การศึกษาความเปนไปไดในการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge กรณีศึกษาบริษัทผลิตช้ินสวนรถยนต

พรธิป เอกทัศน

วิชาการคนควาอิสระน้ีเปนสวนหน่ึงของการศึกษาตามหลักสูตร วิทยาศาสตรมหาบัณฑิต (การจัดการสิ่งแวดลอม)

คณะพัฒนาสังคมและสิ่งแวดลอม สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร

พ.ศ. 2555

บทคัดยอ

ชื่อวิชาการคนควาอิสระ การศึกษาความเปนไปไดในการสรางระบบ Wastewater Zero

Discharge กรณีศึกษาบริษัทผลิตช้ินสวนรถยนต ชื่อผูเขียน นางสาวพรธิป เอกทัศน ชื่อปริญญา วิทยาศาสตรมหาบัณฑติ (การจัดการส่ิงแวดลอม) ปการศึกษา 2554

การศึกษาโอกาส ปญหา อุปสรรค และความเปนไปไดในการสรางระบบ Wastewater Zero

Discharge ของบริษัทผลิตช้ินสวนรถยนต โดยการประเมินผลดานนโยบายการจัดการส่ิงแวดลอม พบวาบริษัทท่ีศึกษามีนโยบายท่ีมุงม่ันสูการจัดการส่ิงแวดลอมท่ียั่งยืน ดานการจัดการน้ํา พบวา บริษัทตองซ้ือน้ําดิบ เพื่อใชประโยชนจากการนิคมอุตสาหกรรม โดยมีปริมาณการใชน้ําดิบประมาณ 18,650 ลูกบาศกเมตรตอเดือน มีคาใชจายเฉล่ีย 322,725 บาทตอเดือน ซ่ึงกิจกรรมท่ีมีการใชน้ํามากท่ีสุด คือ กิจกรรมการใชหองน้ําและการหลอเย็น โดยมีการใชน้ํามากถึง 721 ลูกบาศกเมตรตอวัน สวนการใชน้ําในกระบวนการผลิตมีเพียง 29.9 ลูกบาศกเมตรตอวัน นอกจากนี้ ตองเสียคาบําบัดน้ําเสียสวนกลางถึง 89,519บาทตอเดือน ทําใหบริษัทมีคาใชจายท่ีสูงและเปนการใชทรัพยากรที่ส้ินเปลือง เนื่องจากระบบบําบัดน้ําเสียท้ัง 3 ระบบของบริษัทยังมีประสิทธิภาพไมเพียงพอ ทําใหคุณภาพน้ําเสียเกินมาตรฐานของกฏหมายและมาตรฐานภายในบริษัท ดังนั้นบริษัทตองทําการปรับปรุงระบบบําบัดน้ําเสียเพื่อนํากลับมาใชประโยชนกอนเปนอันดับแรก

จากผลการศึกษาความเปนไปในการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge โดยการใหคะแนนจากการประเมินสภาพและผลการดําเนินงานในปจจุบัน พบวา มีคะแนนเทากับ 65.7 คะแนน จาก 100 คะแนน เม่ือเปรียบเทียบรายละเอียดตามเกณฑการใหคะแนน พบวา บริษัทมีการเตรียมพรอมในการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge แตมีบางปจจัยท่ีตองดําเนินการปรับปรุงแกไขใหบรรลุวัตถุประสงค เพื่อใหสามารถสรางระบบ Wastewater Zero Discharge ไดอยางสมบูรณ ซ่ึงอาจตองใชเวลาในการดําเนินการในระดับกลางภายใน 3 ป

สําหรับการประเมินทางเลือกในการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge สามารถสรุปได 2 ทาง คือ ในระยะส้ัน เปนการดําเนินการท่ีไมซับซอน การลงทุนไมมากนัก เชน การสรางตนแบบของระบบ อยางไรก็ตาม การดําเนินการในระยะส้ันนี้ จะสามารถนําน้ําเสียกลับมาใช

(4)

ประโยชนไดไมมากนัก เชน การนําน้ําเสียกลับมาใชในกิจกรรมทําสวน หรือรดนํ้าตนไม สําหรับในระยะยาว เปนทางเลือกท่ีตองมีการศึกษาเพิ่มเติม โดยมีเง่ือนไขในการสรางระบบท่ีซับซอน ใชเทคโนโลยีระดับสูง ซ่ึงสามารถทําใหน้ําเสียมีคุณภาพท่ีดีข้ึนและสามารถนํากลับมาใชประโยชนได แตการดําเนินงานนี้ จะมีคาใชจายสูงและใชพื้นท่ีในการติดต้ังระบบคอนขางมาก เชน การสรางระบบ Micro Filtration หรือ Ultra Filtration เปนตน ท้ัง 2 ทางเลือกเปนประโยชนแกบริษัทและส่ิงแวดลอม เพราะการนําน้ําเสียกลับมาใชประโยชนใหม จะชวยลดการใชทรัพยากรน้ํา ลดคาใชจายในการซ้ือน้ําดิบ ซ่ึงตอบสนองนโยบายการจัดการส่ิงแวดลอมของบริษัท และทําใหส่ิงแวดลอมดีข้ึน

ABSTRACT Title of Research Paper Feasibility Study of Wastewater Zero Discharge System Building A

Case Study of a Automotive Parts Company Author Miss Pornthip Ekkatat Degree Master of Science (Environmental Management) Year 2011

To studies opportunities, problems, threaten and possibilities on building Wastewater

Zero Discharge in the creation of auto parts. The evaluation found that environmental policy is a policy commitment to sustainable environmental management of water management. The company buy water from the industrial estate for utilization. The water consumption is about 18,650 cubic meters per month the average cost of 322,725 baht per month which activities are most likely to use the bathroom and cooling. With consume up to 721 cubic meters per day. In term of prpduction has only 29.9 cubic meter per day. Moreover, has central water treatment up to 89,519 baht per month that higher expensive and waste resource. The main problem is the three wastewater treatment system is not performing adequately. Exceed the water quality laws and standards within the company. So, to make improvements to the wastewater treatment system to be used first.

The results of a possibility on building Wastewater Zero Discharge by assessing the current operating conditions and current performance as compared to 65.7 points out of 100 by scoring. Conclusion that the company is preparing to building Wastewater Zero Discharge system, but also some of the factors that must be modified to achieve the objective of fully Wastewater Zero Discharge System, which may take some time in the middle (within 3 years).

For the evaluation of alternatives to the Wastewater Zero Discharge System can be summarized as two ways. less space and can lead to very little water as well as waste water re-use in gardening activities or watering plants which not break-even point of recover. Long-term option is an alternative to be studied further has conditions to create complex systems, high

(6)

technology which can result in improved water quality and can be useful, but with the high cost of installing and using such a system very. The second option was the company and its environment if you are in the field of environmental management. Recycled water use can reduce the use of water resources reduce the cost of buying water. Environmental management and policy responses and make the environment better.

กิตติกรรมประกาศ

วิชาการคนควาอิสระเร่ืองการศึกษาความเปนไปไดในการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge กรณีศึกษาบริษัทผลิตช้ินสวนรถยนตฉบับนี้ สามารถสําเร็จลุลวงไปดวยดีจากความอนุเคราะหของบุคคลหลายทาน ดังนั้น ผูศึกษาจึงขอกราบขอบพระคุณอยางสูงมา ณ โอกาสนี้ คือ

อาจารย ดร.วรางคณา ศรนิล อาจารยท่ีปรึกษา ท่ีกรุณาสละเวลาใหความชวยเหลือในการวางแผน ตลอดจนการใหคําปรึกษา แนะนําการคนควาอิสระฉบับนี้

คณาจารยประจําภาควิชาการจัดการส่ิงแวดลอม คณะพัฒนาสังคมและส่ิงแวดลอมสถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร ท่ีไดถายทอดความรูในวิชาตาง ๆ ซ่ึงผูศึกษาไดนํามาใชในการจัดทําวิชาการคนควาอิสระในคร้ังนี้

บริษัทผลิตช้ินสวนรถยนต ท่ีไดใหขอมูลสําคัญเกี่ยวกับงานวิจัย เพื่อนํามาเปนฐานขอมูล เปนแนวทางในการศึกษาการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge ท่ีมีประสิทธิภาพ อีกท้ังใหโอกาสไดลงพื้นท่ีเก็บ และสํารวจขอมูล เพื่อทําประโยชนในการจัดทําวิชาการคนควาอิสระน้ี

สุดทายนี้ ขอกราบขอบพระคุณ คุณพอ คุณแมและพี่ชายของผูศึกษา รวมถึงเพื่อน ๆ ท่ีใหการสนับสนุน และรวมเปนกําลังใจในการจัดทําวิชาการคนควาอิสระฉบับนี้โดยตลอด จนสําเร็จลุลวงดวยดี

พรธิป เอกทัศน กันยายน 2555

สารบัญ

หนา บทคัดยอ (3) ABSTRACT (5) กิตติกรรมประกาศ (7) สารบัญ (8) สารบัญตาราง (10) สารบัญภาพ (12) บทท่ี 1 บทนํา 1

1.1 ความเปนมาและความสําคัญของปญหา 1 1.2 วัตถุประสงคของการศึกษา 3 1.3 ขอบเขตของการศึกษา 3 1.4 ประโยชนท่ีคาดวาจะไดรับ 4 1.5 นิยามศัพท 4

บทท่ี 2 การทบทวนวรรณกรรมที่เก่ียวของ 6 2.1 แนวคิดและทฤษฎีเกี่ยวกับการจัดการน้ําเสีย 6 2.2 แนวคิดและทฤษฎีเกี่ยวกับเทคโนโลยีสะอาด 17 2.3 แนวคิดและทฤษฎีเกี่ยวกับสมดุลของน้ํา (Water Balance) 20 2.4 แนวคิดและทฤษฎีเกี่ยวกับการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge 21 2.5 อุตสาหกรรมผลิตช้ินสวนรถยนต 31 2.6 กฏหมายท่ีเกี่ยวของ 34 2.7 งานวิจยัท่ีเกี่ยวของ 36

บทท่ี 3 กรอบแนวคิดและวิธีการศึกษา 42 3.1 กรอบแนวคิดในการศึกษา 42 3.2 ข้ันตอนการศกึษา 43

(9)

3.3 พื้นท่ีในการศกึษา 45 บทท่ี 4 ผลการศึกษา 46

4.1 ขอมูลท่ัวไปของบริษัทผลิตช้ินสวนรถยนต 46 4.2 การจัดการส่ิงแวดลอมของบริษัทผลิตช้ินสวนรถยนต 52 4.3 การศึกษาผลการวิเคราะหคุณภาพน้ําเสียของระบบบําบัดน้ําเสีย 60 4.4 การศึกษาการจัดการระบบน้าํของบริษัทผลิตช้ินสวนรถยนต 85 4.5 การศึกษาแนวทางการนําน้ําเสียกลับมาใชประโยชน 91 4.6 โอกาส ปญหา อุปสรรคในการจัดทําระบบ และจัดทําทางเลือกในสรางระบบ 94

Wastewater Zero Discharge บทท่ี 5 สรุป อภิปรายผล และขอเสนอแนะ 101

5.1 สรุปผลการศึกษา 101 5.2 อภิปรายผลการศึกษา 106 5.3 ขอเสนอแนะ 108

บรรณานุกรม 110 ภาคผนวก 115 ภาคผนวก ก ประกาศการนิคมอุตสาหกรรมแหงประเทศไทย ท่ี 78/2554 116 ภาคผนวก ข ประกาศกระทรวงอุตสาหกรรม ฉบับท่ี 2 (2539) ออกตามความ 121 ในพระราชบัญญัติโรงงาน พ.ศ.2535 เร่ืองกําหนดคุณลักษณะ ของน้ําท้ิงท่ีระบายออกจากโรงงาน ประวัติผูเขียน 123

สารบัญตาราง ตารางท่ี หนา

2.1 หนวยงาน บทบาท หนาท่ี และกฏหมายท่ีเกี่ยวของกับมลพิษน้ํา 34 จากภาคอุตสาหกรรม

4.1 พารามิเตอรและวิธีวิเคราะหคุณภาพน้ําเสียของบริษัท 60 4.2 มาตรฐานคุณภาพน้ําเสียและความถ่ีในการวิเคราะหคุณภาพน้ําเสีย 61 ตามประกาศการนิคมอุตสาหกรรมแหงประเทศไทย ท่ี 78/2554 เร่ือง หลักเกณฑท่ัวไปในการระบายนํ้าท้ิงจากโรงงานอุตสาหกรรม ในนิคมอุตสาหกรรม และมาตรฐานภายในของบริษัท

4.3 คาสูงสุดของผลการวิเคราะหคุณภาพน้ําเขาระบบบําบัดน้ําเสีย 63 จากกระบวนการผลิต

4.4 คาสูงสุดของผลการวิเคราะหคุณภาพน้ําออกระบบบําบัดน้ําเสีย 64 จากกระบวนการผลิต

4.5 คาสูงสุดของผลการวิเคราะหคุณภาพน้ําเขาระบบบําบัดน้ําเสีย 68 จากโรงอาหาร

4.6 คาสูงสุดของผลการวิเคราะหคุณภาพน้ําออกระบบบําบัดน้ําเสีย 69 จากโรงอาหาร

4.7 คาสูงสุดของผลการวิเคราะหคุณภาพน้ําเขาระบบบําบัดน้ําเสีย 73 จากหองน้ํา

4.8 คาสูงสุดของผลการวิเคราะหคุณภาพน้ําออกระบบบําบัดน้ําเสีย 74 จากหองน้ํา

4.9 คาสูงสุดของผลการวิเคราะหคุณภาพน้ําจากบอรวมน้ําเสียกอน 78 ออกสูการนิคมอุตสาหกรรม

(11)

4.10 สรุปผลการวิเคราะหคุณภาพน้ําเสีย 82 (มกราคม พ.ศ. 2554 – มิถุนายน พ.ศ. 2555)

4.11 จํานวนคร้ังและรอยละของผลการวิเคราะหคุณภาพน้ําเสียท่ีไมผานมาตรฐาน 83 จําแนกตามระบบบําบัดน้ําเสีย (มกราคม พ.ศ. 2554 – มิถุนายน พ.ศ. 2555)

4.12 ขอมูลการใชน้ําและการบําบัดน้ําเสียของบริษัทจากนิคมอุตสาหกรรม 85 (มกราคม พ.ศ. 2555 – มิถุนายน พ.ศ. 2555) 4.13 ประเภทของนํ้าท่ีใชในกิจกรรมภายในบริษัท 86 4.14 ขอมูลการใชน้ําจากกิจกรรมตาง ๆ ของบริษัท 89 4.15 ผลการใหคะแนนของการประเมินความเปนไปไดในการสรางระบบ 96 Wastewater Zero Discharge 4.16 สรุปผลคะแนนของความเปนไปไดในการสรางระบบ 97 Wastewater Zero Discharge 4.17 ทางเลือกระยะส้ันในการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge 99 4.18 ทางเลือกระยะยาวในการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge 100

สารบัญภาพ ภาพท่ี หนา

2.1 ถังดักไขมันแบบถังสําเร็จรูป 15 2.2 หลักการดําเนนิงานเทคโนโลยีสะอาด 19 2.3 ข้ันตอนการดําเนินงานเทคโนโลยีสะอาด 20 2.4 หลักการทํา Water Balance 21 2.5 ลักษณะการทํางานของ Membrane 24 2.6 ลักษณะของ Membrane/Reveres Osmosis 24 2.7 ลักษณะการทํางานของ Reveres Osmosis 25 2.8 ลักษณะการทํางานของ Reveres Osmosis และ Forward Osmosis 26 2.9 การนําน้ําทะเลกลับมาใชดวยเทคโนโลยี Sea Water Manipulated Osmosis 26 Desalination 2.10 การนําน้ําทะเลกลับมาใชดวยเทคโนโลยี Reveres Osmosis และ Forward 27 Osmosis 2.11 แสดงการบําบัดน้ํามันดวยเทคโนโลยี Membrane 30 2.12 แสดงการจําแนกผูผลิตช้ินสวนรถยนต 33 3.1 กรอบแนวคิดในการศึกษา 43 4.1 โครงสรางองคกรของบริษัทผลิตช้ินสวนรถยนต 47 4.2 กระบวนการผลิตปมจายน้ํามันเช้ือเพลิง (Pump) 48 4.3 กระบวนการผลิตรางคอมมอลเรล (Common Rail) 49 4.4 กระบวนการผลิตหัวฉีดน้ํามันเช้ือเพลิง (Injector) 49 4.5 ระบบคอมมอนเรล 51 4.6 ผลิตภัณฑของบริษัทผลิตช้ินสวนรถยนตระบบคอมมอนเรล 52 4.7 แหลงกําเนิดมลพิษของบริษัทผลิตช้ินสวนรถยนต 54 4.8 การตรวจมลพิษทางอากาศ 54 4.9 ตัวอยางประเภทของถังขยะ 55

(13)

4.10 ระบบบําบัดน้ําเสียจากกระบวนการผลิต 56 4.11 ข้ันตอนการบําบัดน้ําเสียของระบบบําบัดน้ําเสียจากกระบวนการผลิต 57 4.12 ระบบบําบัดน้ําเสียจากหองน้ํา 58 4.13 ระบบบําบัดน้ําเสียจากโรงอาหาร 58 4.14 ข้ันตอนการบําบัดน้ําเสียของระบบบําบัดน้ําเสียจากโรงอาหาร 59 4.15 บอรวมน้ําเสียกอนปลอยออกสูการนิคมอุตสาหกรรม (Discharge Factory) 59 4.16 กราฟแสดงคาสูงสุดของคุณภาพน้ําเขาและน้ําออกจากระบบบําบัดน้าํเสีย 65 กระบวนการผลิตในพารามิเตอรน้ํามันและไขมัน 4.17 กราฟแสดงคาสูงสุดของคุณภาพน้ําเขาและน้ําออกจากระบบบําบัดน้าํเสีย 65 กระบวนการผลิตในพารามิเตอรบีโอดี 4.18 กราฟแสดงคาสูงสุดของคุณภาพน้ําเขาและน้ําออกจากระบบบําบัดน้าํเสีย 66 กระบวนการผลิตในพารามิเตอรซีโอดี 4.19 กราฟแสดงคาสูงสุดของคุณภาพน้ําเขาและน้ําออกจากระบบบําบัดน้าํเสีย 66 กระบวนการผลิตในพารามิเตอรของแข็งแขวนลอย 4.20 กราฟแสดงคาสูงสุดของคุณภาพน้ําเขาและน้ําออกจากระบบบําบัดน้าํเสีย 67 กระบวนการผลิตในพารามิเตอรความเปนกรด – ดาง 4.21 กราฟแสดงคาสูงสุดของคุณภาพน้ําเขาและน้ําออกจากระบบบําบัดน้าํเสีย 67 กระบวนการผลิตในพารามิเตอรของแข็งละลายในน้ํา 4.22 กราฟแสดงคาสูงสุดของคุณภาพน้ําเขาและน้ําออกจากระบบบําบัดน้าํเสีย 70 โรงอาหารในพารามิเตอรน้ํามันและไขมัน 4.23 กราฟแสดงคาสูงสุดของคุณภาพน้ําเขาและน้ําออกจากระบบบําบัดน้าํเสีย 70 โรงอาหารในพารามิเตอรบีโอดี 4.24 กราฟแสดงคาสูงสุดของคุณภาพน้ําเขาและน้ําออกจากระบบบําบัดน้าํเสีย 71 โรงอาหารในพารามิเตอรซีโอดี 4.25 กราฟแสดงคาสูงสุดของคุณภาพน้ําเขาและน้ําออกจากระบบบําบัดน้าํเสีย 71 โรงอาหารในพารามิเตอรของแข็งแขวนลอย 4.26 กราฟแสดงคาสูงสุดของคุณภาพน้ําเขาและน้ําออกจากระบบบําบัดน้าํเสีย 72 โรงอาหารในพารามิเตอรความเปนกรด – ดาง

(14)

4.27 กราฟแสดงคาสูงสุดของคุณภาพน้ําเขาและน้ําออกจากระบบบําบัดน้ําเสีย 72 โรงอาหารในพารามิเตอรของแข็งละลายในน้ํา 4.28 กราฟแสดงคาสูงสุดของคุณภาพน้ําเขาและน้ําออกจากระบบบําบัดน้ําเสีย 75 หองน้ําในพารามิเตอรน้ํามันและไขมัน 4.29 กราฟแสดงคาสูงสุดของคุณภาพน้ําเขาและน้ําออกจากระบบบําบัดน้ําเสีย 75 หองน้ําในพารามิเตอรบีโอดี 4.30 กราฟแสดงคาสูงสุดของคุณภาพน้ําเขาและน้ําออกจากระบบบําบัดน้ําเสีย 76 หองน้ําในพารามิเตอรซีโอดี 4.31 กราฟแสดงคาสูงสุดของคุณภาพน้ําเขาและน้ําออกจากระบบบําบัดน้ําเสีย 76 หองน้ําในพารามิเตอรของแข็งแขวนลอย 4.32 กราฟแสดงคาสูงสุดของคุณภาพน้ําเขาและน้ําออกจากระบบบําบัดน้ําเสีย 77 หองน้ําในพารามิเตอรความเปนกรด – ดาง 4.33 กราฟแสดงคาสูงสุดของคุณภาพน้ําเขาและน้ําออกจากระบบบําบัดน้ําเสีย 77 หองน้ําในพารามิเตอรของแข็งละลายในน้าํ 4.34 กราฟแสดงคาสูงสุดของคุณภาพน้ําจากบอรวมน้ําเสียกอนปลอยออกสู 79 การนิคมอุตสาหกรรมในพารามิเตอรน้ํามันและไขมัน 4.35 กราฟแสดงคาสูงสุดของคุณภาพน้ําจากบอรวมน้ําเสียกอนปลอยออกสู 79 การนิคมอุตสาหกรรมในพารามิเตอรบีโอดี 4.36 กราฟแสดงคาสูงสุดของคุณภาพน้ําจากบอรวมน้ําเสียกอนปลอยออกสู 80 การนิคมอุตสาหกรรมในพารามิเตอรซีโอดี 4.37 กราฟแสดงคาสูงสุดของคุณภาพน้ําจากบอรวมน้ําเสียกอนปลอยออกสู 80 การนิคมอุตสาหกรรมในพารามิเตอรของแข็งแขวนลอย 4.38 กราฟแสดงคาสูงสุดของคุณภาพน้ําจากบอรวมน้ําเสียกอนปลอยออกสู 81 การนิคมอุตสาหกรรมในพารามิเตอรความเปนกรด – ดาง 4.39 กราฟแสดงคาสูงสุดของคุณภาพน้ําจากบอรวมน้ําเสียกอนปลอยออกสู 81

การนิคมอุตสาหกรรมในพารามิเตอรของแข็งละลายในน้าํ

(15)

4.40 ระบบการจัดการน้ํา และสมดุลน้ํา (Water Balance) ของบริษัท 87 4.41 แนวโนมแสดงปริมาณการใชน้ําในกิจกรรมตาง ๆ 90 4.42 ปริมาณรวมของการใชน้ําในกิจกรรมตาง ๆ ใน 91 เดือนมกราคม – มิถุนายน พ.ศ. 2555

บทที่ 1

บทนํา

1.1 ความเปนมาและความสําคัญของปญหา

น้ํา นับเปนปจจัยหลักของมวลมนุษย รวมท้ังส่ิงมีชีวิตตาง ๆ ท้ังพืช สัตว และจุลินทรีย เม่ือขาดนํ้ามนุษย และ ส่ิงมีชีวิตคงไมสามารถดํารงชีวิตอยูได เพราะนํ้าเปนปจจัยสําคัญตอการดํารงชีวิต และเปนส่ิงท่ีทําใหเกิดความอุดมสมบูรณแกส่ิงมีชีวิตท้ังมวล ตลอดจนยังเปนปจจัยสําคัญในการพัฒนาประเทศอีกดวย

น้ําหมุนเวียนเปนวัฏจักร ไมสูญหาย แตจะอยูในลักษณะท่ีแตกตางกันไป มนุษยจึงใชน้ํากันอยางสะดวกสบายและคอนขางฟุมเฟอย ดวยความรูสึกท่ีวาน้ําไมมีวันหมดส้ิน จึงทําใหมนุษยละเลยและมองขามคุณคาของน้ํา ซ่ึงนอกจากจะไมสงวนรักษาใหอยูในสภาพท่ีดีแลว ยังกลับทําลายโดยการทิ้งส่ิงโสโครกตาง ๆ ทําใหน้ําเนาเสีย จนกลายเปนปญหาส่ิงแวดลอมอยูในขณะน้ี ในบางแหง มลพิษทางน้ํา เปนส่ิงท่ีท่ัวโลกกําลังมีความหวงใยมากในปจจุบัน รัฐบาลของประเทศตาง ๆ ไดพยายามหาทางแกไข หรือลดปญหานี้ลง ซ่ึงตนเหตุท่ีทําใหน้ําเสียอยูหลายประการ แตส่ิงท่ีสรางปญหาไดกวางขวางมากท่ีสุด โดยเฉพาะในประเทศดอยพัฒนา ไดแก การปลอยน้ําโสโครกท่ีไมไดบําบัดลงสูแหลงน้ําธรรมชาติ แตอยางไรก็ดี ประเทศกําลังพัฒนาเชน จีน อินเดีย และอิหรานยังใชวิธีนี้อยูกันมาก (วิกิพีเดีย สาราณุกรมเสรี, ม.ป.ป.) ปจจุบันความตองการน้ํา เพื่อใชในการอุปโภคและบริโภคในบานเรือน กระบวนการผลิตทางอุตสาหกรรม และเกษตรกรรมมีเพิ่มมากข้ึน ทําใหเกิดน้ําเสียปริมาณมาก อัตราการเกิดน้ําเสียจากสถิติการใชน้ํา เพื่อการอุปโภคและบริโภค มีคาประมาณรอยละ 70.0 – 80.0 ของปริมาณนํ้าใช ซึ่งน้ํา เสีย ที่ เกิด ขึ้นจากกิจกรรมตางตาง ๆ มีลักษณะท่ีแตกตางกัน นอกจากจะมีการปนเปอนของสารอินทรียตาง ๆ แลวยังมีการปนเปอนของสารเคมีมากกวา 80,000 ชนิด (เกรียงศักดิ์, 2542) จึงกอปญหาน้ําเสียกอใหเกิดผลกระทบตอชุมชน ระบบนิเวศส่ิงแวดลอม อีกท้ังจํานวนประชากรที่เพิ่มมากข้ึน อุตสาหกรรมเติบโตอยางรวดเร็ว ทําใหมีอัตราการใชน้ํามากข้ึน และทําใหเกิดน้ําเสียมากข้ึนเชนกัน รวมท้ังการจัดการน้ําเสียภาคอุตสาหกรรมในบางสวน ยังขาดประสิทธิภาพ มีการลักลอบ

2

ปลอยน้ําเสียออกสูแหลงน้ํา เม่ือเกิดน้ําเสียแลว ส่ิงปฏิกูลตาง ๆ จะไหลลงแหลงน้ํา แมน้ําสายหลักบางแหง ทําใหเกิดปญหาตามมา คือแหลงน้ําธรรมชาติท่ีมีอยูเร่ิมลดนอยลง ทําใหแหลงน้ําหลายแหงประสบปญหาน้ําเนาเสีย ใชอุปโภค บริโภคไมได ขาดแคลนน้ําท้ังอุปโภค และบริโภค ภาคอุตสาหกรรมมีการใชน้ําในกระบวนการผลิตเปนจํานวนมาก และกอใหเกิดมลพิษทางน้ํามากเชนกัน ประกอบกับความจําเปนในเชิงธุรกิจท่ีตองมีมาตรฐานการจัดการดานส่ิงแวดลอมท่ีดี และเร่ิมใหความสําคัญเร่ืองการจัดการน้ํามากข้ึน เชน ซีโร ดิสชารจ (Zero Discharge) เปนแนวคิดใหม ซ่ึงเร่ิมมีบทบาทกับอุตสาหกรรม ท่ีมีการใชน้ําในการผลิตเปนจํานวนมากกอปรกับปจจุบันหนวยงานภาครัฐไดออกกฎหมาย และระเบียบใหมเกี่ยวกับส่ิงแวดลอม ซ่ึงนับวันจะเขมงวดข้ึน และไดมีการกําหนดมาตรการตาง ๆ เพื่อปองกันปญหามลพิษทางน้ํา ตลอดจนการควบคุมไมใหมีการระบายน้ําท้ิงลงสูแหลงน้ําสาธารณะ ในบางพื้นท่ีหลักการดังกลาว เปนการนําน้ําเสียจากกระบวนการผลิตกลับมาใชใหมในวงจรการผลิต เปนการใชทรัพยากรนํ้าอยางมีประสิทธิภาพ ซ่ึงจะชวยเพิ่มผลผลิต หรือ ลดตนทุนการผลิตโดยทางตรง หรือทางออม พรอมท้ังลดผลกระทบตอส่ิงแวดลอมไดเปนอยางมาก เทคโนโลยีเพื่อสงเสริมหลักการไมท้ิงใหมีความเหมาะสม ควรพิจารณาปจจัยตาง ๆ ในการนําน้ําเสียกลับมาใชใหม โดยเฉพาะการปรับปรุงพัฒนาระบบเดิม หรือการสรางระบบใหมท้ังระบบ ปจจัยในการเลือกเทคโนโลยี เพื่อสงเสริมหลักการไมท้ิงน้ํา (กรมโรงงานอุตสาหกรรม, ม.ป.ป.) เชน ลักษณะของน้ําเสีย หรือ น้ําท้ิงท่ีตองการนํามาบําบัด วัตถุประสงค คุณภาพ ปริมาณนํ้า ท่ีตองการนํามาใชประโยชน พื้นท่ีซ่ึงใชในการสราง และติดต้ังระบบ วิเคราะหความคุมทุนทางเศรษฐศาสตร เพื่อนําน้ํากลับมาใชใหม เปนตน

อุตสาหกรรมประเภทผลิตช้ินสวนรถยนตท่ีเปนกรณีศึกษานี้ เปนบริษัทประกอบธุรกิจผลิตอุปกรณฉีดจายน้ํามันเช้ือเพลิง ท่ีมีความสลับซับซอนสูง เปนการผลิตระบบคอมมอลเรล (Diesel Common Rail System) ไดแก ปมจายน้ํามันเช้ือเพลิง รางคอมมอลเรล หัวฉีดน้ํามันเช้ือเพลิง Pump Module Diesel Fuel Filter และG2 Solenoid มีพนักงานมากกวา 3,000 คน ในกระบวนการผลิตช้ินสวนรถยนตมีการใชวัตถุดิบ สารเคมี น้ํามันและน้ําเปนจํานวนมาก เชน กระบวนการลางช้ินงาน ทําความสะอาดช้ินงาน เพื่อลางเศษช้ินสวนวัตถุดิบท่ีติดในช้ินงานมากกวา 110,000 ชุดตอวัน จึงกอใหเกิดน้ําเสียในปริมาณมาก นอกจากกระบวนการผลิตท่ีมีการใชน้ําแลว ยังมีกิจกรรมอ่ืน ๆ ท่ีกอใหเกิดน้ําเสียดวย เชน การใชหองน้ํา รดน้ําตนไมและสนามหญา กิจกรรมโรงอาหาร เปนตน น้ําเสียในกระบวนการผลิตช้ินสวนรถยนต และกิจกรรมอื่น ๆ มีปริมาณการใชน้ําประมาณ 350

3

ลูกบาศกเมตรตอวัน ดวยการผลิตสินคาท่ีมีคุณภาพ และพันธกิจดานส่ิงแวดลอมท่ีจะบรรลุถึงยานยนตท่ีเปนมิตรตอส่ิงแวดลอม บริษัทจึงมีระบบบําบัดน้ําเสีย เพื่อจัดการปญหาน้ําเสีย

ปริมาณนํ้าเสียท่ีเกิดข้ึนและการจัดการน้ําเสียดังกลาว ทําใหบริษัทตองเสียคาใชจายสูงในการจัดการน้ําเสี ย อีก ทั้ ง ยั งตองปรับปรุงระบบําบัดน้ําเสียใหมีประสิทธิภาพท่ีดี สามารถบําบัด น้ําเสียใหไดคุณภาพน้ําท่ีสอดคลองตามกฏหมายและขอกําหนดได ดังนั้น หากสามารถลดปริมาณการใชน้ํา โดยใชหลักเทคโนโลยีสะอาด หรือZero Discharge นั้น จะทําใหบริษัทไดรับประโยชนในแงการลดคาใชจายในการจัดการน้ําเสีย และใชน้ําใหเกิดประโยชนสูงสุด อีกท้ังยังชวยลดมลพิษทางน้ําและลดการปลอยมลพิษลงสูแหลงธรรมชาติอีกดวย

1.2 วัตถุประสงคของการศึกษา

1.2.1 เพื่อศึกษาโอกาส ปญหา และอุปสรรคในการจัดทําระบบ Wastewater Zero Discharge

1.2.2 เพื่อศึกษาแนวทางการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge

1.3 ขอบเขตของการศึกษา

1.3.1 ขอบเขตดานเนื้อหา ในการศึกษานี้ เปนการศึกษาเชิงสํารวจพื้นท่ีจริง เพื่อใชเปนฐานขอมูลในการประเมินการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge ของบริษัทผลิตช้ินสวนรถยนตแหงหนึ่ง โดยใชวิธีการรวบรวมขอมูลจากแหลงขอมูลตาง ๆ ดังนี้

1. ขอมูลทุติยภูมิ ไดแก งานวิจัย บทความทางวิชาการ ตํารา ปจจัยในการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge, Water Balance กฏหมายท่ีเกี่ยวของ

2. ขอมูลปฐมภูมิ ไดแก สํารวจพื้นท่ีจริง ในสวนพื้นท่ีแหลงกําเนิดน้ําเสีย สํารวจปริมาณการใชน้ําและปริมาณการเกิดน้ําเสียของบริษัท ระบบบําบัดน้ําเสีย ผลการวิเคราะหคุณภาพน้ําเสียและการสัมภาษณบุคลากรดานส่ิงแวดลอมของบริษัทผลิตช้ินสวนรถยนตท่ีเปนกรณีศึกษา

1.3.2 ขอบเขตดานพื้นท่ี สํารวจพื้นท่ีจริงและเก็บขอมูลจากบริษัทผลิตช้ินสวนรถยนต ในนิคมอุตสาหกรรมอมตะนคร จังหวัดชลบุรี

4

1.3.3 ขอบเขตดานเวลา การศึกษานีใ้ชเวลาในการสํารวจพื้นท่ีจริง ทําการเก็บขอมูล และสรุปผลการศึกษาเปนเวลา 6 เดือน (เดือนมกราคม – มิถุนายน พ.ศ. 2555)

1.4 ประโยชนท่ีคาดวาจะไดรับ

1.4.1 ทราบถึงโอกาส ปญหาและอุปสรรคในการจัดทําระบบ Wastewater Zero Discharge 1.4.2 ทราบถึงแนวทางในการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge

1.5 นิยามศัพท

อุตสาหกรรมผลิตช้ินสวนรถยนต หมายถึง กระบวนการผลิตสวนประกอบตาง ๆ ของรถยนต ซ่ึงแบงเปน 2 กลุมใหญดังนี้ 1) ผูผลิตช้ินสวนยานยนต Tier 1 คือ ผูผลิตช้ินสวนท่ีปอนใหโรงงานประกอบรถยนตโดยตรง (Direct Original Equipment Manufacturer Supplier) ช้ินสวนท่ีจัดอยูในกลุมนี้ เปนช้ินสวนท่ีมีคุณภาพสูง ซ่ึงมาตรฐานจะถูกกําหนดโดยผูผลิตรถยนต สวนใหญจะเปนผูประกอบการตางประเทศ โดยเฉพาะประเทศญ่ีปุน

2) ผูผลิตช้ินสวนยานยนต Tier 2 และ Tier 3 คือ ผูจัดหาวัตถุดิบใหกับผูผลิต Tier 1 หรือเปนผูผลิตช้ินสวน เพื่อจําหนายในตลาดอะไหลทดแทน (Replacement Equipment Manufacturer: REM) หรือเปนผูสนับสนุนผูจัดหาวัตถุดิบ

น้ําเสีย หมายถึง ของเสียท่ีอยูในสภาพของเหลวรวมท้ังมลสารท่ีปะปน และปนเปอนอยูในของเหลวหรือน้ําท่ีมีส่ิงเจือปนตาง ๆ มากมายจนกระท่ังเปนน้ําท่ีไมตองการ และนารังเกียจของคนทั่วไป ไมเหมาะสมสําหรับใชประโยชนอีกตอ ไป หรือถาปลอยลงสูลําน้ําธรรมชาติ ก็จะทําใหคุณภาพน้ําของธรรมชาติเสียหายได

น้ําเสียจากโรงงานอุตสาหกรรม หมายถึง น้ําที่ ใชในกระบวนการผลิต หรือชวยในการสนับสนุนการผลิต ซ่ึงไมถูกใชหรือหายเขาไปในผลผลิต หรือระเหยออกไป น้ําเสียท่ีเหลือมักจะมีส่ิงสกปรกเจือปนอยูมาก เรียกวา น้ําท้ิง

5

น้ําท้ิง หมายถึง น้ํา เสียที่ เกิดจากการประกอบกิจการโรงงานอุตสาหกรรมท่ีระบายลงสูแหลงน้ําหรือออกสูส่ิงแวดลอมและใหหมายถึงน้ําเสียจากการใชน้ําของคนงาน รวมท้ังจากกิจกรรมอ่ืนในโรงงานอุตสาหกรรม

การบําบัดน้ําเสีย หมายถึง การกําจัดส่ิงปนเปอนท่ีปนมากับน้ําเสียใหหมดไป หรือใหเหลือนอยท่ีสุดเทาท่ีเทคโนโลยีจะอํานวย เพื่อใหแนใจวาไดน้ําเสียท่ีผานการบําบัดแลว เม่ือปลอยลงสูแมน้ําลําคลอง จะไมเปนอันตรายตอส่ิงมีชีวิตขนาดเล็กท่ีอาศัยอยูในน้ํา ในบางกรณีสามารถนําน้ําเสียท่ีผานการบําบัดแลวสามารถนํากลับมาใชใหมไดอีก โดยไปลางพื้น รดน้ําตนไมหรือเล้ียงปลาเปนตน

Water Balance หมายถึง การตรวจสอบเพื่อใหทราบถึงปริมาณ และอัตราการไหลของน้ําในโรงงาน โดยพิจารณาต้ังแตน้ําท่ีเร่ิมเขาสูโรงงานซ่ึงถูกนําไปใชในกิจกรรม จนกระทั่งถึงน้ําท่ีออกนอกโรงงาน ณ จุดตาง ๆ โดยปริมาณนํ้าเขาและออกตองมีคาเทากันเสมอ เทคโนโลยีสะอาด หมายถึง การปรับปรุงหรือเปล่ียนแปลงกระบวนการผลิต หรือ ผลิตภัณฑ เพื่อใหการใชวัตถุดิบ พลังงาน และทรัพยากรธรรมชาติ เปนไปอยางมีประสิทธิภาพ เปนการลดมลพิษท่ีแหลงกําเนิด รวมถึงการเปล่ียนวัตถุดิบ การใชซํ้า และการนํากลับมาใชใหม เพื่อลดของเสียใหนอยท่ีสุด การดําเนินงานลักษณะเปนการอนุรักษส่ิงแวดลอม และลดตนทุนการผลิตไปพรอมกัน (กรมโรงงานอุตสาหกรรม, 2548) Wastewater Zero Discharge หมายถึง มาตรการของการจัดการท่ีเปนไปไดใน การลดปริมาณการใชน้ําและไมมีการทิ้งน้ําจากโรงงานอุตสาหกรรม

6

บทที่ 2

การทบทวนวรรณกรรมที่เกี่ยวของ

การศึกษาถึงความเปนไปไดในการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge กรณีศึกษาบริษัทผลิตช้ินสวนรถยนต ผูศึกษาไดทําการรวบรวมแนวคิด ทฤษฎี และงานวจิัยท่ีเกี่ยวของ โดยมีรายละเอียด ดงันี้

2.1 แนวคิดและทฤษฎีเกี่ยวกับการจัดการน้ําเสีย 2.2 แนวคิดและทฤษฎีเกี่ยวกับเทคโนโลยีสะอาด (Clean Technology) 2.3 แนวคิดและทฤษฎีเกี่ยวกับสมดุลของน้ํา (Water Balance) 2.4 แนวคิดและทฤษฎีเกี่ยวกับการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge 2.5 อุตสาหกรรมผลิตช้ินสวนรถยนต 2.6 กฏหมายท่ีเกี่ยวของกับน้ําเสีย 2.7 งานวิจัยท่ีเกี่ยวของ

2.1 แนวคิดและทฤษฎีเกี่ยวกับการจัดการน้ําเสีย

ทรัพยากรน้าํ หมายถึง แหลงตนตอของน้ําท่ีเปนประโยชน หรือมีศักยภาพท่ีจะกอใหเกดิประโยชนแกมนุษย ทรัพยากรน้ํา มีความสําคัญเนือ่งจากนํ้าเปนส่ิงจําเปนตอการดํารงชีวิตของส่ิงมีชีวิตทุกชนิด ซ่ึงไดมีการนําน้ํามาใชในดานเกษตรกรรม อุตสาหกรรม บานเรือน นันทนาการและกิจกรรมตาง ๆ รวมท้ังดานส่ิงแวดลอม น้ําท่ีมนุษยนํามาใชในกิจกรรมดังกลาวนั้นเปนน้ําจืด ซ่ึงน้ําจืดในโลกมีเพียงรอยละ 2.50 เทานั้น และปริมาณ 2 ใน 3 ของน้ําจืดจํานวนนี้ เปนน้ําแข็งในรูปของธารน้ําแข็ง และน้ําแข็งท่ีจับตัวกนัอยูท่ีข้ัวโลกท้ังสองข้ัว ปจจบัุนความตองการน้ํามีมากกวาปริมาณนํ้าจดืท่ีมีอยูในหลายสวนของโลก และในอีกหลายพ้ืนท่ีในโลกกําลังจะประสบปญหาความไมสมดุลของอุปสงค และอุปทานของน้ําในอนาคตอันใกล (วิกพิีเดยี สาราณุกรมเสรี, ม.ป.ป.)

7

2.1.1 การพัฒนาอุตสาหกรรมในประเทศไทย ปราณี พันธุมสินชัย (2548: 14 – 15) การพฒันาอุตสาหกรรมในประเทศไทย โดยแบงออกเปน 5 ยุค คือ

(1) ยุคแรกการพัฒนาอุตสาหกรรม เร่ิมในป พ.ศ. 2500 เพื่อตอบสนองความตองการในการอุปโภค บริโภคภายในประเทศ ตามจํานวนประชากรท่ีเพิ่มข้ึน มีการจัดต้ังบรรษัทเงินทุนอุตสาหกรรมแหงประเทศไทย (ไอเอฟซีที) ในป พ.ศ. 2502 เพื่อใหเงินชวยเหลือผูประกอบการอุตสาหกรรมกูยืมและต้ังสํานักคณะกรรมการสงเสริมการลงทุน (BOI)

(2) ยุคเร่ิมตนการควบคุมมลพิษ เร่ิมในป พ.ศ. 2510 ดวยการตราพระราชบัญญัติโรงงาน พ.ศ. 2512 จัดต้ังกองส่ิงแวดลอมโรงงานในป พ.ศ. 2518 และตราพระราชบัญญัติสงเสริมและรักษาคุณภาพส่ิงแวดลอมแหงชาติ พ.ศ. 2518 มีการจัดต้ังหนวยงานการนิคมอุตสาหกรรมแหงประเทศไทยข้ึนในป พ.ศ. 2515 เพื่อรับผิดชอบการจัดต้ังการนิคมอุตสาหกรรมท่ัวประเทศ คมกฤช ยิ้มเจริญ (2552: 6) กลาววา นิคมอุตสาหกรรมเปนพื้นท่ีอุตสาหกรรมท่ีดําเนินการโดยการนิคมอุตสาหกรรมแหงประเทศไทย เปนรัฐวิสาหกิจสังกัดกระทรวงอุตสาหกรรมจัดต้ังข้ึน ตามประกาศคณะปฏิวัติฉบับท่ี 339 ลงวันท่ี 13 ธันวาคม พ.ศ. 2515 มีหนาท่ีรับผิดชอบในการพัฒนา และจัดต้ังนิคมอุตสาหกรรม โดยจัดพื้นท่ีสําหรับโรงงานอุตสาหกรรมใหเขาไปอยูรวมกันอยางมีระบบระเบียบและเปนกลไกของรัฐบาล ในการกระจายการพัฒนาอุตสาหกรรม ออกสูภูมิภาคท่ัวประเทศในพื้นท่ีอุตสาหกรรม จะมีส่ิงอํานวยความสะดวก สาธารณูปโภคและสาธารณูปการอยางครบครัน เชน ถนน ไฟฟา ประปา โทรศัพท ทอระบาย น้ําโรงกําจัดน้ําเสียสวนกลาง ระบบปองกันน้ําทวม และบริการอ่ืน ๆ ท่ีจําเปน เชน ธนาคาร ไปรษณีย ศูนยการคา ท่ีพักอาศัยสําหรับคนงาน สถานีบริการน้ํามันใหแกผูประกอบการ

(3) ยุคต่ืนมลพิษ เร่ิมในป พ.ศ. 2520 เนื่องจากมีการพัฒนาอุตสาหกรรมทางเคมีและ ปโตรเคมี มีการคนพบแหลงกาซธรรมชาติในอาวไทย ประชาชนเร่ิมต่ืนตัวถึงอันตรายของสารพิษตอสุขภาพอนามัย และส่ิงแวดลอม มีการประกาศใชพระราชบัญญัติการนิคมอุตสาหกรรมในป พ.ศ. 2522 และแผนพัฒนาเศรษฐกิจแหงชาติ ฉบับท่ี 4

(4) ยุคตามแกปญหามลพิษ เร่ิมในป พ.ศ. 2530 มีโรงงานจดทะเบียนโรงงาน ประมาณ 50,000 แหง ซ่ึงปลอยน้ําเสียลงในแมน้ําลําคลอง และอากาศเสียสูบรรยากาศ จนเกิดวิกฤตส่ิงแวดลอมในประเทศไทยมีการประกาศใชแผนพัฒนาประเทศฉบับท่ี 7 และประกาศใช

8

พระราชบัญญัติโรงงาน พระราชบัญญัติสงเสริม และรักษาคุณภาพส่ิงแวดลอมแหงชาติพระราชบัญญัติวัตถุอันตรายข้ึนใหม โดยใชหลักผูกอมลพิษเปนผูจาย (Polluter Pays Principle)

(5) ยุคการจัดการส่ิงแวดลอม เร่ิมในป พ.ศ. 2540 จากการประกาศใชอนุกรมมาตรฐานสากลเร่ืองการจัดการส่ิงแวดลอม ISO14000 อยางไรก็ตาม การจัดการดวยหลักการปองกันมลพิษ และการผลิตท่ีสะอาด (Pollution Prevention and Cleaner Production) กลายเปนหลักสําคัญมากกวาการบําบัดมลพิษท่ีปลายทอ (End of Pipe Treatment)

จําลอง โพธ์ิบุญ (2551: 2 – 11) กลาววา ระบบการจัดการส่ิงแวดลอมเปนสวนหน่ึงของระบบการจัดการขององคกร ใชในการพัฒนาและนาํไปปฏิบัติ ซ่ึงนโยบายส่ิงแวดลอมในสวนการจัดการลักษณะปญหาส่ิงแวดลอมขององคกร ระบบการจดัการส่ิงแวดลอมตามมาตรฐาน ISO14001 มีพื้นฐานข้ันตอนการดําเนินงานตามวงจร Demming (PDCA) ซ่ึงเร่ิมจากการวางแผน (Plan) การปฏิบัติ (Do) การตรวจสอบ (Check) และการเปล่ียนแปลง (Change/Act)

2.1.2 ความหมายของมลพิษทางน้ํา ปราณี พันธุมสินชัย (2548: 15) น้ําท้ิงจากโรงงานอุตสาหกรรม มีสวนทําใหน้ําในแมน้ําเนา

เสียถึงกวารอยละ 30.0 โดยอีกรอยละ 70.0 มาจากอาคารบานเรือน และชุมชน แมน้ําสายหลักของประเทศ เชน แมน้ําเจาพระยา แมน้ําทาจีน แมน้ําพอง แมน้ําปง ตกเปนขาวอยูเนือง ๆ วามีคุณภาพน้ําเส่ือมโทรม เนาเสีย เนื่องจากโรงงานอุตสาหกรรมเปนเหตุ แมวาความตองการน้ําใชในโรงงานอุตสาหกรรมจะมีเพียงรอยละ 3.00 ของความตองการน้ําท้ังหมด แตน้ําเสียจากโรงงานอุตสาหกรรม มีความเขมขน เม่ือถูกปลอยลงสู ณ จุดใด จุดหนึ่งในปริมาณมาก จะทําใหน้ําขาดออกซิเจน และเกิดน้ําเนาได โรงงานอุตสาหกรรมท่ีมักจะเกิดปญหาเร่ืองน้ําเสีย ไดแก โรงงานนํ้าตาล โรงงานสุรา เบียร และเคร่ืองดื่ม โรงงานอาหาร โรงงานกระดาษ เปนตน นอกจากนี้โรงงานฟอกยอม โรงงานฟอกหนัง โรงงานชุปโลหะ โรงงานยา และเคมีภัณฑ ยังมีน้ําเสียท่ีมีโลหะหนัก สี และสารพิษ อ่ืน ๆ ท่ีตกคางอยูในธรรมชาติ และสะสมในหวงโซอาหาร

มลพิษน้ํา (Water Pollution) หมายถึง สภาวะท่ีน้ํามีสารท่ีอาจกออันตราย หรือวัสดุท่ี นารังเกียจเจือปนอยูในน้ําในปริมาณท่ีทําใหคุณภาพน้ําถูกทําลายไป และสงผลตอการดํารงชีวิตของมนุษย ส่ิงมีชีวิตในน้ํา เพื่อเปนการปองกันมิใหเกิดปญหาภาวะนํ้าเนาเสีย กรมโรงงานอุตสาหกรรมจึงไดอาศัย ประกาศกระทรวงอุตสาหกรรมฉบับท่ี 2 (พ.ศ. 2539) เร่ือง กําหนดคุณลักษณะของ น้ําท้ิงท่ีระบายออกจากโรงงาน ใชควบคุมการปลอยน้ําท้ิงจากโรงงานอุตสาหกรรม โดยอาศัยการ

9

วัดความสกปรกของนํ้าเสีย ท่ีนิยมวัดพารามิเตอรตาง ๆ ท่ีสําคัญ ซ่ึงไดนิยามความหมายของน้ําท้ิงวา เปนน้ําเสียท่ีเกิดจากการประกอบกิจการโรงงานอุตสาหกรรมท่ีจะระบายลงสูแหลง น้ําสาธารณะหรือออกสูส่ิงแวดลอมและใหความหมายรวมถึงน้ําเสียจากการใชน้ําของคนงานรวมทั้งจากกิจกรรมอ่ืนในโรงงานอุตสาหกรรม (กรมโรงงานอุตสาหกรรม, 2548)

2.1.3 ประเภทของมลพิษทางน้ํา

ประเภทของมลพิษน้ํา (กรมโรงงานอุตสาหกรรม: 2548) ไดจําแนกประเภทมลพษิของน้ําออกเปน 3 ลักษณะ คือ

2.1.3.1 ลักษณะน้ําเสียทางกายภาพ คือ สสารท่ีอยูในน้ําเสียท่ีจําแนกออกไดในรูปของของแข็งในลักษณะตาง ๆ กล่ิน อุณหภูมิ สี และความขุน

2.1.3.2 ลักษณะน้ําเสียทางเคมี คือ สสารท่ีอยูในน้ําเสียท่ีจําแนกออกไดในรูปของสารอินทรีย (Organics) เชน คารโบไฮเดรต โปรตีน ไขมัน และนํ้ามัน นิยมทําการตรวจวัดปริมาณสารอินทรียในรูปของ บีโอดี, ซีโอดี, ทีโอซี และสารอนินทรีย (Inorganic) เชน พีเอช คลอไรด ความเปนดาง ไนโตรเจน ฟอสฟอรัส ซัลเฟอร โละหนัก และกาซละลายนํ้า

2.1.3.3 ลักษณะทางชีวภาพ คือ น้ําเสียท่ีมีสวนประกอบทางชีวภาพ เชน แบคทีเรีย รา สาหราย โปรโตซัว ไวรัส เปนตน

น้ําเสีย หมายถึง น้ําท่ีมีส่ิงเจือปนตาง ๆ มากมาย จนกระท่ังเปนน้ําท่ีไมตองการและนารังเกียจของคนท่ัวไป ไม เหมาะสําหรับการใชประโยชนอีกตอไป หรือถ าปลอยลงสูแหลงน้ําธรรมชาติ จะทําใหคุณภาพน้ําธรรมชาติเสียหายได (สํานักจัดการคุณภาพน้ํา, ม.ป.ป.) น้ําเสียเปนผลมาจากการใชน้ํา เ พื ่อ การอุป โ ภค บริโ ภ คของมนุษย ท้ังในกิจวัตรประจําวัน อุตสาหกรรม และการเกษตรกรรมฯ แหลงกําเนิดน้ําเสียสามารถแบงไดเปน 4 ประเภทใหญ ๆ คือ (การประปาสวนภูมิภาค, ม.ป.ป.)

น้ําเสียชุมชน (Domestic Wastewater) ไดแก น้ําเสียท่ีเกิดจากกิจกรรมตาง ๆ ของประชาชนท่ีอาศัยในชุมชน เชน น้ําเสียจากบานเรือน อาคาร ท่ีพักอาศัย โรงแรม โรงพยาบาล โรงเรียน รานคา อาคารสํานักงาน เปนตน น้ําเสียชุมชนน้ี สวนใหญจะมีส่ิงสกปรกในรูปของสารอินทรีย (Organic Matters) เปนองคประกอบท่ีสําคัญ และเปนสาเหตุสําคัญของการทําใหคุณภาพน้ําในแหลงน้ําเส่ือมโทรมลง โดยท่ัวไปน้ําเสียแบงประเภทจากแหลงกําเนิดดังนี้

10

1) น้ําเสียจากอุตสาหกรรม (Industrial Wastewater) ไดแก น้ําเสียท่ีเกิดจากกระบวนการอุตสาหกรรม ต้ังแตข้ันตอนการลางวัตถุดิบ กระบวนการผลิต การลางวัสดุอุปกรณ และเคร่ืองจักรกล ตลอดจนการทําความสะอาดโรงงาน ลักษณะของน้ําเสียประเภทนี้ จะแตกตางกันไปตามประเภทของวัตถุดิบ กระบวนการผลิต รวมท้ังระบบควบคุมและบํารุงรักษาองคประกอบของน้ําเสียประเภทนี้สวนใหญ จะมีส่ิงสกปรกที่เจือปนอยูในรูปสารอินทรีย (Organic Matter) สารอนินทรีย (Inorganic Matters) อาทิเชน สารเคมี และโลหะหนัก เปนตน

2) น้ําเสียเกษตรกรรม (Agricultural Wastewater) ไดแก น้ําเสียท่ีเกิดจากกิจกรรม ทางการเกษตรครอบคลุมถึงการเพาะปลูกและการเล้ียงสัตว ลักษณะของนํ้าเสียประเภทน้ี จะมีส่ิงสกปรกที่เจือปนอยู ท้ังในรูปของสารอินทรีย (Organic Matters) และสารอนินทรีย (Inorganic Matters) ข้ึนอยูกับลักษณะการใชน้ํา ใชปุย และสารเคมีตาง ๆ หากเปนน้ําเสียจากพื้นท่ีเพาะปลูก จะพบสารอาหารจําพวกไนโตรเจน ฟอสฟอรัส โปแตสเซียม และสารพิษตาง ๆ ในปริมาณสูง แตถาเปนน้ําเสียจากกิจกรรมการเล้ียงสัตว จะพบส่ิงสกปรกในรูปของสารอินทรียเปนสวนมาก

3) น้ําเสียท่ีไมทราบแหลงกําเนดิ (Non Point Source Wastewater) ไดแก น้ําฝน และนํ้าหลากที่ไหลผาน และชะลางความสกปรกตาง ๆ เชน กองขยะมูลฝอย แหลงเก็บสารเคมี ฟารมเล้ียงสัตว และคลองระบายน้าํ

2.1.4 การจัดการมลพิษน้ําอุตสาหกรรม สําหรับโรงงานอุตสาหกรรมมีการจัดการระบบบําบัดน้ําเสียตางกันไป ท้ังนี้ข้ึนอยูกับขนาด

พื้นท่ีในการจัดการเร่ืองระบบบําบัดน้ําเสีย สําหรับโรงงานอุตสาหกรรมขนาดใหญท่ีมีการถายเท น้ําเสียในปริมาณมากออกสูส่ิงแวดลอม เชน โรงงานน้ําตาล โรงงานผลิตอาหารทางการเกษตร จะมีการจัดการเร่ืองระบบบําบัดน้ําเสีย ซึ่งตองใชพื้นท่ีขนาดใหญ ดังนั้นระบบบําบัดน้ําเสียจึงเหมาะสําหรับเปนระบบบอชนิดตาง ๆ ท้ังมีการใชออกซิเจน และไมมีการใชออกซิเจน (สถาบันสงเสริมการสอนวิทยาศาสตร และเทคโนโลยี, ม.ป.ป.)

การจัดการมลพิษน้ําอุตสาหกรรม (กรมโรงงานอุตสาหกรรม, 2 5 5 2 ) มีรายละเอียดดังนี้ 2.1.4.1 สงเสริมการนําน้ํากลับมาใชใหม ซ่ึงจะมีผลดีเกิดข้ึน คือ ลดปริมาณของเสีย

ที่ปลอยออกจากโรงงานและประหยัดคาใชจายในการผลิต 2.1.4.2 ควบคุมคุณภาพน้ําท้ิงท่ีระบายออก เชน การปรับปรุงกระบวนการผลิตและ

การใชอุปกรณในการกําจดัสารมลพิษ

11

2.1.4.3 การกําหนดมาตรฐานนํ้าท้ิงจากอุตสาหกรรม 2.1.4.4 พัฒนาเคร่ืองมือเศรษฐศาสตรในการจัดการมลพิษโรงงาน ใชตามหลักการ

“Polluter Pays Principles: PPP” 2.1.4.5 สรางจิตสํานึกผูประกอบการ ใหตระหนักถึงความสําคัญของการรักษา

คุณภาพแหลงน้ํา และประหยัดการใชน้ํา 2.1.4.6 จัดทําแผนปฏิบัติการฉุกเฉินและแผนปองกันอุบัติภัย เพื่อปองกัน

แกไขอันตราย อันอาจเกิดข้ึนจากการแพรกระจายมลพิษ อันจะกอผลกระทบตอคุณภาพน้ําและแหลงน้ํา

2.1.4.7 ติดตามตรวจสอบคุณภาพน้ําเชิง เฝาระวังในพ้ืนท่ีลุมน้ําสายหลัก

2.1.5 การจัดการน้ําเสีย น้ําเสียแตละชนิดมักจะมีลักษณะสมบัติแตกตางกัน ข้ึนอยูกับกิจกรรมท่ีทําใหเกิดน้ําเสีย ซ่ึงน้ําเสียจากโรงงานอุตสาหกรรมมีลักษณะท่ีแตกตางกันไป ข้ึนกับชนิดของอุตสาหกรรมและขบวนการผลิต วัตถุดิบท่ีใชในการผลิต ดังนั้นการจัดการน้ําเสียจึงแบงเปน 2 วิธี คือ การกําจัด น้ําเสีย และการบําบัดน้ําเสีย (สันทัด ศิริอนันตไพบูลย, 2549: 109 – 115)

2.1.5.1 การกําจัดน้ําเสีย (Disposal) คือการขจัดน้ําเสียใหหมดไป โดยไมมีการปลอยน้ําเสียดังกลาวออกมาสูภายนอก (แหลงน้ําหรือลําสาธารณะ) ซ่ึงขบวนการนี้ เรียกวา Zero Discharge การกําจัดน้ําเสียดังกลาวมีหลายวิธีการ ดังนี้

1) การเผา (Incineration) เปนการเผาน้ําเสียโดยใชความรอนสูง วิธีดังกลาวเหมาะกับน้ําเสียท่ีมีความเขมขนสูงของสารอินทรีย วิธีการเผานี้อาจสงผลตอมลพิษอากาศ และ ทําใหเกิดผลพลอยได คือ พลังงาน ซ่ึงจะไดพลังงานมากหรือนอยข้ึนอยูกับชนิดของน้ําเสีย และ องคประกอบของน้ําเสีย

2) การทําปุยหมัก (Composting) การทําปุยหมักเหมาะสําหรับน้ําเสียท่ีมีความเขมขนสารอินทรียสูง เปนการเปล่ียนสารอินทรียในน้ําเสีย ใหอยูในรูปของสารประกอบท่ีพืชสามารถนําไปใชประโยชนได

3) การตากแหง (Land Drying) เปนการกักเก็บน้ําเสียใหอยูในพื้นท่ีกวางเพื่อใหเกิดการระเหยของน้ําจากน้ําเสียข้ึนสูบรรยากาศ และอาจจะเกิดการซึมลงสูพื้นดิน วิธีนี้จะตองอาศัยพื้นท่ีท่ีเปนลานตากท่ีมีพื้นท่ีกวางมากพอ เพื่อใหมีพื้นท่ีในการระเหยมากข้ึน

12

4) การปลอยท้ิงลงทะเล (Discharging to The Sea) เปนวิธีท่ีไมยุงยาก และมีคาใชจายตํ่า วิธีนี้อาจไมเหมาะสม เพราะเปนการอาศัยน้ําทะเลเปนการเจือจาง หรือ เปนการอาศัยกลไกธรรมชาติเปนตัวบําบัด

5) การสูบลงบอน้ําบาดาล (Deep – Well Injection) เปนการสูบน้ําเสียท่ีสวนใหญจะผานการบําบัดใหมีคุณสมบัติดีข้ึนระดับหนึ่ง ลงสูบอน้ําบาดาลท่ีไมมีการใชงานแลวประโยชนท่ีอาจจะได คือ เปนการเติมน้ําลงสูใตดิน เปนการลดการทรุดตัวของแผนดิน แตเปนวิธีท่ีอาจสงผลตอคุณภาพน้ําใตดิน

6) การใชโดยตรงกับพื้นดิน (Land Application) วิธีนี้เหมาะกับน้ําเสียท่ีมีแรธาตุ หรือธาตุอาหารที่จําเปน และเหมาะสมกับการเจริญเติบโตของพืช น้ําเสียสามารถนํามาใชโดยตรงมักจะเปนน้ําท้ิงจากครัวเรือน การซักลาง หรือจากอุตสาหกรรมท่ีมีความเขมขนของสารอินทรียมากนัก หรือเปนน้ําเสียท่ีผานการบําบัดแลว

7) การใช เปนน้ําชลประทาน ( I rr igat ion) นําน้ํา เสียไปใช เปนน้ําชลประทาน เพื่อใชทางดานเกษตร และกสิกรรม เหมาะกับน้ําเสียบางประเภทเทานั้น ตองไมมีสารเคมีตกคาง

2.1.5.2 การบําบัดน้ําเสีย (Wastewater Treatment) (ปญญาไทย, ม.ป.ป.) การบําบัดน้ําเสียใหเปนน้ําท่ีสะอาดกอนปลอยท้ิง เปนวิธีการหนึ่งในการแกไข

ปญหาแมน้ําลําคลองเนาเสีย โดยอาศัยกรรมวิธีตาง ๆ เพื่อลด หรือทําลายความสกปรกท่ีปนเปอนอยูในหองน้ํา ไดแก ไขมัน สารอินทรีย สารอนินทรีย สารพิษ รวมทั้งเช้ือโรคตาง ๆ ใหหมดไป หรือใหเหลือนอยท่ีสุด เม่ือปลอยท้ิงลงสูแหลงน้ําก็จะไมทําใหแหลงน้ํานั้นเนาเสียอีกตอไป เนื่องจากน้ําเสียมีแหลงท่ีมาแตกตางกัน จึงทําใหมีปริมาณ และความสกปรกของ น้ําเสียแตกตางกันไปดวย ในการปรับปรุงคุณภาพของน้ําเสีย จําเปนจะตองเลือกวิธีการที่เหมาะสมสําหรับกรรมวิธีในการปรับปรุงคุณภาพของน้ําเสียนั้นมีหลายวิธีดวยกัน โดยแบงข้ันตอนในการบําบัดออกได ดังนี้

1) การบําบัดน้ําเสียข้ันเตรียมการ (Pretreatment) เปนการกําจัดของแข็งขนาดใหญออกเสียกอนท่ีน้ําเสียจะถูกปลอยเขาสูระบบบําบัดน้ําเ สีย เพื่อปองกันการอุดตันทอน้าํเสีย และเพื่อไมทําความเสียหายใหแกเคร่ืองสูบน้ํา

2) การบําบัดน้ําเสียข้ันท่ีสอง (Secondary Treatment) เปนการกําจัดน้ําเสียท่ีเปนพวกสารอินทรียอยูในรูปสารละลาย หรืออนุภาคคอลลอยด โดยท่ัวไปเรียกการบําบัดข้ันท่ี

13

สองนี้วา "การบําบัดน้ําเสียดวยขบวนการทางชีววิทยา" เนื่องจากเปนข้ันตอนท่ีตองอาศัยจุลินทรีย ในการยอยสลาย หรือทําลายความสกปรกในนํ้าเสีย การบําบัดน้ําเสียในปจจุบันนี้ อยางนอยตองบําบัดถึงข้ันท่ีสอง เพื่อใหน้ําเสียท่ีผานการบําบัด มีคุณภาพมาตรฐานนํ้าท้ิงท่ีทางหนวยงานราชการกําหนดไว การบําบัดน้ําเสียดวยขบวนการทางชีววิทยาแบงเปน 2 ประเภท ไดแก ขบวนการที่ใชออกซิเจน เชน ระบบบอเติมอากาศ ระบบแอคติเวตเตดสลัดจ ระบบแผนหมุนชีวภาพ เปนตน และ ขบวนการที่ไมใชออกซิเจน เชน ระบบถังกรองไรอากาศ ระบบถังหมักตะกอน เปนตน ท้ังนี้ ข้ึนอยูกับชนิดของจุลินทรียท่ีทําหนาท่ียอยสลายอีกดวย

3) การบําบัดน้ําเสียข้ันสูง (Advanced Treatment) เปนการบําบัดน้ําเสียท่ีผานการบําบัดในข้ันท่ีสองมาแลว เพื่อกําจัดส่ิงสกปรกบางอยางท่ียังเหลืออยู เชน โลหะหนัก หรือเช้ือโรคบางชนิด กอนจะระบายนํ้าท้ิงลงสูแหลงน้ําสาธารณะ การบําบัดข้ันนี้มักไมนิยมปฏิบัติกัน เนื่องจากมีข้ันตอนท่ียุงยากและเสียคาใชจายสูง นอกจากผูบําบัดจะมีวัตถุประสงคในการนําน้ําท่ีบําบัดแลวกลับคืนมาใชอีกคร้ัง

การบําบัดน้ําเสีย หมายถึง การดําเนินการเปล่ียนสภาพของเสียในน้ําเสียใหอยูในสภาพท่ีเหมาะสมพอที่จะไมทําใหเกิดปญหาตอแหลงรับน้ําเสียนั้น ๆ ซ่ึงวิธีการบําบัดน้ําเสียแบงได 3 ประเภท คือ การบําบัดน้ําเสียดวยวิธีทางกายภาพ การบําบัดน้ําเสียดวยวิธีทางเคมี และการบําบัดน้ําเสียดวยวิธีทางชีวภาพ

1) การบําบัดน้ําเสียดวยวิธีทางกายภาพ (Physical Wastewater Treatment) การบําบัดน้ําเสียดวยวิธีทางกายภาพ เปนการใชหลักการทางกายภาพ เชน แรงโนมถวง แรงเหวี่ยง แรงหนีศูนยกลาง เปนตน เพื่อกําจัด หรือขจัดเอาส่ิงสกปรกออกจากนํ้าเสีย โดยเฉพาะส่ิงสกปรกท่ีไมละลายน้ํา จึงนับเปนหนวยบําบัดน้ําเสียข้ันแรกท่ีถูกนํามาใชกอนท่ีน้ําเสียจะถูกนําไปบําบัดข้ันตอไป จนกวาจะมีคุณภาพดีพอท่ีจะปลอยลงสูแหลงน้ําธรรมชาติ ซ่ึงมีหลายวิธี ไดแก การกรองดวยตระแกรง การทําใหลอย การตัดยอย รางดักกรวดทราย การปรับสภาพการไหล การแยกดวยแรงเหวี่ยง การตกตะกอน และการกรอง เปนตน

- การกรองดวยตระแกรง (Screening) เปนการดักเศษอาหารตาง ๆ จําพวกเศษไม เศษกระดาษ ผาพลาสติกท่ีไหลมากับน้ําเสีย

- รางดักกรวดทราย (Grit Chamber) รางดักกรวดทราย เปนเคร่ืองมือท่ีใชแยกของแข็งท่ีน้ําหนักมาก เชน กรวดทราย เศษโลหะ เศษไม เศษกระดูก เปนตน ออกจากนํ้าเสีย

14

- การปรับสภาพการไหล (Flow Equalization) การปรับสภาพการไหลเปนการเก็บกักน้ําเสียไวระยะหนึ่ง เพื่อปรับอัตราการไหลของน้ําเสีย ซ่ึงไหลเขาสูระบบบําบัด น้ําเสียใหมีความสมํ่าเสมอ และตอเนื่อง ทําใหความเขมขนของส่ิงสกปรกท่ีอยูในน้ําเสียมีคาคงท่ีและ สมํ่าเสมอ

- การตกตะกอน (Sedimentation) การตกตะกอนเปนการแยกเอาของแข็งท่ีมีน้ําหนักมากกวาน้ําออกจากนํ้าเสีย โดยอาศัยแรงดึงดูดของโลก

- การทําใหลอย (Flotation) เปนการแยกของแข็งท่ีตกตะกอนไดยาก หรือมีลักษณะครี่งจมคร่ึงลอย หรือมีน้ําหนักเบาออกจากสวนท่ีเปนของเหลว โดยใชฟองอากาศเปนตัวพา หรือ ยกส่ิงสกปรกใหลอยสูงข้ึนสูผิวของของเหลวกลายเปนฝา และกวาดออก หรือตักออกโดยใชคน หรือเคร่ืองกล

ระบบทําใหตะกอนลอยแบบ Dissolved Air Flotation แบงเปน 2 ประเภท คือ (สันทัด ศิริอนันตไพบูลย, 2549: 166)

1) DAF without Recycle เหมาะกับน้ําเสียท่ีมีปริมาณไมมากนัก น้ําท้ิงท้ังหมดหรือบางสวนจะถูกสูบดวยเคร่ืองสูบน้ําความดันสูงเขาไปในถังเพิ่มความดัน พรอมอัดอากาศเขาไปดวยน้ํา จะถูกกักอยูในถังความดัน เพื่อใหอากาศละลายไดท่ัวถึง จากนั้นปลอยใหน้ําไหลผาน ล้ินลดความดัน เขาสูถังลอยอากาศ ซ่ึงละลายอยูในน้ําเสีย จะลอยเปนฟองอากาศเล็กข้ึนสูผิวน้ํา พรอมกับพาส่ิงสกปรกข้ึนสูผิวน้ําดวย

2) DAF with Recycle เหมาะกับน้ําเสียท่ีมีปริมาณมาก และส่ิงสกปรกท่ีตองการแยกตัวออกจากนํ้าเสียไดงายท่ีความดันสูง ซ่ึงลักษณะการทํางานจะคลายกับ DAF without Recycle จะตางกันท่ีระบบ DAF with Recycle จะใชน้ําใสที่ไดจากถังลอยมาเติมอากาศในถังความดัน จากนั้นจะถูกสงไปผสมกับน้ําเสียท่ีถูกปอนเขาสูถังแยกตะกอน แทนท่ีจะใชน้ําเสียท้ังหมดมาอัดอากาศเหมือนระบบ DAF without Recycle

ระบบทําใหตะกอนลอยแบบ Dissolved Air Flotation เปนระบบท่ีนิยมใชกันอยางแพรหลายในปจจุบัน โดยใชในอุตสาหกรรมหลายประเภท เชน

- การผลิตน้ําประปา เพื่อแยกตะกอนส่ิงสกปรกออกจากน้ํา โดยการลอยข้ึนแทนการตกตะกอนในถังตกตะกอน

15

- แยกเศษเยื่อกระดาษในนํ้าเสียของโรงงานกระดาษ

- แยกตะกอนโลหะออกจากนํ้าเสียเพิ่มความเขมขนของตะกอนจุลินทรียในระบบบําบัดน้ําเสียแบบเล้ียงตะกอนเรง

Cheryan and Rajagopalan (1988: 1) อธิบายวา การบําบัดน้ําเสียประเภทน้ํามัน โดยใชวิธี DAF (Dissolved Air Flotation) เปนการใชอากาศทําใหน้ํามันกลายเปนทุนลอยน้ํา เพื่อเพิ่มการแยกตัวในการกําจัด Emulsified โดยกระบวนการ De – Emulsification ดวยสารเคมี พลังงานและความรอน หรือท้ังคู ซ่ึงในกระบวนการเติมสารเคมีจะเกิดการสรางตะกอน (Coagulation) และการรวมตะกอน (Flocculation) เพื่อเพิ่มขนาด Floc ทําใหเกิดการแยกตัวงายข้ึน

ในการจัดการของเสียเบ้ืองตน (กรมควบคุมมลพิษ, ม.ป.ป.) มีวิธีการจัดการน้ําเสียอีกหลายวิธี วิธีท่ีนิยมมากท่ีสุด และสามารถใชไดท้ังชุมชนและโรงงาน คือ บอดักไขมัน มีลักษณะการทํางานดังนี้

ข้ันตอนท่ี 1 น้ําท้ิงจะผานเขามาท่ีตะแกรงดักเศษอาหาร ทําหนาท่ีแยกเศษอาหารที่ปะปนมากับน้าํท้ิงในครัว

ข้ันตอนท่ี 2 น้ําท้ิงจากข้ันตอนแรก จะไหลผานมายงัสวนดักไขมัน โดยไขมันท่ีแยกตัวออกจากนํ้าท้ิง จะลอยข้ึนเปนช้ันเหนือน้ํา ตองมีระยะเวลาพกั (Detention Time) ไมนอยกวา 6 ช่ัวโมง ผูใชงานจะตองตักไขมันสวนนี้ ออกไปใชประโยชนหรือนาํไปกําจัด

ข้ันตอนท่ี 3 น้ําท้ิงท่ีอยูใตช้ันไขมัน จะไหลลงสูทอระบายน้ําผานเขาสูการบําบัดข้ันตอไป กอนปลอยน้ําท้ิงออกสูทอระบายน้ําท้ิงสาธารณะ

ภาพท่ี 2.1 ถังดักไขมันแบบถังสําเร็จรูป แหลงท่ีมา: กรมควบคุมมลพิษ, ม.ป.ป.

ถังดักไขมันแบบถังสําเร็จรูป

16

2) การบําบัดน้ําเสียดวยวิธีทางเคมี (Chemical Wastewater Treatment) เปนการใชสารเคมี หรือการทําใหเกิดปฏิกิริยาเคมี เพื่อบําบัดน้ําเสีย โดยมีวัตถุประสงค ดังนี้ (ปญญาไทย, ม.ป.ป.)

- เพื่อรวมตะกอน หรือของแข็งแขวนลอยขนาดเล็กในน้ําเสียใหมีขนาดโตพอท่ีจะตกตะกอนไดงาย ซ่ึงเรียกตะกอนดังกลาววา Floc และเรียกกระบวนการดังกลาววา การสรางตะกอน (Coagulation) และการรวมตะกอน (Flocculation)

- เพื่อใหของแข็งท่ีละลายในน้ําเสียใหกลายเปนตะกอน หรือทําใหไมสามารถละลายนํ้าได เรียกกระบวนการดังกลาววา การตกตะกอนผลึก (Precipitation)

- เพื่อทําการปรับสภาพน้ําเสียใหมีความเหมาะสมท่ีจะนําไปบําบัดดวยกระบวนการอื่นตอไป เชน การทําใหน้ําเสียมีความเปนกลางกอน แลวนําไปบําบัดดวยวิธีทางชีวภาพ เปนตน

- เพื่อทําลายเชื้อโรคในน้ําเสียกอนปลอยลงสูแหลงน้ําตามธรรมชาติ หรือกอนท่ีจะบําบัดดวยวิธีการอ่ืน ๆ ตอไป

โดยท่ัวไปแลว การบําบัดน้ําเสียดวยวิธีทางเคมี มักจะทํารวมกันกับหนวยบําบัด น้ําเสียทางกายภาพ ตัวอยางเชน กระบวนการบําบัดน้ําเสียทางเคมี โดยการใชสารเคมี เพื่อทําใหตกตะกอน เปนตน ในปจจุบันมีการใชหนวยบําบัดน้ําเสีย ดวยวิธีทางเคมีหลายอยางดวยกัน แตจะกลาวเฉพาะท่ีถูกนํามาใชในการบําบัดน้ําเสียเปนสวนใหญ คือ การตกตะกอน โดยใชสารเคมี การทําใหเปนกลาง และการทําลายเช้ือโรค

- การตกตะกอนโดยใชสารเคมี (Chemical Coagulation หรือ Precipitation) เปนการใชสารเคมีชวยตกตะกอน ใหเติมสารเคมี (Coagulant) ลงไป เพื่อเปล่ียนสถานะทางกายภาพของของแข็งแขวนลอยท่ีมีขนาดเล็ก ใหรวมกันมีขนาดใหญข้ึน เรียกกระบวนดังกลาววา (Flocculation)

- การทําใหเปนกลาง (Neutralization) เปนการปรับสภาพความเปนกรด – ดาง หรือพีเอชใหอยูในสภาพท่ีเปนกลาง เพื่อใหเกิดความเหมาะสมท่ีจะนําไปบําบัดน้ําเสียในข้ันตอนอ่ืนตอไป โดยเฉพาะกระบวนการบําบัดน้ําเสียดวยวิธีทางชีวภาพ ซ่ึงตองการน้ําเสียท่ีมี คาพีเอชอยูในชวง 6.50 – 8.50 แตกอนท่ีจะปลอยน้ําเสียท่ีผานกระบวนการบําบัดแลวลงสูธรรมชาติตองปรับสภาพพีเอช อยูในชวง 5.00 – 9.00 ถาพีเอชต่ําจะตองปรับสภาพดวยดาง ดางท่ีนิยม

17

นํามาใช คือ โซดาไฟ (NaOH) ปูนขาว (CaO) หรือแอมโมเนีย (NH3) เปนตน และถาน้ําเสียมีคาพีเอชสูงตอง ทําการปรับสภาพพีเอชใหเปนกลางโดยใชกรด กรดท่ีนิยมนํามาใช ไดแก กรดกํามะถัน (H2SO4) กรดเกลือ (HCL) หรือกาซคารบอนไดออกไซด (CO2)

- การทําลายเช้ือโรค (Disinfection) การทําลายเช้ือโรคในน้ําเสียเปนการทําลายจุลินทรียท่ีทําใหเกิดโรค โดยใชเคมีหรือสารอ่ืน ๆ ซ่ึงมีวัตถุประสงคคือ เพื่อปองกันการแพรกระจายของเช้ือโรคมาสูคน ทําลายหวงโซของเช้ือโรค และการติดเช้ือกอนท่ีจะถูกปลอยลงแหลงน้ําธรรมชาติ ซ่ึงสารเคมีท่ีใชในการกําจัดเช้ือโรค ไดแก คลอรีน และสารประกอบคลอรีน โบรมีน ไอโอดีน โอโซน ฟนอล และสารประกอบของฟนอล และแอลกอฮอล เปนตน ซ่ึงคลอรีนเปนสารเคมีท่ีนิยมใชมาก

3) การบําบัดน้ําเสียดวยวิธีทางชีวภาพ (Biological Wastewater Treatment) การบําบัดน้ําเสียดวยวิธีทางชีวภาพ เปนการใชส่ิงมีชีวิตเปนตัวชวยในการเปล่ียนสภาพของของเสียในน้ําใหอยูในสภาพท่ีไมกอใหเกิดปญหาภาวะมลพิษตอแหลงน้ําธรรมชาติ ไดแก เปล่ียนใหกลายเปนกาซ ทําใหมีกล่ินเหม็น เปนตน ซ่ึงส่ิงมีชีวิตท่ีมีบทบาทในการชวยเปล่ียนสภาพส่ิงสกปรกในน้ําเสีย คือ พวกจุลินทรีย ไดแก พวกแบคทีเรีย โปรโตรซัว สาหราย รา โรติเฟอร และ จุลินทรียท่ีมีบทบาทสําคัญท่ีสุดในการบําบัดน้ําเสีย คือ พวกแบคทีเรีย

2.2 แนวคิดและทฤษฎีเกี่ยวกับเทคโนโลยีสะอาด

กรมโรงงานอุตสาหกรรม (2548: 4 – 1) กลาววา การขยายตัวของภาคอุตสาหกรรม ทําใหปริมาณของเสียเกิดมากข้ึนเปนสัดสวนโดยตรงกับอัตรากําลังการผลิต ภาระมลพิษจากของเสียท่ีส่ิงแวดลอมไดรับจึงทวีสูงข้ึน ในขณะท่ีศักยภาพการรับรองของตัวกลางส่ิงแวดลอม ไมวาจะเปนน้ํา อากาศ ดิน มีขอจํากัด ผลท่ีตามมา คือความสูญเสียท้ังทรัพยากรธรรมชาติ และเศรษฐกิจโดยรวมของประเทศ ดังนั้น การนําเทคโนโลยีท่ีมีศักยภาพเขามา เพื่อแกไขปญหาส่ิงแวดลอม เชน การปองกันมลพิษ (Pollution Prevention) หรือวิธีการลดของเสียใหเหลือนอยท่ีสุด (Waste Minimization) หรือเรียกอีกอยางหนึ่งวา เทคโนโลยีสะอาด (Cleaner Technology) กรมโรงงานอุตสาหกรรม (2548: 4 – 1) กลาววา เทคโนโลยีสะอาด หมายถึง การปรับปรุงหรือเปล่ียนแปลงกระบวนการผลิต หรือผลิตภัณฑ เพื่อใหการใชวัตถุดิบ พลังงานและ

18

ทรัพยากรธรรมชาติเปนไปอยางมีประสิทธิภาพ เปนการลดมลพิษท่ีแหลงกําเนิด รวมถึงการเปล่ียนวัตถุดิบ การใชซํ้า และการนํากลับมาใชใหม เพื่อลดของเสียใหเหลือนอยท่ีสุด การดําเนินการในลักษณะนี้ เรียกวา Win Win คือ เปนการอนุรักษส่ิงแวดลอม และลดตนทุนการผลิตไปพรอมกัน พรนรภา สุตะวงค (2551: 1) กลาววาแนวคิดในการทํา Clean Technology: CT มาใชเปนแนวคิดในการเพิ่มประสิทธิภาพการผลิต การใชทรัพยากร และการลดมลพิษที่แหลงกําเนิด เพื่อขจัดปญหาการสูญเสีย และเกิดมลพิษที่ตนทาง และหากยังมีของเสียที่เกิดขึ้น ก็จะพยายาม นําของเสียเหลานั้นกลับมาใช (Reuse) หรือนํากลับมาใชใหม (Recycle & Recovery) เพื่อใหมีของเสียท่ีตองการบําบัดนอยท่ีสุด หรือไมมีเลย

2.2.1 กลยุทธการดําเนินงานเทคโนโลยีสะอาด การดําเนินงานเทคโนโลยีสะอาด ไดแก การปองกันมลพิษ หรือการลดของเสียใหเหลือนอยท่ีสุด โดยใชกลยุทธในการแยกสารมลพิษท่ีปลอยออกจากทุกข้ันตอนของกระบวนการผลิต ซ่ึงถือเปนแหลงกําเนิดของเสีย หรือลดปริมาณ และความเขมขนขององคประกอบในน้ําเสีย หรือกากของเสียดวยการใชซํ้า (Reused) หรือการนําไปใชใหมในกระบวนการผลิตเดิม (Internal Recycling) หรือการนํากลับไปใชใหม เพื่อเปนวัตถุดิบหลัก หรือวัตถุดิบเสริมในกระบวนการผลิตอ่ืน (External Recycling) จนกระท่ังเหลือน้ําเสีย หรือวัสดุท่ีไมสามารถหาวิธีนํากลับไปใชประโยชนไดแลว

2.2.2 หลักการของเทคโนโลยีสะอาด แบงเปน 2 หลักใหญ คือ การลดมลพิษท่ีแหลงกําเนิด และการนํากลับมาใชซํ้า/การใชใหม

ซ่ึงเปนกระบวนการท่ีนําไปสูการดูแลรักษาทรัพยากรธรรมชาติ โดยการนําเอาหลักการของเทคโนโลยีสะอาดมาประยุกตใชในอุตสาหกรรมตาง ๆ ในปจจุบันมากข้ึน โดยแสดงหลักการของเทคโนโลยีสะอาดดังภาพท่ี 2.2

19

ภาพท่ี 2.2 หลักการดําเนินงานเทคโนโลยีสะอาด แหลงท่ีมา: กรมโรงงานอุตสาหกรรม, 2548: 4 – 2

2.2.3 ประโยชนของเทคโนโลยีสะอาด กรมโรงงานอุตสาหกรรม (2548: 4 – 15) อธิบายวา โรงงานอุตสาหกรรมท่ัวไป สามารถนําเทคโนโลยีสะอาดไปใชเปนการพัฒนาขีดความสามารถดานการผลิต เพื่อใหเกิดการแขงขันของภาคอุตสาหกรรมท้ังภายในและตางประเทศ เนื่องจากเทคโนโลยีท่ีกอใหเกิดการปรับปรุงอยางตอเนื่อง และใหประโยชนอยางมาก ซ่ึงประโยชนของเทคโนโลยีสะอาด มีท้ังตอภาคอุตสาหกรรม สังคม และส่ิงแวดลอม ดังนี้

2.2.3.1 ลดตนทุนการผลิต ดวยผลจากการใชทรัพยากรน้ํา พลังงาน วัตถุดิบอยางมีประสิทธิภาพ ลดสารมลพิษท่ีแหลงกําเนิด ทําใหคาใชจายในการบําบัดของเสียลดลง

2.2.3.2 เพิ่มศักยภาพ ประสิทธิภาพในกระบวนการผลิต คุณภาพ และการบริการ 2.2.3.3 พัฒนาองคกร บริหารงานอยางเปนระบบ เกิดภาพพจนท่ีดีภายใน และ

ภายนอกโรงงาน 2.2.3.4 เปนการอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติ เกิดการใชประโยชนสูงสุด 2.2.3.5 พัฒนาเศรษฐกิจโดยรวมของประเทศ

การเปล่ียนแปลงวัตถุดิบ

การปรับปรุงเทคโนโลยี

การปรับปรุงการดําเนินงาน

หลักการของเทคโนโลยีสะอาด

การลดมลพิษที่แหลงกําเนิด

การปรับปรุงกระบวนการผลิต

การใชเทคโนโลยีหมุนเวียน

การใชซ้ํา

การนํากลับมาใชซ้ํา/การใชใหม

การปรับเปล่ียนผลิตภัณฑ

20

การดําเนินการตาง ๆ ในกิจกรรมเทคโนโลยีสะอาด เพื่อลดตนทุนกระบวนการผลิต ลดปญหาส่ิงแวดลอม โดยมีข้ันตอนดังนี้

ภาพท่ี 2.3 ข้ันตอนการดําเนนิงานเทคโนโลยีสะอาด แหลงท่ีมา: กรมโรงงานอุตสาหกรรม, 2548: 4 – 15

2.3 แนวคิดและทฤษฎีเกี่ยวกับสมดุลของน้ํา (Water Balance) ธัญญาไทย เทคโนโลยี (ม.ป.ป.) กลาววา Water Balance หมายถึง การตรวจสอบเพ่ือใหทราบถึงปริมาณ และอัตราการไหลของน้ําในโรงงาน โดยเร่ิมพิจารณาต้ังแตท่ีเร่ิมเขาโรงงาน ซ่ึงจะถูกนําไปใชประโยชนท่ีหนวยตาง ๆ จนกระทั่งถึงน้ําท่ีออกโรงงาน ณ จุดตาง ๆ โดยปริมาณท่ีเขาและ ออกจากระบบตองมีคาเทากันเสมอ Water Balance ของโรงงานอุตสาหกรรม จะประกอบดวย สมดุลยอยของน้ําท่ีใชในระบบตาง ๆ ของโรงงาน หลักการทํา Water Balance โดยปกติแลว น้ําท่ีเขาสูโรงงานจะตองมีปริมาณเทากับน้ําท่ีออกมาจากโรงงาน หรือสามารถอธิบายได ดังนี้

น้ําเขาสูโรงงาน = น้ําในผลิตภัณฑ + น้ําท้ิง + น้ําระเหย + น้ําร่ัวไหล

1.วางแผนและการจัดองคกร

2.การตรวจประเมินเบื้องตน

3.การตรวจประเมินโดยละเอียด

4.การศึกษาความเปนไปได

5.การลงมือปฏิบัติ

6.การติดตามอยางตอเน่ือง

21

สรุปคือ Water Balance เปนการตรวจสอบวา น้ําท่ีเขาสูโรงงานถูกนําไปใชในกิจกรรมใดบาง น้ําท่ีออกโรงงานออกไปทางชองทางใดบาง และนํ้าท่ีเขา – ออกจากโรงงานมีปริมาณเทากันหรือไม โดยมีหลักการทํา Water Balance แสดงดังภาพท่ี 2.4

ภาพท่ี 2.4 หลักการทํา Water Balance แหลงท่ีมา: ธัญญาไทย เทคโนโลยี, ม.ป.ป.

2.4 แนวคิดและทฤษฎีเกี่ยวกับการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge

ธีรวุฒิ สุวัณณะศรี (ม.ป.ป.) อธิบายวา ซีโร ดิสชารจ (Zero Discharge) หรือ การไมท้ิงน้ํา เปนแนวคิดใหม ซ่ึงเร่ิมมีบทบาทกับภาคอุตสาหกรรมเม่ือไมนานมาน้ี ใจความสําคัญคือ แนวทางการจัดการน้ําใช และนํ้าเสียภายในโรงงานอุตสาหกรรมใหมีประสิทธิภาพ และไมมีการระบายน้ําท้ิงท่ีผานการบําบัดแลวออกสูแหลงน้ํา เปนการใชน้ํา น้ําเสียท่ีเกิดข้ึนในแตละกระบวนการผลิตของกลุมอุตสาหกรรมท่ีมีการใชน้ํามาก ไดแก กลุมอุตสาหกรรมฟอกยอม กลุมอุตสาหกรรมกระดาษ และกลุมอุตสาหกรรมอาหาร (เคร่ืองดื่ม) เพื่อวิเคราะหคุณภาพน้ําเสียวามีความเหมาะสมในการนํากลับไปใชซํ้า (Reuse/Recycle) มากนอยเพียงใด และนําเสนอแนวทางในการจัดการน้ําภายในโรงงาน ตลอดจนแนวทางใหมีการลดปริมาณนํ้าท้ิงใหไดมากท่ีสุด โดยแนวทางตาง ๆ ข้ึนอยูกับประเภทของกลุมอุตสาหกรรมเปนหลัก ซีโร ดิสชารจ (Zero Discharge) หรือการไมท้ิงน้ํา เปนแนวคิดใหม โดยมีมาตรการของการจัดการท่ีมีความเปนไปไดในการลดปริมาณการใชน้ําและไมมีการท้ิงน้ําจากโรงงานอุตสาหกรรม (Zero Discharge) เชน การพิจารณาลดปริมาณนํ้าเสียจากแหลงกําเนิด การพิจารณาใชประโยชนจากน้ําท้ิง และการระเหย

นํ้าระเหย

นํ้ารั่วซึม นํ้าทิ้ง

กระบวนการผลิต นํ้าในผลิตภัณฑ นํ้า

22

(Evaporation) ซ่ึงเร่ิมมีบทบาทกับภาคอุตสาหกรรม ท่ีมาของแนวคิดนี้ มาจากการที่ภาครัฐเร่ิมกังวลเกี่ยวกับความเส่ือมโทรมของแมน้ําเจาพระยา โดยเฉพาะแมน้ําเจาพระยาตอนลาง จึงไดมีการออกประกาศฉบับลาสุด เม่ือวันท่ี 25 มิถุนายน พ.ศ. 2551 โดยมีผลบังคับใชในเขตพื้นท่ี 9 จังหวัด ท่ีอยูในพื้นที่ลุมน้ําเจาพระยา ประกอบดวยจังหวัดนครสวรรค จังหวัดชัยนาท จังหวัดสิงหบุรี จังหวัดอางทอง จังหวัดพระนครศรีอยุธยา จังหวัดปทุมธานี จังหวัดนนทบุรี จังหวัดสมุทรปราการ และกรุงเทพมหานคร หามระบายนํ้าเสียท่ีผานการบําบัดแลวลงสูแหลงน้ํา คู คลองท่ีเช่ือมตอกับแมน้ําเจาพระยา หรือแมน้ําเจาพระยาโดยตรง สําหรับโรงงานสรางใหม และโรงงานท่ีตองการขยายกําลังการผลิต กรมโรงงานอุตสาหกรรม (ม.ป.ป.) อธิบายวา เทคโนโลยีเพื่อสงเสริมหลักการไมท้ิงใหมีความเหมาะสม ควรพิจารณาปจจัยตาง ๆ ในการนําน้ําเสียกลับมาใชใหม โดยเฉพาะการปรับปรุงพัฒนาระบบเดิม หรือการสรางระบบใหมท้ังระบบ ปจจัยในการเลือกเทคโนโลยี เพื่อสงเสริมหลักการไมท้ิงน้ํา ประกอบดวย

1) ลักษณะของน้ําเสีย/น้ําท้ิงท่ีตองการนํามาบําบัด 2) คุณภาพน้ําท่ีตองการนํามาใชประโยชน 3) วัตถุประสงคของการนําน้ํากลับไปใชประโยชน 4) ปริมาณนํ้าท่ีตองการนําไปใชประโยชน 5) พื้นท่ีซ่ึงใชในการสรางและติดต้ังระบบ 6) การเดินระบบ การดูแลรักษา และความรูความสามารถของผูเดินระบบ 7) ผลกระทบทางดานส่ิงแวดลอม 8) คําแนะนําและแนวทางเลือกในการนําน้ํากลับมาใชท่ีเหมาะสม 9) เทคโนโลยีท่ีเหมาะสมในการนําน้ํากลับมาใช 10) วิเคราะหความคุมทุนทางเศรษฐศาสตรเพื่อนําน้ํากลับมาใชใหม

ธงชัย อินทรางกูร ณ อยุธยา (ม.ป.ป.) กลาววา ในตางประเทศท่ีเมืองคาลันดบอรก

(Kalundborg) ประเทศเนเธอรแลนด ไดนําหลักการของการพัฒนานิคมอุตสาหกรรมแบบนิเวศเศรษฐกิจ (Eco – Industrial Complex) คือพยายามใชทรัพยากรทุกชนิดใหมากท่ีสุด เพื่อลดการใชพลังงาน และลดการปลอยของเสียสูส่ิงแวดลอมใหนอยท่ีสุด โรงงานในนิคมอุตสาหกรรม ชุมชนมีการพึ่งพาอาศัยซ่ึงกันและกัน กลาวคือ

23

1) การใช Gas, Cooling Water, Wastewater จากโรงงาน Petroleum Refinery ปอนเขาโรงงานผลิตกระแสไฟฟา (Power Station) 2) การใชความรอนท่ีเหลือ (Waste Heat) ปอนเขาระบบเกษตรเรือนกระจก (Green Houses), ชุมชนเมือง, ฟารมเล้ียงปลา 3) การใชไอน้ํา (Steam) ท่ีเหลือจากโรงไฟฟาปอนไปใชงานท่ีโรงงานผลิตยา (Pharmaceuticals) 4) การใชข้ีเถาลอย (Fly Ash) จากโรงงานไฟฟาไปผลิตปูนซีเมนต, กอสรางถนนเปนตน 5) การใชตะกอนท่ีเกิดขึ้นในขบวนการจัดการของเสียของโรงงานผลิตยา สามารถใชทําปุยได 6) การใชยิปซ่ัม (Gypsum) ท่ีไดจากขบวนการ Desulphurization ของโรงงานไฟฟาสามารถนําไปผลิตแผนซิปซ่ัม เพื่อใชเปนวัสดุกอสราง (Wallboard)

ในภาคอุตสาหกรรม มีการใชน้ําในกระบวนการผลิตเปนจํานวนมาก และกอใหเกิดมลพิษทางนํ้ามากเชนกัน ประกอบกับความจําเปนในเชิงธุรกิจ ท่ีตองมีมาตรฐานการจัดการดานส่ิงแวดลอมท่ีดี และเร่ิมมีการจัดการท่ีใหความสําคัญเร่ืองการจัดการน้ํามากมาย เชน ซีโร ดิสชารจ (Zero Discharge) เปนแนวคิดใหม ซ่ึงเร่ิมมีบทบาทกับอุตสาหกรรมท่ีมีการใชน้ําในการผลิตเปนจํานวนมากกอปรกับปจจุบันหนวยงานภาครัฐไดออกกฎหมาย และระเบียบใหมเกี่ยวกับส่ิงแวดลอม ซ่ึงนับวันจะเขมงวดข้ึน และไดมีการกําหนดมาตรการตาง ๆ เพื่อปองกันปญหามลพิษทางนํ้า ตลอดจนการควบคุมไมใหมีการระบายนํ้าท้ิงท่ีผานการบําบัดแลว ลงสูแหลงน้ําสาธารณะในบางพ้ืนท่ี หลักการดังกลาว เปนการนําน้ําเสียจากกระบวนการผลิตกลับมาใชใหมในวงจรการผลิต เปนการใชทรัพยากรน้ําอยางมีประสิทธิภาพ ซ่ึงจะชวยเพิ่มผลผลิต หรือลดตนทุนการผลิต โดยทางตรง หรือทางออม พรอมท้ังลดผลกระทบตอส่ิงแวดลอมไดเปนอยางมาก ปจจุบันเทคโนโลยีในการจัดการน้ําเสีย เพื่อนํากลับมาใชใหมมีมากมาย อาทิเชน

1) เทคโนโลยี Membrane Process หมายถึง กระบวนการตาง ๆ ท่ีอาศัยเยื่อ เมมเบรน (Selective Semi Permeable) เพื่อแยกสารหรือเพิ่มความเขมขน หรือทําใหสารบริสุทธิข้ึน เชน การแยกสารละลายออกจากน้ํา เพื่อใหน้ําบริสุทธิ ซ่ึงมีการแบงประเภทของเมมเบรนไดหลายลักษณะ เชน จําแนกตามความสามารถในการกรอง หรือขนาดของรูพรุน (Pore Size) จําแนกได

24

ตามวัสดุผลิต (Materials) จําแนกตามโครงสรางการผลิตเมมเบรน (Membrane Structure) และจําแนกตามลักษณะการข้ึนรูป (Module Type) ในการจําแนกตามความสามารถในการกรอง หรือขนาดของรูพรุน (Pore Size) เชน Reverse Osmosis (RO), Nan Filtration (NF), Ultra Filtration (UF) และ Micro Filtration (MF)

ภาพท่ี 2.5 ลักษณะการทํางานของ Membrane แหลงท่ีมา: กรมทรัพยากรน้ํา, ม.ป.ป. ลักษณะการข้ึนรูปของ Membrane แบบตางกัน ไดแก แบบแผน (Plate and Frame) แบบทอ (Tubular) แบบเสนใยกลวง (Hollow Fiber) และแบบมวน (Spiral)

ภาพท่ี 2.6 ลักษณะของ Membrane/Reveres Osmosis แหลงท่ีมา: UBA Wastewater Treatments, ม.ป.ป.

25

2) เทคโนโลยี Reverse Osmosis (RO) เปนกระบวนการท่ีน้ําจากสารละลายที่มีความเขมขน ผานเนื้อเยื่อ (Membrane) ไปยังสารละลายเจือจาง ซ่ึงเปนกระบวนการฝนธรรมชาติ ทําไดโดยการเพ่ิมแรงดันดานสารละลายเขมขน จนกระท้ังน้ําซึมยอนไปดานสารละลายเจือจาง (East Water Group, ม.ป.ป.)

Reverse Osmosis (RO) เปนระบบกรองท่ีขจัดโมเลกุลขนาดใหญ ๆ และไอออนตาง ๆ จากของเหลว โดยใชแรงดันจากดานหน่ึงของเมมเบรน ผลคือสารละลายจะถูกกั้นไวอีกดานของเมมเบรนท่ีมีแรงดันสูง เชน เกลือ สวนตัวทําละลาย เชน น้ําจะผานเมมเบรนไปได แรงดันนี้ใช Hydraulic Pressure สูงถึง 400 – 1,100 PSI

ภาพท่ี 2.7 ลักษณะการทํางานของ Reveres Osmosis แหลงท่ีมา: East Water Group, ม.ป.ป.

วโรศักดิ์ สันติวราคม (ม.ป.ป.) กลาววา ในกระบวนการผลิตน้ํา Reverse Osmosis จะไดน้ํา 2 ประเภท คือ น้ํา Permeate และนํ้า Concentrate

1) น้ํา Permeate หรือน้ํา Reverse Osmosis คือ น้ําท่ีมีความสะอาดมาก เหมาะสมนําไปใชในกระบวนการผลิตตาง ๆ

2) น้ํา Concentrate หรือน้ํา Brine คือ น้ําท่ีมีความเขมขนของส่ิงเจือปนในน้ํา เนื่องจากรับภาระของส่ิงเจือปนท่ีแยกออกมาจากนํ้า Reverse Osmosis ซ่ึงน้ํา Concentrate นั้น จะมีสารแขวนลอยในน้ําสูง ไม เหมาะในการนําไปใชในกระบวนการผลิตท่ีตองใชน้ําท่ีมีคุณภาพดี โดยท่ัวไปโรงงานสวนใหญจะท้ิงลงสูระบบบําบัดน้ําเสีย ท้ังนี้ หากโรงงานตาง ๆ พิจารณาถึงคุณภาพของน้ํา หรือกําหนดมาตรฐานคุณภาพน้ําท่ีจําเปนตองใชในจุดตาง ๆ เชน คุณภาพน้ําในกระบวนการผลิต คุณภาพน้ําสําหรับการลางเคร่ืองมือ อุปกรณ น้ําสําหรับใชลางพื้น คุณภาพน้ําสําหรับใชในหองน้ํา ซ่ึงคุณภาพน้ําจะแตกตางกัน ระหวาง

26

น้ําลางมือกับน้ําใชชักโครก จะทําใหสามารถทราบไดวา สามารถนําน้ํา Concentrate มาใชแทนน้ําดิบท้ังหมด หรือนํามาใชแทนไดบางสวน ซ่ึงจะสามารถลดปริมาณการใชน้ําของโรงงานได 3) เทคโนโลยี Forward Osmosis เทคโนโลยี Forward Osmosis ใชหลักการเชนเดียวกับ Osmosis (การแพรของน้ําผานเมมเบรน) สวนแรงดันเพื่อการแยกสารละลายใชความตางของ Osmotic Pressure ประมาณ 25 PSI โดยจะมี “Draw” Solution ท่ีมีความเขมขนสูงกวา Feed Water อยูอีกดานของเมมเบรน ซ่ึงการท่ีใชแรงดันตํ่าเม่ือเทียบกับ RO ทําใหการใชพลังงานลดลงจึงทําใหตนทุนลดลงอยางมาก

ภาพท่ี 2.8 ลักษณะการทํางานของ Reveres Osmosis และ Forward Osmosis แหลงท่ีมา: East Water Group, ม.ป.ป.

Forward Osmosis เปนเทคโนโลยีใหม ท่ีอยูในความสนใจของนักวิจัย เพื่อลดตนทุนการใชพลังงาน เม่ือเทียบกับการผลิตน้ํา โดยระบบ Reverse Osmosis ในแบบเดิมตามภาพท่ี 2.9 เปนกระบวนการผลิตน้ําขนาด 100 ลูกบาศกเมตรตอวัน ท่ีติดต้ังโดยทางบริษัท Modern Water

ภาพท่ี 2.9 การนําน้ําทะเลกลับมาใชใหมดวยเทคโนโลยี Sea Water Manipulated Osmosis Desalination แหลงท่ีมา: East Water Group, ม.ป.ป.

27

หลังจากเร่ิมผลิตมา 1 ป พบวา ระบบสามารถลดพลังงานท่ีใชในกระบวนการ Desalination ไดมากกวารอยละ 20.0 และมีปญหาการอุดตันของเมมเบรนลดลงมาก จากขอมูลการสัมมนาหัวขอเร่ือง Wastewater Reuse Asia ประจําป 2011 ไดกลาวถึง การนําน้ําเสียท่ีบําบัดแลว และ นําน้ําทะเลมาใชรวมกันในกระบวนการผลิตน้ําดวยระบบ FO – RO Process Integration โดย Mr. Seungkwan Hong จาก Korea University

ภาพท่ี 2.10 การนําน้ําทะเลกลับมาใชดวยเทคโนโลยี Reveres Osmosis และ Forward Osmosisแหลงท่ีมา: East Water Group, ม.ป.ป.

จากระบบดังกลาว น้ํา Reclaimed Water ท่ีผาน FO Membrane จะชวยลดความเขมขนของน้ําทะเลกอนเขาสูกระบวนการ RO รวมถึงลดความเขมขนของน้ํา Brine ท่ีจะปลอยสูทะเลโดยคาดวา ระบบจะสามารถลดการใชพลังงานจาก 2.00 – 2.50 kWh/m3 เหลือเพียงนอยกวา 1.00 kWh/m3 เม่ือเทียบกับระบบ Conventional Thermal Desalination และ เม่ือเดือนพฤษภาคม พ.ศ. 2553 บริษัท Oasys Water Inc. ไดประกาศแผนการจําหนาย Membrane ชนิด Forward Osmosis ในเชิงพาณิชย ทําใหคาดวาจะมีการใชระบบ FOในระบบผลิตน้ํามากข้ึนในอนาคต นอกจากนี้แนวทางการนําน้ําเสียท่ีบําบัดแลวไปใชในดานอ่ืน ๆ ดังตอไปนี้ (East Water Group, ม.ป.ป.)

(1) ผลิตน้ําประปาโดยตรงหรือผสมในอางเก็บน้ําเพื่อนํามาผลิตน้ําประปา (2) ใชกับสุขภณัฑ (3) ใชรดน้ําเพื่อการเกษตร (4) ใชในระบบ Cooling System

28

(5) ใชลางถนน (6) รดน้ําตนไมท่ีปลูกตามถนน และสวนสาธารณ (7) รดสนามกีฬา และสนามกอลฟ (8) การสูบกลับเปนน้ําใตดินเพื่อปองกัน Sea Water Intrusion (9) ใชเปน Process Water ในโรงงานอุตสาหกรรมในโรงงานอุตสาหกรรมบาง

ประเภท

4) ระบบผลิตน้ําประปาจากนํ้าท้ิงโดยใช UF system (Reuse Effluence Treatment) และ ระบบผลิตน้ําประปา จากแหลงน้ําผิวดินโดยใช MF System (สภาอุตสาหกรรมแหงประเทศไทย, ม.ป.ป.) MF/UF Membrane ไดมีการพัฒนาขนานกันมากับ RO Membrane ท้ังในดานประสิทธิภาพใชงาน และคุณภาพน้ําท่ีผลิตไดดีข้ึน ระบบผลิต MF หรือUF ไดรับการออกแบบใหเดินระบบผลิตน้ําไดอยางตอเนื่อง และโดยอัตโนมัติ รวมถึงความสามารถในการแขงขันดานราคาระบบผลิตน้ําท่ียอมเยาวกวาในอดีตมาก จึงทําให MF หรือUF มีความเหมาะสมในการใชงาน และสามารถแขงขันไดกับระบบผลิตน้ําใชน้ําบริโภคดวยระบบแบบเดิม อันไดแก ระบบผลิตน้ําประปา โดยใชถังตกตะกอนชนิดตาง ๆ และการกรองทราย เปนตน หลักการเบ้ืองตนของ Micro Filtration (MF) หรือUltra Filtration (UF) เปนเทคโนโลยีการกรองน้ําละเอียดชนิดหนึ่ง โดยกรองไดละเอียดถึงระดับกรองเช้ือโรคออกจากนํ้าได ซ่ึงผานเมมเบรนชนิด Hollow Fiber Membrane ในปจจุบันวัสดุท่ีใชทําเมมเบรน MF หรือUF มีดวยกันหลายชนิดไดแก PVC หรือPVDF ซ่ึงเปนวัสดุท่ีมีคุณสมบัติทนตอสารเคมีไดท้ังชวงกรดและดางไดเปนอยางดี ท้ังนี้ เนื่องจากการกรองของ MF หรือUF คอนขางละเอียดมาก จึงควรมีหนวยการบําบัดเบ้ืองตน (Pretreatment) ใหแก MF หรือUF เพื่อลดข้ันตอนจากการกรองหยาบออกไป ทําใหเกิดประสิทธิภาพในการกรองสูงสุดได อันไดแก หนวยกรองทรายแบบหลายช้ัน (Multimedia filter) หรือ หนวยกรอง Activated Carbon หรือโดยใช Bag Filter ขนาด Micron Rate 300 ไมครอน เปน Pre – Filtration เปนตน MF/UF Unit ประกอบไปดวย 2 สวนหลัก ไดแก Valve Part และModule Part โดย Valve Part ประกอบไปดวย วาลวควบคุม และอุปกรณเคร่ืองมือวัดท่ีจําเปนท้ังหมด รวมท้ังชุดควบคุมพรอมดวยหนวยสมองกล ในขณะท่ี Modules Part ไดแก Membrane Module ระบบทอ และอุปกรณประกอบทอสําหรับชุด Module

29

ซ่ึงคุณลักษณะเดนของระบบผลิตน้ําประปาจากนํ้าท้ิง โดยใช UF System (Reuse Effluence Treatment) ไดแก

- ลดน้ําใชโรงงานดวยการน้ําท้ิงกลับมาใชเปนน้ําประปาใหม (Minimize Water Use by Reuse Effluence)

- ระบบ Reuse Effluence Treatment จะมี Operating Cost (ประกอบดวยคากระแสไฟฟา คาใชจายสารเคมี และคาวัสดุกรอง ไดแก UF Module และ Pre – Filter Media) ไมเกิน 5.50 บาทตอลูกบาศกเมตร และมีจุดคุมทุน (Pay Back Period) ไมเกิน 1.5 ป

- คุณภาพน้ําท่ีผลิตได มีความสะอาดสูง มีคาความขุนของน้ําตํ่ากวา 0.50 NTU ซ่ึงเปนคาท่ีตํ่ากวาคามาตรฐานนํ้าประปาถึง 10.0 เทา โดยกําหนดไวใหคาความขุนน้ําประปามีคา ไมเกิน 5.00 NTU

- ลดความยุงยากเร่ืองคนปฏิบัติงาน เนื่องจากระบบผลิตจะทํางานอยางตอเนื่อง โดยอัตโนมัติ (ยกเวนชวงเวลาท่ีตองการลางระบบคร้ังใหญ)

- ประหยัดเนื้อท่ีใชงานใช โดยระบบผลิตน้ํา Reuse จะใชเนื้อท่ีเพียงรอยละ 50.0 – 75.0 ของระบบผลิตน้ําประปาท่ัวไป สวนคุณลักษณะเดนของระบบผลิตน้ําประปาจากแหลงน้ําผิวดิน โดยใช Micro Filtration System ไดแก

- ระบบ Reuse Effluence Treatment จะมี Operating Cost (ประกอบดวยคาการกินกระแสไฟฟา คาใชจายสารเคมี และคาวัสดุกรอง ไดแก MF Module และ Pre - Filter Media) ไมเกิน 4.50 บาทตอลูกบาศกเมตร

- คุณภาพน้ําท่ีผลิตไดมีความสะอาดสูงกวาระบบผลิตน้ําประปาแบบเดิม ท่ัวไป โดยมีคาความขุนของน้ําตํ่ากวา 0.50 NTU โดยเปนคาตํ่ากวาคามาตรฐานนํ้าประปาถึง 10 เทา ซ่ึงกําหนดไวใหคาความขุนน้ําประปามีคาไมเกิน 5.00 NTU

- ลดความยุงยากเร่ืองคนปฏิบัติงาน เนื่องจากระบบผลิตจะทํางานอยางตอเนื่อง โดยอัตโนมัติ (ยกเวนชวงเวลาท่ีตองการลางระบบคร้ังใหญ)

- ประหยัดเนื้อท่ีใชงานใชโดยระบบผลิตน้ําประปาโดยใช MF จะใชเนื้อท่ีเพียงรอยละ 50.0 – 75.0 ของระบบผลิตน้ําประปาท่ัวไป

30

Cheryan and Rajagopalan (1988) อธิบายถึง เทคโนโลยี Membrane มีหลายชนิด เชน Micro Filtration (MF), Ultra Filtration (UF), Nano Filtration (NF) และReverse Osmosis (RO) เร่ิม มีการใชเปนจํานวนมาก เพื่อบําบัดน้ํามัน เนื่องจากสามารถบําบัดไดดี จากรูปแบบของน้ําเสียท่ีมีน้ํามันเปนองคประกอบ คือ Oily Waste – Free Floating Oil, Unstable Oil/Water Emulsion และ Highly Stable Oil/Water Emulsion ดังตัวอยางการบําบัดน้ํามันในภาพท่ี 2.11

ภาพท่ี 2.11 แสดงการบําบัดน้ํามันดวยเทคโนโลยี Membrane แหลงท่ีมา: Cheryan and Rajagopalan, 1988

Membrane มีประโยชนหลายประการ ดังนี้ 1) ใชไดกับโรงงานหลายประเภท 2) ใชไดกับน้าํเสียหลากหลายประเภท และโดยท่ัวไปจะไมมีผลกับน้ําหลังบําบัด 3) ไมจําเปนตองใชสารเคมี และงายท่ีจะใชเปนระบบ Oil Recovery 4) สามารถใชเปนระบบ Recycles ภายในกระบวนการผลิต 5) สามารถลดของเสียเหลือเพียง 1/40 – 1/200 ของปริมาณนํ้าเขา 6) ใชพลังงานนอยกวาการบําบัดดวยความรอน 7) ไมจําเปนตองใชทักษะข้ันสูงในการดแูลระบบ และสามารถเปน Highly Automate

ขีดจํากัดของ Membrane คือ ใชงบประมาณสูง หากปริมาณนํ้าหลังบําบัดมีปริมาณมาก และ มีความถ่ีในการเปล่ียน Membrane สูง (ราคาข้ึนอยูกบัประเภทของ Membrane) ซ่ึงอาจทําใหคาใชจายในการดูแลรักษาระบบสูงเชนเดียวกัน

31

เหตุผลสําหรับการเลือกใช Membrane คือ สามารถบําบัดใหคุณภาพน้ําออกมีคาท่ียอมรับได และ การดําเนินระบบมีกระบวนการที่ไมยุงยาก

ทีมกรุป (ม.ป.ป.) อธิบายวา นอกจากการนําน้ําท่ีผานการบําบัดแลวมาใชในหองน้ํา เชน น้ําชักโครก โถปสสาวะ หรือ รดน้ําตนไม เปนแนวทางท่ีสามารถชวยใหลดปริมาณการซ้ือน้ําประปา และยังคงลดปริมาณน้ําท้ิงไดอีกดวย หากเม่ือกลาวถึงการนําน้ําเสียกลับมาใช หลายคนคงนึกถึงประเทศสิงคโปร ซ่ึงมีปญหาการขาดแคลนนํ้าสะอาด จึงจําเปนตองหามาตรการรีไซเคิลน้ําอยางจริงจัง เห็นไดจากการนําน้ําเสียผานเมมเบรน เพื่อนํามาทดแทนน้ําสะอาดท่ีซ้ือจากประเทศเพ่ือนบาน ลดปริมาณนํ้าเสีย และยังเปนการชวยเหลือส่ิงแวดลอมอีกดวย

2.5 อุตสาหกรรมผลิตชิ้นสวนรถยนต

อุตสาหกรรมประเภทผลิตช้ินสวนรถยนตมีหลายประเภท เชน ผลิตช้ินสวนประกอบรถยนต ชุปช้ินสวนรถยนต เปนตน ในการศึกษานี้ไดระบุถึงผูผลิตช้ินสวนรถยนต Tier 1 OME ประเภทระบบคอมมอนเรล ท่ีกําเนิดข้ึนในป พ.ศ. 2538 เปดตัวระบบคอมมอนเรลสําหรับรถบรรทุกเปนรายแรกของโลก และพัฒนาระบบคอมมอนเรลท่ีมีแรงดันการฉีดน้ํามันเช้ือเพลิงสูงสุดในโลก คือ 1,800 บาร โดยฉีด 5 คร้ังในชวงเวลาส้ัน ๆ ดวยความแมนยําสูง ระบบนี้จึงสามารถผานเง่ือนไขการปลอยของเสียมาตรฐาน EURO 4 ไดโดยไมตองใชแผนกรองอนุภาคน้ํามัน

ปจจุบันอุตสาหกรรมยานยนต ช้ินสวน และอุปกรณขนสงของไทย จัดวาเปนสินคาสงออกท่ีสรางรายไดในรูปเงินตราตางประเทศเปนอันดับท่ีสองรองจากสินคาในกลุมคอมพิวเตอร ช้ินสวนอุตสาหกรรมนี้ มีการพัฒนาเติบโตอยางตอเนื่องจากนโยบายการผลิต เพื่อทดแทนการนําเขาในอดีต จนกระท่ังสามารถผลิต เพื่ อการสงออกได และกลายมาเปนสวนหนึ่งของเครือขายการผลิตระดับโลก (Global Production Network: GPN) ของผูผลิตหลายคายอุตสาหกรรมรถยนต เปนหนึ่งในอุตสาหกรรมยุทธศาสตรของประเทศไทย เนื่ องจาก เปนภาคอุตสาหกรรมท่ีรัฐบาล ไดมีการออกนโยบายการพัฒนาท่ีชัดเจนมากท่ีสุดอุตสาหกรรมหนึ่ง ซึ่งสงผลใหไมเพียงแตอุตสาหกรรมการประกอบรถยนตเทานั้นท่ีมีการเติบโตอยางรวดเร็ว แตรวมถึงการขยายตัวของอุตสาหกรรมการผลิตชิ้นสวน และอุตสาหกรรมสนับสนุนตาง ๆ อยางมากอีกดวย ปจจุบันมีผูผลิตรถยนตรายใหญจํานวน 24 ราย และผูผลิตช้ินสวนยานยนตเกือบ 2,000 ราย โดยประเทศไทยยังคงตองพึ่งพาการนําเขาวัตถุดิบสําคัญ เชน เหล็กและช้ินสวนยานยนตบางชนิด ท้ังนี้ผูผลิตยานยนตและช้ินสวน

32

สามารถแบงเปน Tier ตาง ๆ ตาม Supply Chain ของอุตสาหกรรม โดย 1st Tier เปน Direct Original Equipment Manufacturer Supplier ซ่ึงเปนผูผลิตช้ินสวนท่ีปอนใหโรงงานประกอบรถยนตโดยตรง ประกอบดวยผูผลิตช้ินสวนในตางประเทศ และในประเทศ สวน2nd, 3rd Tier หรือตํ่ากวาประเภท Raw Materials เปนกลุมท่ีจัดหาวัตถุดิบใหกับผูผลิต 1st Tier หรือเปนผูผลิตช้ินสวน เพื่อจําหนายในตลาดอะไหลทดแทน REM (Replacement Equipment Manufacturer)หรือผูผลิตที่สนับสนุนดานการผลิต (Equipment Supplier) ซ่ึงสวนใหญประกอบดวยผูผลิตช้ินสวนในประเทศเปนหลัก (โครงการพัฒนาความรวมมือ เพื่อสง เสริมวิสาหกิจขนาดกลาง และขนาดยอม (ASEAN SME Regional Gateway, ม.ป.ป.)

ยานยนต 1 คัน ประกอบดวยช้ินสวน 20,000 – 30,000 ช้ิน ซ่ึงโดยท่ัวไปแมบริษัทขนาดใหญก็ไมสามารถผลิตทุกช้ินสวนไดดวยตนเอง การแบงงานกันทําและการจางผลิต จึงเปนรูปแบบปกติท่ีเกิดข้ึนช้ินสวนยานยนตรวมถึงวัสดุ อุปกรณหลักท่ีใชในการประกอบยานยนต แบงไดเปน 3 กลุมหลัก คือ ช้ินสวนท่ีเปนเหล็ก คือ เคร่ืองยนต และตัวถังรถยนต เปนตน ช้ินสวนอุปกรณอิเล็กทรอนิกส และช้ินสวนอ่ืน ๆ ไดแก ยาง พลาสติก กระจก เปนตน

อุตสาหกรรมยานยนตและอุตสาหกรรมผลิตช้ินสวนยานยนต ไดถูกกําหนดจากภาครัฐ ใหเปนหนึ่งในอุตสาหกรรมยุทธศาสตร เพื่อเปนการพัฒนาภาคอุตสาหกรรม และการสงออกของประเทศไทย นับเปนอุตสาหกรรมที่มีการพัฒนาเคียงคูกันมาตลอดระยะเวลากวา 40 ป ท่ีผานมาท้ังในอดีตกฎเกณฑทางการบังคับใหโรงงานรถยนตตองใชช้ินสวนท่ีผลิตภายในประเทศ (Local Contents) ในสัดสวนที่กําหนดได เปนปจจัยท่ีสามารถกระตุนใหมีการพัฒนาผูลิตช้ินสวนรถยนตภายในประเทศ โดยเฉพาะอยางยิ่งผูลิตช้ินสวนรถยนต เพื่อปอนโรงงานรถยนตโดยตรง (Original Equipment Manufacturers: OEM) ไดนําเทคโนโลยีจากตางประเทศเขามาดําเนินการผลิต ท้ังนี้ เพื่อใหไดตามมาตรฐานรถยนตแตละรุนท่ีบริษัทหลักจะเปนผูกําหนดประเภทของการผลิตช้ินสวนยานยนต มี 2 รูปแบบคือ 1) ผูผลิตช้ินสวน (Original Equipment Manufacturer: OEM) โดยปกติแลวผูผลิตยานยนตรายใหญจะทําการผลิตช้ินสวนยานยนตเองเพียงเล็กนอย แตจะไมผลิตช้ินสวนทุกช้ิน ซ่ึงเปนสวนประกอบของยานยนต ดังนั้น จึงมีผูผลิตอีกกลุมหนึ่ง ท่ีทําการผลิตช้ินสวนยานยนตตาง ๆเชน เบาะ ประตู ยางรถยนต เข็มขัดนิรภัย และอ่ืน ๆ เพื่อประกอบเปนรถใหม

2) การผลิต และจัดจําหนายช้ินสวนทดแทนช้ินสวนประกอบรถยนต เพื่อทดแทนช้ินสวนท่ีชํารุด

33

ผูผลิตช้ินสวนประเภท OEM เหลานั้น จะประกอบไปดวยกลุมท่ีเรียกวา First – Tier Suppliers ซ่ึงเปนผูผลิตช้ินสวนปอนโรงงานรถยนตโดยตรง และกลุมท่ีเปนระดับ Second – Tier Suppliers ลงไป ซ่ึงจะรับชวงการผลิต เพื่อปอนช้ินสวนบางประเภทใหกลุมแรกอีกทอดหน่ึง

ภาพท่ี 2.12 แสดงการจําแนกผูผลิตช้ินสวนรถยนต แหลงท่ีมา: กลุมอุตสาหกรรมช้ินสวนและอะไหลฯ, ม.ป.ป.

การผลิตช้ินสวนยานยนต จําแนกตามระดับโครงสรางการผลิตและลําดับ ไดดังนี้ (กลุมอุตสาหกรรมช้ินสวนและอะไหลฯ, ม.ป.ป.)

1) ผูผลิตช้ินสวนลําดับ 1 (First Tier) เปนผูผลิตช้ินสวนประเภทอุปกรณปอนโรงงานประกอบรถยนต และรถจักรยานยนตโดยตรง ซึ่ งบริษัทจะตองมีความสามารถทางเทคโนโลยีในการผลิตช้ินสวนใหไดมาตรฐานตามท่ีผูประกอบรถยนต และประกอบจักรยานยนตกําหนด อาทิเชน เคร่ืองยนต เบรค ลอรถยนต และระบบอิเล็กทรอนิกส เปนตน

2) ผูผลิตช้ินสวนลําดับ 2 (Second Tier) เปนผูผลิตช้ินสวนยอย หรือจัดหาวัตถุดิบเพื่อปอนผูผลิตช้ินสวนลําดับ 1 อาทิเชน ผลิตภัณฑเคร่ืองจักรกล โลหะการ พลาสติก ยาง เหล็ก อิเล็กทรอนิกส แกว และกระจก เปนตน

3) ผูผลิตช้ินสวนลําดับ 3 (Third Tier) เปนผูผลิตหรือจัดหาวัตถุดิบ ปอนผูผลิตช้ินสวนลําดับ 1 หรือ 2

34

2.6 กฎหมายท่ีเกี่ยวของ กฏหมายท่ีเกี่ยวของกับการควบคุมปญหาส่ิงแวดลอมมีหลายฉบับ โดยการควบคุมของหนวยงานราชการ ไดแก กระทรวงคมนาคม กระทรวงมหาดไทย กระทรวงวิทยาศาสตร และเทคโนโลยี กระทรวงทรัพยากร และส่ิงแวดลอม กระทรวงสาธารณสุข กระทรวงอุตสาหกรรม เปนตน สามารถสรุปไดดังนี้ (กรมโรงงานอุตสาหกรรม, 2548: 3 – 4)

2.6.1 พระราชบัญญัติสงเสริม และรักษาคุณภาพส่ิงแวดลอมแหงชาติ พ.ศ. 2535 เปนกฏหมายหลัก และกฏหมายพ้ืนฐานของประเทศไทยท่ีใชในการควบคุม รักษา และสงเสริมคุณภาพส่ิงแวดลอมท่ีมีลักษณะเบ็ดเสร็จ

2.6.2 พระราชบัญญัติโรงงาน พ.ศ. 2535 ของกระทรวงอุตสาหกรรม เปนกฏหมายบังคับใชกับโรงงานอุตสาหกรรมโดยตรง

2.6.3 ประกาศกระทรวงวิทยาศาสตร เทคโนโลยี และส่ิงแวดลอม พ.ศ. 2539 เปนกฏหมายท่ีระบุถึงบทบาทควาทสําคัญของการจัดการส่ิงแวดลอม

เพื่อใหสามารถทําความเขาใจกับบทบาทของหนวยงานรวมท้ังกฏหมายของแตละหนวยงานท่ีเกี่ยวของกับมลพิษน้ําจากภาคอุตสาหกรรมไดชัดเจนข้ึน สรุปดังตารางท่ี 2.1

ตารางท่ี 2.1 หนวยงาน บทบาท หนาท่ี และกฏหมายท่ีเกีย่วของกับมลพิษน้ําจากภาคอุตสาหกรรม

หนวยงาน บทบาท หนาท่ี กฏหมายท่ีเก่ียวของ 1.กระทรวงวิทยาศาสตร เทคโนโลยี และสิ่งแวดลอม ก. สํานักงานนโยบายและแผน ข. สิ่งแวดลอม

ข.กรมควบคุมมลพิษ

- การจัดทํานโยบาย และแผน สงเสริม และรักษาคุณภาพ สิ่งแวดลอมของประเทศ

- กําหนดมาตรฐานคุณภาพ สิ่งแวดลอม - การควบคุม ลดและขจัดมลพิษ - การจัดทํารายงานสถานการณ มลพิษของประเทศ

พระราชบัญญัติสงเสริมและรักษาคุณภาพสิ่งแวดลอมแหงชาติ พ.ศ. 2535

พระราชบัญญัติสงเสริมและรักษาคุณภาพสิ่งแวดลอมแหงชาติ พ.ศ. 2535

35

ตารางท่ี 2.1 (ตอ)

หนวยงาน บทบาท หนาท่ี กฏหมายท่ีเก่ียวของ ค. กรมสงเสริมคุณภาพ สิ่งแวดลอม

2.กระทรวงอุตสาหกรรม ก.กรมโรงงานอุตสาหกรรม

3. กระทรวงคมนาคม ก. กรมเจาทา

4. กระทรวงเกษตรและ สหกรณ ก.กรมชลประทาน

ข.กรมประมง

5. กระทรวงสาธารณสุข ก. กรมอนามัย

6. การนิคมอุตสาหกรรมแหง ประเทศไทย

- สงเสริม เผยแพร และ ประชาสัมพันธดานสิ่งแวดลอม - ศูนยขอมูลและศูนยารสนเทศ สิ่งแวดลอมของ ประเทศ

- การวิจัย ฝกอบรมดานสิ่งแวดลอม

- การจัดการมลพิษจากโรงงาน อุตสาหกรรมท่ัวประเทศ

- การควบคุมคุณภาพนํ้าในนานนํ้า และชายฝงทะเล

- การควบคุมคุณภาพนํ้าในทางนํ้า ชลประทาน - การควบคุมคุณภาพนํ้าที่เหมาะสม สําหรับสัตวนํ้า - การดูแลรักษาคุณภาพ

- สิ่งแวดลอมเพื่ออนามัยของ ประชาชน - การควบคุมมลพิษในนิคม อุตสาหกรรม

พระราชบัญญัติสงเสริมและรักษาคุณภาพสิ่งแวดลอมแหงชาติ พ.ศ. 2535

พระราชบัญญัติโรงงาน พ.ศ. 2535

พระราชบัญญั ติการ เ ดิน เรื อในนานนํ้าไทย พ.ศ. 2535

คําสั่งกรมชลประทาน พระราชบัญญัติการประมง พ.ศ. 2535

พระราชบัญญัติการสาธารณะสุข พ.ศ. 2535 พระราชบัญญัติการนิคมอุตสาหกรรมแหงประเทศไทย พ.ศ. 2535

แหลงท่ีมา: กรมโรงงานอุตสาหกรรม, 2548: 3 – 4

36

2.7 งานวิจัยท่ีเกี่ยวของ

เกริกวิช สงากิจ (2543: บทคัดยอ) ศึกษาความเปนไปไดในการนําระบบบําบัดน้ําเสีย และการนํากลับมาใชใหมอีกคร้ังของน้ําท้ิงสําหรับตัวอาคารท่ีพักอาศัย โดยใชระบบเล้ียงตะกอนเรงซ่ึงการออกแบบกอสรางเปนระบบแบบปดกอสรางใตดิน เพื่อใชประโยชนอยางอ่ืนบนพ้ืนท่ีดาน บนบอ ซ่ึงผลการศึกษาความเปนไปไดทางดานเศรษฐศาสตร พบวา ระบบบําบัดน้ําเสียท่ีรองรับ น้ําท่ีมาบําบัดได 210 ลูกบาศกเมตร มีผลตอบแทนโครงการถึงรอยละ 7.20, ระบบบําบัดน้ําเสียท่ีรองรับน้ําท่ีมาบําบัดไดประมาณ 220 ลูกบาศกเมตร มีผลตอบแทนโครงการถึงรอยละ 12.1, ระบบบําบัดน้ําเสียท่ีรองรับน้ําท่ีมาบําบัดได 230 ลูกบาศกเมตร มีผลตอบแทนโครงการถึงรอยละ 16.6 และ ระบบบําบัดน้ําเสียท่ีรองรับน้ําท่ีมาบําบัดได 260 ลูกบาศกเมตร มีผลตอบแทนโครงการถึง รอยละ 27.2 ตามลําดับ จากการศึกษานี้ แสดงความคุมคาในการนําระบบไปใชประโยชน พิไลพรรณ ทอสุวรรณ (2544: บทคัดยอ) ไดศึกษาความเปนไปไดในการปรับปรุงคุณภาพน้ําหลังผานกระบวนบําบัด ดวยกระบวนการแบบตะกอนเรงของโรงงานยอมผา เพื่อนํากลับมาใชใหม โดยการศึกษาสภาวะท่ีเหมาะสมในการกําจัดสีดวยวิธีเฟนตอนรีเอเจน และหาสภาวะท่ีเหมาะสมในการใชสารละลายโพแทสเซียมเปอรแมงกาเนตกําจัดเหล็ก กอนนํามาปรับปรุงคุณภาพโดยผานถานกัมมันต เรซินแลกเปล่ียนไออน หรือเยื่อแผนสังเคราะห ผลการศึกษา พบวา น้ําเสียหลังจากผานกระบวนการกําจัดสี และเหล็กคร้ังเดียว สามารถนําไปใชในกิจกรรมน้ําลางพื้นของโรงงาน น้ําชักโครก น้ําสําหรับรดนํ้าตนไม และสามารถนํากลับมาใชในกระบวนการหลอเย็นได สมลักษณ บุญญรักษ (2544: บทคัดยอ) ไดศึกษาเร่ือง การจัดการน้ําเสียจากอุตสาหกรรมผลไมกระปอง โดยศึกษาปริมาณการใชน้ํา ปริมาณนํ้าเสีย คุณสมบัติของน้ําเสีย และประสิทธิภาพในการบําบัดน้ําเสียของระบบบําบัด พบวา ผลการศึกษาการใชน้ําเฉล่ีย 1,033 ลูกบาศกเมตรตอวัน มีน้ําเสียเกิดข้ึนเฉล่ีย 659 ลูกบาศกเมตรตอวัน และมีการใชวัตถุดิบเฉล่ีย 601 ตันตอวัน คาสกปรกในรูปของ BOD5, COD, TKN และ SS ท่ีเกิดข้ึนมีคาท่ีสูง ท้ังนี้ อาจมาจากกระบวนการผลิตสับปะรดกระปอง หรือกระบวนการลางทําความสะอาดผลไม และการใชผลไมท่ีมีหลายชนิดท่ีมีความแตกตาง จึงสงผลตอปริมาณการใชน้ํา ปริมาณนํ้าเสีย และคุณสมบัติของน้ําเสีย แนวทางการแกไขมีหลายทางท่ีสามารถแกปญหาส่ิงแวดลอมอยางยั่งยืน (Sustainable Environmental) คือ การลดท้ังคาความสกปรกในน้ําเสีย และปริมาณนํ้าเสีย จากแหลงกําเนิดท่ีมีอยูหลายแนวทาง โดยอาจจะสงผลตอข้ันตอนในการผลิตไดเชน การคัดแยกวัตถุดิบ การออกแบบผลิตภัณฑในการลาง

37

และ การนําน้ําเสียกลับมาหมุนเวียนใชใหม (Recycle) ซ่ึงสามารถลดการใชน้ําไดมากกวารอยละ 50.0 สายรุง จินตนา (2547: บทคัดยอ) ไดศึกษาเร่ือง การประยุกตใชเทคโนโลยีสะอาดในการจัดการน้ําเสีย และหมุนเวียนกลับมาใชใหมในกระบวนการผลิตของบริษัทเคร่ืองสุขภัณฑเทคโนโลยีสะอาด สามารถลดปริมาณนํ้าใชไดรอยละ 40.8 ของปริมาณนํ้าใชท้ังหมด ลดปริมาณ น้ําเสียไดรอยละ 55.0 ของปริมาณนํ้าเสียท้ังหมด ลดปริมาณคาใชจายการใชน้ําไดรอยละ 40.8 ของปริมาณคาใชจายจากการใชท้ังหมด อยางมีนัยสําคัญทางสถิติท่ีระดับ 0.5 กรกฏ เพ็ชรหัสณะโยธิน (2548: บทคัดยอ) ศึกษาการปรับปรุงระบบบําบัดน้ําเสียของโรงงานผลิตอะไหลรถยนต โดยใชกระบวนการทางชีวภาพ คือ ระบบตะกอนเรงแบบกึ่งตอเนื่อง พบวา น้ําเสียเม่ือผานการตกตะกอนดวยสารสม สามารถกําจัดของแข็งแขวนลอย บีโอดี และซีโอดีลงได จากนั้นทําการรวมน้ําเสียจากกระบวนการผลิตท่ีผานการตกตะกอนแลว เขากันกับน้ําเสียจากสํานักงาน แลวทําการศึกษาในการบําบัดน้ําเสียรวม โดยใชแบบตะกอนเรง แบบกึ่งตอเนื่องแบบจําลอง ใหมีประสิทธิภาพท่ีใกลเคียงกัน คือ น้ําหลังบําบัดมีคาบีโอดี ทีเคเอ็น ฟอสฟอรัสและเหล็กลดลง ซ่ึงผานตามเกณฑมาตรฐานนํ้าท้ิงโรงงานอุตสาหกรรม จงจิต เกียรติกูลานุสรณ (2551: บทคัดยอ) ไดศึกษาเรื่อง การประยุกตเทคโนโลยีสะอาด เพื่อลดน้ําเสียในกระบวนการปมโลหะ พบวา น้ําเสียจากกระบวนการข้ึนรูปปมโลหะ มีน้ําเสียจากกระบวนการผลิตกวารอยละ 97.0 กอใหเกิดปญหาน้ําเสียมาก จึงไดศึกษาแนวทางการลดปริมาณนํ้าเสียท่ีตองสงกําจัด สามารถนําน้ําเสียกลับมาใชซํ้า ซ่ึงใชน้ําเสียผสมกับน้ําดี และกราไฟท ฉีดพนผิวแมพิมพได และในชวง 3 เดือน สามารถนําน้ํากลับมาใชไดคิดเปนรอยละ 57.0 ชุตินาถ ทัศจันทร (2551: บทคัดยอ) การศึกษาเร่ืองการใชหมอไอน้ําใหมีประสิทธิภาพดวยเทคโนโลยีสะอาด กรณีศึกษาโรงพยาบาลนครพิงค จังหวัดเชียงใหม โดยมีทางเลือกในการปฏิบัติไดแก การปรับปรุงการเผาไหม การซอมรอยร่ัวของไอน้ํา และการควบคุมการโบลวดาวน ผลการดําเนินการตามทางเลือก พบวา ประสิทธิภาพของหมอไอน้ําเพิ่มจากรอยละ 78.6 เปนรอยละ 84.7 ใชเช้ือเพลิงดีเซลลดลง 3,791 ลิตรตอเดือน สามารถประหยัดคาใชจาย 113,750 บาทตอเดือน และมีของเสียจากหมอไอน้ําลดลง นอกจากนี้ ในการจัดการท่ีดี การสนับสนุนงบประมาณในการดําเนินงาน และการไดรับความรวมมือจากบุคลากรของโรงพยาบาล ดังนั้น การปรับปรุงการใช หมอไอน้ําใหมีประสิทธิภาพ ทําใหเกิดการประหยัดคาใชจาย และลดพลังงานอีกดวย

38

พรนรภา สุตะวงค (2551: บทคัดยอ) ศึกษาเรื่อง เทคโนโลยีการผลิตกระดาษนํากลับมาใชใหม เพื่อลดการจัดการน้ําเสีย พบวา การนําเทคโนโลยีการผลิตท่ีสะอาดเขามาใชในการปรับปรุงกระบวนการผลิตกระดาษของบริษัทยุทธิชัยอุตสาหกรรม จํากัด ไดศึกษากระบวนการผลิต ปรับปรุงระบบ หาแนวทางปรับปรุงระบบ ซ่ึงผลการศึกษานั้น ไดเสนอแนวทางการคัดเลือกเทคโนโลยีสะอาด เพื่อนําไปปฏิบัติคือ 1) ลดการส้ินเปลืองพลังงานไฟฟารอยละ 5.00 ของเคร่ืองจักรแตละตัวท่ีปรับปรุง 2) การลดการสูญเสียเยื่อกระดาษของเคร่ือง 6 ลดลงรอยละ 20.0 โดยเลือกติดต้ังโรตารี ดรัม สกรีน สามารถลดเยื่อกระดาษไดถึงรอยละ 20.0 – 50.0 3) ปรับปรุงอาชีวอนามัย และความปลอดภัยในการปฏิบัติงาน เพื่อลดผลกระทบดานเสียงตอผูปฏิบัติงาน โดยสรุปไดวา เทคโนโลยีสะอาด สามารถลดตนทุนพลังงาน และการสูญเสียมูลคาไดประมาณ 6,347,400 – 9,857,400 บาทตอป สงผลใหเกิดการพัฒนาอยางตอเนื่อง ณัฏฐมนตทท ดนุดรลบรินาถ (2551: บทคัดยอ) ไดศึกษาความเหมาะสมของระบบบําบัดน้ําเสียท่ีนําน้ํากลับมาใชใหม สําหรับอุตสาหกรรมอิเล็คทรอนิกส (ผลิตแผนแกว) โดยแบงวิธีการศึกษาเปน 2 ระบบ ผลการศึกษาทําใหทราบขอแตกตางวาระบบท่ี 2 แบบใชถังกรองทราย + ถังกรองถานกัมมันต + เคร่ืองกรองชนิดไมโครฟลเตช่ัน + เคร่ืองกรองออสโมซิสยอนกลับ มีความเหมาะสมมากกวาระบบที่ 1 ท่ีใชถังกรองทราย + เคร่ืองกรองชนิดไมโครฟลเตช่ัน + ถังกรองถานกัมมันต + เคร่ืองกรองออสโมซิสยอนกลับ ไมวาในเร่ืองประสิทธิภาพของระบบ คุณภาพน้ําท่ีผลิตไดมีคุณภาพท่ีดีกวามาตรฐานของการประปา พิทักษ พุมไสว (2551: บทคัดยอ) ไดศึกษาเร่ืองการวิเคราะหทางเศรษฐศาสตรของการประยุกตใชระบบบําบัดน้ําเสียแบบธรรมชาติ ในโรงงานอุตสาหกรรมผลิตช้ินสวนอะไหลรถยนต จากการศึกษาสภาพท่ัวไป สภาพปญหาน้ําเสียของโรงงานอุตสาหกรรม วิเคราะหตนทุน ผลประโยชนของระบบบําบัดน้ําเสีย และวิเคราะหความคุมคาทางเศรษฐศาสตรของระบบบําบัด น้ําเสียแบบธรรมชาติ ซ่ึงประกอบไปดวย ระบบบําบัดน้ําเสียตอดวยระบบพื้นท่ีชุมน้ําเทียม ขอมูลท่ีใชประกอบดวยปฐมภูมิ และขอมูลทุติยภูมิ จากหนวยงานตาง ๆ ท่ีเกี่ยวของในการศึกษาจะนําผลประโยชนท่ีเกิดข้ึนจากการเปรียบเทียบกับคาใชจายท่ีเกิดข้ึนจากโครงการ โดยใชตัวช้ีวัดความคุมคาของโครงการ คือ มูลคาปจจุบันสุทธิอัตราสวนผลประโยชนตอตนทุน และอัตราผลตอบแทนภายในของโครงการ ผลการวิเคราะห พบวา โครงการลงทุนระบบบําบัดน้ําเสียแบบธรรมชาติ

39

มีความคุมคาทางเศรษฐศาสตร และสวนประสิทธิภาพของการบําบัดนั้นอยูในระดับปานกลาง ผลการวิเคราะหเปนไปตามเกณฑมาตรฐาน สามารถนําไปใชประโยชนได นิภาพร มะโนใน และคณะ (2553: บทคัดยอ) ศึกษาการลดปริมาณการใชน้ํา โดยวิธีนําน้ําลางช้ินงานกลับมาใชใหม เพื่อลดการใชน้ําลางช้ินสวนมอเตอร คอมเพรสเซอร ในกระบวนการผลิต Pretreatment การนําน้ําลางช้ินงานกลับมาใชใหมนี้ ลดตนทุนผลิตภัณฑ และคาใชจายในการบําบัดน้ําเสีย เพิ่มประสิทธิภาพของการลางช้ินงาน และใชเปนระบบตนแบบ โดยระบบนี้ จะใชเพื่อกําจัดตะกอนแขวนลอย รวมท้ังควบคุมระดับความเปนกรด – ดาง และคาการนําไฟฟาใหอยูในมาตรฐานของโรงงาน ถังกรองมัลติมีเดียทํางานรวมกับถุงกรอง และการปลอยน้ําลางช้ินงานออกจากถังอยางนอย 3 คร้ังตอวัน เปนระบบบําบัดท่ีเหมาะสมที่สุด เงินลงทุนของระบบนี้ คือ 538,531 บาท ดวยระยะเวลาคืนทุน 9 เดือน 7 วัน และดวยอัตราผลตอบแทนการลงทุนรอยละ 51.6 ปริมาณการใชน้ําสามารถลดลงไดรอยละ 76.3 เม่ือเปรียบเทียบกับกระบวนการเดิม สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร และเทคโนโลยีแหงประเทศไทย, ม.ป.ป. ไดระบุถึงการพัฒนาระบบการจัดการน้ําเสียอุตสาหกรรม เพื่อการนําน้ํากลับมาใชใหม ดังนี้ - การพัฒนาระบบการจดัการน้ําเสียจากกระบวนการชุบสี EDP (Electro Deposition Paint) เพื่อการนําน้ําและเม็ดสีกลับมาใชใหม มีการพัฒนาระบบบําบัดน้ําเสีย จากนํ้าลางช้ินงานหลังผานการชุบสีดวยระบบไฟฟา EDP โดยใชกระบวนการอัลตราฟลเตรช่ัน (Ultra Filtration) รวมกับ กระบวนการนาโนฟลเตรชั่น (Nano Filtration) ซ่ึงกระบวนการท้ังสองนี้ นอกจากจะสามารถคัดกรองน้ําท้ิงจากการลางชิ้นงาน หลังผานการชุบสีดวยกระแสไฟฟา EDPแลว น้ําลางจะมีสีท่ียังสามารถนํากลับไปใชในบอชุบสีดวยไฟฟาไดอีก และยังสามารถไดน้ําสะอาดท่ีมีคาการนําไฟฟาไมเกิน 50.0 ลูกบาศกเมตร ท่ีสามารถนํากลับไปใชลางช้ินงานซํ้าไดอีก ซ่ึงสามารถประหยัดน้ําในสวนนี้ไดประมาณรอยละ 70.0 – 80.0 และยังชวยลดปริมาณนํ้าท่ีตองบําบัดในระบบบําบัดน้ําเสียรวมไดอีกดวย - การพัฒนาระบบการจัดการน้ําเสียจากโรงงานแบตเตอร่ี และโรงงานหลอมตะกั่วจากซากแบตเตอร่ีแบบไมระบายนํ้าท้ิง เปนพัฒนาการจัดการ และระบบบําบัดน้ําเสีย ท่ีเกิดจากกระบวนการหลอมซากแบตเตอร่ี โดยการลดปริมาณน้ําเสียของโรงงาน ดวยการลดพ้ืนท่ีท่ีมีการปนเปอนฝุนตะก่ัวในพ้ืนท่ีท่ีรองรับน้ําฝน และดําเนินการแยกการบําบัดน้ําเสียในแตละสวน เพื่อการนําน้ํากลับมาใชใหม คือ ระบบบําบัดน้ําเสียจากกระบวนการลางเปลือกซากแบตเตอร่ี ระบบบําบัดน้ําเสียจากระบบกําจัดไอเสีย จากกระบวนการหลอมซากแบตเตอร่ี ระบบการรวบรวมน้ํากรด

40

ในซากแบตเตอร่ี เพื่อนําไปปรับสภาพ และนํากลับมาใชใหม ระบบบําบัดน้ําเสียจากสวนอ่ืน ไดแก น้ําลางลอรถยนตท่ีเขาออกบริเวณโรงงาน และนํ้าลางพื้นโรงงาน ซ่ึงในแตละสวนจะมีระบบแยกบําบัด โดยการตกตะกอนแบบตอคู (Double Alkal ine) น้ําเสียหลังผานการบําบัด สามารถนํากลับไปใชซํ้าไดท้ังหมด โดยไมตองระบายนํ้าท้ิง - การใชเทคโนโลยีสะอาด เพื่อการพัฒนาระบบการจัดการนํ้าเสีย การบําบัดน้ําเสียอุตสาหกรรมฟอกยอม ลดปริมาณการใชน้ํา และการนําน้ํากลับมาใชใหม เปนการศึกษาหาแนวทางการจัดการน้ําเสียจากอุตสาหกรรมฟอกยอม มุงเนนการใชหลักการของเทคโนโลยีสะอาด เพื่อลดปริมาณการใชน้ํา และทําการศึกษาแนวทางการบําบัดน้ําเสียของอุตสาหกรรมฟอกยอม ซ่ึงไดแนวทางการบําบัดน้ําเสีย การแยกบําบัดน้ําเสียจากข้ันตอนการลอกแปง (Desizing) โดยใชอัลตราฟลเตรชัน เมนเบรน (Ultra Filtration Membrane) เพื่อคัดกรองแยกแปง (Sizing Agent) กลับไปใชเคลือบเสนดายไดใหม และไดน้ํากลับไปลางในข้ันตอนการลอกแปงไดใหมดวย สําหรับน้ําเสียรวม ซ่ึงโรงงานสวนใหญใชระบบบําบัดแบบชีวมวล เชน ระบบบําบัดแบบตะกอนเรง (Activated Sludge) น้ําท่ีผานการบําบัดยังคงมีสีหลงเหลืออยู หากใชนาโนฟลเตรชันเมนเบรน ในการคัดกรองสี จะไดน้ําสะอาดนํากลับมาใชใหม หรือระบบโอโซน (Ozonation) สวนระบบบําบัดแบบตะกอนเรง อาจถูกทดแทนดวยระบบเมนเบรนแบบจมตัว (Immersed Membrane) ซ่ึงประหยัดพื้นท่ี และพลังงาน ท้ังนี้ลวนแลวแตความจําเปนตองทําการศึกษาวิจัย และเลือกแนวทางท่ีเหมาะสมกับโรงงานแตละประเภทในอุตสาหกรรมฟอกยอมตอไป

Cheryan and Rajagopalan (1998) การใช Membrane เพื่อบําบัดน้ํามันปนเปอนในน้ํา กําลังขยายตัวเพิ่มข้ึน โดยเฉพาะในสถานประกอบการท่ีตองการวัตถุดิบหลังจากการบําบัด สามารถนํากลับมาใชประโยชนใหมได เชน น้ํายาทําความสะอาด และMachining Coolant การแยกน้ํามันประเภท Emulsion ท่ีปลายทอของการบําบัด ซ่ึงการใช Membrane สามารถใชไดกับน้ํามันท่ีมีปริมาณนํ้านอยกวา 190 ลูกบาศกเมตรตอวัน ในการใช Membrane อาจใชเปนระบบ Hybrid รวมกับการบําบัดแบบเคมี เพื่อทําใหตะกอนมีความเขมขนข้ึน

Koppol, Bagajewicz, Dericks and Savelski (2003) นํา เสนอโปรแกรมคณิตศาสตร เพื่อการวิเคราะหความเปนไปไดของ Zero Liquid Discharge Option ในโรงงานตาง ๆ ท่ีแตกตางกัน โปรแกรมคณิตศาสตรไดประยุกตใชกับโรงงาน 4 ตัวอยางดังนี้

1) Tricresylphosphate 2) Ethyl Chloride 3) Paper Mill 4) Refinery

41

ในตัวอยางแตละโรงงาน ทําศึกษาการบําบัดน้ําเสียในข้ันสุดทาย (End of Pipe) และการนําน้ําเสียกลับมาใชประโยชนใหม โดยการนําเทคโนโลยีในการบําบัดน้ําท่ีแตกตางกัน เพื่อสรางความเปนไปไดสําหรับ Zero Discharge ผลท่ีได แสดงใหเห็นวา ความสัมพันธระหวาง งบประมาณในการบําบัด และการนําน้ําเสียกลับมาใชใหม โดยเทียบกับงบประมาณสําหรับซ้ือน้ําใหมมาใช และเทียบเทากับความเขมขนของน้ําท่ีบําบัดแลว ซ่ึงนําสวนนี้มากําหนดเปนปจจัยสําหรับความเปนไปไดในการทํา Zero Discharge

Bruggen and Braeken (2006) ไดศึกษาการปฏิรูปสมดุลของน้ํา เพื่อการจัดทํา Zero Discharge โดยศึกษาจากระบบบําบัดน้ํา เสียที่มีการแยกบําบัดในแตละกิจกรรม ซึ่งไม มีการเชื่อมตอในกระบวนการผลิต จึงได สํารวจความเปนไปไดในการจัดการน้ํา เสีย เพื่อนํากลับมาใชประโยชน อีกคร้ัง ซ่ึงเร่ิมจากการจัดทําสมดุลของน้ําและสมดุลของวัตุดิบ รวมถึงการใชพลังงานตาง ๆ โดยพิจารณาจาก 3 ข้ันตอน ดังนี้ 1) การตรวจสอบสภาพปจจุบันของการจัดการสมดุลน้ํา 2) แนวทางท่ีเหมาะสมในการจัดทําระบบ Zero Discharge 3) ฟนฟู และพัฒนาระบบการจัดการน้ําเสียใหบรรลุ Zero Dischargeโดยแทจริง จากการศึกษาการใชเมมเบรน ซ่ึงจะชวยใหน้ําเสียสามารถนํามาใชงานในบริษัท และมีการใชรวมกับ Ultra Filtration (UF) เพื่อเปนการกรองส่ิงสกปรกขนาดเล็ก และใช Nano Filtration (NF) เพื่อกําจัดเกลือ และสารอินทรียออกไป ในการจัดการน้ําดังกลาว สามารถนําน้ําเสียกลับมาใชประโยชนไดอยางสมบูรณ

บทที่ 3

กรอบแนวคิดและวธิีการศึกษา

การศึกษานี้เปนการศึกษาเชิงสํารวจ เพื่อใช เปนแนวทางการศึกษาความเปนไปไดในการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge ของบริษัทผลิตช้ินสวนรถยนต โดยใชวิธีการรวบรวมขอมูลจากแหลงทุติยภูมิและขอมูลปฐมภูมิ นํามาวิเคราะหขอมูล เพื่อใหทราบถึงโอกาส ปญหาและอุปสรรค ในการสรางระบบ Wastewater Zero Dischargeดังกลาว ซ่ึงบริษัทสามารถใชประโยชนจากการศึกษานี้ เพื่อนํามาพัฒนา ปรับปรุงประสิทธิภาพของการจัดการน้ํา และการจัดการน้ําเสียใหดียิ่งข้ึน โดยมีรายละเอียด ดังนี้

3.1 กรอบแนวคิดในการศึกษา

การศึกษาคร้ังนี้ไดทําการศึกษาเกี่ยวกับแนวคิด ความหมาย ทฤษฎี และงานวิจัยท่ีเกี่ยวของ เพื่อเปนแนวทางการศึกษาความเปนไปไดในการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge กรณีศึกษาบริษัทผลิตช้ินสวนรถยนต ผูศึกษาจึงไดกําหนดกรอบแนวคิดในการศึกษา ตัวแปรตาง ๆท่ีใชในการศึกษาคร้ังนี้ โดยมีรายละเอียดแสดงดังภาพท่ี 3.1

43

ภาพท่ี 3.1 กรอบแนวคิดในการศึกษา

3.2 ขั้นตอนการศึกษา ในการศึกษาความเปนไปไดในการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge ของบริษัทผลิตช้ินสวนรถยนต โดยมีข้ันตอนการศึกษา 5 ข้ันตอน ประกอบดวย 1) การรวบรวมขอมูล และสํารวจสถานะเบ้ืองตนของบริษัทผลิตช้ินสวนรถยนต 2) จัดทําฐานขอมูล Water Balance 3) การ

จัดทําขอมูล Water Balance เพ่ือวิเคราะหปริมาณการใชนํ้าและ ปริมาณนํ้าเสียที่เกิดขึ้นในปจจุบัน

การศึกษาความเปนไปไดในการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge

จัดทําทางเลือกในสรางระบบ Wastewater Zero Discharge จากโอกาส ปญหาและอุปสรรคในการจัดทําระบบ Wastewater Zero Discharge

การประเมินทางเลือกในสราง Wastewater Zero Discharge

เสนอแนะแนวทางการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge

การศึกษาปฐมภูมิ - นโยบายทางดานสิ่งแวดลอมของบริษัท - ระบบการจัดการนํ้า และน้ําเสีย - คุณภาพนํ้าเสีย - สํารวจพ้ืนที่จริง

การศึกษาทุติยภูมิ - งานวิจัย บทความทางวิชาการ ตํารา ของระบบ Wastewater Zero Discharge, Water Balance, Wastewater Treatment Plant, Clean Technology - ปจจัยในการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge - กฏหมายท่ีเก่ียวของ

44

จัดทําทางเลือกในสรางระบบ Wastewater Zero Discharge และศึกษาโอกาส ปญหา อุปสรรคในการจัดทํา 4) การประเมินทางเลือกในสรางระบบ Wastewater Zero Discharge 5) เสนอแนะแนวทางการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge

3.2.1 การรวบรวมขอมูล และสํารวจสถานะเบื้องตนของบริษัทผลิตชิ้นสวนรถยนต 1) ศึกษาคนควา รวบรวมขอมูลจากเอกสาร พิจารณาปจจัยการจัดการน้ําเสีย การสรางระบบ Wastewater Zero Discharge จากการทบทวนวิทยานิพนธ สารนิพนธ รายงาน บทความ ตํารา และ ขอมูลท่ีเกี่ยวของ เชน กฏหมายท่ีเกี่ยวของ เปนตน

2) ศึกษาขอมูลปจจุบันจากการสํารวจพื้นท่ีจริงของอุตสาหกรรมผลิตช้ินสวนรถยนต ในเร่ืองแหลงกําเนิดน้ําเสีย ปริมาณการใชน้ํา ปริมาณการเกิดน้ําเสีย ระบบบําบัดน้ําเสีย ผลการวิเคราะหคุณภาพน้ําเสีย และความมุงม่ันดานส่ิงแวดลอมจากนโยบายดานส่ิงแวดลอมของบริษัทผลิตช้ินสวนรถยนตท่ีเปนกรณีศึกษา พรอมวิเคราะหฐานขอมูลในปจจัยการจัดการน้ําเสีย และการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge

3.2.2 จัดทําฐานขอมูล Water Balance

1) พิจารณาขอมูลจากการสํารวจ และเก็บขอมูลจากพื้นท่ีจริง เชน ขอมูลการจัดการน้ํา เปนตน

2) นําขอมูลการจัดการน้ําท่ีไดจากการสํารวจและเก็บขอมูล เพื่อจัดทํา Water Balance Model

3) วิเคราะหผลจากขอมูล Water Balance Model

3.2.3 ศึกษา โอกาส ปญหา อุปสรรคในการจัดทําระบบ และจัดทําทางเลือกในการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge

1) พิจาณาขอมูลจากการรวบรวมขอมูลดานเอกสาร และการสํารวจ เก็บขอมูลจากพื้นท่ีจริง นํามาพิจารณาโอกาส ปญหา อุปสรรคและแนวทางในการสรางระบบดังกลาว

2) ศึกษาโอกาส ปญหา และอุปสรรค จากขอมูล ทางเลือกในการสรางระบบดังกลาว และพิจาณาถึงผลการศึกษา เพื่อหาแนวทางการปรับปรุงแกไข

45

3) การประเมินโอกาส ปญหา และอุปสรรค โดยการใหคะแนนในแตละหัวขอ เพื่อนํามาสรุปผลคะแนนของความเปนไปไดในการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge

3.2.4 การประเมินทางเลือกในสรางระบบ Wastewater Zero Discharge

พิจารณาการประเมิน และทําฐานขอมูลจากประเมินทางเลือกในสรางระบบ Wastewater Zero Discharge เพื่อกําหนดแนวทางการสราง Wastewater Zero Discharge ใหเหมาะสมกับอุตสาหกรรมผลิตช้ินสวนรถยนตท่ีเปนกรณีศึกษา

3.2.5 เสนอแนะแนวทางการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge

เสนอแนวทางขอมูลจากศึกษาทางเลือก แนวทางการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge

3.3 พ้ืนท่ีในการศึกษา พื้นท่ีในการศึกษาเพื่อเก็บขอมูลการจัดการน้ํา และน้ําเสีย รวมท้ังการนําขอมูลตาง ๆ มาทําการประมวลผลในคร้ังนี้ คือ บริษัทผลิตช้ินสวนรถยนตแหงหนึ่งในนิคมอุตสาหกรรม ซ่ึงเปนบริษัทผลิตช้ินสวนรถยนต ประเภท ระบบคอมมอนเรลอินเจ็คเตอร ท่ีสงผลิตภัณฑใหบริษัทผลิตรถยนตช่ือดังในประเทศ และตางประเทศ เชน โตโยตา มิตซูบิชิ นิสสัน วอลลโว จีเอ็ม และ อิซูซุ เปนตน

บทที่ 3

กรอบแนวคิดและวธิีการศึกษา

การศึกษานี้เปนการศึกษาเชิงสํารวจ เพื่อใช เปนแนวทางการศึกษาความเปนไปไดในการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge ของบริษัทผลิตช้ินสวนรถยนต โดยใชวิธีการรวบรวมขอมูลจากแหลงทุติยภูมิและขอมูลปฐมภูมิ นํามาวิเคราะหขอมูล เพื่อใหทราบถึงโอกาส ปญหาและอุปสรรค ในการสรางระบบ Wastewater Zero Dischargeดังกลาว ซ่ึงบริษัทสามารถใชประโยชนจากการศึกษานี้ เพื่อนํามาพัฒนา ปรับปรุงประสิทธิภาพของการจัดการน้ํา และการจัดการน้ําเสียใหดียิ่งข้ึน โดยมีรายละเอียด ดังนี้

3.1 กรอบแนวคิดในการศึกษา

การศึกษาคร้ังนี้ไดทําการศึกษาเกี่ยวกับแนวคิด ความหมาย ทฤษฎี และงานวิจัยท่ีเกี่ยวของ เพื่อเปนแนวทางการศึกษาความเปนไปไดในการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge กรณีศึกษาบริษัทผลิตช้ินสวนรถยนต ผูศึกษาจึงไดกําหนดกรอบแนวคิดในการศึกษา ตัวแปรตาง ๆท่ีใชในการศึกษาคร้ังนี้ โดยมีรายละเอียดแสดงดังภาพท่ี 3.1

43

ภาพท่ี 3.1 กรอบแนวคิดในการศึกษา

3.2 ขั้นตอนการศึกษา ในการศึกษาความเปนไปไดในการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge ของบริษัทผลิตช้ินสวนรถยนต โดยมีข้ันตอนการศึกษา 5 ข้ันตอน ประกอบดวย 1) การรวบรวมขอมูล และสํารวจสถานะเบ้ืองตนของบริษัทผลิตช้ินสวนรถยนต 2) จัดทําฐานขอมูล Water Balance 3) การ

จัดทําขอมูล Water Balance เพ่ือวิเคราะหปริมาณการใชนํ้าและ ปริมาณนํ้าเสียที่เกิดขึ้นในปจจุบัน

การศึกษาความเปนไปไดในการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge

จัดทําทางเลือกในสรางระบบ Wastewater Zero Discharge จากโอกาส ปญหาและอุปสรรคในการจัดทําระบบ Wastewater Zero Discharge

การประเมินทางเลือกในสราง Wastewater Zero Discharge

เสนอแนะแนวทางการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge

การศึกษาปฐมภูมิ - นโยบายทางดานสิ่งแวดลอมของบริษัท - ระบบการจัดการนํ้า และน้ําเสีย - คุณภาพนํ้าเสีย - สํารวจพ้ืนที่จริง

การศึกษาทุติยภูมิ - งานวิจัย บทความทางวิชาการ ตํารา ของระบบ Wastewater Zero Discharge, Water Balance, Wastewater Treatment Plant, Clean Technology - ปจจัยในการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge - กฏหมายท่ีเก่ียวของ

44

จัดทําทางเลือกในสรางระบบ Wastewater Zero Discharge และศึกษาโอกาส ปญหา อุปสรรคในการจัดทํา 4) การประเมินทางเลือกในสรางระบบ Wastewater Zero Discharge 5) เสนอแนะแนวทางการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge

3.2.1 การรวบรวมขอมูล และสํารวจสถานะเบื้องตนของบริษัทผลิตชิ้นสวนรถยนต 1) ศึกษาคนควา รวบรวมขอมูลจากเอกสาร พิจารณาปจจัยการจัดการน้ําเสีย การสรางระบบ Wastewater Zero Discharge จากการทบทวนวิทยานิพนธ สารนิพนธ รายงาน บทความ ตํารา และ ขอมูลท่ีเกี่ยวของ เชน กฏหมายท่ีเกี่ยวของ เปนตน

2) ศึกษาขอมูลปจจุบันจากการสํารวจพื้นท่ีจริงของอุตสาหกรรมผลิตช้ินสวนรถยนต ในเร่ืองแหลงกําเนิดน้ําเสีย ปริมาณการใชน้ํา ปริมาณการเกิดน้ําเสีย ระบบบําบัดน้ําเสีย ผลการวิเคราะหคุณภาพน้ําเสีย และความมุงม่ันดานส่ิงแวดลอมจากนโยบายดานส่ิงแวดลอมของบริษัทผลิตช้ินสวนรถยนตท่ีเปนกรณีศึกษา พรอมวิเคราะหฐานขอมูลในปจจัยการจัดการน้ําเสีย และการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge

3.2.2 จัดทําฐานขอมูล Water Balance

1) พิจารณาขอมูลจากการสํารวจ และเก็บขอมูลจากพื้นท่ีจริง เชน ขอมูลการจัดการน้ํา เปนตน

2) นําขอมูลการจัดการน้ําท่ีไดจากการสํารวจและเก็บขอมูล เพื่อจัดทํา Water Balance Model

3) วิเคราะหผลจากขอมูล Water Balance Model

3.2.3 ศึกษา โอกาส ปญหา อุปสรรคในการจัดทําระบบ และจัดทําทางเลือกในการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge

1) พิจาณาขอมูลจากการรวบรวมขอมูลดานเอกสาร และการสํารวจ เก็บขอมูลจากพื้นท่ีจริง นํามาพิจารณาโอกาส ปญหา อุปสรรคและแนวทางในการสรางระบบดังกลาว

2) ศึกษาโอกาส ปญหา และอุปสรรค จากขอมูล ทางเลือกในการสรางระบบดังกลาว และพิจาณาถึงผลการศึกษา เพื่อหาแนวทางการปรับปรุงแกไข

45

3) การประเมินโอกาส ปญหา และอุปสรรค โดยการใหคะแนนในแตละหัวขอ เพื่อนํามาสรุปผลคะแนนของความเปนไปไดในการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge

3.2.4 การประเมินทางเลือกในสรางระบบ Wastewater Zero Discharge

พิจารณาการประเมิน และทําฐานขอมูลจากประเมินทางเลือกในสรางระบบ Wastewater Zero Discharge เพื่อกําหนดแนวทางการสราง Wastewater Zero Discharge ใหเหมาะสมกับอุตสาหกรรมผลิตช้ินสวนรถยนตท่ีเปนกรณีศึกษา

3.2.5 เสนอแนะแนวทางการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge

เสนอแนวทางขอมูลจากศึกษาทางเลือก แนวทางการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge

3.3 พ้ืนท่ีในการศึกษา พื้นท่ีในการศึกษาเพื่อเก็บขอมูลการจัดการน้ํา และน้ําเสีย รวมท้ังการนําขอมูลตาง ๆ มาทําการประมวลผลในคร้ังนี้ คือ บริษัทผลิตช้ินสวนรถยนตแหงหนึ่งในนิคมอุตสาหกรรม ซ่ึงเปนบริษัทผลิตช้ินสวนรถยนต ประเภท ระบบคอมมอนเรลอินเจ็คเตอร ท่ีสงผลิตภัณฑใหบริษัทผลิตรถยนตช่ือดังในประเทศ และตางประเทศ เชน โตโยตา มิตซูบิชิ นิสสัน วอลลโว จีเอ็ม และ อิซูซุ เปนตน

46

บทที่ 4

ผลการศึกษา 4.1 ขอมูลท่ัวไปของบริษัทผลิตชิ้นสวนรถยนต

บริษัทผลิตช้ินสวนรถยนตท่ีศึกษานี้ กอต้ังข้ึนเม่ือป พ.ศ. 2545 เปนบริษัทผูผลิตอุปกรณฉีดจายน้ํามันเช้ือเพลิงท่ีมีความสลับซับซอนสูง และมีบทบาทสําคัญของการขยายฐานการผลิตของอุตสาหกรรมยานยนตในประเทศไทย บริษัทมีพันธกิจ คือ “การมีสวนรวมเพื่อสนับสนุนสังคมไทย ความม่ังค่ังของลูกคา และคุณภาพชีวิตท่ีดีของพนักงานดวยการผลิตสินคาท่ีมีคุณภาพ” ดวยพันธกิจนี้ บริษัทจึงไดอุทิศตัว และพัฒนาเทคโนโลยีท่ีลํ้าสมัย เพื่อใชในกระบวนการผลิตท่ีตองการความแมนยําสูงของกระบวนการขึ้นรูป และการประกอบ รวมท้ังบริษัทไดพยายามอยางตอเนื่องท่ีจะบรรลุถึงเปาหมายท่ีจะผลิตยานยนตท่ีเปนมิตรตอส่ิงแวดลอม ซ่ึงรายละเอียดของบริษัทมีดังตอไปนี้

ประเภทธุรกิจ Manufacturing of Fuel Injection System

Components ผลิตภัณฑ ระบบคอมมอนเรล (Pump, Rail, Injector)

EFI System (UC Injector) เนื้อท่ีท้ังหมดของบริษัท 130,000 ตารางเมตร เนื้อท่ีโรงงานและสํานักงาน 45,200 ตารางเมตร จํานวนพนักงาน 3,570 คน (มิถุนายน พ.ศ. 2555)

4.1.1 โครงสรางองคกร

บริษัทมีการแบงโครงสรางองคกรท่ีชัดเจนและเหมาะสม ซ่ึงทําใหบริษัทมีการบริหารงานอยาง เขมแข็งและเติบโตถึง 10 ป โดยมีประธานบริษัทท่ีเปนชาวญ่ีปุนทําการบริหารงานอยางชํานาญ โดยมีหนวยงานตาง ๆ ขับเคล่ือนตามภาพท่ี 4.1

47

Division Departm ent/Center/Section

A dm instration Hum an Resources

General A ffairs

Accounting and Planning

Purchasing

CO RPS

President M anufacturing M aintenance

Total Industry Engineering

Factory Engineering

Production Engineering

Production Control

Production

Quality Assurance Custom er Diesel

Gasoline/SKD

Part Inspection

QA Audit

QA Inspection Diesel

Quality Com m on

ภาพท่ี 4.1 โครงสรางองคกรของบริษัทผลิตช้ินสวนรถยนต แหลงท่ีมา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป. 4.1.2 ระบบมาตรฐานของบริษัทผลิตชิน้สวนรถยนตท่ีศึกษา ปจจุบันมีการแขงขันมากมาย ท้ังดานคุณภาพ ดานส่ิงแวดลอม และอ่ืน ๆ บริษัทผลิตช้ินสวนรถยนตเปนหนึ่งอุตสาหกรรมที่ตองแขงขัน เพื่อเพิ่มความนาเช่ือถือใหกับลูกคา และตอบสนองความตองการของลูกคา ดังนั้นบริษัทจึงไดจัดทําระบบมาตรฐานระดับสากล เพื่อยกระดับ และสรางความนาเช่ือถือ โดยมีรายละเอียด ดังนี้

48

1) ระบบมาตรฐาน ISO/TS16949: 2009 เปนมาตรฐานขอกําหนดเฉพาะทางเทคนิค (Technical Specification: TS) เปนระบบการจัดการท่ีเกี่ยวกับมาตรฐานระบบบริหารการจัดการคุณภาพ สําหรับกลุมอุตสาหกรรมยานยนตท่ัวโลก เนื่องจาก ISO/TS16949 เปนมาตรฐานท่ีบังคับใชโดยตรงกับบริษัทท่ีเปน Supplier ในอุตสาหกรรมรถยนต หรือบริษัทผูผลิตช้ินสวนยานยนตโดยตรง โดยเฉพาะกลุมลูกคาหลัก คือกลุม Big Three (Ford, Crysler และ General Motor) นอกจากกลุม Big Three เอง ยังไดมีการถือหุนในบริษัทรถยนตอ่ืน ๆ ไมวาจะเปน Mitsubishi และISUZU ซ่ึงลูกคาเหลานี้ตองการใหบริษัทผลิตช้ินสวนถยนต จัดทํามาตรฐาน ISO/TS16949 เปนพื้นฐาน

2) ระบบมาตรฐาน ISO 14001&OHSAS 18001 เปนระบบมาตรฐานการจัดการดานส่ิงแวดลอม และความปลอดภัย ซ่ึงบริษัทไดการ

รับรองในปพ .ศ . 2548 มีนโยบายดานสิ่งแวดลอม และความปลอดภัยท่ีประกาศข้ึนจากผูบริหารระดับสูง เพื่อใหมีการจัดการส่ิงแวดลอมท่ีดีใหดียิ่งข้ึน

4.1.3 กระบวนการผลิตชิ้นสวนรถยนต บริษัทผลิตช้ินสวนรถยนตท่ีทําการศึกษานี ้แบงผลิตภัณฑออกเปน 3 ผลิตภัณฑ ไดแก

1) ปมจายน้ํามันเช้ือเพลิง (Pump)

ภาพท่ี 4.2 กระบวนการผลิตปมจายน้ํามันเช้ือเพลิง (Pump) แหลงท่ีมา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป.

WASHING

PART

PACKING INSPECTION

ASSEMBLY MATCHING

49

2) รางคอมมอลเรล (Common Rail)

ภาพท่ี 4.3 กระบวนการผลิตรางคอมมอลเรล (Common Rail) แหลงท่ีมา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป. 3) หัวฉีดน้ํามันเช้ือเพลิง (Injector)

ภาพท่ี 4.4 กระบวนการผลิตหัวฉีดน้ํามันเช้ือเพลิง (Injector) แหลงท่ีมา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป.

4.1.4 ผลิตภัณฑหลักของอุตสาหกรรมผลิตชิ้นสวนรถยนต ประเภทคอมมอนเรล มีดังนี้ 1) ระบบคอมมอนเรล (Common rail system)

ระบบจายน้ํามันแบบรางรวม เปนระบบจายน้ํามันท่ีไดรับการพัฒนาลาสุด สําหรับเคร่ืองยนตดีเซล การทํางานของระบบคอมมอนเรลเร่ิมตนโดยอาศัยปมแรงดันสูง ท่ีสามารถจาย

WASHING

PART MATCHING ASSEMBLY

PACKING

WASHING

PART MATCHING ASSEMBLY

INSPECTION PACKING

50

น้ํามันเช้ือเพลิงดวยแรงดันสูงถึง 1,377 บาร หรือสูงกวาเครื่องยนตดีเซลไดเรคอินเจคช่ันท่ัวไปถึง 8.00 เทา

ระบบทํางานโดยนํ้ามันเช้ือเพลิงจะถูกสงผานเขามารอในรางน้ํามันคอมมอนเรลดวยแรงดันสูง โดยท่ีปลายของรางสงน้ํามันจะติดต้ังอุปกรณควบคุมแรงดันน้ํามัน และเซ็นเซอรตรวจจับแรงดันน้ํามัน เพื่อทําหนาท่ีรักษา และควบคุมแรงดันของนํ้ามันท่ีถูกสงมาจากปมแรงดันสูงใหเหมาะสมกับสภาพการขับข่ี กอนท่ีหัวฉีดอิเล็กทรอนิกส ซ่ึงมีรูฉีดน้ํามัน 6 รูตอหัว จะพนน้ํามันท่ีมีลักษณะเปนละอองฝอย คลายละอองแปงเขาสูหองเผาไหมโดยตรง ท้ังนี้หัวฉีดจะทํางาน 2 คร้ัง ใน 1 จังหวะ ดวยการฉีดน้ํามันนํารอง (Pilot Injection) กอนทําการฉีดจริง ซ่ึงจะชวยลดระดับเสียงดังท่ีเกิดจากการจุดระเบิด

การทํางานในทุกข้ันตอนของระบบคอมมอนเรล ไดเร็คอินเจคช่ัน จะถูกควบคุมดวยระบบคอมพิวเตอรโดยอาศัยขอมูลท่ีถูกสงมาจากสวนตาง ๆ เชน เซ็นเซอรของเพลาขอเหวี่ยง คันเรง อุณหภูมิ อากาศ ฯลฯ แลวนํามาประมวลผล เพื่อใหมีการส่ังจายน้ํามันเช้ือเพลิงอยางถูกตอง แมนยํา และสอดคลองกับความเร็วรอบเคร่ืองยนต รวมถึงยังควบคุมจังหวะการเปด – ปดวาลวใหเหมาะสมกับจังหวะการทํางานของเคร่ืองยนตดวย สงผลใหเคร่ืองยนตมีสมรรถนะดีข้ึน แรงข้ึน ประหยัดน้ํามันมากข้ึน มีเสียงเงียบ ส่ันสะเทือนนอย มีความทนทานสูง คาบํารุงรักษาตํ่า และมลพิษในไอเสียตํ่า จนสามารถผานขอกําหนดมาตรฐานไอเสียในระดับยูโร 3 ซ่ึงเปนเกณฑมาตรฐาน ไอเสียท่ีหลายประเทศจะใชบังคับในอนาคต

ระบบคอมมอนเรลจะสะสมเช้ือเพลิงแรงดันสูงไวในรางรวม และฉีดเช้ือเพลิงนั้นเขากระบอกสูบเคร่ืองยนตในชวงเวลาท่ีเหมาะสมตามการควบคุมของ ECU (Engine Control Unit) ของเคร่ืองยนต ใหแรงดันสูงอยางอิสระจากความเร็วเคร่ือง ดังนั้นระบบคอมมอนเรล จึงชวยลดการปลอยสารอันตราย เชน Nitrogen Oxides (NOx) และอนุภาคของเสียพรอมใหกําลังเคร่ืองท่ีแรงยิ่งข้ึน พัฒนาระบบใหสามารถเพิ่มแรงดันเช้ือเพลิง และเพิ่มความเท่ียงตรงของจังหวะเวลา และปริมาณการฉีดน้ํามัน ทําใหไอเสียสะอาดข้ึน และกําลังเคร่ืองยนตท่ีแรงข้ึน

51

ภาพท่ี 4.5 ระบบคอมมอนเรล แหลงท่ีมา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป.

2) โซลีนอยด (Solenoid) โซลีนอยดเปนช้ินสวนท่ีสําคัญสวนหนึ่งของระบบคอมมอนเรล โดยมีขดลวด

แมเหล็ก ซ่ึงประกอบติดต้ังอยูบนหัวฉีดในระบบคอมมอนเรล ทําหนาท่ีควบคุมปริมาณ และจังหวะการฉีดน้ํามันใหถูกตองแมนยําอยางมีประสิทธิภาพ ชวยใหระบบการเผาไหมของเคร่ืองยนตสมบูรณข้ึน ทําใหประหยัดเช้ือเพลิง กําลังเคร่ืองสูงลดไอเสียและเสียงของเคร่ืองยนตเบา

3) หัวฉีด UC (UC Injector) หัวฉีด UC ทําหนาท่ีฉีดน้ํามันเช้ือเพลิงในชวงเวลา และปริมาณท่ีเหมาะสม เนื่องจาก

การทํางานของช้ินสวนนี้ใช ECU (Engine Electronics Control Unit) ควบคุมเคร่ืองยนต จึงสามารถฉีดน้ํามันในปริมาณ และเวลาที่เท่ียงตรงยิ่งข้ึน ซ่ึงสามารถใชประโยชนได คือ

- ใชสนามแมเหล็กในการควบคุมชวงการฉีดใหเหมาะสมกับสภาพการขับข่ี - ใหละอองน้ํามันเช้ือเพลิงท่ีละเอียดมากข้ึนโดยการเพ่ิมรูฉีดน้ํามันเปน12 รู - ไมใช Spacer ทําใหชวยลดชองวางและชวยใหประกอบกับช้ินสวนอ่ืนไดงายยิ่งข้ึน 4) รางน้ํามัน (Rail)

เรลหรือรางน้ํามัน ทําหนาท่ีเก็บน้ํามันเช้ือเพลิงแรงดันสูง (ต้ังแต 0 – 180 Mpa.) ท่ีถูกสงมาจากซัพพลายปม และสงตอไปยังหัวฉีดของกระบอกสูบ โดยท่ีรางน้ํามันประกอบดวยอุปกรณจํากัดแรงดันน้ํามัน วาลวปลอยแรงดัน และเซ็นเซอรตรวจจับแรงดันน้ํามัน เพื่อทําหนาท่ีรักษา และควบคุมแรงดันของน้ํามัน ท่ีถูกสงมาจากปมแรงดันสูงใหอยูในระดับท่ีเหมาะสมกับการขับข่ี ลดการส่ันสะเทือน และเสียงของระบบน้ํามันเช้ือเพลิง

52

5) หัวฉีด (Injects) หัวฉีดจะทําหนาท่ีฉีดน้ํามันเช้ือเพลิงท่ีอยูในราง (Rail) ไปยังหองเผาไหมในหองเคร่ืองตามสัญญาณท่ีไดรับจาก ECU ในเวลา และปริมาณท่ีเหมาะสม

6) ซัพพลายปม (Supply Pump) ซัพพลายปมจะจายน้ํามันเช้ือเพลิงดวยแรงดันท่ีสูงถึง 1,800 บารไปเก็บท่ีรางสงน้ํามันระบบคอมมอนเรล น้ํามันเช้ือเพลิงท่ีถูกสงออกจากระบบคอมมอนเรลจะถูกควบคุมโดยเซ็นเซอรตรวจจับแรงดันน้ํามัน และวาลวแมเหล็กไฟฟาของซัพพลายปม

1) โซลีนอยด 2) หัวฉีด UC 3) รางนํ้ามัน

4) หัวฉีด 5) ซัพพลายปม

ภาพท่ี 4.6 ผลิตภัณฑของบริษัทผลิตช้ินสวนรถยนตระบบคอมมอนเรล แหลงท่ีมา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป.

4.2 การจัดการสิ่งแวดลอมของบริษัทผลิตชิ้นสวนรถยนต

บริษัทผลิตช้ินสวนรถยนตแหงนี้ ต้ังอยูในนิคมอุตสาหกรรม ดังนั้นการดําเนินงานดานการจัดการส่ิงแวดลอม ในบางสวนตองปฏิบัติตามกฏหมายการนิคมอุตสาหกรรม ไดแก ประกาศการนิคมอุตสาหกรรมแหงประเทศไทยท่ี 78/2554 เร่ือง หลักเกณฑท่ัวไปในการระบายนํ้าท้ิงจากโรงงานอุตสาหกรรมในนิคมอุตสาหกรรม และกฏหมายอ่ืน ๆ เชน พระราชบัญญัติโรงงาน พ.ศ.

53

2535 พระราชบัญญัติการสาธารณสุข พ.ศ. 2535 เปนตน ซ่ึงบริษัทมีการจัดการส่ิงแวดลอมท่ีดีตามมาตรฐาน ISO14001 และตามมาตรฐานบริษัทแมท่ีประเทศญ่ีปุน

ในการจัดการส่ิงแวดลอมของบริษัท มีการตรวจติดตามระบบ ISO14001 โดยจัดใหมีการตรวจติดตามภายในปละ 2 คร้ัง และภายนอกปละ 1คร้ัง เพื่อสรางระบบการจัดการส่ิงแวดลอมท่ีเขมแข็ง และใหมีการปฏิบัติงานท่ีสอดคลองตามขอกําหนด และกฏมายท่ีเกี่ยวของ

บริษัทมีนโยบายส่ิงแวดลอม เพื่อใหบรรลุถึงการดําเนินงานดานการดูแลรักษา และปรับปรุงสภาพแวดลอมใหดีข้ึนอยางตอเนื่อง โดยทางผูบริหารระดับสูงและพนักงานทุกคนมีความมุงม่ันปฏิบัติ มีรายละเอียด ดังนี้

1) ปฏิบัติงานใหถูกตองตามกฎหมาย และขอกําหนดอ่ืน ๆ ดานการจัดการส่ิงแวดลอม

ของประเทศไทย และขอกําหนดอ่ืน ๆ ท่ีเกี่ยวของกับกิจกรรมผลิตภัณฑ และบริการของบริษัทฯ อยางเครงครัด

2) ปรับปรุง และปองกันอันตรายอันอาจเกิดจากสภาพแวดลอมในการทํางาน คงไวซ่ึงสภาพแวดลอมท่ีดี และลดผลกระทบตอส่ิงแวดลอม

3) อนุรักษใชทรัพยากรและพลังงานตาง ๆ ใหเกิดประโยชนสูงสุด 4) สงเสริมผูจัดหาวัตถุดิบ ช้ินสวน ใหมีระบบการจัดการส่ิงแวดลอม 5) สงเสริม และสนับสนุนกิจกรรมรับผิดชอบตอความปลอดภัย ส่ิงแวดลอม และสังคม

ของบริษัทฯ

นโยบายดานส่ิงแวดลอมดังกลาว แสดงถึงความมุงม่ันของผูบริหาร ในการสนับสนุนการจัดการส่ิงแวดลอมใหดียิ่งข้ึน นอกเหนือจากนี้ ยังมีทางหนวยงานผูรับผิดชอบหลัก คือ หนวยงานส่ิงแวดลอม มีหนาท่ีขับเคล่ือนกระบวนการจัดการส่ิงแวดลอมในบริษัทใหเปนไปอยาง มีประสิทธิภาพ เชน มีการประชาสัมพันธ อบรม และช้ีแจง ใหพนักงานมีความเขาใจ ตระหนักถึงความสําคัญของส่ิงแวดลอมท่ีตองชวยกันดูแลรักษารวมกันอยางตอเนื่อง อยางไรก็ตามสภาพปจจุบันของบริษัทนั้น มีแหลงกําเนิดมลพิษ 3 แหลง ไดแก มลพิษอากาศ มลพิษน้ํา และมลพิษกาก ท่ีตองปรับปรุงระบบการจัดการส่ิงแวดลอมใหมีการปลอยออกนอกบริษัทใหนอยท่ีสุด หรือไมมีการออกนอกบริษัทเลย ซ่ึงเปนเปาหมายตอไปท่ีบริษัทจะตองปฏิบัติ โดยมีรายละเอียดของมลพิษภายในบริษัทท่ีทําการศึกษา ดังภาพท่ี 4.7

54

ภาพท่ี 4.7 แหลงกําเนิดมลพษิของบริษัทผลิตช้ินสวนรถยนต แหลงท่ีมา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป.

4.2.1 มลพิษทางอากาศ บริษัทท่ีทําการศึกษานี้ เปนอาคารแบบปด ซ่ึงในการระบายมลพิษอากาศออกนอกบริษัท

จะใชปลองระบายอากาศ มลพิษทางอากาศเกิดจากการปลอยไอระเหยสารเคมี น้ํามัน ความรอน จากกระบวนการผลิต และจากกระบวนการสนับสนุนการผลิต มีการตรวจสอบมลพิษอากาศปละ 2 คร้ัง ซ่ึงผลการตรวจสอบการระบายอากาศของบริษัทสอดคลองตามมาตรฐานกฏหมาย และ มาตรฐานภายในของบริษัท ดังภาพท่ี 4.8

ภาพท่ี 4.8 การตรวจมลพิษทางอากาศ แหลงท่ีมา: การเก็บขอมูล

55

4.2.3 มลพิษทกาก (ขยะ) บริษัทท่ีทําการศึกษา มีการจัดการขยะท่ีเกิดจากกระบวนการผลิต เชน เศษกลองท่ีชํารุดจาก

การขนสง พลาสติกจากการคลุมช้ินงาน อุปกรณ เคร่ืองจักรท่ีชํารุดเสียหาย กากตะกอนของเสียท่ีเกิดจากระบบบําบัดน้ําเสีย รวมถึงช้ินงานท่ีไมผานการตรวจสอบคุณภาพ เปนตน และขยะท่ีเกิดจากการใชชีวิตประจําวันของพนักงาน แบงการจัดการขยะเปน 4 ประเภท ดังนี้

1) ขยะประเภทท่ัวไป ถังขยะสีเขียว 2) ขยะประเภทรีไซเคิล ถังขยะสีเหลือง 3) ขยะประเภทอันตราย ถังขยะสีแดง 4) ขยะประเภทมูลฝอย ถังขยะสีน้ําเงิน

ภาพท่ี 4.9 ตัวอยางประเภทของถังขยะ แหลงท่ีมา: การเก็บขอมูล

หนวยงานส่ิงแวดลอม มีหนาท่ีควบคุมจัดการขยะอยางเขมงวด มีการตรวจติดตามการคัดแยกขยะทุกเดือน เพื่อการคัดแยกขยะท่ีถูกตอง และปฏิบัติงานไดสอดคลองตามขอกําหนด หากพบการทิ้งขยะผิดประเภท ทางหนวยงานท่ีท้ิงขยะผิดตองหาสาเหตุ และการแกไข พรอมท้ังรายงานโดยตรงกับผูบริหารระดับสูง ซ่ึงเปาหมายของการจัดการขยะคือ ท้ิงขยะถูกตองทุกแผนกรอยละ 100 ในทุกเดือน

4.2.4 มลพิษทางน้ํา บริษัทมีแหลงกําเนิดมลพษิน้ําจากหลายกระบวนการ เชน กระบวนการผลิต การใชหองน้ํา

และโรงอาหาร เปนตน ในสวนการจดัการน้ําเสียของบริษัทผลิตช้ินสวนรถยนตท่ีศึกษานี้ แบงการกําจัดน้าํเสียออกเปน 2 สวน คือ

56

- สงกําจัดภายนอก เชน น้ํา มันท่ีผานการใชจากกระบวนการผลิต, Coolant, NS Clean 100, Phachem, Electrotype เปนตน

- กําจัดเองภายในบริษัท เชน น้ําจากการทําความสะอาดบริษัทของแมบาน น้ําเสียจากกระบวนการผลิตบางประเภท เปนตน น้ําเสียเหลานี้ จะผานระบบทอตรงเขาสูระบบบําบัดน้ําเสีย เพื่อชวยในการบําบัดน้ําเสียใหมีคุณภาพท่ีดี โดยมี 3 ระบบบําบัดน้ําเสียดวยกัน ดังนี้

1) ระบบน้ําเสียจากกระบวนการผลิต

น้ําเสียท่ีเกิดจากกระบวนการผลิตเปนน้ําเสียท่ีมีน้ํามัน สารเคมีปนเปอน เนื่องจากกระบวนการผลิตช้ินสวนรถยนตมีน้ํามัน สารเคมี และนํ้าเปนองคประกอบหลัก แหลงกําเนิดน้ําเสียจากกระบวนการผลิตในบริษัทมีมากกวา 60 แหลง เชน กระบวนการลางช้ินงาน ลางกลองบรรจุช้ินงาน กระบวนการประกอบชิ้นงาน เปนตน

ภาพท่ี 4.10 ระบบบําบัดน้ําเสียจากกระบวนการผลิต

แหลงท่ีมา: การเก็บขอมูล

ระบบบําบัดน้ํ า เ สียจากกระบวนการผลิต เปนระบบบําบัดน้ํ า เ สียแบบเคมี ประกอบดวย 2 สวน คือ Dissolve Air Flotation System (DAF) และ Sediment System สามารถบําบัดน้ําเสียไดสูงถึง 50.0 ลูกบาศกเมตรตอวัน โดยมีข้ันตอนในการบําบัดน้ําเสีย ดังภาพท่ี 4.11

57

ภาพท่ี 4.11 ข้ันตอนการบําบัดน้ําเสียของระบบบําบัดน้าํเสียจากกระบวนการผลิต

แหลงท่ีมา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป.

จากการศึกษาพบวา ระบบนี้มีปญหา คือ การปรับสารเคมีไมเหมาะสมกับการบําบัดน้ําเสีย ทําใหคาน้ําเสียเกินมาตรฐาน สาเหตุเกิดจากบริษัทขาดการทํา Jar Test อยางตอเนื่อง และเม่ือเกิดปญหา บริษัทไดวาจางผูรับเหมาเขามาแกไขปญหาของระบบบําบัดน้ําเสีย ซ่ึงมีหลายบริษัทเขามาดําเนินการแกไข จึงทําใหมีการปรับปรุงระบบบําบัดน้ําเสียหลายคร้ัง จนทําใหขอมูลในการควบคุมดูแลระบบขาดความตอเนื่อง

2) ระบบบําบัดน้ําเสียจากหองน้ํา

แหลงน้ําเสียของระบบนี้เปนน้ําท่ีเกิดจากการอุปโภคของพนักงานท่ีมีมากกวา 3,000 คน จึงทําใหมีน้ําเสียจากหองน้ํามีปริมาณมากเชนเดียวกัน โดยมีรายละเอียดการสรางระบบบําบัดดังนี้

- พ.ศ. 2554 สรางระบบบําบัดน้ําเสียแบบถังสําเร็จรูปติดต้ังแบบฝงดิน บําบัดน้ําเสียไดสูงถึง 210 ลูกบาศกเมตรตอวัน พบปญหาคุณภาพน้ําเสียในชวงเวลาที่มีการใชหองน้ํามาก เชน ชวงพักเบรคของพนักงาน ทําใหเกิดตะกอนลอยฟุง และทําใหคาของแข็งแขวนลอยสูง

- พ.ศ. 2555 สรางระบบบําบัดน้ําเสียเพิ่มเติม เพื่อแกปญหาตะกอนลอยฟุง ดังกลาว โดยเพิ่มระบบบําบัดน้ําเสียแบบถังสําเร็จรูปติดต้ังบนดิน บําบัดน้ําเสียสูงถึง 180 ลูกบาศกเมตร ตอวัน เบ้ืองตน สามารถแกไขปญหาความผิดปกติของน้ําเสียในชวงพักเบรคได อยางไรก็ตาม

น้ําเสียจากระบวนการผลิต Raw Waste 1

DAF System

Raw Waste 2

Sediment System

Storage Tank

Influent

Effluent

บอพักน้าํเสีย 1 เติมสารเคมี

เติมสารเคมี

Sludge

Sludge

บอพักน้าํเสีย 2

58

ระบบนี้ สรางเสร็จในเดือนมิถุนายน พ.ศ. 2555 ท่ีผานมา ยังคงตองเฝาระวังประสิทธิภาพอยางตอเนื่อง หากรวมท้ัง 2 ระบบแลวสามารถบําบัดน้ําเสียไดสูงถึง 390 ลูกบาศกเมตรตอวัน

ภาพท่ี 4.12 ระบบบําบัดน้ําเสียจากหองน้ํา แหลงท่ีมา: การเก็บขอมูล

3) ระบบบําบัดน้ําเสียจากโรงอาหาร

ระบบบําบัดน้ําเสียของโรงอาหาร เปนระบบบําบัดน้ําเสียแบบ Dissolve Air Flotation System (DAF) สามารถบําบัดน้ําเสียท่ีมีองคประกอบของไขมันไดเปนอยางดี น้ําเสียสวนนี้เปนน้ําเสียท่ีเกิดจากกิจกรรมของแมบาน เชน การลางทําความสะอาดอุปกรณทําอาหารท่ีมีน้ํามันจากการประกอบอาหารปนเปอน ลางจาน ลางแกว เปนตน

ภาพท่ี 4.13 ระบบบําบัดน้ําเสียจากโรงอาหาร แหลงท่ีมา: การเก็บขอมูล

59

ระบบบําบัดน้ําเสียนี้ บําบัดน้ําเสียไดสูงถึง 50.0 ลูกบาศกเมตรตอวัน มีการกําจัดไขมันเบ้ืองตน โดยการใชถังดักไขมัน เพื่อกําจัดไขมันกอนเขาระบบ DAF System ตอไป ระบบนี้มีปญหา คือ การเติมสารเคมีไมเหมาะสม สาเหตุเกิดจากขาดการทํา Jar Test จึงทําใหคาพีเอชและคาซีโอดี มีแนวโนมท่ีสูง การทํางานของระบบนี้แสดงดังภาพท่ี 4.14

ภาพท่ี 4.14 ข้ันตอนการบําบัดน้ําเสียของระบบบําบัดน้าํเสียจากโรงอาหาร แหลงท่ีมา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป.

น้ําเสียท่ีผานการบําบัดน้ําเสียแลวท้ัง 3 ระบบ จะรวมกันท่ีบอรวมน้ําเสียกอนปลอยออกสูการนิคมอุตสาหกรรม (Discharge Factory) ซ่ึงมีขนาด 20.0 ลูกบาศกเมตร น้ําเสียจากบอนี้จะปลอยออกสูระบบบําบัดน้ําเสียสวนกลางของการนิคมอุตสาหกรรม เพื่อบําบัด และปลอยน้ําออกสูแหลงสาธารณะตอไป

ภาพท่ี 4.15 บอรวมน้ําเสียกอนปลอยออกสูการนิคมอุตสาหกรรม (Discharge Factory)

แหลงท่ีมา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป.

Effluent of Production Wastewater Treatment Plant

Effluent of Sanitary Wastewater Treatment Plant

Effluent of Canteen Wastewater Treatment Plant

ระบบบําบัดนํ้าเสียสวนกลางของการนิคมอตสาหกรรม

Discharge Factory

น้ําเสียจากโรงอาหาร Grease Trap

DAF System

Influent

Effluent

Storage Tank

เติมสารเคมี Sludge

60

ในสวนของการนิคมอุตสาหกรรม มีการสุมตรวจคุณภาพน้ําเสีย เดือนละ 1 คร้ัง ณ บอรวมน้ําเสียกอนปลอยออกสูการนิคมอุตสาหกรรม เพื่อเปนการควบคุมคุณภาพน้ําเสียใหสอดคลองตามประกาศการนิคมอุตสาหกรรมแหงประเทศไทยท่ี 78/2554 เร่ือง หลักเกณฑท่ัวไปในการระบายนํ้าท้ิงจากโรงงานอุตสาหกรรมในนิคมอุตสาหกรรม

4.3 การศึกษาผลการวิเคราะหคุณภาพน้ําเสียของระบบบําบัดนํ้าเสีย จากการศึกษาการควบคุมคุณภาพน้ําเสียของบริษัท พบวา มีการตรวจสอบคุณภาพน้ําเสีย โดยหองปฏิบัติการวิเคราะหคุณภาพน้ําเสียท่ีไดข้ึนทะเบียนกับกรมโรงงานอุตสาหกรรม ซ่ึงมีวิธีการวิเคราะหคุณภาพน้ําเสีย ตามมาตรฐาน Standard Method for the Examination of Water and Wastewater. 21st Edition ดังตารางท่ี 4.1 ตาราท่ี 4.1 พารามิเตอร และวิธีวิเคราะหคุณภาพน้ําเสียของบริษัท

พารามิเตอร วิธีการวิเคราะห 1.ความเปนกรด-ดาง (pH) Electrometric Method 2.บีโอดี (Biochemical Oxygen Demand: BOD) Membrane Electrode 3.ซีโอดี (Chemical Oxygen Demand: COD) Closed Reflux Method 4.ปริมาณของแข็งแขวนลอย (Suspended Solid: SS) Dried at 103 – 105 OC 5.ปริมาณของแข็งที่ละลายในนํ้า (Total Dissolved Solid: TDS) Dried at 103 – 105 OC 6.น้ํามันและไขมนั (Oil and Grease) Partition Gravimetric Method 7.โครเมียมเฮกซะวาเลนซ (Chromium Hexavalent: Cr6+) Colorimetric Method 8.โลหะสังกะสี (Zinc: Zn) Colorimetric Method 9.โลหะทองแดง (Copper: Cu) Colorimetric Method

แหลงท่ีมา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป. ดวยความเขมงวดในการจัดการส่ิงแวดลอมของบริษัท มีการควบคุมคุณภาพน้ําเสีย ตามมาตรฐานกฏหมาย (มาตรฐานการนิคมอุตสาหกรรม) และมาตรฐานคุณภาพน้ําเสียภายในบริษัท ท่ีตํ่ากวา มาตรฐานการนิคมอุตสาหกรรมกําหนดถึงรอยละ 75.0 แสดงดังตารางท่ี 4.2

61

ตารางท่ี 4.2 มาตรฐานคุณภาพน้ําเสีย และความถ่ีในการวิเคราะหคุณภาพน้ําเสีย ตามประกาศการนิคมอุตสาหกรรมแหงประเทศไทยที่ 78/2554 เ รื่อง หลักเกณฑ ท่ัวไปในการระบายนํ้าท้ิงจากโรงงานอุตสาหกรรมในนิคมอุตสาหกรรม และมาตรฐานภายในของบริษัท

มาตรฐาน

พารามิเตอร

ความถ่ีในการวิเคราะห

มาตรฐานกฎหมายไทย

มาตรฐานภายในบริษัท

(รอยละ75.0 ของมาตรฐาน

กฎหมายไทย)

หนวย

1. ความเปนกรด – ดาง (pH) 5.50 – 9.00 5.94 – 8.56 - 2. น้าํมันและไขมัน (Oil and Grease) < 10.0 < 7.50 mg/L 3. สี (Color) ตองไมเปนที่รังเกียจ - 4. กลิ่น (Odor)

> 1 คร้ัง/วัน

ตองไมเปนที่รังเกียจ - 5. บีโอด ี(Biochemical Oxygen Demand: BOD)

< 500 < 375 mg/L

6. ซีโอดี (Chemical Oxygen Demand: COD)

< 750 < 562 mg/L

7. ปริมาณของแข็งที่ละลายในนํ้า (Total Dissolved Solid: TDS)

< 3,000 < 2,250 mg/L

8. ปริมาณของแข็งแขวนลอย (Suspended Solid: SS)

> 1 คร้ัง/สัปดาห

< 200 < 150 mg/L

9. โลหะทองแดง (Copper: Cu) < 2.00 < 1.50 mg/L 10. โลหะตะกั่ว (Lead: Pb) < 0.20 < 0.15 mg/L 11. โลหะสังกะสี (Zinc: Zn) < 5.00 < 3.75 mg/L 12. โลหะเหล็ก (Iron: Fe) < 10.0 < 7.5 mg/L 13. โครเมียมไตรวาเลนซ (Chromium Trivalent: Cr3+)

< 0.75 < 0.56 mg/L

14. โครเมียมเฮกซะวาเลนซ (Chromium Hexavalent: Cr6+)

< 0.25 < 0.19 mg/L

15. ทีเคเอ็น (TKN: Total Kjeldahl Nitrogen)

< 100 < 75.0 mg/L

16. โลหะปรอท (Mercury: Hg)

> 1 คร้ัง/ป

< 0.005 < 0.0037 mg/L

62

ตารางท่ี 4.2 (ตอ)

มาตรฐาน

พารามิเตอร

ความถ่ีในการวิเคราะห

มาตรฐานกฎหมายไทย

มาตรฐานภายในบริษัท

(รอยละ75.0 ของมาตรฐานกฎหมาย

ไทย)

หนวย

17. โลหะเซลีเนียม (Selenium: Se) < 0.02 < 0.015 mg/L 18. โลหะแคดเมียม (Cadmium: Cd) < 100 < 75.0 mg/L 19. สารหน ู(Arsenic: As) < 0.25 < 0.19 mg/L 20. โลหะแบเรียม (Barium: Ba) < 1.00 < 0.75 mg/L 21. โลหะนกิเกิล (Nickel: Ni) < 1.00 < 0.75 mg/L 22. โลหะแมงกานีส (Manganese: Mn) < 5.00 < 3.75 mg/L 23. โลหะเงิน (Silver: Ag) < 1.00 < 0.75 mg/L 24. ฟลอูอไรด (Fluoride) < 5.00 < 3.75 mg/L 25. ซัลไฟด (Sulphide) < 1.00 < 0.75 mg/L 26. ไซยาไนด (Cyanide as HCN) < 0.20 < 0.15 mg/L 27. ฟอรมาลดไีฮด (Formaldehyde) < 1.00 < 0.75 mg/L 28. สารประกอบฟนอล (Phenols Compound)

< 1.00 < 0.75 mg/L

29. คลอไรด (Chloride as Cl2) < 2,000 < 1,500 mg/L 30. คลอรีนอิสระ (Free Chlorine) < 1.00 < 0.75 mg/L 31. สารซักฟอก (Surfactants) < 30.0 < 22.0 mg/L 32. อุณหภูมิ (Temperature) < 45.0 < 34.0 ๐C 33. ยาฆาแมลง (Pesticide)

> 1 คร้ัง/ป

ตองไมมี - -

แหลงท่ีมา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป. หองปฏิบัติการวิเคราะหคุณภาพน้ําเสีย มีหนาท่ีรายงานผลการวิเคราะหใหกับผูดูแลระบบบําบัดน้ําเสีย เพื่อใชในการควบคุมระบบบําบัดน้ําเสียท้ัง 3 ระบบ จากการศึกษาผลการวิเคราะหคุณภาพน้ําเสียทั้ง 3 ระบบ 6 พารามิเตอร ในเดือนมกราคม พ.ศ. 2554 ถึง เดือนมิถุนายน พ.ศ. 2555

63

โดยแสดงผลการวิเคราะหท่ีมีคาสูงสุด (Maximum) ในแตละพารามิเตอร เพื่อศึกษาแนวโนมของผลการวิเคราะห มีรายละเอียด ดังนี้

4.3.1 ผลการวิเคราะหคุณภาพน้ําเสียของระบบบําบัดน้ําเสียจากกระบวนการผลิต จากการศึกษา พบวา ผลการวิเคราะหคาสูงสุด (Maximum) ของคุณภาพน้ําเขา และ

คุณภาพน้ําออกจากระบบบําบัดน้ําเสียนี้ แสดงดังตารางท่ี 4.3 และ 4.4

ตารางท่ี 4.3 คาสูงสุดของผลการวิเคราะหคุณภาพน้ําเขาระบบบําบัดน้ําเสียจากกระบวนการผลิต

Month Oil & Grease BOD COD TSS pH TDS Jan'11 795 2,045 4,525 776 8.36 2,004 Feb.'11 605 616 3,438 498 8.36 1,264 Mar.'11 1,165 1,204 4,913 2,124 8.22 1,920 Apr.'11 668 401 2,100 223 8.32 848 May.'11 447 1,226 3,550 214 8.40 4,328 Jun.'11 2,281 6,680 10,050 2,092 8.29 2,596 Jul.'11 2,473 4,060 7,250 2,888 8.29 1,380 Aug.'11 1,691 3,560 9,400 1,888 8.61 1,708 Sep.'11 1,086 1,136 3,138 323 8.50 1,012 Oct.'11 454 812 1,756 242 8.16 942 Nov.'11 340 1,058 2,256 612 8.49 1,296 Dec.'11 671 1,656 3,025 422 7.58 912 Jan'12 405 995 4,200 227 8.46 1,388 Feb.'12 616 1,324 2,700 325 8.16 916 Mar.'12 654 978 2,538 293 7.48 1,176 Apr.'12 650 548 2,100 336 7.58 724 May.'12 736 458 4,875 247 7.85 616 Jun.'12 493 1,242 4,875 314 7.68 928

แหลงท่ีมา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป.

64

ตารางท่ี 4.4 คาสูงสุดของผลการวิเคราะหคุณภาพน้ําออกระบบบําบัดน้ําเสียจากกระบวนการผลิต

Month Oil & Grease BOD COD TSS pH TDS Jan'11 4.90 299 755 16.5 8.50 2,048 Feb.'11 4.80 288 540 13.0 7.96 1,844 Mar.'11 4.10 276 573 42.0 8.14 1,748 Apr.'11 6.10 51.7 400 39.0 7.77 1,176 May.'11 2.20 112 255 3.6 8.08 1,008 Jun.'11 4.40 366 635 16.0 8.20 2,524

Jul.'11 34.0 1,160 2,163 30.0 8.34 4,436 Aug.'11 25.8 706 1,913 21.0 7.78 3,780 Sep.'11 35.2 542 1,888 17.0 8.08 3,504 Oct.'11 20.9 612 1,653 15.0 8.00 3,188 Nov.'11 37.5 1,122 3,038 16.7 7.56 3,168 Dec.'11 15.7 401 1,025 7.00 7.80 2,288 Jan'12 23.8 727 1,694 41.2 7.72 2,560 Feb.'12 29.2 894 2,050. 37.0 7.66 2,372 Mar.'12 48.5 1284 3,038 16.0 7.44 2,576 Apr.'12 18.6 65.4 408 28.0 7.14 1,316 May.'12 24.4 156 415 23.0 7.26 1,212 Jun.'12 5.00 191 363 17.0 7.42 1,508

แหลงท่ีมา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป. จากตารางท่ี 4.3 แสดงคาสูงสุด (Maximum) ของคุณภาพน้ําเขา และตารางท่ี 4.4 แสดง

คาสูงสุด (Maximum) ของคุณภาพน้ําออกจากระบบบําบัดน้ําเสียกระบวนการผลิต ในพารามิเตอรคาน้ํามันและไขมัน (Oil and Grease) คาบีโอดี (Biochemical Oxygen Demand: BOD) คาซีโอดี (Chemical Oxygen Demand: COD) คาปริมาณของแข็งแขวนลอย (Suspended Solid: SS) คาความเปนกรด – ดาง (pH) และคาปริมาณของแข็งท่ีละลายในน้ํา (Total Dissolved Solid: TDS) แสดงแนวโนมดังภาพท่ี 4.16 – 4.21

65

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

Jan'11 Feb Mar Apr May Jun Jul Aug. Sep. Oct. Nov. Dec'11 Jan'12 Feb Mar Apr May Jun

Month

0

10

20

30

40

50

60

Avg. of Influent Avg. of Effluent

ภาพท่ี 4.16 กราฟแสดงคาสูงสุดของคุณภาพน้ําเขา และน้ําออกจากระบบบําบัดน้ําเสียกระบวนการ ผลิตในพารามิเตอรน้ํามันและไขมัน แหลงท่ีมา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป. หมายเหตุ: มาตรฐานคุณภาพนํ้าเขา (Design std.) = 1,000 mg/L และมาตรฐานคุณภาพนํ้าออก (In house std.) = 5.00 mg/L

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

Jan'11 Feb Mar Apr May Jun Jul Aug. Sep. Oct. Nov. Dec'11 Jan'12 Feb Mar Apr May Jun

Month

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

Avg. of Influent Avg. of Effluent

ภาพท่ี 4.17 กราฟแสดงคาสูงสุดของคุณภาพน้ําเขา และน้ําออกจากระบบบําบัดน้ําเสียกระบวนการ ผลิตในพารามิเตอรบีโอดี แหลงท่ีมา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป. หมายเหตุ: มาตรฐานคุณภาพนํ้าเขา (Design std.) = 5,000 mg/L และมาตรฐานคุณภาพนํ้าออก (In house std.) = 375 mg/L

Influe

nt: m

g/L

Efflu

ent: m

g/L

Influe

nt: m

g/L

Efflu

ent: m

g/L

Max of Influent Max of Effluent

Max of Influent Max of Effluent

66

0.0

2000.0

4000.0

6000.0

8000.0

10000.0

12000.0

Jan'11 Feb Mar Apr May Jun Jul Aug. Sep. Oct. Nov. Dec'11 Jan'12 Feb Mar Apr May Jun

Month

0.0

500.0

1000.0

1500.0

2000.0

2500.0

3000.0

3500.0

Avg. of Influent Avg. of Effluent

ภาพท่ี 4.18 กราฟแสดงคาสูงสุดของคุณภาพน้ําเขา และน้ําออกจากระบบบําบัดน้ําเสียกระบวนการ ผลิตในพารามิเตอรซีโอดี แหลงท่ีมา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป. หมายเหตุ: มาตรฐานคุณภาพนํ้าเขา (Design std.) = 10,000 mg/L และมาตรฐานคุณภาพนํ้าออก (In house std.) = 562 mg/L

0.0

500.0

1000.0

1500.0

2000.0

2500.0

3000.0

3500.0

Jan'11 Feb Mar Apr May Jun Jul Aug. Sep. Oct. Nov. Dec'11 Jan'12 Feb Mar Apr May Jun

Month

0.0

5.0

10.0

15.0

20.0

25.0

30.0

35.0

40.0

45.0

Avg. of Influent Avg. of Effluent

ภาพท่ี 4.19 กราฟแสดงคาสูงสุดของคุณภาพน้ําเขา และน้ําออกจากระบบบําบัดน้ําเสียกระบวนการ ผลิตในพารามิเตอรของแข็งแขวนลอย แหลงท่ีมา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป. หมายเหตุ: มาตรฐานคุณภาพนํ้าเขา (Design std.) = 2,000 mg/L และมาตรฐานคุณภาพนํ้าออก (In house std.) = 150 mg/L

Influe

nt: m

g/L

Influe

nt: m

g/L

Efflu

ent: m

g/L

Efflu

ent: m

g/L

Max of Influent Max of Effluent

Max of Influent Max of Effluent

67

5.50

6.00

6.50

7.00

7.50

8.00

8.50

9.00

Jan'11 Feb Mar Apr May Jun Jul Aug. Sep. Oct. Nov. Dec'11 Jan'12 Feb Mar Apr May Jun

Month

5.50

6.00

6.50

7.00

7.50

8.00

8.50

9.00

Avg. of Influent Avg. of Effluent

ภาพท่ี 4.20 กราฟแสดงคาสูงสุดของคุณภาพน้ําเขา และน้ําออกจากระบบบําบัดน้ําเสียกระบวนการ ผลิตในพารามิเตอรความเปนกรด – ดาง

แหลงท่ีมา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป. หมายเหตุ: มาตรฐานคุณภาพนํ้าเขา (Design std.) = 5.5 0 – 9.00 และมาตรฐานคุณภาพนํ้าออก (In house std.) = 5.94 – 8.56

0.0

500.0

1000.0

1500.0

2000.0

2500.0

3000.0

3500.0

4000.0

4500.0

5000.0

Jan'11 Feb Mar Apr May Jun Jul Aug. Sep. Oct. Nov. Dec'11 Jan'12 Feb Mar Apr May Jun

Month

0.0

500.0

1000.0

1500.0

2000.0

2500.0

3000.0

3500.0

4000.0

4500.0

5000.0

Avg. of Influent Avg. of Effluent

ภาพท่ี 4.21 กราฟแสดงคาสูงสุดของคุณภาพน้ําเขา และน้ําออกจากระบบบําบัดน้ําเสียกระบวนการ ผลิตในพารามิเตอรของแข็งท่ีละลายในนํ้า

แหลงท่ีมา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป. หมายเหตุ: มาตรฐานคุณภาพนํ้าเขา (Design std.) และมาตรฐานคุณภาพนํ้าออก (In house std.) = 2,250 mg/L

Influe

nt: m

g/L

Efflu

ent: m

g/L

Influe

nt: m

g/L

Efflu

ent: m

g/L

Max of Influent Max of Effluent

Max of Influent Max of Effluent

68

จากภาพที่ 4.16 – 4.21 แสดงใหเห็นถึงแนวโนมของผลการวิเคราะหคุณภาพน้ําเสียท้ังน้ําเขา – น้ําออก ใน 6 พารามิเตอร จากการประเมินผลการวิเคราะหน้ําเสีย พบวา แตละพารามิเตอรมีชวงของคุณภาพน้ําท่ีแตกตางกัน ในสวนคุณภาพน้ําท่ีผานการบําบัดแลว (Effluent) มีคาท่ีเกินมาตรฐานภายในของบริษัทถึง 4 พารามิเตอร คือ คามันและไขมัน บีโอดี ซีโอดี และของแข็งละลายน้ํา เกินมาตรฐานอยางตอเนื่อง ในชวงเดือนมิถุนายน พ.ศ. 2554 – เดือนพฤษภาคม พ.ศ. 2555

4.3.2 ผลการวิเคราะหคุณภาพน้ําเสียจากระบบบําบัดน้ําเสียโรงอาหาร จากการศึกษา พบวาคาสูงสุด (Maximum)ของคุณภาพน้ําเขา และคุณภาพน้ําออกจากระบบ

บําบัดน้ําเสียโรงอาหารมีแนวโนม ดังตารางท่ี 4.5 และ 4.6

ตารางท่ี 4.5 คาสูงสุดของผลการวิเคราะหคุณภาพน้ําเขาระบบบําบัดน้ําเสียจากโรงอาหาร

Month Oil & Grease BOD COD TSS pH TDS Jan'11 468 720 1,305 620 5.88 1,112 Feb.'11 553 2,220 4,076 1,712 5.74 968 Mar.'11 827 1,630 3,038 3,756 5.32 1,116 Apr.'11 1,741 813 2,300 2,764 5.70 886 May.'11 590 1,664 3,238 604 6.48 940 Jun.'11 586 5,450 6,100 2,980 5.72 1,160 Jul.'11 2,181 2,790 4,150 1,608 5.34 1,120 Aug.'11 1,744 2,676 3,975 600 5.54 1,394 Sep.'11 850 1,016 1,575 352 4.84 1,328 Oct.'11 652 1,104 1,900 852 5.62 1,076 Nov.'11 317 1,456 1,913 570 4.96 1,444 Dec.'11 498 1,094 4,500 392 5.18 1,296 Jan'12 315 1,214 1,825 370 5.33 764 Feb.'12 358 1,152 1,513 1,884 5.46 924 Mar.'12 574 3,930 4,750 856 5.12 916 Apr.'12 730 1,200 4,225 656 7.41 876 May.'12 777 2,628 4,200 492 5.02 812 Jun.'12 4045 1,560 4,950 636 5.46 1,040

แหลงท่ีมา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป.

69

ตารางท่ี 4.6 คาสูงสุดของผลการวิเคราะหคุณภาพน้ําออกระบบบําบัดน้ําเสียจากโรงอาหาร

Month Oil & Grease BOD COD TSS pH TDS Jan'11 4.40 370 558 77.0 8.04 1,320 Feb.'11 4.60 210 528 36.0 8.04 1,076 Mar.'11 6.80 356 560 28.0 7.91 1,336 Apr.'11 2.10 119 190 40.0 8.36 952 May.'11 5.60 21.0 333 17.8 9.10 1,168 Jun.'11 5.60 253 503 57.5 8.40 1,072 Jul.'11 2.60 264 555 64.0 8.16 1,940 Aug.'11 5.10 242 550 52.5 8.20 916 Sep.'11 5.10 180 490 68.0 8.51 740 Oct.'11 7.40 229 445 61.5 7.98 704 Nov.'11 5.40 268 430 110 7.86 1,000 Dec.'11 4.30 259 488 66.0 7.94 1,028 Jan'12 7.20 334 525 84.0 8.42 1,332 Feb.'12 6.60 250 520 62.0 8.11 1,532 Mar.'12 3.30 366 558 40.5 7.70 1,380 Apr.'12 3.40 211 548 43.0 8.19 1,500 May.'12 4.60 242 600 66.0 7.96 1,564 Jun.'12 2.70 325 553 55.0 8.18 1,132

แหลงท่ีมา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป.

จากตารางท่ี 4.5 แสดงคาสูงสุด (Maximum) ของคุณภาพน้ําเขา และตารางท่ี 4.6 แสดงคาสูงสุด (Maximum) ของคุณภาพนํ้าออกจากระบบบําบัดน้ําเสียโรงอาหาร ท้ัง 6 พารามิเตอร แสดงแนวโนม ดังภาพท่ี 4.22 – 4.27

70

0.0

500.0

1000.0

1500.0

2000.0

2500.0

Jan'11 Feb Mar Apr May Jun Jul Aug. Sep. Oct. Nov. Dec'11 Jan'12 Feb Mar Apr May Jun

Month

0.0

1.0

2.0

3.0

4.0

5.0

6.0

7.0

8.0

9.0

10.0

Avg. of Influent Avg. of Effluent

ภาพท่ี 4.22 กราฟแสดงคาสูงสุดของคุณภาพน้ําเขาและน้ําออกจากระบบบําบัดน้ําเสียโรงอาหารใน

พารามิเตอรน้ํามันและไขมัน แหลงท่ีมา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป. หมายเหตุ: มาตรฐานคุณภาพนํ้าเขา (Design std.) = 1,000 mg/L และมาตรฐานคุณภาพนํ้าออก (In house std.) = 7.5 mg/L

0.0

1000.0

2000.0

3000.0

4000.0

5000.0

6000.0

Jan'11 Feb Mar Apr May Jun Jul Aug. Sep. Oct. Nov. Dec'11 Jan'12 Feb Mar Apr May Jun

Month

0.0

50.0

100.0

150.0

200.0

250.0

300.0

350.0

400.0

Avg. of Influent Avg. of Effluent

ภาพท่ี 4.23 กราฟแสดงคาสูงสุดของคุณภาพน้ําเขาและน้ําออกจากระบบบําบัดน้ําเสียโรงอาหารใน พารามิเตอรบีโอดี แหลงท่ีมา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป. หมายเหตุ: มาตรฐานคุณภาพนํ้าเขา (Design std.) = 500 mg/L และมาตรฐานคุณภาพนํ้าออก (In house std.) = 375 mg/L

Influe

nt: m

g/L

Efflu

ent: m

g/L

Influe

nt: m

g/L

Efflu

ent: m

g/L

Max of Influent Max of Effluent

Max of Influent Max of Effluent

71

0.0

1000.0

2000.0

3000.0

4000.0

5000.0

6000.0

7000.0

Jan'11 Feb Mar Apr May Jun Jul Aug. Sep. Oct. Nov. Dec'11 Jan'12 Feb Mar Apr May Jun

Month

0.0

100.0

200.0

300.0

400.0

500.0

600.0

700.0

Avg. of Influent Avg. of Effluent

ภาพท่ี 4.24 กราฟแสดงคาสูงสุดของคุณภาพน้ําเขาและน้ําออกจากระบบบําบัดน้ําเสียโรงอาหารใน พารามิเตอรซีโอดี แหลงท่ีมา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป. หมายเหตุ: มาตรฐานคุณภาพนํ้าเขา (Design std.) = 750 mg/L และมาตรฐานคุณภาพนํ้าออก (In house std.) = 562 mg/L

0.0

500.0

1000.0

1500.0

2000.0

2500.0

3000.0

3500.0

4000.0

Jan'11 Feb Mar Apr May Jun Jul Aug. Sep. Oct. Nov. Dec'11 Jan'12 Feb Mar Apr May Jun

Month

0.0

20.0

40.0

60.0

80.0

100.0

120.0

Avg. of Influent Avg. of Effluent

ภาพท่ี 4.25 กราฟแสดงคาสูงสุดของคุณภาพน้ําเขาและน้ําออกจากระบบบําบัดน้ําเสียโรงอาหารใน พารามิเตอรของแข็งแขวนลอย แหลงท่ีมา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป. หมายเหตุ: มาตรฐานคุณภาพนํ้าเขา (Design std.) = 2,000 mg/L และมาตรฐานคุณภาพนํ้าออก (In house std.) = 150 mg/L

Influe

nt: m

g/L

Efflu

ent: m

g/L

Influe

nt: m

g/L

Efflu

ent: m

g/L

Max of Influent Max of Effluent

Max of Influent Max of Effluent

72

4.0

5.0

6.0

7.0

8.0

9.0

10.0

Jan'11 Feb Mar Apr May Jun Jul Aug. Sep. Oct. Nov. Dec'11 Jan'12 Mar Apr May Jun

Month

4.0

5.0

6.0

7.0

8.0

9.0

10.0

Max. of Influent Max. of Effluent

ภาพท่ี 4.26 กราฟแสดงคาสูงสุดของคุณภาพน้ําเขาและน้ําออกจากระบบบําบัดน้ําเสียโรงอาหารใน พารามิเตอรความเปนกรด – ดาง แหลงท่ีมา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป. หมายเหตุ: มาตรฐานคุณภาพนํ้าเขา (Design std.) = 6.50 และมาตรฐานคุณภาพนํ้าออก (In house std.) = 5.94 – 8.56

0.0

200.0

400.0

600.0

800.0

1000.0

1200.0

1400.0

1600.0

Jan'11 Feb Mar Apr May Jun Jul Aug. Sep. Oct. Nov. Dec'11 Jan'12 Mar Apr May Jun

Month

0.0

500.0

1000.0

1500.0

2000.0

2500.0

Max. of Influent Max. of Effluent

ภาพท่ี 4.27 กราฟแสดงคาสูงสุดของคุณภาพน้ําเขาและน้ําออกจากระบบบําบัดน้ําเสียโรงอาหารใน พารามิเตอรของแข็งละลายในน้ํา แหลงท่ีมา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป. หมายเหตุ: มาตรฐานคุณภาพนํ้าออก (In house std.) = 2,250 mg/L

Influe

nt: m

g/L

Efflu

ent: m

g/L

Efflu

ent: m

g/L

Influe

nt: m

g/L

73

จากภาพที่ 4.22 – 4.27 แสดงใหเห็นถึงแนวโนมของผลการวิเคราะหคุณภาพน้ําเสีย ท้ังน้ําเขา – น้ําออก ใน 6 พารามิเตอร จากการประเมินผลการวิเคราะหน้ําเสีย พบวา คุณภาพน้ําท่ีผานการบําบัดแลว ในเดือนพฤษภาคม พ.ศ. 2554 มีคาพีเอชเทากับ 9.10 ซ่ึงเกินมาตรฐานกฏหมาย 1 คร้ัง และในเดือนพฤษภาคม พ.ศ. 2555 มีคาซีโอดีเทากับ 600 มิลลิกรัมตอลิตร ซ่ึงเกินมาตรฐานภายในบริษัท 1 คร้ัง

4.3.3 ผลการวิเคราะหคุณภาพน้ําเสียจากระบบบําบัดน้ําเสียหองน้ํา จากการศึกษา พบวา คาสูงสุด (Maximum) ของคุณภาพน้ําเขาและคุณภาพน้ําออกจาก

ระบบบําบัดน้ําเสียหองน้ํา แสดงดังตารางท่ี 4.7 และ 4.8 ดังนี้

ตารางท่ี 4.7 คาสูงสุดของผลการวิเคราะหคุณภาพน้ําออกระบบบําบัดน้ําเสียจากหองน้ํา

Month Oil & Grease BOD COD TSS pH TDS Jan'11 - - - - - - Feb.'11 - - - - - - Mar.'11 13.1 956 1,045 796 7.72 696 Apr.'11 14.3 626 1,225 1,184 7.42 396 May.'11 11.5 770 1,150 848 7.76 560 Jun.'11 37.8 926 1,260 1,072 7.63 556 Jul.'11 13.2 249 318 250 7.83 486 Aug.'11 16.1 279 298 174 7.72 396 Sep.'11 9.00 185 235 116 7.64 332 Oct.'11 13.4 219 278 126 7.79 772 Nov.'11 14.8 213 295 134 7.71 470 Dec.'11 13.6 281 360 194 7.92 460 Jan'12 9.10 233 342 184 7.90 420 Feb.'12 17.1 211 283 188 7.88 528 Mar.'12 9.10 200 258 214 7.64 484 Apr.'12 11.2 91.0 233 108 7.81 392 May.'12 13.3 209 383 248 7.46 372 Jun.'12 9.30 200 1,425 221 7.63 616

แหลงท่ีมา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป.

74

ตารางท่ี 4.8 คาสูงสุดของผลการวิเคราะหคุณภาพน้ําออกระบบบําบัดน้ําเสียจากหองน้ํา

Month Oil & Grease BOD COD TSS pH TDS Jan'11 - - - - - - Feb.'11 - - - - - - Mar.'11 3.80 107 163 90.0 7.39 560 Apr.'11 2.50 53.7 185 50.0 7.57 344 May.'11 2.60 29.3 170 104 7.40 1,010 Jun.'11 4.70 66.3 85 35.6 7.34 454 Jul.'11 3.20 123 185 50.0 7.72 428 Aug.'11 3.40 285 535 492 7.54 380 Sep.'11 6.20 59.4 75.0 124 7.44 320 Oct.'11 2.90 67.4 82.5 32.5 7.34 684 Nov.'11 2.40 107 153 130 7.44 416 Dec.'11 5.40 64.6 80.0 80.0 7.92 400 Jan'12 2.40 102 120 66.0 7.54 360 Feb.'12 3.40 77.0 97.5 65.0 7.78 368 Mar.'12 3.40 79.8 105 73.0 7.57 452 Apr.'12 2.30 44.8 154 57.0 7.51 394 May.'12 2.60 53.6 77.5 134 7.46 408 Jun.'12 2.80 62.8 278 98.0 7.29 504

แหลงท่ีมา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป.

จากตารางท่ี 4.7 แสดงคาสูงสุด (Maximum) ของคุณภาพน้ําเขาและตารางท่ี 4.8 แสดงคาสูงสุด (Maximum) ของคุณภาพน้ําออกจากระบบบําบัดน้ําเสียหองน้ํา ท้ัง 6 พารามิเตอร แสดงแนวโนมดังภาพท่ี 4.28 – 4.33

75

0.0

5.0

10.0

15.0

20.0

25.0

30.0

35.0

40.0

Jan'11 Feb Mar Apr May Jun Jul Aug. Sep. Oct. Nov. Dec'11 Jan'12 Feb Mar Apr May Jun

Month

0.0

1.0

2.0

3.0

4.0

5.0

6.0

7.0

Avg. of Influent Avg. of Effluent

ภาพท่ี 4.28 กราฟแสดงคาสูงสุดของคุณภาพน้ําเขา และน้ําออกจากระบบบําบัดน้ําเสียหองน้ําใน พารามิเตอรน้ํามันและไขมัน แหลงท่ีมา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป. หมายเหตุ: มาตรฐานคุณภาพนํ้าเขา (Design std.) = 50.0 mg/L และมาตรฐานคุณภาพนํ้าออก (In house std.) = 7.50 mg/L

0.0

200.0

400.0

600.0

800.0

1000.0

1200.0

Jan'11 Feb Mar Apr May Jun Jul Aug. Sep. Oct. Nov. Dec'11 Jan'12 Feb Mar Apr May Jun

Month

0.0

50.0

100.0

150.0

200.0

250.0

300.0

Avg. of Influent Avg. of Effluent

ภาพท่ี 4.29 กราฟแสดงคาสูงสุดของคุณภาพน้ําเขา และน้ําออกจากระบบบําบัดน้ําเสียหองน้ําใน

พารามิเตอรบีโอดี แหลงท่ีมา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป. หมายเหตุ: มาตรฐานคุณภาพนํ้าออก (In house std.) = 375 mg/L

Influe

nt: m

g/L

Efflu

ent: m

g/L

Influe

nt: m

g/L

Efflu

ent: m

g/L

Max of Effluent Max of Influent

Max of Effluent Max of Influent

76

0.0

200.0

400.0

600.0

800.0

1000.0

1200.0

1400.0

1600.0

1800.0

2000.0

Jan'11 Feb Mar Apr May Jun Jul Aug. Sep. Oct. Nov. Dec'11 Jan'12 Mar Apr May Jun

Month

0.0

100.0

200.0

300.0

400.0

500.0

600.0

Avg. of Influent Avg. of Effluent

ภาพท่ี 4.30 กราฟแสดงคาสูงสุดของคุณภาพน้ําเขา และน้ําออกจากระบบบําบัดน้ําเสียหองน้ําใน พารามิเตอรซีโอดี แหลงท่ีมา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป. หมายเหตุ: มาตรฐานคุณภาพนํ้าออก (In house std.) = 562 mg/L

0.0

200.0

400.0

600.0

800.0

1000.0

1200.0

1400.0

1600.0

1800.0

2000.0

Jan'11 Feb Mar Apr May Jun Jul Aug. Sep. Oct. Nov. Dec'11 Jan'12 Feb Mar Apr May Jun

Month

0.0

100.0

200.0

300.0

400.0

500.0

600.0

Avg. of Influent Avg. of Effluent

ภาพท่ี 4.31 กราฟแสดงคาสูงสุดของคุณภาพน้ําเขา และน้ําออกจากระบบบําบัดน้ําเสียหองน้ําใน พารามิเตอรของแข็งแขวนลอย แหลงท่ีมา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป. หมายเหตุ: มาตรฐานคุณภาพนํ้าออก (In house std.) = 150 mg/L

Influe

nt: m

g/L

Influe

nt: m

g/L

Efflu

ent: m

g/L

Efflu

ent: m

g/L

Max of Effluent Max of Influent

Max of Effluent Max of Influent

77

4.0

4.5

5.0

5.5

6.0

6.5

7.0

7.5

8.0

8.5

9.0

Jan'11 Feb Mar Apr May Jun Jul Aug. Sep. Oct. Nov. Dec'11 Jan'12 Feb Mar Apr May Jun

Month

4.0

4.5

5.0

5.5

6.0

6.5

7.0

7.5

8.0

8.5

9.0

Avg. of Influent Avg. of Effluent

ภาพท่ี 4.32 กราฟแสดงคาสูงสุดของคุณภาพน้ําเขาและน้ําออกจากระบบบําบัดน้ําเสียหองน้ําใน

พารามิเตอรความเปนกรด – ดาง แหลงท่ีมา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป. หมายเหตุ: มาตรฐานคุณภาพนํ้าออก (In house std.) = 5.94 – 8.56

0.0

100.0

200.0

300.0

400.0

500.0

600.0

700.0

800.0

900.0

Jan'11 Feb Mar Apr May Jun Jul Aug. Sep. Oct. Nov. Dec'11 Jan'12 Feb Mar Apr May Jun

Month

0.0

200.0

400.0

600.0

800.0

1000.0

1200.0

Avg. of Influent Avg. of Effluent

ภาพท่ี 4 .33 กราฟแสดงคาสูงสุดของคุณภาพน้ําเขา และนํ้าออกจากระบบบําบัดน้าํเสียหองน้ําใน พารามิเตอรของแข็งละลายในน้ํา แหลงท่ีมา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป. หมายเหตุ: มาตรฐานคุณภาพนํ้าออก (In house std.) = 2,250 mg/L

จากภาพที่ 4.28 – 4.33 แสดงใหเห็นถึงแนวโนมของผลการวิเคราะหคุณภาพน้ําเสีย ท้ัง

น้ําเขาและน้ําออก ใน 6 พารามิเตอร จากการประเมินผลการวิเคราะหน้ําเสีย พบวา คุณภาพน้ําหลัง

Influe

nt: m

g/L

Influe

nt: m

g/L

Efflu

ent: m

g/L

Efflu

ent: m

g/L

Max of Effluent Max of Influent

Max of Effluent Max of Influent

78

การบําบัด (น้ําออก) มีคาของแข็งแขวนลอยเทากับ 196.5 มิลลิกรัมตอลิตร ซ่ึงเกินมาตรฐานภายในของบริษัท 1 คร้ังในเดือนสิงหาคม พ.ศ. 2554

4.3.4 ผลการวิเคราะหคุณภาพน้ําเสียจากบอรวมน้ําเสียกอนปลอยออกสูการนิคม

อุตสาหกรรม จากการศึกษาผลการวิเคราะหจากบอรวมน้ําเสียกอนปลอยออกสูการนิคมอุตสาหกรรม

ของบริษัท พบวา มีการสุมวิเคราะหคุณภาพน้ําเสีย เพื่อเปนการเฝาระวังคุณภาพน้ําเสียท่ีจะปลอยออกสูนิคมอุตสาหกรรม โดยสรุปคาสูงสุด (Maximum) ของคุณภาพน้ํา ดังตารางท่ี 4.9

ตารางท่ี 4.9 คาสูงสุดของผลการวิเคราะหคุณภาพน้ําจากบอรวมน้ําเสียกอนปลอยออกสูการนิคมอุตสาหกรรม

Month Oil & Grease BOD COD TSS pH TDS Jan'11 5.40 222 315 78.0 7.64 900 Feb.'11 5.60 69.8 220 116 7.62 640 Mar.'11 3.40 206 270 90.0 7.70 944 Apr.'11 4.30 19.8 128 56.0 8.14 1,024 May.'11 5.20 18.5 170 101 9.88 840 Jun.'11 4.60 126 270 167 8.21 604 Jul.'11 4.80 55.0 260 38.0 7.70 744 Aug.'11 5.80 112 205 90.5 7.66 822 Sep.'11 17.0 128 275 77.5 7.66 656 Oct.'11 7.20 224 280 88.0 7.60 832 Nov.'11 6.30 197 232 71.0 7.61 720 Dec.'11 5.00 314 411 60.5 7.68 1,036 Jan.'12 3.50 91.0 138 41.2 7.60 464 Feb.'12 5.30 261 378 54.0 7.74 640 Mar.'12 6.90 197 163 66.5 7.72 530 Apr.'12 4.20 42.3 126 76.0 7.56 504 May.'12 4.00 80.0 130 75.0 7.78 532 Jun.'12 1.60 120 193 56.0 7.48 1,248

แหลงท่ีมา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป.

79

จากตารางท่ี 4.9 แสดงคาสูงสุด (Maximum) ของคุณภาพน้ําจากบอรวมน้ําเสียกอนปลอยออกสูการนิคมอุตสาหกรรมท้ัง 6 พารามิเตอร แสดงแนวโนมดังภาพท่ี 4.34 – 4.39

0.0

2.0

4.0

6.0

8.0

10.0

12.0

14.0

16.0

18.0

20.0

Jan'11 Feb Mar Apr May Jun Jul Aug. Sep. Oct. Nov. Dec'11 Jan'12 Feb Mar Apr. May Jun

Month

mg

/L

Avg. of Effluent

ภาพท่ี 4.34 กราฟแสดงคาสูงสุดของคุณภาพน้ําจากบอรวมน้ําเสียกอนปลอยออกสูการนิคม อุตสาหกรรมในพารามิเตอรน้ํามันและไขมัน แหลงท่ีมา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป. หมายเหตุ: มาตรฐานคุณภาพนํ้าออก (In house std.) = 7.50 mg/L

0.0

50.0

100.0

150.0

200.0

250.0

300.0

350.0

400.0

450.0

500.0

Jan'11 Feb Mar Apr May Jun Jul Aug. Sep. Oct. Nov. Dec'11 Jan'12 Feb Mar Apr. May Jun

Month

mg/

L

Avg. of Effluent

ภาพท่ี 4.35 กราฟแสดงคาสูงสุดของคุณภาพน้าํจากบอรวมน้าํ เ สียกอนปลอยออกสูการ นิคมอุตสาหกรรมในพารามิเตอรบีโอดี แหลงท่ีมา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป. หมายเหตุ: มาตรฐานคุณภาพนํ้าออก (In house std.) = 375 mg/L

Max of Effluent

Max of Effluent

80

0.0

50.0

100.0

150.0

200.0

250.0

300.0

350.0

400.0

450.0

500.0

Jan'11 Feb Mar Apr May Jun Jul Aug. Sep. Oct. Nov. Dec'11 Jan'12 Feb Mar Apr. May Jun

Month

mg

/L

Avg. of Effluent

ภาพท่ี 4.36 กราฟแสดงคาสูงสุดของคุณภาพน้ําจากบอรวมน้ําเสียกอนปลอยออกสูการนิคม อุตสาหกรรมในพารามิเตอรซีโอดี แหลงท่ีมา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป. หมายเหตุ: มาตรฐานคุณภาพนํ้าออก (In house std.) = 562 mg/L

0.0

50.0

100.0

150.0

200.0

250.0

300.0

350.0

400.0

450.0

500.0

Jan'11 Feb Mar Apr May Jun Jul Aug. Sep. Oct. Nov. Dec'11 Jan'12 Feb Mar Apr. May Jun

Month

mg

/L

Avg. of Effluent

ภาพท่ี 4.37 กราฟแสดงคาสูงสุดของคุณภาพน้ําจากบอรวมน้ําเสียกอนปลอยออกสูการนิคม อุตสาหกรรมในของแข็งแขวนลอย แหลงท่ีมา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป. หมายเหตุ: มาตรฐานคุณภาพนํ้าออก (In house std.) = 150 mg/L

Max of Effluent

Max of Effluent

81

4.00

5.00

6.00

7.00

8.00

9.00

10.00

11.00

12.00

Jan'11 Feb Mar Apr May Jun Jul Aug. Sep. Oct. Nov. Dec'11 Jan'12 Feb Mar Apr. May Jun

Month

mg

/L

Avg. of Effluent

ภาพท่ี 4.38 กราฟแสดงคาสูงสุดของคุณภาพน้ําจากบอรวมน้ําเสียกอนปลอยออกสูการนิคม อุตสาหกรรมในพารามิเตอรความเปนกรด – ดาง แหลงท่ีมา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป. หมายเหตุ: มาตรฐานคุณภาพนํ้าออก (In house std.) 5.94 – 8.56

0.0

400.0

800.0

1200.0

1600.0

2000.0

2400.0

Jan'11 Feb Mar Apr May Jun Jul Aug. Sep. Oct. Nov. Dec'11 Jan'12 Feb Mar Apr. May Jun

Month

mg

/L

Avg. of Effluent

ภาพท่ี 4.39 กราฟแสดงคาสูงสุดของคุณภาพน้ําจากบอรวมน้ําเสียกอนปลอยออกสูการนิคม อุตสาหกรรมในพารามิเตอรของแข็งละลายในน้ํา แหลงท่ีมา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป. หมายเหตุ : มาตรฐานคุณภาพนํ้าออก (In house std.) = 2,250 mg/L

Max of Effluent

Max of Effluent

82

จากภาพท่ี 4.34 – 4.39 แสดงใหเห็นถึงแนวโนมของผลการวิเคราะหคุณภาพน้ําเสีย กอนปลอยออกสูการนิคมอุตสาหกรรมใน 6 พารามิเตอร พบวา มีน้ําเสียท่ีเกินมาตรฐานกฏหมาย และมาตรฐานภายในของบริษัท ถึง 3 คร้ัง ในเดือนพฤษภาคม พ.ศ. 2554 พบ คาความเปนกรด – ดาง เทากับ 9.88 เดือนมิถุนายน พ.ศ. 2554 คาของแข็งแขวลอย เทากับ 167 มิลลิกรัมตอลิตร และเดือนกันยายน พ.ศ. 2554 คาน้ํามันและไขมันมีคาเทากับ ท่ี 17.0 มิลลิกรัมตอลิตร จากการศึกษาคุณภาพน้ําเสียท้ัง 3 ระบบ และน้ําเสียท่ีบอรวมน้ําเสียกอนปลอยออกสูการนิคมอุตสาหกรรม พบวา มีคุณภาพน้ําเสียท่ีไมผานเกณฑมาตรฐานท้ังกฏหมาย และภายในบริษัท ในชวงเดือนมกราคม พ.ศ. 2554 ถึงเดือนมิถุนายน พ.ศ. 2555 ซ่ึงสรุปผลดังตารางท่ี 4.10

ตารางท่ี 4.10 สรุปผลการวิเคราะหคุณภาพน้ําเสีย (มกราคม พ.ศ. 2554 – มิถุนายน พ.ศ. 2555)

ผลการวิเคราะห แหลงน้ําเสีย

มาตรฐาน บีโอดี ซีโอดี ของแข็ง

แขวนลอย ของแข็งละลายน้ํา

พีเอช น้ํามันและไขมัน

ภายในบริษทั X X O X O X 1. กระบวนการผลิต (Discharge Tank: DT ) กฏหมาย O X O X O X

ภายในบริษทั O X O O X O 2.โรงอาหาร (Canteen Out: CO) กฏหมาย O O O O X O

ภายในบริษทั O O X O O O 3. หองน้ํา (Sanitary Out: SO) กฏหมาย O O O O O O

ภายในบริษทั O O X O X X 4. บอรวมน้ําเสียกอนปลอย ออกสูการนิคมฯ (Discharge Factory: DF)

กฏหมาย O O O O X X

แหลงท่ีมา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป. หมายเหตุ สัญลกัษณ O หมายถึง ผลการวิเคราะหคุณภาพน้าํเสียผานมาตรฐาน สัญลกัษณ X หมายถึง ผลการวิเคราะหคุณภาพน้ําเสียไมผานมาตรฐาน

จากคุณภาพน้ําเสียท่ีเกินมาตรฐาน สามารถสรุปจํานวนคร้ังและรอยละของผลการวิเคราะหคุณภาพน้ําเสียท่ีไมผานมาตรฐาน ในเดือนมกราคม พ.ศ. 2554 ถึง เดือนมิถุนายน พ.ศ. 2555 ดังตารางท่ี 4.11

83

ตารางท่ี 4.11 จํานวนคร้ัง และรอยละของผลการวิเคราะหคุณภาพน้ําเสียท่ีไมผานมาตรฐานจําแนกตามระบบบําบัดน้ําเสีย (มกราคม พ.ศ. 2554 – มิถุนายน พ.ศ. 2555)

ระบบบาํบัด น้ําเสีย

พารามิเตอรที ่เกินมาตรฐาน

จํานวนครั้งที่เกินมาตรฐาน

จํานวนครั้ง ที่วิเคราะห

รอยละของจํานวนครั้งที่เกินมาตรฐานตอจํานวนครั้งที่วิเคราะห

น้ํามันและไขมัน 147 202 72.8 ซีโอด ี 32 59 54.2 บีโอด ี 23 50 46.0

1. กระบวนการ ผลิต

ของแข็งละลายน้ํา 28 60 46.7 ซีโอด ี 1 55 1.82 2.โรงอาหาร พีเอช 1 57 1.75

3. หองน้ํา ของแข็งแขวนลอย 1 49 2.04 พีเอช 1 254 0.39

ของแข็งแขวนลอย 1 63 1.58

4. บอรวมน้ําเสีย กอนปลอยออก สูการนิคมฯ น้ํามันและไขมัน 1 324 0.31

แหลงท่ีมา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป.

จากการศึกษาขอมูล สอบถามเจาหนาท่ีผูควบคุมและผูปฏิบัติงานประจําระบบบําบัดน้ําเสีย สามารถสรุปสาเหตุ แนวทางแกไข ของผลการวิเคราะหคุณภาพน้ําเสียท่ีสูง และเกินมาตรฐานได ดังนี้

1) ระบบบําบัดน้ําเสียจากกระบวนการผลิต จากผลการวิเคราะหคุณภาพน้ําเสียที่เกินมาตรฐานกฏหมาย และมาตรฐานภายในบริษั ท

ในเดือนกรกฏาคม พ.ศ. 2554 – เดือนพฤษภาคม พ.ศ. 2555 ถึง 4 พารามิเตอร มีสาเหตุ ดังนี้ - การนําสารเคมีปนเปอนน้ํามันในกระบวนการลางช้ินงาน (Coolant, Parchem และ

Electrolyte) ท่ีมีความเขมขนสูง มาบําบัดในระบบบําบัดน้ําเสีย เพื่อลดคาใชจายในการสงกําจัดสารเคมีปนเปอนน้ํามัน ตามนโยบายของบริษัท ซ่ึงหนวยงานที่รับผิดชอบในเวลาน้ัน คาดการณวา ระบบบําบัดน้ําเสียของบริษัท สามารถบําบัดสารเคมีปนเปอนน้ํามันเหลานั้นได โดยไมได ทําการ ศึกษาถึงคุณสมบัติของนํ้าเสีย และประสิทธิภาพของระบบบําบัด จึงทําใหระบบบําบัดน้ําเสียไมสามารถบําบัดได - ขาดการทํา Jar Test เพื่อใชในการปรับสารเคมีใหเหมาะสมกับการบําบัดน้ําเสีย

84

- ในการปรับปรุงระบบบําบัดน้ําเสีย มีการจางหลายบริษัทเขามาแกไขปญหา จึงทําใหมีการปรับปรุงระบบบําบัดน้ําเสียหลายคร้ัง จนทําใหขอมูลในการควบคุมดูแลขาดความตอเนื่อง จากสาเหตุเบ้ืองตน บริษัทไดทําการแกไขปญหาดังกลาว โดยนําสารเคมีปนเปอนน้ํามัน(Coolant , Parchem และ Electrolyte) สงกําจัดดวยวิธีเผาทําลาย เพื่อนําไปใชประโยชน (Zero Emission) กับบริษัทท่ีรับกําจัดของเสีย โดยผานการขออนุญาตกับกรมโรงงานอุตสาหกรรมตามกฏหมาย จากการแกปญหาเบ้ืองตน ทําใหคุณภาพน้ําเสียมีแนวโนมท่ีลดลงตามภาพท่ี 4 .12 –4.17 รวมถึงมีการปรับแผนการบริหารงาน โดยยายสวนงานบําบัดน้ําเสีย มาอยูภายใตการบังคับบัญชาของแผนกวิศวกรรมโรงงาน สวนงานส่ิงแวดลอม เพื่อรวมกันแกไข และปรับปรุงการจัดการน้ําเสียใหมีประสิทธิภาพดียิ่งข้ึน 2) ระบบบําบัดน้ําเสียจากโรงอาหาร

จากการสํารวจและสอบถามขอมูล พบวา ปญหาหลักของระบบบําบัดน้ําเสียจากโรงอาหาร คือ การควบคุมการเติมสารเคมีในการปรับคาพีเอช ซ่ึงเกิดจากเคร่ืองวัดพีเอชเส่ือมสภาพ ขาดการดูแลรักษาอยางตอเนื่อง และขาดการทํา Jar Test ทําใหการปรับคาสารเคมี และเวลาในการบําบัดไมเหมาะสมกับสภาพน้ําเสีย จึงทําใหคาซีโอดี และคาความเปนกรด – ดาง (pH) มีแนวโนมสูงดวยเชนกัน 3) ระบบบําบัดน้ําเสียจากหองน้ํา ระบบนี้ มีปญหาเพียงพารามิเตอรเดียว คือ ของแข็งแขวนลอยท่ีเกินมาตรฐานภายในบริษัท 1 คร้ัง เนื่องจากปริมาณน้ําเสียท่ีเขาระบบมีมากกวาการออกแบบ รวมทั้งปริมาณน้ําท่ีมีมากในชวงพักเบรค จึงทําใหมีตะกอนหลุดออกจากระบบ จึงทําใหเกิดปญหาคาน้ําเสียเกินมาตรฐานดังกลาว ปจจุบันบริษัทมีการสรางระบบบําบัดน้ําเสียหองน้ําเพิ่มเติม เพื่อแกปญหาดังกลาว ซ่ึงอยูในข้ันตอนการทดสอบ และประเมินผลของระบบบําบัดน้ําเสียใหม ในสวนคุณภาพน้ําเสียของบอรวมน้ําเสียกอนปลอยออกสูการนิคมอุตสาหกรรม เปนจุดท่ีการนิคมอุตสาหกรรม เขามาสุมเก็บตัวอยางน้ํา และผลการวิเคราะหคุณภาพน้ําเสีย มีคุณภาพท่ีเกินมาตรฐานกฏหมาย และมาตรฐานภายในของบริษัท ถึง 3 คร้ัง ใน 3 พารามิเตอร อันเนื่องมาจากระบบบําบัดน้ําเสียมีประสิทธิภาพในการบําบัดไมเพียงพอ

85

4.4 การศึกษาการจัดการระบบนํ้าของบริษัทผลิตชิ้นสวนรถยนต บริษัทผลิตช้ินสวนรถยนตนี้ อาศัยอยูในการนิคมอุตสาหกรรม จึงตองซ้ือน้ําดิบจากการนิคมอุตสาหกรรมมาใชประโยชน โดยอัตราคาน้ําดิบอยูท่ี 15.5 บาทตอลูกบาศกเมตร และหากบริษัทใชน้ําเกินปริมาณท่ีการนิคมอุตสาหกรรมกําหนด สวนตางคาน้ําดิบจะถูกคิดคาใชจายท่ี 34.0 บาทตอลูกบาศกเมตร ซ่ึงในแตละเดือนบริษัทตองเสียคาใชจายในซ้ือน้ําดิบเปนจํานวนมาก โดยแสดงขอมูลปริมาณการใชและคาใชจายในการซ้ือน้ําดิบ ในเดือนมกราคม – มิถุนายน พ.ศ. 2555 ดังตารางท่ี 4.12 ตารางท่ี 4.12 ขอมูลการใชน้ําและการบําบัดน้ําเสียของบริษัทจากนิคมอุตสาหกรรม (มกราคม พ.ศ. 2555 – มิถุนายน พ.ศ. 2555)

เดือน ขอมูล

ปริมาณ บาท

ม.ค.55 ก.พ.55 มี.ค.55 เม.ย.55 พ.ค.55 มิ.ย.55 รวม

ลบ.ม 16,062 19,442 17,209 17,161 21,964 20,060 111,864 1.น้ําดิบจากนคิม อุตสาหกรรม บาท 248,961 339,868 284,666 265,996 435,976 360,880 1,936,347

ลบ.ม 12,850 15,554 13,767 13,729 17,571 16,048 89,518 2.คาบําบัดน้ําเสียจาก นคิมอุตสาหกรรม บาท 77,098 93,322 82,603 82,373 105,427 96,288 537,110

แหลงท่ีมา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป. จากตารางท่ี 4.12 พบวา แตละเดือนมีการใชน้ําดิบจากนิคมอุตสาหกรรมมากกวา 15,000 ลูกบาศกเมตรตอเดือน ปริมาณนํ้าดิบรวม 6 เดือน มีปริมาณมากถึง 111,864 ลูกบาศกเมตร คิดเปนเงิน 1,936,347 บาท ในการจัดการน้ําเสียของบริษัทท่ีอยูในนิคมอุตสาหกรรม ตองสงน้ําเสียไปบําบัดท่ีระบบบําบัดน้ําเสียสวนกลางของการนิคมอุตสาหกรรมดวยเชนกัน ในแตละเดือนบริษัทตองเสียคาใชจายในการบําบัดน้ําเสียท่ี 6 บาทตอลูกบาศกเมตร คิดจากรอยละ 80.0 ของปริมาณนํ้าดิบท่ีใช จากตารางท่ี 4.12 พบวาใน 6 เดือนมีคาบําบัดน้ําเสียถึง 537,110 บาทตอปริมาณน้ํา 89,518 ลูกบาศกเมตร นับเปนคาใชจายท่ีสูง ดังนั้น หากมีการใชน้ําในปริมาณมาก และส้ินเปลือง จะทําใหเสียคาใชจายท้ังคาน้ําดิบ และคาบํา บัดน้ํา เ สีย สูง เชนกัน

86

การจัดการระบบนํ้าของบริษัท หลังรับน้ําดิบจากการนิคมอุตสาหกรรม ซ่ึงบริษัทไดนําน้ําดิบผานกระบวนการจัดการน้ําเบ้ืองตน เพื่อใหไดน้ําท่ีมีคุณสมบัติเหมาะกับการใชงาน เชน การใชน้ําในกระบวนการผลิต การใชน้ําในกิจกรรมทําสวน การใชน้ําในการรดตนไม การใชน้ําในระบบสาธารณูปโภค กิจกรรมลางรถ เปนตน โดยมีคุณสมบัติของน้ําท่ีใชในกิจกรรมภายในบริษัท ดังตารางท่ี 4.13 ตารางท่ี 4.13 ประเภทของน้าํท่ีใชในกิจกรรมภายในบริษทั

กิจกรรมภายในบริษัท คุณสมบัติของน้ํา 1. กระบวนการผลติ RO Water 2. Power House RO Water 3. หองน้ํา และสาธารณูปโภค น้ําประปา /น้ําผาน Membrane Filter 4. รดน้ําตนไม Raw Water (น้ําดิบ) 5. ลางรถ Raw Water (น้ําดิบ)

แหลงท่ีมา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป. จากตารางท่ี 4.13 แสดงถึงคุณสมบัติของน้ําท่ีใชในกิจกรรมภายในบริษัท ซ่ึงมีท้ังหมด 3 ประเภท คือ RO Water, น้ําประปา/น้ําผาน Membrane Filter และRaw Water (น้ําดิบ) จากการจัดการน้ําดังกลาว สามารถแสดงรายละเอียดไดดังภาพท่ี 4.40

87

: น้ําดิบ, : น้ําทิ้ง, ปริมาณการใชน้าํเฉลีย่ตอวัน (….. m3) และ IEAT: Industrial Estate Authority of Thailand

Back Wash

Car Wash (0.9 m3)

Production (29.9 m3) & Other (Lab)

Power house: Chiller, Boiler & CT-1 (Production)

น้ําดิบจาก นิคมอุตสาหกรรม

Garden (1.8 m3)

Toilet, Canteen

Raw Water Tank Filter Tank

Waste Tank pH Adjudge Storage Tank Discharge Factory

WWTP Center (IEAT)

Cleaning RO

RO Unit

Sanitary Tank (720.9 m3)

RO Tank Sand Tank

WWTP#2,3

WWTP#1

Cooling Tower: CT-2 Air Comp&CT-3-1 to 3-4 Chiller

Brine (13.8 m3)

Evaporatio

Evaporation

ภาพที่ 4.40 ระบบการจดัการน้ํา และสมดลุน้ํา (Water Balance) ของบริษัท แหลงที่มา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป.

& Other

87

88

จากภาพท่ี 4.40 แสดงถึงระบบการจัดการน้ํา และสมดุลน้ํา (Water Balance) ของบริษัท ซ่ึง แบงการจัดการน้ําดิบเปน 3 สวนใหญ ๆ ดังนี้

1) การใชน้ําดิบในกิจกรรมลางรถ 2) การใชน้ําดิบในกิจกรรมทําสวน 3) ถังพักน้ําดิบ (Raw Water Tank) เพื่อรอการจัดการน้ําดิบในข้ันตอนตอไป ดังนี ้

- กระบวนการกรองทราย (Sand Tank) เปนการจัดการน้ําดิบเบ้ืองตนโดยกรองเศษส่ิงเจือปนตาง ๆ เชน กรวด ดิน ออกจากนํ้าดิบ เพื่อใหน้ําดิบมีความสะอาด และสงไปจัดการในกระบวนการกรองในลําดับตอไป ในสวนการดูแลรักษาประสิทธิภาพของกระบวนการกรองทรายนี้ ตองมีการลางยอน (Back Wash) เพื่อทําความสะอาดทราย ซ่ึงในการลางยอนกอใหเกิดน้ําท้ิง - กระบวนการกรองดวยเยื่อกรอง (Filter Tank) เปนการจัดการน้ําตอจากข้ันตอนการกรองทราย เพื่อกําจัดอนุภาค หรือส่ิงสกปรกเล็ก ๆ อีกคร้ัง - ระบบ RO (Reverse Osmosis) เปนระบบกรองน้ําท่ีใชเยื่อเมมเบรน (Membrane Filter) ท่ีมีรูพรุนเล็กมาก สามารถกรองสารละลายโลหะ และส่ิงสกปรกอ่ืน ๆ ได น้ําท่ีผานการกรองดวยเยื่อเมมเบรนเปนน้ําท่ีปราศจากสารแขวนลอย น้ําสวนหน่ึงท่ีผาน Reverse Osmosis แลวจะสงไปพักในถัง RO Tank เพื่อนําไปใชในกิจกรรมตาง ๆ สวนน้ํา RO ที่ถูกกําจัดออกไป หรือ เรียกวาน้ํา Brine หรือน้ํา Concentrate

ในสวนบริษัทท่ีทําการศึกษานี้ไดนําน้ํา Brine ไปใชประโยชน คือ เปนวัตถุดิบท่ีใชในกระบวนการลางยอน (Back Wash) ของถังกรองทราย ซ่ึงเปนการใชน้ําใหเกิดประโยชนสูงสุด สวนน้ํา Reverse Osmosis เม่ือผานการกรองแลว สารละลายและความสกปรกตาง ๆ จะติดอยูท่ีผิวของ Filter ดังนั้นตองมีการทําความสะอาดระบบ Reverse Osmosis (Cleaning RO) น้ําท้ิงเหลานี้จะถูกสงไปพักท่ี Waste Tank เพื่อจัดการน้ําในลําดับถัดไป

การจัดการน้ําท้ิง เชน น้ํา Brine และน้ําจากการทําความสะอาด Reverse Osmosis (Cleaning RO) จะถูกบําบัดเบ้ืองตน ดวยการปรับคาพีเอช และสงไปยังบอรวมน้ําเสียกอนปลอยออกสูการนิคมอุตสาหกรรม (Discharge Factory) เพื่อสงไปบําบัดตอท่ีระบบบําบัดน้ําเสียสวน กลางของการนิคมอุตสาหกรรมตอไป - ถังรับน้ํา Reverse Osmosis (RO Tank) เพื่อนําไปใชในกิจกรรมตาง ๆ ดังนี้

1) Production : นําน้ําไปใชในกระบวนการผลิต 2) Power House : นําน้ําไปใชใน Chiller, Boiler และ CT – 1 (Production)

89

3) Sanitary Tank : นําน้ําไปใชในหองน้ําของบริษัท (Toilet Factory) และกิจกรรมหลอเย็น (Cooling Tower: CT – 2 Air Comp และ CT – 3 – 1 to 3 – 4 Chiller)

ในการควบคุมและจัดการน้ําในบริษัท มีการเก็บขอมูลการใชน้ําในกิจกรรมตาง ๆ ดวยวิธีการจดบันทึกปริมาณนํ้าท้ัง 5 สวน คือ Car Wash, Garden, Production, Brine และSanitary จากมิเตอรทุกวัน เพื่อเปนฐานขอมูลการใชน้ําของบริษัท แสดงดังตารางท่ี 4.14

ตารางท่ี 4.14 ขอมูลการใชน้ําจากกจิกรรมตาง ๆ ของบริษัท

เดือน ขอมูล

ม.ค.55 (ลบ.ม)

ก.พ.55 (ลบ.ม)

มี.ค.55 (ลบ.ม)

เม.ย.55 (ลบ.ม)

พ.ค.55 (ลบ.ม)

มิ.ย.55 (ลบ.ม)

รวม (ลบ.ม)

รอยละของการใชน้ํา

1.Production - 600 938 733 947 898 4,117 4.08 2.Garden 4.3 3.00 3.30 5.40 34.3 54.4 105 0.10 3.Brine 1,633 568 636 673 2,960 413 6,882 6.82 4.Car Wash 59.5 64.7 66.4 52.9 60.2 27.3 331 0.33 5. Sanitary 13,736 14,227 15,464 12,814 16,808 16,382 89,431 88.7

แหลงท่ีมา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป. หมายเหตุ สัญลักษณ (–) คือ มิเตอรชํารุดจึงไมมีการเก็บขอมูล

จากตารางท่ี 4.14 พบวาการเก็บขอมูลปริมาณการใชน้ําในกิจกรรมตาง ๆ เปนเวลา 6 เดือน (มกราคม – มิถุนายน พ.ศ. 2555) กิจกรรม Sanitary มีปริมาณการใชน้ํามากท่ีสุดถึงรอยละ 88.7 ซ่ึงแสดงดังภาพท่ี 4.41

90

0

1,000

2,000

3,000

4,000

5,000

6,000

7,000

8,000

9,000

10,000

11,000

12,000

13,000

14,000

15,000

16,000

17,000

ม.ค.55 ก.พ.55 มี.ค.55 เม.ษ.55 พ.ค.55 มิ.ย.55

1.Production 2.Garden 3.Brine 4.Car Wash 5.Sanitary

ภาพท่ี 4.41 แนวโนมแสดงปริมาณการใชน้ําในกิจกรรมตาง ๆ

แหลงท่ีมา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป.

จากภาพท่ี 4.41 พบวาปริมาณการใชน้ําในกิจกรรม Sanitary มีปริมาณสูงท่ีสุดและกิจกรรมการทําสวน (Garden) มีปริมาณการใชน้ํานอยท่ีสุดในทุกเดือน ซ่ึงสามารถเรียงลําดับปริมาณการใชน้ําในกิจกรรมตาง ๆ ดังภาพท่ี 4.42

89,431

6,882 4,117331 105

0

5,000

10,000

15,000

20,000

25,000

30,000

35,000

40,000

45,000

50,000

55,000

60,000

65,000

70,000

75,000

80,000

85,000

90,000

95,000

100,000

1.Sanitary 2.Brine 3.Production 4.Car Wash 5.Garden

1.Sanitary 2.Brine 3.Production 4.Car Wash 5.Garden

ภาพท่ี 4.42 ปริมาณรวมของการใชน้ําในกิจกรรมตาง ๆ ในเดือนมกราคม – มิถุนายน พ.ศ. 2555

แหลงท่ีมา: ปรับปรุงจากบริษัท SDM, ม.ม.ป.

(กิจกรรม)

เดือน

(ปริมาณ: m3)

(ปริมาณ: m3)

91

เบ้ืองตนบริษัทท่ีทําการศึกษา ขาดขอมูลในการจัดการน้ํา ปริมาณนํ้า แหลงท่ีมาของน้ําในแตละกิจกรรม จึงทําใหบริษัทไมมีการจัดทําสมดุลของน้ํา (Water Balance) ซ่ึงประโยชนจากการทําสมดุลของน้ํา สามารถประยุกตใชเปนแนวทางในการจัดการน้ําท่ีดีได

4.5 การศึกษาแนวทางการนํานํ้าเสียกลับมาใชประโยชน จุดประสงคในการศึกษานี้ คือ การศึกษาความเปนไปไดในการสรางระบบ Wastewater

Zero Discharge หรือน้ําเสียท่ีปลอยออกนอกโรงงานตองเปนศูนย หรือไมมีการปลอยน้ําเสียเลย ดังนั้นประเด็นสําคัญ คือ การนําน้ําเสียกลับมาใชประโยชนใหม ซ่ึงคุณภาพน้ําเสียตองมีคุณภาพน้ําท่ีสอดคลองตามกฏหมายเปนพื้นฐานกอน และตองเหมาะสมกับการใชประโยชนท่ีวางแผนไวอีกดวย

จากการศึกษา พบวา บริษัทมีการใชน้ําในปริมาณมาก ทําใหมีคาใชจายสูงตามมา ซ่ึงในการจัดทํา Wastewater Zero Discharge นั้น สามารถตอบสนองการแกปญหามลพิษน้ําเสีย และลดการใชทรัพยากรน้ําไดเปนอยางดี ดังนั้น บริษัทจึงตองมุงม่ันในการแกปญหาดังกลาวเปนอันดับแรก จากขอมูล สามารถสรุปแนวทางการนําน้ําเสียกลับมาใชประโยชนจากการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge ดังนี้

4.5.1 การปรับปรุงคุณภาพน้ําเสีย เพื่อนําน้ําเสียกลับมาใชประโยชน จากการศกึษา พบวา แนวทางการนําน้ําเสียกลับมาใชประโยชน สามารถแบงแหลงน้ําเสีย

เปน 3 สวน ดงันี้ 1) น้ําเสียจากระบบบําบัดน้ําเสียท้ัง 3 ระบบ

- ระบบบําบัดน้ําเสียจากกระบวนการผลิต - ระบบบําบัดน้ําเสียจากโรงอาหาร - ระบบบําบัดน้ําเสียจากหองน้ํา

2) บอรวมน้ําเสียกอนปลอยออกสูการนิคมอุตสาหกรรม 3) อ่ืน ๆ เชน น้ําระเหย จากระบบ Power House น้ําท้ิงจากระบบทําความเย็น และ

น้ําจากรางระบายนํ้าฝน

92

ในการศึกษานี้ ไดศึกษาเพียงการจัดการน้ําเสียจากระบบบําบัดน้ําเสียท้ัง 3 ระบบ และบอรวมนํ้าเสียกอนปลอยออกสูการนิคมอุตสาหกรรม ท้ังสองสวนนี้ พบวา คุณสมบัติน้ําหลังจากการบําบัด ยังมีน้ําเสียท่ีไมผานเกณฑมาตรฐาน ซ่ึงตองทําการปรับปรุงคุณภาพน้ําเสีย และระบบบําบัดใหมีประสิทธิภาพกอนการนําน้ําไปใชประโยชน อยางไรก็ตามคุณภาพน้ําเสียท่ีเกินมาตรฐานดังกลาว ผูทําการศึกษาไดเสนอแนวทางการแกไขปญหา ดังนี้

1) ทําการสํารวจขอมูลของแหลงกําเนิดน้ําเสียภายในบริษัท (Wastewater Source Survey) อยางสม่ําเสมอ เพื่อใชเปนฐานขอมูลในการปรับปรุบระบบบําบัดน้ําเสีย ให เหมาะสมกับปริมาณ คุณสมบัติของน้ํา เ สีย ตามแหลงกําเนิดท่ีเกิดข้ึนจริง ณ ปจจุบัน

2) จัดทํามาตรฐานในการบําบัดน้ําเ สีย โดยการปรับอัตราการเติมสารเคมี ในการบําบัดน้ําเสีย ดวยการทํา Jar Test รวมถึงการหาสารเคมีใหมท่ีเหมาะสมในการบําบัดน้ําเสีย

3) จัดหลักสูตรการอบรมและประเมินผลในเร่ืองการจัดการน้ํา เ สีย ใหพนักงานผูปฏิบัติงานของระบบบําบัดน้ําเสีย ซ่ึงไมไดจบการศกึษาในดานนี้ โดยตรงอยางสมํ่าเสมอ

4) จัดทํามาตรฐานการควบคุม ดูแล เคร่ืองมือ และอุปกรณตางๆในระบบบําบัดน้ําเสียใหมีประสิทธิภาพ เชนการสอบเทียบ การดูแลรักษา เปนตน

5) ปรับปรุงระบบบําบัดน้ําเสียใหเหมาะกับคุณภาพน้ํา เ สีย และปริมาณนํ้าเสียท่ีเกิดข้ึนในปจจบัุน รวมถึงปริมาณนํ้าเสียท่ีมีแนวโนมสูงข้ึนในอนาคตตามยอดการผลิต จากแนวทางการปรับปรุงคุณภาพน้ําเสียดังกลาว ทั้ งการจัดทําฐานขอมูลแหลงกําเนิดน้ําเสียภายในบริษัท มาตรฐานการบําบัดน้ําเสียดวยการทํา Jar Test และจัดหลักสูตรการอบรมสามารถปฏิบัติไดทันที เนื่องจากการลงทุนนอย ในสวนปรับปรุงระบบบําบัดน้ําเสียใหเหมาะกับคุณภาพน้ําเสีย และปริมาณน้ําเสียท่ีเกิดข้ึนในปจจุบัน รวมท้ังปริมาณน้ําเสียท่ีมีแนวโนมสูงข้ึนในอนาคตตามยอดการผลิตท่ีสูงข้ึน ซึ่ งทางบริษัทตองปรึกษาผูเช่ียวชาญในการออกแบบปรับปรุงระบบบําบัดน้ําเสียใหมีประสิทธิภาพท่ีดี แตมีคาใชจายสูง ดังนั้น ตองมีการประเมินการตัดสินใจจากผูบริหารระดับสูงตอไป

4.5.2 การฟนฟูน้ําเสียใหสามารถนํามาใชประโยชนได การฟนฟูน้ําเสีย ตองอาศัยการนําเทคโนโลยีตาง ๆ เขามาปรับปรุงคุณภาพน้ําเสีย ซ่ึงถือเปน

กุญแจสําคัญในการฟนฟู เพื่อใหน้ําเสียมีคุณสมบัติเหมาะสมกับการนําน้ําเสียกลับมาใชประโยชน ไดแก

93

1) เทคโนโลยี Micro Filtration (MF) หรือ Ultra Filtration (UF) เปนเทคโนโลยีการกรองน้ําละเอียดชนิดหนึ่ง โดยกรองไดละเอียดถึงระดับกรองเช้ือโรคออกจากน้ําได ท้ังนี้เนื่องจากการกรองของ MF หรือUF คอนขางละเอียดมาก จึงควรมีหนวย Pretreatment ในการจัดการเบ้ืองตนใหแก MF หรือUF เพื่อลดภาระจากการกรองหยาบออกไป ทําใหเกิดประสิทธิภาพในการกรองสูงสุดได เชน หนวยกรองทรายแบบหลายช้ัน (Multimedia Filter) หรือหนวยกรอง Activated Carbon และระบบนี้ตองใชพื้นท่ีในการติดต้ังระบบมาก

2) เทคโนโลยีการกําจัดสารละลาย โดยกระบวนการตกผลึก (Precipitation) กระบวนการดูดติดผิว (Adsorption) กระบวนการแลกเปล่ียนไอออน (Ion Exchange) กระบวนการกล่ัน (Distillation) หรืออาจใช Membrane แบบ MBR (Membrane Bioreactor) ในการหมุนเวียนน้ํากลับมาใชใหม เปนตน วิธีนี้ตองใชพื้นท่ีมากมี Micron Rate สามารถกรองได 0.20 – 0.40 ไมครอน เหมาะกับการใชจุมในบอเติมอากาศของระบบบําบัดชีวภาพ แลวนําน้ําไปใชงานได แตวิธีนี้มีคาใชจายท่ีสูง

3) เทคโนโลยีการสรางระบบผลิตน้ําประปาจากน้ําท้ิง โดยการใช UF System (Reuse Effluence Treatment) ระบบนี้คุณภาพน้ําท่ีผลิตไดมีความสะอาดสูง โดยมีคาความขุนของน้ําตํ่ากวา0.500 NTU โดยเปนคาท่ีตํ่ากวาคามาตรฐานน้ําประปาถึง 10 เทา ซ่ึงกําหนดไวใหคาความขุนของน้ําประปามีคาไมเกิน 5.00 NTU ลดความยุงยากในเร่ืองผูปฏิบัติงาน เนื่องจากระบบผลิตจะทํางานอยางตอเนื่องโดยอัตโนมัติ และระบบ Reuse Effluence Treatment จะมีคาใชจายในการบําบัด (Operating Cost: ประกอบดวย คาการกินกระแสไฟฟา, คาใชจายสารเคมี และคาวัสดุกรอง ไดแก UF Module และPre – Filter Media ตาง ๆ) ไมเกิน 5.50 บาทตอลูกบาศกเมตร และมีคา Pay Back Period ไมเกิน 1.5 ป ซ่ึงระบบบนี้เปนอีกทางเลือกหนึ่งในการจัดการ

สวนแหลงน้ําเสียในขอ3)อ่ืนๆ น้ําเสียเหลานี้ยังไมมีการศึกษาปริมาณการเกิดน้ําเสีย รวมท้ังคุณภาพของน้าํเสีย แตสามารถนําแนวทางการฟนฟูน้ําเสียไปประยุกต เพื่อจะนํามาใชประโยชนในกิจกรรมท่ีเหมาะสมไดเชนกนั

4.5.3 การตั้งวัตถุประสงค หรือเปาหมายในการนํามาใชประโยชน

แนวทางการนําน้ําเสียกลับมาใชประโยชน จําเปนตองมีการต้ังเปาหมาย หรือ วัตถุประสงคการนําน้ําเสียกลับมาใช ซ่ึงบริษัทผลิตช้ินสวนรถยนตท่ีทําการศึกษา มีการใชน้ําเพื่อกิจกรรมตาง ๆ มากมาย เชน ใชน้ําในกระบวนการผลิต ใชในระบบ Power House ใชในกิจกรรมสาธารณูปโภค

94

(หองน้ํา โรงอาหาร ลางรถ ทําสวน เปนตน) รวมถึงกิจกรรมอื่น ในการตั้งวัตถุประสงค หรือเปาหมายในการนํามาใชประโยชนนั้น ข้ึนอยูกับหลายปจจัย เชน ปริมาณท่ีตองการนํามาใชประโยชน คุณภาพน้ําท่ีนํามาใชใหม เทคโนโลยีท่ีใชในการปรับปรุงฟนฟูระบบ รวมถึงการลงทุน และจุดคุมทุนอีกดวย ปจจัยเหลานี้ข้ึนอยูกับผูบริหารเปนผูตัดสินใจในการจัดทําระบบดังกลาว เพราะมีคาใชจายท่ีสูงถือวาเปนปจจัยสําคัญ

4.6 โอกาส ปญหา อุปสรรคในการจัดทําระบบ และจัดทําทางเลือกในสรางระบบ Wastewater Zero Discharge จากการศึกษาขอมูลความเปนไปไดในการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge โดยการลงพื้นท่ีสํารวจ และตรวจสอบเอกสารบางสวน มีรายละเอียด ดังนี้ 4.6.1 โอกาสในการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge

1) นโยบายดานส่ิงแวดลอม มีการกําหนดนโยบายที่ มุงเนนในการจัดการส่ิงแวดลอมแบบยั่งยืน ปรับปรุงแกไข และพัฒนาการจัดการส่ิงแวดลอมอยางตอเนื่อง ซ่ึงสามารถปฏิบัติไดอยางเปนรูปธรรม รวมทั้งการเผยแพรนโยบายใหกับพนักงานรับทราบโดยท่ัวถึง เพื่อสรางความตระหนักดานส่ิงแวดลอมท่ีดีอีกดวย

2) การลงทุนในการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge บริษัทท่ีทําการศึกษาเปนบริษัทท่ีมีการลงทุนจดทะเบียนกวา 2,816 ลานบาท มีแผนการขยายโรงงานในป พ.ศ. 2556 และในสวนการจัดการส่ิงแวดลอม ผูบริหารไดใหความสําคัญในการจัดการส่ิงแวดลอม เห็นไดจาก มีการปรับปรุงระบบบําบัดน้ําเสียของหองน้ําดวยการลงทุนกวา 20 ลานบาทในการแกไขปญหาน้ําเสียท่ีเกินมาตรฐาน รวมถึงการปรับปรุงแกไขระบบบําบัดน้ําเสียท้ัง กระบวนการผลิต และโรงอาหาร ท้ังหมด คือเปาหมายหลักในการจัดการส่ิงแวดลอมท่ีดีข้ึน

3) บุคลากรท่ีเกี่ยวของในการจัดการส่ิงแวดลอม มีความพรอมในการพัฒนาการจัดการส่ิงแวดลอมใหดีข้ึน เห็นไดจากมีการจัดการส่ิงแวดลอมตามระบบมาตรฐาน ISO14001 ซ่ึงมีการพัฒนาอยางตอเนื่องเปนเวลามากกวา 6 ป และผลักดันการจัดการหองปฏิบัติการวิเคราะหคุณภาพน้ําเสียใหมุงสู ISO/IEC17025 เพื่อคุณภาพในการวิเคราะหท่ีแมนยํา และเปนท่ีนาเช่ือถือ

95

4) มาตรฐานการควบคุมคุณภาพน้ํ า เ สีย ท่ี เขมงวดกว ากฏหมายการนิคมอุตสาหกรรม ถึงรอยละ 75.0 เนื่องจากหากมีการควบคุมคุณภาพน้ําเสียท่ีดี และอยูในชวงท่ีตํ่ากวากฏหมาย จะสามารถลดความเส่ียงในการกอใหเกิดน้ําเสียท่ีเกินมาตรฐานปลอยออกสูสาธารณะได 4.6.2 อุปสรรค และปญหาท่ีพบจากการศึกษาในคร้ังนี้ สามารถสรุปผลไดดังนี้

1) ระบบการจัดการน้ําเสีย พบปญหาท่ีตองเรงปรับปรุง เนื่องจากท้ัง 3 ระบบ มีผลการวิเคราะหคุณภาพน้ําเสียท่ีเกินมาตรฐานกฏหมาย และ มาตรฐานภายในบริษัท หากมีระบบการบําบัดน้ําเสียท่ีมีประสิทธิภาพท่ีดีแลว จะสามารถนําน้ําเสียไปใชประโยชนไดอยางงายดาย หรือ ชวยลดข้ันตอนในการปรับปรุงคุณภาพน้ําไดอีกดวย

2) ระบบการจัดการน้ํา บริษัทผลิตช้ินสวนรถยนตท่ีทําการศึกษานี้ มีการใชน้ําในปริมาณท่ีสูง ถึงแมจะมีมาตรการลดการใชน้ํา ซ่ึงเปนนโยบายดานการจัดการส่ิงแวดลอมของบริษัท และเปนนโยบายหลักจากบริษัทกลางที่ประเทศญ่ีปุน โดยมีเปาหมาย คือ ลดการใชน้ําลงอยางตอเนื่องรอยละ 1 จากขอมูลการใชน้ําในปท่ีผานมา แตพบวายังขาดกิจกรรมลดการใชน้ํา หรือ การใชน้ําเสียใหเกิดประโยชนสูงสุด ประเมินอยูในเกณฑท่ีตองปรับปรุง เนื่องจากบริษัทท่ีทําการศึกษาไมมีการนําน้ําเสียท่ีผานการบําบัดกลับมาใชใหม และกอประโยชนสูงสุด ซ่ึงเปนการสูญเสียทรัพยากรอยางมาก เชน ควรสรางระบบ Wastewater Zero Discharge เชน นําน้ําเสียมารดนํ้าตนไม รดสนามหญา เปนตน จึงทําใหไมสามารถบรรลุเปาหมายดังกลาวได รวมถึงขอมูลสมดุลน้ํา (Water Balance) ยังไมสมบูรณ บริษัทตองทําการเก็บขอมูลการใชน้ํา เพื่อนํามาเปนฐานขอมูลการจัดการน้ําท่ีดี และใชในการประยุกต เพื่อนํามาสราง Wastewater Zero Discharge ตอไป

3) ปญหาพ้ืนท่ีโรงงาน เม่ือมีการขยายโรงงาน จะทําใหพื้นท่ีสีเขียวลดลง ซ่ึงอาจสงผลใหการนําน้ําเสียมาใชประโยชนไดนอยลง และมีโอกาสในการใชพื้นท่ีสําหรับการจัดทําระบบ Wastewater Zero Discharge ไดนอยลงอีกดวย

อยางไรก็ตามโอกาส ปญหา และ อุปสรรค ตาง ๆ ท่ีไดทําการศึกษานี ้ สามารถสรุปหัวขอในการศึกษา โดยการประเมินการใหคะแนนในแตละหัวขอ ดังตารางท่ี 4.15

96

ตารางท่ี 4.15 ผลการใหคะแนนของการประเมินความเปนไปไดในการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge

สภาพปจจุบัน ผลการดําเนนิงาน หัวขอในการประเมิน

มี ไมมี สมบูรณ ไมสมบูรณ

1) นโยบายดานส่ิงแวดลอม

1. นโยบายการลดการใชทรัพยากร เชน ทรัพยากรน้ํา

2. นโยบายการลดการปลอยของเสีย (Zero Discharge)

3. นโยบายการนําน้าํทิ้งที่ผานการบําบัดมาใชประโยชน เชน รดตนไม

4. นโยบายการตรวจวัดคุณภาพมลพิษ เชน น้ํา อากาศ และกาก

5. นโยบายการจัดทาํแผนเฝาระวังส่ิงแวดลอมและมาตรฐาน ISO14001

2) การจัดการน้าํ

1. มีการจัดทําสมดุลน้ํา (Water Balance)

2. มีการเก็บขอมูลการใชน้ํา

3) การจัดการน้าํเสีย

1. มีระบบบําบัดน้ําเสีย

2. มีการจําแนกระบบบําบัดน้ําเสียตามประเภทของน้ําเสีย

4) การควบคุมคณุภาพน้าํเสีย

1. คุณภาพน้าํเสียของระบบบําบัดน้ําเสียจากกระบวนการผลติ

2. คุณภาพน้าํเสียของระบบบําบัดน้ําเสียจากโรงอาหาร

3. คุณภาพน้าํเสียของระบบบําบัดน้ําเสียจากหองน้ํา

4. คุณภาพน้ําเสียของบอรวมน้ําเสียกอนปลอยออกสูการนิคมฯ

5) บุคลากรสนบัสนุนดานส่ิงแวดลอม

1. ผูควบคุมระบบบําบัดน้ําเสีย

2. ผูปฏิบติังานของระบบบาํบัดน้ําเสีย

3. พนักงานสนับสนุน/เจาหนาที่ส่ิงแวดลอม

หมายเหตุ: มี/สมบูรณ = 2 คะแนน ไมมี/ไมสมบูรณ = 0 คะแนน

97

จากการประเมินผลการใหคะแนนของความเปนไปไดในการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge โดยการสํารวจสภาพการดําเนินงานปจจุบัน และผลการดําเนินงานในปจจุบัน ซ่ึงนําผลการศึกษาท้ัง 2 สวนมาใหคะแนน สามารถสรุปได ดังตารางท่ี 4.16 ตารางท่ี 4.16 สรุปผลคะแนนของความเปนไปไดในการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge

คะแนน คะแนน สภาพการดําเนินงานปจจุบัน

เต็ม ได

ผลการดําเนนิงานในปจจุบัน

เต็ม ได 1) นโยบายดานส่ิงแวดลอม 10 8 1) นโยบายดานส่ิงแวดลอม 10 4

2) การจัดการน้ํา 4 2 2) การจัดการน้ํา 4 2

3) การจัดการน้ําเสีย 4 4 3) การจัดการน้ําเสีย 4 4

4) การควบคุมคุณภาพน้ําเสีย 8 8 4) การควบคุมคุณภาพน้ําเสีย 8 0

5) บุคลากรสนบัสนุนดานส่ิงแวดลอม 6 6 5) บุคลากรสนบัสนุนดานส่ิงแวดลอม 6 4

รวม 32 28 รวม 32 14

สําหรับผลคะแนนท่ีได จะนํามาปรับคาใหคะแนนเต็ม 100 คะแนน ใหคาน้ําหนักคะแนนในสวนสภาพการดําเนินงานปจจุบัน 50 คะแนน และผลการดําเนินงานในปจจุบัน 50 คะแนน ดังนี้

คะแนนรวมท่ีได X 50 คะแนนในสวนของสภาพการดําเนินงานปจจุบัน = (28 x 50)/32 = 43.8 คะแนน คะแนนในสวนของผลการดําเนินงานในปจจุบัน = (14 x 50)/32 = 21.9 คะแนน รวม = 65.7 คะแนน จากนั้น นําผลคะแนนท้ัง 2 สวนมารวมกัน เพื่อพิจารณาความเปนไปไดในการสราง Wastewater Zero Discharge ดังนี้

คะแนนเต็ม

98

85 – 100 คะแนน หมายถึง บริษัทมีความพรอม และความเปนไปไดสูงในการสราง ระบบ Wastewater Zero Discharge ซ่ึงสามารถดําเนิน การไดในระยะส้ัน (ภายใน 1 ป)

70 – 84 คะแนน หมายถึง บริษัทมีความพรอมในการดําเนินการยกระดับ ในการ สรางระบบ Wastewater Zero Discharge แตอาจตองทํา การปรับปรุงในบางปจจยั แตยังสามารถดําเนินการไดในระยะส้ัน (ภายใน 2 ป)

50 – 69 คะแนน หมายถึง บริษัทมีการเตรียมพรอมในการสรางระบบ Wastewater Z e r o D i s c h a r g e แตยังมีบางปจจยัท่ีตองดําเนินการ ปรับปรุงแกไข เพื่อใหบรรลุวัตถุประสงค ซ่ึงอาจตองใช เวลาในระดับกลาง (ภายใน 3 ป)

<50 คะแนน หมายถึง บริษัทขาดความพรอมในการยกระดับในการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge มีหลายปจจัยท่ีตองดําเนนิ การปรับปรุง เพื่อใหบรรลุวัตถุประสงค อาจตองใชเวลา มากกวา 3 ป ข้ึนไป

จากผลการศึกษา พบวา ความเปนไปในการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge มี

คะแนนรวมในสวนของสภาพการดําเนินงานปจจุบัน และผลการดําเนินงานในปจจุบัน เทากับ 65.7 คะแนน ซ่ึงเม่ือเปรียบเทียบตามเกณฑการใหคะแนน พบวา บริษัทมีการเตรียมพรอมในการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge แตยังมีบางปจจัยท่ีตองดําเนินการปรับปรุงแกไข เพื่อใหบรรลุวัตถุประสงค ซ่ึงอาจตองใชเวลาในระดับกลาง (ภายใน 3 ป) 4.6.3 การประเมินทางเลือกในการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge สามารถสรุปผลการสํารวจ ไดดังนี้

1) ทางเลือกระยะส้ัน เปนทางเลือกท่ีสามารถทําไดโดยใชเง่ือนไขไมซับซอน ซ่ึงสามารถไดสรุป ดังตารางท่ี 4.17

99

ตารางท่ี 4.17 ทางเลือกระยะส้ันในการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge

หัวขอการประเมิน ทางเลือกระยะส้ัน 1.การนําน้ําเสียกลับไปใชประโยชน กิจกรรมทําสวน (รดน้ําตนไม)

2.ระบบบําบดัน้ําเสียที่จะนําน้าํเสียกลับมาใชประโยชน ระบบบําบัดน้าํเสียทั้ง 3 ระบบ หรือ บอรวมน้าํเสียกอนปลอยออกสูการนิคมฯ

3.ปริมาณน้ําเสียทีน่ําไปใชประโยชน 1.00 – 2.00 ลูกบาศกเมตรตอวนั

4.เทคโนโลยีที่ใชในการฟนฟูน้ําเสีย เพื่อกลบัไปใช ประโยชน

Membrane Filter System หรือ การติดต้ังถังตกตะกอน และการกรองทราย

พรอมฆาเชือ้โรคดวยการเติมคลอรีน

จากการประเมินทางเลือกในระยะส้ัน ซ่ึงเปนเพียงตนแบบในการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge เนื่องจากลงทุนนอย ใชพื้นท่ีในการติดต้ังระบบนอย แตทางเลือกนี้สามารถนําน้ําเสียกลับมาใชประโยชนไดนอยเชนกัน คือ นําน้ําเสียกลับมาใชในกิจกรรมทําสวน หรือ รดน้ําตนไม เพยีง 1.00 – 2.00 ลูกบาศกเมตรตอวัน จึงไมคุมทุนในการกอสราง แตระบบบําบัดน้ําเสียท้ัง 3 ระบบ และน้ําเสียจากบอรวมน้ําเสียกอนปลอยออกสูการนิคมอุตสาหกรรม มีความสามารถในบําบัดน้ําเสียไดมากกวาความตองการในการใชน้ํา ดังนั้นในการใชเทคโนโลยใีนการฟนฟู ดวย Membrane Filter System หรืออ่ืน ๆ ควรเลือกใหเหมาะสมกับวัตถุประสงคท่ีต้ังไว และตองเลือกขนาดท่ีเหมาะสมเชนเดียวกัน ทางเลือกนี้ ทําใหมีน้ําเสียท่ีเหลือจากความตองการในการนําไปใชประโยชน ท่ีตองปลอยออกนอกบริษัทในปริมาณมากเชนเดิม สุดทายบริษัทก็ไมสามารถบรรลุการสราง Wastewater Zero Discharge ได แตเปนเพียงการลดการใชทรัพยากรในบางสวนเทานั้น

2) ทางเลือกระยะยาว เปนทางเลือกท่ีตองมีการศึกษาขอมูล และรายละเอียดเพิ่มเติม ซ่ึงมีเง่ือนไขในการสรางระบบท่ีซับซอน โดยสามารถสรุปดังตารางท่ี 4.18

100

ตารางท่ี 4.18 ทางเลือกระยะยาวในการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge

หัวขอการประเมิน ทางเลือกระยะยาว 1.การนําน้ําเสียกลับไปใชประโยชน การกดชักโครก, กิจกรรมทําสวน และใชเปนน้ําหลอเย็น 2.ระบบบําบดัน้ําเสียที่จะนําน้าํเสียกลับมาใชประโยชน ระบบบําบัดน้าํเสียทั้ง 3 ระบบ

หรือ บอรวมน้าํเสียกอนปลอยออกสูการนิคมฯ 3.ปริมาณน้ําเสียทีน่ําไปใชประโยชน ~ 725 ลูกบาศกเมตรตอวัน 4.เทคโนโลยีที่ใชในการฟนฟูน้ําเสียเพื่อกลับไปใช ประโยชน

MF/UF Membrane หรือ RO System

จากตารางท่ี 4.18 การประเมินการสราง Wastewater Zero Discharge ท่ีเปนทางเลือกระยะยาว โดยใชเทคโนโลยีระดับสูง คือ การใช Micro Filtration (MF) หรือ Ultra Filtration (UF) รวมถึง เทคโนโลยี Reverse Osmosis System เปนตน เทคโนโลยีเหลานี้ สามารถทําใหน้ําเสียมีคุณภาพท่ีดีข้ึน และสามารถนํามาใชประโยชนไดในหลายกิจกรรม แตมีคาใชจายสูง และใชพื้นท่ีในการติดต้ังระบบมาก รวมถึงหากตองการนําน้ําเสียไปใชในประโยชนท่ีซับซอน เชน ระบบกดน้ําชักโครกในหองน้ํา หรือในกระบวนการผลิต ตองมีคาใชจายในการติดต้ังระบบทอเพิ่มเติมอีกดวย อยางไรก็ตามท้ัง 2 ทางเลือกเปนประโยชนแกบริษัท และส่ิงแวดลอมท้ังส้ิน หากมองในดานการจัดการส่ิงแวดลอมแลว น้ําเสียท่ีนํากลับมาใชประโยชน สามารถชวยลดการใชทรัพยากรน้ํา ลดคาใชจายในการซื้อน้ําดิบ รวมท้ังตอบสนองนโยบายการจัดการส่ิงแวดลอม และทําใหส่ิงแวดลอมดีข้ึนอีกดวย

บทที่ 5

สรุปผลและขอเสนอแนะ

การศึกษาความเปนไปไดในการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge กรณีศึกษาบริษัทผลิตช้ินสวนรถยนต มีวัตถุประสงค ดังนี้

1) เพื่อศึกษาโอกาส ปญหา และอุปสรรค ในการจัดทําระบบ Wastewater Zero Discharge

2) เพื่อศึกษาแนวทางการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge

การศึกษานี้เปนการศึกษาเชิงสํารวจ โดยการรวบรวมขอมูลจากแหลงทุติยภูมิเชน งานวิจยั บทความทางวิชาการ ตํารา และกฏหมายท่ีเกี่ยวของ รวมถึงขอมูลจากแหลงปฐมภูมิ เชน นโยบายทางดานส่ิงแวดลอมของบริษัท ระบบการจัดการน้ํา และน้ําเสีย ผลการตรวจสอบคุณภาพน้ําเสีย และการสํารวจพื้นท่ีจริง เพื่อใช เปนแนวทางการศึกษาความเปนไปได และทราบถึงโอกาส ปญหา อุปสรรค ในการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge ของบริษัทผลิตช้ินสวนรถยนต ซ่ึงบริษัทสามารถใชประโยชนจากการศึกษานี้ เพื่อนํามาพัฒนา ปรับปรุงประสิทธิภาพของการจัดการน้ํา และการจัดการน้ําเสียใหดียิ่งข้ึน ซ่ึงมีรายละเอียดดังนี้

5.1 สรุปผลการศึกษา

บริษัทผลิตช้ินสวนรถยนตท่ีทําการศึกษานี้ เปนบริษัทผูผลิต อุปกรณหัวฉีด ปม จายน้ํามันเช้ือเพลิง และระบบคอมมอนเรลท่ีมีความสลับซับซอนสูง ซ่ึงมีบทบาทสําคัญของการขยายฐานการผลิตของอุตสาหกรรมยานยนตในประเทศไทย บริษัทมีพันธกิจ คือ “การมีสวนรวมเพื่อสนับสนุนสังคมไทย ความม่ังค่ังของลูกคา และคุณภาพชีวิตท่ีดีของพนักงาน ดวยการผลิตสินคาท่ีมีคุณภาพ รวมท้ังบริษัทไดพยายามอยางตอเนื่อง เพื่อจะบรรลุใหถึงเปาหมายท่ีจะผลิตยานยนตท่ีเปนมิตรตอส่ิงแวดลอมอีกดวย

102

จากการศึกษาขอมูลของบริษัทผลิตช้ินสวนรถยนตในดานการจัดการส่ิงแวดลอม พบวา บริษัทมีมาตรฐานการจัดการส่ิงแวดลอมตาม ISO 14001 ท่ีใชเปนเคร่ืองมือในการขับเคล่ือนใหมีการจัดการส่ิงแวดลอมท่ีดี อีกท้ังบริษัทมีแรงผลักดันจากผูบริหารที่มีความมุงม่ัน แสดงไดจากนโยบายดานการจัดการส่ิงแวดลอม ท่ีครอบคลุมท้ังดานการใชทรัพยากร การปฏิบัติใหถูกตองตามกฎหมาย และขอกําหนดอ่ืน ๆ การปรับปรุง และคงไวซ่ึงสภาพแวดลอมท่ีดี การลดผลกระทบตอส่ิงแวดลอม อนุรักษใชทรัพยากร และพลังงานตาง ๆ เพื่อใหเกิดประโยชนสูงสุด รวมถึงสงเสริม ผูจัดหาวัตถุดิบ ช้ินสวนผลิตรถยนต ใหมีระบบการจัดการส่ิงแวดลอมท่ีดี โดยสรุปรายละเอียดดังนี้

5.1.1 การศึกษาการจัดการส่ิงแวดลอม บริษัทผลิตช้ินสวนรถยนตมีแหลงกําเนิดมลพิษ 3 แหลง คือ มลพิษทางน้ํา อากาศ และกาก

แหลงมลพิษท่ีเปนปญหามากท่ีสุด คือ มลพิษทางน้ํา พบวา ระบบบําบัดน้ําเสียจากกระบวนการผลิต จากโรงอาหาร และจากหองน้ํา มีคุณภาพน้ําเสียท่ีเกินมาตรฐานภายในของบริษัท และมาตรฐานของการนิคมอุตสาหกรรม รวมถึงบอรวมน้ําเสียกอนปลอยออกสูการนิคมอุตสาหกรรม ก็พบปญหาดังกลาวเชนเดียวกัน

5.1.2 การศึกษาการจัดการระบบน้ํา บริษัทที่ทําการศึกษา ใชน้ําดิบจากนิคมอุตสาหกรรมมากกวา 15,000 ลูกบาศกเมตร หาก

รวมปริมาณการใชน้ําดิบในเดือนมกราคม พ.ศ. 2555 – เดือนมิถุนายน พ.ศ. 2555 พบวาบริษัทใช น้ําดิบถึง 111,864 ลูกบาศกเมตร คิดเปนเงิน 1,936,347 บาท ในสวนการจัดการน้ํา บริษัทนําน้ําดิบผานกระบวนการจัดการน้ําเบ้ืองตน เพื่อใหไดน้ําท่ีมีคุณสมบัติเหมาะกับการใชงาน เชน การใชน้ําในกระบวนการผลิต การใชน้ําในกิจกรรมทําสวน รดน้ําตนไม การใชน้ําในระบบสาธารณูปโภค และกิจกรรมลางรถ เปนตน ซ่ึงสรุปไดวาปริมาณการใชน้ําในกิจกรรมสาธารณูปโภค (Sanitary) มีปริมาณสูงถึง 89,431 ลูกบาศกเมตร คิดเปนรอยละ 88.7 ของการใชน้ํา ทั้ งหมดในบริษัท รวมถึงการบําบัดน้ําเสียสวนกลางของการนิคมอุตสาหกรรม บริษีทมีคาใชจายในบําบัดน้ําเสียถึง 537,110 บาทตอปริมาณนํ้า 89,518 ลูกบาศกเมตร ขอมูลเหลานี้แสดงวาบริษัทมีการใชทรัพยากรน้ําท่ีส้ินเปลือง และทําใหบริษัทมีคาใชจายสูงอีกดวย

103

5.1.3 การศึกษาแนวทางการนําน้ําเสียกลับมาใชประโยชน จุดประสงคในการศึกษานี้ เนนการนําน้ําเสียกลับมาใชประโยชนใหม ซ่ึงคุณภาพน้ําเสีย

ตองมีคุณภาพน้ําท่ีสอดคลองตามกฏหมาย และตองเหมาะสมกับการใชประโยชน โดยสรุปแนวทางการนําน้ําเสียกลับมาใชประโยชน ไดดังนี้

1) การปรับปรุงคุณภาพน้ําเสีย เพื่อนําน้ําเสียกลับมาใชประโยชน ในการศึกษานี้ พบวา น้ําเสียจากระบบบําบัดน้ําเสียท้ัง 3 ระบบ และบอรวมน้ําเสียกอนปลอยออกสูการนิคมอุตสาหกรรม ยังไมผานเกณฑมาตรฐาน ตองปรับปรุงใหมีประสิทธิภาพท่ีดี กอนนําน้ําเสียไปใชประโยชน ดังนั้นผูทําการศึกษาจึงไดเสนอแนวทางการแกไขปญหา ดังนี้

- จัดทําการสํารวจแหลงกําเนิดน้ําเสียภายในบริษัท (Wastewater Source Survey) อยางสมํ่า เสมอ เพื่อใช เปนฐานขอมูลในการจัดการน้ําเสียอยางมีประสิทธิภาพ

- จัดทํามาตรฐานการปรับอัตราการเติมสารเคมีในการบําบัดน้ําเสีย โดยการทํา Jar Test รวมถึงการหาสารเคมีใหมท่ีเหมาะสมในการบําบัดน้ําเสีย

- จัดทําหลักสูตรการสอน หรือแผนการอบรม รวมถึงการประเมินผลการอบรม ในการจัดการน้ําเสียใหพนักงานผูปฏิบัติงานของระบบบําบัดน้ําเสีย ซ่ึงสวนใหญไมไดจบการศึกษาในดานนี้

- จัดทํามาตรฐานการควบคุม ดูแลเคร่ืองมือ และอุปกรณตาง ๆ ในระบบบําบัดน้ําเสียใหมีประสิทธิภาพท่ีดี เชน การสอบเทียบ และ การดูแลรักษา เปนตน

- ปรับปรุงระบบบําบัดน้ําเสีย ใหเหมาะกับคุณสมบัติของนํ้าเสีย และเหมาะสมกับปริมาณน้ําเสียท่ีเกิดข้ึนจริงในปจจุบัน รวมถึงปริมาณน้ําเสียท่ีมีแนวโนมสูงข้ึนในอนาคตอีกดวย

2) การฟนฟูน้ําเสียใหสามารถนํามาใชประโยชนได การฟนฟูน้ําเสีย ตองอาศัยเทคโนโลยีทันสมัยในการปรับปรุงคุณภาพน้ําเสีย เพื่อให

น้ําเสีย มีคุณสมบัติเหมาะสมกับการนําไปใชประโยชน เชน เทคโนโลยี Micro Filtration (MF), Ultra Filtration (UF), เทคโนโลยีการกําจัดสารละลาย โดยกระบวนการตกผลึก (Precipitation) กระบวนการดูดติดผิว (Adsorption) กระบวนการแลกเปล่ียนไอออน (Ion Exchange) กระบวนการกล่ัน (Distillation) หรือวิธีอาจใช Membrane แบบ MBR (Membrane Bioreactor) เปนตน ซ่ึงใน

104

การเลือกเทคโนโลยีฟนฟู ควรเลือกใหเหมาะสมกับคุณสมบัติของน้ํา และวัตถุประสงคท่ีตองการนําน้ําเสียกลับไปใช ท่ีสําคัญกวาคือคาใชจายในการลงทุน ถือเปนสวนหนึ่งในการตัดสินใจ

3) การตั้งวัตถุประสงค หรือเปาหมายในการนํามาใชประโยชน ในการต้ังวัตถุประสงค หรือเปาหมายในการนํามาใชประโยชนนั้น ข้ึนอยูกับหลาย

ปจจัย เชน ปริมาณท่ีตองการนํามาใชประโยชน คุณภาพน้ําท่ีนํามาใชใหม เทคโนโลยีในการปรับปรุงฟนฟูน้ําเสีย รวมถึงการลงทุน และจุดคุมทุนอีกดวย ปจจัยเหลานี้ ข้ึนอยูกับผูบริหารเปน ผูตัดสินใจในการจัดทําระบบดังกลาว เพราะมีคาใชจายท่ีถือวาเปนปจจัยสําคัญ

5.1.4 โอกาส อุปสรรค และปญหาในการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge จากการศึกษาโอกาส อุปสรรค และปญหาในการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge

ซ่ึงทําการใหคะแนนจากปจจัยตางๆ เชน นโยบายส่ิงแวดลอม การจัดการน้ํา การจัดการน้ําเสีย และอ่ืน ๆ พบวา ความเปนไปในการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge มีคะแนนรวมในสวนของสภาพการดําเนินงานปจจุบัน และผลการดําเนินงานในปจจุบัน เทากับ 65.6 คะแนน เ ม่ือเปรียบเทียบตามเกณฑการใหคะแนน พบวาบริษัทมีการเตรียมพรอมในการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge แตยังมีบางปจจัยท่ีตองดําเนินการปรับปรุงแกไข เพื่อใหบรรลุวัตถุประสงค ซ่ึงอาจตองใชเวลาในระดับกลาง (ภายใน 3 ป) โดยประเด็นท่ีเปนอุปสรรคและปญหาสรุปไดดังนี้

1) ระบบการจัดการน้ําเสีย ตองเรงปรับปรุง เนื่องจากท้ัง 3ระบบ มีผลการวิเคราะหคุณภาพน้ําเสียท่ีเกินมาตรฐานกฏหมาย และ มาตรฐานภายในบริษัท

2) ระบบการจัดการน้ํา บริษัทขาดกิจกรรมการลดการใชน้ํา หรือการใชน้ําเสียใหเกิดประโยชนสูงสุด รวมถึงขอมูลสมดุลน้ํา (Water Balance) ยังไมสมบูรณ บริษัทตองทําการเก็บขอมูลการใชน้ํา เพื่อนํามาเปนฐานขอมูลในการประยุกตใชในการสราง Wastewater Zero Discharge

อยางไรก็ตาม จากการศึกษาโอกาส ปญหา และอุปสรรคนี้ เปนสวนหน่ึงท่ีสามารถทําประโยชนตอบริษัท เพื่อใหสามารถสรางระบบ Wastewater Zero Discharge ได และสามารถนําไปประยุกตใชในการจัดการน้ํา น้ําเสียท่ีดี รวมถึงการใชทรัพยากรน้ําใหเกิดประโยชนและคุมคามากท่ีสุด

105

5.1.5 การประเมินทางเลือกในการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge สามารถสรุปผลไดดังนี้

1) ทางเลือกระยะส้ัน เปนทางเลือกท่ีมีเง่ือนไขไมซับซอน อาจเปนเพียงตนแบบในการเร่ิมตนการสราง

ระบบ Wastewater Zero Discharge เนื่องจากมีการลงทุนนอย ใชพื้นท่ีในการติดต้ังระบบนอย แตทางเลือกนี้สามารถนําน้ําเสียกลับมาใชประโยชนไดนอยเชนกัน คือ นาํน้ําเสียกลับมาใชในกิจกรรมทําสวน หรือรดนํ้าตนไม เพียง 1.00 – 2.00 ลูกบาศกเมตรตอวัน จึงไมคุมทุนในการฟนฟูน้ําเสีย ทําใหตองปลอยออกนอกโรงงานในปริมาณมากเชนเดิม ซ่ึงไมสามารถบรรลุเปาหมายของ Wastewater Zero Discharge ได แตเปนเพียงการลดการใชทรัพยากรในบางสวนเทานั้น

2) ทางเลือกระยะยาว เปนทางเลือกท่ีตองมีการศึกษาขอมูลเพิ่มเติม มีเง่ือนไขในการสรางระบบท่ีซับซอน

ใชเทคโนโลยีระดับสูง เชน การใช Micro Filtration (MF) หรือ Ultra Filtration (UF) รวมถึง เทคโนโลยี Reverse Osmosis System ซ่ึงสามารถทําใหน้ําเสียมีคุณภาพท่ีดีข้ึน และสามารถนํามาใชประโยชนได แตมีคาใชจายสูง และ ใชพื้นท่ีในการติดต้ังระบบดังกลาวมาก

อยางไรก็ตามท้ัง 2 ทางเลือกเปนประโยชนแกบริษัท และส่ิงแวดลอมท้ังส้ิน หากมองในดานการจัดการส่ิงแวดลอม น้ําเสียท่ีนํากลับมาใชประโยชน สามารถลดการใชทรัพยากรน้ํา ลดคาใชจายในการซื้อน้ําดิบ รวมท้ังตอบสนองนโยบายการจัดการส่ิงแวดลอม และทําใหส่ิงแวดลอมดีข้ึนอีกดวย ในการศึกษาคร้ังนี้ มีขอจํากัดคือ ขอมูลท่ียังไมครบถวนในการประเมินการสราง Wastewater Zero Discharge

1) ขอมูลของวิธิการปรับปรุงระบบบําบัดน้ําเสีย รวมถึงคาใชจายท่ีตองใชในกิจกรรมดังกลาว เชน ขอมูลการออกแบบระบบตนทุนในการจัดการระบบ

2) ขอมูลการใชน้ําในกระบวนการผลิต ซ่ึงไมสามารถจําแนกหรือลงรายละเอียดได เนื่องจากไมสามารถเปดเผยขอมูลได เปนตน

3) ขอมูลในการจัดการน้ํา หรือ Water Balance ไมสมบูรณ ซ่ึงบริษัทท่ีศึกษานี้ตองเก็บขอมูลการใชน้ําใหครบถวนทุกจุด เพื่อจัดเก็บขอมูลการจัดการน้ําท่ีดี

106

5.2 อภิปรายผลการศึกษา 5.2.1 การจัดการส่ิงแวดลอมของบริษัทผลิตชิ้นสวนรถยนต พบวา มีนโยบายในการจัดการส่ิงแวดลอมท่ีแสดงถึงความมุงม่ังดังนี้

1) ปฏิบัติงานใหถูกตองตามกฎหมาย และขอกําหนดอ่ืน ๆ ดานการจัดการส่ิงแวดลอมของประเทศไทย และขอกําหนดอ่ืน ๆ ท่ีเกี่ยวของกับกิจกรรมผลิตภัณฑ และบริการของบริษัทฯ อยางเครงครัด

2) ปรับปรุง และปองกันอันตรายอันอาจเกิดจากสภาพแวดลอมในการทํางาน คงไวซ่ึงสภาพแวดลอมท่ีดี และลดผลกระทบตอส่ิงแวดลอม

3) อนุรักษใชทรัพยากร และพลังงานตางๆ ใหเกิดประโยชนสูงสุด 4) สงเสริมผูจัดหาวัตถุดิบ ช้ินสวน ใหมีระบบการจัดการส่ิงแวดลอม 5) สงเสริมและสนับสนุนกิจกรรมรับผิดชอบตอความปลอดภัย ส่ิงแวดลอม และ

สังคมของบริษัทฯ ซ่ึงสอดคลองกับ จําลอง โพธ์ิบุญ (2552: 3) ระบุวานโยบายส่ิงแวดลอม เปนสวนหนึ่งของ

องคประกอบ และกระบวนการจัดการดานส่ิงแวดลอม ซ่ึงส่ิงสําคัญในการจัดการส่ิงแวดลอมประกอบไปดวย 3 สวน คือ 1) นโยบายส่ิงแวดลอม 2) แผนและโครงการส่ิงแวดลอม และ3) การจัดการองคกร งบประมาณและบุคลากร 5.2.2 ผลการวิเคราะหคุณภาพน้ําเสียของบริษัทผลิตชิ้นสวนรถยนต พบวา คุณภาพน้ําเสียท่ีเกิดขึ้นจากระบบบําบัดน้ําเสียท้ัง 3 ระบบ ดังนี้ 1) ระบบบําบัดจากกระบวนการผลิต ประกอบดวย DAF System และSediment System 2) ระบบบําบัดจากโรงอาหาร ประกอบดวย DAF System 3) ระบบบําบัดจากหองน้ํา ประกอบดวย ถังบําบัดน้ําเสียสําเร็จรูป แบบเติมอากาศ ซ่ึงน้ําเสียท้ัง 3 ระบบ มีผลคุณภาพน้ําเสียท่ีมีคาเกินมาตรฐานในพารามิเตอรคาน้ํามันและไขมัน บีโอดี ซีโอดี คาความเปนกรด – ดาง และของแข็งละลายน้ํา แสดงถึงคาความสกปรกสูงในน้ํา และจําเปนตองมีการปรับปรุงแกไขปญหา เพื่อมุงสูส่ิงแวดลอมอยางยั่งยืน ซ่ึงสอดคลองกับ

107

สมลักษณ บุญญรักษ (2544: บทคัดยอ) พบวา น้ําเสียมีคาสกปรกในรูปของ BOD5, COD, TKN และ SS ท่ีเกิดข้ึนมีคาท่ีสูง ท้ังนี้อาจมาจากกระบวนการผลิตสับปะรดกระปอง หรือกระบวนการลางทําความสะอาดผลไม จึงสงผลตอปริมาณการใชน้ํา ปริมาณนํ้าเสีย และคุณสมบัติของน้ําเสีย ซ่ึงมีแนวทางการแกไขหลายทางท่ีสามารถแกปญหาส่ิงแวดลอมอยางยั่งยืน(Sustainable Environmental) คือ การลดท้ังคาความสกปรกในน้ําเสียและปริมาณนํ้าเสียจากแหลงกําเนิดท่ีมีอยูหลายแนวทาง 5.2.3 การจัดการน้ําของบริษัทผลิตชิน้สวนรถยนต พบวา การจัดการน้ําของบริษัทผลิตช้ินสวนรถยนต มีการนําน้ําดิบจากนิคมอุตสาหกรรมมาใช และมีการใชน้ําในกิจกรรมตาง ๆ ซ่ึงตามนโยบายของบริษัท มีเปาหมายในการใชทรัพยากรอยางคุมคา แตปจจุบันยังขาดขอมูลในการจัดทําสมดุลน้ํา หรือ Water Balance ไมสมบูรณ จึงทําใหมีการจัดการน้ําท่ียังไมสมบูรณ ซ่ึงไมสอดคลองกับ Van der Bruggn, B. and Braeken, L. (2006) ไดศึกษาสมดุลของน้ํา เพื่อใชเปนแนวทางในการจัดทํา Zero Discharge และสํารวจความเปนไปไดในการจัดการน้ําเสีย เพื่อนํากลับมาใชประโยชนใหมอยางสมบูรณ 5.2.4 โอกาส ปญหา และทางเลือกในการจัดทําระบบ Wastewater Zero Discharge ของบริษัทผลิตชิ้นสวนรถยนต พบวา จากการศึกษาโอกาส อุปสรรค และปญหาในการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge ซ่ึงทําการใหคะแนนจากปจจัยตางๆ เชน นโยบายส่ิงแวดลอม การจัดการน้ํา การจัดการน้ําเสีย และอ่ืน ๆ พบวา ความเปนไปในการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge เทากับ 65.6 คะแนน เม่ือเปรียบเทียบตามเกณฑการใหคะแนนพบวา บริษัทมีการเตรียมพรอมในการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge แตยังมีบางปจจัยท่ีตองดําเนินการปรับปรุงแกไข เพื่อใหบรรลุวัตถุประสงค ซ่ึงอาจตองใชเวลาในระดับกลาง (ภายใน 3 ป) เชน การลดการใชน้ํา การจัดการน้ําเสียอยางมีประสิทธิภาพ เทคโนโลยีฟนฟูน้ําเสีย เปนตน ซ่ึงสอดคลองกับการศึกษาของ Koppol, Bagajewicz, Dericks and Savelski (2003) ซ่ึงศึกษาการบําบัดน้ําเสียข้ันสุดทาย และการนําน้ําเสียกลับมาใชประโยชนใหม โดยใชเทคโนโลยีท่ีตางกัน เพื่อสรางความเปนไปไดสําหรับ Zero Discharge ผลท่ีได แสดงใหเห็นถึงความสัมพันธระหวางงบประมาณในการบําบัด และการนําน้ําเสียกลับมาใชใหม ซ่ึงเปนปจจัยสําหรับความเปนไปไดในการทํา Zero Discharge รวมถึง นิภาพร มะโนใน และคณะ (2553: บทคัดยอ) ศึกษาการลดปริมาณการใชน้ํา โดยวิธีนําน้ําลางช้ินงานกลับมาใชใหม เพื่อลดคาใชจายใน

108

การบําบัดน้ําเสีย และเพ่ิมประสิทธิภาพของการลางช้ินงาน ซ่ึงสามารถลดลงไดรอยละ 76.3 เม่ือเปรียบเทียบกับกระบวนการเดิม

5.3 ขอเสนอแนะ

จากผลการศึกษา และการวิเคราะหขอมูลตามกรอบแนวความคิด ทฤษฎี และขอมูลตางๆท่ี ไดทําการศึกษา จะเปนประโยชนในการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge ของบริษัทผลิตช้ินสวนรถยนต และนําไปสูการจัดการส่ิงแวดลอมอยางยั่งยืน ดังนั้นผูศึกษาไดเสนอขอเสนอแนะดังตอไปนี้

5.3.1 ขอเสนอแนะในเชิงนโยบาย จากการศึกษามีขอเสนอแนะเชิงนโยบาย ดังนี ้1) บริษัทควรใหความสําคัญดานการจัดการน้ําเสียเพิ่มมากข้ึน ในดานการรณรงคให

พนักงานทราบถึงความสําคัญในการจัดการน้ําเสีย รวมท้ังผลกระทบท่ีอาจเกิดข้ึน เชน หากทําผิดกฏหมายตองไดรับบทลงโทษตามกฏหมายกําหนด และสงผลกระทบกลับมายังพนักงานอยางไร เพื่อสรางความตระหนักในการมีสวนรวมของการจัดการน้ําเสียอยางมีประสิทธิภาพตอไป

2) แนวทางในการจัดการน้ําเสียใหมีประสิทธิภาพยิ่งข้ึน เชน สนับสนุนบุคลากรท่ีดูแลระบบบําบัดน้ําเสีย ใหมีความรูในดานการจัดการน้ําเสียอยางแทจริง ปรับปรุงระบบบําบัดน้ําเสีย พรอมเฝาระวัง เพื่อใหระบบบําบัดสามารถบําบัดน้ําเสียใหมีประสิทธิภาพท่ีดี สํารวจแหลงกําเนิดน้ําเสียอยางตอเนื่อง รวมถึงจัดใหมีคณะกรรมการในการจัดทําโครงการการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge พรอมวางเปาหมาย และวัตถุประสงคในการจัดทําระบบใหชัดเจน 3) แนวทางในการจัดการน้ํา โดยการจัดทําระบบ Water Balance เพื่อใหทราบถึงสมดุลของน้ําในบริษัท และนําขอมูลดังกลาวมาเปนฐานขอมูลในการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge ตอไป

5.3.2 ขอเสนอแนะเชิงทฤษฎี สําหรับการทําวิจัยคร้ังตอไป จากการศึกษามีขอเสนอแนะเชิงทฤษฎี ดังนี้

1) ศึกษาเพิ่มเติมดานเศรษฐศาสตรในการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge เพื่อใหเห็นคุณคาในดานการลงทุน มูลคาท่ีเพิ่มหรือลดลงในการจัดการดังกลาว

109

2) ศึกษาวิจัยเพิ่มเติมในเชิงปริมาณ จากปจจัยอ่ืน ๆ เพื่อนํามาวิเคราะหถึงความรู ความเขาใจ การมีสวนรวมของพนักงาน รวมทั้งปญหา และอุปสรรค เพื่อนํามาประยุกตใช ในการประเมินแนวทางการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge รวมถึงขยายผลในดานการจัดการส่ิงแวดลอมภาพรวมอีกดวย 3) ศึกษากิจกรรมลดการใชน้ําของบริษัท เพื่อเปนประโยชนในการลดการใชทรัพยากรน้ํา ซ่ึงจะนําไปสู แนวทางการสรางระบบ Wastewater Zero Discharge ตอไป 4) ศึกษาประสิทธิภาพของระบบ Wastewater Zero Discharge หลังจากการสรางระบบสมบูรณ

บรรณานุกรม

กรมควบคุมมลพิษ. ม.ป.ป. คูมือประชาชน “รักษน้ํา….รักษส่ิงแวดลอม”. คนวันท่ี 22 มิถุนายน 2555. จาก http://www2.diw.go.th/PIC/download/info/water.pdf

กรมทรัพยากรน้ํา. ม.ป.ป. กระบวนการรีเวอรสออสโมซิส (Reverse Osmosis: RO). คนวันท่ี 24 พฤษภาคม2555.จาก http://www.neutron.rmutphysics.com/science-

glossary/index.php?option=com_content&task=view&id=15727&Itemid=89 กรมพัฒนาพลังงานทดแทนและการอนุรักษพลังงาน. 2551. คูมือภาคพลังงาน. กรุงเทพมหานคร:

บริษัทศรีสยามการพิมพ จํากัด. กรมโรงงานอุตสาหกรรม. ม.ป.ป. ซีโรดิสชารจ (Zero Discharge). คนวันท่ี 30 มกราคม 2555. จาก http://www.diw.go.th/diw/news/ZeroDischarge/objective.html กรมโรงงานอุตสาหกรรม. 2548. ตําราระบบบําบัดมลพิษน้ํา. พิมพคร้ังท่ี 2. กรุงเทพมหานคร:

สํานักพิมพเทคโนโลยีส่ิงแวดลอมโรงงาน. กรมโรงงานอุตสาหกรรม. ม.ป.ป. มลพิษน้ํา. คนวันท่ี 5 กุมภาพันธ 2555. จาก http://www2.diw.go.th /PIC/download/info/water.pdf กรมโรงงานอุตสาหกรรม. 2548. พระราชบัญญัติโรงงาน พ.ศ. 2535: พรอมดวย กฎกระทรวง และ

ประกาศกระทรวงอุตสาหกรรม ออกตามความในพระราชบัญญัติโรงงาน พ.ศ. 2535 และประกาศกระทรวงอุตสาหกรรม ออกตามความในพระราชบัญญัติโรงงาน พ.ศ.2512. กรุงเทพมหานคร: กรมโรงงานอุตสาหกรรม.

กรกฏ เพ็ชรหัสณะโยธิน. 2548. การปรับปรุงระบบบําบัดน้ําเสียของโรงงานผลิตอะไลรถยนต. วิทยานิพนธปริญญามหาบัณฑิต. มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกลาธนบุรี. การประปาสวนภูมิภาค. ม.ป.ป. สถานการณน้ํา. คนวันท่ี 5 มกราคม 2555. จาก

http://www.pwa.co.th/document/watersituation.html กลุมอุตสาหกรรมช้ินสวนและอะไหลฯ. ม.ป.ป. โครงการเสริมสรางความแข็งแกรงให SMEs ภาค

การผลิต เพื่อรองรับการเขาสูประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน (ASEAN Economic Community: AEC). คนวันท่ี 10 มีนาคม 2555. จาก

http://www.smi.or.th/webdatas/download/dl_140.pdf

111

กลุมอุตสาหกรรมช้ินสวนยานยนต. ม.ป.ป. ลักษณะท่ัวไปของอุตสาหกรรมชิ้นสวนยานยนต. คนวันท่ี 6 มกราคม 2555. จาก http://www.aic.or.th/blog/default.aspx?id=7&t=

เกริกวิช สงากิจ. 2543. การศึกษาความเปนไปไดในการนําระบบบําบัดน้ําเสียและการนํากลับมาใชใหมอีกคร้ังของน้ําท้ิงสําหรับตัวอาคารท่ีพักอาศัย. วิทยานิพนธปริญญามหาบัณฑิต. สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร.

เกรียงศักดิ์ อุดมสินโรจน. 2542. การบําบัดน้ําเสีย. พิมพคร้ังท่ี 2. กรุงเทพมหานคร: หจก. สยาม สเตช่ันเนอร่ีซัพพลายส. คมกฤช ยิ้มเจริญ. 2552. ปจจัยท่ีมีผลตอการประยุกตใชหลักการนิคมอุตสาหกรรมเชิงเศรษฐนิเวศ กรณีศึกษา นิคมอุตสาหกรรมอีสเทิรน ซีบอรด (ระยอง) จังหวัดระยอง. วิทยานิพนธ ปริญญามหาบัณฑิต. สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร. โครงการพัฒนาความรวมมือเพื่อสง เสริมวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดยอม (ASEAN SME

Regional Gateway). ม.ป.ป. อุตสาหกรรมยานยนต ชิน้สวน และอุปกรณขนสง. คนวันท่ี 6 เมษายน 2555. จาก http://www.smeasean.com/industry.php?gid=3

จงจิต เกยีรติกลูานุสรณ. 2551. การประยกุตเทคโนโลยสีะอาดเพื่อลดน้ําเสียในกระบวนการปม โลหะ. วิทยานพินธปริญญามหาบัณฑติ. มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช. จําลอง โพธ์ิบุญ. 2551. ISO 14001 ระบบการจัดการส่ิงแวดลอม. คณะพัฒนาสังคมและ

ส่ิงแวดลอม. กรุงเทพมหานคร: สถาบันบัณฑติพัฒนบริหารศาสตร. จําลอง โพธ์ิบุญ. 2552. การบริหารโครงการส่ิงแวดลอม. คณะพัฒนาสังคมและส่ิงแวดลอม

กรุงเทพมหานคร: สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร. ชุตินาถ ทัศจันทร. 2551. การใชหมอไอนํ้าใหมีประสิทธิภาพดวยเทคโนโลยีสะอาด กรณีศึกษา

โรงพยาบาลนครพิงค จังหวัดเชียงใหม. วิทยาศาสตรมหาบัณฑิต. สถาบันบัณฑิต พัฒนบริหารศาสตร.

ธีรวุฒิ สุวัณณะศรี. ม.ป.ป. Zero Discharge ทฤษฎีการจัดการนาแบบบูรณาการทางเลือกหรือตองเลือก. บริษัททีม คอนซัลต้ิง เอนจิเนียร่ิง แอนด แมเนจเมนท จํากัด. คนวันท่ี 1 กุมภาพันธ 2555. จาก www.teamgroup.co.th/th/downloads/category/1.html

ธัญญาไทย เทคโนโลยี. 2554. Zero Discharge. เอกสารประกอบการสัมมนา 29 – 30 มีนาคม พ.ศ. 2554. โรงแรมซิต้ี จังหวัดระยอง. คนวันท่ี 2 กุมภาพันธ 2555. จาก

http://ftiweb.off.fti.or.th/iei/file/pdf/seminar2011/020954-17.pdf

112

ณัฏฐมนตทท ดนุดรลบรินาถ. 2551. ความเหมาะสมของระบบบําบัดน้ําเสียท่ีนําน้ํากลับมาใชใหม สําหรับอุตสาหกรรมอิเล็คทรอนิกส (ผลิตแผนแกว). วิทยาศาสตรมหาบัณฑิต. สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร.

นิภาพร มะโนใน และคณะ. 2553. การลดปริมาณการใชน้ําโดยวิธีนําน้ําลางชิ้นงานกลับมาใชใหม. ภาควิชาวิศวกรรมส่ิงแวดลอม คณะวิศวกรรมศาสตร. กรุงเทพมหานคร: มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร.

ปราณี พันธุมสินชัย. 2548. มลพิษอุตสาหกรรมเบื้องตน. กรุงเทพมหานคร: สมาคมวิศวกรรมส่ิงแวดลอมแหงประเทศไทย.

ปญญาไทย. ม.ป.ป. การบําบัดน้ําเสีย. คนวันท่ี 5 มกราคม 2555. จาก http://www.panyathai.or.th/wiki/index.php.

พรนรภา สุตะวงค. 2551. เทคโนโลยีการผลิตกระดาษนํากลับมาใชใหม เพื่อลดการจัดการน้ําเสีย. วิทยานิพนธปริญญามหาบัณฑิต. มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร.

พิทักษ พุมไสว. 2551. การวิเคราะหทางเศรษฐศาสตรของการประยกุตใชระบบบําบัดน้ําเสียแบบ ธรรมชาติในโรงงานอุตสาหกรรมผลิตชิ้นสวนอะไหลรถยนต. วิทยานิพนธปริญญา มหาบัณฑิต. มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร. พิไลพรรณ ทอสุวรรณ. 2544. การศึกษาการปรับปรุงคุณภาพน้ําหลังการบําบัดของโรงงานยอมผา

เพื่อนํากลับมาใชใหม. วิทยานิพนธปริญญามหาบัณฑิต. มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกลาธนบุรี.

ม่ันสิน ตัณฑลุเวศน. 2542. วิศวกรรมการประปา เลมท่ี 2. พิมพคร้ังท่ี 3. กรุงเทพมหานคร: สํานักพิมพจฬุาลงกรณมหาวทิยาลัย.

วโรศักดิ์ สันติวราคม. ม.ป.ป. การใชประโยชนจากน้ํา Concentrate ท่ีเกิดจากระบบ RO. คน วันท่ี 4 มกราคม 2555. จาก http://www2.diw.go.th iwti/menu2/Example%20of%/ 20using%20Concentrate%20water%20from%20RO.htm

วิกิพีเดีย สาราณุกรมเสรี. ม.ป.ป. ทรัพยากรน้ํา. คนวนัท่ี 4 มกราคม 2555. จาก http://th.wikipidia.org/wili/ทรัพยากรน้ํา.

ศูนยทร แสนหูม. 2550. การประยุกตใชเทคโนโลยีสะอาดในอุตสาหกรรมคกแตงโลหะสําเร็จ กรณีศึกษา: การใชน้ําในกระบวนการเคลือบฟอสเฟต. วิทยานิพนธปริญญา

มหาบัณฑิต. มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีสุรนารี.

113

สมลักษณ บุญญรักษ. 2544. การศึกษาการจัดการน้ําเสียจากอุตสาหกรรมผลไมกระปอง. วิทยานพินธปริญญามหาบัณฑิต. มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกลาธนบุรี. สถาบันวิจัยวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีแหงประเทศไทย. ม.ป.ป. การพัฒนาระบบการจัดการน้ํา

เสียอุตสาหกรรมท่ีมีโลหะหนัก เพื่อการนําน้ํากลับมาใชใหม. คนวันท่ี 6 มีนาคม 2555. จาก http://www.tistr.or.th/webreport46/research1.1.htm

สถาบันสงเสริมการสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี. ม.ป.ป. การบําบัดน้ําเสีย. คนวนัท่ี 12 มีนาคม 2555. จาก http://www.ipst.ac.th/research/assets/web/mahidol/ecology (3)/

chapter3 สภาอุตสาหกรรมแหงประเทศไทย. ม.ป.ป. การนําน้ําเสียกลับมาใชประโยชนใหม. คนวันท่ี 12

กุมภาพันธ 2555. จาก http://ftiweb.off.fti.or.th/iei/file/pdf/08-recyclingWW.pdf. สายรุง จินตนา. 2547. การประยุกตใชเทคโนโลยีสะอาดในการจัดการน้ําเสียและหมุนเวียนกลับมา

ใชใหมในกระบวนการผลิตของบริษัทเคร่ืองสุขภณัฑ. วิทยานิพนธปริญญามหาบัณฑิต. มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช.

สันทัด ศิริอนันตไพบูลย. 2549. ระบบบําบัดน้ําเสีย. กรุงเทพมหานคร: บริษัทสํานักพิมพทอป จํากัด.

สํานักจัดการคุณภาพน้ํา. ม.ป.ป. คุณภาพน้ําและการจัดการ. คนวันท่ี 5 มกราคม 2555 จาก http://www.pcd.go.th/info_serv/water_wt.html

Bruggn, B. V., and Braeken, L. 2006. The Challenge of Zero Discharge: From Water Balance to Regeneration. Desalination. Vol.188 (2006). 177 – 183.

Cheryan M. and Rajagopalan N. 1998. Membrane Processing of Oily Steams Wastewater Treatment and Waste Reduction. Journal of Membrane Science. Vol. 151 (1998). 13 – 28.

David H., N.D. 2002. Water and Chemicals Recovery in German Automotive Industry. Membrane Technology .

East Water Group. ม.ป.ป. รอบรูกับ EWG ความรู และเทคโนโลยี Forward Osmosis (FO): A Green Technology. คนวันท่ี 5 เมษายน 2555. จาก http://www.eastwater.com

Gunter P. 1997. Zero Emissions: The Ultimate Gold of Cleaner Production. Unitea Nations University Zero Emissions Research Initiative. Vol. 5 (1997), 1–2

114

Koppel, A., Bagajewicz, M., Dericks, R. and Savelski, J. 2003. On Zero Water Discharge Solution in Process Industry. Advances in Environmental Research. Vol. 8 (2003). 151 – 171.

ภาคผนวก

ภาคผนวก ก

ประกาศการนิคมอุตสาหกรรมแหงประเทศไทย ที่ 78/2554

122

ประวัติผูเขียน

ชื่อ นามสกุล นางสาวพรธิป เอกทัศน ประวัติการศึกษา วิทยาศาสตรบัณฑิต

(สาขา เทคโนโลยีส่ิงแวดลอม) มหาวิทยาลัยมหาสารคาม ปท่ีสําเร็จการศึกษา พ.ศ. 2546

ประสบการณการทํางาน พ.ศ. 2552 – 2555 เจาหนาท่ีอาวโุส แผนกส่ิงแวดลอม บริษัท สยาม เด็นโซ แมนแูฟคเจอร่ิง จํากดั