน ามรดกวฒนธรรม หรอชนสวนของมรดกวฒนธรรมนนมารกษาไวในสถานทปลอดภยและถกตองตามกฎหมาย โดยตองจ าลองแบบชนสวนของมรดกวฒนธรรมทถอดยายมานนไปประกอบไวแทน ณ ทตงเดม และตองมการสอความหมายใหเกดความเขาใจอยางถกตอง เนองจากจดมงหมายของการอนรกษแหลงมรดกวฒนธรรมคอ การใชประโยชน และการรกษาแหลงมรดกวฒนธรรมไว ณ บรเวณทคนพบอยางยงยนและเหมาะสม

6. การกอสรางหรอฟนฟแหลงมรดกวฒนธรรมขนมาใหมตามความตองการ ในปจจบน จะตองมาจากการออกแบบและการตดสนใจทมกระบวนการศกษาขอมลรปแบบและทตงดงเดมอยางครบถวน ทจะไมกอใหเกดการสอความหมายทผดและบดเบอนขอมลคณคาของมรดกวฒนธรรม

7. อนรกษแหลงมรดกวฒนธรรมโดยวธการปฏสงขรณ เพอประโยชนในการอธบาย สอความหมายควรเปนไปตามขอมลหลกฐานทไดศกษาวเคราะห ตความอยางมเหตผล และเปนทยอมรบ โดยใหค านงถงการทจะสามารถปรบเปลยนแกไขไดในอนาคต

8. อนรกษมรดกสงกอสรางพนถน ใหค านงถงการพฒนาหรอความเปลยนแปลงทไมอาจหลกเลยงได และลกษณะเฉพาะทางวฒนธรรมทสบทอดมาของชมชน โดยงานทตอเตมบนสงกอสรางหรอในบรเวณชมชนพนถนนนควรเคารพคณคาทางวฒนธรรมและลกษณะตามแบบดงเดม ทผสานกลมกลนกบสภาพแวดลอมทางวฒนธรรมและทางธรรมชาต แนวทาง ในการปฏบต ไดแก การวจย บนทก จดเกบขอมล สงเสรมใหมการสบสานระบบการกอสราง และทกษะฝมอชางพนถนในทกระดบ อาจใชวสดใหมทไมเปลยนแปลงการแสดงออกของภาพลกษณ ผวสมผส รปทรงไปจากโครงสรางและวสดของเดมทสบเนองมา

9. อนรกษแหลงมรดกวฒนธรรมประเภทยาน ชมชน และเมองประวตศาสตร มความจ าเปนทจะตองพฒนาและปรบปรงใหสอดคลองกบวถชวตความเปนอยในปจจบน ทงนควรบรณาการนโยบายของรฐและการวางผงเมองในทกระดบใหสอดคลองกน การรกษาความ

60

ดงเดมของแหลงมรดกวฒนธรรมประเภทยาน ชมชน และเมองประวตศาสตร ตองไมละเลยการตรวจสอบดานโบราณคดและประวตศาสตร เพอเปนความรเกยวกบประวตศาสตรของยานชมชน และเมองประวตศาสตร เชน รปแบบแผนผงของเมอง การแบงพนทดน และโครงขายการคมนาคมความสมพนธระหวางสงกอสราง พนทโลง และพนทสเขยว ทงทเปนธรรมชาต และมนษยสรางขน รปลกษณของสงกอสรางและการใชสอยเดมทมความหลากหลาย

10. อนรกษแหลงมรดกวฒนธรรมทเปนซากสงกอสรางซงมคณคาทางศลปะประวตศาสตร หรอโบราณคด ใหรกษาไวตามสภาพเดมหลงการขดแตง แตตองปองกนมให มความเสยหายตอไป

11. เนองจากภมทศนประวตศาสตรเปนแหลงมรดกวฒนธรรมทยงประกอบดวยพชพนธทมชวต การบ ารงรกษาอยางตอเนองมความส าคญอยางยง ควรรกษาสภาพไวไมใหเปลยนแปลงดวยการปลกทดแทนโดยเรว และวางแผนการดแลในระยะยาวไวในการฟนฟ จะตองมการศกษาวจยจากหลกฐานทยงหลงเหลออยจากการตรวจสอบทางโบราณคด หรอจากเอกสารหลกฐานทเชอถอไดโดยผานการตรวจสอบรบรองผลจากผเชยวชาญแลว และเคารพ ตอพฒนาการในล าดบตาง ๆทตอเนองมาของแหลงนน ๆ การฟนฟอาจด าเนนการเฉพาะ ในบางสวนทอยใกลเคยงกบวฒนธรรมในพนท เพอเผยใหเหนความตงใจของการออกแบบ ทสมพนธกนของภมทศนโดยรวมในพนทนน

12. การอนรกษมรดกวฒนธรรมใดๆ กตามจะตองค านงถงวถชวตชมชน ทสอดคลองกบสภาพโดยรอบ และภมทศนวฒนธรรมในฐานะทเปนสวนประกอบส าคญทมผลตอการด ารงอยและการเปลยนแปลงในคณคา และลกษณะเฉพาะของมรดกวฒนธรรม

13. การอนรกษสภาพโดยรอบและภมทศนวฒนธรรมควรด าเนนการตงแต การจดใหมระเบยบ กฎหมาย และระเบยบเฉพาะ มแผนการอนรกษแผนการบรหารจดการ ทมประสทธภาพ การก าหนดขอบเขตโบราณสถานตอเนอง และเขตกนชนรอบบรเวณ แหลงมรดกวฒนธรรม หรอมาตรการอน ๆ เพอรกษาคณคาทางวฒนธรรมและลกษณะเฉพาะของแหลงมรดกวฒนธรรม ตลอดจนการจ ากดผลกระทบทจะเกดขนจากการพฒนาพนท

14. มรดกวฒนธรรมทจบตองไมไดถอเปนสวนหนงทสรางคณคาและความหมายรวมทงเกยวของกบมรดกวฒนธรรมทจบตองได จงจะตองพจารณารวมกนและค าน งถงมาตรการในการอนรกษไวดวย จะเหนไดวา ชนชาตไทยในสมยกรงศรอยธยา มความงดงาม เจรญรงเรอง ทงทางดานวรรณกรรม ประตมากรรม ขนมธรรมเนยม ประเพณและวฒนธรรมตลอดระยะเวลาสรอยกวาปทเปนราชธานของไทย ซงถอเปนมรดกตกทอดมาททรงคณคา ถงแมจะม บางประเพณ และบางวฒนธรรมไดสญหายไปตามกาลเวลา เนองจากไมสอดคลองกบวถการด าเนนชวตในยคปจจบน แตยงมวฒนธรรมและประเพณทดงามอกหลายอยางทยงคงไดรบการฟนฟ อนรกษและสบทอดมาถงรนลกหลานในปจจบน และแมในสมยกรงธนบร จะมระยะเวลา

61

ทเปนราชธานของไทยในระยะสน ๆ แตกถอไดวาเปนสมยทมความเจรญรงเรองทางดานวฒนธรรมและประเพณ ททรงคณคาทลกหลานไทยทกคนควรมความภาคภมใจ และอนรกษสบทอดใหเปนมรดกไทยใหกบลกหลานภายหนาสบไป กจกรรมทายเรองท 5 การอนรกษมรดกไทย (ใหผเรยนไปท ากจกรรมเรองท 5 ทสมดบนทกกจกรรมการเรยนรประกอบชดวชา)

62

หนวยการเรยนรท 3 บทเรยนจากเหตการณทางประวตศาสตรในสมยกรงศรอยธยาและกรงธนบร

สาระส าคญ เหตการณทางประวตศาสตรในสมยกรงศรอยธยา และกรงธนบร มเหตการณส าคญทเกดขนมากมายในเรองสงครามชางเผอก การเสยกรงศรอยธยาครงท 1 และครงท 2 สงครามยทธหตถของสมเดจพระนเรศวรมหาราช การกอบกเอกราชของสมเดจพระเจาตากสนมหาราช ตวชวด 1. เลาเหตการณทส าคญทางประวตศาสตรในสมยกรงศรอยธยา และกรงธนบร 2. เลอกแนวทางในการน าบทเรยนจากเหตการณทางประวตศาสตรทไดมาปรบใชในการด าเนนชวต ขอบขายเนอหา เรองท 1 สงครามชางเผอก เรองท 2 การเสยกรงศรอยธยา ครงท 1 เรองท 3 สงครามยทธหตถของสมเดจพระนเรศวรมหาราช เรองท 4 การเสยกรงศรอยธยา ครงท 2 เรองท 5 การกอบกเอกราชของสมเดจพระเจาตากสนมหาราช เวลาทใชในการศกษา 30 ชวโมง สอการเรยนร

1. ชดวชาประวตศาสตรชาตไทย รหสรายวชา สค22020 2. สมดบนทกกจกรรมการเรยนรประกอบชดวชา

63

เรองท 1 สงครามชางเผอก 1. ความเปนมา สงครามชางเผอก เปนสงครามกอนการเสยกรงศรอยธยาครงทหนง สงครามมสาเหตมาจาก ในป พ.ศ. 2106 พระเจาบเรงนอง ทรงสงเครองราชบรรณาการมาถวายสมเดจพระมหาจกรพรรดเพอทลขอชางเผอก 2 เชอก เนองจากกรงศรอยธยาในขณะนนมชางเผอกอยทงหมด 7 เชอก ฝายขนนางจงมความเหนเปนสองฝาย ฝายหนงตองการใหสงชางเผอกไปถวายแกพระเจาบเรงนองเพอหลกเลยงสงคราม สวนอกฝายอนไดแก พระราเมศวร พระยาจกร พระสนทรสงครามไมเหนดวยกบการสงชางเผอกไป เนองจากจะเปนการออนขอใหหงสาวด

ในทสดสมเดจพระมหาจกรพรรดกทรงมพระบรมราชโองการไมประทานชางเผอก แลวม พระราชสาสนตอบกลบไปดงน “ชางเผอกยอมเกดส าหรบบญบารมของพระเจาแผนดนผเปนเจาของ เมอ พระเจาหงสาวดไดบ าเพญธรรมใหไพบรณคงจะไดชางเผอกมาสบารมเปนมนคงอยาไดทรงวตกเลย” พรอมรบสงใหเตรยมไพรพลพรอมรบศกอยางเขมแขง ทางฝายพระเจาบเรงนองไดยกทพรวมพลทเมองเมาะตะมะ จดทพใหญออกเปน 5 ทพ มเจาเมองเชยงใหมควบคมกองเรอ-เสบยง ลองลงมาถงเมองตาก รวมไพลพลเปนจ านวนประมาณ 500,000 คน สวนทางอยธยาไดเตรยมพลพรอมรบและเรอรบจ านวนมาก เพอปองกนการโจมตจากทพหลวงของหงสาวด ทางดานเจดยสามองค แตเหตการณไมเปนดงทคาดไว กองทพพมากลบยกทพมาทางดานแมละเมา และเขาตก าแพงเพชรจนชนะ แลวแยกทพไปตสโขทย เนองดวยทางสโขทยมก าลงนอยกวามากแตกสรบอยางเตมความสามารถ แตทายทสดกถกพมายดเมองไดส าเรจ จากนนพมาจงลอมเมองพษณโลก พระมหาธรรมราชากตอสเตมความสามารถเชนกน แตเกดไขทรพษขนในเมองและเสบยงอาหารกหมดจงยอมจ านน หลงจากทพมาไดหวเมองฝายเหนอแลวจงบงคบให พระมหาธรรมราชาและเจาเมองถอน ากระท าสตยใหอยใตบงคบของพมา พรอมทงสงใหยกทพตามลงมาเพอตกรงศรอยธยาดวย ในเวลาตอมา กองทพพมากยกมาประชดเขตเมองใกลทงลมพล พระมหา-จกรพรรดทรงใหกองทพบก กองทพเรอ ระดมยงใสพมาเปนสามารถ แตสไมไดจงถอย ทางพมาจงยดไดปอมพระยาจกร (ทงลมพล) ปอมจ าปา ปอมพระยามหาเสนา (ทงหนตรา) แลวลอมกรงศรอยธยาอยนาน พระมหาจกรพรรดทรงเหนวาพมามก าลงมาก การทจะออกไปรบเพอเอาชยคงจะยากนก จงทรงสงใหเรอรบน าปนใหญลองไปยงทหารพมาเปนการถวงเวลาใหเสบยงอาหารหมด หรอเขาฤดน าหลากพมาคงจะถอยไปเอง แตพมาไดเตรยมเรอรบและปนใหญมาจ านวนมาก ยงใสเรอรบไทยพงเสยหายหมด แลวตงปนใหญยงเขามาในพระนครทกวนถกชาวบานลมตาย บานเรอน วด เสยหายมาก ทางพระเจาบเรงนอง จงมพระราชสาสนมาวา จะรบตอไปหรอยอมเปนไมตร เนองดวยทางไทยเสยเปรยบมาก พระมหาจกรพรรดจงทรงยอมเปนไมตร ท าใหฝายไทยตองเสยชางเผอกจาก 2 เชอก เปน 4 เชอก และทกปตองสงชางให 30 เชอก พรอมเงน 300 ชง

64

จบตวพระยาจกร ไปเปนตวประกน นอกจากนยงจะขอเกบภาษอากรจากเมองมะรดทขนกบไทยอกดวย ขณะนนสมเดจพระนเรศวรทรงพระชมมายได 9 พรรษา ถกน าเสดจไปประทบทกรงหงสาวดเพอเปนองคประกนดวย 2. การถอดองคความร สงครามชางเผอกเปนสงครามทเกดขนหลงจากพระเจาตะเบงชเวต ถกกลม แมทพมอญลอบปลงพระชนมเพอชงราชสมบต บเรงนองซงปราบกบฏส าเรจแลวไดขนครองราชยเปนพระเจาหงสาวดไดยกทพมาตกรงศรอยธยาในป พ.ศ. 2106 เนองจากสมเดจพระมหา-จกรพรรดไมทรงยอมมอบชางเผอกใหตามทขอมา บเรงนองยกทพมาทางหวเมองฝายเหนอผานดานแมละเมาและตเมองพษณโลกได ท าใหพระมหาธรรมราชาตองถวายสตยอยขางฝายหงสาวดสมเดจพระมหาจกรพรรดทรงยอมหยาศกกบพระเจาบเรงนอง จากเหตการณในครงน ท าใหกรงศรอยธยาตองมอบชางเผอกใหแกพระเจาหงสาวด 4 เชอก สวยชาง ปละ 30 เชอก เงน ปละ 300 ชง ภาษอากรทเมองมะรดเกบได และยอมใหน าตวพระราเมศวร พระยาจกร และพระสนทรสงคราม ไปกรงหงสาวด บเรงนองไดแวะเมองพษณโลกและขอพระนเรศวร ซงขณะนนมพระชนมาย 9 พรรษา ไปเลยงดทกรงหงสาวดอกดวย 3. บทเรยนทไดเพอน ามาปรบใชในการด าเนนชวต และความมนคงของชาต หากมองตามสภาพเหตการณสงครามครงน พมาเปนผมาหยงเชง ลองก าลง กรงศรอยธยากอน จงใชขออางเรองชางเผอก แตเมอน าก าลงมาลอมกรงศรอยธยาแลวกคงจะ รวายากทจะตกรงศรอยธยาไดงาย ๆ และหากแมจะพชตไดกจะเกดความเสยหายอยางมหาศาล ดงนน หากจะตอยธยาใหไดตองกลบไปเตรยมทพมาใหดกวาทเปนอย สงทท าไดคอ ไมหกหาญกรงศรอยธยาจนเกนไป จงยกเอาแคเงอนไขในระดบทกรงศรอยธยายงรบได เพอทจะสรางภาพลกษณเกยรตยศศกดศรใหทงสองฝาย ทางดานหงสาวดเองกไดรบผลประโยชนทตองการ หรอแมกระทงกรงศรอยธยาเองจะสามารถรกษาตวเองเอาไวได แมจะตองเสยอะไรไปบาง แตกไมไดตกเปนประเทศราช และไมถงขนแพสงคราม กจกรรมทายเรองท 1 สงครามชางเผอก (ใหผเรยนไปท ากจกรรมทายเรองท 1 ทสมดบนทกกจกรรมการเรยนรประกอบชดวชา)

65

เรองท 2 การเสยกรงศรอยธยา ครงท 1 1. ความเปนมา สงครามเสยกรงครงท 1 พ.ศ. 2112 การเสยกรงศรอยธยาครงทหนง เปนสวนหนงของความขดแยงระหวางอาณาจกรพมา และอาณาจกรกรงศรอยธยา อนเปนผลมาจากพระเจาบเรงนองตองการไดกรงศรอยธยาเปนประเทศราช และอาจถอไดวาเปนผลสบเนองมาจากสงครามชางเผอก ในป พ.ศ. 2106 ททรงตกรงศรอยธยาไมส าเรจ ความขดแยงภายในกรงศรอยธยาระหวางสมเดจพระมหาจกรพรรดกบเจาเมองพษณโลก พระมหาธรรมราชา ซงมพระทยฝกใฝพมาไดน าไปสความพนาศของกรงศรอยธยาในทสดจนกระทงสมเดจพระนเรศวรมหาราชทรงประกาศอสรภาพใหกบอาณาจกรอยธยาในอก 15 ปตอมา

กอนการเสยกรง พระมหาธรรมราชา เสดจไปเฝาพระเจาบเรงนองในป พ.ศ. 2108 โดยทรงกลาวโทษวากรงศรอยธยาวางแผนก าจดพระองค พระเจาบเรงนองจงใหพระมหาธรรมราชาเปนเจาเมองประเทศราช ทรงพระนามวา พระศรสรรเพชญ เจาฟาพษณโลก หรอเจาฟาสองแคว อนอยในฐานะกบฏตออาณาจกรกรงศรอยธยา พระมหาจกรพรรดกบพระมหนทราธราช เสดจขนไปเมองพษณโลก ในขณะทพระมหาธรรมราชาเสดจไปหงสาวดแลวน าพระวสทธกษตรพรอมดวยพระเอกาทศรถ มาอยทกรงศรอยธยาเมอพระมหาธรรมราชาทราบเรองจงใหไปเขากบหงสาวดอยางเปดเผย ถงแมวาสมเดจพระมหาจกรพรรดจะทรงน าพระชายา พระโอรสและพระธดาของพระมหาธรรมราชาลงมายงกรงศรอยธยา โดยหวงวาพระมหาธรรมราชาจะไมทรงกลาด าเนนการใด ๆ ตอกรงศรอยธยา แตเหตการณมไดเปนเชนนน เมอพระมหาธรรมราชาทราบวาพระอครชายาและโอรส ธดาถกจบเปนองคประกน กทรงวตกยงนก แลวรบสงสาสนไปยง พระเจาหงสาวดใหยกทพมาตกรงศรอยธยา กอนการเสยกรง พ.ศ. 2112 พระมหาธรรมราชาไดทรงสงกองทพมารวมลอมกรงศรอยธยารวมกบทพใหญของพระเจาบเรงนองดวย และไดปฏบตหนาทส าคญในกองทพพมาดวย และในป พ.ศ. 2112 พระเจาไชยเชษฐาธราชท 1 แหงลานชาง ทรงสงกองทพเขาชวยเหลอกรงศรอยธยา พระมหาธรรมราชากทรงปลอมเอกสารลวงใหกองทพลานชางน าทพผานบรเวณททหารพมาคอยดกอย กองทพลานชางจงแตกพายกลบไป พระเจาบเรงนองทรงน าทพเขารกรานกรงศรอยธยาในเดอนตลาคม พ.ศ. 2111 ยกเขามาทางดานแมละเมา เมองตาก รวมทงหมด 6 ทพ ประกอบดวย พระมหาอปราชา เจาเมองแปร เจาเมองตองอ เจาเมององวะ เจาเมองเชยงใหม และเชยงตง เขามาทางเมองก าแพงเพชร โดยไดเกณฑหวเมองทางเหนอ รวมทงเมองพษณโลกมารวมสงครามดวยรวมจ านวนไดกวา 500,000 นาย ยกทพลงมาถงพระนครในเดอนธนวาคมปเดยวกน โดยใหพระมหาธรรมราชาเปนกองหลงดแลคลงเสบยง ทพพระเจาบเรงนองกตงคายรายลอมพระนครอยไมหาง การตงรบภายในพระนคร สงผลใหมการระดมยงปนใหญของขาศกท าลายอาคารบานเรอนอยตลอด ท าให

66

ไดรบความเสยหายอยางมาก ฝายกรงศรอยธยาเมอทราบวาหวเมองทางเหนอเปนของพมาแลว จงเตรยมรบอยทพระนคร น าปนนารายณสงหารยงไปยงกองทพพระเจาหงสาวดทตงอยบรเวณทงลมพล ถกทหาร ชาง มาลมตายจ านวนมาก พมาจงถอยทพมาตงทบานพราหมณใหพนทางปน แลวพระเจาหงสาวดจงเรยกประชมการศก พระมหาอปราชเหนสมควรใหยกทพเขาตไทย ทกดานเพราะมก าลงมากกวา แตพระเจาหงสาวดไมเหนดวยเพราะกรงศรอยธยามท าเลด มน าลอมรอบ จงสงใหตเฉพาะดานตะวนออกเพราะคเมองแคบทสด พมาพยายามจะท าสะพานขามคเมองโดยน าดนมาถมเปนสะพาน พระมหาเทพนายกองรกษาดานอยางเตมความสามารถ โดยใหทหารไทยใชปนยงทหารพมาทขนดนถมเปนสะพานเขามา ท าใหพมาลมตายจ านวนมาก จงถอยขามคกลบไป พระเจาบเรงนอง ทรงพยายามโจมตอยนานจนถงเดอนเมษายน พ.ศ. 2112 กยงไมไดกรงศรอยธยา อกทงยงสญเสยก าลงพลเปนจ านวนมาก พระองคทรงพยายามเปลยนทตงคายอยหลายระยะ ภายหลงทรงยายคายเขาไปใกลก าแพงเมอง จนท าใหสญเสยพลอยางมาก ระหวางการสงคราม สมเดจพระมหาจกรพรรดประชวร และสวรรคตในเวลาตอมา สมเดจ พระมหนทราธราชขนครองราชยและทรงบญชาการรบแทน พระเจาบเรงนองจงถามพระมหา-ธรรมราชาวาจะท าอยางไรใหชนะศกโดยเรว พระมหาธรรมราชาทรงแนะวาพระยารามเปน แมทพส าคญหากไดตวมาการยดพระนครจกส าเรจ จงมสาสนมาถงพระอครชายาวา “...การศกเกดจากพระยารามทยยงใหพนองตองทะเลาะกน ถาสงตวพระยารามมาใหพระเจาหงสาวด จะยอมเปนไมตร...” สมเดจพระมหนทราธราช ทรงอานสาสนแลว ปรกษากบขาราชการตาง ๆ จงเหนสมควรสงบศกเพราะผคนลมตายกนมากแลว สมเดจพระมหนทราธราช มรบสงใหสงพระสงฆราชออกไปเจรจาและสงตวพระยารามใหพระเจาบเรงนองเพอเปนไมตร แตพระเจา-บเรงนองตระบดสตยไมยอมเปนไมตร ท าใหสมเดจพระมหนทราธราช ทรงพโรธโกรธแคน ในการกลบกลอกของพระเจาบเรงนองอยางมาก มรบสงใหขนศกทหารทงปวงรกษาพระนครอยางเขมแขง พระเจาบเรงนองเหนวายงไมสามารถตกรงศรอยธยาได จงสงพระมหาธรรมราชามาเกลยกลอมใหยอมแพ แตถกทหารไทยเอาปนไลยงจนตองหนกลบไป

พระเจาหงสาวดคดอบายจะใชพระยาจกรทจบตวไดเปนประกน เมอครงสงครามชางเผอกเปนไสศก จงใหพระมหาธรรมราชาทรงเกลยกลอมพระยาจกรใหเปนไสศกในกรงศรอยธยา แลวแกลงปลอยตวออกมา รงเชาพมาท าทเปนตามหาแตไมพบเลยจบตวผคมมาตดหวเสยบไวรมแมน าเพอใหไทยหลงกล สมเดจพระมหนทราธราช ทรงดพระทยทพระยาจกรหนมาไดจงทรงแตงตงใหเปนผบงคบบญชาการรบแทนทพระยาราม

67

(ทมา : https://sites.google.com/site/pongsagorn45434/hetukarn-sakhay/seiy-krung-khrang-thi-1)

ครนพระยาจกรไดรบแตงตงใหด ารงต าแหนงรกษาพระนครแลวจงด าเนนการ

สบเปลยนหนาทของฝายตาง ๆ จนกระทงการปองกนพระนครออนแอลง พระยาจกรไดใสรายใหพระศรสาวราชวาเปนกบฏจงถกส าเรจโทษ เมอเหนวาไดเวลาอนควรพระยาจกรจงใหสญญาณแกพมาเขาตกรงศรอยธยาทกดาน และใหกองทพพมาเขายดพระนครส าเรจ กรงศรอยธยาจงตกเปนเมองขนของพมาในป พ.ศ 2112 พระเจาบเรงนองประทบอยทกรงศรอยธยาจนกระทง วนศกรขนหกค า เดอนสบสอง ปมะเสง พ.ศ. 2112 ไดอภเษกใหสมเดจพระมหาธรรมราชาธราช ขนเปนกษตรยครองกรงศรอยธยา ในฐานะประเทศราช ทรงพระนามวา สมเดจพระสรรเพชญท 1 บางแหงเรยก “พระสธรรมราชา” สมเดจพระมหนทราธราช พระบรมวงศานวงศ และขนนางนอยใหญ ไดถกน าไปกรงหงสาวดดวย แตสมเดจพระมหนทราธราช ประชวรและสวรรคตระหวางทางไปกรงหงสาวด พมาเขายดทรพยสนและกวาดตอนผคนกลบไปพมาเปนจ านวนมาก โดยเหลอใหรกษาเมองเพยง 1,000 คน คนทเหลอกหนไปหลบอาศยอยทอน บานเรอนและสงปลกสรางทงหลายไดรบความเสยหายเปนอนมาก อาณาจกรอยธยาจงตกเปนเมองขนของพมาเปนเวลานาน 15 ป 2. การถอดองคความร หลงจากเสรจสนสงครามชางเผอก สมเดจพระมหาจกรพรรดไดปรบปรงบานเมองเพอเตรยมรบศก รวมทงสรางสมพนธไมตรกบพระเจาไชยเชษฐาธราชแหงอาณาจกรลานชาง ซงเปนเหตใหสมเดจพระมหนทราธราช พระราชโอรสของสมเดจพระมหาจกรพรรดเกดความขดแยงกบพระมหาธรรมราชา เจาผครองเมองพษณโลก สมเดจพระมหนทราธราช จงไดใหพระเจาไชย-เชษฐาธราช สงกองทพมาชวยตเมองพษณโลก แตพระมหาธรรมราชาสามารถปองกนเมองไวได พระเจาบเรงนองทรงทราบเหตการณทเกดขน ทรงสถาปนาพระมหาธรรมราชาเปนเจาประเทศราชของกรงหงสาวด ปกครองเมองพษณโลกและหวเมองฝายเหนอ โดยไมขนตอ กรงศรอยธยา จากการขดแยงระหวางพระมหาธรรมราชากบสมเดจพระมหนทราธราช ท าใหทางกรงศรอยธยาออนแอลง

68

ในป พ.ศ. 2111 พระเจาบเรงนอง ยกทพใหญมาหมายตกรงศรอยธยาใหแตกพายกองทพพมาลอมกรงศรอยธยาอยหลายเดอน แตกยงไมสามารถเขายดได เพราะทหารกรงศรอยธยาไดตอสอยางเขมแขง เพอรอใหถงฤดน าหลาก ซงจะท าใหกองทพพมาตงคายอยไมไดระหวางทศกมาประชดกรงนน สมเดจพระมหาจกรพรรดประชวรและเสดจสวรรคตใน เดอนพฤษภาคม พ.ศ. 2111 พระมหนทรเสดจขนครองราชยเปนกษตรย พระนามวา สมเดจพระมหนทราธราช และทรงตอสปองกนกรงศรอยธยาตอไป หลงจากนนทางพมาไดใชกลอบายใหพระยาจกรมาเปนไสศก กรงศรอยธยาจงเสยแกพมาในป พ.ศ. 2112 จากเหตการณในครงน ท าใหสมเดจพระมหนทราธราชถกจบไปเปนเชลย ทหงสาวด รวมทงขาราชบรพารอกจ านวนหนง และท าใหกรงศรอยธยาไดกลายเปนประเทศราชของกรงหงสาวดนบแตนนมา ซงนบเปนการสญเสยอสรภาพของคนไทยเปนครงแรก 3. บทเรยนทไดเพอน ามาปรบใชในการด าเนนชวต และความมนคงของชาต การเสยกรงคร ง ท 1 โดยสาเหต ใหญมาจากการแตกความสามคค ไมจงรกภกดตอชาตและพระมหากษตรย บรรดาขนนางผมอ านาจทงในพระนคร และหวเมองใหญตางมความรสกแตกแยกแบงเขาแบงเรา แกงแยงชงด กอบโกยอ านาจสตนเอง รวมทงการขาดความเปนน าหนงใจเดยวกนของพลเมอง จงท าใหไมอาจรวมพลงตานทานกองก าลงแสนยานภาพของขาศกศตรได กจกรรมทายเรองท 2 การเสยกรงศรอยธยา ครงท 1 (ใหผเรยนไปท ากจกรรมทายเรองท 2 ทสมดบนทกกจกรรมการเรยนรประกอบชดวชา) เรองท 3 สงครามยทธหตถของสมเดจพระเนรศวรมหาราช การท ายทธหตถ คอ การท าสงครามบนหลงชางตามประเพณโบราณของกษตรยในภมภาคอษาคเนย เปนการท าสงครามซงถอวามเกยรตยศ เพราะชางถอเปนสตวใหญ และเปนการปะทะกนซง ๆ หนา ผแพอาจถงแกชวตได การกระท ายทธหตถในประวตศาสตรไทย ปรากฏทงหมด 4 ครง คอ 1. การชนชางระหวางพอขนรามค าแหงมหาราชกบขนสามชน เจาเมองฉอด พอขนรามค าแหงชนะ 2. การชนชางทสะพานปาถาน ระหวางเจาอายพระยากบเจายพระยา เพอชง ราชสมบต ปรากฏวาสนพระชนมทงค 3. ยทธหตถระหวางสมเดจพระสรโยทยกบพระเจาแปร ในป พ.ศ. 2091 ททงมะขามหยอง จงหวดพระนครศรอยธยา สมเดจพระสรโยทยสนพระชนมบนคอชาง

4. ยทธหตถระหวางสมเดจพระนเรศวรมหาราช กบพระมหาอปราชามงสามเกยด ในป พ.ศ. 2135 ท อ าเภอดอนเจดย จงหวดสพรรณบร สมเดจพระนเรศวรมหาราชไดชยชนะ

69

สงครามยทธหตถของสมเดจพระนเรศวรมหาราช 1. ความเปนมา สงครามยทธหตถ ทยกมาเปนบทเรยนน เปนการท าสงครามยทธหตถทเกดขน ในป พ.ศ. 2135 ระหวางสมเดจพระนเรศวรมหาราชแหงกรงศรอยธยา กบพระมหาอปราชาแหงกรงหงสาวด ผลของสงครามครงนน ปรากฏวากรงศรอยธยาเปนฝายชนะถงแมจะมก าลงพลนอยกวา

ประวตสงคราม ในป พ.ศ. 2135 พระเจานนทบเรง โปรดใหพระมหาอปราชา น ากองทพทหาร

240,000 คน มาตกรงศรอยธยาหมายจะชนะศกในครงน สมเดจพระนเรศวรมหาราช ทรงทราบวา พมาจะยกทพใหญมาต จงทรงเตรยมไพรพล มก าลง 100,000 คน เดนทางออกจากบานปาโมกไปสพรรณบร ขามน าตรงทาทาวอทอง และตงคายหลวงบรเวณหนองสาหราย

เชาวนจนทร แรม 2 ค า เดอนย ปมะโรง พ.ศ. 2135 สมเดจพระนเรศวรมหาราชและสมเดจพระเอกาทศรถทรงเครองพชยยทธ สมเดจพระนเรศวรมหาราชทรงชาง นามวา เจาพระยาไชยานภาพ สวนสมเดจพระเอกาทศรถ ทรงชางนามวา เจาพระยาปราบไตรจกร ชางทรงของทงสองพระองคนนเปนชางชนะงา คอชางมงาทไดรบการฝกใหรจกการตอสมาแลวหรอเคยผานสงครามชนชางชนะชางตวอนมาแลว ซงเปนชางทก าลงตกมน ในระหวางการรบจงวงไลตามพมาหลงเขาไปในแดนพมา มเพยงทหารรกษาพระองคและจาตรงคบาทเทานนทตดตามไปทน

สงครามยทธหตถของสมเดจพระนเรศวรมหาราช ทมา : https://www.gotoknow.org/posts/73321....)

สมเดจพระนเรศวรมหาราช ทอดพระเนตรเหนพระมหาอปราชาทรงพระคชสารอยในรมไมกบเหลาทาวพระยา จงทราบไดวาชางทรงของสองพระองคหลงถล าเขามาถงกลางกองทพ และตกอยในวงลอมขาศกแลว แตดวยพระปฏภาณไหวพรบของสมเดจพระนเรศวรมหาราช ทรงเหนวาเปนการเสยเปรยบขาศกจงไสชางเขาไปใกล แลวตรสถามดวยคนเคยมากอนแตวยเยาววา

70

“พระเจาพเราจะยนอยใยในรมไมเลา เชญออกมาท ายทธหตถดวยกนใหเปนเกยรตยศไวในแผนดนเถด ภายหนาไปไมมพระเจาแผนดนทจะไดยทธหตถแลว” พระมหาอปราชาไดยนดงนน จงไสชางนามวา พลายพทธกอ เขาชนเจาพระยาไชยานภาพเสยหลก พระมหาอปราชาทรงฟนสมเดจพระนเรศวรมหาราชดวยพระแสงของาว แตสมเดจพระนเรศวรมหาราชทรงเบยงหลบทน จงฟนถกพระมาลาหนงขาด จากนนเจาพระยาไชยานภาพชนพลายพทธกอเสยหลก สมเดจพระ-นเรศวรมหาราช ทรงฟนดวยพระแสงของาวถกพระมหาอปราชาเขาทองสะขวา สนพระชนมอยบนคอชาง สวนสมเดจพระเอกาทศรถ ทรงฟนเจาเมองจาปะโรเสยชวตเชนกน ทหารพมาเหนวาแพแนแลว จงใชปนระดมยงใสสมเดจพระนเรศวรมหาราชไดรบบาดเจบ ทนใดนน ทพหลวงไทยตามมาชวยทน จงรบทงสองพระองคกลบพระนคร พมาจงยกทพกลบกรงหงสาวดไป นบแตนนมากไมมกองทพใดกลายกทพมากล ากรายกรงศรอยธยาเปนระยะเวลาอกยาวนาน ในมหายาชะเวงหรอพงศาวดารของพมา ระบวา การยทธหตถครงนชางทรงของสมเดจพระนเรศวรมหาราชบกเขาไปในวงลอมของฝายพมา ฝายพมากมการยนชางเรยงเปนหนากระดาน มทงชางของพระมหาอปราชา ชางของเจาเมองชามะโรง ทหารฝายสมเดจพระ-นเรศวรมหาราชกระดมยงปนใสฝายพมา เจาเมองชามะโรงสงเปดผาหนาราหชางของตน เพอไสชางเขากระท ายทธหตถกบสมเดจพระนเรศวรมหาราช เพอปองกนพระมหาอปราชา แตปรากฏวา ชางของเจาเมองชามะโรงเกดวงเขาใสชางของพระมหาอปราชาเกดชลมนวนวาย กระสนปนลกหนงของทหารฝายสมเดจพระนเรศวรมหาราช ยงถกพระมหาอปราชาสนพระชนม 2. การถอดองคความร สงครามยทธหตถ เรมตนจากพระมหาธรรมราชาไดปราบดาภเษกขนเปนพระมหากษตรยแหงกรงศรอยธยา มพระนามวา สมเดจพระมหาธรรมราชาธราช ปกครอง กรงศรอยธยาสบตอมา และเมอเสรจสนสงคราม พระมหาธรรมราชาไดปราบดาภเษกขนเปนพระมหากษตรยแหงกรงศรอยธยา มพระนามวา สมเดจพระมหาธรรมราชาธราช ครนตอมา พระเจาบเรงนองไดสงพระนเรศวรกลบคนกรงศรอยธยาหลงจากทพระองคไดอยทกรงหงสาวดเปนเวลา 6 ป สมเดจพระมหาธรรมราชาโปรดเกลาฯ ใหมพระราชพธสถาปนาพระนเรศวรขนเปนพระมหาอปราชและสงไปครองเมองพษณโลก และระหวางทสมเดจพระนเรศวรประทบอยทเมองพษณโลก พระองคทรงฝกฝนไพรพลใหเขมแขงในการศกสงครามเพอเตรยมประกาศเอกราช สมเดจพระนเรศวรมหาราช เปนผทมความสามารถในการรบ ท าใหฝายพมาหวาดระแวงวากรงศรอยธยาจะแขงเมอง จงหาทางก าจดพระนเรศวร แตพระองคทรงทราบแผนการนกอน จากพระยาเกยรตและพระยารามซงเปนขนนางชาวมอญ สมเดจพระนเรศวรมหาราช จงทรงประกาศอสรภาพทเมองแครง ไมยอมเปนเมองขนของกรงหงสาวด จนกระทง พ.ศ. 2135 พระมหาอปราชาไดยกกองทพพมามงหวงมายดกรงศรอยธยาคนใหได การท าสงครามในครงน ไดทรงกระท ายทธหตถกบสมเดจพระนเรศวรมหาราช แตพระมหาอปราชา

71

พลาดทาเสยทถกสมเดจพระนเรศวรมหาราช ฟนดวยพระแสงของาวจนสนพระชนมบนคอชาง ท าใหพมาตองถอยทพกลบไป

จากเหตการณในครงน ท าใหพมาไมไดยกทพมาโจมตกรงศรอยธยาอกเปนเวลานานและท าใหหวเมองตาง ๆ พากนเกรงขามในความสามารถของสมเดจพระนเรศวรมหาราช และยอมกลบมาออนนอมตอกรงศรอยธยาอกครง จงท าใหคนไทยไดอยอาศยอยางสงบสขและปลอดภยจากการรกรานของศตรภายนอกตดตอกนนานถง 150 ป 3. บทเรยนทไดเพอน ามาปรบใชในการด าเนนชวต และความมนคงของชาต การท าสงครามยทธหตถ เปนสงครามทแสดงใหเหนถงความเปนผน า ความ เดดเดยวกลาหาญ และพระปรชาสามารถในดานการรบของพระมหากษตรย และการท า ยทธหตถของสมเดจพระนเรศวรมหาราชในครงนน นอกจากจะแสดงใหเหนถงความกลาหาญของพระองคทาน ทพรอมจะสละชวตเพอการปกปองบานเมอง ไพรฟาประชาราษฎร ยงแสดง ใหเหนถงพระอจฉรยภาพ พระราชปฏภาณไหวพรบของพระองคในการแกปญหาเฉพาะหนา อก ทงการมองการณไกล และการเตรยมความพรอมต งอย ในความไมประมาทของพระมหากษตรยไทย ททรงตงพระราชหฤทยฝกฝนไพรพลใหมทกษะความช านาญในการรบ ไดน ามาซงความเปนปกแผนของการสรางชาต ไมเปนเมองขนของใคร นอกจากน การรวบรวมไพรพลเพอเขารวมทพของสมเดจพระนเรศวรมหาราช ไดจ านวนถงหนงแสนคน ไดแสดงใหเหนถงความสมครสมานสามคคของชนชาตไทยในอดตยามมภย หรอยามศกทกคนกมความรกชาตรกแผนดน พรอมออกตอสศกสละชพ เพอปกปองผนแผนดนอยางไมกลวตาย กจกรรมทายเรองท 3 สงครามยทธหตถของสมเดจพระนเรศวรมหาราช (ใหผเรยนไปท ากจกรรมทายเรองท 3 ทสมดบนทกกจกรรมการเรยนรประกอบชดวชา) เรองท 4 การเสยกรงศรอยธยา ครงท 2

1. ความเปนมา ในสมยทพระเจาเอกทศนปกครองเมองนน บานเมองมความอยเยนเปนสข การคาขายเจรญกาวหนา แตบางกบนทกไววาในสมยพระเจาเอกทศน ทรงท าใหเมองถดถอย พระชายามอ านาจเทากบพระเจาแผนดน จากเดมผทกระท าความผดรายแรงจะถกประหารชวต แตกลบเปลยนมาเปนการรบทรพยกลายเปนของพระชายา จนท าใหเชอพระวงศหลายคน ไมพอใจแลวเรมตงตนเปนกบฏ โดยมความหวงวาตนจะไดเปนใหญซงกไดรบการสนบสนนจากขนนางและชาวบาน ท าใหบานเมองเรมมการแบงเปนฝกเปนฝาย เพราะเหตนเองทท าใหกรงศรอยธยาเรมมความตกต าเสอมถอยลงไปทกวน

72

เมอพระเจาอลองพญาแหงเมองพมาไดทราบถงปญหาในกรงศรอยธยา พระเจาอลองพญาจงไดประกาศสงครามกบเมองอยธยา เพอทจะไดเมองอยธยาเปนเมองขน แตในระหวางการท าศกพระเจาอลองพญากไดสนพระชนมลงและพายแพกลบไป หลงจากนนฝงอยธยาคดวาไดโอกาส เจาเมองจงตอบโตโดยการสงทตไปยวยใหประเทศราชตาง ๆ ของพมาเกดการแขงขอ เมอพระเจามงระกษตรยองคใหมของพมาไดทราบถงเหตการณทเกดขน จงตดสนใจสงเนเมยวสหบด และมงมหานรธาไปปราบเมองขนทแขงขอใหหมด ทพของเนเมยวสหบดกไดเขาตในแควนลานชาง เชยงตงและเชยงใหม จงไดรบชยชนะดวยจ านวนคน 20,000 คน สวนทพของมงมหานรธากไดเขาตเมองทวาย และทพของพระเจามงระกเขาตทเมองมณประ หลงจากทไดชยชนะแลวทพของพระเจามงระ กไปรวมตวกบทพของมงมหานรธารวมเปนก าลงผลกวา 30,000 คน หลงจากนนพระเจามงระจงไดท าการประกาศศกกบเมองอยธยา เพราะเพยงแคตองการท าลายอทธพลของเมองอยธยาใหสน เพอจะไดไมมใครมายยงการกอกบฏอก โดยพระเจามงระไดประกาศออกไปวาหากเมองใดทยอมเขารวมแตโดยด โดยสงก าลงพลสงเสบยงมาเขารวมดวยจะเวนไว แตหากหวเมองใดขดขนกจะถกเผาใหสนในไมชา พระเจาเอกทศนกทราบถงขาวแลวไดรวมก าลงพลกวา 60,000 คน และวางก าลงพลไวทเมองกาญจนบร เมองสโขทย เมองพษณโลก และไดเตรยมกองทพไวตงรบท กรงศรอยธยา สวนในฝงของพมากไดเรมการโจมตโดยแบงการโจมตของทพของเนเมยวสหบดโดยเรมตเมองจากเมองล าปาง ก าแพงเพชร สโขทย พษณโลก จนไปถงเมองอยธยา สวนทางฝายทพของมงมหานรธากไดแบงการโจมตเปน 3 ทาง ในทางแรกเปนการโจมตจากเมองเมาะตามะแลวตามดวยเมองสพรรณบร ทางทสองโจมตโดยเรมจากเมองมะรด เมองเพชรบร เมองชมพร นนทบร ในทางทเปนการโจมตเรมจากทวายไปยงเมองกาญจนบร และทง 3 ทพกไปรวมตวกนทกรงศรอยธยา และสาเหตททพของเนเมยวสหบด และทพของมงมหานรธาสามารถเขาไปถงกรงศรอยธยาไดงายกเพราะวาการตานทานของแตละเมองนนมการตานทานเพยงเลกนอย ทเปนเชนน กเนองมาจากความกลวของหวเมองจากการโจมตของพมา พระเจาเอกทศนจงไดตดสนใจใหสรางคายลอมเมองเอาไวทง 8 แหง ซงในวนท 14 กนยายน พ.ศ. 2309 พมาไดรกคบไปอยใกลกบก าแพงเมองและไดสรางคายกวา 27 คายลอมรอบกรงศรอยธยาเอาไว เมอพวกขนนางรกพากนกนหนเอาตวรอด เพราะคดวาอยางไรกรงศรอยธยากตองผายแพใหกบพมาแนนอน ระหวางทกองทพพมาลอมกรงศรอยธยาอยนน พระยาตาก (สน) เหนวา ไมอาจจะตอสพมาได จงรวบรวมสมครพรรคพวกประมาณ 500 คน ตฝาวงลอมของกองทพพมาออกไปทางทศตะวนออก และไปตงอยทเมองจนทบร เพอหาฐานทมนวางแผนกลบมาตกองทพพมาตอไป ในทสดฝายพมาทตงทพลอมกรงศรอยธยาอยนนกสามารถตกรงศรอยธยาไดส าเรจเปนครงท 2 ในป พ.ศ. 2310

73

จากเหตการณในครงน ท าใหบานเมองสญเสยครงยงใหญ เพราะพมาไดท าลายบานเรอน และวดตาง ๆ ดวยการจดไฟเผา รวมทงกวาดตอนผคนไปเปนเชลย และ น าทรพยสมบตตาง ๆ กลบไปเปนจ านวนมาก

สาเหตของสงคราม พระเจามงระ สบราชยตอจากพระเจามงลอก พระเชษฐา ใน พ.ศ. 2306 และอาจนบไดวา พระเจามงระมพระราชด ารพชตดนแดนอยธยานบแตนน ในคราวทพระเจาอลองพญาเสดจมาบกครองอาณาจกรอยธยานน พระเจามงระกทรงรวมทพมาดวย หลงเสวยราชยแลว ดวยความททรงมประสบการณในการสรบครงกอน พระเจามงระจงทรงทราบจดออนของอาณาจกรอยธยาพอสมควร และตระเตรยมงานสงครามไวเปนอนด ในรชกาลพระเจามงระ มการปราบกบฏในแวนแควนตาง ๆ และพระองค กทรงเหนความจ าเปนตองลดอ านาจของกรงศรอยธยาลง ถงขนาดตองใหแตกสลายหรอออนแอไป เพอมใหเปนทพงของเหลาหวเมองทคดตตวออกหางไดอก พระองคไมมพระราช-ประสงคในอนทจะขยายอาณาเขตอยางเคย ในเวลาไลเลยกน หวเมองลานนาและหวเมองทวาย กกระดางกระเดองตออาณาจกรพมา พระเจามงระจงตองทรงสงรพลไปปราบกบฏเดยวนน ฝายพมาบนทกวาอยธยาไดสงก าลงมาหนนกบฏลานนานดวย แตพงศาวดารไทยระบวา ทหารอยธยาไมไดรวมรบ เพราะพมาปราบปรามกบฏเสรจกอนกองทพอยธยาจะไปถง นอกจากน คาดวามสาเหตอน ๆ อนน าไปสการสงครามกบอยธยาดวย เปนตนวา อยธยาไมสงหยตองจา ทเปนผน ากบฏมอญ คนพมาตามทพมารองขอ (ตามความเขาใจของชาวกรงเกาพระเจามงระ หมายพระทยจะเปนใหญเสมอพระเจาบเรงนอง หลงพระเจาอลองพญารกรานในครงกอน มการตกลงวาฝายอยธยาจะถวายราชบรรณาการ แตกลบบดพลว (ปรากฏใน The Description of the Burmese Empire) หรอไมกพระเจามงระ มพระด ารวา อาณาจกรอยธยาออนแอ จงสบโอกาสทจะเขาชวงชงเอาทรพยศฤงคาร และจะไดน าไปใชเตรยมตวรบศกกบจนดวย

2. การถอดองคความร การเสยกรงศรอยธยาครงท 2 มสาเหต เนองจากปญหาการแยงชงอ านาจของชนชนปกครองปลายกรงศรอยธยา ตงแตแผนดนสมเดจพระนารายณจนถงสมยพระเจา-เอกทศน ซงน าไปสการกวาดลางบานเมอง อกทงการขาดผมความรความสามารถในการบรหารและการรบ ซงผแพจะถกฆาลางโคตร เพอไมใหเปนเสยนหนาม หรอถกจองจ า ถกถอดยศ ยงเกดการชงอ านาจบอยเทาใด บานเมองกยงออนแอมากเทานน นอกจากนไดเกดความแตกสามคคในหมขาราชการ โดยแตกเปนสองฝายตามแตเจานายตน แมจะมขาศกประชดเมอง ขาราชการกไมสามารถสามคคกนได จากสาเหตขางตนจงสงผลใหเศรษฐกจในสมยนนตกต า เพราะไพรพลถกเกณฑไปรบ ไมมเวลาท ามาหากน พอคาตางชาตไมกลาเขามาคาขาย ท าใหบานเมองขาดเสบยง เมอพมาลอมจงเสยกรงในทสด

74

3. บทเรยนทไดเพอน ามาปรบใชในการด าเนนชวต และความมนคงของชาต การเสยกรงศรอยธยาครงท 2 เกดจากการขาดความสามคค ความออนแอของกองทพ กระทงคนในชาตเอง อกทงสวนหนงมาจากการทผบรหารบานเมองยดตดอยกบการแสวงหาผลประโยชนใสตว และหลงเพอกบภาพลวงตาของความมงคงจนมองไมเหนปญหาทสะสมอย ทส าคญจะเหนไดจากความเขมแขงของผรกราน คอ พมา ซงมกองก าลงทพรอมจะรบทกเมอ จงสงผลใหพมาสามารถตกรงศรอยธยาและกวาดตอนผคน พรอมทงท าลายสงทเปนทรพยสนของชาตไทยไปอยางนาเสยดาย

กจกรรมทายเรองท 4 การเสยกรงศรอยธยา ครงท 2 (ใหผเรยนไปท ากจกรรมทายเรองท 4 ทสมดบนทกกจกรรมการเรยนรประกอบชดวชา) เรองท 5 การกอบกเอกราชของสมเดจพระเจาตากสนมหาราช เหตการณนเกดขนในชวงกอนทกรงศรอยธยาจะถกตแตกในครงท 2 ขณะทพมาลอมกรงศรอยธยา พระยาวชรปราการ (ต าแหนงสดทายของพระเจาตากสน) เจาเมองก าแพงเพชร ซงถกเรยกตวมาชวยรกษากรง เหนวาจะรกษากรงไวไมได จงรวบรวมผคนไดประมาณ 500 คน ตฝาแนวรบของทหารพมาออกไปทางหวเมองชายทะเลตะวนออก เมอผานเมองใดกจะสงทหารเขาไปชกชวนใหเจาเมองมารวมมอกน ถาเมองใดไมยอมกจะใชก าลงเขาโจมต ท าใหพระเจาตากสนมก าลงมากขน พระเจาตากสนเหนวาการจะกชาตบานเมองใหส าเรจนนจะตองมบารมเปนทนบถอย าเกรงของคนทงหลาย จงประกาศตงตนเปนเจาทเมองระยอง ดวยความเหนชอบของบรรดาทหารและประชาชน หลงจากนนจงเดนทางไปยงจนทบร แตไดรบการตอตาน พระเจา -ตากสน จงทรงแสดงความสามารถใชกลวธปลกใจทหารและสรางแรงบนดาลใจ โดยใหทหารทบหมอขาวหมอแกงกอนเขาต หวงจะไปกนอาหารมอตอไปในเมอง ซงไดผลเพราะทหารเกดก าลงใจทจะตองตเมองจนทบรใหได ไมเชนนนจะไมมอาหารกน การตจนทบรจงส าเรจ และพระเจาตากสนจงใชเมองจนทบรเปนศนยกลางในการกเอกราช การยกทพของพระเจาตากสนทตฝาพมาออกไปมเสนทางเดนทพผานไปตามเมองตาง ๆ ถาพจารณาตามสถานทของจงหวดในปจจบนกจะผานจงหวดพระนครศรอยธยา – นครนายก – ปราจนบร ฉะเชงเทรา – ชลบร – ระยอง – จนทบร เมอพระเจาตากสนมก าลงไพรพลมากขน จงไดยกทพมาตธนบรเปนดานแรก ไดปะทะกบก าลงของนายทองอน คนไทยทพมาแตงตงใหเปนผรกษากรง พระเจาตากสนชนะ จบนายทองอนประหารชวต จากนนจงเดนทพตอไปทกรงศรอยธยาในค าวนเดยวกนนนเอง ศกกชาตอยางแทจรง ไดเรมขนในเชาวนเพญ เดอน 12 ตรงกบวนศกรท 6 พฤศจกายน พ.ศ. 2310 ณ คายโพธสามตน ซงอยเหนอกรงศรอยธยาขนไปเลกนอย มกองก าลงของพมาคมเชงอย

75

มสกพระนายกองเปนผบงคบบญชา พระเจาตากสนรบชนะพมาทคายโพธสามตน ซงถอเปนการกเอกราชคนจากพมาไดส าเรจ โดยใชเวลาเพยง 7 เดอนเศษเทานนนบจากเสยกรงศรอยธยาในป พ.ศ. 2310 ปตอมาพระเจาตากสนไดยายราชธานจากกรงศรอยธยาไปอยทกรงธนบร ซงมชอเตมวา “กรงธนบรศรมหาสมทร” และไดปราบดาภเษกขนเปนกษตรย ทรงพระนามวา สมเดจพระบรมราชาธราชท 4

เมอขนครองราชยเปนกษตรยแลว พระองคยงมไดมอ านาจเบดเสรจครอบคลม อาณาจกรไทยทงหมด เพราะวาหลงจากกรงศรอยธยาแตกแลวแผนดนวางกษตรย บานเมองระส าระสาย คนไทยแตกแยกออกเปนชมนมใหญนอยมากมาย แตละชมนมตางรบราฆาฟนกนเองเพอแยงชงเสบยงอาหารและปลนสะดมทรพยสนหรอเสรมสรางอ านาจ ซงพระเจาตากสนไดทรงวางแผนการทจะรวบรวมชมนมตาง ๆ การปราบปรามชมนมตาง ๆ เปนความจ าเปนทางการเมอง เพราะชมนมเหลานสวนใหญมความไดเปรยบพระเจาตากสนทงสน 1. การรวบรวมชมนมตาง ๆ

การรวบรวมแผนดนใหเปนปกแผน พ.ศ. 2311 สมเดจพระเจากรงธนบร ใหเตรยมเรอและก าลงจะขนไปต เมองพษณโลก ครนถงฤดน านอง สมเดจพระเจากรงธนบรกเสดจยกก าลงขนไปทางเหนอ เจาพษณโลกใหหลวงโกษายงคมก าลงมาตงรบบรเวณปากน าโพ เมอกองทพสมเดจพระเจากรงธนบรมาถงกไดมการรบพงกน สมเดจพระเจากรงธนบรถกปนเขาทพระชงฆ (แขง) กองทพกรงธนบรจงถอยกลบคนพระนคร เจาพษณโลกทราบขาวกปราบดาภเษกตวเองขนเปนพระเจาแผนดน แตอก 7 วนตอมากถงแกพราลย ชมนมพษณโลกกออนแอลง ไมนานกถกผนวกรวมกบชมนมเจาพระฝาง ตอมาสมเดจพระเจากรงธนบรโปรดใหจดเตรยมก าลงเพอท าลายคแขงทางการเมอง คอ กรมหมนเทพพพธ เจาแผนดน “หนเชด” ของชมนมเจาพมาย กรมหมนเทพพพธสไมได พระองคจงถกน าตวกลบมายงกรงธนบร และทรงถกประหารระหวางเดอนตลาคม - เดอนพฤศจกายน พ.ศ. 2311 ราวเดอน 4 พ.ศ. 2312 สมเดจพระเจากรงธนบร ใหเจาพระยาจกร (แขก) เปนแมทพใหญ คมก าลง 5,000 คน ยกไปตเมองนครศรธรรมราชทางบก เมอยกไปถง ทาหมาก แขวงอ าเภอล าพน แมทพธนบรไมสามคค ตคายชมนมเจานครศรธรรมราชไมพรอมกนจงเสยท สมเดจพระเจากรงธนบรทราบและประเมนสถานการณแลว จงเสดจยกกองทพเรอก าลง 10,000 คน ไปชวย ขนบกแลวเคลอนทพตอไปจนถงเมองไชยา กอนจะเขาตนครศรธรรมราช ฝายกองทพเรอธนบรกไปถงเชนกน กองทพ กรงธนบรจงตไดเมองนครศรธรรมราช ในป พ.ศ. 2313 สมเดจพระเจากรงธนบรกยกกองทพขนไปปราบชมนม เจาพระฝางตไดเมองพษณโลกแลวตามไปตเมองสวางคบร เจาพระฝางสไมได จงนบไดวาสมเดจพระเจากรงธนบรปราบปรามชมนมตาง ๆ ลงอยางราบคาบแลว

76

2. ตเมองจนทบร เหตใดจงตองทบหมอตเมองจนท

เมอพระเจาตากสนน าทหารเพยง 500 คน แหวกวงลอมของพมาออกจากกรงศรอยธยา ทรงมงไปภาคตะวนออกกเพราะไมมกองทพใหญของพมาอยยานนน คงมแตกองก าลงเลก ๆ ตงรกษาการไวแคชลบร แตกตองปะทะกบทหารพมาถง 4 ครง เมอกตตศพททพระเจา-ตากสนมชยชนะตอกองทหารพมามาตลอด ท าใหราษฎรทหลบซอนอยในปา และนายซองทรวมตวกนปองกนครอบครวจากทหารพมาเขามาสวามภกดเปนอนมาก รวมทงพระระยอง ชอบญ ซงวาราชการเมองระยอง เมอทราบขาววาพระเจาตากสนก าลงยกมาดานตะวนออกเกรงจะ ท ารายตว จงไปดกตอนรบขอออนนอมทกลางทาง มอบขาวสารใหหนงเกวยนและเชญเขาเมอง แตพระเจาตากสนไดตงคายทวดลมนอกเมองระยอง แมพระระยองจะออนนอมตอพระเจาตากสน แตกรมการเมองระยองหลายคนกลบเหนวาพระเจาตากสนเปนกบฏ เพราะขณะนนกรงศรอยธยายงไมเสยแกพมา จงคบคดทจะเขาตคายทวดลม แตมคนทสวามภกดน าความมาบอก พระเจาตากสนจงเตรยมรบแลว โตกลบจนเขายดเมองระยองได ขณะนนหวเมองใหญสดในทะเลภาคตะวนออกกคอเมองจนทบร ยงคงมเจาเมองปกครองตามปกตและมก าลงมาก พระเจาตากสนใครหยงทาทวาเจาเมองจนทบรจะรวมมอดวยหรอไมจงสงทตถอศภอกษรไปแจงวา พระเจาตากสนไดมาตงรวบรวมผคนทเมองระยอง หมายจะไปรบกบพมาใหพระนครพนจากอ านาจขาศก ขอใหพระยาจนทบรเหนแกบานเมอง ชวยกนปราบปรามพมาใหกรงศรอยธยาผาสกดงแตกอน พระยาจนทบรรบสาสนแลวกตอบรบวาจะมาปรกษาหารอทเมองระยอง ใน 10 วน ตอนนขอสงเสบยงอาหารมาใหกอน ครนถงก าหนด 10 วน พระยาจนทบรกไมไดมาตามสญญาสงแตกรมการเมองน าขาวเปลอกอก 4 เกวยนมาให

ตอมาถงเดอน 5 ปกน พ.ศ. 2310 กรงศรอยธยากแตก คนทมก าลงอยตาม หวเมองกอยากจะตงตวเปนใหญกนทงนนดวยแผนดนวางอ านาจ พระยาจนทบรกเพอดวยเพราะถกยจากคนรอบตว โดยเฉพาะขนรามและหมนซอง กรมการเมองระยองทหนไปจากการเขาปลนคายพระเจาตากสน ซองสมก าลงอยทบานประแส แขวงเมองจนทบร คมสมครพรรคพวกออกปลนววควายชางมาของชาวระยองอยเนอง ๆ พระเจาตากสนเหนวาจะตองปราบปรามใหราบคาบจงน าทหารไปบานประแส บานไร บานกร า เมองแกลง ระดมยงดวยปนใหญจนแตกกระเจงขนรามและหมนซองหนไปหาพระยาจนทบร

พระยาจนทบรคาดวาพระเจาตากสนจะตองมาตเมองจนทบรตอแน จงคบคดกบขนรามและหมนซอง เหนวาเจาตากสนมฝมอเขมแขงทงรพลกช านาญศก จะสซงหนาคงไมไหวจ าจะใชอบายลอเขามาในเมองกจะก าจดไดโดยงาย

77

เมอคดไดดงนน พระยาจนทบรจงนมนตพระสงฆ 4 รป ใหเปนทตไปเชญพระเจาตากสนมาเมองจนทบร แจงวาพระยาจนทบรมความเจบแคนขาศกทมาย ายกรงศรอยธยาจงเตมใจจะมาชวยพระเจาตากสนปราบยคเขญ และเหนวาเมองระยองเปนเมองเลกจะเปนทรวบรวมกองทพใหญไดยาก จงขอเชญไปตงทจนทบรซงเปนเมองใหญ และมอาหารอดมสมบรณ จะไดปรกษาหารอเตรยมยกไปกกรงศรอยธยาจากขาศกใหจงได พระเจาตากสนฟงความแลวกไมไววางใจพระยาจนทบร แตเมอปรกษาแมทพนายกองแลวเหนวาควรจะยกไปเพอใหรแน หากประสงครายกจะไดจดการเสย พระเจาตากสนน าทพตามพระสงฆไป 5 วนกถงบางกระจะหวแหวน หางเมองจนทบร 200 เสน พระยาจนทบรใหปลดกบขนหมนกรมการเมองออกมาตอนรบ บอกวาจดทใหตงท าเนยบไวทรมน าฟากใตตรงขามเมอง พระเจาตากสนกสงใหทพหนาตามปลดเมองไปแตยงไมทนถงเมองจนทบรกมผมาบอกใหทราบวา พระยาจนทบรพรอมขนรามและหมนซองระดมคนไวในเมองจะออกมาโจมตตอนขามแมน า พระเจาตากสนจงใหมาเรวไปสงขาวทพหนา สงใหเลยวกระบวนไปทางเหนอ ตรงไปวดปาแกว หางประตทาชางเพยง 4 เสน พระยาจนทบรเหนวาพระเจาตากสนไมเดนไปตามแผนกตกใจ รบใหไพรพลขนรกษาเชงเทน แลวใหขนพรหมธบาลซงคนเคยกบพระเจาตากสนมากอน ออกมาเชอเชญใหเขาไปในเมอง พระเจาตากสนจงวาทพระยาจนทบรใหพระสงฆไปเชญมาคดอานกกรงศรอยธยากน กเขาใจวาเปนความบรสทธใจจงมา แตเมอมาถงแลวกไมไดออกมาตอนรบอยางผนอยกบผใหญ เพราะเจาเมองก าแพงเพชรถอศกดนาหมน มยศเปนผใหญกวาพระยาจนทบร แตกลบเรยกระดมคนเขาประจ าหนาทเชงเทน ทงยงคบหาขนรามหมนซองทท ารายเราไวเปนมตร พระยาจนทบรท าเหมอนหนงเปนขาศกกบเรา ถาจะใหเราเขาไปในเมอง พระยาจนทบรกควรออกมาหาเรากอน หรอสงตวขนรามกบหมนซองออกมา แลวพระยาจนทบรออกมาท าสตยสาบานใหเราไวใจ จะรกใครนบถอเหมอนเปนพนองกนตอไป พระยาจนทบรกตอบออกมาวาขนรามหมนซอง มความกลวไมกลาออกมา ทงพระยาจนทบรกไมยอมออก สงแตส ารบเครองเลยงดมาใหพระเจาตากสนขดเคองจงสงใหกลบไปบอกพระยาจนทบรวา เมอไมเหนแกไมตรแลวกรกษาเมองไวใหดเถด พระยาจนทบรจงสงปดประตเมองเตรยมรบมอเตมท ดวยเชอวาตวมก าลงมากกวา พระเจาตากสนรสถานะของตวเองวาอยในทคบขนเสยแลว ขาศกทอยในเมองมก าลงมากกวา เปนแตครนครามไมกลาออกมาสซงหนา แตถาหากพระเจาตากสนลาถอยเมอใด ขาศกกจะออกมาลอมตไดหลายทางเพราะช านาญพนท และถาจะตงประจนหนากนตอไปกจะขาดเสบยงอาหาร เหมอนหนงคอยใหขาศกเลอกเวลาโจมตเอาตามใจชอบ ดวยความเปนชายชาตนกรบ เหนวาถาชงลงมอกอนจะไดเปรยบ จงเรยกแมทพนายกองมาสงวา “เราจะตเมองจนทบรในค าวนน เมอกองทพหงขาวเยนกนเสรจแลว ทงนายไพร ใหเททงอาหารทเหลอและตอยหมอเสยใหหมด หมายไปกนขาวเชาดวยกนทในเมองพรงน ถาตเอาเมองไมไดในค าวนน กจะไดตายเสยดวยกนใหหมดทเดยว”

78

นายทพนายกองเหนอาญาสทธพระเจาตากสนมาแตกอน จงไมมใครกลาขดขน ครนเวลาค าพระเจาตากสนจงใหทหารแอบไปซมตวมใหชาวเมองร สงใหคอยฟงเสยงปนสญญาณเขาปลนเมองพรอมกน แตอยาใหออกเสยงอออง จนเมอพวกไหนเขาเมองไดแลวจงคอยโหรองขนใหดานอนร ครนพอไดฤกษ 3 นาฬกา พระเจาตากสนกขนคอชางพงครบญชร ใหยงปนสญญาณบอกทหารใหเขาปลนเมองพรอมกน สวนพระเจาตากสนกขบชางจะพงเขาพงประตเมอง พวกชาวเมองทรกษาอยบนก าแพงจงระดมยงลงมา นายทายชางเกรงพระเจาตากสน จะเปนอนตรายจงเกยวชางทรงใหถอยออก พระเจาตากสนขดพระทยชกพระแสงดาบหนมาจะฟนนายทายชางตกใจรองขอชวต แลวไสชางกลบเขาชนบานประตเมองพงลง พวกทหารกกรกนเขาประตเมองพรอมโหรอง ทหารพระยาจนทบรรวาขาศกเขาเมองไดกพากนละทงหนาทเผนหนเอาตวรอด พระยาจนทบรพาครอบครวลงเรอหนไปได เมอพระเจาตากสนสามารถตเขาเมองจนทบรไดนนเปนวนอาทตย เดอน 7 ปกน พ.ศ. 2310 3. การสรางกรงธนบร

อนสาวรยสมเดจพระเจาตากสนมหาราช (ทมา : https://siwakon19.wordpress.com/tag/การสถาปนากรงธนบรเปนราชธาน)

“กรงธนบร” เปนราชธานตอเนองมาจาก กรงศรอยธยา สมเดจพระเจาตากสน-มหาราช ทรงสถาปนาเปนเมองหลวงมาตงแตวนท 28 ธนวาคม 2310 และมาสนสดการเปนราชธาน เมอสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราชทรงโปรดฯ ใหยายเมองหลวงมาอยฝงพระนคร เมอวนท 6 เมษายน 2325 การเปนราชธานของธนบรจงมระยะเวลายาวนานเพยงแค 15 ป เทานน

79

การสถาปนากรงธนบรเปนราชธาน เมอพระเจาตากสนทรงขบไลพมาออกไปจากกรงศรอยธยาแลว กทรงรวบรวมผคน และทรพยสมบต ซงสกพระนายกองยงมไดสงไปยงเมองพมา และไดน ามาเกบรกษาไวในคายนนมแมทพนายกอง ขาราชการ และเจานายหลายพระองคในพระราชวงศแหงกรงศรอยธยาตกคาง ถกกมขงอยในคาย พระเจาตากสนไดประทานอปการะเลยงดตามสมควร สวนเมองลพบรกยอมออนนอม ปรากฏวา ทลพบรมพระบรมวงศานวงศของพระเจาเอกทศนลภยมาพ านกอยมาก พระเจาตากสนทรงสงใหคนไปอญเชญไวยงเมองธนบร และกระท าการขดพระบรมศพของสมเดจพระเจาเอกทศนขนมาถวายพระเพลงตามโบราณราชประเพณ ตอจากนนพระเจาตากสนไดเสดจออกตรวจตราดความพนาศเสยหายของปราสาทราชมณเฑยร และวดวาอารามทงปวงแลว กทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหอพยพผคนเคลอนยายลงมาทางใต ตงราชธานขนใหมทเมองธนบร เรยกนามราชธานนวา กรงธนบรศรมหาสมทร 1) เหตผลททรงยายราชธานจากกรงศรอยธยา หลงจากพระเจาตากสนทรงตรวจดซากปรกหกพงของกรงเกาแลว มเรองราวเลาไวในพงศาวดารวา พระองคทรงพระสบนวา พระมหากษตรยองคกอน ๆ ไดทรงขบไลมใหพระองคทรงอยทนน จงทรงคดจะยายราชธาน ไปทอน มเหตผลส าคญ ดงน (1) กรงศรอยธยานนถงแมเปนบรเวณทมชยภมน าลอมรอบ และเปนเมองปอม-ปราการมนคง แตรพลของพระเจาตากสนทมอยไมเพยงพอแกการรกษากรงศรอยธยาและตอสกบขาศกได เพราะขณะนนศตรยงมมาก ทงพมาและคนไทยกกอน อาจยกกองก าลงมาย ายเมอใดกได (2) กรงศรอยธยาอยในท าเลทขาศกจะมาถงไดสะดวก ทงทางบกและทางน า หากมก าลงไมพอรกษาขาศกโดยเฉพาะพมารลทางภมประเทศ และจดออนของกรงศรอยธยาเปนอยางด ท าใหเสยเปรยบในการปองกนพระนคร (3) กรงศรอยธยาทรดโทรมมากจนยากแกการบรณะใหดดงเดมไดเพราะตองใชก าลงคน ก าลงทรพย และเวลาในการบรณะซอมแซม (4) กรงศรอยธยาอยหางทะเลมากเกนไป ไมสะดวกแกการตดตอคาขายกบนานาประเทศซงนบวนจะเจรญขน 2) เหตผลททรงเลอกเมองธนบรเปนราชธาน การทพระเจาตากสนไดทรงเลอกเมองธนบรเปนทตงราชธานแหงใหม มเหตผลส าคญ ดงน (1) กรงธนบรตงอยทน าลกใกลทะเล หากขาศกยกมาทางบก โดยไมมทพเรอ เปนก าลงสนบสนนดวยแลวกยากทจะตไดส าเรจ และในกรณทขาศกมก าลงมากกวาทจะรกษากรงไวได กอาจยายไปตงมนทจนทบร โดยทางเรอไดสะดวก

80

(2) กรงธนบรมปอมปราการอยทง 2 ฟากแมน า คอ ปอมวไชยประสทธ และปอมวไชเยนทรทสรางไวตงแตรชสมยของสมเดจพระนารายณมหาราช หลงเหลออยพอ ทใชปองกนขาศกทจะเขามารกรานโดยยกก าลงมาทางเรอไดบาง (3) กรงธนบรตงอยบนเกาะเหมอนกรงศรอยธยา และยงมสภาพเปนทลมมบงใหญนอยอยทวไป ซงจะเปนเครองกดขวางขาศกมใหโอบลอมพระนครไดงาย (4) กรงธนบรตงปดปากน าระหวางเสนทางทหวเมองฝายเหนอทงปวงจะไดไปมาคาขายตดตอกบตางประเทศ จงสามารถกดกนมใหหวเมองฝายเหนอทตงตวเปนใหญซอหาเครองศาสตราวธ ยทธภณฑจากตางประเทศได (5) กรงธนบรอยใกลทะเล สะดวกแกการไปมาคาขายและตดตอกบตางประเทศ เรอสนคาสามารถเขาจอดเทยบทาได โดยไมตองขนถายสนคาลงเรอเลกอยาง สมยกรงศรอยธยาท าใหประหยดเวลาและคาใชจายไดมาก (6) กรงธนบรเปนเมองเกา มวดจ านวนมากทสรางไวตงแตสมยกรงศรอยธยาเพยงแตบรณะและปฏสงขรณบางเทานน ไมจ าเปนตองสรางวดขนใหมทงหมด (7) กรงธนบร มดนด มคลองหลายสาย มน าใชตลอดป เหมาะแกการท านา ปลกขาว ท าสวนผก และท าไรผลไม ดวยเหตน พระเจาตากสนจงทรงพาผคนมาตงเมองหลวงใหมทธนบร และไดทรงท าพธปราบดาภเษก ประกาศพระเกยรตยศขนเปนพระมหากษตรย ทรงพระนามวา สมเดจพระศรสรรเพชญ ในป พ.ศ. 2310 ทรงครอบครองกรงธนบรสบมา มพระนามอยางเปนทางการวา สมเดจพระเจาตากสนมหาราช กจกรรมทายเรองท 5 การกอบกเอกราชของสมเดจพระเจาตากสนมหาราช (ใหผเรยนไปท ากจกรรมทายเรองท 5 ทสมดบนทกกจกรรมการเรยนรประกอบชดวชา)

81

หนวยการเรยนรท 4 ความสมพนธกบตางประเทศในสมยกรงศรอยธยาและกรงธนบร

สาระส าคญ การตดตอสมพนธกบตางประเทศของไทยในสมยกรงศรอยธยาและกรงธนบร มทงการตดตอสมพนธกบรฐเพอนบาน ประเทศในทวปเอเชย และประเทศในทวปยโรป ซงการตดตอสมพนธสวนใหญจะเปนการตดตอสมพนธในเรองของการคาขาย และการเผยแพรศาสนา

ความสมพนธระหวางประเทศในสมยกรงศรอยธยากบรฐอน ๆ สวนใหญเปนไปเพอประโยชนทางดานเศรษฐกจ ศลปวฒนธรรม และความมนคงของอาณาจกร และมกจะใชนโยบายสรางความเปนมตรไมตรตอกน บางครงกหนไปใชนโยบายทางดานการเผชญหนาทางทหาร ความสมพนธกบตางประเทศสมยกรงศรอยธยา มทงความสมพนธกบรฐเพอนบาน ความสมพนธกบประเทศในทวปเอเชยและทวปยโรป

อาณาจกรกรงธนบรแมจะด ารงอยไดเพยง 15 ป กสนสดสมยธนบร แตกรงธนบร กไดมการพฒนาทางดานความสมพนธกบตางประเทศอยางรวดเรว ความสมพนธระหวางประเทศในสมยกรงธนบร มลกษณะส าคญ 2 ประการ คอ การปองกนประเทศจาก การรกรานของตางชาต และการแผขยายอ านาจไปยงอาณาจกรขางเคยง เปนลกษณะการเผชญหนาทางการทหาร เพอเสรมสรางความมนคงแกบานเมอง การแบงแยกการปกครองและ การทต ทงนเพอประโยชนทางดานความมนคงและความปลอดภยจากการรกรานของขาศก อกทงเพอประโยชนทางดานเศรษฐกจและการคาของอาณาจกรธนบร ลกษณะความสมพนธกบตางชาตในสมยกรงธนบรเปนความสมพนธทเกดในระยะสน ๆ เพยง 15 ป ของอาณาจกรกรงธนบร ไดแก ความสมพนธกบรฐเพอนบาน ความสมพนธกบประเทศในทวปเอเชย และความสมพนธกบประเทศในทวปยโรป ตวชวด 1. อธบายความสมพนธกบตางประเทศในสมยกรงศรอยธยาและสมยกรงธนบร 2. วเคราะหความสมพนธกบตางประเทศในทวปเอเชยและทวปยโรปทสงผลตอความมนคงของประเทศ

1) ดานเศรษฐกจการคา 2) ดานการเมอง การปกครอง 3) ดานการทต 4) ดานศาสนา และวฒนธรรม 5) ดานการศกษา

82

ขอบขายเนอหา เรองท 1 ความสมพนธกบตางประเทศในสมยกรงศรอยธยา

1.1 ความสมพนธกบรฐเพอนบาน 1.2 ความสมพนธกบประเทศในทวปเอเชย 1.3 ความสมพนธกบประเทศในทวปยโรป (ชนชาตตะวนตก)

เรองท 2 ความสมพนธกบตางประเทศในสมยกรงธนบร 2.1 ความสมพนธกบรฐเพอนบาน 2.2 ความสมพนธกบประเทศในทวปยโรป

เวลาทใชในการศกษา 10 ชวโมง สอการเรยนร

1. ชดวชาประวตศาสตรชาตไทย รหสรายวชา สค22020 2. สมดบนทกกจกรรมการเรยนรประกอบชดวชา

83

เรองท 1 ความสมพนธกบตางประเทศในสมยกรงศรอยธยา

การตดตอสมพนธกบตางประเทศของไทยในสมยกรงศรอยธยา และกรงธนบร มทงการตดตอสมพนธกบรฐเพอนบาน ประเทศในทวปเอเชย และประเทศในทวปยโรป (ชาตตะวนตก) ซงการตดตอสมพนธสวนใหญจะเปนการตดตอสมพนธในเรองของการคาขายและการเผยแพรศาสนา กลาวคอ ความสมพนธระหวางประเทศของกรงศรอยธยากบรฐอน ๆ สวนใหญเปนไปเพอประโยชนทางดานเศรษฐกจ ศลปวฒนธรรม และความมนคงของอาณาจกร และมกจะใชนโยบายสรางความเปนมตรไมตรตอกน บางครงกหนไปใชนโยบายทางดานการเผชญหนาทางทหาร ความสมพนธกบตางประเทศสมยกรงศรอยธยา มดงน

1. ความสมพนธกบรฐเพอนบาน 1.1 ความสมพนธกบสโขทย กรงศรอยธยาสรางความสมพนธกบสโขทยดวย

การใชนโยบายการสรางมตรไมตร การเผชญหนาทางการทหาร และนโยบายสรางความสมพนธเชงเครอญาตผสมผสานกนไป สมยกรงศรอยธยาพยายามจะใชการเผชญหนาทางการทหารกบสโขทย เพอใหสโขทยอยภายใตอ านาจของอยธยามาตงแตสมยสมเดจพระรามาธบดท 1 (พระเจาอทอง) และสมยสมเดจพระบรมราชาธราชท 1 (ขนหลวงพะงว) บางครงสโขทยกยอมออนนอม บางครงกเปนอสระ แตพอมาถงสมยสมเดจพระอนทราชา (เจานครอนทร) พระองคไดสงกองทพขนมาแกไขปญหาจลาจลทสโขทย ท าใหสโขทยกลบมาอยภายใตอ านาจของกรงศรอยธยาความสมพนธระหวางกรงศรอยธยากบสโขทยในฐานะทเปนเมองประเทศราชของกรงศรอยธยาไดสนสดลงใน ป พ.ศ. 2006 เมอสมเดจพระบรมไตรโลกนาถทรงผนวกสโขทยเขาเปนสวนหนงของกรงศรอยธยาเพอปองกนความวนวายในสโขทยทจะเกดขน และปองกนมใหลานนาขยายอทธพลลงมาแถบลมแมน าเจาพระยาตอนบน โดยสมเดจพระบรมไตรโลกนาถเสดจขนมาครองเมองพษณโลก เมอ ป พ.ศ. 2006 ในฐานะเปนราชธานของกรงศรอยธยาจนสนสมยของพระองค การด าเนนนโยบายของกรงศรอยธยาในครงนนมผลท าใหอาณาเขตของกรงศรอยธยาขยายออกไปอยางกวางขวาง และมความเขมแขงมากยงขน

1.2 ความสมพนธกบลานนา อาณาจกรลานนาในสมยกรงศรอยธยาเปนดนแดนทครอบคลมพนทสวนใหญทางภาคเหนอของประเทศไทย ปจจบนประกอบดวย เมองเชยงใหม ล าพน ล าปาง เชยงราย พะเยา แพร และนาน โดยมเมองเชยงใหมเปนศนยกลางส าคญของลานนา ลกษณะความสมพนธกบอาณาจกรลานนาสวนใหญเปนการเผชญหนาทางการทหาร กรงศรอยธยามกจะท าสงครามกบลานนาเพอปองกนมใหลานนาเขามาคกคาม หวเมองฝายเหนอของกรงศรอยธยา บางครงกตองการใชลานนาเปนดานหนาปองกนการคกคามจากพมาทางดานเหนอนบตงแตสมยสมเดจพระบรมราชาธราชท 1 (ขนหลวงพะงว) เปนตนมา กรงศรอยธยาพยายามสงกองทพไปรบกบลานนาเพอใหลานนายอมอยใตอ านาจแตไมประสบความส าเรจ แมในป พ.ศ. 2088 สมยสมเดจพระไชยราชาธราช กรงศรอยธยาสามารถยดเมองลานนา

84

เปนเมองประเทศราชได แตสดทายลานนากตองตกเปนเมองประเทศราชของกรงหงสาวด และตอมากรงศรอยธยาไดลานนากลบมาเปนเมองประเทศราชอกครงในสมยสมเดจพระนเรศวรมหาราช โดยเมองลานนายอมเขามาสวามภกด แตหลงจากสมยสมเดจพระนเรศวรมหาราช เมองลานนากเรมแยกตวเปนอสระไปตกเปนประเทศราชของพมาบาง ของกรงศรอยธยาบาง

1.3 ความสมพนธกบพมา ความสมพนธระหวางกรงศรอยธยากบพมา เรมตนในสมยสมเดจพระไชยราชาธราช เมอกรงศรอยธยาสงกองทพไปชวยเมองเชยงกรานของมอญทเปนเมองขนของกรงศรอยธยารบกบพมาทเขามาโจมตเปนครงแรกในป พ.ศ. 2081 นบตงแตนนมาพมาพยายามขยายอ านาจเขามารกรานกรงศรอยธยา จนกระทงกรงศรอยธยาตองสญเสยอสรภาพแกพมาในป พ.ศ. 2112 ในสมยสมเดจพระมหนทราธราช นานถง 15 ป จงไดเปนอสระ

กรงศรอยธยา มความสมพนธกบพมาในลกษณะของการท าศกสงคราม ซงสวนใหญพมาจะเปนฝายเขามารกรานกรงศรอยธยา และในบางสมยกรงศรอยธยา ไดด าเนนความสมพนธกบพมาในลกษณะประนประนอม เพอรกษาความมนคงของอาณาจกร รวมทงชวตและทรพยสนของคนไทย

1.4 ความสมพนธกบหวเมองมอญ ดนแดนหวเมองมอญ ประกอบดวยเมอง เมาะตะมะ เชยงกราน มะรด ตะนาวศร ทวาย และเมองพน ซงตงอยทางทศตะวนตกของ กรงศรอยธยา ตดตอกบอาณาเขตของอาณาจกรพมา ลกษณะความสมพนธระหวางกรงศรอยธยากบหวเมองมอญ มทงความสมพนธดานการคา การผกพนธไมตรดวยการใหความชวยเหลอเกอกลตอกน และมความสมพนธทางดานการเมองในลกษณะทราชธานมตอเมองประเทศราช

มอญมความส าคญตอความมนคงของอาณาจกรอยธยามาก เพราะหวเมองมอญเปนเสมอนเมองดานหนาของกรงศรอยธยาในการสกดกนกองทพพมา ขณะเดยวกนกมความส าคญตอเศรษฐกจของกรงศรอยธยา เพราะกรงศรอยธยาอาศยหวเมองมอญเปนเมองทา หรอเปนทางผานในการตดตอคาขายกบพอคาเรอส าเภาจากอนเดย ลงกา และอาหรบ ทางดานทะเลอนดามน ท าใหกรงศรอยธยาตองปองกนหวเมองมอญจากพมา

1.5 ความสมพนธกบเขมร เขมรหรอกมพชามอาณาเขตอยทางตะวนออกของกรงศรอยธยา ลกษณะความสมพนธทกรงศรอยธยามตอเขมรสวนใหญจะเปนความสมพนธทางดานวฒนธรรม ดานการท าสงคราม และดานการเมองในฐานะทเขมรเปนเมองประเทศราชของกรงศรอยธยา กรงศรอยธยาไดรบวฒนธรรมหลายอยางมาจากเขมร เชน รปแบบศลปกรรม ศาสนาพราหมณ-ฮนด ภาษา ขนบธรรมเนยมประเพณ การปกครองแบบจตสดมภ และแนวคดสมมตเทพทยกยองฐานะของกษตรยวามความสงสงประดจดงเทพเจา เปนตน

1.6 ความสมพนธกบลานชาง ความสมพนธสวนใหญเปนลกษณะของการผกมตรเชอมสมพนธไมตรใหแนนแฟน กรงศรอยธยามความสมพนธอนดกบลานชาง ซงม กรงศรสตนาคนหตเปนราชธาน นบตงแตสมยสมเดจพระรามาธบดท 1 (พระเจาอทอง) และ

85

ภายหลงตอมาไดมความใกลชดกนมากขนในสมยสมเดจพระมหาจกรพรรด เมอพระเจาไชย -เชษฐาธราช กษตรยของลานชางไดแตงตงทตอญเชญพระราชสาสน พรอมเครองราชบรรณาการมาถวายและกราบทลขอพระเทพกษตร พระราชธดาของสมเดจพระมหาจกรพรรดไปเปน พระอครมเหส สมเดจพระมหาจกรพรรด ทรงตอบรบไมตรเพราะเลงเหนประโยชนทจะไดลานชางไวเปนพนธมตรในการท าศกสงครามกบพมา แตพระเจาบเรงนองกษตรยของพมาไดสงทหารมาชงตวพระเทพกษตรในระหวางเดนทางไปยงลานชาง แลวน าตวไปไวทกรงหงสาวด ถงแมการอภเษกสมรสในครงนจะมไดบงเกดขน แตกรงศรอยธยากยงคงรกษาสมพนธไมตรอนดกบลานชางเอาไว จนกระทงกรงศรอยธยาเสยแกพมาครงท 1 ความสมพนธระหวางกรงศรอยธยาตอลานชาง กลดนอยลงไป และไมปรากฏเรองราวความสมพนธใหทราบมากนก จนกระทงสนสมยกรงศรอยธยา

1.7 ความสมพนธกบญวน ความสมพนธระหวางกรงศรอยธยากบญวนเปนความสมพนธทเกดขนในสมยกรงศรอยธยาตอนปลาย โดยลกษณะความสมพนธจะเปนการท าสงครามเพอแยงชงความเปนใหญเหนอเขมร

1.8 ความสมพนธกบหวเมองมลาย หวเมองมลายอยทางตอนใตของ กรงศรอยธยาบรเวณปลายคาบสมทรมลาย มเมองส าคญ เชน ปตตาน ไทรบร กลนตน ตรงกาน มะละกา เปนตน ความสมพนธทกรงศรอยธยาด าเนนกบหวเมองเหลาน เปนความสมพนธทางดานการคา การท าสงคราม การผกสมพนธไมตรใหแนนแฟนยงขน

ในสมยกรงศรอยธยานอกจากจะมความสมพนธกบประเทศเพอนบานใกลเคยง กรงศรอยธยายงมความสมพนธกบประเทศตาง ๆ ในทวปเอเชยและทวปยโรปหลายประเทศ โดยมประเทศส าคญ คอ 2. ความสมพนธกบประเทศในทวปเอเชย

2.1 ความสมพนธกบจน ประเทศไทยกบจนมความสมพนธกนมาตงแต สมยสโขทยทงดานการทตและดานการคา ครงเมอในสมยกรงศรอยธยาพระเจาหงหวหรอหงอ (หรอจหยวงจาง) ซงเปนจกรพรรดองคแรกของราชวงศหมงขนปกครองจนไดทรงสงทตไปยงอาณาจกรตาง ๆ รวมทงกรงศรอยธยาดวย ในป พ.ศ. 1913 ไดทรงสงราชทตอญเชญพระบรมราช-โองการมายงกรงศรอยธยา ซงตรงกบสมยสมเดจพระบรมราชาธราชท 1 (ขนหลวงพะงว) ในป พ.ศ. 1914 ทางกรงศรอยธยาไดสงคณะราชทตไทยอญเชญพระราชสาสนและเครองบรรณาการไปถวาย ซงนบไดวาเปนความสมพนธทางการทตครงแรกระหวางกรงศรอยธยากบจน หลงจากนนความสมพนธระหวางไทยกบจนเปนไปดวยความราบรน ไทยไดสงทตไปเมองจนเปนประจ าทกปและบางปมากกวาหนงครง คอ ระหวางป พ.ศ. 1914 – ป พ.ศ. 2054 กรงศรอยธยาสงทตไปเมองจนถง 89 ครง การทไทยไดสงคณะทตบรรณาการไปจนบอยครงเปนผลใหไทยได สทธพเศษทางการคากบจน เพราะคณะทตไดน าสนคาจากกรงศรอยธยามาขายทจนและ ตอนขากลบกไดน าสนคาจากเมองจนไปขายทกรงศรอยธยาดวย ในการตดตอคาขายระหวาง กรงศรอยธยากบจนนนตางกมความตองการสนคาของกนและกน สนคาทไทยตองการจากจน

86

ไดแก ผาไหม ผาแพร เครองกระเบอง เปนตน สวนสนคาทจนตองการจากไทย เชน เครองเทศ รงนก ขาว พรกไทย เปนตน

2.2 ความสมพนธกบญปน ชาวญปนไดเขามาตงบานเรอนและเขามาท ามาหากนอยในกรงศรอยธยาตงแตป พ.ศ. 2083 ซงตรงกบปลายรชกาลของสมเดจพระไชยราชาธราช ความสมพนธระหวางไทยกบญปนเรมอยางเปนทางการในสมยสมเดจพระเอกาทศ รถ (ป พ.ศ. 2148 – พ.ศ. 2153) กบโชกนโตกงาวะ อเอยาส ในป พ.ศ. 2149 ญปนไดสงสาสนมาเจรญสมพนธไมตรกบสมเดจพระเอกาทศรถพรอมดวยเครองราชบรรณาการ ไดแก ดาบ เสอเกราะ และในขณะเดยวกนไดทลขอปนใหญและไมหอมจากไทย สมเดจพระเอกาทศรถ จงสงสาสนตอบไปทญปนเปนการตอบแทน ซงนบไดวาเปนจดเรมตนของความสมพนธทดระหวางไทยกบญปน ความสมพนธทางการทตระหวางไทยกบญปนเจรญสงสดในสมยสมเดจพระเจาทรงธรรม (ป พ.ศ. 2153 – ป พ.ศ. 2171) เพราะในสมยนทางกรงศรอยธยาไดสงคณะทตไปเจรญสมพนธไมตรกบญปนถง 4 ครง คอ ในป พ.ศ. 2159, พ.ศ. 2164, พ.ศ. 2166 และ พ.ศ. 2168 สวนความสมพนธทางดานการคาระหวางไทยกบญปน ซงนบวามความส าคญมาก โดยทญปนตองการสนคาจากไทย คอ ขาว ดบก น าตาล ไม หนงกวาง สนคาทไทยตองการจากญปน คอ ทองแดง เงนเหรยญ ฉากลบแล เปนตน ชาวญปนทเขามาอยในกรงศรอยธยานอกจากเปนทหารอาสาแลว มชาวญปนบางคนเขารบราชการในกรงศรอยธยาในต าแหนงทสงคอ ยามาดา นางามาซา ซงตอมาไดรบพระราชทานบรรดาศกดเปนออกญาเสนาภมข ความสมพนธระหวางไทยกบญปนเรมเสอมลงหลงจากสนสดสมยของสมเดจพระเจาทรงธรรม เชน ในสมยสมเดจพระเจาปราสาททองสงคณะทตไปญปน 5 ครง แตไมไดรบการตอนรบจากญปน เพราะญปนมนโยบายทจะอยอยางโดดเดยว และปดประเทศ ตงแตป พ.ศ. 2182 ท าใหความสมพนธระหวางไทยกบญปนสนสดลง เปนตน

2.3 ความสมพนธกบอหราน ชาวอหรานหรอชาวอาหรบไดเขามาตดตอคาขายกบกรงศรอยธยาและเขามารบราชการในราชส านกไทยตงแตสมยสมเดจพระเจาทรงธรรม เชน เฉกอะหมด หรอตอมา คอตนตระกลบนนาค ความสมพนธระหวางกรงศรอยธยากบอหรานนนอหรานไดสงทตมาเจรญสมพนธไมตรกบกรงศรอยธยา แตความสมพนธไมคอยราบรนนกเพราะถกออกญาวชเยนทร (คอนสแตนตน ฟอลคอน) กดกน

2.4 ความสมพนธกบลงกา ในสมยกรงศรอยธยามความสมพนธกบลงกา เพราะทางลงกาไดสงทตมาขอพระสงฆจากไทย เพอไปฟนฟพระพทธศาสนา ในสมยสมเดจ พระเจาอยหวบรมโกศ ลงกาจงเรยกพระสงฆทไปปฏบตพระธรรมทลงกาวา ลทธสยามวงศ

3. ความสมพนธกบประเทศในทวปยโรป (ชนชาตตะวนตก) ชาวยโรปหรอชาวชาตตะวนตกไดเขามาตดตอกบอาณาจกรกรงศรอยธยา

ตงแตกลางพทธศตวรรษท 21 โดยมวตถประสงคส าคญ คอ ตองการเครองเทศ พรกไทย และ

87

ในขณะเดยวกน เพอตองการเผยแผครสตศาสนา โดยประเทศตาง ๆ ทเขามาตดตอกบอาณาจกรกรงศรอยธยา ไดแก

1) ประเทศโปรตเกสเขามาในป พ.ศ. 2054 ในสมยสมเดจพระรามาธบดท 2 2) ประเทศฮอลนดาเขามาในป พ.ศ. 2147 ในสมยตอนปลายของสมเดจ

พระนเรศวรมหาราช 3) ประเทศองกฤษ เขามาในป พ.ศ. 2155 สมยสมเดจพระเจาทรงธรรม 4) ประเทศฝรงเศสเขามาในป พ.ศ. 2205 สมยสมเดจพระนารายณ

มหาราช 5) ประเทศสเปนเขามาในป พ.ศ. 2141 ในสมยสมเดจพระนเรศวรมหาราช

3.1 ความสมพนธกบโปรตเกส โปรตเกสเปนชาวตะวนตกชาตแรกทเดนทาง เขามาตดตอกบอาณาจกรกรงศรอยธยาในป พ.ศ. 2054 ตรงกบรชสมยของสมเดจพระรามาธบดท 2ดวยการสงทตชอ ดอารเต เฟอรนนเดส มาเจรญสมพนธไมตรกบกรงศรอยธยา สวนทางกรงศรอยธยาไดสงทตไปมะละกา และสงพระราชสาสนไปถวายกษตรยของโปรตเกส ตอมาในป พ.ศ. 2059 ไทยกบโปรตเกสไดท าสนธสญญาสมพนธไมตร และการคาตอกน โดยใหชาวโปรตเกสเขามา ท าการคาและเผยแผศาสนาครสตในกรงศรอยธยา และหวเมองตาง ๆ ของไทย เชน มะรด ตะนาวศร ปตตาน และนครศรธรรมราช เปนตน ส าหรบสนคาของโปรตเกสททางกรงศรอยธยามความสนใจมากเปนพเศษ คอ ปนไฟ กระสนปน และดนปน สมเดจพระรามาธบด ท 2 ทรงสนพระทยในอาวธและยทธวธของโปรตเกสเปนอยางมาก ทรงน าความสนพระทยในเรองอาวธยทธวธไปแตงเปนต าราพชยสงคราม อกทงไดเชญชาวโปรตเกสเขามาเปนทหารอาสาในไทย และชวยไทยรบกบพมาทเมองเชยงกราน จนกระทงในสมยสมเดจพระไชยราชาธราชไดโปรดฯ ใหชาวโปรตเกสสามารถตงบานเรอนอยในกรงศรอยธยาได เรยกวา “หมบานโปรตเกส” ตลอดทงไดพระราชทานทดน เพอใหสรางโบสถส าหรบครสตศาสนา ความสมพนธทดระหวางกรงศรอยธยากบโปรตเกสเรมเสอมลงเมอชาวตะวนตกชาตอนไดเขามายงดนแดนแถบน เชน ฮอลนดา ซงเปนคแขงทางการคาทส าคญของโปรตเกส และทางกรงศรอยธยากยนดตดตอการคาดวย จนกระทงหลงสมยสมเดจพระเจาทรงธรรมอ านาจของโปรตเกสกลดบทบาทส าคญจนไมมความส าคญในทสด

3.2 ความสมพนธกบฮอลนดา ฮอลนดาปจจบนคอประเทศเนเธอรแลนดหรอดตช เขามาตดตอกบอาณาจกรกรงศรอยธยาในสมยตอนปลายรชกาลของสมเดจพระนเรศวร-มหาราช ซงหลงจากโปรตเกสประมาณเกอบหนงศตวรรษ การเขามาตดตอของฮอลนดา จะแตกตางกบโปรตเกส คอ ฮอลนดาสนใจเฉพาะดานการคา โดยไมไดสนใจในเรองการเผยแผครสตศาสนา ส าหรบสนคาทชาวฮอลนดาตองการจากกรงศรอยธยา คอ เครองเทศ พรกไทย หนงกวาง และขาว ตลอดสมยสมเดจพระนเรศวรมหาราช ไทยกบฮอลนดามความผกพนกนเปนอยางด ในสมยรชกาลของสมเดจพระเอกาทศรถไดสงราชทตไปฮอลนดาเพอเจรจาดานการคาและศกษาความเจรญของฮอลนดา ในป พ.ศ. 2150 และไดเขาเฝากษตรยแหงฮอลนดา

88

และตอนขากลบทางกษตรยฮอลนดาไดฝากปนใหญและอาวธอน ๆ มาถวายแดสมเดจพระเอกาทศรถ ท าใหความสมพนธระหวางกรงศรอยธยากบฮอลนดาเปนไปดวยด จนกระทงในป พ.ศ. 2176 ฮอลนดาไดตงสถานการคาขนในกรงศรอยธยาในระยะแรก การคาระหวางไทยกบฮอลนดาเปนไปดวยด โดยเฉพาะอยางยงทางไทยใหสทธพเศษแกพอคาฮอลนดาในการผกขาดการคาหนงสตวจากไทย ตอมาในสมยพระเจาปราสาททอง ความผกพนทมตอกนเรมมปญหาเนองจากฮอลนดาไมชวยไทยปราบกบฏ และท าใหพระเจาปราสาททองตองเขมงวดกบฮอลนดามากขน ทงน เพอจะใหไทยคาขายอยางอสระ แตฮอลนดาพยายามจะผกขาดการคา จนกระทงฮอลนดาตองใชก าลงกองทพเรอมาบบบงคบไทยเกยวกบการคา ความบาดหมางใจกนระหวางไทยกบฮอลนดามขนอยางรนแรงในสมยสมเดจพระนเรศวรมหาราช ฮอลนดาไดสงเรอรบมาปดอาวไทย และเรยกรองสทธพเศษตาง ๆ จากไทยมากมาย เชน ฮอลนดาขอมสทธในการคาขายทนครศรธรรมราช ถลาง และหวเมองอน ๆ รวมทงสทธพเศษในการพจารณาพพากษาคด คอ ชาวฮอลนดากระท าผดไมตองขนศาลไทย เปนตน จากเหตการณทเกดขนกบฮอลนดาท าใหไทยตองสญเสยผลประโยชนตาง ๆ เปนจ านวนมาก แตไทยเรากยงสามารถรกษาความเปนเอกราชไวได ตอมาในสมยพระเจา-ทรงธรรม ฮอลนดาเกดมปญหากบองกฤษเกยวกบเรองการคา จนท าใหทงสองประเทศมการตอสกนทางเรอ ผลปรากฏวา องกฤษเปนฝายพายแพ และไดเลกตดตอคาขายกบกรงศรอยธยา แตอทธพลของฮอลนดาไดเรมเสอมลงในตอนกลางสมยสมเดจพระนารายณมหาราช เพราะทางกรงศรอยธยาไดตดตอกบองกฤษและฝรงเศส เพอเปนการคานอ านาจกบฮอลนดา ท าใหฮอลนดาคอย ๆ ลดปรมาณการคาและถอนตวออกจากกรงศรอยธยาในทสด

3.3 ความสมพนธกบองกฤษ ลกษณะความสมพนธระหวางกรงศรอยธยากบองกฤษเขามาตดตอเกยวกบการคาขาย และในบางชวงมความสมพนธทางดานการเมองดวย กรงศรอยธยาเรมมความสมพนธกบองกฤษในสมยสมเดจพระเจาทรงธรรม พระองคทรงอนญาตใหองกฤษมาตงสถานการคาทกรงศรอยธยาได แตไดรบการขดขวางจากฮอลนดา ในทสดองกฤษจงปดกจการบรษทอนเดยตะวนออกขององกฤษในกรงศรอยธยา เมอป พ.ศ. 2167 ตอมาในสมยสมเดจพระนารายณมหาราช กรงศรอยธยาเรมฟนฟความสมพนธกบองกฤษอกครงหนง เพราะพระองคทรงตองการใหองกฤษเขามาถวงดลอ านาจกบฮอลนดา ซงก าลงเขามามอทธพลและพยายามครอบง าการบรหารบานเมองของพระมหากษตรยกรงศรอยธยา องกฤษจงเขามาตงสถานการคาในกรงศรอยธยาในป พ.ศ. 2204 โดยมงคาขายเพยงอยางเดยว ไมเขาไปเกยวของกบความขดแยงระหวางกรงศรอยธยากบฮอลนดา เนองจากองกฤษไมประสบความส าเรจในการแขงขนการคากบฮอลนดา ขณะเดยวกนองกฤษตองเขาไปจดการแกไขปญหาในทวปยโรปดวย และเมอเรอคาขายขององกฤษถกโจรปลนสะดมในนานน าเมองมะรดจนตองสรบกบกรงศรอยธยา ท าใหความสมพนธระหวางกรงศรอยธยากบองกฤษหางเหนไปจนสนสมยกรงศรอยธยา อยางไรกตาม องกฤษมงประโยชนทางดานการคากบกรงศรอยธยา เปนส าคญ ดงนน องกฤษจงไมเกยวของกบการเผยแผศาสนาดงเชนฝรงเศส

89

3.4 ความสมพนธกบฝรงเศส เปนชาตตะวนตกชาตสดทายทเขามาตดตอกบกรงศรอยธยา โดยมวตถประสงค คอ ตองการเผยแผครสตศาสนา ส าหรบชาวฝรงเศสทเดนทางมายงกรงศรอยธยาชดแรก คอ กลมของสงฆราชเบรต ชอ เดอลาบอต ลมแปต กบบาทหลวงอก 2 องค โดยความประสงคส าคญของคณะน คอ ตองการทจะใชกรงศรอยธยาเปนศนยกลางในการเผยแผครสตศาสนา และคณะของสงฆราชเบรต ไดเขาเฝาสมเดจพระนารายณซงไดรบการตอนรบจากพระนารายณเปนอยางด จนกระทงในป พ.ศ. 2233 ฝรงเศสไดเขามาตงสถานการคาในกรงศรอยธยา และเพอตองการเปนมตรกบฝรงเศส สมเดจพระนารายณมหาราช จงทรงสงทตไปฝรงเศสในป พ.ศ. 2223 แตไปไมถงเพราะเรออบปางเสยกอน อกสามปตอมาสมเดจพระนารายณ-มหาราช ไดสงขนพชยวาทตและขนพชตไมตร เปนทตไปฝรงเศสอกครง ซงไดรบการตอนรบจากฝรงเศสเปนอยางด เมอเดนทางกลบทางฝรงเศสไดสงเชอวาเลย เดอ โชมองต เปนทต นบไดวาไทยไดรบการตอนรบจากฝรงเศสเปนอยางด และเปนการสงเสรมใหศาสนาครสตแพรหลายมากขน ฝรงเศสไดสงคณะทตมายงกรงศรอยธยาอกครง สมเดจพระนารายณมหาราช ทรงใหการตอนรบอยางด โดยใหออกญาวชเยนทร (คอนสแตนตน ฟอลคอน) เปนผแสดงบทบาทส าคญในการทจะใหฝรงเศสเผยแผศาสนาครสตและขยายการคาซงเปนทพอใจของฝรงเศสเปนอยางยง แตการทฝรงเศส ทลใหสมเดจพระนารายณมหาราชทรงเปลยนศาสนานนไมเปนผลส าเรจ ตอมาในป พ.ศ. 2229 สมเดจพระนารายณมหาราช ไดสงทตไทยซงมออกพระวสทธสนทร (โกษาปาน) เปนหวหนาคณะทตไทยไปฝรงเศส พรอมกบการกลบไปของคณะทตเดอ โชมองต ไดพ านกอยในฝรงเศสนาน 8 เดอน และไดเขาเฝาพระเจาหลยสท 14 แหงฝรงเศสทพระราชวงแวรซายส ตลอดทงไดศกษาถงความเจรญในดานตาง ๆ ของฝรงเศส และเมอคณะทตไทยเดนทางกลบ ฝรงเศสไดสงทหาร จ านวน 636 คน พรอมทตทม เดอ ลา บแบร เปนหวหนาคณะ และในการมาครงนจะเหนวา ฝรงเศสเรมเขามามอ านาจในกรงศรอยธยาดวยการสนบสนนของออกญาวชเยนทร ในป พ.ศ. 2231 ทตฝรงเศสไดเดนทางกลบโดยมขนนางผนอยกลมหนงของไทยเดนทางไปดวย แตกองทหารฝรงเศสยงอยในไทยบรเวณเมองบางกอก และเมองมะรด ซงพฤตกรรมด งกลาวของทหารฝรงเศสและออกญาวชเยนทรเปนสงทขนนางไทยไมพอใจจงไดตอตานฝรงเศสและก าจด ออกญาวชเยนทร ในการตดตอกบฝรงเศสท าใหไทยไดน าความเจรญในดานตาง ๆ เขามาหลายดาน เชน ดานวทยาศาสตร ไดเรยนรการแพทยสมยใหมและสรางหอดดาวทพระราชวงจนทรเกษม พระนครศรอยธยา ดานการทหาร มการสรางปอมแบบตะวนตก ดานการศกษา ตงโรงเรยนทกรงศรอยธยาของบาทหลวง และไดสงนกเรยนไทยไปเรยนทฝรงเศส ดานสถาปตยกรรม มการสรางพระราชวงแบบไทยผสมฝรงเศสทลพบร เปนตน ความสมพนธไมตรระหวางไทยกบฝรงเศสในระยะหลงไมคอยราบรน และมการสรบกนขนระหวางคนไทยกบทหารฝรงเศส และเปนระยะเวลาทสมเดจพระนารายณมหาราช สวรรคต ในป พ.ศ. 2231 สมเดจพระเพทราชาขนครองราชย ทรงขบไลทหารฝรงเศสไดส าเรจ ท าใหความสมพนธไมตรของทงสองประเทศเสอมลงเปนล าดบ

90

3.5 ความสมพนธกบสเปน ความสมพนธระหวางไทยกบสเปนไมคอยราบรน เนองจากสเปนสนบสนนใหเขมร ซงเปนประเทศราชของไทย เปนอสระจากกรงศรอยธยา โดยหวงจะใชเขมรเปนศนยกลางการคา และเปนแหลงเผยแผครสตศาสนา ดวยเหตนจงกอใหเกดความบาดหมางกบไทย ชาวสเปนไมไดเขามาตงรกรากในอาณาจกรกรงศรอยธยา ดงนน จงไมไดมอทธพลทางวฒนธรรมของสเปนหลงเหลอใหเหนเดนชด

ความสมพนธกบตางประเทศในสมยกรงศรอยธยาขนอยกบนโยบาย

ดานเศรษฐกจและการเมอง การปกครอง การทต ศาสนา วฒนธรรม และดานการศกษา แบงเปนดาน ๆ ไดดงน

1) ดานเศรษฐกจ กรงศรอยธยาตงอยในท าเลทเปนศนยกลางของรฐตาง ๆ ในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตและอยใกลทะเลทเปนเสนทางการคาระหวางอนเดยและจน กรงศรอยธยาจงมการตดตอคาขายกบรฐอน ๆ เชน จน อนเดย ชาตตาง ๆ ทางดานตะวนตก และผลกดนนโยบายการเมองในการขยายอ านาจไปยงรฐใกลเคยง เพราะตองการสนคาประเภทของปา บรรณาการ และควบคมเมองทาอน ๆ เชน มะรด ทวาย ตะนาวศร หวเมองมลาย ทเปนเมองทาคาขาย โดยมจดมงหมายเพอความมนคงของอาณาจกรเปนส าคญ

2) ดานการเมอง อาณาจกรกรงศรอยธยาขยายอทธพลเพอความมนคงเปนปกแผน โดยการขยายอ านาจไปยงสโขทย นครศรธรรมราช และเมองอน ๆ ท าใหอาณาจกรเขมแขงขน แลวขยายอ านาจสลานนาทางเหนอ เขมรทางตะวนออก มอญทางตะวนตก และหวเมองมลายทางใต เพอแสดงความยงใหญและเปนศนย กลางอ านาจทางการเมองในภมภาคน

3) ดานการทต กรงศรอยธยามความสมพนธดานการทตทงประเทศในทวปเอเชยและทวปยโรป ไดแก

(3.1) ญปน ความสมพนธทางการทตระหวางไทยกบญปน เจรญสงสดในสมยสมเดจพระเจาทรงธรรม ระหวาง ป พ.ศ. 2153 - ป พ.ศ. 2171 ในสมยน กรงศรอยธยาไดสงคณะทตไปเจรญสมพนธไมตรกบประเทศญปน จ านวน 4 ครง คอ ในป พ.ศ. 2159พ.ศ. 2164 พ.ศ. 2166 และ พ.ศ. 2168

(3.2) อหราน ชาวอหรานหรอชาวอาหรบไดมาตดตอคาขายกบกรงศรอยธยาและเขามารบราชการในราชส านกไทยตงแตสมยสมเดจพระเจาทรงธรรม อหรานไดสงทตมาเจรญสมพนธไมตรกบกรงศรอยธยา แตไมคอยราบรนเพราะถกออกญาวชเยนทร (คอนสแตนตน ฟอลคอน) กดกน

(3.3) ลงกา กรงศรอยธยามความสมพนธกบลงกา เพราะลงกาสงทตมาขอพระสงฆจากไทย เพอไปฟนฟพทธศาสนาในลงกา ในสมยสมเดจพระเจาอยหวบรมโกศ ลงกา จงเรยกพระสงฆทไปปฏบตธรรมทลงกาวา ลทธสยามวงศ

91

(3.4) โปรตเกส สงทตมาเจราจาท าสนธสญญาสมพนธไมตรกบกรงศรอยธยา ในป พ.ศ. 2059 ตรงกบสมยสมเดจพระรามาธบดท 2 ท าใหโปรตเกสไดสทธดานการคา การตงถนฐานในกรงศรอยธยา การท าสญญาดงกลาว ท าใหการคาระหวางกรงศรอยธยากบโปรตเกส เฟองฟขน จนกรงศรอยธยากลายเปนแหลงสนคาส าคญส าหรบพอคาโปรตเกส

(3.5) ฮอลนดา ป พ.ศ. 2146 ฮอลนดาไดเขามาตงสถานการคาทปตตาน ซงเปนเมองประเทศราชของกรงศรอยธยาในขณะนน ฮอลนดาสงทตเขามาตดตอกบกรงศรอยธยาในสมยสมเดจพระนเรศวรมหาราช เพอกอตงสถานการคา แตการคาและความสมพนธระหวางกรงศรอยธยากบฮอลนดาในระยะหลงไมคอยราบรนนก ท าใหความสมพนธระหวางกรงศรอยธยากบฮอลนดาเสอมลงตามล าดบ จนฮอลนดาตองปดสถานการคาไปในทสด

(3.6) ฝรงเศส สมเดจพระนารายณมหาราช ตองการใหฝรงเศสเปนพนธมตรกบกรงศรอยธยา เพอถวงดลอ านาจของฮอลนดา ซงมทาทคกคามไทย จงมการตดตอทางการคาและทางการทต พอคาฝรงเศสไดเขามาตงสถานการคาในกรงศรอยธยาเปนครงแรกฝรงเศสไดจดสงคณะทตชดใหญ ซงม เชอวาเลย เดอ โซมองต เปนหวหนาเดนทางมาเยอน กรงศรอยธยา ตอมาภายหลงกรงศรอยธยาไดสงออกพระวสทธสนทร (โกษาปาน) ราชทตไทยไปเจรญสมพนธไมตรกบฝรงเศส ในสมยพระเจาหลยสท 14 ทพระราชวงแวรซาย

(3.7) สเปน ไดมทตของสเปนเดนทางมาเพอท าสญญาสมพนธไมตรและการคาโดยฝายกรงศรอยธยาอนญาตใหสเปนตงสถานการคาบนฝงแมน าเจาพระยา

4) ดานการศกษา สมเดจพระนารายณมหาราช ทรงสนพระทยในการท านบ ารงทางดานการศกษา พระองคไดจดสงบตรออกไปศกษา ณ ประเทศฝรงเศส และน าเอาวชาการตาง ๆ มาเผยแพรและพฒนาในประเทศไทย มการฝกทางดานการทหารแบบยโรปการอกษรศาสตรและวรรณคด

5) ดานศาสนาและวฒนธรรม ศาสนาและวฒนธรรมสมยอยธยา ตางชาตทรบเขามามากทสดคอ วฒนธรรมอนเดย แตมไดรบโดยตรง รบตอจากขอม มอญ และจากพราหมณทสบเชอสายตอ ๆ กนมา ปจจบนทเหนไดเดนชด คอ วฒนธรรมเกยวกบพระพทธศาสนา นอกจากนน อยธยายงรบวฒนธรรมจากอาณาจกรไทยอน ๆ เชน รบเอารปแบบตวอกษรและการเขยนหนงสอจากสโขทย

กลาวโดยสรป อาณาจกรกรงศรอยธยามความสมพนธระหวางประเทศกบรฐ ทอยใกลเคยงและกบรฐทอยหางไกลออกไปทงในทวปเอเชยและทวปยโรป สวนใหญกเปนไป เพอผลประโยชนทางดานเศรษฐกจและการคา ความมนคงของราชอาณาจกร และวฒนธรรม นโยบายสวนใหญมลกษณะของการสรางความเปนมตรไมตร การถวงดลอ านาจ และการเผชญหนาทางการทหาร อยางไรกตาม กรงศรอยธยาตองเผชญปญหาการถกรกรานจากรฐทอยใกลเคยงกบกรงศรอยธยา ตลอดแนวพระราชอาณาเขตทางดานตะวนตก ดงนน กรงศรอยธยาจงตองใชนโยบายการเผชญหนาทางการทหาร เพอปองกนราชอาณาจกรใหพนจากการคกคาม

92

มากกวาทจะเขาไปรกราน สวนความสมพนธกบประเทศตะวนตก เนองจากมมหาอ านาจตะวนตกหลายประเทศตองการตดตอกบกรงศรอยธยา กรงศรอยธยาจงสามารถใชนโยบายการถวงดลอ านาจอยางไดผลพอสมควร แตบางครงเมอการถวงดลอ านาจไมไดผล กรงศรอยธยา กตองอาศยการปองกนการคกคามจากมหาอ านาจตะวนตกกอนทสถานการณรายแรงจะเกดขน กจกรรมทายเรองท 1 ความสมพนธกบตางประเทศในสมยกรงศรอยธยา (ใหผเรยนไปท ากจกรรมทายเรองท 1 ทสมดบนทกกจกรรมการเรยนรประกอบชดวชา) เรองท 2 ความสมพนธกบตางประเทศในสมยกรงธนบร ความสมพนธกบตางประเทศในสมยกรงธนบร

อาณาจกรกรงธนบร แมจะด ารงอยไดเพยง 15 ป แตกรงธนบรกไดมการพฒนา ทางดานความสมพนธกบตางประเทศอยางรวดเรว ความสมพนธกบตางประเทศในสมย กรงธนบร มลกษณะส าคญ 2 ประการ คอ 1) การปองกนประเทศจากการรกรานของตางชาต 2) การแผขยายอ านาจไปยงอาณาจกรขางเคยง เปนลกษณะการเผชญหนาทางการทหาร เพอเสรมสรางความมนคงแกบานเมอง ทงนเพอประโยชนทางดานความมนคงและความปลอดภยจากการรกรานของขาศก อกทงเพอประโยชนทางดานเศรษฐกจและการคาของอาณาจกรธนบร ลกษณะความสมพนธกบตางชาตสมยกรงธนบรเปนความสมพนธทเกดขน ในระยะสน ๆ เพยง 15 ป ไดแก ความสมพนธกบรฐเพอนบาน ความสมพนธกบประเทศ ในทวปเอเชย และความสมพนธกบประเทศในทวปยโรป

1. ความสมพนธกบรฐเพอนบาน 1.1 ความสมพนธกบพมา

ความสมพนธระหวางไทยกบพมาในสมยกรงธนบร จะเปนไปในรปของความขดแยง การท าสงคราม โดยไทยเปนฝายตงรบการรกรานของพมา หลงจากไดรบเอกราชตองท าสงครามกบพมาถง 10 ครง สวนใหญพมาเปนฝายปราชย ครงส าคญทสด คอ ศกอะแซหวนก ตเมองเหนอ ในป พ.ศ. 2318 ครงนน เจาพระยาจกร (รชกาลท 1) และเจาพระยาสรสห สองพนองไดรวมกนปองกนเมองพษณโลกอยางสดความสามารถ แตพมามก าลงไพรพลเหนอกวาจงตหกเอาเมองได

ความขดแยงระหวางไทยกบพมา เกดขนเกอบตลอดรชกาล ในสมยกรงธนบรและเปนบอเกดของสงคราม ดงน

ครงท 1 ป พ.ศ. 2310 เปนการรบทคายโพธสามตน กอนหนาทจะสถาปนากรงธนบร ไทยเปนฝายชนะ เปนการกอบกเอกราชของพระเจาตากสนมหาราช

93

ครงท 2 ป พ.ศ. 2310 เปนการรบกนทบางกง เขตแดนระหวางเมองสมทรสงครามกบราชบร ไทยเปนฝายชนะ

ครงท 3 ป พ.ศ. 2313 เปนการรบเมอพมาตเมองสวรรคโลก ไทยสามารถตกองทพพมาแตกพายหนไป

ครงท 4 ป พ.ศ. 2313 เปนการรบเมอครงสมเดจพระเจาตากสนมหาราช ยกทพไปตนครเชยงใหมครงแรก แตไมประสบผลส าเรจ เนองจากขาดเสบยง

ครงท 5 ป พ.ศ. 2315 เปนการรบเมอพมายกทพมาตเมองพชย ในครงแรก โปสพลา แมทพพมายกทพไปชวยเมองเวยงจนทนรบกบหลวงพระบาง ขากลบแวะตเมองพชยแตพมากลบถกไทยตแตกพายไป

ครงท 6 ป พ.ศ. 2316 เปนการรบเมอพมายกทพมาตเมองพชย เปนครงท 2แตกองทพพมาตไมส าเรจ กองทพไทยตทพพมาแตกพายไปในการรบครงนพระยาพชย ไดตอสจนไดวรกรรม เปนทรจกกนทวไปในนาม “พระยาพชยดาบหก”

ครงท 7 ป พ.ศ. 2317 เปนการรบกบพมาเมอไทยยกทพไปตเมองเชยงใหม ครงท 2 ปรากฏวา กองทพไทยชนะ ยดนครเชยงใหมกลบคนจากพมาได เพราะชาวลานนาออกมาสวามภกดกบไทย สมเดจพระเจาตากสนมหาราช ทรงแตงตงให พระยาจาบาน เปน พระยาวเชยร-ปราการ ปกครองนครเชยงใหม พระยากาวละ ซงเปนตนราชวงศกาวละ ปกครองนครล าปาง และพระยาล าพน เปน พระยาวยวงศา ปกครองเมองล าพน การรบในครงนไดเมองเชยงใหม ล าปาง ล าพน และนาน กลบมาอยในราชอาณาจกรไทย

ครงท 8 ป พ.ศ. 2318 เปนการรบกบพมาทบางแกว ราชบร ในขณะเดนทพ สมเดจพระเจาตากสนมหาราช ตรสวา “อยาใหผใดแวะบานเรอนเดดขาด” แตพระยาโยธาขดรบสงแวะเขาบาน เมอพระองคทรงทราบจงพโรธ ทรงตดศรษะพระยาโยธาดวยพระหตถของพระองค และน าศรษะไปเสยบประจานทปอมวชยประสทธ ในการรบครงนกองทพพมาถกกองทพไทยตแตกพายกลบไป

ครง ท 9 ป พ.ศ. 2319 เปนการรบกบพมาครงส าคญ เพราะการ ท าสงครามครงนศกใหญกวาทกครง ในสมยกรงธนบร การรบครงนกองทพพมามแมทพ คอ อะแซหวนก เปนผน าทเชยวชาญศก ยกทพมาตหวเมองทางเหนอของไทย ฝายกรงธนบรม แมทพหนาทส าคญ คอ เจาพระยาจกร (ทองดวง) (ตอมา คอ พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟา-จฬาโลกมหาราช) และเจาพระยาสรสหพษณวาธราช (บญมา) ในการรบครงนพมายกพลมา 30,000 คน เขาลอมเมองพษณโลก อก 5,000 คน ลอมเมองสโขทย สวนเมองพษณโลก มพลประมาณ 10,000 คน เทานน สมเดจพระเจาตากสนมหาราช ทรงยกทพไปชวยรบหลายครง แตพมาไมสามารถยดเมองพษณโลกได ตองยกทพกลบไป

ครงท 10 ป พ.ศ. 2319 เปนการรบเมอพมายกทพมาตเมองเชยงใหม พระเจาจงกจา โปรดใหเกณฑทพพมา มอญ 6,000 คน ยกมาตเมองเชยงใหม เมอป พ.ศ. 2319

94

พระยาวเชยรปราการไดพจารณาเหนวา นครเชยงใหมไมมพลมากมายขนาดทจะปองกนเมองได จงใหประชาชนพลเรอนอพยพลงมาอยทเมองสวรรคโลก สมเดจพระเจาตากสนมหาราช จงโปรดเกลาฯ ใหพระยาสรสหคมกองทพเมองเหนอขนไปสมทบกองก าลงพระยากาวละ เจาเมองนครล าปาง ยกไปตเมองเชยงใหมคนส าเรจ และทรงปลอยใหนครเชยงใหมเปนเมองรางถง 15 ป จนถงสมยกรงรตนโกสนทรจงไดฟนฟขนอกครง

ตลอดเวลาตงแต ป พ.ศ. 2310 - 2319 อาณาจกรธนบรตองท าสงคราม เพอปกปองอาณาจกรไทยใหพนจากการคกคามของกองทพพมา โดยทกองทพพมาไมสามารถยดครองเอาดนแดนของกรงธนบรได จงนบวาอ านาจทางการทหารและกองทพไทยมความเขมแขงจนพมาไมอาจเอาชนะไทยได

1.2 ความสมพนธกบกมพชา กมพชาเปนเมองขนของไทยมาตงแตสมย กรงศรอยธยา หลงกรงศรอยธยาเสยกรงใหแกพมาในป พ.ศ. 2310 กมพชากตงตนเปนอสระจากไทย แตครนเวลาลวงมา 2 ป สมเดจพระเจาตากสนมหาราช โปรดใหยกกองทพไปตเมองเสยมราฐ และพระตะบอง ไดทง 2 เมอง สมเดจพระนารายณรามาธบด กษตรยกมพชาในขณะนนสงกองทพกมพชาโจมตเมองตราด เมองจนทบร แตไมส าเรจเพราะถกกองทพจนทบร ตแตกพายไปสมเดจพระเจาตากสนมหาราช จงใหยกทพไปตกมพชา การรบครงนไทยจงได เมองบนทายมาศ จากนนจงเตรยมการเขาโจมตเมองพนมเปญ อกทงใหพระยาจกร ยกทพไปตเมองพระตะบอง เมองโพธสตว เมองบรบรณ และเมองบนทายเพชร สมเดจพระนารายณรามาธบด เหนวาสไมไดจงทงเมองบนทายเพชรหนไปขอพงญวนใหมาชวยรบกบไทย สมเดจพระเจาตากสนมหาราช จงยกทพตไดเมองพนมเปญ และทรงอภเษกพระรามราชา พระราชวงศของสมเดจพระนารายณ-รามาธบด เปนกษตรยกมพชาโดยขนตรงตอกรงธนบร

ตอมาในป พ.ศ. 2323 เกดการแยงชงอ านาจในอาณาจกรกมพชา ท าใหเกดการจลาจลขน กษตรยกมพชาทกรงธนบรใหการสนบสนนถกส าเรจโทษในป พ.ศ. 2322 ท าใหกมพชาตกอยภายใตอทธพลของญวน สมเดจพระเจาตากสนมหาราชจงทรงโปรดเกลาฯ ใหสมเดจเจาพระยามหากษตรยศก (ทองดวง) เปนแมทพใหญ และเจาพระยาสรสห เปนแมทพหนายกทพไปตกมพชา ในป พ.ศ. 2323 และหากตกมพชาไดแลว โปรดใหสมเดจเจาพระยามหา -กษตรยศกจดการอภเษกใหเจาฟากรมขนอนทรพทกษ พระราชโอรสขนเปนกษตรยครองกมพชา แตขณะทกองทพไทยก าลงจะตกมพชาอยนน เกดการจลาจลในกรงธนบร สมเดจเจาพระยา-มหากษตรยศก ซงเปนแมทพใหญจ าเปนตองยกทพกลบกรงธนบร สงครามระหวางไทยกบกมพชาจงยตลง

1.3 ความสมพนธกบลานชาง (สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาวในปจจบน)

ในสมยน พระยานางรอง เจาเมองนางรอง ซงเปนเมองขนของเมองนครราชสมาไดเอาเมองนางรองไปขนตอเจาโอ เจาเมองนครจ าปาศกด ซงตงตนเปนอสระในสมยนน อาณาจกร

95

ลานชางมปญหาภายในราชวง จงไดแตกพรรคพวก ไดแบงเปน 3 อาณาจกร ไดแก หลวงพระบาง เวยงจนทน และจ าปาศกด ท าใหอาณาจกรลานชางออนก าลงลง พระเจาตากสนมหาราชไดทเลยหาขออางท าศกกบลานชาง การท าศกกบลานชางเกดขน 2 ครง ดงน

การตเมองจ าปาศกด ในป พ.ศ. 2319 สาเหตเนองจากพระยานางรอง (คาดวาเปนเมองนครนายก) เกดขดใจกบเจาเมองนครราชสมา จงคดกบฏตอไทยไปขอขนกบ เจาโอ เจาเมองจ าปาศกด สมเดจพระเจาตากสนมหาราช จงทรงโปรดให เจาพระยาจกร ยกทพไปตเมองนางรอง เจาเมองนางรองถกจบประหารชวต ในป พ.ศ. 2320 และโปรดใหเจาพระยาสรสหยกทพไปปราบนครจ าปาศกดทเตรยมยกทพมาตเมองนครราชสมาหรอเมองใดเมองหนง มผลท าใหกรงธนบร ไดเมองจ าปาศกด เมองอตตะปอ สรนทร สงขะ และขขนธ เปนเมองขน หลงจากเสรจสงคราม สมเดจพระเจาตากสนมหาราช โปรดใหเลอนเจาพระยาจกร เปน สมเดจเจาพระยามหากษตรยศก พฤกมหมา ทกนครระอาเดช นเรศรราชสรยวงษ องคอรรถบาท มลกากร บวรรตนปรนายก ด ารงต าแหนง สมหนายก นบเปนการพระราชทานยศสงทสดเทาทเคยม

ในป พ.ศ. 2321 เจานครเวยงจนทนแหงลานชางสงกองทพมารบ พระวอเสนาบดเมองเวยงจนทน พระวอ จงพาสมครพรรคพวกหนมาออนนอมตอกรงธนบร โดยมาตงถนฐานอยท ต าบลดอนมดแดง รมแมน ามล จงหวดอบลราชธาน และเจาสรบญสารไดสงกองทพมาปราบและจบพระวอฆาจนเสยชวต สมเดจพระเจาตากสนมหาราช จงโปรดให สมเดจเจาพระยามหากษตรยศก และพระยาสรสห ยกทพไปตเมองเวยงจนทนไดเปนผลส าเรจ ขณะทไทยยกทพไปนน เจารมขาว เจาผครองหลวงพระบาง มาขอสวามภกดตอไทย และสงกองทพมาชวยตเวยงจนทน เจาสรบญสาร สไมไดจงหลบหนไป ท าใหกรงธนบรไดเมองเวยงจนทน หลวงพระบาง และหวเมองอน ๆ ทอยตดกบอาณาจกรญวนเปนหวเมองประเทศราช นอกจากนสมเดจเจาพระยามหากษตรยศกไดอญเชญ พระพทธมหามณรตนปฏมากร (พระแกวมรกต) และพระบางซงประดษฐานอยทเวยงจนทนกลบมาประดษฐานทกรงธนบร

1.4 ความสมพนธกบลานนา ลานนาเปนเมองทกองทพพมาเขามาคกคามบอยครง แตไทยกพยายามขบไลพมาออกไปจากลานนาไดส าเรจทกครง แตไทยกไมสามารถรกษาเมองลานนาไวได เพราะเมอทพกรงธนบรออกจากเมองลานนา ทพพมากเขามาคกคามเมองลานนาอก สมเดจพระเจาตากสนมหาราชเหนวาเมองลานนาเปนเมองซงพมาใชเปนฐานทพทกครงทพมายกทพมาตเมองไทย ทกครงทพมามารบกบไทย พมาจะใชเมองลานนาเปนสถานทเกบคลงเสบยง ดงนน ในป พ.ศ. 2317 สมเดจพระเจาตากสนมหาราชจงตองทรงยกทพไปตเมองเชยงใหม และเมอตเมองเชยงใหมไดส าเรจ เมองลานนากเปนอสระ โดยมกรงธนบรคมครองปองกน

1.5 ความสมพนธกบมลาย หลงจากกรงศรอยธยาเสยแกพมา ในป พ.ศ. 2310 หวเมองมลาย ไดแก เมองปตตาน ไทรบร กลนตน และตรงกาน ทเคยเปนเมองขนของไทยมาตลอด

96

สมยกรงศรอยธยา ไดตงตนเปนอสระในสมยกรงธนบร สมเดจพระเจาตากสนมหาราชยกทพไปตเมองนครศรธรรมราช สงขลา พทลง แตมไดยกทพไปตเมองมลาย มแตออกอบายใหเจาพระยา-นครศรธรรมราชไปยมเงนเมองปตตาน และไทรบร เมองละ 1,000 ชง ส าหรบทจะซอเครองศาสตราวธ เพอหยงทาทพระยาไทรบร และพระยาปตตาน ดวาจะท าประการใด แตทงสองเมองไมยอมใหขอยม สมเดจพระเจาตากสนมหาราชกมไดยกทพไปตหวเมองมลาย เพราะเหนวาขณะนนเปนการเกนก าลงของพระองคทจะยกทพไปปราบ จงปลอยใหหวเมองมลายเปนอสระตอไป

1.6 ความสมพนธกบจน คนไทยกบคนจนในสงคมไทยสมยกรงธนบรตางกมความสมพนธภาพอนด เพราะทงสองฝายนบถอพระพทธศาสนาเหมอนกน แมจะตางนกายกตาม แมแตสมเดจพระเจาตากสนมหาราชกทรงมเชอสายจนทางพระบดา อกทงทหารไทยและจนตางรวมปองกนกรงธนบรในการสรบกบพมา แตความสมพนธสวนใหญของไทยกบจนเปนเรองการคาขาย ในสมยกรงธนบร ปรากฏวา มส าเภาของพอคาจนเขามาตดตอคาขายตลอดรชกาลและทางไทยกไดเอาใจใสในการท านบ ารงการคาขายทางเรอเปนอยางมาก สมเดจพระเจาตากสน-มหาราช ทรงสงส าเภาหลวงออกไปท าการตดตอคาขายกบเมองจนอยเสมอ นบไดวาจนเปนชาตทส าคญทสดทตดตอทางการคาดวย ในสมยกรงธนบร ในป พ.ศ. 2324 สมเดจพระเจาตากสน-มหาราช ไดทรงสงคณะทตชดหนง มเจาพระยาศรธรรมาธราช เปนหวหนาคณะ ออกไปเจรญสมพนธไมตรกบพระเจากรงจน ในแผนดนพระเจาเกาจงสนฮองเต (พระเจากรงตาฉง) ณ กรงปกกง เพอขอใหทางจนอ านวยความสะดวกใหแกไทยในการจดแตงส าเภาหลวง บรรทกสนคาออกไปคาขายทเมองจนตอไป โดยขอใหจนยกเวนคาจงกอบและขอซอสงของบางอยาง เชน อฐ เพอน ามาใชในการสรางพระนคร และขอใหทางจนชวยหาตนหนส าเภา ส าหรบจะแตงเรอออกไปซอทองแดงทประเทศญปน เขามาใชสรางพระนครเชนเดยวกน ปรากฏวา คณะทตไทยทออกไปเจรญสมพนธทางพระราชไมตรกบพระเจากรงจนครงนคมเรอส าเภาบรรทกสนคาออกไปดวยถง 11 ล า ในพระราชสาสนทสมเดจพระเจาตากสนมหาราช ทรงมไปยงพระเจากรงตาฉงในครงนน ปรากฏในจดหมายเหตจนวา สมเดจพระเจาตากสนมหาราชทรงออกพระนามของพระองคเองเปนภาษาจนวา “แตเจยว” มค าเตมวา เสยมหลอกกเจยงแตเจยว ความสมพนธระหวางกรงธนบรและจนกอใหเกดผลดในดานเศรษฐกจของกรงธนบร เนองจากพอคาจนสามารถเดนทางเขามาคาขายไดสะดวก ท าใหเศรษฐกจของประเทศฟนตวไดรวดเรว ดานการเมองท าใหฐานะของสมเดจพระเจาตากสนมหาราช มความชอบธรรม และดานความมนคง ท าใหกรงธนบรสามารถซอยทธปจจย เชน ก ามะถนและกระทะเหลกจากจน เพอน ามาท าปนใหญไวตอสกบขาศก โดยเฉพาะพมาส าหรบปองกนอาณาจกร เปนตน

97

2. ความสมพนธกบประเทศในทวปยโรป 2.1 ความสมพนธกบฮอลนดา

ในป พ.ศ. 2313 ชาวฮอลนดาจากเมองปตตาเวย (จาการตา) และพวกแขกเมองตรงกาน ไดเขาเฝาฯ สมเดจพระเจาตากสนมหาราช เพอถวายปนคาบศลา จ านวน 2,200 กระบอกและตนไมเงนตนไมทอง เปนการแสดงความสมพนธไมตรทดตอกน

2.2 ความสมพนธกบองกฤษ ในตอนปลายสมยกรงธนบร มความสมพนธกบองกฤษ แตมไดเปน

การคาขายกบพอคาองกฤษเหมอนสมยกรงศรอยธยา บรรดาฝรงชาตตาง ๆ ทเดนทางเขามาคาขายในเอเชยมการแยงชงอ านาจทางการคากนเปนอนมาก ดวยเหตน องกฤษจงมความประสงคทจะไดสถานทตงทางดานแหลมมลายสกแหง ส าหรบท าการคาขายแขงกบพวกชาวฮอลนดา องกฤษเหนวา เกาะหมาก (ปนง) มความเหมาะสม จงไดพยายามเจรจาเกลยกลอมกบพระยาไทรบร ผมอ านาจปกครองเกาะนเพอจะขอเชา ในป พ.ศ. 2319 พอคาชาวองกฤษชอ รอยเอก ฟรานซส ไลต หรอทไทยเรยกวา กะปตนเหลก ซงส านกกรงธนบรตดตอใหเปนผจดหาอาวธใหไทยส าหรบใชตอสกบพมา ภายหลง ฟรานซส ไลต ไดรบพระราชทานยศเปน พระยาราชกปตน ในฐานะทมความดความชอบเปนผจดหาอาวธใหกบไทย

2.3 ความสมพนธกบโปรตเกส กรงธนบรมความสมพนธดานการคาขายกบโปรตเกส โดยมหลกฐาน

ปรากฏในจดหมายเหตของบาทหลวงฝรงเศสซงเขามาอยในกรงธนบรในตอนนน มความตอนหนงวาเมอเดอนกนยายน พ.ศ. 2322 มเรอแขกมวรจากเมองสรต ซงขณะนนเปนเมองขนของโปรตเกสเขามาคาขาย ณ กรงธนบร และทภเกตมพวกโปรตเกสอย 2-3 คน อยในความปกครองของบาทหลวงฟรงซสแกงของโปรตเกส จงอาจเชอไดวา ในสมยกรงธนบรไทยไดมการตดตอคาขายสมาคมกบชาวโปรตเกสอยบาง โดยทางไทยไดเคยสงส าเภาหลวงออกไปคาขายยงประเทศอนเดยจนถงเขตเมองกว เมองสรต อนเปนอาณานคมของโปรตเกสอยในครงนน แตทวาในตอนนนยงมไดถงกบมการสงทตเขามาหรอออกไปเจรญทางสมพนธไมตรอยางเปนทางการแตอยางใด

กลาวไดวา ความสมพนธระหวางประเทศไทยสมยกรงธนบร โดยสวนใหญจะมความสมพนธกบอาณาจกรทวปเอเชยทเปนประเทศเพอนบานใกลเคยง เพราะเปนชวงทไทยตองท าการสรบกบอาณาจกรเพอนบานหลายครง ภายหลงจากการเสยกรงศรอยธยาแกพมา ในป พ.ศ. 2310 ทงน เพอความมนคงและปองกนอาณาจกรใหพนจากถกยดครองของขาศกศตรและในขณะเดยวกนกเปนการขยายพระราชอาณาเขตออกไปใหกวางขวาง ความสมพนธกบประเทศเพอนบานในทวปเอเชยส าหรบกรงธนบร กเพอผลประโยชนทางดานการคา

98

ส าหรบความสมพนธกบประเทศในทวปยโรปนน กรงธนบรยง ไมได มความสมพนธกบทวปยโรป (ชนชาตตะวนตก) ในทางการทต แตสมเดจพระเจาตากสน -มหาราชทรงเปดโอกาสใหบาทหลวงชาตตะวนตกทนบถอครสตศาสนา นกายโรมนคาทอลก เขามาเผยแผศาสนาในกรงธนบรได และในบางครงกใหบาทหลวงไดมโอกาสแลกเปลยนความคดเหนและกราบทลเกยวกบเรองศาสนาแดพระองคอกดวย กจกรรมทายเรองท 2 ความสมพนธกบตางประเทศในสมยกรงธนบร (ใหผเรยนไปท ากจกรรมทายเรองท 2 , 3 , 4 ทสมดบนทกกจกรรมการเรยนรประกอบชดวชา)

99

บรรณานกรม

กฎหมายตรา 3 ดวง เลม 1 ฉบบพมพมหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมอง. กรงเทพฯ : สขภาพใจ. 2548.

กรมศลปากร. วรรณกรรมสมยกรงศรอยธยา เลม 1. กรงเทพฯ : โรงพมพครสภาลาดพราว, 2540.

การกอบกเอกราชของพระเจาตาก. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : https://oil003love. wordpress.com/2013/09/23//. (วนทคนขอมล : 29 มนาคม 2561).

การสงครามสมยพระเจากรงธนบร. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : https://th. wikipedia.org/wiki/. (วนทคนขอมล : 29 มนาคม 2561).

การสถาปนากรงธนบรเปนราชธาน. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : https://siwakon19. wordpress. com/ tag/. (วนทคนขอมล : 26 มนาคม 2561).

การเสยกรงศรอยธยาครงท 2. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : https://th. wikipedia.org/wiki/. (วนทคนขอมล : 29 มนาคม 2561).

ขนรองปลดช. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : https://th.wikipedia.org/wiki. (วนทคนขอมล : 27 มนาคม 2561).

ความสมพนธกบตางชาตสมยกรงธนบร.. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : (วนทคนขอมล : 26 มนาคม 2561).

ความสมพนธระหวางอาณาจกรอยธยาชาตตะวนตก. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : SITES.google.com = (วนทคนขอมล : 26 มนาคม 2561).

ความส าคญของสถาบนกษตรย. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : http://www. chaoprayanews.com/ 2013/04/12/. (วนทคนขอมล : 28มนาคม 2561).

คกฤทธ ปราโมช, ม.ร.ว.. ค าอธบายวาดวย “สถาบนพระมหากษตรย”. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : https://www.siamrath.co.th/n/4768. (วนทคนขอมล : 29 มนาคม 2561).

ชยสทธ ปะนนวงค. “สมยสโขทย” ประวตศาสตรชาตไทย. กรมศลปกร, กระทรวงวฒนธรรม. 2558.

ชาล ชลยา. “วนสนชาต” . [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : https://www.gotoknow. org/posts /422909; (วนทคนขอมล : 28 มนาคม 2561).

ดนย ไชยโผด. พระมหากษตรยไทย ธ ทรงครองใจไทยทงชาต. กรงเทพฯ : ส านกพมพโอเดยนสสโตร, 2553.

100

ธานนทร พรอมสข และกาญจนมณ จรงพรสวสด. (โรงเรยนสตรศรสรโยทย). [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : http://www.thaigoodview.com/ node/45064. (วนทคนขอมล : 27 มนาคม 2561).

บณฑต ลวชยชาญ และสรยา สดสวาท. “แผนดน ผคน และพฒนาการบานเมองในดนแดนประเทศไทย” ประวตศาสตรชาตไทย; กรมศลปกร, กระทรวงวฒนธรรม; พ.ศ. 2558.

บางระจน. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : https://th.wikipedia.org/wiki/. (วนทคนขอมล : 27 มนาคม 2561).

ประวตศาสตร. แจกฟร (เฉพาะครผสอน). กรงเทพฯ : บรษทอกษรเจรญทศน จ ากด.ม.ป.ป.

ประวตศาสตรไทย/ประวตศาสตรไทยสมย. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : http://th.wikibooks.org/wiki /ธนบร. (วนทคนขอมล : 27 มนาคม 2561).

ประวตศาสนาอสลาม. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : https://th.wikipedia.org/wiki/. (วนทคนขอมล : 28มนาคม 2561).

พระเจาตะเบงชะเวต. . [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : https://th.wikipedia.org/wiki/. (วนทคนขอมล : 27 มนาคม 2561).

พระพทธศาสนาสมยสโขทย. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : https://www.baanjomyut. com/ library_2/extension-1/buddhism_to_the_country/10.html. (วนทคนขอมล : 28มนาคม 2561).

พระพทธศาสนาสมยอยธยา. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : https://www.baanjomyut. com/ library_2/extension-1/buddhism_to_the_country/13.html. (วนทคนขอมล : 28มนาคม 2561).

พระมหากษตรย/ความรเบองตนเกยวกบสถาบนกษตรย. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : https://th.wikibooks.org/wiki/. (วนทคนขอมล : 27 มนาคม 2561).

พระยาพชยดาบหก. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : https://th.wikipedia.org/wiki/ (วนทคนขอมล : 27 มนาคม 2561).

พระราชพงศาวดารกรงศรอยธยา ฉบบพนจนทนมาศ (เจม) และเอกสารอน. นนทบร : ศรปญญา, 2559.

พระราชพงศาวดารกรงศรอยธยา ฉบบพนจนทนมาส (เจม) และเอกสารอน. นนทบร : ศรปญญา, 2559.

101

พระสพรรณกลยา. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : https://th.wikipedia.org/wiki/. (วนทคนขอมล : 27 มนาคม 2561).

พอขนรามค าแหงมหาราช. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : https://th.wikipedia. org/wiki/. (วนทคนขอมล : 28มนาคม 2561).

พทธประวต, ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : www.onb.go.th. (วนทคนขอมล : 27 มนาคม 2561).

มความรกชาต ศาสน พระมหากษตรย. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : https://sites.google.com/ site/rakchatisasnphramhaksatriy/home/ khwam-hmay. (วนทคนขอมล : 26 มนาคม 2561).

มลนธสมเดจพระเทพรตนราชสดา. นามานกรมพระมหากษตรยไทย. พมพครงท 1. กรงเทพฯ : นานมบคสพบลเคชน, 2554

ยทธหตถ. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : https://th.wikipedia.org/wiki/. (วนทคนขอมล : 29 มนาคม 2561).

ศาสนาครสตในประเทศไทย. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : https://th.wikipedia. org/wiki/. (วนทคนขอมล : 28มนาคม 2561).

ศาสนาครสตในประเทศไทย. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : https://th.wikipedia.org /wiki/ (วนทคนขอมล 28 มนาคม 2561.

ศาสนาพทธในประเทศไทย. . [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : www.dhammathai.org/ thailand/ thailand.php/. (วนทคนขอมล : 27 มนาคม 2561).

ศาสนาอสลาม. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : https://th.wikipedia.org/wiki/ (วนทคนขอมล : 28มนาคม 2561).

ศาสนาอสลามในประเทศไทย. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : https://th.wikipedia.org /wiki/. (วนทคนขอมล : 28มนาคม 2561).

ศทธรตน ทองภมพนธ. ชดกจกรรมการเรยนร ชดท 5 อยธยากบความสมพนธระหวางประเทศ. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : http://th.wikibooks.org/wiki. (วนทคนขอมล : 27 มนาคม 2561).

สงครามชางเผอก. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : https://th.wikipedia.org/wiki/. (วนทคนขอมล : 28 มนาคม 2561).

สงครามยทธหตถ. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : https://th.wikipedia.org/wiki/. (วนทคนขอมล : 29 มนาคม 2561).

102

สถาบนกษตรย. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : https://positioningmag.com/11370/ (วนทคนขอมล : 28มนาคม 2561).

สถาบนพระปกเกลา. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : http://wiki.kpi.ac.th/. (วนทคนขอมล : 28 มนาคม 2561).

สมเดจพระเจากรงธนบร. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : https://th.wikipedia. org/wiki/. (วนทคนขอมล : 27 มนาคม 2561).

สมเดจพระนเรศวรมหาราช. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : https://th.wikipedia. org/wiki/. (วนทคนขอมล : 27 มนาคม 2561).

สมเดจพระนารายณมหาราช. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : https://th.wikipedia. org/wiki/. (วนทคนขอมล : 27 มนาคม 2561).

สมเดจพระรามาธบดท 1. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : https://th.wikipedia. org/wiki/. (วนทคนขอมล : 28 มนาคม 2561)

สมเดจพระสรโยทย. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : https://th.wikipedia.org/wiki/. (วนทคนขอมล : 27 มนาคม 2561).

สมพร เทพสทธา. ดวงประทปจากพระบรมราโชวาทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว. กรงเทพฯ : พมพสวย, 2549. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : http://dharma.thaiware.com/ mobile/article_mobile_detail. php?article_id=270. (วนทคนขอมล : 26 มนาคม 2561)

ส านกงานราชบณฑตยสภา. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : www.royin.go.th, (วนทคนขอมล : 26 มนาคม 2561

ส านกงานสถตแหงชาต. สรปผลทส าคญการส ารวจสภาวะทางสงคมและวฒนธรรม พ.ศ. 2554. ส านกงานสถตแหงชาต คณะรฐมนตรและราชกจจานเบกษา. 2555.

อาณาจกรอยธยา. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : https://th.wikipedia.org/wiki/. (วนทคนขอมล : 27 มนาคม 2561).

เอก ธารณา คชเสน. และ น าเพชร คชเสน สตยารกษ. ประวตศาสตรชาตไทย. บรรมย : เพชรสายสวสด จ ากด; 2559

[ออนไลน]. เขาถงไดจาก : https://www.sites.google.com/site/aumsarunya303/. (วนทคนขอมล : 27 มนาคม 2561).

[ออนไลน]. เขาถงไดจาก : http://manechan.wordpress.com. (วนทคนขอมล : 27 มนาคม 2561).

103

[ออนไลน]. เขาถงไดจาก : http://thainationhistory.blogspot.com/p/18-1800-1.html. (วนทคนขอมล : 27 มนาคม 2561

[ออนไลน]. เขาถงไดจาก : http://www.baanjomyut.com/library/ 2552/taksin/11.html. (วนทคนขอมล : 26 มนาคม 2561).

[ออนไลน]. เขาถงไดจาก : http://www.manager.co.th/Home/ViewNews.aspx? NewsID= 9580000093949. (วนทคนขอมล : 26 มนาคม 2561).

[ออนไลน]. เขาถงไดจาก : http://www.thaigoodview.com/node/29909. (วนทคนขอมล : 27 มนาคม 2561).

[ออนไลน]. เขาถงไดจาก : http://www.trueplookpanya.com/ true/webboard_detail. php?postid=313; (วนทคนขอมล : 29 มนาคม 2561).

[ออนไลน]. เขาถงไดจาก : https://pawatsadsukhothai.wordpress.com/. (วนทคนขอมล : 26 มนาคม 2561).

[ออนไลน]. เขาถงไดจาก : https://sites.google.com/site/kanda4749/haelng-xarythrrm-khxng-lok, (วนทคนขอมล : 26 มนาคม 2561).

[ออนไลน]. เขาถงไดจาก : https://sites.google.com/site/pongsagorn45434/ hetukarn-sakhay/seiy-krung-khrang-thi-1. (วนทคนขอมล : 28 มนาคม 2561).

[ออนไลน]. เขาถงไดจาก : https://sutasinee101.wordpress.com/. (วนทคนขอมล : 29 มนาคม 2561).

[ออนไลน]. เขาถงไดจาก : https://teams.unesco.org/ORG/fu/bangkok/ public_events/. (วนทคนขอมล : 29 มนาคม 2561).

[ออนไลน]. เขาถงไดจาก : https://th.wikipedia.org/wiki/พระมหากษตรยไทย. (วนทคนขอมล : 27 มนาคม 2561).

[ออนไลน]. เขาถงไดจาก : https://th.wikipedia.org/wiki/สมเดจพระบรมไตรโลกนาถ; สบคนเมอวนท 28 มนาคม 2561

[ออนไลน]. เขาถงไดจาก : https://traditionthailand.wikispaces.com. (วนทคนขอมล : 28 มนาคม 2561).

[ออนไลน]. เขาถงไดจาก : https://www.facebook.com/weloveayodia/photos/a.../ 368851193320692/?type=3. (วนทคนขอมล : 28 มนาคม 2561

[ออนไลน]. เขาถงไดจาก : https://www.sites.google.com/site/aumsarunya303/. (วนทคน

104

ขอมล : 29 มนาคม 2561). [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : www.baanjomyut.com/library_2/

king_ramkhamhaeng_ inscription. (วนทคนขอมล : 27 มนาคม 2561).

[ออนไลน]. AIGoodview.com = ความสมพนธระหวางประเทศไทยในสมยอยธยา. (วนทคนขอมล : 27 มนาคม 2561).

[ออนไลน]. เขาถงไดจาก : http://historytactic.blogspot.com/2015/08/blog-post_55.html. (วนทคนขอมล : 28มนาคม 2561)

[ออนไลน]. เขาถงไดจาก : http://thammapedia.com/ceremonial/ buddhismorg_center.php; (วนทคนขอมล : 28มนาคม 2561)

[ออนไลน]. เขาถงไดจาก : https://patlabua.wordpress.com/. (วนทคนขอมล : 27 มนาคม 2561)

[ออนไลน]. เขาถงไดจาก : https://th.wikipedia.org/wiki/ประวตศาสนาครสต. (วนทคนขอมล : 28มนาคม 2561)

[ออนไลน]. เขาถงไดจาก : https://www.gotoknow.org/posts/258623. (วนทคนขอมล : 29 มนาคม 2561).

[ออนไลน]. เขาถงไดจาก : https://www.sites.google.com/site/aumsarunya303. (วนทคนขอมล : 29 มนาคม 2561).

105

คณะผจดท า คณะทปรกษา นายกฤตชย อรณรตน เลขาธการ กศน. นางสาววเลขา ลสวรรณ รองเลขาธการ กศน. นางรงอรณ ไสยโสภณ ผอ านวยการกลมพฒนาการศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย

คณะท างาน นางกมลวรรณ มโนวงศ ขาราชการบ านาญ นายปวตร พทธรานนท โรงเรยนฤทธณรงครอน นายจรพงศ ผลนาค ผอ านวยการ กศน.อ าเภอสวรรคโลก จงหวดสโขทย นางสารอรพร อนทรนฎ ผอ านวยการ กศน. อ าเภอบานผอ จงหวดอดรธาน นางมณฑนา กาศสนก ผอ านวยการ กศน. อ าเภอเมองแมฮองสอน จงหวดแมฮองสอน นางสาวอนงค ชชยมงคล ศนยวงเดอนอาคมสรทณฑ จงหวดอทยธาน นางสาวพจนย สวสดรตน กศน.อ าเภอเมองก าแพงเพชร จงหวดก าแพงเพชร นายโยฑน สมโณนนท กศน.อ าเภอสนปาตอง จงหวดเชยงใหม นางมยร ชอนทอง กศน.อ าเภอเมองอ านาจเจรญ จงหวดอ านาจเจรญ นางสาวหทยรตน ศรแกว กศน.อ าเภอเมองอ านาจเจรญ จงหวดอ านาจเจรญ นางสาววรรณพร ปทมานนท กลมพฒนาการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย นายศภโชค ศรรตนศลป กลมพฒนาการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย นางเยาวรตน ปนมณวงศ กลมพฒนาการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย นางกมลทพย ชวยแกว กลมพฒนาการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย นางสาวทพวรรณ วงคเรอน กลมพฒนาการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย นางสกญญา กลเลศพทยา กลมพฒนาการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย นางสาววยะดา ทองด กลมพฒนาการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย นางสาวนภาพร อมรเดชาวฒน กลมพฒนาการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย นางสาวชมพนท สงขพชย กลมพฒนาการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย

106

คณะบรรณาธการ นางสาวพมพาพร อนทจกร ขาราชการบ านาญ นางสาวชนตา จตตธรรม ขาราชการบ านาญ นางนพรตน เวโรจนเสรวงศ ขาราชการบ านาญ นางสาวประภารสม พจนพมล ขาราชการบ านาญ นางสาวสภรณ ปรชาอนนต ขาราชการบ านาญ นางสาวชนดา ดยง ขาราชการบ านาญ นางพรทพย เขมทอง ขาราชการบ านาญ นางดษฎ ศรวฒนาโรทย ขาราชการบ านาญ นายววฒนไชย จนทนสคนธ ขาราชการบ านาญ นายสมชาย เดอนเพญ ผทรงคณวฒกลมจงหวดมรดกโลกทางวฒนธรรม รางวลวฒนคณาธร กระทรวงวฒนธรรม 2557

นางสาวจราภรณ ตนตถาวร ผอ านวยการ กศน.เขตบางกอกใหญ นายจรพงศ ผลนาค ผอ านวยการ กศน.อ าเภอสวรรคโลก จงหวดสโขทย นางสาวอนงค ชชยมงคล ศนยวงเดอนอาคมสรทณฑ จงหวดอทยธาน นางสาวพจนย สวสดรตน กศน.อ าเภอเมองก าแพงเพชร จงหวดก าแพงเพชร นายโยฑน สมโณนนท กศน.อ าเภอสนปาตอง จงหวดเชยงใหม นางพรทพย เออประเสรฐ กศน. อ าเภอบางแพ จงหวดราชบร นางสาวอนงค เชอนนท กศน.เขตบางเขน กทม.

ผออกแบบปก

นายศภโชค ศรรตนศลป กลมพฒนาการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย