ส 32102 สงคมศกษา 4 เรยบเรยงโดย นภาวรรณ หมดเจรญ

1

หนวยท 2 เศรษฐกจพอเพยงและสหกรณ ส 3.1 ม.4-6/2 ตระหนกถงความส าคญของปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงทมตอเศรษฐกจสงคมของประเทศ ส 3.1 ม 4-6/3 ตระหนกถงความส าคญของระบบสหกรณในการพฒนาเศรษฐกจในระดบชมชนและประเทศ ส 3.1 ม.4-6/ 4 วเคราะหปญหาทางเศรษฐกจในชมชนและเสนอแนวทางแกไข

เศรษฐกจพอเพยง เศรษฐกจพอเพยง เปนปรชญาทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงมพระราชด ารสชแนะแนวทาง

การด าเนนชวตแกพสกนกรชาวไทยมาโดยตลอดนานกวา 30 ป ตงแตกอนเกดวกฤตการณทางเศรษฐกจ พ.ศ.2540 และเมอภายหลงไดทรงเนนย าแนวทางแกไขเพอใหรอดพนและสามารถด ารงอยไดอยางมนคงและยงยน ภายใตกระแสโลกาภวตนและความเปลยนแปลงตางๆ.

กรอบแนวคด เปนปรชญาทชแนะแนวทางการด ารงอยและปฏบตตนในทางทควรจะเปน โดยม พนฐานมาจากวถชวตดงเดมของสงคมไทยทสามารถน ามาประยกตใชไดตลอดเวลา และเปนการมองโลกเชงระบบทมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา มงเนนการรอดพนจากภยและวกฤต เพอความมนคงและความยงยนของการพฒนา.

คณลกษณะ เศรษฐกจพอเพยงสามารถน ามาประยกตใชกบการปฏบตตนไดในทกระดบ โดยเนน การปฏบตบนทางสายกลางและการพฒนาอยางเปนขนตอน

ค ำนยำม ความพอเพยงจะตองประกอบดวย 3 คณลกษณะพรอมๆ กน ดงน 1. ความพอประมาณ หมายถง ความพอดทไมนอยเกนไปและไมมากเกนไป โดยไมเบยดเบยน

ตนเองและผอน เชน การผลตและการบรโภคทอยในระดบพอประมาณ. 2. ความมเหตผล หมายถง การตดสนใจเกยวกบระดบความพอเพยงนนจะตองเปนไปอยางม

เหตผล โดยพจารณาจากเหตปจจยทเกยวของ ตลอดจนค านงถงผลทคาดวาจะเกดขนจากการกระท านนๆ อยางรอบคอบ.

3. การมภมคมกนในตวทด หมายถง การเตรยมตวใหพรอมรบผลกระทบและการเปลยนแปลง ดานตางๆ ทจะเกดขน โดยค านงถงความเปนไปไดของสถานการณตางๆ ทคาดวาจะเกดขนในอนาคตทงใกลและไกล.

เงอนไข การตดสนใจและการด าเนนกจกรรมตางๆ ใหอยในระดบพอเพยงนนจะตองอาศย ทงความรและคณธรรมเปนพนฐาน กลาวคอ

1. เงอนไขความร เกยวกบวชาการตางๆ ทเกยวของอยางรอบดาน ความรอบคอบทจะน าความร เหลานนมาพจารณาใหเชอมโยงกนเพอประกอบการวางแผนและความระมดระวงในขนปฏบต.

ส 32102 สงคมศกษา 4 เรยบเรยงโดย นภาวรรณ หมดเจรญ

2

2. เงอนไขคณธรรม มความตระหนกในคณธรรม มความซอสตยสจรต ความอดทน ความเพยร แนวทางปฏบตและผลทคาดหมาย เมอน าเศรษฐกจพอเพยงมาประยกตใช ผลทไดรบ คอ การพฒนาทสมดลและยงยน พรอมรบตอการเปลยนแปลงในทกดาน ทงดานเศรษฐกจ สงคม สงแวดลอม ความรและเทคโนโลย.

องคประกอบส ำคญของปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมดงน 1. ทางสายกลาง คอ การตงอยในความไมประมาท พงพาตนเองใหมากขนในทกระดบพอเหมาะ. 2. ความสมดลและยงยน คอ การเนนการพฒนาในลกษณะองครวม มความพอดพอเหมาะมความ

หลากหลายและกลมกลน มความยงยน รกษาความสมดล และปกปองทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 3. ความพอประมาณอยางมเหตผล คอ การไมโลภ ไมฟงเฟอ การรจกพอ มเหตผล มความ

พอประมาณ. 4. ภมคมกนและรเทาทนโลก คอ มความรอบรและรเทาทนการเปลยนแปลงจากสงแวดลอม

ภายนอกการเปลยนแปลงเศรษฐกจ สงคม การเมองของโลก ตลอดจนสามารถปองกนหรอลดผลกระทบอนเกดจากความผนผวนของโลกภายนอก.

5. การสงเสรมสรางคณภาพคน คอ การส านกในคณธรรม ความซอสตยสจรตมไมตร เอออาทร ตอกน มวนย พฒนาปญญาและความรอยางตอเนองในยคปจจบน.

หลกกำรส ำคญของเศรษฐกจพอเพยงมดงน 1. พอเพยงส าหรบทกคน ทกครอบครว หมายถง เปนเศรษฐกจแบบพงพาซงกนและกน

เพอรกษาสมดลแหงความพอเพยง. 2. มจตใจพอเพยง หมายความวา มความเขมแขง สามารถพงพาตนเองได มจตส านกทด

เอออาทร ประนประนอม และนกถงผลประโยชนสวนรวม. 3. เกอหนนสงแวดลอม เพอใหเกดความพอเพยง หมายถง รจกใชทรพยากรอยางฉลาดและ

รอบคอบ เพอใหเกดความยงยนสงสด และเพอพฒนาประเทศใหมนคง. 4. ชมชนเขมแขงอยางพอเพยง หมายถง รวมมอผนกก าลงกนแกไขปญหาตางๆ ในชมชน คนใน

ชมชนมความชวยเหลอเกอกลกน สรางความเขมแขงใหชมชนโดยใชกระบวนการเรยนรทเกดจากฐานรากทมนคงและแขงแรง

5. เรยนรรวมกนในการปฏบตและมการปรบตวหมายถงรจกใชเทคโนโลยทเหมาะสมกบควาตองการ มการพฒนาเทคโนโลยจากภมปญญาทองถนอยางสอดคลองและเปนประโยชนตอสภาพแวดลอมของชมชน.

6. อยบนพนฐานวฒนธรรมพอเพยงทางเศรษฐกจ หมายถง การใชชวตอยางพอเพยง เพมรายได ลดรายจาย ด ารงชวตอยางพออยพอกนตามอตภาพและฐานะ.

7. พอเพยงอยางมนคง ไมใชชวคราว หมายถง การใชชวตอยางสม าเสมอ โดยมคณธรรมก ากบการด าเนนชวตใชสตปญญาในการด าเนนชวต ไมโลภ และไมตระหน.

ส 32102 สงคมศกษา 4 เรยบเรยงโดย นภาวรรณ หมดเจรญ

3

แนวทำงปรชญำของเศรษฐกจพอเพยงทน ำมำใชในกำรวำงแผนพฒนำเศรษฐกจ และสงคมในปจจบน นบตงแตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 9 (พ.ศ. 2545-2549) ทมการอญเชญปรชญา ของเศรษฐกจพอเพยงมาน าทางในการพฒนาและบรหารประเทศ ตอเนองมาจนถงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม

กำรประยกตใชเศรษฐกจพอเพยงในภำคกำรเกษตร เกษตรทฤษฎใหม เกษตรทฤษฎใหม เปนตวอยางการประยกตใชเศรษฐกจพอเพยงในภาคการเกษตร โครงการ

ตนแบบของเกษตรทฤษฎใหม คอ โครงการพฒนาพนทบรเวณวดมงคลชยพฒนาอนเนองมาจากพระราชด าร อ าเภอเมองจงหวดสระบร โดยมการแบงพนทในอตราสวน 30 : 30 : 30 : 10 กลาวคอ ขดสระน าและเลยงปลา 30 สวน ปลกขาว 30 สวน ปลกพชไรพชสวน 30 สวนและ 10 สวนสดทายเปนทอยอาศยและเลยงสตว การประยกตใช เกษตรทฤษฎใหมตองอาศยปจจยส าคญ 2 ประการคอการเตรยมความพรอมของพนท และการบรหารจดการทด.

หลกกำรทฤษฎใหมม 3 ขนคอ ขนท 1 การจดสรรทอยอาศยและทท ากน โดยการบรหารจดการทดนใหเปนระบบและตองมน า

เพยงพอทจะท าการเพาะปลกไดตลอดป กำรบรหำรจดกำรทดนและน ำจงมความส าคญและท าใหเกษตรกรอยรอดได.

ขนท 2 การรวมพลงกนในรปของกลมหรอสหกรณเพอการผลต การตลาด การเปนอย สวสดการ การศกษา สงคมและศาสนา.

ขนท 3 การใหกลมหรอสหกรณในชมชนตดตอประสานงานกบองคกร ภาคเอกชน แหลงเงน แหลงพลงงาน เชน ธนาคาร บรษทน ามน เพอมาชวยลงทนและพฒนาคณภาพชวตและพฒนาอาชพตางๆ ใหกบกลม.

กำรประยกตใชเศรษฐกจพอเพยงในภำคกำรธรกจ เศรษฐกจพอเพยงเปนหลกการทเนนความพอด ความสมดล ซงจะน าไปสความมนคงและความ

ยงยน และเปนหลกการทรวมถงความรอบคอบระมดระวง และความไมโลภ ธรกจทประยกตใชหลกเศรษฐกจพอเพยงยอมมแนวโนมสงทจะอยรอดอยางมนคง แมในสถานการณยากล าบาก ทงเปนธรกจทใหความส าคญตอคณธรรม คณภาพและประสทธภาพไปพรอมกน ธรกจทประยกตใชหลกเศรษฐกจพอเพยงจะเปนธรกจทมความรบผดชอบตอสงคม (Corporate Social Responsibility : CSR) นนเอง.

ส 32102 สงคมศกษา 4 เรยบเรยงโดย นภาวรรณ หมดเจรญ

4

ระบบสหกรณและเศรษฐกจในชมชน ควำมหมำยของสหกรณ

สหกรณ มรากศพทเดมมาจากภาษาสนสกฤต 2 ค า คอค าวา “สห” (แปลวารวมกน) และ “กรณ” (แปลวา การกระท า) ค าวาสหกรณจงแปลตามรากศพทเดมวาการกระท ารวมกน หรอการรวมมอกน พระราชวรวงศเธอ กรมหมนพทยาลงกรณ พระบดาแหงสหกรณไทย ไดประธานค าแปลวา สหกรณเปนวธจดการรปแบบหนงซงบคคลหลายคนเขารวมกนโดยความสมครใจของตนเองในฐานะทเปนมนษยโดยความมสทธเสมอหนากนหมด เพอความบ ารงตนเองใหเกดความเจรญทางทรพย พระราชบญญตสหกรณ พทธศกราช 2542 มาตรา 4 บญญตไววา สหกรณ หมายความวา คณะบคคลซงรวมกนด าเนนกจการเพอประโยชนทางเศรษฐกจและสงคม โดยชวยตนเองและชวยเหลอซงกนและกนและไดจดทะเบยนตามพระราชบญญตน สรปสหกรณ หมายถง การรวมกลมกนของประชาชน เพอประโยชนในทางเศรษฐกจและสงคม โดยยดหลกประชาธปไตย ไมมงหวงหาผลก าไรและมการแบงปนผลประโยชนอยางยตธรรม

อดมกำรณของสหกรณ ความเชอรวมกนทวาการชวยตนเองและการชวยเหลอซงกนและกนตามหลกการสหกรณจะน าไปส

การกนด อยด มความเปนธรรมและสนตสขในสงคม ควำมส ำคญของสหกรณ สหกรณมความส าคญตอชมชน ประเทศชาตและสงคมโลก คอ สหกรณสามารถชวยแกปญหาความยากจน ขดเกลาใหสมาชกเปนคนด มศลธรรมและการเสยสละเพอสวนรวม ความส าคญของสหกรณสามารถจ าแนกเปนดานดงน - ดานเศรษฐกจ มบทบาทในการสงเสรมอาชพ ท าใหคนในชมชนมงานท ามรายได สงเสรมการออมทรพย ใหกยมในอตราดอกเบยต า เกดการขยายธรกจการคา เปนตน - ดานสงคม มบทบาทในการพฒนาชมชน สงคมและประเทศชาตใหเขาแขง ชวยเหลอผ ออนแอ ยากไรใหสามารถด ารงชวตอยในสงคมได สรางสวสดภาพสงคมและบรการสาธารณะใหกบชมชน เปนตน - ดานศลธรรม มบทบาทในการสงเสรมคณธรรมและจรยธรรม ใหสมาชกรจกชวยเหลอ แบงปนกน แบงผลตอบแทนกนอยางยตธรรม เปนตน - ดานการปกรอง มบทบาทในการสงการปกครองระบอบประชาธปไตย เพราะหลกการด าเนนกจการของสหกรณยดหลกประชาธปไตย - ดานการศกษา มบทบาทในการสงเสรมการเรยนรและพฒนาทกษะทางวชาชพจดอบรมใหความรดานตาง ๆ

ส 32102 สงคมศกษา 4 เรยบเรยงโดย นภาวรรณ หมดเจรญ

5

หลกกำรของสหกรณ

ตามหลกสากลม 7 ประการคอ 1. การเปดรบสมาชกทวไปดวยความสมครใจ การเขาเปนสมาชกจะไมมการแบงเพศ ชนชน เชอชาต การเมอง หรอศาสนา 2. การควบคมตามหลกประชาธปไตย ( 1 คน 1 เสยง) 3.การมสวนรวมทางเศรษฐกจ สมาชกมสทธลงทน(ซอหน)และก ากบดแลการใชเงนทนของสหกรณตามแนวประชาธปไตยอยางเสมอภาคกน 4.การปกครองตนเองและความเปนอสระ สหกรณเปนองคการพงและปกครองตนเอง ภายใตการก ากบดแลของมวลสมาชก 5.การใหทนการศกษา การฝกอบรม และประชาสมพนธสารสนเทศ สหกรณพงใหการศกษาและการฝกอบรมแกสมาชกอยางสม าเสมอ 6.การรวมมอระหวางสหกรณ สหกรณสามารถใหบรการแกสมาชกไดอยางมประสทธผลสงสด โดยประสานความรวมมอกนในระดบทองถน ระดบภมภาค ระดบชาต และระดบนานาชาต 7.ความเอออาทรตอชาชน สหกรณพงด าเนนกจการตางๆ เพอการพฒนาชมชนใหมความเจรญยงยน ตามนโยบายทมวลสมาชกเหนชอบ ประวตและประเภทของสหกรณ

ผใหก าเนดกจการสหกรณคอ โรเบรต โอเวน โดยเขาเปนผเสนอใหจดตงชมรม “สหกรณ” ขน แตสภาพสงคมขององกฤษไมเอออ านวยใหจดตงชมรมสหกรณตามแนวคดของเขาได ตอมาโอเวนไดเดนทางไปทดลองจดตงชมรมสหกรณขนทนวฮาโมน รฐอนดแอนา ประเทศสหรฐอเมรกา พ.ศ.2368 แตภายหลงตองลมเลกเมอตองเผชญอปสรรคเกยวกบคาใชจายและปญหาการตอตานเกยวกบสถาบนการเมองและศาสนา ในพ.ศ.2370 นายแพทยวลเลยม คง ชาวเมองโปรตน ประเทศองกฤษ ซงเปนผนยมในความคดสหกรณของโอเวน โดยชกชวนคนงานใหรวมทนกนจดตงสมาคมการคาเพอจ าหนายสนคา การด าเนนการของสมาคมจะเกบสะสมผลก าไรไวเพอขยายกจการของรานคาตอไปแนวคดนไมคอยประสบความส าเรจแตกถอเปนแบอยางของสหกรณรานคาในเวลาตอมา (แตถอวาสหกรณของนายแพทยวลเลยม คง เปนสหกรณแหงแรกของโลก ซงเปนรปแบบของสหกรณรานคา) ใน พ.ศ.2393 นายเฮอรมน ชร ชาวเยอรมนไดจดตงสหกรณหาทนขนในหมชางฝมอและพอคา และในพ.ศ.2405 นายฟรดรก วลเฮลม ไรพไฟเซน ชาวเยอรมนไดจดตงสหกรณหาทนขนในหมเกษตรกรในชนบทเพอจดหาทนใหสมาชกกยม ซงจากพฒนาการจดตงสหกรณดงทไดกลาวมาแลวนนกไดกลายเปนสหกรณตนแบบของโลก รวมทงสหกรณในประเทศไทยดวยเชนกน

ส 32102 สงคมศกษา 4 เรยบเรยงโดย นภาวรรณ หมดเจรญ

6

ควำมเปนมำของสหกรณในประเทศไทย ประเทศไทยเรมศกษาวธการสหกรณใน พ.ศ.2457 กระทงในป พ.ศ.2458 ไดมการจดตงกรมสถตพยากรณเปนกรมพาณชยและสถตพยากรณ พระราชวรวงศ กรมหมนพทยาลงกรณ อธบดกรมพาณชยและสถตพยากรณ ไดทรงจดตงสหกรณชนดไรฟไฟเซนทเกดขนในเยอรมนเพอปรบใชกบไทยกอน สหกรณแหงแรกจดตงขนทจงหวดพษณโลก ใชชอวา “สหกรณวดจนทรไมจ ากดสนใช” จดทะเบยนเมอวนท 26 กมภาพนธ พ.ศ.2459 มพระราชวรวงศ กรมหมนพทยาลงกรณ เปนนายทะเบยนสหกรณพระองคแรก และประเทศไทยก าหนดใหวนท 26 กมภาพนธ เปนวนสหกรณแหงชาต ใน พ.ศ.2471 ไดมการประกาศพระราชบญญตสหกรณ พทธศกราช 2471 ขน โดยเปดโอกาสใหมการรบจดทะเบยนสหกรณประเภทอน ๆ ได ท าใหมการจดตงสหกรณไดกวางขวางมากขน พ.ศ.2511 ไดมการประกาศใชพระราชบญญตสหกรณ พทธศกราช 2511 โดยเปดโอกาสใหสหกรณหาทนขนาดเลกทด าเนนธรกจเพยงอยางเดยวควบเขากนเปนสหกรณขนาดใหญ และสนนบาตสหกรณแหงประเทศไทยไดถอก าเนนขน เพอเปนสถาบนส าหรบใหการศกษาแกสมาชกสหกรณทวประเทศ มหนาทตดตอประสานงานกบสถาบนสหกรณตางประเทศ ประเทศไทยพฒนากจการสหกรณมาตลอด ขอมลในวนท 1 มกราคม 2552 มจ านวนสหกรณ 6,928 สหกรณ และจ านวนสมาชก 10,342,347 คน ประเภทของสหกรณในประเทศไทย ปจจบนประเทศไทยแบงสหกรณออกเปน 2 ประเภท ดงน 1.สหกรณในภาคเกษตร 1) สหกรณการเกษตร เปนสหกรณของผมอาชพเกษตรกร อาทเชน ชาวนา ชาวสวน ชาวไร ผ เลยงสตว เชน สหกรณโคนมหนองโพราชบร จ ากด (ในพระบรมราชปถมภ) 2) สหกรณนคม เปนสหกรณของผทประสงคจะประกอบอาชพเกษตรกรรม แตไมมทดนท ากนเปนของตนเองหรอมทดนท ากนไมเพยงประกอบอาชพ โดยรฐบาลจะจดสรรทดนปาสงวนทเสอมสภาพแลวใหราษฎรถอครองเพอประกอบอาชพ 3) สหกรณการประมง เปนสหกรณส าหรบผมอาชพประมง วตถประสงคของสหกรณคอแกปญหาและอปสรรคในการประกอบอาชพ การใหความรทางวชาการและสงเสรมอาชพประมงทงการจ าหนายสตวน า ผลตภณฑสตวน าและอปกรณการประมง เชน สหกรณประมงแมกลอง จ ากด 2.สหกรณนอกภาคเกษตร 1) สหกรณรานคา เปนสหกรณทตงขนเพอจดจ าหนายสนคาอปโภคและบรโภคทจ าเปนใหกบสมาชกในราคายตธรรม เชน รานสหกรณหมบาน 2) สหกรณออมทรพย เปนสหกรณทจดตงขนเพอสงเสรมการออมทรพยของบคคลทมอาชพเดยวกน อยในชมชนเดยวกนโดยการถอหนและใหความชวยเหลอกนดวยการใหกยม หรอบรการสนเชอแกสมาชกในอตราดอกเบยต า เชนหนวยราชการ สถานศกษา ชมชนตางๆ

ส 32102 สงคมศกษา 4 เรยบเรยงโดย นภาวรรณ หมดเจรญ

7

3) สหกรณบรการ เปนสหกรณของผประกอบอาชพบรการประเภทเดยวกนมวตถประสงคในการแกปญหาในการประกอบอาชพอยางเดยวกน เชน สหกรณแทกซ 4) สหกรณเครดตยเนยน จดตงขนเพอชวยเหลอสมาชกผมรายไดไมประจ าทอยในวงการเดยวกน

เชนอยในชมชนเดยวกน อาชพเดยวกน ใหบรการงนฝาก เงนก มงพฒนาชมชนและสงคม

เศรษฐกจชมชน

ความหมาย ฐานคด แนวทางปฏบต ภาวะวกฤตเศรษฐกจตงแตกลางป 2540 และพระราชด ารสของ

ในหลวง ซงพระราชทานเมอวนท 4 ธนวาคม 2540 ประกอบกบปรชญาของแผนฯ 8 ทเนนการพฒนา “คน”

และรฐธรรมนญใหมทใหความส าคญตอ “ชมชนทองถน” ไดสรางกระแสอยางกวางขวางใหสงคมกลบมา

ทบทวนแนวทางการพฒนาเศรษฐกจของประเทศ โดยเฉพาะเศรษฐกจชมชนของชมชนในชนบทในชวงป

40 ปทผานมา การพฒนาประเทศไมไดสรางความเขมแขงทางเศรษฐกจใหแกชมชนทองถนในชนบท หรอ

“เศรษฐกจของฐานลาง” ซงเปนเศรษฐกจของประชากรสวนใหญ จงมสวนส าคญยงตอความยงยนของการ

พฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศโดยรวม

ดงนน ควรเรงปรบกระบวนทศนการพฒนาประเทศใหสอดคลองกบพระราชด ารสทวา “มนตองถอยหลงเขาคลอง มนจะตองอยอยางระมดระวง และตองกลบไปท ากจการทอาจจะไมคอยซบซอนมากนกคอ ใชเครองมอทไมหรหรา….ตองถอยหลงเพอจะกาวหนาตอไป” โดยการพฒนา “เศรษฐกจแบบพอเพยง” ตามขนตอนของทฤษฎใหม” ทฤษฎใหม หลกส าคญของ “ทฤษฎใหม” ม 3 ขนตอนคอ ขนท 1 (พอเพยงในระดบครอบครว) : ใหเกษตรกรมความพอเพยง โดยเลยงตวเองไดระดบชวตทประหยดกอนผลต เพอใหบรโภคในครวเรอน ทงนตองมความสามคคในทองถน ขนท 2 (พอเพยงในระดบชมชน) : ใหเกษตรกรรวมพลงกนในรปกลมหรอสหกรณ รวมแรงในการผลต การตลาด ความเปนอย สวสดการ การศกษา และศาสนา ขนท 3 (พอเพยงในระดบประเทศ) : ตดตอรวมมอกบองคกรธรกจ เชน แหลงเงน (ธนาคาร) และแหลงพลงงาน (บรษทน ามน) เปนตน ในการท าธรกจ และการพฒนาคณภาพชวต ทงนทงฝายเกษตรกรและฝายธนาคารกบบรษทจะไดรบประโยชน ทมา : พระราชด ารส : คมอการด าเนนชวตส าหรบประชาชน ป 2541 และทฤษฎใหม ควำมหมำยเศรษฐกจชมชน เศรษฐกจชมชนทพงปรารถนา คอกจกรรมเศรษฐกจ ทงภาคเกษตรกรรม ภาคอตสาหกรรม และภาคบรการ ทคนในชมชนทองถนมสวนรวมคด รวมท า รวมรบผลประโยชน และรวมเปนเจาของ โดยการพฒนาจากฐานของ “ศกยภาพของทองถน” หรอ “ทนในชมชน” ซงรวมถงเงนทน แรงงาน วฒนธรรม ภม

ส 32102 สงคมศกษา 4 เรยบเรยงโดย นภาวรรณ หมดเจรญ

8

ปญญาทองถน พพธภณฑ วด ทดน แหลงน า ความหลากหลายทาง ชวภาพ สภาพภมประเทศ ลกษณะภมอากาศ ฯลฯ เปำหมำยส ำคญของการพฒนาเศรษฐกจชมชน คอ เพอพฒนาศกยภาพตงแตระดบบคคล ครอบครว และชมชน โดยใชกจกรรมเศรษฐกจสราง “กระบวนการเรยนร” ซงจะท าใหชมชนพงตนเองได ในขณะเดยวกนยงมงพฒนาเศรษฐกจและสงคม ฟนฟทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม อนรกษวฒนธรรมและภมปญญาทองถน ฯลฯ หรออกนยหนง เพอพฒนาชมชนทองถนอยางบรณาการ ปญหำเศรษฐกจชมชน 1.ความยากจนและเหลอมล าในรายได 2.ชมชนไมสามารถน าศกยภาพในทองถนมาใชอยางเตมท เชนทรพยากรธรรมชาตและภมปญญา 3.ชมชนมขอจ ากดบางประการท าใหการพฒนาเปนไปไดล าบาก เชน ไมมตลาดรองรบ ขาดทกษะ ขาดการบรหารจดการทด 4.ขาดแคลนเงนทน 5.ขาดผน าทมความสามารถในการพฒนา 6.การก าหนดนโยบายการสงเสรมโครงการของรฐ ไมสอดคลองกบความตองการของชมชน แนวทำงปฏบต 1. สรางเวทการเรยนร เชน เวทประชาคมต าบล/อ าเภอ รานคาชมชน ตลาดนดชมชน ฯลฯ 2. วเคราะหศกยภาพของทองถน (ทนในชมชน) 3. วางแผนพฒนา “เศรษฐกจแบบพอเพยง” ตามขนตอนของ “ทฤษฎใหม” 4. สงเสรมการรวมกลม (กลมอาชพ กลมออมทรพย) และการสรางเครอขายองคกรชมชน 5. พฒนาเทคโนโลยการผลต การแปรรป การบรรจหบหอ การสงแวดลอม ฯลฯ 6. พฒนาระบบตลาด เชน ตลาดในทองถน สรางเครอขายผผลต-ผบรโภค เชอมโยงผผลตกบตลาดในเมอง/โรงงาน อตสาหกรรมการเกษตร ฯลฯ 7. พฒนากจกรรมทางดานการศกษา สงคม วฒนธรรม สาธารณสข และสงแวดลอม 8. วจยเพอสนบสนนงานพฒนาเศรษฐกจชมชน 9. สรางศนยการเรยนรเศรษฐกจชมชนแบบเบดเสรจระดบอ าเภอ/จงหวด โดยเนนการมสวนรวมขององคกรชมชนทองถน 10. สรางหลกสตรฝกอบรมการพฒนาเศรษฐกจชมชน และพฒนาสถานทศกษาดงาน 11. พฒนาระบบขอมลขาวสาร เพอใชชวยตดสนใจในการท าธรกจชมชน 12. เผยแพรขอมลขาวสารการพฒนาเศรษฐกจชมชนสสงคมในวงกวาง

ส 32102 สงคมศกษา 4 เรยบเรยงโดย นภาวรรณ หมดเจรญ

9

แผนพฒนำเศรษฐกจและสงคมแหงชำต ประเทศไทยไดมการรเรมจดท าแผนพฒนาเศรษฐกจของชาตมาตงแตป พ.ศ. 2502 ในสมยรฐบาล

จอมพลสฤษด ธนะรชต โดยในป พ.ศ. 2504 ไดประกาศใชแผนพฒนาเศรษฐกจแหงชาตฉบบแรกขน ซงแผนพฒนาเศรษฐกจแหงชาต ฉบบท 1 มระยะเวลาของแผน 6 ป โดยทแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบตอ ๆ มา มระยะเวลาของแผน 5 ป หนวยงานทมหนาทรบผดชอบในการจดท าแผน คอ ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 1 พ .ศ. 2504-2509

-เนนเฉพาะดานเศรษฐกจเปนส าคญ โดยเฉพาะการลงทนใน สงกอสรางขนพนฐานในรปแบบของระบบ

คมนาคมและ ขนสง ระบบเขอนเพอการชลประทานและพลงงานไฟฟา สาธารณปการ ฯลฯ รฐทมเท

ทรพยากรเขาไปเพอการป พนฐานใหมการลงทนในดานเอกชนเปนหลก

ฉบบท 2 พ .ศ. 2510-2514

-ยดแนวทางแผน 1 โดยขยายขอบเขตของแผนใหครอบคลม ถงการพฒนาของรฐ โดยสมบรณกระจายให

บงเกดผลไปทว ประเทศ เนนเขตทรกนดารและหางไกลความเจรญ และมโครงการพเศษนอกเหนอไปจาก

หนาทปกตของกระทรวง ทบวง กรมตางๆ เชน โครงการเรงรดพฒนาชนบทและโครงการชวยเหลอชาวนา

ฯลฯ

ฉบบท 3 พ .ศ. 2515-2519

-รกษาเสถยรภาพทางเศรษฐกจ โดยรกษาอตราการขยายตวของปรมาณเงนตรา, รกษาระดบราคาสนคาท

จ าเปนตอการครองชพ, รกษาเสถยรภาพทางการเงนระหวางประเทศ, สงเสรมการสงออก, ปรบปรง

โครงสรางการน าเขา

-ปรบปรงโครงสรางทางเศรษฐกจและยกระดบการผลต เรงรดการสงออกและทดแทนสนคาน าเขา ปรบงบ

ลงทนในโครงการกอสรางมาสนบสนนการลงทนเพอใชประโยชนจากโครงการขนพนฐานทมอย

-กระจายรายไดและบรการทางสงคม โดยลดอตราการเพมประชากร กระจายบรการเศรษฐกจและสงคมส

ชนบท ปรบปรงสถาบนและองคกรทางดานเกษตรและสนเชอ รกษาระดบราคาสนคาเกษตร

ฉบบท 4 พ .ศ. 2520-2524

-เนนการฟนฟเศรษฐกจของประเทศโดยมงขยายการผลต สาขาเกษตร, ปรบปรงโครงสรางอตสาหกรรมการ

ผลตเพอสง ออก, กระจายรายไดและการมงานท าในภมภาค, มาตรการ กระตนอตสาหกรรมทซบเซา, รกษา

ดลการช าระเงนและการ ขาดดลงบประมาณ

-เรงบรณะและปรบปรงการบรหารทรพยากรหลกของชาต รวมทงการน าเอาทรพยากรธรรมชาตมาใช

โดยเฉพาะทดน แหลงน า ปาไมและแหลงแร, เรงรดการปฏรปทดน, จดสรร แหลงน าในประเทศ, อนรกษ

ส 32102 สงคมศกษา 4 เรยบเรยงโดย นภาวรรณ หมดเจรญ

10

ทะเลหลวง, ส ารวจและพฒนา แหลงพลงงานในอาวไทยและภาคใตฝงตะวนออก

ฉบบท 5 พ .ศ. 2525-2529

-ยดพนทเปนหลกในการวางแผน ก าหนดแผนงานและโครง การใหมผลทางปฏบตทงภาครฐและภาคเอกชน

เชน พนท เปาหมายเพอพฒนาชนบท พนทชายฝงทะเลตะวนออก พน ทเมองหลก ฯลฯ

-เนนการรกษาเสถยรภาพทางเศรษฐกจการเงนของประเทศ เปนพเศษโดยการเรงระดมเงนออม, สรางวนย

ทางเศรษฐกจ การเงน และการปรบโครงสรางเศรษฐกจตาง ๆ เชน ปรบ โครงสรางการเกษตร ปรบ

โครงสรางอตสาหกรรมเพอการสง ออกและกระจายอตสาหกรรมไปสสวนภมภาค, ปรบโครง สรางการคา

ตางประเทศ และบรการ, ปรบโครงสรางการผลต และการใชพลงงาน ฯลฯ

- เนนความสมดลในการแกไขปญหาเศรษฐกจและสงคมของ ประเทศ

-เนนการแกปญหาความยากจนในชนบทลาหลง ก าหนดพนท เปาหมาย 286 อ าเภอและกงอ าเภอ

-เนนการแปลงแผนไปสการปฏบตเชนมระบบการบรหารการ พฒนาชนบทแนวใหมประกาศใช พ .ศ . 2527

-เนนบทบาทและการระดมความรวมมอจากภาคเอกชน

ฉบบท 6 พ .ศ. 2530-2534

-เนนการขยายตวของระบบเศรษฐกจควบคไปกบการรกษาเสถยรภาพของการเงนการคลง โดยเนนการ

ระดมเงนออมในประเทศ เนนการใชจายภาครฐอยางประหยดและมประสทธภาพ และเนนบทบาท

ภาคเอกชนในการพฒนา

-เนนการพฒนาฝมอแรงงานและคณภาพชวต

-เนนการเพมบทบาทองคกรประชาชนในทองถนเพอพฒนาทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอม

-เรมแผนหลกการพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลย

-ทบทวนบทบาทรฐในการพฒนาประเทศ

- มแผนพฒนารฐวสาหกจ

- มงปรบโครงสรางการผลตและการตลาดของประเทศใหกระจายตวมากขน

-เนนการน าบรการพนฐานทมอยแลวมาใชประโยชนอยางเตมท

-พฒนาเมองและพนทเฉพาะ กระจายความเจรญสภมภาค

- ขยายขอบเขตพฒนาชนบทครอบคลมทวประเทศ เขตลาหลง 5,787 หมบาน เขตปานกลาง 35,514 หมบาน

และเขตกาวหนา 11,612 หมบาน

ฉบบท 7 พ .ศ. 2535-2539

-เนนการรกษาอตราการเตบโตทางเศรษฐกจอยางตอเนอง และมเสถยรภาพ

-เนนการกระจายรายได และการพฒนาไปสภมภาคและชนบท

ส 32102 สงคมศกษา 4 เรยบเรยงโดย นภาวรรณ หมดเจรญ

11

- เนนการพฒนาทรพยากรมนษย คณภาพชวต และสงแวดลอม

- เนนการพฒนากฎหมาย รฐวสาหกจ และระบบราชการ

ฉบบท 8 พ .ศ. 2540-2544

เปนจดเปลยนส าคญของการวางแผนพฒนาประเทศทใหความส าคญกบการมสวนรวมของทกภาคสวนใน

สงคม และมงให “คนเปนศนยกลางการพฒนา” และใชเศรษฐกจเปนเครองมอชวยพฒนาใหคนมความสข

และมคณภาพชวตทดขนพรอมทง ปรบเปลยนวธการพฒนาแบบแยกสวนมาเปนบรณาการแบบองครวม

เพอใหเกดความสมดลระหวางการพฒนาเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม อยางไรกตามในปแรกของแผนฯ

ประเทศไทยตอง ประสบวกฤตเศรษฐกจอยางรนแรง และสงผลกระทบตอคนและสงคมเปนอยางมาก จง

ตองเรงฟนฟเศรษฐกจใหมเสถยรภาพมนคง และลดผลกระทบจากวกฤตทกอใหเกดปญหาการวางงานและ

ความยากจนเพมขนอยางรวดเรว

- การพฒนาศกยภาพของคน

- การพฒนาสภาพแวดลอมของสงคมใหเออตอการพฒนาคน

- การเสรมสรางศกยภาพการพฒนาของภมภาคและชนบทเพอ ยกระดบคณภาพชวตของประชาชนอยาง

ทวถง

- การพฒนาสมรรถนะทางเศรษฐกจเพอสนบสนนการพฒนา คนและคณภาพชวต

- การจดหาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

- การพฒนาประชารฐ เปนการพฒนาภาครฐใหมสมรรถนะ และพนธกจหลกในการเสรมสรางศกยภาพและ

สมรรถนะ ของคนและมสวนรวมในการพฒนาประเทศ

-การบรหารจดการเพอใหมการน าแผนพฒนาฯไปด าเนนการใหเกดผลดวยแนวทางการแปลงแผนไปสการ

ปฏบต

ฉบบท 9 (พ .ศ . 2545 - 2549)

- เปนแผนทไดอญเชญแนวปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ตามพระราชด ารสของพระบาทสมเดจพระ

เจาอยหว มาเปนปรชญาน าทางในการพฒนาและบรหารประเทศ ไดอญเชญ “ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง”

มาเปนปรชญาน าทางในการพฒนาและบรหารประเทศ ควบคไปกบกระบวนทรรศนการพฒนาแบบบรณา

การเปนองครวมทม “คนเปนศนยกลางการพฒนา” ตอเนองจากแผนพฒนาฯ ฉบบท 8 โดยยดหลกทางสาย

กลาง เพอใหประเทศรอดพนจากวกฤต สามารถด ารงอยไดอยางมนคง และน าไปสการพฒนาทสมดล ม

คณภาพและยงยน ภายใตกระแสโลกาภวตนและสถานการณเปลยนแปลงตาง ๆ โดยใหความส าคญกบการ

พฒนาทสมดลทงดานตวคน สงคม เศรษฐกจ และสงแวดลอมเพอน าไปสการพฒนาทย งยนและความอยดม

สขของคนไทย ผลการพฒนาประเทศในระยะแผนพฒนาฯ ฉบบท 9 สรปไดวา ประสบความส าเรจทนา

ส 32102 สงคมศกษา 4 เรยบเรยงโดย นภาวรรณ หมดเจรญ

12

พอใจ เศรษฐกจของประเทศขยายตวไดอยางตอเนองในอตราเฉลยรอยละ 5.7 ตอป เสถยรภาพทางเศรษฐกจ

ปรบตวสความมนคง ความยากจนลดลง ขณะเดยวกนระดบคณภาพชวตของประชาชนดขนมาก อน

เนองมาจากการด าเนนการเสรมสรางสขภาพอนามยการมหลกประกนสขภาพท มการปรบปรงทงดาน

ปรมาณและคณภาพ โดยครอบคลมคนสวนใหญของประเทศ และการลดลงของปญหายาเสพตด

วตถประสงค

(1) เพอฟนฟเศรษฐกจใหมเสถยรภาพและมภมคมกน

(2) เพอวางรากฐานการพฒนาประเทศใหเขมแขง ย งยน สามารถพงตนเองไดอยางรเทาทนโลก

(3) เพอใหเกดการบรหารจดการทดในสงคมไทยทกระดบ

(4) เพอแกปญหาความยากจนและเพมศกยภาพและโอกาสของคนไทยในการพงพาตนเอง

ล าดบความส าคญของการพฒนา

1. การเรงฟนฟเศรษฐกจและสงคมของประเทศเพอกระตนเศรษฐกจใหฟนตวอยางรวดเรวและมเสถยรภาพ

2. การสรางความเขมแขงของเศรษฐกจฐานราก

3. การบรรเทาปญหาสงคม

4. การแกปญหาความยากจน

ฉบบท 10 (พ .ศ . 2550 - 2554)

- ประเทศไทยยงคงตองเผชญกบการเปลยนแปลงทส าคญในหลายบรบท ทงทเปนโอกาสและขอจ ากดตอ

การพฒนาประเทศ จงตองมการเตรยมความพรอมของคนและระบบใหมภมคมกน พรอมรบการ

เปลยนแปลงและผลกระทบทอาจเกดขน โดยยงคงอญเชญ “ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง” มาเปนแนว

ปฏบตในการพฒนาแบบบรณาการเปนองครวมทม “คนเปนศนยกลางการพฒนา” ตอเนองจากแผนฯ 8 และ

แผนฯ 9 และใหความส าคญตอการรวมพลงสงคมจากทกภาคสวนใหมสวนรวมด าเนนการใน ทกขนตอน

ของแผนฯ พรอมทงสรางเครอขายการขบเคลอนยทธศาสตรการพฒนาสการปฏบต รวมทงการตดตาม

ตรวจสอบผลการด าเนนงานตามแผนอยางตอเนอง

ฉบบท 11 (พ.ศ. 2555-2559)

- ใชแนวคดทตอเนองจากแผนพฒนาฯ ฉบบท 8-10 โดยยงคงยดหลก “ปรชญา เศรษฐกจพอเพยง” ทให “คนเปนศนยกลางของการพฒนา” และ “สรางสมดลการพฒนา” ในทกมต วสยทศน “สงคมอยรวมกนอยางมความสข ดวยความเสมอภาค เปนธรรม และมภมคมกนตอการเปลยนแปลง - พนธกจ ไดแก การพฒนาฐานการผลตและบรการ การสรางความเปนธรรมและลดความเหลอมล าทางเศรษฐกจ สงคมและสรางภมคมกนจากวกฤตการณ

ส 32102 สงคมศกษา 4 เรยบเรยงโดย นภาวรรณ หมดเจรญ

13

- วตถประสงค เพอใหทรพยากรและสงแวดลอมอดมสมบรณอยางย งยน คนไทยอยรวมกนอยางสนตสข และพรอมเผชญกบการเปลยนแปลงไดอยางเปนสข / - เปาหมายหลก ไดแก เศรษฐกจมความเขมแขงสมดล ความสามารถในการแขงขนสงขน มหลกประกนสงคมททวถง และสงคมไทยมความสขอยางมธรรมาภบาล / 7 ยทธศาสตร ไดแก การสรางฐานการผลตใหเขมแขง สมดล อยางสรางสรรค การสรางสภาพแวดลอมทเอออ านวยตอการผลต การคา การลงทน การพฒนาคณภาพคน ทงความรคคณธรรม สงคม มนคงเปนธรรม มพลงและเอออาทร เนนการผลตและบรโภคทเปนมตรกบสงแวดลอม มความมนคงของพลงงานและอาหาร และเพมขดความสามารถในการแขงขนของประเทศ รฐวสาหกจ การพฒนาเมองและพนทเฉพาะ กระจายความเจรญสภมภาค ขยายขอบเขตพฒนาชนบทครอบคลมทวประเทศ. ฉบบท 12 (พ.ศ. 2560 –2564 ) - สาระส าคญของกรอบรปแบบและเคาโครงเบองตนของแผนพฒนาฯ ฉบบท 12 จะสอดรบกบกรอบยทธศาสตรชาตระยะยาว 20 ป ในลกษณะของการถายทอดยทธศาสตรระยะยาวลงสการปฏบตในชวงเวลา 5 ป โดยรปแบบและเคาโครงเบองตนของแผนพฒนาฯ ฉบบท 12 จะประกอบดวย 4 สวน ดงน สวนท 1 กรอบหลกการของแผนพฒนาฯ ฉบบท 12 สวนท 2 การประเมนสถานะของประเทศ สวนท 3 วตถประสงคและเปาหมายในภาพรวม สวนท 4 ยทธศาสตรการพฒนาประเทศ สวนท 5 การขบเคลอนและตดตามประเมนผลแผนพฒนา วสยทศน สความมนคง มงคง และยงยน กรอบวสยทศนแผนพฒนาฯ ฉบบท 12 ใหความส าคญกบการก าหนดทศทางการพฒนาทมงสการเปลยนผานประเทศไทยจากประเทศทมรายไดปานกลางไปสประเทศทมรายไดสง มความมนคง และยงยน สงคมอยรวมกนอยางมความสข กรอบวสยทศนและเปาหมาย 1. กรอบวสยทศนแผนพฒนาฯ ฉบบท 12 จากสถานะของประเทศและบรบทการเปลยนแปลงตาง ๆ ทประเทศก าลงประสบอยท าใหการก าหนดวสยทศนแผนพฒนาฯ ฉบบท 12 ยงคงมความตอเนองจากวสยทศนแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 และ กรอบหลกการของการวางแผนทนอมน าและประยกตใชหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ยดคนเปนศนยกลางของการพฒนาอยางมสวนรวม การพฒนาทยดหลกสมดล ย งยน โดยวสยทศนของการพฒนาในแผนพฒนาฯ ฉบบท 12 ตองใหความส าคญกบการก าหนดทศทางการพฒนาทมงสการเปลยนผานประเทศไทยจากประเทศทมรายไดปานกลางไปสประเทศทมรายไดสง มความมนคง และยงยน สงคมอยรวมกนอยางมความสข และน าไปสการบรรลวสยทศนระยะยาว “มนคง มงคง ย งยน”

ส 32102 สงคมศกษา 4 เรยบเรยงโดย นภาวรรณ หมดเจรญ

14

ของประเทศ 2. การก าหนดต าแหนงทางยทธศาสตรของประเทศ (Country Strategic Positioning) เปนการก าหนดต าแหนงทางยทธศาสตรของประเทศทสอดคลองกบยทธศาสตรชาตทส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต(สศช.) ไดจดท าขน ประเทศไทยเปนประเทศรายไดสงทมการกระจายรายไดอยางเปนธรรม เปนศนยกลางดานการขนสงและโลจสตกสของภมภาคสความเปนชาตการคาและบรการ (Trading and Service Nation) เปนแหลงผลตสนคาเกษตรอนทรยและเกษตรปลอดภย แหลงอตสาหกรรมสรางสรรคและมนวตกรรมสงทเปนมตรตอสงแวดลอม เปาหมาย 1. การหลดพนจากกบดกประเทศรายไดปานกลางสรายไดสง 2. การพฒนาศกยภาพคนใหสนบสนนการเจรญเตบโตของประเทศและการสรางสงคมสงวยอยางมคณภาพ 3. การลดความเหลอมล าในสงคม 4. การสรางการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจและสงคมทเปนมตรกบสงแวดลอม 5. การบรหารราชการแผนดนทมประสทธภาพ วางรากฐานการพฒนาประเทศไปสสงคมทมความสขอยางมนคง มงคง และยงยน แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 ไดก าหนดเปาหมาย ยทธศาสตรและแนวทางการพฒนาประเทศในระยะ 5 ป ซงจะเปนแผนทมความส าคญในการวางรากฐานการพฒนาประเทศไปสสงคมทมความสขอยางมนคงมงคง และยงยน สอดคลองตามยทธศาสตรชาต 20 ป ทเปนกรอบการพฒนาประเทศในระยะยาว รฐบาลมนโยบายในการสรางความมนคงและเขมแขงใหกบระบบเศรษฐกจของประเทศ รวมทงเรงสรางสงคมทมคณภาพ โดยการขจดอปสรรคตาง ๆ ทมตอการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจและการลดความเหลอมล าทางสงคม ตลอดจนการวางแผนการพฒนาในดานตาง ๆ ในระยะยาว ครอบคลมถงการพฒนาทรพยากรมนษย เพอเพมขดความสามารถในการแขงขน การสรางความมนคง มงคงทางเศรษฐกจและสงคมของประเทศ เปนสงส าคญทประเทศจะตองมทศทางและเปาหมายการพฒนาระยะยาวทชดเจน โดยทกภาคสวนในสงคมตองรวมมอกนอยางเขมแขง เพอผลกดนใหเกดผลสมฤทธอยางตอเนอง และสอดรบกบการปฏรปประเทศทมงสความ “มนคง มงคง และยงยน” ในอนาคต