1

หนวยท 3 ความมนคงของมนษย

อาจารยมนสว อรชนะกะ ชอ อาจารย มนสว อรชนะกะ วฒ ร.บ. (ความสมพนธระหวางประเทศ) (เกยรตนยมอนดบ 1) จฬาลงกรณมหาวทยาลย M.A. (International Relations and Strategic studies)

Lancaster University, U.K. ต าแหนง อาจารยประจ ามหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

หนวยทเขยน หนวยท 3

2

แผนการสอนประจ าหนวย ชดวชา การพฒนามนษยในบรบทโลก หนวยท 3 ความมนคงของมนษย ตอนท

3.1 แนวคดเกยวกบความมนคงของมนษย 3.2 ประเภทของความมนคงของมนษย 3.3 การเสรมสรางความมนคงของมนษย แนวคด

1. แนวคดดานความมนคงของมนษยเรมขนอยางชดเจนในราวทศวรรษ 1970 และไดรบการบรรจในวาระการประชมของสหประชาชาตตงแตตนทศวรรษ 1990 จนกระทงปจจบน สหประชาชาตและรฐตาง ๆ ทวโลกลวนเหนความส าคญของความมนคงมนษยโดยความมนคงของมนษยจะใหความส าคญแกความเปนอยทดของ “มนษย” เพอสามารถด ารงชวตไดบนพนฐานของการมเสรภาพและปลอดจากความหวาดกลว มเสรภาพและปลอดจากความตองการ รวมทงมศกดศรของความเปนมนษย

2. การจ าแนกประเภทของความมนคงของมนษยและภยคกคามความมนคงของมนษยมหลายแนวคดซงทส าคญแบงไดเปนสองประเภท คอ การจ าแนกประเภทความมนคงของมนษยและภยคกคามความมนคงของมนษยตามกรอบของโครงการพฒนาแหงสหประชาชาตซงก าหนดไวกวาง ๆ และการจ าแนกประเภทความมนคงของมนษยและภยคกคามความมนคงของมนษยตามกรอบของรฐบาลแคนาดาซงก าหนดแนวทางทแคบกวา

3. การเสรมสรางความมนคงของมนษยจ าเปนตองสรางความรวมมอจากทกระดบและทกภาคสวนไมวาจะเปนภาครฐ องคการระหวางประเทศระดบโลก ระดบภมภาค องคกรเอกชน องคกรทมใชร ฐ สถาบนวชาการรวมทงประชาชนเพอใหการแกไขปญหาและการเสรมสรางความมนคงของมนษยประสบผลส าเรจ โดยองคการระหวางประเทศทส าคญระดบโลก ไดแก สหประชาชาต ส าหรบองคการระหวางประเทศระดบภมภาคทส าคญ ไดแก อาเซยน สหภาพยโรปและสหภาพแอฟรกา เปนตน

3

วตถประสงค เมอศกษาหนวยท 3 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายแนวคดเกยวกบความมนคงของมนษยได 2. อธบายประเภทของความมนคงของมนษยได 3. อธบายการเสรมสรางความมนคงของมนษยได กจกรรมระหวางเรยน 1. ท าแบบประเมนผลตนเองกอนเรยนหนวยท 3

2. ศกษาเอกสารการสอนตอนท 3.1- 3.3 3. ปฏบตกจกรรมตามทไดรบมอบหมายในเอกสารการสอน 4. ฟงรายการวทยกระจายเสยง (ถาม) 5. ชมรายการวทยโทรทศน (ถาม) 6. ท าแบบประเมนผลตนเองหลงเรยนหนวยท 3

สอการสอน 1. เอกสารการสอน 2. แบบฝกปฏบต

3. รายการสอนทางวทยกระจายเสยง (ถาม) 4. รายการสอนทางวทยโทรทศน (ถาม)

การประเมนผล 1. ประเมนจากแบบประเมนผลตนเองกอนเรยนและหลงเรยน 2. ประเมนจากกจกรรมและแนวตอบทายเรอง 3. ประเมนจากการสอบประจ าภาคการศกษา

เมออานแผนการสอนแลว ขอใหท าแบบประเมนผลกอนเรยน

หนวยท 3 ในแบบฝกปฏบต แลวจงศกษาเอกสารการสอนตอไป

4

ตอนท 3.1 แนวคดเกยวกบความมนคงของมนษย โปรดอานหวเรอง แนวคด และวตถประสงคของตอนท 3.1 แลวจงศกษารายละเอยดตอไป หวเรอง 3.1.1 ความหมายและความส าคญของความมนคงของมนษย 3.1.2 พฒนาการและกรอบแนวคดวาดวยความมนคงของมนษย 3.1.3 การพฒนามนษยและความมนคงของมนษย แนวคด 1. ความหมายของค าวาความมนคงของมนษยมหลากหลายเนองจากนกคด นกวชาการ ผก าหนดนโยบาย รวมทงองคการระหวางประเทศไดใหค านยามไวจ านวนมากซ งสามารถน ามาจดกลมได 2 ลกษณะ คอ ค านยามตามความหมายแบบกวาง เชน ค านยามของโครงการพฒนาแหงสหประชาชาต และความหมายแบบแคบ เชน ค านยามตามแนวทางของรฐบาลแคนาดา 2. พฒนาการและกรอบแนวคดวาดวยความมนคงของมนษยเรมขนอยางชดเจนในราวทศวรรษ 1970 โดยสโมสรกลมโรม หลงจากนน นกวชาการ ผก าหนดนโยบาย รฐบาลและองคการระหวางประเทศ ไดน ามาพฒนาใหมความชดเจนมากขนซงแนวคดความมนคงของมนษยและค านยามทชดเจนไดรบการยอมรบอยางจรงจงครงแรกปรากฏในรายงานการพฒนามนษย ฉบบ ค.ศ. 1994 ของโครงการพฒนาแหงสหประชาชาต

3. การพฒนามนษยและความมนคงของมนษยมความสมพนธเกยวโยงกนแตไมเหมอนกน กลาวคอ การพฒนามนษยเปนแนวคดทกวางกวาและมเปาหมายเพอเปดทางเลอกใหแกประชาชนมากขน ขณะทความมนคงของมนษยจะเนนวาประชาชนสามารถใชทางเลอกนนไดอยางเสรและปลอดภย รวมทงมนใจไดวาโอกาสทงหลายทตนมจะไดรบความคมครองซงทงสองแนวคดท างานเกอหนนซงกนและกน วตถประสงค เมอศกษาตอนท 3.1 จบแลว นกศกษาสามารถ 1. อธบายความหมายและความส าคญของความมนคงของมนษยได 2. อธบายพฒนาการและกรอบแนวคดวาดวยความมนคงของมนษยด 3. อธบายการพฒนามนษยและความมนคงของมนษยได

5

เรองท 3.1.1 ความหมายและความส าคญของความมนคงของมนษย

1. ความหมายของความมนคงของมนษย ความหมายของค าวา “ความมนคงของมนษย” (Human Security) มหลากหลายเนองจากนกคด นกวชาการ ผก าหนดนโยบาย รวมทงองคการระหวางประเทศไดใหค านยามไวจ านวนมากซงสามารถน ามาจดกลมได 2 ลกษณะ คอ กลมทหนง บคคลหรอองคกรทนยามความหมายความมนคงของมนษยแบบกวาง1 ความหมายความมนคงของมนษยแบบกวางทไดรบการอางองและแพรหลายมากทสดคอ ค านยามซงน ามาใชครงแรกในรายงานการพฒนามนษยฉบบ ค.ศ. 1994 (Human Development Report: HDR 1994) ของโครงการพฒนาแหงสหประชาชาต (United Nations Development Program: UNDP) ทระบวาความมนคงของมนษยคอ “เสรภาพหรอการปลอดจากความกลว” (freedom from fear) และ“เสรภาพหรอการปลอดจากความตองการ” (freedom from want) 2 ซงค านยามดงกลาวเปนการตอกย าเสรภาพขนพนฐานของมนษยทพ งม 4 ประการตามแนวคดของประธานาธบดแฟรงคลน ด โรสเวลท (Franklin D. Roosevelt) แห งสหรฐอเมรกาทเคยกลาวไวในค าแถลงการณประจ าปของประธานาธบดสหรฐอเมรกาตอรฐสภา (State of Union) เมอวนท 6 มกราคม ค.ศ. 19413 กลาวคอ เสรภาพในการพดและแสดงออก เสรภาพในการนบถอศาสนา เสรภาพจากความตองการและเสรภาพจากความกลว ดงนนความมนคงของมนษยตามกรอบของโครงการพฒนาแหงสหประชาชาต (UNDP) จงครอบคลมมตการด ารงชวตบนพนฐานของความปลอดภยจากภยคกคามทเรอรง เชน ความหวโหย โรคตดตอ และการกดข รวมทงมนษยควรไดรบการปองกนจากเหตการณรนแรงตาง ๆ ในชวตประจ าวนซงตอมาในการประชมใหญสมชชาแหงสหประชาชาตครงท 66 ใน ค.ศ. 2012 สหประชาชาตได

1 Taylor Owen. (2010). “Human Security: A Contested Contempt”, edited by J. Peter Burgess. The Routledge Handbook of New Security Studies. New York: Routledge, p. 43. 2 UNDP. Human Security. http://hdr.undp.org/sites/default/files/human_security_guidance _note_rnhdrs.pdf (accessed December 5, 2017). อนง ค าวา เสรภาพหรอการปลอดจากความตองการ (freedom from want) บางครงอาจใชค าวา การปลอดจากความขาดแคลนในความหมายเดยวกน 3 เสรภาพสประการ (The Four Freedoms) ไดถกน ามากลาวถงอกครงในกฎบตรของสหประชาชาต ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน และรายงานของการพฒนามนษยประจ าป ค.ศ. 1994 ของโครงการพฒนาแหงสหประชาชาต

6

เพมเตมค าวา “เสรภาพในการด ารงชพอยางมศกดศร” (freedom to live in dignity)4 ในแนวคดเกยวกบความมนคงของมนษย นอกจากนยงมนกวชาการจ านวนหนงทนยามความมนคงของมนษยในความหมายแบบกวาง เชน ซาบน อลไคร (Sabine Alkire)5 ใหความหมายความมนคงของมนษยวา “เปนการปองกนสงทจ าเปนส าหรบชวตมนษยทกคน (vital core) ใหรอดพนจากภยคกคามทก าลงแพรขยายอยางตอเนองเพอบรรลเปาหมายของมนษยในระยะยาว” ซงสงทจ าเปนส าหรบชวตมนษย (vital core) คอ สทธมนษยชน ความตองการและสมรรถนะพนฐานของมนษย ทงน แนวคดดงกลาว “คณะกรรมาธการวาดวยความมนคงของมนษย” (Commission on Human Security: CHS) ซงตงขนใน ค.ศ. 2001 ตามขอเสนอของนายโคฟ อนนน (Kofi Annan) เลขาธการสหประชาชาตซงด ารงต าแหนงระหวาง ค.ศ. 1997 - ค.ศ. 2006 ไดน ามาขยายความหมายเพมเตมวา “ความมนคงของมนษยเปนการปองกนสงทจ าเปนส าหรบชวตมนษยทกคน (vital core) ใหรอดพนจากภยคกคามทก าลงแพรขยายดวยการสงเสรมเสรภาพและท าใหความปรารถนาของมนษยบรรลผลโดยการเสรมสรางความเขมแขงและแรงบนดาลใจใหแกประชาชนซงการด าเนนการดงกลาวจ าเปนตองสรางระบบการเมอง สงคม สงแวดลอม เศรษฐกจ วฒนธรรมและความมนคงทจะชวยใหประชาชนอยรอดได”6 อมาตยา เซน (Amartya Sen) ประธานรวมของคณะกรรมาธการวาดวยความมนคงของมนษย (CHS) ระบวา “ความมนคงของมนษยวาตองประกอบดวยปจจยส าคญ 4 ประการ คอ ตองเนนชวตของปจเจกชน เนนสภาพความเปนอยทางสงคมของมนษย ลดความเสยงทจะสงผลกระทบตอเสรภาพของมนษย และเนนสทธมนษยชน ดงนน ความมนคงของมนษยจงเนนศกยภาพทจะรบมอกบภาวะถดถอยและตกต า ขณะทการพฒนามนษยจะเนนความกาวหนาในเงอนไขของชวตมนษย”7 ลนนงและอารย (Leaning and Arie) นยามวา “ความมนคงของมนษยตองสนใจปจจยทางสงคม การเมอง จตวทยาทจะชวยใหมนษยสามารถมสภาพชวตความเปนอยทดตลอดเวลา ซงรวมถงการตอบสนองตอความตองการขนพนฐานของมนษย เชน น า อาหาร ทพก และครอบคลมปจจยทจบตองไมได เชน อตลกษณ การยอมรบ การมสวนรวมและสทธการปกครองตนเอง”8

4 ร า ย ล ะ เอ ย ด ป ร า ก ฏ ใน UN General Assembly, 66th session, Resolution adopted by the General Assembly on 10 September 2012. Follow-up to paragraph 143 on human security of the 2005 World Summit Outcome. (A/RES/66/290), 25 October 2012 http://www.un.org/en/ (accessed December, 5 2017), p. 1. 5 ซาบน อลไคร เปนนกวจยประจ าคณะกรรมาธการวาดวยความมนคงของมนษย (Commission on Human Security: CHS) 6 Owen. op.cit., p. 41. 7 Ibid., p. 44. 8 Ibid., p. 45.

7

องคกรดานการเปลยนแปลงสงแวดลอมโลกและความมนคงของมนษย (Global Environmental Change and Human Security: GECHS) เหนวาความมนคงของมนษยเปนสภาวะทปจเจกชนสามารถมทางเลอก ศกยภาพ และเสรภาพทจะบรรเทาปญหาหรอปรบตวใหเขากบภยคกคามทสงผลกระทบตอตนเอง สงแวดลอมและสทธทางสงคมได9 กลมทสอง บคคลหรอองคกรทนยามความหมายความมนคงของมนษยแบบแคบ10 ความหมายความมนคงของมนษยแบบแคบมกหมายถงแนวคดทมาจากรฐบาลแคนาดาหรอเรยกวา “แนวทางของแคนาดา” (Canadian Approach) ซงยอมรบแนวคดความมนคงของมนษยตามกรอบโครงการพฒนาแหงสหประชาชาต วาเปนแผนการพฒนาความมนคงของมนษยแตแคนาดาจะเนนตวแปรเสรมเกยวกบภยคกคามทเปนความรนแรงตอบคคลซงรวมถงการคายาเสพตด ทนระเบดสงหารบคคล ความขดแยงทางชาตพนธ รฐลมเหลว และการลกลอบคาอาวธขนาดเลก เนองจากเหนวาการนยามความมนคงของมนษยแบบเฉพาะเจาะจงมากขนจะชวยการใหความชวยเหลอท าไดอยางทนทวงทมากกวาการใชค านยามแบบกวางทเปนการวางแผนระยะยาวซงมวตถประสงคเพอการพฒนาอยางยงยน (sustainable development)11 นอกจากนยงมนกวชาการทนยามความมนคงของมนษยในความหมายแบบแคบ เชน แอนด แมค (Andy Mack) ไดระบวาความมนคงของมนษยคอการปองกนปจเจกบคคลและชมชนจากความรนแรง ขณะท สแวรเร ลอดโกรด (Sverre Lodgaard) เหนวา ความมนคงของมนษยคอการปองกนบคคลจากความรนแรงซงท าได 3 แนวทางคอ การใชกฎหมาย ระเบยบสาธารณะ และการบรหารจดการความขดแยงดวยสนตวธ12 นลล แมคฟารเลน (Neil MacFarlane) และหยวน ฟง กง (Yuen Foong Khong) เหนวาค านยามค าวาความมนคงของมนษยตองตอบสนองตอความทาทายอยางนอยสองประการ คอ การใหความส าคญดานความมนคงแก “มนษย” แทนท “รฐ” และตองวเคราะหอยางชดเจนวาสงใดเปนภยคกคามและสงใดไมใชภยคกคามตอความมนคงของมนษย ในทน ทงสองคนเชอวาภยคกคามความมนคงของมนษยเปนความรนแรงทางกายภาพทเกดจากความตงใจท าใหเกดมากกวา (organized violence) เชน ภยจากการกอการราย สงครามกลางเมอง การฆาลางเผาพนธ การใชทนระเบดสงหารบคคล ขณะทภยรายแรงจากธรรมชาต เชน สนาม ถอวาไมใชภยคกคามความมนคงของมนษย จากค านยามทหลากหลายทงในมมมองแบบกวางและแบบแคบท าใหเกดความแตกตางในการก าหนดนโยบายและเครองมอทจะใชในการแกไขปญหาวาเรองใด คอ ประเดนความมนคงของมนษยและเรองใดเปนภย

9 Ibid., p. 45. 10 Ibid., p. 45. 11 P. H. Liotta and Taylor Owen. (2006). “Why Human Security?” The Whitehead Journal of Diplomacy and International Relations, Vol.VII, no. 1, pp. 37-54. http://www.taylorowen.com/Articles/ (accessed December 5, 2017). 12 Owen. op.cit., p. 46

8

คกคามความมนคงของมนษย อยางไรกตาม แนวความคดดานความมนคงของมนษยสามารถน ามาจดหมวดหมไดทงหมด 4 กลมเมอถกน ามาใชในทางปฏบต กลาวคอ13 1) กลมทน าแนวคดความมนคงของมนษยมาใชเพอเปนหลกการในนโยบายตางประเทศหรอแนวทางในการปฏบตงานขององคการระหวางประเทศ เชน แคนาดา ญปนและนอรเวย ซงเปนรฐทน าเรองความมนคงของมนษยมาบรรจไวในนโยบายตางประเทศเพอด าเนนความสมพนธกบรฐอน รวมทงใชในการก าหนดแนวทางใหความชวยเหลอระหวางประเทศ ขณะเดยวกนองคการระหวางประเทศ เชน โครงการพฒนาแหงสหประชาชาตยงไดอาศยกรอบแนวคดในรายงานการพฒนามนษยฉบบ ค.ศ. 1994 เปนแนวทางในการสงเสรมความมนคงของมนษยในประชาคมโลกซงตอมาสหประชาชาตไดน ามาบรรจไวในเปาหมายการพฒนาอยางยงยนอกดวย 2) กลมทน าแนวคดความมนคงของมนษยมาใชเพอวตถประสงคทหลากหลาย เชน นกวชาการ องคกรหรอสถาบนตาง ๆ ไดน าแนวคดความมนคงของมนษยมาใชในการศกษาวจยในหวขอทตนสนใจโดยแบงกลมไวหลากหลาย เชน เรองการใชทนระเบดสงหารบคคล การคาอาวธขนาดเลก การศกษา กา รสงเสรมสขภาพสาธารณะ การคามนษย ความมนคงทางอาหาร ความขดแยงและอน ๆ เปนตน 3) กลมทน าแนวคดความมนคงของมนษยมาใชเพอเปนเครองมอชวดความมนคงของมนษยในโครงการตาง ๆ เชน การสรางตวแบบทางเศรษฐกจชวดการพฒนา การวเคราะหทางสถตของการพฒนาในระดบทองถน ระดบชาตรวมถงระดบโลก 4) กลมทน าแนวคดความมนคงของมนษยมาใชเพอสรางกรอบแนวคดทฤษฎทางวชาการเพออธบายปรากฏการณตาง ๆ เชน กลมทฤษฎประกอบสราง (constructivism) น าแนวคดความมนคงของมนษยมาวพากษแนวคดของกลมสจนยมใหมทเนนวเคราะหเฉพาะรฐ หรอโครงสรางของรฐจนละเลยการศกษาวเคราะหปจเจกบคคล กลมองคกรอน ๆ ซงมความส าคญในการศกษาทางสงคมศาสตรเชนกน14

13 Ibid., pp. 46-48. 14 เอกสารประกอบการเรยนหนวยนจะอธบายแนวคดดานความมนคงของมนษยตามกลมทหนงเปนหลก คอ การใชความมนคงของมนษยเพอเปนแนวทางในนโยบายตางประเทศหรอแนวทางในการปฏบตงานขององคการระหวางประเทศซงจะไดน าเสนอรายละเอยดในตอนตอไป

9

ภาพท 3.1 ทมา: https://www.linkedin.com/pulse/aggregation-global-human-security-certainty-peace-henry-hinson

2. ความส าคญของความมนคงของมนษย ในปจจบนแนวคดวาดวยความมนคงของมนษยไดเพมความส าคญมากขนในฐานะทเปนเครองมอหนงส าหรบน ามาประกอบการจดท านโยบายของรฐดานการพฒนาทรพยากรมนษย รวมทงนโยบายดานการใหความชวยเหลอเพอการพฒนาระหวางประเทศและนโยบายตางประเทศของรฐ ดงนนการศกษาและท าความเขาใจแนวคดวาดวยความมนคงของมนษยจงมความส าคญเนองจากความมนคงของมนษยเนนการท างานบนพนฐานของการปองกนและเสรมสรางความเขมแขงแกบคคลหรอชมชนซงตองอาศยการด าเนนงานตลอดกระบวนการทงจากระดบบนลงลาง (top-down) และจากระดบลางขนขางบน (bottom-up) มประเดนครอบคลมในทกมตทเปนปญหาคกคามความมนคงของมนษย เชน สทธพลเมอง เศรษฐกจ สงคม การเมองและวฒนธรรม รวมทงสงเสรมความรวมมอในการแกไขปญหาทงระดบภมภาคและแบบพหภาคท าใหมความเกยวพนกบหลายภาคสวนซงตองอาศยการบรณการองคความรและการท างานรวมกนเพอใหไดผลลพธสงสด นอกจากน ความมนคงของมนษยยงมบรบทเฉพาะตวท าใหปญหาทแสดงออกมาแตกตางกนขนอยกบพนท เวลาและปจจยแวดลอม ดงนน ความมนคงของมนษยจงมพลวตซงจ าเปนตองแสวงหาแนวทางออกทเหมาะสมส าหรบแตละทองถนดวยการสรางความรวมมอและการมสวนรวมเนองจากภยคกคามความมนคงของมนษยสงผลกระทบซงกนและกน เนนการปองกนลวงหนา รวมทงตองก าหนดรากเหงาของปญหา มเกณฑในการเทยบเคยงและประเมนผลกระทบเพอความสมบรณของภาพรวมทครอบคลมความมนคงของมนษยอยางแทจรง15

15 Human Security Unit, United Nations Trust Fund for Human Security. “Human Security in Theory and Practice.” http://www.un.org/humansecurity/sites/www.un.org.humansecurity/files/ human_security_in_theory_and_practice_english.pdf, 12. (accessed December, 5 2017)

10

กจกรรม 3.1.1 จงอธบายความหมายความมนคงของมนษยตามกรอบของโครงการพฒนาแหงสหประชาชาต ค.ศ. 1994 โดยสงเขป

แนวตอบกจกรรม 3.1.1 ความหมายความมนคงของมนษยตามกรอบของโครงการพฒนาแหงสหประชาชาต คอ สภาวะทมนษยสามารถด ารงชพอยไดอยางปลอดความกลวและปลอดจากความตองการโดยไดรบการปกปองจากภยคกคามทเรอรง เชน ความหวโหย โรคตดตอ และการกดข รวมทงไดรบการปองกนจากเหตการณรนแรงตาง ๆ ในชวตประจ าวน

11

เรองท 3.1.2 พฒนาการและกรอบแนวคดวาดวยความมนคงของมนษย ในราวทศวรรษ 1970 แนวคดความมนคงของมนษยเรมไดรบความสนใจโดยสโมสรกลมโรม (Club of Rome Group) ซงไดผลตเอกสารวาดวย “ปญหาของโลก” (world problem) และกลาวถง “ปญหาซบซอนทกอความเดอดรอนใหแกทกคนในทกประเทศ ไดแก ความยากจน ความเสอมโทรมของสงแวดลอม สถาบนทไรความนาเชอถอ การเจรญเตบโตของเมองทควบคมไมได การจางงานทไรความมนคง ความแปลกแยกของเยาวชน การปฏเสธคานยมดงเดม ภาวะเงนเฟอ และปญหาทางเศรษฐกจตาง ๆ ”16 เอกสารดงกลาวยงเนนวาทกคนในโลกก าลงเผชญกบภาวะกดดนและปญหาทสงผลกระทบตอทกระดบซงจ าเปนตองไดรบความสนใจรวมทงท าความเขาใจในระดบโลก โดยเฉพาะปญหาทสงผลกระทบตอปจเจกบคคล เชน การขยายตวของภาคอตสาหกรรม การเพมขนของจ านวนประชากรอยางรวดเรว การแพรขยายของภาวะทพโภชนาการ การท าลายทรพยากรททดแทนไมได และภาวะเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาต ดงนน ความสมดลในโลกจงควรไดรบการออกแบบเพอท าใหความตองการขนพนฐานของแตละบคคลไดรบการตอบสนองและทกคนมโอกาสทเทาเทยมกน ในการน สโมสรกลมโรมจงเสนอวายงมทางเลอกเกยวกบการพฒนาและความคดเกยวกบความมนคงของโลกทควรน ามาปรบปรงเพอการด ารงอยของมนษยอยางยงยนทามกลางระบบโลกทซบซอน ตอมาในทศวรรษ 1980 คณะกรรมาธการอสระอกสองแหงซงตงขนในราว ค.ศ. 1980 ไดน าเสนอแนวคดเกยวกบการเปลยนแปลงแนวทางการพฒนาและความมนคง ไดแก (1) คณะกรรมาธการอสระวาดวยการพฒนาระหวางประเทศ (Independent Commission on International Development Issues)17 ซ งนายวลล บรนท (Willy Brandt) อดตนายกรฐมนตรของเยอรมนตะวนตกระหวาง ค.ศ. 1969 - ค.ศ. 1974 เปนประธานคณะกรรมาธการฯ ไดน าเสนอรายงานเรอง “รายงานเหนอ-ใต” (North-South Report)18 ซง บรนทไดระบในบทน าของรายงานวา “รายงานฉบบนตงอยบนพนฐานของเรองธรรมดาทปรากฏใหเหนงายทสด นนคอมนษยชาต

16 Kanti Bajpai. “Human Security: Concept and Measurement”, Kroc Institute Occasional Paper #19: OP1: 1 (August, 2000), p. 5. 17 คณะกรรมาธการอสระวาดวยการพฒนาระหวางประเทศตงขนตามด ารของนายโรเบรต แมคนามารา ประธานธนาคารโลกในขณะนนทเหนวาควรมการตงหนวยงานอสระอนประกอบดวยผเชยวชาญ นกการเมองและนกเศรษฐศาสตร เพอท าหนาทศกษาหาขอมลและเสนอแนะแนวทางความคดเหนในเรองส าคญ ๆ โดยเฉพาะวาระเกยวกบการพฒนาประเทศเหนอ-ใต โดยเปนคณะท างานอยางไมเปนทางการ มความเปนอสระปราศจากการแทรกแซงของรฐ 18 ค าวา North-South (เหนอ-ใต) เปนการแบงโลกดวยเงอนไขทางเศรษฐกจและสงคมเปนหลก ซงค าวา “เหนอ” หมายถง ประเทศพฒนาแลว เชน สหรฐอเมรกา กลมประเทศในยโรป ออสเตรเลย นวซแลนด และ “ใต” หมายถง ประเทศดอยพฒนา เชน กลมประเทศในแอฟรกา ลาตนอเมรกา ประเทศก าลงพฒนาในกลมเอเชยและตะวนออกกลาง

12

ตองการความอยรอด รายงานฉบบนจงไมไดหยบยกเฉพาะประเดนเกยวกบสงครามและสนตภาพแบบดงเดมแตยงหมายรวมถงการแกไขปญหาความหวโหยในโลก ความเดอดรอนทกขยากและการเตอนภยเกยวกบความไมเทาเทยมกนระหวางชวตของคนรวยกบคนจน ดงนนสงทส าคญทสดประการแรก คอ เจตจ านงทจะเอาชนะความตงเครยดท อนตรายดงกลาวและสรางผลลพธท เปนประโยชนส าหรบทก คนและทกชาตท วโลก” 19 (2) คณะกรรมาธการอสระวาดวยการลดอาวธและความมนคง (Independent Commission on Disarmament and Security Issues: ICDSI) 20 ซงนายโอลอฟ ปาลเม (Olof Palme) อดตนายกรฐมนตรของสวเดน 2 สมย (ค.ศ. 1969 - ค.ศ. 1976 และ ค.ศ. 1982 – ค.ศ. 1986) เปนประธานคณะกรรมาธการฯ ไดน าเสนอรายงานเรอง “ความมนคงรวมกน” (Common Security Report) ซงกลาวถง การเปลยนมมมองใหมเกยวกบสนตภาพและความมนคงโดยระบวา ขณะทรฐเนนเรองความมนคงทางทหารและความมนคงของชาตแตรฐควรรบทราบวายงมเรองความมนคงในประเทศโลกท 3 เพมขนมาอกประการหนง นนคอภยคกคามความมนคงจากความยากจนและการถกกดกนจากสงจ าเปนในชวตเพราะเศรษฐกจทไมเทาเทยมกน ดงนน “ความมนคงรวมกนจงจ าเปนตองใหประชาชนสามารถด าเนนชวตไดอยางมเกยรตศกดศรและสนตภาพ มอาหารเพยงพอตอการบรโภค มงานท าและด ารงชพอยในโลกไดโดยปราศจากความอดอยากและยากจน”21 หลงจากนน ในชวงทศวรรษ 1990 แนวคดเกยวกบความมนคงของมนษยไดพฒนาขนอยางรวดเรว โดยเฉพาะชวงหลงสงครามเยน เนองจากในอดตค าวา “ความมนคง” (security) มกถกตความวาเปนความมนคงของเขตแดนรฐซงตองปราศจากการรกรานของรฐภายนอก หรอเปนการปองกนผลประโยชนแหงชาตผานนโยบายตางประเทศ รวมทงการรกษาความมนคงของรฐใหรอดพนจากการโจมตของอาวธนวเคลยร ดงนน ความมนคงในทศนะดงกลาวจงเกยวของเฉพาะกบ “รฐ” มากกวา “ประชาชน” ประกอบกบเมอโลกตกอยในภาวะสงครามเยนตงแต ค.ศ. 1947 - ค.ศ. 1991 ซงโลกถกแบงออกเปน 2 คายตามอดมการณทางการเมองท าใหประเทศตาง ๆ เนนความมนคงดานอดมการณและเขตแดนเปนหลก ขณะทโลกแขงขนกนสะสมอาวธและเนนความมนคงของรฐ ประเทศก าลงพฒนาทไดรบเอกราชหลงสงครามโลกครงท 2 ซงตางเรงรดการพฒนาทางเศรษฐกจ สงคมและการเมองกลบพบวา ประชาชนในสงคมยงคงตกอยในภาวะของความไมมนคงในชวตประจ าวนทไมไดเกดจากภยคกคามทางอาวธ เชน ภาวะความหวโหย การไมมงานท า โรคระบาด สงแวดลอมเปนพษ ปญหาอาชญากรรมในสงคม และการถกกดข ดงนน เมอสงครามเยนยตลงเรองความมนคงของมนษยจงไดรบความสนใจมากขนและมการจดประชมในเวทการประชมนานาชาตหรอองคการระหวางประเทศหลายแหงเพอกระตนใหภาครฐ ผก าหนดนโยบาย องคกรทมใชรฐ เอกชนและประชาชน หนมาสนใจประเดนดงกลาวมากขน

19 Bajpai, op. cit., p. 6. 20 นายโอลอฟ ปาลเม (Olof Palme). เปนผรเรมคณะกรรมาธการอสระวาดวยการลดอาวธและความมนคง วตถประสงคเพอน าเสนอแนวทางลดอาวธโดยเฉพาะอาวธนวเคลยรในกลมประเทศยโรปในชวงทศวรรษ 1980 21 Bajpai, op. cit., p. 7.

13

การประชมครงส าคญ ๆ ในชวงทศวรรษ 1990 ถงปจจบนทมบทบาทชดเจนในดานความมนคงของมนษย ไดแก 1. การประชมกรงสตอกโฮลมเกยวกบความมนคงและธรรมาภบาลของโลก (Stockholm Initiative on Global Security and Governance) ในค.ศ. 1991 จนน าไปสการตงคณะกรรมาธการดานธรรมาภบาลของโลก (Commission on Global Governance) ซงเปนองคกรอสระใน ค.ศ. 1992 โดยนายวลล บรนท อดตนายกรฐมนตรเยอรมนตะวนตกและอดตประธานคณะกรรมาธการอสระวาดวยการพฒนาระหวางประเทศ เปนผรเรมเชญสมาชกของคณะกรรมาธการฯ รวมทงนายโอลอฟ ปาลเม อดตนายกรฐมนตรสวเดนและอดตประธานคณะกรรมาธการอสระวาดวยการลดอาวธและความมนคง นา งโกร ฮารเลม บรนทลนด (Gro Harlem Brundtland) 22 อดตนายกรฐมนตรนอรเวยและอดตประธานคณะกรรมาธการวาดวยสงแวดลอมและการพฒนา (World Commission on Environment and Development: WCED) และนายจลอส เค เนยเรเร (Julius K. Nyerere) อดตประธานาธบดแทนซาเนยและประธานคนแรกของคณะกรรมาธการของกลมใต (the South Commission)23 มาประชมรวมกนทเมองเคอนกสวนเตอร ประเทศเยอรมน ในเดอนมกราคม ค.ศ. 1990 เพอหารอเกยวกบสถานการณของโลก ซงทประชมเหนพองกนวาแมโลกก าลงเปลยนแปลงไปในทางทดขน แตโลกยงคงเผชญกบความทาทายใหม ๆ ดงนนทประชมจงมมตใหนายองวาร คารลซอน (Ingvar Carlsson) ซงตอมาไดด ารงต าแหนงนายกรฐมนตรของสวเดน นายชรเดท แรมฟอล (Shridath Ramphal) เลขาธการเครอจกรภพองกฤษ นายยอน พรองค (Jan Pronk) รฐมนตรวาการกระทรวงความรวมมอดานการพฒนาของเนเธอรแลนด รวมกนท ารายงานเสนอแนวทางเพอความรวมมอระหวางประเทศในประเดนทจ าเปนตองท างานรวมกนหลายฝาย จากนน กลมดงกลาวจ านวน 36 คน ไดพบปะกนอกครงทกรงสตอกโฮลม สวเดน ใน ค.ศ. 1991 เรยกวา “การรเรมกรงสตอกโฮลมเกยวกบความมนคงและธรรมาภบาลของโลก” ซงทประชมไดเสนอแนวคด “ความรบผดชอบรวมกนในทศวรรษ 1990” (Common Responsibility in the 1990s) โดยกลาวถงประเดนททาทายความมนคงนอกเหนอไปจากการแขงขนกนทางการเมองและการสะสมอาวธ รวมทงการขยายกรอบแนวคดเกยวกบความมนคงทตองจดการกบภยคกคามอนเกดจากความลมเหลวในการพฒนา ความเสอมโทรมของสงแวดลอม การเพมจ านวนของประชากรอยางรวดเรว และการขาดความกาวหนาในระบบประชาธปไตย24 จนน าไปสการตง

22 นางโกร ฮารเลม บรนทลนด เปนนายกรฐมนตรนอรเวย 3 สมย ระหวาง ค.ศ. 1981, ค.ศ. 1986 – ค.ศ. 1989 และ ค.ศ. 1990 – ค.ศ. 1996 ซงนายฮาเวยร เปเรซ เด เกวยาร เลขาธการสหประชาชาต ค.ศ. 1982 - ค.ศ. 1991 ไดแตงตงใหด ารงต าแหนงประธานของคณะกรรมาธการวาดวยสงแวดลอมและการพฒนาใน ค.ศ. 1983 23 นายจลอส เค เนยเรเร เปนประธานาธบดแทนซาเนย ระหวาง ค.ศ. 1964 - ค.ศ. 1985 และประธานคนแรกของคณะกรรมาธการของกลมใตซงเปนหนวยงานอสระทตงขนเพอศกษารวบรวมขอมลและเสนอแนะแนวทางการพฒนาจากมมมองของประเทศกลมใตในยคหลงสงครามเยน 24 The Commission on Global Governance. http://clclibrary-org.tripod.com/cgg1.html (accessed December 10, 2017) and Bajpai, op. cit., p. 7.

14

“คณะกรรมาธการดานธรรมาภบาลของโลก” ใน ค.ศ. 1992 ซงนายอกวาร คารลสนและนายชรเดท แรมเฟล ด ารงต าแหนงประธานรวมกน มสมาชก 28 คนจากทวโลกโดยท างานประสานกบรฐบาล องคกรทมใชรฐ ภาคเอกชน สถาบนการศกษาเพอระดมสมองและน าเสนอแนวทางในการแกไขปญหาทครอบคลมความทาทายใหม ๆ ของโลกโดยไดรบการสนบสนนจากรฐบาลหลายประเทศ รวมทงนายบโทรส บโทรส กาล (Boutros Boutros-Ghali) เลขาธการสหประชาชาตในขณะนน ตอมาคณะกรรมาธการดานธรรมาภบาลของโลกไดน าเสนอรายงานเรอง “เพอนรวมโลกของเรา” (Our Global Neighborhood) ซงเนนย าวา “แนวคดเกยวกบความมนคงของโลกจะตองครอบคลมเกนกวาความมนคงทเนนรฐโดยรวมเอาเรองความมนคงของมนษยและความมนคงของโลกดวย”25 2. การประชมและการตงหนวยงานเกยวกบความมนคงของมนษยภายใตกรอบของสหประชาชาต ทส าคญ ๆ ไดแก 2.1 การประชมของโครงการพฒนาแหงสหประชาชาต และรายงานการพฒนามนษยประจ าป ค.ศ. 1994 (HDR 1994) ซงไดกลาวถงแนวคดดานความมนคงมนษยอยางชดเจนเปนครงแรกโดยกลาวถง “มตใหมของความมนคงของมนษย” (New Dimensions of Human Security) และระบวา ความมนคงของมนษย คอ “เสรภาพหรอการปลอดจากความกลวและเสรภาพหรอการปลอดจากความตองการ” ซงความมนคงของมนษยมคณลกษณะส าคญ 4 ประการ คอ26 (1) ความมนคงของมนษยเปนเรองทตองพจารณาใน “ระดบสากล” (universal concern) เนองจากมนษยทกคนทงในประเทศร ารวยและยากจนตางเผชญกบภยคกคาม (threats) คลาย ๆ กนในทกพนท เชน การวางงาน ปญหายาเสพตด อาชญากรรม มลพษ และการละเมดสทธมนษยชนซงปญหาดงกลาวเพมมากขนเรอย ๆ ในทกสงคมซงจะมความแตกตางกนเพยงระดบของปญหา (2) ความมนคงของมนษยเปนเรองทม “ความเกยวเนองพงพากน” (interdependent) กลาวคอ เมอประชาชนในพนทแหงหนงในโลกก าลงเผชญกบภยคกคามทางความมนคงของมนษยยอมสงผลกระทบตอประเทศอน ๆ ในโลกดวย เชน สทธสตร สงแวดลอม การลกลอบคายาเสพตด การกอการราย ความขดแยงทางชาตพนธ รวมทงความแตกแยกในสงคม เปนตน

25 Bajpai, op. cit., p. 7.

26 UNDP Human Development Report. (1994). New dimensions of human security. Oxford: Oxford University Press. pp. 22-23. http://hdr.undp.org/sites/default/files/ reports/255/hdr_1994 en complete_ nostats.pdf (accessed December, 5, 2017).

15

(3) ความมนคงของมนษยเปนเรองท “ปองกนไดงายกวาการเขาไปแทรกแซงเพอแกไขปญหา” (easier prevention than intervention) เชน การใหความรเพอปองกนการแพรระบาดของโรคเอดสสามารถท าไดงายและประหยดกวาคาใชจายในการรกษาพยาบาลและสญเสยทรพยากรมนษยในระยะยาว (4) ความมนคงของมนษยเปนเรอง “มนษยเปนศนยกลาง” (people-centered) โดยพจารณาวาประชาชนมความเปนอยอยางไร มอสระเสรทจะเลอกสงตาง ๆ ในชวตหรอไม มความสามารถทจะเขาถงโอกาสทางเศรษฐกจและสงคมมากนอยเพยงใดทงในสถานการณทมความขดแยงและสนตภาพ 2.2 การตง “กองทนเพอความมนคงของมนษยแหงสหประชาชาต” (The United Nations Trust Fund for Human Security: UNTFHS) ใน ค.ศ. 1999 สหประชาชาตและรฐบาลญปนไดรวมกนตงหนวยงานดงกลาวเพอรบผดชอบดานความมนคงของมนษย มหนาทใหเงนชวยเหลอโครงการเสรมสรางความมนคงของมนษยทเนนดานสขภาพ การศกษา การเกษตร และโครงสรางพนฐานขนาดเลกโดยเงนสวนใหญมาจากสหประชาชาต 2.3 ค าประกาศแห งสหสวรรษ (Millennium Declaration 2000) สหประชาชาต ได ใหความส าคญกบวาระการพฒนามากขนโดยการประชมสดยอดของประเทศสมาชกสหประชาชาต 189 ประเทศในเดอนกนยายน ค.ศ. 2000 สมชชาใหญแหงสหประชาชาตไดมขอมตรบรอง “ค าประกาศแหงสหสวรรษ”27 ซงประเทศสมาชกเหนพองทจะบรรลเปาหมายรวมกน คอ (1) เสรมสรางสนตภาพ ความมนคงและการลดอาวธ (2) การพฒนาและขจดความยากจน (3) การปกปองสงแวดลอม (4) สงเสรมสทธมนษยชน ประชาธปไตยและธรรมาภบาล (5) การปกปองผทออนแอกวา (6) ตอบสนองตอความจ าเปนและความตองการของกลมประเทศแอฟรกา และ (7) เสรมสรางความเขมแขงใหแกสหประชาชาต โดยผน าประเทศสมาชกสหประชาชาตยงรบรอง “เปาหมายการพฒนาแหงสหสวรรษ” (Millennium Development Goals: MDGs) ในการรวมกนขจดความยากจนใหหมดไปภายใน ค.ศ. 2015 ซงประกอบดวย 8 เปาหมาย คอ (1) ขจดความยากจนและหวโหย (2) ใหเดกทกคนไดรบการศกษา (3) สงเสรมความเทาเทยมกนทางเพศและสงเสรมบทบาทผหญง (4) ลดอตราการตายของเดก (5) การพฒนาสขภาพสตรมครรภ (6) การตอสโรคเอดส มาเลเรย และโรคส าคญอน ๆ (7) รกษาและจดการสงแวดลอมอยางยงยน และ (8) สงเสรมการเปนหนสวนเพอการพฒนาในประชาคมโลกซงเปาหมายการพฒนาแหงสหสวรรษดงกลาวครอบคลมมตความมนคงของมนษยอยางชดเจน

27 United Nations. Resolution adopted by the General Assembly 55/2 United Nations Millennium Declaration. http://www.un.org/en/development/devagenda/millennium.shtml (accessed December 10, 2017).

16

ภาพท 3.2 เปาหมายการพฒนาแหงสหสวรรษมตท 1 การขจดความยากจนและหวโหย

ทมา: http://www.un.org/millenniumgoals/mdgmomentum/images/MDG-infographic-1.jpg

2.4 การตง “คณะกรรมาธการอสระวาดวยความมนคงของมนษย” (The Independent Commission on Human Security: CHS) ใน ค.ศ. 200128 หลงจากสมชชาใหญแหงสหประชาชาตไดมขอมต “ค าประกาศแหงสหสวรรษ” ใน ค.ศ. 2000 นายโคฟ อนนน (Kofi Annan) เลขาธการสหประชาชาตไดเรยกรองใหประชาคมระหวางประเทศชวยกนรบผดชอบตอภยคกคามความมนคงในศตวรรษท 21 รวมกน ท าใหรฐบาลญปนรเรมการตง “คณะกรรมาธการวาดวยความมนคงของมนษย” (CHS) ซงไดรบการสนบสนนจากนายโคฟ อนนนเลขาธการสหประชาชาต นายรด ลบเบอรส (Ruud Lubbers) ขาหลวงใหญผลภยแหงสหประชาชาต และนายมารค มาลลอค บราวน (Mark Malloch Brown) ผบรหารโครงการพฒนาแหงสหประชาชาต โดยรฐบาลญปน สวเดน ธนาคารโลก และมลนธรอคกเฟลเลอร ชวยสนบสนนดานการเงน ทงน ดร. ซาดาโกะ โอกาตะ (Sadako Ogata) อดตขาหลวงใหญผลภยแหงสหประชาชาตและศาสตราจารยอมาตยะ เซน นกเศรษฐศาสตรรางวลโนเบล ด ารงต าแหนงประธานรวมของคณะกรรมาธการวาดวยความมนคงของมนษย (CHS) วตถประสงคของคณะกรรมาธการฯ คอ สงเสรมความเขาใจของสาธารณะเกยวกบความมนคงของมนษย พฒนาแนวคดความมนคงของมนษยในฐานะท เปนเครองมอในการก าหนดนโยบายและน านโยบายไปปฏบต รวมทงน าเสนอแผนปฏบตงานทก าหนดภยคกคามตอความมนคงของมนษยทส าคญเพอน าไปสภาคปฏบต ตอมา ใน ค.ศ. 2003 คณะกรรมาธการฯ ไดเสนอรายงานเรอง “ความมนคงของมนษยในปจจบน” (Human Security Now) ใหแกเลขาธการสหประชาชาตและเหนวาเรองความมนคงของมนษยจ าเปนตองอาศย

28 Commission on Human Security. (2003). Human Security Now. New York: Commission on Human Security. http://www.un.org/humansecurity/sites/www.un.org.humansecurity/files/chs_final_report_-_english.pdf (accessed December 5, 2017).

17

กระบวนทศนใหม 2 ประการ คอ (1) ความมนคงของมนษยมความจ าเปนเพอสนองตอบตอภยคกคามทงรปแบบเกาและรปแบบใหมตงแตความยากจนไปจนถงความรนแรงทางชาตพนธ การคามนษย การเปลยนแปลงของสภาพอากาศ การกอการรายสากลและปญหาทางเศรษฐกจทเกดขนแบบเฉยบพลนซงภยคกคามดงกลาวตองไดรบการแกไขโดยกาวขามมตทางความมนคงแบบดงเดมทค านงถงเฉพาะก าลงทหาร (2) ความมนคงของมนษยตองการวธการแกไขปญหาอยางรอบดานและมการพงพาซงกนและกน ทงดานการพฒนา ดานสทธมนษยชน และความมนคงของชาต นอกจากนคณะกรรมาธการฯ ยงไดตงคณะทปรกษาดานความมนคงของมนษย (Advisory Board on Human Security: ABSH) เพอใหค าปรกษาแกเลขาธการสหประชาชาตในการบรหารกองทนเพอความมนคงของมนษยแหงสหประชาชาต (UNTFHS) และท าหนาทตดตามการด าเนนนโยบายของคณะกรรมาธการวาดวยความมนคงของมนษย (CHS) 2.5 การตง “หนวยงานดานความมนคงของมนษย” (Human Security Unit: HSU) ขนเปนหนวยงานหนงในส านกงานเพอการประสานงานดานมนษยธรรมแหงสหประชาชาต (UN Office for the Coordination of Humanitarian Affairs: OCHA) ใน ค.ศ. 2004 และรบโอนหนาทบรหารกองทนเพอความมนคงของมนษยแหงสหประชาชาต (UNTFHS) จากคณะทปรกษาดานความมนคงของมนษย (ABSH) ซงตอมากลายเปนหนวยงานหลกในการบรหารจดการกจกรรมตาง ๆ ดานความมนคงของมนษยในกรอบสหประชาชาต 2.6 รายงานการประชมเรอง “การขยายเสรภาพผานการพฒนา ความมนคงและสทธมนษยชนส าหรบทกคน (In Larger Freedom Towards Development, Security and Human Rights for All) ค.ศ. 2005 ซงนายโคฟ อนนน เลขาธการสหประชาชาตไดน าเสนอรายงานดงกลาวตอทประชมผน า ณ นครนวยอรคเพอตดตามความกาวหนาของการด าเนนงานหลงจากทประเทศสมาชกรบรอง “ค าประกาศแหงสหสวรรษ ค.ศ. 2000” ขอเสนอในรายงานไดกลาวถงความเชอมโยงของภยคกคามตาง ๆ ทก าลงทาทายทกรฐ ดงนน จงเรยกรองใหทกรฐขยายความรวมมอกนมากขนเพอบรรลเปาหมายส าคญสประการ คอ การมเสรภาพหรอปลอดจากความตองการ (freedom from want) การมเสรภาพหรอปลอดจากความกลว (freedom from fear) การมเสรภาพในการด ารงชวตอยางมศกดศร (freedom to live in dignity) และการเสรมสรางความเขมแขงใหแกสหประชาชาตดวยการปฏรปองคกรตาง ๆ ซงเปาหมายสามขอแรกนนเกยวของโดยตรงกบความมนคงของมนษย29 2.7 รายงานวาดวยความมนคงของมนษยจากเลขาธการสหประชาชาตฉบบ ค.ศ. 2010 และฉบบ ค.ศ. 2012 โดยฉบบแรกกลาวถงความมนคงของมนษยในภาพรวมและแนวทางในการปฏบตเพอสงเสรมความมนคงของมนษยโดยสหประชาชาต ส าหรบฉบบทสองเสนอขอมลเรองความมนคงของมนษยเพอใหสมาชกมความเขาใจตรงกนจนน าไปสขอมตของสมชชาใหญแหงสหประชาชาตท 66/290 เมอวนท 10 กนยายน ค.ศ. 2012 ซง

29 United Nations. IN LARGER FREEDOM: Towards Development, Security and Human Rights for All Executive Summary. http://www.un.org/en/events/pastevents/pdfs/larger_freedom_exec_summary.pdf (accessed December 5, 2017).

18

ยอมรบ วาการพฒนา สทธมนษยชน สนตภาพและความมนคงเปนภารกจสามเสาหลกของสหประชาชาตทเชอมโยงซงกนและกน ดงนนจะเหนไดวาแนวคดดานความมนคงของมนษยเรมขนอยางชดเจนในราวทศวรรษ 1970 และไดรบการบรรจในวาระการประชมของสหประชาชาตตงแตตนทศวรรษ 1990 จนกระทงปจจบน สหประชาชาตและรฐตาง ๆ ทวโลกลวนเหนความส าคญของความมนคงมนษยและถอเปนสวนหนงของวาระแหงชาตรวมทงประเทศไทยซงกระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยเปนหนวยงานหลกรบผดชอบในเรองดงกลาว ทงน แนวคดความมนคงของมนษยจะเนนความส าคญของ “มนษย” แทนท “รฐ” ดงตารางท 3.1 ซงสรปความแตกตางของมมมองความมนคงแบบดงเดมและความมนคงของมนษย

ตารางท 3.1 ความมนคงแบบดงเดม และความมนคงของมนษย (Traditional Security and Human Security)

ประเภทของความมนคง จดเนนส าคญ ความรบผดชอบ

ทตองปองกน สงทอาจเปนภยคกคาม

ความมนคงแบบดงเดม รฐ บรณภาพแหงดนแดนของรฐ

สงครามระหวางรฐ การแพรขยายของอาวธนวเคลยร การปฏวต

ความมนคงของมนษย ปจเจกบคคล ความมนคงของปจเจกบคคล

โรคภย ความยากจน ภยพบตจากธรรมชาต ความรนแรง ทนระเบดสงหารบคคล การละเมดสทธมนษยชน

ทมา: P. H. Liotta and Taylor Owen. (2006). “Why Human Security?” The Whitehead Journal of Diplomacy and International Relations. Vol VII, No. 1, p. 38.

19

กจกรรม 3.1.2 เหตใดความมนคงของมนษยจงไดรบความสนใจมากขนในชวงทศวรรษ 1990

แนวตอบกจกรรม 3.1.2 ในชวงทศวรรษ 1990 แนวคดเกยวกบความมนคงของมนษยไดพฒนามากขนอยางรวดเรว เพราะในอดตค าวาความมนคงมกถกตความวาเปนความมนคงของเขตแดนรฐ หรอเปนการปองกนผลประโยชนแหงชาตผานนโยบายตางประเทศ รวมทงการรกษาความมนคงของรฐใหรอดพนจากการโจมตของอาวธนวเคลยร ประกอบกบเมอโลกตกอยในภาวะสงครามเยนตงแต ค.ศ. 1947 – ค.ศ. 1991 ซงโลกถกแบงออกเปนสองคายตามอดมการณทางการเมองท าใหประเทศตาง ๆ เนนความมนคงดานอดมการณและเขตแดนเปนหลก ขณะทโลกแขงขนกนสะสมอาวธและเนนความมนคงของรฐ ประเทศก าลงพฒนาทไดรบเอกราชหลงสงครามโลกครงท 2 ซงตางเรงรดการพฒนาทางเศรษฐกจ สงคมและการเมองกลบพบวา ประชาชนในสงคมยงคงตกอยในภาวะของความไมมนคงในชวตประจ าวนทไมไดเกดจากภยคกคามทางอาวธ เชน ภาวะความหวโหย การไมมงานท า โรคระบาด สงแวดลอมเปนพษ ปญหาอาชญากรรมในสงคม และการถกกดข เปนตน ดงนนเมอสงครามเยนยตลง ใน ค.ศ. 1991 เรองความมนคงของมนษยจงไดรบความสนใจมากขน

20

เรองท 3.1.3 การพฒนามนษยและความมนคงของมนษย การพฒนามนษย (human development) เปนแนวคดทรเรมโดยนายมาหบบ อล ฮค (Mahbub Ul Haq) นกวชาการสายการพฒนาชาวปากสถานและทปรกษาประจ าโครงการพฒนาแห งสหประชาชาต ซงวางกรอบการพฒนามนษยวา “อะไรกตามทท าใหมนษยสามารถทจะเปนและท าในสงทเขาตองการในชวต” (whether people are able to “be” and “do” desirable things in life) โดยการเป น (beings) ในท นหมายถง การไดรบอาหารทด การมทพกอาศย การมสขภาพด และการท า (doings) คอ การท างาน การศกษา การมสทธในการออกเสยงและการมสวนรวมในชมชน30 ตอมาโครงการพฒนาแหงสหประชาชาตไดผลตเอกสาร “รายงานการพฒนามนษยฉบบป ค.ศ. 1990” (Human Development Report: HDR, 1990) ฉบบแรกเพอพฒนาความเปนอยทดของมนษยซงมเปาหมาย 3 ดาน คอ (1) เนนการพฒนามนษย (people) เพอใหมความเปนอยดขนมากกวาความเจรญทางเศรษฐกจ โดยแสวงหาวธการเพมรายได (2) เนนการสรางโอกาส (opportunity) เพอใหมนษยมเสรภาพในการด ารงชวตอยางมคณคาโดยการพฒนาศกยภาพของมนษยและเปดโอกาสใหมนษยไดใชความสามารถเหลานนบนพนฐาน 3 ประการ คอ การมชวตยนยาว การมสขภาพทดและมชวตทสรางสรรค เปนคนมความรและสามารถเขาถงทรพยากรทจ าเปนตอมาตรฐานการด ารงชพ และ (3) การเพมทางเลอก (choice) เพอใหมนษยมโอกาสเลอกในสงทตนตองการโดยอยางนอยทสดกระบวนการพฒนาตองชวยสรางสภาพแวดลอมทเออตอการเพมศกยภาพของมนษยเพอใหสามารถด ารงชวตอย ไดอยางสรางสรรคตามทเขาตองการ ดงนนในชวงครงหลงของครสตศตวรรษท 20 การเชอมโยงความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจเขากบการพฒนามนษยจงมอทธพลมากขน โดยนกคดสายการพฒนาไดคดเกณฑขนมาเพอวดคณภาพชวตหรอการพฒนามนษย นอกเหนอจากการใชอตราผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศหรอจดพ (Gross Domestic Product: GDP) เพอวดความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจซงถอวาไมเพยงพอส าหรบการวดคณภาพชวต การกระจายความเจรญ และความตองการขนพนฐานโดยมาตรการเหลานตอมากลายเปนแนวทางในการพฒนาดชนวดการพฒนามนษย (Human Development Index: HDI) และก าหนดไวในรายงานการพฒนามนษยฉบบป ค.ศ. 1990 (HDR 1990) เปนฉบบแรก

30 HDRO Outreach United Nations Development Programme. Human Development Reports What is Human Development?. http://hdr.undp.org/en/content/what-human-development (accessed December 10, 2017).

21

ความมนคงของมนษย (human security) เปนแนวคดทรายงานการพฒนามนษยประจ าป ค.ศ. 1994 (HDR 1994) ไดก าหนดค านยามความมนคงของมนษยและจ าแนกประเภทภยคกคามความมนคงของมนษยอยางชดเจนเปนครงแรกเพอขยายแนวคดตอจากการพฒนามนษยของนายมาหบบ อล ฮค โดยระบวา ความมนคงของมนษยคอเสรภาพหรอการปลอดจากความกลวและเสรภาพหรอการปลอดจากความตองการ ดงนนความมนคงของมนษยจงครอบคลมมตการด ารงชวตบนพนฐานของความปลอดภยจากภยคกคามทเรอรง เชน ความหวโหย โรคตดตอ และการกดข รวมทงมนษยควรไดรบการปองกนจากเหตการณรนแรงตาง ๆ ในชวตประจ าวนโดยครอบคลม 7 ดาน เชน ดานเศรษฐกจ ดานอาหาร ดานสขภาพ ดานสงแวดลอม ดานบคคล ดานชมชน และดานการเมอง กลาวไดวา การพฒนามนษยและความมนคงของมนษยมความสมพนธเกยวโยงกนแตไมเหมอนกน กลาวคอ “การพฒนามนษย” เปนแนวคดทกวางกวาและมเปาหมายเพอเปดทางเลอกใหแกประชาชนมากขน ขณะท “ความมนคงของมนษย” จะเนนวาประชาชนสามารถใชทางเลอกนนไดอยางเสรและปลอดภยรวมทงมนใจไดวาโอกาสทงหลายทตนมจะไดรบความคมครอง ทงนขอมตของสมชชาใหญแหงสหประชาชาตใน ค.ศ. 2012 ไดสะทอนความเชอมโยงระหวางการพฒนามนษยและความมนคงของมนษย ดงน31 ประการแรก การพฒนามนษยและความมนคงของมนษยมองคประกอบรวมกนอยางนอย 3 ดาน คอ เนนประชาชนเปนศนยกลาง มบรบทเฉพาะดาน (specific context) และเนนการวธการปองกน เพยงแตความมนคงของมนษยจะเนนไปท “ภยคกคาม” เพอทจะหามาตรการปองกนภยคกคามเหลานน ประการท สอง การพฒนามนษยและความมนคงของมนษยต างเนนการสรางความเขมแข ง (empowerment) ใหแกปจเจกบคคลและชมชน ประการทสาม ความมนคงของมนษยเปนสวนหนงในแนวคดเกยวกบมนษย (human concepts) ซงรวมแนวคดดานสทธมนษยชน ความตองการของมนษยและการพฒนามนษย ดงนนความมนคงของมนษยจงมความเชอมโยงกบประเดนดานสนตภาพ การพฒนา สทธมนษยชนและความเทาเทยมกนในสทธพลเมอง รวมทงสทธทางสงคม การเมอง เศรษฐกจ และวฒนธรรม กลาวไดวาการพฒนามนษยและความมนคงของมนษยจงเกอหนนซงกนและกน หากการพฒนามนษยลมเหลวจะน าไปสภาวะขาดแคลนสงจ าเปนส าหรบการด ารงชวตของมนษย เชน ความยากจน ความหวโหย โรคตดตอ ความไมเทาเทยมกนอยางถาวรระหวางชาตพนธ ชมชนหรอภมภาคตาง ๆ และการทประชาชนไมสามารถเขาถงโอกาสตาง ๆ ไดอยางเทาเทยมกนไมวาจะเปนอ านาจหรอเศรษฐกจยอมน าไปสความรนแรง ดงตวอยางทปรากฏใหเหนในประเทศตาง ๆ ซงยอมสงผลกระทบตอความมนคงของมนษยเชนกน

31 Oscar A. Gómez and Des Gasper. (2012). Human Security. New York: Human Development Report Office, UNDP. http://hdr.undp.org/sites/default/files/human_security_guidance_note_r-nhdrs.pdf (accessed December 10, 2017).

22

กจกรรม 3.1.3 จงอธบายความสมพนธระหวางการพฒนามนษยและความมนคงของมนษย

แนวตอบกจกรรม 3.1.3 ความสมพนธระหวางการพฒนามนษยและความมนคงของมนษย คอ (1) การพฒนามนษยและความมนคงของมนษยมองคประกอบรวมกน คอ เนนประชาชนเปนศนยกลาง มบรบทเฉพาะดาน และเนนการวธการปองกน เพยงแตความมนคงของมนษยจะเนนไปท “ภยคกคาม” เพอทจะหามาตรการปองกนภยคกคามหลานนได (2) การพฒนามนษยและความมนคงของมนษยตางเนนการสรางความเขมแขง (empowerment) ใหแกปจเจกบคคลและชมชน และ (3) ความมนคงของมนษยเปนสวนหนงในการสรางแนวคดเกยวกบมนษย (human concepts) ซงรวมแนวคดดานสทธมนษยชน ความตองการของมนษยและการพฒนามนษย เนองจากความมนคงของมนษยเชอมโยงกบประเดนดานสนตภาพ การพฒนา สทธมนษยชนและความเทาเทยมกนในสทธพลเมอง รวมทงสทธทางสงคม การเมอง เศรษฐกจ และวฒนธรรม

23

ตอนท 3.2 ประเภทของความมนคงของมนษย โปรดอานหวเรอง แนวคด และวตถประสงคของตอนท 3.2 แลวจงศกษารายละเอยดตอไป หวเรอง 3.2.1 ประเภทความมนคงของมนษยตามแนวทางของสหประชาชาต 3.2.2 ประเภทความมนคงของมนษยตามแนวทางของรฐบาลแคนาดา แนวคด 1. ประเภทความมนคงของมนษยตามแนวทางของสหประชาชาต โดยเฉพาะแนวทางของโครงการพฒนาแหงสหประชาชาตแบงได 7 ประเภท คอ (1) ความมนคงทางเศรษฐกจ (2) ความมนคงดานอาหาร (3) ความมนคงดานสขภาพ (4) ความมนคงดานสงแวดลอม (5) ความมนคงดานบคคล (6) ความมนคงดานชมชน และ (7) ความมนคงดานการเมอง 2. ประเภทความมนคงของมนษยตามแนวทางของรฐบาลแคนาดาจะเนนความขดแยงทเปนความรนแรง โดยมคานยมหลกวาดวยความมนคงของมนษยอยท “การมเสรภาพและปลอดจากความกลว” กลาวคอ มนษยตองมเสรภาพจากภยคกคามทสงผลกระทบตอสทธและชวต โดยภยคกคามความมนคงของมนษย ไดแก ความขดแยงภายในรฐและรฐลมเหลว อาชญากรรมขามชาต การแพรขยายของอาวธทมอ านาจการท าลายลางสง ความขดแยงทางศาสนาและชาตพนธ ความเสอมโทรมของสงแวดลอม การเพมขนของจ านวนประชากร การอพยพ การกดขจากรฐ การใชทนระเบดสงหารบคคล การลวงละเมดเดก การดอยพฒนาทางเศรษฐกจและการกดกนทางการคาระหวางประเทศ วตถประสงค เมอศกษาตอนท 3.2 จบแลว นกศกษาสามารถ 1. อธบายประเภทความมนคงของมนษยตามแนวทางของสหประชาชาตได 2. อธบายประเภทความมนคงของมนษยตามแนวทางของรฐบาลแคนาดาได

24

เรองท 3.2.1 ประเภทความมนคงของมนษยตามแนวทางของสหประชาชาต แนวคดวาดวยความมนคงของมนษยไดถกกลาวถงในเวทการประชมของหนวยงานสหประชาชาตหลายโอกาสซงในแตละครงจะมรายงานหรอขอมตของหนวยงานภายใตสหประชาชาตทกลาวถงความมนคงของมนษย รวมทงก าหนดค านยามและขอบเขตประเภทของความมนคงของมนษย ไดแก 1. รายงานการพฒนามนษยประจ าป ค .ศ . 1994 (HDR, 1994) ของโครงการพฒนาแห งสหประชาชาต (UNDP) ซงกลาวถงความมนคงของมนษยอยางชดเจนเปนครงแรกและนยามความหมายแบบกวางระบวา ความมนคงของมนษยควรประกอบดวยแนวคดเรองสทธขนพนฐานของมนษยใน 2 ดาน คอ การมเสรภาพหรอปลอดจากความหวาดกลว (Freedom from fear) และการมเสรภาพหรอปลอดจากความตองการ (Freedom from want) ซงสทธทงสองประการนถกกลาวถงตงแตการเรมตงองคการสหประชาชาตดงปรากฏในรายงานของรฐมนตรวาการกระทรวงการตางประเทศสหรฐอเมรกาซงเขยนถงรฐบาลสหรฐอเมรกาหลงจากเขารวมประชมเพอกอตงองคการสหประชาชาต ณ เมองซานฟรานซสโกใน ค.ศ. 1945 วา “การตอสเพอใหไดมาซงสนตภาพจ าเปนตองเผชญหนากบปญหา 2 ดาน กลาวคอ (1) ดานความมนคง ซงชยชนะจะอยทการมเสรภาพหรอปลอดจากความหวาดกลว และ (2) ดานเศรษฐกจและสงคม ซงชยชนะจะอยทการมเสรภาพหรอปลอดจากความตองการ มเพยงชยชนะเหนอทงสองดานนเทานนจงจะจรรโลงสนตภาพของโลกได ... ไมมบทบญญตใดทสามารถเขยนลงในกฎบตรแหงสหประชาชาตและจะชวยใหคณะมนตรความมนคงสามารถรกษาความมนคงของโลกใหปลอดจากสงครามได หากทงชายและหญง (ประชาชน) ไมมความมนคงในบานและงานของเขา”32 จากแนวคดดงกลาวเมอน ามาก าหนดเปนค านยามใหแคบลงจะเหนวา ค าวา “ความมนคง” เปลยนแปลงไปในสองลกษณะ คอ (1) เปลยนจากความมนคงของรฐทเนนการรกษาอธปไตยดานเขตแดนมาเปนเรองของมนษย และ (2) เปลยนวธการสรางความมนคงจากการสะสมอาวธมาเปนการพฒนามนษยอยางยงยน ในการน รายงานการพฒนามนษยประจ าป ค.ศ. 1994 จงไดก าหนดประเภทของความมนคงมนษยไว 7 ดาน (ในทนเนนภยคกคามทเกดขนภายในรฐ) ไดแก (1) ความมนคงทางเศรษฐกจ (2) ความมนคงดานอาหาร (3) ความมนคงดานสขภาพ (4) ความมนคงดานสงแวดลอม (5) ความมนคงดานบคคล (6) ความมนคงดานชมชน และ (7) ความมนคงดานการเมอง โดยแตละดานมรายละเอยด ดงน

32 UNDP Human Development Report (1994). New dimensions of human security. Oxford: Oxford University Press. p. 24. http://hdr.undp.org/sites/default/files/ reports/255/hdr_1994 en complete_ nostats.pdf (accessed December, 5 2017).

25

1) ความมนคงทางเศรษฐกจ คอ การทประชาชนตองมรายไดขนพนฐานจากผลผลตของงานหรออยางนอยทสดตองมกลไกคมครองทางดานการเงนทมประสทธภาพ (financial safety net) ดงนนภยคกคามความมนคงทางเศรษฐกจ จงเปนสภาวะทท าใหประชาชนขาดรายได หรอไมมความยงยนในการแสวงหารายได เชน ปญหาการหางานท ายาก ความไมมนคงในอาชพ การวางงานในกลมเยาวชน ขอจ ากดในการเขาถงแหลงเงนทนซงสภาพดงกลาวยอมสงผลกระทบตอรายไดขนพนฐานและน าไปสความยากจน 2) ความมนคงทางอาหาร คอ การททกคนสามารถเขาถงแหลงอาหารขนพนฐานไดทงในแงการเพาะปลกเอง การซอ หรอโอกาสทจะไดรบการแบงปนจดสรรอาหารจากรฐ รวมทงการไดรบอาหารทมประโยชนและมคณคาเพยงพอตอความตองการของรางกาย ดงนนความมนคงทางอาหารจงตองมองคประกอบ คอ การมอาหารเพยงพอ การเขาถงแหลงอาหาร คณคาของสารอาหาร และความยงยนของแหลงอาหารซงตองมเพยงพอแมในภาวะประสบภยพบต เชน บางประเทศมการผลตอาหารจ านวนเพยงพอแตความสามารถในการเขาถงอาหารกลบไมทวถงโดยเฉพาะในกลมสตรทเปนมารดาสงผลใหเดกทารกทคลอดออกมามน าหนกตวนอย ประเดนเหลานถอเปนความเสยงดานความมนคงทางอาหารของมนษยดวย 3) ความมนคงทางสขภาพ คอ การมสขอนามยทด อตราการเสยชวตของเดกแรกเกดต า ไมมโรคระบาดรายแรง หรออยในภาวะควบคมได ประชาชนมโอกาสเขาถงการรกษาพยาบาลทด ดงนนภยคกคามความมนคงทางสขภาพจงหมายถงสภาวะทสงผลกระทบตอสขอนามยของคนในสงคมซงไมไดรบการบรหารจดการทด กอใหเกดโรคระบาด อตราการเสยชวตสง ขาดโอกาสการเขารบการรกษาพยาบาลทด 4) ความมนคงทางสงแวดลอม คอ สภาวะทประเทศตาง ๆ สามารถบรหารจดการและใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมไดอยางยงยนเพอสรางสวสดการทดใหแกประชาชนได ดงนนภยคกคามตอความมนคงดานสงแวดลอมอาจเกดจากหลายปจจย เชน ภยธรรมชาต (แผนดนไหว น าทวม การเปลยนแปลงของสภาพอากาศและอน ๆ) ภยทเกดจากการกระท าของมนษย (น าเสย มลพษทางอากาศ ปญหาดนเสอมโทรม การท าลายปาและอน ๆ) 5) ความมนคงสวนบคคล คอ ความมนคงปลอดภยในชวตจากปญหาทอาจกอใหเกดอนตราย เชน อนตรายจากรฐ (การซอมทรมาน) ภยจากรฐอน (สงคราม) ความรนแรงจากความขดแยงในสงคม ปญหาอาชญากรรม ความรนแรงตอสตร เดก รวมทงตอตนเอง (การฆาตวตาย การตดยาเสพตด) เปนตน 6) ความมนคงทางชมชน คอ การเคารพสทธและคานยมของชมชน กลม สงคมดงเดม อตลกษณของชาตพนธ ความตงเครยดในชมชน หากมการละเมดในประเดนดงกลาวมากถอเปนภยคกคามทางชมชน 7) ความมนคงทางการเมอง คอ ประชาชนตองสามารถด ารงชวตในสงคมไดอยางมเกยรตและศกดศรรวมทงไดรบความเคารพในสทธมนษยชน ดงนน หากประชาชนเผชญกบการละเมดสทธมนษยชน การขาดสทธทางการเมอง ปญหาคอรปชน การรวมศนยอ านาจ และความไรเสถยรภาพทางการเมองยอมหมายถงภยคกคามทางการเมอง

26

นอกจากนรายงานการพฒนามนษยฉบบป ค.ศ. 1994 ยงกลาวถงความมนคงของมนษยระดบโลก (Global human security) ในชวงศตวรรษตอไปเนองจากปญหาภยคกคามความมนคงของมนษยบางเรองสามารถแพรขยายขามพรมแดนของรฐและสงผลกระทบตอโลกได เชน ปญหาการเพมขนของจ านวนประชากร ความไมเทาเทยมกนในโอกาสทางเศรษฐกจ การอพยพยายถน ความเสอมโทรมของสงแวดลอม การผลตและการลกลอบขนยาเสพตด และการกอการรายระหวางประเทศโดยมรายละเอยด ดงน33 1) ปญหาการเพมขนของจ านวนประชากรอยางรวดเรวโดยขาดโอกาสในการพฒนา ท าใหเกดภาวะประชากรลนและสงผลตอการใชทรพยากรจ านวนมาก ความยากจน สงแวดลอมเสอมโทรม 2) ความไมเทาเทยมกนในโอกาสทางเศรษฐกจ คอ การพฒนาทางเศรษฐกจในแตละประเทศไมเทาเทยมกนโดยประเทศอตสาหกรรมหรอพฒนาแลวมโอกาสในการเขาถงการใชทรพยากรของโลก มศกยภาพในการแขงขนเขาสตลาดโลกทดกวา มปรมาณการบรโภคอปโภคสงยงกอใหเกดความแตกตางระหวางประเทศรวยและประทศยากจนซงสงผลกระทบตอชวตมนษยโดยเฉพาะในประเทศยากจน 3) การอพยพยายถน เปนภยคกคามทเกดขนสบเนองจากการเพมขนของประชากร ปญหาเศรษฐกจและปญหาความมนคงหรอความรนแรงภายในรฐ เนองจากหากประเทศใดมจ านวนประชากรมากแตเศรษฐกจไมด เกดการสรบในประเทศ คนไมมงานท ายอมท าใหประชาชนอพยพยายถนไปยงประเทศทมความเจรญกวาซงการอพยพยายถนจะสงผลกระทบตอสงคมของประเทศปลายทางทงในเรองความมนคง สขภาพ เศรษฐกจและสงแวดลอม 4) ความเสอมโทรมของสงแวดลอม สวนใหญมกจะเกดความรนแรงในประเทศมากกวาแตบางปญหาไดสงผลกระทบตอโลก เชน มลพษในประเทศหนงสามารถแพรกระจายทางอากาศเขาสประเทศอน ๆ ปญหาการผลตกาซเรอนกระจกจากประเทศอตสาหกรรมสงผลตอภาวะโลกรอน ปญหาการท าลายระบบนเวศนใตน าและทะเลสงผลตอการเคลอนยายของสตวน ารวมทงเกดปญหาความไมสมดลในระบบนเวศวทยา 5) การผลตและการลกลอบขนยาเสพตด ยงคงเปนปญหาตอเนองตงแตประเทศตนทางผลตยาเสพตดไปจนถงประเทศปลายทางซงท าใหเกดการแพรระบาดของยาเสพตดทวโลกและยาเสพตดเปนปญหาส าคญทท าลายคณภาพมนษยและความมนคงของมนษย 6) การกอการรายระหวางประเทศ ความรนแรงทเกดจากสงครามตามรปแบบหรอการกอการรายสามารถขยายจากรฐหนงไปสรฐอน ๆ ไดซงสงผลกระทบตอชวต ทรพยสนและความมนคงของมนษยในทก ๆ ดาน

33 Ibid., pp. 34-37.

27

ภาพท 3.3 แสดงกจกรรมของโครงการพฒนาแหงสหประชาชาต (UNDP) ซงสงเสรมและสนบสนนสทธมนษยชนในซมบบเว ทมา: http://www.zw.undp.org/content/zimbabwe/en/home/operations/about_undp.html 2. รายงานเรอง “ความมนคงของมนษยในปจจบน” (Human Security Now) ค.ศ. 2003 ของคณะกรรมาธการวาดวยความมนคงของมนษย (CHS) ซงเสนอใหแกเลขาธการสหประชาชาตไดนยามความมนคงของมนษยวา “เปนการปองกนสงทจ าเปนส าหรบชวตมนษยทกคน (vital core) ใหรอดพนจากภยคกคามทก าลงแพรขยายดวยการสงเสรมเสรภาพและท าใหความปรารถนาของมนษยบรรลผล”34 โดยกลาวถงภยคกคามเพมเตมจากรายงานการพฒนามนษยฉบบ ค.ศ. 1994 คอ “ความรนแรงจากความขดแยง” (violent conflict) เชน ความขดแยงภายในประเทศ และการกอการรายขามชาต ซงคาดกนวามประชาชนกวา 190 ลานคนไดเสยชวตจากความรนแรงทเกดจากความขดแยงทางศาสนา การเมอง และชาตพนธ โดยเฉพาะภยคกคามจากความขดแยงภายในประเทศทมกมสาเหตมาจากปจจยตาง ๆ ดงน 1) การแยงชงทดนท ากนและทรพยากร 2) การเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและการเมองอยางกะทนหน 3) ความไมเทาเทยมกนเพมมากขน

34 Commission on Human Security. (2003). Human Security Now. New York: Commission on Human Security. http://www.un.org/humansecurity/sites/www.un.org.humansecurity/files/chs_final_report_-_english.pdf (accessed December 10, 2017).

28

4) การเพมขนของปญหาอาชญากรรม คอรปชนและกจกรรมทผดกฎหมาย 5) ความออนแอของสถาบนทางการเมอง 6) ปญหาอตลกษณทางประวตศาสตรและการเมอง เชน มรดกตกทอดจากอาณานคม ดงนน การปองกนประชาชนจากภยคกคามขางตนจงรฐควรมนโยบายส าคญ 5 ดาน คอ จดวาระความมนคงของมนษยใหรวมอยในเรองความมนคง เสรมสรางความเขมแขงในกจกรรมดานมนษยธรรม เคารพในสทธมนษยชนและกฎหมายวาดวยมนษยธรรม ลดการสะสมอาวธของประชาชนและตอสกบปญหาอาชญากรรม รวมทงปองกนความขดแยงและเคารพความเปนพลเมอง 3. หนวยงานความมนคง (Human Security Unit: HSU) ซงตงขนใน ค.ศ. 2004 เพอผลกดนใหเรองความมนคงของมนษยอยในกจกรรมหลกของสหประชาชาตซงไดจด “ประชมระดบสงวาดวยภยคกคาม ความทาทาย และการเปลยนแปลง” (UN Secretary General’s High-Level Panel on Threats, Challenges and Change) โดยยอมรบวาภยคกคามความมนคงของมนษยรปแบบใหมมความสมพนธซงกนและกน ไดแก ภยคกคามทางเศรษฐกจและสงคม ความขดแยงระหวางรฐ ความรนแรงภายในรฐ สงครามกลางเมอง ภาวะรฐลมเหลวและฆาลางเผาพนธ ปญหาสารเคม อาวธเคม กอการรายและองคกรอาชญากรรมขามชาต ทงน การแกไขปญหาดงกลาวตองการความรวมมอระหวางกน 4. รายงานการประชมเรอง “การขยายเสรภาพผานการพฒนา ความมนคงและสทธมนษยชนส าหรบทกคน (In Larger Freedom Towards Development, Security and Human Rights for All) ค.ศ. 2005 ของนายโคฟ อนนน เลขาธการสหประชาชาต ไดตอกย าประเภทความมนคงของมนษยตามแนวทางของรายงานการพฒนามนษยฉบบ ค.ศ. 1994 ทเนนการมเสรภาพและปลอดจากความตองการ การมเสรภาพและปลอดจากความกลว โดยเพมเรองการมเสรภาพในการด ารงชวตอยางมศกดศร ซงมรายละเอยด ดงน การมเสรภาพและปลอดจากความตองการ เนนการด าเนนงานตามเปาหมายการพฒนาแหงสหสวรรษ (The Millennium Development Goals: MDGs) ภายใน ค.ศ. 2015 โดยเฉพาะความมนคงทางเศรษฐกจ ขจดความยากจน เดกทกคนตองไดรบการศกษา และรอดพนจากโรคตดตอรายแรง เชน เชอ HIV/AIDS สรางสภาพแวดลอมอยางยงยน ลดปญหาโลกรอน ความแหงแลงและความหลากหลายทางชวภาพ สรางระบบเตอนภยลวงหนาเพอรบมอกบภยพบต ปฏรปสถาบนการเงน และควบคมการอพยพของประชาชน การมเสรภาพและปลอดจากความกลว เนนความมนคงของมนษยอนเกดจากการปองกนภยคกคามจากการกอการราย อาวธนวเคลยร สารเคมและอาวธชวภาพ การลดอาวธ ลดปจจยเสยงทจะน าไปสสงคราม การปองกนการลกลอบคาอาวธขนาดเลก รวมทงกวาดลางทนระเบดสงหารบคคล การมเสรภาพในการด ารงชวตอยางมศกดศร เนนการสรางศกดศรของมนษยดวยการสรางกตกาและกฎหมายเพอปองกนการละเมดสทธความเปนพลเมองตาง ๆ สงเสรมสทธมนษยชน และเสรมสรางประชาธปไตย

29

กลาวไดวา ประเภทของความมนคงมนษยและภยคกคามตอความมนคงของมนษยตามแนวทางของสหประชาชาตในชวงเวลาทผานมาจะมความคลายคลงกนและคาบเกยวกนภายใตแนวคดหลก คอ การสงเสรมใหมนษยด ารงชวตไดโดยไดรบการตอบสนองตอความตองการขนพนฐาน ปราศจากความกลวจากภยคกคามตอชว ต และมศกดศรความเปนมนษย

กจกรรม 3.2.1 จงระบประเภทของความมนคงของมนษยตามแนวทางของรายงานการพฒนามนษยประจ าป ค.ศ. 1994

แนวตอบกจกรรม 3.2.1 รายงานการพฒนามนษยประจ าป ค.ศ. 1994 ไดก าหนดประเภทของความมนคงมนษยไว 7 ดาน ไดแก (1) ความมนคงทางเศรษฐกจ (2) ความมนคงดานอาหาร (3) ความมนคงดานสขภาพ (4) ความมนคงดานสงแวดลอม (5) ความมนคงดานบคคล (6) ความมนคงดานชมชน และ (7) ความมนคงดานการเมอง

30

เรองท 3.2.2 ประเภทความมนคงของมนษยตามแนวทางของรฐบาลแคนาดา แนวทางของแคนาดา (Canadian Approach) เปนอกแนวทางหนงของแนวคดวาดวยความมนคงของมนษยซงไดรบการจดกลมวามรายละเอยดทแคบกวามมมองของโครงการพฒนาแหงสหประชาชาต (UNDP) โดยแนวคดดงกลาวไดรบอทธพลจากนายลอยด แอกซเวอรต (Lloyd Axworthy) อดตรฐมนตรประจ าหลายกระทรวงของแคนาดาและเคยด ารงต าแหนงประธานคณะมนตรความมนคงแหงสหประชาชาตระหวาง ค.ศ. 1999 – ค.ศ. 200035 ซงพยายามผลกดนใหปจจยดานความมนคงของมนษยเปนสวนหนงในนโยบายตางประเทศของแคนาดา ใน ค.ศ. 1997 นายลอยด แอกซเวอรตไดแสดงความเหนดวยกบแนวทางของโครงการพฒนาแหงสหประชาชาตวา ความมนคงของมนษยจะตองเนนประชาชนเปนศนยกลางซงรวมทงการสรางความมนคงเพอตอตานภาวะขาดแคลนทางเศรษฐกจ การมคณภาพชวตทยอมรบไดและการค าประกนสทธมนษยชนขนพนฐาน ตอมาใน ค.ศ. 1999 นายลอยด แอกซเวอรต ในฐานะรฐมนตรวาการกระทรวงการตางประเทศ ไดออกเอกสารชอ “ความมนคงของมนษย : ความปลอดภยส าหรบประชาชนในโลกทก าลงเปลยนแปลง” (Human Security: Safety for People in a Changing World)36 โดยเอกสารดงกลาวไดอธบายถงความจ าเปนทจะตองมแนวทางใหมส าหรบความมนคงหลงสงครามเยนยต แมวาความขดแยงระหวางมหาอ านาจสองคายไดยตลงแลว แตความขดแยงดานอน ๆ ยงคงด าเนนตอไป เชน ความรนแรงภายในรฐ การฆาลางเผาพนธ การคายาเสพตด การกอการราย โรคตดตอ และความเสอมโทรมของสงแวดลอม เปนตน เอกสารดงกลาวยนยนวาความมนคงระหวางรฐยงคงเปนเงอนไขจ าเปนส าหรบความมนคงของประชาชน ถงแมวาสงครามระหวางรฐจะลดลงแตไมไดหมดไป ผลกระทบจากสงคราม การแพรขยายของอาวธยงคงเปนสงเลวรายตอชวตพลเรอน แตความมนคงของรฐเพยงอยางเดยวยงไมเพยงพอตอการรบประกนความมนคงของประชาชน แนวทางของแคนาดาจงคาบเกยวกบประเภทและภยคกคามดานความมนคงของมนษยตามกรอบของโครงการพฒนาแหงสหประชาชาต แตจะเนนไปท “ความขดแยงทเปนความรนแรง” (violent conflict) โดยมคานยมหลกวาดวยความมนคงของมนษย (core value of human security) อยท “การมเสรภาพและปลอดจากความกลว” กลาวคอ มนษยตองมเสรภาพจากภยคกคามทสงผลกระทบตอสทธและชวต โดยภยคกคามความ

35 นายลอยด แอกซเวอรต เคยเปนรฐมนตรวาการกระทรวงการตางประเทศ กระทรวงการจางงานและตรวจคนเขาเมอง กระทรวงแรงงาน และกระทรวงคมนาคม 36 Department of Foreign Affairs and International Trade. (April 1999). Human Security: Safety for People in a Changing World. http://www.summit-americas.org/canada/humansecurity-english.htm (accessed December 10, 2017).

31

มนคงของมนษย ไดแก ความขดแยงภายในรฐและรฐลมเหลว อาชญากรรมขามชาต การแพรขยายของอาวธทมอ านาจการท าลายลางสง ความขดแยงทางศาสนาและชาตพนธ ความเสอมโทรมของสงแวดลอม การเพมขนของจ านวนประชากร การอพยพ การกดขจากรฐ การใชทนระเบดสงหารบคคล การลวงละเมดเดก การดอยพฒนาทางเศรษฐกจและการกดกนทางการคาระหวางประเทศ

ภาพท 3.4 แสดงความขดแยงทเปนความรนแรงในอรก (violent conflict) ทมา: http://listverse.wpengine.netdna-cdn.com/wp-content/uploads/2008/08/iraq-1.jpg นายลอยด แอกซเวอรต จงถอเปนบคคลทมบทบาทส าคญในการสนบสนนนโยบายตอตานการใชทนระเบดสงหารบคคลเพราะเหนวาทนระเบดสงหารบคคลเปนภยคกคามทรนแรงโดยตรงตอมนษย แมวาระเบดดงกลาวจะใชเพอปกปองความมนคงของรฐซงชวยไดเพยงนอยนดแตกลบมผลรายแรงตอการท าลายชวตมนษยโดยเฉพาะประชาชนทก าลงตองการจะฟนตวจากภาวะสงคมแตกแยกจากภยสงครามเพราะผลเสยของระเบดท าใหมนษยเสยชวต สญเสยครอบครว ประสบภาวะทพพลภาพ ขาดศกยภาพในการด าเนนชวตทดตอไปในอนาคต นอกจากนนายลอยด แอกซเวอรตยงสนบสนนการตงศาลอาญาระหวางประเทศ (International Criminal Court: ICC) เพอเอาผดกบบคคลทกระท าความผดตอมวลมนษยชาตเปนหลก ไดแก การฆาลางเผาพนธ อาชญากรสงคราม อาชญากรรมตอมนษยชาตและอาชญากรรมรกราน ดงนน แนวทางในการแกไขปญหาภยคกคามของแคนาดาจงเนนไปทการสรางสนตภาพ การรกษาสนตภาพและการลดอาวธ

32

สรปไดวา ประเภทความมนคงของมนษยตามแนวทางของแคนาดามสวนคลายคลงกบประเภทความมนคงของมนษยตามกรอบของโครงการพฒนาแหงสหประชาชาต แตแคนาดาจะเนนตวแปรเกยวกบภยคกคามทเปนความรนแรงตอบคคล คอ เนนหลกการปลอดจากความหวาดกลวมากกวา ตารางท 3.2 เปรยบเทยบแนวทางของโครงการพฒนาแหงสหประชาชาต (UNDP) และแนวทางของแคนาดา โครงการพฒนาแหงสหประชาชาต

(UNDP) และสหประชาชาต

แนวทางของแคนาดา

ความมนคงส าหรบใคร เนนทปจเจกบคคล เนนทปจเจกบคคลแตความมนคงของรฐยงคงมความส าคญ

ความมนคงดานใดหรอคานยมทเนน

ความปลอดภยของบคคล ความเปนอยทดและเสรภาพบคคล

ความปลอดภยของบคคล ความเปนอยทดและเสรภาพบคคล (เนนความหวาดกลว)

ภยคกคามคออะไร ความรนแรงทงทางตรงและทางออม แตเนนทความรนแรงทางออม เชน ปจจยทางเศรษฐกจ สงคม สงแวดลอม

ความรนแรงทงทางตรงและทางออม แตเนนทความรนแรงทางตรงใน 2 ระดบคอ ระดบชาตและระหวางประเทศ

วธการสรางความมนคง สงเสรมการพฒนามนษย เชน ความตองการขนพนฐาน ความเทาเทยมกน การพฒนาอยางยงยน การพฒนาประชาธปไตยและการมสวนรวมในทกระดบ

สงเสรมการพฒนาทางการเมอง เชน บรรทดฐานและสถาบนของโลก การใชก าลงรวมกน หรอการคว าบาตรหากจ าเปน

ทมา: Kanti Bajpai, “Human Security: Concept and Measurement.” Kroc Institute Occasional Paper #19: OP1: 1 (August, 2000), p. 36.

33

กจกรรม 3.2.2 จงอธบายประเภทของความมนคงของมนษยตามแนวทางของรฐบาลแคนาดา

แนวตอบกจกรรม 3.2.2 ประเภทความมนคงของมนษยตามแนวทางของแคนาดามสวนคลายคลงกบประเภทความมนคงของมนษยตามกรอบของโครงการพฒนาแหงสหประชาชาต (UNDP) แตแคนาดาจะเนนตวแปรเกยวกบภยคกคามทเปนความรนแรงตอบคคลมากกวา กลาวคอ มนษยตองมเสรภาพจากภยคกคามทสงผลกระทบตอสทธและชวต ความขดแยงภายในรฐและรฐลมเหลว อาชญากรรมขามชาต การแพรขยายของอาวธทมอ านาจการท าลายลางสง ความขดแยงทางศาสนาและชาตพนธ ความเสอมโทรมของสงแวดลอม การเพมขนของจ านวนประชากร การอพยพ การกดขจากรฐ การใชทนระเบดสงหารบคคล การลวงละเมดเดก การดอยพฒนาทางเศรษฐกจและการกดกนทางการคาระหวางประเทศ

34

ตอนท 3.3 การเสรมสรางความมนคงของมนษย โปรดอานหวเรอง แนวคด และวตถประสงคของตอนท 3.3 แลวจงศกษารายละเอยดตอไป หวเรอง 3.3.1 การสรางเกณฑการวดความมนคงของมนษย 3.3.2 ความรวมมอระดบโลก 3.3.3 ความรวมมอในระดบภมภาค แนวคด 1. ดชนวดความมนคงของมนษยหรอเฮชเอสไอ (Human Security Index: HSI) ไดรบการน าเสนอครงแรกใน ค.ศ. 2008 เพอใชเปนเกณฑส าหรบวดความมนคงของมนษยโดยประกอบดวยตวชวดดานเศรษฐกจ ไดแก ผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ ความเทาเทยมกนดานการกระจายรายได ระบบธรรมาภบาลดานเศรษฐกจ การเงน ตวชวดดานสงแวดลอม ไดแก ความเสยงดานสงแวดลอม นโยบายการปองกนสงแวดลอมและความยงยนดานสงแวดลอม ตวชวดดานสงคม ไดแก สขภาพ การศกษา การปองกนและสงเสรมความหลากหลาย สภาวะสงบสข ระบบธรรมาภบาล การปราศจากคอรปชน และความมนคงดานอาหาร 2. หลงจากทโครงการพฒนาโครงการพฒนาแหงสหประชาชาตไดออกรายงานการพฒนามนษย ฉบบป ค.ศ. 1994 และสหประชาชาตรบรองวาระความมนคงของมนษยวาเปนเรองส าคญททกรฐตองด าเนนการคขนานไปกบการพฒนามนษย สงผลใหหลายหนวยงานตงองคกรยอยขนมาเพอรบผดชอบศกษาและวจยเกยวกบเรองความมนคงของมนษยซงหนวยงานในระดบโลกทส าคญ ไดแก หนวยงานความมนคงของมนษย (HSU) เครอขายความมนคงของมนษย (HSN) กลมเพอนส าหรบความมนคงของมนษย (FHS) และสถาบนฟอรดเพอความมนคงของมนษย 3. ความรวมมอในระดบภมภาคมความส าคญในการก าหนดประเดนปญหาทสงผลกระทบตอความมนคงของมนษยในภมภาคเนองจากองคกรเหลานมความร ความเขาใจเกยวกบการเมอง เศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมทองถนเปนอยางด องคกรเหลานจงเปนหนสวนทส าคญในการท างานรวมกบสหประชาชาต องคกรทส าคญ ๆ ไดแก อาเซยน สหภาพยโรป และสหภาพแอฟรกา

35

วตถประสงค เมอศกษาตอนท 3.3 จบแลว นกศกษาสามารถ 1. อธบายความหมาย ความส าคญและการสรางเกณฑการวดความมนคงของมนษยได 2. ความรวมมอระดบโลกในการเสรมสรางความมนคงของมนษยได 3. อธบายความรวมมอระดบภมภาคในการเสรมสรางความมนคงของมนษยได

36

เรองท 3.3.1 การสรางเกณฑการวดความมนคงของมนษย ในชวง 50 ปทผานมามนษยไดสรางเครองมอเพอเสรมสรางความมนคงทเนนความมนคงของรฐ อาท สรางระบบดลแหงอ านาจ ผลตอาวธนวเคลยร สรางระบบพนธมตรทางยทธศาสตรทงในระดบโลกและระดบภมภาคผานกลไกของมหาอ านาจและสหประชาชาต ขณะทการรกษาและเสรมสรางความมนคงในปจจบนตองเปลยนแปลงเพอใหสอดคลองกบภยคกคามดานความมนคงรปแบบใหมโดยเฉพาะความมนคงของมนษยดงทไดกลาวมาแลวในตอนท 3.2 ดงนน รฐจงจ าเปนตองมความรวมมอทงในระดบรฐและระดบระหวางประเทศ โดยรายงานการพฒนามนษยฉบบ ค.ศ. 1994 ของโครงการพฒนาแหงสหประชาชาตไดเรยกรองใหรฐตาง ๆ พจารณาประเดนตอไปน คอ รบรองวาเรองความมนคงของมนษยเปนประเดนทาทายหลกของโลกในศตวรรษท 21 เรยกรองใหประชาชนตระหนกถงภยคกคามดานความมนคงและรวมมอกนปองกนและแกไขปญหา เรยกรองใหทกประเทศไมวาจะร ารวยหรอยากจนยอมรบมาตรการเสรมสรางความมนคงของมนษย รวมทงควรมกรอบความรวมมอใหม ๆ ระหวางประเทศเพอการพฒนาและเสรมสรางความมนคงของมนษย จากขอเรยกรองดงกลาว รายงานการพฒนามนษยฉบบ ค.ศ. 1994 จงรเรมวางกรอบแนวทางความรวมมอเพอเสรมสรางความมนคงของมนษยในเบองตนโดยอาศยตวชวดตาง ๆ เพอเตอนภยลวงหนา (Early warning indicators) เนองจากเหนวาตวชวดแบบเกณฑเดยว (single index) ไมมความสมบรณเพยงพอทจะบรหารจดการปญหาทซบซอนในปจจบนได ดงนน ในรายงานการพฒนามนษยฉบบป ค.ศ. 1994 จงเลอกเกณฑส าหรบวดความมนคงของมนษยดวยแนวทางตาง ๆ อาท ความมนคงทางอาหาร พจารณาจากปรมาณแคลลอรในการบรโภคประจ าวน ดชนการผลตอาหารตอหวและอตราสดสวนการพงพงการน าเขาอาหาร ความมนคงดานอาชพและรายได วดจากระดบการวางงานวามสงและยาวนานหรอไม วดเงนรายไดของชาต คาแรงทแทจรงรวมทงภาวะเงนเฟอ การละเมดสทธมนษยชน วดจากการจ าคกนกโทษทางการเมอง การทารณกรรม การหายสาปสญ การควบคมสอและการละเมดสทธมนษยชนในรปแบบตาง ๆ ความไมเทาเทยมกน พจารณาจากความแตกตางของคาดชนวดการพฒนามนษยหรอเฮชดไอ (Human Development Index: HDI)37 ระหวางประชากรกลมตาง ๆ

37 ดชนวดการพฒนามนษย (Human Development Index: HDI) ประกอบดวยอตราเฉลยของอายขยมนษย การศกษาและรายไดตอหว ซงนายมาหบบ อลฮค นกเศรษฐศาสตรชาวปากสถาน ผท างานกบโครงการพฒนาแหงสหประชาชาต (UNDP) ไดคดขนใน ค.ศ. 1990 เพอน ามาใชเปนเกณฑการวดการพฒนามนษยและถกน ามาพฒนาตอในเวลาตอมา

37

คาใชจายทางทหาร น ามาเปรยบเทยบกบคาใชจายเพอการศกษาและสาธารณสขเพอวดการลงทนในมนษย นอกจากเกณฑดงกลาวแลว โครงการพฒนาแหงสหประชาชาตยงอาศยดชนวดการพฒนามนษย (HDI) มาเปนเกณฑประกอบการประเมนความมนคงของมนษยดวยในชวงเรมตน จนกระทง “ดชนวดความมนคงของมนษยหรอเฮชเอสไอ” (Human Security Index: HSI) ไดรบการน าเสนอครงแรกในการประชม เรอง“มงสการด ารงอยของมนษยอยางยงยนและสรางสรรค” (Towards a Sustainable and Creative Humanosphere) ในทประชม “ระบบสารสนเทศภมศาสตรเพอการพฒนาโครงสรางพนฐานเชงพนทในโลกและสหศาสตรประจ าป ค.ศ. 2008” (GeoInformatics for Spatial-Infrastructure Development in Earth & Allied Sciences: GIS-IDEAS 2008) ซงตอมาคณะกรรมาธการเศรษฐกจและสงคมแหงสหประชาชาตส าหรบเอเชยและแปซฟกหรอเอสแคป (United Nations Economic and Social Commission for Asia and the Pacific: ESCAP) ไดน ามาปรบปรงใหมเพอเผยแพรใน ค.ศ. 2009 การน าเสนอดชนวดความมนคงของมนษย (HSI) เพมเตมจากการใชดชนวดการพฒนามนษย (HDI) เนองจากดชนวดดานการพฒนามนษยมขอบกพรองบางประการ เชน การไมครอบคลมสภาพภมศาสตรอยางสมบรณแบบ ขาดมมมองดานเศรษฐกจ สงแวดลอม และเงอนไขทางสงคมของประชาชน ทงน ดชนวดความมนคงของมนษยทใชในปจจบนไดรบการปรบปรงเมอ ค.ศ. 2010 และประเทศตาง ๆ ทวโลกไดน ามาเปนมาตรฐานเพอตรวจสอบสถานะความมนคงของมนษย โดยองคประกอบของดชนความมนคงของมนษย38 ไดแก 1. ตวชวดดานเศรษฐกจ ไดแก ผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ (Gross Domestic Product: GDP) ความเทาเทยมกนดานการกระจายรายได ระบบธรรมาภบาลดานเศรษฐกจ การเงน เปนตน 2. ตวชวดดานสงแวดลอม ไดแก ความเสยงดานสงแวดลอม นโยบายการปองกนสงแวดลอม (เชน น า สะอาด) และความยงยนดานสงแวดลอม เปนตน

3. ตวชวดดานสงคม ไดแก สขภาพ การศกษา การปองกนและสงเสรมความหลากหลาย สภาวะสงบสข ระบบธรรมาภบาล การปราศจากคอรปชน และความมนคงดานอาหาร เปนตน ความส าคญของการมดชนความมนคงของมนษย (HSI) เกดจากการทประเทศตาง ๆ ในโลกลวนมนโยบายการพฒนาซงค าวา “การพฒนา” (development) แทจรงแลวควรเปนระบบการบรหารจดการทดแบบองครวมทสามารถกอใหเกดสภาวะสงบสข ยตธรรมและยงยนส าหรบทกคน แตขอมลจากดชนความมนคงของมนษยในแตละประเทศสวนใหญสะทอนใหเหนวา การพฒนานามกเนนการพฒนาเศรษฐกจเพอเพมผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศแตการเตบโตทางเศรษฐกจเหลานนอาจสงผลกระทบทางลบตอวถชวต สภาพแวดลอมทางสงคมของประชาชนในประเทศ ดงตวอยางของสหรฐอเมรกาซงอยในกลมประเทศพฒนาแลว (developed country) และมผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศล าดบท 11 ของโลก ระดบดชนวดการพฒนามนษย (HDI) อยอนดบท 30

38 Human Security Index. http://www.humansecurityindex.org/?page_id=2

38

จาก 232 ประเทศ อยางไรกตามเมอพจารณาจากดชนวดความมนคงของมนษยในแตละมตจะพบวา ตวชวดดานเศรษฐกจของสหรฐอเมรกาอยอนดบท 140 ตวชวดดานสงแวดลอมอยอนดบท 179 และตวชวดดานสงคมอยอนดบท 147 จากจ านวน 232 ประเทศ39 ตวเลขดงกลาวสะทอนใหเหนวาสหรฐอเมรกากลบกลายเปนประเทศทมดชนดานความมนคงของมนษย (HSI) อยในระดบปานกลางถงลาง ทง ๆ ทมผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศสง เนองจากการพฒนาไมครอบคลมประเดนทดชนวดความมนคงของมนษยก าหนดไว เชน มต เศรษฐกจ สหรฐอเมรกามการกระจายรายไดอยางเทาเทยมกนต าทง ๆ ทในชวง ค.ศ. 1968 สหรฐอเมรกาเปนประเทศทมการกระจายรายไดอยางเทาเทยมกนสงมากแตอตราดงกลาวไดลดลงเรอย ๆ นอกจากนดานภาวะการเงนยงประสบปญหาหนสนตางประเทศสงและขาดดลการคายาวนาน มตสงแวดลอม สหรฐอเมรกาประสบกบภยพบตดานสงแวดลอมหลายประการและภาครฐไดตอบสนองตอปญหาดงกลาวยงไมดพอ จงกอใหเกดความเสยงดานการพฒนาอยางยงยน และมตดานสงคม สหรฐอเมรกามอตราสภาวะสงคมสงบสขคอนขางต า ความไมเสมอภาคดานการประกนสขภาพสง เผชญปญหาความมนคงทางอาหาร อตราอายขยเฉลยของคนอเมรกนต า (ประมาณ 59 ป) และสตรมอายขยเฉลยลดลงถงรอยละ 30 ในบางมลรฐ40 จากตวอยางขางตนจะเหนไดวาดชนความมนคงของมนษย (HSI) เปนเครองมอทมประโยชนอยางนอย 5 ประการ คอ41 1) พฒนาระบบการเตอนภยลวงหนาทางสงคม โดยใชเปนบรรทดฐานเพอประเมนความมนคงของมนษยในทกสงคมวาเพมสงขนหรอลดต าลงและเปนเครองมอในการก าหนดทศทางการเปลยนแปลงเรองความมนคงของมนษย 2) เนนประเดนปญหา เนองจากคาของดชนจะชวยก าหนดประเดนปญหาทชดเจนวาเรองใดส าคญและควรแกไขกอน 3) ชวยจดล าดบความส าคญของนโยบายระดบชาตและระดบระหวางประเทศ เพอใหเกดเปาหมายทชดเจนในการใหเงนทนชวยเหลอ สรางกฎกตกา บรรทดฐาน และมาตรฐานตาง ๆ ในเชงนโยบาย 4) สรางมาตรฐานของชาตและระหวางประเทศ เพราะดชนความมนคงของมนษย (HSI) สามารถน ามาใชเปนเครองมอสรางแรงจงใจแกรฐบาลหรอองคกรตาง ๆ เพอพฒนาระดบความเปนอยของประชาชนใหเปนทยอมรบในระดบชาตและนานาชาตได 5) ชวยสรางความรใหมทางสงคมศาสตร คาดชนความมนคงของมนษย (HSI) สามารถน ามาใชควบคกบเกณฑดชนการพฒนามนษย (HDI) เพอวางแผนเกยวกบการพฒนามนษยแบบองครวมได อยางไรกตามดชนความมนคงของมนษยยงถอวามขอจ ากดบางประการ ไดแก42

39 Ibid., p. 2. 40 Ibid., p. 2. 41 Bajpai, op. cit., pp. 55-58.

39

1) ความถกตองและความนาเชอถอ ซงเปนปญหาคลายกบดชนชวดเรองอน ๆ ทอาจเกดคาเบยง ความแมนย าและความนาเชอถอ 2) การรวมมาตรการทหลากหลายในดชนวดความมนคงของมนษยอาจท าใหเกดปญหาในการพจารณาเลอกใชหรอเลอกใหน าหนกวาเกณฑใดทเหมาะสม 3) การเลอกขอมลเพอน ามารายงานของแตละประเทศอาจสงผลตอคาดชนวดความมนคงของมนษย เชน จ านวนคนเสยชวตดวยความรนแรงซงบางประเทศนบจ านวนละเอยดแตบางประเทศอาจรายงานไมครบ 4) ดชนวดความมนคงของมนษยมมาตรการวดเชง “อตวสย” ขนกบการตความและการประเมนของคน ดงนน ขอจ ากดดงกลาวอาจแกไขโดยอาศยเครองมอการประเมนอนรวมดวย เชน การส ารวจความคดเหนประชาชน การส ารวจเชงปรมาณ เปนตน

กจกรรม 3.3.1 จงอธบายประโยชนของดชนความมนคงของมนษย มาโดยสงเขป

แนวตอบกจกรรม 3.3.1 ประโยชนของดชนความมนคงของมนษย คอ (1) พฒนาระบบการเตอนภยลวงหนาทางสงคม (2) ชวยก าหนดประเดนปญหาทชดเจนวาเรองใดส าคญและควรแกไขกอน (3) ชวยจดล าดบความส าคญของนโยบายระดบชาตและระดบระหวางประเทศ เพอใหเกดเปาหมายทชดเจนในการใหเงนทนชวยเหลอ สรางกฎกตกา บรรทดฐาน และมาตรฐานตาง ๆ ในเชงนโยบาย (4) สรางมาตรฐานของชาตและระหวางประเทศ (5) ชวยสรางความรใหมทางสงคมศาสตร เพอน ามาใชควบคกบเกณฑดชนการพฒนามนษย (HDI) ส าหรบวางแผนเกยวกบการพฒนามนษยแบบองครวมได

42 Ibid., pp. 58-59.

40

เรองท 3.3.2 ความรวมมอระดบโลก

หนวยงานระดบโลกทเกยวของกบความมนคงของมนษย หลงจากทโครงการพฒนาโครงการพฒนาแหงสหประชาชาตไดออกรายงานการพฒนามนษยฉบบ ค.ศ. 1994 และสหประชาชาตรบรองวาระความมนคงของมนษยวาเปนเรองส าคญททกรฐตองด าเนนการคขนานไปกบการพฒนามนษย สงผลใหหลายหนวยงานตงองคกรยอยขนมาเพอรบผดชอบ ศกษาและวจยเกยวกบเรองความมนคงของมนษยซงหนวยงานในระดบโลกทส าคญ อาท 1. หนวยงานความมนคงของมนษย (Human Security Unit: HSU) ตงขนเปนหนวยงานหนงในส านกงานเพอการประสานงานดานมนษยธรรมแหงสหประชาชาต (UN Office for the Coordination of Humanitarian Affairs: OCHA) ใน ค.ศ. 2004 มวตถประสงคคอ (1) ก าหนดประเดนส าคญส าหรบความมนคงของมนษยส าหรบทกคนโดยท าหนาทบรหารกองทนเพอความมนคงของมนษย (UN Trust Fund for Human Security: UNTFHS) และสนบสนนการปรกษาหารอเกยวกบเรองความมนคงของมนษยในทประชมสมชชาใหญแหงสหประชาชาต (2) ตอบสนองตอสถานการณตาง ๆ ทสงผลกระทบตอความมนคงของมนษยโดยน าเสนอกจกรรมทชดเจนเพอพฒนาคณภาพชวตของมนษยซงก าลงเผชญกบปญหา (3) พฒนาเครองมอทสามารถน ามาใชในการแกไขปญหาความมนคงของมนษยโดยการแนะน าขนตอน วธการด าเนนโครงการตาง ๆ โดยเฉพาะโครงการภายใตกรอบของสหประชาชาต และ (4) สงเสรมความรวมมอและถายทอดบทเรยนในดานความมนคงของมนษยใหแกรฐตาง ๆ โดยท างานรวมกบสถาบนการศกษา องคการระหวางประเทศในระดบภมภาค องคกรทมใชรฐ (NGOs) องคกรในทองถนและชมชนตาง ๆ เพอกระตนความเขาใจและเสรมสรางพนฐานเกยวกบความมนคงของมนษย

41

ภาพท 3.5 ทมา: http://www.un.org/humansecurity/human-security-unit/about-human-security-unit-0 หนวยงานความมนคงของมนษย (HSU) ไดก าหนดภารกจในการเสรมสรางความมนคงของมนษย ดงน 1) การเนนประชาชนเปนศนยกลาง (People-centered) เพอใหสามารถด ารงชวตไดอยางมคณภาพและมศกดศรดวยการเสรมความกาวหนาของระบบการเมอง เศรษฐกจ สงแวดลอม การทหารและวฒนธรรมทจะน าไปสสนตภาพ การพฒนาและความกาวหนาของมนษย 2) ครอบคลมทกมตอยางสมบรณแบบ (Comprehensive) การเสรมสรางความมนคงของมนษยจ าเปนตองไดรบความรวมมอจากหลายภาคสวน ครอบคลมทกมตเพอปองกนการท างานแบบซ าซอนและจะชวยใหไดแนวทางแกไขปญหาเชงบรณาการทมประสทธภาพในการปรบปรงคณภาพชวตประจ าวนของประชาชน เนองจากภยคกคามตอความมนคงของมนษยมความเชอมโยงและสงผลกระทบซงกนและกน 3) เนนประเดนเฉพาะใหสอดคลองกบบรบทของสงคม (Context-specific) สาเหตและประเภทของภยคกคามตอความมนคงมนษยมรปแบบเฉพาะเจาะจงขนอยกบแตละพนท กาลเวลาและปญหา ดงนน การแกไขปญหาจงตองน าเสนอทางออกทสอดคลองกบบรบทของทองถน ตรงกบความตองการของประชาชนและศกยภาพของรฐบาลในพนทมากทสด 4) เนนการปองกนปญหา (Prevention-oriented) เสรมสรางมาตรการเพอปองกนปญหาทจะเกดขนทงในปจบนและอนาคตโดยพจารณาหาสาเหตทแทจรงเชงโครงสราง 5) เนนระบบการปองกนในระดบบนและเสรมสรางความเขมแขงในระดบลาง (Protection from top-down and empowerment from bottom-up) กลาวคอ การเสรมสรางความมนคงของมนษยตองท างานรวมกนสองสวน คอ ระดบบนซงควรมกลไกทด มการสรางระบบการเตอนภยลวงหนา มระบบธรรมาภบาลและ

42

ระบบการคมครองทางสงคมทด43 ระดบลาง คอ เนนกระบวนการมสวนรวมของประชาชนเพอเสรมสรางศกยภาพของทองถน และสรางความเขมแขงใหแกเครอขายทางสงคม 2. เครอขายความมนคงของมนษย (Human Security Network: HSN) เปนการรวมกลมของประเทศในภมภาคตาง ๆ ซงมแนวคดคลายคลงกนเกยวกบการสงเสรมความมนคงของมนษยภายในประเทศของตนและในเวทโลกตงขนใน ค.ศ. 1999 ประกอบดวยสมาชก 12 ประเทศ ไดแก ออสเตรย นอรเวย สวตเซอรแลนด ชล คอสตารกา กรซ ไอรแลนด จอรแดน มาล ปานามา สโลวเนย ไทย โดยแอฟรกาใต เปนประเทศผสงเกตการณ ซงปจจบนปานามาด ารงต าแหนงประธานเครอขายความมนคงของมนษย (ค.ศ. 2017 – ค.ศ. 2018) วตถประสงคเรมแรกของเครอขาย คอ การสนบสนนสนธสญญาออตตาวาวาดวยการหามทนระเบดสงหารบคคลซงแคนาดาและนอรเวยเปนผผลกดน ตอมากจกรรมของเครอขายไดขยายครอบคลมประเดนดานความมนคงของมนษยตามกรอบสหประชาชาตโดยมวสยทศน คอ การสรางสรรคโลกทประชาชนสามารถด ารงชวตอยไดอยางมความมนคง ปลอดจากความหวาดกลว (เชน ผลกระทบจากการสรบ หรอภยจากอาวธทอนตราย เชน ทนระเบดสงหารบคคล การแพรขยายของอาวธขนาดเลก) และปลอดจากความขาดแคลน (เชน ความยากจน ภยจากโรคระบาดทรายแรง) เครอขายความมนคงของมนษยจดใหมการประชมระดบรฐมนตรเปนประจ าทกป อยางไรกตาม การจดกจกรรมทส าคญในนามเครอขายความมนคงของมนษยตงแต ค.ศ. 2010 มเพยงการจดการประชมระดบเจาหนาทอาวโสในระหวางการประชมสมชชาใหญแหงสหประชาชาต (สมยสามญ) ในแตละป และการออกถอยแถลงรวมในเวทการประชมตาง ๆ เทานน

3. กลมเพอนส าหรบความมนคงของมนษย (Friends of Human Security: FHS) ญปนไดตงกลมดงกลาวขนใน ค.ศ. 2006 และไดเชญประเทศสมาชกของสหประชาชาต กลมประเทศสมาชกเครอขายความมนคงของมนษย (HSN) และประเทศจากภมภาคตาง ๆ เพอท างานรวมกนอยางไมเปนทางการ มความยดหยนส าหรบเปนเวทในการหารอเกยวกบความมนคงของมนษยอกเวทหนง รวมทงแสวงหาความเขาใจรวมกนและท างานรวมกนเพอบรณาการประเดนเกยวกบความมนคงของมนษยในกจกรรมของสหประชาชาต 4. สถาบนฟอรดเพอความมนคงของมนษย (Ford Institute for Human Security) เปนสวนหนงของสถาบนบณฑตสาขากจการสาธารณะและความสมพนธระหวางประเทศ (Graduate School of Public and International Affairs: GSPIA) ของมหาวทยาลยพตสเบอรกซงตงขนใน ค.ศ. 2003 เพอศกษาวจยเรองเกยวกบความมนคงของมนษยและสรางเครอขายโดยท างานรวมกบหนวยงานและนกวชาการดานความมนคงของมนษย

43 การคมครองทางสงคม (Social Protection) หมายถง การด าเนนงานเพอใหความคมครองหรอใหหลกประกนทางสงคมในดานตาง ๆ อาท กฎหมาย ระเบยบขอบงคบ ระบบประกนสงคม และบรการสงคม โดยใหความส าคญแกกลมประชากรทยากจน และดอยโอกาส เพอใหไดสทธทางสงคมในฐานะทเปนมนษยซงเปนความรวมมอในการด าเนนงานระหวางภาครฐและภาคเอกชน

43

โดยไดรบเงนบรจาคจากบรษท ฟอรด มอเตอร และถอเปนสถาบนแรก ๆ ของสหรฐอเมรกาทศกษาวจยดานความมนคงของมนษย ทงน งานวจยทสถาบนใหความส าคญ ไดแก สาเหตของความขดแยงทางการเมอง ผลกระทบของความขดแยงตอประชาชน การระงบความขดแยง การเปลยนผานจากชวงความขดแยงเขาสภาวะสนตภาพ บนพนฐานความเชอวาความมนคงของมนษยและความมนคงของรฐจะสนบสนนซงกนและกน

กจกรรม 3.3.2 จงอธบายภารกจในการเสรมสรางความมนคงของมนษยของหนวยงานความมนคงของมนษย (HSU) แหงสหประชาชาต

แนวตอบกจกรรม 3.3.2 ภารกจในการเสรมสรางความมนคงของมนษยของหนวยงานความมนคงของมนษย (HSU) แหงสหประชาชาต ไดแก 1) การเนนประชาชนเปนศนยกลาง เพอใหสามารถด ารงชวตไดอยางมคณภาพและมศกดศรดวยการเสรมความกาวหนาของระบบการเมอง เศรษฐกจ สงแวดลอม การทหารและวฒนธรรมทจะน าไปสสนตภาพ การพฒนาและความกาวหนาของมนษย 2) ครอบคลมทกมตอยางสมบรณแบบ เพอปองกนการท างานแบบซ าซอนและจะชวยใหไดแนวทางแกไขปญหาเชงบรณาการท มประสทธภาพในการปรบปรงคณภาพชวตประจ าวนของประชาชน เนองจากภยคกคามตอความมนคงของมนษยมความเชอมโยงและสงผลกระทบซงกนและกน 3) เนนประเดนเฉพาะใหสอดคลองกบบรบทของสงคม เพอใหการแกไขปญหาสอดคลองกบบรบทของทองถน ตรงกบความตองการของประชาชนและศกยภาพของรฐบาลในพนทมากทสด 4) เนนการปองกนปญหา โดยพจารณาหาสาเหตทแทจรงเชงโครงสราง 5) เนนระบบการปองกนในระดบบนและเสรมสรางความเขมแขงในระดบลาง คอ ระดบบนซงควรมกลไกทด มการสรางระบบการเตอนภยลวงหนา มระบบธรรมาภบาลและระบบการคมครองสงคมทด ในขณะทระดบลางคอ เนนกระบวนการมสวนรวมของประชาชนเพอเสรมสรางศกยภาพของทองถน และสรางความเขมแขงใหแกเครอขายทางสงคม

44

เรองท 3.3.3 ความรวมมอในระดบภมภาค

องคกรระหวางประเทศในระดบภมภาค องคกรระหวางประเทศในระดบภมภาคมบทบาทส าคญในการก าหนดประเดนปญหาทสงผลกระทบตอความมนคงของมนษยในภมภาคเนองจากองคกรเหลานมความร ความเขาใจเกยวกบการเมอง เศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรมทองถนเปนอยางด ดงนน องคกรเหลานจงเปนหนสวนทส าคญในการท างานรวมกบสหประชาชาตเพอเสรมสรางความมนคงของมนษย องคกรทส าคญ ๆ ไดแก 1. สมาคมประชาชาตแหงเอเชยตะวนออกเฉยงใตหรออาเซยน (Association of South East Asian Nations: ASEAN) มสมาชกทงหมด 10 ประเทศ ไดแก กมพชา ไทย บรไน พมา ฟลปปนส มาเลเซย ลาว เวยดนาม สงคโปร และอนโดนเซย ซงผน าอาเซยนไดลงนามใน “ปฏญญาวาดวยความรวมมออาเซยนฉบบท 2” (Declaration of ASEAN Concord II หรอ Bali Concord II) เหนชอบใหมการจดตงประชาคมอาเซยน (ASEAN Community) ภายใน ค.ศ. 2020 ในโอกาสเขารวมประชมสดยอดอาเซยน ครงท 9 ณ เกาะบาหล ประเทศอนโดนเซยเมอ ค.ศ. 2003 ตอมาผน าอาเซยนไดลงนามเลอนระยะเวลาจดตงประชาคมอาเซยนใหเสรจภายใน ค.ศ. 2015 ในการประชมสดยอดอาเซยน ครงท 12 ณ เมองเซบ ประเทศฟลปปนส ค.ศ. 2007 แนวคดเกยวกบการเสรมสรางความมนคงของมนษยในกรอบอาเซยนปรากฏชดเจนมากยงขนในการประชมสดยอดอาเซยน ครงท 27 ณ กรงกวลาลมเปอร ประเทศมาเลเซย ค.ศ. 2015 เมอผน าอาเซยนไดลงนามเอกสารส าคญ 3 ฉบบ ไดแก (1) ปฏญญากรงกวลาลมเปอรวาดวยการจดตงประชาคมอาเซยน ค.ศ. 2015 ซงประกอบดวย 3 เสาหลก ไดแก ประชาคมการเมองและความมนคง ประชาคมเศรษฐกจ และประชาคมสงคมและวฒนธรรม (2) ปฏญญากรงกวลาลมเปอรวาดวยอาเซยน ค.ศ. 2025: มงหนาไปดวยกนซงรบรองวสยทศนประชาคมอาเซยน ค.ศ. 2025 และแผนงานประชาคมอาเซยน ค.ศ. 2025 เเละ (3) อนสญญาอาเซยนวาดวยการตอตานการคามนษยโดยเฉพาะสตรและเดก รวมทงรบรองเอกสารอน ๆ อก 18 ฉบบ นอกจากนทประชมยงเหนพองทจะสงเสรมความรวมมอกนเพอรบมอกบความทาทายตาง ๆ ทเพมมากขนจากการเชอมโยงของประเทศในภมภาค อาท ยาเสพตด อาชญากรรมขามชาต การคามนษย ภยพบต การโยกยายถนฐานแบบไมปกต ปญหาหมอกควนขามแดน และอาชญากรรมไซเบอร รวมทงยงยนยนทจะรวมมอกนตอตานการกอการรายและแนวคดสดโตงรนแรงในทกรปแบบ44

44 กรมอาเซยน กระทรวงการตงประเทศ. การประชมสดยอดอาเซยน ครงท 27 และการประชมสดยอดทเกยวของ ณ กรงกวลาลมเปอร มาเลเซย. http://www.mfa.go.th/asean/th/news/2352/62531 (accessed December 20, 2017).

45

เอกสารส าคญทก าหนดแนวคดและการท างานของอาเซยนเก ยวกบความมนคงของมนษยเหนไดจากเอกสารวสยทศนประชาคมอาเซยน ค.ศ. 2025 ดงปรากฏในขอ 5 ซงระบวา “เรามองเหนประชาคมทมสนตภาพ ความมนคง และความแขงแกรง มศกยภาพมากขนทจะตอบสนองความทาทายอยางมประสทธภาพ และประชาคมทมองออกไปนอกภมภาคในฐานะทเปนสวนหนงของประชาคมโลกโดยยงรกษาความเปนแกนกลางของอาเซยนไว อกทงเรามองเหนความมชวตชวา ความยงยนและการรวมกลมทางเศรษฐกจขนสง ความเชอมโยงทมากขน รวมทงความพยายามทแขงขนในการลดชองวางดานการพฒนาผานขอรเรมเพอการรวมตวของอาเซยน และเรายงมองเหนอาเซยนทมขดความสามารถในการไขวควาโอกาสและรบมอกบความทาทายทจะมาถงในทศวรรษหนา” นอกจากนอาเซยนยงแสดงจดยนทจะตอบสนองตอวาระการพฒนาทยงยนของสหประชาชาต ค.ศ. 2030 ดงขอความในขอ 6 ของวสยทศนอาเซยนทก าหนดวา “เราเนนย าความสอดคลองกนระหวางวาระเพอการพฒนาทยงยนของสหประชาชาต ค.ศ. 2030 กบความพยายามในการสรางประชาคมอาเซยนเพอยกระดบคณภาพชวตของประชาชนของเรา”45 รวมทงกลาวถงเปาหมายรวมกนของอาเซยนซงมเนอหาเกยวกบการเสรมสรางความมนคงของมนษยโดยแบงตามเสาหลกทง 3 เสาของประชาคมอาเซยนได ดงน ประชาคมการเมองและความมนคงอาเซยน ในขอ 8.1 – 8.6 ก าหนดวา “ ดงนนเราจะด าเนนงานเพอใหไดมาซง 8.1 ประชาคมทยดมนในกฎกตกา ทยดมนในหลกการขนพนฐานของอาเซยน คานยมและบรรทดฐานทมรวมกน ตลอดจนหลกกฎหมายระหวางประเทศทควบคมการด าเนนความสมพนธอยางสนตระหวางรฐ 8.2 ประชาคมทครอบคลมและตอบสนอง ทประชาชนมสทธมนษยชนและเสรภาพขนพนฐาน ตลอดจนเตบโตในสภาพแวดลอมทมความยตธรรม เปนประชาธปไตย ปรองดอง และมความออนไหวเกยวกบเรองเพศสภาพ โดยเปนไปตามหลกประชาธปไตย ธรรมาภบาล และนตธรรม 8.3 ประชาคมทโอบรบขนตธรรมและทางสายกลาง ความเคารพศาสนาวฒนธรรม และภาษาทแตกตางกนของประชาชนของเรา ยดมนในคานยมรวมเพอใหมความเปนหนงในความหลากหลาย รวมถงรบมอกบภยคกคามของลทธสดโตงรนแรงในทกรปแบบ 8.4 ประชาคมทสงเสรมความครอบคลมในทกมต ทพฒนาศกยภาพในการรบมอกบความทาทายทมอยและทก าลงจะเกดขน ซงรวมถงประเดนความมนคงรปแบบใหม โดยเฉพาะอาชญากรรมขามชาตและความทาทายขามพรมแดนอยางมประสทธภาพและทนทวงท

45 กรมอาเซยน กระทรวงการตางประเทศ. (2559). อาเซยน 2025: มงหนาไปดวยกน (ASEAN 2025: Forging Ahead Together) วสยทศนประชาคมอาเซยน 2025 และแผนงานประชาคมอาเซยน 2016 – 2025. กรงเทพฯ: บรษท เพจเมคเกอร จ ากด, น. 18.

46

8.5 ภมภาคทแกไขความแตกตางและขอพพาทโดยสนตวธ รวมถงการละเวนการขทจะใชหรอการใชความรนแรง และใชกลไกการระงบขอพพาทอยางสนต ในขณะเดยวกนกเสรมสรางมาตรการความไวเนอเชอใจ สงเสรมกจกรรมการทตเชงปองกน และขอรเรมเรองการคลคลายความขดแยง 8.6 ภมภาคทปราศจากอาวธนวเคลยรและอาวธทมอานภาพการท าลายลางสง ตลอดจนการสนบสนนความพยายามระดบโลกในการลดอาวธ การไมแพรขยายและการใชอาวธนวเคลยรเพอสนต จากวสยทศนขางตนจะเหนวาอาเซยนสงเสรมการด าเนนงานในกรอบประชาคมการเมองและความมนคงอาเซยนเพอสรางระบบและกลไกทสอดคลองกบแนวคดความมนคงของมนษยในมต “การมเสรภาพหรอปลอดจากความกลว” ประชาคมเศรษฐกจอาเซยน ในขอ 10.4 ก าหนดวา “เราจะด าเนนงานเพอใหไดมาซงประชาคมทแขงแกรง ทกคนมสวนรวม ท าเพอประโยชนของประชาชนและมประชาชนเปนศนยกลาง ซงจะกอใหเกดการพฒนาอยางเสมอภาคและการเจรญเตบโตททกคนมสวนรวม เปนประชาคมทมนโยบายเกยวกบวสาหกจขนาดกลาง ขนาดยอม และรายยอยทมประสทธภาพ และรวมมอกนเพอลดชองวางการพฒนา และเปนประชาคมทมการปฏสมพนธกบภาคธรกจและผมสวนไดสวนเสยทมประสทธภาพ มความรวมมอและโครงการดานการพฒนาระดบอนภมภาค และมโอกาสทางเศรษฐกจทมากขนเพอขจดความยากจน”46 จากวสยทศนดงกลาวจะเหนวาอาเซยนสงเสรมการด าเนนงานในกรอบประชาคมเศรษฐกจอาเซยนเพอสรางระบบและกลไกทสอดคลองกบแนวคดความมนคงของมนษยในมต “การมเสรภาพหรอปลอดจากความตองการ” ประชาคมสงคมและวฒนธรรมอาเซยน ในขอ 12.1 -1 2.5 ก าหนดวา “ดงนนเราจะด าเนนงานเพอใหไดมาซง 12.1 ประชาคมทมงมน ประชาชนมสวนรวม และมความรบผดชอบตอสงคมผานกลไกทเชอถอได และทกคนมสวนรวมเพอประโยชนของประชาชนในอาเซยนโดยยดหลกธรรมภบาล 12.2 ประชาคมททกคนมสวนรวมซงสงเสรมคณภาพชวตทดยงขน การเขาถงโอกาสอยางเทาเทยม การสงเสรมและคมครองสทธมนษยชนของสตร เดก เยาวชน ผสงอาย ผพการ แรงงานขามชาต หรอกลมทเปราะบางและชายขอบ 12.3 ประชาคมทมความยงยน ทสนบสนนการพฒนาทางสงคมและปกปองสงแวดลอมผานกลไกทมประสทธภาพ เพอตอบสนองความตองการในปจจบนและอนาคตของประชาชน 12.4 ประชาคมทแขงแกรง ทมความสามารถและสมรรถนะในการปรบตวและตอบสนองตอความเปราะบางทางสงคมและความออนแอทางเศรษฐกจ ปญหาภยพบต การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ตลอดจนภยคกคามและความทาทายตาง ๆ ทเกดขน

46 เรองเดยวกน, น. 22.

47

12.5 ประชาคมทมพลวตและปรองดอง ตระหนกและภมใจในอตลกษณ วฒนธรรม และมรดกทเสรมสรางความสามารถในการพฒนาและสงเสรมประชาคมโลกในเชงรกได47 จากวสยทศนดงกลาวจะเหนวาอาเซยนสงเสรมการด าเนนงานในกรอบประชาคมสงคมและวฒนธรรมอาเซยน เพอสรางระบบและกลไกทสอดคลองกบแนวคดความมนคงของมนษยในมต “การด ารงชวตอยอยางมศกดศร” จงกลาวไดวาวสยทศนอาเซยน ค.ศ. 2025 และแผนงานของอาเซยนครอบคลมภารกจการเสรมสรางความมนคงของมนษยครบทกมตของสหประชาชาต คอ การมสรภาพหรอปลอดจากความกลว การมเสรภาพหรอปลอดจากความตองการ และการด ารงชวตอยอยางมศกดศร 2. สหภาพยโรป (European Union) เปนการรวมกลมของประเทศในภมภาคยโรปทงดานการเมอง เศรษฐกจ และสงคมในลกษณะสถาบนแบบเหนอรฐ (Supranational Institution) ทใหญทสดและกาวหนาทสดในโลก มวตถประสงคเพอเสรมสรางสนตภาพระหวางประเทศในภมภาคยโรปภายหลงสงครามโลกครงท 2 รวมถงการเสรมสรางความเขมแขงทางเศรษฐกจแกประเทศสมาชก ปจจบนมสมาชกจ านวน 28 ประเทศ48 สหภาพยโรปไดก าหนดหลกการหลายประการทเกยวของกบความมนคงของมนษยสอดแทรกในนโยบายตางประเทศและความมนคงของสหภาพยโรปโดยเรมปรากฏในยทธศาสตรความมนคงสหภาพยโรป (European Security Strategy) ตงแต ค.ศ. 2003 ซงระบวา “ความมนคงเปนเงอนไขเบองตนส าหรบการพฒนา” และยอมรบวาความยากจน ความเจบปวยทเกดขนในประเทศก าลงพฒนาจ านวนมากเปนตนเหตของความทกขทรมานซง จ าเปนตองมมาตรการเรงดวนทางดานความมนคง49 หลงจากนนคณะท างานเพอศกษาเกยวกบขดความสามารถของสหภาพยโรปดานความมนคงไดเสนอ “รายงานบารเซโลนาวาดวยขดความสามารถดานความมนคงของยโรป ค.ศ. 2004 (Barcelona Report of the Study Group on Europe´s Security Capabilities 2004) เรอง “หลกการความมนคงของมนษยส าหรบสหภาพยโรป” (Human Security Doctrine for Europe) ซงระบวา “ความมนคงของมนษยเกยวของกบความตองการขนพนฐานของบคคลและชมชนในเวลาทอนตราย เกยวของกบความรสกปลอดภยบนทองถนนและเกยวของกบการมสงของเพอการยงชพรวมทงมอสระ นอกจากน รายงานฉบบดงกลาวยงยอมรบวา “การปลอดจากความหวาดกลวและปลอดจากความขาดแคลนเปนเรองจ าเปนส าหรบการใชชวตทม

47 เรองเดยวกน, น. 24. 48 สมาชกถง ค.ศ. 2018 ไดแก ออสเตรย เบลเยยม บลแกเรย โครเอเชย ไซปรส เชก เดนมารก เอสโตเนย ฟนแลนด ฝรงเศส เยอรมน กรซ ฮงการ ไอรแลนด อตาล ลตเวย ลธวเนย ลกเซมเบรก มอลตา เนเธอรแลนด โปแลนด โปรตเกส โรมาเนย สโลวาเกย สโลวเนย สเปน สวเดน และสหราชอาณาจกร 49 EU Human Security Approach. http://humansecuritycourse.info/module-1-the-concept-of-human-security/eu-approach/ (accessed December 20, 2017).

48

คณภาพและความปรารถนาทจะมชวตอยอยางสงบสข”50 โดยหลกการความมนคงของมนษยประกอบดวย 3 องคประกอบ คอ51 1) การยดหลกปฏบต 7 ประการทเปนทงเปาหมายและเครองมอส าหรบปฏบตการในสถานการณทคกคามความมนคง ไดแก (1) ใหความส าคญในเรองสทธมนษยชน (2) เนนการมอ านาจทางการเมองอนชอบธรรม (3) สงเสรมการท างานแบบพหภาค (4) ท างานดวยกระบวนการจากระดบลางขนสระดบบน เชน การสอสาร การปรกษาหารอ กระบวนการมสวนรวมของคนในทองถนเพอพฒนาระบบเตอนภยลวงหนา ระบบการหาขาวเชงลก ระดมการสนบสนนจากทองถน เปนตน (5) เนนภมภาค (6) ใชเครองมอทางกฎหมาย (7) การใชก าลงอยางเหมาะสม 2) หนวยก าลงเพอรบผดชอบดานความมนคงของมนษย (Human Security Response Force) จ านวน 15,000 คนทประกอบดวยผชายและผหญง โดย 1 ใน 3 ควรเปนพลเรอน (ต ารวจ นกสทธมนษยชน ผเชยวชาญดานการพฒนาและดานมนษยธรรม และฝายบรหาร) รวมทงเสนอใหมหนวยอาสาสมครดานความมนคงของมนษย (Human Security Volunteer Service) 3) กรอบกฎหมายใหม เพอเปนแนวทางในการเขาแทรกแซงปฏบตการดานมนษยธรรมซงตงอยบนพนฐานของกฎหมายภายในของรฐเจาภาพ รฐผสง กฎหมายอาญาระหวางประเทศ และกฎหมายสทธมนษยชนระหวางประเทศ (ทงน สองขอสดทายสหภาพยโรปไมไดน ามาปฏบตจรง) สาเหตทสหภาพยโรปจ าเปนตองค านงถงเรองความมนคงของมนษยเนองจาก เหตผลดานมนษยธรรม เพราะมนษยทกคนตองมสทธทจะด ารงชวตอยไดอยางมศกดศรและมนคง อกทงถอเปนความรบผดชอบรวมกนในการชวยเหลอซงกนและกนเมอมนษยเผชญกบภยคกคาม เหตผลทางกฎหมาย สหภาพยโรปมพนธะตองปฏบตตามกฎบตรของสหประชาชาตมาตราท 55 และมาตราท 56 ซงเรยกรองใหประชาคมโลกสงเสรมการเคารพในสทธมนษยชน และธรรมนญของสหภาพยโรปไดก าหนดใหถอปฏบตตามขอเรยกรองดงกลาว และสดทาย ผลประโยชนของปจเจกบคคล เนองจากประเทศยโรปยอมไมปลอดภยหากประเทศทเหลอในโลกไมปลอดภย ดงนนความมนคงของมนษยจงเปนผลประโยชนรวมกน52 ตอมาคณะท างานเพอศกษาเกยวกบขดความสามารถของสหภาพยโรปดานความมนคงไดเสนอ “รายงานแมดรดวาดวยขดความสามารถดานความมนคงของยโรป ค.ศ. 2007” (Madrid Report of the Human

50 The Madrid Report of the Human Security Study Group. (2007). A European Way of Security. Madrid: Human Security Study Group, 3. http://eprints.lse.ac.uk/40207/1/A_European_Way_of_Security (accessed December 20, 2017). 51 The Barcelona Report of the Study Group on Europe’s Security Capabilities. (2004). A Human Security Doctrine for Europe. Barcelona: Human Security Study Group, executive summary. http://eprints.lse.ac. uk/40209/1/A_human_security_doctrine_for_Europe (accessed December 20, 2017). 52 Ibid., p. 9.

49

Security Study Group in 2007) เรอง “แนวทางความมนคงของสหภาพยโรป” (European Way of Security) ตอจากรายงานบารเซโลนาเพอขยายแนวทางในการพฒนาความมนคงของมนษยในกรอบสหภาพยโรปโดยเหนวาความมนคงของมนษยควรอยภายใตบรบทของนโยบายความมนคงและการปองกนของสหภาพยโรป (European Security and Defence Policy: ESDP) ทงนรายงานดงกลาวไดเสนอหลกปฏบตหกประการทเปนทงเปาหมายและเครองมอส าหรบปฏบตการในสถานการณทคกคามความมนคงซงคลายคลงกบรายงานบารเซโลนาเพยงแตปรบบางวธการใหแตกตางกน ไดแก (1) ยงคงใหความส าคญในเรองสทธมนษยชนเปนเรองแรก เนองจากการปกปองสทธดงกลาวเปนพนฐานของมนษยทกคนซงรวมถงการปกปองรางกาย สทธในทรพยสน สทธทางสงคมและสทธทางการเมอง (2) เนนการมอ านาจทางการเมองอนชอบธรรม (3) สงเสรมการท างานแบบพหภาค (4) ท างานดวยกระบวนการจากระดบลางขนสระดบบน เชน การสอสาร การปรกษาหารอ กระบวนการมสวนรวมของคนในทองถนเพอพฒนาระบบเตอนภยลวงหนา ระบบการหาขาวเชงลก ระดมการสนบสนนจากทองถน เปนตน (5) บรณาการท างานในภมภาค (6) สงเสรมกลยทธในการปฏบตการใหโปรงใสและชดเจนมากขน53 นอกจากนเมอสหภาพยโรปลงนามในสนธสญญาลสบอนใน ค.ศ. 200754 หลกการบางขอในสนธสญญาลสบอนยงสะทอนใหเหนวาสหภาพยโรปใหความส าคญกบความมนคงของมนษยมากขน ดงจะเหนไดจากเปาหมายของสนธสญญา เชน การยกระดบความโปรงใสและประชาธปไตยในยโรป การเพมศกยภาพภายในของยโรปดวยการปรบปรงระบบการบรหารและการตดสนใจของคณะมนตรต าง ๆ ใหกระชบและรวดเรวขน รวมถงการสรางนโยบายและมาตรฐานตาง ๆ เพอยกระดบคณภาพชวตของประชากรในสหภาพยโรปในภาพรวม โดยเฉพาะในเรองเสรภาพ ความปลอดภยในชวตและทรพยสน อ านาจตลาการ และนโยบายหลกอน ๆ เชน สขอนามย พลงงาน และสงแวดลอม เปนตน รวมทงการสรางคณคา ความเปนปกแผนและความมนคงของสหภาพยโรปดวยการยกรางกฎบตรสทธและเสรภาพพนฐานของประชากรสหภาพยโรปซงประกอบดวยสทธและเสรภาพของพลเมองทางการเมอง ทางเศรษฐกจ และทางสงคม นอกจากนยงสรางจตส านกของความเปนอนหนงอนเดยวกนในกรณทมภยคกคามสหภาพยโรป เชน การโจมตจากผกอการราย เปนตน ลาสดสหภาพยโรปไดบรรจแนวคดเกยวกบความมนคงของมนษยไวในเอกสาร “ยทธศาสตรโลกส าหรบนโยบายตางประเทศและความมนคงของสหภาพยโรป ค.ศ. 2016” (Global Strategy for the EU's foreign and security policy) ซงเนนหลกการส าคญหาประการ ไดแก ความมนคงของสหภาพยโรป ความยดหยนของรฐและสงคม การบรณาการแนวทางเพอจดการกบความขดแยง การรกษาระเบยบของภมภาครวมกน และธรรมาภบาลของโลกในศตวรรษท 21 โดยเฉพาะประเดนนไดกลาวถงการสนบสนนสทธมนษยชน สทธสตร สนตภาพ ความ

53 The Madrid Report of the Human Security Study Group. op.cit., pp. 9-10. 54 สนธสญญาลสบอนเปนสนธสญญาทไดปรบปรงจากสนธสญญานซ (บงคบใชใน ค.ศ. 2001) สนธสญญาอมสเตอรดม

(บงคบใชใน ค.ศ. 1997) และสนธสญญาแมสทรตชเพอตงสหภาพยโรป (บงคบใชใน ค.ศ. 1992)

50

มนคง ความเทาเทยมกนทางเพศ การพฒนาอยางยงยน และโอกาสของทกคนในการเขาถงทรพยสนสาธารณะของโลก (global commons)55 3. สหภาพแอฟรกา (African Union: AU) เปนองคการระหวางประเทศในทวปแอฟรกาซงพฒนามาจากองคการเอกภาพแอฟรกา (Organization of African Unity: OAU) โดยประมขแหงรฐและหวหนารฐบาลไดออกปฏญญาเซรต (Sirte Declaration) เมอวนท 9 กนยายน ค.ศ. 1999 ซงตอมาผน าแอฟรกาไดลงนามในรฐบญญตกอตงสหภาพแอฟรกา (Constitutive Act of African Union) ทกรงโลเม สาธารณรฐโตโก ใน ค.ศ. 2000 เพอเรงใหเกดการหลอมรวมภายในทวปแอฟรกาใหมความเขมแขงและมบทบาททงในดานเศรษฐกจ สงคม และการเมองระหวางประเทศ เปาหมายหลกของสหภาพแอฟรกา คอ การขจดการแบงแยกสผวและระบอบอาณานคม สงเสรมเอกภาพ ภราดรภาพ บรณภาพแหงดนแดนและอธปไตยของกลมประเทศแอฟรกา สงเสรมความรวมมอเพอการพฒนากบประชาคมโลกตามกรอบความรวมมอแหงสหประชาชาต ปจจบนมประเทศสมาชกทงหมด 55 ประเทศ56 แนวทางของสหภาพแอฟรกาเกยวกบการเสรมสรางความมนคงของมนษยปรากฏใหเหนในเปาหมายของรฐบญญตกอตงสหภาพแอฟรกาในมาตราท 3 ขอ (e) ซงระบวา “สงเสรมความรวมมอระหวางประเทศโดยเฉพาะการค านงถงกฎบตรสหประชาชาตและปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนแหงสหประชาชาต” ขอ (f) “สงเสรมสนตภาพ ความมนคงและเสถยรภาพในทวป” ขอ (g) “สงเสรมหลกการประชาธปไตยและสถาบน รวมทงการมสวนรวมของประชาชนและระบบธรรมาภบาล” ขอ (h) “สงเสรมและปกปองสทธมนษยชนตามแนวทางของกฎบตรแอฟรกาวาดวยสทธมนษยชนและบคคล” ขอ (j) “สงเสรมการพฒนาอยางยงยนทงดานเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมและบรณาการทางเศรษฐกจของแอฟรกา” ขอ (k) “สงเสรมความรวมมอในทกดานเพอยกมาตรฐานการด ารงชวตของประชาชนชาวแอฟรกา” รวมทงขอ (n) “ท างานรวมกบหนวยงานระหวางประเทศทเกยวของเพอระงบการแพรระบาดของโรคตดตอและสงเสรมสขภาวะของประชาชนในทวป”57 นอกจากน ในมาตราท 4 และมาตราท 5 ของรฐบญญตกอตงสหภาพแอฟรกายงไดก าหนดหลกการและองคกรทจะท าหนาทเพอใหบรรลเปาหมายขางตนซงครอบคลมมตความมนคงของมนษยทงดานการปกปองประชาชนจากความรนแรงทางกายภาพ ภยคกคามทางเศรษฐกจ ภยคกคามสงคมและสทธมนษยชน โดยองคกรทมบทบาทดานการรกษาความมนคงของสหภาพแอฟรกา ไดแก

55 European Union. European Union Global Security. https://europa.eu/globalstrategy/en/priorities-eu-global-strategy (accessed December 20, 2017). 56 African Union. https://au.int/ (accessed December 20, 2017). 57 Constitutive Act of African Union. http://www.achpr.org/files/instruments/au-constitutive-act/au_act_2000_eng.pdf (accessed December 20, 2017).

51

1) สมชชาใหญ (Assembly of the Union) เปนองคกรสงสดของสหภาพแอฟรกา เปนทประชมของประมขแหงรฐ หวหนารฐบาลหรอคณะผแทนทไดรบการแตงตงของประเทศสมาชกสหภาพแอฟรกา มอ านาจในการพจารณาและก าหนดนโยบายของสหภาพทสงผลประโยชนรวมกนระหวางประเทศสมาชก ตดตามและเรงรดความรวมมอตาง ๆ ทงดานการเมอง เศรษฐกจ และสงคม ใหแนวนโยบายแกสภาบรหาร (Executive Council) รวมถงมอ านาจแทรกแซงกจการภายใน การคว าบาตรประเทศสมาชกในสถานการณไมปกต หรอเพอรกษาไวซงเสถยรภาพและความมนคง นอกจากนยงมอ านาจแตงตงประธานและรองประธานสหภาพแอฟรกา การแตงตงคณะผพพากษาศาลยตธรรมและอนมตงบประมาณของสหภาพ 2) สภาแหงแอฟรกา (Pan-African Parliament: PAP) มอ านาจใหค าปรกษาและขอแนะน าเชงนโยบายแกสหภาพ รวมถงประสานงานระหวางสหภาพกบรฐบาลประเทศสมาชก โดยสมาชกสภาจะมาจากการเลอกตง รวม 230 ต าแหนงเพอใหประชาชนชาวแอฟรกาไดมสวนรวมในธรรมาภบาล การพฒนา และการรวมตวทางเศรษฐกจในทวป 3) ศาลสทธมนษยชนแหงแอฟรกา (African Court on Human and Peoples’ Rights) เพอเปนกลไกการคมครองสทธมนษยชนและบคคลของประชาชนในแอฟรกา มอ านาจหนาทพจารณาไตสวนคดความและขอพพาททเกยวกบปญหาการปรบใชกฎบตรแอฟรกาวาดวยสทธมนษยชนและบคคล 4) คณะกรรมการเศรษฐกจ ส งคม และวฒนธรรม (Economic, Social and Culture Council: ECOSOCC) เปนหนวยงานทปรกษาของสหภาพแอฟรกา ประกอบดวยผเชยวชาญของประเทศสมาชกในสาขาตาง ๆ ของสงคมศาสตร เพอใหค าปรกษาและขอเสนอแนะแกสหภาพแอฟรการวมถงศกษาประเดนตาง ๆ ตามทไดรบการรองขอจากองคกรภายในสหภาพแอฟรกา ใหการสนบสนนบทบาทของสหภาพแอฟรกาตามหลกการขยายคานยมแหงแอฟรกา (Pan-African Values) 5) สภาสนตภาพและความมนคง (Peace and Security Council: PSC) ซงจดตงขนตามพธสารวาดวยสนตภาพและความมนคง (Protocol Relating to the Peace and Security Council: PSC) มภารกจเกยวกบการรกษาสนตภาพและการแทรกแซงประเทศสมาชกในสถานการณไมปกต เชน การฆาลางเผาพนธ ภาวะสงคราม รวมไปถงการสนบสนนผลกดนสนตภาพ ความมนคงและเสถยรภาพในแอฟรกา กลาวไดวาสหภาพแอฟรกาซงเปนภมภาคทยงคงมประเทศสมาชกยากจนจ านวนมาก มความขดแยงภายในรฐไดใหความส าคญในการเสรมสรางความมนคงของมนษยตงแตเปาหมายการกอตงองคกรและมกลไกเพอด าเนนการตามเปาหมายใหบรรลผล

องคกรทมใชรฐทท างานในระดบภมภาค (non-governmental organization) พนธมตรดานความมนคงของมนษย (Human Security Alliance) ตงขนใน ค.ศ. 2007 ทกรงเทพฯ เปนองคกรเอกชนทมไดแสวงหาก าไรซงท างานผานเครอขายเพอท าหนาทสงเสรมนโยบายการพฒนาทเนนมนษย

52

เปนศนยกลาง เครอขายดงกลาวจงเนนการท างานประสานกบหลายภาคสวนทงในระดบทองถน ภมภาคและระหวางประเทศโดยการปรกษาหารอระหวางนกวชาการ นกสทธมนษยชน ผผลตสอ นกกฎหมายในภมภาคเอเชยใตและเอเชยตะวนออกเฉยงใต กลาวโดยสรป จะเหนไดวาการท างานเพอเสรมสรางความมนคงของมนษยจ าเปนตองสรางความรวมมอจากทกระดบและทกภาคสวนไมวาจะเปนภาครฐ องคการระหวางประเทศระดบโลก ระดบภมภาค องคกรเอกชน องคกรทมใชรฐ สถาบนวชาการรวมทงประชาชนเพอใหการแกไขปญหาและการเสรมสรางความมนคงของมนษยประสบผลส าเรจ

กจกรรม 3.3.3 จงยกตวอยางชอหนวยงานทท างานเพอเสรมสรางความมนคงของมนษยในระดบภมภาค

แนวตอบกจกรรม 3.3.3 หนวยงานทท างานเพอเสรมสรางความมนคงของมนษยในระดบภมภาค ไดแก องคการระหวางประเทศทส าคญ ๆ ซงตงขนในแตละภมภาค เชน อาเซยน รบผดชอบดแลกจการภายในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต สหภาพยโรปรบผดชอบดแลกจการภายในภมภาคยโรป และสหภาพแอฟรกา รบผดชอบดแลกจการภายในภมภาคแอฟรกา เปนตน

53

บรรณานกรม กรมอาเซยน กระทรวงการตงประเทศ. การประชมสดยอดอาเซยน ครงท 27 และการประชมสดยอดทเกยวของ

ณ กรงกวลาลมเปอร มาเลเซย. http://www.mfa.go.th/asean/th/news/2352/62531 (accessed December 20, 2017).

---------------. (2559). อาเซยน 2025: มงหนาไปดวยกน (ASEAN 2025: Forging Ahead Together) วสยทศนประชาคมอาเซยน 2025 และแผนงานประชาคมอาเซยน 2016 – 2025. กรงเทพฯ: บรษท เพจเมคเกอร จ ากด.

African Union. https://au.int/ (accessed December 20, 2017). Bajpai, Kanti. “Human Security: Concept and Measurement”. Kroc Institute Occasional Paper

#19:OP1: 1 (August, 2000). Commission on Human Security. (2003). Human Security Now. New York: Commission on Human

Security. http://www.un.org/humansecurity/sites/www.un.org.humansecurity/files/chs _final_report_-_english.pdf (accessed December 10, 2017).

Department of Foreign Affairs and International Trade. (April 1999). Human Security: Safety for People in a Changing World. http://www.summit-americas.org/canada/humansecurity-english.htm (accessed December 10, 2017).

Detraz, Nicole. (2012). International Security and Gender. Cambridge: Polity Press. EU Human Security Approach. http://humansecuritycourse.info/module-1-the-concept-of-

human-security/eu-approach/ (accessed December 20, 2017). European Union. European Union Global Security. https://europa.eu/globalstrategy/en/priorities-

eu-global-strategy (accessed December 20, 2017). Gómez, Oscar A. and Gasper, Des. Human Security. New York: Human Development Report

Office, UNDP, 3 http://hdr.undp.org/sites/default/files/human_security_guidance_note_ r-nhdrs.pdf (accessed December 10, 2017).

Human Security Unit. United Nations Trust Fund for Human Security. “Human Security in Theory and Practice.” http://www.un.org/humansecurity/sites/www.un.org.humansecurity/files/

human_security_in_theory_and_practice_english.pdf, 12. (accessed December 5, 2017).

54

HDRO Outreach United Nations Development Programme. Human Development Reports What is Human Development? http://hdr.undp.org/en/content/what-human-development (accessed December 10, 2017).

Liotta, H. P. and Owen, Taylor. “Why Human Security?” The Whitehead Journal of Diplomacy and International Relations, Vol.VII, no. 1 (2006), pp. 37-54. http://www.taylorowen.com/Articles/ (accessed December 5, 2017).

Okubo, Shiro and Shelley, Luise. (eds.). (2011). Human Security, Transnational Crime and Human Trafficking Asian and Western perspective. New York: Routledge.

Taylor Owen. (2010). Human Security: A Contested Contempt. edited by J. Peter Burgess. The Routledge Handbook of New Security Studies. New York: Routledge.

The Barcelona Report of the Study Group on Europe’s Security Capabilities. (2004). A Human Security Doctrine for Europe. Barcelona: Human Security Study Groupexecutive summary. http://eprints.lse.ac.uk/40209/1/A_human_security_doctrine_for_Europe (accessed December 20, 2017).

The Commission on Global Governance. http://clclibrary-org.tripod.com/cgg1.html (accessed December 10, 2017)

The Madrid Report of the Human Security Study Group. (2007). A European Way of Security. (Madrid: Human Security Study Group, 3. http://eprints.lse.ac.uk/40207/1/A_European_ Way_of_Security (accessed December 20, 2017).

UN General Assembly. 66th session Resolution adopted by the General Assembly on 10 September 2012. “Follow-up to paragraph 143 on human security of the 2005 World Summit Outcome” (A/RES/66/290). 25 October 2012 http://www.un.org/en/ (accessed December 5, 2017).

United Nations. IN LARGER FREEDOM: Towards Development, Security and Human Rights for All Executive Summary. http://www.un.org/en/events/pastevents/pdfs/larger_ freedom_exec_summary.pdf (accessed December 5, 2017).

UNDP Human Development Report. (1994). New dimensions of human security. Oxford: Oxford University Press. http://hdr.undp.org/sites/default/files/ reports/255/hdr_1994 en complete_ nostats.pdf (accessed December 5, 2017).

55

UNDP. Human Security. http://hdr.undp.org/sites/default/files/human_security_guidance_note_r-hdrs.pdf (accessed December 5, 2017).

Williams, D. Paul. (2008). (eds.). Security Studies An Introduction. New York: Routledge. 1 Taylor Owen. (2010). “Human Security: A Contested Contempt”, edited by J. Peter Burgess. The Routledge Handbook of New Security Studies. New York: Routledge, p. 43. 2 UNDP. Human Security. http://hdr.undp.org/sites/default/files/human_security_guidance _note_rnhdrs.pdf (accessed December 5, 2017). อนง ค าวา เสรภาพหรอการปลอดจากความตองการ (freedom from want) บางครงอาจใชค าวา การปลอดจากความขาดแคลนในความหมายเดยวกน 3 เสรภาพสประการ (The Four Freedoms) ไดถกน ามากลาวถงอกครงในกฎบตรของสหประชาชาต ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน และรายงานของการพฒนามนษยประจ าป ค.ศ. 1994 ของโครงการพฒนาแหงสหประชาชาต 4 รายละเอยดปรากฏใน UN General Assembly, 66th session, Resolution adopted by the General Assembly on 10 September 2012. Follow-up to paragraph 143 on human security of the 2005 World Summit Outcome. (A/RES/66/290), 25 October 2012 http://www.un.org/en/ (accessed December, 5 2017), p. 1. 5 ซาบน อลไคร เปนนกวจยประจ าคณะกรรมาธการวาดวยความมนคงของมนษย (Commission on Human Security: CHS) 6 Owen. op.cit., p. 41. 7 Ibid., p. 44. 8 Ibid., p. 45. 9 Ibid., p. 45. 10 Ibid., p. 45. 11 P. H. Liotta and Taylor Owen. (2006). “Why Human Security?” The Whitehead Journal of Diplomacy and International Relations, Vol.VII, no. 1, pp. 37-54. http://www.taylorowen.com/Articles/ (accessed December 5, 2017). 12 Owen. op.cit., p. 46 13 Ibid., pp. 46-48.

56

14 เอกสารประกอบการเรยนหนวยนจะอธบายแนวคดดานความมนคงของมนษยตามกลมทหนงเปนหลก คอ การใชความมนคงของมนษยเพอเปนแนวทางในนโยบายตางประเทศหรอแนวทางในการปฏบตงานขององคการระหวางประเทศซงจะไดน าเสนอรายละเอยดในตอนตอไป 15 Human Security Unit, United Nations Trust Fund for Human Security. “Human Security in Theory and Practice.” http://www.un.org/humansecurity/sites/www.un.org.humansecurity/files/ human_security_in_theory_and_practice_english.pdf, 12. (accessed December, 5 2017) 16 Kanti Bajpai. “Human Security: Concept and Measurement”, Kroc Institute Occasional Paper #19: OP1: 1 (August, 2000), p. 5. 17 คณะกรรมาธการอสระวาดวยการพฒนาระหวางประเทศตงขนตามด ารของนายโรเบรต แมคนามารา ประธานธนาคารโลกในขณะนนทเหนวาควรมการตงหนวยงานอสระอนประกอบดวยผเชยวชาญ นกการเมองและนกเศรษฐศาสตร เพอท าหนาทศกษาหาขอมลและเสนอแนะแนวทางความคดเหนในเรองส าคญ ๆ โดยเฉพาะวาระเกยวกบการพฒนาประเทศเหนอ-ใต โดยเปนคณะท างานอยางไมเปนทางการ มความเปนอสระปราศจากการแทรกแซงของรฐ 18 ค าวา North-South (เหนอ-ใต) เปนการแบงโลกดวยเงอนไขทางเศรษฐกจและสงคมเปนหลก ซงค าวา “เหนอ” หมายถง ประเทศพฒนาแลว เชน สหรฐอเมรกา กลมประเทศในยโรป ออสเตรเลย นวซแลนด และ “ใต” หมายถง ประเทศดอยพฒนา เชน กลมประเทศในแอฟรกา ลาตนอเมรกา ประเทศก าลงพฒนาในกลมเอเชยและตะวนออกกลาง 19 Bajpai, op. cit., p. 6. 20 นายโอลอฟ ปาลเม (Olof Palme). เปนผรเรมคณะกรรมาธการอสระวาดวยการลดอาวธและความมนคง วตถประสงคเพอน าเสนอแนวทางลดอาวธโดยเฉพาะอาวธนวเคลยรในกลมประเทศยโรปในชวงทศวรรษ 1980 21 Bajpai, op. cit., p. 7. 22 นางโกร ฮารเลม บรนทลนด เปนนายกรฐมนตรนอรเวย 3 สมย ระหวาง ค.ศ. 1981, ค.ศ. 1986 – ค.ศ. 1989 และ ค.ศ. 1990 – ค.ศ. 1996 ซงนายฮาเวยร เปเรซ เด เกวยาร เลขาธการสหประชาชาต ค.ศ. 1982 - ค.ศ. 1991 ไดแตงตงใหด ารงต าแหนงประธานของคณะกรรมาธการวาดวยสงแวดลอมและการพฒนาใน ค.ศ. 1983 23 นายจลอส เค เนยเรเร เปนประธานาธบดแทนซาเนย ระหวาง ค.ศ. 1964 - ค.ศ. 1985 และประธานคนแรกของคณะกรรมาธการของกลมใตซงเปนหนวยงานอสระทตงขนเพอศกษารวบรวมขอมลและเสนอแนะแนวทางการพฒนาจากมมมองของประเทศกลมใตในยคหลงสงครามเยน 24 The Commission on Global Governance. http://clclibrary-org.tripod.com/cgg1.html (accessed December 10, 2017) and Bajpai, op. cit., p. 7. 25 Bajpai, op. cit., p. 7.

57

26 UNDP Human Development Report. (1994). New dimensions of human security. Oxford: Oxford University Press. pp. 22-23. http://hdr.undp.org/sites/default/files/ reports/255/hdr_1994 en complete_ nostats.pdf (accessed December, 5, 2017). 27 United Nations. Resolution adopted by the General Assembly 55/2 United Nations Millennium Declaration. http://www.un.org/en/development/devagenda/millennium.shtml (accessed December 10, 2017). 28 Commission on Human Security. (2003). Human Security Now. New York: Commission on Human Security. http://www.un.org/humansecurity/sites/www.un.org.humansecurity/files/chs_final_report_-_english.pdf (accessed December 5, 2017). 29 United Nations. IN LARGER FREEDOM: Towards Development, Security and Human Rights for All Executive Summary. http://www.un.org/en/events/pastevents/pdfs/larger_freedom_exec_summary.pdf (accessed December 5, 2017). 30 HDRO Outreach United Nations Development Programme. Human Development Reports What is Human Development?. http://hdr.undp.org/en/content/what-human-development (accessed December 10, 2017). 31 Oscar A. G?mez and Des Gasper. (2012). Human Security. New York: Human Development Report Office, UNDP. http://hdr.undp.org/sites/default/files/human_security_guidance_note_r-nhdrs.pdf (accessed December 10, 2017). 32 UNDP Human Development Report (1994). New dimensions of human security. Oxford: Oxford University Press. p. 24. http://hdr.undp.org/sites/default/files/ reports/255/hdr_1994 en complete_ nostats.pdf (accessed December, 5 2017). 33 Ibid., pp. 34-37. 34 Commission on Human Security. (2003). Human Security Now. New York: Commission on Human Security. http://www.un.org/humansecurity/sites/www.un.org.humansecurity/files/chs_final_report_-_english.pdf (accessed December 10, 2017). 35 นายลอยด แอกซเวอรต เคยเปนรฐมนตรวาการกระทรวงการตางประเทศ กระทรวงการจางงานและตรวจคนเขาเมอง กระทรวงแรงงาน และกระทรวงคมนาคม

58

36 Department of Foreign Affairs and International Trade. (April 1999). Human Security: Safety for People in a Changing World. http://www.summit-americas.org/canada/humansecurity-english.htm (accessed December 10, 2017). 37 ดชนวดการพฒนามนษย (Human Development Index: HDI) ประกอบดวยอตราเฉลยของอายขยมนษย การศกษาและรายไดตอหว ซงนายมาหบบ อลฮค นกเศรษฐศาสตรชาวปากสถาน ผท างานกบโครงการพฒนาแหงสหประชาชาต (UNDP) ไดคดขนใน ค.ศ. 1990 เพอน ามาใชเปนเกณฑการวดการพฒนามนษยและถกน ามาพฒนาตอในเวลาตอมา 38 Human Security Index. http://www.humansecurityindex.org/?page_id=2 39 Ibid., p. 2. 40 Ibid., p. 2. 41 Bajpai, op. cit., pp. 55-58. 42 Ibid., pp. 58-59. 43 การคมครองทางสงคม (Social Protection) หมายถง การด าเนนงานเพอใหความคมครองหรอใหหลกประกนทางสงคมในดานตาง ๆ อาท กฎหมาย ระเบยบขอบงคบ ระบบประกนสงคม และบรการสงคม โดยใหความส าคญแกกลมประชากรทยากจน และดอยโอกาส เพอใหไดสทธทางสงคมในฐานะทเปนมนษยซงเปนความรวมมอในการด าเนนงานระหวางภาครฐและภาคเอกชน 44 กรมอาเซยน กระทรวงการตงประเทศ. การประชมสดยอดอาเซยน ครงท 27 และการประชมสดยอดทเกยวของ ณ กรงกวลาลมเปอร มาเลเซย. http://www.mfa.go.th/asean/th/news/2352/62531 (accessed December 20, 2017). 45 กรมอาเซยน กระทรวงการตางประเทศ. (2559). อาเซยน 2025: มงหนาไปดวยกน (ASEAN 2025: Forging Ahead Together) วสยทศนประชาคมอาเซยน 2025 และแผนงานประชาคมอาเซยน 2016 – 2025. กรงเทพฯ: บรษท เพจเมคเกอร จ ากด, น. 18. 46 เรองเดยวกน, น. 22. 47 เรองเดยวกน, น. 24. 48 สมาชกถง ค.ศ. 2018 ไดแก ออสเตรย เบลเยยม บลแกเรย โครเอเชย ไซปรส เชก เดนมารก เอสโตเนย ฟนแลนด ฝรงเศส เยอรมน กรซ ฮงการ ไอรแลนด อตาล ลตเวย ลธวเนย ลกเซมเบรก มอลตา เนเธอรแลนด โปแลนด โปรตเกส โรมาเนย สโลวาเกย สโลวเนย สเปน สวเดน และสหราชอาณาจกร 49 EU Human Security Approach. http://humansecuritycourse.info/module-1-the-concept-of-human-security/eu-approach/ (accessed December 20, 2017). 50 The Madrid Report of the Human Security Study Group. (2007). A European Way of Security. Madrid: Human Security Study Group, 3. http://eprints.lse.ac.uk/40207/1/A_European_Way_of_Security (accessed December 20, 2017).

59

51 The Barcelona Report of the Study Group on Europe’s Security Capabilities. (2004). A Human Security Doctrine for Europe. Barcelona: Human Security Study Group, executive summary. http://eprints.lse.ac. uk/40209/1/A_human_security_doctrine_for_Europe (accessed December 20, 2017). 52 Ibid., p. 9. 53 The Madrid Report of the Human Security Study Group. op.cit., pp. 9-10. 54 สนธสญญาลสบอนเปนสนธสญญาทไดปรบปรงจากสนธสญญานซ (บงคบใชใน ค.ศ. 2001) สนธสญญาอมสเตอรดม (บงคบใชใน ค.ศ. 1997) และสนธสญญาแมสทรตชเพอตงสหภาพยโรป (บงคบใชใน ค.ศ. 1992) 55 European Union. European Union Global Security. https://europa.eu/globalstrategy/en/priorities-eu-global-strategy (accessed December 20, 2017). 56 African Union. https://au.int/ (accessed December 20, 2017). 57 Constitutive Act of African Union. http://www.achpr.org/files/instruments/au-constitutive-act/au_act_2000_eng.pdf (accessed December 20, 2017).