รายงานการวจย

เรอง

การสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอน โครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา

Building the Reconciliation by be driven with Five Precepts Village Project in Ayutthaya Province

โดย

พระมหากฤษฎา กตตโสภโณ (แซหล) ดร. ภาควชารฐศาสตร คณะสงคมศาสตร

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย พ.ศ. ๒๕๕๘

ไดรบทนอดหนนการวจยจากมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย MCU RS 610758165

รายงานการวจย

เรอง

การสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอน โครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา

Building the Reconciliation by be driven with Five Precepts Village Project in Ayutthaya Province

โดย

พระมหากฤษฎา กตตโสภโณ (แซหล) ดร. ภาควชารฐศาสตร คณะสงคมศาสตร

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย พ.ศ. ๒๕๕๘

ไดรบทนอดหนนการวจยจากมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย MCU RS 610758165

(ลขสทธเปนของมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย)

Research Report

Building the Reconciliation by be driven with Five Precepts Village Project in Ayutthaya Province

By

Phramaha Krisada Kittisobhano (Saelee), Dr. Department of Political Science, Faculty of Social Sciences

Mahachulalongkornrajavidyalaya University B.E. 2558

Research Project Funded by Mahachulalongkornrajavidyalaya University MCU RS 610758165

(Copyright Mahachulalongkornrajavidyalaya University)

(ก)

ชอรายงานการวจย: การสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา

ผวจย: พระมหากฤษฎา กตตโสภโณ (แซหล) สวนงาน: ภาควชารฐศาสตร คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราช

วทยาลย ปงบประมาณ: ๒๕๕๘ ทนอดหนนการวจย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

บทคดยอ

การวจยครงน มวตถประสงคคอ ๑) เพอศกษากระบวนการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา และ ๒) เพอน าเสนอแนวทางการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา การวจยครงน ใช เปนการศกษาโดยการใชการวจยแบบคณภาพ (Qualitative Research ) ดวยการวจยเชงเอกสาร (Documentary Research) การสมภาษณ เชงลก (In-depth Interview) กบผใหขอมลส าคญ (Key Informants) จ านวน ๑๗ รป/คน และการสงเกตแบบไมมสวนรวม (Non-participant Observation) ณ ชมชนวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา ผลการวจยพบวา

๑) การสรางความปรองดองสมานฉนทนน เรมจากการสรางความปรองดองในจตใจของแตละคนกอน เพอสรางสนตภาพสสงคมภายนอก โดยใชหลกการเขาใจ เขาถง และพฒนา สวนกระบวนการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา ใชหลกการบรหารโครงการอยางมประสทธภาพ คอ การวางแผน (Planning) การจดหนวยงาน (Organizing) การจดสายงานและการจดตวบคคล (Staffing) การอ านวยการ (Directing) การประสานงาน (Coordinating) การรายงาน (Reporting) และ งบประมาณ (Budgeting) โดยผน าชมชนจะตองยดหลกการสรางความปรองดองสมานฉนท ๖ ประการคอ หลกความถกตอง หลกความเหมาะสม หลกความบรสทธ หลกความยตธรรม หลกพรหมวหารธรรม และหลกความเสยสละ จะท าใหเกดบรรยากาศแหงความสมครสมานสามคคของคนในชมชนอยางแทจรง

๒. แนวทางการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา ประกอบดวย ๔ กลยทธ คอ กลยทธทหนง จดตงศนยอ านวยการกลาง และศนยอ านวยความสะดวกระดบชมชนทมประสทธภาพ เชน มวสดอปกรณในการบนทกและจดเกบขอมล เปนศนยประสานงานและขบเคลอนโครงการ มการด าเนนกจกรรมอยางตอเน อง กลยทธทสอง จดอบรมประชาชน สรางความรความเขาใจในการรกษาศล ๕ รวมถงสถานศกษา หนวยงานราชการ โรงงาน และชมชนอยางตอเนอง จดท าเอกสาร แผนพบและสอการสอนเพอเผยแพรโครงการใหทวถง และขบเคลอนหมบานรกษาศล ๕ ระดบ ๒ อยางตอเนอง ตามนโยบายของ

(ข)

คณะสงฆ กลยทธทสาม พฒนาศกยภาพของบคลากรทงบรรพชตและคฤหสถ และสรางจตอาสาในการปฏบตงานใหเพมมากขน เนนการประสานงานระหวางบาน วด และชมชน (บวร) และ กลยทธ ทส สรางเครองมอในการก ากบตดตามและประเมนผลการด าเนนโครงการทมคณภาพ ขอความรวมมอจากสถาบนการศกษาของจงหวด เชน มหาวทยาลย วทยาลย เปนตน ในการชวยสรางเครองมอในการก ากบตดตามและประเมนผลทมคณภาพจากผเชยวชาญ มการรายงานผลการด าเนนงานทงเชงปรมาณและคณภาพอยางตอเนอง

(ค)

.

Research Title: Building the Reconciliation by be driven with Five Precepts Village Project in Ayutthaya Province

Researcher: Phramaha Krisada Kittisobhano (Sae-lee) Department: Faculty of Social sciences Fiscal Year: 2558 / 2015 Research scholarship sponsor: Mahachulalongkornrajadyalaya University

ABSTRACT The objectives of this research were 1) to study the process of the

creation of reconciliation by driven with five precepts village project in Ayutthaya Province., 2) to propose the trend of the creation of reconciliation by driven with five precepts village project in Ayutthaya Province. The researcher used the Qualitative Research as a documentary Research. The study was conducted by in-depth interviewing from 17 key informants selected by Non-participant Observation at Wat Thakarong community Banpom Sub district, Ayutthaya Province , Ayutthaya Province.

The research findings were as follows: 1) The creation of reconciliation will be started by the creation of

reconciliation in individual mind spread out to society by the understanding, appreciation and development. In the other hand the process of the creation of reconciliation by driven with Five precepts village project in Ayutthaya Province will be used the project management with Planning , Organizing , Staffing , Direction , Coordinating , Reporting and Budgeting by community leader with 6 principles such as The right principle , The suitable principle , The pure principle , The fairness principle , The Promvihandham principle and The sacrifice principle and all of its will be push the reconciliation in community.

2) The trend of the creation of reconciliation by driven with Five precepts village project in Ayutthaya Province consisted of 4 strategies 1. To set the center of direction and convenience center for push this project and continuous drive all activities. 2. Training the people such as in school , government department , company and community for the understanding in Five precepts. 3. The potential development both monks and layman for the jobs that volunteer by the emphasizing with the coordination between home , temple and community ( Boworn ) and the last 4. To built the quality tools by the specialist for evaluation this project that cooperation with the university and set the quality report that shown both qualitative and quantity of this project.

(ง)

กตตกรรมประกาศ

รายงานการวจยฉบบนส าเรจลลวงไปดวยดเพราะไดรบความเมตตาอนเคราะหจากสถาบนวจยพทธศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ทสนบสนนทนในการวจยในครงน เพราะเลงเหนถงประโยชนและคณคาของงานวจยฉบบน ขอบพระคณพระมหาสทตย อาภากโร, ดร. ผอ านวยการสถาบนวจยพทธศาสตร ผบรหารและเจาหนาททกทานทใหความอนเคราะหและชวยเหลอผวจยมาตลอด

ขอขอบพระคณ ผชวยศาสตราจารย ดร.สรพล สยะพรหม รองอธการบดฝายกจการทวไป ผอ านวยการศนยบณฑตศกษา หลกสตรพทธศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาการจดการเชงพทธ และสาขาวชารฐประศาสนศาสตร คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ทเมตตาอนเคราะหเปนประธานทปรกษาโครงการวจยในครงน ขอบพระคณอาจารย ดร.บษกร วฒนบตร, พระครสงฆรกษเกยรตศกด กตตปญโ , ดร., พระมหาบญเลศ อนทปญโ , รศ., ทเมตตาใหค าปรกษาโครงการวจยในครงน

ขอกราบขอบพระคณผทรงคณวฒในการตรวจทานงานวจยฉบบนใหมความสมบรณมากยงขน อนประกอบไปดวย พระเดชพระคณ พระสธธรรมานวตร, ผศ.ดร. คณบดคณะพทธศาสตร พระมหาสมบรณ วฑฒกโร, ดร. คณบดบณฑตวทยาลย และผชวยศาสตราจารย ดร.สรพล สยะพรหม รองอธการบดฝายกจการทวไป

ผวจยหวงวารายงานการวจยฉบบนจะเปนประโยชนตอสาธารณชนและวงการศกษา บญกศลทเกดขนจากรายงานการวจยครงน อทศใหบดา มารดา พระอปชฌาย และครบาอาจารย ทกทาน

พระมหากฤษฎา กตตโสภโณ (แซหล) ๒๑ กนยายน ๒๕๕๘

สารบญ

บทคดยอภาษาไทย.............................................................................................................. ................ก บทคดยอภาษาองกฤษ................................................................................. .......................................ค กตตกรรมประกาศ.............................................................................................................. .................ง สารบญ .......................................................................................................................... .....................จ สารบญตาราง.................................................................................................... ..................................ช สารบญแผนภาพ........................................................................................................ ........................ซ ค าอธบายสญลกษณและค ายอ.................................................................................. ........................ฌ

บทท ๑ บทน า .............................................................................................................................๑ ๑.๑ ความเปนมาและความส าคญของปญหา......................................................................๑ ๑.๒ วตถประสงคของการวจย.............................................................................................๓ ๑.๓ ปญหาทตองการทราบ................................................................. ................................๓ ๑.๔ ขอบเขตการวจย........................................................................ ..................................๓ ๑.๕ นยามศพทเฉพาะทใชในการวจย.................................................................................๔ ๑.๖ ประโยชนทไดรบจากการวจย......................................................................................๔

บทท ๒ เอกสารและงานวจยทเกยวของ......................................................................................๕ ๒.๑ แนวคดและทฤษฎเกยวกบการสรางความปรองดองสมานฉนท...................................๕ ๒.๒ แนวคดและทฤษฎเกยวกบการบรหารโครงการและการประเมนโครงการ................๓๒ ๒.๓ แนวคดเกยวกบการรกษาศล ๕..............................................................................๑๐๑ ๒.๔ พนทการวจย....................................................................... ...................................๑๒๓ ๒.๕ งานวจยทเกยวของ............................................................. ....................................๑๒๖ ๒.๖ กรอบแนวคดในการวจย.........................................................................................๑๓๒

บทท ๓ วธด าเนนการวจย......................................................................................................๑๓๓ ๓.๑ รปแบบการวจย................................................................... ...................................๑๓๓ ๓.๒ ประชากรและกลมตวอยาง....................................................................................๑๓๔ ๓.๓ เครองมอทใชในการวจย........................................................................................๑๓๔ ๓.๔ การเกบรวบรวมขอมล...........................................................................................๑๓๕ ๓.๕ การวเคราะหขอมล................................................................................................๑๓๖

บทท ๔ ผลการวจย…………………………………………………………………………….……………………๑๓๘ ๔.๑ กระบวนการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการ หมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา……………………………………………….๑๓๙ ๔.๒ แนวทางการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการ หมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา…………………………………………….…๑๗๐

(ฉ)

๔.๓ องคความรจากการวจย......................................................................... ..................๑๘๙

บทท ๕ สรป อภปรายผลและขอเสนอแนะ..........................................................................๑๙๒ ๕.๑ สรปผลการวจย................................................................................... ...................๑๙๒ ๕.๒ อภปรายผล........................................................................................ ....................๑๙๗ ๕.๓ ขอเสนอแนะ...................................................................................... ....................๑๙๙

บรรณานกรม..........................................................................................................................๒๐๑ ภาคผนวก..............................................................................................................................๒๐๘ ภาคผนวก ก บทความการวจย................................................................ ......................๒๐๙ ภาคผนวก ข กจกรรมทเกยวของกบการน าผลจากโครงการวจยไปใชประโยชน...........๒๒๕ ภาคผนวก ค ตารางเปรยบเทยบวตถประสงค กจกรรมทวางแผนไว และกจกรรม ทไดด าเนนการมาและผลทไดรบของโครงการ..........................................๒๓๕ ภาคผนวก ง ตวอยางแบบสมภาษณการวจย................................................................๒๓๙ ภาคผนวก จ รปภาพกจกรรมด าเนนการวจย................................................. ...............๒๔๑ ประวตผวจย..........................................................................................................................๒๔๕

(ช)

สารบญตาราง

ตารางท หนา ๒.๑ ตารางโครงการแบบเหตผลสมพนธ............................................................................ ...............๕๘ ๒.๒ ความสมพนธระหวางบทบาทของการประเมนความกาวหนาและการประเมนผล สรปรวมกบประเภทของการประเมน........................................................................ ................๙๓ ๒.๓ จ านวนประชากรจงหวดพระนครศรอยธยาทสมครเขารวมโครงการหมบานศล ๕................๑๒๕ ๔.๑ ผลการวเคราะหสภาพแวดลอมภายในของโครงการการสรางความปรองดอง สมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวด พระนครศรอยธยา กรณศกษาชมชนวดทาการอง……………………………………..…………………..๑๗๓ ๔.๒ ผลการวเคราะหสภาพแวดลอมภายนอกของโครงการการสรางความปรองดอง สมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวด พระนครศรอยธยา…………………………………………………….………………………….…………………..๑๗๗ ๔.๓ สรปประเดนการวเคราะห (SWOT Matrix) การสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา.……………………..๑๘๐

(ซ)

สารบญแผนภาพ

แผนภาพท หนา

๒.๑ แสดงทฤษฎระบบ………………………………………………………………………………………………….……๔๙ ๒.๒ ความสมพนธระหวางขอจ ากดโครงการ...................................................................................๕๐ ๒.๓ องคประกอบของโครงการ................................................................................... ....................๕๒ ๒.๔ นยามของการประเมนเพอการตดสนใจ...................................................................................๖๑ ๒.๕ รปแบบการประเมนของไทเลอร…………………………………………………………………………………..๗๕ ๒.๖ การบรรยายสงทประเมนตามรปแบบการประเมนของสเตค...................................................๘๗ ๒.๗ การตดสนคณคาของสงทประเมนตามรปแบบการประเมนของสเตค…………….……..…………..๘๘ ๒.๘ ความสมพนธระหวางประเภทการประเมนและประเภทของการตดสนใจตามรปแบบ

ของสตฟเฟลบม.................................................................................. .....................................๙๒ ๒.๙ รปแบบการประเมนโครงการของอลคน………………………………………………………………..…….๑๐๐ ๒.๑๐ แสดงกรอบแนวคดในการศกษาวจย..................................................................................๑๕๒ ๔.๑ องคความรจากการวจย............................................................................................... .......๑๘๙

(ฌ)

ค ำอธบำยสญลกษณและค ำยอ

๑. ค ำยอชอคมภรพระไตรปฎก อกษรยอในวทยานพนธเลมน ใชอางองจากพระไตรปฎกภาษาไทยฉบบมหาจฬาลง

กรณราชวทยาลย พ.ศ. ๒๕๓๙ เปนหลกโดยใชระบบยอค าดงตอไปน พระสตตนตปฎก

ท. ม. (ไทย) = สตตนตปฎก ทฆนกาย มหาวรรค (ภาษาไทย) ท.ปา. (ไทย) = สตตนตปฎก ทฆนกาย ปาฏกวรรค (ภาษาไทย) ม.ม. (ไทย) = สตตนตปฎก มชฌมนกาย มลปณณาสก (ภาษาไทย) อง.ตก. (ไทย) = สตตนตปฎก องคตรนกาย ตกกนบาต (ภาษาไทย) อง.ปญจก. (ไทย) = สตตนตปฎก องคตรนกาย ปญจกนบาต (ภาษาไทย) อง.ฉกก. (ไทย) = สตตนตปฎก องคตรนกาย ฉกกนบาต (ภาษาไทย) ข.ธ. (ไทย) = สตตนตปฎก ขททกนกาย ธรรมบท (ภาษาไทย)

๒. กำรระบเลขหมำยพระไตรปฎก ในงานวจยฉบบนไดใชพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

พ.ศ.๒๕๓๙ เปนหลกในการอางอง ซงพระไตรปฎกฉบบภาษาไทยจะระบ เลม/ขอ/หนา. เชน ข.ธ. (ไทย) ๒๕/๓๐/๕๑ . หมายความวาระบถง สตตนตปฎก ขททกนกาย ธรรมบท ฉบบภาษาไทย พระไตรปฎกเลมท ๒๕ ขอท ๓๐ หนาท ๕๑ เปนตน

บทท ๑

บทน ำ

๑.๑ ควำมส ำคญและทมำของปญหำทท ำกำรวจย

ประเทศไทยเปนดนแดนพระพทธศาสนา ประชาชนอาศยอยรวมกนอยางสนตภาพ เพราะตางมงสรางกศลคณงานความด โดยยดหลกธรรมทางพระพทธศาสนาในการด าเนนชวต เวนจากการเบยดเบยนกน ประกอบสมมาอาชพ ซอสตย สจรต แตเมอเวลาแปรเปลยนไปกลบพบวา ประชาชนเกดความขดแยงกนอยางรนแรง โดยเฉพาะอยางยงปรากฏการณความรนแรงทางการเมองทเกดขนตงแตในชวงป พ.ศ.๒๕๔๙-๒๕๕๓ น ามาซงการสญเสยชวตไมต ากวา ๑๐๐ คน บาดเจบอกจ านวนมาก รวมถงผสญหายอกจ านวนหนงทยงไมปรากฏขอมล อกทงความสญเสยทางวตถ อาคาร สถานทตางๆ อกหลายแหง สงคมไทยในชวงทผานมาเปนยคแหงความหวาดกลวและหวาดระแวง ทประชาชนไมสามารถพดคยเรองความคดเหนทางการเมองเปนการทวไป แมกระทงการพดคยกบญาตหรอเพอสนท ในหลายชมชนมกลมคนทมความคดแตกตางทางการเมองกนอยางชดเจน เกดการบมเพาะความเกลยดชงกน จากการเลอกรบสอทน าเสนอความคดเหนทางการเมองทสอดคลองกบมมมองของตน และแบงขวแยกกนอยางเหนไดชด ในบางพนทเกดการปะทะกนระหวางสองกลมทเหนตางทางการเมอง มการใชอาวธตางๆ รวมถงอาวธปนท ารายรางกายกนท าใหมผเสยชวต ยงไปกวานนความรนแรงไดขยายตวไปถงในระดบครอบครว จนกระทงเกดการเสยชวตและความสมพนธทแตกราว จากความรนรงทกลาวมาอนน ามาซงการสญเสยอยางประเมนคามได และเกดสภาพส งคมแหงความหวาดระแวง ค าถามทตามมาคอรากเหงาของปญหาของสงคมไทยคออะไร ซงมหลายฝายพยายามใหค าอธบายตอปญหาดงกลาววาเปนการแขงขนเชงอ านาจ การทจรตประพฤตมชอบของผมอ านาจ ความรสกวาไมไดรบความเปนธรรม การถกเลอกปฏบต ชองวางทางเศรษฐกจและสงคมระหวางคนจนกบคนรวย ตลอดจนโอกาสในการเขาถงทรพยากรทแตกตางกน๑

เหตการณตางๆ ขางตนไดน าไปสความพยายามแกไขปญหาจนเกดความปรองดองขน เพอมงหวงทจะกาวผานวกฤตการณทเกดขนจนสามารถเรยกไดวาสามารถน าไปสสงคมทมสนตภาพ ประชาชนอยรวมกนไดอยางสนต แนวความคดของตางประเทศทใชเพอสงคมความปรองดอง คอ ความยตธรรมในระยะเปลยนผาน ซงเปนกระบวนการทเปลยนผานจากสงคมทมความขดแยงไปสสนตภาพและความเปนประชาธปไตย

โครงการสรางความปรองดองสมานฉนทโดยใชหลกธรรมทางพระพทธศาสนา “หมบานรกษาศล ๕” เปนนโยบายส าคญของเจาประคณสมเดจพระมหารชมงคลาจารย ผปฏบตหนาทสมเดจพระสงฆราช ทด ารใหกบคณะสงฆทกจงหวด และส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาตไดรวมในการน า

๑สถาบนพระปกเกลา, “การสรางความปรองดองแหงชาต”, รำยงำนกำรวจย, (กรงเทพมหานคร : คณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต สภาผแทนราษฎร, ๒๕๕๕), หนา ๖.

๒

หลกของศล ๕ ใหเขาถงประชาชนทกระดบครอบคลมทกพนท โดยใหจดท าในรปของโครงการสรางความปรองดองสมานฉนทโดยใชหลกธรรมทางพระพทธศาสนา “หมบานรกษาศล ๕” เพอถวายเปนพระราชกศลแดพระบาทสมเดจพระเจาอยหวและสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ เพอสรางความสามคคปรองดองและประโยชนสขของประชาชน และเพอใหประชาชนมคณภาพชวตทดโดยยดมนตามค าสอนทางพระพทธศาสนา อนจะสงผลใหประเทศชาตมความสงบรมเยน โดยเนนการรณรงค สงเสรม และสนบสนนใหม “หมบานรกษาศล ๕” ขนในทกสวนของประเทศ ตามด ารทเจาประคณสมเดจพระมหารชมงคลาจารยไดประทานโอวาทไว เมอวนท ๑๗ พฤศจกายน ๒๕๕๖ ความวา “อนวาศล ๕ เปนการส าคญมนษย เมอทกคนมศล ๕ ดวยกน สงคมนนๆ คอ ประชาชนยอมจะอยเปนสข เมอเปนไปได ขอใหชอหมบานนนวา หมบานรกษาศล ๕” ซงสอดคลองกบนโยบายของคณะรกษาความสงบแหงชาต (คสช.) ทมอบหมายภารกจใหสวนราชการสรางความปรองดองสมานฉนทแกประชาชนในชาต โดยก าหนดพนทเปาหมายในการด าเนนการพรอมกนทง ๗๖ จงหวด ซงทผานมาส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาตไดรวมกบจงหวดตางๆ เปดโครงการน ารองและขบเคลอนการด าเนนงานในหลายพนท โดยมเจาคณะจงหวด เจาคณะอ าเภอ เจาคณะต าบล เจาอาวาส ผวาราชการจงหวด สวนราชการ สถาบนการศกษา องคกรปกครองสวนทองถน องคกรภาคเอกชน ก านน ผใหญบาน และองคกรเครอขายตางๆ ในพนท รวมขบเคลอนโครงการ๒

จงหวดพระนครศรอยธยา แบงเขตการปกครองออกเปน ๑๖ อ าเภอ ๒๐๙ ต าบล ๑,๔๕๙ หมบาน องคการบรหารสวนจงหวด ๑ แหง เทศบาลนคร ๑ แหง เทศบาลเมอง ๔ แหง เทศบาลต าบล ๓๑ แหง องคกรบรหารสวนต าบล ๑๒๑ แหง มประชากรรวมทงสน ๘๐๓,๗๗๓ คน เปนชาย ๓๘๗,๕๑๘ คน เปนหญง ๔๑๖,๒๕๕ คน ประชากรสวนใหญนบถอศาสนาพทธ รอยละ ๙๒.๑๒ ศาสนาอสลาม รอยละ ๗.๕๓ และศาสนาครสต รอยละ ๐.๓๔ ศาสนสถานในจงหวดมทงสน ๕๗๖ แหง แยกเปนวด ๕๐๕ วด มสยด ๖๐ วด และโบสถครสต ๑๑ แหง ในปจจบนคณะสงฆจงหวดพระนครศรอยธยา ภายใตการปกครองของพระเดชพระคณ พระเทพรตนากร เจาคณะจงหวดพระนครศรอยธยา เจาอาวาสวดพนญเชงวรวหาร มนโยบายในการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕จากสถตในปจจบนพบวามประชาชนเขารวมสมครในโครงการจ านวนทงสน ๒๒๐,๔๕๕ คน คดเปนรอยละ ๒๘ ซงอยในอนดบท ๒๖ ของประเทศ๓ ซงเปาหมายในการขบเคลอนโครงการอยทรอยละ ๙๐

จากสภาพปญหาดงกลาว ผวจยจงสนใจทจะศกษาแนวทางการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา วามองคประกอบ ปจจย และกระบวนการด าเนนการอยางไรใหโครงการประสบผลส าเรจ ในอนาคตตอไป

๒ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต, คมอกำรด ำเนนงำน โครงกำรสรำงควำมปรองดองสมำนฉนทโดยใชหลกธรรมทำงพระพทธศำสนำ “หมบำนรกษำศล ๕” , (กรงเทพมหานคร : โรงพมพส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต, ๒๕๕๗), หนา ๕.

๓โครงการหมบานรกษาศล ๕, รำยงำนผล สรป % ประชำกรรวมโครงกำร ระดบ ๑ รำยจงหวด, [ออนไลน], แหลงขอมล : http://www.sila5.com/report/index/getRank2, [๒๘ กรกฎาคม ๒๕๕๘].

๓

๑.๒ วตถประสงคของกำรวจย ๑.๒.๑ เพอศกษากระบวนการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอน

โครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา ๑.๒.๒ เพอน าเสนอแนวทางการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอน

โครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา

๑.๓ ปญหำทตองกำรทรำบ ๑.๓.๑ กระบวนการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบาน

รกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยามอะไรบาง ๑.๓.๓ แนวทางการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบาน

รกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยาควรเปนอยางไร ๑.๔ ขอบเขตของกำรวจย

ในการศกษาวจยเรอง “การสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา” ผวจยไดก าหนดขอบเขตการศกษาไดดงน

๑.๔.๑ ขอบเขตดำนเนอหำ การศกษาวจยเรอง “การสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการ

หมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา” มงศกษาเนอหาดงน ๑) หลกการสรางความปรองดองสมานฉนทของพระราชญาณวสฐ ๖ ประการ

คอ ๑) หลกความถกตอง ๒) หลกความเหมาะสม ๓) หลกความบรสทธ ๔) หลกความยตธรรม ๕) หลกพรหมวหารธรรม และ ๖) หลกความเสยสละ๔

๒) หลกการบรหารโครงการจากทฤษฎของลเธอร กลค ก าหนดหนาทในการบรหารทเรยกกนวา POSDCoRB : Planning (การวางแผน) Organizing (การจดองคการ) Staffing (การจดบคคลเขาท างาน ) Directing (การส งการหรออ านวยการ ) Coordinating (การประสานงาน ) Reporting (การรายงานผลการปฏบตงาน) Budgeting (การงบประมาณ)๕

๓) หลกธรรม ไดแก ศล ๕ ประการ ไดแก เจตนางดเวนการท าลายชวตสตว เวนจากการถอเอาสงของทเจาของเขาไมไดใหดวยอาการขโมย เวนจากประพฤตผดในกามทงหลาย เวนจากการพดเทจ เวนจากเหตเปนทตงแหงความประมาท ไดแก น าเมา๖

๔พ ร ะ ร าช ญ าณ ว ส ฐ , ๖ ห ล ก ป รอ งด อ งส ม ำน ฉ น ท , [อ อ น ไล น ], แ ห ล งข อ ม ล :

http://www.komchadluek.net/ [๒๑ สงหาคม ๒๕๕๘]. ๕สปรชา กมลาศน, กลยทธกำรบรหำร, (กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยธรกจบณฑต, ๒๕๔๕),

หนา ๒. ๖สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส, เบญจศลและเบญจธรรม,(กรงเทพมหานคร

โรงพมพมหามกฎราชวทยาลย, ๒๕๓๘), หนา ๒.

๔

๑.๓.๒ ขอบเขตดำนประชำกร ประชากรท ใชในการศกษาครงน ไดแก พระสงฆาธการ ขาราชการ ผน าทองถน

และประชาชนชมชนวดทาการอง จ านวน ๑๘ ทาน ๑.๓.๓ ขอบเขตดำนพนท ในการวจยครงนผวจยก าหนดขอบเขตการศกษาดานพนทไว คอ ชมชนวดทาการอง

ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา ๑.๓.๔ ขอบเขตดำนระยะเวลำ การศกษาวจยครงนด าเนนการวจยตงแตวนท ๑ มกราคม พ.ศ.๒๕๕๘ ถงวนท ๓๐

กนยายน พ.ศ.๒๕๕๘ รวมเปนระยะเวลา ๘ เดอน

๑.๕ นยำมศพทเฉพำะทใชในกำรวจย ในการศกษาวจยเรอง “การสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการ

หมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา” ผวจยไดนยามศพทเฉพาะทใชในการวจยไวดงน ควำมปรองดอง หมายถง การก าหนดขอตกลงรวมกนปฏบตเพอใหเกดความสามคคใน

หมคณะ ดวยการรกษาศล ๕ รวมกน สมำนฉนท หมายถง การสรางความพงพอใจรวมกน การสรางความเหนพองกนในการ

รกษาศล ๕ เหมอนกน กำรขบเคลอน หมายถง การน าเอาหลกธรรมในทางพระพทธศาสนา เรองศล ๕ สภาค

ประชาชน ดวยการสมครเขารวมโครงการ การรณรงคใหประชาชนถอศลอยางเครงครด โครงกำรหมบำนศล ๕ หมายถง นโยบายส าคญของเจาประคณสมเดจพระมหารชมง

คลาจารย ผปฏบตหนาทสมเดจพระสงฆราช ทด ารใหกบคณะสงฆทกจงหวด และส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาตไดรวมในการน าหลกของศล ๕ ใหเขาถงประชาชนทกระดบครอบคลมทกพนท โดยใหจดท าในรปของโครงการสรางความปรองดองสมานฉนท โดยใชหลกธรรมทางพระพทธศาสนา “หมบานรกษาศล ๕”

จงหวดพระนครศรอยธยำ หมายถง ผวจยเลอกชมชนวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา เปนกรณศกษาเรองการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนหมบานศล ๕ ของจงหวดพระนครศรอยธยา ในครงน ๑.๖ ประโยชนทไดรบจำกกำรวจย

๑.๖.๑ ท าใหทราบกระบวนการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา

๑.๖.๒ ท าใหทราบแนวทางการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา

๑.๖.๓ ผลทไดจากการวจยจะเปนตนแบบในการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ ของหมบานอนๆ ตอไป

บทท ๒

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

ในการศกษาวจยเรอง “การสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา” ผวจยไดทบทวนแนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของดงน

๒.๑ แนวคดและทฤษฎเกยวกบการสรางความปรองดองสมานฉนท ๒.๒ แนวคดและทฤษฎเกยวกบการบรหารโครงการและการประเมนโครงการ ๒.๓ แนวคดเกยวกบการรกษาศล ๕ ๒.๔ พนทการวจย ๒.๕ งานวจยทเกยวของ ๒.๖ กรอบแนวคดในการวจย

๒.๑ แนวคดและทฤษฎเกยวกบการสรางความปรองดองสมานฉนท

๒.๑.๑ ความหมายของความปรองดอง ความหมายของการปรองดอง อาจมองไดในแงมมเชงทฤษฎและแนวทางการปฏบต

โดยในแงมมเชงทฤษฎนน การปรองดองไดแกกระบวนการตางๆ ทปองกนแกไขไมใหความขดแยงเกดขนมาใหมอกครง โดยการสรางสนตภาพ หยดยงวงจรความรนแรง และสรางสถาบนท เปนประชาธปไตยใหกลบคนมาอกครง หนง แตในสวนของแนวทางการปฏบตนนเปนทยอมรบวาอาจไมงายนกทจะสามารถท าตามแนวคดเชงทฤษฎ ของการปรองดอง เนองจากการปรองดองไมใชการกระท าทจะสามารถแยกออกจากสงคมทมปญหาความ ขดแยงและความหวาดกลวอย างรนแรงออกไปได การปรองดองไมใชเหตการณทเกดขน แตเปนกระบวนการท ยากล าบาก ยาวนาน คาดเดาไมได และเกยวของกบการวางแผน ขนตอนและวธการตางๆ ทหลากหลาย และ ตองมการกระท าอยางตอเนอง เกยวของกบการเปลยนแปลงทศนคต เชน การมสนตธรรมแทนท จะแกแคน การจดการความทรงจ ารวมกน และสรางการอธบายจากมมมองตางๆ ของคขดแยงอยางเทาเทยมกน การสรางความปรองดอง เปนกระบวนการทน าไปสการลดความเกลยดชงแตกแยกและสราง ความไววางใจเพอฟนคนความสมพนธระหวางกลมคนทเคยขดแยงรนแรง โดยผ านการแสดงความรบผดชอบ ตอการกระท าในอดต การยอมรบความจรงทเกดขน การเมตตาใหอภย ตลอดจนการมองภาพอนาคตของ สงคมรวมกน๑

นอกจากนมนกวชาการทใหความหมายของกระบวนการสรางความปรองดองในอกแงมม คอ กระบวนการเยยวยาบาดแผลของทงผกระท าและผกระท าภายหลงเหตการณความรนแรง

๑Abu-Nimer. Reconciliation, Justice, and Coexistence : Theory and Practice,

(Lanham, MD : Lexington Books, 2001).

๖

และเปนการยต ความสมพนธดานลบตอกน ไมน าไปสความเปนศตร ในหลกการแลวบคคลทสามเทานนทสามารถสราง ความสมพนธระหวางผกระท าและผกระท าได ทงน ผกระท าสามารถใหอภย หรอเรยกรองใหผกระท าผดชดใช ไดรบการลงโทษ หรอแมแตการลางแคน ส าหรบผกระท าผดอาจจะยอมรบผด หรอถกลงโทษจากผกระท าก เปนไปได๒

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔ ใหค านยาม “ปรองดอง” ไววาหมายถง ออมชอม ประนประนอม ยอมกน ไมแกงแยงกน ตกลงกนดวยการไกลเกลย ตกลงกนดวยไมตรจต๓ ซงในพระไตรปฎกไดใหความหมายของความปรองดองไววา “สขา สงฆสส สามคค แปลความวา ความสามคคน าสขมาให๔ ตามพระพทธด ารสน "ความสามคคแหงหม" ณ ทนหมายถง ความปรองดองสมานฉนท พรอมเพรยงกนแหงหมคณะในการด าเนนชวตหรอในการท ากจการงานโดยชอบธรรมรวมกน ความสามคคแหงหมคณะอยางนแหละ ยอมชวยใหการด าเนนชวต หรอประกอบกจการงานไดถงความส าเรจ ความเจรญ และสนตสขไดเปนอยางด ความสามคคปรองดอง นนกคอ การรจกประนประนอมยอมกน ไมทะเลาะววาทแกงแยงกน รจกตกลงกนดวยไมตรจต๕

การปรองดอง (Reconciliation) หมายถง การจดการความขดแยงระหวางกลมตางๆ ในสงคมทเคยแตกแยก ตอส และปะทะกน ทงในระดบความคดและในระดบการใชความรนแรงทางกายภาพ ในการตกลงเพอเขาสการเจรจาสนตภาพ (peace talk) ระหวางกลมตางๆ โดยไมใชความรนแรง และท าการสรางองคกรหรอสถาบนทเปนประชาธปไตยในการเขามาชวยปรองดองและตอรองอ านาจระหวางกลมตางๆ ในทนอาจจะรวมถงการใชมาตรการออกกฎหมายนรโทษกรรม เพอเปนเครองมอเยยวยาความเสยหายโดยเรมจากการแสวงหาความจรงในอดต สาเหตความไมเปนธรรมในสงคม การชวยเหลอเยยวยาผไดรบความเดอดรอนจากความขดแยง การแสวงหาขอเทจจรงของความคดแตไมหาคนผด และการจดสรรอ านาจใหมระหวางกลมตางๆในสงคมใหสามารถอยรวมกนได แตควรระลกดวยวา การใชกฎหมายนรโทษกรรมแตเพยงอยางเดยว ไมสามารถน าไปสการปรองดองอยางแทจรงได การปรองดองจะเกดขนไดกตอเมอตนตอของความขดแยงในสงคมไดรบการแกไข การจะเรมแกไขไดกโดยการพสจนทราบ บนทก และชแจงขอเทจจรงในเหตการณทเกดขน เพราะสงคมมสทธในการเขาถงความจรง การรบทราบความจรงจงจะน ามาสความเขาใจ การใหอภ ย และเมอนนการปรองดองจงจะเกดขนได๖

๒Galtung, Johan, Peace by Peaceful Means : Peace and Conflict, Development

and Civilization, (London : Sage Publications, 1998). ๓ ราชบณฑตยสถาน, พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔, (กรงเทพมหานคร : นาม

มบคสพบลเคชนส, ๒๕๕๖), หนา ๖๙๙. ๔ข. ธ. (ไทย) ๒๕/๒๔/๔๑ ๕อธม ต โต , สาม ค ค ป รอ งดอง , [ออน ไล น ]. แห ล งข อม ล : http://board.palungjit.org,

[๒๑ สงหาคม ๒๕๕๘]. ๖Murphy, Colleen, A Moral Theory of Political Reconciliation, (Cambridge :

Cambridge University Press, 2010), pp. 1-37.

๗

ความปรองดอง (Harmony) หรออาจจะตความหมายของค านวา “ประสมกลมเกลยวเปนหนงเดยวของกลมคนตางๆ ในสงคม ซงค านมนยทสะทอนทงในมตภายใน และภายนอก ถงกระนน การทจะท าใหกลมผลประโยชนเกดความรสกทจะเปนหนงเดยวกนกลม อนๆ ไดนน มกจะตองพงพาตวแปรภายนอกเชนเดยวกน ซงประเดนนผเขยนมองวา มความลกซงมากกวาค าวา ความสมานฉนท ของกลมคน หรอกลมผลประโยชน แตการจะไดมาซงความปรองดองนน ไมสามารถสรางดวยวตถ หรอการขยายพนทของผลประโยชนและความตองการใหเพมมากขนเพอสนอง ความอยากของคนในสงคมหรอองคกรเทานน เพราะในความเปนจรงแลว ทรพยากรมจ ากด แตความตองการของมนษยมไมจ ากด หากสถานการณเปนเชนน อาจจะมความจ าเปนทเราจะตองขยายพนทของความอยากใหเพมมากยงขน ดงนน การทเราจะขยายพนทความอยากใหแกกลมคนตางๆ ในสงคมอยางไมมทสดนน หากจะมองอกนยหนง อาจจะกลายเปนแรงกระตนความอยากใหเพมสงขน โดยทสงคมไมไดใสใจตออนตรายทจะเกดขนจากการด าเนนการในลกษณะดงกลาว๗

การปรองดอง หมายถง การททกฝาย ซงมความขดแยงกนหนหนาเขาหากน เพอเจรจาหาขอยตความขดแยงรวมกน การหนหนาเขาหากนจะเกดขนไดสองทางคอ๘

๑. เกดจากทกฝายทขดแยงกน พรอมใจหนหนาเขาหากนเพอแสวงหาขอยตความขดแยงรวมกน

๒. เกดจากมคนกลาง ซงทกฝายทขดแยงยอมรบใหเขามาเปนผไกลเกลย เพอใหทกฝายหาทางยตขอขดแยง

การเสรมสรางความปรองดองในสงคมไทย จงหมายความถง การเพมพนใหดขนหรอมนคงยงขนดวยความพรอมเพรยงกน, หรอ การเพมพนใหดขนดวยการออมชอม, ประณประนอม, ยอมกน, ไมแกงแยงกน, ตกลงดวยความไกลเกลย, ตกลงกนดวยความมไมตรจต ของประชาชนคนไทย๙

สรปไดวา ความปรองดอง หมายถง การก าหนดขอตกลงรวมกนปฏบตเพอใหเกดความสามคคในหมคณะหรอในชมชน เพอในคนในชมชนเกดความรก ความสมครสมานสามคค ความประณประนอม การยดหยน การปฏบตในทศทางเดยวกน

๒.๑.๒ ความหมายของสมานฉนท สมานฉนท (สะมานะฉน หรอ สะหมานนะฉน) ตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน

พ.ศ. ๒๕๔๒ หมายถง ความพอใจรวมกน ความเหนพองกน เชน มความเหนเปนสมานฉนท สมานฉนท ถกจดเขาเปนลกค าหรออนพจนของค าวา สมาน-๑ ซงเปนค าวเศษณ หมายถง เสมอกน

๗สภาวด บญม, สนตภาพ สนตวธ สมานฉนทและวถแหงความปรองดอง, [ออนไลน], แหลงขอมล

: http://www.southinsider.com/main/content.php?page=sub&category=79&id=1925, [๒๑ สงหาคม ๒๕๕๘].

๘สาม ารถ ม งส ง , ก ารป รองดอง : การค ด เห น ต รงข าม , [ออน ไลน ], แห ล งข อม ล : http://www.manager.co.th/Daily/ViewNews.aspx?NewsID=9570000082152, [๒๑ สงหาคม ๒๕๕๘].

๙ตตยา สวรรณบบผา, ความเปนพลเมองไทยในระบบประชาธปไตย, (นครศรธรรมราช : บรษท ป.อนเตอรปรน แอนด ดไซน จ ากด, ๒๕๕๑), หนา ๑๕.

๘

หรอเทากน มไดจด ไวในสมาน-๒ ซงเปนกรยา หมายถง ท าใหตดกนหรอท าใหสนท๑๐ สมานฉนทเกดจากสมาน สมาสกบ ฉนท ( ความพอใจ ความรกใคร ความชอบใจ ความยนด ความรวมความคดความเหนกน ความไวเนอเชอใจกน ) โดยรวมความ จงหมายถง ความเหนพองตองกนใน ดานความคดเหน ความไวเนอเชอใจกน อยางไรกตามความหมายทสงคมไทยปจจบนเขาใจและใชกน ดจะม ขอบเขตทนอกเหนอจากพจนานกรม โดยน าไปใชในความหมายดานความสามคค การใหอภยกน รวมไปถง การเลกแลวตอกน

ความสมานฉนท คอ ความรวมใจกน เปนอนหนงอนเดยวกนแหงหมคณะ ในการด าเนนชวต หรอในการท ากจการงาน โดยชอบธรรมรวมกน๑๑ พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลศพท งานนพนธของพระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต) ใหความหมายไววา มฉนทะเสมอกน, มความพอใจรวมกน, พรอมใจกน, มความตองการทจะท าการอยางใดอยางหนงตรงกนหรอเสมอเหมอนกน ในทางทรายหรอดกได, ในทางราย เชน หญงและชายทมสมานฉนทในการประกอบกาเมสมจฉาจาร (เปนตวอยางททานใชในการอธบายบอยทสด) และหมคนรายทมสมานฉนทในการท าโจรกรรม สวนในทางด เชน หมคนดมสมานฉนททจะไปท าบญรวมกน เชน ไปจดปรบถนนหนทาง สรางสะพาน ขดสระ ปลกสวน สรางศาลาพกรอน ใหทาน รกษาศล ตวอยางเชน เดกกลมหนงมสมานฉนททจะบรรพชา ภกษหลายรปมสมานฉนทจะถอปฏบตธดงคขอนนขอน , คนผมสมานฉนทในทางรายนน ไมตองใชปญญาไตรตรองพจารณา เพยงชอบใจอยากท ากประกอบกรรมไปตามอ านาจของราคะ โทสะ และโมหะ สวนคนทจะมสมานฉนทในทางด เบองแรกมองเหนดวยปญญาแลววากรรมนนดงามเปนประโยชนมเหตผลควรท า จงเกดฉนทะคอความพอใจใฝปรารถนาทจะท า โดยเขาใจตรงก น และพอใจเหมอนกน รวมดวยกน; ด ฉนทะ๑๒

นอกจากนยงมผใหความหมายของสมานฉนทในมตทแตกตางกนออกไป เชน “ยตธรรมเชงสมานฉนท” หมายถง วธการใดๆ ซงผเสยหายและผกระท า ให เกดความเสยหาย และ ในกรณทสมควรอาจมบคคลอนๆ หรอสมาชกคนอนๆ ของ ประชาคมในสถานศกษา หรอชมชนทไดรบผลกระทบจากอนตรายทเกดขนนน ได เขามามสวนรวมกนอยางจรงจงในการแกไขปญหาทเกดขน โดยทวไปแลวอาจม การ ชวยเหลอโดย “ผประสานงาน” (facilitator) ๑๓

สรปไดวา ความสมานฉนท หมายถง การสรางความพงพอใจรวมกน การสรางความเหนพองกนในการท าสงใดสงหนงรวมกน ท าเหมอนกน พรอมใจกน มความคดเหนไปในทศทางเดยวกน เพอใหเกดประโยชนแกสงคมโดยรวม

๑๐ราชบณฑตยสถาน, พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔, หนา ๖๙๙. ๑๑อธมต โต, สามคคปรองดอง, [ออนไลน ]. แหลงขอมล : http://board.palungjit.org, [๒๑

สงหาคม ๒๕๕๘]. ๑๒วดญาณเวศกวน, “สมานฉนท”, ขาวสารญาณเวศก, ปท ๓ ฉบบท ๘ พฤษภาคม ๒๕๕๐. ๑๓จฑารตน เอออ านวย, “การจดการความขดแยงเชงสมานฉนทในสถานศกษา : กรอบแนวคด

ความส าคญ และความถาทาย”, วารสารรมพฤกษ, ปท ๒๗ ฉบบท ๓ มถนายน – กนยายน ๒๕๕๒ : ๓๗.

๙

๒.๑.๓ หลกการสรางความปรองดองสมานฉนท หลกการสรางความปรองดอง ประกอบดวยหลกการ ดงตอไปน๑๔

๒.๑ การสานเสวนาเปนเงอนไขส าคญส าหรบการน าไปสการสรางความปรองดอง การ สานเสวนาทแทจรงเกดขนไดเมอคกรณมารวมกนสนทนาเพอน าไปสขอตกลงโดยตองเปนการเปลยนแปลง มมมอง ความรสกโกธร เกลยดทมตอกน การสานเสวนาทแทจรงถงจะน าไปสการสรางความปรองดองได โดย จะตองมการวเคราะหความขดแยงและปฏสมพนธระหวางกนเพอความเขาใจทชดเจนมากขน

๒.๒ เนนหรอจดการกบอารมณและความรสกของคน การเปดเผยอารมณความรสกของ ตนเองสามารถทจะเยยวยาอดตและความเจบปวดในปจจบนได และแงมมของความยตธรรมทส าคญมากคอ การเยยวยาความรสกของคนทเจบปวด

กระบวนการ (Process) ทจะจดการกบคนทเกลยดชงกนไดมาพดคยกนเพอขบเคลอนการ อยรวมกนไปสอนาคต ดงนนการเตรยมการเพอน ามาสกระบวนการพดคยจงมความส าคญมาก และท าใหเกด การเขาใจในความเจบปวดของแตละฝาย โดยตองการพนทปลอดภยส าหรบคกรณในการเลาเรองราวทเกดขน ส าหรบการเยยวยาความรสกทางจตใจ รวมถงการยอมรบความจรงแทนหนทางการตอสกน เชน กรณ แอฟรกาใต เกดการยอมรบผแทนของแตละฝาย ยอมรบตวตนซงกนและกน และยอมรบอดตทเกดขน เชน กระบวนการของคณะกรรมการแสวงหาขอเทจจรงและสรางความปรองดองในแอฟรกาใต มเปาหมายเพอ เยยวยาความหวงกงวลของเหยอรวมถงสงคมดวย เปาหมายไมใชเพอลงโทษผกระท า แตเพอท าใหคนในสงคม อยรวมกนได

๒.๓ ความปรองดองเกดขนไดเมอความตองการของมนษยไดรบการตอบสนอง เชน การ อพยพผลภยกลบประเทศบอสเนยจะเกดขนไมไดเลย ถาพวกเขาไมรสกปลอดภยและมนคงในการไปอยรวมกบ ศตร การใหอภยเปนสงจ าเปนแตจะเกดขนไมไดเลย ถาความตองการของมนษยถกละเลย หรอในกรณ อสราเอลกบปาเลสไตนทจะไมเกดความปรองดอง ถาไมเกดการยอมรบในการด ารงอยในอตลกษณของชนกลม นอยชาวอาหรบ

๒.๔ ศาสนาเปนเครองมอทส าคญมากในการแกไขความขดแยง ในการเยยวยาความรสก ของผคน การสรางความสมพนธทแตกราวขนมาใหมตองการมากกวาเครองม อในการเจรจา ไกลเกลย ท เพยงแตคนหาความตองการและความตองการทแทจรงเทานน แตตองใชสญลกษณและพธกรรม กลาวคอใช ทงความเชอทางศาสนา และพธกรรมในการสรางความปรองดอง

๒.๕ การสรางความปรองดองจ าเปนมากทจะตองใชแนวทางทหลากหลาย ทงดานจตใจ กฎหมาย สงคม วฒนธรรม จตวทยาและการเมอง การเจรจาเพยงอยางเดยวไมสามารถน าไปสการสราง สนตภาพได แตตองสรางกจกรรมรวมกนในภาคประชาสงคมดวย การสรางความปรองดองจะประสบ ความส าเรจถาไดรบความรวมมอจากทงภาครฐและภาคประชาชน ทส าคญมาก

๑๔Abu-Nimer, Reconciliation, Justice, and Coexistence : Theory and Practice,

(Lanham, MD : Lexington Books, 2001). ; Bercovitch, Jacob, Victor Kremenyuk, and William I, The SAGE Handbook of Conflict Resolution, (London : Sage, 2009), pp.1-5.

๑๐

คอผน าทไดรบการยอมรบจาก คกรณ เชน เนลสน แมนเดลลา ทเปลยนความคดของคนผวด า ในแอฟรกาใต ใหหนมาสนบสนนการสรางความ ปรองดอง

๒.๖ การสรางความปรองดองเนนทหวใจ (Heart) และความคด (Head) การเนนทความคดคอการก าหนดเปาหมายของการพดคย และท าใหการพดคยด าเนนตอไปในทศทางทควรจะเปน สวนการเนนทหวใจคอเปนการพดคยกนถงอารมณ ความรสกทอยลกในจตใจ

๒.๗ ค านงถงวฒนธรรมทหลากหลายในกระบวนการสรางความปรองดอง โดยไมเนนทการ รบหรอน าเขาวธการและกฎหมายแตของประเทศตะวนตกแตตองปรบใชใหเหมาะกบสภาพสงคม

๒.๘ การใหอภยมความแตกตางกนออกไปในแตละสงคม วฒนธรรมของแตละสงคมมความ แตกตางกนออกไป ไมควรยดตดแตเพยงรปแบบเดยว แตละวฒนธรรมกมมมมองตอการใหอภยและการสราง ความปรองดองทแตกตางกนออกไป

๒.๙ ความยตธรรมแบบใดทเหมาะสมส าหรบการสรางความปรองดอง ทเนนการสราง ความสมพนธกลบคนมาระหวางคกรณ หรอความยตธรรมแบบมงแกแคน ทเนนลงโทษผกระท าผด เนองจาก เหยอมความตองการใหลงโทษผกระท าผด จงเปนสงททาทายทงนกปฏบตและนกวชาการในการจะเลอกใช ความยตธรรมแบบไหนภายหลงจากเกดเหตการณความรนแรง แมค าตอบของความยตธรรมไมไดอยทการยอม คนดเสมอไป แตอยางไรนน แนวทางหนงทนกสนตวธมกใชอยางกวางขวางเพอจดการกบปญหาความขดแยง ทรนแรงในสงคมไดอกหนงรปแบบคอ ความยตธรรมระยะเปลยนผาน

หลกคดทควรเปนฐานในการน าไปสการปรองดอง ประกอบดวย๑๕ ๑. หลกเกณฑ ชาวพทธหมายถง ศล วนย และขอปฏบตทเปนไปเพอประโยชนตอความ

งดงามของตนเอง (ศล) อาจอธบายความหมายถงวนย กฎ บญญต หลกปฏบต กฎหมาย ทจะตองเปนหลกปฏบตส าหรบ “คนไทย” ทกคนอยางเสมอภาค เทาเทยม มเปาหมายเพอสงเสรมใหเกดการปฏบตรวมกน ไมเลอกปฏบต มมาตรฐานเดยว มงหวงตอผลเปนความสงบสข

๒. หลกยตธรรม ความสมดล พอด เทาเทยม ทชาย หญง เดก คนชรา และทกคน สามารถ เรยนร เขาถง ปฏบตตนตามหลกพทธศาสนาได พระพทธศาสนาสอน “หลกความยตธรรม” การจะปรองดอง จงตองค านงถงความยตธรรมเสมอกน พอด สมดลเปนเปาหมายหลก

๓. หลกประโยชน (อตถะ) พทธศาสนามองหลกแหงประโยชน ดงพทธพจนทวา “ภกษทงหลาย จงจารกไปเพอประโยชนของมหาชนหมมาก” ในทางกฎหมาย บานเมอง หรอการปรองดอง ใหมองประโยชนประเทศชาต และคนสวนใหญเปนหลก

๔. หลกภราดรภาพ ความเปนเอกภาพทจะเกดขน ดงค าวา “สมานฉนท” ทมาจากค าวา “ส -พรอม รวม, มนะ ใจ, ฉนทะ ความพงพอใจ” อาจสรปวาพฤตกรรมใด จะกอใหเกดค าวา “ปรองดอง” ไดตองการจากความพรอมใจตอกนบนฐานความเสมอภาค เอกภาพ ไมไดจ ากดเพยง

๑๕โม ไน ย พ จ น , ห ล ก ก ารป รอ งด อ งแห งช า ต เช ง พ ท ธ , [ออน ไล น ], แ ห ล งข อ ม ล :

https://www.gotoknow.org/posts/452410, [๒๑ สงหาคม ๒๕๕๘].

๑๑

เพราะใคร กลมใคร พวกใคร เพราะพระพทธศาสนาไมไดจ ากดวา เดก สตร คนชรา ผหญง ผชาย หรอคนทแหงใดกชางสามารถเขาถงธรรมชาตแหงความเปนพทธศาสนาไดทงสน

แนวทางสมานฉนท คอแนวทางของความปรองดอง เหนพองรวมกน นนคอ การบฟงปญหาเพอเขาถง รบฟงความคดเหน ขอเสนอแนะจากทกภาคสวนเพอแกปญหาใหหมดสนในระยะยาว โดยไมมงเนนการใชความรนแรง แตมงสรางความเขาใจ ความไววางใจจากประชาชนวารฐจะอ านวยความยตธรรม และความเทาเทยมใหกบประชาชนได

แนวทางการสรางสมานฉนทในสงคมไทย ดงน๑๖ ๑) การเปดเผยความจรง (Truth) ใหความส าคญกบความจรงทงในฐานะเครองมอหรอ

เปาหมายของสงคมสมานฉนทเพอสรางสนตภาพทยงยน ขณะเดยวกนกหาหนทางใหสงคมไทยตระหนกถงความเปดเผยความจรงนนดวย

๒) ความยตธรรม (Justice) ใหความส าคญกบความยตธรรมเชงสมานฉนท ดวยการเสรมสรางแนวคดวเคราะหในสงคมไทยใหเรยนรวธการมองปญหาความรนแรงใบบรบทเชงโครงสรางและวฒนธรรม ใหเลงเหนคนบรสทธกลมตางๆ ทตกเปนเยอของความรนแรง

๓) ความพรอมรบผด สงเสรมระบบและ วฒนธรรมความพรอมรบผดในระบบราชการ ๔) การใหอภย ๕) การเคารพความหลากหลายทางศาสนา วฒนธรรม ใหความส าคญกบขนตธรรมใน

ฐานะคณคาทางการเมอง การเรยนร ศาสนาตางๆ ทด ารงอยในประเทศไทย ๖) ถอสนตวธเปนทางเลอกในการเผชญกบความขดแยง ๗) การเปดเผยพนทใหความทรงจ าทเจบปวดดวยการเปดพนทประวตศาสตรทองถน

เปนสวนหนงของประวตศาสตรไทย ๘) มงแกปญหาในอนาคตดวยจนตนาการ ๙) การยอมรบความเสยงทางสงคมเพอความไววางใจระหวางกน เพราะการยอมรบ

ความเสยงเปนเงอนไขสายสมพนธระหวางมนษยบนฐานแหงความไววางใจอนเปนคณลกษณส าคญของแนวความคดสมานฉนท

การแกไขปญหาพนฐานนใหไดอยางยงยน จ าเปนตองใชกลไกลหลากหลายวธรวมกน แตวธหนงทเปนการแกปญหาทงใน ระยะสน ระยะกลาง และระยะยาว อยางไดผลคอการสร างเครอขายเยาวชน ในเยาวชน ดวยการสรางความเขาใจความรกสามคค กระจายกนไปอยางรวดเรว ซงตองกระท าอยางตอเนอง และจะตองมงเนนในการด าเนนการกบเยาวชนในระดบทจะออกไปปฏบตการงานอาชพตางๆในพนทโดยมวตถประสงคเพอ๑๗

๑. เสรมสราง และขยายโอกาส ในการใหความรความเขาใจถงสาเหตของการแตกแยกและแนวทางแกไขแกนกศกษาเพอรวมกนแกปญหาในชมชน

๑๖วยะดา สมะเสถยร, “แนวทางการสรางสมานฉนทในสงคมไทย”, อางใน ตตยา สวรรณบบผา,

ความเปนพลเมองไทยในระบบประชาธปไตย , (นครศรธรรมราช : บรษท ป.อนเตอรปรน แอนด ดไซน จ ากด, ๒๕๕๑), หนา ๒๑-๒๒.

๑๗อางแลว, ตตยา สวรรณบบผา, ความเปนพลเมองไทยในระบบประชาธปไตย, หนา ๒๓.

๑๒

๒. เสรมสราง รปแบบของการด าเนนการสรางเครอขายเพอ ความสามคค ความรกชาต ศาสนา และพระมหากษตรยใหหลากหลายวธ

๓. ลดความขดแยงโดยใหมกจกรรมดนตรและกจกรรมสาธารณะเปนจดรวม ๔. ปรบปรงแนวทางใหนกศกษามสวนรวมในการออกความเหนเสนอแนะในการสราง

ความสามคคใหมากขน ๕. รกษาความดงามและด ารงเอกลกษณของความเปนไทย ๖. ปรบปรง และเพมประสทธภาพ ของการเปนเครอขายท าความด อยางมระบบ ๗. ปรบปรง เสรมสราง การตดตอประสานงานในการสรางความเขาใจทถกตอง

เหมาะสมใหแกมวลชน ๘. สรางพนฐานใหการปรบแนวคดรกษาประโยชนของสวนรวมใหกบเครอขาย ๙. ปรบปรงขอมลของเครอขายใหทนสมยทนเวลาอยตลอดเวลา ความขดแยงเปนเรองปกตธรรมชาตทมมานาน บางครงมการแสดงออกเนองจากผม

อ านาจดงประชาชนมาเปนเครองมอหรอแนวรวมทางแกไขม ๔ วธ คอ๑๘ หนง แกดวยระบบการเมอง ซงยากและชา สอง แกนอกระบบการเมอง เชน ญปนหลงสงครามโลกครงทสองไดสหรฐอเมรกา

มาปรบระบบใหม ไทยอาจจะใชโอกาสการเปนประชาคมอาเซยนเปนเครองมอไดแตกยงคาดการณยาก เพราะแตละประเทศอาเซยนยงมความแตกตางกนมาก

สาม แกโดยการลมระบบเดมและสรางระบบใหมท าไดสองวธคอ ปฏวต (ใชความ รนแรง) และใชสนตวธ คอ ยดหลกกฎหมายไมยอมใหมการละเมดกฎหมาย ทผานมาเราใชการปฏวตเพอแกไขปญหาแตผน าการปฏวตไมมคณสมบตเพยงพอจงยงแกไขไมส าเรจ

ส ไมท าอะไรเลย คอ ปลอยวางใหเปนไปเองตามสถานการณ การจะปรองดองไดตองเรมทตวเองปฏบต ๓ ประการคอ๑๙

๑) ท าอยางสม าเสมอ ๒) มความยตธรรมซงเกดจากความสม าเสมอไมมความเหลอมลา ในการบงคบใช

กฎหมาย เปนการปรองดองโดยธรรมชาต และ ๓) ท าความจรงใหปรากฏ จงจะตดสนใจได

๖ หลก ปรองดองสมานฉนท มขอปฏบตอนเปนธรรม ส าหรบผน าหมชนทกระดบใหปกครอง บรหารหมคณะ ใหถงความเจรญ สนตสข และน าไปสความปรองดองสมานฉนทไดส าเรจ และเจรญขนได ดวยหลกการปกครอง/การบรหารทดอก ๖ ประการ ดงตอไปน

๑๘ศาสตราจารย ดร.ธรภทร เสรรงสรรค อางใน ศาสตราจารย ดร.อไรวรรณ ธนสถต, “บทบาทของ

สภาพฒนาการเมองกบการเสรมสรางความปรองดองแหงชาต”, รายงานการวจย, (มหาวทยาลยหอการคาไทย, ๒๕๕๖), หนา ๙ – ๑๐.

๑๙ผชวยศาสตราจารย ดร.จนทรยา เอยมมยรา อางใน ศาสตราจารย ดร.อไรวรรณ ธนสถต, “บทบาทของสภาพฒนาการเมองกบการเสรมสรางความปรองดองแหงชาต”, รายงานการวจย, (มหาวทยาลยหอการคาไทย, ๒๕๕๖), หนา ๑๐.

๑๓

๑. หลกความถกตอง กลาวคอ ผน าหรอผปกครอง/ผบรหารหมคณะทกระดบพงปฏบตตนใหถกตองตามหลก “ธรรม” และเวนขาดจากการปฏบต “อธรรม” ดงทกลาวมาแลวขางตน

๒. หลกความเหมาะสม รจกยดหยน ผอนหนก ผอนเบา โดยไมเสยหลกการ โดยอาศยหลกสปปรสธรรม ๗ คอ ความเปนผรจกพจารณาเหต สงเกตผล ความเปนผรจกบคคล รจกฐานะของตน รจกประชมชน รจกกาลเวลาทเหมาะสม และรจกประมาณในการบรโภค ใชสอยทรพย ตลอดทงงบประมาณของแผนดนใหไดประโยชนคมคา ไมสญเปลา ฯลฯ เปนตน

๓. หลกความบรสทธ กาย วาจา ใจ ดวยธรรมปฏบตดงกลาว และ/หรอการบรหารกจการ ตลอดทงการบรหารราชการแผนดน ดวยจตใจซอ มอสะอาด โปรงใส ตรวจสอบได

๔. หลกความยตธรรม กลาวคอ ปฏบตตอผอนดวยความเทยงธรรม ตามหลกนตรฐ นตธรรม ชอวา “ยตธรรม” ใหเสมอหนากน ไมเลอกปฏบตดวยความล าเอยง หรอ อคต ๔

๕. หลกพรหมวหารธรรม (คณธรรมเครองอยของผใหญ) คอ ปฏบตตอกนดวยเมตตาพรหมวหาร ปรารถนาทจะใหผอนเปนสข กรณาพรหมวหาร ปรารถนาทจะใหผทมทกขใหพนทกข มทตาพรหมวหาร พลอยยนดทผอนไดดมสข ไมอจฉารษยากน และอเบกขาพรหมวหาร มใจมธยสถเปนกลาง วางเฉย เมอผอนถงซงความทกขหรอความวบต อนเราชวยอะไรมได และไมดถก เหยยด ซ าเตม

๖. หลกความเสยสละ ผน าคน หรอ นกปกครอง/นกบรหาร เปนผมอ านาจเหนอผอน พงลดมานะ ละทฏฐ ดวยความเสยสละความสขสวนตน และสละความเหนแกตว เพอประโยชนสขของหมคณะ และ/หรอ เพอประเทศชาตและประชาชนโดยสวนรวม๒๐

ดวยคณธรรมของผน า และประชาชนทกหมเหลา ดงทกลาวน ประชาชนกจะอยรวมกนดวยความรมเยนเปนสข ไมตองอยรอนนอนทกข

สรปไดวา หลกการสรางความปรองดองสมานฉนทนน ควรเรมจากการสรางความปรองดองในจตใจของเรากอน เพอสรางสนตภาพสสงคมภายนอก นอกจากนหลกการสรางความปรองดองสมานฉนทนน ควรเนนหลกเขาใจ เขาถง และพฒนา

๒.๑.๔ ขนตอนและกระบวนการตางๆ ของการปรองดอง๒๑ ศาสตราจารยวชาสงคมวทยาและสงคมวทยากฎหมาย จากมหาวทยาลยกฎหมาย

Leuven ไดเสนอขนตอนตางๆ ของกระบวนการปรองดองไว ๓ ขนตอน แตกอธบายวา กระบวนการตางๆ ของการปรองดองอาจไมไดด าเนนการในลกษณะขนตอนเชนนท งหมด เพราะแตละ สถานการณความขดแยง อาจจะใชขนตอนการปรองดองทแตกตางกนไดดงน

ขนตอนท ๑ หยดใชความรนแรงเพอหยดยงความหวาดกลว (Replacing Fear by Non- violent Coexistence)

๒๐พ ระ ร าชญ าณ ว ส ฐ , ๖ ห ล ก ป รอ งด อ งส ม าน ฉ น ท , [อ อ น ไล น ], แ ห ล งข อ ม ล : http://www.komchadluek.net/ [๒๑ สงหาคม ๒๕๕๘].

๒๑Bloomfield, David, Teresa Barnes, and Luc Huyse, Reconciliation After Violent Conflict : A Handbook, (Stockholm : International Institute for Democracy and Electoral Assistance, 2003), pp. 55.56.

๑๔

ทงน เพอทจะขจดความเกลยดชง ความเคยดแคน และความทรงจ าทเจบปวด โดยขนตอน แรกสดของการเดนทางสความปรองดองคอ จะตองหยดใชความรนแรงทกรปแบบ

ขนตอนท ๒ การสรางความเชอมนและความไววางใจ (Building Confidence and Trust)

หลงจากทไดหยดการใชความรนแรงแลว รฐบาลจะตองสรางความเชอมนและความไววางใจ ในสงคมใหกลบคนมา ทงนทงคขดแยง เหยอ และผไดรบผลกระทบกบความขดแยงทางการเมองจะตองสราง ความไววางใจ โดยอยบนพนฐานของความเปนมนษยและสทธมนษยชน

ขนตอนท ๓ เอาใจเขามาใสใจเรา (Towards Empathy) การเอาใจเขามาใสใจเราคอ การเขาใจถงสาเหตทมาของความขดแยงจากมมมองของ

ฝายตรงขาม โดยเหยอยนดทจะรบฟงเหตผลของผกระท าผด และผกระท าผดกพรอมทจะรบรความรสกเจบปวดของเหยอ เพอหยดยงความเกลยดชงและการแกแคนตอกน

สถาบนสงเสรมประชาธปไตยและการเลอกตงสากล (International Institute for Democracy and Electoral Assistance: IDEA) ไดกลาวถงกระบวนการการปรองดองใน ๓ ขนตอนไวดงน๒๒

๑) การตกลงทจะอยรวมกนโดยไมใชความรนแรง เพอหยดยงการมชวตอยภายใต ความกลว

๒) เมอความกลวหมดไป ใหท าการสรางความเชอมนและความเชอใจ (Confidence and Trust)

๓) การสรางสงคมทเขาใจความรสกของผอน (Empathy) อยางไรกด ในทางปฏบตจะพบวาไมมการปรองดองในทใดไมเกยวกบ “การเมอง”

และแทบจะไมมการปรองดองในทใดไมมผลประโยชนทาง “เศรษฐกจ” ตวอยางเชนในประเทศแอฟรกาใตทเคยเกดสงครามกลางเมองและการฆาลางเผาพนธ ไดท าการสรางกระบวนการปรองดอง การเลอกตงทไดเนลสน แมนเดลาขนมาเปนประธานาธบด แมจะไดคะแนนเสยงจากคนด าอยางทวมทน แตเนลสน แมนเดลาถอวาตนเปนประธานาธบดของคนแอฟรกาใตทงประเทศ ไมวาคนด าหรอคนขาว ความปรองดองของคนในชาตถอเปนสงส าคญท าใหเนลสน แมนเดลาเลอกอดตประธานาธบดเดอเคลรกซงเปนคนขาว มาเปนรองประธานาธบดในคณะรฐบาลแหงชาต เพอเปดกระบวนการปรองดอง การสบคนหาความจรง การเยยวยา การนรโทษกรรม และการเจรจากบกลมตางๆ อกหลายครง การสรางกระบวนการปรองดองจงตองใชเวลานานและความอดทนตอความคดเหนทแตกตางอยางมาก๒๓

นอกจากนยงมตวอยางในประเทศพมา การพฒนาเขตเศรษฐกจและทาเรอน าลกทวายในชวงป 2008 เปนตนมา ไดมการพฒนาเศรษฐกจท าใหผลประโยชนจ านวนมหาศาลเขาสประเทศ

๒๒International Institute for Democracy and Electoral Assistance. “Reconciliation after Violent Conflict”, [Online]. from http://www.idea.int/publications/reconciliation/ upload/reconciliation_chap02.pdf, [August 3, 2015].

๒๓Whittaker, David J., Conflict and Reconciliation in the Contemporary World, (New York : Routledge, 1999), pp. 28-29.

๑๕

ความขดแยงระหวางรฐบาลทหารพมากบชนกลมนอยจงเบาบางลง เพราะถนนในการเขาถงพนททวายจ าเปนตองตดผานเขตการปกครองของชนกลมนอย ท าใหรฐบาลเปดกระบวนการเจรจาสนตภาพกบชนกลมนอยตางๆ เพอเกบเกยวผลประโยชนรวมกนทางเศรษฐกจ

จะเหนไดวากระบวนการสรางความปรองดองนนวางอยบนกรอบความคดทางการเมองพนฐานสามประการ ประการแรกคอการยดหลกนตธรรม (Rule of Law) เพราะแมกระบวนการปรองดองจะพยายามไกลเกลย และมการรอมชอมระหวางคขดแยง แตความจรงทางการเม อง และความถก-ผด ภายใตกรอบของกฎหมายกยงคงตองด ารงอย และมการตดสนไปตามกระบวนการปกตเพอกอใหเกดความเปนธรรม แตความเปนธรรมทวาน ตงอยภายใตแนวคดความยตธรรมในชวงเปลยนผาน ประการทสองคอ การสรางความไววางใจทางการเมอง (Political Trust) ระหวางคขดแยง และประการสดทายกคอ การสรางศกยภาพ (Capability) ใหแกสถาบนทางการเมองทงทเปนทางการ และไมเปนทางการเพอกอรางสรางความสมพนธทางการเมองทดระหวางคขดแยง๒๔

แนวทางทจะสรางความปรองดองของคนในชาตตอรฐบาลภายใตหลก ๓ ประการคอ๒๕ ๑. หลกนตธรรม หลกนตธรรม หมายถง หลกพนฐานแหงกฎหมาย ทกฎหมายและกระบวนการยตธรรม

จะตองไมฝาฝน ขดหรอแยงตอหลกนตธรรม และหลกนตธรรมนจะถกลวงละเมดไมได ดงนน การออกกฎหมาย การใชการบงคบใชกฎหมาย การตความกฎหมาย และด าเนนการในกระบวนการยตธรรม ตองอยภายใตหลกน และทส าคญ หลกนตธรรม คอ หลกทใชก ากบดแลตรวจสอบอ านาจอนไมชอบธรรมของรฐสภาและฝายบรหารและเปนหลกทใชตรวจสอบการปฏบตหนาทของผพพากษาตลาการซงเปนอ านาจอธปไตยทง ๓ ฝาย รวมทงรฐธรรมนญเองกตองอยภายใตหลกนตธรรม ตามหลกนตธรรมนน บานเมองตองปกครองโดยกฎหมาย และกฎหมายทใชปกครองตองเปนกฎหมายทดและมความเปนธรรม ค าวากฎหมายทด คอ กฎหมายทไมขดตอหลกนตรฐหรอนตธรรม กฎหมายนนตองใหความคมครองสทธและเสรภาพของประชาชน หากกฎหมายฉบบใดออกมาขดตอหลกการดงกลาว คอไปละเมดสทธและเสรภาพทรฐธรรมนญไดบญญตรบรองไว จงเปนกฎหมายทไมเปนไปตามหลกนตธรรม กรณการออกกฎหมายเพอใหมผลยอนหลงเปนการออกกฎหมายโดยคณะรฐประหารหรอองคกรทไมไดมทมาจากประชาชน หรอการออกกฎหมายเพอเอาผดกบบคคลซงไมมสวนรเหนในการกระท าความผดของบคคลอนกเชนเดยวกน ลวนแลวแตไมเปนไปตามหลกนตธรรมซงมความจ าเปนทจะตองยกเลกและแกไขปรบปรงใหเปนไปตามหลกนตธรรม

๒. หลกยตธรรม ในทนหมายความถง “กระบวนการยตธรรม” ทจะตองมการบงคบใชกฎหมายอยางเทา

เทยมและมมาตรฐานเดยวกน เพอใหการบงคบใชกฎหมายมประสทธภาพ คมครองสทธเสรภาพของ

๒๔Murphy, Colleen, A Moral Theory of Political Reconciliation, (Cambridge : Cambridge University Press, 2010), pp. 41, 71, 94.

๒๕ประชาสมพนธวฒสภา, แนวทางทจะสรางความปรองดองของคนในชาต โดย ศาสตราจารย ดร. อกฤษ มงคลนาวน ประธานกรรมการอสระวาดวยการสงเสรมหลกนตธรรมแหงชาต (คอ.นธ.) ประธานรฐสภา (สมยป พ.ศ. ๒๕๒๗ – ๒๕๓๕), [ออนไลน]. แหลงทมา : https://www.facebook.com/PRSENATE/ posts/559118670790494, [๒๑ สงหาคม ๒๕๕๘].

๑๖

ประชาชนตามหลกนตธรรม รวมทงการสรางความสมานฉนทในสงคม อยางไรกตาม ในชวงระยะเวลาทผานมา กระบวนการยตธรรมในสงคมไทยมปญหาทส าคญ ๒ ประการ คอ ปญหาความเหลอมล าในการเขาถงความยตธรรมของคนกลมตาง ๆ และปญหาประสทธภาพของกระบวนการยตธรรม โดยอาจเกดขนดวยสาเหตทส าคญ ๆ คอ ระบบกฎหมายไทยน าโทษทางอาญามาใชเกนความจ าเปน การเนนวธลงโทษทางอาญาดวยการจ าคก และปญหาจากการก าหนดโทษปรบ ซงปรากฏการณสะทอนความผดปรกตของกระบวนการยตธรรมทเหนไดชดอยางหนงกคอ ปจจบนประเทศไทยมผตองขงในเรอนจ ามากกวา ๒๔๘,๒๖๓ คน โดยทความจปกตของเรอนจ า จ านวน ๑๔๐ แหงทวประเทศ สามารถรองรบผตองขงไดเพยง ๑๖๐,๐๐๐ คน เทานน นอกจากน ปจจบนกระบวนการยตธรรมของไทยยงมปญหาหลายมาตรฐาน ดงนน การปฏรปกระบวนการยตธรรมในประเทศไทยจงเปนสวนหนงทจะท าใหเกดความสามคคปรองดองของคนในชาต ดงค ากลาวทวา “ความยตธรรมไมม ความสามคคไมเกด” นนเอง

๓. หลกเมตตาธรรม “เมตตาธรรมค าจนโลก” ภาษตบทนเปนบททไดยนไดฟงกนมาจนคนห หลกเมตตาธรรม

จงเปนหลกการอกประการหนงทจะชวยสรางความสามคคปรองดองของคนในชาตได โดยเฉพาะหากศาลยตธรรมหรอหนวยงานในกระบวนการยตธรรมซงเปนองคกรทมบทบาทส าคญยงในการคมครองสทธและเสรภาพของประชาชน จะไดทบทวนแนวทางในการบงคบใชกฎหมายดวยการยดมนในหลกความยตธรรม ความเสมอภาค และค านงถงสทธผตองหาและจ าเลยในคดอาญา โดยเฉพาะการใชดลพนจเพอปลอยชวคราวผตองหาหรอจ าเลยทถกกลาวหาวากระท าความผดโดยเฉพาะการกระท าความผดซงไมไดเปนอาชญากรรมแตเกดจากความคดเหนทางการเมองแตกตางกนนน ควรใชดลพนจในกรอบของหลกเมตตาธรรม เพอใหสทธทจะไดรบการปลอยชวคราวของผตองหาหรอจ าเลยดงกลาวไดรบความคมครองสมดงเจตนารมณของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยและตามกฎหมาย

จากหลก ๓ ประการ ดงทไดยกมาขางตน อาจกลาวโดยสรปไดวา การทจะท าใหเกดความปรองดองของคนในชาตไดนน การบรหารหรอปกครองประเทศตองยดหลกนตธรรม การตรากฎหมายจะตองไมขดกบหลกนตธรรมเสยเอง ผบงคบใชกฎหมายจะตองบงคบใชกฎหมายดวยความยตธรรม เพราะหากความยตธรรมไมม ความสามคคกไมเกด และความยตธรรมจะมสองมาตรฐานไมได นอกจากน ในการบงคบใชกฎหมายของศาลหรอหนวยงานในกระบวนการยตธรรมจะตองค านงถงสทธผตองหาและจ าเลยในคดอาญา โดยเฉพาะการใชดลพนจเพอปลอยชวคราวนน ควรใชดลพนจในกรอบของหลกเมตตาธรรมเปนส าคญ

หลกปฏบตน าไปสความสมานฉนทเพอใหการด าเนนการสรางความสมานฉนทเปนไปในทศทาง เดยวกน ศปป. กอ.รมน. ภาค ๓ จงก าหนดแนวทางการด าเนนงานเพอเปนแนวทางในการประยกตใช ดงน๒๖

๒๖ศนยปรองดองสมานฉนทเพอการปฏรป (ศปป.) จงหวดแมฮองสอน, คมอการสรางความ

ปรองดองและสมานฉนท จงหวดแมฮองสอน, (แมฮองสอน : ศนยปรองดองสมานฉนทเพอการปฏรป, ๒๕๕๗), หนา ๑๘.

๑๗

๑. การสรางเครอขายสมานฉนท ๑.๑ เครอขายสมานฉนท คอความรวมมอของภาค/เครอขายในการสรางความ

สมานฉนท โดยใชพนทต าบลเปนฐาน โดยรวมกนสราง/ออกแบบ การสมานฉนทในต าบล ๑.๒ องคประกอบของเครอขายสมานฉนทต าบล

๒. จะท าอยางไร ภาคเครอขายดงกลาวจงจะเขามามสวนรวม สวนชวย ในการจดการ/ พฒนาคณภาพการศกษา

๒.๑ ท าอยางไร ๒.๑.๑ ระดมสมองเพอรวมกนวเคราะหสภาพปญหาประเทศ จงหวด อ าเภอ

ต าบล และหมบาน ๒.๑.๒ รวมกนก าหนดเปาหมายทตองการ (Goals) (ความสมานฉนท) และ

แนวทางทจะไปถงเปาหมายหรอยทธศาสตรต าบล เชน การรวมกนจดท าวสยทศนสมานฉนท ก าหนดพนธกจก าหนดบทบาท กจกรรมทตองท ารวมกน การประเมน ตดตามหรอปรบปรงกระบวนการท างาน การหางบประมาณ/แหลง งบประมาณ หรอระยะเวลาทตองด าเนนการ

๒.๑.๓ รวมกนปฏบตตามขอตกลงทก าหนดในยทธศาสตรต าบล ๒.๑.๔ รวมกนประเมนผลการปฏบตตามขอตกลงทก าหนดในยทธศาสตร

ต าบล/ปรบปรงการ ด าเนนงานและรายงาน สรปไดวา ขนตอนและกระบวนการตางๆ ของการปรองดองนน ควรยดหลกนตธรรม

หลกยตธรรม และหลกเมตตาธรรม รวมถงการตกลงทจะอยรวมกนโดยไมใชความรนแรง เพอหยดยงการมชวตอยภายใตความกลว เมอความกลวหมดไป ใหท าการสรางความเชอมนและความเชอใจ และ การสรางสงคมทเขาใจความรสกของผอน

๒.๑.๕ กระบวนการและเครองมอในการสรางความปรองดอง กระบวนการสรางความปรองดองในชาตและสงคมอาจจะอาศยวธการอยางใดอยางหนง

หรอ ผสมผสานกนหลายวธการกไดขนอยกบสภาพปญหาและบรบททางวฒนธรรมของแตละสงคม โดยมเปาหมาย ทส าคญกคอการสรางสงคมทคนเหนตางแตสามารถอยรวมกนไดอยางสนต (Peaceful Coexistence)

เครองมอในการสรางความปรองดองเพอใหเกดการอยรวมกนอยางสนต เกดความไววางใจ การเอาใจเขามาใสใจเรา และการมวฒนธรรมประชาธปไตย (A Culture of Democracy) ประกอบไปดวยการเยยวยาทางจตใจ (Healing) กระบวนการยตธรรมสมานฉนท (Restorative Justice) และการเลาความจรง (Truth-telling) และการชดเชย (Reparation)

๑) การเยยวยาทางจตใจ (Healing) Brandon Hamber (เบรนดอน แฮมเบอร) นกจตวทยาชาวแอฟรกาใตไดกลาวไววา

เมอเกดความรนแรง อนเนองมาจากความขดแยง เชน การเหยยดสผว การละเมดสทธมนษยชนนน นอกจากผเสยหายจะไดรบ ความเสยหายทางรางกาย เชน การไดรบบาดเจบแลว ผเสยหายยงอาจไดรบความเสยหายทางจตใจดวย เชน ความตงเครยด ความรสกเจบปวดกบเหตการณทเกดขน ตลอดจนความรสกวาตนเองไมใชสวนหนงของสงคม ดงนน การเยยวยาผเสยหาย จงไมใชเปนแต

๑๘

เพยงการเยยวยาเฉพาะสขภาพกายของผเสยหายเพยงอยางเดยว หากแตตองมการเยยวยาสขภาพจตของผเสยหาย และท าใหผเสยหายไดมสถานะความเปนอยในสงคมทด ดงเดมดวย สวนปญหาทวา ผเสยหายจะตองไดรบการเยยวยาอะไร หรออยางไร บางนน กขนอยกบความ จ าเปนของแตละบคคล สภาพทางการเมอง วฒนธรรม และเหตการณอนท าใหเกดความทรงจ าทเจบปวดแก ผเสยหายดวย ทงน หลกส าคญในการเยยวยาผเสยหาย ไดแก

๑.๑) การท าความเขาใจกบบรบทของเหตการณท เกดขน (Understanding Context) การท าความเขาใจกบบรบทของความขดแยงทเกดขนเปนกระบวนการแรกทส าคญใน การก าหนดแผนการเยยวยาผเสยหายวาจะเยยวยาผเสยหายไดอยางไร โดยการก าหนดแผนการเยยวยา ผเสยหายจะตองสอดคลองกบความตองการของผเสยหายทไดรบความเสยหายในชวงทเกดเหตการณความ ขดแยง และจะตองสอดคลองกบบรบททางสงคม และวฒนธรรมดวย

๑.๒) การใชทรพยากรทองถน (Use Local Resources) การใชทรพยากรทองถน คอ การใชชมชนเปนศนยกลางเพอใหการเยยวยาผเสยหาย ประสบความส าเรจมากยงขน เพราะจะท าใหเกดการเยยวยาทสอดคลองตอวฒนธรรมทางสงคมของชมชนนนๆ

๑.๓) การเยยวยาควบคกบการสรางสงใหมรวมกน (Link Healing with Wider Reconstruction Efforts) การหาความจรง การยอมรบผดและความยตธรรม ไมสามารถแยกออกจากกระบวนการเยยวยาผเสยหายได การน าผกระท าผดเขาสกระบวนการยตธรรมกเปนสงส าคญ เพอไมใหเหยอ รสกวาไดรบความไมเปนธรรมด ารงอย

กระทรวงยตธรรม ด าเนนการภายใตการสรางความปรองดองสมานฉนทโดยการเสรมสรางความเขาใจรวมกนของประชาชน โดยมผลการด าเนนงานดงน๒๗

๑. จดการประชมเชงปฏบตการพจารณาแนวทางการด าเนนงานรางหลกสตร คมอและสอเผยแพรรวมกบหนวยงานภาค ระหวางวนท ๒๐-๒๒ กมภาพนธ ๒๕๕๕ ณ โรงแรมรชมอนด จงหวดนนทบร มผเขารวมการประชมฯ จ านวนทงสน ๕๒ คน จากกระทรวงวฒนธรรม สถาบนพระปกเกลา ส านกระงบขอพพาทกรมการพฒนาชมชน ส านกการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย กรมคมครองสทธและเสรภาพ และเครอขายคมครองสทธและเสรภาพ โดยไดหารอแนวทางการด าเนนงานดานการเสรมสรางความปรองดองสมานฉนทในชมชนตามบทบาท ภารกจของแตละหนวยงาน รวมทงรปแบบสอเผยแพรทจะใชเผยแพรในชมชนดวย

๒. จดการประชมหนวยงานภาคเพอสรางเครอขายความรวมมอในการบรณาการท างานเสรมสรางความสมานฉนทและจดการความขดแยงในสงคมไทย วนท ๙ มนาคม ๒๕๕๕ ณ โรงแรมทเคพาเลท จงหวดกรงเทพมหานคร มผเขารวมการประชมฯ จ านวนทงสน ๔๖ คน ซงมาจากหนวยงานภายในกรมฯ และหนวยงานภาคจ านวน ๘ หนวยงาน ประกอบดวย เจาหนาทจากศนยสนตวธสาธารณสข กระทรวงสาธารณสข กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม คณะกรรมการเสรมสรางความสมานฉนทแหงชาต กรมการปกครอง ส านกระงบขอพพาท ส านกงานศาลยตธรรม สภา

๒๗ส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงยตธรรม, ผลการด าเนนโครงการส าคญตามนโยบายรฐบาล รฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร นายกรฐมนตร ประจ าปงบประมาณ พ.ศ.๒๕๕๕ (เดอนตลาคม ๒๕๕๔ ถงเดอนกนยายน ๒๕๕๕), (กรงเทพมหานคร : ส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงยตธรรม, ๒๕๕๕), หนา ๑๙-๒๐.

๑๙

ทนายความคณะกรรมการก ากบและสงเสรมการประกอบธรกจประกนภยคณะกรรมการคมครองผบรโภค ส านกพฒนาและสงเสรมการบรหารยตธรรมจงหวดและยตธรรมทางเลอกโดยไดหารอแนวทางการด าเนนงาน / การสนบสนนความเขมแขงใหกบเครอขายภาคประชาสงคม ในการจดการปญหาของชมชมและสงคม โดยรวมก าหนดแนวทางความรวมมอเพอการบรณาการท างานเสรมสรางความสมานฉนทในแตละมตอนน ามาสการปรองดองสมานฉนทของคนในชาตไดอยางเปนรปธรรมและยงยน

๓. จดประชมเชงปฏบตการชแจงแนวทางการด าเนนงานและจดพธลงนามความรวมมอกบหนวยงานภาค ในการเสรมสรางความสมานฉนท ในชมชน วนท ๑๘ – ๑๙ มนาคม ๒๕๕๕ ณ โรงแรมรามาการเดน กรงเทพมหานคร โดยมกลมเปาหมายทเขารวมประชมเชงปฏบตการฯ จ านวน ๒๓๖ คน ประกอบดวย ผบรหารและเจาหนาทจากกระทรวงวฒนธรรม กรมการปกครอง กรมการพฒนาชมชน ส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย (กศน.) เจาหนาทจากหนวยงานภายในกระทรวงยตธรรมโดยไดมการลงนามความรวมมอในการด าเนนการเสรมสรางความปรองดองสมานฉนท กบกระทรวงวฒนธรรม กรมการพฒนาชมชน และ กศน.

๔. จดการประชมเชงปฏบตการชแจงแนวทางการเสรมสรางความปรองดองสมานฉนทในชมชนจ านวน ๔ รน ประกอบดวย รนท ๑ ระหวางวนท ๒๕-๒๗ มนาคม ๒๕๕๕ ณ จงหวดเชยงใหม รนท ๒ ระหวางวนท ๒๙-๓๑ มนาคม ๒๕๕๕ ณ จงหวดปทมธาน รนท ๓ ระหวางวนท ๓-๕ เมษายน ๒๕๕๕ ณ จงหวดนครราชสมา และ รนท ๔ ระหวางวนท ๙-๑๑ เมษายน ๒๕๕๕ ณ จงหวดสงขลา มผเขารวมการประชมจ านวน ๕๘๕ คน ประกอบดวย นายอ าเภอหรอผแทนหวหนาส านกงานยตธรรมจงหวด พนกงานคมครองสทธและเสรภาพ กรรมการเครอขาย

๕. จดอบรมเพอเสรมสรางศกยภาพบคลากรของหนวยงานภาคเพอด าเนนการสงเสรมสทธและเสรภาพและการจดการความขดแยงในพนท ระหวางวนท ๓๐ เมษายน ถง ๔ พฤษภาคม ๒๕๕๕ ณ โรงแรมวงร รสอรท จงหวดนครนายก โดยมผเขารบการอบรมฯ จ านวน ๑๒๐ คน ประกอบดวย คร กศน.อ าเภอ และคร กศน.ต าบล ทง ๗๖ จงหวด

๖. เจาหนาทกองสงเสรมการระงบขอพพาท ตดตามนเทศการด าเนนกจกรรมในพนท จงหวด สงหบร สพรรณบร สราษฎรธาน และลพบร ในการประชมสรางความเขาใจและจดท าแผนการด าเนนกจกรรมในการเสรมสรางความสมานฉนทในชมชน และกจกรรมขบเคลอนศนยไกลเกลยระงบขอพพาท

กลไกและบคคลผมสวนเกยวของในการจดการความขดแยงเชงสมานฉนท (กรณในสถานศกษา) ประกอบดวย๒๘

๑. ผเขารวมประชมเชงสมานฉนท : โดยทวไปผเขารวมการประชม ประกอบดวย คกรณ (ถากรณทเกดขนมผกระท า และผเสยหาย) พอแมผปกครอง ของทงสองฝาย ผแทนประชาคมสถานศกษา และผประสานงาน

๒๘จฑารตน เอออ านวย, “การจดการความขดแยงเชงสมานฉนทในสถานศกษา : กรอบแนวคด

ความส าคญ และความถาทาย”, วารสารรมพฤกษ, ปท ๒๗ ฉบบท ๓, (มถนายน – กนยายน ๒๕๕๒) : ๔๔ – ๔๕.

๒๐

๒ . ผประสานงาน : บคลากรผท าหนาท เปนผประสานงาน อาจเปนคร อาจารย เจาหนาท หรอ นกเรยน/นกศกษาทไดรบการฝกหดอบรมหลกสตรการ จดการความขดแยงเชงสมานฉนท

๓. สถานท : สามารถใชมมใดมมหนงในหองสมด หองแนะแนวการศกษา หรออนๆ ทเหมาะสมโดยจดท า ปายแสดงมมยตธรรมเชงสมานฉนทในสถานศกษา พรอมทงแนะน า ใหรจก ทวกน

๔. การบรหารจดการโครงการ : จดวางระบบทางเดนของกรณปญหา ความขดแยงทเขาสการประชม ทงกรณทเปนทางการและกรณทไมเปนทางการ ตลอดจนก าหนดระเบยบแนวทางการปฏบตงานตามความเหมาะสมจ าเปน

๕. หนวยงานทเกยวของ : ควรประสานงานกบสถานพนจ ส านกงาน คมประพฤตจงหวด และต ารวจ ชมชนสมพนธเพอการแลกเปลยนเรยนรกรณ ทเปนอนตรายหรอเกดความเสยหายรายแรงแลวแตกรณ

๒) การใชกระบวนยตธรรมเชงสมานฉนท (Restorative Justice) Huyse ไดกลาววา กระบวนยตธรรมเชงสมานฉนท เปนกระบวนยตธรรมทไมได มงเนน

เพยงการเยยวยาผเสยหายและการลงโทษผกระท าความผดแตเพยงอยางเดยว หากแตเปนกระบวน ยตธรรมทเปดโอกาสใหผเสยหาย และผกระท าความผดไดเขามามสวนรวมโดยการพดคยกนเพอวเคราะหวา อะไรคอขอเทจจรง อะไรคอสาเหตแหงการกระท าความผด และเปนกระบวนการทท าใหผกระท าความผดกบ ผเสยหายมความเขาใจซงกนและกน ใหผกระท าผดเกดความรสก “รบผดชอบ” กบสงทตนเองท า และตกลง กนวาจะเยยวยาผเสยหายอยางไร ตลอดจนปรบเปลยนพฤตกรรมของผกระท าความผดแลวท าใหผกระท า ความผดกลบคนสสงคมได ขอดของการใชกระบวนยตธรรมเชงสมานฉนท ไดแก กระบวนยตธรรมดงกลาวสรางการ เรยนรใหแกคนในสงคม โดยตางฝายตางเขาใจกน และเปนกระบวนยตธรรมทมลกษณะเปนการเจรจาซงเปด โอกาสใหผเสยหายและผกระท าความผดเขามามสวนรวม อยางไรกตาม กระบวนยตธรรมดงกลาวกมขอเสย คอ เนองดวยในการใชกระบวนยตธรรม เชงสมานฉนท อาจเกดความไมเปนธรรมหรออ านาจท ไม เทาเทยมกนในกระบวนการพดคยระหวางคกรณได ไมวาจะเปนตวแปรดานเพศ อาย หรอสถานะทางสงคม๒๙

หลกการส าคญของยตธรรมเชงสมานฉนทในสถานศกษา การน ายตธรรมเชงสมานฉนทมาใชจดการความขดแยงในสถานศกษาควร ค านงถงหลกการส าคญ ดงน๓๐

ประการแรก หลกค านงถงผลประโยชนของผมสวนเกยวของทกฝาย ๑.๑ ผเขารวมการประชมเชงสมานฉนทตองสมครใจและตองไดรบทราบวา ทางเลอก

ตางๆ ในการแกปญหามชองทางใดบางอยางครบถวนกอน ๑.๒ หลกเลยงการเลอกปฏบตโดยไมค านงถงธรรมชาตของกรณขดแยงทเกดขน

๒๙Op.cit., Bloomfield, David, Teresa Barnes, and Luc Huyse, Reconciliation After

Violent Conflict : A Handbook, pp.1-5. ๓๐อางแลว, จฑารตน เอออ านวย, “การจดการความขดแยงเชงสมานฉนทในสถานศกษา : กรอบ

แนวคด ความส าคญ และความทาทาย”, หนา ๔๕ – ๔๗.

๒๑

๑.๓ เขาถงและประสานงานกบหนวยงานตางๆ ทเกยวของ และพรอมทจะใหค าแนะน าชวยเหลอ

๑.๔ มเทคนควธการหลากหลายในการจดการความขดแยงเชงสมานฉนท ๑.๕ พยายามใชวธการจดการความขดแยงทางเลอกอนๆ กอนทจะใชวธด าเนนการตาม

กฎหมาย ๑.๖ ใหความมนใจวาจะไมใชขอมลขาวสารไปในทางอคตตอผลประโยชน ของผมสวน

รวมในกระบวนการเชงสมานฉนท ๑.๗ ปกปองคมครองความปลอดภยของบคคล ๑.๘ คมครองและใหการสนบสนนผสมครใจเขามสวนรวม ๑.๙ เคารพตอสทธพลเมองและรกษาเกยรตของบคคลทเกยวของ ประการทสอง หลกการปฏบตตอผไดรบความเสยหายและอนตราย ๒.๑ เคารพตอประสบการณ ความจ าเปน และความรสกสวนตว ๒.๒ ตระหนกถงอนตรายและความสญเสยทเขาไดรบอยางจรงจง ๒.๓ ตระหนกถงความส าคญของการเรยกรองและการชดใชเยยวยาความเสยหาย ๒.๔ เปดโอกาสใหสอสารกบผทกระท าความเสยหายหรอละเมดสมพนธภาพ ถาผไดรบ

ความเสยหายและอนตรายเตมใจ ๒.๕ เปนคนแรกทควรไดรบการค านงถงวาควรไดรบการเยยวยาและการชดเชยความ

เสยหายกอนผอน ประการทสาม หลกการปฏบตตอผกระท าใหเกดความเสยหายหรอท าอนตรายตอผอน ๓.๑ เปดโอกาสใหเสนอการขออภยและเยยวยาชดใช ๓.๒ จดใหมการเยยวยาชดใชอยางเหมาะสมแกความเสยหายท ไดกระท าลงไปอยางเตม

ก าลงความสามารถ ๓.๓ เคารพตอเกยรตและศกดศรของผทรบผดชอบชดใชเยยวยา ประการทส หลกความสมพนธแหงประโยชนของสถานศกษา ชมชน และ สงคมสวนรวม ๔.๑ การเสรมสรางศกยภาพชมชนใหปลอดภยและการสรางความ สมานฉนทในชมชน

เปนสงทเรยนรไดจาก “กระบวนการจดการความขดแยงเชงสมานฉนท” และวดผลลพธไดจากอตราการลดลงของพฤตกรรมตอตานสงคม อาชญากรรม หรอ ความรนแรงของอนตรายทไดรบ

๔.๒ ใหการสงเสรมสนบสนนความสมานฉนทของชมชนพรอมๆ กบใหความเคารพตอวฒนธรรมทหลากหลาย สทธสวนบคคล ความรบผดชอบตอสงคม และหลกนตธรรม

๔.๓ เปดโอกาสใหทกคนเรยนรเกยวกบยตธรรมเชงสมานฉนท และ การจดการความขดแยง เชงสนตวธ หรอวธการทไมใชความรนแรงอนๆ

ประการทหา หลกการท างานรวมเปนเครอขายยตธรรมชมชนของสถานศกษา ๕.๑ ความขดแยงเกอบทกกรณสามารถใชวธการเชงสมานฉนทจดการความขดแยงเปน

กระบวนการยตธรรมทางเลอกได ยกเวนกรณทมความเสยหายรายแรง หรอ เสยงตอการเกดอนตรายซ าอก หรอเปนประเดนเกยวกบนโยบายสาธารณะทรฐ/สงคมก าหนดไว หรอเปนกรณทไมสามารถตก

๒๒

ลงกนไดในสาระส าคญอนเปนขอเทจจรงหรอความตองการของผมสวนเกยวของหรอครอบครวของคกรณ

๕.๒ หลกเลยงการเลอกปฏบตทไมเปนธรรมโดยค านงถงสทธตามกฎหมายประกอบ ๕.๓ แสวงหาโอกาสทกวถทางเพอใหผกระท า ความเสยหายหรอท าใหเกดอนตรายขน

นนไดมชองทางชดใชเยยวยาแกไขความผดพลาดทเกดขนกอนสงตอเขาสกระบวนการยตธรรม ประการทหก หลกการปฏบตของโรงเรยน ๖.๑ ตงเปาหมายเบองตนไวทการเยยวยาชดใชความเสยหาย ๖.๒ ใชยตธรรมเชงสมานฉนทอยางเสมอภาคเปนธรรมเหมาะสม และจรงจง ๖.๓ เมอใดกตามทเหนวาควรใชยตธรรมเชงสมานฉนทแตผเสยหายปฏเสธ ทจะรบการ

ชดใชเยยวยาหรอไมอยในสภาพทจะรบการชดใชเยยวยาได กควรจดใหผท าความเสยหายชดใชเชงสมานฉนทแกสถานศกษา หรอแกบคคลอนๆ ทรวมไดรบความทกขทรมานจากความเสยหายทเกดขนแทน

๖.๔ การสมครใจแสดงความรบผดชอบชดใชเยยวยาความเสยหายหรอ อนตรายทกอขนของผกระท า เปนสงทมคณคาอยางยง

๖.๕ พงรกษาความลบของเรองราวทไดรบทราบมาจากการประชมเชง สมานฉนทอยางเครงครด

ประการทเจด หลกการส าหรบเครอขายยตธรรมชมชนทท างานกบสถานศกษา ๗.๑ ตองมการฝกหดอบรมเจาหนาทกอนลงมอปฏบต ๗.๒ ค านงถงสทธมนษยชนตามกฎหมายอยางเครงครด ๗.๓ ฝกหดบคลากรผมคณสมบตเหมาะสมเปนกลางและยตธรรมเพอปฏบตงาน ๗.๔ ใหบคลากรผปฏบตหนาทผประสานงานหรอคนกลางคงความเปนกลางและ

ยตธรรมในเวทประชมเพอจดการความขดแยงเชงสมานฉนทโดยตองไมแสดงบทบาทอนๆ นอกจากน ๗.๕ หนวยงานทเกยวของกบการจดการความขดแยงเชงสมานฉนทตองใหค ามนทจะ

รกษาความลบท ไดลวงรมาจากการประชมเชงสมานฉนท รวมท งประเดนท เกยวเน องกบพยานหลกฐานทใชในการด าเนนคดตามกฎหมาย

๗.๖ มสวนรวมสนบสนนการรกษาความลบเกยวกบสาระจากการประชมเชงสมานฉนท ๗.๗ ประสานงานและเสรมพลงคกรณฝายทออนดอยกวาในการเจรจาตอรอง ๗.๘ สงเสรมสนบสนนพฤตกรรมทใหเกยรตตอกระบวนการจดการความขด แยงเชง

สมานฉนท ๗ .๙ ส งเสรมสนบสนนการให เกยรตอย างเสมอภาคเท าเทยมกนแกค กรณ ใน

กระบวนการจดการความขดแยงเชงสมานฉนท โดยแยก “บคคล” ออกจาก “การกระท า” ๗.๑๐ สนบสนนการฝกหดอบรมและใหบรการแกผมสวนรวมน ายตธรรมเชง สมานฉนท

ไปใชตลอดจนชมชนโดยรวม ๓) การเลาความจรง (Truth-telling) Mark Freeman และ Priscilla B. Hayner กลาววา กระบวนการสรางความปรองดอง

ทพบไดมากในชวงไมกปทผานมากคอ การจดตง คณะกรรมการคนหาความจรงเพอท าหนาทคนหา

๒๓

ความจรง ขอดของการตงคณะกรรมการคนหาความจรง ไดแก คณะกรรมการคนหาความจรงสามารถเปดเผยขอมลอยางเปนทางการของเหตการณทเกดขนในอดต ซง กอนมคณะกรรมการดงกลาว อาจมการใหขอมลทกลาวถงความเสยหายทมากเกนความเปนจรง หรอนอยเกน ความเปนจรงกได และการเปดเผยความจรงจะท าใหสงคมหนมาสนใจผเสยหายซงถกสงคมเพกเฉยมาเปน เวลานาน อนน าไปสการสรางมาตรการเยยวยาผเสยหายได ทส าคญ คณะกรรมการคนหาความจรงสามารถ น าเสนอมาตรการในการเยยวยาผเสยหาย ตลอดจนการปฏรปกฎหมายและสถาบนไดอกดวย อยางไรกตาม การตงคณะกรรมการคนหาความจรงไมใชวาจะเหมาะสมกบทกบรบทของ ความขดแยงเสมอไป เพราะในบางครง การคนหาความจรงกอาจท าใหความขดแยงทมอยเพมมากขน และการ ตงคณะกรรมการคนหาความจรงกมขอเสยเชนกน ไดแก บางประเทศไมมโครงสรางทางสถาบนทนาเชอถอ พอทจะสรางกระบวนการคนหาความจรงทมความชอบธรรม และไมมอะไรรบประกนไดวาคณะกรรมการ คนหาความจรงจะด าเนนการอยางเปนกลาง ยงกวานน ในบางครง การเปดเผยความจรงกอาจจะยงสราง ความเจบปวดใหแกผเสยหายมากขนกได

๔) การชดเชย (Reparation) Stef Vandeginste นกกฎหมายและนกวจย UNDP โปรแกรมในระวนดา (๒๐๐๓) เหน

วา การชดเชยเปนสงทส าคญในกระบวนการสรางความปรองดองอยางแทจรง โดยถอหลกวา รฐมหนาทรบรอง และคมครองสทธและเสรภาพของประชาชน ดงนน ถาหากรฐ (หรอเจาหนาทรฐ) ท าการละเมดสทธขน พนฐานของประชาชน รฐกตองชดเชยใหผเสยหาย อาจเปนไดทง การท าใหกลบคนสสภาพเดม (Restoration) ไดแก การคนทรพยสน การคนสทธตามกฎหมายแพงของบคคล และการใชคาสนไหมทดแทน (Compensation) ซงหมายถง การจายเงนใหแกผเสยหาย เพอทดแทนสงทผเสยหายสญเสยไป นอกจากน การเยยวยาอาจไดแก การฟนฟ (Rehabilitation) ซงหมายถงการท าใหสขภาพรางกายและสขภาพจตกลบคน สสภาพใกลเคยงกบสภาพเดมมากทสด ซงอาจท าไดโดยใหการรกษาทางการแพทย และการชดเชยยงอาจ หมายถงการสรางความพ งพอใจ (Satisfaction) ซงกคอการสรางความพงพอใจใหแกผเสยหาย โดยการ เปดเผยความจรง การขอโทษ การลงโทษผกระท าความผด เปนตน อนง กระบวนการสรางความปรองดองมความเปราะบางและตองอาศยเวลาและความอดทน จากทกฝาย เปนกระบวนการทมความเกยวของทงในสวนของการยตความรนแรง/การหาขอตกลง ซงตงอยบน ฐานคดวาความรนแรงไมอาจน ามาซงเปาหมายและทางออกทยงยน และในสวนของการสรางความปรองดอง ปรองดองในสงคม ซงตงอยบนฐานคดของความยตธรรมในระยะเปลยนผานและการอยรวมกนบนความ แตกตาง โดยทงหมดนจะด าเนนไปเพอยตความรนแรง ลดความเกลยดชงแตกแยก สรางความไววางใจและ ฟนคนความสมพนธระหวางกลมคนทเคยขดแยงกนรนแรง และน าไปสสงคมปรองดองทผคนซงมความ แตกตางไมวาจะเปนทางความคดความเชอ ชาตพนธ วฒนธรรม หรอสถานะทางสงคมเศรษฐกจ สามารถอย รวมกนไดอยางสนต ในแงทสามารถจดการกบความขดแยงตางๆทเกดขนเปนปกตธรรมดาของสงคม โดยไม น าไปสการใชความรนแรงระหวางกน

สรปไดวา เครองมอในการสรางความปรองดองเพอใหเกดการอยรวมกนอยางสนต เกดความไววางใจ การเอาใจเขามาใสใจเรา และการมวฒนธรรมประชาธปไตย (A Culture of

๒๔

Democracy) ประกอบไปดวยการเยยวยาทางจตใจ (Healing) กระบวนการยตธรรมสมานฉนท (Restorative Justice) และการเลาความจรง (Truth-telling) และการชดเชย (Reparation)

๒.๑.๖ แผนการสรางความปรองดองและสมานฉนท ของคนในชาตดวยมตทาง

ศาสนา ๒.๑.๖.๑ หลกการและเหต

ตามทกรมการศาสนาไดเขารวมประชมรบฟงนโยบายการด าเนนงานของคณะรกษาความสงบแหงชาต (คสช.) เมอวนจนทรท ๒ มถนายน ๒๕๕๗ ณ ห อ ง เท วก รม ร งส ร รค ส โม ส รทหารบกวภาวด กรงเทพฯ เพอรบฟงนโยบาย ขอเสนอแนะดานการศกษาและศาสนา เพอน าไปบรณาการปรบใชในการบรหารราชการตามภารกจนอกจากนน คสช. มนโยบายมงเนนสรางความปรองดองสมานฉนทของคนในชาต โดยใชหลกธรรมทางศาสนาเนองจากพจารณาเหนวาสถาบนศาสนา เปนสถาบนหลกทเสรมสรางความมนคงของชาตโดยคณะสงฆผน าทางศาสนามบทบาทส าคญในการแกไขปญหาวกฤตของชาตมาโดยตลอดและเหนวาเปนโอกาสอนดทคณะสงฆ ผน าศาสนาจะเขามามบทบาทเสรมสรางความปรองดองสมานฉนทของคนในชาตจงไดมอบนโยบายใหกรมการศาสนาเขาถวายรายงานคณะสงฆและน าเรยนผน าศาสนาทกศาสนา ใหรบทราบถงสาเหตความจ าเปนท คสช. เขามาบรหารราชการแผนดน พรอมทงใหกรมการศาสนาขอความอนเคราะหคณะสงฆ ผน าศาสนารวมสนบสนน การขบเคลอนกระบวนการสรางความปรองดองสมานฉนทของคนในชาต โดยแจงพระสงฆาธการ/บคลากรหรอองคกรในสงกดขององคการศาสนาไดด าเนนการจดกจกรรมทางศาสนา หรอแสดงธรรมเรองเกยวกบความสมานฉนทความสามคคเพอใหศาสนกชนของแตละศาสนาไดเขาใจ และใหความรวมมอสนบสนนการปฏบตของเจาหนาทในทกภาคสวน เพอเปนการสอดคลองกบนโยบายของคณะรกษาความสงบแหงชาต (คสช.) ในเรอง “การสรางความปรองดอง และสมานฉนทของคนในชาตดวยหลกธรรมทางศาสนา” และรวมสนบสนนการคนความสขใหกบประเทศไทย โดยคนไทยทกภาคสวนของประเทศมคานยม จตส านกเอออาทรสามคคปรองดองสมานฉนท สงผลใหสงคมไทยเกดความสงบสขรวมเยนอยางมนคงและยงยน กรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรม ในฐานะทเปนหนวยงานหลกทม ภารกจในการส งเสรมการเผยแพรหลกธรรม พฒนาความรคคณธรรม สงเสรมความเขาใจอนดและสรางความสมานฉนทระหวางศาสนกชนทกศาสนา รวมทงสงเสรมใหคนไทยน าหลกธรรมของศาสนามาใชในการพฒนา คณภาพชวตใหเปนคนดมคณภาพ จงไดก าหนดแผนยทธศาสตรการด าเนนงาน “การน ามตทางศาสนาสรางความปรองดองสมานฉนท ของคนในชาต”

๒.๑.๖.๒ แผนและยทธศาสตรการด าเนนงาน๓๑ ๑. วสยทศน สงคมไทยมความปรองดอง อยรวมกนอยางสมานฉนท สงบสขรมเยนดวยมตทาง

ศาสนาอยางมนคงและยงยน

๓๑กรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรม, แนวทางการด าเนนงานการสรางความปรองดอง

สมานฉนท ของคนในชาตดวยมตศาสนา, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพกรมการศาสนา, ๒๕๕๗), หนา ๕ – ๒๒.

๒๕

๒. เปาประสงค ๑. ประชาชนน าหลกธรรมค าสอนทางศาสนามาเปนเครองยดเหนยวทางจตใจและ

เปนเครองมอ ในการเสรมสรางความสมพนธอนดระหวางครอบครว ชมชน สงคม และประเทศชาตอยางเขมแขง

๒. ภาคเครอขายทางศาสนาและประชาชนในพนทสามารถ บรหารจดการน ามตทางศาสนา มาเสรมคณคาทางสงคมและมลคาเพม ทางเศรษฐกจไดอยางมประสทธภาพบนพนฐานความแตกตางหลากหลายทางวฒนธรรม

๓. ภาคเครอขายพลงมวลชนทกพนทเหนความส าคญในการรวมแกไขปญหาวกฤตเศรษฐกจและสงคมของชาตดวย “มตทางศาสนา”

๔. สงคมไทยเกดความปรองดองและสมานฉนท ประชาชนอย รวมกนอยางสงบสขรมเยนอยางมนคงและยงยน

๓. วตถประสงค วตถประสงคหลก ๑. เพอสงเสรมบทบาทภาคคณะสงฆ องคการทางศาสนา ในการรวมกบองคกร

เครอขายทงภาครฐ ภาคเอกชน และภาคประชาสงคมน ามตทางศาสนามาแกไขปญหาวกฤตของชาต ๒. เพอรบขอเสนอแนะจากภาคคณะสงฆ ผน าองคการทางศาสนา และหนวยงานท

เกยวของ กรมการศาสนาจะไดน าไปพฒนากลไกการสงเสรม สนบสนนใหประชาชนมศลธรรมด าเนนชวตตามหลกธรรมทางศาสนาอยางมประสทธภาพและเกดประสทธผล

๓. เพอระดมพลงจากทกภาคสวนของสงคมขบเคลอนน า “มตทางศาสนา” ไปเสรมสรางใหชมชนและสงคมเกดความเขมแขงทางคณธรรมจรยธรรมบนพนฐานความแตกตางหลากหลายทางวฒนธรรม

๔. เพอใหประชาชนน าหลกธรรมค าสอนทางศาสนามาเปนเครองยดเหนยวทางจตใจและเปนเครองมอในการเสรมสรางความสมพนธอนดระหวางครอบครว ชมชน สงคมและประเทศชาต

วตถประสงครอง ๑. เพอสงเสรมและปลกฝงใหประชาชนเกดความรความเขาใจหลกธรรมทางศาสนา

ทตนเองเคารพนบถอและสามารถน าหลกธรรมทางศาสนาไปประพฤตปฏบตสรางความเขมแขงทางคณธรรมจรยธรรมใหเปนคนดมคณธรรมอยางทวถงผานสอบคคล และสอสารมวลชนทหลากหลาย

๒. เพอใหผแทนศาสนาและประชาชนไดรวมกนสานเสวนารบรและเขาใจเกยวกบการน ามตศาสนามาบรณาการปรบใชในการแกไข ปญหาของชมชน/สงคมของตนอยางมประสทธภาพและเกดประสทธผล

๓. เพอสงเสรมใหเครอขายทางศาสนาฯ มสวนรวมสรางพลงมวลชนในการรวมแกไขปญหาวกฤตเศรษฐกจและสงคมของชาตดวย “มตทางศาสนา”

๔. เพอใหประชาชนกลมเปาหมายเปนก าลงส าคญในการเผยแพร “หลกธรรมทางศาสนาทสอดคลองกบปรชญาเศรษฐกจพอเพยง” ไปส ประชาชนใหสามารถบรณาการน าไปปรบใชในชวตประจ าวนไดอยางถกตองเหมาะสม

๒๖

๕. เพอเพมชองทางและเปดพนทใหประชาชนไดเขามามสวนรวมศกษาแลกเปลยนเรยนรหลกธรรมทางศาสนาทหลากหลาย และเขารวมกจกรรมทางศาสนาอยางทวถงทกพนท

๔. ยทธศาสตรการด าเนนงาน เพอสงเสรมบทบาทภาคคณะสงฆองคการทางศาสนาน ามตทางศาสนามาแกไข

ปญหาวกฤตของชาต และสนบสนนกระบวนการสรางความปรองดองสมานฉนทของคนในชาตดวยมตทางศาสนา กรมการศาสนาก าหนดแผนการด าเนนงานเปน ๓ ระยะ คอ

ระยะท ๑ สงเสรมบทบาทภาคคณะสงฆองคการทางศาสนา ในการรวมกบองคกรเครอขายทงภาครฐ ภาคเอกชน และภาคประชาสงคมน ามตทางศาสนามาแกไขปญหาวกฤตของชาต (ด าเนนการในยทธศาสตร ท ๑ : โดยมแผนการด าเนนงานระหวางเดอนมถนายน พ.ศ. ๒๕๕๗)

ระยะท ๒ พฒนากลไกขบเคลอนกระบวนการสรางความปรองดองสมานฉนทเพอสรางคานยมและจตส านกใหคนไทยมความปรองดองสมานฉนท (ด าเนนการในยทธศาสตรท ๒-๓ : โดยมแผนการด าเนนงานระหวางเดอนมถนายน – สงหาคม พ.ศ. ๒๕๕๗)

ระยะท ๓ พฒนาระบบการก ากบตดตามและประเมนผลการ ด าเนนงานการสรางความปรองดองสมานฉนท (ตดตามประเมนผลความ ส าเรจการขบเคลอนตามยทธศาสตรท ๑-๓ : โดยมแผนการด าเนนงานระหวางเดอนสงหาคม-กนยายน พ.ศ. ๒๕๕๗)

ยทธศาสตรท ๑ สงเสรมสนบสนนบทบาทของภาคคณะสงฆ องคการทางศาสนา ในการน ามตศาสนามาแกไขปญหาวกฤตของชาต

วตถประสงค ๑. สงเสรมสนบสนนบทบาทของภาคคณะสงฆองคการทางศาสนา เปนแกนหลกใน

การน าหลกธรรมทางศาสนาเสรมสรางความปรองดองสมานฉนททงในระดบบคคลและระดบองคกร ๒. รบสนองงานภาคคณะสงฆ/ขอเสนอแนะของผน าองคการทางศาสนาและ

หนวยงานทเกยวของเพอกรมการศาสนาจะไดน าไปพฒนากลไกการสงเสรมสนบสนนใหประชาชนมศลธรรมด าเนนชวตตามหลกธรรมทางศาสนาอยางมประสทธภาพและเกดประสทธผล

๓. เพอถวายความรและเสรมสรางความเขาใจแกพระสงฆาธการ/ผเผยแพรศาสนาขององคกรทางศาสนารวมน าหลกธรรม/ค าสอนทาง ศาสนาไปเสรมสรางความปรองดองสมานฉนทของคนในชาต

๔. เพอประสานสมพนธกบผน าทางศาสนาทกระดบก าหนดทศทางและด าเนนการเสรมสรางความปรองดองสมานฉนทของคนในชาต

มาตรการ ๑. กราบนมสการสมเดจพระราชาคณะ/กรรมการมหาเถรสมาคม เพอขอความ

เมตตานเคราะหในการแจงพระสงฆในสงกด/พระสงฆาธการ ไดด าเนนการในเรองการจดกจกรรมทางศาสนาและแสดงธรรมเรองเกยวกบความสมานฉนท ความสามคคแกประชาชน อาท การด าเดนงานในสวนกลาง คอ กรมการศาสนาไดด าเนนการ เขากราบนมสการสมเดจพระราชาคณะ/กรรมการมหาเถรสมาคม เพอขอความเมตตาอนเคราะหในการแจงพระสงฆในสงกด/พระสงฆาธการไดด าเนนการในเรองการจดกจกรรมทางศาสนา และแสดงธรรมเรองเกยวกบความสมานฉนท ความสามคคแกประชาชน เชน อธบดกรมการศาสนาเขากราบนมสการสมเดจพระรชมงคลาจารย ประธาน

๒๗

คณะปฏบตหนาทสมเดจพระสงฆราชและสมเดจพระพทธชนวงศ และพระราชาคณะรปอน ในเรองการสรางความปรองดองสมานฉนทและปรกษาหารอกบองคการศาสนาตางๆ ๕ ศาสนา และไดด าเนนการ

๒. ประชมหารอรวมกบองคการทางศาสนาเพอแลกเปลยนแนวคดและก าหนดทศทางการด าเนนงานสรางความสามคคปรองดองสมานฉนทของชนในชาต ตวอยางในการด าเนนงานในสวนกลาง คอ หลงจากไดปรกษาหารอผน าระดบสงทางพระพทธศาสนาและองคการศาสนาตางๆ แลว คอ

๑. ก าหนดนโยบาย ยทธศาสตร แผนงานโครงการ กลยทธ การด าเนนงานในระดบประเทศ และสวนกลาง รวมทงประสานแผนกบหนวยงานและเครอขายในการขบเคลอนการด าเนนการโครงการ

๒. ปรกษาหารอกบองคการบรหารคณะสงฆอนๆ และองคการศาสนาทง ๕ ศาสนา คอ พทธ อสลาม ครสต พราหมณ-ฮนด และซกข

๓. จดท าเครองมอการด าเนนงาน อาท แนวทางการด าเนนงานโครงการสรางความปรองดองสมานฉนทและขอมลเอกสารในการด าเนนงาน

๔. การประสานความรวมมอ : ก. จดประชมศาสนกสมพนธเพอขอรบค าชแนะ และระดมความคดเหนจาก

องคกรผน าทางศาสนาทง ๕ ศาสนา เพอวางกรอบนโยบาย ยทธศาสตรแผนงาน โครงการกจกรรมในการสรางความปรองดองสมานฉนท

ข. การขอความอนเคราะหและขอความรวมมอผน าศาสนา และองคการศาสนาเปนกรณพเศษ :

๑. ขอความอนเคราะหและขอความรวมมอองคการ ศาสนาและผน าองคการศาสนาเปนกรณเรงดวนในการแกไขปญหาวกฤตของชาตในสภาวการณปจจบน

๒. ขอความอนเคราะหและขอความรวมมอองคการ และองคกรเครอขายของศาสนาแตละศาสนาทงในสวนกลางและสวนภมภาคทวประเทศชวยอนเคราะหและใหความรวมมอในการด าเนนงานจดกจกรรมตางๆ ดานการสรางความปรองดองและสมานฉนท

๓. ขอความรวมมอและอนเคราะหในการตดตามประเมนผล และการจดท ารายงานใหกรมการศาสนาทราบเพอรายงานหนวยเหนอตอไป

ค. การสนบสนนงบประมาณในการด าเนนงาน : ๑. เนองงบประมาณของกรมการศาสนา มจ านวนจ ากด กรมการ

ศาสนาจงใครขอความอนเคราะหและความรวมมอองคการศาสนาทกศาสนา ผน าทางศาสนาทกศาสนา และทกระดบในการสงเสรมสนบสนนรวมดวยชวยกนในการใชทรพยากรทางศาสนาททานมสนบสนนในการด าเนนงานในภารกจน ถอวาการสรางความปรองดองสมานฉนท เปนหนาทของคนไทยทกคน ทกหมเหลา อาท การอนเคราะหใหใชสถานทในการตดตงปายคดเอาทประชาสมพนธ การใหสถานทจดประชมพรอมวสดอปกรณเครองเสยงหรออนๆ ททานพอจะอนเคราะหสงเคราะหได เปนตน

๒๘

ยทธศาสตรท ๒ พฒนากลไกกระบวนการขบเคลอนน ามตทางศาสนาสรางความปรองดองสมานฉนทในสงคมไทย

วตถประสงค ๑. เพอสงเสรมสนบสนนใหภาคคณะสงฆ ผน าทางศาสนา และองคกรเครอขายทง

ในสวนกลาง และสวนภมภาครวมสรางพลงมวลชนเสรมสรางความปรองดองสมานฉนทและรวมแกไขปญหาวกฤต ของชาต อาทเชน สนบสนนใหผน าศาสนาในสวนกลาง/คณะกรรมการ ศาสนกสมพนธจงหวดประสานความรวมมอกบศนยปรองดองสมานฉนท เพอการปฏรปจงหวดและเครอขายในพนทขบเคลอนน ามตทางศาสนา สรางความปรองดองสมานฉนทแกประชาชนในพนท

๒. เพอบรณาการความรวมมอกบทกภาคสวนทงหนวยงาน ภาครฐ ภาคเอกชน และภาคประชาสงคม รวมสรางความปรองดอง สมานฉนทใหเกดกบคนในชาตอยางยงยน

มาตรการ ๑. กรมการศาสนาสงเสรมใหองคการทางศาสนาขบเคลอนการด าเนนการเสรมสราง

ความปรองดองและสมานฉนทแกประชาชน หนวยงาน องคกรในพนทดงน ๑.๑ จดประชมชแจงผน าศาสนาหรอหนวยงานในสงกด ทงในสวนกลางและ

สวนภมภาคเพอขอความรวมมอจดกจกรรมทางศาสนา และเผยแพรหลกธรรมค าสอนทเกยวกบความสามคคใหประชาชน ไดปฏบตเพอสรางความสมานฉนทใหเกดขนในทกภาคสวนของสงคมไทย อาทเชน

๑.๑.๑ องคกรศาสนาพทธ : การใหความร/จดจกรรม สงเสรมความปรองดองสมานฉนทของคนในชาตในวนส าคญทางศาสนาทมการจดกจกรรมตางๆ ของเครอขายทางศาสนา ดงน

- สงเสรมการจดตงหมบานรกษาศล ๕ - การจดกจกรรมเนองในเทศกาลอาสาฬหบชา - สอดแทรกหลกธรรมค าสอน ใน ก า ร ท า ก จ ก ร ร ม ท า ง ศ า ส น า

เชน การท าบญในวนธรรมสวนะ การฟงพระธรรมเทศนา ฯลฯ - ใหความรความเขาใจเกยวกบหลกธรรม การเสรมสรางความปรองดอง

สมานฉนทแกศาสนกชนของตน - สงเสรมกจกรรมทเสรมสรางความสมานฉนท เชน กจกรรมจตอาสา

บ าเพญสาธารณประโยชน ท ากจกรรมรวมกนในชมชน ฯลฯ ๑.๑.๒ องคกรศาสนาอสลาม : การใหความร/จดกจกรรม สงเสรมความ

ปรองดองสมานฉนทของคนในชาตในวนส าคญทางศาสนาทมการจดกจกรรมตางๆ ของเครอขายทางศาสนา ดงน

- สอดแทรกหลกธรรมค าสอน ใน ก า ร ท า ก จ ก ร ร ม ท า ง ศ า ส น า เชน การละหมาดวนศกร และในชวงการถอศลอด ฯลฯ สมานฉนทแกศาสนกชนของตน

- สงเสรมกจกรรมทเสรมสรางความสมานฉนท เชน กจกรรมจตอาสาบ าเพญสาธารณประโยชน ท ากจกรรมรวมกนในชมชนฯลฯ

๒๙

๑.๑.๓ องคกรศาสนาครสต : การใหความร/จดกจกรรม สงเสรมความปรองดองสมานฉนทของคนในชาตในวนส าคญทางศาสนา ทมการจดกจกรรมตางๆ ของเครอขายทางศาสนา ดงน

- สอดแทรกหลกธรรมค าสอน ใน ก า ร ท า ก จ ก ร รม ท า งศ า ส น า เชน การเขาโบสถ วนเสาร – อาทตย ฯลฯ

- ใหความร/ความเขาใจเกยวกบหลกธรรม การเสรมสรางความปรองดองสมานฉนทแกศาสนกชนของตน

- สงเสรมกจกรรมทเสรมสรางความสมานฉนท เชน กจกรรมจตอาสาบ าเพญสาธารณประโยชน ท ากจกรรมรวมกนในชมชน ฯลฯ

๑.๑.๔ องคกรศาสนาพราหมณ – ฮนด : การใหความร จดกจกรรมสงเสรมความปรองดองสมานฉนทของคนในชาตในวนส าคญทางศาสนาทมการจดกจกรรมตางๆ ของเครอขายทางศาสนา ดงน

- สอดแทรกหลกธรรมค าสอน ใน ก า ร ท า ก จ ก ร ร ม ท า ง ศ า ส น า เชน การสวดภาวนาในงานศาสนพธ ฯลฯ

- ใหความร/ความเขาใจเกยวกบหลกธรรมการเสรมสรางความปรองดองสมานฉนทแกศาสนกชนของตน

- สงเสรมกจกรรมทเสรมสรางความสมานฉนท เชน กจกรรมจตอาสาบ าเพญสาธารณประโยชนท ากจกรรมรวมกนในชมชน ฯลฯ

๑.๑.๕ องคกรศาสนาซกข : การใหความร/จดกจกรรมสงเสรมความปรองดองสมานฉนทของคนในชาตในวนส าคญทางศาสนาทมการจดกจกรรมตางๆ ของเครอขายทางศาสนาดงน

- สอดแทรกหลกธรรมค าสอนในการท ากจกรรมทางศาสนา เชน การเขาวดซกข สวดภาวนาขอพร ฯลฯ

- ใหความรความ/เขาใจหลกธรรมในการเสรมสรางความปรองดองสมานฉนทแกศาสนกชนของตน

- สงเสรมกจกรรมทเสรมสรางความสมานฉนท เชน กจกรรมจตอาสาบ าเพญสาธารณประโยชน ท ากจกรรมรวมกนในชมชน ฯลฯ

- จดกจกรรมทางศาสนา หรอกจกรรมในวนส าคญทางศาสนา วนส าคญของสถาบนพระมหากษตรยหรอโอกาสตางๆ เพอใหศาสนกชนรวมกจกรรม

๒. กรมการศาสนาสงเสรมใหส านกงานวฒนธรรมจงหวดในฐานะผแทนกระทรวงวฒนธรรมเปนศนยอ านวยการในการประสานงานกบผน าศาสนา ศนยปรองดองสมานฉนท เพอการปฏรปจงหวดและองคกรเครอขายทงหนวยงานภาครฐ ภาคเอกชน และภาคประชาสงคม ในพนทรวมเสรมสรางความปรองดองและสมานฉนท โดยก าหนดบทบาทใหส านกงานวฒนธรรมจงหวดเปนหนวยงานหลกในการสรางความเขาใจและเสรมสรางความปรองดองแกภาคคณะสงฆ/หนวยงานตางๆ และประชาชนในพนท อาทเชน

๓๐

- นมสการหารอเจาคณะจงหวด เพอขอความอนเคราะห ในการแจงพระสงฆาธการระดบตางๆ ไดด าเนนการในเรองการจดกจกรรมและแสดงธรรมเรองเกยวกบความสมานฉนท ความสามคคแกประชาชน

- อ านวยความสะดวกแกวด ศาสนสถานตางๆ ในการจดกจกรรมทางศาสนาและกจกรรมสรางความสมานฉนท

- จดกจกรรมบรณาการเสรมสรางความปรองดองสมานฉนท รวมกบหนวยงานทางศาสนาหรอหนวยงานอนๆ ภายในจงหวด

- สนบสนนใหมการจดประชมผน าศาสนา ผน าองคกรศาสนา ในนามของคณะกรรมการศาสนกสมพนธจงหวด เพอขอความรวมมอ ในการด าเนนการสรางความสมานฉนทสประชาชน

๓. กรมการศาสนาสนบสนนงบประมาณใหคณะกรรมการ ศาสนกสมพนธจงหวดรวมกบภาคเครอขายในพนทขบเคลอนการด าเนนงานสรางความปรองดองสมานฉนทแกประชาชนครอบคลมทกพนททวประเทศ

๔. จดพมพหนงสอ “แนวทางการด าเนนงานศาสนกสมพนธ ในการเสรมสรางความปรองดองและสมานฉนท” เผยแพรองคกรเครอขายทางศาสนา หนวยงานภาครฐและภาคเอกชน เพอรวมเปนพลงส าคญในขบเคลอนกระบวนการสรางความปรองดองและสมานฉนทของคนในชาต

๕. จดพมพหนงสอคตบะห (ธรรมกถา) วาดวยความสามคคเผยแพรแกผน าศาสนาอสลามทวประเทศเพอใหผน าศาสนาเปนกลไกขบเคลอนการสรางความปรองดองและสมานฉนทแกประชาชนชาวมสลมในพนทตางๆ

ยทธศาสตรท ๓ การสรางคานยมและปลกจตส านกใหคนไทย ปรองดองสมานฉนท วตถประสงค ๑. เปดพนทวด/ศาสนสถานทวประเทศจดกจกรรมทางศาสนาใหประชาชนไดเขา

รวมกจกรรม/ศกษาเรยนรหลกธรรมทางศาสนาทตนเคารพนบถอ เพอน ามาปรบใชในการเสรมสรางความปรองดองสมานฉนทแกคนในครอบครว ชมชน สงคม และประเทศชาต

๒. รณรงคสงเสรมใหประชาชนทกระดบรบรและเขาใจเกยวกบความสามคคปรองดองและการสรางสมานฉนทผานวนส าคญ ทางศาสนา/สอทหลากหลายและทวถงทกพนท

มาตรการ ๑. กรมการศาสนารวมกบองคการศาสนาจดกจกรรมการสรางความปรองดองและ

สมานฉนทแกประชาชนในโอกาสวนส าคญทางศาสนา วนส าคญของสถาบนพระมหากษตรยหรอวนอนๆ อาทเชน

๑.๑ จดโครงการสปดาหสงเสรมพระพทธศาสนาเนองในเทศกาลวนอาสาบชาและเขาพรรษาภายใตหลกการน าหลกธรรมทางศาสนา (ศล ๕) มาเปนฐานในการสรางจตส านกใหคนไทยทกภาคสวนตงแตระดบครอบครว ชมชน สงคม มคณธรรมจรยธรรมทเขมแขงมความสามคคปรองดองสมานฉนทเพอสรางความมนคงแกประเทศชาต รวมทงน าความรก ความสงบสขรมเยนกลบมาสประเทศไทย ระหวาง วนท ๗-๑๑ กรกฎาคม ๒๕๕๗

๓๑

๑.๒ การจดโครงการ “รวมพลงทางศาสนาเสรมสรางความสมานฉนทเฉลมพระเกยรตสมเดจพระนางเจาสรกต พระบรมราชนนาถ” เนองในวนเฉลมพระชนมพรรษาของสมเดจพระนางเจาสรกต พระบรมราชนนาถ ในวนท ๑๒ สงหาคม ๒๕๕๗ เพอเฉลมพระเกยรต สมเดจพระนางเจาสรกตพระบรมราชนนาถ เนองในโอกาสมหามงคล เฉลมพระชนมพรรษา ๑๒ สงหาคม ๒๕๕๗ รวมทงรวมพลงของศาสนกชนทกศาสนาในการแสดงออกถงความจงรกภกดดวยการจดกจกรรมทหลากหลายและสงเสรมใหประชาชนยดมนในคณธรรมจรยธรรมความสามคคและสรางความสมานฉนทระหวางศาสนกชนศาสนาตางๆ

๑.๓ การจดโครงการพธเจรญพระพทธมนตนพเคราะห และพธสบดวงพระชาตาเฉลมพระเกยรตสมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร เนองในโอกาสเจรญพระชนมาย ๖๒ พรรษา ๒๘ กรกฎาคม ๒๕๕๗ เพอเฉลมพระเกยรตและถวายพระราชกศล แดสมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร เนองในโอกาสทรงเจรญพระชนมาย ๖๒ พรรษา รวมท งเทดทนสถาบน ชาต ศาสนา พระมหากษตรย และสรางขวญก าลงใจของพทธศาสนกชน สงผลใหสงคมเกดความสงบรมเยน

๒. กรมการศาสนารวมกบ ภาคคณะสงฆ ชมชน และองคกร เครอขายในพนทเปาหมายจดท าโครงการหมบานรกษาศล ๕ : ปวงประชาเปนสข โดยสงเสรมใหผน าศาสนสถาน/ชาวบานในชมชนจดกจกรรมรณรงครกษาศล ๕ เชน

- จดเทศนาธรรม จดนทรรศการใหความรและประชม/จดเสวนาเกยวกบหลกศล ๕/หลกธรรมกบความสมานฉนท/ศล ๕ ความสขทยงยนฯลฯ

- ประสานความรวมมอเครอขายในพนท เชน หนวยงานภาครฐ ภาคเอกชน รณรงคเผยแพรใหประชาชนรกษาศล ๕ ผานสอตางๆ เชน ส อบ คคล ว ท ย ช ม ชน ส อ ส ง พ ม พ หอกระจายขาว/เสยงตามสายของหมบาน หรอ เคเบลทว ฯลฯ

๓. จดท าสอรณรงคเกยวกบการรกษาศล ๕ /การสรางความปรองดองและสมานฉนทดวยหลกธรรมทางศาสนา

ยทธศาสตรท ๔ พฒนาระบบการบรหารจดการขบเคลอนงานเสรมสรางความปรองดองสมานฉนทของคนในชาต ใหมประสทธภาพ

วตถประสงค ๑. เพอก ากบตดตามประเมนผลสมฤทธการด าเนนงานเสรม สรางความปรองดอง

สมานฉนทขององคกรเครอขายทงในสวนกลางและ สวนภมภาค ๒. บรณาการความรวมมอกบภาคคณะสงฆ องคการทางศาสนา รวมสนบสนนใน

การก ากบตดตามประเมนผลการด าเนนงานโครงการฯ มาตรการ ๑. กรมการศาสนาขอความอนเคราะหภาคคณะสงฆแตละ ระดบตงแตเจาคณะใหญ

หนตางๆ เจาคณะภาค เจาคณะจงหวด เจาคณะอ าเภอ และเจาคณะต าบล รวมสนบสนนโครงการเสรมสรางความปรองดองสมานฉนทโดยรวมก ากบตดตามประเมนผลโครงการฯ

๑.๑ ด าเนนการใหความรหรอจดกจกรรมสงเสรมความ ปรองดองสมานฉนทของคนในชาตในวนส าคญทางศาสนา หรอ ในโอกาสตางๆ ทมการจดกจกรรม รวมทงกจกรรมครอ

๓๒

ขายทางศาสนา อาท วนธมมสสวนะ, การแสดงพระธรรมเทศนาในโอกาสตางๆ วนท าบญขนบานใหม งานบวช งานแตง งานงานศพ งานในวดงานเทศกาลตางๆ งานประเพณกจกรรมตางๆ ทเกดขนในชมชน เปนตน ฯลฯ

๑.๒ กรณเปนพระเจาคณะปกครองสงฆระดบตางๆ เชน ระดบจงหวด อ าเภอ ต าบลกด าเนนการสงการขอความรวมมอกบเจาอาวาส หรอผบรหารฝายบานเมองรวมกนด าเนนการสรางความปรองดองสมานฉนทและพระคณเจาเองกอาจด าเนนการตามโอกาส อนควร

๑.๓ เปนผน าชมชน ขบเคลอนโครงการฯ ตามความสะดวก และเหมาะสมตาม หลกการแหงพทธศาสนา หรอบรณาการสรางความปรองดองสมานฉนทตามสภาพของชมชนนนๆ เชน เปนกรรมการหรอประธานกรรมการ หรอคณะท างานรวมกบก านน ผใหญบาน ขบเคลอนความปรองดอง สมานฉนทในมตพทธศาสนา หรอในมตศาสนกสมพนธ เปนตน

๑.๔ เมอไดรบกจนมนตไปในงานตางๆ กอาจปาฐกถา, กลาวสมโมทนยกถา, เทศน, ปรารภ, ชกชวน, จงใจผคนสงคม ผทอย ในประชาคมนนรวมกนสรางความปรองดองสมานฉนท เปนตน

ดานการประชาสมพนธ : ๑. การสนบสนนหรอขอรบการสนบสนนจากศรทธา สาธชนในการตดตงปาย

คดเอาทประชาสมพนธ ณ บรเวณหนาวด ๒. ประชาสมพนธผานเสยงประชาสมพนธของวด เชน การท าบญในวนพระ,

งานตางๆ ในวด ๓. การเขยนบทความ ขาวสารในวารสารของวด หรอ สถาบนทเกยวของ ๔. การสอสารตอประชาชน และสอสาธารณะตามโอกาส อนควร

๒. กรมการศาสนาขอความรวมมอส านกงานวฒนธรรม จงหวดลงพนทประชมชแจงกบคณะสงฆ/ชมชนในการประชาสมพนธใหคณะสงฆ ชมชน หนวยงานในพนท รวมเปน เจาภาพด าเนนงาน โครงการเสรมสรางความปรองดองสมานฉนท/กจกรรมสงเสรมคณธรรม จรยธรรม

๒.๒ แนวคดและทฤษฎเกยวกบการบรหารโครงการและการประเมนโครงการ

การบรหารมควบคกนมากบมนษยเปนเวลาชานานแลว แตการบรหารกจการใดๆ ทเกยวกบสาธารณะ ในยคปจจบนมความจ าเปนทจะตองอาศยผบรหารมออาชพ จงจะท าใหพนธกจตางๆ เหลานนด าเนนการไปไดดวยดและบรรลจดมงหมายทก าหนดไว ส าหรบนกบรหารกจการสาธารณะทวๆ ไป รวมทงพระสงฆาธการผบรหารงานการคณะสงฆดวย ตองศกษาท าความเขาใจเกยวกบหลกการบรหารทงทเปนแนวคดทางดานศาสนา และดานหลกการบรหารทวๆ ไป ดงน

๒.๒.๑ ความหมายของการบรหาร นกวชาการ/แหลงขอมลหลายทานใหความหมายของค าวา “การบรหาร” ไว ผศกษาจง

ใครขอน ามาประกอบการศกษา ดงน การบรหาร คอ กระบวนการจดการ และด าเนนการทกๆ ดาน เพอใหการคณะสงฆซง

ตงอยบนฐานของการวด และเปนฐานรองรบพระศาสนามความกาวหนา สามารถอ านวยประโยชน

๓๓

เสรมสรางความผาสก ความถกตอง ความเปนระเบยบเรยบรอยดงาม และแสดงความเมตตานเคราะหตอปวงชน ปรากฏชดทงทางรปธรรมและนามธรรม๓๒ นอกจากนยงหมายถงการปกครอง (Government) การดแลรกษาหมคณะ และการด าเนนงานหรอจดการ (Management) กจกรรมตางๆ ของหมคณะ หรอองคกรตางๆ ใหส าเรจลลวงไปตามนโยบาย (Policy) และวตถประสงค (Purposes/Objectives) ขององคกรนนๆ ดวยด มประสทธภาพ (Efficiency)๓๓

ผบรหารงานทดจะตองมวธการบรหารงานทจะท าใหชนะใจลกนอง ธรรมะส าหรบผบรหารงาน คอ จะตองมความหนกแนนมนคง และสามารถเปนเสาหลกในการสรางความเชอมนใหแกลกนองได มความสามารถในการแบงงานใหลกนองท าตามความช านาญของแตละบคคลและรจกกระจายอ านาจใหแกลกนองไดชวยแบงเบาภาระของตนเอง ดงนนผบรหารงานทดจงเปนผทคอยดแลภาพรวมในการท างานของบคคลในองคการ๓๔ ดงนนการบรหารจดการ จงเปนกระบวนการของการแสวงหา และการผสมผสานทรพยากรทส าคญ ๓ ประเภท คอ มนษย การเงน และทรพยากรดานกายภาพ เพอทจะไดบรรลเปาหมายหลกขององคการในการผลตสนคาหรอบรการ ซงเปนทปรารถนาของสงคม การบรหารโดยสรปกคอ

๑. การท างานอยางใดอยางหนงใหส าเรจโดยล าพงคนเดยว ไมใชการบรหารหรอการจดการ การบรหารหรอการจดการเกดขนในบรบทของกลม โดยอยางนอยทสดกลมนนจะตองมจ านวนสมาชกตงแต ๒ คนขนไป

๒. กลมบคคลดงกลาวจะตองมเปาหมาย หรอวตถประสงครวมกน และผจดการจะมบทบาทส าคญในการชน าใหแนวทางในการก าหนดเปาหมายของกลมหรอเปนผทก าหนดเปาหมายของกลมเอง ในกรณทเปาหมายของกลมมไดก าหนดขนมาจากภายนอกหรอจากหนวยงานระดบเหนอขนไป

๓. การจดการเปนงานดานสมอง ใชความคด ปฏภาณ และการตดสนใจ เพอสรางเงอนไขและรกษาไวซงเงอนไขส าหรบการบรรลเปาหมายของกลม๓๕

จงกลาวไดวาการบรหารงานเปนทงศาสตรและศลปซงเปนสาขาวชาทมการจดระเบยบอยางมระบบ กลาวคอ มหลกการ กฎเกณฑและทฤษฎท เชอถอไดอนเกดจากการคนควาเชงวทยาศาสตรเพอประโยชนในการบรหารงาน โดยลกษณะเชนนการบรหารงานจงเปนศาสตรทางสงคม ทอยในกลมเดยวกบวชาจตวทยา สงคมวทยาและรฐศาสตร แตถาพจารณาการบรหารงานในลกษณะของการปฏบตทตองอาศยความร ความสามารถ ประสบการณและทกษะของผบรหารงาน

๓๒พระธรรมวรนายก (โอภาส นรตตเมธ), ธรรมปรทศน “๔๖”, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหา

จฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๖), หนา ๗๓. ๓๓พระราชญาณวสฐ (เสรมชย ชยมงคโล), การบรหารวด, พมพครงท ๙, (นครปฐม : เพชรเกษมการ

พมพ, ๒๕๕๑), หนา ๒๖. ๓๔พระมหาวฒชย วชรเมธ (ว.วชรเมธ), คนส าราญงานส าเรจ, พมพครงท ๓, (กรงเทพมหานคร :

บรษทอมรนทรพรนตงแอนดพลบลชชง จ ากด (มหาชน), ๒๕๕๐), หนา ๒๕-๓๒. ๓๕ธงชย วงศชยสวรรณ, วทยาการบรหารส าหรบนกบรหารมออาชพ, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพ

มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๔๐), หนา ๓-๔.

๓๔

แตละคนทจะท างานใหบรรลเปาหมาย ซงเปนการประยกตเอาความร หลกการ และทฤษฎไปปรบใชในการปฏบตงานเพอใหเหมาะสมกบสถานการณและสงแวดลอม๓๖

นอกจากนการบรหารงานเปนการด าเนนงานใหบรรลเปาหมายหรอวตถประสงคทก าหนดไว โดยอาศยปจจยตางๆ อนไดแก คน (Man) เงน (Money) วสดส งของ (Material) และวธการปฏบตงาน (Method) เปนอปกรณในการด าเนนงาน๓๗ หรอความพยายามทจะสง แนะและผสมผสานความพยายามของมนษย ซงมจดรวมทมงสจดหมายปลายทางหรอเปาหมายบางอยาง การบรหารเปนกจกรรมทจ าเปนของผบรหาร ในองคการซงมหนาทสงการ ใหความสะดวกในการท างานของกลมคนทมวตถประสงคเดยวกน๓๘

การบรหารเปนทงศลป ศาสตร และอาชพ กลาวคอ กรณทเปนศลป (Art) หมายถง บคคลไดใชทกษะและความรทพฒนาขนของแตละบคคล เพอใหบรรลจดหมายใดจดหมายหนง กรณท เปนศาสตร (Science) เปนองคความรในสงท เกดจากการสบคนหาความรใหม ดวยวธ เชงวทยาศาสตร มการรวบรวมขอมล การวเคราะห การประมวลผลขอมล การตงสมมตฐาน และการทดสอบสมมตฐาน กรณทเปนอาชพ (Profession) นน อาชพเกดจากความเปนศลปและความเปนศาสตรโดยพจารณาจากเกณฑทแสดงถงความเปนอาชพใดๆ๓๙ และเปนกระบวนการของการวางแผน การจดองคการ การสงการ และการควบคมก าลงความพยายามของสมาชกขององคการและใชทรพยากรอนๆ เพอความส าเรจในเปาหมายขององคการทก าหนดไว๔๐

จากแนวคดดงกลาวน สรปความหมายของการบรหารวา การบรหารกคอการทบคคลตงแต ๒ คนขนไปรวมมอกนท างานโดยใชทงศาสตรและศลป พรอมทงใชทรพยากรทางการบรหารมาจดด าเนนการตามกระบวนการบรหาร เพอใหบรรลวตถประสงคทตงไวรวมกน

๒.๒.๒ ความหมายของผบรหาร ในการพฒนาองคกรใหมประสทธภาพนน จ าเปนจะตองอาศยผบรหาร ทมความร

ความสามารถสง ในการพฒนาองคกรใหมคณภาพตอไปได องคกรทางพระพทธศาสนากจ าเปนตองอาศยผบรหาร คอ พระสงฆาธการทมความร และความสามารถสงในการพฒนาองคกรทางพระพทธศาสนาม วด เปนตน ไดมผใหความหมายของผบรหารไวหลายทาน ดงน

๓๖จนทราน สงวนนาม, เอกสารประกอบการสอนบรรยายหลกสตรผบรหารสถานศกษาระดบสง ,

(กรงเทพมหานคร : ม.ท.ป., ๒๕๓๖), หนา ๔. ๓๗สธ สทธสมบรณ และสมาน รงสโยกฤษฎ , หลกการบรหารเบองตน , (กรงเทพมหานคร :

ส านกพมพ ก.พ., ๒๕๓๖), หนา ๑๒. ๓๘ชาญชย อาจนสมาจาร, การบรหารการศกษา, (กรงเทพมหานคร : ศนยสงเสรม,๒๕๔๐),

หนา ๓๘. ๓๙วโรจน สารรตนะ, การบรหารหลกการทฤษฎ และประเดนทางการศกษา , (กรงเทพมหานคร :

โรงพมพทพยวสทธ, ๒๕๔๒), หนา ๔. ๔๐สมยศ นาวการ, การบรหาร, พมพครงท ๕, (กรงเทพมหานคร : บรรณกจ, ๒๕๔๔), หนา ๑๘.

๓๕

นกบรหาร คอ ผท างานใหส าเรจโดยอาศยคนอน เขาบรหารงานดวยธรรมาธปไตยทถอหลกการและความส าเรจของงานเปนใหญ เขาเปนผน าทนงอยในหวใจของคนรวมงาน๔๑ ผบรหาร คอ นกแกปญหาขององคการทงปญหาในดานงาน ดานงบประมาณ ดานเวลาและดานคน ซงรวมถงปญหาสขภาพทางรางกายและทางจตใจดวย๔๒ รวมถงผบรหารเปนบคคลทไดรบการแตงตงหรอการเลอกตง หรอยกยองจากกลมใหท าหนาทของต าแหนงผน า เชน การชแนะ การสงการและชวยเหลอใหกลมสามารถปฏบตงานไดส าเรจตามวตถประสงคทตงไว๔๓

ผบรหาร คอ บคคลใดๆ กตามทพยายามท าใหเกดความส าเรจในเปาหมายขององคการ โดยใชก าลงความพยายามของบคคลอน หรอบคคลทมอ านาจหนาทตอบคคลอนคอผบรหาร๔๔ และหมายถง ผท าหนาททางการบรหารจดการไมวาจะเปนภาครฐหรอเอกชน และมความหมายในระดบเดยวกน๔๕ ผบรหาร (Administrator) คอ ผทท างานใหส าเรจโดยอาศยผอน หรออาศยความรวมมอจากผอน (Get things done through others) ค าวา บรหารนนมาจากค า ๒ ค าคอ บร แปลวาโดยรอบ และ หาร แปลวา แบง รวมความจงแปลวา การแบงงานทอยรอบขางชวยกนท าใหส าเรจและการทจะเปนเชนนนไดผบรหารจะตองเปนทงหวหนา (Head) และผน า (Leader) ในคนเดยวกน จากค าจ ากดความขางตนจะเหนไดวา ผบรหารทสมบรณจะตองใหคนอนท างานแทนตนจนส าเรจอยาไปลงมอท างานดวยตนเองทงหมด ถาใครลงมอท างานดวยตนเองแมแตเรองเลกนอยจงมกถกเหนบแนมวาเปน “ผบรหารสนดานเสมยน”๔๖ ความหมายของค าวา นกบรหาร โดยปกตค าวา นก จะหมายถงตวบคคลถาไปอยกบค าอนโดยเฉพาะทเปนอาชพจะแสดงใหเหนวาคนๆ นน มความเปนมออาชพ เชน นกมวย นกฟตบอลนกรอง นกแสดง นกพด นกเขยน เปนตน ค าวา มออาชพ เปนค าทใชกบบคคลหรอองคกรซงท าสงใดสงหนงอยางเปนผรจรงในสงนน และเชยวชาญกวาสงอน อยางเชนครมออาชพ แสดงวาครผนนมความรความสามารถสง และมความเชยวชาญในการสอนเปนอยางมาก ในขณะทค าวา อาชพครมความหมายเพยงวาคนๆ นนมอาชพเปนครบาอาจารย มหนาทสงสอนลกศษยแตจะมความรและมความเชยวชาญหรอไมนนเปนอกเรองหนง นกบรหาร (Professional Administrator) จงหมายถงผบรหารมออาชพทมความรเกยวกบการบรหารจดการอยางดเยยมและมความเชยวชาญในการ

๔๑พระเมธธรรมาภรณ (ประยร ธมมจตโต), คณธรรมส าหรบนกบรหาร , (กรงเทพมหานคร :

โรงพมพสหธรรมก, ๒๕๓๙), หนา ๕๖. ๔๒ถวล เกอกลวงศ, การบรหารการศกษาสมยใหม : ทฤษฎ วจย และปฏบต, (กรงเทพมหานคร :

ไทยวฒนาพานช, ๒๕๔๐), หนา ๑๗. ๔๓เศาวนต เศาณานนท, ภาวะผน า (Leadership), พมพครงท ๓, (นครราชสมา : ภาควชาพนฐาน

การศกษา คณะวชาครศาสตร สถาบนราชภฏนครราชสมา, ๒๕๔๑), หนา ๒. ๔๔อางแลว, สมยศ นาวการ, การบรหาร, หนา ๒๒. ๔๕สาคร สขศรวงศ,ดร., การจดการ : จากมมมองนกบรหาร, พมพครงท ๖, (กรงเทพมหานคร :

บรษท จ. พ. ไซเบอรพรนท จ ากด, ๒๕๕๓), หนา ๒๘. ๔๖สเมธ แสงนมนวล, ภาวะผน ากบธรรมาภบาลในการบรหารองคกรปกครองสวนทองถน,

(กรงเทพมหานคร : ส เจรญ การพมพ, ๒๕๕๒), หนา ๘-๙.

๓๖

บรหารงาน โดยดจากประสบการณการท างาน ดานการบรหารมาอยางยาวนานและประสบความส าเรจ ดงนนการเปนนกบรหารจงไมใชเรองงายใครทเปนไดถอวายอดเยยม เพราะจะมทงความเปนผน าหวหนาและผบรหารอยในคนๆ เดยวอยางสมบรณเกยวกบการเปนนกบรหารคนทจะเปนไดจะตองสอลกษณะหรอฉายแววใหปรากฏพอสรปเฉพาะหวขอได ๙ ประการดงน๔๗

ประการท ๑ แสดงออกอยางแรงกลาตองการประสบความส าเรจ ประการท ๒ สนใจใครรใฝรใฝฝน ประการท ๓ เปนทพงของคนอนได ประการท ๔ ใหคนอนท างานแทนตนจนส าเรจ ประการท ๕ ตดสนใจไดด ประการท ๖ แกปญหาเองได ประการท ๗ ท าอะไรไดมากเปนพเศษและรวดเรว ประการท ๘ ประสานงานคลองแคลว ประการท ๙ ท างานไดดกวาเดมเสมอมการคดปรบปรงไมพอใจในผลงานจะท าใหดขน

เรอยๆและมกประสบผลส าเรจ ผบรหาร ( The Administrators ) เปรยบไดวาเปนจอมทพส าคญทจะน าพาองคการให

กาวไปในกระแสของการปฏรปไดอยางมเกยรตและศกดศร ผบรหารในยคของการเปลยนแปลงทางบรบท ( Context ) หลากหลายสวนนน นาจะเปรยบไดกบ “ผบรหารมออาชพ” จงจะเหมาะสมกบสภาพการณปจจบน ซงบคลากรดงกลาวท หมายรวมถง “ผบรหารโรงเรยน/สถานศกษามออาชพ” และ “ผบรหารการศกษามออาชพ” เหลาน ประดจหวรถจกรส าคญของขบวนรถไฟยคปฏรปการศกษาท จะท าหนาทส าคญตอการขบเคลอนขบวนรถไฟไปส เปาหมายทพงประสงคได โดยการก าหนดเปนยทธศาสตร การจดการศกษาส การปฏบตทแสดงใหเหนทงคณภาพ ศกยภาพ เกดประโยชนสงสดในเขตพนทการศกษานนเอง๔๘

จากแนวคดดงกลาว สรปความหมายของผบรหาร กคอ ผทด ารงต าแหนงในการบรหาร และเปนผจดกระบวนการบรหารโดยท าหนาทเกยวกบการอ านวยการ การจงใจ การรเรม การประนประนอม การประสานงาน และควบคมบคคลอนใหปฏบตหนาท

๒.๒.๓ ทฤษฎเกยวกบการบรหาร องคกรหน งๆ ตองอาศยทฤษฎการบรหาร เพอประโยชน ในการจดการองคกร

มนกวชาการ/แหลงขอมลหลายทานไดเสนอทฤษฎการบรหารไวแตกตางกน ทงนผบรหารจ าเปนตองศกษาทฤษฎนนๆ ใหทองแท และน ามาประยกตใชกบองคกรของตน ไวดงน

การบรหารองคกรตางๆ จงเปนงานในหนาทรบผดชอบเกยวกบ

๔๗เรองเดยวกน, หนา ๙. ๔๘สรศกด ปาเฮ, “สมตการเปนนกบรหารการศกษามออาชพ”, วารสารวชาการ, ปท ๓ ฉบบท ๖

(มถนายน, ๒๕๔๓) : ๗๐-๗๕.

๓๗

๑) การปกครองบ งคบบญชา (Supervision and Control) การพจารณาวนจฉย (Consideration) การตดสนใจ (Decision) และการสงงาน (Command/Ordering) ตามล าดบชนในสายการบงคบบญชา (Chain of Command) ของแตละองคกร หรอหนวยงาน (Organization) ในระดบตางๆ

๒) การจดการ (Management) กจกรรมตางๆ ของวด ไดแก การจดการเกยวกบการใหการศกษาหลกธรรม (พระปรยตสทธรรม) การใหการศกษาอบรม ศล สมาธ ปญญา (พระปรยตสทธรรม) และการเผยแผพระสทธรรม การสาธารณปการ การศกษาสงเคราะห การสาธารณสงเคราะห และศาสนพธตางๆ เปนตน

การก าหนดวตถประสงค (Objectives) การวางนโยบาย (Policy) การจดล าดบความส าคญเรงดวน (Priority) ของโครงงาน การวางแผนและการบรหารโครงงาน (Project Planning and Administration) อนเปนกจกรรมขององคกร หรอหนวยงานในระดบตางๆ การแบงงาน (Division of Works) และการมอบ หมายหน าท ก ารงาน (Delegation of Authority) การจดการ (Management) ตามแผนงานใหบรรลวตถประสงคและนโยบายทก าหนดเอาไว ใหไดผล คอ “ประสทธผล” (Effectiveness) ด อยางม “ประสทธภาพ” (Efficiency) สง และรวมทงการตรวจงาน (Inspection) การตดตามผล (Follow-up) และการประเมนผลงาน (Evaluations)

๓) การจดการทางดานบคลากร (Personnel Management) การเงนหรอการคลง (Financial Management) และทรพยสน (Assets) ขององคกรหรอหนวยงานแตละระดบ

เครองวดผลของการบรหารงาน (Administrative Measurement) กคอ ประสทธภาพ (Efficiency) ซ งห ม ายถ ง อ ต ราส วน แห งค าล งท น ( Investment Value) ต อป ระส ท ธ ผ ล (Effectiveness) ของการบรหารงานของนกบรหารหรอหนวยงานหนง เมอเทยบกบอตราสวนแหงคาลงทน ตอประสทธผลของการบรหารงานอยางเดยวกนของนกบรหารหรอหนวยงานเดยวกน แตตางระยะเวลากน หรอ เมอเทยบกบอตราสวนแหงคาลงทนตอประสทธผลของการบรหารงานอยางเดยวกนของนกบรหารอกคนหนงหรออกหนวยงานหนง

กลาวอกนยหนง การบรหารงานทไดผลส าเรจมประสทธภาพสง คอ การบรหารงานทไดผลผลต หรอ ผลงานทไดส าเรจดวยดมาก ดวยตนทนหรอคาลงทนทต าทสด ซงกหมายความวา นกบรหารทดกจะตองรจกเลอกใชทรพยากรใหเกดประโยชนสงทสด อยางประหยดทสด และใหไดผลงานทดมากทสดนนเอง๔๙

หลกกระบวนการบรหารมอย ๕ ประการ คอ๕๐ ๑) การวางแผน (Planning) หมายถง การก าหนดนโยบายและมาตรการอนเปนแนวทาง

ปฏบตเพอบรรลเปาหมายทวางไว ๒) การจดองคการ (Organizing) คอ การก าหนดต าแหนงสายบงคบบญชาใน องคการ ๓) การแตงตงบคลากร (Staffing) หมายถงการสรรหาบคลากรมาบรรจแตงตงในต าแหนง

ทก าหนดไว

๔๙อางแลว, พระราชญาณวสฐ (เสรมชย ชยมงคโล), การบรหารวด, หนา ๒๖-๒๗. ๕๐อางแลว, พระเมธธรรมาภรณ (ประยร ธมมจตโต), คณธรรมส าหรบนกบรหาร, หนา ๓.

๓๘

๔) การอ านวยการ (Directing) คอ ก ากบ ส งการและมอบหมายใหแตละฝายไดปฏบตงานตามแผนทวางไว

๕) การควบคม (Controlling) คอ การตดตามดวาแตละฝายปฏบตงานไปถงไหน มปญหาและอปสรรคเกดขนทใด

ซงสอดคลองกบกระบวนการของหลกการบรหาร ซงมอย ๕ ขนตอน ดงน๕๑ ๑. การวางแผน (Planning) ๒. การจดระบบองคการ (Organizing) ๓. การจดบคลากร (Staffing) ๔. การเปนผน าในองคการ (Leading) ๕. การควบคมการดแล (Controlling) หลกการบรหารเหลานอาจจะเคยปฏบตโดยผบรหารกอนม Fayol แต Fayol เปนบคคล

แรกทประมวลหลกการเหลานขนมา ท าใหผบรหารทกคนสามารถเรยนรได เขาไดวางรากฐานของการบรหารในฐานะทเปนวชาชพอยางหนง

ทฤษฎการบรหารโดยมความเชอวาเปนไปไดทจะหาทางศกษาถงศาสตรทเกยวกบการบรหาร (Administrative) ซ งสามารถใช ไดกบการบรหารทกชนด ไมวาจะเปนการบรหารอตสาหกรรมหรองานรฐบาล โดยมสาระส าคญเกยวกบการบรหาร (Management Functions) ซงประกอบดวยหนาททาง การบรหาร ๕ ประการ คอ๕๒

๑. การวางแผน (Planning) หมายถง ภาระหนาทของผบรหารทจะตองท าการคาดการณลวงหนาถงเหตการณตางๆ ทจะมผลกระทบตอธรกจ และก าหนดขนเปนแผนปฏบตงาน หรอวถทางทจะปฏบตเอาไวเพอเปนแนวทางของการท างานในอนาคต

๒. การจดองคการ (Organizing) หมายถง ภาระหนาททผบรหารจ าตองจดใหมโครงของงานตางๆ และอ านาจหนาท ทงนเพอใหเครองจกร สงของ และตวคน อยในสวนประกอบทเหมาะสมในอนทจะชวยใหงานขององคการบรรลผลส าเรจได

๓. การบงคบบญชาสงการ (Commanding) หมายถง หนาทในการสงการงานตางๆ ของผอยใตบงคบบญชา ซงจะกระท าใหผลส าเรจดวยด โดยทผบรหารจะตองกระท าตนเปนตวอยางทด จะตองเขาใจคนงานของตน จะตองเขาใจถงขอตกลงในการท างานของคนงานและองคการทมอย รวมถงจะตองมการตดตอสอสารกบผใตบงคบบญชาอยางใกลชดทงขนและลอง นอกจากนยงตองท าการประเมนโครงสรางขององคการและผอยใตบงคบบญชาของตนเปนประจ าอกดวย หากโครงสรางขององคการทเปนอยไมเหมาะสมกจ าเปนตองปรบปรงเชนเดยวกน ถาผอยใตบงคบบญชาคนใดหยอนประสทธภาพ การไลออกเพอปรบปรงก าลงคนทมอยใหเหมาะสมยงขนกเปนสงจ าเปนตองท า

๔. การประสานงาน (Coordinating) หมายถง ภาระหนาทจะตองเชอมโยงงานของทกคนใหเขากนได และก ากบใหไปสจดมงหมายเดยวกน

๕๑Koontz, Harold and Heize Weihrich, Essential of management, 5th, (Singapore : McGraw-Hall, 1990), pp. 26-27.

๕๒Price, Alan, Human Resourec Management In a Business Context, 2 edition, (London : Thomson Learning, 2004), p. 110.

๓๙

๕. การควบคม (Controlling) หมายถง ภาระหนาทในการทจะตองก ากบใหสามารถประกนไดวากจกรรมตางๆ ทท าไปนนสามารถเขากนไดกบแผนทไดวางไวแลว

นอกจากนหลกการในการบรหารจดการยงแบงออกเปน ๑๔ ประการเปนสวนประกอบส าคญในการเพมประสทธภาพของกระบวนการบรหารจดการ ดงน

๑. การแบงงานกนท า (Division of Labor) ฟาโย ไดเสนอวา คนงานควรจะไดรบการมอบหมายหนาทใหปฏบตมากขน หรอไดรบการกระตนใหมความรบผดชอบในผลลพธของงานมากขน ซงหลกการนจะสามารถน าไปประยกตใชในองคการยคปจจบนได

๒ . อ านาจหนาทและความรบผดชอบ (Authority and Responsibility) แวปเบอรและฟาโย ไดใหความส าคญของอ านาจหนาทและความรบผดชอบ อ านาจหนาทแบบเปนทางการของแวปเบอรจะไดมาจากต าแหนงหนาทของผบรหารในสายการบงคบบญชา สวนอ านาจหนาทแบบไมเปนทางการจะไดรบจากความช านาญงานของบคคล (Expertise) ความรทางดานเทคนค (Technical Knowledge) ความมคณคาทางศลธรรม (Moral Worth) และความสามารถในการน า (Leading) และสรางความผกพนกบผใตบงคบบญชา ตลอดจนเนนวาอ านาจหนาทและความรบผดชอบควร อยคกน

๓. การมผบงคบบญชาคนเดยว (Unity of Command) ฟาโย กลาววาค าสงสองค าสง (Dual Command) อาจกอใหเกดปญหาในการท างาน เชน การรายงานจะมความเกยวของในเมอผควบคมสองคนไดใหค าสงกบผใตบงคบบญชาเพยงคนเดยว ท าใหเกดการสบสนในบางสถานการณ ค าสงสองค าสงนท าใหเกดความยงยากแกผบงคบบญชา และท าใหเกดการสบสนในล าดบขนของอ านาจหนาทแบบเปนทางการ (Formal Hierarchy of Authority) การประเมนอ านาจหนาท และความรบผดชอบของผบรหารในระบบผบงคบบญชาสองคนจะเปนการยาก และผบรหารจะไมสนใจในความรสกของผใตบงคบบญชา มกจะโกรธ และอาจไมใหความรวมมอในอนาคตถาผใตบงคบบญชาไมเชอฟง

๔. สายการบงคบบญชาตามอ านาจหนาท (Line of Authority) เปนสายการบงคบบญชาจากผบรหารในระดบบนสผปฏบตงานในระดบลางขององคการ ความสมพนธของการจ ากดความยาวของสายการบงคบบญชา โดยการควบคมจ านวนของระดบในล าดบขนของการบรหารจดการ จ านวนทดทสดในล าดบขนการบงคบบญชา (Hierarchy) คอ ความยาวของการตดตอสอสารระหวางผบรหารระดบสง และพนกงานระดบลาง รวมถงความลาชาในการวางแผน (Planning) และการจดการ (Organizing) ซงการจ ากดจ านวนของระดบขนการบงคบบญชาใหนอยลงจะท าใหปญหาในการตดตอสอสารลดลง และองคการจะมการปฏบตงานทรวดเรวและมความยดหยนมากขน ภายในองคการไดมการแบงแยกแผนกตางๆ ซงแตละแผนกจะมระดบขนการบงคบบญชาโดยผบรหารในระดบกลาง และระดบตนของสายการบงคบบญชาแตละแผนก ตองมปฏสมพนธกบผจดการในระดบเดยวกนในแผนกอนๆ ซงปฏสมพนธนชวยในการตดสนใจใหเรวขน เนองจากผบรหารจะรจกบคคลอน และรวธการในการแกปญหาเพมมากขน ส าหรบการท างานขามแผนกหรอการท างานขามสายนนเปนการสรางทมงานขามสาย ซงสามารถควบคมโดยผน าของแตละทม

๕ . การรวมอ านาจ (Centralization) เปนการรวมอ านาจของการบงคบบญชาไวทผบรหารระดบสงขององคการ ซงอ านาจหนาทจะไมไดรวมไวทผบรหารระดบสงของสายการบงคบ

๔๐

บญชา แตเปนการก าหนดวา ควรมการรวมอ านาจไวทผบรหารระดบสงเทาไรอยางไร และมการกระจายอ านาจใหกบผใตบงคบบญชาและคนงานในระดบลางอยางไร สงนถอวามความส าคญ เนองจากวาจะมผลกระทบตอพฤตกรรมของพนกงานในทกระดบขององคการ

๖. การมเปาหมายเดยวกน (Unity of Direction) เปนการออกแบบหรอก าหนดแผนในการปฏบตงานของผบรหาร และคนงานทใชทรพยากรขององคการ องคการใดทไมมการวางแผนจะท าใหขาดประสทธภาพและขาดประสทธผล ซงจะไมมการมงไปสกจกรรมของกลมหรอกจกรรมของบคคล แตการวางแผนจะเรมทผบรหารระดบสงท างานเปนทมรวมกบกลยทธขององคการ ซงจะตองมการตดตอกบผบรหารในระดบกลางทมสวนในการตดสนใจวาจะใชทรพยากรขององคการอยางไรเพอใหบรรลวตถประสงคตามกลยทธ หลกการในขอนยดหลกวา กจกรรมของแตละกลมตองมจดหมายและแผนเดยวกน

๗ . หลกความเสมอภาค (Equity) ความเสมอภาคคอ ความเปนธรรม (Justice) ความยตธรรม (Impartiality) และความเหมาะสม (Fairness) ส าหรบสมาชกทกคนภายในองคการซงในปจจบนพนกงานมความตองการความเสมอภาคมากขนเปนการจดการทใชหลกความเทาเทยมกน

๘. การออกค าสง (Order) วธการจดการซงอยในต าแหนงนนในการจดหาเพอใหองคการไดรบประโยชนสงสด และเปนการจดหางานใหแกพนกงานโดยใชผงองคการ (Organization Chart) เพอแสดงใหเหนถงต าแหนง และหนาทของพนกงานแตละคน และเปนการชวดวาต าแหนงของพนกงานแตละคนอาจจะมการเลอนขนไดในอนาคต การวางแผนเกยวกบอาชพไดรบความสนใจมากขนในองคการยคปจจบน เนองจากทรพยากรมนษยถอวามความจ าเปนทจะตองใหการฝกอบรม (Training) และการพฒนาก าลงแรงงาน (Developing) โดยองคการจะก าหนดต าแหนงหนาทส าหรบคนทกคน และทกคนจะเขาใจต าแหนงหนาทของตน

๙ . ความคดรเรม (Initiative) เปนความสามารถของบคคลในการกระท าส งตางๆ โดยปราศจากการสงการจากผบงคบบญชา ผบรหารจะตองกระตนใหพนกงานมความคดรเรมซงความคดรเรมนนบถอวาเปนจดแขงขององคการ เนองจากจะสามารถสรางนวตกรรมใหมๆ ไดผบรหารมความตองการทกษะ (Skill) และไหวพรบ (Tact) เพอใหเกดความสมดลระหวางองคการและความตองการของพนกงาน และความสามารถ (Ability) จะท าใหเกดความสมดล ซงเปนสงทชวดผบรหารระดบสงในการพฒนาและการบรหารงาน

๑๐. ความมระเบยบวนย (Discipline) เปนการมงใหความส าคญเกยวกบเรองการเชอฟง (Obedience) อ านาจ (Energy) ค าขอรอง (Application) และลกษณะของการแสดงความนบถอออกมา ส าหรบอ านาจของผบงคบบญชา ความมระเบยบวนยเปนบคลกลกษณะทเกยวของกบผบรหารหลายๆ คนทสามารถสรางความนาเชอถอใหกบผปฏบตงานทงหมดและท างานอยางเขมแขง เพอใหบรรลเปาหมายขององคการ ความมระเบยบวนยจะเปนความสมพนธระหวางสมาชกภายในองคการกบคณสมบตของผน าภายในองคการ และเปนความสามารถของผบรหารในการทจะปฏบตตามอยางยตธรรมอกดวย

๑๑. คาตอบแทน (Remuneration of Personnel) การใหรางวลประกอบดวยโบนส และแผนการแบงก าไร เปนการชวยกระตนการท างานของพนกงานได การใหหรอการจายคาตอบแทนใหแกพนกงานมความส าคญอยางมากตอความส าเรจขององคการ ระบบรางวลทม

๔๑

ประสทธภาพสามารถใหความยตธรรมทงพนกงาน และองคการ รวมทงสามารถกระตนผลผลตเพมโดยการใหรางวล เพอเปนการสนบสนนใหมผลผลตเพมขน โดยยดหลกวาการจายคาตอบแทนควรยตธรรมและตอบสนองความพงพอใจสงสดทงนายจาง และลกจางเทาทจะท าได

๑๒ . ความมนคงในงาน (Stability of Tenure of Personnel) ความมนคงในงานมความส าคญตอการจางงานระยะยาว เมอพนกงานอยในองคการซงมแนวโนมจะท างานเปนทมเปนระยะเวลานาน โดยพยายามพฒนาทกษะ และปรบปรงความสามารถในการใชประโยชนจากทรพยากรขององคการ การจางงานระยะยาวเปนปจจยส าคญทใชอธบายการประสบความส าเรจของบรษทขนาดใหญในญปน

๑๓ . ผลประโยชน ส วนต วม ความส าคญ น อยกว าผลประโยชน ขององค การ (Subordination of individual interests to the common interest) ผลประโยชนขององคการถอวาเปนประโยชนของทกๆ คนหรอของทกกลมในองคการ ในขณะทองคการยงด าเนนกจการอยจะตองมการก าหนดผลประโยชนเพอใหเกดความยตธรรมระหวางองคการ และสมาชกภายในองคการ

๑๔. ความสามคค (Sprit de corps) เปนความรสกรวมกนของสมาชกภายในองคการทชวยสนบสนนการท างานของสมาชกในกลม ในการออกแบบประยกตของอ านาจหนาทตามล าดบขนภายในองคการ และสทธในการสงการ หรอการบรโภค และความรวมมอกนถอวาเปนสวนประกอบส าคญในการทท าใหองคการบรรลผลส าเรจ และมการพฒนาความสามคคจะสามารถบรรลผลส าเรจไดหากมการตดตอกนระหวางผบรหาร และคนงานโดยการตดตอเพอแกไขปญหาในสถานการณทส าคญ เพราะความสามคคคอพลง เมอสมาชกมความสามคคกนสงกจะท าใหองคการมความแขงแกรง๕๓

และมผน าเสนอกระบวนการบรหารงาน ๗ ประการ เรยกโดยยอวา “POSDCoRB” เปนกระบวนการบรหารงานทน าเสนอไวในหนงสอ “Papers on the Science of Administration” ในป พ.ศ.๒๔๗๙ โดยมกระบวนการบรหารงาน ดงน๕๔

๑. การวางแผน (Planning) หมายถง การวางแนวทางในการปฏบตงานตลอดจนวธการปฏบตงานทมประสทธภาพ เพอใหบรรลวตถประสงคและเปาหมายทวางไว

๒. การจดหนวยงาน (Organizing) หมายถง การจดโครงสราง อ านาจหนาทและการแบงสวนของงานใหเหมาะสมและลงตว

๓. การจดสายงานและการจดตวบคคล (Staffing) หมายถง การบรหารงานดานบคลากรอนไดแก การจดอตราก าลง การสรรหา การรกษาสภาพการท างาน และการควบคมการปฏบตงานของบคลากร

๔. การอ านวยการ (Directing) หมายถง การด าเนนการตดสนใจ และสงการในการปฏบตงานของสวนตางๆ ใหด าเนนไปอยางมระเบยบแบบแผน ทงในลกษณะงานทวไปและในลกษณะงานเฉพาะ ตลอดจนการใหค าแนะน า และควบคมการปฏบตงานในทกภาคสวน

๕๓ฟาโย , อ างใน ศ ร วรรณ เส ร ร ตน และคนอ นๆ , ทฤษฎ องค ก าร : ฉบ บมาตรฐาน , (กรงเทพมหานคร : ธรรมสาร, ๒๕๔๕), หนา ๖๘-๖๙.

๕๔Luther Gulick and Lyndall Urwick, Papers on the Science of Administration, (New York : Institute of Public Administration, 1937), pp. 37-38.

๔๒

๕ . การประสานงาน (Coordinating) หมายถง การรวมมอกนของบคลากรในการปฏบตงานตามสวนตางๆ ใหประสานสอดคลองกนอยางกลมกลน

๖. การรายงาน (Reporting) หมายถง การรายงานผลการปฏบตงานของหนวยงานใหผบรหารงานและสมาชกของหนวยงานไดทราบถงความเคลอนไหว และความกาวหนาของกจการตางๆ ภายในหนวยงาน

๗. งบประมาณ (Budgeting) หมายถง การควบคมการใชจายใหรอบคอบ และรดกมรวมถงการจดสรรงบประมาณและการจดท าบญช

นกวชาการ/แหลงขอมลในประเทศไทยไดเสนอภารกจส าคญในการบรหารไว ๗ ประการ คอ๕๕

๑. การวางแผน (Planning) หมายถง การก าหนดโครงการอยางกวางๆ วามอะไรทจะตองปฏบตตามล าดบ วางแนววธปฏบตพรอมดวยวตถประสงคของการปฏบตงานนน กอนลงมอปฏบตการ

๒. การจดองคการ (Organizing) หมายถง การจดรปโครงสรางหรอเคาโครงการบรหาร โดยก าหนดอ านาจหนาทของหนวยงานยอยหรอต าแหนงตางๆ ของหนวยงานใหชดเจนพรอมดวยก าหนดลกษณะ และวธการตดตอสมพนธตามล าดบชนแหงอ านาจหนาทสงต าลดหลนลงไป

๓. การจดคนเขาท างาน (Staffing) หมายถง การบรหารงานเกยวกบตวบคคลของหนวยงานการบรหารบคคลดงกลาว รวมตงแตการแสวงหาคนมาท างาน การบรรจ การแตงตงการฝกอบรม และการพฒนาบคคล การบ ารงขวญ การเลอนขน ตลอดจนการพจารณาใหพนจากงาน การบ ารงรกษาสภาพของการท างานใหด และมประสทธภาพใหคงอยตอไป

๔. การสงการ (Directing) หมายถง การอ านวยการ หรอการวนจฉยสงการหลงการไดวเคราะห และพจารณาโดยรอบคอบ รวมทงตดตามดแลใหมการปฏบตตามค าสงนนๆ

๕. การประสานงาน (Coordinating) หมายถง การประสานงาน หรอตดตอสมพนธกบหนวยงานยอยหรอต าแหนงตางๆ ในองคกร เพอกอใหเกดการท างานทมประสทธภาพ ไมมการท างานทซ าซอนหรอขดแยงกน สามารถท างานประสานความกลมกลนกนเพอวตถประสงคหลกขององคการ

๖. การรายงาน (Reporting) หมายถง การเสนอรายงานไปยงผบงคบบญชาหรอยงหนวยงานทเกยวของทงบนและลาง เพอทราบความกาวหนาของงานทกระยะ สะดวกแกการประสานงานอนจะเปนการสรางความเขาใจอนดตอกน ตลอดจนเปนการบ ารงขวญก าลงใจไปในตวดวย

๗. การงบประมาณ (Budgeting) หมายถง การจดสรรทรพยากร หรอการท างบประมาณการเงน วางแผนหรอโครงการในการจายเงน การบญช และการควบคมดแลการใชจายเงนโดยรอบคอบ และรดคม

หลกเกณฑไดพฒนาการบรหารทมหลกเกณฑซงมพนฐานอยในหลกการ (Principles) ทส าคญ ๔ ประการ คอ

๕๕ตน ปรชญพฤทธ, หลกการจดการ, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร,

๒๕๓๙), หนา ๒๔-๒๖.

๔๓

๑. ตองมการคดคนและก าหนดวธทดทสด ส าหรบงานแตละอยางคอ ตองมการก าหนดวธการท างานทดทสดทชวยใหสามารถท างานเสรจลลวงไปดวยดตามวตถประสงคมาตรฐานของงานจะตองมการจดวางเอาไว โดยมหลกเกณฑทไดพสจนมาแลววาเปนวธทดทสดจรง และในเวลาเดยวกนการจายผลตอบแทนแบบจงใจตางๆ กจายใหตามผลผลตทงหมด

๒. ตองมคดเลอกและพฒนาคนงาน โดยตระหนกถงความส าคญ และคณคาของการรจกงานใหเหมาะสมสอดคลองกบคนงาน นอกจากนตองมการอบรมคนงานใหรจกวธการท างานทถกวธดวย และในการคดเลอกคนงานจะตองมการพจารณาเปนพเศษทจะใหไดคนทมคณสมบตทดทสดตรงตามงานทจะใหท า

๓. ดวยวธการพจารณาอยางรอบคอบเกยวกบวธการท างาน ควบคกบการพจารณาคนงานน คนงานจะไมคดคานตอวธท างานใหมทไดก าหนดขน เพราะโดยหลกเหตผลคนงานทกคนจะเหนจรงถงโอกาสทเขาจะไดรบรายไดสงขนจากการท างานถกวธทจะชวยใหไดผลตผลสงขน

๔. การประสานรวมมอกนอยางใกลชดระหวางผบรหารและคนงาน ฝายบรหารควรจะไดประสานอยางใกลชดเปนประจ ากบคนงานทเปนผปฏบตงาน แตตองไมใชโดยการลงมอปฏบตงานทควรจะเปนงานของคนงานเทานน๕๖

ส าหรบแนวคดการบรหารไดรบการพฒนาขนมาตามแบบวธการทางวทยาศาสตร จนเกดเปนทฤษฎการบรหารทมงจะวเคราะหศกษาถงการบรหารอยางเปนระบบ โดยเฮนร ฟาโย นกบรหารชาวฝรงเศส ซงไดวางรากฐานส าคญของทฤษฎการบรหารทวไปอนเปนทยอมรบกนอยางกวางขวาง ทฤษฎอนหนงทวาดวยหนาทในการบรหาร ๕ ประการคอ การวางแผน การจดองคการ การบงคบบญชา การประสานงาน และการควบคม ตอมาไดพฒนาและปรบปรงจนกลายเปนต าราการบรหาร เชน ทฤษฎของลเธอร กลค ศาสตราจารยการบรหารรฐกจชาวอเมรกน ทไดขยายแนวคดของฟาโย ก าหนดหนาทในการบรหารทเรยกกนวา POSDCoRB : Planning (การวางแผน) Organizing (การจดองคการ ) Staffing (การจดบ คคลเขาท างาน ) Directing (การส งการหรออ านวยการ ) Coordinating (การประสานงาน ) Reporting (การรายงานผลการปฏ บ ต งาน ) Budgeting (การงบประมาณ)๕๗

การบรหารงานดวยวงจรคณภาพ (PDCA) ตามแนวคดของเดมม ง ปจจบนจดเปนกระบวนการสากลททกคนทราบกนด และถอเปนเครองมอการบรหารทจดเปนแกนรวมของการบรหารทหลากหลายบนพนฐานเดยวกน ผ วจยไดศกษาคนควาแนวคดของเดมมงและนกการศกษาทงในประเทศและตางประเทศทไดกลาวถงวงจรคณภาพ (PDCA) ไว ดงน

จากการศกษาทฤษฎการบรหาร จงสรปได วา การบรหารมความจ าเปนตองมกระบวนการทส าคญ ๕ ประการ คอ ๑) การวางแผน (Planning) หมายถง การก าหนดนโยบายและมาตรการอนเปนแนวทางปฏบตเพอบรรลเปาหมายทวางไว ๒) การจดองคการ (Organizing) คอ การก าหนดต าแหนงสายบงคบบญชาใน องคการ ๓) การแตงตงบคลากร (Staffing) หมายถงการสรรหา

๕๖เทเลอร, อางใน ธงชย สนตวงษ, องคการและการบรหาร, พมพครงท ๑๑, (กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานช, ๒๕๔๓), หนา ๔๗-๔๘.

๕๗สปรชา กมลาศน, กลยทธการบรหาร, (กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยธรกจบณฑต, ๒๕๔๕), หนา ๒.

๔๔

บคลากรมาบรรจแตงตงในต าแหนงทก าหนดไว ๔) การอ านวยการ (Directing) คอ ก ากบ สงการและมอบหมายใหแตละฝายไดปฏบตงานตามแผนทวางไว และ ๕) การควบคม (Controlling) คอ การตดตามดวาแตละฝายปฏบตงานไปถงไหน มปญหาและอปสรรคเกดขนทใด เปนตน

๒.๒.๔ ความหมายของโครงการ โครงการ หมายถง การเตรยมการ การเลอก การออกแบบ การตดสนใจในการก าหนด

วตถประสงคและกจกรรมทสมพนธเกยวเนองกนเพอใหบรรลวตถประสงคนน ๆ ในอนาคต โครงการเปนการเตรยมการ เลอก ก าหนด ออกแบบและตดสนใจ เพออนาคต โดยเรมจากการก าหนด หรอเลอก หรอตดสนใจเกยวกบวตถประสงค คอ จดหมายปลายทาง ends ทโครงการตองการบรรลในอนาคต ตอดวยการเตรยมการหรอเลอก หรอออกแบบกจกรรม ซงกคอ วถทาง means ทจะชวยใหบรรลวตถประสงคหรอจดมงหมายปลายทางทก าหนดไวตอนตน สวนประกอบทส าคญของโครงการ ไดแก ๑) สวนทเปนจดหมายปลายทาง ends หรอวตถประสงคของโครงการ และ ๒) สวนทเปนวถทาง means หรอกจกรรมทจะชวยใหบรรลวตถประสงคของโครงการ๕๘

โครงการ หมายถง ความพยายาม (การกระท า) ชวคราวทใชเพอสรางผลตผล บรการหรอผลลพธทมลกษณะพเศษไมเหมอนใคร โครงการมลกษณะดงน๕๙

๑. มวตถประสงคทกโครงการควรมวตถประสงคทชดเจน ๒. มอตลกษณของตนเอง ๓. มระยะเวลา โครงการมเวลาเรมตนและสนสด ๔. พฒนาโดยวธรการคอยๆ ท ารายละเอยดเพมขน ในชวงแรกโครงการจะถกก าหนด

อยางกวางๆ เมอเวลาผานไปรายละเอยดของโครงการเรมชดเจน ๕. ใชทรพยากร ทรพยากรประกอบดวย คน ฮารดแวร ซอฟตแวร เงน และทรพยสน

อนๆ หลายโครงการเปนโครงการทเกยวของกบหลายหนวยงาน ซงตองการคนจากหนวยงานทเกยวของ หรอจากหนวยงานภายนอกองคการ

๖. มเจาของ หรอมผใหการสนบสนนโครงการทมผเกยวของหลายกลมควรมคนทรบผดชอบหลก เพอก าหนดทศทาง ขอบเขตของงาน และสนบสนนดานการเงนกบโครงการ

๗. มความไมแนนอน เนองจากแตละโครงการมลกษณะเฉพาะไมเหมอนกน บางครงจงเปนการยากทก าหนดวตถประสงคของโครงการใหชดเจน ประมาณระยะเวลาทใชในการท าโครงการ การก าหนดคาใชจายทงหมด บรษทผขายสนคาหรอบรการเลกกจการ สมาชกขอลางานโดยไมมแผน สงเหลานคอ ความไมแนนอนทมอยในทกโครงการ

โครงการ หมายถง กระบวนการท างานทประกอบไปดวยกจกรรมหลายๆกจกรรม ซงมการท าโครงการเปนไปตามล าดบ โดยการท างานจะตองเปนไปตามวตถประสงคทตงไว เชนการผลตสนคา หรอ ท างานบรการ โดยจะมการก าหนดระยะเวลาและงบประมาณทจ ากด ในการด าเนนงาน

๕๘ชเกยรต ลสวรรณ, รศ, การวางแผนและบรหารโครงการ, (เชยงใหม : มหาวทยาลยเชยงใหม, ๒๕๔๕), หนา ๔.

๕๙วราภรณ จรชพพฒนา, ผศ.ดร., “การบรหารโครงการเทคโนโลยสารสนเทศ”, รายงานการวจย, (กรงเทพมหานคร : สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร, ๒๕๕๑), หนา ๒.

๔๕

โครงการจะตองมผทมหนาทรบผดชอบตอโครงการ มหนาทท าการบรหารงาน กจกรรมตางๆ ใหเปนไปตามแผนงาน เหมาะสมกบเวลา และงบประมาณทตงไว๖๐

ในการบรหารงานขององคการทกประเภท โครงการ (Project) จะเปนงานประเภทหนง ทถกก าหนดขน ใหสอดคลองกบประเดนยทธศาสตรและกลยทธในการบรหารการพฒนาตาม พนธกจทส าคญขององคการนน ทงน เพอทจะผลกดนใหเจตนารมณในเชงกลยทธ (Strategic intent) ของผบรหารระดบสงสามารถน าไปสการก าหนดกลวธในการจดการในระดบปฏบตการ (Tactical management) อยางไดผล ไมวากลยทธทก าหนดขนนนจะเปนกลยทธในลกษณะทเปน การตงรบ (Defensive or reactive) เพอแกปญหาและตอบสนองความตองการดานตางๆทเกดขน๖๑

โครงการ หมายถง กจกรรมทเกยวของกบการใชทรพยากรตางๆ เพอน ามาลงทนสรางผลงานทกอใหเกดประโยชนตอกลมเปาหมาย โดยกจกรรมดงกลาวจะตองเปนหนวยอสระทสามารถท าการวเคราะห วางแผน และบรหารได นอกจากนนจะตองมวตถประสงคทชดเจน มก าหนดเวลาเรมตนและสนสดทแนชด การด าเนนงานจะตองอยภายใตงบประมาณทไดตงไว และไดผลงานทมคณภาพตามเกณฑทก าหนด โครงการไมไดลงทนเพอสรางเฉพาะสงทเปนวตถอาท โรงงาน บานจดสรร คอนโดมเนยม เขอน หรอถนน เทานน แตยงรวมไปถงสงทไมใชวตถดวย เชน การฝกอบรมพนกงาน การปรบปรงโครงสรางการบรหารงาน เปนตน๖๒

โครงการ หมายถง งาน หรอ สวนหนงของงานทตองกระท าใหส าเรจตามเปาหมายภายในระยะเวลาและวงเงนงบประมาณทก าหนดไว โดยใหสอดคลองกบขอก าหนดอน ๆ ทเกยวของดวย๖๓ รวมถงเปนหนวยของแผนงานหรอกลมของกจกรรมทมความสมพนธเกยวของกน เพอการบรรลจดมงหมายทก าหนดไว มลกษณะเดนชด มระยะเรมตนและสนสดทแนนอน และ มกจะเปนงานพเศษทตางไปจากงานประจ าโครงการจะประกอบดวย งานและกจกรรม๖๔ และหมายถงโครงการเปนแผนงานทจดท าขนอยางเปนระบบ โดยประกอบดวยกจกรรมยอยหลายกจกรรมทตองใชทรพยากรในการด าเนนงานและคาดหวงทจะใหผลตอบแทนอยางคมคา จะตองมจดเรมตนและจดสนสดในการด าเนนงาน มจดประสงคทชดเจน มพนทในการด าเนนงานเพอใหบรการและสนองความตองการของ

๖๐ว ก พ เ ด ย , โค ร ง ก า ร , [อ อ น ไล น ], แ ห ล ง ข อ ม ล : https://th.wikipedia.org/wiki/

%E0%B9%82%E0%B8%84%E0%B8%A3%E0%B8%87%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3, [๒ ๓ สงหาคม ๒๕๕๘].

๖๑ปกรณ ปรยากร, การบรหารโครงการ:แนวคดและแนวทางในการสรางความส าเรจ คณะรฐประศาสนศาสตร สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร, พมพครงท ๑๖, (กรงเทพมหานคร : ส านกพมพเสมาธรรม, ๒๕๕๗), หนา ๒ – ๓.

๖๒สโขทยธรรมาธราช, ความรทวไปเกยวกบการวเคราะหและประเมนโครงการ, [ออนไลน], แหลงขอมล : http://www.stou.ac.th/stouonline/lom/data/sec/Lom14/01-01-01.html, [๒๓ สงหาคม ๒๕๕๘].

๖๓เยาวด รางชยกล วบลยศร, การประเมนโครงการ : แนวคดและแนวปฏบต, (กรงเทพมหานคร : ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๔๒), หนา ๗๙.

๖๔สมคด พรมจย, เทคนคการประเมนโครงการ, พมพครงท ๕, (นนทบร : จตพร ดไซน, ๒๕๕๐), หนา ๒๓.

๔๖

กลมบคคลในพนทนน และมบคคลหรอหนวยงานรบผดชอบในการด าเนนงาน๖๕ ทงน โครงการ ยงมความหมายอกวา การก าหนดแนวทางในการแกปญหาหรอพฒนางานทมวตถประสงคเดนชด มกจกรรมทท าใหบรรลวตถประสงคอยางเหมาะสม มการจดสรรทรพยากรอยาง ประหยดและมประสทธภ าพ ม เวลาเรมตนและส นสดของงาน โครงการประกอบด วยกจกรรมต าง ๆ ทม ความสมพนธกนและมเปาหมายเดยวกน๖๖

สรปไดวา โครงการ หมายถง แผนงานทประกอบไปดวยวตถประสงค อตลกษณ ระยะเวลา รายละเอยด ทรพยากร มเจาของ หรอมผใหการสนบสนนโครงการ ขอบเขตของงาน การเงน และความไมแนนอน

๒.๒.๕ ความส าคญของโครงการ การประกอบกจการใด ๆ กตามจะบรรลผลส าเรจไดตามความมงหมายทไดตงเอาไว

องคประกอบทส าคญกคอการเขยนโครงการ๖๗ เพราะการเขยนโครงการทดยอมน าผลส าเรจทด ทงในทางปฏบตงานการตดตามผลงาน การประสาน การท างานและการประเมนผลโครงการเปนสวนหนงของการวางแผน หรอเปนสวนยอยของการวางแผน โครงการตาง ๆ เกดขนเนองจาก

๑. เกดจากปญหาทไดจากการปฏบตงาน ๒. ความคดของผบรหารระดบสง ๓. ความคดของผบรหารกบผปฏบตงานรวมกน ๔. ความคดของผปฏบตงานเอง ส าหรบการบรหารโครงการนนจะมความเกยวของกบความตองการบรรลวตถประสงค

ของ โครงการทงสน ส าหรบวตถประสงคของโครงการ ไดแก การจดการดานขอบเขตการบรหาร หรอ ขอบเขตการบรหารเปนการก าหนดบทบาทหนาทของผบรหารโครงการ ไดแก การก าหนดวธการทตองการใหองคการบรรลวตถประสงค ก าหนดกลยทธทท าใหวตถประสงคของโครงการบรรลผล ส าเรจ และการก าหนดแผนยทธวธขนเพอท าใหแผนกลยทธในแตละดานประสบความส าเรจ ซงการ บรหาร ในขอบเขตตางๆ ขางตนจะตองมความสมพนธกบโครงสรางองคการทมการแบงงานกนท า อยางชดเจน นอกจากนวตถประสงคของโครงการยงมผลตอการจดการดานองคการ ซงการจดการดานองคการน จะเปนออกแบบโครงสรางทมการก าหนดแผนภมความรบผดชอบ มการปรบปรงรปแบบ องคการใหสอดคลองกบภารกจของโครงการทตองค านงถงการเปลยนแปลงของสภาวะแวดลอม การแปลงวตถประสงคใหเปนกลยทธของโครงการและน าไปสการปฏบตโดยมการจดท าแผนยทธวธตอไป ทงนวตถประสงคทไดก าหนดไวอาจเปนการก าหนดทงในดานทมลกษณะเชงปรมาณ หรอเชงคณภาพกได โดยทการบรหารโครงการจะเปนกจกรรมทมความสมพนธกนและกนทมการใช ความพยายามของบคคลากรในการด าเนนกจกรรมทมลกษณะทมความพเศษอยางเปนระบบเพอให

๖๕ประชม รอดประเสรฐ, การบรหารโครงการ, พมพครงท ๒, (กรงเทพมหานคร : เนตกลการพมพ, ๒๕๓๕), หนา ๕.

๖๖พ ชต ฤทธจรญ , ผศ .ดร., การวจยการบ รหารการศกษา, พมพคร งท ๒ , (นนทบ ร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, ๒๕๕๗), หนา ๕.

๖๗ส าราญ มแจง, รศ.ดร., การประเมนโครงการทางการศกษา, (พษณโลก : มหาวทยาลยนเรศวร, ๒๕๔๐), หนา ๑๒ – ๒๐.

๔๗

สามารถ ใชทรพยากรอยางมประสทธภาพสงสดในการด าเนนงานใหบรรลวตถประสงคทไดก าหนดไว ซงกจกรรมดงกลาวจะตองมการก าหนดเวลาเรมตนและสนสดอกดวย๖๘

ความจ าเปนในการคดและจดท าโครงการ ภาระหนาทของผรบผดชอบในการบรหารงานประจ า (Operations or Routine management) มความส าคญตอการด าเนนงานขององคการอยางมาก แตขอจ ากดกคอจะตองท างานภายใตเงอนไขหรอสภาพแวดลอมทไมเปลยนแปลงอยางรวดเรวมากนก หรอไมสลบซบซอนจนเกนไป ขณะเดยวกนผปฏบตงานจะใชทกษะเกงงานดานใดดานหนงเพยงดานเดยวในการท างานใหส าเรจ อยางไรกตามในงานทกประเภท ผบรหารทเกยวของจะตองเผชญกบสถานการณตางๆ ในลกษณะใดลกษณะหนงดงตอไปนเสมอ

๑. สถานการณดานการบรหารทวไป เปนเรองปกตธรรมดาส าหรบการบรหารงานโดยทวไปขององคการทกประเภท ผบรหารมกจะเผชญกบสถานการณเชงรบ ดงตวอยางตอไปน

ก. ปญหาทางการบรหารทเกดขนในองคการอยเสมอ มลกษณะหรอสภาพปญหาทสลบซบซอนมาก หรอเกดขนซ าแลวซ าอก จนเปนผล ใหทหนวยงานทรบผดชอบ ในการบรหารงานประจ าเพยงหนวยเดยวไมอาจทจะด าเนนการแกปญหาเหลานนได

ข. มการเปลยนแปลงความตองการของลกคา และผรบบรการจากเดมไปสความตองการใหม หรอความตองการทหลากหลายมากยงขน จนเปนผลใหรปแบบและวธการแบบเดม ไมอาจจะตอบสนองความตองการของลกคาไดอยางแมนตรงตอไป

ค. ทรพยากรดานตางๆ มมลคาสงมากยงขน จนเปนผลใหเกดขอจ ากด เกยวกบกรรมวธในการจดสรร การกระจาย และหรอการจดการ ทรพยากรทดเพยงพอ ซงถาไมด าเนนการแกไขยอมจะสงผลใหประสทธภาพในการจดการลดลง

ง. การใชเทคโนโลยกาวหนามความจ าเปน และมความส าคญตอการบรหารงานโดยทวไปของกจการมากขน หากไมด าเนนการอยางใดอยางหนง เชน ปรบปรง เปลยนแปลง หรอจดใหมขนใหม ยอมจะเปนผลใหกจการมขอเสยเปรยบในเชงเปรยบเทยบกบกจการอน

๒. สถานการณดานการพฒนาและการแขงขน แมวากจการจะมการคดโครงการดานตางๆ เพอรองรบสถานการณทกลาวแลวในหวขอทผานมา แตยงมสถานการณอกประเภทหนงทถอเปนสถานการณ เชงรกทกจการทงหลายมกจะใชความคดสรางสรรคและการมองการณไกล เพอปองกนปญหา หรอสรางโอกาสในการพฒนา ทงน เพอรกษาความไดเปรยบหรอพฒนาองคการอยางยงยนตอไป สถานการณทนาสนใจ ประกอบดวย

ก. การเพมความรวดเรว ความถกตอง และความแมนตรงในการใหบรการลกคา ทงนเพอรกษาความไดเปรยบในการสรางความพงพอใจอยางถาวรตอกลมลกคาเกา การแสวงหาหรอตอบสนองความ ตองการของลกคาหรอผรบบรการรายใหม

ข. การพฒนาคณภาพของสนคาและบรการใหมมาตรฐานสงกวา หรอ ดกวาเดม

๖๘ส านกงานสหกรณจงหวดปตตาน, เทคนคการบรหารโครงการ, (ปตตาน : ส านกงานสหกรณ

จงหวดปตตาน, ๒๕๕๓), หนา ๙.

๔๘

ค. การเสนอสนค าหรอบรการใหม (New Products) ท เป นประโยชน ต อ ผรบบรการมากยงขน รวมทงการสรางโอกาสใหมในรปของการเสรมสรางคณคา (Value Creation) ในระยะยาวใหแกผรบบรการ

ง. การเตรยมความพรอมในอนทจะเผชญกบภาวะวกฤต และความเสยง ทงหลาย อนถอเปนสงทหลกเลยงไดยาก ดวยการศกษา คนควา วจย ทดลอง หรอบกเบกงานดานตางๆ ทเปนการคาดหมายลวงหนาวาจะลดทอนความสญเสยลง ถาหากเหตการณเหลานนเกดขนจรง

ในการทจะเตรยมตวรบมอกบสถานการณทงสองกรณดงกลาวนน นกบรหารทกคนควรทจะเตรยม “คดและท างานเปนโครงการ (Projectization)” ไวลวงหนาซง หมายความวา นกบรหารจะก าหนดและพฒนาแนวคดโครงการประเภทตางๆ ขนเพอใชเปนกลวธในการแกไขสถานการณทงหลายทไดน าเสนอไวแลว๖๙

สรปไดวา ความส าคญของโครงการนน เพอใชเปนกลไกในการแกไขปญหาและสถานการณ เพอชวยใหหนวยงานสามารถแกไขปญหาตางๆทจะเกดขนกบองคการได รวมถงการสามารถตรวจสอบผลการด าเนนงานตางๆขององคกรได

๒.๒.๖ ลกษณะส าคญของโครงการ ลกษณะของโครงการ ประกอบดวย๗๐ ๑. โครงการตองเปนระบบ (System) ซงประกอบดวยปจจย (Input) กระบวนการ

(Process) ผลผลต (Output) และตวตรวจสอบกลบ (Feed Back) ตวปอน (Input) หมายถ ง ส งท ตองการใส เขาไปให ไดผลผลต (Output) ไดแก

งบประมาณ วสดอปกรณ บคลากร แรงงาน เปนตน กระบวนการ (Process) หมายถง วธด าเนนการในการเปลยนแปลง ปรบปรงตวปอน

หรอปจจยโดยอาศยเทคนคและวทยาการใหเกดผลผลตตามวตถประสงคทก าหนดไว ผลผลต (Output) หมายถง ผลทตองการซงเกดจากกระบวนการ ผลผลตอาจม

คณลกษณะดงน การเพมคณภาพ เพมปรมาณ เกดวทยาการใหม ตวตรวจสอบกลบ (Feed Back) เปนกรรมวธตรวจสอบความผดพลาดทอาจเกดขนใน

แตละขนตอนดงภาพ

๖๙ปกรณ ปรยากร, การบรหารโครงการ:แนวคดและแนวทางในการสรางความส าเรจ คณะรฐ

ประศาสนศาสตร สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร, หนา ๓ -๔. ๗๐อางแลว, ส าราญ มแจง, รศ.ดร., การประเมนโครงการทางการศกษา, หนา ๑๒ – ๒๐.

๔๙

แผนภาพท ๒.๑ แสดงทฤษฎระบบ

๒. โครงการตองมวตถประสงค (Objective) การเขยนโครงการนนจะตองมวตถประสงคและวตถประสงคของโครงการตองชดเจนและสอดคลองกบวตถประสงคระดบสงในแตละระดบ

๓. โครงการตองเปนเรองของอนาคต โครงการเปนสงทยงไมเกดขนเพราะเปนเรองของอนาคต เพราะฉะนนการเขยนโครงการจะตองวางแผนอยางรอบคอบและตองแสวงหาขอมลใหมากทสดทจะมากได ถาขอมลไมเพยงพออาจจะเปนผลใหโครงการนนลมเหลวได

๔. โครงการตองมระยะเวลาทแนนอน มจดเรมตนและจดสนสดโครงการ หากมการด าเนนงานไปเรอย ๆ โดยไมมก าหนดระยะเวลาไว จะไมถอเปนโครงการเพราะเขาลกษณะของการด าเนนงานตามปกต

๕. โครงการตองมความเปนเอกเทศ ความมเอกเทศหมายความวาแตละโครงการจะสามารถด าเนนไปไดตามขนตอนของโครงการนน ๆ โดยไมขนอยกบโครงการใดโครงการหนงเปนองคประกอบ

๖. โครงการควรมลกษณะเรงดวนหรอมตนทนต า โครงการทดควรจะมลกษณะการเสรจสนโครงการในระยะสนสด คาใชจายนอยทสด ผลผลตตรงตามวตถประสงคมากทสด

๗. โครงการควรมสถานทด าเนนงาน โครงการตองระบใหชดวาจะด าเนนงานขอใด ใชสถานทใดเปนทด าเนนงาน

๘. โครงการควรมลกษณะเปนงานเรมตนหรองานพฒนา ๙. โครงการจะตองสอดคลองกบนโยบายของหนวยงาน ลกษณะของโครงการประกอบดวยขอจ ากด ๓ ประการคอ ขอบเขตของโครงการ

เวลา และคาใชจาย ขอจ ากดนมผลกระทบตอความส าเรจของโครงการ๗๑ ขอบเขตของโครงการ : งานท โครงการตองท าคออะไร อะไรคอสงทลกคาหรอ

ผสนบสนนคาดหวงจากโครงการ เวลา : เวลาทใช ตารางเวลาของโครงการ คาใชจาย : งบประมาณโครงการ

๗๑Schwalbe. K, Information Technology Project Management, 5th edition, (MA.:

Thomson, 2007), pp.1-5..

Input Process

Feed Back

Output

๕๐

แผนภาพท ๒.๒ ความสมพนธระหวางขอจ ากดโครงการ

ทมา : Schwalbe, 2007

จากแผนภาพท ๒.๒ แสดงความสมพนธระหวางขอจ ากดโครงการ การบรหารขอจ ากดจงเปนการแลกเปลยนระหวางขอบเขต เวลา และคาใชจายของโครงการเมอมการเปลยนแปลงขอจ ากดขอใดขอหนง จะสงผลกระทบตอขอจดกดทเหลอ เชน ลดขอบเขตงานเพอใหสอดคลองกบเวลา และงบประมาณ โครงการทกโครงการมความเสยง ผจดการโครงการตองตดสนใจวาขอจ ากดใดทส าคญทสด ถาเวลาส าคญทสด ผจดการโครงการตองเปลยนขอบเขตของโครงการและคาใชจายเพอใหสอดคลองกบตารางเวลา แตถาขอบเขตโครงการส าคญทสด ผจดการโครงการอาจตองปรบเวลาและคาใชจาย

องคประกอบของโครงการ ประกอบดวย๗๒ ๑. ชอโครงการ: เปนสงทบงบอกใหทราบในเบองตนถงโครงการทจะด าเนนการ

ชอโครงการควรเปนชอทชดเจน กระชบ และเขาใจงาย ๒. ผรบผดชอบโครงการ: เปนการบงบอกหวหนาโครงการหรอผทรบผดชอบโครงการ

ควรจะระบชอบคคล รวมทงต าแหนงและหนาท ไมควรระบเปนชอของหนวยงานเพยงอยางเดยวเพราะอาจเกดความยากล าบากในการตดตามหาผรบผดชอบโครงการ

๓. หลกการและเหตผล: เปนการอธบายถงทมา ปญหา และเหตจ าเปนทจะตองมการจดท าโครงการ โดยมขอมลมาสนบสนน นอกจากนนควรชแจงถงผลทจะไดรบจากการด าเนนโครงการดวย

๗๒สโขทยธรรมาธราช, ความรทวไปเกยวกบการวเคราะหและประเมนโครงการ, [ออนไลน],

แหลงขอมล : http://www.stou.ac.th/stouonline/lom/data/sec/Lom14/01-01-01.html, [๒๓ สงหาคม ๒๕๕๘].

๕๑

๔. วตถประสงค: คอ สงทตองการจะไดรบหรอผลงานทไดจากการด าเนนโครงการ โดยวตถประสงคดงกลาวตองสอดคลองกบภารกจขององคกรดวย การก าหนดวตถประสงคทดจะตองมคณลกษณะทมความเฉพาะเจาะจงซงควรประกอบไปดวย SMART คอ

S = Specific หมายถง วตถประสงคทดจะตองมความชดเจน เปนรปธรรม จบตองได M = Measurable คอ วตถประสงคทดจะตองสามารถวดและประเมนผลงานได A = Attainable คอ วตถประสงคทดจะตองสามารถท าใหบรรลได R = Realistic คอ วตถประสงคทดจะตองอยบนพนฐานความเปนจรง T = Timely คอ วตถประสงคทดจะตองมการก าหนดกรอบเวลาทแนนอน ๕. เปาหมาย: คอ ผลลพธสดทายทจะไดรบจากการด าเนนโครงการซงเปนการก าหนดใน

เชงปรมาณหรอคณภาพ และอาจจะเปนจ านวนผทเขารวมโครงการหรอจ านวนผทจะไดรบประโยชนจากโครงการกได

๖. วธด าเนนการ: เปนส งท ระบถงล าดบขนตอนการด าเนนกจกรรมยอยตางๆ ของโครงการ เพอใหบรรลตามวตถประสงคทไดตงไว

๗. ระยะเวลาด าเนนการ: เปนการบงบอกถงระยะเวลาการด าเนนโครงการทตงไว โดยมจดบอกเวลาตงแตเรมตนและสนสด

๘. งบประมาณ: เปนการประมาณการคาใชจายในการจดท าโครงการ โดยอาจจ าแนกออกเปนหมวดหม เชน คาด าเนนโครงการ คาบรหารจดการโครงการ คาตดตามและประเมนผลเปนตน นอกจากนนยงตองระบแหลงทมาของงบประมาณทไดรบดวยวามาจากแหลงใด

๙. สถานท: เปนการระบสถานทหรอพนททใชในการด าเนนโครงการ โดยจ าเปนตองระบใหชดเจนและเจาะจง

๑๐. ผลทคาดวาจะไดรบ: คอสงทจะไดรบทงทางตรงและทางออมถาด าเนนโครงการอยางครบถวนสมบรณ โดยตองระบใหสอดคลองกบวตถประสงคและเปาหมายของโครงการ

๑๑. การประเมนผล: เปนการระบวธการประเมนหรอประเดนทควรประเมน เพอจะไดทราบวาโครงการทจดท านนบรรลวตถประสงคหรอไม

๕๒

แผนภาพท ๒.๓ องคประกอบของโครงการ ทมา : สโขทยธรรมาธราช, ความรทวไปเกยวกบการวเคราะหและประเมนโครงการ, [ออนไลน], แหลงขอมล :

http://www.stou.ac.th/stouonline/lom/data/sec/Lom14/01-01-01.html, [๒๓ สงหาคม ๒๕๕๘].

ประเภทของโครงการ โครงการมลกษณะทหลากหลายทงในเรองของขนาด ขอบขาย เวลา กลมลกคา หรอผรบบรการ รวมทงอายการใชงานโครงการ (Project life) การแบงประเภทโครงการตามลกษณะของสถานการณทจะเผชญรวม ๓ ประเภทคอ

๑. โครงการปรบปรงหรอแกไขปญหาตางๆ (Improvement project) ซ งในทน หมายความรวมถง โครงการปรบสมรรถนะดานตางๆขององคการ (Competency improvement) เพอน าไปสการท างานทกระตอรอรนมากยงขนดวย

๒. โครงการรเรมหรอพฒนานวตกรรม (Innovative project) ดานตางๆทงในสวนของทน อปกรณ เครองมอ เครองจกร เทคโนโลย ความร วทยากร และปญญาประดษฐ ทงหลายทมคณคาอยางสงยงตอองคการ

๕๓

๓. โครงการวจยและพฒนา (Research and Development Project) ทงนเพอทมเทหรออทศใหกบการคนควา การท าการทดลอง การฝกปฏบต การบกเบกหรอน ารอง (Pilot) ในพนทหรอกลมคน เพอหาขอสรปทเหมาะสม และเปนประโยชนตอการจดการในระยะยาว๗๓

ลกษณะส าคญของโครงการ โครงการทผบรหารก าหนดขนไมวาจะเปนประเภทใด จะมลกษณะเฉพาะทส าคญคลายคลงกนดงตอไปน๗๔

๑. ขอบขายของงานโครงการ (Project Scope) อนหมายถงกจกรรมตางๆของ โครงการ (Project Activity Packages) มลกษณะเปนเอกเทศ หรอมลกษณะเฉพาะ (Unique) ทแตกตางไปจากงานประจ าบางไมมากกนอย หรออาจจะเปนกจกรรมใหมทงหมดกได

๒. มหนวยงานหรอองคกรโครงการ (Project Organization) ทรบผดชอบในการจดการโดยเฉพาะ (หรออาจจะเรยกวาเปนองคกรเจาภาพ) โดยองคกรดงกลาวนจะท าหนาทเปนการชวคราว (Temporary unit)

๓. มวตถประสงคหรอผลลพธ (Outcomes or Results) ของโครงการทมตวชวดชดเจน (Key indicators) มคณคาและคณประโยชนอยางส าคญตอกลมคน หรอพนทเปาหมายไดเปนอยางด ทงนอาจจะมการระบถงการเปลยนแปลงทเปนประโยชนโดยตรง (Intended benefit) ในลกษณะใดลกษณะหนง หรอกอใหเกดผลประโยชน (Interest) อยางใดอยางหนง ทมสามารถวดได (Measurable) หรอ สามารถช ให เหนถงผลการเปลยนแปลงท เกดขน ในเชงบวก (Positive Consequences) หลงจากการด าเนนงานโครงการแลวเสรจได โดยเมอเปรยบเทยบกบสภาพการณ ทปราศจากโครงการ (Without Project) แลว ถอวาการมโครงการ (With Project) กอให เกดประโยชนโดยแทจรง

๔. ในการจดการโครงการ ผบรหารและทมงานโครงการตองพรอมทจะ เผชญกบความไมแนนอนและความเสยง (Uncertainty and Risk) ดานตางๆ เสมอ ดงนนในการวางแผนและเตรยมการโครงการ ควรทจะมการศกษาและวเคราะหความเปนไปได และประเมนความเสยงล วงหน า เพ อประโยชน ในการแสวงหาลท างในการบรหารและจดการความเส ย ง (Risk management) ไวลวงหนา

๕. ในการบรหารและการจดการโครงการ จ าเปนตองเนนถงความส าคญของการเชอมโยงหรอบรณาการ (Interfacing or Integration) ระหวางองคกรทเปนเจาของโครงการ (Project Owner) กบองคกรทท าหนาทในการจดการโครงการ (Project Organization) ทงน เปนทชดเจนวาผจดการโครงการ จะตองปฏบตงานตามเงอนไขหรอขอก าหนดโครงการ (Terms of Reference) ทเจาของโครงการก าหนดไว

๖. ในการจดการโครงการผบรหารโครงการและผจดการโครงการตอง ค านงถง ขอจ ากดดานเวลา (Time) คาใชจาย (Cost) และคณภาพ (Quality) ตามทก าหนดไวในเงอนไขของโครงการเสมอ ในบรรดาลกษณะส าคญเหลาน Project Management Institute (PMI) ซงเปน

๗๓อางแลว, ปกรณ ปรยากร, การบรหารโครงการ:แนวคดและแนวทางในการสรางความส าเรจ

คณะรฐประศาสนศาสตร สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร, หนา ๔ – ๕. ๗๔เรองเดยวกน, หนา ๕ – ๗.

๕๔

องคกรทางวชาชพของสหรฐอเมรกา พจารณาวาถอวาสงส าคญทสดของคณลกษณะทส าคญ ทสดมอยสองเรอง คอ

ก. ลกษณะงานเปนเอกเทศ หรอลกษณะพเศษ (Unique) ในเรองนค าวาเอกเทศหรอลกษณะพเศษมความหมายวา ผลผลตหรอ บรการทเปนผลงานของโครงการ มความแตกตางในบางดานจากผลผลตหรอบรการตางๆ ทมอย เดม (Unique means that the product or service is different in some distinguish way from all similar products or services)

ข. ลกษณะชวคราว (Temporary) ลกษณะชวคราว มความหมายวา โครงการทกโครงการมระยะเวลาเรมตน และสนสดทแนนอน (Temporary means that every project has a definite beginning and a definite end) ดงนน ความส าคญของการก าหนดเวลาทด ทงในสวนทตองตอบค าถามหลกทวา โครงการควรจะเรมเมอใด ควรจะเสรจเมอใด ควรใชเวลาในการด าเนนงานเทาไร จงจะสอดคลองกบ ความจ าเปนเหมาะสมกบเนอหาเชงเทคนค (Technical aspect) และสามารถตอบสนองความ ตองการของผทจะใชประโยชนจากโครงการอยางถกตอง แมนตรง และทนกาล

จากลกษณะตางๆ ดงกลาวน จะเหนไดวาโครงการกบงานประจ าหรอการปฏบตงานภาวะปกต แมจะมความคาบเกยวของตอเนองกนคอ เมองานประจ ามปญหาหรอไมสามารถตอบสนองตอความตองการตางๆ ได กจะใชโครงการเปนกลไกในการแกไข และเมองานโครงการสนสดลงกจะถายโอน (Transfer) ผลงานขนสดทายของโครงการ (Final outputs) น าไปสการด าเนนงานของฝายประจ าหรอฝายปฏบตการ (Operations) ตอไป เพอความเขาใจทชดเจนมากขน

โดยทวไปโครงการจะมฐานทมาจากขอมลทเปนจรง และผานการวเคราะหแลว นนคอ การไดมาซงโครงการแตละโครงการนน จะตองมขอมลทไดมการวเคราะหและเชอถอไดวา มความ ตองการจ าเปนอยางแทจรงทจะตองก าหนดใหมโครงการและจะมองคประกอบเชงระบบทประกอบดวย ปจจยน าเขา (Input) ซงเปนทรพยากรทใชในการบรหาร หรอด าเนนโครงการกระบวนการ (Process) ซงตองมการบรหารจดการหรอด าเนนโครงการอยางเปนระบบ และผลผลต (Product) ซงเปนผลทจะเกดขนหรอไดรบจากโครงการคณลกษณะทส าคญของโครงการมดงตอไปน๗๕

๑. ขอบขายของงาน (Scope) มลกษณะเปนเอกเทศ หรอมลกษณะเฉพาะ (Unique) ทแตกตางไปจากงานประจ า กลาวคอ ในแตละโครงการจะมวตถประสงคเฉพาะเจาะจง ๖ (Specific Objective) ทชใหเหนวา โครงการมผลลพธ (Outcomes) ทคาดหมายไวลวงหนาอยางชดเจน โดยมผลงาน (Outputs) เปนเปาหมายทระบตวชวดทชดเจน กบมลกษณะทแตกตางไปจากงานประจ า

๒. มองคการ (Organization) รบผดชอบในการจดการโดยเฉพาะและท าหนาทเปนการชวคราว (Temporary) เนองจากโครงการทกประเภทจะมระยะเวลาการด าเนนงานนบตงแต เรมตนไปจนถงจดสนสดทชดเจน ดงนนองคการทรบผดชอบโครงการจงเปนองคการทมระยะเวลา รบผดชอบงานแนนอนตายตว งานโครงการจงถอเปนงานชวคราว เมอเสรจภารกจกจะสงมอบงานให

๗๕Turner, 1993, อางถง ใน ปกรณ ปรยากร, การบรหารโครงการ: แนวคดและแนวทางในการ

สรางความส าเรจ, พมพครงท ๗, (กรงเทพมหานคร : ส านกพมพเสมาธรรม, ๒๕๔๘), หนา ๘-๑๐.

๕๕

องคการทจะรบผลงานของโครงการไปด าเนนการเปนงานประจ า ตลอดอายของโครงการ (Project Life)

๓. เกดการเปลยนแปลงท เปนประโยชน (Beneficial) โดยผลลพธของโครงการ (Outcomes or Results) ตอบสนองความตองการของกลมเปาหมาย กลาวคอ ในการวางแผน โครงการจะตองพจารณาวา ผลประโยชนของโครงการทจะเกดขนตอกลมเปาหมาย คออะไร ซง ผลประโยชนนจะพจารณาทงในสวนทคดเปนตวเงนได หรอจบตองได (Tangible Benefits) และทไมอาจคดเปนตวเงนหรอไมอาจจบตองได (Intangible Benefits) และผลประโยชนดงกลาวจะกอใหเกด คณประโยชน หรอผลก าไร (Benefits) ตอกลมเปาหมายมากนอยเพยงใด

๔) ในการจดการโครงการผบรหารและทมงานโครงการตองพรอมทจะเผชญกบ ความไมแนนอนและความเสยงตางๆ เสมอ โดยท โครงการทกประเภทยอมจะน าไปส การเปลยนแปลง ทมผลทงในดานบวกและลบ กบยงตองเผชญกบปญหาและอปสรรคตางๆ อยางมากมาย เชน ผมสวนไดเสย (Stakeholders) ของโครงการนน อาจใหการยอมรบหรอมทาททอาจจะตอตานและคดคาน หรอใน ระหวางการด าเนนโครงการอาจมการเปลยนแปลงดานตางๆ ทงในทางการเมอง การบรหาร เศรษฐกจ สงคม ภมศาสตรกายภาพ สภาวะแวดลอมและดานอนๆ ทอาจจะเปนปจจยเกอหนนใหโครงการด าเนน ไปอยางราบรน หรอฉดดงใหเกดภาวะชะงกงนกเปนได ดวยเหตดงกลาวน ผจดโครงการและทมงานทรบผดชอบจ าเปนตองมขอมลทดพอ ส าหรบเปนฐานในการประเมนความไมแนนอนและความเสยงทจะ เปนประโยชนในการแสวงหาลทางเพอรบมอกบสถานการณทอาจจะเกดขนตอไป

๕. ในการจดการโครงการผบรหารโครงการตองค านงถงขอจ ากดดานเวลา คาใชจาย และคณภาพตามทก าหนดไวในเงอนไขของโครงการสงเหลานถอวาเปนหวใจส าคญในการวางแผนโครงการซงเปนเรองทจะน าไปสการจดวางระบบการควบคม (Controlling Systems) ทแนนอนและชดเจนอกดวย ในดานเวลา ผจดการโครงการตองผลกดนใหมการเรมงานโครงการอยาง ถกตองตามเวลาทก าหนด และส าเรจเสรจสนภายในระยะเวลาทก าหนดไว ในดานคาใชจายผจดการโครงการจะตองผลกดนใหมการบรหารและวางระบบการจดการดานการเงนและงบประมาณอยางเขมงวด กวดขน โดยพยายามผลกดนงานใหเกดประโยชนสงสด สวนในดานคณภาพนน ผจดการโครงการจ าเปนตองวางแนวทางใหผลงานทเกดขนไดมาตรฐานตรงตามคณลกษณะงาน (Specification) โดยมคา ความบกพรองเปนศนย (Zero defect)

๖. ในการจดการโครงการจ าเปนตองเนนความส าคญของการบ รณ า การ (Integration) กบองคการหลก หรอหนวยงานของเจาของโครงการเรองนใหถอวาเปนเรองทส าคญยงยวดในการจดการโครงการกลาวคอ แมวาองคการทรบผดชอบโครงการจะมความเปนเอกเทศในการบรหารงาน แตกมไดตดขาดโดยสนเชงจากองคการตางๆ ของหนวยงานหลกทท าหนาทในการก าหนด โครงการและน าผลลพธของโครงการไปด าเนนงานในรปของงานประจ า ดงนนการวางจดเชอมโยง ไมวาจะเปนตวบคคล องคการหรอระบบงาน จงถอเปนเรองทจ าเปนตองก าหนดไวลวงหนาอยางชดเจน เพอลดขอขดแยง หรอความเขาใจทไขวเขว สบสน ไมตรงกนระหวางหนวยงานตางๆ ทเกยวของ

๕๖

โครงการจะมลกษณะส าคญคอ มวตถประสงคและเปาหมายทชดเจน มลกษณะเฉพาะเจาะจง หรอมความเปนเอกเทศ มการก าหนดเวลาเรมตนและเวลาสนสดของโครงการไว อยางชดเจน สาระในองคประกอบของโครงการมความเกยวเนองสมพนธกน เชน วตถประสงคสอดคลอง กบสภาพปญหาหรอความตองการจ าเปน วธด าเนนการสอดคลองสนองตอบตอวตถประสงค เปนตน ในการจดการโครงการตองมหนวยงานหรอฝายทรบผดชอบโดยเฉพาะ เพอก ากบดแลโครงการตลอด ระยะเวลาทด าเนนโครงการผบรหารและทมงานโครงการตองพรอมทจะเผชญกบความไมแนนอนและความเสยงตางๆ เสมอ ตองค านงขอจ ากดดานเวลา คาใชจาย และคณภาพตามทก าหนดไวในเงอนไขของโครงการและตองพจารณาผลประโยชนของโครงการทจะเกดขนตอกลมเปาหมาย๗๖

รปแบบของการก าหนดโครงการทนยมม ๒ ลกษณะ คอ โครงการแบบดงเดม (Conventional Method) และโครงการแบบเหตผลสมพนธ (Logical Framework) โครงการแตละ ลกษณะมองคประกอบโดยสรปดงน๗๗

๑. องคประกอบของโครงการแบบดงเดม โครงการแบบดงเดม มองคประกอบของโครงการและสาระโดยสรปของแตละ

องคประกอบ ดงน ๑.๑ ชอโครงการ เปนสวนทบอกวาเปนโครงการประเภทใด เรองอะไรและ

เกยวของกบใคร เชน โครงการพฒนาครและบคลากรของโรงเรยนขนาดเลกโดยใชโรงเรยนเปนฐาน โครงการเสรมสรางนสยรกการอานของนกเรยน โรงเรยน... เปนตน

๑.๒ หลกการและเหตผล เปนสวนทอธบายถงหลกการและเหตผลวา ท าไมจงตองจดท าโครงการโดยระบถงสภาพปญหา และความตองการทตองท าใหเกดโครงการรายละเอยดของหลกการและเหตผลตองชใหเหนทมา และความส าคญของโครงการนนอยางชดเจน

๑.๓ วตถประสงคและเปาหมาย วตถประสงคเปนขอความทระบถงสงทองคกร หรอผจดท าโครงการตองการหรอคาดหวงใหเกดขนหลงจากด าเนนโครงการเสรจสนแลว การก าหนด วตถประสงคตองเฉพาะเจาะจง สามารถตอบค าถามไดวา สงทตองท าใหเกดขนในโครงการนนคออะไร ตองการผลงานหรอผลผลตอะไร สวน เปาหมายเปนการก าหนดขอบเขตและลกษณะของการปฏบตงาน หลงจากทไดก าหนดวตถประสงคแลว เพอใชเปนเครองมอก ากบการบรหารโครงการนนๆ ใหไปสวตถประสงคทตองการและเปนสวนทแสดงใหเหนวา ถาจะท างานใหบรรลวตถประสงคของแตละขอนน จะตองท างานอยางไร ในปรมาณเทาใด และท าเมอใด ซงมกจะบอกใหทราบถงปรมาณและคณภาพ

๑.๔ วธด าเนนการ เปนสวนทระบขนตอนทแสดงรายละเอยดกลยทธหรอวธ ด าเนนงานวาจะท าอะไร อยางไร ใครรบผดชอบและปฏบตดวยวธใดจงจะสามารถบรรลวตถประสงคและเปาหมายทก าหนดไว โดยระบ ขนตอนส าคญๆ ของการด าเนนงานและกจกรรมตางๆ ทตองด าเนนงาน ภายใตโครงการนนๆ

๗๖พ ชต ฤทธจรญ , ผศ .ดร., การวจยการบ รหารการศกษา, พมพคร งท ๒ , (นนทบ ร :

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, ๒๕๕๗), หนา ๗. ๗๗เรองเดยวกน, หนา ๗ – ๙.

๕๗

๑.๕ ระยะเวลาในการด าเนนงาน เปนสวนทบงบอกแผนการด าเนนงาน ซงเปน ชวงเวลาทงหมดทใชในการด าเนนโครงการวามระยะเวลานานเทาใด จากวน – เดอน – ปใด ถงวน – เดอน – ปใด ซงอาจอยในรปของแผนก าหนดรายการปฏบตงาน ตารางท างาน หรอปฏทนปฏบตงาน

๑.๖ ทรพยากรและงบประมาณ เปนสวนทแสดงรายละเอยดของงบประมาณ และทรพยากรของโครงการโดยระบยอดรวมของคาใชจายทงหมดของโครงการรายละเอยดคาใชจายใน แตละดาน พรอมทงระบแหลงการเงนและทรพยากรอนๆ ทเกยวของดวย

๑.๗ การตดตามและประเมนผล เปนสวนทแสดงใหเหนถงวธการควบคม ก ากบ และประเมนโครงการซงจะตองระบรายละเอยดเกยวกบวธการประเมนระหวางการด าเนนโครงการการตรวจสอบความกาวหนา การก ากบ ตดตาม และควบคมโครงการตลอดจนการประเมนผลสรปเมอสนสด โครงการ

๑.๘ ผลทคาดวาจะไดรบ เปนสวนทบงบอกถงผลพลอยไดทเกดจากการด าเนน โครงการทคาดวาจะไดรบนอกเหนอจากทไดระบไวในวตถประสงคของโครงการผลทคาดวาจะไดรบกคอ ผลกระทบในทางทดทคาดวาจะเกดขนจากโครงการไมใชผลโดยตรงทไดตามวตถประสงค

๑.๙ ผรบผดชอบโครงการเปนสวนทระบใหทราบวาใครเปนผรบผดชอบ โครงการซงอาจจะเปนชอหนวยงานหรอชอบคคลกได

๒. องคประกอบของโครงการแบบเหตผลสมพนธ การจดท าโครงการแบบเหตผลสมพนธนใชหลกการแสดงความสมพนธในเชงเหตผล

ตอเนอง ประสานกนทงแนวตง (Vertical) และแนวนอน (Horizontal) ขององคประกอบทเปน โครงสรางพนฐานของโครงการตางๆ ถอวาเปนเครองมอในการก าหนดและจดเตรยมโครงการทด ทงน เพราะโครงการแบบเหตผลสมพนธจะเปนชดขององคประกอบทมความสมพนธเชอมโยงกนในทาง ตรรกวทยา ซงองคประกอบดงกลาว ไดแก จดมงหมายของโครงการ (Goal) ซงกคอวตถประสงคของแผนงานทอยเหนอโครงการวตถประสงคของแผนงานกคอวตถประสงคทแทจรงของโครงการผลผลต ของโครงการกจกรรมและปจจยของโครงการแสดงดงตารางท ๒.๑

๕๘

ตารางท ๒.๑ ตารางโครงการแบบเหตผลสมพนธ๗๘

รายละเอยดโดยสรป ดชนชวด

ความส าเรจ แหลงขอมล/แหลง

อางอง เงอนไขความส าเรจ/ ขอสมมตฐานทส าคญ

goal จดหมายการพฒนา

ความส าเรจของจดหมาย

หลกฐานหรอแหลง พสจน

ขอสมมตฐาน : เพอสนบสนน การพฒนาระยะยาว

Purpose วตถประสงคโครงการ

เมอโครงการเสรจ สนลง

หลกฐานหรอแหลง พสจน

ขอสมมตจาก purpose to goal

outputs ผลผลต/ผลงาน

ความส าเรจของผลงาน

หลกฐานหรอแหลง พสจน

ขอสมมตจาก outputs to purpose

activities กจกรรมหลก

ก าหนดการ หลกฐานหรอแหลง พสจน

ขอสมมต/เงอนไขจาก activities to output

resources ทรพยากร

งบประมาณ หลกฐานหรอแหลง พสจน

ขอสมมต/เงอนไขจาก resources to activities

จากตารางท ๒.๑ สามารถอธบายไดดงน๗๙ ๑. รายละเอยดโดยสรป คอขอสรปสาระส าคญของโครงการประกอบดวย

๑.๑ จดหมายการพฒนา (Goal) คอ วตถประสงคของการพฒนาในระดบทสงกวาโครงการและเปนเหตผลทมาของโครงการประการหนง โครงการจงตองมงใหบรรลจดหมายน

๑.๒ วตถประสงคโครงการ (Project Purposes) คอ ผลทเฉพาะเจาะจงทโครงการมงจะ บรรลผลภายในระยะเวลาของโครงการวตถประสงคนจงเปนวตถประสงคทแทจรงของโครงการซงจะ บรรลผลตามทก าหนดไวเมอโครงการไดผลผลตหรอผลงานตามทตองการ

๑.๓ ผลงาน (Project Outputs) คอ ผลผลตหรอผลงานทเกดขนโดยตรงจากการด าเนนกจกรรมตางๆ ของโครงการและเมอโครงการไดผลงานตามทก าหนดไวผลงานนจะสงผลใหวตถประสงค ของโครงการบรรลผลตามเปาหมาย

๑.๔ กจกรรมหลก (Activities) คอ กจกรรมตางๆ ของโครงการทจ าเปนตองมการด าเนนงานเพอใหไดผลงานตามทก าหนดไว

๑.๕ ทรพยากร (Resources) คอ กจกรรมและทรพยากร โดยกจกรรมคอ ขนตอนการด าเนนงานเพอใหไดผลผลตหรอผลงาน แตละผลงานจงตองมกจกรรมทตองด า เนนการสวนทรพยากร ไดแก ทรพยากรหรอปจจยทจ าเปน เชน งบประมาณ เพอท าใหกจกรรมสามารถด าเนนการไดเมอมการใชทรพยากรและด าเนนตามกจกรรมแลวกจะไดผลงานตามทตองการ

๗๘ด ารง วฒนา, คมอการจดท าแผนยทธศาสตรส าหรบหนวยงานภาครฐ , (คณะรฐศาสตร

จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ม.ป.ป.), หนา ๑๐. ๗๙เรองเดยวกน, หนา ๑๐-๑๑.

๕๙

๒. ดชนชวดความส าเรจ คอการวดความส าเรจของโครงการตามทระบไวในคอลมนแรก ดชน วดความส าเรจทก าหนดขนจะตองเปนดชนชวดทดสามารถวดผลส าเรจไดโดยตรง โดยเฉพาะผลส าเรจ ของวตถประสงคและผลงานโครงการและชใหเหนกจกรรมตางๆ ของโครงการวาจะเรมด าเนนการเมอใด รวมทงปรมาณและคณภาพของทรพยากรทตองการ

๓. แหลงขอมล/แหลงอางอง คอการพสจนถงการบรรลวตถประสงคในระดบตางๆ เพอวดผลส าเรจหรอความลมเหลวของโครงการซงจะบอกใหทราบวาสามารถคนหาหลกฐานมาพสจนไดจากทไหนบาง เชน จากการสมภาษณจากขอตกลง จากเอกสารงบประมาณ และจากการรายงานและตดตาม ประเมนผล เปนตน

๔. เงอนไขแหงความส าเรจ/ขอสมมตทส าคญ คอปจจยตางๆ ทอยนอกเหนอการควบคม ของโครงการโดยตรง แตมความจ าเปนเพอความส าเรจของโครงการเชน เมอม Inputs ของโครงการแลว กพจารณาถงขอสมมตหรอเงอนไขทจะท าใหวตถประสงคในระดบทสงกวาของโครงการบรรลผล

การเขยนโครงการทง ๒ ลกษณะ มจดเดนจดดอยทแตกตางกน การเขยนโครงการแบบดงเดม สามารถใหรายละเอยดของโครงการไดมาก โดยเฉพาะหลกการและเหตผล วธด า เนนการโครงการลกษณะนเขยนงายและผเกยวของสามารถท าความเขาใจไดงายเชนกน อยางไรกตามโครงการแบบดงเดม อาจยากตอการตรวจสอบองคประกอบในดานความสมพนธเปนเหตเปนผลตอกน ท าใหมการพฒนาการเขยนโครงการแบบเหตผลสมพนธ ซ งเขยนโดยวเคราะห ให เหนความสมพนธขององคประกอบตางๆ ของโครงการอยางเปนเหตเปนผลชดเจน ชวยใหผรบผดชอบโครงการวางแผนไดละเอยดถถวน และสามารถวเคราะหและประเมนโครงการไดงายขน๘๐

สรปไดวา ลกษณะของโครงการ ประกอบดวย ปจจย (Input) กระบวนการ (Process) ผลผลต (Output) และตวตรวจสอบกลบ (Feed Back) ส าหรบรปแบบของการก าหนดโครงการทนยมม ๒ ลกษณะ คอ โครงการแบบดงเดม (Conventional method) และโครงการแบบเหตผลสมพนธ (Logical framework)

๒.๒.๗ การประเมนโครงการ

๑) ความหมายของรปแบบการประเมน รปแบบการประเมน (Evaluation Model) เกดขนเนองจากความพยายามของนก

ประเมนท มงน าเสนอแนวทางในการประเมนโครงการ รปแบบการประเมน คอ กรอบความคดหรอแบบแผนในการประเมนทแสดงใหเหนถงรายการทควรประเมนหรอกระบวนการของการประเมนซงแตละรปแบบจะบอกใหทราบวา ในการประเมนโครงการใดโครงการหนงนน เราควรพจารณาในเรองอะไรบาง (What) ในขณะเดยวกนบางรปแบบอาจมการเสนอแนะดวยวาในการประเมนแตละรายการ/แตละเรองควรพจารณา หรอตรวจสอบอยางไร ซงเปนลกษณะของการเสนอแนะวธการ (How) รปแบบการประเมนสวนใหญเรมตนหรอเกดขนในชนเรยน กลาวคอ เสนอรปแบบการ

๘๐อางแลว, พชต ฤทธจรญ, ผศ.ดร., การวจยการบรหารการศกษา, หนา ๑๐.

๖๐

ประเมน เพอการประเมนผลการจดการเรยนการสอนในหองเรยนเปนส าคญ และตอมามการ ประยกตใชกรอบแนวความคดเหลานนเพอการประเมนงาน/โครงการในวงกวางมากขน๘๑

ความหมายของการประเมนผลโครงการ การประเมนผลโครงการ หมายถงกระบวนการทมงแสวงหาค าตอบวานโยบาย/แผนงาน/โครงการ บรรลตามวตถประสงคและเปาหมายทก าหนดไวหรอไม เพยงใดโดยมมาตรฐานและเครองมอในการวดทแมนตรงและเชอถอได การประเมนผลจงคลายกบการหาใครสกคนหนงเอากระจกมาสองใหเราเหนหนาตาตวเองวา สวยงามดแลวหรอยง มขอบกพรองอะไรบาง จะไดปรบปรงแกไขตนเอง

การประเมนโครงการวาเปนการบรรยาย เกบรวบรวมขอมล เกยวกบเปาหมาย การวางแผน การด าเนนการและผลกระทบ เพอน าไปเปนแนวทางในการตดสนใจเพอสรางความนาเชอถอ และเพอสงเสรม ใหเกดความเขาใจในสถานการณของโครงการและไดใหความหมายของการประเมนวา เปนการก าหนดคณคาหรอขอดบางสงบางอยางเปนระบบ เปนกระบวนการทเกดขนในทกขนตอนของการด าเนนงาน เพอใหไดสารสนเทศทสามารถใชใน การพจารณาการด าเนนการ ซงจะท าใหการด าเนนการเปนไปไดอยางทนทวงท ในทางตรงกนขามผลการ๘๒

การประเมน (Evaluation) โครงการ หมายถง กระบวนการตรวจสอบและตดสนคณคา (Value Judgment) เกยวกบปจจยน าเขา การด าเนนงาน และผลการด าเนนโครงการเพอเปนสารสนเทศส าหรบการปรบปรงการด าเนนโครงการ สรปผลส าเรจของโครงการและพฒนา โครงการตอไป๘๓

จากความหมายของการประเมนโครงการดงกลาวขางตนพอ สรปไดวา การประเมนโครงการเปนกระบวนการรวบรวมขอมลสารสนเทศเกยวกบโครงการใดโครงการหนง โดยมการรวบรวมขอมลและวธการศกษาอยางเปนระบบระเบยบ เพอเปรยบเทยบการปฏบตงานกบเปาหมายทก าหนดไว

ค าวา “การประเมน” ในพจนานกรมฉบบราช บณฑตยสถาน พ .ศ.๒๕๔๒๘๔ ไดบญญตวา หมายถง การประมาณคาหรอราคาเทาทควรจะเปนจรง การประเมนผล หมายถง การพจารณาและวดคาของกจการใดๆ ตามวตถประสงคทตงไว เชน ประเมนผลการสมมนา ประเมนผลการปฏบตงานในรอบปของบรษท เปนตน และยงหมายถงการวางแผน การรวบรวมขอมล และการใช

๘๑ศนยทดสอบและประเมนเพอพฒนาการศกษาและวชาชพ คณะครศาสตร จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย, รปแบบการประเมนโครงการ, [ออนไลน], แหลงขอมล : http://home.kku.ac.th/sompo_pu /spweb/Evaluation/Evaluation-model.pdf, [๒๓ สงหาคม ๒๕๕๘].

๘๒สวมล ตรกานนท, การประเมนโครงการ : แนวทางสการปฏบต , (กรงเทพมหานคร : คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยรามค าแหง, ๒๕๔๓), หนา ๑ – ๒.

๘๓ศนยทดสอบและประเมนเพอพฒนาการศกษาและวชาชพ คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, หลกการตดตามและประเมนโครงการ, [ออนไลน], แหลงขอมล : http://www.pad.moi.go.th/ ppad/DATA/TRAIN18190854/sheet1.pdf, [๒๓ สงหาคม ๒๕๕๘].

๘๔ราชบณฑตยสถาน, พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒, (กรงเทพมหานคร: นานมบกส, ๒๕๔๖), หนา ๖๖๔.

๖๑

ขอมลส าหรบเปนทางเลอกในการตดสนใจ๘๕ เปนการตดสนเกยวกบคณภาพหรอคณคาของสงทตองการประเมนสวนสมหวง๘๖ การประเมนยงหมายถง กระบวนการใชดลย- พนจ (Judgment) และหรอคานยมและขอจ ากดตางๆ ในการพจารณาตดสนคณคาของสงใดสงหนง โดยการเปรยบเทยบผลทวดไดกบเกณฑทก าหนดไว ซงสรปเปนสมการได ดงน๘๗

การประเมน= การวด + ดลยพนจ การประเมนจงเปนกระบวนการทกอใหเกดสารสนเทศ (เชงคณคา) เพอชวยใหผม

อ านาจตดสนใจไดตดสนใจเลอกทางเลอกชองทมประสทธภาพสงสด ดงแสดงในภาพท ๒.๔

แผนภาพท ๒.๔ นยามของการประเมนเพอการตดสนใจ ทมา : สมหวง พธยานวฒน, วธวทยาการประเมน: ศาสตรแหงคณคา, พมพครงท๕,

(กรงเทพมหานคร : ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๕๓), หนา ๒๑. การประเมนโครงการเปนกระบวนการของการแสวงหา การพรรณนา การไดมาซงขอมล

ตลอดจนการเตรยมขอมลสารสนเทศทเปนประโยชนตอการตดสนใจและแสวงหาทางเลอกทเหมาะสมในการด าเนนโครงการ๘๘ การประเมนโครงการเปนการวจยเชงประยกตทมการประยกตใช

๘๕Ehrens and Lehmann, Measurement and Evaluation in Education and

Psychology, 2 nd ed, (New York : Holt, Rinehart and Winoton, 1978), p.16. ๘๖Ebel. R.L., And Frisbie. D.A, Essentials of Educational Measurement, 4 th ed,,

(New Jersey: Prentice–Hall, 1986), p.13. ๘๗สมหวง พธยานวฒน, วธวทยาการประเมน: ศาสตรแหงคณคา, พมพครงท ๕, (กรงเทพมหานคร:

ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๕๓), หนา ๒๐-๒๑. ๘๘Stufflebeam. D.L., and Shinkfield. A.J., Systematic Evaluation, (Boston : Kluwer–

Nijhoff, 1990), p. 159.

๖๒

กระบวนการวจยทางสงคมศาสตรอยางเปนระบบเพอศกษาเกยวกบประสทธผลของโครงการสาธารณะทจดท าขนเพอน าไปสการปรบปรงสภาพแวดลอมขององคการและการใหบรการสงคม๘๙ การประเมนโครงการเปนวธการสบหาขอมลและพจารณาตดสนเกยวกบ โครงการ ๓ ประเดน คอ๙๐

(๑) การก าหนดมาตรฐานเพอใชตดสนคณภาพโดยเทยบกบมาตรฐานทก าหนด (๒) การรวบรวมขอมลสารสนเทศทเกยวของกบโครงการและ (๓) การเปรยบเทยบขอมลสารสนเทศทไดกบมาตรฐานทก าหนดไวเพอตดสนคณคา

คณภาพ คณประโยชน ประสทธผล หรอความส าคญของโครงการซงจะชวยใหไดขอเสนอแนะทจะท าใหบรรลตามวตถประสงคทก าหนดไว หรอชวยใหผเกยวของ ตดสนใจไดวาควรปรบปรง ด าเนนการตอไปหรอขยายโครงการ

การประเมนโครงการเปนกระบวนการในการก าหนดคณคาของโครงการหรอกจกรรมทก าหนดขนภายใตแผนงาน เพอน าไปสการตดสนใจเกยวกบโครงการนนๆ วาด มประสทธภาพ ไดผลเพยงใด๙๑ และการประเมนโครงการหมายถง กระบวนการทกอใหเกดสารนเทศ ในการปรบปรงโครงการและสารนเทศในการตดสนผลสมฤทธของโครงการ๙๒ เปนการตรวจสอบความกาวหนาของโครงการหรอแผนงาน ตลอดจนการพจารณาผลสมฤทธของโครงการหรอแผนงานนนๆ วามมากนอยเพยงใด การประเมนผลเปนกระบวนการบงชถงคณคาของโครงการกลาวคอ โครงการทไดด าเนนการไปแลว ไดผลตามวตถประสงคของโครงการหรอไม เพยงใด สามารถท าไดทงการประเมนกอนเรมโครงการการประเมนขณะทโครงการก าลงด าเนนการอย และการประเมนผลโครงการหลงจากการด าเนนงานไดสนสดแลว๙๓

การประเมนโครงการหมายถงกระบวนการเชงระบบเพอการตรวจสอบ หรอชบงถงประสทธภาพและประสทธผลของโครงการซงจะชวยใหไดขอมลสารสนเทศทเปนประโยชนตอการตดสนใจเกยวกบการบรหารจดการปรบปรงและพฒนาโครงการจากความหมายดงกลาวนชใหเหน ลกษณะของการประเมนโครงการดงน๙๔

๑. การประเมนโครงการเปนกระบวนการทจดท าขนอยางเปนระบบเพอใหไดขอมล สารสนเทศทเชอถอไดและเปนประโยชนตอการตดสนใจของผบรหารหรอผรบผดชอบโครงการ

๘๙Rossi. P.H., Lipsey. M.K., and Freeman. H.E., Evaluation : a Systematic Approach, 7

th ed, (Newbery Park. CA : Sage, 2004), p.16. ๙๐Fitzpatrick. J,L., Sanders. J.R., and Worthen. B.B., Program Evaluation, Alternative

Approaches and Practical Guidelines, (New York : Longman, 2004), p.5. ๙๑ไพศาล หวงพานช, “หลกและวธการประเมนโครงการ,” วารสารวดผลการศกษา, ๑๑ (มกราคม,

๒๕๓๓) : ๓๑. ๙๒สมหวง พธยานวฒน, “ความรพนฐานส าหรบการประเมนโครงการทางการศกษา” ใน สมหวง พธ

ยานวฒน, รวมบทความทางการประเมนโครงการ , พมพครงท๓, (กรงเทพมหานคร : ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๔๙), หนา ๑๑๗.

๙๓สมคด พรมจย, เทคนคการประเมนโครงการ, พมพครงท ๕, (นนทบร : จตพร ดไซน, ๒๕๕๐), หนา ๓๗.

๙๔อางแลว, พชต ฤทธจรญ, ผศ.ดร., การวจยการบรหารการศกษา, หนา ๑๒.

๖๓

๒. การประเมนโครงการเปนกระบวนการในการจดเตรยมสารสนเทศ เพอใชในการตดสนใจเกยวกบการบรหารจดการปรบปรงและพฒนาโครงการ

๓. จดเนนทส าคญของการประเมนโครงการอยทการเพมประสทธภาพ (Efficiency) และประสทธผล (Effectiveness) ของการด าเนนโครงการ

สรปไดวา การประเมนผลโครงการ หมายถงกระบวนการทมงแสวงหาค าตอบวานโยบาย/แผนงาน/โครงการ บรรลตามวตถประสงคและเปาหมายทก าหนดไวหรอไม เพยงใดโดยมมาตรฐานและเครองมอในการวดทแมนตรงและเชอถอได

๒) ประโยชนของรปแบบการประเมน รปแบบการประเมนมประโยชนส าคญ ๔ ประการคอ๙๕

๑. ชวยใหเหนแนวทางหรอกรอบความคดในการประเมนการเรยนรเรองรปแบบการประเมนทหลากหลาย จะท าใหเกดประสบการณในการตดสนใจเลอกใชรปแบบการประเมนได อยางเหมาะสมกบสงทมงประเมน

๒. ชวยใหการก าหนดวตถประสงคของการประเมนมความคมชด และครอบคลมเนองจากรปแบบการประเมนแตละรปแบบมกรอบความคดเชงเหตผล ด งนนการเลอกใชหรอประยกตใชรปแบบใดรปแบบหนง กมแนวโนมทจะก าหนดวตถประสงคของการประเมนใหสอดคลองกบรปแบบนน จงท าใหก าหนดวตถประสงคไดอยางชดเจนครอบคลมและสมเหตสมผล

๓. ชวยใหก าหนดตวแปรหรอประเดนส าคญในการประเมนไดอยางชดเจน ๔. ท าใหผลงานการประเมนความเปนระบบ ครอบคลม เปนทยอมรบและสอ

ความหมาย ไดชดเจน การประเมนผลเปนขนตอนทส าคญมากซงจดมงหมายของการประเมนผลโครงการมดงน

๑. เพอสนบสนนหรอยกเลก การประเมนผลจะเปนเครองมอชวยตดสนใจวาควรจะยกเลกโครงการ หรอสนบสนนใหมการขยายผลตอไป โดยเฉพาะการมโครงการใหมๆ ยงมไดจดท าในรปของโครงการทดลอง (Experimental) ซงมโอกาสจะผดพลาดหรอลมเหลวไดงายความลมเหลวของโครงการจงมใชความลมเหลวของผบรหารเสมอไป ดงนนถาเราประเมนผลแลวโครงการนนส าเรจตามทก าหนดวตถประสงค และเปาหมายไวกควรด าเนนการตอไป แตถาประเมนผลแลวโครงการนนมปญหา หรอมผลกระทบเชงลบมากกวา เรากควรยกเลกไป

๒. เพอทราบถงความกาวหนาของการปฏบตงานตามโครงการ วาเปนไปตามทก าหนดวตถประสงค และเปาหมาย หรอกฎเกณฑหรอมาตรฐานทก าหนดไวเพยงใด

๓. เพอปรบปรงงาน ถาเราน าโครงการไปปฏบตแลว พบวาบางโครงการไมไดเสยทงหมดแตกไมบรรลวตถประสงคทก าหนดไวทกขอ เราควรน าโครงการนนมาปรบปรงแกไขใหดขน โดยพจารณาวา โครงการนนบกพรองในเรองใด เชน ขาดความรวมมอของประชาชน ขดตอคานยม

๙๕ศนยทดสอบและประเมนเพอพฒนาการศกษาและวชาชพ คณะครศาสตร จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย, รปแบบการประเมนโครงการ, [ออนไลน], แหลงขอมล : http://home.kku.ac.th/sompo_pu /spweb/Evaluation/Evaluation-model.pdf, [๒๓ สงหาคม ๒๕๕๘].

๖๔

ของประชาชน ขาดการประชาสมพนธหรอสมรรถนะขององคการทรบผดชอบต า เมอเราทราบผลของการประเมนผล เรากจะไดปรบปรงแกไขใหตรงประเดน

๔. เพอศกษาทางเลอก (Alternative) โดยปกตในการน าโครงการไปปฏบตนน ผบรหารโครงการจะพยายามแสวงหาทางเลอกทดทสด จากทางเลอกอยางนอย ๒ ทางเลอก ดงนนการประเมนผลจะเปนการเปรยบเทยบทางเลอกกอนทจะตดสนใจเลอกทางเลอกใดปฏบตทงนเพอลดความเสยงใหนอยลง

๕. เพอขยายผลในการน าโครงการไปปฏบต ถาเราไมมการตดตามและประเมนผลอยางตอเนอง เราอาจจะไมทราบถงความส าเรจของโครงการ แตถาเราประเมนผลโครงการเปนระยะ สม าเสมอผลปรากฏวา โครงการนนบรรลผลส าเรจตามทก าหนดวตถประสงคเรากควรจะขยายผลโครงการนนตอไป แตการขยาย ผลนนมไดหมายความวาจะขยายไปไดทกพนท การขยายผลตองค านงถงมตของประชากร เวลา สถานท ๓ สถานการณตางๆ เชน โครงการปลกพชเมองหนาวจะประสบความส าเรจดในพนทภาคเหนอ แตถาขยายผล ไปยงภมภาคอนอาจจะไมไดผลดเสมอไป เพราะตองค านงถงลกษณะภมประเทศ ภมอากาศเชอชาตคานยม ฯลฯ ดงนนสงทตองค านงถงคอ สงทน าไปในพนทหนงอาจไดผลดแตน าไปขยายผลในพนทหนงอาจไมไดผล หรอ สงทเคยท าไดผลดในชวงเวลาหนงอาจจะไมไดผลดในอกชวงเวลาหนง

การประเมนโครงการทางการศกษามความส าคญดงตอไปน๙๖ ๑. ชวยชใหเหนวาจดประสงคของการด าเนนงานนนเหมาะสมและเปนไปได ๒. ท าใหทราบวาการด าเนนงานนนบรรลวตถประสงคหรอไม ๓. กระตนใหมการเรงรดปรบปรงการด าเนนงาน ๔. ชวยใหมองเหนขอบกพรองในการด าเนนงานแตละขนตอน ซงจะใชเปนหลกใน

การปรบปรงการด าเนนงาน ๕. ชวยควบคมการด าเนนงานใหมคณภาพและประสทธภาพ ซงจะเปนการลด

ความสญเปลาในการใชทรพยากร ๖. ชวยใหขอสนเทศแกผบรการในดานการด าเนนงาน ๗. ใชเปนแนวทางในการก าหนดวธการด าเนนงานทเหมาะสมในครงตอๆ ไป

จากการพจารณาความหมายของการประเมนโครงการชใหเหนวาการประเมนโครงการเปนกจกรรมส าคญทขาดไมไดในการบรหารจดการโครงการเพราะการประเมนโครงการมประโยชนอยางยงตอการตดสนใจของผบรหารและผรบผดชอบโครงการซงสรปไดดงน๙๗

๑. ชวยใหไดขอมลสารสนเทศตางๆเกยวกบโครงการทน าไปใชในการตดสนใจเกยวกบ การก าหนดโครงการการตรวจสอบความพรอมของทรพยากรตางๆ ทจ าเปนตองใชในการด าเนนโครงการตลอดจนความเปนไปไดในการจดท าโครงการ

๙๖ส าราญ มแจง, การประเมนโครงการทางการศกษา, (พษณโลก: ภาควชาการศกษา มหาวทยาลย

นเรศวร, ๒๕๔๓), หนา ๘ – ๙. ๙๗อางแลว, พชต ฤทธจรญ, ผศ.ดร., การวจยการบรหารการศกษา, หนา ๑๒ – ๑๓.

๖๕

๒. ชวยใหทราบขอมลสารสนเทศเกยวกบความกาวหนา ปญหาและอปสรรคในการด าเนนโครงการซงน ามาใชในการตดสนใจเพอการปรบปรง หรอเปลยนแปลงแกไขการด าเนนโครงการให เปนไปตามทศทางทตองการ

๓. ชวยใหไดขอมลสารสนเทศเกยวกบความส าเรจและความลมเหลวของโครงการทน ามาใชในการตดสนใจและวนจฉยวา จะด าเนนโครงการในชวงตอไปอยางไร ยกเลกหรอปรบขยายการด าเนนโครงการตอไปอก

๔. ชวยใหไดขอมลสารสนเทศทบงบอกถงประสทธภาพของโครงการวาเปนอยางไร คมคากบการลงทนหรอไม

๕. ชวยใหเกดการเสรมแรง สรางพลงจงใจใหกบผปฏบตงานในโครงการเมอทราบ ผลส าเรจ จดเดน หรอจดดอยของโครงการโดยจะมงมนปรบปรง และพฒนาการด าเนนโครงการใหม คณภาพและมาตรฐานสงขนซงจะเกดคณคาและประโยชนสงสดตอผรบบรการหรอองคกร

สรปไดวาการประเมนโครงการมความมงหมายเพอแสดงผลการพจารณาถงคณคาของโครงการ ดวยการน าขอมลไปวเคราะหหาประสทธผลเพอชวยใหผมอ านาจตดสนใจน าไปใชได โดยค านงถงความส าคญของโครงการวามความเหมาะสมเพยงใด บรรลตามวตถประสงคหรอไม เพราะผลการประเมนจะเปนตวกระตนใหการด าเนนงานมขอบกพรองนอยลง ขณะเดยวกนกเปนการเพมประสทธภาพใหมากขนในการท างานของแตละโครงการ

๓) ลกษณะส าคญของการประเมนโครงการ การประเมนโครงการมลกษณะทส าคญ ดงน๙๘ ๑. การประเมนโครงการมวตถประสงคมากกวาการตรวจสอบการบรรลวตถประสงค

หรอเปาหมายของโครงการทก าหนดไวลวงหนา แตยงครอบคลมไปถงการตรวจสอบผลกระทบทอาจ เกดขน โดยไมไดตงใจดวย

๒. การประเมนโครงการมไดจ ากดอยเพยงการตรวจสอบผลขนสดทายทเกดขนเมอ ด าเนนงานโครงการไดเสรจสนแลวเทานน แตยงรวมถงการประเมนความเหมาะสมและความพรอมของการจดท าโครงการกอนทจะเรมด าเนนงาน ตลอดจนการประเมนความกาวหนาในระหวางทมการด าเนนงานโครงการอกดวย

๓. การประเมนโครงการเปนกระบวนการทสนใจในการหาค าตอบตางๆ ซงเปนขอมล เฉพาะโครงการใดโครงการหนง ไมไดสนใจในเรองการคนหาทฤษฎหรอหลกเกณฑเพอน าไปใชในการสรป อางองตอไป หากแตเปนการเกบรวบรวมขอมลเพอใชประโยชนเฉพาะโครงการนนๆ ซงไมเหมอนกบการวจย

๔. การประเมนโครงการเปนเครองมอส าคญในการบรหารจดการโครงการทชวยใหได ขอมลสารสนเทศปอนกลบ เพอการตดสนใจในการปรบปรงพฒนางานโครงการใหบรรลวตถประสงค และเปาหมายของโครงการ

๕. การประเมนโครงการเปนความรบผดชอบของผบรหารจดการโครงการหรอ ผปฏบตงานโครงการแนวโนมของการประเมนโครงการในปจจบนไดเปลยนแปลงไปจากเดม กลาวคอ

๙๘อางแลว, พชต ฤทธจรญ, ผศ.ดร., การวจยการบรหารการศกษา, หนา ๑๓.

๖๖

แทนทจะเปนหนาทและความรบผดชอบของบคคลภายนอกเปนผประเมน (Outsider Evaluator) แตหากเนนความส าคญทผปฏบตงานโครงการเปนผประเมนเอง (Insider Evaluator) และในลกษณะของการประเมนตนเอง (Self-Evaluation) ดวย

๔) ประเภทของรปแบบการประเมน รปแบบการประเมน เปนกรอบหรอแนวความคดทส าคญทแสดงให เหนถง

กระบวนการหรอ รายการประเมน ซงมความแตกตางกน ขนอยกบขอตกลงเบองตน ซงนกวชาการทางดานการ ประเมนไดเสนอกรอบความคดใหนกประเมนไดเลอกใชมอยหลายรปแบบ

รปแบบการประเมน โดยทวไปนยมแบงออกเปน ๓ กลมคอ๙๙ ๑. รปแบบการประเมนทเนนจดมงหมาย (Objective Based Model) เปนรปแบบ

ทเนนการ ตรวจสอบผลทคาดหวงไดเกดขนหรอไม หรอประเมนโดยตรวจสอบผลทระบไวในจดมงหมายกบผลทเกดจากการปฏบตงานโครงการวาบรรลจดมงหมายทก าหนดไวหรอไม ไดแก รปแบบการประเมนของ ไทเลอร (Ralph W. Tyler) ครอนบาค (Cronbach) และเครกแพทรค (Kirkpatrick)

๒. รปแบบการประเมนทเนนการตดสนคณคา (Judgmental Evaluation Model) เปน รปแบบการประเมนทมจดมงหมายเพอใหไดมาซงขอมลสารสนเทศส าหรบก าหนดและวนจฉย คณคาของโครงการนนๆ ไดแก รปแบบการประเมนของ สเตค (Stake) สครฟเวน (Scriven) โพรวส (Provus)

๓. รปแบบการประเมนทเนนการตดสนใจ (Decision – Oriented Evaluation Model) เปนรปแบบการประเมนทมจดมงหมายเพอใหไดมาซงขอมลและขาวสารตางๆ เพอชวยใหผบรหารใน การตดสนใจเลอกทางเลอกตางๆ ไดอยางถกตอง ไดแก รปแบบการประเมนของเวลช (Welch) สตฟเฟลบม (Stufflebeam) อลคน (Alkin)

การประเมนสามารถจดเปนกลมโดยจ าแนกตามวตถประสงคของการประเมนออกเปน ๒ กลมใหญๆ ดงน

๑) กลมรปแบบการประเมนเพอการตดสนใจ (decision oriented Evaluation) นกประเมนกลมนมความเชอในการประเมนทเปนระบบ โดยมขนตอนการประเมนทครบวงจรซงใหสารสนเทศเพอการตดสนใจทเหมาะสมนกประเมนกลมน ไดแก ครอนบาค (Cronbach , 1963) สตฟเฟลบม (Stufflebeam , 1990) อลคล (Alkin , 1969) โปรวส (Provus , 1971) รวมทงรป แบ บ CSE (Center for the Study of Evaluation) ซ ง พ ฒ นาโดยมหาวท ยาล ยแคลฟอรเนยทลอสแอนเจลส (UCLA) ดวย นกทฤษฎการประเมนยคใหม ไดใหความสนใจตอรปแบบของกลมนมาก เพราะสามารถน าผลการประเมนไปใชในการตดสนใจส าหรบการบรหารงานไดเปนอยางด

๙๙ศนยทดสอบและประเมนเพอพฒนาการศกษาและวชาชพ คณะครศาสตร จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย, รปแบบการประเมนโครงการ, [ออนไลน], แหลงขอมล : http://home.kku.ac.th/sompo_pu /spweb/Evaluation/Evaluation-model.pdf, [๒๓ สงหาคม ๒๕๕๘].

๖๗

๒) กลมรปแบบการประเมนเพอการตดสนคณคา (Value Oriented Evaluation) นกประเมนกลมนเหนวา การประเมนเปนการใหคณคาหรอตราคาสงทถกประเมน การประเมนในลกษณะนในยคแรก ๆ มกจะถกวพากษวจารณและขาดความเชอถอ อยางไรกตามในปจจบนรปแบบการประเมนในกลมนไดมผนยมน ามาใชกนอยางแพรหลายโดยเฉพาะอยางยงโครงการเพอบรการสงคม หรอโครงการพฒนาดานตาง ๆ ของรฐบาล ซงมกจะมความซบซอน จงตองอาศยวธการประเมนทงแบบมระบบและแบบวธการธรรมชาต (Naturalistic Approach) ควบคกนไปโดยใหความส าคญกบผลผลตทเกดจากโครงการทงหมด แมจะเปนผลกระทบกถอวาเปนขอมลส าคญตอการตดสนใจคณคาเชนกน นกทฤษฎประเมนทมความเชอตามแนวความคดน ไดแก สครเวน (Scriven, 1967) กลาส (Glass, 1969) เวอรเธนและแซนเตอร (Wcrthen $ Sandres , 1973) สเตก (Stake, 1974) ไอสเนอร (Eisner, 1979) เฮาวส (House, 1980) กบาและลนคอลน (Guba & Lincoin, 1981) เปนตน๑๐๐

การประเมนโครงการแบงออกไดเปนหลายประเภทแลวแตเกณฑทใชแบง ในทนใช เกณฑในการแบงประเภท ๔ เกณฑ คอ แบงตามล าดบเวลาการบรหารโครงการแบงตามวตถประสงคของโครงการแบงตามสงทถกประเมนและแบงตามหลกทยดในการประเมนซงไดประเภทของการประเมนโครงการตามเกณฑทใชแบง ดงน๑๐๑

๑. แบงตามล าดบเวลาการบรหารโครงการไดการประเมนเปน ๓ ประเภท คอ ๑ .๑ การประเมนกอนเรมโครงการหรอกอนน าโครงการไปปฏบต (Intrinsic

Evaluation) เปนการประเมนทอยในขนตอนของการวางแผนโครงการโดยมจดมงหมายเพอการวเคราะหขอมลตางๆ กอนลงมอด าเนนการจดท าโครงการซงอาจท าไดใน ๒ ลกษณะคอ

๑) การศกษาความเหมาะสมของโครงการโดยการพจารณาปญหาและความ จ าเปนในการจดท าโครงการอาจใชเทคนคของการส ารวจความตองการ (Needs Assessment) หรอ อาจจะใชเทคนคของการศกษาความเปนไปได (Feasibility Study) ซงเปนการพจารณาสภาพความ พรอมของการจดท าโครงการในดานตางๆ ทจะท าใหมความเปนไปไดในการปฏบตจรง

๒) การวเคราะหโครงการหรอการประเมนรางโครงการ (Project Appraisal or Analysis) เปนการพจารณาเอกสารโครงการเพอตรวจสอบความเหมาะสมของสงทก าหนดความ สอดคลองระหวางหวขอตางๆ ตงแต หลกการและเหตผล วตถประสงค เปาหมาย วธด าเนนการฯลฯ เพอใหโครงการทเสนอมความสมบรณมากยงขน

๑ .๒ การประเมนขณะด าเนนงาน (On Going Evaluation) เปนการประเมนทจดท าใน ระหวางการด าเนนโครงการโดยมจดมงหมายเพอการศกษาความกาวหนาของโครงการเปนชวงๆ และเพอดวาการด าเนนโครงการไดเปนไปตามแผนทก าหนดไวหรอไม มปญหาหรออปสรรคอยางไรในแตละ ชวงของการด าเนนงาน ขอมลสารสนเทศทจะไดน ามาใชเพอการปรบปรงการด าเนน

๑๐๐อางแลว, เยาวด รางชยกล วบลยศร, การประเมนโครงการ : แนวคดและแนวปฏบต, หนา ๖๓

– ๖๔. ๑๐๑อางแลว, พชต ฤทธจรญ, ผศ.ดร., การวจยการบรหารการศกษา, หนา ๑๓ – ๑๖.

๖๘

โครงการเพอใหม ความเหมาะสมมากยงขนในชวงระยะตอไป การประเมนขณะด าเนนงานนตองอาศยกลไกของระบบการก ากบตดตามงานมาชวย จงจะท าใหการประเมนเปนไปอยางมประสทธภาพ

๑.๓ การประเมนหลงการด าเนนงาน (Pay-off Evaluation) เปนการประเมนทจดท าขน เมอการด าเนนโครงการเสรจสนลงแลว โดยมจดมงหมายเพอการตรวจสอบดวา เมอไดด าเนนโครงการจน สนสดแลวไดรบความส าเรจตามวตถประสงคและเปาหมายทก าหนดไวมากนอยเพยงใด ตลอดจนการตดตามตรวจสอบผลกระทบหรอผลขางเคยงวามอะไรเกดขนตามมาอกบาง ถากลาวโดยสรป การประเมนหลงการด าเนนงาน มจดเนน ดงน

๑) เปนการประเมนผลทเกดขน (Outcome) และผลกระทบ (Impact) ของโครงการ

๒ ) เป นการประเมนผลรวมสรปของโครงการท งหมด (Summative Evaluation) คอ การประเมนตงแตการวางแผนปฏบตงาน คาใชจาย และผลผลตของโครงการ

๒. แบงตามวตถประสงคของการประเมนไดการประเมนเปน ๒ ประเภท คอ ๒.๑ การประเมนความกาวหนาของโครงการ (Formative Evaluation) เปนการ

ประเมนขณะทโครงการก าลงด าเนนการอย โดยมงตรวจสอบ ควบคม ก ากบดแลการด าเนนงาน ตลอดจน การศกษาความกาวหนา ปญหา อปสรรค และขอบกพรองตางๆ ในระหวางการด าเนนโครงการเพอน าผลการประเมนมาใชในการปรบปรงแกไขการด าเนนงานใหเปนไปดวยความราบรน บรรลตาม วตถประสงคและเปาหมายของโครงการ

๒.๒ การประเมนผลรวมสรป (Summative Evaluation) เปนการประเมนหลงจากเสรจ สนโครงการแลว เปนการประเมนผลสมฤทธของโครงการเพอมงตรวจสอบวา โครงการประสบผลส าเรจ ตามวตถประสงคหรอเปาหมายตามทก าหนดไวหรอไม เพยงใด ผลการประเมนจะเปนประโยชนตอการตดสนใจวาควรยตโครงการด าเนนโครงการตอไป หรอปรบขยายโครงการในชวงระยะตอไป

๓. แบงตามสงทถกประเมนไดการประเมนเปน ๔ ประเภท คอ ๓ .๑ การประเมนบรบทหรอสภาวะแวดลอม (Context Evaluation) เปนการ

ประเมนเกยวกบนโยบาย เปาหมาย สภาพเศรษฐกจและสงคม ปญหาและความตองการของบคคลและหนวยงาน ท เกยวของกบโครงการวา มความสอดคลองเออตอการจดท าโครงการหรอไม ตลอดจนทรพยากรและขอจ ากดตางๆ ในการด าเนนโครงการสารสนเทศทไดน ามาใชประกอบการตดสนใจเพอก าหนด วตถประสงคและเปาหมายของโครงการใหมความสอดคลองกบนโยบายของหนวยงานระดบสงกวาและบรบทหรอสภาพขององคกรทจะจดท าโครงการ

๓.๒ การประเมนปจจยเบองตน (Input Evaluation) เปนการประเมนความพรอมทงใน เชงคณภาพและความพอเพยงของทรพยากรตางๆ กอนเรมโครงการวา มทรพยากรพรอมทจะด าเนน โครงการไดหรอไม สารสนเทศทไดน ามาใชในการตดสนใจเกยวกบวธการของการใชทรพยากรตางๆ เพอใหการด าเนนโครงการสามารถบรรลตามวตถประสงคทก าหนดไว

๓ .๓ การประเมนกระบวนการ (Process Evaluation) เปนการประเมนขณะด าเนนงาน หรอประเมนความกาวหนาของโครงการสารสนเทศทไดน ามาใชในการตดสนใจเพอการปรบปรงการด าเนนโครงการ

๖๙

๓ .๔ การประเมนผลผลตหรอผลงาน (Product Evaluation) เปนการประเมนหลงจากการด าเนนโครงการสนสดแลว ประกอบดวยการประเมนผลลพธ (Output Evaluation) โดยพจารณา จากปรมาณและคณภาพของผลผลตเปรยบเทยบกบวตถประสงคของโครงการและการประเมนผล กระทบ (Impact Evaluation) โดยเปรยบเทยบกบวตถประสงคของแผนงานหรอองคการสารสนเทศทไดน ามาใชในการตดสนคณคาของผลผลตของโครงการทงในดานปรมาณและคณภาพเพอการตดสนใจวา ควรจะคงโครงการไว ปรบขยายหรอยกเลกโครงการ

๔. แบงตามหลกยดในการประเมนไดการประเมนเปน ๒ ประเภท คอ ๔.๑ การประเมนทองวตถประสงค/เปาหมายของโครงการหรองานเปนเกณฑ

(Goal Based Evaluation) เปนการประเมนทตดสนคณคาของโครงการจากการเปรยบเทยบผลของโครงการกบ ผลทคาดหวงตามวตถประสงคหรอเปาหมายของโครงการ

๔ .๒ การประเมนท ไม องวตถประสงค /เป าหมายของโครงการ (Goal-free Evaluation) เปนการประเมนทไมจ าเปนตองก าหนดเปาหมายหรอวตถประสงคของการประเมนใหสอดคลองกบ เปาหมาย หรอวตถประสงคของโครงการกลาวคอ การตดสนคณคาของโครงการควรเนนทการตคาของผลทงหมดทเกดขน (Actual Outcomes) จากโครงการซงประกอบดวยการประเมนผลทคาดหวงตามเปาหมายหรอวตถประสงคของโครงการและผลทมไดคาดหวง

แนวทางการเลอกใชรปแบบการประเมนโครงการ เกณฑหรอแนวทางการเลอกใชรปแบบการประเมนอาจพจารณาไดจากความ

สอดคลอง ระหวางแนวคดของรปแบบการประเมนกบประเดนทตองการประเมนของโครงการและวตถประสงคหรอ เปาหมายของการประเมนวาตองการประเมนเพออะไร เปนการประเมนเพอตดสนคณคาของโครงการหรอประเมนเพอสรปผลเปรยบเทยบกบวตถประสงคของโครงการหรอประเมนเพอใหไดสารสนเทศทเปน ประโยชนตอการตดสนใจเกยวกบโครงการของผบรหาร

แนวคดในการเลอกใชรปแบบการประเมนโดยมสมมตฐานในการเลอกรปแบบ ดงน๑๐๒

๑. รปแบบการประเมนทเนนการตดสนใจนาจะสนบสนนหลกการน าผลการประเมนไปใชประโยชนไดดกวารปแบบการประเมนทเนนการตดสนคณคา

๒. รปแบบการประเมนทเนนการตดสนใจนาจะเหมาะสมส าหรบผบรหารหรอผใช ผลการประเมนทมความสามารถในเชงวชาการสง เนองจากผใชผลการประเมนจะตองเปนผวนจฉยคณคา ดวยตนเองอยางถกตองเสยกอนจงจะน าผลการประเมนไปใชอยางถกตอง

๓. รปแบบการประเมนทเนนการตดสนคณคานนจะเหมาะส าหรบใชกบนก ประเมนทมความสามารถในเชงวชาการสงและเปนผเชยวชาญ เพราะสามารถวนจฉยคณคาไดอยาง ถกตองกวาผใชผลการประเมนแตอาจมปญหาเรองการยอมรบและการน าผลการประเมนไปใชประโยชน จากผใชผลการประเมนหรอผบรหาร

๑๐๒ศรชย กาญจนวาส , ทฤษฎการประเมน , พมพครงท๗, (กรงเทพมหานคร: ส านกพมพแหง

จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๕๒), หนา ๑๒๘-๑๒๙.

๗๐

๔. สถานการณของการประเมนจะเปนตวก าหนดรปแบบการประเมนทเหมาะสม โดยจะตองพจารณาองคประกอบดานผใชผลการประเมนผประเมนสงทตองการประเมนและสงแวดลอม

การตดสนใจวารปแบบการประเมนทเลอกเหมาะสมหรอไมเพยงใด ควรพจารณาจากความตองการสารสนเทศของผประเมนวตถประสงคของการประเมนชนดของการตดสนใจ ขอจ ากดของรปแบบ ขอจ ากดของการประเมนขอจ ากดของเวลาและเงนลงทน ในการประเมนผประเมนอาจเลอก รปแบบทเหมาะสมกบสงทจะประเมนนนเพยงรปแบบเดยวหรออาจผสมผสานวธตางๆ เขาดวยกน ก าหนดเปนแนวทางเฉพาะ (Tailored Mode) ส าหรบโครงการนนๆ เอง เปรยบเสมอนชางตดเสอทตองเขาใจรปแบบพนฐานของเสอผา เมอจะตดเสอผาชดหนงอาจเลอกแบบมาตรฐานหนงมาตด หรอสามารถดดแปลงรปแบบพนฐานนนเปนเสอชดใหมทมเอกลกษณเฉพาะตวไดมากมายตามสถานการณทจะใชเสอผาชดนนๆ๑๐๓

กระบวนการประเมนโครงการ๑๐๔ ในการประเมนโครงการ ซงถอเปนการวจยรปแบบหนง มกระบวนการด าเนนการ

ประเมน ซงมขนตอน ดงน ๑. ประเมนอะไร : การวเคราะหโครงการทมงประเมน ๒. ท าไมจงตองประเมน : หลกการและเหตผลของการประเมน ๓. ประเมนเพออะไร : ก าหนดวตถประสงคของการประเมน ๔. มแนวคดทฤษฎอะไรบาง : ศกษาแนวคด ทฤษฎ และแนวทางการประเมน ๕. จะประเมนไดอยางไร : การออกแบบการประเมน

๕.๑ ก าหนดรปแบบการประเมน ๕.๒ ก าหนดประเภทของตวแปรหรอขอมล หรอตวชวด ๕.๓ ก าหนดแหลงขอมล/ผใหขอมล ๕.๔ ก าหนดเครองมอ/วธการทใชในการเกบรวบรวมขอมล ๕.๕ ก าหนดแนวทางการวเคราะหขอมล ๕.๖ ก าหนดเกณฑการประเมน

๖. เครองมอทใชในการประเมนมอะไรบาง : เครองมอทใชในการประเมน ๗. จะเกบรวบรวมขอมลดวยวธการใด : การเกบรวบรวมขอมล ๘. จะสรปขอมลใหมความหมายไดอยางไร : การวเคราะหขอมล ๙. จะน าผลการประเมนไปใชไดอยาง : เขยนรายงานผลการประเมน ในการด าเนนงานขนตอนท ๑ ถง ๕ เมอเสรจสนถงขนตอนท ๕ ผลลพธของงานทนก

ประเมนไดกคอ เคาโครงการประเมน (Evaluation Proposal) หรอแผนการประเมนโครงการ ซงอยในสภาพพรอมทจะน าไปสการปฏบตจรงตอไป

๑๐๓ส.วาสนา ประวาลพฤกษ, หลกการและเทคนคการประเมนทางการศกษา , (กรงเทพมหานคร:

เดอะ มาสเตอรกรปแมเนจเมนท, ๒๕๔๔), หนา ๒๐๔. ๑๐๔อางแลว, สมคด พรมจย.ดร, เทคนคการประเมนโครงการ, หนา ๓๕ – ๔๐.

๗๑

รายละเอยดการด าเนนการประเมนโครงการในแตละขนตอนมดงน ๑. วเคราะหโครงการทมงประเมน : ประเมนอะไร ในสวนนเปนการบรรยายโครงการเพอใหเกดความรเกยวกบโครงการทมงประเมน

“กอนทคณจะตดสนคณคาของโครงการ/โปรแกรมตาง ๆ นกประเมนควรท าความรจกหรอท าความเขาใจโครงการ” โครงการ คอ กลมของกจกรรมทมความสมพนธเกยวของกนมความเปนเอกเทศ และแตละกจกรรมจะมเปาหมายอนเดยวกน มลกษณะทเดนชด มการก าหนดเวลาเรมตนและเวลาสนสดโครงการ และมกจะเปนงานพเศษทตางไปจากงานประจ า

๑) ประโยชนของการวเคราะหโครงการทมงประเมนการวเคราะห/บรรยายโครงการทมงประเมนมประโยชนทส าคญอยางนอย ๔ ประการ คอ

๑.๑ ท าใหผประเมนรจกโครงการนน ๆ มากยงขน หรอรจกเปนอยางดกอนทจะประเมน โดยเฉพาะอยางยงในกรณทนกประเมนภายนอก

๑.๒ ท าใหมองเหนกรอบแนวทางในการวางแผนประเมนโครงการ ๑.๓ เมอพบจดเดน – จดดอย หรอความส าเรจ – ลมเหลวของโครงการนก

ประเมนจะสามารถอธบายเหตผล หรอสาเหตไดอยางคมชดยงขน โดยวเคราะหเชอมโยงความส าเรจ ความลมเหลวนนกบสภาพการด าเนนงานโครงการ

๑.๔ จะเปนประโยชนตอการบรรยายโครงการไวในรายงานการประเมนในขนตอนของการเขยนรายงานการประเมน

๒) การวเคราะหโครงการทมงประเมนเปนการยากทผประเมนจะสามารถประเมนโครงการไดอยางมประสทธภาพ โดยปราศจากความรเกยวกบโครงการทม งประเมนโดยขอเทจจรง และหลกการของการประเมนโครงการ ยงผประเมนมความรอบรเกยวกบโครงการทมงประเมนมากเทาใด กยงท าใหสามารถประเมนโครงการนนไดอยางถกตอง เชอถอไดและเปนทยอมรบแกคนทกฝายทเกยวของ ผประเมนควรท าการศกษาบรรยายโครงการทมงประเมนโดยการวเคราะหเอกสารโครงการ และเอกสารทเกยวของตลอดจนบคคลทเกยวของกบโครงการ ตามหวขอตอไปน

๒.๑ โครงการมความเปนมาอยางไร ใครท า ท าไมตองท าโครงการน ท าแลวไดอะไร ตลอดจนหลกการและเหตผลของโครงการ

๒.๒ ลกษณะของโครงการ เปนโครงการทดลอง โครงการประจ าทด าเนนการตอเนอง หรอโครงการพเศษ เปนตน

๒.๓ วตถประสงค และเปาหมายของโครงการคออะไร ชดเจน ปฏบตประเมนไดหรอไม

๒.๔ รปแบบการบรหารโครงการเปนอยางไร ผบรหารโครงการมใครบาง มบคลากรและองคกรทเกยวของกบโครงการหรอไม

๒.๕ ทรพยากรของโครงการมอะไรบาง ใครหรอหนวยงานใดเปนผสนบสนนงบประมาณ

๒.๖ มกจกรรม เนอหาสาระ และขนตอนในการด าเนนโครงการอยางไรบาง ๒.๗ โครงการเรมตนและสนสดเมอไร

๗๒

๒.๘ มการก าหนดเกณฑในการตดสนผลส าเรจของโครงการหรอไม ถามเกณฑเหลานนคออะไร

๒.๙ โครงการมความเหมาะสมเพยงไรในเรองของความชดเจน เปาหมาย ผลงาน และความเปนไปไดของโครงการ

๒. หลกการและเหตผลของการประเมน : ท าไมจงตองประเมน ในขนตอนนตองกลาวถงความเปนมาของโครงการ ตลอดจนความจ าเปนและ

ความส าคญของการประเมนผลโครงการน รวมถงผลดของการประเมนโครงการหรอผลเสยทอาจจะเกดขน ถาไมไดท าการประเมนผลโครงการ เปนสวนทน าไปสการคนควาเกยวกบเหตผล และความเปนมาของโครงการทจะถกประเมนวาท าไมตองมการประเมนเพอทราบความกาวหนา ทราบผลของโครงการ ปญหาและอปสรรคของโครงการ ฯลฯ ประเมนเพอใคร ผสนบสนนโครงการ ผด าเนนโครงการหรอผทเกยวของและจะน าผลของการประเมนไปใชไดอยางไร เพอปรบปรง พฒนาโครงการ บรหารงาน ตดสนใจยบ หรอตอโครงการ ฯลฯ

๓. การก าหนดวตถประสงคของการประเมน : ประเมนเพออะไร วตถประสงคของการประเมนเปนกรอบหรอทศทางใหทราบวาการประเมนครงนมง

ศกษา มงประเมนในดานใดบาง จะเปนการควบคมทศทางการเกบรวบรวมขอมลทงหมด การประเมน โครงการนนมงใหไดขาวสารหรอขอมลทเชอถอได อนจะเปนประโยชนตอการตดสนใจของผปรหารหรอองคกรทเกยวของ ดงนนการตงวตถประสงคของการประเมน จะตองเขยนอยางชดเจน และใหทศทางในการประเมนตองตรงกบความตองการใชผลการประเมนของผบรหารโครงการ และผทเกยวของเฉพาะเจาะจงวดได ประเมนได เปนปรนย และเปนทยอมรบของผถกประเมน

ในการก าหนดวตถประสงคของการประเมน บอยครงทไดใชแบบจ าลองการประเมนเปนกรอบในการก าหนดวตถประสงคในการประเมน ตวอยางการก าหนดวตถประสงคของการประเมน เชน

๓.๑ เพอประเมนปจจยเบองตนของโครงการ ๓.๒ เพอประเมนการบรหารโครงการ ๓.๓ เพอประเมนกระบวนการด าเนนงานของโครงการ ๓.๔ เพอประเมนผลการด าเนนงาน และผลกระทบของโครงการ

๔. ศกษาแนวคด ทฤษฎ และแนวทางการประเมน : มแนวคดทฤษฎอะไรบาง เปนการศกษาถงแนวคด หลกการ ทฤษฎ แนวทางในการประเมน แบบจ าลองการ

ประเมนรปแบบตาง ๆ เพอใชเปนกรอบในการประเมน ตลอดจนศกษากรณตวอยาง งานประเมนทท าการประเมนโครงการทมลกษณะใกลเคยงกน ซงจะท าใหนกการประเมนโดยเฉพาะนกประเมนมอใหม เหนแนวทางในการด าเนนงานประเมนไดชดเจนมากขน รายละเอยดของรปแบบการประเมนจะน าเสนอตอไป

๕. การออกแบบการประเมน : จะประเมนไดอยางไร ในขนนเปนการก าหนดกรอบแนวทางการประเมนในรายละเอยดวาตวแปรหรอขอมลท

ตองการศกษามขอมลดานใดบาง จะสมตวอยางอยางไร เกบรวบรวมขอมลจากแหลงใด มแนวทาง

๗๓

การวดอยางไร และจะวดดวยเครองมอประเภทใด จะน าขอมลมาวเคราะหอยางไร และตดสนผลการประเมนดวยเกณฑอะไร

๖. เครองมอทใชในการประเมน : เครองมอทใชในการประเมนมอะไรบาง เครองมอทใชในการประเมนมหรอยง จะใชเครองมอทมอยแลว หรอจะตองสรางขนมา

ใหม เครองมอทใชการเกบรวบรวมขอมลจะตองสรางใหครอบคลมวตถประสงคของการประเมน ขอค าถามควรเฉพาะเจาะจง เปนปรนย ตรวจสอบความตรงตามเนอหา ทดลองใชและตรวจสอบคณภาพขนพนฐานของเครองมอ เชนดชนความเทยง ความตรง ความยาก ฯลฯ กอนทจะน าเครองมอไปใชจรง เครองมอทใชในการประเมนอาจจะเปนแบบสอบถาม แบบส ารวจ แบบสมภาษณ แบบแจงนบ แบบวเคราะห และแบบทดสอบ เปนตน

๗. การเกบรวบรวมขอมล : จะเกบรวบรวมขอมลไดดวยวธการใด ในขนนจะเปนสวนทน าไปสความชดเจนในวธการเกบรวบรวมขอมล คอ จะท าใหทราบ

วาอะไร คอ แหลงของขอมลทตองการ จะตองเกบขอมลทไหน เมอไร จากใคร เวลาใด และจะใชเทคนควธใดในการเกบรวบรวมขอมลจงจะไดรบความรวมมอเปนอยางด เพอใหไดขอมลทมความละเอยดสมบรณและถกตองตรงกบความเปนจรงในการปฏบต ผประเมนไมจ าเปนตองอาศยวธการใดวธการหนงเทานน ในการเกบรวบรวมขอมลอาจจะเลอกใชวธการเกบรวบรวมขอมลหลายวธ ทตอบสนองสภาพการด าเนนงานโครงการทรบผดชอบไดเปนอยางดทผประเมนอาจเลอกใช หรอคดคนวธการใหมไดตลอดเวลา ตวอยางวธการเกบรวบรวมขอมลทนาสนใจ และนาจะสอดคลองกบธรรมชาตของการประเมนโครงการไดแก การวเคราะหผลงาน การสอบถาม การสม ภาษณ การทดสอบความสามารถในการปฏบตงาน การประชมผทเกยวของ การใชสถานการณจ าลอง การอภปราย การใชเทคนคเดลฟาย การสงเกตแบบมสวนรวม การนบ การวด เปนตน

๘. การวเคราะหขอมล : จะสรปขอมลใหมความหมายไดอยางไร กระบวนการวเคราะหขอมลปกตจะไมใชวธการทยงยากซบซอนมากนก อาจใชวธการ

เชงสถตบาง ตามความจ าเปน เชน ถาเปนขอมลเชงปรมาณ สามารถน ามาวเคราะหโดยสถตตาง ๆ อาทเชน แจกจงความถ คามชฌมาเลขคณต ( X ) สวนเบยงเบนมาตรฐาน อตราสวน รอยละ คาประสทธสหสมพนธ การทดสอบนยส าคญทางสถต t – test, F – test เปนตน ขอควรระวงในการวเคราะหขอมล คอจะใชสถตใดตองตรวจสอบวาขอมลเปนไปตามขอตกลงหรอไม สวนขอมลทไมใชปรมาณนนสามารถว เคราะห ได โดยใช เทคนคการว เคราะห เน อ เรอง (Content Analysis) การวเคราะหขอมลสวนใหญจะเปนการเปรยบเทยบขอมลกบเกณฑ หากผลการเปรยบเทยบสอดคลองกน หรอผานเกณฑ หรอแตกตางกนอยางชดเจน การตดสนคณคากอาจท าไดอยางตรงไปตรงมา แตถาเปนกรณทขอมลมลกษณะกล ากงกน การตดสนคณคาจะยากล าบากมากขน และในกรณดงกลาว อาจตองดขอมลสภาพแวดลอมอน ๆ ประกอบดวย

๙. รายงานผลการประเมน : จะน าผลการประเมนไปใชไดอยางไร เปาหมายปลายทางของการประเมนโครงการ คอ การน าขอมลผลการประเมนไปใชเพอ

การวนจฉย สงการ หรอตดสนใจในการปรบปรง และพฒนางานโครงการนบวาเปนขนตอนทส าคญทสด ดงนนในขนตอนนนกประเมนจะตองจดท ารายงานการประเมนเพอน าเสนอให

๗๔

๔) รปแบบการประเมนทควรใชในการประเมนโครงการ ในการประเมนโครงการนกประเมนสามารถเลอกหรอประยกตใชรปแบบการประเมนได

หลากหลายรปแบบ ในทนจะน าเสนอไวเพยง ๗ รปแบบ ซงแตละรปแบบมรายละเอยดและแนวทางการประเมนดงน

๑. รปแบบการประเมนของไทเลอร ไทเลอร (Tyler) เปนนกประเมนท ใหความสนใจและพฒนารปแบบการประเมน

โครงการทางการศกษากอนคนอนๆ นอกจากเขาจะเปนบคคลทมความส าคญทางดานการประเมนแลว ยงเปนผทใหแนวคดส าคญในการพฒนาหลกสตรอกดวย โดยไทเลอรไดใหความหมายของการประเมนวา เปนการเปรยบเทยบผลลพธ (Outcomes) ทคาดหวงกบผลลพธทเกดขนจรง ซงเปนการเปรยบเทยบการปฏบตหรอพฤตกรรมทเกดขนจรงกบจดมงหมายทก าหนดไวลวงหนา จากนยามนชใหเหนวาไทเลอรไดยดเอาจดมงหมายของหลกสตรเปนหลกในการประเมนเพอตรวจสอบวาหลกสตรทจดท านน สามารถบรรลจดมงหมายทก าหนดไวมากนอยเพยงใด บางครงจงเรยกรปแบบการประเมนนวา รปแบบการประเมนทยดวตถประสงคหรอความส าเรจของเปาหมายเปนหลก (Goal Attainment or Objective - Based Model)๑๐๕

๑.๑ ขนตอนการประเมนตามรปแบบการประเมนของไทเลอร การประเมนโครงการตามรปแบบการประเมนของไทเลอร ฟทซแพททรค แซนเดอร

และวอรเธน (Fitzpatrick, Sanders and Worthen) ไดสรปไว ๗ ขนตอนดงน๑๐๖ ๑. ก าหนดเปาหมายหรอวตถประสงคของโครงการทางการศกษาไวกวางๆ ๒. จ าแนกประเภทของเปาหมายหรอวตถประสงคของโครงการทางการศกษาไวให

ชดเจน ๓ . ก าหนดจดประสงคเชงพฤตกรรมใหชดเจนวา เมอเสรจสนโครงการแลว

ผเขารวม โครงการจะตองเกดพฤตกรรมอะไรบาง อาจจะเปนพฤตกรรมรายบคคลหรอรายกลมกได ๔. ก าหนดสถานการณ ก าหนดและเลอกเนอหาส าคญ รวมทงวธการตางๆ ทจะท า

ให ผเขารวมโครงการไดแสดงพฤตกรรมทสอดคลองกบจดประสงคเชงพฤตกรรมทไดก าหนดไว ๕. ประเมนโครงการโดยเลอกและสรางเครองมอทจะใชในการวดพฤตกรรมตามทได

ระบไวในจดประสงคเชงพฤตกรรมเพอใหไดขอมลทระบวา ไดมการบรรลจดประสงคเชงพฤตกรรม เพยงใด

๖. เกบรวบรวมขอมลเกยวกบพฤตกรรมตามจดประสงคเชงพฤตกรรมของผเขารวม โครงการ

๗. วเคราะหขอมลและเปรยบเทยบกบพฤตกรรมทไดก าหนดไวตามจดประสงคเพอพจารณาการบรรลจดประสงคเชงพฤตกรรมและวตถประสงคของโครงการ

รปแบบการประเมนของไทเลอรตามขนตอนดงกลาว สรปไดดงภาพท ๒.๕

๑๐๕อางแลว, ส.วาสนา ประวาลพฤกษ, หลกการและเทคนคการประเมนทางการศกษา, หนา ๙๙. ๑๐๖Op.cit., Fitzpatrick. J,L., Sanders. J.R., and Worthen. B.B., Program Evaluation,

Alternative Approaches and Practical Guidelines, p.72.

๗๕

แผนภาพท ๒.๕ รปแบบการประเมนของไทเลอร ทมา : ส.วาสนา ประวาลพฤกษ, หลกการและเทคนคการประเมนทางการศกษา, (กรงเทพมหานคร :

เดอะมาสเตอรกรปแมเนจเมนท, ๒๕๔๔), หนา ๑๐๒.

๑.๒ การประยกตใชรปแบบการประเมนของไทเลอรเพอการประเมนโครงการ รปแบบการประเมนของไทเลอร เปนรปแบบทมงตรวจสอบหรอเปรยบเทยบผลลพธ

ทคาดหวงกบผลลพธทเกดขนจรงจากการจดการเรยนรตามหลกสตรหรอการด าเนนงานโครงการการประเมนตามรปแบบน จะชวยใหไดสารสนเทศซงเปนผลลพธทเกดขนจรงวาเปนไปตามวตถประสงคทตงไวหรอไม รปแบบการประเมนของไทเลอรจงเหมาะส าหรบการประเมนผลสรปรวมหลงการด าเนนโครงการสนสดลงแลววา ไดผลการด าเนนโครงการเปนไปตามวตถประสงคหรอไม ดงนนกอนการประเมนผลสรปรวมดงกลาว จงควรตรวจสอบความเปนไปไดของวตถประสงคของโครงการความ นาเชอถอของวตถประสงคและตรวจสอบความสอดคลองระหวางวตถประสงคของโครงการกบ วตถประสงคของแผนงาน วตถประสงคของแผนงานกบเปาหมายของนโยบาย ท งน เพอใหวตถประสงคของโครงการซงจะใชเปนเกณฑหรอสงเปรยบเทยบการบรรลวตถประสงคมความถกตอง

๗๖

สมบรณ ครบถวนและมคณคามากทสด โดยทวไปในการประเมนเปาหมายหรอวตถ ประสงคมวธด าเนนการดงน

๑.๒.๑ ตรวจสอบคณคาของเปาหมายหรอวตถประสงคของโครงการแตละขอ โดยให ผเกยวของกบโครงการทมงประเมนและ/หรอผทรงคณวฒเปนผใหความคดเหน หรอวพากษเปาหมาย หรอวตถประสงคของโครงการวามคณคาและสามารถวดผลส าเรจได หรอไม

๑.๒.๒ ศกษาวเคราะหเนอหาสาระของเอกสาร หรอบนทกขอมลตางๆ ทเกยวของ เชน ค าบรรยาย รายงานการประชม จดหมายขาวตางๆ แผนการจดกจกรรมการเรยนการสอนหรอพฒนา เปนตน ผลการศกษาดงกลาวนจะชวยใหไดขอมลทสะทอนถงความขดแยงหรอสนบสนนคณคาของเปาหมายหรอวตถประสงคบางขอ เพอใหเกดความมนใจและไดทราบถงวธการทจะท าใหบรรล วตถประสงค จงควรตรวจสอบความเปนไปไดของการบรรลวตถประสงคของโครงการโดยการศกษาน ารอง (A pilot study) ของโครงการกอน

๒. รปแบบการประเมนภาคขยายของไทเลอร แนวคดการประเมนตามรปแบบเดมของไทเลอรเปนการประเมนทางการศกษาทยด

วตถประสงคเชงพฤตกรรมเปนหลกโดยมการก าหนดเกณฑไวลวงหนา ซงเปนการประเมนผลสรปรวมเพอน าผลไปพฒนาโครงการอนๆ ตอไป โดยมไดเนนถงบรบทอนทเกยวของกบโครงการในระยะตอมา แนวคดในการประเมนของไทเลอรเปลยนไป ในป ค.ศ.1986 ไทเลอรไดเขยนบทความเรอง แนวคดทเปลยนแปลงในการประเมนทางการศกษามเนอหาทงหมด ๑๐ บท รปแบบการประเมนเรมใหความสนใจกบสงตางๆ ทมอทธพลตอโครงการดวย เชน ความสามารถทางการเขยนของนก เรยน การประเมนการเรยนรโดยความรสก อกทงยงใหความส าคญกบสารสนเทศทางการประเมนทจะรายงานใหกบบคคลระดบ ตางๆ เปนตน เนอหาในบทท ๕ เกยวของกบการประเมนโครงการโดยเสนอใหมการประเมน ๖ ประเดน คอ

(๑) การประเมนวตถประสงคโครงการ (๒) การประเมนแผนการเรยนร (๓) การประเมนเพอน าไปสการพฒนาโครงการ (๔) การประเมนเพอน าโครงการไปสการปฏบต (๕) การประเมนผลลพธของโครงการและ (๖) การก ากบโครงการอยางตอเนอง๑๐๗ ๒.๑ สาระส าคญของการประเมน รปแบบการประเมนภาคขยายของไทเลอรหรอรปแบบการประเมนของไทเลอรใหม

ม สาระส าคญโดยสรปดงน๑๐๘ ๑) การประเมนวตถประสงคของโครงการวตถประสงคของโครงการทางการศกษา

มจดเนนทตางกน การประเมนวตถประสงคจงมเกณฑทวไปในการประเมนดงน

๑๐๗สภมาส องศโชต, “รปแบบการประเมนนโยบาย แผนงาน และโครงการ,” ใน ประมวลสาระ ชดวชาการประเมนนโยบาย แผนงาน และโครงการ, หนวยท๕, (นนทบร: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, ๒๕๕๕), หนา ๕๑-๕๒.

๑๐๘อางแลว, สมหวง พธยานวฒน, วธวทยาการประเมน: ศาสตรแหงคณคา, หนา ๑๓๐-๑๔๓.

๗๗

เกณฑ ๑ วตถประสงคของโครงการควรจะสอดคลองกบปรชญาการศกษาของสถานศกษา วตถประสงคทดควรเนนระดบความเขาใจการประยกตใช การวเคราะหการสงเคราะหให มากขน เนนการสรางผเรยนใหมความสามารถเชงรก (Active Ability) ทสามารถแกปญหาไดมากกวา ความสามารถเชงรบ (Passive Ability) ทไมสามารถแกปญหาได

เกณฑ ๒ วตถประสงคของโครงการควรมความเหมาะสมและเกยวของกบเนอหาใน รายวชานนๆ เชน วตถประสงคของวชาคณตศาสตรควรก าหนดวตถประสงควา เพอใหผเรยนสามารถ แกปญหาดวยกระบวนการทางคณตศาสตรได

เกณฑ ๓ วตถประสงคของโครงการทก าหนดไวควรเปนสงทผเรยนมโอกาสน าไปใชได จรงในทางปฏบต และผเรยนควรมโอกาสฝกปฏบตในสงทเรยน เพอจะไดมทกษะในการน าไปใชใน ชวตประจ าวน

เกณฑ ๔ วตถประสงคของโครงการควรจะมความเหมาะสมในแงท เปนความตองการจ าเปน ความสนใจ และเหมาะกบพฒนาการของผเรยน ในกรณทเปนวตถประสงคส าคญแตผเรยนไม สนใจเรยนในวตถประสงคนนควรจะก าหนดวตถประสงคทจะเพมและเสรมสรางแรงจงใจในการเรยน เพอใหบรรลตามวตถประสงคทส าคญนนดวย

ดงนนในการประเมนวตถประสงคของโครงการจงควรตงค าถามในการประเมนเกยวกบเกณฑทง ๔ ขอดงกลาวขางตน

๒) การประเมนแผนการเรยนรสวนส าคญของแผนส าหรบโครงการทางการศกษาคอ วธการและกระบวนการทจะชวยใหผเรยนไดเรยนรและแสดงพฤตกรรมทไดก าหนดไวในวตถประสงคของโครงการในการประเมนแผนการเรยนรจงควรรวบรวมสารสนเทศทส าคญ ๓ ประการดงน

๑) มการตรวจสอบหรอประเมนเชงวพากษเกยวกบประวตของโครงการทเคยท า มาแลว เพอใหไดสารสนเทศวา วธการใดมประสทธภาพ วธการใดไมมประสทธภาพ ซงจะชวยตดสนใจ หลกเลยงวธการทลมเหลวในอดตและใชวธการทมประสทธภาพในโอกาสตอไป

๒) ศกษางานวจยทเกยวของกบโครงการเพอใหไดมโนทศนและขอสรปนยทวไปทจะน ามาใชในการวางแผนการเรยนรตามชนดของวตถประสงคทางการศกษาทแตกตางกนของรายวชา ตางๆ ๓) ควรตรวจสอบวาควรจะใชแผนการเรยนรทใหผเรยนเรยนรดวยตนเองโดยใช ประสบการณและการทดลอง ซงควรมการตรวจสอบ เชน แรงจงใจของผเรยน ความชดเจนของวตถประสงคการเรยนร การเลอกงานหรอกจกรรมการเรยนรทเหมาะสม การใหรางวลและผลยอนกลบ ตามแนวคด ทฤษฎทางจตวทยา การถายโอนการเรยนร เปนตน

๓) การประเมนเพอเสนอแนวทางในการพฒนาโครงการเปนการประเมนเกยวกบ สอและเครองมอทสรางขนเพอเปนเครองชวยในการเรยนร การพฒนาทกษะและความรใหมทครควรจะม ในการวางแผนการเรยนการสอนทจดขน ค าถามในการประเมนมดงน ๑) สอทจดขนมประสทธภาพหรอไม สามารถน าไปทดลองใชในกลมผเรยน และท าใหผเรยนเกดการเรยนรไดหรอไม ๒) ค าแนะน า หรอค าชแจงในสอชวยใหผเรยนเขาใจทจะเกดการเรยนรไดดขน หรอไม ๓) เปนสอทผเรยนสนใจและทาทายใหเกดการเรยนรหรอไม

๔) มวธการและเครองมอทสามารถประเมนไดวาสงทผเรยนไดเรยนรจากสอนน เปนไปตามทวางแผนไวหรอไม

๗๘

๕) มการทดสอบวาอปกรณตางๆ เชน เครองฉายภาพขามศรษะ วทย โทรทศน วดทศน เครองคอมพวเตอรเปนตน อปกรณเหลานใชงานไดเหมาะสมกบขอบเขตท ก าหนดไวในแผนการเรยนรและท าใหเกดการเรยนรไดหรอไม

๖) ครและบคลากรทรบผดชอบโครงการไดรบการพฒนาทกษะใหมตามทก าหนดไวในโครงการหรอไม

๗ ) ครไดประเมนตนเองในเรองความเขาใจ และทกษะทครควรจะมใน การด าเนนการในโครงการใหมหรอไม

๔) การประเมนการน าโครงการไปปฏบตในโครงการทางการศกษาใหมมกมการเรยกรองใหก าหนดวตถประสงคใหมและแผนการเรยนรใหม การน าโครงการไปปฏบตจรงอาจมปญหาใน ดานการยอมรบจากผเกยวของ ดงนนในการประเมนการน าโครงการไปปฏบตจงควรด าเนนการดวยความ รอบคอบอยางตรงไปตรงมาและยตธรรมโดยการวเคราะหแผนงานของโครงการอยางละเอยดแลวบงบอก ถงคณลกษณะทจ าเปนของแผนทงหมด โดยเฉพาะอยางยงแผนทมครและนกเรยนเขามาเกยวของ แลว จดท าบญชสารสนเทศวาการน าโครงการไปปฏบตมคณสมบตใดท าไดตามแผน และคณสมบตใดทขาด หายไป การเกบขอมลอาจท าไดโดยการสงเกตในหองเรยน การพดคยกบครและผเรยน การสอบและการก าหนดงานใหท า

๕) การประเมนผลลพธของโครงการเปนการประเมนผลสมฤทธของผเรยนโดยเนน ตามพฤตกรรมทก าหนดไวในโครงการโดยประเมนทงผลทเกดการเรยนรโดยตรงและผลขางเคยง (Side Effects) อนๆ ทงทางบวกและทางลบ ขอมลการประเมนผลขางเคยงอาจไดจากการสงเกตในชนเรยน การพดคยกบครและผปกครอง การทบทวนรายการทบนทกไว และจากการสงเกตผลงานของนกเรยนจากแฟมสะสมงาน

๖) การก ากบโครงการอยางตอเนอง เมอน าโครงการใดโครงการหนงมาด าเนนการและไดผลตามทคาดหวงไวแลว อาจน าโครงการดงกลาวมาด าเนนชาในรอบใหม ซงตองมการก ากบ โครงการอยางตอเนอง เพราะโครงการอาจจะเบยงเบนไปจากเดมเมอเวลาเปลยนไป กระบวนการและผลลพธของโครงการกอาจจะเปลยนไปดวย การก ากบโครงการอยางตอเนองจะมประโยชนตอการปรบปรงประสทธภาพของการจดการศกษาใหดขน

๒.๒ การประยกตใชรปแบบการประเมนภาคขยายของไทเลอรเพอการประเมนโครงการ

การประเมนตามรปแบบภาคขยายของไทเลอรควรท าการประเมนตงแตการเรมตนโครงการ เชน กระทรวงศกษาธการจดท าโครงการโรงเรยนด ศรต าบล โดยใชรปแบบการประเมนภาคขยายของไทเลอรหรอไทเลอรใหม ซงมล าดบขนตอนดงน

๑) การประเมนวตถประสงคของโครงการเปนการประเมนวาวตถประสงคของโครงการโรงเรยนด ศรต าบล สอดคลองกบนโยบายของรฐบาล ทศทางการปฏรปการศกษาในทศวรรษทสอง และสอดคลองกบสภาพปญหาและความตองการของประชาชนในต าบลหรอไม

๒) การประเมนแผนการเรยนรเปนการตรวจสอบโครงการจดการศกษาเดมหรอ สภาพการจดการศกษาของสถานศกษาในโครงการวามจดบกพรองอะไร และศกษางานวจยทเกยวของกบ การจดการศกษาเพอน ามาก าหนดแผนการเรยนรของผเรยนตามโครงการใหม และควรวางแผนการ

๗๙

จด กระบวนการเรยนรใหสอดคลองกบกจกรรมของโครงการโรงเรยนด ศรต าบลและทศทางการปฏรป การศกษาในทศวรรษทสอง

๓) การประเมนเพอน าไปสการพฒนาโครงการเปนการประเมนสอและเครองมอวา จะชวยใหผเรยนเกดการเรยนรตามวตถประสงคและจดเนนของการพฒนาคณลกษณะของผเรยนตาม โครงการหรอไม กบทงตรวจสอบวามการจดอบรมครใหมความรความเขาใจ เหนความส าคญของการจดการเรยนการสอนตามจดเนนของโครงการใหมหรอไม และครสามารถใชสอและเครองมอตางๆ ในการจดการเรยนการสอนไดดเพยงใด

๔) การประเมนการน าโครงการไปปฏบตเปนการประเมนวาการบรหารจดการศกษา และการจดการเรยนการสอนตามโครงการโรงเรยนด ศรต าบลมสงใดทท าไดตามแผนทก าหนดไว และสง ใดทไมไดท า มปญหาและอปสรรคอะไรบาง

๕) การประเมนผลลพธของโครงการเปนการประเมนผลสมฤทธของผเรยนวาสง กวาเดมกอนทโรงเรยนจะเขารวมโครงการโรงเรยนดศรต าบลหรอไม และประเมนผลขางเคยงทเกดขน จากการเขารวมโครงการโรงเรยนด ศรต าบลดวย

๖) การก ากบโครงการอยางตอเนอง หลงจากการทดลองน าโครงการโรงเรยนดศรต าบลสการปฏบตและประเมนผลไปแลว ๑ ป ในปตอๆ ไปกตองมการก ากบโครงการอยางตอเนองเพอปองกนการเบยงเบนทศทางและแนวด าเนนโครงการ

๓. รปแบบการประเมนของครอนบาค ครอนบาค (Cronbach, ๑๙๖๓) ไดเสนอแนวคดการประเมนซงเรยกวา การประเมน

ยทธศาสตรของการตดสนใจ การประเมนตามแนวคดของครอนบาค คอการรวบรวมขอมลและใช สารสนเทศเพอการตดสนใจเกยวกบโครงการทางการศกษา โดยทโครงการทางการศกษาจะมขอบเขต ครอบคลมถงกจกรรมตางๆ ทางการศกษา ซงอาจจะเปนสอการเรยนการสอน กจกรรมการเรยนการสอน หลกสตรหรอประสบการณการเรยนทสถานศกษาจดใหกบผเรยน การประเมนจะเกยวของกบการตดสนใจหลายเรองดวยกน ซงจ าเปนตองอาศยขอมลหลายๆ ดาน การประเมนจงประกอบดวยขนตอน ตางๆ หลายขนตอน และใชเทคนควธทแตกตางกน ไมมการประเมนแบบใดแบบหนงทจะน าไปใชไดใน ทกสถานการณหรอทกเหตการณ เชน กรณการประเมนหลกสตร หรอการประเมนโครงการใดโครงการหนงจงไมควรใชการสอบวดผลการเรยนของผเรยนหรอเขารบการฝกอบรมแตเพยงอยางเดยว แตควรจะ ใชเทคนควธและเครองมอวดหลายชนด๑๐๙

๓.๑ จดมงหมายของการประเมน ครอนบาคไดก าหนดจดมงหมายของการประเมนไว ๓ ประการคอ๑๑๐ ๑) เพอการปรบปรงรายวชา (Course Improvement) โดยการตดสนวาสอการ

เรยน การสอนอะไรหรอวธการสอนใดทใหผลเปนทนาพอใจ และมสงใดทจะตองปรบปรงแกไข

๑๐๙อางแลว, พชต ฤทธจรญ, ผศ.ดร., การวจยการบรหารการศกษา, หนา ๒๕ – ๒๖. ๑๑๐Worthen B.R. and Sanders. J.R., Educational Evaluation : Theory and Practice,

(CA: Wadsworth, 1973), p.44.

๘๐

๒) เพอตดสนเกยวกบตวบคคล (Decision About Individual) โดยการส ารวจความ ตองการของผเรยนเพอการวางแผนการสอน พจารณาคณลกษณะของผเรยนเพอการคดเลอก และการจด กลม และการหาขอมลเกยวกบความกาวหนาและขอบกพรองเกยวกบการเรยนรของผเรยน

๓) เพอตดสนเกยวกบระบบและวธการบรหาร (Administrative Regulation) โดยการพจารณาวาระบบการบรหารของสถานศกษาทเปนอยนนด หรอไม อยางไร ครแตละคนมคณภาพ หรอ ประสทธภาพเพยงใด

ส าหรบการประเมนโครงการเกยวกบการเรยนการสอนนน ครอนบาคเหนวา ควรท า การทดสอบทงวตถประสงคทก าหนดไวและผลกระทบอน (side effects) ของโครงการนน จงเรยก รปแบบการประเมนของครอนบาควา รปแบบการประเมนวตถประสงคและผลกระทบดวย (Goal and Side Effects Attainment Model)

๓.๒ วธการประเมน ครอนบาคไดเสนอใหท าการประเมน๔ ดานคอ๑๑๑ ๑ ) การศกษากระบวนการ (Process Studies) เปนการศกษา หรอประเมน

เหตการณตางๆ ทเกดขนในระหวางการเรยนการสอนในชนเรยน เพอปรบปรงหลกสตรและพฒนา โปรแกรมการเรยนการสอน วธการด าเนนการโดยการเกบขอมลจากเหตการณทเกดขนในชนเรยน ซง มงเนนการประเมนความกาวหนาของการใชหลกสตร หรอความกาวหนาของโครงการขณะทก าลง ด าเนนการอย

๒ ) การวดความสามารถท ว ไป (Proficiency Measures) เป นการประเมนความสามารถของนกเรยนโดยใชแบบทดสอบมาตรฐาน ครอนบาคใหความส าคญกบคะแนนรายขอ มากกวาคะแนนรวม เพราะคะแนนรวมจะบอกถงความส าเรจหรอความลมเหลวของหลกสตรหรอ โครงการแตไมใหสารสนเทศทจะน าไปใชในการปรบปรงหลกสตรหรอโครงการการวดความสามารถควร วดทกดาน ไมควรจ ากดอยเฉพาะวตถประสงคเทานน แตอาจจะวดสงอนทอยนอกเหนอจากหลกสตรหรอ โครงการไดถาหากประสงคทจะวด

๓ ) การวดเจตคต (Attitude Measures) เจตคต เปนผลสวนหน งของการจด กจกรรมการเรยนการสอนหรอกจกรรมของโครงการซงถอวาเปนสงส าคญ นกเรยนหรอผเขารวมโครงการทมเจตคตทดตอสงใดกจะมความสนใจและอยากท าสงนนๆ การวดเจตคตสามารถท าไดหลายวธ เชน การสมภาษณ และการใชแบบสอบถาม ผลของแบบสอบถามควรดรายเฉลยของกลมทตอบแทนทจะ ดผลรายละเอยดของแตละบคคล

๔) การตดตามผล (Follow-Up Studies) เปนการประเมนคณภาพของหลกสตร หรอโครงการโดยดผลทเกดขนในภาพรวมวาผส าเรจการศกษาตามหลกสตรหรอโครงการไปแลวนน สามารถน าความรไปใชประโยชนไดเพยงใด ซงตองใชเวลาในการตดตามและรอคอยผลการศกษา

๑๑๑Op. cit., Worthen B.R. and Sanders. J.R., Educational Evaluation : Theory and

Practice, pp.44.-49. ; อางแลว, ส.วาสนา ประวาลพฤกษ, หลกการและเทคนคการประเมนทางการศกษา, หนา ๑๒๒-๑๒๓.

๘๑

ตดตาม ผลนมประโยชนตอการปรบปรงหลกสตรและรายวชาทเรยนหรอโครงการไดนอย เพราะมกไมทนการและไมทราบวาจะตองปรบปรงหลกสตรหรอรายวชาหรอโครงการในสวนใดบาง แตจะมประโยชนตอการวางแผนหลกสตรหรอโครงการใหมตอไป

๓.๓ การประยกตใชรปแบบการประเมนของครอนบาคเพอการประเมนโครงการ การน ารปแบบการประเมนของครอนบาคมาประยกตใชในการประเมนโครงการจะ

ชวยใหไดสารสนเทศเพอใชในการปรบปรงการด าเนนโครงการวา กจกรรมสวนใดจ าเปนตองปรบปรง แกไข สารสนเทศจะเปนประโยชนตอการตดสนใจของผเกยวของกบโครงการรวมทงไดสารสนเทศ เกยวกบระบบการบรหารจดการโครงการและองคการดวยซงมแนวทางด าเนนการดงน

๑) การประเมนจะชวยใหไดสารสนเทศเพอการตดสนใจเก ยวกบโครงการทาง การศกษาทมขอบเขตไดหลายเรองจงสามารถประยกตใชในการประเมนเพอปรบปรง พฒนาทงหลกสตร การเรยนการสอน โครงการฝกอบรมและโครงการทางการศกษาตางๆ

๒) จดมงหมายของการประเมนอาจเลอกก าหนดไดวา เพอมงปรบปรงรายวชา โครงการฝกอบรม การวางแผนสงเสรมและพฒนาผเรยน หรอผเขารบการฝกอบรม รวมทงการปรบระบบ การบรหารจดการโครงการและองคการ

๓) ด าเนนการประเมนโครงการในขณะทโครงการก าลงด าเนนการอย โดยศกษา ความกาวหนาของโครงการและศกษาปญหาอปสรรคของการด าเนนโครงการแลวใชสารสนเทศจากผล การประเมนเพอการตดสนใจปรบปรงแกไขปญหาในการด าเนนโครงการ

๔) ใหความส าคญกบเจตคตของบคคลทเกยวของกบโครงการจงควรประเมนเจตคต ของผทรบผลโดยตรงจากโครงการและผเกยวของกบโครงการนนๆ เพราะเจตคตทดของบคคลจะสงผล ตอพฤตกรรมของบคคล ทงในเรองความสนใจ ความตงใจ ความเตมใจทจะปฏบตหรอใหความรวมมอตอ การด าเนนงานตางๆ

๕) ควรด าเนนการประเมนทงตามวตถประสงคของโครงการและผลกระทบอนทเกด นอกเหนอจากวตถประสงคของโครงการ

๔. รปแบบการประเมนของเครกแพททรก เครกแพททรก (Kirkpatrick, ๑๙๙๘) เปนผน าเสนอแนวคดและรปแบบการประเมน

หลกสตรฝกอบรม โดยไดอธบายแนวคดเกยวการประเมนหลกสตรฝกอบรม ๔ ระดบ ซงตามทศนะของเครกแพททรกเหนวา การฝกอบรมทเนนในลกษณะของหลกสตรและโครงการฝกอบรมนนจะชวยใหผ ผานการอบรมมความรเพมขน มการปรบปรงทกษะการท างานดขน และมการเปลยนแปลงเจตคตตอการท างาน ท าใหเกดการปรบปรงการท างานในปจจบนหรอพฒนางานในอนาคต การฝกอบรมจงเปนการชวยเหลอบคลากรใหสามารถปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพ ในการฝกอบรมใดๆ ควรจะจดใหมการประเมนผลการฝกอบรมซงถอเปนสงจ าเปนทจะชวยใหรวาการจดหลกสตรหรอโครงการฝกอบรมม ประสทธผลเพยงใด

๘๒

๔.๑ แนวทางในการประเมน เครกแพททรก (Kirkpatrick) ไดเสนอรปแบบการประเมนประสทธผลของการฝกอบรม

โดยแบงการประเมนออกเปน ๔ ระดบ ดงน๑๑๒ ๑) การประเมนปฏกรยา (Reaction Evaluation) เปนการตรวจสอบความรสกหรอ

ความพงพอใจของผเรยนหรอผเขาอบรมตอหลกสตรการฝกอบรม โดยมวตถประสงคเพอตองการทราบวา ผเรยนหรอผเขาอบรมมความรสกอยางไรตอการฝกอบรม มความพงพอใจตอการฝกอบรมหรอไม เพยงใด เชน ความพงพอใจตอหลกสตร เนอหา กจกรรม และวธการฝกอบรม รวมทงความร ความสามารถ และเทคนคการถายทอดของวทยากรตรงตามความตองการหรอท าใหผเขาอบรมมความพงพอใจ หรอไม เพยงใด

๒) การประเมนผลการเรยนร (Learning Evaluation) เปนการตรวจสอบผลการเรยนรทไดจากหลกสตรการฝกอบรม โดยควรตรวจสอบใหครอบคลมทงดานความร (Knowledge) ทกษะ (Skills) และเจตคต (Attitude) ตามแนวคดของเครกแพททรก เขาเชอวาในการฝกอบรมสามารถทจะ สอนหรอพฒนาบคคลใหมความร เกดทกษะและเปลยนแปลงเจตคตได จงตองมการประเมนผลการเรยนร โดยมวตถประสงคเพอตองการทราบวา ผเขาอบรมไดรบความรไดปรบปรงและพฒนาทกษะอะไรบาง และมเจตคตตอการท างานทเปลยนแปลงไปจากเดมหรอไม เพยงใด ทงนเพราะวาถาบคคลมการเรยนร นอยหรอไมมการเรยนร กจะพบวาไมมการเปลยนแปลงพฤตกรรม ความรทกษะและเจตคตจงเปน องคประกอบพนฐานส าคญทจะชวยใหเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมการท างานของผเขาอบรมในโอกาสตอไป

๓) การประเมนพฤตกรรม (Behavior Evaluation) เปนการตรวจสอบวาผเรยน หรอผผานการอบรมไดปรบเปลยนพฤตกรรมการท างานเปนไปตามความคาดหวงของหลกสตรหรอ โครงการหรอไม โดยมวตถประสงคเพอตองการทราบวา เมอไดรบการฝกอบรมไปแลว ผเขาอบรมไดม การเปลยนแปลงพฤตกรรมการท างานไปในทศทางทพงประสงคหรอไม อยางไร วธการประเมนอาจ ตดตามประเมนโดยใชแบบสอบถามไปยงหนวยงานของผเขาอบรมโดยสอบถามจากหวหนา เพอน รวมงาน และหรอผเขาอบรม ขอมลทไดจะนาเชอถอมากนอยเพยงใดขนอยกบผใหขอมลวา ใหขอมลตรง กบสภาพความเปนจรงหรอไม ดงนนเพอใหไดขอมลทนาเชอถอมากขนในบางกรณจงออกแบบวธการเกบรวบรวมขอมลเพมขนโดยการออกไปตดตามเยยมชมการปฏบตงานในสถานทท างานจรง

๔) การประเมนผลลพธทเกดขนตอองคกร (Results Evaluation) เปนการตรวจสอบวา ผลจากการอบรมไดเกดผลดหรอผลกระทบตอสถานศกษาหรอองคกรในลกษณะใดบาง เครกแพททรกจงเสนอใหมการประเมนระดบทสคอ การประเมนผลลพธทเกดขนตอองคกร โดยม วตถประสงคเพอตองการทราบวา ในทสดแลวการฝกอบรมไดกอใหเกดผลดตอองคกรอยางไรบาง ซง นบเปนการประเมนผลทมความส าคญมากและยากทสดเพราะในความเปนจรงนนอาจมตวแปรอนๆอก มากมายนอกเหนอการฝกอบรมทมผลกระทบตอองคกรและตวแปรเหลานนบางทกยากตอการควบคม ดงนน

๑๑๒Kirkpatrick. D.L., Evaluating Training Programs: the Four Levels, 2 nd,ed, (San

Francisco : Berrett-Koehler, 1998), p.19.

๘๓

ผลลพธตางๆ ทเกดตอองคกรจงสรปไดยากวา เปนผลมาจากหลกสตรหรอโครงการฝกอบรม โดยตรง แตถาสามารถออกแบบการฝกอบรมทควบคมตวแปรแทรกซอนไดเปนอยางดและสามารถเกบ รวบรวมขอมลไดอยางนาเชอถอวา พฤตกรรมการท างานของบคลากรทเปลยนแปลงไปหรอผลทเกดขน ตอองคกรนนเปนผลมาจากการจดหลกสตรหรอโครงการฝกอบรมโดยตรง กแสดงวาหลกสตรหรอ โครงการฝกอบรมนนกอใหเกดผลลพธทดตอองคกร

จากรปแบบการประเมนของเครกแพททรก จะตองประเมนใน ๔ ระดบ ตามชวงระยะเวลาของการด าเนนการฝกอบรม กลาวคอ ในระหวางด าเนนการฝกอบรมจะมการประเมนปฏกรยา และประเมนผลการเรยนร หลงเสรจสนการฝกอบรมจงประเมนพฤตกรรมการท างานและประเมนผลลพธทเกดขนตอองคกร

๔.๒ การประยกตใชรปแบบการประเมนของเครกแพททรกเพอการประเมนโครงการ การประเมนตามแนวคดของเครกแพททรกเปนรปแบบการประเมนประสทธผลของ

โครงการฝกอบรม ดงนนโครงการฝกอบรมหรอโครงการพฒนาบคลากรสามารถทจะประยกตใชรปแบบ การประเมนน ไดเพอตรวจสอบวา โครงการฝกอบรมหรอพฒนาบคลากรเหลานนมประสทธผลทชวยให เกดผลตามวตถประสงคของโครงการหรอไม ซงโดยทวไปโครงการฝกอบรมแตละโครงการจะมการก าหนดวตถประสงคของโครงการไววา ในการจดฝกอบรมนนตองการใหเกดผลตอผเขาอบรมในเรอง อะไรบาง ซงระดบของวตถประสงคของโครงการมกจะก าหนดไวเปนระดบความรความเขาใจ ทกษะหรอ เจตคต แตตามแนวคดรปแบบการประเมนของเครกแพททรกก าหนดใหประเมนผลการฝกอบรมใน ๔ ระดบ คอ การประเมนปฏกรยา การประเมนผลการเรยนร การประเมนพฤตกรรมการท างาน และการประเมนผลลพธทเกดขนตอองคกร การประยกตใชรปแบบการประเมนของเครกแพททรก มแนวทางดงน๑๑๓

๑) ศกษาวเคราะหเปาหมายและวตถประสงคของโครงการเพอตดสนใจออกแบบ หรอ ก าหนดวตถประสงคของการประเมนใหครอบคลมชดเจน ซงผประเมนอาจประยกตใชรปแบบการประเมนของเครกแพททรกเปน ๒ ระดบ คอ เพอประเมนปฏกรยาตอโครงการและเพอประเมนการเรยนร หรออาจก าหนดเปน ๓ ระดบเพมขนอก คอ การประเมนพฤตกรรมหลงจากผเขาอบรมกลบไปปฏบตงาน แลว และหากสามารถท าไดกอาจก าหนดการประเมนในระดบ ๔ คอ การประเมนผลลพธทเกดขนตอ องคกร

๒) ก าหนดขอบขายหรอประเดนการประเมนในแตละระดบใหชดเจน โดยการศกษา วเคราะหโครงการฝกอบรมและอาจสอบถามขอมลจากผบรหารโครงการหรอผตองการใชผลการประเมนวา ตองการไดสารสนเทศการประเมนเรองอะไรบาง ระดบใดบาง เชน การประเมนปฏกรยา ประเดนการประเมนอาจประกอบดวย เนอหา วธการหรอกจกรรมการฝกอบรม ความสามารถของวทยากร เปนตน ประเดนการประเมนการเรยนร อาจประกอบดวย ความร ทกษะ เจตคต เปนตน ส าหรบการประเมนพฤตกรรมการปฏบตงาน ประเดนการประเมนอาจประกอบดวย การน าความรไปใชปฏบตงาน ม พฤตกรรมการท างานทรบผดชอบมากขน มความมงมนพยายามมากขน เปนตน สวน

๑๑๓อางแลว, พชต ฤทธจรญ, ผศ.ดร., การวจยการบรหารการศกษา, หนา ๒๙ -๓๑.

๘๔

ประเดนการประเมนผลลพธทเกดขนตอองคกร อาจประกอบดวยผลผลตทไดคณภาพการใหบรการการไดรบการยอมรบ ศรทธาจากผรบบรการผลก าไร หรอความกาวหนาขององคกร เปนตน

๓) วางแผนการประเมนใหครอบคลมการประเมนใหครอบคลมทกระดบทมงประเมนซงตามรปแบบการประเมนของเครกแพททรกจะมการประเมน ๒ ชวงระยะเวลาคอ การประเมนระหวาง การฝกอบรม และการประเมนหลงสนสดโครงการฝกอบรม การประเมนระหวางการฝกอบรมจะประเมนทนทเมอการฝกอบรมสนสดลง โดยมการประเมนปฏกรยาและประเมนผลการเรยนร ส าหรบการประเมนหลงสนสดโครงการฝกอบรม เปนลกษณะของการตดตามประเมนผล เมอผเขาอบรมกลบไปปฏบตงานทหนวยงานแลว ซงตองเวนระยะเวลาใหผเขารบอบรมไดปฏบตงานโดยแนใจวา ไดมการน าความรทไดจากการฝกอบรมไปใชหรอมพฤตกรรมการท างานทเปลยนแปลงไปจากเดมแลว จงควรตดตามไปประเมนพฤตกรรมการท างานและประเมนผลลพธทเกดขนตอองคกร ซงอาจจะตองมการประเมนเปนระยะๆ หลายชวงเวลา

๔) ออกแบบการประเมนใหมความเหมาะสม โดยเฉพาะการออกแบบการวดตวแปรทมงประเมนวาจะวดความร ทกษะหรอเจตคต นกประเมนตองวเคราะหวตถประสงคของโครงการใหทราบ แนชดวา ตองการใหเกดผลทคาดหวงอะไร ไมจ าเปนตองวดทง ๓ ดาน อาจวดเพยงดานใดดานหนงกได ส าหรบเครองมอวดกตองตดสนใจเลอกใชใหเหมาะสมกบกลมผเขาอบรมดวยวา ควรจะใชแบบทดสอบ หรอแบบประเมนตนเอง หรอการประเมนจากชนงาน กรณการออกแบบกลมตวอยางหรอผใหขอมลตอง พจารณาใหรอบคอบวา นอกจากผเขาอบรมแลวบคคลใดสามารถใหขอมลตรงตามทผประเมนตองการเชน การประเมนพฤตกรรมการท างานหลงการฝกอบรม การเลอกผใหขอมลเฉพาะผเขาอบรมอาจจะไม เหมาะสม เพยงพอหรอมความนาเชอถอทจะตอบค าถามวา หลงจากฝกอบรมแลว ผเขาอบรมมพฤตกรรม การท างานเปลยนแปลงไปหรอไม อยางไรบาง ควรใชกลมของผบงคบบญชาหรอเพอนรวมงานเปนผให ขอมลดวยจงจะท าใหไดขอมลทนาเชอถอมากขน

๕) การประยกตใชรปแบบการประเมนของเครกแพททรกเพอประเมนโครงการสาธารณะ โดยทวไปโครงการฝกอบรมสามารถน าแนวคดนมาใชได โดยเรมตงแตการส ารวจความ ตองการจ าเปนของประชาชนกอน เชน ความตองการดานสขภาพอนามย ความปลอดภย เปนตน การประเมนปฏกรยาโดยประเมนความรสก หรอความพงพอใจของประชาชนตอโครงการเปนระยะๆ เพอปรบกระบวนการด าเนนโครงการใหสอดคลองกบความตองการของประชาชน เชน การประเมนโครงการโรงเรยนดประจ าต าบล โครงการอาหารเสรม (นม) โรงเรยน ควรมการประเมนปฏกรยาของประชาชนตอ โครงการเปนระยะๆ เพอปรบปรงพฒนาการด าเนนโครงการใหตอบสนองตามความตองการของประชาชน ส าหรบการประเมนการเรยนรนนควรมงประเมนวาประชาชนและหนวยงานทเกยวของม ความรความเขาใจและตระหนกในคณคาของโครงการดงกลาวหรอไมเพยงใด สวนการประเมนพฤตกรรม นนเปนการประเมนการปฏบตตามโครงการของบคคลและหนวยงานทเกยวของ เชน โครงการโรงเรยนด ประจ าต าบล ผบรหารสถานศกษา คร และส านกงานเขตพนทการศกษามการปรบบทบาทและวธการท างานสอดคลองตามแนวทางของโครงการหรอไม เพยงไร เปนตน กรณการประเมนผลลพธทเกดขนตอ องคกรนน เปนการประเมนผลกระทบทเกดขนตอประชาชนหรอองคกรหลงจากด าเนนโครงการไประยะ หนงแลว เชน โครงการอาหารเสรม (นม) โรงเรยน อาจ

๘๕

ประเมนภาวะสขภาพของนกเรยน ความพงพอใจ ของผปกครองตอโครงการความรวมมอของชมชนหรอความผกพนตอโรงเรยน เปนตน

๕ รปแบบการประเมนของสครพเวน สครพเวน (Scriven, ๑๙๖๗) เปนนกคด นกปรชญาทส าคญคนหนงของวงการประเมนท

ใหความส าคญกบการตดสนคณคา (Value Judgment) ซงไดเสนอแนวความคดวาสงทนกประเมนตองท า คอ ใหขอสรปเชงประเมน (Evaluation Conclusion) และนกประเมนตองมบทบาท ๓ ประการคอ การเปนผตดสนคณคา การเปนผอ านวยความสะดวกในการท าการประเมนและการมสวนรวมในการพฒนาโครงการ๑๑๔

๕.๑ จดเนนของการประเมน สครพเวน ใหความหมายของการประเมนวา การประเมนคอ กระบวนการตดสน คณคา

หรอคณประโยชนของสงทมงประเมนโดยมจดเนนการประเมนหลก ๔ ลกษณะคอ๑๑๕ ๑) การประเมนความกาวหนา (Formative Evaluation) เปนการประเมนทอย ระหวาง

การด าเนนงานโครงการจะมบทบาทของการตดสนคณคาของกระบวนการด าเนนงานโครงการเพอเสนอสารสนเทศเกยวกบความกาวหนาของการด าเนนโครงการและเพอเปนแนวทางไปสการปรบปรงเปลยนแปลงการด าเนนโครงการใหมความเหมาะสมมากขน

๒) การประเมนผลสรปรวม (Summative Evaluation) เปนการประเมนสรปผลของโครงการซงจะประเมนเมอสนสดการด าเนนโครงการแลว จะมบทบาทของการตดสนคณคาของผลทไดรบจากโครงการเพอเสนอสารสนเทศเกยวกบคณคาของโครงการและหาจดเดนหรอจดบกพรองของโครงการเพอเปนแนวทางสการตดสนใจการด าเนนโครงการในรอบตอไปหรอยต ปรบเปลยนหรอพฒนา โครงการใหมความเหมาะสมมากขน

๓) การประเมนคณคาภายใน (Intrinsic Evaluation) เปนการประเมนคณคาของสงตางๆ ภายในตวโครงการยกเวนผลผลตหรอผลกระทบของโครงการเชน การประเมนจดมงหมาย เปาหมาย เนอหา กระบวนการและกจกรรมของโครงการคณภาพของเครองมอตลอดจนเจตคตของบคคลทเกยวของ รวมทงการประเมนเอกสารทเกยวของกบโครงการเปนตน

๔ ) การประเมนผลส าเรจ (Pay-off Evaluation) เปนการประเมนผลท เกดขนกบ กลมเปาหมาย หรอผรบผลจากโครงการหลงจากการด าเนนโครงการแลว เปนการตดสนคณคาของโครงการโดยองเกณฑภายนอก เชน การประเมนผลทเกดจากการสอนของครทมตอนกเรยน หรอผลทเกด ขนกบคร ผลทเกดขนกบสถานศกษา ผลทเกดขนกบผปกครอง เปนตน

นอกจากนสคพเวน ยงได เสนอแนวคดเกยวกบการประเมนผลท เกดขนท งหมด อน เนองมาจากโครงการ (All Relevant Effect) ซงเปนผลทเกดขนทงทไดคาดหวงจะใหเกดและผลทมได คาดหวงไว ทงน เปนผลทเกดขนจรงๆ จากการด าเนนโครงการซงอาจเปนผลในทางทด พงปรารถนาและไมดทไมพงปรารถนากได การประเมนโครงการในลกษณะดงกลาวน เร ยกวา

๑๑๔อางแลว, ส.วาสนา ประวาลพฤกษ, หลกการและเทคนคการประเมนทางการศกษา หนา ๑๔๐. ๑๑๕Stufflebeam. D.L., and Shinkfield. A.J., Evaluation Theory, Models, and

Applications, (San Francisco : Jossey-Bass, 2007), pp. 372-374.

๘๖

การประเมนทไมองเฉพาะวตถประสงค (Goal-free Evaluation) ดงนนในการประเมนโครงการตามแนวคดของสครพเวน นอกจากจะตองประเมนผลทเกดขนตามวตถประสงคแลวจะตองประเมนผลทเกดขนทไมไดก าหนดไวในวตถประสงคของโครงการอกดวย

๕.๓ การประยกตใชรปแบบการประเมนของสครพเวนเพอการประเมนโครงการ รปแบบการประเมนของสครฟเวนเปนการประเมนเพอตดสนคณคาของสงทมงประเมนม

จดเดนทแตกตางจากรปแบบการประเมนอนคอ เนนการประเมนความกาวหนาและการประเมนผลสรปรวม นอกจากนนยงเสนอใหพจารณาวา ประสทธผลของโครงการไมควรพจารณาเฉพาะ ผลทเกดตามวตถประสงคของโครงการเทานน แตควรพจารณาผลทเกดขนจรงทงหมด ซงประกอบดวยผล ตามทคาดหมายและผลขางเคยงทงผลทางบวกและผลทางลบ ดงนนการประเมนโครงการตามรปแบบ ของสครฟเวนจงเปนการประเมนเพอตดสนคณคาของโครงการจงควรมการหาความตองการจ าเปนของผ ทไดรบผลของโครงการเพอใชเปนเกณฑในการตดสนคณคาของโครงการควรมการประเมนความกาวหนา ในระหวางด าเนนโครงการเพอปรบปรงพฒนาการด าเนนงานใหบรรลตามเปาหมายทก าหนดและการประเมนผลสรปรวมโดยพจารณาประสทธผลทงหมดของโครงการทงประสทธผลตามทคาดหมายและผลขางเคยง

๖. รปแบบการประเมนของสเตค สเตค (Stake, 1967) ไดเสนอแนวคดในการประเมนหลกสตรหรอโครงการในรปแบบ

การประเมนความสอดคลองระหวางสงทคาดหวงกบสงทเกดขนจรง โดยใหความหมายของการประเมนไววา เปนการบรรยาย และตดสนคณคาของหลกสตรหรอโครงการทางการศกษาซงจ าเปนตองมขอมล ๒ ประเภท คอขอมลทเกยวกบการบรรยาย และขอมลทเกยวกบการตดสน ซงมรายละเอยด ดงน๑๑๖

๖.๑ ขอมลทเกยวกบการบรรยาย ประกอบดวยขอมล ๒ ประเภท คอ ๑) ขอมลทเกยวกบสภาพทคาดหวงหรอเปาหมาย เปนสวนทกลาวถงความคาดหวง

หรอความตองการของโครงการวาตองการใหเกดอะไรขนบาง โดยแบงออกเปน ๓ ดาน คอ ๑.๑) การคาดหวงเกยวกบสงทมมากอน เปนการประเมนสงทมอยกอนทจะมการ

ด าเนนโครงการการใชหลกสตรหรอกอนการเรยนการสอน เชน ลกษณะของผเรยน ลกษณะของผสอน ลกษณะเนอหา อปกรณ อาคาร สถานทการจดระบบบรหาร เปนตน

๑.๒) การคาดหวงเกยวกบกระบวนการหรอการปฏบต เปนการประเมนปฏสมพนธ ระหวางผเรยนกบผสอน ผเรยนกบผเรยน เปนตน

๑.๓) การคาดหวงเกยวกบผลลพธทจะเกดขน เปนการประเมนความสามารถดาน ตางๆของผเรยน เชน ผลสมฤทธทางการเรยน เจตคต ผลทมตอผบรหาร ครและสถาบน เปนตน

๒) ขอมลเกยวกบสภาพทเปนจรง การเกบรวมรวมขอมลกจะตองเกบรวม ๓ ดาน เชนเดยวกบสภาพทคาดหวงคอ สงทเกดขนจรงในดานสงทมมากอน ดานกระบวนการหรอการปฏบตและดานผลลพธ

๑๑๖Popham. W.J., Educational Evaluation, (New Jersey : Prentice-Hall, 1975), p.31.

๘๗

การบรรยายขอมลสงทประเมนระหวางสภาพทคาดหวงและสภาพทเปนจรง สรป ความสมพนธไดดงภาพท ๒.๖

แผนภาพท ๒.๖ การบรรยายสงทประเมนตามรปแบบการประเมนของสเตค ทมา : Worthen B.R. and Sanders, J.R., Educational Evaluation : Theory and

Practice, (CA : Wadsworth, 1973), p. 118.

๖.๒ ขอมลเกยวกบการตดสนใจ เนองจากการวเคราะหความสอดคลองระหวางสภาพทคาดหวงกบสภาพทเปนจรง

นน มไดบงบอกถงความนาเชอถอและความตรง เพยงแตท าใหเราทราบวาสงทเกดขนจรงหรอไม เทานน จงจ าเปนตองมขอมลเกยวกบการตดสนใจมาชวยในการตดสนวา โครงการประสบความส าเรจ หรอไมเพยงใด โดยอาศยเกณฑ ๒ ชนด คอ๑๑๗

๑. เกณฑสมบรณ เปนเกณฑทนกประเมนตงไว โดยอาจก าหนดมาจากทฤษฎ หลกการหรอการวจย และเอกสารอางอง

๑๑๗Op. cit., Worthen B.R. and Sanders. J.R., Educational Evaluation : Theory and

Practice, pp.113-125.

๘๘

๒. เกณฑสมพทธ เปนเกณฑทไดมาจากพฤตกรรมกลม หรอยดเอาลกษณะของโครงการใดโครงการหนงมาเปนเกณฑเปรยบเทยบ

จากขอมลทเกบรวบรวมมา ๓ ชนดน นกประเมนจะตองแยกขอมลเปน ๔ ประเภทคอ สภาพทคาดหวง สภาพทเปนจรง มาตรฐานทใชประเมนและการตดสนใจ รปแบบการประเมนของสเตคไดเสนอไวดงภาพท ๒.๗

แผนภาพท ๒.๗ การตดสนคณคาของสงทประเมนตามรปแบบการประเมนของสเตค ทมา : Fitzpatrick, J.L., Sanders, J.R. and Worthen, B.R., Program Evaluation,

Alternative Approaches and Practical Guidelines, (New York : Longman, 2004), p. 135.

รายละเอยดของการตดสนคณคาของทสงทประเมนตามรปแบบของการประเมน

ของสเตคมดงน ๑ . หลกการและเหตผล (Rationale) เปนส งท บ งชถงแนวคด หลกการและ

วตถประสงคของโครงการซงเปนพนฐานในการก าหนดสภาพทคาดหวงใหเกดขนจากโครงการ ๒. เมทรกซการบรรยาย (Description Matrix) คอ สวนทใชบรรยายภาพรวม ของ

ขอมลทไดจากการประเมนเมทรกซนประกอบดวย ๒ สวน คอ สภาพทคาดหวง และสภาพทเปนจรง เมอพจารณาจากขอมลทงสองแนวแลวพบวามความสมพนธกนในแนวตง และม

ความสอดคลองกนในแนวนอน แสดงวาโครงการนนสามารถน ามาใชไดอยางมประสทธภาพ ๓. เมทรกซการตดสนใจ (Judgment Matrix) เปนสวนของการตดสนคณคาของ

โครงการประกอบดวย ๒ สวนคอ ๓.๑ มาตรฐานทใช (Standards) ซงจะเปนตวบงชวาโครงการทประเมนนนม

คณภาพหรอบรรลเปาหมายหรอไม โดยอาศยมาตรฐานทก าหนดไว อาจจะเปนมาตรฐานสมบรณ หรอ มาตรฐานสมพทธกได

๘๙

๓.๒ การตดสนใจ (Judgments) เปนขนตอนทพจารณาวา โครงการนนม คณภาพเพยงใด มจดเดนจดดอยอยางไรบาง โดยอาศยการเปรยบเทยบขอมลทไดกบมาตรฐาน การเปรยบเทยบอาจจะใชการเปรยบเทยบกบเกณฑสมบรณหรอการเปรยบเทยบเกณฑสมพทธกได

๖.๓ การประยกตใชรปแบบการประเมนของสเตคเพอการประเมนโครงการ การประเมนตามรปแบบของสเตคประกอบดวยการบรรยายและการตดสนคณคา

ของโครงการโดยพจารณาความสมพนธเชงเหตผล ความสมพนธเชงประจกษและความสอดคลองขององคประกอบใหญ ๓ สวนคอ สงทมมากอนการปฏบตและผลลพธระหวางสภาพทคาดหวงกบสภาพทเปน จรงเทยบกบเกณฑมาตรฐานแลวจงตดสนคณคาของโครงการสเตคเนนการเกบรวบรวมขอมลตามสภาพ ธรรมชาตโดยใชการสงเกต การทดสอบ การสมภาษณ โดยใชขอมลจากหลายฝายเพอใหไดการตดสน คณคาโครงการมความถกตองเชอถอได

การประยกตรปแบบการประเมนของสเตคเพอประเมนโครงการมขอควรพจารณา ดงน

๑. การประเมนมงทจะศกษาในเรองการบรรยายและการตดสนคณคาของโครงการ ๒ . การประเมนใหความส าคญกบสงทมมากอนการปฏบตและผลลพธจงเปน

รปแบบการประเมนทเนนการประเมนกอน ระหวางและหลงการด าเนนโครงการโดยพจารณาความเปน เหตเปนผลของสงทมมากอนตอผลของการปฏบตระหวางการด าเนนโครงการและผลของสงทมมากอน และการปฏบตตอผลลพธของโครงการพรอมทงพจารณาความสอดคลองของสภาพทเปนจรงกบสภาพทคาดหวงท าใหสามารถระบสาเหตของความส าเรจและความไมส าเรจของโครงการได

๓. การประเมนมการตดสนคณคาเทยบกบเกณฑมาตรฐานซงเปนไดทงเกณฑ สมบรณและเกณฑสมพทธท าใหไดสารสนเทศเพอใชในการตดสนใจเลอกโครงการทมอย

๗. รปแบบการประเมนของสตฟเฟลบม ดาเนยล แอล สตฟเฟลบม (Danial L. Stufflebeam) ไดเสนอแนวคดเกยวกบ

รปแบบ การประเมนทเรยกวา ซปโมเดล (CIPP Model) ซงเปนรปแบบการประเมนทรจกกนอยางแพรหลาย เปนรปแบบการประเมนทมระบบแผนอยางชดเจนและสามารถน าไปใชในการประเมนโครงการตางๆ ได อยางกวางขวาง

ค าวา CIPP ยอมาจากค าวา Context (บรบทหรอสภาวะแวดลอม) Input (ปจจย เบองตน) Process (กระบวนการ) และ Product (ผลผลต) ซงสามารถวเคราะหไดวาแนวคดการประเมนของสตฟเฟลบมน ไดยดหลกของการวเคราะหระบบ (System Analysis)หรอ วธการเชงระบบ (Systems Approach)

๗.๑ ความหมายของการประเมน สตฟเฟลบม ไดใหความหมายของการประเมนวา เปนวธการศกษาหรอสบคนหา

คณคาของสงทมงประเมนอยางเปนระบบ การประเมนจงเปนกระบวนการทจดหา น าเสนอ

๙๐

สารสนเทศ และน าไปประยกตใชในการอธบายและการตดสนคณคาและคณประโยชนในการตดสนใจหาทางเลอกทเหมาะสมในการด าเนนงานโครงการ๑๑๘

๗.๒ วธการประเมนโดยใชรปแบบการประเมนซป วธการประเมนโดยใชรปแบบการประเมนซป จะเกยวของกบลกษณะของการ

ตดสนใจ ซงจ าเปนตองอาศยขอมลทไดจากการประเมนมาชวยในการตดสนใจ ๔ ลกษณะ คอ การตดสนใจเกยวกบ การวางแผน (Planning Decisions) การตดสนใจเกยวกบโครงสราง (Structuring Decisions) การตดสนใจเกยวกบการด าเนนงาน (Implementing Decisions) และการตดสนใจเกยวกบการทบทวนการด าเนนโครงการเมอสนสดโครงการ (Recycling Decisions) มโนทศนเบองตนของรปแบบ CIPP กคอ ประเภทของการตดสนใจทแตกตางกนจ าเปนตองใชสารสนเทศในการตดสนใจทแตกตางกนดวย ซง สตฟเฟลบมและคณะ ไดจ าแนกการตดสนใจและการประเมนเพอการบรหารและการวางแผนไว ๔ ประเภท ดงน๑๑๙

๑) การประเมนบรบทหรอสภาวะแวดลอม (Context Evaluation) เปนการประเมนเพอใหไดสารสนเทศส าหรบการตดสนใจในการวางแผนก าหนดเปนผลลพธทคาดหวงของโครงการหรอวตถประสงคและเปาหมายของโครงการการประเมนบรบทเปนการประเมนเกยวกบ นโยบาย ปรชญา เปาหมาย แรงกดดนทางเศรษฐกจและสงคม ความตองการของบคคลและหนวยงานทเกยวของ ตลอดจนแรงกดดนทางการเมอง ซงสมหวง พธยานวฒน อธบายวา การประเมนบรบทของโครงการเปนการประเมนความตองการจ าเปนเพอก าหนดโครงการเปนการประเมนสภาพ เศรษฐกจสงคมการเมอง ตลอดจนปญหา อปสรรคตางๆ อนน าไปสทศทางและวตถประสงคของโครงการ๑๒๐

๒) การประเมนปจจย หรอทรพยากร (Input Evaluation) เปนการประเมนเพอให ไดสารสนเทศส าหรบการตดสนใจเกยวกบวธการและกลวธด าเนนโครงการเปนการตรวจสอบความพรอม ของปจจยเบองตนตางๆ เชน บคลากร งบประมาณ วสด อปกรณ สถานทเปนตน เปนการประเมนเพอมงเนนวามปจจยพรอมมลทจะด าเนนการหรอไม แผนหรอโครงการทเสนอเหมาะสมหรอไม ควรปรบปรง สวนใด สารสนเทศทไดใชประกอบการตดสนใจเกยวกบโครงสรางเพอเลอกแผนการจดโครงการหรอ แผนการด าเนนงานทเหมาะสมทสดเพอไดบรรลวตถประสงคทตงไวซง สมหวง พธยานวฒน กลาววา การประเมนปจจยหรอทรพยากรเปนการตรวจสอบความพรอมดานทรพยากรทงปรมาณ และคณภาพ ตลอดจนระบบการบรหารจดการเพอวเคราะหและก าหนดทางเลอกทเหมาะสมทสดทจะท า ใหบรรลวตถประสงคทก าหนด

๓) การประเมนกระบวนการ (Process Evaluation) เปนการประเมนเพอใหได สารสนเทศส าหรบการตดสนใจเกยวกบการน าโครงการไปปฏบตเพอใหบงเกดผลส าเรจ ซงเปนการประเมนขณะด าเนนงาน หรอประเมนในเชงความกาวหนาเพอปรบปรงกระบวนการบรหารหรอการ

๑๑๘Op. cit., Stufflebeam. D.L., and Shinkfield. A.J., Evaluation Theory, Models, and Applications, p.326.

๑๑๙Op. cit., Fitzpatrick. J,L., Sanders. J.R., and Worthen. B.B., Program Evaluation, Alternative Approaches and Practical Guidelines, p.89.

๑๒๐อางแลว, สมหวง พธยานวฒน, วธวทยาการประเมน: ศาสตรแหงคณคา, หนา ๑๖๙.

๙๑

ด าเนนโครงการรวมทงศกษาปญหาและอปสรรค จดเดน จดดอย ซงสมหวง พธยานวฒน ใหแนวคดวา การประเมนกระบวนการเปนการประเมนการด าเนนงานเมอน าโครงการทวางแผนไว ไปสการปฏบต เพอศกษาจดแขงและจดออน ตลอดจนปญหา อปสรรคของการด าเนนโครงการจงเปนการประเมนเพอปรบปรงการด าเนนโครงการไดอยางทนทวงทสารสนเทศทไดจะน ามาใชในการตดสนใจ เกยวกบการประยกตใช การควบคม หรอปรบปรงแกไขวธการตางๆ ใหเหมาะสมทนทวงทในขณะทก าลง ด าเนนโครงการอย

๔) การประเมนผลผลต (Product Evaluation) เปนการประเมนเพอใหได สารสนเทศส าหรบการตดสนใจเกยวกบอนาคตของโครงการซงเปนการประเมนผลหลงจากการด าเนนงานโครงการสนสดลง เพอตรวจสอบประสทธภาพประสทธผลของโครงการซงในทศนะของสมหวง พธยานวฒน เหนวา เปนการประเมนทมงตอบค าถามวา โครงการประสบความส าเรจตาม แผนทวางไวหรอไม ผลผลตของโครงการเปนไปตามวตถประสงคหรอไม ผลการด าเนนงานคมคาเพยงใด ประกอบดวย การประเมนผลผลต โดยพจารณาจากปรมาณและคณภาพของผลผลตเปรยบเทยบกบ วตถประสงคของโครงการตลอดจนการน าเอาความรไปใชในการปฏบตงานอกสวนหนงคอผลกระทบ (Impact) สารสนเทศทไดจะน ามาใชในการตดสนคณคาผลผลตของโครงการทงในดานปรมาณและคณภาพ เพอทจะตดสนใจวาควรจะท าตอไป หรอยต ลมเลก หรอยกฐานะเปนงานประจ า

มโนทศนส าคญของรปแบบการประเมนซป กคอจะตองเปนการประเมนเพอใหได สารสนเทศส าหรบการตดสนใจตามชวงระยะเวลาของการบรหารโครงการกลาวคอ การประเมนสภาวะแวดลอม เพอการตดสนใจกอนรเรมจดท าโครงการการประเมนปจจยเบองตน เพอการตดสนใจ เกยวกบการวางแผนด าเนนโครงการการประเมนกระบวนการเปนการประเมนเพอตดสนใจปรบปรง กจกรรมและวธด าเนนโครงการและเมอโครงการสนสดลง จงประเมนผลผลตของโครงการเพอตดสน คณคาและอนาคตของโครงการวา จะด าเนนงานตอไปหรอยตโครงการดงนนในการประยกตใชรปแบบ การประเมนซป ผบรหารหรอผประเมนจงควรท า การประเมนและใชสารสนเทศประกอบการตดสนใจ เกยวกบโครงการหรอสงทมงประเมนเปนระยะๆ ตามชวงระยะเวลาของการบรหารจดการโครงการมใช ไปประเมนรวบยอดเมอโครงการสนสดลงแลว

จากแนวคดในการประเมนองคประกอบทง ๔ ดานดงกลาว จงเรยกแนวคดในการประเมนนวา รปแบบการประเมนซป ซงมกรอบแนวคดในการประเมนเขยนแสดงความสมพนธระหวางประเภท ของการประเมนและประเภทของการตดสนใจไดดงภาพท ๒.๘

๙๒

แผนภาพท ๒.๘ ความสมพนธระหวางประเภทการประเมน และประเภทของการตดสนใจตามรปแบบ ของสตฟเฟลบม

ทมา : สมหวง พธยานวฒน, วธวทยาการประเมน: ศาสตรแหงคณคา, พมพครงท ๕, (กรงเทพมหานคร : ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๕๓), หนา ๑๖๘.

สตฟเฟลบมและชงคฟลด (Stufflebeam and Shinkfield) ได อธบายวธการใช

รปแบบการประเมนซปทแสดงความสมพนธระหวางบทบาทของการประเมนกบประเภทของการประเมน๑๒๑ สรปไดดงตารางท ๒.๒

๑๒๑Op. cit., Stufflebeam. D.L., and Shinkfield. A.J., Evaluation Theory, Models, and

Applications, p.329.

๙๓

ตารางท ๒.๒ ความสมพนธระหวางบทบาทของการประเมนความกาวหนาและการประเมนผลสรปรวมกบประเภทของการประเมน

บทบาทของ การประเมน

สภาวะแวดลอม ปจจยหรอ ทรพยากร

กระบวนการ ผลผลต

การประเมน ความกาวหนาโดย ใชสารสนเทศเพอ ตดสนใจปรบปรง และประกน คณภาพโครงการ

เปนแนวทางใน การตดสนใจ ก าหนด วตถประสงคของ โครงการและ จดล าดบ ความส าคญของ เปาหมายของ โครงการ

เปนแนวทางในการ ตดสนใจก าหนด ยทธวธ/วธการ และ แนวทางการ ปฏบตงานตาม โครงการ

เปนแนวทางใน การตดสนใจ ปฏบตงาน โครงการ ก ากบ และปรบกจกรรม ของโครงการใหม ประสทธภาพ

เปนแนวทางใน การตดสนใจ ด าเนนโครงการ ปรบปรงขยาย โครงการโดย พจารณาจาก ผลลพธและ ผลขางเคยงท เกดขนจาก โครงการ

การประเมนผลสรป รวม โดยใช สารสนเทศสรปรวม ตดสนคณคา คณประโยชนและ ความส าคญของ โครงการ

เปรยบเทยบ วตถประสงค เปาหมายและ จดล าดบ ความส าคญและ ตามรายการความ ตองการ ปญหา และโอกาส

เปรยบเทยบยทธวธ ทเลอก การ ออกแบบและ งบประมาณ เหตผลทเลอกมา จากทางเลอกอน ๆ

พรรณนา กระบวนการ ปฏบตงานและ คาใชจาย รวมทง เปรยบเทยบการ ออกแบบ กระบวนการ ปฏบตและ คาใชจาย

เปรยบเทยบ ผลลพธและ ผลขางเคยงกบ เปาหมายท ตองการ ความ เปนไปได ความส าเรจ และ การตดสนใจใน รอบใหมอกครง

๗.๔ การประยกตใชรปแบบการประเมนซปเพอการประเมนโครงการ การประยกตใชรปแบบการประเมนซปมาใชในการประเมนโครงการผประเมนหรอ

ผรบผดชอบโครงการจะตองด าเนนการประเมนโครงการอยางตอเนอง เปนระบบเพอน าสารสนเทศทได จากการประเมนเสนอตอผมอ านาจในการตดสนใจหรอน ามาใชในการตดสนใจปรบปรง และพฒนา โครงการใหมประสทธภาพยงขน โดยด าเนนการดงน

๑) ประเมนกอนเรมโครงการ ผประเมนหรอผปฏบตงานควรท าการประเมนสภาวะ แวดลอมและปจจยเบองตน ซงมจดมงหมายเพอตดสนใจเลอกวตถประสงคของโครงการตรวจสอบความ เหมาะสมความสมเหตสมผลของการวางแผนด าเนนโครงการความเปนไปไดของโครงการทจะน าไป ปฏบต คณภาพของโครงการรวมทงตรวจสอบโอกาสทโครงการนนจะประสบความส าเรจตามเปาหมาย หรอวตถประสงค การประเมนเพอตดสนใจ หรอหาขอมลสรปส าหรบการตดสนใจเลอกโครงการบางครง เรยกวา “การวเคราะหโครงการ” ในขนนเนนพจารณาใน ๓ ประเดนหลก คอ

๙๔

๑.๑) ความเหมาะสมของโครงการทจะด าเนนการโดยวเคราะหปญหาและความจ าเปนของโครงการศกษาความเปนไปไดในการด าเนนโครงการความพรอมในการบรหารจดการโครงการความพรอมในการสนบสนนทางดานทรพยากร โดยเฉพาะความเปนไปไดทางการเงน ก าลงคน วสด และการจดการ

๑.๒) การวเคราะหผลตอบแทนจากการด าเนนโครงการ ๑.๓) การศกษาและคาดหวงถงผลประโยชน หรอสงทอาจตามมาจากการ

ด าเนนโครงการนนทงในระยะเรมโครงการและในขณะด าเนนโครงการ ๒) การประเมนในระหวางการด าเนนโครงการโดยประเมนขณะทก าลงด าเนน

โครงการโดยผประเมนหรอผรบผดชอบโครงการควรประเมนจดเดน จดดอยของการด าเนนงาน ตรวจสอบวาการด าเนนงานเปนไปตามแผนทก าหนดไวหรอไม มปญหาและอปสรรคอะไรบาง มสาเหตมา จากอะไร มวธการด าเนนการปรบปรงแกไขอยางไร แลวใชสารสนเทศทไดจากการประเมนส าหรบ ตดสนใจด าเนนการปรบปรงแกไขใหทนทวงท

๓) การประเมนหลงการด าเนนโครงการโดยผประเมนหรอผรบผดชอบโครงการมง ตอบค าถามวา โครงการประสบความส าเรจตามเปาหมายหรอวตถประสงคหรอไม เพยงใด ซงเปนการตรวจสอบการบรรลตามวตถประสงคของโครงการผลการด าเนนงานคมคาหรอไม เกดผลกระทบ อะไรบาง สารสนเทศทไดจากการประเมนจะน ามาใชในการตดสนใจเกยวกบอนาคตของโครงการวา ควร ด าเนนโครงการนนตอไป หรอปรบปรงขยาย หรอลมเลกโครงการ

๔) รปแบบการประเมน ผลแบบ CIPP Model ค าวา “รปแบบ” หรอแบบจ าลอง ภาษาองกฤษใชค าวา “Model” ซงหมายถง

วธการทบคคลใด บคคลหน งไดถายทอดความคด ความเขาใจ ตลอดจนจนตนาการทมตอปรากฏการณหรอเรองราวใดๆ ใหปรากฏโดยใชการสอสารในลกษณะตาง ๆ เชน ภาพวาด ภาพเหมอน แผนภมแผนผง ฯลฯ เพอใหเขาใจไดงาย และสามารถน าเสนอเรองราวไดอยางมระบบ๑๒๒ ในการประเมนผลโครงการนนมแนวคดและโมเดลหลายอยาง แตในทนใครขอเสนอแนวคดและโมเดลการ ประเมนแบบซป หรอ“CIPP Model” ของสตฟเฟลบม (Stufflebeam) เพราะเปนโมเดลทไดรบการยอมรบกนทวไปในปจจบนแนวคดของสตฟเฟลบม เนนการแบงแยกบทบาทของการท างานระหวางฝายประเมน กบฝายบรหารออกจากกนอยางเดนชด กลาวคอ ฝายประเมนมหนาทระบ จดหา และน าเสนอสารสนเทศ ใหกบฝายบรหาร สวนฝายบรหารมหนาทเรยกหาขอมล และน าผลการประเมนทไดไปใชประกอบการ ตดสนใจเพอด าเนนกจกรรมใดๆ ทเกยวของแลวแตกรณทงนเพอปองกนการมอคตในการประเมน ประเดนการประเมน ตามรปแบบ CIPP Model สตฟเฟลบม ไดก าหนดประเดนการประเมนออกเปน ๔ ประเภท ตามอกษรภาษาองกฤษตวแรกของ “CIPP Model” ซงมรายละเอยดดงน

๑๒๒เยาวดรางชยกล วบลยศร, การประเมนโครงการแนวคดและการปฏบต, (กรงเทพมหานคร :

จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๔๒), หนา ๒๗.

๙๕

๔.๑ การประเมนสภาวะแวดลอม (Context Evaluation : C) เปนการประเมนกอนการด าเนนการโครงการ เพอพจารณาหลกการและเหตผล

ความจ าเปนทตองด าเนนโครงการ ประเดนปญหาและความเหมาะสมของเปาหมายโครงการ เปนการประเมนเพอใหไดขอมลส าคญ เพอชวยในการก าหนดวตถประสงคของ

โครงการ ความเปนไปไดของโครงการ เปนการตรวจสอบเพอตอบค าถามตางๆ เชน เปนโครงการทสนองปญหา หรอความตองการจ าเปนทแทจรงหรอไม วตถประสงคของโครงการชดเจน เหมาะสม สอดคลองกบนโยบายขององคกร

หรอ นโยบายของหนวยเหนอหรอไม เปนโครงการทเปนไปไดในแงของโอกาสทจะไดรบการสนบสนนจากองคกรตางๆ

หรอไม๑๒๓ ๔.๒ การประเมนปจจยน าเขา (Input Evaluation : I) เปนการประเมนเพอพจารณาถงความเปนไปไดของโครงการ ความเหมาะสม และ

ความพอเพยงของทรพยากรทจะใชในการด าเนนโครงการ เชน งบประมาณ บคลากร วสดอปกรณเวลา ฯลฯ รวมทง เทคโนโลยและแผนการด าเนนงาน

เปนการประเมนเพอใชขอมลตดสนปจจยตางๆ ทเกยวของกบโครงการเหมาะสม หรอไม โดยดวาปจจยทใชจะมสวนชวยใหบรรลจดมงหมายของโครงการหรอไม เปนการตรวจสอบ เพอตอบค าถามทส าคญ เชน๑๒๔

ปจจยทก าหนดไวในโครงการมความเหมาะสมเพยงพอหรอไม กจกรรม/แบบ/ทางเลอกทไดเลอกสรรแลว ทก าหนดไวในโครงการ มความเปนไป

ได และเหมาะสมเพยงใด ๔.๓ การประเมนกระบวนการ (Process Evaluation : P) เปนการประเมนเพอหาขอบกพรองของการด าเนนโครงการ ทจะใชเปนขอมลในการ

พฒนา แกไข ปรบปรง ใหการด าเนนการชวงตอไปมประสทธภาพมากขน และเปนการตรวจสอบกจกรรม เวลา ทรพยากรทใชในโครงการ ภาวะผน า การมสวนรวมของประชาชนในโครงการโดยมการบนทกไวเปนหลกฐานทกขนตอน การประเมนกระบวนการนจะเปนประโยชนอยางมากตอการคนหาจดเดน หรอจดแขง (Strengths) และจดดอย (Weakness) ของนโยบาย/ แผนงาน/โครงการซงมกจะไมสามารถศกษาไดภายหลง จากสนสดโครงการแลว

๑๒๓ศนยทดสอบและประเมนเพอพฒนาการศกษาและวชาชพ คณะครศาสตร จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย, รปแบบการประเมนโครงการ, [ออนไลน], แหลงขอมล : http://home.kku.ac.th/sompo_pu /spweb/Evaluation/Evaluation-model.pdf, [๒๓ สงหาคม ๒๕๕๘].

๑๒๔ศนยทดสอบและประเมนเพอพฒนาการศกษาและวชาชพ คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, รปแบบการประเมนโครงการ, [ออนไลน], แหลงขอมล : http://home.kku.ac.th/sompo_pu /spweb/Evaluation/Evaluation-model.pdf, [๒๓ สงหาคม ๒๕๕๘].

๙๖

เปนการประเมนระหวางการด าเนนงานโครงการ เพอหาขอดและขอบกพรองของการด าเนนงานตามขนตอนตางๆ ทก าหนดไว และเปนการรายงานผลการปฏบตงานของโครงการนนๆ ดวย ซงเปนการตรวจสอบเพอตอบค าถามทส าคญ เชน

การปฏบตงานเปนไปตามแผนทก าหนดไวหรอไม กจกรรมใดท าได หรอท าไมได เพราะเหตใด

เกดปญหา อปสรรค ไมราบรน ไมคลองตวหรอไม อยางไร มการแกไขปญหาอยางไร๑๒๕ ๔.๔ การประเมนผลผลต (Product Evaluation : P) เปนการประเมนเพอเปรยบเทยบผลผลตทเกดขนกบวตถประสงคของโครงการ หรอ

มาตรฐานทก าหนดไวรวมทงการพจารณาในประเดนของการยบ เลกขยาย หรอปรบเปลยนโครงการแตการประเมนผล แบบนมไดใหความสนใจตอเรองผลกระทบ (Impact) และผลลพธ ( Outcomes ) ของนโยบาย / แผนงาน / โครงการเทาทควร

เปนการประเมนเพอดวาผลทเกดขนเมอสนสดโครงการเปนไปตามวตถประสงค หรอ ตามทคาดหวงไวหรอไม โดยอาศยขอมลจากการรายงานผลทไดจากการประเมนสภาพแวดลอม ปจจยเบองตน และกระบวนการรวมดวย ซงเปนการตรวจสอบเพอตอบค าถามทส าคญๆ เชน

เกดผล/ไดผลลพธตามวตถประสงคของโครงการหรอไม คณภาพของผลลพธเปนอยางไร เกดผลกระทบอนใดบางหรอไม๑๒๖ นอกจากนสตฟเฟลบม ไดน าเสนอประเภทของการตดสนใจทสอดคลองกบประเดน

ทประเมน ดงน ๔.๔.๑ การตดสนใจเพอการวางแผน (Planning Decisions) เปนการตดสนใจ

ทใชขอมลจากการประเมน สภาพแวดลอมทไดน าไปใชในการก าหนดจดประสงคของโครงการใหสอดคลองกบแผนการด าเนนงาน

๔.๔ .๒ การตดสน ใจเพอก าหนดโครงสรางของโครงการ (Structuring Decisions) เปนการตดสนใจทใชขอมลจากปจจยน าเขาทไดน าไปใชในการก าหนดโครงสรางของแผนงาน และขนตอนของการด าเนนการของโครงการ

๔.๔.๓ การตดสนใจเพอน าโครงการไปปฏบต (Implementation Decisions) เปนการตดสนใจทใชขอมล จากการประเมนกระบวนการเพอพจารณาควบคมการด าเนนการใหเปนไปตามแผน และปรบปรงแกไขการ ด าเนนการใหมประสทธภาพมากทสด

๑๒๕ศนยทดสอบและประเมนเพอพฒนาการศกษาและวชาชพ คณะครศาสตร จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย, รปแบบการประเมนโครงการ, [ออนไลน], แหลงขอมล : http://home.kku.ac.th/sompo_pu /spweb/Evaluation/Evaluation-model.pdf, [๒๓ สงหาคม ๒๕๕๘].

๑๒๖ศนยทดสอบและประเมนเพอพฒนาการศกษาและวชาชพ คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, รปแบบการประเมนโครงการ, [ออนไลน], แหลงขอมล : http://home.kku.ac.th/sompo_pu /spweb/Evaluation/Evaluation-model.pdf, [๒๓ สงหาคม ๒๕๕๘].

๙๗

๔.๔.๔ การตดสนใจเพอทบทวนโครงการ (Recycling Decisions) เชน การตดสนใจเพอใชขอมลจากการประเมนผลผลต ( Output ) ทเกดขน เพอพจารณาการยต/ ลมเลก หรอขยายโครงการทจะน าไปใชในโอกาสตอไป จากขอมลเกยวกบประเดนการประเมนแบบ CIPP ทง ๔ ประการและประเภทของการตดสนใจ

เกณฑและตวชวดความส าเรจ การประเมนผลโครงการนนตองมเกณฑและตวชวด (Indicator) ระดบความส าเรจของ

โครงการใหทราบ ซงโดยทวไปแลวเกณฑทใชในการประเมนผลโครงการ๑๒๗ มดงน ๑. เกณฑประสทธภาพ (Efficiency) มตวชวด เชน สดสวนของผลผลตตอคาใชจาย ผลต

ภาพตอหนวยเวลาผลตภาพตอก าลงคน ระยะเวลาในการใหบรการ ๒. เกณฑประสทธผล (Effectiveness) มตวชวด เชน ระดบการบรรลเปาหมาย ระดบ

การบรรลตามเกณฑมาตรฐาน ระดบการมสวนรวม ระดบความเสยงของโครงการ ๓. เกณฑความพอเพยง (Adequacy) มตวชวด เชน ระดบความพอเพยงของทรพยากร ๔. เกณฑความพงพอใจ (Satisfaction) มตวชวดเชน ระดบความพงพอใจ ๕. เกณฑความเปนธรรม (Equity) มตวชวดคอ การใหโอกาสกบผดอยโอกาส ความเปน

ธรรม ระหวางเพศระหวางกลมอาชพ ฯลฯ ๖. เกณฑความกาวหนา (Progress) มตวชวดเชน ผลผลตเปรยบเทยบกบเปาหมายรวม

กจกรรมทท าแลวเสรจ ทรพยากรและเวลาทใชไป ๗. เกณฑความยงยน (Sustainability ) ตวชวด เชน ความอยรอดของโครงการดาน

เศรษฐกจ สมรรถนะดานสถาบน ความเปนไปไดในดานการขยายผลของโครงการ ๘. เกณฑความเสยหายของโครงการ (Externalities) มตวชวด เชน ผลกระทบดาน

สงแวดลอม ผลกระทบดานเศรษฐกจ ผลกระทบดานสงคมและวฒนธรรม เปนตน ส าหรบตวชวด (Indicators) ความส าเรจของโครงการนน หมายถง ขอความทแสดงหรอ

ระบ ประเดนทตองการจะวดหรอประเมน หรอตวแปรทตองการจะศกษา โดยจะมการระบลกษณะทคอนขางเปนรปธรรม ทงสวนทมลกษณะเชงปรมาณ และสวนทแสดงลกษณะเชงคณภาพ

หลกการสรางตวชวดทด ในการสรางตวชวดทดจ าเปนจะตองมหลกการทใชเปนเปาหมายในการด าเนนการดงน

๑. เลอกใช/ สรางตวชวดทเปนตวแทนทส าคญเทานน ๒. ค าอธบาย หรอการก าหนดตวชวดควรเปนวลทมความชดเจน ๓. ตวชวดอาจจะก าหนดไดทงเชงปรมาณ และเชงคณภาพกได ๔. ควรน าจดประสงคของโครงการ หรอประเดนการประเมนมาก าหนดตวชวด ๕. การเกบรวบรวมขอมลเกยวกบตวชวดควรรวบรวมขอมลทงจากแหลงปฐมภมและ

ทตยภม ยกตวอยาง

๑๒๗วรเดช จนทรศรและไพโรจน ภทรนรากล, การประเมนผลระบบเปด, (กรงเทพมหานคร : สมาคม

รฐประศาสนศาสตร, ๒๕๔๑), หนา ๔๔.

๙๘

การจ าแนกประเภทของตวชวดตามลกษณะของสงทไดรบการประเมน เชน ตวชวดดานบรบท ( Context ) : ตวชวดสามารพจารณาไดจากสงตางๆ ดงน

๑. สภาวะแวดลอมของกอนมโครงการ (ปญหาวกฤต) ๒. ความจ าเปน หรอความตองการขณะนนและอนาคต ๓. ความเขาใจรวมกนของทกฝายทเกยวของกบโครงการ ตวชวดดานปจจยน าเขา ( Input ) : ตวชวดสามารถพจารณาไดจากสงตางๆ ดงน ๑. ความชดเจนของวตถประสงคของโครงการ ๒. ความพรอมของทรพยากร เชน งบประมาณ คน วสดอปกรณเวลากฎระเบยบ ๓. ความเหมาะสมของขนตอนระหวางปญหา สาเหตของปญหาและกจกรรม ตวชวดดานกระบวนการ ( Process ) : ตวชวดสามารถพจารณาไดจากสงตางๆ ดงน ๑. การตรวจสอบกจกรรม เวลาและทรพยากรของโครงการ ๒. ความยอมรบของประชาชนและหนวยงานทเกยวของกบโครงการในพนท ๓. การมสวนรวมของประชาชน และหนวยงานทเกยวของกบโครงการ ๔. ภาวะผน าในโครงการ ๗ ตวชวดดานผลผลต ( Product ) : ตวชวดสามารถพจารณาไดจากสงตางๆ ดงน ๑. อตราการมงานท าของประชาชนทยากจน ๒. รายไดของประชาชนทเขารวมโครงการ ๓. ความพงพอใจของประชาชนทเขารวมโครงการ ตวชวดดานผลลพธ ( Outcomes ) : ตวชวดสามารถพจารณาไดจากสงตางๆ ดงน ๑. คณภาพชวตของตนเองและครอบครวตามเกณฑมาตรฐาน ๒. การไมอพยพยายถน ๓. การมสวนรวมในการพฒนาชมชน ตวชวดดานผลกระทบ ( Impact ) : ตวชวดสามารถพจารณาไดจากสงตางๆ ดงน ๑. ผลกระทบทางบวก/ เปนผลทคาดหวงจากการมโครงการ ๒. ผลกระทบทางลบ / เปนผลทไมคาดหวงจากโครงการ เกณฑและตวชวดดงกลาวน สามารถใชเปนเครองมอในการประเมนผลโครงการไดด ซง

จะ ครอบคลม มตดานเศรษฐกจ สงคม ดานบรหารจดการ ดานทรพยากร และดานสงแวดลอม เปนตน นอกจากนนยงสามารถวดถงความส าเรจ และความลมเหลวของโครงการพฒนาตางๆ ของรฐไดซงในทางปฏบตนกประเมนผล จะตองน าเกณฑและตวชวดดงกลาวมาปรบใชใหเหมาะสมกบลกษณะ และบรบทของโครงการดวย และจากการศกษาถงแนวคดการประเมนโครงการของ สตฟเฟลบม สรปไดวารปแบบการประเมนโครงการแบบ CIPP Model เปนรปแบบการประเมนทมความตอเนองกนในการด าเนนงาน อยางครบวงจร มการเกบรวมรวมขอมลตามทไดก าหนดไว แลวน าขอมลทไดนนจดท าใหเปนสารสนเทศ เพอน าโครงการไปปฏบต เพอปรบปรงโครงการอยางทนทวงทโดยแบงเปน ๔ ดาน คอ ดานบรบท ดานปจจยน าเขา ดานกระบวนการ และดานผลผลต

๙๙

๘. รปแบบการประเมนของอลคน ขณะทมารวน อลคน (Marvin Alkin, ๑๙๖๙) เปนผอ านวยศนยการประเมนผล

การศกษา ของมหาวทยาลยแคลฟอรเนย วทยาเขตลอสแองเจลส (UCLA) ไดพฒนากรอบการประเมนทมลกษณะ ใกลเคยงกบรปแบบการประเมนซป เรยกวา รปแบบการประเมน UCLA ซงมจดเนนเปนการประเมนเพอการตดสนใจ อลคนไดใหความหมายของการประเมนวา เปนกระบวนการก าหนดขอบเขตของสงทเกยวของกบการตดสนใจ การเลอกขอมลขาวสารทเหมาะสม การเกบรวบรวมขอมลและวเคราะหขอมล เพอน าไปสการจดท ารายงานสรปใหกบผมอ านาจในการตดสนใจในการเลอกแนวทางทเหมาะสมกบการด าเนนโครงการ

๘.๑ ขอบขายของการประเมน จากความหมายของการประเมนตามแนวคดของอลคนนน การประเมนจะ

ประกอบดวยการจดหา และวเคราะหขอมลเพอทจะน าไปใชในการตดสนใจ ดงนนในการประเมนจ าเปน จะตองประเมนในเรองตางๆ ๕ ดานดงน๑๒๘

๑) การประเมนระบบ (System Assessment) เปนการอธบายหรอพรรณนาสภาพ ของระบบเพอเปรยบเทยบสภาพทเปนจรงกบสภาพทคาดหวงทจะเกดขน การประเมนระบบจะชวยใหเรา สามารถก าหนดขอบเขตและวตถประสงคทเหมาะสมสงทจะตองศกษาไดแก ความตองการของประชาชน ชมชนและสงคมทมตอสภาพการณปจจบน ส าหรบการประเมนระบบแตละสวนจ าเปนตองใชเทคนค วธการตางๆ กน

๒) การประเมนการวางแผนโครงการ (Program Planning) เปนการประเมนกอนทจะมการด าเนนโครงการเพอหาสารสนเทศมาใชในการตดสนใจพจารณาทางเลอกทเหมาะสมของโครงการนกประเมนตองหาสารสนเทศทแสดงความคาดหวงทจะบรรลเปาหมายพรอมกบประเมนผลทจะไดรบจากการใชวธการด าเนนงานตางๆ ดวย เพอใหสามารถเหนขอเปรยบเทยบในการหาทางเลอกทเหมาะสมโดยใชวธการทแตกตางกนออกไปตามลกษณะของปญหาโดยทวไปจะใชการประเมนจากเกณฑ ภายนอกและจากเกณฑภายใน

๓ ) ก า ร ป ร ะ เ ม น ก า รน า ไป ใช เพ อ ก า ร ด า เน น โค ร งก า ร (Program Implementation) เปนการประเมนขณะทโครงการก าลงด าเนนงาน เพอตรวจสอบดวาการด าเนน โครงการนนเปนไปตามขนตอนตางๆ ทไดวางแผนไวหรอไม ผลทเกดขนมความสอดคลองกบสงทวางแผนไวหรอคาดหวงไวเพยงไร

๔) การประเมนเพอปรบปรงโครงการ (Program Improvement) เปนการประเมนเพอหาขอมลทน ามาใชในการด าเนนโครงการใหบรรลจดมงหมายและมผลทไมคาดคดมากอน เกดขนบางหรอไม ดงนนนกประเมนจงมบทบาทส าคญในการทจะหาขอมลเกยวกบความส าเรจหรอความ ลมเหลวในทกๆ ดานของโครงการตลอดจนผลกระทบของโครงการทมตอโครงการอนเพอน ามาใชในการปรบปรงโครงการตอไป

๑๒๘Op.cit., Fitzpatrick. J,L., Sanders. J.R., and Worthen. B.B., Program Evaluation,

Alternative Approaches and Practical Guidelines, p.92.

๑๐๐

๕) การประเมนเพอการยอมรบโครงการ (Program Certification) ขนตอนนนก ประเมนตองหาขอมลสารสนเทศรายงานตอผมอ านาจตดสนใจ เพอใชขอมลในการพจารณาตดสนคณคา ของโครงการและศกยภาพในการสรปอางองไปสสถานการณอนๆ หรอน าไปใชกบโครงการใน สถานการณอนๆ ไดกวางขวางเพยงใด ในขนนขอมลทไดจากนกประเมนจะท าใหผบรหารไดตดสนใจวา ควรจะด าเนนกบโครงการในลกษณะใด อาจจะยกเลก ปรบปรงใหม หรออาจจะขยายโครงการตอไปอก เปนตน

อลคนชวา รปแบบการประเมนดงกลาวน มขอตกลงเบองตนในการประเมน ๔ ประการคอ

๑. การประเมนเปนกระบวนการรวบรวมสารสนเทศ ๒. สารสนเทศทรวบรวมไดในการประเมนสวนใหญจะถกน ามาใชเพอการตดสนใจ

เลอกทางเลอกในการปฏบตการ ๓. สารสนเทศทไดจากการประเมนควรจะน าเสนอใหผมอ านาจในการตดสนใจ ดวย

รปแบบทสามารถน าไปใชไดอยางมประสทธผล โดยออกแบบการน าเสนอทท าใหเขาใจไดงาย กระชบ ชดเจน ไมท าใหผมอ านาจในการตดสนใจสบสน หรอเขาใจผดได

๔. ประเภทของการตดสนใจทตางกนยอมตองใชกระบวนการประเมนทตางกน รปแบบการประเมนของอลคนสรป ไดดงภาพท ๒.๙

แผนภาพท ๒.๙ รปแบบการประเมนโครงการของอลคน ทมา : ส.วาสนา ประวาลพฤกษ, หลกการและเทคนคการประเมนทางการศกษา, (กรงเทพมหานคร

: เดอะมาสเตอรกรปแมเนจเมนท, ๒๕๔๔), หนา ๑๓๘.

๘.๒ การประยกตใชรปแบบการประเมนของอลคนเพอการประเมนโครงการ โดยทรปแบบการประเมนของอลคนมลกษณะใกลเคยงกบรปแบบการประเมนซป

คอนขางมาก ดงนนแนวทางการประยกตใชรปแบบการประเมนของอลคนในการประเมนโครงการจงยด แนวทางเดยวกนกบรปแบบการประเมนซป

๑๐๑

๒.๓ แนวคดเกยวกบการรกษาศล ๕ ๒.๓.๑ ความหมายของศล สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส ทรงใหความหมายของศลไวใน

เบญจศลเบญจธรรมวา “ศลนนเปนเหมอนบรรทดส าหรบใหคนประพฤตคาวมดใหคงทเปรยบเหมอนผแรกจะเขยนหนงสอ ตองอาศยเสนบรรทดเปนหลกไปตามนน หนงสอทเขยนจงจะมบรรทดอนตรง ถาหาไมตวหนงสอกจะขนคดลงดงงเลอย เมอช านาญแลว กเขยนไปไดโดยไมตองมบรรทดฉนใด คนแรกประพฤตความด ไมไดถออะไรไวเปนหลก ใจไมมนคงอาจเอนเอยงลงหาทจรต แมเพราะโมหะครอบง า เมอบ าเพญศลใหบรบรณจนเปนปกตมารยาทไดแลวจงประพฤตคณธรรมอยางอนกมกยงยนไมผนแปร”๑๒๙

พระธรรมปฏก (ประยทธ ปยตโต) ไดใหความหมายของศลไวในพจนานกรมพทธศาสนามหาจฬาลงกรณราชวทยาลยวา “ศล หมายถง การรกษากาย วาจา ใหเรยบรอย เปนการรกษาปกตตามระเบยบวนย หรอขอปฏบต ในการเวนจากความชว (The Five Precepts of Morality) เดมเรยกวา “สกขาบท ๕ “ เปนขอปฏบตในการฝกตน ใครปฏบตตามนเรยกวา “มศลเบองตน” ๑๓๐

สรป ศล ๕ หมายถง ขอก าหนดหรอขอปฏบต เบองตนในการเวนจากการท าชว โดยการรกษากาย และวาจาใหเปนปกต เพอชวยใหกจกรรมของสงคมด าเนนไปไดอยางปกตสข ทงสวนปจเจกบคคล และสงคมโดยสวนรวม

๒.๓.๒ องคประกอบของศล ๕ ศล หมายถง ขอก าหนดขนตนทใชส าหรบควบคมความประพฤตหรอพฤตกรรมของ

มนษยในสงคมใหด าเนนชวตไปอยางปกตสข กลมกลนไปกบปจจยทางสงคมและสงแวดลอม โดยใหมนษยส าไดรวมกาย วาจา ไมใหลวงเกนตนเองและคนอน และเมอมนษยเราไดประพฤตหรอปฏบตตามสงคมกจะสงบสข องคประกอบของศล ๕ ไดแก

๑) ปาณาตปาตา เวรมณ แปลวา เจตนางดเวนการท าลายชวตสตว รวมไปถงการฆา การท ารายรางกายและการทรกรรมใ ค าวา “สตว” ในทน ประสงคเอาทงมนษยและสตวเดรจฉานทยงเปนอย มนษยไมเลอกวาผชายหรอผหญง จะอยในวยใดกตาม จนถงทยงอยในครรภกตามจะใหญหรอจะเลกกตาม ไดชอวาสตวในทนทงหมด เพอใหเขาใจถงความหมายของการฆา การท ารายรางกาย และการทรกรรมจะไดอธบายดงน

๑. การฆา หมายถง การท าใหตาย ไมวาจะเปนมนษยและสตวเดรจฉานกตามรวมไปถงการฆาดวยตนเอง หรอใหผอนท า ถอวาผดศลทงสนและมโทษทางบานเมองดวย จะบาปมาบาปนอยนนขนอยกบเจตนาและชนดของมนษยและสตวทฆา ถาหากวาฆามนษยหรอสตวทมคณมากกจะม

๑๒๙สมเดจพระมหาสมณ เจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส , เบญจศลและเบญจธรรม ,

(กรงเทพมหานคร โรงพมพมหามกฎราชวทยาลย, ๒๕๓๘), หนา ๒. ๑๓๐พระธรรมปฏก (ประยทธ ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสตร, (กรงเทพมหานคร :โรงพมพมหา

จฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๘), หนา ๒๐๖.

๑๐๒

บาปมาก หากวาฆามนษยหรอสตวทมคณนอยกมบาปนอย แตทงนแลวแตเจตนาของผกระท าดวย และการฆานนกมอย ๒ ประเภท คอ ฆาโดยจงใจ และฆาโดยไมจงใจ

ฆาโดยจงใจ หมายความวา คดไวตงแตแรกแลววาจะฆา เชน ฆาคอร ฆาโดยไมจงใจ หมายความวา ไมไดคดไวกอน แตบงเอญเรองเกดขน เชน ฆาเพราะเกด

บนดาลโทสะ ๒. การท ารายรางกาย คอการท าใหมนษยไดรบบาดเจบอยางสาหส ยงทกขใหเกดแกผ

ถกท าราย ๓. การทรกรรม หมายถง การใชงานเกนก าลง การกกขง การน าสตวไปโดยวธทรมาน

การผลาญสตว เชน ชนโค ชนกระบอ ตไก ยวใหตอสกนเพอความสนกสนาน๑๓๑ และหลกเกณฑการกระท าทจะก าหนดวาละเมดศลขอท ๑ ไดนน พระอรรถกถาจารยได

จดวางองคประกอบการละเมดไวดงนคอ ๑. ปาโณ สตวนนมชวต ๒. ปาณสญญตา รวาสตวนนมชวต ๓. วธกจตต มเจตนาจะฆา ๔. อปกกโม พยายามฆา ๕. เตน มรณ สตวนนตายเพราะถกฆา การลวงละเมดนอกจากศลจะขาดแลว ยงถอวาเปนบาปดวย (ความชว) ฉะนนจงไมควร

เบยดเบยนบบคนกน ควรอยรวมกนอยางไมตรจต สนตภาพทมนคงกคงจะเกดขน ๒) อทนนาทานา เวรมณ แปลวา เวนจากการถอเอาสงของทเจาของเขาไมไดใหดวย

อาการขโมย คอไมเบยดบงด าเนนการเกยวกบวตถสงของผอนไมอนญาตดวยทางกาย หรอทางวาจาอนเจาของไมไดยกใหเปนสทธขาด เพอใหเขาใจงายขน ในทนจะอธบายกรยาทหามท าในศลขอ ๒ มอย ๓ ประการ คอ

๑. โจรกรรม ประพฤตเปนโจร หมายถง กรยาทถอเอาสงของทไมมผใหดวยอาการเปนโจร ๑๔ ลกษณะคอ

๑) ลก ถอเอาทรพยเมอเจาของไมเหน ทเรยกวา ขโมย และตดชอง ยองเบา

๒) ฉก ชงเอาทรพยตอหนาเจาของ ทเรยกวา ตชง วงราว ๓) กรรโชก ขใหเขากลวแลวใหทรพย ทเรยกวา จ ในปจจบนน ๔) ปลน รวมหวกนหลายคน มศรตราอาวธเขาแยงทรพย ๕) ต อางหลกฐานพยานเทจ หกลางกรรมสทธของผอน เชน ทดน ซงไม

อยในปกครองของตน ๖) ฉอ โกงเอาทรพยของผอนทตนปกครอง เชน โกงของฝาก โกง ดนท

ตนอยอาศย

๑๓๑อางแลว, สมเดจพระมหาสมณเจากรมพระยาวชรญาณวโรรส, เบญจศลและเบญจธรรม ,

หนา ๘.

๑๐๓

๗) หลอก ปนเรองใหเขาเชอแลวใหทรพย ๘) ลวง ใชเลหเอาทรพยดวยเครองมอลวง เชน โกงตาชง ๙) ปลอม ท าหรอใชของปลอม เชน ธนบตรปลอม ยาปลอม ๑๐) ตระบด ยมของคนอนมาใชแลว ยดเอาเสยกหนแลวไมใชดอกและตน ๑๑) เบยดบง กนเศษกนเลย เชนเลยงสตว กนคาอาหารสตว ๑๒) สบเปลยน แอบสลบเอาของผอน ซงมคาสงกวา ๑๓) ลกลอบ หลบหนภาษของหลวงหรอลอบน าสงทตองหาม เชน เหลาเถอน

เขามาในประเทศ ๑๔) ยกยอก ไดแกการใชอ านาจหนาทจ าหนายทรพยของผอนมาเปนของตน

โดยมชอบ๑๓๒ ท าโจรกรรม ๑๔ อยางน อยางใดอยางหนงดวยตนเองหรอใชใหผอนท าหรอรวมกบคน

อนกชอวาประพฤตเปนโจรทงสน ๒. อนโลมโจรกรรม หมายถง กรยาทอดหนนโจรกรรม หรอ สมโจร หรอสนบสนนผ

ประพฤตผดศลธรรม ซงรวมไปถงการปอกลอก ลวง โดยการคบกบผอนเพอประโยชนดวยอาการไมซอสตว มงจะเอาประโยชนของเขาฝายเดยว และรบสนบนของผอนเพอกระท าในทางทผดกฎหมายหรอผดศลธรรม

๓. ฉายาโจรกรรม หมายถง การกระท าทรพยพสดของผอนใหสญหรอเปนสนใชตกอยแกตน ผลาญคอท าอนตรายแกทรพยพสด หรอหยบฉวยทรพยพสดของผอนมาดวยความมกงาย โดยคดวาเจาคงไมวาอะไร

๑) ผลาญ ท าลายทรพยผอนใหเสยหาย (ไมเอามาเปนของตน) เชน เผาบานเรอน ๒) หยบฉวย ถอวสาสะเกนขอบเขต เชน ลกหลานเอาของพอแม ปยา ตายาย โดยไมได

รบอนญาต หรอถอเอาญาตมตรมากกราทเขาอนญาตให เอาโดยไมตองซอขอ ทง ๒ อยางน ศลไมขาด แตท าใหดางพรอย

องคประกองทท าใหศลขอนขาดไดนนตองประกอบดวยองค ๕ คอ ๑. ปรปรคคหต ของนนมเจาของหวงแหน ๒. ปรปรคคหตสญญตา รวาของนนเจาของหวงแหน ๓. เถยยจตต ตงใจรกของสงนน ๔. อปกกโม พยายามลกของสงนน ๕. เตน หรณ ไดสงของนนมา ดวยความพยายามนน การด าเนนชวตดายการเบยดเบยนเอาทรพยสนของผอนโดยไมไดรบอนญาตนน จะม

โทษมากหรอโทษนอยขนอยกบสงของและคณความดของเจาของทรพย เชนสงของมคามากและประกอบกบคณความดของเจาของทรพยยอมมโทษมาก ถาเปนของเลกนอยกมโทษนอย แตตองประกอบดวยกเลสและความพยายามอก เชน สงทมคาเสมอกนกบคณความดของเจาของทรพย ผลก

๑๓๒อางแลว, สมเดจพระมหาสมณเจากรมพระยาวชรญาณวโรรส, เบญจศลและเบญจธรรม ,

หนา ๑๗.

๑๐๔

มความปรารถนาอยากไดและมความพยายามมากกมโทษมาก แตถาไดมาโดยงายมความปรารถนานอย กจะมโทษนอยขอยกเวนการถอเอาของผโดยวสาสะ คอ ของญาตมตรหรอคนทคนเคยกน เคยชวยเหลอกน เคยอนญาตไวกอน แมไมถอเอาโดยไมบอก กไมเปน อทนนาทาน แตตองประกอบดวยลกษณะการถอวสาสะ ทานไดอธบายวาตองประกอบดวย ๕ ประการ คอ

๑. เจาของเปนผสนทกบตน ๒. เจาของเคยอนญาตไวกอน ๓. เมอถอเอาแลว ไมมคนสนเทห ๔. ของนนเปนของทเจาของไมหวงแหนส าหรบเรา หรอพอใหได ๕. เมอเจาของรแลว กพอใจ ไมวาอะไร ๓) กาเมสมจฉาจารา เวรมณ หมายถง การงดเวนจากประพฤตผดในกามทงหลาย กาม

ในทนหมายถงกรยาทรกใครกนในทางประเวณ หมายความวางดเวนจากความประพฤตในการทจะลวงละเมดคครองของผอน เพอใหมนษยสรางความสามคคไมแตกราวกน รกษาสายโลหตวงศตระกลของตน ไมส าสอนกนเยยงอยางสตวเดยรจฉาน หรอผมกมากในกาม

ขอหามส าหรบหญงและชาย มใหประพฤตผดมดงน ก. หญงทตองหามส าหรบผชาย ม ๓ จ าพวก คอ ๑. หญงมสาม ไดแกหญงทแตงงานกบชาย หรอไมไดแตงงาน แตอยกนดวยกนกบชาย

อยางเปดเผย หรอหญงทรบสงของมทรพยเปนตนของชายแลวและยอมอยกบเขาหรอหญงทชายเลยงไวเปนภรรยา

๒. หญงทมญาตปกครอง ไดแกหญงทมมารดาบดา ญาต พทกษรกษาอย คอยงไมเปนคครองของใคร

๓. หญงทจารตรกษา ไดแกหญงทมศลธรรมหรอจารตประเพณคมครอง เชน นกบวช หญงทกฎหมายบานเมองหาม และหญงทเปนเทอกเถาเหลากอของตน

ข. ชายทตองหามส าหรบหญงม ๒ จ าพวก คอ ๑. ชายอนทกคน นอกจากสามของตน ส าหรบหญงมสาม ๒. ชายทจารตองหาม เชน ภกษ สามเณร และนกบวชตางศาสนาส าหรบหญงทก

ประเภท ในพระสตตนตปฎกเลมท ๑๔ ทานจ าแนกสตรไว ๑๐ จ าพวกคอ สตรโสด ๑๐ จ าพวก ๑ มาตรกขตา สตรทมารดาดแลรกษา ๒. ปตรกขตา สตรทบดาดแลรกษา ๓. มาตาปตรกขตา สตรทมารดาและบดาดแลรกษา ๔. ภาตรกขตา สตรทพชายนองชายรกษา ๕. ภคนรกขตา สตรทพสาวนองสาวดแลรกษา ๖. ญาตรกขตา สตรทญาตดแลรกษา ๗. โคตตรกขตา สตรทโคตรดแลรกษา ๘. ธมมรกขตา สตรทผปฏบตธรรมรกษา

๑๐๕

๙. สารกขา สตรทคมนดแลรกษา ๑๐. สปรทณฑา สตรทมผก าหนดอาญาสนไหมไว ในมงคลตถทปนภาค ๑ ทานแบงสตรมสาม ๑๐ จ าพวกคอ ๑. ธนกกตา สตรทซอมาเปนภรรยาดวยทรพย ๒. ฉนทวาสน สตรทอยรวมเปนภรรยาดวยความสมครใจ ๓. โภควาสน สตรทเปนภรรยาดวยไดโภคะทรพย ๔. ปฏวาสน สตรทเปนภรรยาดวยไดเสอผาเครองนงหม ๕. โอทปตตกน สตรทเปนภรรยาดวยการแตงงานรดน า ๖. โอภตจมภฏา สตรทเปนภรรยาดวยฝายชายชวย ๗. ทาส จ ภรยา จ สตรทเปนภรรยาดวยเปนคนรบใชดวย ๘. กมมการ จ ภรยา จ สตรทรบท างานและเปนภรรยาดวย ๙. ธชาหฏา สตรทเปนภรรยาโดยถกจบมาเปนเชลย ๑๐. มหตตกา สตรทเปนภรรยาชวคราว องคทจะท าใหศลขอนขาดไดนนตองประกอบดวยองค ๔ คอ ๑. อคมนยวตถ วตถอนไมควรถง (หญงชายตองหาม) ๒. ตสม เสวนจตต มจตคดทจะเสพในวตถอนไมควรถงนน (คอมเจตนาจะเสพ) ๓. เสวนปปโยโค มความพยายามในอนเสพ ๔. มคเคน มคคปปฏปตตอธวาสน รวมสงวาสกน การลวงเกนในขอบเขตของความเปนสาม – ภรรยา ทเปนไปทางกาย ในการประพฤต

ลวงละเมดทางเพศ จะมโทษมากหรอนอยนนขนอยกบคณความดของผทถกละเมด ความแรงของกเลสและความพยายาม เชน ผถกละเมดประกอบคณความดมาก ยอมมโทษมาก ถาประกอบดวยคณนอย ยอมมโทษนอย ถามความพอใจดวยกนทงสองฝาย แตมความพยายามมากกมโทษมาก มความพยายามนอยกมโทษนอย

๔) มสาวาทา เวรมณ แปลวา การงดเวนจากการพดเทจ คอการงดเวนจากการพดทบดเบยนจากความจรง โดยจงใจใหผอนเขาใจผดวาเปนเชนนน เชน แสดงพยานหลกฐานเทจ มขอหามดงตอไปน

๔.๑ มสาวาท หมายถง การพดเทจ และมองคประกอบอย ๗ ประการคอ ๑. ปด ไดแกการโกหกชด ๆ เชน ไมรวาร ไมเหนวาเหน ไมมวาม ๒. ทนสาบาน คอ ทนสาบานเพอใหคนอนหลงเชอวาตนเองไมไดเปนเชนนนจะเปนดวย

วธแชงตวเองหรอดวยวธนงนง เมอถกถามกจดเปนทนสาบาน ๓. ท าเลหกะเทห ไดแกการอวดอางความศกดสทธเกนความจรง เชน อวดวเศษเรองใบ

หวยโดยไมรจรงเหนจรง ๔. มายา แสดงอาการหลอกคนอน เชน ไมเจบ ท าเปนเจบ เจบนอยท าเปนเจบมาก

๑๐๖

๕. ท าเลศ คอ ใจอยากจะพดเทจ แตพดเลนส านวน พดคลมเครอใหผฟงคดผดไปเอง เชน เหนขโมยวงผานหนาไป ไมอยากบอกใหผตามจบทราบวาตนเหนจงยายทยนหรอทนงไปเมอถกถาม กพดเลนส านวนวาอยทนไมเหน อยางนเรยกวาท าเลศ

๖. เสรมความเรองเลก แตพดใหคนฟงเหนวาเปนเรองใหญ เชน เหนไฟกนบหรไหมหญาแหงกตะโกนเสยงดงวา ไฟ ๆ เพอใหคนแตกตนตกใจ เปนตน โฆษณาสนคา พรรณนาสรรพคณจนเกนความจรงกจดเขาขอน

๗. อ าความ ตรงกนขามกบเสรมความ คอ เรองใหญ แตพดใหเปนเรองเลก หรอปดบงอ าพรางไวไมพด ไมรายงานตอผมหนาทรบทราบ

๔.๒ อนโลมมสา ไดแก การพดไมจรง แตพดไปโดยไมหวงจะใหผอนฟงเชอตาม เชนการพดประชดประชน

๔.๓ ปฏสสวะ ไดแก การรบค าของคนอน ดวยเจตนาบรสทธ แตภายหลงกลบใจไมท าตามทรบค านน โดยทตนยงพอท าตามค านนไดอย ม อยาง คอ

๑. ผดสญญา สญญาวาจะท าดวยความบรสทธใจ แตกลบไมท าภายหลง ๒. เสยสตย ใหสตยปฏญาณไวแลว แตไมปฏบตตาม ๓. คนค า รบปากวาจะไป แตกลบใจภายหลงไมไป๑๓๓ องคประกอบทจะท าใหศลขอนขาดไดนนตองประกอบดวยองค ๔ คอ ๑. อตถ วตถ เรองไมจรง ๒. วส วาทนจตต เจตนาจะพดเรองนน ๓. ตชโช วายาโม พดหรอแสดงออกไป ๔. ปรสส คทตถวชานน ผฟงเขาใจเนอความนน การแสดงออกทางกรยาอาการทแสดงใหผอนเขาใจผด เชน สรางหลกฐานเทจ ปลอม

แปลงเอกสารหรอหลกฐาน การพดใหผอนเชอในถอยค าเทจ สงทกลาวมานจะมโทษมากหรอโทษนอยนนกแลวแตประโยชนทจะถกตดรอน เชน คนทไมใหของของตนกพดไปวา ไมม กยงมโทษนอย แตถาเปนพยานเทจกจะมโทษมาก

๕) สราเมรยมชชปมาทฏฐานา เวรมณ แปลวา การงดเวนจากเหตเปนทตงแหงความประมาท ไดแก น าเมา คอสราและเมรยอนเปนทต งแหงความประมาท เปนส งทท าให เสยสตสมปชญญะไป พระพทธเจาจงตรสโทษแหงการดมสราเมรยไว ๖ ประการไวในทฆนกายปาฏกวรรค สงคาลสตรวา

ดกรคฤหบดบตร โทษในการประกอบเนองๆ ซงการดมน าเมาคอ สราและเมรย อนเปนทตงแหงความประมาท ๖ ประการน คอ ความเสอมทรพยอนผดมพงเหนเอง ๑ กอการทะเลาะววาท ๑ เปนบอเกดแหงโลก ๑ เปนเหตเสยชอเสยง ๑ เปนเหต ๖ ไมรจกความละอาย ๑ มบทท ๖ คอ เปนเหตถอนก าลง ปญญา ๑

ดกรคฤหบดบตรโทษ ๖ ประการในการประกอบเนองๆ ซงการดมน าเมาคอ สราและเมรยอนเปนทตงแหงความประมาทเหลานแล”

๑๓๓อางแลว, สมเดจพระมหาสมณเจากรมพระยาวชรญาณวโรรส, เบญจศลเบญจธรรม, หนา ๓๐.

๑๐๗

องคทจะท าใหศลขอนขาดไดนนตองประกอบดวยองค ๔ คอ ๑. มทนย ของนนเปนของมนเมา ๒. ปาตกมมยตาจตต มเจตนาจะดมน าเมาเหลานน ๓. ตชโช วายาโม มความพยายามจะดมน าเมานน ๔. ปตปปเสวน น าเมานนลวงล าคอลงไป การดมน าเมาและเสพสงเสพตดนอกจากจะมโทษตอรางกายแลว ยงบนทอนสตปญญา

อกทงกอใหเกดปญหาตาง ๆ เชนการฆาตกรรม ฉกชงวงราว อาชญากรรมทางเพศ การหลอกลวงตมตน และอบตเหตตางๆ ซงมผลกระทบตอตนเองและสงคมโดยสวนรวม

ผวจยมแนวความคดวา ศลทง ๕ ขอเปนกฎระเบยบและเปนหลกประพฤตปฏบตขนพนฐานส าหรบมนษยทกคน เพอปองกนเวรและภยท าใหสงคมมความสงบเรยบรอย หากคนในสงคมไมเคารพในหลกของศลแลว ความทกขเดอดรอนกจะกายเปนปญหาของชวตและสงคม พระพทธเจาทรงมงเนนใหมนษยในสงคมสงบสข สงบ มเอกภาพ ความเสมอภาคบนหลกพนฐานของการด าเนนชวตโดยใหมความรก มความเมตตาตอสรรพชวตทจะตองพงพาอาศยกนโดยการอยรวมกนในสงคมอยางมปรกตสข ไมเดอดรอน เปนทรองรบของธรรมทงหลายทเปนกศล ซงมประโยชนและอานสงสสบไปอยางตอเนอง

๒.๓.๓ ศล ๕ กบการสรางความปรองดองสมานฉนท หลกศล ๕ เปนขอปฏบต วธหรอชดของแนวคดทจะน าสนตมาสสงคมทงในระดบสงคม

ชมชน ประเทศชาตและโลก หลกการน จดไดวาเปนแนวคดทวาดวยการจดระเบยบสงคม เพอสรางฐานแหงสงคมใหกลายเปนสงคมแหงสนต เปาหมายของหลกการน กคอ ความเปนสนตสขของสงคมและความเป น เอกภาพในความเปนพหภาพของส งคม ปญ หาท ส าคญ กค อ หลกการน จะสรางสนต เอกภาพในความเปนพหภาพ และเออตอแนวทางของพทธสนตวธไดอยางไร

ศลขอท ๑ ไดชใหเหนวา งดเวนจากการท าสตวมชวตใหตกลวงไป หรอจะกลาวอกนยหนง กคอ เวนจากการฆาสตวตดชวต หากถอเอาตามนยนท าใหเขาใจวา ตองฆาเทานน จงถอไดวาเปนการผดศล เมอกลาวตามความหมายน ยงรวมถงการเขาไปเบยดเบยนทางกายภาพดวยวธการทรนแรงทงทางตรงและทางออม ยอมสงผลกระทบตอศลขอน อยางไรกตาม การตาย หรอการสนชวตของสตวทเราเบยดเบยน ยอมจดไดวาเปนการสนสดของการท าผดศลขอน

ประเดนของการศกษาน ไมไดอยทการผดศลจะกอใหเกดผลเสยในแงของปจเจกบคคลหรอไมเทานน แตจดส าคญ กคอ การประพฤตผดกอใหเกดผลเสยตอสงคมอยางไร เพราะความจรง คอ การผดศลแตละขอนนสงผลเสยโดยตรงตอสภาพจตของปจเจกบคคลแลว แตความบกพรองทผกระท าผดไดกอขนในบางกรณนน อาจจะสงผลเสยตอสงคม และสรางความขดแยงจนน าไปสความรนแรงในมตอนๆ ในสงคมดวยกได

แนวคดในเชงรกอนเปนหวใจส าคญอยางยงของศลขอท ๑ คอ การแสดงความเคารพตอชวตของคนอน การใหเกยรตตอเจาของชวต ตรรกะทงายทสดวา ท าไมตองเคารพ และใหเกยรต คอ มนษยทกคนกรกชวตของตวเองดงพทธพจนทวา ความรกเสมอดวยตนไมม เพราะการรกตนเองและหวงความอยรอดของชวตตนเองดงกลาวน อาจเปนปจจยส าคญสวนหนงทท าใหมนษยตองละทงคน

๑๐๘

อนๆ ไมวาจะเปนมารดา บดา และบตรธดา เปนตน หรอตองฆาสตวอนๆ หรอท ารายสตวเพอแสวงหาพนทใหแกตนเอง

ดวยเหตน ท าใหเกด แนวคดเชงรบ เพราะการเคารพและใหเกยรตในชวตของคนอนโดยมองวามนษยตางกรกชวตของตนเองดงกลาวเปนเหตผลส าคญทท าใหเกดการตระหนกรวา สตวเหลาอนรกตนเองมากเชนนนเหมอนกน เพราะฉะนน ผรกตนจงไมควรเบยดเบยนผอน การตระหนกรดงกลาวท าใหมนษยค านงถงผลเสยทจะเกดขนจากการเบยดเบยนและท าลายชวตของคนอนหรอสตวอน ดงทพระพทธเจาตรสในประเดนนวา

เราตองการมชวต ไมอยากตาย ปรารถนาความสข เกลยดกลวความทกข ใครกตามทมาท าลายชวตเราผตองการมชวต ไมอยากตาย ปรารถนาความสข เกลยดกลวความทกข การกระท าของเขานน ยอมไมเปนทรกพอใจของเราเลย อนง แมหากเราเองจะท าลายชวตบคคลอน ผตองการมชวต ไมอยากตาย ปรารถนาความสข เกลยดกลวความทกข การกระท าของเรานน ยอมไมเปนทรกทพอใจของเขาเลย

การเคารพ และการตระหนกร ในชวตของคนอนในลกษณะดงกลาวนนนนเอง ไดท าใหพระองคทรงมองวา ความด ไมไดเกดขนจาก การเบยดเบยนสตวทมชวต และในขณะเดยวกน การไดชอวา อรยะ เพราะการไมเบยดเบยนสตวทงปวง และการทมนษยหมกมน หรอครนคดหาชองทางเบยดเบยนกนเปนปจจยส าคญทท าใหเกดการทะเลาะววาทกน๑๓๔

ศลขอท ๒ การงดเวนจากการถอเอาสงของทเจาของไมไดใหนน ตามหลกการของพทธสนตวธ มนยเชงรก ทบงถงการเคารพในทรพยสนและสทธทางธรรมชาตแวดลอมของคนอน อนเปนการเคารพในการจดสรรแบงปนผลประโยชน และการครอบครองทรพยสน หรอทรพยากรของเขา ในขณะเดยวกน แนวคดเชงรบ กคอ การไมเขาไปแยงชงฉกฉวยผลประโยชนจากทรพยสน หรอทรพยากรทางธรรมชาตของคนอน โดยไมผานกระบวนการในการยอมรบจากคนอน

สงทควรตระหนก คอ ในขณะทรางกายของเราอวนทวนสมบรณ แตปากทองของเพอนมนษยก าลงหวโหย และขาดแคลนอาหารอนเปนผลจากการทเราไปดดซบเอาทรพยากรของเขาสวนหนงออกมาปรนเปรอตนเอง หรอกลมชนของตนเอง การแสดงออกในลกษณะดงกลาวไดสรางความขดแยงใหเกดขนอยางมากมายในสงคมไทยและสงคมโลก

ศลขอท ๓ การงดเวนจากการประพฤตผดในกามนน แนวคดเชงรกในประเดนนมนยทแสดงถงการเคารพในสทธของผอนค าวา ผอน ในบรบทน คอ คครองของคนอน และคครองของตนเอง ฉะนน นอกจากการทมนษยจะเคารพและใหเกยรตตอคครองของคนอนแลว ยงเปนการเคารพตอปฏญญา หรอพนธสญญาทเราไดใหไวตอคครองของตนเองดวย

สวนแนวคดเชงรบในประเดนน กคอ มนษยทกคนตองส ารวมหรอพอใจ และพอเพยงกบคครอง หรอเพศสมพนธ ทจะพงเกดขน ซงสงส าคญกคอมนษยจะตองเขาถงปรชญาของการมเพศสมพนธวาเปนการ รกษาเผาพนธของมนษยเอาไวใหได การเขาไมถงแนวคดเชนนอาจท าใหมนษยตองแยงชง ฉกฉวย ครกของคนอนหรอคนอน ทไมใชคครองของเราเอง ดวยเหตน สถานการณครอบครวสนตจงเกดขนไมได

๑๓๔ อง.ตก. (ไทย) ๒๐/๑๒๕/๓๗๒.

๑๐๙

ศลขอท ๔ การงดเวนจากการพดเทจนยเชงรกในประเดนนคอ การเคารพ และใสใจตอความทกขทจะเกดแกบคคลอนอนเนองมาจากการทเราพดโดยขาดความยงคด และถอยค าดงกลาวอาจสรางความเจบปวด และสรางความไมพอใจแกคนอน ดวยเหตนพระพทธเจาจงตรสวา มนษยไมควรทจะวพากษวจารณโดยขาดความเคารพ และกลาวถอยค าทลบหลฉะนน มนษยจงควรใชหลก สมมาวาจา อนเปนหลกการท สอขอมล อยางสรางสรรค และท าใหเกดบรรยากาศของความสมานฉนทของคนในสงคมตอไป๑๓๕

ขณะทแนวคดเชงรบนน กคอ การตระหนกรถงความทกข หรอความเจบปวดทเกดขนจากการพดของเราไดสงผลกระทบตอสงคมหรอคนอนๆ ดงพระพทธเจาไดชใหเหนวา การสรางสนตทงภายในและภายนอกใหเกดขนนน ไมควรทจะดาตอบบคคลผดาอย ไมเสยดสบคคลทเสยดสอย ซงหลกคดเชนน จะท าใหเกดกระบวนการในการทจะรบฟงคนอน มากกวาทจะใหคนอนฟงเรา๑๓๖

ศลขอท ๕ การงดเวนจากการดมสรา และเมรยอนเปนทตงแหงความประมาทซงแนวคดในเชงรกในประเดนน กคอการเคารพและใสใจตอความทกขทจะเกดขนจากการเบยดเบยนคนอน แยงชงทรพยสมบตของคนอน ประพฤตผดพลาดในเรองกามารมณ และการพดทท าใหคนอนมความทกข อนเนองมาจากการทเราดมสราเมรยและเสพสงเสพตดในลกษณะอนๆ จนท าใหประมาทและขาดสต

ในขณะทแนวคดเชงรบ คอ การไมตระหนกรในการดมสราเมรยและสงเสพตดอนๆนน จะเปนทมาของการขาดสนตในใจ และจะกอใหเกดความขดแยงจนน าไปสความรนแรงในเชงกายภาพ ไมวาจะเปนการบาดหมาง การทะเลาะ ววาท และท ารายรางกายกนจนเสยชวต ในประเดนนพระพทธเจาทรงย าวา อบายมขนอกจากจะท าใหเสยทรพย เกดโรค เสยชอเสยง ไมรจกอาย และทอนก าลงสตปญญาของตวเองแลว ยงเปนทมาของการทะเลาะววาทดวย๑๓๗

จะเหนไดวา หากมนษยเสพสงเสพตดมนเมาโดยขาดการตระหนกรแลว ยอมสามารถแสดงพฤตกรรมอนจะน าไปสความขดแยงในมตตางๆ ดงตอไปน กลาวคอ

๑) มนษยยอมสามารถฆาคนอน หรอเบยดเบยนคนอน ๒) มนษยยอมสามารถปลนทรพยและฆาเจาของทรพย ๓) มนษยยอมสามารถทจะลวงละเมดสทธในคครองของคนอน ๔) มนษยยอมสามารถทจะวพากษวจารณหรอต าหนตเตยนคนอนๆ จนน าไปสความ

แตกแยก หรอความขดแยงในครอบครว หรอชมชน วญญชนตองตระหนกรโดยการยดมนในศลขอนอยางมสต นอกจากจะเปนการตด

เสนทางล าเลยงของการผดศลในขออน ๆ ไดดวย แนวคดศลธรรม ดงกลาวขางตนเปน ขอปฏบตในการสรางเสรมสนตใหเกดขนแกสงคม ค าวา สงคมแหงสนต ทเกดขนไดตามนยนตองประกอบไปดวย การเคารพในชวตของคนอน เคารพในทรพยสน หรอทรพยากรของคนอน เคารพคครองของคนอน เคารพความทกขทจะเกดจากการพด การประมาทและขาดสตของเรา

๑๓๕ อง.ปญจก. (บาล) ๒๒/๑๕๒-๑๕๓/๒๕๐-๒๕๑. ๑๓๖ อง.ฉกก. (บาล) ๒๒/๕๔/๕๒๙. ๑๓๗ ท.ปา. (ไทย) ๑๑/๒๔๘/๒๐๒.

๑๑๐

๓.๓.๕ หลกธรรมเพอการอยรวมกนอยางสนตสข การอยรวมกนอยางสนตสข หรอใหมความสงบสขนน ในพระพทธศาสนามหลกค าสอนท

ส าคญๆ หลายประการ ดงปรากฎในพระสตตนตปฎก ขททกนกาย ธรรมบท ทพระพทธเจาตรสไวหลายแหง เปนตนวา ในเรองอญญาตรกลทารกาวตถ ตรสวา “สข (ชน) ยงกวาความสงบไมม” ๑๓๘ หรอในเรองตสสเถรวตถ พระพทธองคไดตรสไววา “บคคลดมปวเวกรส ลมรสแหงความสงบ และไดลมรสแหงปตในธรรมแลว เปนผไมมความกระวนกระวายไมมบาป”๑๓๙ สอดคลองกบพระพทธพจนในเรองสมพหลกมารวตถ ไดตรสไววา

“ผใดใฝหาความสขเพอตน แตกลบใชทอนไมท ารายสตวทงหลายผรก ผนนตายไปแลวยอมไมไดรบความสขเลย สวนผใดใฝหาความสขเพอตน ไมใชทอนไมท ารายสตวทงหลายผรกสข ผนนตายไปแลว ยอมไดรบความสข”๑๔๐ ดงนน การจะอยรวมกนไดอยางสนตสขนน จะตองส ารวมวาจา ไมระรานใครๆ ดวย

วาจา ดงในเรองโกณฑธารเถระวตถ พระพทธองคกไดตรสไววา “เธออยาไดกลาวค าหยาบตอใครๆ

คนทถกเธอวากลาวจะกลาวโตตอบเธอ เพราะวาถอยค าทโตเถยงกน กอใหเกดทกข และการท ารายโตตอบกนจะมาถงเธอ ถาเธอท าตนใหนงเงยบได เหมอนกงสดาล ทตดขอบปากออกแลว เธอกจะบรรลนพพานได การโตเถยงกนกจะไมมแกเธอ”๑๔๑ การโตแยงหรอโตเถยง กอใหเกดปฏฆะคอการกระทบกระทงกนและกน กอใหเกดการ

ววาทบาดหมางใจกน ขยายไปเปนความผกโกรธ เกดพยาบาทปองราย จนถงขนรายแรงคอมความอาฆาตมาดรายประหตประหารกนในทสด แมจะมผมากลาวรายหรอพดกระทบกระทง เพอหลกเลยงการววาทกน กไมควรใสใจถงค ากลาวรายของผอน ดงพระพทธพจนทตรสสอนไวในเรองปาฏกาชวกวตถวา

“บคคลไมพงใสใจถอยค าแสลงหของคนอน ไมพงเลงกจทคนอนท าแลวหรอยงไมไดท า แตพงตรวจดกจทตนท าแลวและยงไมไดท าเทานน”๑๔๒

๑๓๘ ข.ธ. (ไทย) ๒๕/๒๐๒/๙๕. ๑๓๙ ข.ธ. (ไทย) ๒๕/๒๐๕/๙๖. ๑๓๙ ข.ธ. (ไทย) ๒๕/๑๓๓-๑๓๔/๗๓. ๑๔๐ ข.ธ. (ไทย) ๒๕/๑๓๑-๑๓๒/๗๓. ๑๔๑ ข.ธ. (ไทย) ๒๕/๑๓๓-๑๓๔/๗๓. ๑๔๒ ข.ธ. (ไทย) ๒๕/๕๐/๔๒.

๑๑๑

ดวยวาหลกการประพฤตปฏบตส าหรบพทธศาสนกชน ครอบคลมถงหลกการอยรวมกนอยางสนตสขนน มค าสอนทพระพทธองคไดตรสไวดแลวในโอวาทปาฏโมกขวา

“การไมท าบาปทงปวง การท ากศลใหถงพรอม การยงจตของตนใหผองใส ความอดทนคอความอดกลนเปนตบะอยางยง พระพทธเจาทงหลายตรสวา นพพานเปนบรมธรรม ผท ารายผอน ไมชอวา เปนบรรพชต ผเบยดเบยนผอน ไมชอวาเปนสมณะ การไมกลาวรายผอน การไมเบยดเบยนผอน ความส ารวมในปาตโมกข ความเปนผรจกประมาณในอาหาร การอยในเสนาสนะทสงด การประกอบความเพยรในอธจต นเปนค าสอนของพระพทธเจาทงหลาย๑๔๓ จากพระพทธพจนดงกลาวขางตนนน จะเหนไดวา การไมท ารายผอน การไมกลาวราย

การไมเบยดเบยนผอน ซงนกบวชหรอนกปฏบตในศาสนาควรจะปฏบตตามหลกธรรมนอยางเครงครด เพราะถาขนท าสงเลวราย ถอวามใชวสยสมณะหรอผสงบ แมแตผน าชมชน รวมถงผน าอนๆ ในทกระดบกเชนเดยวกน

ทงน การทะเลาะววาทกนและกน ไมวาจะเปนทงเรองการเมอง เศรษฐกจ สงคม หรอแมแตเรองทางศาสนา ลวนมผลเปนทกขทงสน ตองลดการทะเลาะววาท การวารายเบยดเบยนกน จงจะสามารถมชวตอยางสงบ สอดคลองกบทพระพทธองคทรงปรารภถงเรองการระงบความทะเลาะกนและกนของหมพระญาตทง ๒ ฝาย ของพระองค คอ ฝายโกลยะและฝายศากยะ ในเพราะเรองการแยงน ากนจากแมน าโรหณเพอท านาวา

“ในหมมนษยผมเวร เราเปนผไมมเวร อยเปนสขจรงหนอ ในหมมนษยผมเวร เราอยอยางไมมเวร ในหมมนษยผเดอดรอน เราเปนผไมเดอดรอน อยเปนสขจรงหนอ ในหมมนษยผเดอดรอน เราอยอยางไมเดอดรอน ในหมมนษยผขวนขวาย เราเปนผไมขวนขวาย อยเปนสขจรงหนอ ในหมมนษยผขวนขวาย เราอยอยางไมขวนขวาย”๑๔๔ อกตวอยางหนงทพระพทธเจาทรงแสดงใหเหนถงการทพระองคทรงผกมตรกบพวก

นกบวชกลมอนๆ นอกพระพทธศาสนา ซงมปรากฏในทฆนกาย ปาฏกวรรค ดงน

๑๔๓ ข.ธ. (ไทย) ๒๕/๑๘๓-๑๘๕/๙๐-๙๑. ๑๔๔ ข.ธ. (ไทย) ๒๕/๑๙๗-๑๙๙/๙๔.

๑๑๒

เมอพระพทธเจามโอกาสและจงหวะกมกเสดจไปเยยมพวกอญญเดยรถยถงส านกพวกเขาบอยๆ ไดสนทนาธรรมกน เชน คราวหนงเมอประทบอยในนคมของชาวมลละชออนปยะ ในแควนมลละ แตเชาตร ไดเสดจเขาไปส านกของนกบวชเปลอยชอ ปาฏกบตร และสนทนากนดวยอธยาศยไมตร ในทสดปาฏกบตรปรพาชกมความเลอมใส แมจะไมไดเปลยนใจมานบถอพระพทธศาสนา แตกกราบทลถงความในใจตนอยางไพเราะจบใจวา

ขาแตพระองคผเจรญ ถงการทขาพระองคซงมทฏฐแตกตางกน มความถกใจแตกตางกน มความพอใจแตกตางกน มอาภรณแตกตางกน เขาถงสภวโมกขอย นเปนสงทกระท าไดยากกจรง แตขาพระองคจกรกษาความเลอมใสในพระผมพระภาคไวใหดใหได๑๔๕

คราวหนง เมอพระพทธเจาประทบอยทภเขาคชฌกฏในกรงราชคฤห ไดเสดจเขาไปส านกของนโครธปรพาชก ซงพ านกอย ณ ปรพาชการามทพระนางอทมพรกา มเหสองคหนง ของพระเจาพมพสารทรงสรางถวาย เปนอารามใหญมบรวารของนโครธปรพาชกพกอยดวย ถง ๓,๐๐๐ คน ไดสนทนากนดวยเรองกดกนบาปดวยตบะ จนนโครธปรพาชกและบรวารเขาใจ สารภาพวาตนเปนคนโงเขลา ไมฉลาด และทเคยกลาวรายพระพทธองค เพราะไมเปนความจรง ขอใหพระพทธองคอดโทษใหดวย และจะไดส ารวมตอไป๑๔๖

การทพระพทธเจาเสดจเขาไปผกมตรกบพวกเดยรถย มผลทางจตวทยาหลายอยาง เปนการลดศตร เพมมตรไปในตว ดงเรองนพระองคตรสวา ทเสดจไปสนทนาดวยเพราะปรารถนาจะไดปรพาชกเหลาน เปนอนเตวาสกกหาไม ปรารถนาใหพวกเขาเคลอนจากอทเทศกหาไม ปรารถนาจะใหเคลอนจากอาชพกหาไม ปรารถนาจะใหทานเหลานนกบอาจารยของพวกทานด ารงอยในอกศลธรรมและธรรมทนบเนองในอกศลธรรมกหาไม ปรารถนาจะใหทานเหลานนกบอาจารยของทานหางจากกศลธรรมและธรรมทนบเนองในกศลธรรมกหาไม๑๔๗

เรองทพราหมณแวะเขาไปเฝาพระพทธเจามมาก เชน ชาณสโสณพราหมณเขาไปกราบทลถามปญหา สดทายกมความเลอมใส ไดปฏญาณตนเปนอบาสกตลอดชวต๑๔๘

อกเรองหนง เมอพระพทธเจาประทบอย ณ พระเชตวนมหาวหาร ในกรงสาวตถ ปงคลโกจฉพราหมณเขาไปเฝาทลถามปญหาเกยวกบครทง ๖ วา ทพวกทานเหลานนอางตนวา เปนสพพญญ รทกอยางนน จรงหรอไมจรง พระพทธองคตดบทวา เรองพวกนนงดไวกอน พระองคจะแสดงธรรมใหฟง ขอให ฟง ใสใจใหดๆ แลวทรงตรสเปรยบเทยบกบบคคลทตองการแกนไม แตแสวงหาไมถกทาง จงไดแตเปลอก แตกระพ เปนตน แลวทรงแสดงแกนแหงพรหมจรรยใหฟง เมอทรงแสดงจบ ปงคลโกจฉพราหมณ มความเลอมใส ไดปฏญาณตนเปนอบาสกตลอดชวต๑๔๙

ผทเคยนบถอลทธอน เมอไดมาเฝาพระพทธองค ไดกราบทลถามปญหาหรอไดสดบธรรมจากพระองค เกอบทงหมดเกดความเลอมใสในพระจรยาวตรอนงดงามในวธการตรสสอน และเรองท

๑๔๕ ท.ปา. (ไทย) ๑๑/๔๘/๓๔. ๑๔๖ ท.ปา. (ไทย) ๑๑/๔๙-๗๗/๓๔-๕๕. ๑๔๗ ท.ปา. (ไทย) ๑๑/๗๘/๕๘. ๑๔๘ ม.ม. (ไทย) ๑๒/๒๘๘-๒๙๙/๓๑๗-๓๒๘. ๑๔๙ ม.ม. (ไทย) ๑๒/๓๑๒-๓๒๔/๓๔๘-๓๕๖.

๑๑๓

ทรงแสดงใหเหมาะกบอธยาศยของบคคล ท าใหเขาเหลานนเกดความเลอมใส ปฏญาณตนเปน พทธมามกะนบไมถวน๑๕๐

จะเหนไดจากตวอยางทพระพทธเจาทรงผกมตรกบศาสนาและสาวกของลทธศาสนาอนๆ ในสมยพทธกาล มการเคารพความเหนและใหเกยรตซงกนและกนไมกาวราวกน กลาวคอเปนสงคมทสงบสข ศาสนาทกศาสนามากกวาสองลทธอยรวมกนไดด

นอกจากน ยงมพระพทธพจนยนยนอกขอหนงวา “อพยาปชฌ สข โลเก การไมเบยดเบยนกน เปนสขในโลก”๑๕๑ แมแตมรรคมองค ๘ กมหลายขอ โดยเฉพาะขอท ๒-๕ ทเกยวเนองกบการปฏบตเพอการอยรวมกนในสงคมอยางสนต ซง รศ. ฟน ดอกบว ยกมาแสดงใหเหน ดงน

ขอท ๒ สมมาสงกปปะ ด ารชอบ คอ ๑) ด ารออกจากกาม ๒) ด ารในทางไมพยาบาท ๓) ด ารในทางไมเบยดเบยน

ขอท ๓ สมมาวาจา เจรจาชอบ คอ ๑) เวนจากพดปด ๒) เวนจากการพดสอเสยด ๓) เวนจากการพดค าหยาบ ๔) เวนจากการพดเพอเจอ

ขอท ๔ สมมากมมนนตะ การงานชอบ คอ ๑) เวนจากการฆาสตว ๒) เวนจากการลกทรพย ๓) เวนจากการประพฤตผดในกาม

ขอท ๕ สมมาอาชวะ อาชพชอบ คอ เวนจากมจฉาชพ ประกอบแตสมมาชพ๑๕๒

ในความจรงศาสนาทกศาสนาตางกสอนใหรกสนต ใหอยรวมกนอยางสนตสข การทศาสนาจะด ารงอยไดนานหรอไม ไมจ าเปนตองโจมตใสรายปายสกน เพราะความเจรญหรอความเสอมของแตละศาสนาขนอยกบศาสนาของศาสนานนๆ

ดงตวอยาง เชน พระกมพละ (หรอกมมละกเรยก) เคยกราบทลถามพระพทธเจา เมอคราวประทบอย ณ ปาไผ เขตเมองกมลาวา อะไรหนอเปนเหตปจจยใหพระสทธรรมไมด ารงอยไดนาน ในเมอพระตถาคตปรนพพานแลว พระพทธองคกตรสตอบวา

กมพละ เมอตถาคตปรนพพานแลว ภกษ ภกษณ อบาสก อบาสกา ในธรรมวนยน

๑๕๐ ทรงวทย แกวศร, “การศกษาวเคราะหยทธวธในการประกาศศาสนาของพระพทธเจา”,

วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๑), หนา ๑๕๑-๑๕๒.

๑๕๑ ข.ธ. (ไทย) ๒๕/๒๕/๘๖. ๑๕๒ ฟน ดอกบว, ศาสนาเปรยบเทยบ, พมพครงท ๓, (กรงเทพมหานคร : บรษทบรพาสาสน,

๒๕๔๙), หนา ๑๕๓.

๑๑๔

๑. อยอยางไมมความเคารพ ไมมความย าเกรงในศาสดา ๒. อยอยางไมมความเคารพ ไมมความย าเกรงในธรรม ๓. อยอยางไมมความเคารพ ไมมความย าเกรงในสงฆ ๔. อยอยางไมมความเคารพ ไมมความย าเกรงในสกขา ๕. อยอยางไมมความเคารพ ไมมความย าเกรงในกนและกน กมพละ นแลเหตปจจยใหสทธรรมไมด ารงอยไดนานในเมอตถาคตปรนพพานแลว และ

ในทางตรงกนขาม พระสทธรรมกจะด ารงอยไดนาน๑๕๓ ทงน ยงมอกพระสตรหนงลกษณะเชนเดยวกน ปรากฏในฉกกนบาต องคตตรนกาย ซงม

๖ ขอ ใน ๔ ขอแรก มความตรงกน ขอท ๕ วา ในความไมประมาท และขอท ๖ วา ในปฏสนถาร๑๕๔ นอกจากน ยงมอก ๓ สตรในปญจกนบาต องคตตรนกาย คอ ปฐมสทธมมโมสสตร

กลาววา ธรรม ๕ ประการ ทเปนไปเพอความเสอมสญหายไปแหงพระสทธรรม คอ ภกษในธรรม วนยน

๑. ไมฟงธรรมโดยเคารพ ๒. ไมเรยนธรรมโดยเคารพ ๓. ไมทรงจ าธรรมโดยเคารพ ๔. ไมใครครวญอรรถแหงธรรมททรงจ าไวแลวโดยเคารพ ๕. รอรรถรธรรมแลวไมปฏบตธรรมสมควรแกธรรมโดยเคารพ

ถาตรงขามจากนกจะเปนไปเพอความไมเสอมสญหายไปแหงพระสทธรรม๑๕๕ สวนในทตยสทธมมสมโมสสตร๑๕๖ และตตยสทธมมสมโมสสตร๑๕๗ กมขอความ

คลายคลงกนน แตอธบายไวยดยาวชดเจนกวา เมอกลาวโดยสรป กคอ พระพทธศาสนาจะเสอมสญหรอไมเสอมสญขนอยกบบรษทจะ

ชวยกนคมครองรกษาและประกาศเผยแผตอไป โดยเฉพาะหากไดบรหารตามหลกการทพระพทธเจาทรงเปนแมแบบ และวางรปแบบไวดแลว พระพทธศาสนากจะประดษฐานมนคงสบตอไปอกนานแสนนาน

ดงทเคยกลาวมาแลววา พระพทธศาสนานนจะมนคงอย ไดนานกเพระพทธบรษท โดยเฉพาะทเปนพระราชามหากษตรยผปกครองประเทศ และผปกครองประเทศนนยดหลกอปรหานยธรรม ตวอยางทเคยมสมยพทธกาล คอ อปรหานยธรรมของพวกเจาลจฉวแหงแควนวชช ตอมาหลงพทธปรนพพานไมนาน อาณาจกรวชชกลมสลายตกเปนของอาณาจกรมคธ เพราะฝมอวสสการ

๑๕๓ อง.ปญจก. (ไทย) ๒๒/๒๐๑/๓๔๓-๓๔๔. ๑๕๔ อง.ฉกก. (ไทย) ๒๒/๔๐/๔๙๑-๔๙๒. ๑๕๕ อง.ปญจก. (ไทย) ๒๒/๑๕๔/๒๕๒-๒๕๓. ๑๕๖ อง.ปญจก. (ไทย) ๒๒/๑๕๕/๒๕๓-๒๕๕. ๑๕๗ อง.ปญจก. (ไทย) ๒๒/๑๕๖/๒๕๕-๒๕๘.

๑๑๕

พราหมณทยยงใหพวกเจาลจฉวแตกคอกนเอง สดทายถกกองทพพระเจาอชาตศตรยกมาท าลายตแตกเอาเปนเมองขนได๑๕๘

อนเดยสมยกลางถกพวกอาหรบ, เตอรก, อาฟฆาน, มองโกล และอนๆ รกรานเปนประจ า แตไมใชลกษณะชงเอาบานเอาเมอง ในชวง พ.ศ. ๑๕๔๗–๑๕๗๓ พวกเตอรกเขามารกราน ท าใหพวกอสลามเขามาตงมนในแควนปญจาบได ตงเปนอาณาจกรอสลามได มเมองหลวงอยทละฮอร พวกอสลามพยายามรกรานอนเดยถง ๑๖๐ ป กไมสามารถรกกาวหนาได เพราะอาณาจกรอนเดย ๔ อาณาจกร คอ กาเนาซ, เดล, กาลนเชาร และอชเชน (แถวแควนกรและปญจาละเดมในสมยพทธกาล) ไดชวยกนปองกนอนเดยไว เพราะเปนดานหนา แตตอมาในตอน พ.ศ. ๑๗๐๐ อสลามพวกหนง เปนชาวอาฟฆาน มหวหนาชอมะหะหมดโคร กบกเขามาตแยงชงละฮอรจากราชวงศ กาสเนวดไดขนครองเมองละฮอร แลวท าการรบรกรานอนเดยตอไป

แตตลอดเวลาท ๔ อาณาจกรดงกลาวของอนเดยยงมอปรหานยธรรมกนดอย พวกมะหะหมดโครกรกรานอนเดยตอไปไมได จนสดทายเขาโจมตได เพราะ ๔ อาณาจกรนขาด อปรหานยธรรม โดยเดลกบกาเนาซท าสงครามกนเองกอน

มลเหตทเกดขนเหมอนเรองเจาเงาะกบรจนา สมยนนเดลมกษตรยชอปรถวหรอปรถวราชปกครอง ทางกาเนาชมพระเจาจนทระหรอไชยจนทปกครอง พระเจาจนทระมราชธดาสวยโสภา ไดทรงปาวรองใหราชา มหากษตรย ราชกมารจากแควนตางๆ มาประชมกน เพอใหราชธดาเสยงพวงมาลยเลอกค พวกกษตรยราชกมารจากแควนใกลเคยงมาหมด ยกเวนปรถวราชไมยอมเสดจมา กษตรยจนทระกรวมาก หาวากษตรยปรถวราชหมนน าพระทย จงโปรดใหจดการวาดภาพเจาปรถวเปนชายอปลกษณ เพอเยาะเยยเจาปรถววา เพราะหนาตานาเกลยด นาชงอยางน จงไมกลาเสดจมาใหราชธดาเลอกค แตเรองกลบกลายเปนวา ถงเวลาเลอกคราชธดาพระเจาจนทระกลบไมเลอกใครเลย กลบเอาพวงมาลยไปสวมใหทภาพของเจาปรถวราชแหงเดล พอเรองนทราบถงพระกรรณกษตรยเดล กทรงสงคนมานดแนะลกลอบราชธดาพระเจาจนทระไปอภเษกเปนมเหสทเดล ท าใหพระเจาจนทระกรวมาก สงยกกองทพเขาโจมตเดลทนท นเปนเรองจรงในประวตศาสตรของอนเดย เมอสองอาณาจกร คอ กาเนาช กบเดล (กรกบปญจาละเดม) สรบกนเอง กองทพอสลามของสลตานมะหะหมดโครจากละฮอรกไดโอกาส บกเขาโจมตกระหนาบทงสอง แมสองแควนจะหนไปสรบกบทพมะหะหมดโคร และอกสองแควน คอ กาลนเชารและอชเชนเขาชวย แตเพราะขาดวชชอปรหานย -ธรรม ไมพรอมเพรยงเหมอนแตกอน ทง ๔ อาณาจกรซงเปนดานหนาปองกนการรกรานจากภายนอกกพายแพยบเยน ใน พ.ศ. ๑๗๓๖ เมอสน ๔ อาณาจกรนแลว ก าแพงอนเดยกถกพงทลาย กองทพมะหะหมดโครจงตบกเรอยไป จนไดเมองพาราณส ทมนของศาสนาพราหมณ และเปลยนชอเมองพาราณสเปนเมองมะหะหมดบาด (เมองของพระมะหะหมด) ลมน าคงคาตกอยในมอของอสลาม และตอมาพวกอสลามยดครองอนเดยไวไดทงหมด ทางประวตศาสตรจงถอเอาป พ.ศ. ๑๗๓๖ เปนปเรมประวตศาสตรสมยกลางของอนเดย คอ สมยอสลามยดครอง๑๕๙

๑๕๘ ท.ม. (ไทย) ๑๐/๑๓๓- ๑๓๕/๗๘- ๘๑. ๑๕๙ หลวงวจตรวาทการ, ของดในอนเดย, พมพครงท ๒, (กรงเทพมหานคร : สรางสรรคบคส,

๒๕๔๔), หนา ๔๘–๕๐.

๑๑๖

๑) อปรหานยธรรม ๗ อปรหานยธรรม ๗ ของกษตรยวชช หรอวชชอปรหานยธรรม คอ ธรรมอนไมเปนทตง

แหงความเสอม เปนไปเพอความเจรญฝายเดยว ส าหรบหมชนผบรหารบานเมอง ม ๗ ประการ ไดแก ๑. หมนประชมกนเนองนตย ๒. พรอมเพรยงกนประชม พรอมเพรยงกนเลกประชม พรอมเพรยงกนท ากจทพงท า

(ขอน แปลอกอยางหนงวา พรอมเพรยงกนลกขนปองกนบานเมอง พรอมเพรยงกนท ากจทงหลาย) ๓. ไมบญญตสงทมไดบญญตไว (อนขดตอหลกการเดม) ไมลมลางสงทบญญตไว

(ตามหลกการเดม) ถอปฏบตมนตามวชชธรรม (หลกการ) ตามทวางไวเดม ๔. ทานเหลาใดเปนผใหญในชนชาววชช เคารพนบถอทานเหลานน เหนถอยค าของทาน

วาเปนสงอนควรรบฟง ๕. บรรดากลสตรกลกมารทงหลาย ใหอยดโดยมถกขมเหงหรอฉดคราขนใจ ๖. เคารพสกการะบชาเจดย (ปชนยสถานและปชนยวตถ ตลอดถงอนสาวรยตางๆ)

ของวชช (ประจ าชาต) ทงหลาย ทงภายในและภายนอก ไมปลอยใหธรรมกพลทเคยใหเคยท าแกเจดยเหลานนเสอมทรามไป

๗. จดใหความอารกขา คมครอง ปองกนอนชอบธรรม แกพระอรหนตท งหลาย (ในทนกนความกวางหมายถงบรรพชตผด ารงธรรม เปนหลกใจของประชาชนทวไป) ตงใจวา ขอพระอรหนตทงหลายทยงมไดมา พงมาสแวนแควน ทมาแลวพงอยในแวนแควนโดยผาสก๑๖๐

จากค าดงกลาวแสดงใหเหนไดวา แบบอยางการเผยแผพระพทธศาสนาของพระพทธเจานนยดหลกสนตวธ แมแตองคการพระพทธศาสนากมเปาหมายหรอวตถประสงคแนนอนตายตวคงท ไมเคยยกเลกหรอเปลยนแปลง มนคงอยกบอดมการณ เพอประกาศพรหมจรรยพรอมทงอรรถและพยญชนะบรสทธบรบรณครบถวน โดยยดเอาประโยชนสขแกชนจ านวนมากเปนทตง ไมไดกระท าเพอตวเอง แตเพออนเคราะหชาวโลก๑๖๑

แมจะเปนความจรงอยวา การประกาศศาสนา คอ สงครามการแยงชงศาสนก คลายกบแยงชงสวนแบงการตลาด แตไมใชการฟาดฟนกนอยางไมปรานปราศย ตวอยางเชน องคการธรกจ พระพทธเจาทรงประกาศพระศาสนาดวยคณธรรม โดยการน าเสนอจด เดนของศาสนา คอ พระศาสดา หลกธรรม สาวก ตลอดจนพรตและพธกรรมใหประชาชนทราบใหประชาชนเขาใจ สวนใครจะเชอถอ จะนบถอหรอไม ไมมการบงคบ มหน ายงไดตรสถงคณธรรมซงสมณะหรอบรรพชตผเบยดเบยนผอนไมชอวาเปนสมณะ ซงเปนค าสอนสวนหนงในโอวาทปาตโมกข๑๖๒ ดงทยกมากลาวอางแลวขางตน

อนหลกการอยรวมกน หลกการยดเหนยวน าใจใหรกผกพน ชวยเหลอเกอกลซงกนและกน พระพทธเจาตรสไวในทหลายแหง เชน เรองสงคหวตถ ไดแก ธรรมเครองยดเหนยว คอ ยดเหนยวใจบคคล และประสานหมชนไวในสามคค โดยสรป คอ หลกการสงเคราะห ประกอบดวย

๑๖๐ พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลธรรม , พมพครงท ๑๑, (กรงเทพมหานคร: บรษทสหธรรมก จ ากด, ๒๕๔๕), หนา ๒๔๖-๒๔๗.

๑๖๑ ว.ม. (ไทย) ๔/๓๒/๔๐. ๑๖๒ ข.ธ. (ไทย) ๒๕/๑๘๓-๑๘๕/๙๐-๙๑.

๑๑๗

๒) สงคหวตถ ๔ ๑. ทาน การให คอ เออเฟอเผอแผ เสยสละ แบงปน ชวยเหลอกนดวยสงของ ตลอดถง

ใหความรและแนะน าสงสอน ๒. ปยวาจา หรอเปยยวชชะ คอ วาจาเปนทรก วาจาดดดมน าใจ หรอวาจาซาบซงใจ

คอ กลาวค าสภาพไพเราะออนหวานสมานสามคค ใหเกดไมตรและความรกใครนบถอ ตลอดถงค าแสดงประโยชนประกอบดวยเหตผลเปนหลกฐาน จงใจใหนยมยอมตาม

๓. อตถจรยา การประพฤตประโยชน คอ ขวนขวายชวยเหลอกจการ บ าเพญสาธารณประโยชน ตลอดถงชวยแกไขปรบปรงสงเสรมในทางจรยธรรม

๔. สมานตตตา คอ ความมตนเสมอ คอ ท าตนเสมอตนเสมอปลาย ปฏบตสม าเสมอกนในชนทงหลาย และเสมอในสขทกขโดยรวมรบรรวมแกไข ตลอดถงวางตนเหมาะสมแกฐานะ ภาวะ บคคล เหตการณและสงแวดลอม ถกตองตามธรรมในแตละกรณ๑๖๓

รศ. ฟน ดอกบว ไดสรปลกษณะพนฐานของพระพทธศาสนาไว ดงน ๑. เปนอเทวนยม ไมเชอวามพระเจาสรางโลก สรางมนษย ก าหนดโชคชะตามนษย

แตถอวาทกอยางไมอาจเกดขนดวยตนเอง ไมอาจด ารงอยใตตามล าพงตวเอง ทกอยางตางจงอาศยกน เปนเหตเปนปจจยซงกนและกน ทกอยางเกดขนมาไดกเพราะมเหต เมอมเหตกตองมผล จะมเพยงอยางใดอยางหนงไมได ดงในคมภรวสทธมรรคกลาวไววา “แทจรงในสงสารประวตน ผสรางสงสาร จะเปนเทวดาหรอพระพรหมกหามได มแตธรรมลวนๆ ยอมเปนไป เพราะการรวมกนเขาแหงเหตปจจยนนแล”

๒. เปนศาสนาแหงการพฒนาจรยศาสตร ส าหรบมนษยโดยเฉพาะ ไมไดใหความส าคญตอเรองอน

๓. เปนศาสนาแหงกรรมนยม กรรมเปนตวบนดาลใหทกอยางเปนไปและแตกตางกน ดงพทธภาษตวา “กมม สตเต วภชต ยทท หนปปณตตาย กรรมยอมจ าแนกสตวใหทรามและประณตตางกน” กรรมเปนตวบนาลโชคชะตาของตน กรรมเปนของเฉพาะตว ใครท ากรรมใดไว ไมวาดหรอชวกจะเปนผรบผลของกรรมนน ทงในชาตนและชาตหนา

๔. เปนศาสนาแหงมชฌมาปฏปทา คอ ทางสายกลาง คอ ความพอดในเรองทงปวง ๕. เปนศาสนาแหงการพงตนเอง ถอวาการพงตนเอง การตกเตอนตนเอง กาพจารณาตน

ดวยตวเองเปนรากฐานแหงความเจรญทงปวง ๖. เปนศาสนาทเชอในเรองสงสารวฏ การเวยนวายตายเกด คนใดทยงมกเลส ตายแลว

ตองเกด แตจะเกดเปนอะไร ภพภมไหน กขนอยกบกรรมทท าได ๗. เปนศาสนาทมจดมงหมายสงสด คอ นพพาน อนเปนภมทพนจากสงสารวฏ และพน

จากอ านาจกเลส ดงนน ผทเขาถงภมนจงไมตองเกด แก เจบ ตาย อกตอไป ผทจะไปนพพานไดกโดยการปฏบตตามมรรคมองค ๘๑๖๔

๑๖๓ ท.ปา. (ไทย) ๑๑/๑๔๐/๑๖๗, ๒๖๗/๒๔๔. ๑๖๔อางแลว, ฟน ดอกบว, ศาสนาเปรยบเทยบ, หนา ๑๕๘.

๑๑๘

สรปไดวา พระพทธศาสนานน ถอหลกการอยรวมกนอยางสนตสข โดยยดหลกสามคคธรรม อปรหานยธรรม และสงคหวตถ ทงน โดยมความเมตตา กรณาเปนหลกธรรมพนฐานประจ าใจ ดงนน ชาวพทธทแทจรงตองยดมนในโอวาทปาฏโมกข ไมเบยดเบยนกน ไมวารายกน และไมประทษรายผอน โดยเฉพาะบทบาทของนกบวชหรอนกการศาสนาทเปนหวหนาของชมชน สงคม รวมถงผน าชมชน และผน าองคกรแตละหนวยงานนน ยอมมความหลากหลาย ทงดานเชอชาต ศาสนา ภาษาแและวฒนธรรม แตหากถอวาทกคนเกดมาเปนมนษย เปนเพอนรวมโลก กควรทจะชวยเหลอเกอกลกน ดงพระพทธโอวาททวา “มนสสา นาม อปการกา ธรรมดาวามนษยตองอปการะชวยเหลอซงกนและกน” บคคลอาจมความเชอและความเหนแตกตางกนได แตไมควรทจะใชความรนแรงประทษรายซงกนและกน ซงพระพทธองคกไดทรงประพฤตเปนแบบอยางไวในเรองการผกมตรกบศาสนาและเจาลทธทงหลายในครงสมยพทธกาล

๒.๓.๗ โครงการหมบานรกษาศล ๕ ๑) การด าเนนงานโครงการ โครงการสรางความปรองดองสมานฉนทโดยใชหลกธรรมทางพระพทธศาสนา “หมบาน

รกษาศล ๕” น ก าหนดรปแบบในการขบเคลอนการด าเนนงานในรปของการบรณาการความรวมมอทงจากคณะสงฆ ภาคสวนราชการ องคกรปกครองสวนทองถน ผน าชมชน ภาคเอกชน องคกร สมาคม มลนธ และภาคประชาชน ตลอดทงองคกรเครอขายความรวมมอทางพระพทธศาสนาทกภาคสวน ในรปของคณะกรรมการโครงการหมบาน รกษาศล ๕ ระดบจงหวด อ าเภอ ต าบล และหมบาน เพอใหทกภาคสวนในสงคมมสวนรวมในการขบเคลอน การสรางสงคมประเทศชาตใหมความปรองดอง สมานฉนท ลดปญหาความขดแยง สรางความมนคง ความปลอดภยในชวต และทรพยสนของประชาชน ท าใหสงคมสงบ รมเยน และเกดสนตสขอยางยงยน โดยใช กลไกทางพระพทธศาสนา การแตงตงคณะกรรมการด าเนนงาน๑๖๕

ระดบจงหวด จงหวดแตงตงคณะกรรมการฯ ประกอบดวย ก. เจาคณะจงหวด รองเจาคณะจงหวด เปนกรรมการทปรกษา ข. ผวาราชการจงหวด เปนประธานกรรมการ ค. นายกองคการบรหารสวนจงหวด เปนรองประธานกรรมการ ง. หวหนาสวนราชการในจงหวด เปนกรรมการ จ. ผแทนจากหนวยงาน องคกร สมาคม มลนธ หรอผแทนภาคประชาสงคมในจงหวด

เปนกรรมการ ฉ. ผอ านวยการส านกงานพระพทธศาสนาจงหวด ท าหนาทเปนเลขานการ และให

เลขานการเลอก บคคลท าหนาทเปนผชวยเลขานการ อ านาจหนาท ๑. อ านวยการ ประสานงาน ก าหนดยทธศาสตร แผนงาน ควบคม ดแล เพอใหการ

ปฏบตงานในระดบ จงหวด บรรลเปาหมาย และปรากฏเปนรปธรรมทชดเจน

๑๖๕อางแลว, ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต, คมอการด าเนนงาน โครงการสรางความ

ปรองดองสมานฉนทโดยใชหลกธรรมทางพระพทธศาสนา “หมบานรกษาศล ๕”, หนา ๑๐-๑๔.

๑๑๙

๒. สงเสรม สนบสนน ใหค าปรกษา และแนะน าเกยวกบการด าเนนงานโครงการ ใหกบคณะกรรมการ ระดบอ าเภอ ต าบล และหมบาน

๓. แตงตงคณะอนกรรมการฝายตางๆ ตามทเหนสมควร เพอใหการปฏบตงานด าเนนไปไดโดยสะดวก พรอมทงตดตามประเมนผล น าเสนอขอบกพรอง เพอการแกไขใหมความสมบรณโดยยงขนไป

๔. สนบสนน สงเสรมใหรกษาศล ๕ ในแตละระดบเปนไปดวยด แพรหลาย สรางทศนคตทด และสราง ความภาคภมใจใหเกดขนแกผรกษา พรอมทงใหมการจดกจกรรม การศกษาอบรม และการแลกเปลยนเรยนร ในเรองอนเกยวของกบศล ๕ อยางตอเนอง

๕. สนบสนน สงเสรมใหมการจดกจกรรมรณรงค สรางกระแส และประชาสมพนธใหประชาชนไดรบ ทราบ เหนความส าคญ มความตระหนก และสมครเขารวมโครงการ

๖. มอ านาจสงการใหสวนราชการ รฐวสาหกจ และองคกรปกครองสวนทองถน ภายในจงหวดสงเสรม สนบสนน และอ านวยความสะดวกในการด าเนนโครงการ เพอใหเกดผลสมฤทธ

๗. จดท าสรปรายงานผลการด าเนนงานโครงการภายในจงหวด และรายงานใหส านกงานพระพทธศาสนา แหงชาต ตามกรอบระยะเวลา

๘. พจารณาด าเนนการ หรอสงการอนๆ ตามทเหนสมควร ระดบอ าเภอ อ าเภอแตงตงคณะกรรมการฯ ประกอบดวย ก. เจาคณะอ าเภอ รองเจาคณะอ าเภอในเขตอ าเภอนน เปนกรรมการทปรกษา ข. นายอ าเภอในเขตอ าเภอนน เปนประธานกรรมการ ค. ผก ากบการสถานต ารวจภธรอ าเภอนน เปนรองประธานกรรมการ ง. นายกเทศมนตรในอ าเภอนน เปนรองประธานกรรมการ จ. ผแทนจากหนวยงาน องคกร สมาคม มลนธ หรอผแทนภาคประชาสงคมในอ าเภอ

เปนกรรมการ ฉ. ก านนทกคนในเขตอ าเภอนน เปนกรรมการ ช. ปลดอ าเภอในเขตอ าเภอนน ท าหนาทเปนเลขานการ และใหกรรมการพจารณา

คดเลอกบคคล ในอ าเภอนน ท าหนาทเปนผชวยเลขานการ อ านาจหนาท ๑. อ านวยการ ประสานงาน ก าหนดยทธศาสตร แผนงาน ควบคม ดแล เพอใหการ

ปฏบตงานในระดบ อ าเภอ บรรลเปาหมาย และปรากฏเปนรปธรรมทชดเจน ๒. สงเสรม สนบสนน ใหค าปรกษา และแนะน าเกยวกบการด าเนนงานโครงการ ใหกบ

คณะกรรมการ ระดบต าบล และหมบาน ๓. แตงตงคณะอนกรรมการฝายตางๆ ตามทเหนสมควร เพอใหการปฏบตงานด าเนนไป

ไดโดยสะดวก พรอมทงตดตามประเมนผล น าเสนอขอบกพรอง เพอการแกไขใหมความสมบรณโดยยงขนไป

๔. สนบสนน สงเสรมใหรกษาศล ๕ ในเขตอ าเภอเปนไปดวยด แพรหลาย สรางทศนคตทด และสราง ความภาคภมใจใหเกดขนแกผรกษา พรอมทงใหมการจดกจกรรม การศกษาอบรม และการแลกเปลยนเรยนร ในเรองอนเกยวของกบศล ๕ อยางตอเนอง

๑๒๐

๕. สนบสนน สงเสรมใหมการจดกจกรรมรณรงค สรางกระแส และประชาสมพนธใหประชาชนไดรบ ทราบ เหนความส าคญ มความตระหนก และสมครเขารวมโครงการ

๖. มอ านาจสงการใหสวนราชการ รฐวสาหกจ และองคกรปกครองสวนทองถน ภายในอ าเภอ สงเสรม สนบสนน และอ านวยความสะดวกในการด าเนนโครงการ เพอใหเกดผลสมฤทธ

๗. จดท าสรปรายงานผลการด าเนนงานโครงการภายในอ าเภอ และรายงานใหผวาราชการจงหวดทราบ ผลการด าเนนงาน ผานส านกงานพระพทธศาสนาจงหวด ตามกรอบระยะเวลา

๘. พจารณาด าเนนการ หรอสงการอนๆ ตามทเหนสมควร ระดบต าบล ต าบลแตงตงคณะกรรมการฯ ประกอบดวย ก. เจาคณะต าบล รองเจาคณะต าบลในเขตต าบลนน เปนกรรมการทปรกษา ข. ก านนในต าบลนน เปนประธานกรรมการ ค. นายกองคการบรหารสวนทองถนในเขตต าบลนน เปนรองประธานกรรมการ ง. ผใหญบานทกคนในต าบลนน เปนกรรมการ คมอการด าเนนงานโครงการสรางความ

ปรองดองสมานฉนทโดยใชหลกธรรมทางพระพทธศาสนา “หมบานรกษาศล ๕” จ. ประชาชนในเขตต าบลนน หมบานละ ๑ คน ซงไดรบการพจารณาคดเลอกจาก

ชาวบานในเขต หมบานนนๆ เปนกรรมการ ฉ. ปลดองคการบรหารสวนต าบล ท าหนาทเปนเลขานการ และใหกรรมการพจารณา

คดเลอกบคคล ในต าบลนน ท าหนาทเปนผชวยเลขานการ อ านาจหนาท ๑. อ านวยการ ประสานงาน ก าหนดยทธศาสตร แผนงาน ควบคม ดแล เพอใหการ

ปฏบตงานในระดบ ต าบล บรรลเปาหมาย และปรากฏเปนรปธรรมทชดเจน ๒. สงเสรม สนบสนน ใหค าปรกษา และแนะน าเกยวกบการด าเนนงานโครงการ ใหกบ

คณะกรรมการ ระดบหมบาน ๓. แตงตงคณะอนกรรมการฝายตางๆ ตามทเหนสมควร เพอใหการปฏบตงานด าเนนไป

ไดโดยสะดวก พรอมทงตดตามประเมนผล น าเสนอขอบกพรอง เพอการแกไขใหมความสมบรณโดยยงขนไป

๔. สนบสนน สงเสรมใหรกษาศล ๕ ในเขตต าบลเปนไปดวยด แพรหลาย สรางทศนคตทด และสราง ความภาคภมใจใหเกดขนแกผรกษา พรอมทงใหมการจดกจกรรม การศกษาอบรม และการแลกเปลยนเรยนรใน เรองอนเกยวของกบศล ๕ อยางตอเนอง

๕. สนบสนน สงเสรมใหมการจดกจกรรมรณรงค สรางกระแส และประชาสมพนธใหประชาชนไดรบ ทราบ เหนความส าคญ มความตระหนก และสมครเขารวมโครงการ

๖. มอ านาจสงการใหสวนราชการ และองคกรปกครองสวนทองถน ภายในต าบล สงเสรม สนบสนน และอ านวยความสะดวกในการด าเนนโครงการ เพอใหเกดผลสมฤทธ

๗. จดท าสรปรายงานผลการด าเนนงานโครงการภายในต าบล และรายงานใหผวาราชการจงหวดทราบ ผานนายอ าเภอทองท ตามกรอบระยะเวลา

๘. พจารณาด าเนนการ หรอสงการอนๆ ตามทเหนสมควร ระดบหมบาน หมบานแตงตงคณะกรรมการฯ ประกอบดวย

๑๒๑

ก. เจาอาวาสวดในเขตหมบาน เปนกรรมการทปรกษา ข. ผใหญบานในหมบานนน เปนประธานกรรมการ ค. สมาชกสภาองคการบรหารสวนต าบล หรอสมาชกสภาเทศบาลของหมบานนน

เปนรองประธาน ง. ประชาชนในหมบานนน ไมต ากวา ๓ คน ไมเกน ๕ คน ซงไดรบการคดเลอกจาก

ชาวบานในหมบาน นน เปนกรรมการ จ. ใหกรรมการพจารณาคดเลอกบคคลในหมบานนน ท าหนาทเปนเลขานการ และ

บคคลคนหนง ท า หนาทเปนผชวยเลขานการ อ านาจหนาท ๑. อ านวยการ ประสานงาน ก าหนด แผนงาน ควบคม ดแล เพอใหการปฏบตงานใน

หมบาน บรรล เปาหมาย และปรากฏเปนรปธรรมทชดเจน ๒. ด าเนนการจดประชมชแจง สรางความเขาใจ รณรงค สงเสรม ใหประชาชนในหมบาน

เหน ความส าคญ และสมครเขารวมโครงการ ๓. แตงตงหรอมอบหมายบคคลหรอคณะบคคล ใหเปนผรบผดชอบหรอเปนอาสาสมคร

ในการรวม รณรงคโครงการ คมอการด าเนนงานโครงการสรางความปรองดองสมานฉนทโดยใชหลกธรรมทางพระพทธศาสนา “หมบานรกษาศล ๕”

๔. ประชาสมพนธเชญชวน หรอจดกจกรรม เพอสงเสรม สนบสนนใหประชาชนในหมบานรกษาศล ๕ อยางตอเนอง หรอด าเนนการในรปของขอตกลงประชาคมหมบาน

๕. ตรวจตดตาม ประเมนผลการด าเนนโครงการ และรวมแกไขปญหาตามสถานการณ ๖. จดท าสรปรายงานผลการด าเนนงานโครงการภายในหมบาน และรายงานใหผวา

ราชการจงหวด ทราบ ผานนายอ าเภอทองท ตามกรอบระยะเวลา ๗. พจารณาด าเนนการ หรอสงการอนๆ ตามทเหนสมควร การขบเคลอนด าเนนงาน ๑. การด าเนนงานในสวนกลาง ๑) จดท ารายละเอยดโครงการ คมอการด าเนนงานโครงการฯ รางระเบยบมหาเถร

สมาคม ๒) จดท าค ารบรองการปฏบตราชการ ระหวางผอ านวยการส านกงานพระพทธศาสนา

แหงชาต กบผอ านวยการส านกงานพระพทธศาสนาจงหวด ๓) ขอความเหนชอบโครงการฯ/ระเบยบมหาเถรสมาคม /แตงตงคณะกรมการ

อ านวยการ โครงการฯ และรายงานมหาเถรสมาคมทราบ ๔) จดเตรยมเอกสาร จดท าขอมลเพอชแจงทประชมผบรหารฯ ขออนมตงบประมาณ ๕) จดท าแผนประชาสมพนธโครงการ ๖) ชแจงขอมล/แผนงานโครงการฯ ตอทประชมผบรหารส านกงานพระพทธศาสนา

แหงชาต ทงสวนกลางและสวนภมภาค ๗) ออกหนงสอแจงมตมหาเถรสมาคมแกเจาคณะจงหวด ๗๗ จงหวด ทง ๒ ฝาย ๘) ออกหนงสอแจงจงหวดตางๆ ด าเนนงานโครงการ

๑๒๒

๙) จดประชมฯ เปดตวโครงการและแถลงขาว ๒. การด าเนนงานในสวนภมภาค ก. ระยะเรงดวน ๑) จดประชมชแจงโครงการสรางความปรองดองสมานฉนทโดยใชหลกธรรมทาง

พระพทธศาสนา “หมบานรกษาศล ๕” ตอพระสงฆาธการและสวนราชการทเกยวของ ๒) จดท าขอตกลงความรวมมอขบเคลอนการด าเนนงาน หรอแนวทางอนๆ ในระดบ

จงหวด อ าเภอ ต าบล หมบาน สถานศกษา หนวยงานราชการ และองคกรปกครองสวนทองถน ฯลฯ ๓) ด าเนนการจดกจกรรมสรางความปรองดองสมานฉนท ๔) ตดตามประเมนผลและรายงานผลหนวยงานทเกยวของ ข. การปฏบตงานตามแผนงานปกต ๑) ส านกงานพระพทธศาสนาจงหวด น าเสนอขอมลโครงการและประสานใหผวา

ราชการ จงหวดแตงตงคณะกรรมการโครงการฯ ระดบจงหวด โดยมองคประกอบของคณะกรรมการตามทก าหนด

๒) ส านกงานพระพทธศาสนาจงหวด จดประชมคณะกรรมการโครงการฯ ระดบจงหวด เพอก าหนดยทธศาสตร แผนงาน วธการและรปแบบในการขบเคลอนการด าเนนงาน พรอมทงรายงานผลการ ด าเนนงานใหส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาตทราบ ตามกรอบระยะเวลาในปฏทนรายงาน

๓) ส านกงานพระพทธศาสนาจงหวด ประสานสวนราชการและหนวยงานระดบอ าเภอ ต าบล และหมบาน เสนอแตงตงคณะกรรมการโครงการฯ โดยมองคประกอบของคณะกรรมการตามทก าหนด คมอการด าเนนงานโครงการสรางความปรองดองสมานฉนทโดยใชหลกธรรมทางพระพทธศาสนา “หมบานรกษาศล ๕”

๔) ส านกงานพระพทธศาสนาจงหวดรวมกบคณะสงฆ และหนวยงานทเกยวของ ชแจง สรางความเขาใจในนโยบายและแนวทางการด าเนนงานโครงการ ใหกบผทเกยวของทกระดบ

๕) ส านกงานพระพทธศาสนาจงหวดประสานคณะสงฆ และหนวยงานทเกยวของ ขบเคลอนโครงการ โดยสงเสรม สนบสนน รณรงค สรางกระแส และประชาสมพนธการด าเนนโครงการ พรอม ทงตดตาม ประเมนผล ความคบหนาของโครงการ และรายงานผลใหส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาตทราบ ตามกรอบระยะเวลา

๖) ส านกงานพระพทธศาสนาจงหวดรวมกบคณะสงฆ หนวยงานราชการ องคกรภาครฐ ภาคเอกชน และภาคประชาสงคม จดกจกรรมยกยองประกาศเกยรตคณบคคล คณะบคคล และพนท ทม การด าเนนงานเปนไปตามเปาหมายในทกระดบ พรอมทงเผยแพรประชาสมพนธ ตามความเหมาะสม

การประเมนผลและรายงานผล การตดตามประเมนผล สวนกลาง ๑) แตงตงอนกรรมการตดตามและประเมนผล ๒) ก าหนดปฏทนตดตามประเมนผล

๑๒๓

๓) ด าเนนการตามปฏทน ๔) สรปผลการตดตามและรายงานผลการด าเนนงาน ตอคณะกรรมการอ านวยการ

โครงการ และศนยปรองดองสมานฉนทเพอการปฏรป (ศปป.) การรายงานผล สวนภมภาค ๑) แตงตงอนกรรมการตดตามและประเมนผลในระดบจงหวด ๒) จดท าปฏทนออกตดตามและประเมนผล ๓) ด าเนนการตามปฏทนปฏบตการ ๔) สรปผลการตดตามและประเมนผลรายงาน ตอคณะกรรมการระดบจงหวดและ

รายงานส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต

๒.๔ ขอมลพนทการวจย จงหวดพระนครศรอยธยา แบงเขตการปกครองออกเปน ๑๖ อ าเภอ ๒๐๙ ต าบล

๑,๔๕๙ หมบาน องคการบรหารสวนจงหวด ๑ แหง เทศบาลนคร ๑ แหง เทศบาลเมอง ๔ แหง เทศบาลต าบล ๓๑ แหง องคกรบรหารสวนต าบล ๑๒๑ แหง มประชากรรวมทงสน ๘๐๓,๗๗๓ คน เปนชาย ๓๘๗,๕๑๘ คน เปนหญง ๔๑๖,๒๕๕ คน ประชากรสวนใหญนบถอศาสนาพทธ รอยละ ๙๒.๑๒ ศาสนาอสลาม รอยละ ๗.๕๓ และศาสนาครสต รอยละ ๐.๓๔ ศาสนสถานในจงหวดมทงสน ๕๗๖ แหง แยกเปนวด ๕๐๕ วด มสยด ๖๐ วด และโบสถครสต ๑๑ แหง ในปจจบนคณะสงฆจงหวดพระนครศรอยธยา ภายใตการปกครองของพระเดชพระคณ พระเทพรตนากร เจาคณะจงหวดพระนครศรอยธยา เจาอาวาสวดพนญเชงวรวหาร มนโยบายในการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕จากสถตในปจจบนพบวามประชาชนเขารวมสมครในโครงการจ านวนทงสน ๒๒๐,๔๕๕ คน คดเปนรอยละ ๒๘ ซงอยในอนดบท ๒๖ ของประเทศ ซงเปาหมายในการขบเคลอนโครงการอยทรอยละ ๙๐

จงหวดพระนครศรอยธยา ตงอยบรเวณทราบลมภาคกลางตอนลางของประเทศ มเนอทประมาณ ๒,๕๕๖.๖๔ ตารางกโลเมตร เปนทราบลมน าทวมถง พนทสวนใหญเปนทงนา ไมมภเขา ไมมปาไม มแมน าไหลผาน ๔ สาย ไดแก แมน าเจาพระยา แมน าปาสก แมน าลพบรและแมน านอย แบงเขตการปกครองออกเปน ๑๖ อ าเภอ ๒๐๙ ต าบล ๑,๔๕๙ หมบาน องคการบรหารสวนจงหวด ๑ แหง เทศบาลนคร ๑ แหง เทศบาลเมอง ๔ แหง เทศบาลต าบล ๓๑ แหง และองคการบรหารสวนต าบล ๑๒๑ แหง ทรพยากรธรรมชาต ไดแก ทรพยากรดนมและ ทรพยากรน า เศรษฐกจ ผลตภณ ฑมวลรวมจ งหวด เปน อนดบ ๕ ของประเทศ รายไดผลตภณฑมวลรวมจ งหวดพระนครศรอยธยา ไดแก ๑. สาขาการผลตอตสาหกรรม ๒. สาขาการขายสง ๓. อสงหารมทรพย มนคมอตสาหกรรม ๓ แหงไดแก นคมอตสาหกรรมบางปะอน นคมอตสาหกรรมบานหวา (ไฮเทค) และนคมอตสาหกรรมสหรตนนคร สนคาส าคญของจงหวดไดแกสนคาการเกษตร สนคาอตสาหกรรม และการทองเทยว ตลาดส าคญ มจ านวน ๑๕ ตลาด กระจายอยตามอ าเภอตางๆ

๒. ดานสงคม ไดแก สาธารณสข ศาสนา อาชญากรรม การศกษา โครงสรางพนฐาน คมนาคม แรงงานและการจาง ผลการวจยพบวา ดานอาชญากรรม มการด าเนนงานตามมาตรการ

๑๒๔

ปองกนและปราบปรามการเกดอาชญากรรม มการจบกมผกระท าผด ประกอบดวย คดทรฐเปนผเสยหาย มการจบกมผกระท าผดมากทสด รองลงมาคอ คดประทษรายตอทรพย คดประทษรายตอชวตรางกายและเพศ คดทนาสนใจ และ คดอกฉกรรจและสะเทอนขวญ ตามล าดบ ดานการศกษา จงหวดพระนครศรอยธยา มสถาบนการศกษาระดบอดมศกษา ๔ แหง ระดบอาชวศกษา ๘ แหง แบงเขตการศกษาออกเปน ๓ เขตพนทการศกษา คอ เขตพนทการศกษาประถมศกษา พระนครศรอยธยา เขต ๑ เขตพนทการศกษาประถมศกษา พระนครศรอยธยา เขต ๒ และเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต ๓ ดานโครงสรางพนฐาน ประกอบดวย การไฟฟา การประปา และการบรการโทรศพท ดานคมนาคม มเสนทางรถโดยสารภายในจงหวดพระนครศรอยธยาและระหวาง จงหวดตางๆ รวมทงสนจ านวน ๗๐ เสนทาง เสนทางการเดนเรอ ๒๕๕๗ แรงงานสวนใหญเปนประชากรอาย๑๕ ปขนไปในมจ านวน ๖๔๗,๐๑๐ คน เปนผอยในก าลงแรงงาน ๔๔๘,๘๒๖ คน แยกเปน ผมงานท า ๔๔๔,๕๕๕ คน ผวางงาน ๓,๙๑๑ คน เปนผไมอยในก าลงแรงงาน จ านวน ๓,๙๑๑ คน

๓. ดานอนๆ ไดแก โครงการตามพระราชด าร การทองเทยว ผลการวจยพบวา จงหวดพระนครศรอยธยา มโครงการพระราชด าร จ านวน ๒๒ โครงการ เชน โครงการศนยศลปาชพบางไทร โครงการจดหาน าชวยเหลอราษฎร ในเขต ต าบลคลองนอย - ต าบลสองหอง อ าเภอบานแพรก โครงการชวยเหลอเกษตรกรชาวนาตามพระราชด าร โครงการปรบปรงและขดลอกคลองเมอง อ าเภอพระนครศรอยธยา เปนตน ดานการทองเทยว จงหวดพระนครศรอยธยาเปนเมองมรดกโลก มวดวาอารามและสถานททองเทยวส าคญๆ มากมาย อาทเชน วดพนญเชงวรวหาร วดใหญชยมงคล พระวหารมงคลบพตร วดมหาธาต วดราชบรณะ พระราชวงบางปะอน เปนตน ในป ๒๕๕๘ มกจกรรมการทองเทยวหลายครง ไดแก งานวนยทธหตถ “สมเดจพระนเรศวรมหาราช” งานเทศกาลตรษจนกรงเกา “อยธยามหามงคล” ครงท ๙ งานวนนายขนมตม (งานร าลกถงวรชนนายขนมตม) งานวนสถาปนากรงศรอยธยาและเทดพระเกยรตสมเดจพระรามาธบดท ๑ พระเจาอยทอง สงกรานตกรงเกา งานวนเหดตบเตางามทสามเรอน งานวนยานธรกจสรางสรรคผลตภณฑ อรญญก หมบาน OTOP เพอการ ทองเทยว งานอยธยามรดกโลก เทศกาลสานสมพนธ พทธ-อสลาม-ครสต งานประเพณลอยกระทงกรงเกา และงานยอยศยงฟา อยธยามรดกโลก ซงจดขนทกป

๑๒๕

ตารางท ๒.๓ จ านวนประชากรจงหวดพระนครศรอยธยาทสมครเขารวมโครงการหมบานศล ๕

ท อ าเภอ จ านวนผสมคร

รอยละ ประชากรทงหมด

รอยละ ประชากรชาวพทธ

๑ อ าเภอพระนครศรอยธยา ๙๗,๔๙๒ ๗๐% ๑๓๙,๘๑๐ ๙๒% ๑๐๖,๔๕๑

๒ อ าเภอบางปะอน ๗๗,๘๐๘ ๘๐% ๙๗,๗๓๓ ๘๔% ๙๓,๓๕๕

๓ อ าเภอวงนอย ๖๒,๘๗๖ ๙๑% ๖๙,๔๑๙ ๙๖% ๖๕,๖๖๓

๔ อ าเภอเสนา ๕๘,๑๗๓ ๘๘% ๖๖,๖๗๐ ๙๐% ๖๔,๙๘๓

๕ อ าเภออทย ๔๖,๔๓๐ ๙๖% ๔๘,๖๐๗ ๙๖% ๔๘,๔๑๗

๖ อ าเภอบางไทร ๔๔,๙๐๗ ๙๕% ๔๗,๖๑๖ ๙๗% ๔๖,๗๔๕

๗ อ าเภอบางปะหน ๓๙,๓๕๓ ๙๕% ๔๑,๖๒๐ ๙๕% ๔๑,๔๙๙

๘ อ าเภอทาเรอ ๓๘,๒๔๘ ๘๑% ๔๗,๕๕๐ ๘๓% ๔๖,๒๗๖

๙ อ าเภอผกไห ๓๔,๑๕๒ ๘๒% ๔๒,๐๓๕ ๘๓% ๔๑,๕๐๕

๑๐ อ าเภอนครหลวง ๓๑,๙๓๓ ๘๘% ๓๖,๔๓๙ ๘๘% ๓๖,๓๔๔

๑๑ อ าเภอภาช ๒๙,๘๔๖ ๙๗% ๓๐,๙๒๐ ๙๗% ๓๐,๘๖๑

๑๒ อ าเภอบางบาล ๒๙,๔๒๒ ๘๖% ๓๔,๕๗๔ ๙๐% ๓๓,๐๒๕

๑๓ อ าเภอลาดบวหลวง ๒๔,๓๗๕ ๖๔% ๓๘,๓๘๗ ๘๕% ๒๘,๘๐๒

๑๔ อ าเภอมหาราช ๒๑,๗๙๐ ๙๓% ๒๓,๖๐๐ ๙๓% ๒๓,๕๕๓

๑๕ อ าเภอบางซาย ๑๙,๓๕๕ ๑๐๐% ๑๙,๔๙๙ ๑๐๐% ๑๙,๔๘๕

๑๖ ไมปรากฎอ าเภอ ๑๑,๘๑๗ ๐ ๐

๑๗ อ าเภอบานแพรก ๘,๗๗๖ ๙๘% ๙,๐๓๐ ๙๘% ๘,๙๙๗

รวม ๖๗๖,๗๕๓ ๘๓% ๗๙๓,๕๐๙ ๘๖% ๗๓๕,๙๖๑

๑๒๖

๒.๕ งานวจยทเกยวของ ๒.๕.๑ งานวจยทเกยวของกบการสรางความปรองดองสมานฉนท จากการศกษางานวจยทเกยวของกบการสรางความปรองดองสมานฉนทพบวา มนกวจย

หลายทานไดศกษาไว ดงน สถาบนพระปกเกลา ไดวจยเรอง “การสรางความปรองดองแหงชาต” ผลการศกษาแบง

ออกเปน ๒ สวน สวนทหนงคอ รากเหงาของความขดแยงทางการเมองไทย และ สวนทสองคอ ขอเสนอกระบวนการสรางความปรองดองในชาต

๑. รากเหงาของความขดแยงทางการเมองไทย ส าหรบประเดนรากเหงาของความขดแยงทางการเมองไทย พบวาปญหาใจกลางคอ

มมมองทแตกตางกนตอความเปนประชาธปไตยของประเทศทเกยวของกบระบบการจดการอ านาจและทรพยากรในสงคม ระหวางฝายหนงทใหน าหนกตอการเลอกตงซงความชอบธรรมของผบรหารประเทศอยท ‘เสยงขางมาก’ ของประชาชน กบอกฝายหนงทใหน าหนกตอ ‘คณธรรมจรยธรรม’ ของผบรหารประเทศมากกวาความเปนตวแทนของคนสวนใหญ โดยทงสองมมมองน ตางกมทงกลมทเชอมนอยางแรงกลาในมมมองของตนกบกลมทองอยกบความเชอนนเพอแสวงหาและรกษาอ านาจตลอดจนผลประโยชนสวนตน ทงหมดไดสงผลใหความขดแยงทางความคดนมความซบซอนมากยงขน ซงปญหาใจกลางทกลาวไปแลวนไดเกดขนทามกลางบรบทของปญหาพนฐานในสงคมไทย คอ ความเหลอมล าทางเศรษฐกจและสงคม อนเปนเงอนไขทตอกย าใหความแตกตางทางความคดทางการเมองกลบกลายเปนความแตกแยกและแหลมคมมากยงขน มลเหตแหงความขดแยงขางตนไดขยายตวไปสวงกวางมากขนจากการสะสม ‘ความรสก’ ของทงสองฝายวา อกฝายหนงไดใชอ านาจทไมเปนธรรมในการด าเนนการตามความเชอขางตนและ/หรอผลประโยชนของตน อาท การแทรกแซงกลไกการตรวจสอบการใชอ านาจรฐ หรอการรฐประหาร และถงทสดไดขยายตวเปนความขดแยงรนแรงในทกระดบของสงคมไทยจากการระดมฐานมวลชนเพอสนบสนนฝายตนและจากการเสนอขาวของสอบางสวนทมไดเนนการน าเสนอขอคดเหนทครอบคลมทกแงมม

๒. ขอเสนอกระบวนการสรางความปรองดองในชาต ความแตกแยกทางความคดอยางกวางขวางในสงคมไทยทยดเยอยาวนาน สะทอนใหเหน

ความจรงทวาไมมความคดเหนของฝายใดทถกหรอผดไปเสยทงหมด ทามกลางสภาวะความขดแยงในปจจบนทแตละฝายยงคงยดมนอยในจดยน (Position) ของตนเอง สงทตองรเรมด าเนนการโดยเรวคอการสรางบรรยากาศแหงการปรองดองดวยการเปดพนทใหทกฝายไดมโอกาสถกเถยงแลกเปลยนในวงกวาง ตอขอเสนอ ทางเลอก และความเปนไปไดตางๆในการสรางความปรองดองในชาต ทงน เพอใหเกดความเขาใจระหวางกนมากขน ซงจะสงผลใหแตละฝายสามารถกาวออกจากจดยนทแตกตางกนมาสจดรวมทจะน าไปสการอยรวมกนอยางสนตได ดวยเหตน ขอเสนอทไดจากการรบฟงความคดเหนของผเกยวของซงยงคงมความคดเหนทแตกตางกนอยนน จงมลกษณะเปนทางเลอกทยงมใชค าตอบสดทาย โดยขอใหทกฝายใหความรวมมอในการสรางความปรองดองบนพนฐานของความจรงจงและจรงใจดวยกระบวนการพดคย (Dialogue) ใน ๒ ระดบ คอ ๑) ระดบตวแทนทางการเมองและกลมผมสวนไดเสยโดยตรง และ ๒) ระดบประชาชนในพนทในลกษณะของ

๑๒๗

“เวทประเทศไทย” ซงจะท าใหสงคมไดรวมกนแสวงหาทางออกตอความขดแยงทางการเมองปจจบน และออกแบบภาพอนาคตของประชาธปไตยไทย ตลอดจนกตกาทางการเมองทยอมรบไดรวมกน๑๖๖

ศาสตราจารย ดร.อไรวรรณ ธนสถตย ไดวจยเรอง “บทบาทของสภาพฒนาการเมองกบการเสรมสรางความปรองดองแหงชาต” ผลการวจยพบวา ตลอดระยะเวลาสปทผานมา (๒๕๕๑ – ๒๕๕๕) ผลงานหลกของสภาพฒนาการเมองคอ การเสรมสรางความเขมแขงของประชาธปไตยในระดบฐานราก ฐานของสงคมประกอบดวยคนสวนใหญ ทเสยเปรยบ สภาพฒนาการเมองจงเปนการพฒนาประชาธปไตยจากเบองลาง เพอใหประชาธปไตยมฐานทมนคงการเนนในเรองการสรางประชาธปไตยในชมชนและเรองชมชนเขมแขงการกระจาย อ านาจเมอประชาธปไตยชมชนมขนไดชมชนหรอประชาชนจะมความเขมแขง ความแตกแยกและ ความเหลอมลา ในสงคมทปรากฎอยกจะนอยลงความปรองดองทเราตองการกจะเกดขน ประชาธปไตย ของเราจะมนคงความมนคงของประเทศและความเปนชาตกจะมนคงตามไปดวย ผลงานหลกของสภาพฒนาการเมองเนนในเรองการสรางฐานรากประชาธปไตยใหเขมแขง การสรางเสรมความปรองดองแหงชาตทสภาพฒนาการเมองไดกระท าไปแลวจะไมสามารถเหนผลไดอยางชดเจนในระยะเวลาอนสน แมจะยงมไดประสบผลส าเรจในการจดการความขดแยงและเสรมสรางความปรองดองแหงชาตกตาม แตกยงคงมความพยายามอยางตอเนองทจะท าใหความแตกแยกนลดลง สงทสภาฯ พยายามท า คอไมใหทกฝายใชความรนแรงทางการเมอง สภาพฒนาการเมอง จงเปนความคาดหวงทจะท าใหการเมองมการผสมผสานกนระหวางการเมองทตองมระบบตวแทน และการเมองทเปนเรองของพลเมองทจะตองสงเสรมใหประชาชนมวถประชาธปไตย โดยเฉพาะกระบวนการมสวนรวมทางการเมองของประชาชน วธแกปญหาเพอใหคนประนประนอมกน สวนหนงคอการท าใหเกดความเทาเทยมกนในสงคม ใหคนรสกวาเขาไดรบเกยรตไดรบการยอมรบมากขน เมอรฐมความเขาใจในเรองประเพณ วฒนธรรม ศาสนาและชวยเหลอในเรองเศรษฐกจอยางจรงจงแลวทกสงทกอยางกจะเปลยนแปลง ไปในทางทดขนอยางแนนอน และสนตสขกจะคนกลบมาอกครงหนงในแผนดนไทย๑๖๗

พระมหาหรรษา ธมมหาโส (นธบณยากร) ไดวจยเรอง “รปแบบการจดการความขดแยงโดยพทธสนตวธ : ศกษากรณลมแมน าตาชาง จงหวดเชยงใหม” โดยใชทฤษฎความขดแยง ซงเหตผลทใชทฤษฎความขดแยงมาเปนทฤษฎในการด าเนนการวจย เพราะความขดแยงเปนเรองของการไมเหนพองระหวางกลม (มนษย) ตงแตสองกลมขนไป (ประชาชน สงคม กลมประชาชน กลมชาตพนธ ประเทศ รฐ วฒนธรรม) ผซงมผลประโยชนตางกนมเปาหมาย และหรอคานยมตางกน ทงน ขนอยกบระดบความเขมขนของการเหนแยงกน การไมลงรอยกน หรอการปะทะระหวางบคคล ความคดหรอผลประโยชนท าใหขอพพาทพฒนาไปเปนการเผชญหนากนและทายทสดกกลายเปนความขดแยงเกยวของกบคน และเกยวกบการรบรของคน ความรสก อารมณ และปญหาตางๆ ของคน เพราะฉะนน การรบรความรสกและปญหาตองไดรบการแกไข เพอสรางผลทไดอยางตอเนองของ

๑๖๖สถาบนพระปกเกลา, “การสรางความปรองดองแหงชาต”, รายงานการวจย, (กรงเทพมหานคร : คณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต สภาผแทนราษฎร, ๒๕๕๕), หนา ค-ช.

๑๖๗ศาสตราจารย ดร.อไรวรรณ ธนสถต, “บทบาทของสภาพฒนาการเมองกบการเสรมสรางความปรองดองแหงชาต”, รายงานการวจย, (มหาวทยาลยหอการคาไทย, ๒๕๕๖), หนา ก.

๑๒๘

ความขดแยงจะตองหาขอตกลงใหไดหรอไมกตองมการประนประนอม นอกจากน ขอพพาทหรอความขดแยงยงแฝงตวเปนบนไดน าไปสความขดแยงอกหลายขนตอน จนในทสดกอใหเกดความรนแรง๑๖๘

นวลจนทร ทศนชยกล ไดวจยเรอง “การไกลเกลยขอพพาทโดยคณะรฐมนตร” โดยศกษาเปรยบเทยบปจจยสวนบคคลของเจาหนาทรฐกบความคดเหนตอกระบวนการระงบขอพพาท ตามมตคณะรฐมนตร พ.ศ. ๒๕๔๙ ผลการวจยพบวา อายมผลตอความคดเหนตอกระบวนการระงบขอพพาท๑๖๙

จ าเนยนนอย สงหะรกษ ไดวจยเรอง “ศกษาหลกสามคคธรรมในพระพทธศาสนาเถรวาท” ผลการวจยพบวา ๑) ค าสอนเรองสามคคธรรมในพทธศาสนาเถรวาท หมายถง ความพรอมเพรยงกนปฏบตกจการงานตางๆ ดวยความสมานฉนท เรมตงแตระดบปฏบตตอตนเองและคนอน ชมชน สงคม ประเทศ ใหไดรบผลแหงการปฏบตสามคคธรรมเทาทจะสามารถปฏบตตามได กลาวคอ ในระดบโลกยะกเกดใหเกดความสงบสขในสงคมการด าเนนชวตรวมกน สวนระดบโลกตระกสามารถสงผลใหเปนบรรลมรรคผลสนความทกขไดในทสด ๒) หลกการปฏบตสามคค มลกษณะ ๓ ประการคอการกระท ารวมกนทางกาย ทางวาจา และทางใจ โดยยดหลกกศลกรรมบถ ๑๐ ประการ ซงสรปลงในสจรต ๓ ประการ วธการปฏบต คอ ปฏบตตามหลกบญกรยาวตถ ๓ ประการ ไดแก ทาน ศล และภาวนา เปนการปฏบตธรรมขนส งเพอสงผลส งสด ๓ ) ผลของการปฏบตสามคคธรรมในพระพทธศาสนาเถรวาทนน มอย ๓ ประการ คอ ประโยชนเพอตน คนอนและทงสองฝาย ความสงบสขของสงคมนนเอง ประโยชนของสามคคธรรมมหลายประการดวยกน เรมจากชวตปจจบนการเขาถงสคต โลกสวรรค และหลดพนจากความทกขไดสนเชง ดงนน การศกษาและปฏบตตามหลกสามคคธรรม โดยการน าไปประยกตใชเปนแนวทางในการด าเนนชวตรวมกน ปรกษาและใหอภยกน สามารถน าทางชวตของคนไทยใหอยรวมกนดวยความสขและสนตในการสรางสรรคประโยชนใหแกตนและสงคมไดอยางสมดล หากผคนในสงคมใหความส าคญในการศกษาและประพฤตปฏบตตามหลกสามคคธรรมแลว ผลทเกดขนกสามารถเปนประโยชนในชวตของตนและสวนรวมไดจรง๑๗๐

สรปไดวา การสรางความปรองดอง จะเกดขนไดนนตองอาศยการรวมมอกนของทกภาคสวนทเกยวของ โดยการกาวผานความขดแยงรวมกน สรางความปรองดองใหบมเพาะลงในจตใจ ในการสรางความปรองดองตองอาศยทงกฎหมายเปนเครองมอในการแกความขดแยง และใชหลกพทธธรรมเปนเครองมอในการสรางความปรองดอง โดยมองวาการจะสรางความปรองดองใหเกดขนตองแกมาจากภายในจตใจ หลกกฎหมายชวยแกปญหาไดแตเพยงสงทเหนเปนประจกษเทานน แตหลกพทธธรรมสามารถแกปญหาไดจากภายในมความมนคงถาวรและชวยในการสรางความปรองดองไดจรงอนสามารถพสจนไดจากพฤตกรรมทางกายและวาจาทแสดงออกมา

๑๖๘พระมหาหรรษา ธมมหาโส (นธบญยากร), “รปแบบการจดการความขดแยงโดยพทธสนตวธ :

ศกษาวเคราะหกรณลมน าแมตาชาง จ.เชยงใหม”, วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต , (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๗).

๑๖๙นวลจนทร ทศนชยกล, “การไกลเกลยขอพพาทโดยคณะรฐมนตร” , รายงานวจย ภาควชารฐศาสตรและรฐประศาสนศาสตร คณะสงคมศาสตร, (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, ๒๕๕๑).

๑๗๐จ าเนยนนอย สงหะรกษ, “ศกษาหลกสามคคธรรมในพระพทธศาสนาเถรวาท”, รายงานการวจย, (คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร : มหาวทยาลยราชภฏก าแพงเพชร, ๒๕๕๕).

๑๒๙

๒.๕.๒ งานวจยทเกยวของการโครงการหมบานรกษาศล ๕ พระวมาน คมภรปญโญ (ตรกมล) ไดวจยเรอง “การศกษาวเคราะหศล ๕ ในฐานะ

เปนรากฐานของสนตภาพ” ผลการวจยพบวา สนตภาพเปนสภาวะทปราศจากความรนแรง และเปนสภาวะทปราศจากการใชความรนแรงทกรปแบบ ทงความรนแรงตอตนเองหรอผ อน และสงแวดลอม แนวคดเกยวกบสนตภาพมอยหลายประเภท นกการศาสนาจะมงเนนใหความส าคญกบสนตภาพทางจตทปราศจากความรนแรง แตนกเคลอนไหวทางสงคมมองวาสนตภาพเปนภาวะทไมถกกดขหรอเอารดเอาเปรยบ ในขณะทนกปฏบตการทางสงคมจะมองวาสนตภาพเปนภาวะทไมใชความรนแรงทงทางตรง ทางออม ทางโครงสรางและทางวฒนธรรม การสรางสนตภาพท าไดโดยการควบคมกเลสภายในของแตละบคคล การไมกอความรนแรงทงทางตรงและทางออม การควบคมพฤตกรรมดวยการใชขอก าหนดกฎเกณฑทางสงคม การปรบโครงสรางและคานยมเพอไมใหเออหรอสงเสรมการใชความรนแรงทกรปแบบ

ในกรณของชาวบานสาวะถและชาวบานผอนน พบวาชาวบานสาวะถมความขดแยงกบอ านาจภายนอก ไดแก ความขดแยงทางประวตศาสตรและความขดแยงทางวฒนธรรม ซงถกแกโดยยตการใชความรนแรง ไมบดเบอนขอมล การยอมรบในอตลกษณความเปนทองถนนยมและยกยองเชดชบคคลส าคญของชาวบาน ลดภาวะความหวาดระแวง และการใหความชวยเหลอเยยวยา สวนความขดแยงภายในหมบาน ไดแก ความขดแยงทางการเมอง ซงแกดวยการเคารพกตกา แขงขนอยางบรสทธยตธรรม โปรงใส ตรวจสอบได และความขดแยงระหวางกลมคนภายในหมบาน ซงแกไดดวยกระบวนการสานความสมพนธ ในขณะทหมบ านผอมลกษณะเปนความขดแยงทางทรพยากร ซงสามารถแกปญหาไดดวยการเจรจาไกลเกลยโดยยดความสมพนธมากกวายดผลประโยชน เพอน าไปสการแบงปนทรพยากรอยางเปนธรรม โดยทง ๒ หมบานน าประเดนความขดแยงมาสการพฒนารวมกนอยางยงยน โดยน ามาเปนพนฐานในการก าหนดกตกาและตงคณะกรรมการแกปญหาขอพพาทในรปของสภาผเฒา ในขณะทจดแขงกคอการมผน าทางศาสนาและวฒนธรรมทเขมแขง โดยเฉพาะการน าหลกศล ๕ มาเปนพนฐานในการด าเนนชวตและแกปญหาความขดแยงไดอยางยงยน

ในสวนการน าศล ๕ มาเปนรากฐานของสนตภาพนน สามารถท าไดดวยการน าไปเปนรากฐานของสนตภาพควบคไปกบการปรบโครงสรางสงคมแนวราบ ไดแก การน าไปสวฒนธรรมแบบเมตตากรณาและวฒนธรรมแบบสนตวธ สวนโครงสรางในแนวดง ไดแก รากฐานทางสงคมในรปของปรามด โดยน าไปจดโครงสรางทางการเมอง เศรษฐกจ สงคม กระบวนการยตธรรม และการศกษา เพอใหเออตอการสงเสรมโครงสรางสงคมระดบจลภาคจนถงระดบมหพภาค ซงเปนการเชอมโครงสรางและสถาบนสงคมใหยดโยงอยกบศล ๕ อนเปนพนฐานของแนวทางสนตวธ สวนอกรปแบบหนงคอรากฐานของสนตภาพเชงคณคา ซงเปนมโนธรรมส านกทท าใหเกดความตระหนกถงมนษยธรรมและสทธมนษยชนสากล ท งความเสมอภาค ความยต ธรรม ภราดรภาพ สมพนธภาพ ดลยภาพและเคารพศกดศรความเปนมนษย ซงจะท าใหสงคมเปนแบบสวสดการททกคนมสทธเทาเทยมกน มความตระหนกถงคณคาของชวต และการไมใชความรนแรงทกกรณ ท าใหชวตปราศจากภยคกคาม รวมไปถงการชวยเหลอเกอกลผทไดรบความทกขยากล าบาก ท าใหมสวสดภาพและคณภาพชวตทด มความปลอดภยในชวตและทรพยสน ซงจะท าใหเกดสนตภาพเชงบวก ใน

๑๓๐

ขณะเดยวกนกยงเปนแนวทางแกปญหารากเหงาของความขดแยงและความรนแรง ในรปของตณหา มานะ ทฏฐ และอกศลมล คอ โลภะ โทสะ โมหะ ซงศล ๕ จะเปนตวสกดกนและท าลายรากเหงาของความขดแยงและความรนแรง โดยรากฐานเชงโครงสรางจะเขาไปจดโครงสรางสงคมไมใหเออตอการใชความรนแรง ในขณะทรากฐานเชงคณคาจะปลกเราใหตระหนกถงคณคาของชวต เพอใหอยรวมกนตามหลกมนษยชน ซงเปนรากฐานของมนษย นอกจากนยงเขาไปจดการกบรากเหงาทท าใหเกดความขดแยงและความรนแรง โดยจะมความเชอมโยงกนทงโครงสราง คณคาของมนษยและการควบคมกเลสภายใน ซงจะท าใหสนตภาพมรากฐานทมนคง ทงในระดบจลภาคและมหพภาคอยางยงยนตอไป๑๗๑

พระมหาสมบรณ วฑฒกโร, ดร. ไดเขยนบทความทางวชาการเรอง “พระพทธศาสนา เพอสงคม : กระบวนทศนใหมเกยวกบเบญจศล” สรปไดวา การตความศล ๕ โดยเครอขายพทธศาสนกชนเพอสงคมนานาชาตทเปนสากลทวไปนน สวนใหญไดรบอทธพลจากแนวคดของพระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต) เสนอไวในบทความเรองศลกบเจตนารมณทางสงคม และแนวคดของ พระตช นท ฮนท เกยวกบการตความศล ๕ แนวใหม โดยไดตความศล ๕ เนน ๒ สวน คอ สวนทเปนเจตนารมณของศล และสวนทเปนค านยามของศล สวนทเปนเจตนารมณของศล หมายถง เจตนารมณทมงใหมนษยในสงคมอยรวมกนอยางสงบสข ไมเบยดเบยนกนใหรจก เอาใจเขามาใสใจเรา นอกจากน เจตนารมณของศลยงครอบคลมถงการจดระบบโครงสรางทางสงคมความสมพนธทางสงคมและสภาพแวดลอม ความทเออตอการเขาถงสจธรรม สวนค านยามความหมายของศล เครอขายพทธศาสนกชนมองวา ศลหาตองมพลวตและมความหมายทยดหยนสามารถปรบเปลยนใหเหมาะสมกบความซบซอนของปญหาในแตละยคสมย อาทเชน ศลขอหามฆาสตว ตองใหครอบคลมถงปญหาความรนแรงประเภทตาง ๆ ทงโดยตรงและโดยออม เชน ปญหาสงคราม ปญหาการกอการราย ปญหาการใชสารเคม เปนตน๑๗๒

วงศกร เพมผล ไดวจยเรอง “ศล ๕ มตอารยธรรมสากล” ผลการวจยพบวา มนษยอาศยอยรวมกนเปนสงคม มความรกและความใครเปนเรองธรรมดา แตความใครนน ตองอยภายใตกรอบของกฎหมายและศลธรรม กฎหมายปองปรามไดเฉพาะการละเมดทางกาย แตศลธรรมสามารถปองปรามไดจากภายในคอจตใจ โดยมการสงเสรมใหมความเคารพกนระหวางเพศ มจตส าส านกผดชอบชวด ฝกฝนตนเองใหสามารถควบคมเรองเพศได อนจะแสดงออกมาทางพฤตกรรม คอ มความซอสตยกบคครองของตน อนจะกอเกดเปนความสงบสข และความอบอนภายในครอบครวขนได๑๗๓

๑๗๑พระวมาน คมภรปญโญ (ตรกมล), “การศกษาวเคราะหศล ๕ ในฐานะเปนรากฐานของ

สนตภาพ”, วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต (สาขาวชาพระพทธศาสนา), (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๕).

๑๗๒พระมหาสมบรณ วฑฒกโร, ดร. “พระพทธศาสนาเพอสงคม : กระบวนทศนใหมเกยวกบเบญจศล”, บณฑตศกษาปรทรรศน, ปท ๙ ฉบบพเศษ เนองในโอกาสเฉลมฉลองวนวสาขบชา วนส าคญสากลของโลก (๒๕๕๖) : ๓๕๒-๓๗๘.

๑๗๓วงศกร เพมผล, “ศล ๕ มตอารยธรรมสากล”, วทยานพนธศาสนศาสตรดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหามกฏราชวทยาลย, ๒๕๕๕).

๑๓๑

สรปไดวา การรกษาศล ๕ นน เทากบวาไดรกษาสตสมปชญญะ เพราะวาศลเกยวของ กบสงทมนษยทกคนตองละวางโดยเจตนา เมอเรารกษากาย วาจา ใหเรยบรอยเปนปกตแลว กจะเปนเหตเปนปจจยหนนเนองใหใหจตมความเปนปกต เมอจตเปนปกต ศลกวงไปสจต จตกจะสงใหเรามความส านกผดชอบชวดอยตลอดเวลา ความเจรญของโลกปจจบนน นบวาส าคญอยางยงทจะตองมศลเปนหลกยด ถงไมรวาเปนศล หากวาไมท าความชวทางกาย วาจา กถอวาเปนการปฏบตตามศล เพราะส าคญ คอ ตวเจตนานนเอง งดเวนจากความชวตางๆ ดงนน เมอมนษยประพฤตปฏบตตามศลก นอยางแพรหลายแลว ยอมท าใหสงคมเกดความสงบรมเยน อนเปนหลกประกนใหมนษยเคารพในชวตของผอน เคารพในทรพยสนของผอน เคารพในคครองของตนและผอน เคารพในค าพดของตนเอง และเคารพในสต ยอมกอใหเกดการอยรวมกนอยางสนตสขได คอ เกดความรกผกพน สมานฉนทกนไดกดวยศล ๕ นนนเอง เพราะการขาดศลขาดธรรม ยอมน ามาไปสความประมาทอนเปนเหตใหตนเอง ผ อน และสงแวดลอมสญเสยตามไปดวย

๑๓๒

๒.๖ กรอบแนวคดในการวจย การศกษาวจย เรอง “การสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการ

หมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา” ผวจยไดศกษาแนวคด ทฤษฎและงานวจยทเกยวของ โดยก าหนดกรอบแนวคดการวจย (Conceptual Framework) ดงน

แผนภาพท ๒.๑๐ แสดงกรอบแนวคดในการศกษาวจย

แนวคดเกยวกบการสรางความปรองดอง สมานฉนทเชงพทธ

๑) หลกความถกตอง ๒) หลกความเหมาะสม ๓) หลกความบรสทธ ๔) หลกความยตธรรม ๕) หลกพรหมวหารธรรม ๖) หลกความเสยสละ

หลกการบรหารโครงการ ๑) Planning (การวางแผน) ๒) Organizing (การจดองคการ) ๓) Staffing (การจดบคคลเขาท างาน) ๔) Directing (การสงการหรออ านวยการ) ๕) Coordinating (การประสานงาน) ๖) Reporting (การรายงานผลการปฏบตงาน) ๗) Budgeting (การงบประมาณ)

แนวคดเกยวกบการขบเคลอน โครงการหมบานรกษาศล ๕

การสรางความปรองดอง

สมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการ

หมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา

บทท ๓

วธด ำเนนกำรวจย

การศกษาวจยเรอง “การสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา” เปนการศกษาโดยการใชระเบยบวธวจยผวจยไดก าหนดวธการด าเนนการวจยตามล าดบ ๕ ขนตอนดงน

๓.๑ รปแบบการวจย ๓.๒ ประชากรและผใหขอมลส าคญ ๓.๓ เครองมอทใชในการวจย ๓.๔ การเกบรวบรวมขอมล ๓.๕ การวเคราะหขอมล

๓.๑ รปแบบกำรวจย การศกษาวจยเรอง “การสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการ

หมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา” เปนการศกษาโดยการใชการวจยแบบคณภาพ (Qualitative Research ) ดวยการวจยเชงเอกสาร (Documentary Research) การสมภาษณ เชงลก (In-depth Interview) ก บผ ให ข อม ลส าค ญ (Key Informants) และการส งเกตแบบไม ม ส วนร วม (Non-participant Observation) ผวจยไดก าหนดขนตอนการด าเนนการวจย ดงน

๑) ศกษาวเคราะหเอกสาร และแนวคดทฤษฎทเกยวของกบการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา

๒) ศกษาสภาพทวไปและบรบทของโครงการหมบานรกษาศล ๕ ณ ชมชนวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา เปนกรณตวอยาง

๓) สงเกตการณโครงการหมบานรกษาศล ๕ ณ ชมชนวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา เปนกรณตวอยาง

๔) สมภาษณผมสวนเกยวของ และสรปวเคราะหกระบวนการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา

๕) สงเคราะหแนวทางการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา เปนรปแบบจ าลองพรอมเสนอเปนกลยทธในการขบเคลอนโครงการ

๖) น าเสนอแนวทางการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา

๑๓๔

๓.๒ ประชำกรและผใหขอมลส ำคญ ประชากรและกลมตวอยางทใชในการวจยครงน แบงออกเปน ๔ กลม ดงน กลมท ๑ กลมพระสงฆำธกำร ๑) พระเทพรตนากร เจาคณะจงหวดพระนครศรอยธยา ๒) พระเมธวราภรณ รองเจาคณะจงหวดพระนครศรอยธยา ๓) พระมหาเวชยนต เวชยนโต เลขานการเจาคณะจงหวดพระนครศรอยธยา ๔) พระพพฒนศาสนกจวธาน รองเจาคณะอ าเภอพระนครศรอยธยา ๕) พระครเกษมพฒนาภรณ รองเจาคณะอ าเภออทย กลมท ๒ กลมคณะท ำงำนขบเคลอนโครงกำร ๑) พระครสรชยมงคล รองเจาคณะอ าเภอพระนครศรอยธยา ๒) พระปลดสมพงษ กวว โส, ดร. เลขานการรองเจาคณะอ าเภอพระนครศรอยธยา ๓) พระครสงฆรกษปญญาพล ปญญาพโล เจาอาวาสวดอโยธยา ๔) พระปลดประดสษฐ ฐตาโภ, ดร. ผชวยเจาอาวาสวดส าเภาลม ๕) พระปลดยทธภม สรสาโร เลขานการเจาคณะอ าเภอบางปะหน กลมท ๓ กลมขำรำชกำร ๑) นางสาวอจฉรา ออนจนทร ผ อ านวยการส าน กงานวฒ นธรรมจ งหวด

พระนครศรอยธยา ๒) นายไพรช เสอสงห ผอ านวยการส านกงานพระพทธศาสนาจงหวด

พระนครศรอยธยา ๓) นายฤทธเดช บวเปลงศร ส า น ก ง า น พ ร ะ พ ท ธ ศ า ส น า จ ง ห ว ด

พระนครศรอยธยา ๔) นายจารภทร ธฆมพร ผอ านวยการกลมสงเสรมศาสนา ศลปะ และ

วฒนธรรม ๕) นายอภชาต สขสมบรณ นายกองคการบรหารสวนต าบลบานปอม กลมท ๔ กลมประชำชน ๑) นายพชต เชาวชาญ ๒) นายอนนต ตรงคเรอง

๓.๓ เครองมอทใชในกำรวจย

เครองมอทใชในกำรวจยครงน ไดแก ๑) แบบสมภำษณ (Interview) เปนแบบสมภาษณเชงลกแบบมโครงสราง (Structure

In-depth Interview) เพอศกษาแนวคดเกยวกบการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา โดยสรางเปนขอค าถาม ๕ ประเดน คอ

๑ .๑ สภ าพ แวดล อมขอ งช ม ชน ว ด ท าการ อ ง ต าบ ลบ าน ป อม อ า เภ อพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา กอนมโครงการเปนอยางไร

๑๓๕

๑ .๒ สภ าพ แวดล อมขอ งช ม ชน ว ด ท าการ อ ง ต าบ ลบ าน ป อม อ า เภ อพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา หลงมโครงการเปนอยางไร

๑.๓ ขนตอนการบรหารโครงการหมบานศล ๕ ของชมชนวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา เปนอยางไร

๑.๔ รปแบบการบรหารโครงการหมบานศล ๕ ของชมชนวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา ควรเปนอยางไร

๑.๕ แนวทางขบเคลอนโครงการหมบานศล ๕ ของชมชนวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา มอะไรบาง

๒) กำรสรำงเครองมอกำรวจย ผวจยไดศกษาแนวคด และทฤษฎเกยวกบการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยาแลวน ามารางขอค าถามทจะใชในการสมภาษณ ปรบปรงแกไขแบบสมภาษณ ตอจากนนน าแบบสมภาษณมาปรบปรงแกไขใหสมบรณและน าไปใชเกบรวบรวมขอมล ๓.๔ กำรเกบรวบรวมขอมล

กำรเกบรวบรวมขอมล ประกอบดวยขนตอนดงน (๑) ขอมลแบบปฐมภม (Primary Data) โดยการรวบรวมจากหนงสออางองทาง

พระพทธศาสนาตาง ๆ จากพระไตรปฎก (ภาษาบาล) ฉบบ มหาจฬาเตปฎก ๒๕๐๐, พระไตรปฎก (ภาษาไทย) ฉบบ มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เฉลมพระเกยรตสมเดจพระนางเจาสรกตตพระบรมราชนนาถ

(๒) ขอมลทตยภม (Secondary Data) โดยการรวบรวมจากหนงสอ วารสารบทความ งานวจยตางๆ ทเกยวกบหลกการ แนวคด ทฤษฎเกยวกบการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา ตลอดจนขอมลทางสถตทรวบรวมโดยหนวยงานราชการหรอสถาบนการศกษาและแหลงขอมลทเปนทยอมรบ

อนง ผวจยไดทบทวนวรรณกรรม งานวจยทเกยวของ ตลอดถงบทความงานวจยในวารสาร สงพมพตางๆ แลว ท าใหเหนกรอบแนวคด ประเดนปญหาของการวจย จากเอกสารทไดมการทบทวนกอนหนาน หลงจากทไดทบทวนเอกสารงานวจยทเกยวของอยางละเอยดแลว ผวจยไดสรางเปนกรอบแนวคดในการวจย และจากการทบทวนวรรณกรรม และงานวจยทเกยวของในครงน

๒) กำรสมภำษณ (Interview) การวจยครงนใชทงการสมภาษณแบบกงทางการ (Semi-formal interview) และการ

สมภาษณแบบไมเปนทางการ (Informal interview) ด าเนนการสมภาษณกลมประชากรทงหมด จงมขนตอนการด าเนนการ ดงน

(๑) ขนเตรยมกำรสมภำษณ ไดแก กอนลงสนามเพอรวบรวมขอมลโดยการสมภาษณ ผวจยไดเรมตนดวยการนดหมายวนเวลาทจะสมภาษณกบกลมตวอยาง พรอมกบขอเอกสารตางๆ เกยวกบการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา พรอมกนนน ผวจยจะตองศกษาประเดนค าถามทใชในการ

๑๓๖

สมภาษณผใหขอมล เตรยมและศกษาวธใชเครองบนทกเสยง เตรยมสมดจดบนทกและอปกรณตางๆ ใหพรอมกอนด าเนนการสมภาษณ

(๒) ขนด ำเนนกำรสมภำษณ ไดแก กอนการสมภาษณผวจยจะสนทนาสรางความคนเคยกบผใหสมภาษณ แจงวตถประสงคของการสมภาษณ อธบายเหตผลและขออนญาตใชเครองบนทกเสยงในขณะทสมภาษณ ขออนญาตใชกลองถายรปเพอใชอางองในการสมภาษณ รวมทงแจงใหทราบวาขอมลตางๆ ทบนทกเสยงไวผวจยจะเกบไวเปนความลบ หากผใหสมภาษณไมประสงคทจะใหบนทกเสยงในชวงใด ผวจยกจะไมบนทกเสยงเลย ๓.๕ กำรวเครำะหขอมล

กำรวเครำะหขอมลของงำนวจยเชงคณภำพ สำมำรถด ำเนนกำรดงน ๑) ขอมลท ไดจากการศกษาเอกสาร ใชวธการวเคราะหเอกสารเนอหา (Content

Analysis) น าเสนอขอมลดวยวธการพรรณนา ๒) ขอมลทไดจากการสมภาษณ (Interview) ใชวธการวเคราะหแบบอปนย (Analytic

induction) โดยน าขอมลมาเรยบเรยงและจ าแนกอยางเปนระบบ จากนนน ามาตความหมาย เชอมโยงความสมพนธและสรางขอสรปจากขอมลตางๆ ทรวบรวมได โดยท าไปพรอมๆ กบการเกบรวบรวมขอมลทงนเพอจะไดศกษาประเดนตางๆ ไดลกซง เมอประเดนใดวเคราะหแลวไมมความชดเจนกจะตามไปเกบขอมลเพมเตมในประเดนตางๆ เหลานน เพอตอบค าถามหลกตามวตถประสงคของการวจยขอมลเชงคณภาพไดน ามาวเคราะหเพอหาความเชอมโยง ความสมพนธเชงทฤษฎ

๓) การตรวจสอบและการวเคราะหขอมล ในขนแรกผวจยไดตรวจสอบวาไดขอมลเพยงพอแลวหรอยง ขอมลนนไดตอบปญหาของการวจยแลวหรอไม หากผวจยพบวาไดขอมลทไมตรงกน ผวจยจะตรวจสอบวาขอมลทแทจรงเปนอยางไร ซงผวจยไดเลอกวธการตรวจสอบขอมลทใชกนมากในการวจยเชงคณภาพคอการตรวจสอบขอมลแบบสามเสา (Triangulation) ดงตอไปน๑

(๑) การตรวจสอบสามเสาดานขอมล (Data Triangulation) คอ การพสจนวาขอมลทผวจยไดมานนถกตองหรอไม วธการตรวจสอบ คอ การตรวจสอบแหลงของขอมล แหลงทมาทจะพจารณาในการตรวจสอบไดแก ๑) แหลงเวลา ถาเวลาตางกนขอมลทไดรบจะเหมอนกนหรอไม ๒) แหลงสถานท ถาสถานทตางกนขอมลทไดรบจะเหมอนกนหรอไม ๓) แหลงบคคล ถาบคคลผใหขอมลเปลยนไปขอมลจะเหมอนเดมอยอกหรอไม

(๒ ) การตรวจสอบสามเสาดานผ วจย ( Investigator Triangulation) คอการตรวจสอบวา ขอมลทผวจยลงไปเกบแตละครงจะแตกตางกนอยางไร ในกรณทไมแนใจในคณภาพของผรวบรวมขอมลสนาม ผวจยไดปรบเปลยนตวผวจยใหมหลายคนขน

(๓) การตรวจสอบสามเสาดานทฤษฎ (Theory Triangulation) คอการตรวจสอบวา ถาใชแนวคดทฤษฎทแตกตางไปจากเดมจะท าใหการตความขอมลแตกตางกนมากนอยเพยงใด

๑สภางค จนทวานช, กำรวเครำะหขอมลในกำรวจยเชงคณภำพ, พมพครงท ๙, (กรงเทพมหานคร :

โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๕๒), หนา ๑๒๘-๑๓๐.

๑๓๗

(๔) การตรวจสอบสามเสาดานวธรวบรวมขอมล (Methodology Triangulation) คอการใชวธเกบรวบรวมขอมลตางๆ กน เพอรวบรวมขอมลเรองเดยวกน เชน ใชวธการสงเกตควบคกบการซกถามพรอมกน นนกคอการศกษาขอมลจากแหลงเอกสารประกอบดวยนนเอง

๔) การสรางบทสรปและการพสจนบทสรป เปนการน าแนวคด ทฤษฎ งานวจยตางๆ ทางวชาการ มาสรางเปนบทสรปรวมกบขอมลทเชอถอไดอกครงหนง โดยเนนความเชอมโยง เพอน าไปสการพสจนทเปนรปธรรมและตรงตอขอเทจจรงทปรากฏ

บทท ๔

ผลการวจย

การศกษาวจยเรอง“การสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา”เปนการศกษาโดยการใชการวจย เชงคณภาพ (Qualitative Research ) ดวยการวจยเชงเอกสาร (Documentary Research) การสมภาษณ เชงลก (In-depth Interview) กบผใหขอมลส าคญ (Key Informants)จ านวน ๑๗ รป/คนประกอบดวย

๑) พระเทพรตนากร เจาคณะจงหวดพระนครศรอยธยา ๒) พระเมธวราภรณ รองเจาคณะจงหวดพระนครศรอยธยา ๓) พระมหาเวชยนต เวชยนโต เลขานการเจาคณะจงหวดพระนครศรอยธยา ๔) พระพพฒนศาสนกจวธาน รองเจาคณะอ าเภอพระนครศรอยธยา ๕) พระครเกษมพฒนาภรณ รองเจาคณะอ าเภออทย ๖) พระครสรชยมงคล รองเจาคณะอ าเภอพระนครศรอยธยา ๗) พระปลดสมพงษ กวว โส, ดร. เลขานการรองเจาคณะอ าเภอพระนครศรอยธยา ๘) พระครสงฆรกษปญญาพล ปญ าพโล เจาอาวาสวดอโยธยา ๙) พระปลดประดสษฐ ตาโภ, ดร. ผชวยเจาอาวาสวดส าเภาลม ๑๐) พระปลดยทธภม สรสาโร เลขานการเจาคณะอ าเภอบางปะหน ๑๑) นางสาวอจฉรา ออนจนทร ผ อ า น ว ย ก า รส า น ก ง า น ว ฒ น ธ ร รม จ งห ว ด

พระนครศรอยธยา ๑๒) นายไพรช เสอสงห ผอ านวยการส านกงานพระพทธศาสนาจงหวด

พระนครศรอยธยา ๑๓) นายฤทธเดช บวเปลงศร ส านกงานพระพทธศาสนาจงหวดพระนครศรอยธยา ๑๔) นายจารภทร ธฆมพร ผ อ านวยการกล มส งเสรมศาสนา ศลปะ และ

วฒนธรรม ๑๕) นายอภชาต สขสมบรณ นายกองคการบรหารสวนต าบลบานปอม ๑๖) นายพชต เชาวชาญ ชาวบานต าบลบานปอม ๑๗) นายอนนต ตรงคเรอง ชาวบานต าบลบานปอม

และการสงเกตแบบไมมสวนรวม (Non-participant Observation) ณ ชมชนวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา เพอคนหาค าตอบเกยวกบกระบวนการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยาสามารถสรปผลการวจยไดดงน

๑๓๙

๔.๑ กระบวนการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา

๔.๑.๑ สภาพแวดลอมของชมชนวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา กอนมโครงการเปนอยางไร ๔.๑.๑.๑ สภาพแวดลอมของจงหวดพระนครศรอยธยา จากการส มภาษณ ผ ให ข อม ลส าคญ พบว า สภาพแวดล อมของจ งห วดพระนครศรอยธยา กอนเรมโครงการการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษา ๕ ประกอบดวย ๑) ขอมลทวไป ไดแก ลกษณะภมประเทศ อาณาเขต ประชากร เขตการปกครอง เศรษฐกจ เกษตรกรรม และทรพยากรธรรมชาต พบวา๑ ลกษณะภมประเทศ อาณาเขต จงหวดพระนครศรอยธยา ตงอยบรเวณทราบลมภาคกลางตอนลางของประเทศหางจากกรงเทพมหานคร ทางถนนสายเอเซย ประมาณ ๗๕กโลเมตร ทางรถไฟประมาณ ๗๒กโลเมตร และทางเรอประมาณ ๑๓๗กโลเมตร ม เนอทประมาณ ๒,๕๕๖.๖๔ตารางกโลเมตร หรอ ๑,๕๗๙,๙๐๐ไร นบวาเปนจงหวดทมขนาดใหญเปนอนดบท ๖๓ของประเทศไทย และเปนอนดบท ๑๑ของจงหวดในภาคกลาง ลกษณะภมประเทศ เปนทราบลมน าทวมถง พนทสวนใหญเปนทงนา ไมมภเขา ไมมปาไม มแมน าไหลผาน ๔สาย ไดแก แมน าเจาพระยา แมน าปาสก แมน าลพบรและแมน านอย รวมความยาวประมาณ ๒๐๐กโลเมตร มล าคลอง ใหญ นอย ประมาณ ๑,๒๕๔คลอง เชอมตอกบแมน าเกอบทวบรเวณพนท ประชากรและเขตการปกครอง แบงเขตการปกครองออกเปน ๑๖อ าเภอ ๒๐๙ต าบล ๑,๔๕๙หมบาน องคการบรหารสวนจงหวด ๑แหง เทศบาลนคร ๑แหง เทศบาลเมอง ๔ แหง เทศบาลต าบล ๓๑แห ง และองคการบรหารส วนต าบล ๑๒๑แห งการเลอกต ง จ งหวดพระนครศรอยธยามผสมครสมาชกสภาผแทนราษฎร จ านวน ๘ คน จาก ๓ พรรคการเมอง แบงเขตการเลอกตงออกเปน ๕ เขต มหนวยเลอกตง ๙๘๖ หนวย มผมสทธเลอกตง ๖๑๔,๓๘๔ คนคอ เขตเลอกตงท ๑ (อ าเภอพระนครศรอยธยา) มผมสทธเลอกตงจ านวน ๑๐๔,๙๐๑ คน เขตเลอกตงท ๒ (อ าเภอทาเรอ, อ าเภอบางปะหน, อ าเภอนครหลวง, อ าเภอมหาราช และ อ าเภอบานแพรก) มผมสทธเลอกตงจ านวน ๑๒๔,๘๗๖ คนเขตเลอกตงท ๓ (อ าเภอวงนอย, อ าเภออทย และ อ าเภอภาช) มผมสทธเลอกตงจ านวน ๑๑๓,๙๓๓ คนเขตเลอกตงท ๔ (อ าเภอบางปะอน, อ าเภอบางไทร และ อ าเภอลาดบวหลวง) มผมสทธเลอกตงจ านวน ๑๔๒,๕๙๗ คนเขตเลอกตงท ๕ (อ าเภอเสนา, อ าเภอผกไห, อ าเภอบางบาล และ อ าเภอบางซาย) มผมสทธเลอกตงจ านวน ๑๒๘,๐๗๗ คนการเลอกตงสมาชกวฒสภา สมาชกวฒสภาจงหวดพระนครศรอยธยา ไดแก นายคณพงษ แขวฒนะ ทรพยากรธรรมชาต ทรพยากรดนมลกษณะดนแยกเปน ๖ ประเภท คอ ดนเหนยว ๑,๐๕๔,๐๘๐ ไร ดนเหนยวปนดนรวน ๒๐๗,๗๑๖ ไร ดนเหนยวปนดนทราย ๔๗,๙๔๒ ไร ดนรวนปนดนทราย ๑๒,๓๐๐ ไร ดนทราย ๘,๕๐๐ ไร และดนรวน ๓๐๐ ไร ซงเปน

๑สมภาษณ นายไพรช เสอสงห, ผอ านวยการส านกงานพระพทธศาสนาจงหวดพระนครศรอยธยา,

๒๓ สงหาคม ๒๕๕๘.

๑๔๐

ทรพยากรทมคณคาทางเศรษฐกจ มดนรวนปนดนทรายสเทาอมเหลองทอ าเภอบางบาล และอ าเภอบางปะหน เหมาะในการท าอฐมอญไดอยางด นอกจากนยงมทรายมากตามบรเวณลมแมน า ล าคลอง ไดแก เขตอ าเภอบางบาล อ าเภอบางปะหน อ าเภอพระนครศรอยธยา อ าเภอบางปะอน สวนใหญเปนทรายทใชถมทเพอการกอสรางทรพยากรน ามความอดมสมบรณดานทรพยากรน า โดยมแมน าไหลผาน ๔ สาย ไดแก แมน าเจาพระยา แมน าปาสก แมน าลพบร และแมน านอย และมคลองธรรมชาต ๔๓๗ สายคลอง คลองชลประทาน ๖๒๖ สาย เศรษฐกจผลตภณฑมวลรวมจงหวดพระนครศรอยธยา แบบ (Top Down approach) ป ๒๕๕๕ รายไดตอหว จ านวนเงน ๓๗๗,๒๔๓ บาท/ป/คน ผลตภณฑมวลรวมจงหวด GPP จงหวดพระนครศรอยธยาม ๓๒๘,๒๕๘ ลานบาท เปนอนดบ ๕ ของประเทศรองจาก ระยอง ฉะเชงเทรา กรงเทพ และชลบร และเปนอนดบท ๒ ของภาคกลาง ตอจากกรงเทพมหานคร รายไดผลตภณฑมวลรวมจงหวดพระนครศรอยธยา ๓ อนดบแรก ไดแก

๑. สาขาการผลตอตสาหกรรม ๒๒๐,๗๒๓ ลานบาท รอยละ ๘๗.๔ ๒. สาขาการขายสง ขายปลก การซอมแซมยานยนต จกรยานยนต ของใชสวน

บคคล และของใชในครวเรอน ๓๕,๙๕๗ ลานบาท รอยละ ๔.๔ ๓. สาขาบรการดานอสงหารมทรพย การใหเชา และบรการทางธรกจ ๑๘,๓๐๒

ลานบาท รอยละ ๑.๕ งบประมาณภาครฐ และผลการเบกจาย ประจ าปงบประมาณ ๒๕๕๗ ๑. งบประมาณจงหวด จ านวน ๑๗๘.๓๖ ลานบาท ผลการเบกจาย ๑๑๘.๓๓ ลานบาท รอยละ ๖๖.๓๕ ๒. งบประมาณสวนราชการ จ านวน ๑๐,๑๒๖.๙๖ ลานบาท ผลการเบกจาย ๘,๙๖๐.๐๒ ลานบาท รอยละ ๘๘.๔๘ ๓. งบประมาณกลมจงหวด จ านวน ๒๙๔.๐๐ลานบาท ผลการเบกจาย ๔๒.๐๔ ลานบาท รอยละ ๑๔.๓๐ มนคมอตสาหกรรม ๓แหงไดแก นคมอตสาหกรรมบางปะอน นคมอตสาหกรรมบานหวา (ไฮเทค) และนคมอตสาหกรรมสหรตนนคร มเขตประกอบการอตสาหกรรม ๒แหง ไดแกเขตประกอบการอตสาหกรรมแฟคเตอรแลนดวงนอย และเขตประกอบการอตสาหกรรม บรษท สวนอตสาหกรรมโรจนะ จ ากด ในปงบประมาณ ๒๕๕๗มโรงงานอตสาหกรรมทไดรบอนญาตประกอบทงหมด จ านวน ๒,๔๐๐โรงงาน เงนทนรวม ๕๕๒,๓๖๕.๐๔ลานบาท คนงาน ๒๗๐,๗๒๒คน มโรงงานอตสาหกรรมเขารบอนญาตประกอบกจการใหมในปงบประมาณ ๒๕๕๘จ านวน ๓๙โรงงาน ขอขยาย ๘โรงงาน เลกกจการ ๐โรงงาน สรปมการขยายตว ภาคอตสาหกรรม จ านวน ๓๙โรงงาน (รอยละ ๑.๖๕) เงนลงทน ๓,๙๔๔.๐๙ลานบาท (รอยละ ๐.๗๕๒) การจางงาน ๑,๖๐๙คน คน (รอยละ ๐.๖๐) สนคาส าคญของจงหวด/การน าเขาและการสงออกจงหวดพระนครศรอยธยาเปนจงหวดทมศกยภาพทางดานการเกษตร อตสาหกรรมและการทองเทยว ซงมการเตบโตทางเศรษฐกจ อยางตอเนอง โดยมมลคาผลตภณฑจงหวดตอหวในป ๒๕๕๕ เทากบ ๓๗๗,๒๔๓ บาทตอคนตอป ซงเปนอนดบท ๕ ของประเทศ รองจากจงหวดระยอง ฉะเชงเทรา กรงเทพมหานคร และจงหวดชลบร

๑๔๑

และเปนศนยกลางการคมนาคม ท าใหการเดนสะดวกทงทางรถยนต รถไฟ และทางเรอ เนอ งจากจงหวดพระนครศรอยธยามพนททมความอดมสมบรณ เหมาะสมแกการเพาะปลกและท าเกษตรกรรม ซงเปนจงหวดทมการปลกขาวสงสดเปนอนดบท ๕ ของประเทศ ประกอบจงหวดพระนครศรอยธยาอยในเขตสงเสรมการลงทน เขต ๒ มนคมอตสาหกรรม ๓ แหง ไดแก นคมอตสาหกรรมบางปะอน นคมอตสาหกรรมบานหวา(ไฮเทค) และนคมอตสาหกรรมสหรตนนคร มเขตประกอบการอตสาหกรรม ๒ แหง ไดแก เขตประกอบการอตสาหกรรม แฟคเตอรแลนดวงนอย และเขตประกอบการอตสาหกรรมสวนอตสาหกรรมโรจนะ และจงหวด พระนครศรอยธยามประวตศาสตรทแสดงถงความรงเรองทางวฒนธรรมอนยาวนาน มแหลงทองเทยวจ านวนมาก รายไดหลกของจงหวดไดจากการอตสาหกรรมเปนอนดบหนง รองมาคอ การคาสง การคาปลกและซอมแซม และ การเกษตร ตามล าดบ การประกอบธรกจในจงหวด มผประกอบการตงโรงงานแปรรปสนคาเกษตร คลงสนคาขนาดใหญ หองเยน และกจการโรงส จ านวนมาก เพอจดเกบสนคาและแปรรปสนคาเพอสงไปยงกรงเทพมหานคร และสงออกไปตางประเทศ ซงธรกจสวนใหญกระจายตวอยในอ าเภอพระนครศรอยธยา บางปะอน วงนอย และอทย อกทงมหางสรรพสนคาขนาดใหญ ขนาดกลาง กระจายตวอยในชมชน อาท อยธยาซตพารค หางสรรพสนคาเทสโกโลตส หางสรรพสนคาบกซซปเปอรเซนเตอร หางสรรพสนคาแมคโคร หางสรรพสนคาโรบนสน และตลาดกลางเพอการเกษตร สนคาสงออกส าคญของจงหวดพระนครศรอยธยา ไดแกสนคาอตสาหกรรม ประกอบดวย ผลตภณฑไฟฟาและอเลคโทรนค ไดแก แผงวงจรไฟฟา เครองปรบอากาศ ตเยน โทรทศน เครองซกผา ฮารดดสคยานยนตและชนสวนประกอบรถยนต ผลตภณฑพลาสตกสนคาเกษตรและเกษตรอตสาหกรรม ไดแกขาวสารเจาขาวนงขาวโพดเลยงสตว (จงหวดพระนครศรอยธยาไมมพนทเพาะปลกขาวโพดเลยงสตว แตเปนผรวบรวมและผสงออก)มนส าปะหลงเสน (จงหวดพระนครศรอยธยาไมมพนทเพาะปลกมนส าปะหลง แตเปนผรวบรวมและผสงออก) สนคาน าเขาส าคญของจงหวดพระนครศรอยธยา ไดแกสนคาอตสาหกรรม ประกอบดวย เครองจกรหนกทใชในโรงงานอตสาหกรรมน ามนเชอเพลงสนคาอปโภคบรโภค ไดแก ขนมขบเคยวเครองประกอบอาหารและซอสปรงรสเครองดมชนดผงสนคา High Technology และอปกรณเสรมศนยกลางการตลาดทรองรบผลผลตทางการเกษตร จงหวดพระนครศรอยธยาไมมศนยกลางการตลาด ทรองรบผลผลตทางการเกษตร แตมผประกอบการทาขาวกระจายอยตามอ าเภอตางๆ ตลาดส าคญในจงหวดพระนครศรอยธยา ผลผลตทางการเกษตรในแตละป มปรมาณไมมากและไมแนนอน การจ าหนายผลผลต ของเกษตรกรสวนใหญจะซอขายกน ณ แหลงผลต โดยมผรวบรวมในทองถนน าไปจ าหนายยงพอคา หรอโรงงานรายใหญในเมอง โดยตรง ตลาดทส าคญในเขตจงหวดพระนครศรอยธยา มจ านวน ๑๕ ตลาด กระจายอยตามอ าเภอตางๆ ดงน

๑. ตลาดหวรอ ต าบลหวรอ อ าเภอพระนครศรอยธยา ๒. ตลาดเจาพรหม ต าบลหวรอ อ าเภอพระนครศรอยธยา ๓. ตลาดสดเทศบาลทาหลวง ต าบลทาหลวง อ าเภอทาเรอ ๔. ตลาดสดนครใน ต าบลขวญเมอง อ าเภอบางปะหน ๕. ตลาดบานเลน ต าบลบานเลน อ าเภอบางปะอน

๑๔๒

๖. ตลาดบางปะอนเอกเซนเตอร ต าบลบานเลน อ าเภอบางปะอน ๗. ตลาดพระอนทรา ต าบลเชยงรากนอย อ าเภอบางปะอน ๘. ตลาดเทศบาลต าบลบานสราง ต าบลบางปะอน อ าเภอบางปะอน ๙. ตลาดภาช ต าบลภาช อ าเภอภาช ๑๐. ตลาดเถลงเหลาจนดา ต าบลล าไทร อ าเภอวงนอย ๑๑. ตลาดบวหลวงธาน ต าบลสามเมอง อ าเภอลาดบวหลวง ๑๒. ตลาดเทศบาลเสนา ต าบลเสนา อ าเภอเสนา ๑๓. ตลาดศรอยธยาเมองใหม (แกรนด) ต าบลธน อ าเภออทย ๑๔. ตลาดจอมพล ต าบลสามเรอน อ าเภอบางปะอน ๑๕. ตลาดสขวาพฒนา ต าบลล าตาเสา อ าเภอวงนอย

จงหวดพระนครศรอยธยา ไดด าเนนการสนบสนนการด าเนนงาน OTOP เพอเปนการสรางงาน สรางรายไดใหกบประชาชน จากการด าเนนงาน พ.ศ. ๒๕๕๗ ทผานมาพบวา มยอดจ าหนายผลตภณฑ OTOP ทงสน จ านวน ๒,๐๐๘,๐๘๑,๓๐๓ บาท (คาเปาหมายในการจ าหนายสนคา จ านวน ๒,๐๐๗,๒๕๘,๙๑๖ บาท) สนคาทส าคญของจงหวดประกอบดวย การด าเนนโครงการหนงต าบล หน งผลตภณฑ (OTOP) ป ๒๕๕๕/๒๕๕๗ ของจงหวดมผลตภณฑ ทสงเขาจดสรร รวมทงสน ๙๖ ผลตภณฑ ผลการคดสรรแบงเปนระดบได ดงน ๑. ระดบ ๑ ดาว ๑ ผลตภณฑ ๒. ระดบ ๒ ดาว ๒๒ ผลตภณฑ ๓. ระดบ ๓ ดาว ๓๒ ผลตภณฑ ๔. ระดบ ๔ ดาว ๓๑ ผลตภณฑ ๕. ระดบ ๕ ดาว ๑๐ ผลตภณฑ ผลตภณฑเดนของจงหวดพระนครศรอยธยา แยกตามประเภท ๕ ประเภท ไดแก ๑. อาหาร = ผลตภณฑอาหารเสรมจมกขาว ๒. เครองดม = น าลกยอ ๓. ผา = ผาขาวมา ๔. ของใช = เครองใชบนโตะอาหาร ๕. สมนไพร = สมนไพรกาญจนา ปงบประมาณ ๒๕๕๗ ส านกงานสรรพากรพนทพระนครศรอยธยา ๑ ไดรบประมาณการการจดเกบภาษสรรพากรจ านวน ๑๐,๘๙๗.๓๑๐ ลานบาท สามารถจดเกบภาษฯ ไดจ านวน ๑๐,๓๘๗.๔๒๖ ลานบาท ต ากวาประมาณการทก าหนดไวจ านวน ๕๐๙.๘๘๕ ลานบาท คดเปนรอยละ ๔.๖๘ ลานบาท แตจดเกบไดสงกวาปทผานมา จ านวน ๑๘๘.๔๐๔ ลานบาท คดเปนรอยละ ๑.๘๕งบประมาณ ๒๕๕๖ ส านกงานสรรพากรพนทพระนครศรอยธยา ๒ ไดรบงบประมาณการจดเกบภาษสรรพากร จ านวน ๘,๘๑๗.๘๐๗ ลานบาท สามารถจดเกบภาษได ๑๔,๖๐๓.๕๙๘ ลานบาท มอตราสงกวาประมาณการทก าหนดไวจ านวน ๕,๗๘๕.๗๙๑ ลานบาท คดเปนรอยละ ๖๕.๖๑ ลานบาท และสงกวาปทผานมาจ านวน ๖,๗๐๙.๓๒๙ ลานบาท คดเปนรอยละ ๘๔.๙๙

๑๔๓

๒) ดานสงคม ไดแก สาธารณสข ศาสนา อาชญากรรม การศกษา โครงสรางพนฐาน คมนาคม แรงงานและการจาง ผลการวจยพบวา๒ อาชญากรรม การด าเนนงานตามมาตรการปองกนและปราบปรามการเกดอาชญากรรม มการจบกมผกระท าผด แยกตามประเภทกลมความผด ดงน ๑. คดทรฐเปนผเสยหาย มการจบกมผกระท าผด ๔๕,๑๑๗ คน ๒. คดประทษรายตอทรพย มการจบกมผกระท าผด ๑,๕๙๒ คน ๓. คดประทษรายตอชวตรางกายและเพศ มการจบกมผกระท าผด ๘๑๔ คน ๔. คดทนาสนใจ มการจบกมผกระท าผด ๔๘๗ คน ๕. คดอกฉกรรจและสะเทอนขวญ มการจบกมผกระท าผด ๑๗๔ คน การศกษา จงหวดพระนครศรอยธยา มสถาบนการศกษาระดบอดมศกษา ๔ แหง ไดแก ๑. มหาวทยาลยราชภฏพระนครศรอยธยา ๒. มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลสวรรณภม ๓. สถาบนเทคโนโลยแหงอโยธยา๔. มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย และระดบอาชวศกษา ๘ แหง ไดแก ๑. วทยาลยเทคนคพระนครศรอยธยา ๒. วทยาลยเทคโนโลยและอตสาหกรรมการตอเรอพระนครศรอยธยา ๓. วทยาลยเทคนคอตสาหกรรมยานยนต ๔. วทยาลยอาชวศกษาพระนครศรอยธยา๕. วทยาลยเกษตรและเทคโนโลยศนยศลปาชพบางไทร๖. วทยาลยสารพดชางพระนครศรอยธยา ๗. วทยาลยการอาชพเสนา ๘. วทยาลยการอาชพมหาราชแบงเขตการศกษาออกเปน ๓ เขตพนทการศกษา คอเขตพนทการศกษาประถมศกษา พระนครศรอยธยา เขต ๑ครอบคลม ๙ อ าเภอ ไดแกอ าเภอพระนครศรอยธยา อ าเภอทาเรอ อ าเภอนครหลวง อ าเภอบางปะหน อ าเภอบานแพรก อ าเภอภาช อ าเภอมหาราช อ าเภอวงนอย และ อ าเภออทย ในป พ.ศ. ๒๕๕๗ มสถานศกษารวม ๒๑๑ แหง โดยมนกเรยนรวม ๕๖,๗๑๙ คน จ าแนกเปนโรงเรยนรฐบาล ๓๖,๘๑๕ คน โรงเรยนเอกชน ๑๙,๙๐๔ คน ม ๒๕๗๓ หองเรยน ขาราชการครผบรหารในสถานศกษารฐบาล ๒,๐๓๒ คน ขาราชการครผบรหารในสถานศกษาเอกชน ๘๓๕ คน เขตพนทการศกษาประถมศกษา พระนครศรอยธยา เขต ๒รบผดชอบการจดการศกษาครอบคลม ๗ อ าเภอ ไดแก อ าเภอบางซาย อ าเภอบางไทร อ าเภอบางบาล อ าเภอบางปะอน อ าเภอผกไห อ าเภอลาดบวหลวง และอ าเภอเสนา ในป พ.ศ. ๒๕๕๗ มสถานศกษารวม ๑๘๑ แหง โรงเรยนรฐบาล ๑๖๔ โรงเรยน โรงเรยนเอกชน ๑๗ โรงเรยน จ าแนกเปนโรงเรยนรฐบาล ๒๕,๖๖๔ คน โรงเรยนเอกชน ๑๒,๘๙๗ คน ขาราชการครผบรหารในสถานศกษารฐบาล ๑,๖๙๔ คน ขาราชการครผบรหารในสถานศกษาเอกชน ๕๓๐ คน และเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต ๓ครอบคลมพนท ๒ จงหวด ไดแก จงหวดนนทบร และจงหวดพระนครศรอยธยา มโรงเรยนในสงกดทงหมด ๔๗ แหง จ าแนกเปนโรงเรยนในเขตจงหวดพระนครศรอยธยา ๒๙ แหง มหองเรยนจ านวน ๗๒๕ หองเรยน มนกเรยนจ านวน ๒๖,๓๖๒ คน แยกเปน นกเรยนระดบมธยมศกษาตอนตน จ านวน ๑๔,๕๘๘ คน และนกเรยนระดบมธยมศกษาตอนปลายจ านวน ๑๑,๗๗๔ คน ขาราชการครจ านวน ๑,๒๘๕ คน

๒สมภาษณ นายฤทธเดช บวเปลงศร, ส านกงานพระพทธศาสนาจงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๓

สงหาคม ๒๕๕๘.

๑๔๔

โครงสรางพนฐาน๑) การไฟฟาขอมลการใชไฟฟาของครวเรอนคดเปนรอยละ ๙๙.๘๔ อ าเภอทมไฟฟาใชครบทกครวเรอนไดแกอ าเภอภาช และอ าเภอบานแพรก๒) การประปาจากสถตประปาของจงหวดพระนครศรอยธยาประจ าป ๒๕๕๗ การประปาสาขาพระนครศรอยธยา (อ าเภอพระนครศรอยธยา,อ าเภอบางปะอน, อ าเภออทย,อ าเภอนครหลวง(บางสวน)และ อ าเภอบางไทร(บางสวน))จ านวน ๕๔,๗๗๓ ราย ก าลงผลตตอวน ๑๒๐,๐๐๐ ลบ.ม. ๓) การบรการโทรศพทสถตบรการโทรศพท สวนบรการลกคาจงหวดพระนครศรอยธยา บรษท ทโอท จ ากด (มหาชน) ปงบประมาณ ๒๕๕๖ พบวา จ านวนชมสายทงสน ๒๕๒ ชมสาย จ านวนหมายเลขทม ๙๔,๘๖๗ หมายเลข และมบรการอนเตอรเนตความเรวสง การคมนาคม จงหวดพระนครศรอยธยา มเสนทางรถโดยสารภายในจงหวดพระนครศรอยธยาและระหวาง จงหวดตางๆ รวมทงสนจ านวน ๗๐ เสนทาง ไดแก ๑. เสนทางรถโดยสารประจ าทางภายในจงหวดพระนครศรอยธยา มจ านวน ๔๕ เสนทาง และ ๒. เสนทางรถโดยสารประจ าทางระหวางจงหวดตาง ๆ มจ านวน ๒๕ เสนทาง ระยะทางควบคมแขวงการทางอยธยา ม ๓๕ เสนทาง รวมระยะทาง ๔๓๔.๗๔๒ กม.ระยะทางควบคมของแขวงการทางกาญจนบร – สพรรณบร ตามพนทต าบล อ าเภอ ในพนทจงหวดพระนครศรอยธยา ม ๒ เสนทางระยะทางควบคม แขวงการทางปทมธาน ม ๕ เสนทางระยะทางควบคม ส านกงานบ ารงทางอางทอง – อยธยา ม ๑๐ เสนทางเสนทางการเดนเรอ ๒๕๕๗ประกอบดวย แมน าปาสก ๒ เสนทาง ไดแก อ าเภอทาเรอถงเกาะสชง และอ าเภอนครหลวงถงเกาะสชงแมน าเจาพระยา ๓ เสนทาง ไดแก อ าเภอบางบาลถงเกาะสชง , อ าเภอบางปะอนถงเกาะสชง และอ าเภอบางไทรถงเกาะสชงทาเทยบเรอขนาดไมเกน๕๐๐ ตนกรอส ในเขตพนททรบผดชอบของ ส านกงานเจาทาภมภาคสาขาอยธยา ๘๓ ทา แรงงาน ประชากรอาย๑๕ ปขนไปในมจ านวน ๖๔๗,๐๑๐ คน จ าแนกตามสถานภาพแรงงาน เปนผอยในก าลงแรงงาน ๔๔๘,๘๒๖ คน แยกเปน ผมงานท า ๔๔๔,๕๕๕ คน ผวางงาน ๓,๙๑๑ คน เปนผไมอยในก าลงแรงงาน จ านวน ๓,๙๑๑ คน ๓) ดานอนๆ ไดแก โครงการตามพระราชด าร การทองเทยว ผลการวจยพบวา๓ โครงการพระราชด าร ในจงหวดพระนครศรอยธยา ประกอบดวย ๑. โครงการศนยศลปาชพบางไทร ๒. โครงการจดหาน าชวยเหลอราษฎร ในเขต ต าบลคลองนอย - ต าบลสองหอง อ าเภอบานแพรก ๓. โครงการชวยเหลอเกษตรกรชาวนาตามพระราชด าร ๔. โครงการปรบปรงและขดลอกคลองเมอง อ าเภอพระนครศรอยธยา ๕. โครงการจดหาน าชวยเหลอราษฎร ในเขต อ าเภอบานแพรก ๖. โครงการกอสรางศลปาชพ ต าบลเกาะเกด ๗. โครงการแปลงสาธตแบบชววธในพนทของมลนธชยพฒนา

๓สมภาษณ นายจารภทร ธฆมพร, ผอ านวยการกลมสงเสรมศาสนา ศลปะ และวฒนธรรมส านกงาน

วฒนธรรมจงหวดพระนครศรอยธยา , ๒๔ สงหาคม ๒๕๕๘.

๑๔๕

๘. โครงการฟนฟสภาพแวดลอมและบ าบดน าเสยในเขตพระราชวงบางปะอน อ าเภอบางปะอน ๙. โครงการโครงการน ารอง การบรหารจดการและพฒนาพนทการเกษตรเปนพนทรบน านอง เพอการบรรเทาอทกภยขนาดกลางถงขนาดใหญ ของพนทลมน าเจาพระยา ตามแนวพระราชด าร “แกมลงพนทบางบาล (๑)” อ าเภอบางบาล ๑๐. โครงการกอสรางพระราชานสาวรยสมเดจพระสรโยทย ๑๑. โครงการกอสรางพระบรมราชานสาวรยสมเดจพระนเรศวรมหาราช ๑๒. โครงการพฒนาเกษตรกรรมเบดเสรจตามพระราชด าร จงหวดพระนครศรอยธยา ๑๓. โครงการ To Be Number one ๑๔. โครงการฟนเทยมพระราชทาน ๑๕. โครงการโรงพยาบาลสายใยรกแหงครอบครว ๑๖. โครงการจดตงศนยสงเสรมพฒนาเดกวยเตาะแตะฯ ตามพระราชด าร ๑๗. โครงการจดท าแปลงสาธตการเกษตรแบบผสมผสานฯ ๑๘. โครงการอนรกษพนธกรรมพชอนเนองมาจากพระราชด าร ๑๙. โครงการสงเสรมกจกรรมสหกรณตามพระราชด าร ๒๐. โครงการสายใยรกแหงครอบครว ๒๑. โครงการศนย ๓ วย สานสายใยรกแหงครอบครว ๒๒. โครงการศนยสาธตและพฒนาพลงงานทดแทนจากขาวครบวงจร การทองเทยว ปฏทนการทองเทยวจงหวดพระนครศรอยธยา ประกอบดวย ๑. วนยทธหตถ “สมเดจพระนเรศวรมหาราช” ระหวางวนท ๑๗-๑๘ มกราคม ๒๕๕๘ ๒. งานเทศกาลตรษจนกรงเกา “อยธยามหามงคล” ครงท ๙ ระหวางวนท ๒๐-๒๕ กมภาพนธ ๒๕๕๘ ๓. วนนายขนมตม (งานร าลกถงวรชนนายขนมตม) ระหวางวนท ๑๗-๒๐ มนาคม ๒๕๕๘ ๔. วนสถาปนากรงศรอยธยาและเทดพระเกยรตสมเดจพระรามาธบดท ๑ พระเจาอยทอง ระหวางวนท ๓ เมษายน ๒๕๕๘ ๕. สงกรานตกรงเกา ระหวางวนท ๑๓-๑๕ เมษายน ๒๕๕๘ ๖. วนเหดตบเตางามทสามเรอน ระหวางวนท ๒๗-๒๘ มถนายน ๒๕๕๘ ๗. งาน“ยานธรกจสรางสรรคผลตภณฑอรญญก หมบาน OTOP เพอการทองเทยว” ระหวางวนท ๓-๕ กรกฎาคม ๒๕๕๘ ๘. “อยธยามรดกโลก เทศกาลสานสมพนธพทธ-อสลาม-ครสต” ระหวางวนท ๔-๕ กนยายน ๒๕๕๘ ๙. ประเพณลอยกระทงกรงเกา ระหวางเดอนพฤศจกายน ๒๕๕๘ ๑๐. ยอยศยงฟา อยธยามรดกโลก ระหวางเดอนวนท ๑๐-๒๑ ธนวาคม ๒๕๕๘

๑๔๖

สรปไดวาจงหวดพระนครศรอยธยา ตงอยบรเวณทราบลมภาคกลางตอนลางของประเทศ มเนอทประมาณ ๒,๕๕๖.๖๔ตารางกโลเมตร เปนทราบลมน าทวมถง พนทสวนใหญเปนทงนา ไมมภเขา ไมมปาไม มแมน าไหลผาน ๔สาย ไดแก แมน าเจาพระยา แมน าปาสก แมน าลพบรและแมน านอย แบงเขตการปกครองออกเปน ๑๖อ าเภอ ๒๐๙ต าบล ๑,๔๕๙หมบาน องคการบรหารสวนจงหวด ๑แหง เทศบาลนคร ๑แหง เทศบาลเมอง ๔แหง เทศบาลต าบล ๓๑แหง และองคการบรหารสวนต าบล ๑๒๑แหงทรพยากรธรรมชาต ไดแก ทรพยากรดนมและทรพยากรน าเศรษฐกจผลตภณฑมวลรวมจงหวดเปนอนดบ ๕ ของประเทศ รายไดผลตภณฑมวลรวมจงหวดพระนครศรอยธยา ไดแก ๑. สาขาการผลตอตสาหกรรม๒. สาขาการขายสง ๓. อสงหารมทรพย มนคมอตสาหกรรม ๓แหงไดแก นคมอตสาหกรรมบางปะอน นคมอตสาหกรรมบานหวา (ไฮเทค) และนคมอตสาหกรรมสหรตนนครสนคาส าคญของจงหวดไดแกสนคาการเกษตร สนคาอตสาหกรรมและการทองเทยว ตลาดส าคญ มจ านวน ๑๕ ตลาด กระจายอยตามอ าเภอตางๆ ๒. ดานสงคม ไดแก สาธารณสข ศาสนา อาชญากรรม การศกษา โครงสรางพนฐาน คมนาคม แรงงานและการจาง ผลการวจยพบวาดานอาชญากรรม มการด าเนนงานตามมาตรการปองกนและปราบปรามการเกดอาชญากรรม มการจบกมผกระท าผด ประกอบดวย คดทรฐเปนผเสยหาย มการจบกมผกระท าผดมากทสด รองลงมาคอ คดประทษรายตอทรพย คดประทษรายตอชวตรางกายและเพศ คดทนาสนใจ และ คดอกฉกรรจและสะเทอนขวญ ตามล าดบ ดานการศกษา จงหวดพระนครศรอยธยา มสถาบนการศกษาระดบอดมศกษา ๔ แหง ระดบอาชวศกษา ๘ แหง แบงเขตการศกษาออกเปน ๓ เขตพนทการศกษา คอเขตพนทการศกษาประถมศกษา พระนครศรอยธยา เขต ๑เขตพนทการศกษาประถมศกษา พระนครศรอยธยา เขต ๒และเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต ๓ดานโครงสรางพนฐานประกอบดวย การไฟฟาการประปาและการบรการโทรศพทดานคมนาคม มเสนทางรถโดยสารภายในจงหวดพระนครศรอยธยาและระหวาง จงหวดตางๆ รวมทงสนจ านวน ๗๐ เสนทาง เสนทางการเดนเรอ ๒๕๕๗แรงงานสวนใหญเปนประชากรอาย๑๕ ปขนไปในมจ านวน ๖๔๗,๐๑๐ คน เปนผอยในก าลงแรงงาน ๔๔๘,๘๒๖ คน แยกเปน ผมงานท า ๔๔๔,๕๕๕ คน ผวางงาน ๓,๙๑๑ คน เปนผไมอยในก าลงแรงงาน จ านวน ๓,๙๑๑ คน ๓. ดานอนๆ ไดแก โครงการตามพระราชด าร การทองเทยว ผลการวจยพบวาจงหวดพระนครศรอยธยา มโครงการพระราชด าร จ านวน ๒๒ โครงการ เชน โครงการศนยศลปาชพบางไทร โครงการจดหาน าชวยเหลอราษฎร ในเขต ต าบลคลองนอย - ต าบลสองหอง อ าเภอบานแพรก โครงการชวยเหลอเกษตรกรชาวนาตามพระราชด ารโครงการปรบปรงและขดลอกคลองเมอง อ าเภอพระนครศรอยธยาเปนตน ดานการทองเทยว จงหวดพระนครศรอยธยาเปนเมองมรดกโลก มวดวาอารามและสถานททองเทยวส าคญๆ มากมาย อาทเชน วดพนญเชงวรวหาร วดใหญชยมงคล พระวหารมงคลบพตร วดมหาธาต วดราชบรณะ พระราชวงบางปะอน เปนตน ในป ๒๕๕๘ มกจกรรมการทองเทยวหลายครง ไดแก งานวนยทธหตถ “สมเดจพระนเรศวรมหาราช” งานเทศกาลตรษจนกรงเกา “อยธยามหามงคล” ครงท ๙ งานวนนายขนมตม (งานร าลกถงวรชนนายขนมตม) งานวนสถาปนากรงศรอยธยาและเทดพระเกยรตสมเดจพระรามาธบดท ๑ พระเจาอยทอง สงกรานตกรงเกา งานวนเหดตบเตางามทสามเรอน งานวนยานธรกจสรางสรรคผลตภณฑอรญญก หมบาน

๑๔๗

OTOP เพอการทองเท ยว งานอยธยามรดกโลก เทศกาลสานสมพนธ พทธ -อสลาม -ครสต งานประเพณลอยกระทงกรงเกา และงานยอยศยงฟา อยธยามรดกโลก ซงจดขนทกป

๔.๑ .๑ .๒ สภาพแวดลอมของชมชน วดท าการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา

ชมชนวดทาการอง มพนทตงของชมชนโดยรวมเปนทราบอยตดแมน าเจาพระยา ใกลกบวดธรรมารามและวดกษตราธราชอยหางจากเกาะเมองประมาณ ๓ กโลเมตร ตงอยนอกพระนครดานทศตะวนตกหรอบรเวณทงประเชตโดยมวดทาการองเปนศนยกลางของชมชน ปจจบนวดทาการองสงกดคณะสงฆมหานกาย ต งอยทหม ๖ ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา มทดนทงวดโฉนดเลขท ๖๒๘ เนอท ๒ ไร ๗๘ ตารางวา อาณาเขตทศเหนอตดตงอยบรเวณชมชนอสลามเปนสวนใหญ ทามกลางมสยดถง ๕ มสยด โดยมบานเรอนท เปนพทธศาสนกชนอยประมาณ ๘-๑๐ หลงคาเรอนเทานน๔

วดนรางมาตงแตครงกรงศรอยธยาเสยแกขาศก เมอป พ.ศ.๒๓๑๐ และดวยกาลเวลาทผานมาเกอบ ๒๐๐ ป ตลอดจนไมไดรบการบรณะอยางจงจง ท าใหโบราณสถานภายในวดสวนใหญมสภาพช ารดทรดโทรมเปนอยางมาก หลงจากสถาปนากรงเทพมหานครแลวพระมหากษตรยและพระบรมวงศานวงศในราชวงศจกร ตางทรงปฏสงขรณพระอารามทงภายในและภายนอกพระนครสบมาทกราชกาล จงท าใหอโบสถของวดมรปแบบศลปะสมย กรงรตนโกสนทรเจอปนอย และในป พ.ศ. ๒๕๐๘ กรมศลปากรไดท าการขดส ารวจฐานรากพระอโบสถ พบวาวดทาการองไดมการปฏสงขรณมาไมต ากวา ๒ ครง แตดวยเหตท โดยรอบวดเปนชมชนอสลามสวนใหญ และทางราชการไมมงบประมาณทเพยงพอทจะท านบ ารงวดโบราณตาง ๆ ไดทวถง วดทาการองในเวลาตอมาจงมสภาพไมตางจากวดราง

วดทาการอง ซงสนนฐานตามพทธะลกษณะและซากปรกหงพง นาจะสรางขนในสมยรชกาลท ๑(สมเดจพระชยราชา) ประมาณปพทธศกราช ๒๐๗๖ หรอ ๔๗๔ ปเศษมาแลว เพราะมทาน ากนวด ชวงนนแผนดนคอนขางสงบพระพทธศาสนาเจรญรงเรองด อกทงวดนยงใชเปนทประทบพกผอน เพอเผยแพรศาสนาของลทธลงกาวงศอกดวย แตไมปรากฏหลกฐานทชดเจนวา ผใดเปนผสรางเพราะอยนอกเขตพระบรมมหาราชวง สนนฐานวา คงจะเปนวดทราษฎรสรางขน เพราะไมปรากฏรายชอพระอารามหลวงสมยอยธยา แตจากการสงเกตเมดมะยมรอบก าแพงพระอโบสถ จงสนนฐานวานาจะมการบรณปฏสงขรณขนมาใหมในสมยรตนโกสนทร ชวงรชกาลพระนงเกลาเจาอยหวและพระจอมเกลาเจาอยหว (รชกาลท ๓-๕ )

จากหลกฐานทางโบราณคดในการส ารวจ ของพระยาโบราณราชธานนทพร เดชะคปต ซงท าแผนทการส ารวจวดและโบราณสถาน ในสมยรชกาลท ๕ ระบชอทคลายกบวดทาการองไว ๒ ชอ คอวดทา กบ วดการอง ซงอยใกลกน วดทานนอยตรงหวมมทแมน าเจาพระยาหกเลยวลงสดานตะวนตก ของเกาะเมองฝงตรงขามกบวดปาพล ทปากคลองมหานาคทงลมพล สวนวดทาการองนนอยถดเขามาเกอบถงหลงวดธรรมาราม แตไมทราบชวงเวลาใด ท ๒ วดนรวมเขาดวยกนเปนวดทาการอง และดวยไมปรากฏหลกฐานการสรางวาสรางในสมยใด และไมปรากฎชอวดทาการองในรายชอ พระ

๔สมภาษณ พระพพฒนศาสนกจวธาน, รองเจาคณะอ าเภอพระนครศรอยธยา, ๒๑ สงหาคม ๒๕๕๘.

๑๔๘

อารามหลวงสมยกรงศรอยธยา จงสนนฐานวา วดนไมใชพระอารามหลวง แตนาจะเปนวดทราษฎรรวมกนสราง ทงอโบสถกไดรบการบรณะ มาหลายครงหลายครา ท าใหรปแบบทางสถาปตยกรรมผดแผกไปจากเดม จากรปแบบของเจดยรายทเปนเจดยเพมมม รวมถงปรางคเลกทดานหนาอโบสถ หากพจารณาจากขนาด รปทรงและศลปะการกอสราง สนนฐานวาคงสรางสมยอยธยาตอนปลาย ซงเจดยรายนนกมกสรางตอๆกนมาในชนหลง ท าใหก าหนดอายของวดไดยาก รวมถงการวางผงสงกอสรางซงไมเนนสรางพระวหาร และจากรปแบบเจดยรายทปรากฎ เชอวาวดทาการองไมนาจะมอายเกา ไปถงสมยอยธยาตอนตน

จากพระราชพงศาวดารฉบบพระราชหตถเลขา เรองศกหงสาวดครงท ๑ (คราวเสยสมเดจพระสรโยทย) เหตการณในแผนดนสมเดจพระมหาจกรพรรด ไดกลาวถงวดทาการองความวา “...สมเดจพระมหาจกรพรรดเสวยราชย เมอปวอกจลศกราช ๙๑๐ พ.ศ. ๒๐๙๒ เสวยราชยได ๗ เดอน พระเจาหงสาวดตเบงชเวตกยกทพเขามา...ในคราวนนปรากฎวาไทยแบงกองทพออกไปตงคายรกษาชานพระนครทางดานเหนอ ๒ คาย คอ ใหพระสนทรสงคราม ผวาราชการเมองสพรรณบร คมพลไปตงรกษาการทปอมจ าปา อยฝงตะวนตก ล าน าหวตะพาน วดทาการองแหง ๑ ...” ซงพระราชพงศาวดารฉบบพระราชหตถเลขานช าระในรชกาลท ๔ แตค าอธบายทกลาวถงทตงปอมจ าปาวาอยเหนอวดทาการองเปนค าอธบายสวนหนง ในตอนอนๆทสมเดจกรมพระยาด ารงราชานภาพทรงเขยนอธบายเนอความขนภาพหลง เพอใหผศกษาพระราชพงศาวดารเขาใจไดชดเจนขน โดยชต าแหนงของปอมจ าปา (ปอมจ าปาพล) วาอยบรเวณใด ซงไมอาจยนยนชดเจนไดวา เมอเกดศกหงสาวดในรชกาลสมเดจพระมหาจกรพรรดนน วดทาการองไดสรางขนแลวหรอไม

จากหนงสอไทยรบพมา ตอนสมเดจพระเจาเอกทศ พ.ศ.๒๓๐๙ กลาวถงวดทาการองความวา “...ตวเนเมยวสหบดยายมาจากคายปากน า พระประสบมาอยทคายโพธสามตน ใหกองหนาเขามาตงคายทวดภเขาทอง แลวใหรกเขามาตงคายวดทาการองอกแหง ๒ ฝายขางในกรงฯ เหนพมาเขามาตงคายถงวดทาการองทางปนใหญจะยงไดถงพระนครกใหกองทพเรอออกไปตคายพมา...”

และจากพระราชพงศาวดารฉบบพระราชหตถเลขา ยงกลาวถงวดทาการองในป พ.ศ. ๒๓๑๐(สงครามเสยกรงครงท ๒) เมอครงพระเจามงระสงมหานรธาและเนเมยวเสนาบดมารบ กรงศรอยธยาระหวาง พ.ศ.๒๓๐๙-๒๓๑๐ นน พมาตงคายลอมกรงรายรอบทกดาน เมอมงนรธาปวยสนชวตลงเนเมยวเสนาบดไดเปนแมทพใหญวาการทพแตผเดยว ชอของวดทาการองถกบนทกในพระราชพงศาวดารฉบบนโดยตรงไวดงน

“...เนเมยวจงยกพลทหารเขามาตงคายใหญต าบลโพธสามตนใหรอเอาอฐโบสถวหารวดมากอก าแพงลอมเปนคาย แลวใหเกณฑนายทพทงปวงยกมาตงคายอย ณวดภเขาทองและบานปอมวดทาการองใหปลกหอรอและกอปอมใหสงขน ชอปอมจ าปาเอาปนใหญนอย ขนยงมาในพระนคร...”

จากค าใหการขนหลวงหาวดตอนพมายกทพเขาลอมกรง(สงครามคราวเสยกรงครงท ๒) กลาววา”...บรรดาทพทงกยกลอมกรงไวรอบทพใหญ ตงอยสกทศตะวนตกเฉยงใตเมองอนแมทพนนชอมหานราทาคายหนงทศตะวนออกเฉยงเหนอนน คายเพนยดทศตะวนออกเมองคายหวรอ ทศตะวนออกเฉยงใตนนชอคลองสวนพล อนตะวนออกเฉยงใตนนคายบานปลาเหดนนทศใต เมองคายวดธนทารามนนทศตะวนออกเฉยงเหนอคายวดวเชยรทศตะวนตกเมองคายบานปอมทศตะวนตกเมองคายภเขาทอง ทศตะวนตกเฉยงเหนอเมองคายหนาวดพระเมรทศเหนอคายโพธสามตนทศเหนอเมอง

๑๔๙

ไกลทางสามหลก คายวดวรโพธ ทศตะวนออกเมอง คายวดทาการองทศเหนอเมอง...”ซงในการนกองทพเรอของทาวพระยาอาสาหกเหลาของฝายกรงศรอยธยาใหเขาตคายพมา ณ วดทาการอง พมายงปนมาถกนายเกรก ซงยนร าดาบสองมออยหนาเรอตกน าทพเรอจงถอยกลบเขากรง

เมอขาศกอยนานปกวา ท เคยถอยกลบไปเมอถงฤดน าหลาก กไมกลบไปอยางทคาดหมาย ท าใหราษฎรในกรงศรอยธยาหวาดหวนภยสงคราม และยงมสงทท าลายขวญของผคนมากไปกวานนคอ การน าเอาเพลงยาวพยากรณมาบอกเลากนเปนทางลบ ซงขอความเนอหาลวนนากลว ทงยงเกดอาเพศประหลาดหลายประการ”...ดวยแผนดนกรงศรอยธยาจะถงกาลขาด จงอาเพศเหนประหลาดนมต พระประธานวดพระเจาพะแนงเชง น าพระเนตรไหลลงมาจรดพระนาภในสนนนวดพระศรสรรเพชญพระบรมไตรโลกนาถพระอรณแตก ดวงพระเนตรตกอยทตกเปนอศจรรย จากวดทาการองบนมา เสยบอกตายอยบนปลายยอดนภศลวดมหาธาตโดยอาเพศ รปพระนเรศวรในโรงพระแสงกระทบพระบาทสนนไปทงสทศ อากาศวปรตรไปตางๆ บอกเหตลางจะเสยกรงศร

และในพระราชพงศาวดารกรงศรอยธยาหนาสดทายกลาววา “...จลศกราช ๑๑๒๙ ปกล นพศก ถง วนองคาร ขน ๙ ค า เดอน ๕ วนเสารสงกรานตกลางวนพมาจดเพลงฟนเชอใตรากก าแพงตรงหวรอ รมปอมมหาไชยและพมาคายวดทาการอง วดแมนางปลมและคายอนๆ ทกคายจดปนใหญ ปนปอมและหอระดมยงเขามาในกรงพรอมกนตงแตเพลาสามโมงเศษจนพลบค า จากนนก าแพงทรดลง พมากพากนกรเขาเมองเผาและปลนสะดมไลจบและเขนฆาผคนไปทวพระนคร วง เวยงและวดลวนตกอยทามกลางเปลวเพลง ตงแตเพลานน

ในสวนหลกฐานทางวรรณคดไดมกลาวถงวดทาการอง อาท เสภาเรอง ขนชางขนแผนเปนนทานเสภาพนบานสมยอยธยามตวละครส าคญ ๓ ตระกล ซงอาศยอยหวเมองดานตะวนตกของกรงศรอยธยา คอ กาญจนบร และสพรรณบร ในชวงรชกาลของสมเดจพระรามาธบดท ๒ (หรอสมเดจพระพนวษา) ตอมาสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย (รชกาลท๒) ทรงประชมกวแตงเสภาใหมใหสมบรณ ซงกลาวถงวดทาการองไวหลายครงในการเดนทางของตวละคร ในเรอง เชน ตอนนางทองประศรพาพลายงามกลบกาญจนบรกลบจากไปเยยมขนแผนทคกนครบาลวา

“...พลายงามงามลาพอลกผกอาลย ตามยามาพนทบทหบเผย ไมลมเลยเหลยวหนาน าตาไหล ทงขนแผนแสนสวาทเพยงขาดใจ ตางอาลยลาลบวบวญญา ไปขนชางขางวดทาการอง พอเดอนสองสวางกลางเวหา ออกขามทงกรงศรอยธยา รบกลบมาถงบานกาญจนบร...” เถรกวาดเปนอาจารยนางสรอยฟา แปลงเปนแรงบนมาจากเชยงอนทร เพอการแกแคน

พลายชมพล ครนถงอางทองเถรกวาดกแปลงกายเปนจระเขใหญ เดนทางผานบานยานตางๆ มาโดยล าดบ ซงวดทาการองเปนอกหนงทกลาวในเสนทางทจระเขแปลงผานไป

“...แลวเลยลงมาหนาปอม แกดอมดอมเทยวฉวยเอาคนได ขบกดขดเสยทรากไทร แลวเลยไลเรอลงมาภเขาทอง เหนกมภานนกลาหาญ ชายหญงวงพลานทกบานชอง ถงแพเจกจอดหนาทาการอง ขนคาบเมยเจกจองเจาน ามน...”

๑๕๐

จากค าใหการของขนหลวงวดประดทรงธรรมตามเอกสารจากหอหลวง ความวาในสมยพระมหาจกรพรรด บรเวณทศตะวนตกระหวาง วดทาการองและวดคางคาวนน เปนล าน ากวางอยตรงขามประ๖เมองใกลวดสบสวรรคทางดานหลงวง ถดวดขนไปทางเหนอล าน าทางเกาะมหาพราหมณคอ ขนานปากคเปนเสนทางน าผานเขาสพระนคร ดงนนจงตองมดานขนอนคอยตรวจคนแปลกปลอมและคอยเกบภาษเรอทผานแมน าจากหวเมองตะวนตก นอกจากนบรเวณวดทาการอง ยงเปนทตงของโรงเรอรบน าจดขนาดใหญ เพอเปนทเกบเรอส าเภาและเรอรบน าจด ทเตรยมพรอมปองกนศก เพราะอยหางจากพระบรมมหาราชวงไมมากนกซง สจตต วงษเทศ เขยนไวจากค าใหการฯวา “...ยานบานวดทาการองตงโรงเรอน าจดแถวหนง สามสบหลงเสาไมมะคาหลงคามงกระเบองลกฟกหลงหนงไวเรอรบได ๑๐ ล าบาง ๖ ล าบาง ตามขนาดเรอใหญเลกมขนหมนและไพรหลวงรกษาทกเดอน ถามราชการสงครามกยา และเขนออกจากอในโรงไปใชราชการไดพรอมเพรยง...” และจากต าแหนงนกษตรยหรอแมทพสามารถสงการ ใหเรอรบเคลอนทไปยงแมน าลพบร ปาสก เจาพระยาหรอแมน านอย ตลอดจนคคลองตางๆ รอบกรงไดอยางคลองตว ปจจบนเหลอเฉพาะคน าขนาดใหญกวางประมาณ ๓๐-๔๐ เมตร ซงถกขดลกจากแมน าเจาพระยามาในผนดนความยาวไมนอยกวา ๑๐๐ เมตร แตเนองจากบรเวณทเปนแนวคเดมดานตดกบแมน า ชาวบานไดถมดนปลกสรางบานเรอน ท าใหไมมทางไหลออกไปยงแมน า

จากหลกฐานตามเอกสารดงกลาวพบวา ไดมการบนทกถง วดทาการองเกาทสด ในปพ.ศ.๒๐๗๖ ฉะนน วดทาการองอาจสรางขนกอนปพ.ศ.๒๐๗๖ และเรยกชอวดนวา วดทาการองมาจนถงปจจบนเปนระยะเวลาประมาณ ๔๗๔ ป ซงวดทาการองไดรบการขนทะเบยนเปนวดในพ.ศ.๒๒๗๕ ไดรบวสงคามสมาเมอพ.ศ.๒๒๘๕ และไดเปนหนงในโครงการไหวพระมหามงคลของจงหวดพระนครศรอยธยา (โครงการไหวพระ๙วด) ปจจบนมพระสงฆจ าพรรษา ๙ รป เจาอาวาสองคปจจบนคอ พระครสทธปญญาโสภณ และจากสภาพของวดทาการองทรกราง ทรดโทรม และขาดการซอมแซมดแลรกษามาเปนเวลานาน ทางวดจงเรมพฒนาวดจากการท าใหบรเวณวดมความสะอาดรมรน รวมถงสงอ านวยความสะดวกตางๆทจ าเปน เชน การใหบรการน าดม ผาเยน รวมถงหองน า หองสขาทถกสขลกษณะ ซงขณะนทางวดทาการองก าลงท าการบรณปฏสงขรณ โบราณสถานและถาวรวตถภายในวด เพอใหเปนทศกษาประวตศาสตรและวฒนธรรมสมยกรงศรอยธยา โดยไมทงหนาทหลกของวดคอ ทพงทางจตใจของประชาชนเพอการนอมน าไปสคณธรรมความด และนบเปนบญทสมเดจพระสงฆราช ทรงมเมตตาพระราชทานพระบรมสารรกธาตมาประดษฐาน ณ วดทาการอง และมหลวงพอยมเปนศนยรวมจตใจของประชาชนทมาสกการะ คณะใดทตองการใหจดปาฐกถาธรรมกจะจดใหในเวลาสนๆ โดยพจารณาหวขอในการอบรมใหเหมาะสมแกหมคณะ ซงท าใหเกดศรทธาพงพอใจจงเกดค ากลาววา “...มาแลว...ตองมาอก และเมอมความพอใจจะนอมน าตนเองและครอบครวมาสวด การน าไปสความดอนๆ กตามมา การใหกอนโดยไมหวงผลตอบแทนของวดทาการอง จงเปนทมาของความศรทธาโดยปราศจากเงอนไขใหวดไดท าหนาทของวดทจะจงพทธบรษทไปสความดทสงขนในล าดบตอไป

วดทาการองทบก าแพงสานสมพนธไทยพทธ-มสลม“หากพดถงวดทาการอง จงหวดพระนครศรอยธยา คนทวไปจะนกถงสวมตดแอรเพราะแนวคดของพระพพฒนศาสนกจวธาน รองเจาคณะอ าเภอพระนครศรอยธยา เจาอาวาส ตองการใหบรการกบประชาชนอยางมความสข เพราะเหน

๑๕๑

คนทเขามาใชบรการโดยเฉพาะผหญงใบหนาเตมไปดวยเหงอตองแตงหนากนใหม ถาถามวาคมหรอไมกตองตอบวา "คม" แมวาเงนบรจาคจะนอยกวาจดอนกตาม หรอไมกตลาดน า”

เมอเขามาทวดแหงนจะรสกเหมอนกบมาเทยวงานประจ าปทมทกวน เพราะมหองหรอเตนททประกอบดวยกจกรรมบญตางๆมากมายอยางเชนหองบรรจพระเกจชอดงในประเทศไทย หองบรพมหากษตรยาธราชเจาทกพระองค ทโบสถประดษฐานดวยหลวงพอยม ศาลาหอฉนกประดษฐานสมเดจฯโต พรหมรงษ ท าใหรสกวาทวดแหงนคอเปน "เนอนาบญ" ทชาวพทธทงหลายมความเชอดานใดกสามารถมาฉลองศรทธาไดไมตองไปไหนอก เนองจากวาเจาอาวาสเปนพระนกพฒนาทมวสยทศนทตองการพฒนาคนมากกวาวตถ รจกใชคน มการบรหารจดการทมแบบแผน และน าเอาองคความรตางๆมาประยกตใชไดอยางเหมาะสม

วดทาการองตงอยในพนทชมชนเลกๆ นอกเกาะกรงศรอยธยาทมประชากรหลากหลายศาสนาอาศยอยโดยเฉพาะชาวไทยพทธและมสลมท าใหมคนเรยกชมชนแหงนวา "มสยดวดทาการอง" มาตงแตสมยกรงศรอยธยา โดยชาวมสลมนนมเชอสายมาจากมาลาย เปอรเซย ซงเปนตนตระกลบนนาค ขณะทเจาอาวาสกเปนคนพนทโดยก าเนด และทเรยกวาทาการองนนกเนองจากเปนยานคาขายและเลยงวว คงจะมการท าเนอแดดเดยวท าใหกาซกซมคอยกนเนอ๕

ชาวไทยพทธและมสลมชมชนแหงนมความสมพนธกนเปนอยางดตงแตในอดตไดมกจกรรมรวมกนท าอยางตอเนองเชนการลงแขกท านาน าอาหารมารวมกนรบประทาน วางศลาฤกษของแตละศาสนา น าทวมกชวยเหลอซงกนและกน โดยชาวมสลมน าววมาพกไวทวดเพราะเปนทสง พอน าลดชาวมสลมกมาชวยท าความสะอาด รวมถงการรวมกนพฒนาชมชนในดานตางๆโดยไมมก าแพงขวางกนหากมเหตการณไมดกจะคอยชวยเปนหเปนตา ทางวดท าตลาดน าคาขายรวมกน ตงศนยไกลเกลยความขดแยงภายในวดโดยมเจาอาวาสและโตะอหมานท าใหหนาท ตงโรงเรยนฝกอาชพรวมกน

จากกจกรรมดงกลาวท าใหชาวไทยพทธและมสลมทนลบภาพทถกปลกฝงใหเกลยดกน ไดปรบความคดเปดใจกวางวา "เขากคอเพอนมนษยเหมอนกน" หรอ "โลกทงผองคอพนองกน" โดยตงอยบนพนฐานของ "ขนตธรรม" ของการอยรวมกน และยดหลก "เขาใจ เขาถง พฒนา" ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว พรอมกนนจะไมกาวกายกนในเรองของค าสอนแตละศาสนา

พรอมกนนมแผนในการสรางสนตสขแบบยงยน โดยอนดบแรกคอสรางความเขาใจในค าสอนของตวเองและค าสอนของเพอน ซงศาสนาอสลามนนหมายถงศาสนาแหงสนตสข แตทมปญหาทกวนนเพราะน าศาสนาไปใชเปนเครองมอทางการเมองและผลประโยชน พรอมกนนจะจดกจกรรมรวมกนเพอแลกเปลยนเรยนรสานสมพนธกนใหแนนยงขน

แนวทางสรางความปรองดองสมานฉนทของชาวชมชนวดทาการองของสองศาสนา คอ การเขาใจ เขาถง และพฒนารวมกน๖

๕สมภาษณ นายอภชาต สขสมบรณ , นายกองคการบรหารสวนต าบลบานปอมจงหวด

พระนครศรอยธยา, ๒๕ สงหาคม ๒๕๕๘. ๖สมภาษณ นายพชต เชาวชาญ, ชาวบานต าบลบานปอม จงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๕ สงหาคม

๒๕๕๘.

๑๕๒

เขาใจ คอ เปดใจ ท าความเขาใจ เรยนรวถชวตใหเกยรตใหอภยซงกนและกน ไมปดกนความเชอและความเชอแตกตาง เปดโอกาสรบฟงมมมองทแตกตาง เหนผอนเปรยบเสมอญาตอยกนอยางสามคคเปนพเปนนองกนเหนอกเหนใจกน มความจรงใจตอกน การศกษาความเชอและใหความรทถกตองในแตละศาสนา ไมน าศาสนามาเปรยบเทยบ และเชอมโยงผสมผสานวฒนธรรมทองถนดวย

เขาถง คอ ตงศนยกลางททกคนสามารถเขาถงได ท าหนาทสอสารระหวางศาสนา เปนแหลงเรยนร ฝกอาชพและพฒนาเยาวชน เปดพนทในการประกอบสมมาชพรวมกน สงเสรมการมสวนรวมของชมชนน าสนคามาจ าหนายรวมกน

และพฒนา คอ ท าจดกจกรรมรวมกนเชน การสมมนา ศกษาดงาน เเลกเปลยนเรยนร พดคยกน แบงปน ชวยเหลอเกอกลกน สรางกจกรรมรวมกนบอยครงขนเปนประจ าทกปโดยขยายเปนระดบจงหวดระดบประเทศ รวมถงสรางผน าและพฒนาเยาวชนเพอใหมบทบาทในดานตางๆอยางเชนสมครเปนผแทนทองถน

พระพพฒนศาสนกจวธาน กลาววา “วดทาการองอยทามกลางพนองมสลมทมทงใหมและเกา เครงและยดหยน แตทกวนนมการปรบประยกตตามบานเมอง อาตมามาอยทน ๑๕ ป มความเขาใจคนอสลามโดยยดหลกมชฌมาปฏปทาพบกนคนละครงทาง เมอมสยดวางศลาฤกษอาตมากไปรวม”๗

เจาอาวาสวดทาการองกลาวตอวา “ค าสอนจากพระคมภรทงพทธและอสลามไมมแตกตางกนมากนก การท างานรวมกบพนองมสลมตองมความเขาใจ เพราะหลกปฏบตบางอยางมความแตกตางกน เรองความเชอและพธกรรมทมการปลกฝงตงแตเดก อยางไรกตามเราตองมรากอยาลมรากของตนเอง และพธกรรมบางอยางทท าใหเกดความขดแยงกควรละทงอยางเชน มจร มการพฒนามาจากรากจงมความมนคงมาตลอด ตอไป มจร จะมนสตมากทสดในโลก เพราะมวทยาเขตมากมายทวไทยและทวโลก และตอไปตองม "มหาวทยาลยเตรยมเจาอาวาส" เรยนจบพรอมบรรจเปนเจาอาวาสทนท ฉะนน เราตองสรางฐาน สรางราก ทวดทาการองใชเวลาเปน ๑๐ ปขนไปจงมวนน

"อาตมานนเปนเพอนกบโตะอหมามกบคนปจจบน จงมความสนทสนมกนมากเปนพเศษ ท าใหเราอยแบบเขาใจกน โดยใชค าวา "ชองวาง" ของกฎหมายมาประยกตใชในงานดานสงคม งานชมชน และงานจตอาสา โดยน าสถาบนพระมหากษตรยมาเปนตวเชอมกจกรรมรวมกนระหวางคนศาสนาในชมชน เชน วนแม วนพอ วนสงกรานต วนเดก ถอวาไมมหลกศาสนามาเกยวของ เปนการใชชองวางมาท ากจกรรมรวมกน จนเกด "ความไววางใจ" ตอกน สงทสอดแทรกคอ ความสามคค การมน าใจ การอยรวมกน และใชวธการน าเสนอใหเปนกลางๆ" พระพพฒนศาสนกจวธาน กลาวและวาและท า "ศนยยตธรรมชมชน" เมอมขอพพาทระหวางศาสนาเราจะไมใชต ารวจมาตดสน แตเราจะใชผน าศาสนาหรอบคคลทชมชนยอมรบมาไกลเกลยกน ถอวามความส าคญ ทงโดยใชหลก "บรหารชมชน โดยชมชน เพอชมชน" และสรางตลาดน าขนมากดวยแนวคดวา "จะท าอยางไรใหพนองชาว

๗สมภาษณ พระพพฒนศาสนกจวธาน, รองเจาคณะอ าเภอพระนครศรอยธยา, ๒๑ สงหาคม ๒๕๕๘.

๑๕๓

พทธและมสลมอยรวมกนได" ปจจบนนมผน าอสลามมาดงานทวดทาการองประมาณ ๒๖ ประเทศ มาดวาเราอยรวมกนไดอยางไร?

"สงส าคญ คอ ไมทะเลาะกบคนในชมชน แตตองท าความเขาใจระหวางกน อยรวมกนอยางผสมผสาน ไมเอาเปรยบซงกนและกน ท าใหชมชนเกอกลกนและกน คนทองทเทานนทรดทสด"

สรปไดวา ชมชนวดทาการอง เปนชมชนขนาดเลกทมความหลากหลายทางดานวฒนธรรมระหวางศาสนาพทธและศาสนาอสลาม ชาวบานทงสองศาสนาสามารถอาศยอยรวมกนไดอยางมความสข เพราะเขาใจหลกค าสอนของศาสนาตวเอง โดยมวดทาการองเปนศนยกลางของชมชน มผน าทด คอ เจาอาวาสวดทาการอง ซงทานเนนหลกการบรหาร คอ เขาใจ เขาถง และพฒนา รวมกน

๔.๑.๓ กระบวนการบรหารโครงการหมบานศล ๕ ของชมชนวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา

ส าหรบกระบวนการบรหารโครงการหมบานรกษาศล ๕ ของชมชนวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา จากการสมภาษณผใหขอมลส าคญนนพบวา ผบรหารโครงการ ไดแก เจาอาวาสวดทาการอง ก านนต าบลบานปอม ผใหญบานหม ๖ และประชาชนทไดรบการแตงตงไดใชหลกการบรหารโครงการ ๗ ประการ คอ ๑) Planning (การวางแผน) ๒) Organizing (การจดองคการ) ๓) Staffing (การจดบคคลเขาท างาน ) ๔) Directing (การสงการหรออ านวยการ) ๕) Coordinating(การประสานงาน)๖) Reporting (การรายงานผลการปฏบตงาน) และ ๗) Budgeting (การงบประมาณ)โดยมรายละเอยดดงน

๑) Planning (การวางแผน) ชมชนวดทาการองมการแตงตงคณะกรรมการด าเนนโครงการทชดเจน และมการประชมคณะกรรมการเพอวเคราะหความจ าเปนและความตองการโครงการของประชาชนในทองถน การสรางความเขาใจหนวยงานทเกยวของ รวมถงการก าหนดวตถประสงคของโครงการ พบวาความจ าเปนหรอความตองการของโครงการการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษา ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา กรณ ศ กษา ชมชน วดท าการอง ต าบลบ านปอม อ าเภอพระนครศรอย ธยา จ งห วดพระนครศรอยธยา ประกอบดวย๘

๑. เพอตอบสนองนโยบายของคณะสงฆ โดย เจาประคณสมเดจพระมหารชมงคลาจารย ผปฏบตหนาทสมเดจพระสงฆราช

๒. เพอตอบสนองนโยบายของรฐบาล คสช. เรองการสรางความปรองดองสมานฉนทภายในประเทศ

๓. ในปจจบนชมชนวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยาประสบปญหาหลายอยาง เชน การกระท าผดกฎหมาย ปญหาอาชญากรรม การแพรระบาดของสงเสพตดและอบายมข การแตกแยกทางความคด การเหนประโยชนสวนตนมากกวาสวนรวม และปญหาการขาดคณธรรมจรยธรรม โครงการหมบานรกษาศล ๕ จงเปนแนวทางในการสรางความปรองดองสมานฉนท และขจดปญหาตางๆ ใหลดลงไดจรง

๘สมภาษณ พระเทพรตนากร, เจาคณะจงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๐ สงหาคม ๒๕๕๘.

๑๕๔

๔. ขาดความรกสามคคในหมคณะ เชน ภายในครอบครว โรงเรยน หนวยงานราชการ ชมชน เปนตนและเปนปญหารกลามไปสสงคมทใหญขน

๕. ประชาชนเกดความกลว ความไมมนใจ ความหวาดระแวงซงกนและกน ๖. มการแบงแยกประชาชนออกเปนกลมกอน ขดแยงกนทางเมองอยางงรนแรง ๗. ประชาชนไมใหความส าคญและสนใจวด ไมท าบญ สวดมนต นงสมาธ ใชเวลาสวน

ใหญกบการท ามาหากน ๘. เดกและเยาวชนหางไกลพระพทธศาสนา ปญหาเดกตดเกมส ไมสนในเรยนหนงสอ

กออาชญากรรม ทะเลาะววาท ชสาว เดกแวนท เปนตน ๙. ประชาชนขาดระเบยบวนยความรบผดชอบตอตนเองและสวนรวม๙ ปญหาสวนใหญเกดจากประชาชนขาดระเบยบวนยในตนเอง เพราะไมมศล เปนเครอง

ก ากบ ประพฤตผดระเบยบวนยอยเปนประจ าท าใหเกดความขดแยงขดทงภายในตนเอง ครอบครว สงคม และคนรอบขาง ฉะนนโครงการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานศล ๕ จะเขามาชวยใหประชาชนมระเบยบวนยในตนเองเพมมากขน มความรบผดชอบตอตนเองและสงคมเพอมมากขน จนน าไปสการสรางสนตภาพใหแกตนเอง สงคม และประเทศชาตตอไป

ความเขาใจรวมกนของทกฝายทเกยวของกบโครงการการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษา ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา กรณศกษา ชมชนวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา นน ประกอบดวยผมสวนเกยวของ ๔ ฝาย ดงน ๑) ฝายคณะสงฆ ๒) ฝายหนวยงานราชการทเกยวของ ๓) ฝายผน าชมชนและ ๔) ฝายประชาชน๑๐

ฝายคณะสงฆนน น าโดยพระเดชพระคณ พระเทพรตนากร เจาคณะจงหวดพระนครศรอยธยา เปนประธานฝายคณะสงฆในการด าเนนการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ โดยเนนการสรางความเขาใจใหกบคณะสงฆทงจงหวดพระนครศรอยธยาและสถานศกษาเปนหลก พระเดชพระคณไดด าเนนการประชมเจาคณะพระสงฆาธการระดบเจาคณะอ าเภอทกอ าเภอ และพระเลขานการเจาคณะอ าเภอ เพอสรางความเขาใจ วางนโยบายรวมกน และด าเนนการขบเคลอนโครงการรวมกนกบเจาคณะอ าเภอทกอ าเภอ มการแตงต งคณะท างานขนมา ๑ ชด เพอขบเคลอนโครงการโดยตรง เปนประการทหนง

ประการทสองใหเจาคณะอ าเภอทกอ าเภอ ประชมพระสงฆาธการในเขตปกครองคณะสงฆของตนเอง ไดแก เจาคณะอ าเภอ รองเจาคณะอ าเภอ เจาคณะต าบล รองเจาคณะต าบล เจาอาวาส ผชวยเจาอาวาส และพระเลขานการทกระดบ เพอประชมชแจงและท าความเขาใจโครงการรวมกน

ประการทสามใหเจาอาวาสทกวดประชาสมพนธโครงการใหพทธศาสนกชนทมาท าบญทวดของตนทราบถงความเปนมาและวตถประสงคของโครงการ และขยายผลดวยการบอกตอ

๙สมภาษณ พระเมธวราภรณ, รองเจาคณะจงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๐ สงหาคม ๒๕๕๘. ๑๐สมภาษณ พระปลดประดสษฐ ฐตาโภ, ดร., ผชวยเจาอาวาสวดส าเภาลมจงหวดพระนครศรอยธยา

, ๒๒ สงหาคม ๒๕๕๘.

๑๕๕

ประการทสใหเจาอาวาสหรอพระสงฆผมความสามารถเทศนสอนประชาชนทมาท าบญทวดเนนเรองการสรางความปรองดองสมานฉนทและศล ๕

ประการทหามการอบรมและประชมพระนวกะของทกอ าเภอ เพอปฏบตธรรม สรางความสมานฉนทปรองดองและชแจงความเปนมาของโครงการ

ประการทหกมการประชมผบรหารสถานศกษา คร ส านกงานเขตพนทการศกษาเพอชแจงแนวทางในการปฏบต การสรางขอตกลงรวมกน และวธในการขบเคลอนโครงการ

ส าหรบคณะสงฆวดทาการองนน พบวา พระเดชพระคณ พระพพฒนศาสนกจวธาน เจาอาวาสวดทาการอง เปนผน าสงฆ ทานมบทบาทส าคญหลายดาน เชน เปนประธานขบเคล อนโครงการหมบานรกษาศล ๕ ระดบจงหวด เปนคณะกรรมการอ านวยการระดบอ าเภอ และในฐานะเจาอาวาสวดทาการอง ทานเปนผน าในการขบเคลอนโครงการ เชน การประชมคณะกรรมการทเกยวของ การจดสรรบคลากร การตดตามและประเมนผล รวมถงการสนบสนนงบประมาณในการจดกจกรรมดวย

ฝายหนวยงานราชการทเกยวของ ผวาราชการจงหวดพระนครศรอยธยาเปนประธานขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ ฝายฆราวาส โดยมอบหมายใหส านกงานวฒนธรรมจงหวดพระนครศรอยธยา ส านกงานพระพทธศาสนาจงหวดพระนครศรอยธยา ประสานงานกบหนวยงานราชการทเกยวของ ศาล สถานศกษา และผน าชมชน ในจงหวดพระนครศรอยธยาทราบ ดวยวธการประชม และท าหนงสอแจงทกสวนงานทราบและถอปฏบต เปนประการทหนง๑๑

ประการตอมามการอนมตโครงการตางๆ เพอสนบสนนและขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ อยางตอเนอง เชน โครงการขบเคลอนหมบานรกษาศล ๕ ในสถานศกษา โดยสงพระสงฆเขาไปจดกจกรรม เปนตน

ฝายผน าชมชนไดรบการประสานงานจากหนวยงานราชการทเกยวของ เชน สวนราชการจงหวด สวนราชการอ าเภอ องคการบรหารสวนจงหวด เทศบาล องคการบรหารสวนต าบล โดยมอบหมายใหผน าชมชน ไดแก ก านน ผใหญบาน นายกเทศมนตร นายกองคการบรหารสวนต าบล แจกแจงและท าความเขาใจกบประชาชนในพนทของตนเอง

ฝายประชาชนสวนใหญยงไมเขาใจความเปนมาและความส าคญของโครงการ ยงสบสนเกยวกบทไปทมาของโครงการ ขาดสอประชาสมพนธทชดเจน มเพยงใบสมครเพยงใบเดยว และการบอกตอของเพอนบานเทานน มเพยงสวนนอยททราบทมาทไปของโครงการ เชน ประชาชนทเขาวดท าบญ เดกนกเรยนในสถานศกษา เปนตน๑๒

ในดานความเขาใจรวมกนของทกฝายทเกยวของกบโครงการนน หนวยงานทเขาใจตรงกนไดแก คณะสงฆและหนวยงานราชการทเกยวของ เพราะมการก าหนดนโยบายและวางแผนรวมกนตลอด สวนผน าทองถนและประชาชนยงขาดความเขาใจเกยวกบโครงการ เนองจากไมมการประชาสมพนธททวถง และขาดเอกสารชแจงรายละเอยดความเปนไปเปนมาของโครงการทชดเจน

๑๑สมภาษณ พระครเกษมพฒนาภรณ, รองเจาคณะอ าเภออทย, ๒๑ สงหาคม ๒๕๕๘. ๑๒สมภาษณ พระปลดสมพงษ กวว โส, ดร., เลขานการรองเจาคณะอ าเภอพระนครศรอยธยา, ๒๒

สงหาคม ๒๕๕๘.

๑๕๖

ความชดเจนของวตถประสงคของโครงการจากการสมภาษณผใหขอมลส าคญ พบวา วตถประสงคของโครงการการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษา ๕ จงหวดพระนครศรอยธยากรณศกษา ชมชนวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา นน ม ๔ ประการ คอ

๑) เพอถวายเปนพระราชกศลแดพระบาทสมเดจพระเจาอยหวและสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ

๒) เพอสรางความปรองดองสมานฉนท ลดปญหาความขดแยง สรางความมนคง ความปลอดภย ในชวตและทรพยสน ใหกบประชาชนในจงหวดพระนครศรอยธยา

๓) เพอใหประชาชนไดน าหลกธรรมทางพระพทธศาสนามาใชในการด าเนนชวตอยางมความสข

๔) เพอปลกจตส านกและสรางความตระหนก รกและเชดชสถาบนชาต ศาสนา และพระมหากษตรย ใหเปนสถาบนหลกของประเทศอยางมนคง๑๓

วตถประสงคขอทหนงเพอถวายเปนพระราชกศลแดพระบาทสมเดจพระเจาอยหวและสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ นนมความส าคญเปนอยางยง และสามารถปฏบตเพอใหบรรลผลส าเรจตามวตถประสงคของโครงการได เชน มการจดกจกรรมบ าเพญประโยชน พฒนาวด สวดมนตท าวตรเยน ฟงพระธรรมเทศนาในวนธรรมสวนะ เพอถวายเปนพระราชกศลใหแดลนเกลาทงสองพระองคใหมสขภาพพลานามยสมบรณแขงแรง เปนตน๑๔

วตถประสงคขอทสองเพอสรางความปรองดองสมานฉนท ลดปญหาความขดแยง สรางความมนคง ความปลอดภย ในชวตและทรพยสน ใหกบประชาชนในชมชน วตถประสงคขอทสองนคอนขางจะหาตวชวดความส าเรจของโครงการยาก เนองจากตองอาศยระยะเวลาในการด าเนนโครงการระยะยาว จงจะสามารถเหนสมฤทธผลของวตถประสงคขอนได ตองอาศยแนวนโยบายจากรฐบาล กระทรวงทเกยวของ งบประมาณ และบคลากรจ านวนมาก๑๕

วตถประสงคขอทสามเพอใหประชาชนไดน าหลกธรรมทางพระพทธศาสนามาใชในการด าเนนชวตอยางมความสขวตถประสงคขอทสามนตองอาศยความรวมมอกบคณะสงฆในการขบเคลอนโครงการ ซงสามารถปฏบตไดในระยะเวลาอนสน เพราะเปนโครงการทมการปฏบตอยบางแลว เชน โครงการปฏบตธรรมวปสสนากรรมฐาน โครงการเขาวดท าบญ ใหทาน รกษาศล ฟงธรรม ทกวนธรรมสวนะ เปนตน ดวยอาศยโครงการตางๆ ททางคณะสงฆด าเนนการอยบางแลวกนาจะสนบสนนใหวตถประสงคขอทสามบรรลเปาหมายไดงาย๑๖

วตถประสงคขอทสเพอปลกจตส านกและสรางความตระหนก รกและเชดชสถาบนชาต ศาสนา และพระมหากษตรย ใหเปนสถาบนหลกของประเทศอยางมนคงวตถประสงคขอสดทายน

๑๓สมภาษณ พระมหาเวชยนต เวชยนโต, เลขานการเจาคณะจงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๐

สงหาคม ๒๕๕๘. ๑๔สมภาษณ พระพพฒนศาสนกจวธาน, รองเจาคณะอ าเภอพระนครศรอยธยา, ๒๑ สงหาคม

๒๕๕๘. ๑๕สมภาษณ พระครเกษมพฒนาภรณ, รองเจาคณะอ าเภออทย, ๒๑ สงหาคม ๒๕๕๘. ๑๖สมภาษณ พระครสรชยมงคล, รองเจาคณะอ าเภอพระนครศรอยธยา, ๒๑ สงหาคม ๒๕๕๘.

๑๕๗

เปนภาระงานหลก และความรบผดชอบอยหนวยงานราชการซงด าเนนการอยแลวอยางตอเนอง และบางโครงการส าเรจบรรลตามวตถประสงคของโครงการจนเปนทประจกษแกสายตาของประชาชน แลว๑๗

สรปไดวา จากวตถประสงคของโครงการทง ๔ ขอ วตถประสงคขอท ๑ ๓ และ ๔ มความชดเจนและสามารถด าเนนการไดเลย เนองจากเปนโครงการทคณะสงฆและหนวยงานราชการด าเนนการอยแลวในเบองตน จงไมตองอาศยงบประมาณ บคลากร และระยะเวลาในการด าเนนการทเพมขน มเพยงวตถประสงคขอท ๒ ซงตองอาศยงบประมาณ บคลากร และระยะเวลาทนาน กวาจะบรรลวตถประสงคของโครงการไดส าเรจ จงควรมการปรบวตถประสงคของโครงการทสามารถด าเนนการไดในระยะเวลา งบประมาณ และทรพยากรตางๆ ทมอยอยางจ ากด

๒) Organizing (การจดองคการ) จากการสมภาษณผใหขอมลส าคญ พบวา กระบวนการในการจดองคการนน สามารถสรปไดดงน คณะสงฆจงหวดพระนครศรอยธยาไดแตงตงคณะท างานขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ ของจงหวดพระนครศรอยธยา โดยมพระเดชพระคณพระพพฒนศาสนกจวธาน เจาอาวาสวดทาการอง เปนประธานคณะท างาน เพอระดมทรพยากร ไดแก บคลากรของแตละอ าเภอ ประกอบดวยเลขานการเจาคณะอ าเภอทกอ าเภอ เลขานการเจาคณะต าบลทกต าบล และพระภกษสามเณร ในการลงพนฐานโดยเฉพาะในสถานศกษาทกสถานศกษาเพอขอความรวมมอจากผบรหาร คร และนกเรยนในการกรอกใบสมครเขารวมโครงการ โดยตงเปาหมายไวทรอยละ ๕๐ ของประชากรชาวพทธทงหมดของจงหวดพระนครศรอยธยา ดานงบประมาณไดสนบสนนใหคณะท างานระดบอ าเภอทกอ าเภอๆ ละ ๑๕,๐๐๐ บาท ไปด าเนนการขบเคลอนโครงการในระยะท ๑ และมอบเงนใหคณะท างานจ านวน ๑,๐๐๐,๐๐๐ บาท ไปจดสรรใหแกคณะสงฆทกอ าเภอตามจ านวนประชากรชาวพทธของแตละอ าเภอทบนทกขอมลได ดานการก ากบตดตามและประเมนผล มการสรปรายงานความกาวหนาของโครงการใหเจาคณะจงหวดและพระสงฆาธการระดบเจาคณะอ าเภอ ผอ านวยการส านกงานพระพทธศาสนาจงหวดพระนครศรอยธยาทราบทกเดอนดงน๑๘ ระยะเรงดวน ตงแตเดอนมถนายน – สงหาคม ๒๕๕๗ ๑. จดประชมชแจงโครงการสรางความปรองดองสมานฉนทโดยใชหลกธรรมทางพระพทธศาสนา “หมบานรกษาศล ๕” ตอพระสงฆาธการและสวนราชการทเกยวของเรยบรอยแลว ๒. จดท าขอตกลงความรวมมอขบเคลอนโครงการ หรอแนวทางอนๆ ในระดบจงหวด อ าเภอต าบล หมบาน สถานศกษา หนวยงานราชการ และองคกรปกครองสวนทองถน ฯลฯเรยบรอยแลว ๓. ด าเนนการจดกจกรรมสรางความปรองดองสมานฉนทเรยบรอยแลว

๑๗สมภาษณ พระปลดสมพงษ กวว โส, ดร., เลขานการรองเจาคณะอ าเภอพระนครศรอยธยา, ๒๒

สงหาคม ๒๕๕๘. ๑๘สมภาษณ พระครสงฆรกษปญญาพล ปญญาพโล, เจาอาวาสวดอโยธยาจงหวดพระนครศรอยธยา,

๒๒ สงหาคม ๒๕๕๘.

๑๕๘

๔. ตดตามประเมนผลและรายงานผลหนวยงานทเกยวของเรยบรอยแลว โดยมขนตอนการปฏบตดงน๑๙ ๑) ส านกงานพระพทธศาสนาจงหวดพระนครศรอยธยาไดน าเนนการเสนอขอมลโครงการและประสานใหผวาราชการจงหวดทราบ และแตงตงคณะกรรมการโครงการฯ ระดบจงหวด ขนมา ๑ ชด โดยมองคประกอบของคณะกรรมการตามทก าหนดคอ ก. เจาคณะจงหวด รองเจาคณะจงหวด เปนกรรมการทปรกษา ข. ผวาราชการจงหวด เปนประธานกรรมการ ค. นายกองคการบรหารสวนจงหวด เปนรองประธานกรรมการ ง. หวหนาสวนราชการในจงหวด เปนกรรมการ จ. ผแทนจากหนวยงาน องคกร สมาคม มลนธ หรอผแทนภาคประชาสงคมในจงหวด เปนกรรมการ ฉ. ผอ านวยการส านกงานพระพทธศาสนาจงหวดพระนครศรอยธยา ท าหนาทเปนเลขานการ และใหเลขานการเลอกบคคลท าหนาทเปนผชวยเลขานการ ๒) ส านกงานพระพทธศาสนาจงหวดพระนครศรอยธยาไดจดประชมคณะกรรมการโครงการฯ ระดบจงหวดเพอก าหนดยทธศาสตร แผนงาน วธการและรปแบบในการขบเคลอนการด าเนนงาน พรอมทงรายงานผลการด าเนนงานใหส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาตทราบ ตามกรอบระยะเวลาในปฏทนรายงาน ๓) ส านกงานพระพทธศาสนาจงหวดพระนครศรอยธยาไดด าเนนการประสานสวนราชการและหนวยงานระดบอ า เภอต าบล และหมบาน เพอใหแตละสวนงานเสนอแตงต งคณะกรรมการโครงการฯระดบอ าเภอต าบล และหมบาน โดยมองคประกอบของคณะกรรมการดงน ระดบอ าเภออ าเภอแตงตงคณะกรรมการฯ ประกอบดวย ก. เจาคณะอ าเภอ รองเจาคณะอ าเภอในเขตอ าเภอนน เปนกรรมการทปรกษา ข. นายอ าเภอในเขตอ าเภอนน เปนประธานกรรมการ ค. ผก ากบการสถานต ารวจภธรอ าเภอนน เปนรองประธานกรรมการ ง. นายกเทศมนตรในอ าเภอนน เปนรองประธานกรรมการ จ. ผแทนจากหนวยงาน องคกร สมาคม มลนธ หรอผแทนภาคประชาสงคมในอ าเภอ เปนกรรมการ ฉ. ก านนทกคนในเขตอ าเภอนน เปนกรรมการ ช. ปลดอ าเภอในเขตอ าเภอนน ท าหนาทเปนเลขานการ และใหกรรมการพจารณาคดเลอกบคคลในอ าเภอนน ท าหนาทเปนผชวยเลขานการ ระดบต าบลต าบลแตงตงคณะกรรมการฯ ประกอบดวย ก. เจาคณะต าบล รองเจาคณะต าบลในเขตต าบลนน เปนกรรมการทปรกษา

๑๙สมภาษณ พระปลดประดสษฐ ฐตาโภ, ดร., ผชวยเจาอาวาสวดส าเภาลมจงหวดพระนครศรอยธยา

, ๒๒ สงหาคม ๒๕๕๘.

๑๕๙

ข. ก านนในต าบลนน เปนประธานกรรมการ ค. นายกองคการบรหารสวนทองถน ในเขตต าบลนน เปนรองประธานกรรมการ ง. ผใหญบานทกคนในต าบลนน เปนกรรมการ จ. ประชาชนในเขตต าบลนน หมบานละ ๑ คน ซงไดรบการพจารณาคดเลอกจากชาวบานในเขตหมบานนนๆ เปนกรรมการ ฉ. ปลดองคการบรหารสวนต าบล ท าหนาทเปนเลขานการ และใหกรรมการพจารณาคดเลอกบคคลในต าบลนน ท าหนาทเปนผชวยเลขานการ ระดบหมบานหมบานแตงตงคณะกรรมการฯ ประกอบดวย ก. เจาอาวาสวดในเขตหมบาน เปนกรรมการทปรกษา ข. ผใหญบานในหมบานนน เปนประธานกรรมการ ค. สมาชกสภาองคการบรหารสวนต าบล หรอสมาชกสภาเทศบาลของหมบานนน เปนรองประธาน ง. ประชาชนในหมบานนน ไมต ากวา ๓ คน ไมเกน ๕ คน ซงไดรบการคดเลอกจากชาวบานในหมบานนน เปนกรรมการ จ. ใหกรรมการพจารณาคดเลอกบคคลในหมบานนน ท าหนาทเปนเลขานการ และบคคลคนหนง ท าหนาทเปนผชวยเลขานการ ๔) ส านกงานพระพทธศาสนาจงหวดพระนครศรอยธยารวมกบคณะสงฆจงหวดพระนครศรอยธยา และหนวยงานทเกยวของ ชแจงสรางความเขาใจในนโยบายและแนวทางการด าเนนงานโครงการ ใหกบผทเกยวของทกระดบทราบ๒๐ ๕) ส านกงานพระพทธศาสนาจงหวดพระนครศรอยธยาไดประสานคณะสงฆจงหวดพระนครศรอยธยา และหนวยงานทเกยวของขบเคลอนโครงการ โดยสงเสรม สนบสนน รณรงค สรางกระแส และประชาสมพนธการด าเนนโครงการ พรอมทงตดตาม ประเมนผล ความคบหนาของโครงการ และรายงานผลใหส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาตทราบตามกรอบระยะเวลา ๖) ส านกงานพระพทธศาสนาจงหวดพระนครศรอยธยารวมกบคณะสงฆจงหวดพระนครศรอยธยา หนวยงานราชการ องคกรภาครฐภาคเอกชน และภาคประชาสงคม จดกจกรรมยกยองประกาศเกยรตคณบคคล คณะบคคล และพนททมการด าเนนงานเปนไปตามเปาหมายในทกระดบ พรอมท ง เผยแพรประชาส ม พนธ ณ วดพนญ เช งวรวห าร ต าบลกระม ง อ า เภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา โดยมเจาประคณสมเดจพระมหารชมงคลาจารย ผปฏบตหนาทสมเดจพระสงฆราช มาเปนองคประธานมอบปายหมบานรกษาศล ๕๒๑ ระยะปานกลาง ตงแตเดอนตลาคม ๒๕๕๗ – กนยายน ๒๕๕๘

๒๐สมภาษณ พระปลดยทธภ ม ส รส าโร , เลขานการเจ าคณ ะอ าเภอบางปะหนจ งหวด

พระนครศรอยธยา,๒๓ สงหาคม ๒๕๕๘. ๒๑สมภาษณ นายฤทธเดช บวเปลงศร, ส านกงานพระพทธศาสนาจงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๓

สงหาคม ๒๕๕๘.

๑๖๐

๑. ปรบปรงขอตกลงความรวมมอขบเคลอนโครงการ หรอแนวทางอนๆ ในระดบจงหวด อ าเภอต าบล หมบาน สถานศกษา หนวยงานราชการ และองคกรปกครองสวนทองถน ฯลฯเรยบรอยแลว ๒. ด าเนนการประชาสมพนธ รณรงค เชญชวน ใหพทธศาสนกชนสมครเปนสมาชกครอบครวหมบาน สถานศกษา และหนวยงานรกษาศล ๕เรยบรอยแลว ๓. รบสมครอาสาสมครปกปองพระพทธศาสนาเรยบรอยแลว ๔. ประกาศยกยองครอบครว/หมบานรกษาศล ๕ สถานศกษา หนวยงานราชการฯลฯ รกษาศล ๕ทผานเกณฑตามทก าหนดเรยบรอยแลว ๕. ตดตามประเมนผลและรายงานผลหนวยงานทเกยวของเรยบรอยแลว ระยะยาว ตงแตเดอนตลาคม ๒๕๕๘ – กนยายน ๒๕๖๐ ๑. อยระหวางด าเนนการประชาสมพนธ รณรงค เชญชวน ใหพทธศาสนกชนสมครเปนสมาชกครอบครวหมบาน สถานศกษา และหนวยงานเขารวมโครงการรกษาศล ๕ ๒. อยระหวางรบสมครอาสาสมครปกปองพระพทธศาสนา ๓. อยระหวางจดตงองคกรเครอขายอาสาปกปองพระพทธศาสนาในทกหมบาน/ชมชน ๔. อยระหวางประกาศยกยองครอบครว/หมบานรกษาศล ๕ สถานศกษา หนวยงานราชการฯลฯ รกษาศล ๕ทผานเกณฑตามทก าหนด ๕. อยระหวางตดตามประเมนผลและรายงานผลหนวยงานทเกยวของ กรณชมชนวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา ไดมการแตงต งคณะกรรมการด าเนนการโครงการหมบ านรกษาศล ๕ ประกอบดวย๒๒ ก. พระพพฒนศาสนกจวธาน เจาอาวาสวดทาการอง เปนกรรมการทปรกษา ข. ผใหญบานในหมบานนน เปนประธานกรรมการ ค. สมาชกสภาองคการบรหารสวนต าบล หรอสมาชกสภาเทศบาลของหมบานนน เปนรองประธาน ง. ประชาชนในหมบานนน ไมต ากวา ๓ คน ไมเกน ๕ คน ซงไดรบการคดเลอกจากชาวบานในหมบานนน เปนกรรมการ จ. ใหกรรมการพจารณาคดเลอกบคคลในหมบานนน ท าหนาทเปนเลขานการ และบคคลคนหนง ท าหนาทเปนผชวยเลขานการ

สรปไดวา การจดตงคณะกรรมการขบเคลอนหมบานรกษาศล ๕ ของชมชนวดทาการอง ประกอบดวยก. เจาอาวาสวดในเขตหมบาน เปนกรรมการทปรกษาข. ผใหญบานในหมบานนน เปนประธานกรรมการ ค. สมาชกสภาองคการบรหารสวนต าบล หรอสมาชกสภาเทศบาลของหมบานนน เปนรองประธานง. ประชาชนในหมบานนน ไมต ากวา ๓ คน ไมเกน ๕ คน ซงไดรบการคดเลอก

๒๒สมภาษณ นายอภชาต สขสมบรณ , นายกองคการบรหารสวนต าบลบานปอมจงหวด

พระนครศรอยธยา, ๒๕ สงหาคม ๒๕๕๘.

๑๖๑

จากชาวบานในหมบานนน เปนกรรมการจ. ใหกรรมการพจารณาคดเลอกบคคลในหมบานนน ท าหนาทเปนเลขานการ และบคคลคนหนง ท าหนาทเปนผชวยเลขานการและมศนยอ านวยการอยทอาคาร กศน. วดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา

๓) Staffing (การจดบคคลเขาท างาน) จากการสมภาษณผใหขอมลส าคญ พบวา กระบวนการในการจดบคคลเขาท างานนน

สามารถสรปไดดงน ๓.๑ ความพรอมไดแก

๓.๑.๑ มการแตงตงคณะกรรมการอ านวยการและคณะท างานทงฝายคณะสงฆและฝายบานเมองรวมกน

๓.๑.๒ มการประชมคณะกรรมการอ านวยการและคณะท างานทงฝายคณะสงฆและฝายบานเมองรวมกน๒๓

๓.๒ ขอจ ากด ไดแก ๓.๒.๑ บคลากรในการสรางความเขาใจโครงการกบภาคประชาชนอยาง

ทวถงมนอย ๓.๒.๒ บคลากรในการบนทกขอมลลงระบบออนไลนมนอย ๓.๒.๓ สงอ านวยความสะดวกและแรงจงใจในการปฏบตหนาทของ

บคลากรผด าเนนโครงการระดบลางมนอย๒๔ สรปไดวากระบวนการในการจดบคคลเขาท างานของชมชนวดทาการอง ต าบลบานปอม

อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยามการแตงตงคณะกรรมการอ านวยการและคณะท างานทงฝายคณะสงฆและฝายบานเมองรวมกนและมการประชมคณะกรรมการอ านวยการและคณะท างานทงฝายคณะสงฆและฝายบานเมองรวมกนอยเปนประจ า แตมขอจ ากด คอ บคลากรในการสรางความเขาใจโครงการกบภาคประชาชนอยางทวถงมนอย บคลากรในการบนทกขอมลลงระบบออนไลนมนอย และสงอ านวยความสะดวกและแรงจงใจในการปฏบตหนาทของบคลากรผด าเนนโครงการระดบลางมนอย

๔) Directing (การสงการหรออ านวยการ) จากการสมภาษณผใหขอมลส าคญ พบวา กระบวนการในการสงการหรออ านวยการนน

สามารถสรปไดดงน ๔.๑ ดานวสดอปกรณ ๔.๑.๑ ความพรอมไดแก

๔.๑.๑.๑ มการจดตงศนยอ านวยการระดบจงหวด ระดบอ าเภอ ของภาคคณะสงฆ๒๕

๒๓สมภาษณ นายพชต เชาวชาญ, ชาวบานต าบลบานปอม จงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๕ สงหาคม

๒๕๕๘. ๒๔สมภาษณ นายอนนต ตรงคเรอง, ชาวบานต าบลบานปอม จงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๕

สงหาคม ๒๕๕๘. ๒๕สมภาษณ พระเทพรตนากร, เจาคณะจงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๐ สงหาคม ๒๕๕๘.

๑๖๒

๔.๑.๑.๒ มคอมพวเตอร และระบบอนเตอรเนตความเรวสง ๔.๑.๒ ขอจ ากด ไดแก

๔.๑.๒.๑ ใบสมครมจ านวนจ ากด ไมเพยงพอตอจ านวนประชาชน และกระจายไปสภาคประชาชนไมทวถง

๔.๑.๒.๒ ระบบการจดเกบเอกสารใบสมครไมม ๔.๑.๒.๓ สอการประชาสมพนธโครงการมนอย๒๖

๔.๒ ความพรอมดานเวลา ๔.๒.๑ ความพรอมไดแก

๔.๒.๑.๑ มการแบงขอบเขตดานระยะเวลาออกเปน ๓ ระยะ คอ ระยะเรงดวน ระยะปานกลาง และระยะยาว อยางชดเจน

๔.๒.๑.๒ มการก าหนดการประเมนโครงการไวอยางชดเจน๒๗ ๔.๒.๒ ขอจ ากด ไดแก

๔.๒.๒.๑ โครงการระยะยาวอาจเกดขอผดพลาดไดงาย ๔.๒.๒.๒ มการเปลยนผน าบอยครง ๔.๒.๒.๓ ด าเนนการลาชา๒๘

๔.๓ ความพรอมดานกฎระเบยบ ๔.๓.๑ ความพรอมไดแก

๔.๓.๑.๑ มการวางแผนโครงการ มคมอปฏบตการของแผนทง ๓ ระยะ

๔.๓.๑.๒ ยดกฎระเบยบและวธปฏบตของคณะสงฆและรฐบาลเปนหลก๒๙

๔.๓.๒ ขอจ ากด ไดแก ๔.๓.๒.๑ นโยบายรฐบาลอาจเปลยนแปลงได ๔.๓.๒.๒ อาจมโครงการแทรกซอนระหวางด าเนนการได ๔.๓.๒.๓ ความไมเขาใจนโยบายและแนวทางปฏบต๓๐

สรปไดวากระบวนการในการสงการหรออ านวยการนน ทงคณะสงฆและหนวยงานราชการมการแตงตงคณะกรรมการและคณะท างานเพอวางแผน ก าหนดนโยบาย และวธการปฏบตท

๒๖สมภาษณ พระมหาเวชยนต เวชยนโต, เลขานการเจาคณะจงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๐

สงหาคม ๒๕๕๘. ๒๗สมภาษณ พระครเกษมพฒนาภรณ, รองเจาคณะอ าเภออทย, ๒๑ สงหาคม ๒๕๕๘. ๒๘สมภาษณ พระปลดสมพงษ กวว โส, ดร., เลขานการรองเจาคณะอ าเภอพระนครศรอยธยา, ๒๒

สงหาคม ๒๕๕๘. ๒๙สมภาษณ พระปลดประดสษฐ ฐตาโภ, ดร., ผชวยเจาอาวาสวดส าเภาลมจงหวดพระนครศรอยธยา

, ๒๒ สงหาคม ๒๕๕๘. ๓๐สมภาษณ นางสาวอจฉรา ออนจนทร, ผอ านวยการส านกงานวฒนธรรมจงหวดพระนครศรอยธยา,

๒๔ สงหาคม ๒๕๕๘.

๑๖๓

ชดเจน มการประชมคณะกรรมการบอยครง มการสรปผลการด าเนนการเปนระยะ และมการปรบปรงแกไขวธการด าเนนการใหดอยตลอดเวลา ส าหรบขอจ ากดดานทรพยากรนนกมการน าเขาสทประชมคณะกรรมการสม าเสมอเพอหาแนวทางและวธในการแกไขขอจ ากดตางๆ ใหโครงการสามารถบรรลตามเปาหมายได

๕) Coordinating (การประสานงาน) จากการสมภาษณผใหขอมลส าคญ พบวา การมสวนรวมของประชาชนและหนวยงานทเกยวของกบโครงการการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษา ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา นน สามารถสรปไดดงน๓๑ คณะสงฆคอกลไกส าคญในการเปนผน าการขบเคลอนการด าเนนงานโครงการ ตงแตระดบเจาคณะพระสงฆาธการทกระดบ ตลอดทงพระภกษสามเณรทกรป ไดมสวนรวมในการสงเสรมและสนบสนนการด าเนนงาน ดงน ๑. มสวนรวมในการด าเนนงานโครงการสรางความปรองดองสมานฉนทโดยใชหลกธรรมทางพระพทธศาสนา “หมบานรกษาศล ๕” รวมกบส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต ส านกงานพระพทธศาสนาจงหวด สวนราชการทเกยวของ และหนวยงานภาคเครอขาย ๒. มสวนรวมในการสงเสรมและสนบสนนบคลากรและทรพยากรทจ าเปนในการขบเคลอนงาน ตามมตมหาเถรสมาคมและระเบยบมหาเถรสมาคม วาดวยการด าเนนงานโครงการหมบานรกษาศล ๕ ๓. มสวนรวมในการประสาน อ านวยความสะดวกในการใชสถานทของวด หรอสถานททไดรบการจดตงเปนศนยประสานงานการด าเนนโครงการ รวมถงการอ านวยความสะดวกดานอนๆ ๔. มสวนรวมในการประชาสมพนธ รณรงค และเชญชวนพทธศาสนกชน ใหเหนความส าคญของการรกษาศล ๕ ๕. มสวนรวมในการใหค าปรกษา แนะน าแกคณะกรรมการโครงการ หรอพจารณาด าเนนการอนๆ ตามสมควร ส านกงานพระพทธศาสนาจงหวดพระนครศรอยธยา ไดมสวนรวมในการด าเนนกจกรรม ดงน๓๒ ๑. มสวนรวมในการแตงตงคณะกรรมการในระดบจงหวด อ าเภอ ต าบล และหมบาน ๒. เปนเลขานการจดประชมคณะกรรมการฯ ระดบจงหวด เพอวางแผนในการสรางความเขาใจในการขบเคลอนโครงการ รณรงคเชญชวนประชาชนใหเขารวมโครงการ และตดตามความคบหนาในการด าเนนงานของในภาพรวมของจงหวด ๓. มสวนรวมในการประสานงานกบคณะกรรมการทกระดบ เพอรวมมอในการด าเนนงานตามโครงการทกขนตอน

๓๑สมภาษณ นายไพรช เสอสงห, ผอ านวยการส านกงานพระพทธศาสนาจงหวดพระนครศรอยธยา,

๒๓ สงหาคม ๒๕๕๘. ๓๒สมภาษณ นายฤทธเดช บวเปลงศร, ส านกงานพระพทธศาสนาจงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๓

สงหาคม ๒๕๕๘.

๑๖๔

๔. มสวนรวมในการจดประชมชแจงหรอประสานงานใหมการชแจงคณะสงฆ หนวยงาน กลมบคคล และบคคลทเกยวของ ในจงหวด เพอสรางความเขาใจเกยวกบการขบเคลอนโครงการกจกรรม ๕. มสวนรวมในการขอความอนเคราะหใหหนวยงาน กลมบคคล และบคคลทรวมด าเนนงาน ใหจดท ารายงานผลการด าเนนงาน สงใหจงหวดตามขนตอนและกรอบระยะเวลา ๖. มสวนรวมในการสนบสนนสงเสรม และรณรงคใหมการจดกจกรรม การศกษาอบรม และการแลกเปลยนเรยนรในเรองอนเกยวของกบการน าหลกธรรมทางพระพทธศาสนามาปรบใชในชวตและสงคม เพอสรางความปรองดองสมานฉนทใหกบประชาชนในชาต อยางตอเนอง ๗. มสวนรวมในการสงเสรม สนบสนน ใหมการประกาศยกยอง โดยการมอบใบประกาศเกยรตบคคล ครอบครว หมบานผน าชมชน สถานศกษา สวนราชการ และหนวยงานเอกชน ทมผลการด าเนนงานผานเกณฑ ๘. มสวนรวมในการสนบสนนหนวยงานอนทมสวนรวมด าเนนการ และใหคอยดแลชวยเหลอแกหมบาน ต าบล และอ าเภอทเขารวมโครงการฯ เพอใหการด าเนนโครงการเปนไปอยางยงยน ๙. มสวนรวมในการตดตามประเมนผลและรวบรวมผลการด าเนนงานในทกระดบภายในจงหวด รายงานเปนรายปกษรายเดอน และรายป ใหส านกงานพระพทธศาสนาทราบ ตามแบบรายงาน ๑๐. มสวนรวมในการประชาสมพนธรณรงคเชญชวนใหภาคสวนตางๆ ในจงหวด อ าเภอ ต าบล หมบาน ใหการสนบสนนและมสวนรวมในการด าเนนงานโครงการ ๑๑. มสวนรวมในการประสานงานกบสอตางๆ ภายในจงหวด เชน ประชาสมพนธจงหวด สถานวทยกระจายเสยงของจงหวด วทยชมชน หอกระจายขาว เสยงตามสาย หนงสอพมพทองถน เพอท าการประชาสมพนธใหคนในจงหวดไดรบทราบอยาวกวางขวาง ๑๒. มสวนรวมในการเผยแพรขาวสารโครงการกจกรรมสสาธารณชน เชน จดท าปายประชาสมพนธ เผยแพรขอมลโครงการทางเวปไซดของจงหวด ส านกงานพระพทธศาสนาจงหวด และเครอขายตางๆ สถานศกษา ไดมสวนรวมในการด าเนนกจกรรม ดงน๓๓ ๑. มสวนรวมในการสนบสนนการจดท าขอมลสารสนเทศและฐานขอมลใหกบกบหมบาน ชมชนหรอหนวยงานทรวมด าเนนงานโครงการทประสานขอความรวมมอ ใหเปนระบบ ถกตอง เปนหมวดหม ๒. มสวนรวมในการรวมรณรงคประชาสมพนธโครงการดงกลาว ผานการเรยนรโดยประยกตใชกบกจกรรมทด าเนนการอยแลว เชน กจกรรมไหวพระสวดมนตหนาเสาธงหลงเคารพธงชาตทกวน เพอเชญชวนนกเรยนใหสมครเปนสมาชกผรกษาศล ๕ กจกรรมอบรมธรรมะโดยพระวทยากรในสถานศกษา กจกรรมการแสดงตนเปนพทธมามกะ

๓๓สมภาษณ พระเมธวราภรณ, รองเจาคณะจงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๐ สงหาคม ๒๕๕๘.

๑๖๕

๓. มสวนรวมในการสนบสนนการด าเนนโครงการ ดวยการเผยแพรขอมลโครงการผานเวบไซตของสถานศกษาจดนทรรศการเผยแพรผลงานกจกรรมโรงเรยนรกษาศล ๕ ในโอกาสตางๆ ๔. มสวนรวมในการเชญชวนผปกครอง คณะกรรมการสถานศกษาใหเขารวมโครงการ โดยใชนกเรยน นกศกษา เปนสอในการรณรงคเชญชวน และขยายผลไปยงภาคสวนตางๆ ๕. มสวนรวมในการอ านวยความสะดวกใหกบหมบาน ชมชน ทอยในเขตบรการสถานศกษาทเขามามสวนรวมในการขบเคลอนโครงการ เชน ออกแบบแผนพบ ออกแบบปายประชาสมพนธโครงการฯ ตามความประสงคของวดชมชน หรอหมบาน ๖. มสวนรวมในการจดกจกรรมเดนรณรงคประชาสมพนธรอบชมชน หมบาน เพอเผยแพรโครงการฯ และเชญชวนประชาชน เขารวมโครงการ หนวยงานราชการทมสวนเกยวของไดมสวนรวมในการด าเนนกจกรรม ดงน๓๔ ๑. มสวนรวมในการสงเสรม สนบสนนโครงการ โดยรวมเปนคณะกรรมการโครงการ ตามทไดรบการประสานจากจงหวดอ าเภอ ต าบล หรอหมบาน และรวมเปนเจาภาพในการจดโครงการกจกรรม เพอรณรงค สรางกระแส และอนๆ ๒. มสวนรวมในการสงเสรม สนบสนนก าลงคน เจาหนาท บคลากร หรออนญาตใหเจาหนาทจดกลมรวมเปนหมคณะไปรวมเปนจตอาสาชวยวด ชมชน หรอหมบานจดกจกรรมรณรงค ๓. มสวนรวมในการใหขอเสนอแนะเกยวกบการด าเนนงานโครงการ ในฐานะทเปนหนวยงานของภาครฐทมสวนเกยวของกบงานศาสนา เพอสรางสรรคกจกรรมทหลากหลายใหเขาถงประชาชนทกกลม ๔. มสวนรวมในการรณรงค ประชาสมพนธ เชญชวนขาราชการในสงกดทงสวนกลางและสวนภมภาค เขารวมในโครงการอยางตอเนอง ๕. มสวนรวมในการสอดแทรกสาระความรเกยวกบหลกการของศล ๕ ในกจกรรมตางๆ ของหนวยงาน ผานชองทางของหนวยงาน เชน การประชมผบรหารสวนกลางและสวนภมภาค การประชมสมมนาของบคลากรในหนวยงาน เปนตน ๖. มสวนรวมในการรวมสนบสนนในการจดท าปายประชาสมพนธโครงการฯ โดยด าเนนการหรอรวมกบหนวยงานเครอขาย พรอมทงน าไปตดตงไวในสถานททเหมาะสม ๗. มสวนรวมในการรณรงคประชาสมพนธโครงการดงกลาวผานสอตางๆ ทอยในอ านาจของกระทรวง กรม และหนวยงานเชน วารสาร รายการวทย รายการทว ภาคเอกชนทเกยวของ ไดมสวนรวมในการด าเนนกจกรรม ดงน๓๕ ๑. มสวนรวมในการสงเสรม สนบสนนโครงการ โดยรวมเปนคณะกรรมการโครงการ ตามทไดรบการประสานจากจงหวดอ าเภอ ต าบล หรอหมบาน และรวมเปนเจาภาพในการจดโครงการกจกรรม เพอรณรงค สรางกระแส และอนๆ

๓๔สมภาษณ นางสาวอจฉรา ออนจนทร, ผอ านวยการส านกงานวฒนธรรมจงหวดพระนครศรอยธยา,

๒๔ สงหาคม ๒๕๕๘. ๓๕สมภาษณ นายจารภทร ธฆมพร, ผอ านวยการกลมสงเสรมศาสนา ศลปะ และวฒนธรรมส านกงาน

วฒนธรรมจงหวดพระนครศรอยธยา , ๒๔ สงหาคม ๒๕๕๘.

๑๖๖

๒. อนญาตและเปดโอกาสใหพนกงาน คนงาน ลกจางในหนวยงานของตน ไดจดตงกลมหรอรวมเปนหมคณะ ไปรวมเปนจตอาสาชวยวด ชมชน หรอหมบานจดกจกรรมรณรงค ๓. มสวนรวมในการรณรงค ประชาสมพนธ เชญชวนใหพนกงานในหนวยงานไดรบทราบ และเขารวมโครงการ โดยผานชองทางสอสงพมพ สอวทย สอโทรทศน กจกรรมฝกอบรมพนกงาน หรอด าเนนการอนๆ ตามทเหนสมควร ๔. มสวนรวมในการจดกจกรรมดานการพฒนาจต โดยการนมนตพระวทยากรมาใหขอธรรมะ ในโอกาสส าคญ หมบาน/ชมชนไดมสวนรวมในการด าเนนกจกรรม ดงน๓๖ ๑. มสวนรวมในการประสานงานกบวด ส านกงานพระพทธศาสนาจงหวด หรอหนวยงาน องคกรทเกยวของเพอด าเนนการแตงตงคณะกรรมการโครงการฯ ประจ าหมบาน เพอขบเคลอนการด าเนนงาน และรายงานผลการแตงตงใหอ าเภอและส านกงานพระพทธศาสนาจงหวดทราบ ๒. มสวนรวมในการจดประชมคณะกรรมการประจ าหมบาน เพอก าหนดกจกรรม และการรณรงคเผยแพรใหประชาชนในหมบานหรอชมชนเหนคณคาของการรกษาศล ๕ และการน าหลกธรรมทางพระพทธศาสนามาปรบใชในชวตและสงคม เพอสรางความปรองดองสมานฉนทใหกบประชาชนในชมชนหมบาน อยางตอเนอง โดยประสานการด าเนนงานกบวดหรอส านกงานพระพทธศาสนาจงหวด ๓. มสวนรวมในการเชญชวนคนในชมชนใหเขามามสวนรวม และสนบสนนการจดกจกรรมรณรงคของวด หมบาน ชมชนเพอใหด าเนนการไปไดดวยความเรยบรอย เชน รวมสนบสนนอาหาร น าดม และการบรการตางๆ เปนตน ๔. มสวนรวมในการตรวจตดตามการด าเนนการโครงการฯ ของหมบานทรบผดชอบ โดยใชรปแบบทหมบานหรอชมชนรวมกนก าหนด เชน ประชาคมหมบาน เปนตน ๕. มสวนรวมในการใหวด ทท าการผใหญบาน หรอศาลาประชาคมหมบาน ชมชน เปนศนยกลางในการประสานงานหรอรบใบสมครของชาวบานทสมครเขารวมโครงการ และแจงรายงานผลการด าเนนงานรอบ ๑๕ วน และรอบ ๑ เดอนใหนายอ าเภอ หรอส านกงานพระพทธศาสนาจงหวดทราบ ๖. มสวนรวมในการประสานงานกบสอตางๆ ภายในหมบาน เชน สถานวทยวทยชมชน หอกระจายขาว เสยงตามสายหรอ หนงสอพมพทองถน เพอท าการประชาสมพนธโครงการใหคนในหมบานหรอชมชนไดรบทราบอยางตอเนอง ๗. มสวนรวมในการจดท าแผนปายประชาสมพนธรณรงคเชญชวนประชาชนในหมบานหรอชมชน เขารวมโครงการณ บรเวณหนาวด หรอหนาทท าการผใหญบาน ผน าชมชน หรอศาลาประชาคมหมบาน

๓๖สมภาษณ นายอภชาต สขสมบรณ , นายกองคการบรหารสวนต าบลบานปอมจงหวด

พระนครศรอยธยา, ๒๕ สงหาคม ๒๕๕๘.

๑๖๗

๘. มสวนรวมในการเผยแพรโครงการฯ ใหเครอขาย สถานศกษา หนวยงานทงภาครฐและภาคเอกชน หรอผานเครอขายสอมวล ชนในหมบานหรอชมชนไดรบทราบ และเชญชวนใหไปเขาโครงการ สรป ได ว า การม ส วนร วมของคณ ะสงฆ ส าน กงานพระพทธศาสนาจ งหวดพระนครศรอยธยา สถานศกษา หนวยงานราชการทเกยวของ ภาคเอกชน ชมชนและทองถน ไดแก ๑) รวมกนการสนบสนนและสงเสรมโครงการ เชน อดหนนงบประมาณ บคลากร วสดอปกรณ เปนตน ๒) การมสวนรวมในการเปนคณะกรรมการด าเนนโครงการ เชน การรวมเปนคณะกรรมการ รวมประชมปรกษาหารอ เปนตน ๓) การมสวนรวมในการประชาสมพนธโครงการ เชน การออกสอโฆษณา การตดปายประชาสมพนธ เสยงตามสาย เวบไซด เปนตน ๔) การมสวนรวมในการก ากบตดตามและประเมนผลโครงการ เชน การสอดสองดแลโครงการ การประเมนโครงการ การสรปผลโครงการ และการรายงานโครงการ เปนตน

๖) Reporting (การรายงานผลการปฏบตงาน) จากการสมภาษณผใหขอมลส าคญ พบวา การยอมรบของประชาชนและหนวยงานทเกยวของกบโครงการในพนทของโครงการการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษา ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา นน สามารถสรปไดดงน๓๗ ประชาชนใหการยอมรบโครงการเปนอยาง เพราะมองวาเปนโครงการทด และเกดประโยชนตอสงคมโดยภาพรวม สามารถลดปญหาอาชญากรรม ปญหายาเสพตด และปญหาความขดแยงไดจรง ประชาชนจงใหความสนใจเขารวมโครงการเปนจ านวนมาก ทงเดก วยท างาน และผสงอาย ทงผใชแรงงาน ขาราชการ พอคา นกเรยน นกศกษา ตางใหความส าคญและเขารวมโครงการกนเปนจ านวนมาก ระดบการยอมรบของประชาชนผเขารวมโครงการแบงออกเปน ๔ ประเภท คอ ๑) ยอมรบและสมครเขารวมโครงการแตไมรกษาศลอยางเครงครด ๒) ยอมรบและสมครเขารวมโครงการ และรกษาศลอยางเครงครด ๓) ไมยอมรบและไมสมครเขารวมโครงการ ๔) ยอมรบ แตไมสมครเขารวมโครงการ เพราะเหนวาตนเองปฏบตเปนประจ าอยแลวไมจ าเปนตองสมครเขารวมโครงการ ในประเภททหนงคอยอมรบและสมครเขารวมโครงการแตไมรกษาศลอยางเครงครด ประชาชนประเภทนยงมอยจ านวนมากเนองจากยงขาดขอมลทเพยงพอในการตดสนใจ และอาศยความเคยชนทปฏบตตอๆ กนมา ตองอาศยการอบรมสงสอนและสรางแรงจงใจในการปฏบตรกษาศลอยางเครงครดตอไป

๓๗สมภาษณ พระพพฒนศาสนกจวธาน, รองเจาคณะอ าเภอพระนครศรอยธยา, ๒๑ สงหาคม

๒๕๕๘.

๑๖๘

ประเภททสองนน ยอมรบและสมครเขารวมโครงการ และรกษาศลอยางเครงครด ประชาชนประเภทนสวนใหญมกเขาวด ท าบญ อยเปนประจ า มความคนเคยกบวดวาอาราม บางคนรกษาอโบสถศลอยเปนประจ า ประเภททสองนมกไดแก ผสงอาย คนเฒาคนแก และอบาสก อบาสกา ประเภททสาม ไดแก กลมประชากรทไมยอมรบและไมสมครเขารวมโครงการ ซ งมอยนอย อาจเปนเพราะกลว และมทศนคตเชงลบตอโครงการ จงไมยอมรบและไมสมครเขารวมโครงการ ประเภทสดทาย ไดแก ประชาชนทยอมรบ แตไมสมครเขารวมโครงการ เพราะเหนวาตนเองปฏบตเปนประจ าอยแลวไมจ าเปนตองสมครเขารวมโครงการ ประชาชนกลมนกมอยนอย อาจเปนเพราะขาดการประชาสมพนธโครงการทชดเจน ท าใหไมเหนความส าคญของโครงการ และการไดยนขาวลอตางๆ นานา ท าใหไมมนใจตอโครงการ ส าหรบการยอมรบของหนวยงานท เกยวของนน พบวา หนวยงานสวนใหญ ใหความส าคญตอโครงการเปนอยางด ใหความรวมมอกบคณะสงฆในการจดกจกรรม อาจมบางเปนบางสวนงานทยงไมใหความส าคญและยอมรบเทาทควร แตมอยนอย สรปไดวาการยอมรบของประชาชนและหนวยงานทเกยวของกบโครงการในพนทของโครงการการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษา ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา นน ประชาชนและหนวยทเกยวของใหการยอมรบโครงการเปนอยางด ประชาชนและหนวยงานทเกยวของมการประสานงานรวมกนจดกจกรรมเปนอยางด เกดความรวมมอกนในสงคม เกดกระแสการยอมรบของโครงการเปนอยางด อาจมบางในบางสวนทยงเหนวาโครงการยงขาดความชดเจน ขาดการประชาสมพนธโครงการอยางทวถงและชดเจน จงเปนหนาทของคณะสงฆและหนวยงานทเกยวของจะตองรบด าเนนการเรงประชาสมพนธใหประชาชนไดเขาใจ เขาถง และรวมกนพฒนาตอไป

๗) Budgeting (การงบประมาณ )จากการสมภาษณ ผ ให ขอมลส าคญ พบวา กระบวนการในการบรหารงบประมาณนน สามารถสรปไดดงน ๗.๑ ความพรอมไดแก

๗.๑.๑ คณะสงฆใหการสนบสนนงบประมาณในการขบเคลอนโครงการ ๗.๑.๒ หนวยงานราชการอนมตงบประมาณบางสวนในการขบเคลอน

โครงการ๓๘ ๗.๒ ขอจ ากด ไดแก

๗.๒.๑ งบประมาณทไดรบการจดสรรมนอย ไมเพยงพอ ๗.๒.๒ กจกรรมยอยมมาก และตองปฏบตเหมอนกนทกอ าเภอ ๗.๒.๓ งบประมาณลงไปไมถงผปฏบต๓๙

สรปได วากระบวนการในการบรหารงบประมาณนน คณะสงฆใหการสนบสนนงบประมาณในการขบเคลอนโครงการรวมถงหนวยงานราชการอนมตงบประมาณบางสวนในการ

๓๘สมภาษณ พระครเกษมพฒนาภรณ, รองเจาคณะอ าเภออทย, ๒๑ สงหาคม ๒๕๕๘. ๓๙สมภาษณ พระครสรชยมงคล, รองเจาคณะอ าเภอพระนครศรอยธยา, ๒๑ สงหาคม ๒๕๕๘.

๑๖๙

ขบเคลอนโครงการ แตงบประมาณทมนนมนอย ไมเพยงพอตอการจดกจกรรมตางๆ ตองอาศยเงนทนจากทางวดเปนหลก และการจดกจกรรมททางวดและหนวยงานราชการจดอยแลว

นอกจากนยงพบวา ชมชนวดทาการอง ยงน าเอาหลกปฏบตเกยวกบการสรางความปรองดองสมานฉนทเชงพทธมาใชในการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ ผานมตทางดานหลกความถกตอง หลกความเหมาะสม หลกความบรสทธ หลกความยตธรรม หลกพรหมวหารธรรม และหลกความเสยสละดงจะเหนจากขอมลทไดจากการสมภาษณทวา๔๐

๑. หลกความถกตอง กลาวคอ ผน าหรอผปกครอง/ผบรหารหมคณะทกระดบ พงปฏบตตนใหถกตองตามหลก “ธรรม” และเวนขาดจากการปฏบต “อธรรม” ดงทกลาวมาแลวขางตน

๒. หลกความเหมาะสม รจกยดหยน ผอนหนก ผอนเบา โดยไมเสยหลกการ โดยอาศยหลกสปปรสธรรม ๗ คอ ความเปนผรจกพจารณาเหต สงเกตผล ความเปนผรจกบคคล รจกฐานะของตน รจกประชมชน รจกกาลเวลาทเหมาะสม และรจกประมาณในการบรโภค ใชสอยทรพย ตลอดทงงบประมาณของแผนดนใหไดประโยชนคมคา ไมสญเปลา ฯลฯ เปนตน

๓. หลกความบรสทธ กาย วาจา ใจ ดวยธรรมปฏบตดงกลาว และ/หรอ การบรหารกจการ ตลอดทงการบรหารราชการแผนดน ดวยจตใจซอ มอสะอาด โปรงใส ตรวจสอบได

๔. หลกความยตธรรม กลาวคอ ปฏบตตอผอนดวยความเทยงธรรม ตามหลกนตรฐ นตธรรม ชอวา “ยตธรรม” ใหเสมอหนากน ไมเลอกปฏบตดวยความล าเอยง หรอ อคต ๔

๕. หลกพรหมวหารธรรม (คณธรรมเครองอยของผใหญ) คอ ปฏบตตอกนดวยเมตตาพรหมวหาร ปรารถนาทจะใหผอนเปนสข กรณาพรหมวหาร ปรารถนาทจะใหผทมทกขใหพนทกข มทตาพรหมวหาร พลอยยนดทผอนไดดมสข ไมอจฉารษยากน และอเบกขาพรหมวหาร มใจมธยสถเปนกลาง วางเฉย เมอผอนถงซงความทกขหรอความวบต อนเราชวยอะไรมได และไมดถก เหยยด ซ าเตม

๖. หลกความเสยสละ ผน าคน หรอ นกปกครอง/นกบรหาร เปนผมอ านาจเหนอผอน พงลดมานะ ละทฏฐ ดวยความเสยสละความสขสวนตน และสละความเหนแกตว เพอประโยชนสขของหมคณะ และ/หรอ เพอประเทศชาตและประชาชนโดยสวนรวมดวยคณธรรมของผน า และประชาชนทกหมเหลา ดงทกลาวน ประชาชนกจะอยรวมกนดวยความรมเยนเปนสข ไมตองอยรอนนอนทกข

สรปไดวา หลกการสรางความปรองดองสมานฉนทนน ควรเรมจากการสรางความปรองดองในจตใจของเรากอน เพอสรางสนตภาพสสงคมภายนอก นอกจากนหลกการสรางความปรองดองสมานฉนทนน ควรเนนหลกเขาใจ เขาถง และพฒนา

๔๐สมภาษณ นายอนนต ตรงคเรอง, ชาวบานต าบลบานปอม จงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๕

สงหาคม ๒๕๕๘.

๑๗๐

๔.๒ แนวทางการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา ส าหรบแนวทางการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยานน ผวจยเลอกเอาชมชนวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา เปนแบบอยางในการขบเคลอนโครงการ ซงสามารถสรปประเดนไดดงน ๔.๒.๑ จดแขงของการด าเนนงานโครงการหมบานรกษาศล ๕ จากการสมภาษณผใหขอมลส าคญ พบวา จดแขงของการด าเนนงานโครงการหมบานรกษาศล ๕ ของชมชนวดท าการอง ต าบลบ านป อม อ าเภอพระนครศรอย ธยา จ งหวดพระนครศรอยธยา ประกอบดวย ๑) ดานบคลากรความช านาญ ทกษะ ทศนะคต ของบคลากรผลการวจยพบวา ๑.๑ ผบรหารทงฝายบรรพชตและคฤหสถมภาวะผน าสง มวสยทศน และแนวคดในการพฒนาโครงการฯ สมาตรฐานระดบเดยวกนทกหมบาน๔๑ ๑.๒ ผบรหารทงฝายบรรพชตและคฤหสถใหการสนบสนนโครงการฯ ทงบคลากรฝายบรรพชต และคฤหสถ สนบสนนงบประมาณด าเนนการ สนบสนนอปกรณในการด าเนนงานเปนอยางด๔๒ ๑.๓ ส านกงานวฒนธรรมจงหวด ส านกงานพระพทธศาสนาจงหวด นายอ าเภอ ก านน ผใหญบาน ผน าทองถน ผน าทางการศกษา พระสงฆาธการ มความพรอมและใหความรวมมอในการด าเนนโครงการเปนอยางด๔๓ ๑.๔ บคลากรทางศาสนาและบานเมองมความช านาญในการใชอปกรณเทคโนโลยสามารถคยขอมลลงระบบออนไลนไดด๔๔ ๑.๕ มการประสานงาน ขอความรวมมอจากหนวยงานราชการ วด และชาวบาน/ชมชน/โรงเรยน/โรงงาน เปนอยางด๔๕ ๒) ดานงบประมาณ ผลการวจยพบวา ๒.๑ หน วยงานราชการให การสนบสนน งบประมาณ ในการด าเน นการ ผานโครงการยอยตางๆ เพอสนบสนนการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕๔๖

๔๑สมภาษณ พระเทพรตนากร, เจาคณะจงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๐ สงหาคม ๒๕๕๘. ๔๒สมภาษณ พระเมธวราภรณ, รองเจาคณะจงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๐ สงหาคม ๒๕๕๘. ๔๓สมภาษณ นางสาวอจฉรา ออนจนทร, ผอ านวยการส านกงานวฒนธรรมจงหวดพระนครศรอยธยา,

๒๔ สงหาคม ๒๕๕๘. ๔๔สมภาษณ นายอภชาต สขสมบรณ , นายกองคการบรหารสวนต าบลบานปอมจงหวด

พระนครศรอยธยา, ๒๕ สงหาคม ๒๕๕๘. ๔๕สมภาษณ พระปลดยทธภ ม ส รส าโร , เลขานการเจ าคณ ะอ าเภอบางปะหนจ งหวด

พระนครศรอยธยา, ๒๓ สงหาคม ๒๕๕๘. ๔๖สมภาษณ พระเมธวราภรณ, รองเจาคณะจงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๐ สงหาคม ๒๕๕๘.

๑๗๑

๒.๒ คณะสงฆจดสรรงบประมาณสนบสนนใหเลขานการเจาคณะอ าเภอทกอ าเภอ เพอไปด าเนนการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ ในสถานศกษา๔๗ ๓) ดานวสดอปกรณเครองมอ คอมพวเตอร อาคารสถานท ผลการวจยพบวา ๓.๑ มการจดตงศนยอ านวยความสะดวกในการบนทกขอมลลงระบบออนไลน ณ ส านกงานวดทาการอง๔๘ ๓.๒ ศนยอ านวยความสะดวกมเครองคอมพวเตอร วสดอปกรณ และสถานททเพยงพอ ๔) ดานการบรหารระบบการท างาน โครงสราง กระบวนการด าเนนงาน ผลการวจยพบวา ๔.๑ มการแตงตงคณะกรรมการบรหารโครงการอยางชดเจน ๔.๒ มการมอบหมายงานใหแกหนวยงาน และบคคล รบผดชอบทชดเจน๔๙ ๕) ดานนโยบายขององคการ แผนงานทงระยะสนและระยะยาว ขอมลเกยวกบการด าเนนงานตางๆ ผลการวจยพบวา ๕.๑ มการประชมคณะกรรมการบรหารโครงการอยางตอเนอง ๕.๒ มการประชมคณะท างานบอยครง เพอขบเคลอนโครงการ ๕.๓ มการประชมผบรหารสถานศกษาและหนวยงานทเกยวของ เพอรวมกนวางแผนขบเคลอนโครงการ ๖) ดานผลงาน ผลผลต ผลการวจยพบวา ๖.๑ มการก ากบตดตามผลการด าเนนการอยางตอเนอง๕๐ ๖.๒ มการประเมนผลโครงการอยางตอเนอง และรายงานผลใหผบรหารระดบสงทราบและพจารณา๕๑ ๔.๒.๒ จดออนของการด าเนนงานโครงการหมบานรกษาศล ๕ จากการสมภาษณผใหขอมลส าคญ พบวา จดออนของการด าเนนงานโครงการหมบานรกษาศล ๕ ของชมชนวดท าการอง ต าบลบ านป อม อ าเภอพระนครศรอย ธยา จ งหวดพระนครศรอยธยา ประกอบดวย ๑) ดานบคลากรความช านาญ ทกษะ ทศนะคต ของบคลากรผลการวจยพบวา ๑.๑ ขาดบคลากรในการคยขอมลลงระบบออนไลน

๔๗สมภาษณ พระมหาเวชยนต เวชยนโต, เลขานการเจาคณะจงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๐

สงหาคม ๒๕๕๘. ๔๘สมภาษณ พระพพฒนศาสนกจวธาน, รองเจาคณะอ าเภอพระนครศรอยธยา, ๒๑ สงหาคม

๒๕๕๘. ๔๙สมภาษณ พระครเกษมพฒนาภรณ, รองเจาคณะอ าเภออทย, ๒๑ สงหาคม ๒๕๕๘. ๕๐สมภาษณ พระปลดยทธภ ม ส รส าโร , เลขานการเจ าคณ ะอ าเภอบางปะหนจ งหวด

พระนครศรอยธยา, ๒๓ สงหาคม ๒๕๕๘. ๕๑สมภาษณ พระครสรชยมงคล, รองเจาคณะอ าเภอพระนครศรอยธยา, ๒๑ สงหาคม ๒๕๕๘.

๑๗๒

๑.๒ หนวยงานทมหนาทรบผดชอบโดยตรง มจ านวนบคลากรนอย ท าใหการประสานงานไมทวถง๕๒ ๒) ดานงบประมาณผลการวจยพบวา ๒.๑ งบประมาณทไดรบการจดสรรไมเพยงพอตอการขบเคลอนโครงการในระยะยาว สามารถบรหารจดการไดเพยงบางโครงการเทานน ๒.๒ ขาดงบประมาณในการขบเคลอนโครงการในระยะท ๒ โครงการหมบานศล ๕ ระดบ ๒ (ครอบครวอบอน) ซงเปนโครงการคณภาพจ าเปนตองใชงบประมาณสง๕๓ ๓) ดานวสดอปกรณเครองมอ คอมพวเตอร อาคารสถานท ผลการวจยพบวา ๓.๑ ขาดศนยประสานงานในระดบจงหวดทมบทบาททชดเจน ๓.๒ ขาดศนยอ านวยความสะดวกในการคยขอมลขนาดใหญ ท าใหยอดจ านวนผสมครเพมขนในปรมาณทนอยในแตละวน ๓.๓ ขาดสถานท และอปกรณในการจดเกบฐานขอมล ใบสมคร ทเพยงพอ๕๔ ๔) ดานการบรหารระบบการท างาน โครงสราง กระบวนการด าเนนงาน ผลการวจยพบวา ๔.๑ ผปฏบตการบางทานไมทราบแผนการด าเนนงานทชดเจน ท าใหท างานไมเตมศกยภาพ๕๕ ๔.๒ การท างานซบซอนระหวางหนวยงานราชการ คณะสงฆ ผน าทองถน สถานศกษา สงผลใหมการสมครซ าซอนหลายครง ประชาชนเกดความเบอหนาย ๕) ดานนโยบายขององคการ แผนงานทงระยะสนและระยะยาว ขอมลเกยวกบการด าเนนงานตางๆ ผลการวจยพบวา ๕.๑ ขาดการถายทอดแผนปฏบตการประจ าป และแผนพฒนาระยะยาว ทชดเจน ๕.๒ มงเนนปรมาณ จ านวนยอดของผสมครมากเกนไป๕๖ ๕.๓ มการแขงขนในเชงตวเลขมากเกนไป ท าใหไมไดคณภาพ๕๗

๕๒สมภาษณ พระปลดสมพงษ กวว โส, ดร., เลขานการรองเจาคณะอ าเภอพระนครศรอยธยา, ๒๒

สงหาคม ๒๕๕๘. ๕๓สมภาษณ พระครสงฆรกษปญญาพล ปญญาพโล, เจาอาวาสวดอโยธยาจงหวดพระนครศรอยธยา,

๒๒ สงหาคม ๒๕๕๘. ๕๔สมภาษณ พระปลดประดสษฐ ฐตาโภ, ดร., ผชวยเจาอาวาสวดส าเภาลมจงหวดพระนครศรอยธยา

, ๒๒ สงหาคม ๒๕๕๘. ๕๕สมภาษณ นายฤทธเดช บวเปลงศร , ส านกงานพระพทธศาสนาจงหวดพระนครศรอยธยา ,

๒๓ สงหาคม ๒๕๕๘. ๕๖สมภาษณ พระปลดสมพงษ กวว โส, ดร., เลขานการรองเจาคณะอ าเภอพระนครศรอยธยา,

๒๒ สงหาคม ๒๕๕๘. ๕๗สมภาษณ นายอนนต ตรงค เรอง, ชาวบานต าบลบานปอม จงหวดพระนครศรอยธยา,

๒๕ สงหาคม ๒๕๕๘.

๑๗๓

๖) ดานผลงาน ผลผลต ผลการวจยพบวา ๖.๑ ขาดเครองมอในการก ากบตดตามทมคณภาพและชดเจน ๖.๒ ขาดเครองมอในการประเมนผลการด าเนนงานทมคณภาพและชดเจน๕๘

จากการศกษาเรอง “การสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา” นน ผวจยสามารถสรปวเคราะหปจจยภายในและปจจยภายนอกของโครงการ ไดดงน ตารางท ๔.๑ ผลการวเคราะหสภาพแวดลอมภายในของโครงการการสรางความปรองดอง

สมาน ฉ น ท ด ว ยก ารข บ เคล อน โครงก ารห ม บ าน ร กษ าศ ล ๕ จ งห ว ดพระนครศรอยธยากรณศกษาชมชนวดทาการอง

ประเดนภายใน

จดออน(Weakness) จดแขง(Strength) ดาน ๑) ดานบคลากรความช านาญ ทกษะ ทศนะคต ของบคลากร

๑.๑ ขาดบคลากรในการคยขอมลลงระบบออนไลน ๑.๒ มจ านวนบคลากรนอย ท าใหการประสานงานไมทวถง

๑.๑ ผบรหารมภาวะผน าสง มวสยทศน และแนวคดทด ๑.๒ ผบรหารใหการสนบสนนโครงการฯ เปนอยางด ๑.๓ หนวยงานตางๆ มความพรอมและใหความรวมมอในการด าเนนโครงการเปนอยางด ๑.๔ บคลากรมความช านาญในการใชอปกรณเทคโนโลยไดด ๑.๕ หนวยงานราชการ วด และชาวบาน/ชมชน/โรงเรยน/โรงงาน รวมมอกนเปนอยางด

๒) ดานงบประมาณ ๒.๑ งบประมาณไมเพยงพอตอการขบเคลอนโครงการในระยะยาว ๒.๒ ขาดงบประมาณในการขบเคลอนโครงการในระยะท ๒

๒.๑ มงบประมาณในการด าเนนการ ๒.๒ คณะสงฆจดสรรงบประมาณสนบสนนใหทกอ าเภอ เพอไปด าเนนการ

๕๘สมภาษณ นายไพรช เสอสงห, ผอ านวยการส านกงานพระพทธศาสนาจงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๓ สงหาคม ๒๕๕๘.

๑๗๔

ตารางท ๔.๑ ผลการวเคราะหสภาพแวดลอมภายในของโครงการการสรางความปรองดองสมาน ฉ น ท ด ว ยก ารข บ เคล อน โครงก ารห ม บ าน ร กษ าศ ล ๕ จ งห ว ดพระนครศรอยธยากรณศกษาชมชนวดทาการอง (ตอ)

ประเดนภายใน

จดออน(Weakness) จดแขง(Strength) ดาน ๓) ดานวสดอปกรณเครองมอ คอมพวเตอร อาคารสถานท

๓.๑ ขาดศนยประสานงานในระดบจงหวดทมบทบาททชดเจน ๓.๒ ขาดศนยกลางในการคยขอมลขนาดใหญ ๓.๓ ขาดสถานท และอปกรณในการจดเกบฐานขอมล

๓.๑ มการจดตงศนยอ านวยความสะดวก ณ วดทาการอง ๓.๒ มเครองคอมพวเตอร วสดอปกรณ และสถานททเพยงพอ

๔) ดานการบรหารระบบการท างาน โครงสราง กระบวนการด าเนนงาน

๔.๑ ผปฏบตการไมทราบแผนการด าเนนงานทชดเจน ท าใหตางฝายตางปฏบตหนาท ๔.๒ มการท างานซบซอนระหวางหนวยงาน

๔.๑ มคณะกรรมการบรหารโครงการทอยางชดเจน ๔.๒ มการมอบหมายงานใหแกหนวยงาน และบคคล รบผดชอบทชดเจน

๕) ดานนโยบายขององคการ แผนงานทงระยะสนและระยะยาว ขอมลเกยวกบการด าเนนงานตางๆ

๕.๑ ขาดการถายทอดแผนปฏบตการประจ าป และแผนพฒนาระยะยาว ทชดเจน ๕.๒ มงเนนปรมาณ จ านวนยอดของผสมครมากเกนไป ๕.๓ มการแขงขนในเชงตวเลขมากเกนไป ท าใหไมไดคณภาพ

๕.๑ มการประชมคณะกรรมการอยางตอเนอง ๕.๒ มการประชมคณะท างานทกเดอน ๕.๓ มการประชมผบรหารสถานศกษาและหนวยงานทเกยวของ เพอรวมกนวางแผนขบเคลอนโครงการ

๖) ดานผลงาน ผลผลต ๖.๑ ขาดเครองมอในการก ากบตดตามทมคณภาพและชดเจน ๖.๒ ขาดเครองมอในการประเมนผลการด าเนนงานทมคณภาพและชดเจน

๖.๑ มการก ากบตดตามผลการด าเนนการอยางตอเนอง ๖.๒ มการประเมนผลโครงการอยางตอเนอง และรายงานผลใหผบรหารระดบสงทราบและพจารณา

๑๗๕

๔.๒.๓ โอกาสของการด าเนนงานโครงการหมบานรกษาศล ๕ จากการสมภาษณผใหขอมลส าคญ พบวา โอกาสของการด าเนนงานโครงการหมบานรกษาศล ๕ ของชมชนวดท าการอง ต าบลบ านป อม อ าเภอพระนครศรอย ธยา จ งหวดพระนครศรอยธยา ประกอบดวย ๑) ดานสงคมและวฒนธรรมขนบธรรมเนยมประเพณ ความเชอ ผลการวจยพบวา ๑.๑ ชมชนวดทาการองมประวตศาสตรความเปนมาอนยาวนาน มรองรอยอารยธรรมอนเกาแก ๑.๒ ชมชนวดทาการองมการสงเสรมศลปวฒนธรรม ขนบธรรมเนยมประเพณทเปนเอกลกษณของตนเองตลอดทงป๕๙ ๑.๓ ชาวบานอาศยอยรวมกนอยางสนตสข ๒) ดานเศรษฐกจสภาพแวดลอมภมอากาศ ภมประเทศ ผลการวจยพบวา ๒.๑ ประชากรของสวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรรม และอตสาหกรรม ๒.๒ จงหวดพระนครศรอยธยาเปนเมองมรดกโลก มชอเสยงดานการอนรกษโบราณสถานโบราณวตถ๖๐ ๒.๓ เปนแหลงทองเทยวดานโบราณสถาน ศลปวตถ ขนบธรรมเนยมประเพณ และแหลงทองเทยวสวนใหญเปนวดวาอาราม๖๑ ๓) ดานสภาพการเมอง กฎหมายนโยบายของภาครฐ รฐบาล แผนพฒนา ตลอดไปถงระเบยบขอบงคบซงออกโดยรฐผลการวจยพบวา ๓.๑ โครงการหมบานรกษาศล ๕ เปนโครงการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการใชหลกธรรมในทางพระพทธศาสนา เพอตอบสนองนโยบายของรฐบาลชดปจจบน๖๒ ๓.๒ เปนโครงการทไดรบความเหนชอบจากมหาเถรสมาคม และส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต ๔) ดานเทคโนโลยสารสนเทศผลการวจยพบวา ๔.๑ มการน าเอาระบบเทคโนโลยสารสนเทศมาใชในการจดเกบและเผยแผขอมลของโครงการ ๔.๒ มการปรบปรงระบบฐานขอมลและเวบไซตเปนประจ าทกวน๖๓

๕๙สมภาษณ พระพพฒนศาสนกจวธาน, รองเจาคณะอ าเภอพระนครศรอยธยา, ๒๑ สงหาคม

๒๕๕๘. ๖๐สมภาษณ นางสาวอจฉรา ออนจนทร, ผอ านวยการส านกงานวฒนธรรมจงหวดพระนครศรอยธยา,

๒๔ สงหาคม ๒๕๕๘. ๖๑สมภาษณ นายจารภทร ธฆมพร, ผอ านวยการกลมสงเสรมศาสนา ศลปะ และวฒนธรรมส านกงาน

วฒนธรรมจงหวดพระนครศรอยธยา , ๒๔ สงหาคม ๒๕๕๘. ๖๒สมภาษณ พระปลดสมพงษ กวว โส, ดร., เลขานการรองเจาคณะอ าเภอพระนครศรอยธยา, ๒๒

สงหาคม ๒๕๕๘. ๖๓สมภาษณ พระมหาเวชยนต เวชยนโต, เลขานการเจาคณะจงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๐

สงหาคม ๒๕๕๘.

๑๗๖

๕) ดานสภาพการแขงขน คแขงหรอผรวมมอ ผลการวจยพบวา ๕.๑ มความรวมมอระหวางหนวยงานราชการ คณะสงฆ ชมชน และประชาชนเปนอยางด ๕.๒ มการเปรยบเทยบฐานขอมลของผสมครของแตละจงหวด ระดบอ าเภอ ระดบต าบล ระดบหมบาน ระดบโรงเรยน และระดบหนวยงานทกวน๖๔ ๖) ดานประชากรทวไป ประชาชนกลมเปาหมาย สงคมและชมชน ผลการวจยพบวา ๖.๑ ประชาชนใหความรวมมอและสนใจเขารวมสมครในโครงการจ านวนมาก ๖.๒ ชมชนเกดความตนตว และรวมด าเนนโครงการ ประสานงานกบประชาชนในชมชนของตนเอง๖๕ ๔.๒.๔ อปสรรคของการด าเนนงานโครงการหมบานรกษาศล ๕ จากการสมภาษณผใหขอมลส าคญ พบวา อปสรรคของการด าเนนงานโครงการหมบานรกษาศล ๕ ของชมชนวดท าการอง ต าบลบ านป อม อ าเภอพระนครศรอย ธยา จ งหวดพระนครศรอยธยา ประกอบดวย ๑) ดานสงคมและวฒนธรรมขนบธรรมเนยมประเพณ ความเชอ ผลการวจยพบวา ๑.๑ ประชาชนเกดความกลวในการใหขอมลสวนตว เชน รหสประจ าตวประชาชน เบอรโทรศพท เปนตน๖๖ ๑.๒ ประชากรชาวพทธมจ านวนนอย ๒) ดานเศรษฐกจสภาพแวดลอมภมอากาศ ภมประเทศ ผลการวจยพบวา ๒.๑ ชมชนวดทาการองประสบปญหาน าทวม น าแลง ภยพบต บอยครง ๒.๒ ครอบครวสวนใหญมฐานะปานกลาง๖๗ ๓) ดานสภาพการเมอง กฎหมายนโยบายของภาครฐ รฐบาล แผนพฒนา ตลอดไปถงระเบยบขอบงคบซงออกโดยรฐผลการวจยพบวา ๓.๑ โครงการสามารถปรบเปลยนไดตามนโยบายของรฐ หรอคณะสงฆ ๓.๒ เปนโครงการใหมมความเสยงสง ๓.๓ มการจดท าหลายโครงการในระยะเวลาเดยวกน๖๘ ๔) ดานเทคโนโลยสารสนเทศผลการวจยพบวา

๖๔สมภาษณ พระปลดยทธภ ม ส รส าโร , เลขานการเจ าคณ ะอ าเภอบางปะหนจ งหวด

พระนครศรอยธยา, ๒๓ สงหาคม ๒๕๕๘. ๖๕สมภาษณ นายพชต เชาวชาญ, ชาวบานต าบลบานปอม จงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๕ สงหาคม

๒๕๕๘. ๖๖สมภาษณ นายอนนต ตรงคเรอง, ชาวบานต าบลบานปอม จงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๕

สงหาคม ๒๕๕๘. ๖๗สมภาษณ นายฤทธเดช บวเปลงศร, ส านกงานพระพทธศาสนาจงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๓

สงหาคม ๒๕๕๘. ๖๘สมภาษณ นายจารภทร ธฆมพร, ผอ านวยการกลมสงเสรมศาสนา ศลปะ และวฒนธรรมส านกงาน

วฒนธรรมจงหวดพระนครศรอยธยา , ๒๔ สงหาคม ๒๕๕๘.

๑๗๗

๔.๑ ขาดวสดอปกรณในการจดเกบขอมลททนสมยและเพยงพอ ๔.๒ ระบบอนเตอรเนตมปญหา ชาและลม๖๙ ๕) ดานสภาพการแขงขน คแขงหรอผรวมมอ ผลการวจยพบวา ๕.๑ มการแขงขนกนเองในเชงปรมาณสง ๕.๒ ขาดรวมมอการจากผน าทองถนบางคน๗๐ ๖) ดานประชากรทวไป ประชาชนกลมเปาหมาย สงคมและชมชน ผลการวจยพบวา ๖.๑ ประชาชนยงขาดความเขาใจเกยวกบโครงการ วตถประสงคของโครงการ และขนตอน วธการด าเนนการ และผลประโยชนทจะไดรบจากโครงการ๗๑ ตารางท ๔.๒ ผลการวเคราะหสภาพแวดลอมภายนอกของโครงการการสรางความปรองดอง

สมาน ฉ น ท ด ว ยก ารข บ เคล อน โครงก ารห ม บ าน ร กษ าศ ล ๕ จ งห ว ดพระนครศรอยธยา

ประเดนภายนอก

อปสรรค (Threat) โอกาสพฒนา (Opportunity) ดาน ๑) ดานสงคมและวฒนธรรมขนบธรรมเนยมประเพณ ความเชอ

๑.๑ ประชาชนเกดความกลวในการใหขอมลสวนตว ๑.๒ มประชากรชาวพทธนอย

๑.๑ มประวตศาสตรความเปนมาอนยาวนาน ๑.๓ มการสงเสรมศลปวฒนธรรม ขนบธรรมเนยมประเพณทเปนเอกลกษณของตนเองตลอดทงป

๒) ดานเศรษฐกจสภาพแวดลอมภมอากาศ ภมประเทศ

๒.๑ ประสบปญหาน าทวม น าแลง ภยพบต บอยครง ๒.๒ ครอบครวสวนใหญมฐานะปานกลาง

๒.๑ ประชากรสวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรรม และอตสาหกรรม ๒.๒ เปนเมองมรดกโลก มชอเสยงดานการอนรกษโบราณสถานโบราณวตถ

๖๙สมภาษณ พระมหาเวชยนต เวชยนโต, เลขานการเจาคณะจงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๐

สงหาคม ๒๕๕๘. ๗๐สมภาษณ นางสาวอจฉรา ออนจนทร, ผอ านวยการส านกงานวฒนธรรมจงหวดพระนครศรอยธยา,

๒๔ สงหาคม ๒๕๕๘. ๗๑สมภาษณ นายอนนต ตรงคเรอง, ชาวบานต าบลบานปอม จงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๕

สงหาคม ๒๕๕๘.

๑๗๘

ตารางท ๔.๒ ผลการวเคราะหสภาพแวดลอมภายนอกของโครงการการสรางความปรองดองสมาน ฉ น ท ด ว ยก ารข บ เคล อน โครงก ารห ม บ าน ร กษ าศ ล ๕ จ งห ว ดพระนครศรอยธยา (ตอ)

ประเดนภายนอก

อปสรรค (Threat) โอกาสพฒนา (Opportunity) ดาน

๒.๓ มแหลงทองเทยวดานโบราณสถาน ศลปวตถ ขนบธรรมเนยมประเพณ และแหลงทองเทยวสวนใหญเปนวดวาอาราม

๓) ดานสภาพการเมอง กฎหมายนโยบายของภาครฐ รฐบาล แผนพฒนา ตลอดไปถงระเบยบขอบงคบซงออกโดยรฐ

๓.๑ โครงการสามารถปรบเปลยนไดตามนโยบายของรฐ หรอคณะสงฆ ๓.๒ เปนโครงการใหมมความเสยงสง ๓.๓ มการจดท าหลายโครงการในระยะเวลาเดยวกน

๓.๑ ตอบสนองนโยบายของรฐบาลชดปจจบน ๓.๒ เหนชอบจากมหาเถรสมาคม และส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต

๔) ดานเทคโนโลยสารสนเทศ

๔.๑ ขาดวสดอปกรณในการจดเกบขอมลททนสมยและเพยงพอ ๔.๒ ระบบอนเตอรเนตมปญหา ชาและลม

๔.๑มการน าเอาระบบเทคโนโลยสารสนเทศมาใชในการจดเกบและเผยแผขอมลของโครงการ ๔.๒ มการปรบปรงระบบฐานขอมลและเวบไซตเปนประจ าทกวน

๕) ดานสภาพการแขงขน คแขงหรอผรวมมอ

๕.๑ มการแขงขนกนเองในเชงปรมาณสง ๕.๒ ขาดรวมมอการจากผน าทองถนบางแหง

๕.๑ มความรวมมอระหวางหนวยงานราชการ คณะสงฆ ชมชน และประชาชนเปนอยางด ๕.๒ มการเปรยบเทยบฐานขอมลของผสมครของแตละจงหวด ระดบอ าเภอ ระดบต าบล ระดบหมบาน ระดบโรงเรยน และระดบหนวยงานทกวน

๑๗๙

ตารางท ๔.๒ ผลการวเคราะหสภาพแวดลอมภายนอกของโครงการการสรางความปรองดองสมาน ฉ น ท ด ว ยก ารข บ เคล อน โครงก ารห ม บ าน ร กษ าศ ล ๕ จ งห ว ดพระนครศรอยธยา (ตอ)

ประเดนภายนอก

อปสรรค (Threat) โอกาสพฒนา (Opportunity) ดาน ๖) ดานประชากรทวไป ประชาชนกลมเปาหมาย สงคมและชมชน

ประชาชนยงขาดความเขาใจเกยวกบโครงการ วตถประสงคของโครงการ และขนตอน วธการด าเนนการ และผลประโยชนทจะไดรบจากโครงการ

๖.๑ ประชาชนใหความรวมมอและสนใจเขารวมสมครในโครงการจ านวนมาก ๖.๒ ชมชนเกดความตนตว และรวมด าเนนโครงการ ประสานงานกบประชาชนในชมชนของตนเอง

เมอน าผลการวเคราะหสภาพแวดลอมภายในและภายนอกของโครงการการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา มาเปรยบเทยบกน สามารถสรปเปนประเดนกลยทธไดดงน

๑๘๐

ตารางท ๔.๓ สรปประเดนการวเคราะห (SWOT Matrix) การสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา

ประเดนภายนอก

โอกาส (O) ๑) เปนแหลงทองเทยวทส าคญ ๒) ตอบสนองนโยบายของรฐบาลชดปจจบน ๓) ผานการเหนชอบจากมหาเถรส ม า ค ม แ ล ะ ส า น ก ง า นพระพทธศาสนาแหงชาต ๔) มการน าเอาระบบเทคโนโลยสารสนเทศมาใช ๕ ) ม ค ว าม ร ว ม ม อ ร ะห ว า งหน วยงานราชการ คณะสงฆ ชมชน และประชาชนเปนอยางด ๖) ชมชนเกดความตนตว

อปสรรค (T) ๑) ประชาชนเกดความกลวในการใหขอมลสวนตว ๒) ประชากรสวนใหญ หาเชากนค า ๓) โครงการสามารถปรบเปลยนไดตามนโยบายของรฐ หรอคณะสงฆ ๔) ระบบอนเตอรเนตมปญหา ชาและลม ๕) ประชาชนยงขาดความเขาใจเกยวกบโครงการ วตถประสงคของโค รงก าร และข น ตอน ว ธ ก ารด าเนนการ และผลประโยชนทจะไดรบจากโครงการ

ประเดนภายใน

จดแขง (S) ๑ ) ผ บ ร ห า ร ม ว ส ย ท ศ น แ ล ะสนบสนนโครงการ ๒) บคลากรมความช านาญ ๓) มการสนบสนนงบประมาณ ๔) มศนยอ านวยความสะดวกระดบอ าเภอ ๕) มคณะกรรมการบรหารโครงการ ๖) มการก ากบและตดตามโครงการ

SO Attack

(ลย, เดนหนา, รก, ฉวยโอกาส) จดตงศนยอ านวยการกลางและศนยอ านวยความสะดวกระดบชมชนทมประสทธภาพ

ST Maintain

(รกษาระดบ, ท าลายอปสรรค) จดอบรมประชาชน สร า งความรความเขาใจในการรกษาศล ๕ และขบเคลอนหมบานรกษาศล ๕ ระดบ ๒ อยางตอเนอง

จดออน (W) ๑) ขาดบคลากรในการบนทกขอมล ๒) ขาดงบประมาณด าเนนการ

โครงการ ๒ ๓) ขาดศนยบนทกขอมลขนาดใหญ ๔) ขาดการถายทอดแผนปฏบตการ ๕) ขาดเครองมอในการก ากบตดตาม

และประเมนผลทมคณภาพ ๖) เนนเชงปรมาณมากเกนไป

WO Stabilization

(ปรบปรงแกไข, ฟนฟ) พฒนาศกยภาพของบคลากรและสรางจตอาสาในการปฏบตงานใหเพมมากขน เนนการประสานงานระหวางบ าน ว ด และชมชน (บวร)

WT Retrenchment

(ถอย, ชะลอ, ลด, หน) สรางเครองมอในการก ากบตดตามและประเมนผลการด าเนนโครงการทมคณภาพ

๑๘๑

จากตารางท ๔.๓ พบวา เมอน าประเดนภายในและภายนอกมาวเคราะหเปรยบเทยบกน ท าใหผวจยไดแนวทางในการขบเคลอนโครงการดงน

ดานท ๑ SO ไดแก จดตงศนยอ านวยการกลางและศนยอ านวยความสะดวกระดบชมชนทมประสทธภาพ เชน มวสดอปกรณในการบนทกและจดเกบขอมล เปนศนยประสานงานและขบเคลอนโครงการ มการด าเนนกจกรรมอยางตอเนอง

ดานท ๒ ST ไดแก จดอบรมประชาชน สรางความรความเขาใจในการรกษาศล ๕ รวมถงสถานศกษา หนวยงานราชการ โรงงาน และชมชนอยางตอเนอง จดท าเอกสาร แผนพบและสอการสอนเพอเผยแพรโครงการใหทวถง และขบเคลอนหมบานรกษาศล ๕ ระดบ ๒ อยางตอเนองตามนโยบายของคณะสงฆ

ดานท ๓ WO ไดแก พฒนาศกยภาพของบคลากรทงบรรพชตและคฤหสถ และสรางจตอาสาในการปฏบตงานใหเพมมากขน เนนการประสานงานระหวางบาน วด และชมชน (บวร)

ดานท ๔ WT ไดแก สรางเครองมอในการก ากบตดตามและประเมนผลการด าเนนโครงการทมคณภาพ ขอความรวมมอจากสถาบนการศกษาของจงหวด เชน มหาวทยาลย วทยาลย เปนตน ในการชวยสรางเครองมอในการก ากบตดตามและประเมนผลทมคณภาพจากผเชยวชาญ มการรายงานผลการด าเนนงานทงเชงปรมาณและคณภาพอยางตอเนอง

๔.๒.๕ ภาวะผน าของโครงการ จากการสมภาษณผใหขอมลส าคญ พบวา ภาวะผน าของโครงการการสรางความ

ปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษา ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา นน สามารถสรปไดดงน

ในปจจบนสงคมไทยมความคาดหวงและมความตนตวทจะไดผน า ผบรหารทเปนคนด มความซอสตย มความตงใจในการบรหารงานเพอประโยชนสขของประชาชนสวนรวม ซงการทจะเปนผน า ผบรหารทดพฤตกรรมอนพงประสงคไดนนควรตองมคณธรรมพนฐานตอไปน

๑. มคณธรรมตอตนเอง คอ มการครองตนอยางเหมาะสม ๒. มคณธรรมตอผรวมงาน คอ มการครองคนอยางเหมาะสม ๓. มคณธรรมตอหนาทการงาน คอ มการครองงานอยางเหมาะสม๗๒ การพฒนาตนโดย ๑) การประชม อบรม สมมนา ศกษา ดงาน ศกษาตอ ๒) การจดท างานวจย ๓) การจดท านวตกรรม ๔) โครงงาน ชนงานและน าเสนอ ๕) การพฒนางานในภาระรบผดชอบ งานทไดรบมอบหมาย

๗๒สมภาษณ พระพพฒนศาสนกจวธาน, รองเจาคณะอ าเภอพระนครศรอยธยา, ๒๑ สงหาคม

๒๕๕๘.

๑๘๒

๖) การครองตนโดยเฉพาะอยางยงกบผใตบงคบบญชาผบรหารควรปกครองดวยหลกธรรมพรหมวหาร ๔ แบบพปกครองนอง พอแมปกครองลก ดแลเอาใจใส เอออาทร ใหความรก ความเหนใจซงกนและกน รบฟงขอเสนอแนะตาง ๆ เปดใจกวาง สรปปญหาอนเปนแนวทางพฒนาใหความชวยเหลอในสวนทเกยวของตอไป

๗) สต สมปชญญะ คอความรตว ผน าตองรตวเองตลอกเวลาเพอใหการประพฤตปฏบตมขอผดพลาดนอยทสด

๘) หรโอตปปะ หร คอการละอายตอความชว โอตปปะคอการเกรงกลวตอบาป ๙) ขนต โสรจจะ ขนต คอความอดทนตอความตรากตร า อดทนตอความทกข อดทนตอ

ถอยค าทท าใหเจบใจ โสรจจะ คอความสงบเสงยมเจยมตว ไมหยงยะโส ไมโออวด ไมยกตนเสมอทาน ๑๐) สปปรสธรรม ๗ ไดแกการเปนผรจกเหต รจกผล รจกกาลเวลา รจกประมาณ รจก

ชมชน รจกบคคล และรจกตนเอง ๑๑) โดยการคนควาหาความรอยางสม าเสมอ แลวน าความรมาใชในการเรยนการสอน

เปดโอกาสใหตนเองไดรบความรใหม โดยเขารวมการอบรมสมมนาทางวชาชพครในสาขาทเกยวของท าวจยในชนเรยน สรางนวตกรรมทเปนประโยชนในการเรยนการสอน มการประเมนตนเองเพอการพฒนา และทส าคญ ศกษาหาความรทางดานธรรมมะ เพอใชในการด าเนนชวต ยกระดบจตใจตนเองใหสงขน และชวยขดเกลาความประพฤต ของนกเรยน

การพฒนาคนโดย ๑) จดท าโครงสรางการบรหาร ๒) วางคนใหเหมาะกบงาน ๓) ตรวจสอบ ก ากบ ตดตาม ประเมนผล ใหการยอมรบ ๔) ใหสวสดการเชนใหประชม สมมนา ศกษาดงาน ใหศกษาตอ ๕) ผบรหารตองยดมนในกฎระเบยบขอบงคบ ขอก าหนด และวนย-จรรยาบรรณวชาชพ

ของขาราชการอยางเครงครด ครบทกประการ ทงนเปนตวอยางของผใตบงคบบญชา เพอนรวมงาน และผอนทไดพบเหนเกดความรก เคารพเลอมใสศรทธาในตวผบรหาร

๖) พรหมวหาร ๔ คอ มเมตตา กรณา มทตา อเบกขา ๗) สงคหวตถ ๔ ไดแก ทาน ปยะวาจา อตถจรยา สมานตตา ๘) โดยการเปดโอกาสใหบคลากรไดรบความรใหมโดยเขารวมการอบรวมสมมนาทาง

วชาชพครในสาขาทเกยวของสงเสรมและสนบสนน บคลากรทมความประสงคจะศกษาตอ ศกษางานและจดคนใหเหมาะกบงาน สรางทมงาน มการตรวจสอบ ตดตามและประเมนผล นาจะมการใหเบยเลยงคณะครทไปท างานใหแกโรงเรยนในชวงนอกเวลาท างาน และหาวธการใหคณะครและบคลากรไดรบเงนเดอนทสงขน และไดรบสวสดการในดานตางๆ ใหเทยบเทาโรงเรยนอน ๆ ในมาตรฐานเดยวกน เพราะถาคณะครและบคลากรพงพอใจในผลตอบแทนทไดรบ จะมความรสกรกในงานของตนและท างานอยางมประสทธภาพ จะไมใชเวลาไปท างานพเศษอนๆซงสงผลกระทบตองานหลก

การพฒนางานโดย ๑) รวมกนพฒนา ปรบปรง งานของตนเอง งานของโรงเรยน งานของสวนรวมเพอใหด

ขน สวยขน มคายงขน ใหมประสทธภาพมากขน เปนทยอมรบ และมมลคามากขน

๑๘๓

๒) สรางเครอขายในการพฒนางานของโรงเรยน ๓) สรางโอกาสในการพฒนาดวยเทคโนโลยมากขน ๔) สงผลงานเขาประกวด/ น าเสนอสสงคม และประชาสมพนธ ๕) ใหความส าคญกบการมสวนรวมระหวางผบงคบบญชากบผปฏบตงาน ในการผลกดน

ผลการปฏบตงานใหสงขน และสอดคลองกบทศทาง เปาหมาย ผลสมฤทธตอภารกจขององคกร โดยมการน าตวชวดผลงานหลกมาใชเปนเครองมอก าหนดเปาหมายการท างานของบคคลรวมกน ซงผบงคบบญชาสามารถตดตามผลการปฏบตงาน หาแนวทางในการพฒนาผปฏบตงาน และประเมนผลการปฏบตงานตามตวชวดผลงานหลกทก าหนดนนๆ เพอจะไดใหสงจงใจส าหรบการเสรมสรางแรงจงใจใหแกผปฏบตงานทมผลการปฏบตงานด เกดผลสมฤทธตอภารกจขององคกร

๖) ใหความกาวหนาแกผบงคบบญชา ผบรหารควรสนบสนนใหผใตบงคบบญชาทมความรความสามารถ เปนคนดมคณธรรม ใหสามารถเลอนยศเลอนต าแหนง มความกาวหนาในหนาทการงานตามศกยภาพของแตละบคคลดวยความจรงใจ

๗) บรณาการโดย ยดหลกธรรมาธปไตย คอ ความถกตอง เหตและผล สงเสรม สนบสนน ใหเกดการพฒนา

๘) จะตองเปนผประสานงานและประสานประโยชนขององคกรใหเกดประโยชนรจกใชทรพยากรใหคมคา โดยเฉพาะทรพยากรบคคลจะตองเขาใจเขาถงและพฒนารอบรและมขอมลทนสมย

๙) อทธบาท ๔ ไดแกฉนทะ วรยะ จตตะ วมงสา ๑๐) โดยการจดวางคนใหเหมาะสมกบงาน สรางขวญและก าลงใจ สรางทมงานทเขมแขง

สนบสนนอปกรณการเรยนการสอนททนสมย โดยเฉพาะดานเทคโนโลย สงเสรมในคณะครและนกเรยนสงผลงานเขาประกวด หรอสงตวแทนเขาแขงขน ในกจกรรมตางๆ และจดสรรงบประมาณส าหรบการน านกเรยนไปแขงขนในทตางๆ พรอมทงจดงบประมาณส าหรบรางวล หรอคาตอบแทนตามความเหมาะสม อาจจะมงบประมาณส าหรบการศกษาดงานประจ าปการศกษา

ผน าทดตามหลกพทธธรรม ประกอบดวย๗๓ ๑. จกขมา หมายถงมองการณ ไกล เปนลกษณะของผบรหารทมวสยทศน รถง

สถานการณ ทจะเกดขนและวางแผนงานเตรยมการ ลวงหนา ทงการก าหนดเปาหมาย สรางทมงาน สรางมาตรฐานในการท างาน เปนลกษณะของผน าทด เปนผมสายตาทกวางไกล มองความถก และความผดพลาด ใหออกเพอน ามาแกไข

๒. วธโร หมายถงการจดการธระไดอยางมออาชพ มความเชยวชาญ รจดวางคนใหถกกบงาน รจกใชอทธพลในการท างาน สรางการยอมรบ ท าตนใหเปนตวอยาง ท างานเปนทม สรางขวญก าลงใจ มกตกาและมมาตรฐานเดยวกน เปนตนเปนผเชยวชาญในการตดสนใจ

๓. นสสยสมปนโน สามารถเปนพงพาอาศยของผอนได มมนษยสมพนธทด มความซอตรง สามารถท าใหทกคนรกองคกร สนกกบการท างาน มความสามารถในการสอสาร และ

๗๓สมภาษณ นางสาวอจฉรา ออนจนทร, ผอ านวยการส านกงานวฒนธรรมจงหวดพระนครศรอยธยา,

๒๔ สงหาคม ๒๕๕๘.

๑๘๔

ประสานงานใหทกฝายท างานในแนวทองคกรตองการ และท าดวยความเตมใจ ภมใจพงพาผอนไดเพราะมความเปนคนมมนษยสมพนธด

สรปไดวา ลกษณะภาวะผน าของโครงการนบไดวามคามส าคญตอโครงการอยาง หากไดผน าทไมด คดโกง กจะท าใหโครงการลมเลว ไมประสบผลส าเรจ ประการส าคญคอผน าจะตองรจ กฝกฝนตนเองอยตลอดเวลา เชน พฒนาทกษะความร ความช านาญ กมคณธรรมประจ าใจ การฝกฝนตนเองอยตลอดเวลา เปนตน ประการตอมาคอการรจกพฒนาผอน ผอยใตบงคบบญชา ใหมความร ความสามารถ และพรอมในการพฒนาศกยภาพของตนเองอยตลอดเวลา และประการสดทายคอการพฒนางานใหมประสทธภาพและประสทธผล มการก ากบตดตามงานและประเมนผลโครงการเปนระยะ กจะท าใหโครงการเกดปญหาขอผดพลาดนอยทสด ประการสดทายผน าจะตองมวสยทศนกวางไกล (จกขมา) บรหารงานอยางมออาชพ (วธโร) และมมนษยสมพนธทด (นสสยสมปนโน) กจะกลายเปนผน าทดและมคณภาพ

๔.๒.๖ พฤตกรรมการด าเนนชวตตามหลกศล ๕ ของประชาชนชมชนวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา

โครงการหมบานรกษาศล ๕ ทด าเนนการในพนทชมชนวดทาการองมภาคสวนตางๆ ทเกยวของกบชมชนไดเขามามสวนรวมหลายองคกรดวยกนโดยมบทบาทหนาทในการด าเนนการแตกตางกนไปตามภารกจทก าหนด ทงน ทกองคกรลวนแลวแตมเปาหมายในการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ ไปสความส าเรจตามเจตนารมณของเจาประคณสมเดจพระมหารชมงคลาจารย

จากการลงพนทเกบขอมลภาคสนาม ผวจยไดสมภาษณผใหขอมลส าคญดวยวธการสมภาษณเชงลกในประเดนทเกยวของกบพฤตกรรมการด าเนนชวตตามหลกศล ๕ พบวาประชาชนชมชนวดทาการองมการด าเนนชวตตามหลกศล ๕ ดงรายละเอยดตอไปน

๑) การด าเนนชวตตามหลกศล ๕ ขอท ๑ การไมฆาสตว งดเวนจากการเบยดเบยน กนและกน จากการสมภาษณ พบวา คนในชมชน และคนทเปนสาม ภรรยา มการทะเลาะววาทกนนอยมาก อาจมการท ารายรางกายบางแตไมบอยมกจะเปนพวกวยรนทตดยาเสพตดชาวบาน ในชมชนวดทาการองมการสมาทานศล ๕ โดยการรบศล ๕ จากวดทาการองในวนธมมสสวนะทกวนพระ ๘ ค า และ ๑๕ ค าเฉพาะในชวงเขาพรรษา และมการตกบาตรพระสงฆทกวนเทศกาลวนส าคญตางๆ และวนส าคญของชาต พระมหากษตรย ซงจะจดปละ ๒ ครง โดยจะมคนมารวมงานเปนจ านวนมาก ทางวดจะประกาศเสยงตามสายใหชาวบานไดทราบ ชาวบานกจะมารวมกนท าบญ ชาวบานในชมชนวดทาการองยงคงมความผกพนกบพระพทธศาสนาโดยการเขาวดปฏบตธรรม แตจากการสงเกตของผวจยพบวา สวนใหญผทเขาวดจะเปนชาวบานทมอายมาก๗๔ สวนคนรนใหมจะตดภาระในเรองการท างานจงไมไดเขาวด แตจะท าบญตามโอกาส ทงนการสมาทานศล ๕ กจะสมาทานตามโอกาส โดยเฉพาะศลขอท ๑ ชาวบานมองวาเปนสงทปฏบตไดงาย เนองจากการด าเนนชวตของชาวบานสวนใหญในปจจบน อาศยซออาหารจากตลาดนดมาด าเนนชวต ความทนสมย ความสะดวกในการด ารงชวตของชาวบานไดสงผลใหเกดการปฏบตตามหลกศล ๕ โดยทางออมไปพรอมกน

๗๔สงเกตการณ ชมชนวดท าการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอย ธยา จ งหวด

พระนครศรอยธยา, ๒๕ สงหาคม ๒๕๕๘.

๑๘๕

ขณะเดยวกนยงแสดงวาประชาชนชมชนวดทาการองมความเขาใจอยางถกตองในการรกษาศล และสามารถปรบใหสอดคลองกบการด ารงชวต๗๕

นอกจากน ชาวบานชมชนวดทาการองยงมเจาอาวาสวดทาการองเปนศนยรวมจตใจ ดงทมผใหขอมลส าคญกลาววา

“ชมชนวดทาการองอยรวมกนอยางสนตสข ไมวาจะนบถอศาสนาอะไรกตาม เพราะคนในชมชนมท พงทางจตใจ คอ หลวงพอยม พระประธานในอโบสถ นอกจากนเมอชาวบานมปญหากมกจะมาปรกษากบหลวงพอเจาอาวาส ทานใจด และชอบชวยเหลอชาวบาน ปญหา อาชญากรรมกมนอย เพราะมวดคอยดแล”๗๖

จากค าพดดงกลาว แสดงใหเหนถงบทบาทความเปนผน าของเจาอาวาสทชาวบานใหความเคารพนบถอ และเปนผทสามารถจดการปญหาความขดแยงในชมชนได

๒) การด าเนนชวตตามหลกศล ๕ ขอท ๒ การไมลกทรพยการงดเวนจากการถอเอาสงทเจาของมไดใหดวยอาการแหงการขโมย ไมวาทรพยนนจะอยในทใดๆ กตาม การประพฤตในการละความมกงาย เอารดเอาเปรยบ เสยสละ เออเฟอเผอแผ มน าใจ มเมตตาธรรม ขอมลจากการสมภาษณพบวาทางวดเปนศนยกลางในการสรางรายไดและอาชพใหแกคนในชมชน ประชาชนสามารถน าเอาอาหารการกน มาคาขายทวดไดตลอดเวลา โดยเสยคาบ ารงสถานท คาน าคาไฟใหวดเพยงวนละ ๕๐ บาทเทานน ซงคมคา เพราะมนกทองเทยวมาก นอกจากนทางวดยงเปดโอกาสใหเดกและเยาวชนมาชวยงานทวด ฝกหดการท ามาหากน และทกษะดานตางๆ นอกจากนยงไดคาจางอกดวย ท าใหเดกและเยาวชนมรายไดเลยงครอบครว ปญหาเดกขโมย หรอโจรกรรมคอนขางนอยมาก ดงทมผใหขอมลส าคญ ไดกลาววา

“วดทาการอง เปนศนยกลางสรางรายไดใหแกชมชนอยางแทจรง มทงตลาดนาและตลาดบก เดกและเยาวชนกสามารถสรางรายไดได หลวงพอใหความชวยเหลอเดกๆ และชาวบาน ใครเดอดรอนมาหลวงพอกชวยเหลอ ไมไดใหเงน แตใหทางทามาหากน สอนใหชวยเหลอตนเอง ”๗๗

จากขอมลดงกลาวแสดงใหเหนวาการปฏบตตามศลขอ ๒ เปนสนตภาพทางตรงและทางออมซงกระท าไดดวยตนเอง ไมวาจะเปนจากการลวงละเมดโดยตรงอนเปนพฤตกรรมทแสดงออกซงหนาและท าดวยตวเอง ไมวาจะเปนการเวนจากพฤตกรรมโกง การลกขโมย รวมถง

๗๕สมภาษณ นายอภชาต สขสมบรณ , นายกองคการบรหารสวนต าบลบานปอมจงหวด

พระนครศรอยธยา, ๒๕ สงหาคม ๒๕๕๘. ๗๖สมภาษณ นายอนนต ตรงคเรอง, ชาวบานต าบลบานปอม จงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๕

สงหาคม ๒๕๕๘. ๗๗สมภาษณ นายพชต เชาวชาญ, ชาวบานต าบลบานปอม จงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๕ สงหาคม

๒๕๕๘.

๑๘๖

พฤตกรรมทจรตทกประเภท ซงชมชนนมความประพฤตทมระเบยบวนย ยดหลกการด าเนนชวตดวยการสงเสรมหลกสจรตธรรมและความเอออาทร ชวยเหลอเกอกลซงกนและกน เปนปจจยสงเสรม การแสวงหาปจจย ๔ ดวยความสจรตและจากขอมลส าคญยงพบวาประชาชนชมชนวดทาการองมส านกของการพฒนาชมชนอยางยงยน

๓) การด าเนนชวตตามหลกศล ๕ ขอท ๓ การไมประพฤตผดในกามส าหรบศล ๕ ขอท ๓ การไมประพฤตผดในกาม ชาวบานชมชนวดทาการองมการด ารงชวตตามแบบวถชวตดงเดม การอบรมและปลกฝงเดก และเยาวชน ไมใหประพฤตผดในกามนน สวนใหญจะด าเนนการโดยครอบครว ญาตผใหญ ชาวบานมความเหนวา พอแมควรเปนตวอยางทด และจะสอนลกกนเอง มการคยกนภายในบานสงผลใหเมอลกมปญหากสามารถปรกษาโดยไมอายพอแม เดกและเยาวชนในชมชนไมมการมวสมทางเพศ นอกจากน ตวอยางวถชาวบานทปฏบตเปนปกตแตสงผลในการสรางเสรมความอบอนในครอบครว ไดแก การรบประทานอาหารเยนรวมกนเปนโอกาสท พอแม จะคอยอบรมสงสอน ตกเตอน และการท าบญทวดในวนส าคญๆ ครอบครวชาวดทาการองจะชวนกนเขาวดทงพอ แม ลกในชมชนไมมคดขมขนหรอคดเกยวกบเพศ ไมมซองโสเภณสวนมากเวลามปญหาในครอบครวจะนงพดคยกน บางครอบครวใชสอททนสมยในการเขาใจลก เชน เฟสบคและไลน การดโทรทศนกบลก การพดคยกบลก เพอสรางความเขาใจกนในครอบครว ดงผใหขอมลส าคญ ไดกลาววา

“ชมชนวดทาการอง เปนครอบครวขนาดใหญ บานหลงหนงกมทงพอแมลกและปยาตายาย เปนครอบครวทอบอน ผใหญสอนลกหลานด ลกหลานกเชอฟงพอแม ปญหาชสาวกมนอย เพราะมแบบอยางทด”๗๘

นอกจากครอบครว โรงเรยนและวดกเปนสวนทมบทบาทส าคญในการสอนเพศศกษาแกเดกนกเรยนตามหลกสตร การจดอบรม การจดใหมการสวดมนตตอนเยน๗๙ ส าหรบชมชนวดทาการองมการดแลเดกทพอแมแยกทางกน ดวยการใชโรงเรยนเปนศนยกลางครจะเปนผคอยสงสอน และปลกฝงใหท าความด และใชวดเปนศนยกลางในการท ากจกรรม โดยใหครเปนสอกลาง

ผใหขอมลส าคญบางทาน ไดใหความเหนวา ในอดตเดกจะมความรบผดชอบสง การเรยนหนงสอจะหยดในวนโกนและวนพระ เดกจะอยกบพระ รบใชพระ ไปไหวพระกบพอแม ตางจากปจจบนทพอแมตองท างานหนกตองหารายไดมาจนเจอครอบครวท าใหการดแลไมทวถง หรอพอแมบางคนมฐานะด กมกเลยงลกแบบตามใจ ฉะนน เดกสมยใหมจงหางไกลพระ การสอนเพศศกษาสามารถเปรยบเทยบกบสจธรรมของชวต เชน ถาเรยนหนงสอแลวมเพศสมพนธกบเพอนชาย และเกดตงครรภอนาคตกจะเสยดงนน การปลกฝงใหลกหลานนบถอและปฏบตกจกรรมทางศาสนา เชน การ

๗๘สมภาษณ นายอภชาต สขสมบรณ , นายกองคการบรหารสวนต าบลบานปอมจงหวด

พระนครศรอยธยา, ๒๕ สงหาคม ๒๕๕๘. ๗๙สงเกตการณ ชมชนวดท าการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอย ธยา จ งหวด

พระนครศรอยธยา, ๒๕ สงหาคม ๒๕๕๘.

๑๘๗

ถอศล ฟงธรรม ถวายอาหารพระสงฆ การตระเตรยมกอนเขาวดเชน ดอกไม ธปเทยนฯลฯ ลวนแลวแตมประโยชนในการกลอมเกลาจตใจทงสน ดงผใหขอมลส าคญอกทานทกลาววา

“ไมมขาวคราวเกยวกบเรองการขมขน เพราะเปนหม บ านท ร จ กกนหมด พ อแม ต อ งให ความ เข าใจ คาปรกษาและความอบอนแกลก”๘๐

๔) การด าเนนชวตตามหลกศล ๕ ขอท ๔ งดเวนจากการพดโกหก การพดสอเสยด การพดเพอเจอและการพดค าหยาบจากการสมภาษณ สรปไดวา ในชมชนมการพดจาสภาพ ไมโกหก เมอมการเขารวมประชมกนกไมมความขดแยง ทกคนมอสระแสดงความคดเหนอยางเตมท สามารถแสดงออกถงความตองการของตนเองและหมคณะไดอยางตรงไปตรงมา โดยจะเหนไดจากเวลาทางวดจดกจกรรมทเปนสวนรวม ซงการด าเนนการดงกลาว จะสงผลออกไปถงการปฏบตตอกนในครอบครวและสงคม กรณเมอเกดความขดแยงกนในชมชน มการทะเลาะพดจาสอเสยดใหรายซงกนและกน ผน าชมชน เชน ก านน ผใหญบาน จะเปนผทหามปราม และตกเตอนลกบาน๘๑ แตโดยสวนใหญแลวในชมชนเวลามปญหากสามารถพดคยกนได การหลอกลวงใหไดรบความเดอดรอนจงไมม เนองจากชาวชมชนใชหลกธรรมในการแกไขปญหาความขดแยง ดงทผใหขอมลส าคญ ไดใหความเหนวา

“หลวงพอสอนใหเรารกกน ใหอภยกนเสมอ ทานสอนใหพดเพราะ พดแตความจรง เมอเราพดเพราะ พดแตค วามจร ง เร าก อ ย ก น แบ บ ม ค วามส ข ท กคน ก มความสข”๘๒

จากการใหขอมลดงกลาวแสดงใหเหนวา ศลขอท ๔งดเวนจากพดปด พดโกหก พดสอเสยด และหรอพดสอเสยด มความส าคญในการอยรวมกนของประชาชนชมชนวดทาการองและน ามาซงความสามคค ปรองดอง ตลอดจนการอยรวมกนอยางสงบสขนอกจากน จากการสงเกตของผวจยยงพบวาประชาชนชมชนวดทาการองมความภาคภมใจ และมความเชอมนในโครงการหมบานรกษาศล ๕ วา จะสามารถสรางความปรองดองสมานฉนทในชมชนไดจรง ดงจะเหนไดจากผใหขอมลส าคญหลายทานไดกลาวถงเรองน อาทเชน

“ศล ๕ มความสาคญมาก ทกคนในชมชนกรกษากนมานานแลว ทกคนตางรผดชอบชวด แมบางครงจะ

๘๐สมภาษณ พระปลดสมพงษ กวว โส, ดร., เลขานการรองเจาคณะอ าเภอพระนครศรอยธยา, ๒๒

สงหาคม ๒๕๕๘. ๘๑สงเกตการณ ชมชนวดท าการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอย ธยา จ งหวด

พระนครศรอยธยา, ๒๕ สงหาคม ๒๕๕๘. ๘๒สมภาษณ นายอภชาต สขสมบรณ , นายกองคการบรหารสวนต าบลบานปอมจงหวด

พระนครศรอยธยา, ๒๕ สงหาคม ๒๕๕๘.

๑๘๘

พลงเผลอสตไปบาง เพราะอารมณโกรธ แตพวกเรากเขาใจกนและใหอภยกนเสมอ”๘๓

จากขอมลทกลาวขางตน แสดงใหเหนวา การด าเนนชวตตามหลกศล ๕ สามารถลดความขดแยงในชมชน น ามาซงความสามคค ปรองดอง สงผลใหสามารถอยรวมกนอยางสงบสข

๕) การด าเนนชวตตามหลกศล ๕ ขอท ๕ งดเวนจากการดมน าเมาคอสราเมรย อนเปนของมนเมา รวมถงยาเสพตดตางๆ อนเปนทตงแหงความประมาท

จากการสมภาษณ พบวา ในชมชนมการสงเสรมกจกรรมหางไกลอบายมข อาทเชน การงดเหลาเขาพรรษา มการรณรงคเรองยาเสพตดไมมการขายบหร สรา และอบายมขบรเวณวดมการสงเสรม “ลานวดลานใจ”๘๔ สงเสรมการออกก าลงกาย (ลานกฬา)เพอชกน าใหชาวชมชนหางไกลจากอบายมขทงปวง นอกจากน วดและมสยดยงมพนททสามารถใชรวมกนอยางสนต๘๕ เวลาวดมงานมสยดกชวย ชาวบานกชวย เวลามสยดมงาน วดและชาวบานกชวย ท ากนแบบนมานาน เรองปญหายาเสพตดเมอกอนมปญหามาก ปจจบนลดนอยลง เพราะทางวดและชาวบานในชมชนกวดขน และรวมมอกนเปนอยางด ปญหาจงลดนอยลงมาก ดงจะเหนไดจากการใหขอมลจากผใหขอมลส าคญทานหนง ไดกลาววา

“เรามพนททใชรวมกน ไมแบงแยกศาสนา วาเปนของใคร ชาวพทธกใชได ชาวมสลมกใชได เวลาใครมงานกชวยกน สามคคกน ปญหายาเสพตดกลดนอยลง เพราะเราชวยกนสอดสองดแลลกหลานเราเปนอยางด”๘๖

จากการสมภาษณ การสงเกตพฤตกรรม และบรบทของชมชน สามารถสรปไดวาประชาชนชมชนวดทาการองมพฤตกรรมการด าเนนชวตตามหลกศล ๕ โดยมเจาอาวาสวดทาการองเปนศนยรวมจตใจ และเปนแบบอยางทดในการปฏบตตน นอกจากน ยงพบวา มการท างานเปนทม มผน าชมชนทเขมแขง ดงจะเหนไดจากค าใหสมภาษณของผใหขอมลส าคญหลายทาน ทมกจะระบถงการบรหารจดการรวมกนในกจการสวนรวม และการแกปญหาของชมชน อกทงยงพบวาประชาชนชมชนวดทาการองมส านกของการพฒนาชมชนอยางยงยนดวยการปลกฝงคานยมทดงามใหกบเดกและเยาวชนตลอดจนมทศนะวา การด าเนนชวตตามหลกศล ๕ สามารถลดความขดแยงในชมชน อนจะน ามาซงความสามคค สมานฉนท ปรองดอง สงผลใหสามารถอยรวมกนอยางสงบสข

๘๓สมภาษณ นายพชต เชาวชาญ, ชาวบานต าบลบานปอม จงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๕ สงหาคม ๒๕๕๘.

๘๔สงเกตการณ ชมชนวดท าการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอย ธยา จ งหวดพระนครศรอยธยา, ๒๕ สงหาคม ๒๕๕๘.

๘๕สงเกตการณ ชมชนวดท าการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอย ธยา จ งหวดพระนครศรอยธยา, ๒๕ สงหาคม ๒๕๕๘.

๘๖สมภาษณ นายอนนต ตรงคเรอง, ชาวบานต าบลบานปอม จงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๕ สงหาคม ๒๕๕๘.

๑๘๙

แผนภาพท ๔.๑ องคความรจากการวจย ทมา : KARONG MODEL, ๒๕๕๘

๔.๓ องคความรจากการวจย การศกษาวจยเรอง “การสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา”สามารถสรปองคความรไดดงน

โครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา

พฒนาศกยภาพของบคลากรและสรางจตอาสาในการปฏบตงานใหเพมมาก

ขน (บวร)

สรางเครองมอในการก ากบตดตามและประเมนผลการด าเนนโครงการทมคณภาพ

จดตงศนยอ านวยการกลางและศนยอ านวยความสะดวกระดบชมชนทม

ประสทธภาพ

จดอบรมประชาชน สรางความรความเขาใจในการ

รกษาศล ๕

๑) Planning (การวางแผน) ๒) Organizing (การจดองคการ) ๓) Staffing (การจดบคคลเขาท างาน) ๔) Directing (การสงการหรออ านวยการ) ๕) Coordinating(การประสานงาน) ๖) Reporting (การรายงานผลการปฏบตงาน) ๗) Budgeting (การงบประมาณ)

การสรางความปรองดองสมานฉนทเชงพทธ ๑) หลกความถกตอง ๒) หลกความเหมาะสม ๓) หลกความบรสทธ ๔) หลกความยตธรรม ๕) หลกพรหมวหารธรรม ๖) หลกความเสยสละ

ชมชนวดทาการอง จงหวดพระนครศรอยธยา

ศล ๕ เวนจากการฆาสตว

เวนจากการลกทรพย เวนจากการประพฤตผดในกาม

เวนจากการพดเทจ เวนจากการดมของมนเมา

ศล ๕ หลกประกนชวต

หลกประกนทรพยสน หลกประกนครอบครว

หลกประกนสงคม หลกประกนสขภาพ

๑๙๐

จากแผนภาพท ๔.๑ พบวา การสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา เกดจากการสงเคราะหทไดจากการสมภาษณผใหขอมลส าคญ และการสงเกตการณแบบไมมสวนรวมของผวจย สามารถอธบายแนวทางการขบเคลอนโครงการไดดงน แนวทางทหนง กลยทธการขบเคลอนโครงการหมบานศล ๕ ของชมชนวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา ประกอบดวย กลยทธทหนง จดตงศนยอ านวยการกลางและศนยอ านวยความสะดวกระดบชมชนทมประสทธภาพ เชน มวสดอปกรณในการบนทกและจดเกบขอมล เปนศนยประสานงานและขบเคลอนโครงการ มการด าเนนกจกรรมอยางตอเนอง กลยทธทสอง จดอบรมประชาชน สรางความรความเขาใจในการรกษาศล ๕ รวมถงสถานศกษา หนวยงานราชการ โรงงาน และชมชนอยางตอเนอง จดท าเอกสาร แผนพบและสอการสอนเพอเผยแพรโครงการใหทวถง และขบเคลอนหมบานรกษาศล ๕ ระดบ ๒ อยางตอเนองตามนโยบายของคณะสงฆ กลยทธทสาม พฒนาศกยภาพของบคลากรทงบรรพชตและคฤหสถ และสรางจตอาสาในการปฏบตงานใหเพมมากขน เนนการประสานงานระหวางบาน วด และชมชน (บวร)และ กลยทธทส สรางเครองมอในการก ากบตดตามและประเมนผลการด าเนนโครงการทมคณภาพ ขอความรวมมอจากสถาบนการศกษาของจงหวด เชน มหาวทยาลย วทยาลย เปนตน ในการชวยสรางเครองมอในการก ากบตดตามและประเมนผลทมคณภาพจากผเชยวชาญ มการรายงานผลการด าเนนงานทงเชงปรมาณและคณภาพอยางตอเนอง แนวทางทสอง การบรหารโครงการอยางมประสทธภาพโดยการบรหารงานตามหลก

๑ . การวางแผน (Planning) มการวางแนวทางในการปฏบตงานตลอดจนวธการปฏบตงานทมประสทธภาพเพอใหบรรลวตถประสงคและเปาหมายทวางไว

๒. การจดหนวยงาน (Organizing) มการจดโครงสรางอ านาจหนาทและการแบงสวนของงานใหเหมาะสมและลงตว

๓. การจดสายงานและการจดตวบคคล (Staffing) มการบรหารงานดานบคลากรอนไดแกการควบคมการปฏบตงานของบคลากรการสรางขวญและก าลงใจใหแกบคลากร

๔. การอ านวยการ (Direction) มการตดสนใจและสงการในการปฏบตงานของสวนตางๆใหด าเนนไปอยางมระเบยบแบบแผนทงในลกษณะงานทวไปและในลกษณะงานเฉพาะตลอดจนการใหค าแนะน าและควบคมการปฏบตงานในทกภาคสวน

๕. การประสานงาน (Coordinating) มการรวมมอกนของบคลากรในการปฏบตงานตามสวนตางๆใหประสานสอดคลองกนอยางกลมกลน มการประสานงานระหวางบาน วด ชมชน โรงเรยน และหนวยงานทเกยวของ

๖. การรายงาน (Reporting) มการรายงานผลการปฏบตงานของหนวยงานใหผบรหารงานและสมาชกของหนวยงานไดทราบถงความเคลอนไหวและความกาวหนาของกจการตางๆภายในหนวยงานและรายงานผลใหหนวยงานทเกยวของทราบ

๗. งบประมาณ (Budgeting) มการควบคมการใชจายใหรอบคอบและรดกมรวมถงการจดสรรงบประมาณและการจดท าบญช

๑๙๑

แนวทางทสาม ไดแก การสรางความปรองดองใหเกดขนในชมชนดวยการรกษาศล ๕ อยางเครงครด เพราะศล ๕ ไดชอวาเปนหลกประกนตางๆ เชน ศลขอทหนง เปนหลกประกนชวตศลขอทสอง เปนหลกประกนทรพยสน ศลขอทสาม เปนหลกประกนครอบครว ศลขอทส เปนหลกประกนสงคม และศลขอทหา เปนหลกประกนสขภาพ โดยผน าชมชนจะตองยดหลกการสรางความปรองดองสมานฉนท ๖ ประการคอ หลกความถกตอง หลกความเหมาะสม หลกความบรสทธ หลกความยตธรรม หลกพรหมวหารธรรม และหลกความเสยสละจะท าใหเกดบรรยากาศแหงความสมครสมานสามคคของคนในชมชน

บทท ๕

สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ การศกษาวจยเรอง “การสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา” มวตถประสงค ๒ ประการคอ ๑) เพอศกษากระบวนการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา และ ๒) เพอน าเสนอแนวทางการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา การวจยครงนใชเปนการศกษาโดยการใชการวจยแบบคณภาพ (Qualitative Research) ดวยการวจยเชงเอกสาร (Documentary Research) การสมภาษณเชงลก (In-depth Interview) กบผใหขอมลส าคญ (Key Informants) จ านวน ๑๗ รป/คน และการสงเกตแบบไมมสวนรวม (Non-participant Observation) ณ ชมชนวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยาทงนจากผลการวจยสามารถสรปผลการวจย อภปรายผล และมขอเสนอแนะดงน ๕.๑ สรปผลการวจย ผลการวจยครงน ผวจยจะกลาวถงประเดนส าคญในการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยาตามวตถประสงคในการวจยดงน

๕.๑.๑ กระบวนการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา

๕.๑.๑.๑ สภาพแวดลอมของจงหวดพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา ตงอยบรเวณทราบลมภาคกลางตอนลางของประเทศ มเนอท

ประมาณ ๒,๕๕๖.๖๔ ตารางกโลเมตร เปนทราบลมน าทวมถง พนทสวนใหญเปนทงนา ไมมภเขา ไมมปาไม มแมน าไหลผาน ๔ สาย ไดแก แมน าเจาพระยา แมน าปาสก แมน าลพบรและแมน านอย แบงเขตการปกครองออกเปน ๑๖ อ าเภอ ๒๐๙ ต าบล ๑,๔๕๙ หมบาน องคการบรหารสวนจงหวด ๑ แหง เทศบาลนคร ๑ แหง เทศบาลเมอง ๔ แหง เทศบาลต าบล ๓๑ แหง และองคการบรหารสวนต าบล ๑๒๑แหงทรพยากรธรรมชาต ไดแก ทรพยากรดนมและทรพยากรน าเศรษฐกจผลตภณ ฑมวลรวมจ งหวด เปน อนดบ ๕ ของประเทศ รายไดผลตภณฑมวลรวมจ งหวดพระนครศรอยธยา ไดแก ๑. สาขาการผลตอตสาหกรรม ๒. สาขาการขายสง ๓. อสงหารมทรพย ม นคมอตสาหกรรม ๓ แหงไดแก นคมอตสาหกรรมบางปะอน นคมอตสาหกรรมบานหวา (ไฮเทค) และนคมอตสาหกรรมสหรตนนคร สนคาส าคญของจงหวดไดแกสนคาการเกษตร สนคาอตสาหกรรมและการทองเทยว ตลาดส าคญ มจ านวน ๑๕ ตลาด กระจายอยตามอ าเภอตางๆ

๑๙๓

๒. ดานสงคม ไดแก สาธารณสข ศาสนา อาชญากรรม การศกษา โครงสรางพนฐานคมนาคม แรงงานและการจาง ผลการวจยพบวาดานอาชญากรรม มการด าเนนงานตามมาตรการปองกนและปราบปรามการเกดอาชญากรรม มการจบกมผกระท าผด ประกอบดวย คดทรฐเปนผเสยหาย มการจบกมผกระท าผดมากทสด รองลงมาคอ คดประทษรายตอทรพย คดประทษรายตอชวตรางกายและเพศ คดทนาสนใจ และ คดอกฉกรรจและสะเทอนขวญ ตามล าดบ ดานการศกษา จงหวดพระนครศรอยธยา มสถาบนการศกษาระดบอดมศกษา ๔ แหง ระดบอาชวศกษา ๘ แหง แบงเขตการศกษาออกเปน ๓ เขตพนทการศกษา คอเขตพนทการศกษาประถมศกษา พระนครศรอยธยา เขต ๑เขตพนทการศกษาประถมศกษา พระนครศรอยธยา เขต ๒และเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต ๓ดานโครงสรางพนฐานประกอบดวย การไฟฟาการประปาและการบรการโทรศพทดานคมนาคม มเสนทางรถโดยสารภายในจงหวดพระนครศรอยธยาและระหวาง จงหวดตางๆ รวมทงสนจ านวน ๗๐ เสนทาง เสนทางการเดนเรอ ๒๕๕๗แรงงานสวนใหญเปนประชากรอาย ๑๕ ปขนไปในมจ านวน ๖๔๗,๐๑๐ คน เปนผอยในก าลงแรงงาน ๔๔๘,๘๒๖ คน แยกเปน ผมงานท า ๔๔๔,๕๕๕ คน ผวางงาน ๓,๙๑๑ คน เปนผไมอยในก าลงแรงงาน จ านวน ๓,๙๑๑ คน

๓. ดานอนๆ ไดแก โครงการตามพระราชด าร การทองเทยว ผลการวจยพบวาจงหวดพระนครศรอยธยา มโครงการพระราชด าร จ านวน ๒๒ โครงการ เชน โครงการศนยศลปาชพบางไทร โครงการจดหาน าชวยเหลอราษฎร ในเขต ต าบลคลองนอย - ต าบลสองหอง อ าเภอบานแพรก โครงการชวยเหลอเกษตรกรชาวนาตามพระราชด ารโครงการปรบปรงและขดลอกคลองเมอง อ าเภอพระนครศรอยธยาเปนตน ดานการทองเทยว จงหวดพระนครศรอยธยาเปนเมองมรดกโลก มวดวาอารามและสถานททองเทยวส าคญๆ มากมาย อาทเชน วดพนญเชงวรวหาร วดใหญชยมงคล พระวหารมงคลบพตร วดมหาธาต วดราชบรณะ พระราชวงบางปะอน เปนตน ในป ๒๕๕๘ มกจกรรมการทองเทยวหลายครง ไดแก งานวนยทธหตถ “สมเดจพระนเรศวรมหาราช” งานเทศกาลตรษจนกรงเกา “อยธยามหามงคล” ครงท ๙ งานวนนายขนมตม (งานร าลกถงวรชนนายขนมตม) งานวนสถาปนากรงศรอยธยาและเทดพระเกยรตสมเดจพระรามาธบดท ๑ พระเจาอยทอง สงกรานตกรงเกา งานวนเหดตบเตางามทสามเรอน งานวนยานธรกจสรางสรรคผลตภณฑอรญญก หมบาน OTOP เพอการทองเทยว งานอยธยามรดกโลก เทศกาลสานสมพนธพทธ-อสลาม-ครสต งานประเพณลอยกระทงกรงเกา และงานยอยศยงฟา อยธยามรดกโลก ซงจดขนทกป

๕.๑.๑.๒ สภาพแวดลอมของชมชนวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา ชมชนวดทาการอง มพนทตงของชมชนโดยรวมเปนทราบอยตดแมน าเจาพระยา ใกลกบวดธรรมารามและวดกษตราธราชอยหางจากเกาะเมองประมาณ ๓ กโลเมตร ตงอยนอกพระนครดานทศตะวนตกหรอบรเวณทงประเชตโดยมวดทาการองเปนศนยกลางของชมชน ปจจบนวดทาการองสงกดคณะสงฆมหานกาย ตงอยทหม ๖ ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา มทดนทงวดโฉนดเลขท ๖๒๘ เนอท ๒ ไร ๗๘ ตารางวา อาณาเขตทศเหนอตดตงอยบรเวณชมชนอสลามเปนสวนใหญ ทามกลางมสยดถง ๕ มสยด โดยมบานเรอนทเปนพทธศาสนกชนอยประมาณ ๘-๑๐ หลงคาเรอนเทานนชมชนวดทาการอง เปนชมชนขนาดเลกทมความหลากหลายทางดานวฒนธรรมระหวางศาสนาพทธและศาสนาอสลาม ชาวบานทงสองศาสนาสามารถอาศยอยรวมกนไดอยางมความสข เพราะเขาใจหลกค าสอนของศาสนาตวเอง โดย

๑๙๔

มวดทาการองเปนศนยกลางของชมชน มผน าทด คอ เจาอาวาสวดทาการอง ซงทานเนนหล กการบรหาร คอ เขาใจ เขาถง และพฒนา รวมกน

๕.๑.๑.๓ กระบวนการบรหารโครงการหมบานศล ๕ ของชมชนวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา

ส าหรบกระบวนการบรหารโครงการหมบานรกษาศล ๕ ของชมชนวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา จากการสมภาษณผใหขอมลส าคญนนพบวา ผบรหารโครงการ ไดแก เจาอาวาสวดทาการอง ก านนต าบลบานปอม ผใหญบานหม ๖ และประชาชนทไดรบการแตงตงไดใชหลกการบรหารโครงการ ๗ ประการ คอ ๑) Planning (การวางแผน) ๒) Organizing (การจดองคการ) ๓) Staffing (การจดบคคลเขาท างาน) ๔) Directing (การสงการหรออ านวยการ) ๕) Coordinating (การประสานงาน) ๖) Reporting (การรายงานผลการปฏบตงาน) และ ๗) Budgeting (การงบประมาณ)โดยมรายละเอยดดงน

ชมชนวดทาการองมการแตงตงคณะกรรมการด าเนนโครงการทชดเจน และมการประชมคณะกรรมการเพอวเคราะหความจ าเปนและความตองการโครงการของประชาชนในทองถน การสรางความเขาใจหนวยงานทเกยวของ รวมถงการก าหนดวตถประสงคของโครงการ

การจดตงคณะกรรมการขบเคลอนหมบานรกษาศล ๕ ของชมชนวดทาการอง ประกอบดวยก. เจาอาวาสวดในเขตหมบาน เปนกรรมการทปรกษาข. ผใหญบานในหมบานนน เปนประธานกรรมการค. สมาชกสภาองคการบรหารสวนต าบล หรอสมาชกสภาเทศบาลของหมบานนน เปนรองประธานง. ประชาชนในหมบานนน ไมต ากวา ๓ คน ไมเกน ๕ คน ซงไดรบการคดเลอกจากชาวบานในหมบานนน เปนกรรมการจ. ใหกรรมการพจารณาคดเลอกบคคลในหมบานนน ท าหนาทเปนเลขานการ และบคคลคนหนง ท าหนาทเปนผชวยเลขานการและมศนยอ านวยการอยทอาคาร กศน. วดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา

กระบวนการในการจดบคคลเขาท างานของชมชนวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยามการแตงตงคณะกรรมการอ านวยการและคณะท างานทงฝายคณะสงฆและฝายบานเมองรวมกนและมการประชมคณะกรรมการอ านวยการและคณะท างานทงฝายคณะสงฆและฝายบานเมองรวมกนอยเปนประจ า แตมขอจ ากด คอ บคลากรในการสรางความเขาใจโครงการกบภาคประชาชนอยางทวถงมนอย บคลากรในการบนทกขอมลลงระบบออนไลนมนอย และสงอ านวยความสะดวกและแรงจงใจในการปฏบตหนาทของบคลากรผด าเนนโครงการระดบลางมนอย

กระบวนการในการสงการหรออ านวยการนน ทงคณะสงฆและหนวยงานราชการมการแตงตงคณะกรรมการและคณะท างานเพอวางแผน ก าหนดนโยบาย และวธการปฏบตทชดเจน มการประชมคณะกรรมการบอยครง มการสรปผลการด าเนนการเปนระยะ และมการปรบปรงแกไขวธการด าเนนการใหดอยตลอดเวลา ส าหรบขอจ ากดดานทรพยากรนนกมการน าเขาสทประชมคณะกรรมการสม าเสมอเพอหาแนวทางและวธในการแกไขขอจ ากดตางๆ ใหโครงการสามารถบรรลตามเปาหมายได

การมสวนรวมของคณะสงฆ ส านกงานพระพทธศาสนาจงหวดพระนครศรอยธยา สถานศกษา หนวยงานราชการทเกยวของ ภาคเอกชน ชมชนและทองถน ไดแก

๑๙๕

๑) รวมกนการสนบสนนและสงเสรมโครงการ เชน อดหนนงบประมาณ บคลากร วสดอปกรณ เปนตน

๒) การมสวนรวมในการเปนคณะกรรมการด าเนนโครงการ เชน การรวมเปนคณะกรรมการ รวมประชมปรกษาหารอ เปนตน

๓) การมสวนรวมในการประชาสมพนธโครงการ เชน การออกสอโฆษณา การตดปายประชาสมพนธ เสยงตามสาย เวบไซด เปนตน

๔) การมสวนรวมในการก ากบตดตามและประเมนผลโครงการ เชน การสอดสองดแลโครงการ การประเมนโครงการ การสรปผลโครงการ และการรายงานโครงการ เปนตน

การยอมรบของประชาชนและหนวยงานทเกยวของกบโครงการในพนทของโครงการการสรางความปรองดองสมานฉนท ด วยการขบ เคล อน โครงการหม บ าน รกษา ๕ จ งหวดพระนครศรอยธยา นน ประชาชนและหนวยทเกยวของใหการยอมรบโครงการเปนอยางด ประชาชนและหนวยงานทเกยวของมการประสานงานรวมกนจดกจกรรมเปนอยางด เกดความรวมมอกนในสงคม เกดกระแสการยอมรบของโครงการเปนอยางด อาจมบางในบางสวนทยงเหนวาโครงการยงขาดความชดเจน ขาดการประชาสมพนธโครงการอยางทวถงและชดเจน จงเปนหนาทของคณะสงฆและหนวยงานทเกยวของจะตองรบด าเนนการเรงประชาสมพนธใหประชาชนไดเขาใจ เขาถง และรวมกนพฒนาตอไป

กระบวนการในการบรหารงบประมาณนน คณะสงฆใหการสนบสนนงบประมาณในการขบเคลอนโครงการรวมถงหนวยงานราชการอนมตงบประมาณบางสวนในการขบเคลอนโครงการ แตงบประมาณทมนนมนอย ไมเพยงพอตอการจดกจกรรมตางๆ ตองอาศยเงนทนจากทางวดเปนหลก และการจดกจกรรมททางวดและหนวยงานราชการจดอยแลว

ชมชนวดทาการอง ยงน าเอาหลกปฏบตเกยวกบการสรางความปรองดองสมานฉนทเชงพทธมาใชในการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ ผานมตทางดานหลกความถกตอง หลกความเหมาะสม หลกความบรสทธ หลกความยตธรรม หลกพรหมวหารธรรม และหลกความเสยสละดงน

๑. หลกความถกตอง กลาวคอ ผน าหรอผปกครอง/ผบรหารหมคณะทกระดบ พงปฏบตตนใหถกตองตามหลก “ธรรม” และเวนขาดจากการปฏบต “อธรรม” ดงทกลาวมาแลวขางตน

๒. หลกความเหมาะสม รจกยดหยน ผอนหนก ผอนเบา โดยไมเสยหลกการ โดยอาศยหลกสปปรสธรรม ๗ คอ ความเปนผรจกพจารณาเหต สงเกตผล ความเปนผรจกบคคล รจกฐานะของตน รจกประชมชน รจกกาลเวลาทเหมาะสม และรจกประมาณในการบรโภค ใชสอยทรพย ตลอดทงงบประมาณของแผนดนใหไดประโยชนคมคา ไมสญเปลา ฯลฯ เปนตน

๓. หลกความบรสทธ กาย วาจา ใจ ดวยธรรมปฏบตดงกลาว และ/หรอ การบรหารกจการ ตลอดทงการบรหารราชการแผนดน ดวยจตใจซอ มอสะอาด โปรงใส ตรวจสอบได

๔. หลกความยตธรรม กลาวคอ ปฏบตตอผอนดวยความเทยงธรรม ตามหลกนตรฐ นตธรรม ชอวา “ยตธรรม” ใหเสมอหนากน ไมเลอกปฏบตดวยความล าเอยง หรอ อคต ๔

๕. หลกพรหมวหารธรรม (คณธรรมเครองอยของผใหญ) คอ ปฏบตตอกนดวยเมตตาพรหมวหาร ปรารถนาทจะใหผอนเปนสข กรณาพรหมวหาร ปรารถนาทจะใหผทมทกขใหพนทกข มทตาพรหมวหาร พลอยยนดทผอนไดดมสข ไมอจฉารษยากน และอเบกขาพรหมวหาร มใจมธยสถ

๑๙๖

เปนกลาง วางเฉย เมอผอนถงซงความทกขหรอความวบต อนเราชวยอะไรมได และไมดถก เหยยด ซ าเตม

๖. หลกความเสยสละ ผน าคน หรอ นกปกครอง/นกบรหาร เปนผมอ านาจเหนอผอน พงลดมานะ ละทฏฐ ดวยความเสยสละความสขสวนตน และสละความเหนแกตว เพอประโยชนสขของหมคณะ และ/หรอ เพอประเทศชาตและประชาชนโดยสวนรวม

ดวยคณธรรมของผน า และประชาชนทกหมเหลา ดงทกลาวน ประชาชนกจะอยรวมกนดวยความรมเยนเปนสข ไมตองอยรอนนอนทกข

สรปไดวา หลกการสรางความปรองดองสมานฉนทนน ควรเรมจากการสรางความปรองดองในจตใจของเรากอน เพอสรางสนตภาพสสงคมภายนอก นอกจากนหลกการสรางความปรองดองสมานฉนทนน ควรเนนหลกเขาใจ เขาถง และพฒนา

๕.๑.๒ แนวทางการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการ

หมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา การสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕

จงหวดพระนครศรอยธยา เกดจากการสงเคราะหทไดจากการสมภาษณผใหขอมลส าคญ และการสงเกตการณแบบไมมสวนรวมของผวจย สามารถอธบายแนวทางการขบเคลอนโครงการไดดงน

แนวทางทหนง กลยทธการขบเคลอนโครงการหมบานศล ๕ ของชมชนวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา ประกอบดวย กลยทธทหนง จดตงศนยอ านวยการกลางและศนยอ านวยความสะดวกระดบชมชนทมประสทธภาพ เชน มวสดอปกรณในการบนทกและจดเกบขอมล เปนศนยประสานงานและขบเคลอนโครงการ มการด าเนนกจกรรมอยางตอเนอง กลยทธทสอง จดอบรมประชาชน สรางความรความเขาใจในการรกษาศล ๕ รวมถงสถานศกษา หนวยงานราชการ โรงงาน และชมชนอยางตอเนอง จดท าเอกสาร แผนพบและสอการสอนเพอเผยแพรโครงการใหทวถง และขบเคลอนหมบานรกษาศล ๕ ระดบ ๒ อยางตอเนองตามนโยบายของคณะสงฆ กลยทธทสาม พฒนาศกยภาพของบคลากรทงบรรพชตและคฤหสถ และสรางจตอาสาในการปฏบตงานใหเพมมากขน เนนการประสานงานระหวางบาน วด และชมชน (บวร) และ กลยทธทส สรางเครองมอในการก ากบตดตามและประเมนผลการด าเนนโครงการทมคณภาพ ขอความรวมมอจากสถาบนการศกษาของจงหวด เชน มหาวทยาลย วทยาลย เปนตน ในการชวยสรางเครองมอในการก ากบตดตามและประเมนผลทมคณภาพจากผเชยวชาญ มการรายงานผลการด าเนนงานทงเชงปรมาณและคณภาพอยางตอเนอง แนวทางทสอง การบรหารโครงการอยางมประสทธภาพโดยการบรหารงานตามหลก

๑ . การวางแผน (Planning) มการวางแนวทางในการปฏบตงานตลอดจนวธการปฏบตงานทมประสทธภาพเพอใหบรรลวตถประสงคและเปาหมายทวางไว

๒. การจดหนวยงาน (Organizing) มการจดโครงสรางอ านาจหนาทและการแบงสวนของงานใหเหมาะสมและลงตว

๓. การจดสายงานและการจดตวบคคล (Staffing) มการบรหารงานดานบคลากรอนไดแกการควบคมการปฏบตงานของบคลากรการสรางขวญและก าลงใจใหแกบคลากร

๑๙๗

๔. การอ านวยการ (Directing) มการตดสนใจและสงการในการปฏบตงานของสวนตางๆใหด าเนนไปอยางมระเบยบแบบแผนทงในลกษณะงานทวไปและในลกษณะงานเฉพาะตลอดจนการใหค าแนะน าและควบคมการปฏบตงานในทกภาคสวน

๕. การประสานงาน (Coordinating) มการรวมมอกนของบคลากรในการปฏบตงานตามสวนตางๆใหประสานสอดคลองกนอยางกลมกลน มการประสานงานระหวางบาน วด ชมชน โรงเรยน และหนวยงานทเกยวของ

๖. การรายงาน (Reporting) มการรายงานผลการปฏบตงานของหนวยงานใหผบรหารงานและสมาชกของหนวยงานไดทราบถงความเคลอนไหวและความกาวหนาของกจการตางๆภายในหนวยงานและรายงานผลใหหนวยงานทเกยวของทราบ

๗. งบประมาณ (Budgeting) มการควบคมการใชจายใหรอบคอบและรดกมรวมถงการจดสรรงบประมาณและการจดท าบญช

แนวทางทสาม ไดแก การสรางความปรองดองใหเกดขนในชมชนดวยการรกษาศล ๕ อยางเครงครด เพราะศล ๕ ไดชอวาเปนหลกประกนตางๆ เชน ศลขอทหนง เปนหลกประกนชวตศลขอทสอง เปนหลกประกนทรพยสน ศลขอทสาม เปนหลกประกนครอบครว ศลขอทส เปนหลกประกนสงคม และศลขอทหา เปนหลกประกนสขภาพ โดยผน าชมชนจะตองยดหลกการสรางความปรองดองสมานฉนท ๖ ประการคอ หลกความถกตอง หลกความเหมาะสม หลกความบรสทธ หลกความยตธรรม หลกพรหมวหารธรรม และหลกความเสยสละจะท าใหเกดบรรยากาศแหงความสมครสมานสามคคของคนในชมชน

๕.๒ อภปรายผล

การอภปรายผลการวจยครงน จะกลาวถงการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา โดยผวจยจะกลาวถงประเดนส าคญและนาสนใจและน ามาอภปรายดงน

๕.๒.๑ หลกการสรางความปรองดองสมานฉนทนน ควรเรมจากการสรางความปรองดองในจตใจของเรากอน เพอสรางสนตภาพสสงคมภายนอก นอกจากนหลกการสรางความปรองดองสมานฉนทนน ควรเนนหลกเขาใจ เขาถง และพฒนาซงสอดคลองกบผลการวจยของ พระมหาหรรษา ธมมหาโส (นธบณยากร) ไดวจยเรอง “รปแบบการจดการความขดแยงโดยพทธสนตวธ : ศกษากรณลมแมน าตาชาง จงหวดเชยงใหม” โดยใชทฤษฎความขดแยง ซงเหตผลทใชทฤษฎความขดแยงมาเปนทฤษฎในการด าเนนการวจย เพราะความขดแยงเปนเรองของการไมเหนพองระหวางกลม (มนษย) ตงแตสองกลมขนไป (ประชาชน สงคม กลมประชาชน กลมชาตพนธ ประเทศ รฐ วฒนธรรม) ผซงมผลประโยชนตางกนมเปาหมาย และหรอคานยมตางกน ทงน ขนอยกบระดบความเขมขนของการเหนแยงกน การไมลงรอยกน หรอการปะทะระหวางบคคล ความคดหรอผลประโยชนท า ใหขอพพาทพฒนาไปเปนการเผชญหนากนและทายทสดกกลายเปนความขดแยงเกยวของกบคนและเกยวกบการรบรของคน ความรสก อารมณ และปญหาตางๆ ของคน เพราะฉะนน การรบรความรสกและปญหาตองไดรบการแกไข เพอสรางผลทไดอยางตอเนองของความขดแยงจะตองหาขอตกลงใหไดหรอไมก

๑๙๘

ตองมการประนประนอม นอกจากนขอพพาทหรอความขดแยงยงแฝงตวเปนบนไดน าไปสความขดแยงอกหลายขนตอนจนในทสดกอใหเกดความรนแรง๑

และสอดคลองกบผลการวจยของ จ าเนยนนอย สงหะรกษ ไดวจยเรอง “ศกษาหลกสามคคธรรมในพระพทธศาสนาเถรวาท” ผลการวจยพบวา ๑) ค าสอนเรองสามคคธรรมในพทธศาสนาเถรวาท หมายถง ความพรอมเพรยงกนปฏบตกจการงานตางๆ ดวยความสมานฉนท เรมตงแตระดบปฏบตตอตนเองและคนอน ชมชน สงคม ประเทศ ใหไดรบผลแหงการปฏบตสามคคธรรมเทาทจะสามารถปฏบตตามได กลาวคอ ในระดบโลกยะกเกดใหเกดความสงบสขในสงคมการด าเนนชวตรวมกน สวนระดบโลกตระกสามารถสงผลใหเปนบรรลมรรคผลสนความทกขไดในทสด ๒)หลกการปฏบตสามคค มลกษณะ ๓ประการคอการกระท ารวมกนทางกาย ทางวาจา และทางใจ โดยยดหลกกศลกรรมบถ ๑๐ประการ ซงสรปลงในสจรต ๓ประการ วธการปฏบต คอ ปฏบตตามหลกบญกรยาวตถ ๓ประการ ไดแก ทาน ศล และภาวนา เปนการปฏบตธรรมขนสงเพอสงผลสงสด ๓) ผลของการปฏบตสามคคธรรมในพระพทธศาสนาเถรวาทนน มอย ๓ประการ คอ ประโยชนเพอตน คนอนและทงสองฝาย ความสงบสขของสงคมนนเอง ประโยชนของสามคคธรรมมหลายประการดวยกน เรมจากชวตปจจบนการเขาถงสคต โลกสวรรค และหลดพนจากความทกขไดสนเชง ดงนน การศกษาและปฏบตตามหลกสามคคธรรม โดยการน าไปประยกตใชเปนแนวทางในการด าเนนชวตรวมกน ปรกษาและใหอภยกน สามารถน าทางชวตของคนไทยใหอยรวมกนดวยความสขและสนตในการสรางสรรคประโยชนใหแกตนและสงคมไดอยางสมดล หากผคนในสงคมใหความส าคญในการศกษาและประพฤตปฏบตตามหลกสามคคธรรมแลว ผลทเกดขนกสามารถเปนประโยชนในชวตของตนและสวนรวมไดจรง๒

๕.๒.๒ กลยทธการขบเคลอนโครงการหมบานศล ๕ ของชมชนวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา ประกอบดวย กลยทธทหนง จดตงศนยอ านวยการกลางและศนยอ านวยความสะดวกระดบชมชนทมประสทธภาพ กลยทธทสอง จดอบรมประชาชน สรางความรความเขาใจในการรกษาศล ๕ กลยทธทสาม พฒนาศกยภาพของบคลากรทงบรรพชตและคฤหสถ และสรางจตอาสาในการปฏบตงานใหเพมมากขน เนนการประสานงานระหวางบาน วด และชมชน (บวร)และ กลยทธทส สรางเครองมอในการก ากบตดตามและประเมนผลการด าเนนโครงการทมคณภาพซงสอดคลองกบผลการวจยของ พระวมาน คมภรปญโ (ตรกมล)ไดวจยเรอง “การศกษาวเคราะหศล ๕ ในฐานะเปนรากฐานของสนตภาพ” ผลการวจยพบวา ในสวนการน าศล ๕ มาเปนรากฐานของสนตภาพนน สามารถท าไดดวยการน าไปเปนรากฐานของสนตภาพควบคไปกบการปรบโครงสรางสงคมแนวราบ ไดแก การน าไปสวฒนธรรมแบบเมตตากรณาและวฒนธรรมแบบสนตวธ สวนโครงสรางในแนวดง ไดแก รากฐานทางสงคมในรปของปรามด โดยน าไปจดโครงสรางทางการเมอง เศรษฐกจ สงคม กระบวนการยตธรรม และการศกษา เพอใหเออ

๑พระมหาหรรษา ธมมหาโส (นธบญยากร), “รปแบบการจดการความขดแยงโดยพทธสนตวธ :

ศกษาวเคราะหกรณลมน าแมตาชาง จ.เชยงใหม”, วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต , (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๗).

๒จ าเนยนนอย สงหะรกษ, “ศกษาหลกสามคคธรรมในพระพทธศาสนาเถรวาท”, รายงานการวจย, (คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร : มหาวทยาลยราชภฏก าแพงเพชร, ๒๕๕๕).

๑๙๙

ตอการสงเสรมโครงสรางสงคมระดบจลภาคจนถงระดบมหพภาค ซงเปนการเชอมโครงสรางและสถาบนสงคมใหยดโยงอยกบศล ๕ อนเปนพนฐานของแนวทางสนตวธ สวนอกรปแบบหนงคอรากฐานของสนตภาพเชงคณคา ซงเปนมโนธรรมส านกทท าใหเกดความตระหนกถงมนษยธรรมและสทธมนษยชนสากล ทงความเสมอภาค ความยตธรรม ภราดรภาพ สมพนธภาพ ดลยภาพและเคารพศกดศรความเปนมนษย ซงจะท าใหสงคมเปนแบบสวสดการททกคนมสทธเทาเทยมกน มความตระหนกถงคณคาของชวต และการไมใชความรนแรงทกกรณ ท าใหชวตปราศจากภยคกคาม รวมไปถงการชวยเหลอเกอกลผทไดรบความทกขยากล าบาก ท าใหมสวสดภาพและคณภาพชวตทด มความปลอดภยในชวตและทรพยสน ซงจะท าใหเกดสนตภาพเชงบวก ในขณะเดยวกนกยงเปนแนวทางแกปญหารากเหงาของความขดแยงและความรนแรง ในรปของตณหา มานะ ทฏฐ และอกศลมล คอ โลภะ โทสะ โมหะ ซงศล ๕ จะเปนตวสกดกนและท าลายรากเหงาของความขดแยงและความรนแรง โดยรากฐานเชงโครงสรางจะเขาไปจดโครงสรางสงคมไมใหเออตอการใชความรนแรง ในขณะทรากฐานเชงคณคาจะปลกเราใหตระหนกถงคณคาของชวต เพอใหอยรวมกนตามหลกมนษยชน ซงเปนรากฐานของมนษย นอกจากนยงเขาไปจดการกบรากเหงาทท าใหเกดความขดแยงและความรนแรง โดยจะมความเชอมโยงกนทงโครงสราง คณคาของมนษยและการควบคมกเลสภายใน ซงจะท าใหสนตภาพมรากฐานทมนคง ทงในระดบจลภาคและมหพภาคอยางยงยนตอไป๓ ๕.๓ ขอเสนอแนะ

ผลการวจยเรอง “การสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา” ผวจยขอเสนอแนะดงน

๕.๓.๑ ขอเสนอแนะเชงนโยบาย ในการการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕

จงหวดพระนครศรอยธยาตองอาศยแรงขบเคลอนนโยบายจากทงภาครฐและภาคคณะสงฆ ซงผวจยขอเสนอแนะดงน

๑. มหาเถรสมาคมรวมกบส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต ควรอนมตโครงการตางๆ ทสนบสนนการเปลยนแปลงพฤตกรรมของประชาชนในทางทด ผานโครงการหมบานศล ๕ ทเปนรปธรรมมากกวาเดม

๒.มหาเถรสมาคมรวมกบส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต ควรจดท าแผนปฏบตการประจ าป และแผนพฒนาระยะยาว มการแตงตงคณะท างานเพอก ากบตดตามผลการด าเนนงานอยางตอเนอง

๓พระวมาน คมภรปญโ (ตรกมล), “การศกษาวเคราะหศล ๕ ในฐานะเปนรากฐานของ

สนตภาพ”, วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต (สาขาวชาพระพทธศาสนา), (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๕).

๒๐๐

๓.มหาเถรสมาคมรวมกบส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต ควรจดท ารายงานความกาวหนา และความส าเรจของโครงการ เสนอใหคณะรฐมนตรทราบ และมการเผยแผใหประชาชนทวไปไดทราบถงความส าเรจของโครงการ

๕.๓.๒ ขอเสนอแนะเชงปฏบต ในการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕

จงหวดพระนครศรอยธยาตองอาศยความรวมมอจากสถานศกษา ชมชน วด และหนวยงานทเกยวของ ซงผวจยขอเสนอแนะดงน

๑.หนวยงานทเกยวของไดแก คณะสงฆจงหวด หนวยงานราชการ ส านกงานพรพทธศาสนาจงหวด ส านกงานวฒนธรรมจงหวด อ าเภอ ชมชน สถานศกษา ควรประสานงานและรวมมอกนด าเนนโครงการอยางตอเนอง และเปดโอกาสใหทกสวนทเกยวของสามารถความคดเหนเพอน ามาปรบปรงพฒนาตอไป

๒. ชมชนควรน าเอากลยทธทง ๔ ประเดน คอ กลยทธทหนง จดตงศนยอ านวยการกลางและศนยอ านวยความสะดวกระดบชมชนทมประสทธภาพ เชน มวสดอปกรณในการบนทกและจดเกบขอมล เปนศนยประสานงานและขบเคลอนโครงการ มการด าเนนกจกรรมอยางตอเนอง กลยทธทสอง จดอบรมประชาชน สรางความรความเขาใจในการรกษาศล ๕ รวมถงสถานศกษา หนวยงานราชการ โรงงาน และชมชนอยางตอเนอง จดท าเอกสาร แผนพบและสอการสอนเพอเผยแพรโครงการใหทวถง และขบเคลอนหมบานรกษาศล ๕ ระดบ ๒ อยางตอเนองตามนโยบายของคณะสงฆ กลยทธทสาม พฒนาศกยภาพของบคลากรทงบรรพชตและคฤหสถ และสรางจตอาสาในการปฏบตงานใหเพมมากขน เนนการประสานงานระหวางบาน วด และชมชน (บวร)และ กลยทธทส สรางเครองมอในการก ากบตดตามและประเมนผลการด าเนนโครงการทมคณภาพ ขอความรวมมอจากสถาบนการศกษาของจงหวด เชน มหาวทยาลย วทยาลย เปนตน ในการชวยสรางเครองมอในการก ากบตดตามและประเมนผลทมคณภาพจากผเชยวชาญ มการรายงานผลการด าเนนงานทงเชงปรมาณและคณภาพอยางตอเนองน าไปปฏบตอยางตอเนอง

๕.๓.๓ ขอเสนอเพอการวจยคร งตอไป ผลการวจยเรอง “การสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการ

หมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา” ผวจยขอเสนอแนะในสวนทสามารถตอยอดจากงานวจยฉบบนดงน

๑. ควรศกษาเรองการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ เฉพาะเจาะจงพนทการวจยเพอพฒนารปแบบของจงหวดนนๆ ใหชดเจนมากยงขน

๒. ควรศกษาวเคราะหการสรางความปรองดองสมานฉนททเนนหลกธรรมหรอคณธรรมอนๆ ทสอดคลอง เชน คานยม ๑๒ ประการของรฐบาลปจจบน เปนตน

๓. ควรศกษาเรองประสทธผลการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ หลงจากน างานวจยฉบบนไปใชทดลองจรง

๔. ควรศกษาเรองปญหาและอปสรรคในการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕

บรรณานกรม ๑. ภาษาไทย : ก. ขอมลปฐมภม มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย .

กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย , ๒๕๓๙. ข. ขอมลทตยภม

(๑) หนงสอ : กรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรม. แนวทางการด าเนนงานการสรางความปรองดองสมานฉนท

ของคนในชาตดวยมตศาสนา. กรงเทพมหานคร : โรงพมพกรมการศาสนา, ๒๕๕๗. จนทราน สงวนนาม. เอกสารประกอบการสอนบรรยายหลกสตรผบรหารสถานศกษาระดบสง .

กรงเทพมหานคร : ม.ท.ป., ๒๕๓๖. ชาญชย อาจนสมาจาร. การบรหารการศกษา. กรงเทพมหานคร : ศนยสงเสรม, ๒๕๔๐. ชเกยรต ลสวรรณ. รศ. การวางแผนและบรหารโครงการ. เชยงใหม : มหาวทยาลยเชยงใหม ,

๒๕๔๕. ด ารง วฒนา. คมอการจดท าแผนยทธศาสตรส าหรบหนวยงานภาครฐ. คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย. ม.ป.ป.. ตตยา สวรรณบบผา. ความเปนพลเมองไทยในระบบประชาธปไตย. นครศรธรรมราช : บรษท ป.

อนเตอรปรน แอนด ดไซน จ ากด, ๒๕๕๑. ตน ปรชญพฤทธ. หลกการจดการ. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๓๙. ถวล เกอกลวงศ. การบรหารการศกษาสมยใหม : ทฤษฎ วจย และปฏบต. กรงเทพมหานคร : ไทย

วฒนาพานช, ๒๕๔๐. ธงชย วงศชยสวรรณ. วทยาการบรหารส าหรบนกบรหารมออาชพ . กรงเทพมหานคร : โรงพมพ

มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๔๐. ธงชย สนตวงษ. องคการและการบรหาร. พมพครงท ๑๑. กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานช,

๒๕๔๓. ปกรณ ปรยากร. การบรหารโครงการ: แนวคดและแนวทางในการสรางความส าเรจ. พมพครงท ๗.

กรงเทพมหานคร : ส านกพมพเสมาธรรม, ๒๕๔๘. ________. การบรหารโครงการ:แนวคดและแนวทางในการสรางความส าเรจ คณะรฐประศาสน

ศาสตร สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร. พมพครงท ๑๖. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพเสมาธรรม, ๒๕๕๗.

ประชม รอดประเสรฐ. การบรหารโครงการ. พมพครงท ๒. กรงเทพมหานคร : เนตกลการพมพ, ๒๕๓๕.

พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต). ธรรมนญชวต. พมพครง ๓. กรงเทพมหานคร : โรงพมพกรมการศาสนา, ๒๕๔๔.

๒๐๒

________. พจนานกรมพทธศาสตร. กรงเทพมหานคร :โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย , ๒๕๓๘.

พระธรรมวรนายก (โอภาส นรตตเมธ). ธรรมปรทศน “๔๖”. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๖.

พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต). พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลธรรม. พมพครงท ๑๑. กรงเทพมหานคร: บรษทสหธรรมก จ ากด, ๒๕๔๕.

พระมหาวฒชย วชรเมธ (ว.วชรเมธ). คนส าราญงานส าเรจ. พมพครงท ๓. กรงเทพมหานคร : บรษทอมรนทรพรนตงแอนดพลบลชชง จ ากด มหาชน, ๒๕๕๐.

พระเมธธรรมาภรณ (ประยร ธมมจตโต). คณธรรมส าหรบนกบรหาร. กรงเทพมหานคร : โรงพมพสหธรรมก, ๒๕๓๙.

พระราชญาณวสฐ (เสรมชย ชยมงคโล). การบรหารวด. พมพครงท ๙. นครปฐม : เพชรเกษมการพมพ, ๒๕๕๑.

พ ช ต ฤทธ จ รญ . ผศ .ด ร .. ก าร วจ ยการบ รห ารการศ กษ า . พ ม พ คร งท ๒ . นนท บ ร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, ๒๕๕๗.

ฟน ดอกบว. ศาสนาเปรยบเทยบ. พมพครงท ๓. กรงเทพมหานคร: บรษทบรพาสาสน, ๒๕๔๙. เยาวด รางชยกล วบลยศร. การประเมนโครงการ : แนวคดและแนวปฏบต. กรงเทพมหานคร :

ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๔๒. ราชบณฑตยสถาน. พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ, ๒๕๔๒. กรงเทพมหานคร: นานมบกส

, ๒๕๔๖. หนา ๖๖๔. ________. พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ , ๒๕๕๔. กรงเทพมหานคร : นามมบคส

พบลเคชนส, ๒๕๕๖. วรเดช จนทรศรและไพโรจน ภทรนรากล. การประเมนผลระบบเปด. กรงเทพมหานคร : สมาคมรฐ

ประศาสนศาสตร, ๒๕๔๑. วยะดา สมะเสถยร. “แนวทางการสรางสมานฉนทในสงคมไทย”. อางใน ตตยา สวรรณบบผา. ความ

เปนพลเมองไทยในระบบประชาธปไตย . นครศรธรรมราช : บรษท ป.อนเตอรปรน แอนด ดไซน จ ากด, ๒๕๕๑.

วโรจน สารรตนะ. การบรหารหลกการทฤษฎ และประเดนทางการศกษา. กรงเทพมหานคร : โรงพมพทพยวสทธ, ๒๕๔๒.

ศรชย กาญจนวาส. ทฤษฎการประเมน. พมพครงท๗. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพแหง จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๕๒.

ศรวรรณ เสรรตน และคนอนๆ. ทฤษฎองคการ : ฉบบมาตรฐาน. กรงเทพมหานคร : ธรรมสาร, ๒๕๔๕.

เศาวนต เศาณานนท. ภาวะผน า Leadership. พมพครงท ๓. นครราชสมา : ภาควชาพนฐานการศกษา คณะวชาครศาสตร สถาบนราชภฏนครราชสมา, ๒๕๔๑.

ส.วาสนา ประวาลพฤกษ. หลกการและเทคนคการประเมนทางการศกษา. กรงเทพมหานคร: เดอะ มาสเตอรกรปแมเนจเมนท, ๒๕๔๔.

๒๐๓

สมคด พรมจย. เทคนคการประเมนโครงการ. พมพครงท ๕. นนทบร : จตพร ดไซน, ๒๕๕๐. สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส. เบญจศลและเบญจธรรม.กรงเทพมหานคร

โรงพมพมหามกฎราชวทยาลย, ๒๕๓๘. สมยศ นาวการ. การบรหาร. พมพครงท ๕. กรงเทพมหานคร : บรรณกจ, ๒๕๔๔. สมหวง พธยานวฒน. รวมบทความทางการประเมนโครงการ . พมพครงท๓. กรงเทพมหานคร :

ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๔๙. ________. วธวทยาการประเมน: ศาสตรแหงคณคา. พมพครงท ๕. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพ

แหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๕๓. สาคร สขศรวงศ.ดร.. การจดการ : จากมมมองนกบรหาร. พมพครงท ๖. กรงเทพมหานคร : บรษท

จ. พ. ไซเบอรพรนท จ ากด, ๒๕๕๓. ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต. คมอการด าเนนงาน โครงการสรางความปรองดองสมานฉนท

โดยใชหลกธรรมทางพระพทธศาสนา “หมบานรกษาศล ๕”. กรงเทพมหานคร : โรงพมพส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต, ๒๕๕๗.

ส านกงานสหกรณจงหวดปตตาน. เทคนคการบรหารโครงการ. ปตตาน : ส านกงานสหกรณจงหวดปตตาน, ๒๕๕๓.

ส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงยตธรรม. ผลการด าเนนโครงการส าคญตามนโยบายรฐบาล รฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร นายกรฐมนตร ประจ าปงบประมาณ พ .ศ.๒๕๕๕ เดอนตลาคม ๒๕๕๔ ถงเดอนกนยายน ๒๕๕๕. กรงเทพมหานคร : ส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงยตธรรม , ๒๕๕๕.

ส าราญ มแจง. การประเมนโครงการทางการศกษา. พษณโลก: ภาควชาการศกษา มหาวทยาลยนเรศวร, ๒๕๔๓.

________. การประเมนโครงการทางการศกษา. พษณโลก : มหาวทยาลยนเรศวร, ๒๕๔๐. สธ สทธสมบรณ และสมาน รงสโยกฤษฎ. หลกการบรหารเบองตน. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพ

ก.พ., ๒๕๓๖. สปรชา กมลาศน. กลยทธการบรหาร. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยธรกจบณฑต, ๒๕๔๕. สภมาส องศโชต. “รปแบบการประเมนนโยบาย แผนงาน และโครงการ .” ใน ประมวลสาระ ชด

วชาการประเมนน โยบาย แผนงาน และโครงการ . หน วยท ๕ . นนทบ ร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, ๒๕๕๕.

สภางค จนทวานช. การวเคราะหขอมลในการวจยเชงคณภาพ. พมพครงท ๙. กรงเทพมหานคร : โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๕๒.

สเมธ แสงนมนวล. ภาวะผน ากบธรรมาภบาลในการบรหารองคกรปกครองสวนทองถน. กรงเทพมหานคร : ส เจรญ การพมพ, ๒๕๕๒.

สวมล ตรกานนท. การประเมนโครงการ : แนวทางสการปฏบต . กรงเทพมหานคร : คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยรามค าแหง, ๒๕๔๓.

หลวงวจตรวาทการ. ของดในอนเดย. พมพครงท ๒. กรงเทพมหานคร: สรางสรรคบคส, ๒๕๔๔.

๒๐๔

(๒) วทยานพนธ/รายงานการวจย : จ าเนยนนอย สงหะรกษ. “ศกษาหลกสามคคธรรมในพระพทธศาสนาเถรวาท”. รายงานการวจย.

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร : มหาวทยาลยราชภฏก าแพงเพชร, ๒๕๕๕. ทรงวทย แกวศร. “การศกษาวเคราะหยทธวธในการประกาศศาสนาของพระพทธเจา ”.

วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๑.

นวลจนทร ทศนชยกล. “การไกลเกลยขอพพาทโดยคณะรฐมนตร”. รายงานวจย ภาควชารฐศาสตรแ ล ะ ร ฐ ป ร ะ ศ า ส น ศ า ส ต ร ค ณ ะ ส ง ค ม ศ า ส ต ร . บ ณ ฑ ต ว ท ย า ล ย : มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, ๒๕๕๑.

พระมหาหรรษา ธมมหาโส (นธบญยากร). “รปแบบการจดการความขดแยงโดยพทธสนตวธ : ศกษาวเคราะหกรณลมน าแมตาชาง จ.เชยงใหม”. วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๗.

พระวมาน คมภรปญโญ (ตรกมล). “การศกษาวเคราะหศล ๕ ในฐานะเปนรากฐานของสนตภาพ”. วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาพระพทธศาสนา. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๕.

วงศกร เพมผล. “ศล ๕ มตอารยธรรมสากล”. วทยานพนธศาสนศาสตรดษฎบณฑต. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหามกฏราชวทยาลย, ๒๕๕๕.

วราภรณ จรชพพฒนา. ผศ.ดร.. “การบรหารโครงการเทคโนโลยสารสนเทศ”. รายงานการวจย. กรงเทพมหานคร : สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร, ๒๕๕๑.

สถาบนพระปกเกลา. “การสรางความปรองดองแหงชาต”. รายงานการวจย. กรงเทพมหานคร : คณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต สภาผแทนราษฎร, ๒๕๕๕.

อไรวรรณ ธนสถต. ศาสตราจารย ดร.. “บทบาทของสภาพฒนาการเมองกบการเสรมสรางความปรองดองแหงชาต”. รายงานการวจย. มหาวทยาลยหอการคาไทย, ๒๕๕๖.

(๓) บทความ : จฑารตน เอออ านวย. “การจดการความขดแยงเชงสมานฉนทในสถานศกษา : กรอบแนวคด

ความส าคญ และความถาทาย”. วารสารรมพฤกษ. ปท ๒๗ ฉบบท ๓ มถนายน – กนยายน ๒๕๕๒ : ๓๗.

พระมหาสมบรณ วฑฒกโร. ดร. “พระพทธศาสนาเพอสงคม : กระบวนทศนใหมเกยวกบเบญจศล”. บณฑตศกษาปรทรรศน. ปท ๙ ฉบบพเศษ เนองในโอกาสเฉลมฉลองวนวสาขบชา วนส าคญสากลของโลก ๒๕๕๖ : ๓๕๒-๓๗๘.

ไพศาล หวงพานช. “หลกและวธการประเมนโครงการ .” วารสารวดผลการศกษา. ๑๑ มกราคม, ๒๕๓๓ : ๓๑.

วดญาณเวศกวน. “สมานฉนท”. ขาวสารญาณเวศก. ปท ๓ ฉบบท ๘ พฤษภาคม ๒๕๕๐.

๒๐๕

สรศกด ปาเฮ. “สมตการเปนนกบรหารการศกษามออาชพ”. วารสารวชาการ. ปท ๓ ฉบบท ๖ มถนายน, ๒๕๔๓ : ๗๐-๗๕.

(๔) สออเลกทรอนกส โครงการหมบานรกษาศล ๕. รายงานผล สรป % ประชากรรวมโครงการ ระดบ ๑ รายจงหวด.

[ออนไลน ]. แหลงขอมล : http://www.sila5.com/report/index/getRank2. [๒๘ กรกฎาคม ๒๕๕๘].

ประชาสมพนธวฒสภา. แนวทางทจะสรางความปรองดองของคนในชาต โดย ศาสตราจารย ดร. อกฤษ มงคลนาวน ประธานกรรมการอสระวาดวยการสงเสรมหลกนตธรรมแหงชาต คอ.นธ. ประธานรฐสภา สมยป พ.ศ , ๒๕๒๗ – ๒๕๓๕ . [ออนไลน]. แหลงทมา : https://www.facebook.com/PRSENATE/ posts/559118670790494. [๒ ๑ สงหาคม ๒๕๕๘].

พ ร ะ ร าช ญ า ณ ว ส ฐ . ๖ ห ล ก ป ร อ งด อ งส ม า น ฉ น ท . [อ อ น ไล น ]. แ ห ล ง ข อ ม ล : http://www.komchadluek.net/ [๒๑ สงหาคม ๒๕๕๘].

โม ไน ย พ จ น . ห ล ก ก า ร ป ร อ งด อ งแ ห ง ช า ต เช งพ ท ธ . [อ อ น ไล น ]. แ ห ล ง ข อ ม ล : https://www.gotoknow.org/posts/452410. [๒๑ สงหาคม ๒๕๕๘].

วกพเดย. โครงการ. [ออนไลน]. แหลงขอมล : https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%82% E0%B8%84%E0%B8%A3%E0%B8%87%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3. [๒๓ สงหาคม ๒๕๕๘].

ศนยทดสอบและประเมนเพอพฒนาการศกษาและวชาชพ คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. รปแบบการประเมนโครงการ. [ออนไลน]. แหลงขอมล : http://home.kku.ac.th /sompo_pu /spweb/evaluation/evaluation-model.pdf. [๒๓ สงหาคม ๒๕๕๘].

ส าม ารถ ม งส ง . ก ารป รอ งดอ ง : ก า รค ด เห น ต ร งข าม . [ออน ไล น ]. แห ล งข อ ม ล : http://www.manager.co.th/Daily/ViewNews.aspx?NewsID=9570000082152. [๒๑ สงหาคม ๒๕๕๘].

สโขทยธรรมาธราช. ความรทวไปเกยวกบการวเคราะหและประเมนโครงการ. [ออนไลน ]. แหลงขอมล : http://www.stou.ac.th/stouonline/lom/data/sec/Lom14/01-01-01.html. [๒๓ สงหาคม ๒๕๕๘].

สภาวด บญม. สนตภาพ สนตวธ สมานฉนทและวถแหงความปรองดอง. [ออนไลน]. แหลงขอมล : ttp://www.southinsider.com/main/content.php?page=sub&category=79&id=1925. [๒๑ สงหาคม ๒๕๕๘].

อธมตโต. สามคคปรองดอง. [ออนไลน]. แหลงขอมล : http://board.palungjit.org. [๒๑ สงหาคม ๒๕๕๘].

๒๐๖

๒. ภาษาองกฤษ : I. Book Abu-Nimer. Reconciliation. Justice. and Coexistence : Theory and Practice.

Lanham. MD : Lexington Books, 2001. Bercovitch. Jacob. Victor Kremenyuk. and William I. The SAGE Handbook of Conflict

Resolution. London : Sage, 2009. Bloomfield. David. Teresa Barnes. and Luc Huyse. Reconciliation After Violent

Conflict : A Handbook. Stockholm : International Institute for Democracy and Electoral Assistance, 2003.

Ebel. R.L.. And Frisbie. D.A. Essentials of Educational Measurement. 4 th ed.. New Jersey: Prentice–Hall, 1986.

Ehrens and Lehmann. Measurement and Evaluation in Education and Psychology. 2 nd ed. New York : Holt. Rinehart and Winoton, 1978.

Fitzpatrick. J.L.. Sanders. J.R.. and Worthen. B.B.. Program Evaluation. Alternative Approaches and Practical Guidelines. New York : Longman, 2004.

Galtung. Johan. Peace by Peaceful Means : Peace and Conflict. Development and Civilization. London : Sage Publications, 1998.

International Institute for Democracy and Electoral Assistance. “Reconciliation after Violent Conflict”. [Online]. from http://www.idea.int/publications/ reconciliation/ upload/reconciliation_chap02.pdf. [August 3. 2015].

Kirkpatrick. D.L.. Evaluating Training Programs: the Four Levels. 2 nd.ed. San Francisco : Berrett-Koehler, 1998.

Koontz. Harold and Heize Weihrich. Essential of Management. 5th. Singapore : McGraw-Hall, 1990.

Luther Gulick and Lyndall Urwick. Papers on the Science of Administration. New York : Institute of Public Administration, 1937.

Murphy. Colleen. A Moral Theory of Political Reconciliation. Cambridge : Cambridge University Press, 2010.

Popham. W.J.. Educational Evaluation. New Jersey : Prentice-Hall, 1975. Price. Alan. Human Resourec Management In a Business Context. 2 edition.

London : Thomson Learning, 2004. Rossi. P.H.. Lipsey. M.K.. and Freeman. H.E.. Evaluation: a Systematic Approach. 7 th

ed.. Newbery Park. CA : Sage, 2004. Schwalbe. K. Information Technology Project Management. 5th edition. MA.:

Thomson, 2007.

๒๐๗

Stufflebeam. D.L.. and Shinkfield. A.J.. Evaluation Theory. Models. and Applications. San Francisco : Jossey-Bass, 2007.

________. Systematic Evaluation. Boston : Kluwer– Nijhoff, 1990. Whittaker. David J.. Conflict and Reconciliation in the Contemporary World. New

York : Routledge, 1999. Worthen B.R. and Sanders. J.R.. Educational Evaluation : Theory and Practice. CA:

Wadsworth, 1973.

๓. สมภาษณ นางสาวอจฉรา ออนจนทร. ผอ านวยการส านกงานวฒนธรรมจงหวดพระนครศรอยธยา. สมภาษณ,

๒๔ สงหาคม ๒๕๕๘. นายจารภทร ธฆมพร. ผอ านวยการกลมสงเสรมศาสนา ศลปะ และวฒนธรรม ส านกงานวฒนธรรม

จงหวดพระนครศรอยธยา . สมภาษณ, ๒๔ สงหาคม ๒๕๕๘. นายพชต เชาวชาญ. ชาวบานต าบลบานปอม จงหวดพระนครศรอยธยา , สมภาษณ, ๒๕ สงหาคม

๒๕๕๘. นายไพรช เสอส งห . ผ อ านวยการส าน กงานพระพทธศาสนาจ งหวดพระนครศรอยธยา.

สมภาษณ, ๒๓ สงหาคม ๒๕๕๘. นายฤทธเดช บวเปลงศร. ส านกงานพระพทธศาสนาจงหวดพระนครศรอยธยา. สมภาษณ, ๒๓

สงหาคม ๒๕๕๘. นายอนนต ตรงคเรอง. ชาวบานต าบลบานปอม จงหวดพระนครศรอยธยา, ๒๕ สงหาคม ๒๕๕๘. นายอภชาต สขสมบรณ. นายกองคการบรหารสวนต าบลบานปอม จงหวดพระนครศรอยธยา , ๒๕

สงหาคม ๒๕๕๘. พระครเกษมพฒนาภรณ. รองเจาคณะอ าเภออทย. สมภาษณ, ๒๑ สงหาคม ๒๕๕๘. พระครสงฆรกษปญญาพล ปญญาพโล. เจาอาวาสวดอโยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา. สมภาษณ,

๒๒ สงหาคม ๒๕๕๘. พระครสรชยมงคล. รองเจาคณะอ าเภอพระนครศรอยธยา. สมภาษณ, ๒๑ สงหาคม ๒๕๕๘. พระเทพรตนากร. เจาคณะจงหวดพระนครศรอยธยา. สมภาษณ, ๒๐ สงหาคม ๒๕๕๘. พระปลดประดสษฐ ฐตาโภ. ดร.. ผชวยเจาอาวาสวดส าเภาลม จงหวดพระนครศรอยธยา. สมภาษณ,

๒๒ สงหาคม ๒๕๕๘. พระปลดยทธภม สรสาโร. เลขานการเจาคณะอ าเภอบางปะหน จงหวดพระนครศรอยธยา. สมภาษณ

, ๒๓ สงหาคม ๒๕๕๘. พระปลดสมพงษ กวว โส. ดร.. เลขานการรองเจาคณะอ าเภอพระนครศรอยธยา. สมภาษณ, ๒๒

สงหาคม ๒๕๕๘. พระพพฒนศาสนกจวธาน. รองเจาคณะอ าเภอพระนครศรอยธยา. สมภาษณ, ๒๑ สงหาคม ๒๕๕๘. พระมหาเวชยนต เวชยนโต. เลขานการเจาคณะจงหวดพระนครศรอยธยา. สมภาษณ, ๒๐ สงหาคม

๒๕๕๘. พระเมธวราภรณ. รองเจาคณะจงหวดพระนครศรอยธยา. สมภาษณ, ๒๐ สงหาคม ๒๕๕๘.

ภาคผนวก

๒๐๙

ภาคผนวก ก. บทความการวจย

๒๑๐

การสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา

BUILDING THE RECONCILIATION BY BE DRIVEN WITH FIVE PRECEPTS VILLAGE PROJECT IN AYUTTHAYA PROVINCE

พระมหากฤษฎา กตตโสภโณ, ดร.๑ Phramaha Krisada Kittisobhano, Dr.

บทคดยอ

การวจยครงนมวตถประสงคคอ ๑) เพอศกษากระบวนการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา และ ๒) เพอน าเสนอแนวทางการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา การวจยครงนเปนการศกษาโดยการใชการวจยแบบคณภาพ (Qualitative Research) ดวยการวจยเชงเอกสาร (Documentary Research) การสมภาษณเชงลก (In-depth Interview) กบผ ใหขอมลส าคญ (Key Informants) จ านวน ๑๗ รป/คน และการสงเกตแบบไมมสวนรวม (Non-participant Observation) ณ ชมชนวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา ผลการวจยพบวา

๑) การสรางความปรองดองสมานฉนทนน เรมจากการสรางความปรองดองในจตใจของแตละคนกอน เพอสรางสนตภาพสสงคมภายนอก โดยใชหลกการเขาใจ เขาถง และพฒนา สวนกระบวนการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา ใชหลกการบรหารโครงการอยางมประสทธภาพ คอ มการวางแผน (Planning) มการจดหนวยงาน (Organizing) มการจดสายงานและการจดตวบคคล (Staffing) มการอ านวยการ (Direction) มการประสานงาน (Coordinating) มการรายงาน (Reporting) และ มงบประมาณ (Budgeting) โดยผน าชมชนวดทาการองยดหลกการบรหารโครงการดงกลาว และสรางความปรองดองสมานฉนทใหเกดขนในชมชนดวยหลก ๖ ประการคอ หลกความถกตอง หลกความเหมาะสม หลกความบรสทธ หลกความยตธรรม หลกพรหมวหารธรรม และหลกความเสยสละ ท าใหเกดบรรยากาศแหงความสมครสมานสามคคของคนในชมชนอยางแทจรง

๒. แนวทางการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา ประกอบดวย ๔ กลยทธ คอ กลยทธทหนง จดตงศนยอ านวยการกลาง และศนยอ านวยความสะดวกระดบชมชนทมประสทธภาพ เชน มวสดอปกรณในการบนทกและจดเกบขอมล เปนศนยประสานงานและขบเคลอนโครงการ มการด าเนนกจกรรมอยางตอเนอง กลยทธทสอง จดอบรมประชาชน สรางความรความเขาใจในการรกษาศล ๕ รวมถงสถานศกษา หนวยงานราชการ โรงงาน และชมชนอยางตอเนอง จดท าเอกสาร แผนพบและสอการสอนเพอเผยแพรโครงการใหทวถง และขบเคลอนหมบานรกษาศล ๕ ระดบ ๒ อยางตอเนอง ตามนโยบายของ

๑อาจารยประจ าศนยบณฑตศกษา ภาควชารฐศาสตร คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลง

กรณราชวทยาลย

๒๑๑

คณะสงฆ กลยทธทสาม พฒนาศกยภาพของบคลากรทงบรรพชตและคฤหสถ และสรางจตอาสาในการปฏบตงานใหเพมมากขน เนนการประสานงานระหวางบาน วด และชมชน (บวร) และ กลยทธทส สรางเครองมอในการก ากบตดตามและประเมนผลการด าเนนโครงการทมคณภาพ ขอความรวมมอจากสถาบนการศกษาของจงหวด เชน มหาวทยาลย วทยาลย เปนตน ในการชวยสรางเครองมอในการก ากบตดตามและประเมนผลทมคณภาพจากผเชยวชาญ มการรายงานผลการด าเนนงานท งเชงปรมาณและคณภาพอยางตอเนอง

ABSTRACT The objectives of this research were 1) to study the process of the creation of

reconciliation by driven with Five precepts village project in Ayutthaya Province. 2) to propose the trend of the creation of reconciliation by driven with Five precepts village project in Ayutthaya Province. The researcher used the Qualitative Research as a documentary Research . The study was conducted by in-depth interviewing from 17 key informants selected by Non-participant Observation at Wat Thakarong community Banpom Sub district , Ayutthaya Province , Ayutthaya Province.

The research findings were as follows: 1) The creation of reconciliation will be started by the creation of

reconciliation in individual mind spread out to society by the understanding , appreciation and development. In the other hand the process of the creation of reconciliation by driven with Five precepts village project in Ayutthaya Province will be used the project management with Planning , Organizing ,Staffing ,Direction , Coordinating ,Reporting and Budgeting by community leader with 6 principles such as The right principle , The suitable principle , The pure principle , The fairness principle , The Promvihandham principle and The sacrifice principle and all of its will be push the reconciliation in community.

2 ). The trend of the creation of reconciliation by driven with Five precepts village project in Ayutthaya Province consisted of 4 strategies 1. To set the center of direction and convenience center for push this project and continuous drive all activities. 2. Training the people such as in school , government department , company and community for the understanding in Five precepts. 3. The potential development both monks and layman for the jobs that volunteer by the emphasizing with the coordination between home , temple and community ( Boworn ) and the last 4. To built the quality tools by the specialist for evaluation this project that cooperation with the university and set the quality report that shown both qualilative and quantity of this project.

๒๑๒

บทน า ประเทศไทยเปนดนแดนพระพทธศาสนา ประชาชนอาศยอยรวมกนอยางสนตภาพ

เพราะตางมงสรางกศลคณงานความด โดยยดหลกธรรมทางพระพทธศาสนาในการด าเนนชวต เวนจากการเบยดเบยนกน ประกอบสมมาอาชพ ซอสตย สจรต แตเมอเวลาแปรเปลยนไปกลบพบวา ประชาชนเกดความขดแยงกนอยางรนแรง โดยเฉพาะอยางยงปรากฏการณความรนแรงทางการเมองทเกดขนตงแตในชวงป พ.ศ.๒๕๔๙-๒๕๕๓ น ามาซงการสญเสยชวตไมต ากวา ๑๐๐ คน บาดเจบอกจ านวนมาก รวมถงผสญหายอกจ านวนหนงทยงไมปรากฏขอมล อกทงความสญเสยทางวตถ อาคาร สถานทตางๆ อกหลายแหง สงคมไทยในชวงทผานมาเปนยคแหงความหวาดกลวและหวาดระแวง ทประชาชนไมสามารถพดคยเรองความคดเหนทางการเมองเปนการทวไป แมกระทงการพดคยกบญาตหรอเพอสนท ในหลายชมชนมกลมคนทมความคดแตกตางทางการเมองกนอยางชด เจน เกดการบมเพาะความเกลยดชงกน จากการเลอกรบสอทน าเสนอความคดเหนทางการเมองทสอดคลองกบมมมองของตน และแบงขวแยกกนอยางเหนไดชด ในบางพนทเกดการปะทะกนระหวางสองกลมทเหนตางทางการเมอง มการใชอาวธตางๆ รวมถงอาวธปนท ารายรางกายกนท าใหมผเสยชวต ยงไปกวานนความรนแรงไดขยายตวไปถงในระดบครอบครว จนกระทงเกดการเสยชวตและความสมพนธทแตกราว จากความรนรงทกลาวมาอนน ามาซงการสญเสยอยางประเมนคามได และเกดสภาพสงคมแหงความหวาดระแวง ค าถามทตามมาคอรากเหงาของปญหาของสงคมไทยคออะไร ซงมหลายฝายพยายามใหค าอธบายตอปญหาดงกลาววาเปนการแขงขนเชงอ านาจ การทจรตประพฤตมชอบของผมอ านาจ ความรสกวาไมไดรบความเปนธรรม การถกเลอกปฏบต ชองวางทางเศรษฐกจและสงคมระหวางคนจนกบคนรวย ตลอดจนโอกาสในการเขาถงทรพยากรทแตกตางกน๒

เหตการณตางๆ ขางตนไดน าไปสความพยายามแกไขปญหาจนเกดความปรองดองขน เพอมงหวงทจะกาวผานวกฤตการณทเกดขนจนสามารถเรยกไดวาสามารถน าไปสสงคมทมสนตภาพ ประชาชนอยรวมกนไดอยางสนต แนวความคดของตางประเทศทใชเพอสงคมความปรองดอง คอ ความยตธรรมในระยะเปลยนผาน ซงเปนกระบวนการทเปลยนผานจากสงคมทมความขดแยงไปสสนตภาพและความเปนประชาธปไตย

โครงการสรางความปรองดองสมานฉนทโดยใชหลกธรรมทางพระพทธศาสนา “หมบานรกษาศล ๕” เปนนโยบายส าคญของเจาประคณสมเดจพระมหารชมงคลาจารย ผปฏบตหนาทสมเดจพระสงฆราช ทด ารใหกบคณะสงฆทกจงหวด และส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาตไดรวมในการน าหลกของศล ๕ ใหเขาถงประชาชนทกระดบครอบคลมทกพนท โดยใหจดท าในรปของโครงการสรางความปรองดองสมานฉนทโดยใชหลกธรรมทางพระพทธศาสนา “หมบานรกษาศล ๕” เพอถวายเปนพระราชกศลแดพระบาทสมเดจพระเจาอยหวและสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ เพอสรางความสามคคปรองดองและประโยชนสขของประชาชน และเพอใหประชาชนมคณภาพชวตทดโดยยดมนตามค าสอนทางพระพทธศาสนา อนจะสงผลใหประเทศชาตมความสงบรมเยน โดยเนนการรณรงค สงเสรม และสนบสนนใหม “หมบานรกษาศล ๕” ขนในทกสวนของประเทศ ตามด ารทเจาประคณ

๒สถาบนพระปกเกลา, “การสรางความปรองดองแหงชาต”, รายงานการวจย, (กรงเทพมหานคร : คณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต สภาผแทนราษฎร, ๒๕๕๕), หนา ๖.

๒๑๓

สมเดจพระมหารชมงคลาจารยไดประทานโอวาทไว เมอวนท ๑๗ พฤศจกายน ๒๕๕๖ ความวา “อนวาศล ๕ เปนการส าคญมนษย เมอทกคนมศล ๕ ดวยกน สงคมนนๆ คอ ประชาชนยอมจะอยเปนสข เมอเปนไปได ขอใหชอหมบานนนวา หมบานรกษาศล ๕” ซงสอดคลองกบนโยบายของคณะรกษาความสงบแหงชาต (คสช.) ทมอบหมายภารกจใหสวนราชการสรางความปรองดองสมานฉนทแกประชาชนในชาต โดยก าหนดพนทเปาหมายในการด าเนนการพรอมกนทง ๗๖ จงหวด ซงทผานมาส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาตไดรวมกบจงหวดตางๆ เปดโครงการน ารองและขบเคลอนการด าเนนงานในหลายพนท โดยมเจาคณะจงหวด เจาคณะอ าเภอ เจาคณะต าบล เจาอาวาส ผวาราชการจงหวด สวนราชการ สถาบนการศกษา องคกรปกครองสวนทองถน องคกรภาคเอกชน ก านน ผใหญบาน และองคกรเครอขายตางๆ ในพนท รวมขบเคลอนโครงการ๓

จงหวดพระนครศรอยธยา แบงเขตการปกครองออกเปน ๑๖ อ าเภอ ๒๐๙ ต าบล ๑,๔๕๙ หมบาน องคการบรหารสวนจงหวด ๑ แหง เทศบาลนคร ๑ แหง เทศบาลเมอง ๔ แหง เทศบาลต าบล ๓๑ แหง องคกรบรหารสวนต าบล ๑๒๑ แหง มประชากรรวมทงสน ๘๐๓,๗๗๓ คน เปนชาย ๓๘๗,๕๑๘ คน เปนหญง ๔๑๖,๒๕๕ คน ประชากรสวนใหญนบถอศาสนาพทธ รอยละ ๙๒.๑๒ ศาสนาอสลาม รอยละ ๗.๕๓ และศาสนาครสต รอยละ ๐.๓๔ ศาสนสถานในจงหวดมทงสน ๕๗๖ แหง แยกเปนวด ๕๐๕ วด มสยด ๖๐ วด และโบสถครสต ๑๑ แหง ในปจจบนคณะสงฆจงหวดพระนครศรอยธยา ภายใตการปกครองของพระเดชพระคณ พระเทพรตนากร เจาคณะจงหวดพระนครศรอยธยา เจาอาวาสวดพนญเชงวรวหาร มนโยบายในการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕จากสถตในปจจบนพบวามประชาชนเขารวมสมครในโครงการจ านวนทงสน ๒๒๐,๔๕๕ คน คดเปนรอยละ ๒๘ ซงอยในอนดบท ๒๖ ของประเทศ๔ ซงเปาหมายในการขบเคลอนโครงการอยทรอยละ ๙๐

จากสภาพปญหาดงกลาว ผวจยจงสนใจทจะศกษาแนวทางการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา วามองคประกอบ ปจจย และกระบวนการด าเนนการอยางไรใหโครงการประสบผลส าเรจ ในอนาคตตอไป วตถประสงคของการวจย

๑. เพอศกษากระบวนการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา

๒. เพอน าเสนอแนวทางการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา

๓ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต, คมอการด าเนนงาน โครงการสรางความปรองดองสมานฉนทโดยใชหลกธรรมทางพระพทธศาสนา “หมบานรกษาศล ๕” , (กรงเทพมหานคร : โรงพมพส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต, ๒๕๕๗), หนา ๕.

๔โครงการหมบานรกษาศล ๕, รายงานผล สรป % ประชากรรวมโครงการ ระดบ ๑ รายจงหวด, [ออนไลน], แหลงขอมล : http://www.sila5.com/report/index/getRank2, [๒๘ กรกฎาคม ๒๕๕๘].

๒๑๔

วธด าเนนการวจย การศกษาวจยเรอง “การสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการ

หมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา” เปนการศกษาโดยการใชการวจยแบบคณภาพ (Qualitative Research) ดวยการวจยเชงเอกสาร (Documentary Research) การสมภาษณเชงลก (In-depth Interview) กบผ ให ขอมลส าคญ (Key Informants) และการส งเกตแบบไมม ส วนรวม (Non-participant Observation) ผวจยไดก าหนดขนตอนการด าเนนการวจย ดงน

๑) ศกษาวเคราะหเอกสาร และแนวคดทฤษฎทเกยวของกบการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา

๒) ศกษาสภาพทวไปและบรบทของโครงการหมบานรกษาศล ๕ ณ ชมชนวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา เปนกรณตวอยาง

๓) สงเกตการณโครงการหมบานรกษาศล ๕ ณ ชมชนวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา เปนกรณตวอยาง

๔) สมภาษณผมสวนเกยวของ และสรปวเคราะหกระบวนการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา

๕) สงเคราะหแนวทางการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยาเปนรปแบบจ าลองพรอมเสนอเปนกลยทธในการขบเคลอนโครงการ

๖) น าเสนอแนวทางการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา

เครองมอทใชในการวจย

เครองมอทใชในการวจย คอ ๑) แบบสมภาษณ ( Interview) เปนแบบสมภาษณ เช งลกแบบม โครงสราง

(Structure In-depth Interview) เพอศกษาแนวคดเกยวกบการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา

๒) การสรางเครองมอการวจย ผวจยไดศกษาแนวคด และทฤษฎเกยวกบการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยาแลวน ามารางขอค าถามทจะใชในการสมภาษณ ปรบปรงแกไขแบบสมภาษณ ตอจากนนน าแบบสมภาษณมาปรบปรงแกไขใหสมบรณและน าไปใชเกบรวบรวมขอมล ผลการวจย

๑) กระบวนการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา

๑.๑ สภาพแวดลอมของจงหวดพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา ตงอยบรเวณทราบลมภาคกลางตอนลางของประเทศ มเนอท

ประมาณ ๒,๕๕๖.๖๔ตารางกโลเมตร เปนทราบลมน าทวมถง พนทสวนใหญเปนทงนา ไมมภเขา

๒๑๕

ไมมปาไม มแมน าไหลผาน ๔สาย ไดแก แมน าเจาพระยา แมน าปาสก แมน าลพบรและแมน านอย แบงเขตการปกครองออกเปน ๑๖อ าเภอ ๒๐๙ต าบล ๑,๔๕๙หมบาน องคการบรหารสวนจงหวด ๑แหง เทศบาลนคร ๑แหง เทศบาลเมอง ๔แหง เทศบาลต าบล ๓๑แหง และองคการบรหารสวนต าบล ๑๒๑แหงทรพยากรธรรมชาต ไดแก ทรพยากรดนมและทรพยากรน าเศรษฐกจผลตภณ ฑมวลรวมจ งหวด เปน อนดบ ๕ ของประเทศ รายไดผลตภณฑมวลรวมจ งหวดพระนครศรอยธยา ไดแก ๑. สาขาการผลตอตสาหกรรม๒. สาขาการขายสง ๓. อสงหารมทรพย ม นคมอตสาหกรรม ๓แหงไดแก นคมอตสาหกรรมบางปะอน นคมอตสาหกรรมบานหวา (ไฮเทค) และนคมอตสาหกรรมสหรตนนครสนคาส าคญของจงหวดไดแกสนคาการเกษตร สนคาอตสาหกรรมและการทองเทยว ตลาดส าคญ มจ านวน ๑๕ ตลาด กระจายอยตามอ าเภอตางๆ

๒. ดานสงคม ไดแก สาธารณสข ศาสนา อาชญากรรม การศกษา โครงสรางพนฐานคมนาคม แรงงานและการจาง ผลการวจยพบวาดานอาชญากรรม มการด าเนนงานตามมาตรการปองกนและปราบปรามการเกดอาชญากรรม มการจบกมผกระท าผด ประกอบดวย คดทรฐเปนผเสยหาย มการจบกมผกระท าผดมากทสด รองลงมาคอ คดประทษรายตอทรพย คดประทษรายตอชวตรางกายและเพศ คดทนาสนใจ และ คดอกฉกรรจและสะเทอนขวญ ตามล าดบ ดานการศกษา จงหวดพระนครศรอยธยา มสถาบนการศกษาระดบอดมศกษา ๔ แหง ระดบอาชวศกษา ๘ แหง แบงเขตการศกษาออกเปน ๓ เขตพนทการศกษา คอเขตพนทการศกษาประถมศกษา พระนครศรอยธยา เขต ๑เขตพนทการศกษาประถมศกษา พระนครศรอยธยา เขต ๒และเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต ๓ดานโครงสรางพนฐานประกอบดวย การไฟฟาการประปาและการบรการโทรศพทดานคมนาคม มเสนทางรถโดยสารภายในจงหวดพระนครศรอยธยาและระหวาง จงหวดตางๆ รวมทงสนจ านวน ๗๐ เสนทาง เสนทางการเดนเรอ ๒๕๕๗แรงงานสวนใหญเปนประชากรอาย๑๕ ปขนไปในมจ านวน ๖๔๗,๐๑๐ คน เปนผอยในก าลงแรงงาน ๔๔๘,๘๒๖ คน แยกเปน ผมงานท า ๔๔๔,๕๕๕ คน ผวางงาน ๓,๙๑๑ คน เปนผไมอยในก าลงแรงงาน จ านวน ๓,๙๑๑ คน

๓. ดานอนๆ ไดแก โครงการตามพระราชด าร การทองเทยว ผลการวจยพบวาจงหวดพระนครศรอยธยา มโครงการพระราชด าร จ านวน ๒๒ โครงการ เชน โครงการศนยศลปาชพบางไทร โครงการจดหาน าชวยเหลอราษฎร ในเขต ต าบลคลองนอย - ต าบลสองหอง อ าเภอบานแพรก โครงการชวยเหลอเกษตรกรชาวนาตามพระราชด ารโครงการปรบปรงและขดลอกคลองเมอง อ าเภอพระนครศรอยธยาเปนตน ดานการทองเทยว จงหวดพระนครศรอยธยาเปนเมองมรดกโลก มวดวาอารามและสถานททองเทยวส าคญๆ มากมาย อาทเชน วดพนญเชงวรวหาร วดใหญชยมงคล พระวหารมงคลบพตร วดมหาธาต วดราชบรณะ พระราชวงบางปะอน เปนตน ในป ๒๕๕๘ มกจกรรมการทองเทยวหลายครง ไดแก งานวนยทธหตถ “สมเดจพระนเรศวรมหาราช” งานเทศกาลตรษจนกรงเกา “อยธยามหามงคล” ครงท ๙ งานวนนายขนมตม (งานร าลกถงวรชนนายขนมตม) งานวนสถาปนากรงศรอยธยาและเทดพระเกยรตสมเดจพระรามาธบดท ๑ พระเจาอยทอง สงกรานตกรงเกา งานวนเหดตบเตางามทสามเรอน งานวนยานธรกจสรางสรรคผลตภณฑอรญญก หมบาน OTOP เพอการทองเทยว งานอยธยามรดกโลก เทศกาลสานสมพนธพทธ-อสลาม-ครสต งานประเพณลอยกระทงกรงเกา และงานยอยศยงฟา อยธยามรดกโลก ซงจดขนทกป

๒๑๖

๑ .๒ สภาพแวดลอมของชมชน วดท าการอง ต าบลบ านป อม อ า เภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา ชมชนวดทาการอง มพนทตงของชมชนโดยรวมเปนทราบอยตดแมน าเจาพระยา ใกลกบวดธรรมารามและวดกษตราธราชอยหางจากเกาะเมองประมาณ ๓ กโลเมตร ตงอยนอกพระนครดานทศตะวนตกหรอบรเวณทงประเชตโดยมวดทาการองเปนศนยกลางของชมชน ปจจบนวดทาการองสงกดคณะสงฆมหานกาย ตงอยทหม ๖ ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา มทดนทงวดโฉนดเลขท ๖๒๘ เนอท ๒ ไร ๗๘ ตารางวา อาณาเขตทศเหนอตดตงอยบรเวณชมชนอสลามเปนสวนใหญ ทามกลางมสยดถง ๕ มสยด โดยมบานเรอนทเปนพทธศาสนกชนอยประมาณ ๘-๑๐ หลงคาเรอนเทานนชมชนวดทาการอง เปนชมชนขนาดเลกทมความหลากหลายทางดานวฒนธรรมระหวางศาสนาพทธและศาสนาอสลาม ชาวบานทงสองศาสนาสามารถอาศยอยรวมกนไดอยางมความสข เพราะเขาใจหลกค าสอนของศาสนาตวเอง โดยมวดทาการองเปนศนยกลางของชมชน มผน าทด คอ เจาอาวาสวดทาการอง ซงทานเนนหลกการบรหาร คอ เขาใจ เขาถง และพฒนา รวมกน

๑.๓ กระบวนการบรหารโครงการหมบานศล ๕ ของชมชนวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา

ส าหรบกระบวนการบรหารโครงการหมบานรกษาศล ๕ ของชมชนวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา จากการสมภาษณผใหขอมลส าคญนนพบวา ผบรหารโครงการ ไดแก เจาอาวาสวดทาการอง ก านนต าบลบานปอม ผใหญบานหม ๖ และประชาชนทไดรบการแตงตงไดใชหลกการบรหารโครงการ ๗ ประการ คอ ๑) Planning (การวางแผน) ๒) Organizing (การจดองคการ) ๓) Staffing (การจดบคคลเขาท างาน) ๔) Directing (การสงการหรออ านวยการ) ๕) Coordinating (การประสานงาน) ๖) Reporting (การรายงานผลการปฏบตงาน) และ ๗) Budgeting (การงบประมาณ)โดยมรายละเอยดดงน

ชมชนวดทาการองมการแตงตงคณะกรรมการด าเนนโครงการทชดเจน และมการประชมคณะกรรมการเพอวเคราะหความจ าเปนและความตองการโครงการของประชาชนในทองถน การสรางความเขาใจหนวยงานทเกยวของ รวมถงการก าหนดวตถประสงคของโครงการ

การจดต งคณะกรรมการขบเคลอนหมบานรกษาศล ๕ ของชมชนวดทาการอง ประกอบดวย ก. เจาอาวาสวดในเขตหมบาน เปนกรรมการทปรกษา ข. ผใหญบานในหมบานนน เปนประธานกรรมการ ค. สมาชกสภาองคการบรหารสวนต าบล หรอสมาชกสภาเทศบาลของหมบ านนน เปนรองประธาน ง. ประชาชนในหมบานนน ไมต ากวา ๓ คน ไมเกน ๕ คน ซงไดรบการคดเลอกจากชาวบานในหมบานนน เปนกรรมการ จ. ใหกรรมการพจารณาคดเลอกบคคลในหมบานนน ท าหนาทเปนเลขานการ และบคคลคนหนง ท าหนาทเปนผชวยเลขานการและมศนยอ านวยการอยทอาคาร กศน. วดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา

กระบวนการในการจดบคคลเขาท างานของชมชนวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยามการแตงตงคณะกรรมการอ านวยการและคณะท างานทงฝายคณะสงฆและฝายบานเมองรวมกนและมการประชมคณะกรรมการอ านวยการและคณะท างานทงฝายคณะสงฆและฝายบานเมองรวมกนอยเปนประจ า แตมขอจ ากด คอ บคลากรในการสรางความเขาใจโครงการกบภาคประชาชนอยางทวถงมนอย บคลากรในการบนทกขอมลลงระบบออนไลนม

๒๑๗

นอย และสงอ านวยความสะดวกและแรงจงใจในการปฏบตหนาทของบคลากรผด าเนนโครงการระดบลางมนอย

กระบวนการในการสงการหรออ านวยการนน ทงคณะสงฆและหนวยงานราชการมการแตงตงคณะกรรมการและคณะท างานเพอวางแผน ก าหนดนโยบาย และวธการปฏบตทชดเจน มการประชมคณะกรรมการบอยครง มการสรปผลการด าเนนการเปนระยะ และมการปรบปรงแกไขวธการด าเนนการใหดอยตลอดเวลา ส าหรบขอจ ากดดานทรพยากรนนกมการน าเขาสทประชมคณะกรรมการสม าเสมอเพอหาแนวทางและวธในการแกไขขอจ ากดตางๆ ใหโครงการสามารถบรรลตามเปาหมายได

การมสวนรวมของคณะสงฆ ส านกงานพระพทธศาสนาจงหวดพระนครศรอยธยา สถานศกษา หนวยงานราชการทเกยวของ ภาคเอกชน ชมชนและทองถน ไดแก ๑) รวมกนการสนบสนนและสงเสรมโครงการ เชน อดหนนงบประมาณ บคลากร วสดอปกรณ เปนตน ๒ ) การมสวนรวมในการเปนคณะกรรมการด าเนนโครงการ เชน การรวมเปนคณะกรรมการ รวมประชมปรกษาหารอ เปนตน ๓) การมสวนรวมในการประชาสมพนธโครงการ เชน การออกสอโฆษณา การตดปายประชาสมพนธ เสยงตามสาย เวบไซด เปนตน ๔) การมสวนรวมในการก ากบตดตามและประเมนผลโครงการ เชน การสอดสองดแลโครงการ การประเมนโครงการ การสรปผลโครงการ และการรายงานโครงการ เปนตน

การยอมรบของประชาชนและหนวยงานทเกยวของกบโครงการในพนทของโครงการการสรางความปรองดองสมานฉนท ด วยการขบ เคล อน โครงการหม บ าน รกษา ๕ จ งหวดพระนครศรอยธยา นน ประชาชนและหนวยทเกยวของใหการยอมรบโครงการเปนอยางด ประชาชนและหนวยงานทเกยวของมการประสานงานรวมกนจดกจกรรมเปนอยางด เกดความรวมมอกนในสงคม เกดกระแสการยอมรบของโครงการเปนอยางด อาจมบางในบางสวนทยงเหนวาโครงการยงขาดความชดเจน ขาดการประชาสมพนธโครงการอยางทวถงและชดเจน จงเปนหนาทของคณะสงฆและหนวยงานทเกยวของจะตองรบด าเนนการเรงประชาสมพนธใหประชาชนไดเขาใจ เขาถง และรวมกนพฒนาตอไป

กระบวนการในการบรหารงบประมาณนน คณะสงฆใหการสนบสนนงบประมาณในการขบเคลอนโครงการรวมถงหนวยงานราชการอนมตงบประมาณบางสวนในการขบเคลอนโครงการ แตงบประมาณทมนนมนอย ไมเพยงพอตอการจดกจกรรมตางๆ ตองอาศยเงนทนจากทางวดเปนหลก และการจดกจกรรมททางวดและหนวยงานราชการจดอยแลว

ชมชนวดทาการอง ยงน าเอาหลกปฏบตเกยวกบการสรางความปรองดองสมานฉนทเชงพทธมาใชในการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ ผานมตทางดานหลกความถกตอง หลกความเหมาะสม หลกความบรสทธ หลกความยตธรรม หลกพรหมวหารธรรม และหลกความเสยสละดงน

๑. หลกความถกตอง กลาวคอ ผน าหรอผปกครอง/ผบรหารหมคณะทกระดบ พงปฏบตตนใหถกตองตามหลก “ธรรม” และเวนขาดจากการปฏบต “อธรรม” ดงทกลาวมาแลวขางตน

๒. หลกความเหมาะสม รจกยดหยน ผอนหนก ผอนเบา โดยไมเสยหลกการ โดยอาศยหลกสปปรสธรรม ๗ คอ ความเปนผรจกพจารณาเหต สงเกตผล ความเปนผรจกบคคล รจกฐานะของ

๒๑๘

ตน รจกประชมชน รจกกาลเวลาทเหมาะสม และรจกประมาณในการบรโภค ใชสอยทรพย ตลอดทงงบประมาณของแผนดนใหไดประโยชนคมคา ไมสญเปลา ฯลฯ เปนตน

๓. หลกความบรสทธ กาย วาจา ใจ ดวยธรรมปฏบตดงกลาว และ/หรอ การบรหารกจการ ตลอดทงการบรหารราชการแผนดน ดวยจตใจซอ มอสะอาด โปรงใส ตรวจสอบได

๔. หลกความยตธรรม กลาวคอ ปฏบตตอผอนดวยความเทยงธรรม ตามหลกนตรฐ นตธรรม ชอวา “ยตธรรม” ใหเสมอหนากน ไมเลอกปฏบตดวยความล าเอยง หรอ อคต ๔

๕. หลกพรหมวหารธรรม (คณธรรมเครองอยของผใหญ) คอ ปฏบตตอกนดวยเมตตาพรหมวหาร ปรารถนาทจะใหผอนเปนสข กรณาพรหมวหาร ปรารถนาทจะใหผทมทกขใหพนทกข มทตาพรหมวหาร พลอยยนดทผอนไดดมสข ไมอจฉารษยากน และอเบกขาพรหมวหาร มใจมธยสถเปนกลาง วางเฉย เมอผอนถงซงความทกขหรอความวบต อนเราชวยอะไรมได และไมดถก เหยยด ซ าเตม

๖. หลกความเสยสละ ผน าคน หรอ นกปกครอง/นกบรหาร เปนผมอ านาจเหนอผอน พงลดมานะ ละทฏฐ ดวยความเสยสละความสขสวนตน และสละความเหนแกตว เพอประโยชนสขของหมคณะ และ/หรอ เพอประเทศชาตและประชาชนโดยสวนรวม

สรปไดวา ดวยคณธรรมของผน า และประชาชนทกหมเหลา ดงทกลาวน ประชาชนกจะอยรวมกนดวยความรมเยนเปนสข ไมตองอยรอนนอนทกขหลกการสรางความปรองดองสมานฉนทนน ควรเรมจากการสรางความปรองดองในจตใจของเรากอน เพอสรางสนตภาพสสงคมภายนอก นอกจากนหลกการสรางความปรองดองสมานฉนทนน ควรเนนหลกเขาใจ เขาถง และพฒนา

๒) แนวทางการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา

การสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา เกดจากการสงเคราะหทไดจากการสมภาษณผใหขอมลส าคญ และการสงเกตการณแบบไมมสวนรวมของผวจย สามารถอธบายแนวทางการขบเคลอนโครงการไดดงน

๒๑๙

จากแผนภาพท ๑ พบวา แนวทางการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอน

โครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา ประกอบดวย แนวทางทหนง กลยทธการขบเคลอนโครงการหมบานศล ๕ ของชมชนวดทาการอง

ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา ประกอบดวย กลยทธทหนง จดตงศนยอ านวยการกลางและศนยอ านวยความสะดวกระดบชมชนทมประสทธภาพ เชน มวสดอปกรณในการบนทกและจดเกบขอมล เปนศนยประสานงานและขบเคลอนโครงการ มการด าเนนกจกรรมอยางตอเนอง กลยทธทสอง จดอบรมประชาชน สรางความรความเขาใจในการรกษาศล ๕ รวมถงสถานศกษา หนวยงานราชการ โรงงาน และชมชนอยางตอเนอง จดท าเอกสาร แผนพบและสอการสอนเพอเผยแพรโครงการใหทวถง และขบเคลอนหมบานรกษาศล ๕ ระดบ ๒ อยางตอเนองตาม

๒๒๐

นโยบายของคณะสงฆ กลยทธทสาม พฒนาศกยภาพของบคลากรทงบรรพชตและคฤหสถ และสรางจตอาสาในการปฏบตงานใหเพมมากขน เนนการประสานงานระหวางบาน วด และชมชน (บวร)และ กลยทธทส สรางเครองมอในการก ากบตดตามและประเมนผลการด าเนนโครงการทมคณภาพ ขอความรวมมอจากสถาบนการศกษาของจงหวด เชน มหาวทยาลย วทยาลย เปนตน ในการชวยสรางเครองมอในการก ากบตดตามและประเมนผลทมคณภาพจากผเชยวชาญ มการรายงานผลการด าเนนงานทงเชงปรมาณและคณภาพอยางตอเนอง แนวทางทสอง การบรหารโครงการอยางมประสทธภาพโดยการบรหารงานตามหลก

๑ . การวางแผน (Planning) มการวางแนวทางในการปฏบตงานตลอดจนวธการปฏบตงานทมประสทธภาพเพอใหบรรลวตถประสงคและเปาหมายทวางไว

๒. การจดหนวยงาน (Organizing) มการจดโครงสรางอ านาจหนาทและการแบงสวนของงานใหเหมาะสมและลงตว

๓. การจดสายงานและการจดตวบคคล (Staffing) มการบรหารงานดานบคลากรอนไดแกการควบคมการปฏบตงานของบคลากรการสรางขวญและก าลงใจใหแกบคลากร

๔. การอ านวยการ (Direction) มการตดสนใจและสงการในการปฏบตงานของสวนตางๆใหด าเนนไปอยางมระเบยบแบบแผนทงในลกษณะงานทวไปและในลกษณะงานเฉพาะตลอดจนการใหค าแนะน าและควบคมการปฏบตงานในทกภาคสวน

๕. การประสานงาน (Coordinating) มการรวมมอกนของบคลากรในการปฏบตงานตามสวนตางๆใหประสานสอดคลองกนอยางกลมกลน มการประสานงานระหวางบาน วด ชมชน โรงเรยน และหนวยงานทเกยวของ

๖. การรายงาน (Reporting) มการรายงานผลการปฏบตงานของหนวยงานใหผบรหารงานและสมาชกของหนวยงานไดทราบถงความเคลอนไหวและความกาวหนาของกจการตางๆภายในหนวยงานและรายงานผลใหหนวยงานทเกยวของทราบ

๗. งบประมาณ (Budgeting) มการควบคมการใชจายใหรอบคอบและรดกมรวมถงการจดสรรงบประมาณและการจดท าบญช

แนวทางทสาม ไดแก การสรางความปรองดองใหเกดขนในชมชนดวยการรกษาศล ๕ อยางเครงครด เพราะศล ๕ ไดชอวาเปนหลกประกนตางๆ เชน ศลขอทหนง เปนหลกประกนชวตศลขอทสอง เปนหลกประกนทรพยสน ศลขอทสาม เปนหลกประกนครอบครว ศลขอทส เปนหลกประกนสงคม และศลขอทหา เปนหลกประกนสขภาพ โดยผน าชมชนจะตองยดหลกการสรางความปรองดองสมานฉนท ๖ ประการคอ หลกความถกตอง หลกความเหมาะสม หลกความบรสทธ หลกความยตธรรม หลกพรหมวหารธรรม และหลกความเสยสละจะท าใหเกดบรรยากาศแหงความสมครสมานสามคคของคนในชมชน อภปรายผล

การอภปรายผลการวจยครงน จะกลาวถงการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา โดยผวจยจะกลาวถงประเดนส าคญและนาสนใจและน ามาอภปรายดงน

๒๒๑

๑) หลกการสรางความปรองดองสมานฉนทนน ควรเรมจากการสรางความปรองดองในจตใจของเรากอน เพอสรางสนตภาพสสงคมภายนอก นอกจากนหลกการสรางความปรองดองสมานฉนทนน ควรเนนหลกเขาใจ เขาถง และพฒนาซงสอดคลองกบผลการวจยของ พระมหาหรรษา ธมมหาโส (นธบณยากร) ไดวจยเรอง “รปแบบการจดการความขดแยงโดยพทธสนตวธ : ศกษากรณลมแมน าตาชาง จงหวดเชยงใหม” โดยใชทฤษฎความขดแยง ซงเหตผลทใชทฤษฎความขดแยงมาเปนทฤษฎในการด าเนนการวจย เพราะความขดแยงเปนเรองของการไมเหนพองระหวางกลม (มนษย) ตงแตสองกลมขนไป (ประชาชน สงคม กลมประชาชน กลมชาตพนธ ประเทศ รฐ วฒนธรรม) ผซงมผลประโยชนตางกนมเปาหมาย และหรอคานยมตางกน ทงน ขนอยกบระดบความเขมขนของการเหนแยงกน การไมลงรอยกน หรอการปะทะระหวางบคคล ความคดหรอผลประโยชนท าใหขอพพาทพฒนาไปเปนการเผชญหนากนและทายทสดกกลายเปนความขดแยงเกยวของกบคนและเกยวกบการรบรของคน ความรสก อารมณ และปญหาตางๆ ของคน เพราะฉะนน การรบรความรสกและปญหาตองไดรบการแกไข เพอสรางผลทไดอยางตอเนองของความขดแยงจะตองหาขอตกลงใหไดหรอไมกตองมการประนประนอม นอกจากนขอพพาทหรอความขดแยงยงแฝงตวเปนบนไดน าไปสความขดแยงอกหลายขนตอนจนในทสดกอใหเกดความรนแรง๕ และสอดคลองกบผลการวจยของ จ าเนยนนอย สงหะรกษ ไดวจยเรอง “ศกษาหลกสามคคธรรมในพระพทธศาสนาเถรวาท” ผลการวจยพบวา ๑) ค าสอนเรองสามคคธรรมในพทธศาสนาเถรวาท หมายถง ความพรอมเพรยงกนปฏบตกจการงานตางๆ ดวยความสมานฉนท เรมตงแตระดบปฏบตตอตนเองและคนอน ชมชน สงคม ประเทศ ใหไดรบผลแหงการปฏบตสามคคธรรมเทาทจะสามารถปฏบตตามได กลาวคอ ในระดบโลกยะกเกดใหเกดความสงบสขในสงคมการด าเนนชวตรวมกน สวนระดบโลกตระกสามารถสงผลใหเปนบรรลมรรคผลสนความทกขไดในทสด ๒) หลกการปฏบตสามคค มลกษณะ ๓ประการคอการกระท ารวมกนทางกาย ทางวาจา และทางใจ โดยยดหลกกศลกรรมบถ ๑๐ ประการ ซงสรปลงในสจรต ๓ประการ วธการปฏบต คอ ปฏบตตามหลกบญกรยาวตถ ๓ประการ ไดแก ทาน ศล และภาวนา เปนการปฏบตธรรมขน ส งเพอสงผลสงสด ๓ ) ผลของการปฏบตสามคคธรรมในพระพทธศาสนาเถรวาทนน มอย ๓ ประการ คอ ประโยชนเพอตน คนอนและทงสองฝาย ความสงบสขของสงคมนนเอง ประโยชนของสามคคธรรมมหลายประการดวยกน เรมจากชวตปจจบนการเขาถงสคต โลกสวรรค และหลดพนจากความทกขไดสนเชง ดงนน การศกษาและปฏบตตามหลกสามคคธรรม โดยการน าไปประยกตใชเปนแนวทางในการด าเนนชวตรวมกน ปรกษาและใหอภยกน สามารถน าทางชวตของคนไทยใหอยรวมกนดวยความสขและสนตในการสรางสรรคประโยชนใหแกตนและสงคมไดอยางสมดล หากผคนในสงคมใหความส าคญในการศกษาและประพฤตปฏบตตามหลกสามคคธรรมแลว ผลทเกดขนกสามารถเปนประโยชนในชวตของตนและสวนรวมไดจรง๖

๕พระมหาหรรษา ธมมหาโส (นธบญยากร), “รปแบบการจดการความขดแยงโดยพทธสนตวธ :

ศกษาวเคราะหกรณลมน าแมตาชาง จ.เชยงใหม”, วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต , (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๗).

๖จ าเนยนนอย สงหะรกษ, “ศกษาหลกสามคคธรรมในพระพทธศาสนาเถรวาท”, รายงานการวจย,(คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร : มหาวทยาลยราชภฏก าแพงเพชร, ๒๕๕๕).

๒๒๒

๒) กลยทธการขบเคลอนโครงการหมบานศล ๕ ของชมชนวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอย ธยา ประกอบดวย กลยทธทหนง จดตงศนยอ านวยการกลางและศนยอ านวยความสะดวกระดบชมชนทมประสทธภาพ กลยทธทสอง จดอบรมประชาชน สรางความรความเขาใจในการรกษาศล ๕ กลยทธทสาม พฒนาศกยภาพของบคลากรทงบรรพชตและคฤหสถ และสรางจตอาสาในการปฏบตงานใหเพมมากขน เนนการประสานงานระหวางบาน วด และชมชน (บวร)และ กลยทธทส สรางเครองมอในการก ากบตดตามและประเมนผลการด าเนนโครงการทมคณภาพ

และสอดคลองกบงานวจยของ พระวมาน คมภรปญโญ (ตรกมล) ไดวจยเรอง “การศกษาวเคราะหศล ๕ ในฐานะเปนรากฐานของสนตภาพ” ผลการวจยพบวา ในสวนการน าศล ๕ มาเปนรากฐานของสนตภาพนน สามารถท าไดดวยการน าไปเปนรากฐานของสนตภาพควบคไปกบการปรบโครงสรางสงคมแนวราบ ไดแก การน าไปสวฒนธรรมแบบเมตตากรณาและวฒนธรรมแบบสนตวธ สวนโครงสรางในแนวดง ไดแก รากฐานทางสงคมในรปของปรามด โดยน าไปจดโครงสรางทางการเมอง เศรษฐกจ สงคม กระบวนการยตธรรม และการศกษา เพอใหเออตอการสงเสรมโครงสรางสงคมระดบจลภาคจนถงระดบมหพภาค ซงเปนการเชอมโครงสรางและสถาบนสงคมใหยดโยงอยกบศล ๕ อนเปนพนฐานของแนวทางสนตวธ สวนอกรปแบบหนงคอรากฐานของสนตภาพเชงคณคา ซงเปนมโนธรรมส านกทท าใหเกดความตระหนกถงมนษยธรรมและสทธมนษยชนสากล ทงความเสมอภาค ความยตธรรม ภราดรภาพ สมพนธภาพ ดลยภาพและเคารพศกดศรความเปนมนษย ซงจะท าใหสงคมเปนแบบสวสดการททกคนมสทธเทาเทยมกน มความตระหนกถงคณคาของชวต และการไมใชความรนแรงทกกรณ ท าใหชวตปราศจากภยคกคาม รวมไปถงการชวยเหลอเกอกลผทไดรบความทกขยากล าบาก ท าใหมสวสดภาพและคณภาพชวตทด มความปลอดภยในชวตและทรพยสน ซงจะท าใหเกดสนตภาพเชงบวก ในขณะเดยวกนกยงเปนแนวทางแกปญหารากเหงาของความขดแยงและความรนแรง ในรปของตณหา มานะ ทฏฐ และอกศลมล คอ โลภะ โทสะ โมหะ ซงศล ๕ จะเปนตวสกดกนและท าลายรากเหงาของความขดแยงและความรนแรง โดยรากฐานเชงโครงสรางจะเขาไปจดโครงสรางสงคมไมใหเออตอการใชความรนแรง ในขณะทรากฐานเชงคณคาจะปลกเราใหตระหนกถงคณคาของชวต เพอใหอยรวมกนตามหลกมนษยชน ซงเปนรากฐานของมนษย นอกจากนยงเขาไปจดการกบรากเหงาทท าใหเกดความขดแยงและความรนแรง โดยจะมความเชอมโยงกนทงโครงสราง คณคาของมนษยและการควบคมกเลสภายใน ซงจะท าใหสนตภาพมรากฐานทมนคง ทงในระดบจลภาคและมหพภาคอยางยงยนตอไป๗ ขอเสนอแนะ

ผลการวจยเรอง “การสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา” ผวจยขอเสนอแนะดงน

๗พระวมาน คมภรปญโญ (ตรกมล), “การศกษาวเคราะหศล ๕ ในฐานะเปนรากฐานของ

สนตภาพ”, วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต (สาขาวชาพระพทธศาสนา), (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๕).

๒๒๓

๑) ขอเสนอแนะเชงนโยบาย ในการการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕

จงหวดพระนครศรอยธยาตองอาศยแรงขบเคลอนนโยบายจากทงภาครฐและภาคคณะสงฆ ซงผวจยขอเสนอแนะดงน

๑. มหาเถรสมาคมรวมกบส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต ควรอนมตโครงการตางๆ ทสนบสนนการเปลยนแปลงพฤตกรรมของประชาชนในทางทด ผานโครงการหมบานศล ๕ ทเปนรปธรรมมากกวาเดม

๒. มหาเถรสมาคมรวมกบส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต ควรจดท าแผนปฏบตการประจ าป และแผนพฒนาระยะยาว มการแตงตงคณะท างานเพอก ากบตดตามผลการด าเนนงานอยางตอเนอง

๓. มหาเถรสมาคมรวมกบส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต ควรจดท ารายงานความกาวหนา และความส าเรจของโครงการ เสนอใหคณะรฐมนตรทราบ และมการเผยแผใหประชาชนทวไปไดทราบถงความส าเรจของโครงการ

๒) ขอเสนอแนะเชงปฏบต ในการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕

จงหวดพระนครศรอยธยาตองอาศยความรวมมอจากสถานศกษา ชมชน วด และหนวยงานทเกยวของ ซงผวจยขอเสนอแนะดงน

๑. หนวยงานทเกยวของไดแก คณะสงฆจงหวด หนวยงานราชการ ส านกงานพรพทธศาสนาจงหวด ส านกงานวฒนธรรมจงหวด อ าเภอ ชมชน สถานศกษา ควรประสานงานและรวมมอกนด าเนนโครงการอยางตอเนอง และเปดโอกาสใหทกสวนทเกยวของสามารถความคดเหนเพอน ามาปรบปรงพฒนาตอไป

๒. ชมชนควรน าเอากลยทธทง ๔ ประเดน คอ กลยทธทหนง จดตงศนยอ านวยการกลางและศนยอ านวยความสะดวกระดบชมชนทมประสทธภาพ เชน มวสดอปกรณในการบนทกและจดเกบขอมล เปนศนยประสานงานและขบเคลอนโครงการ มการด าเนนกจกรรมอยางตอเนอง กลยทธทสอง จดอบรมประชาชน สรางความรความเขาใจในการรกษาศล ๕ รวมถงสถานศกษา หนวยงานราชการ โรงงาน และชมชนอยางตอเนอง จดท าเอกสาร แผนพบและสอการสอนเพอเผยแพรโครงการใหทวถง และขบเคลอนหมบานรกษาศล ๕ ระดบ ๒ อยางตอเนองตามนโยบายของคณะสงฆ กลยทธทสาม พฒนาศกยภาพของบคลากรทงบรรพชตและคฤหสถ และสรางจตอาสาในการปฏบตงานใหเพมมากขน เนนการประสานงานระหวางบาน วด และชมชน (บวร)และ กลยทธทส สรางเครองมอในการก ากบตดตามและประเมนผลการด าเนนโครงการทมคณภาพ ขอความรวมมอจากสถาบนการศกษาของจงหวด เชน มหาวทยาลย วทยาลย เปนตน ในการชวยสรางเครองมอในการก ากบตดตามและประเมนผลทมคณภาพจากผเชยวชาญ มการรายงานผลการด าเนนงานทงเชงปรมาณและคณภาพอยางตอเนองน าไปปฏบตอยางตอเนอง

๒๒๔

๓) ขอเสนอเพอการวจยคร งตอไป ผลการวจยเรอง “การสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการ

หมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา” ผวจยขอเสนอแนะในสวนทสามารถตอยอดจากงานวจยฉบบนดงน

๑. ควรศกษาเรองการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ เฉพาะเจาะจงพนทการวจยเพอพฒนารปแบบของจงหวดนนๆ ใหชดเจนมากยงขน

๒. ควรศกษาวเคราะหการสรางความปรองดองสมานฉนททเนนหลกธรรมหรอคณธรรมอนๆ ทสอดคลอง เชน คานยม ๑๒ ประการของรฐบาลปจจบน เปนตน

๓. ควรศกษาเรองประสทธผลการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ หลงจากน างานวจยฉบบนไปใชทดลองจรง

๔. ควรศกษาเรองปญหาและอปสรรคในการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕

บรรณานกรม โครงการหมบานรกษาศล ๕. รายงานผล สรป % ประชากรรวมโครงการ ระดบ ๑ รายจงหวด.

[ออนไลน ]. แหล งขอมล : http://www.sila5.com/report/index/getRank2. [๒๘ กรกฎาคม ๒๕๕๘].

จ าเนยนนอย สงหะรกษ. “ศกษาหลกสามคคธรรมในพระพทธศาสนาเถรวาท”. รายงานการวจย.คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร : มหาวทยาลยราชภฏก าแพงเพชร, ๒๕๕๕.

พระมหาหรรษา ธมมหาโส (นธบญยากร). “รปแบบการจดการความขดแยงโดยพทธสนตวธ : ศกษาวเคราะหกรณลมน าแมตาชาง จ.เชยงใหม”. วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๗.

พระวมาน คมภรปญโญ (ตรกมล). “การศกษาวเคราะหศล ๕ ในฐานะเปนรากฐานของสนตภาพ”. วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต (สาขาวชาพระพทธศาสนา). บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๕.

สถาบนพระปกเกลา. “การสรางความปรองดองแหงชาต”. รายงานการวจย. กรงเทพมหานคร : คณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต สภาผแทนราษฎร, ๒๕๕๕.

ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต. คมอการด าเนนงาน โครงการสรางความปรองดองสมานฉนทโดยใชหลกธรรมทางพระพทธศาสนา “หมบานรกษาศล ๕”. กรงเทพมหานคร : โรงพมพส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต, ๒๕๕๗.

๒๒๕

ภาคผนวก ข. กจกรรมทเกยวของกบการน าผลจากโครงการวจยไปใชประโยชน

๒๒๖

๒๒๕

๒๒๗

ภาพกจกรรมการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา

การประชมคณะท างานขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕

๒๒๘

ภาพกจกรรมการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา

๒๒๙

ภาพกจกรรมการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา

๒๓๐

ภาพกจกรรมการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา

๒๓๑

ภาพกจกรรมการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา

๒๓๒

ภาพกจกรรมการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา

๒๓๓

ภาพกจกรรมการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา

๒๓๔

ภาพกจกรรมการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา

๒๓๕

ภาคผนวก ค. ตารางเปรยบเทยบวตถประสงค กจกรรมทวางแผนไว

และกจกรรมทไดด าเนนการมาและผลทไดรบของโครงการ

๒๓๖

ตารางเปรยบเทยบวตถประสงค กจกรรมทวางแผนไว และกจกรรมทไดด าเนนการมาและผลทไดรบของโครงการ

กจกรรม ผลทไดรบ บรรล

วตถประสงค โดยท าให

๑. ศกษาขอมลจากเอกสาร ต ารา แนวคด ทฤษฎทเกยวของ

ทราบ แนวคดและทฤษฎเกยวกบการสรางความปรองดองสมานฉนท ทราบแนวคดและทฤษฎเกยวกบการบรหารโครงการและการประเมนโครงการ ทราบแนวคดเกยวกบการรกษาศล ๕ ทราบขอมลพนทการวจย ทราบ งานวจยทเกยวของ และสามารถก าหนดกรอบแนวคดในการวจยได

ขอ ๑ ท าใหสามารถน าไปสการก าหนดแนวทางและกรอบด าเนนการวจยได

๒. ศกษาขอมลจากกลมเปาหมาย ดวยการสมภาษณผใหขอมลส าคญ

ทราบถงกระบวนการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยาไดแก สภาพแวดลอมของชมชนวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา กอนมโครงการ สภาพแวดลอมของชมชนวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา กระบวนการบรหารโครงการหมบานศล ๕ ของชมชนวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา ทราบแนวทางการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา

ขอ ๑ – ๒ ท าใหสามารถวเคราะหกระบวนการสรางความปรองดองสมานฉนท และแนวทางการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา

๒๓๗

กจกรรม ผลทไดรบ บรรล

วตถประสงค โดยท าให

สภาพแวดลอมภายในและภายนอกของโครงการการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา ภาวะผน าของโครงการการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษา ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา พฤตกรรมการด าเนนชวตตามหลกศล ๕ ของประชาชนชมชนวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา

๓. การเกบขอมลดวย การสงเกตการณแบบไมมสวนรวม

ทราบกระบวนการสรางความปรองดองสมานฉนท และแนวทางการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จากชมชนวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยาวามรปแบบเปนอยางไร

ขอ ๑ – ๒ ท าใหเกดแนวทางการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ ของจงหวดพระนครศรอยธยา เปนตนแบบของชมชนหมบานรกษาศล ๕ น ารอง

๔. รายงานฉบบสมบรณ

ไดรายงานฉบบสมบรณทสามารถตอบวตถประสงคของโครงการวจยทง ๒ ขอ คอ ๑. เพอศกษากระบวนการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา ๒. เพอน าเสนอแนวทางการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา

ขอ ๑ – ๒ ไดรายงานการวจยทมคณคาสามารถตอบวตถประสงคของการวจย รวมถงคณะสงฆ เจาคณะภาค เจาคณะจงหวด เจาคณะอ าเภอ เจาคณะต าบล และเจาอาวาส ไดน าแนวทางการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ ไปประยกตใชในการขบเคลอนกบประชาชนในจงหวดพระนครศรอยธยาได

๒๓๘

กจกรรม ผลทไดรบ บรรล

วตถประสงค โดยท าให

หนวยงานราชการ ผวาราชการจงหวด นายอ าเภอ ก านน ผใหญบาน นายกองคการบรหารสวนจงหวด นายกเทศมนตรเทศบาล นายกองคการบรหารสวนต าบล น าแนวทางการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ ไปประยกตใชในการขบเคลอนกบประชาชนในจงหวดพระนครศรอยธยาได ประชาชน เดกและเยาวชน สามารถเขาใจความหมายของโครงการ และน าเอาหลกธรรมในทางพระพทธศาสนา “หมบานรกษาศล ๕” มาประยกตใชในการด าเนนชวต

๒๓๙

ภาคผนวก ง. แบบสมภาษณเพอการวจย

๒๔๐

แบบสมภาษณเพอการวจย เรอง

การสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา

BUILDING THE RECONCILIATION BY BE DRIVEN WITH FIVE PRECEPTS VILLAGE PROJECT IN AYUTTHAYA PROVINCE

ตอนท ๑ ขอมลเกยวกบผใหสมภาษณ ชอผใหสมภาษณ.................................………………ฉายา/นามสกล.…............................…………… ต าแหนงหนาท/การงานปจจบน................................……………………………….……………….………… สถานทสมภาษณ................................……………………………….……………….………........................… วน เดอน ป………………………………….……………………….เวลา...................................................... ตอนท ๒ ค าถามความคดเหนเกยวกบการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา ดงน ๑. กระบวนการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา ๑.๑ สภาพแวดลอมของชมชนวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา กอนมโครงการเปนอยางไร ๑.๒ สภาพแวดลอมของชมชนวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา เปนอยางไร ๑.๓ กระบวนการบรหารโครงการหมบานศล ๕ ของชมชนวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา เปนอยางไร ๒. แนวทางการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา ๒.๑ สภาพแวดลอมภายในและภายนอกของโครงการการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา เปนอยางไร ๒.๒ ภาวะผน าของโครงการการสรางความปรองดองสมานฉนท ดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษา ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา เปนอยางไร ๒.๓ พฤตกรรมการด าเนนชวตตามหลกศล ๕ ของประชาชนชมชนวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา เปนอยางไร

๒๔๑

ภาคผนวก จ. รปภาพกจกรรมด าเนนการวจย

๒๔๒

๒๔๓

๒๔๔

๒๔๕

ประวตผวจย

๑. ชอ – นามสกล (ภาษาไทย)

พระมหากฤษฎา กตตโสภโณ (แซหล)

ชอ – นามสกล (ภาษาองกฤษ)

Phramaha Krisada Kittisobhano (Saelee)

๒. เลขหมายบตรปะจ าตวประชาชน

๑ ๘๐๙๙ ๐๐๐๕๔ ๙๘ ๐

๓. ต าแหนงปจจบน

อาจารย ป ระจ าหล กส ต ร พ ท ธศาสตรด ษฎ บ ณ ฑ ต ภ าควช าร ฐศาสตร คณะสงคมศาสตรมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๔. หนวยงานและสถานทอยทตดตอไดสะดวก พรอมหมายเลขโทรศพท โทรสาร และไปรษณยอเลกทรอนกส (E-mail)

ทอยปจจบน หลกสตรพทธศาสตรดษฎบณฑต ภาควชารฐศาสตร คณะส งคมศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

สถานทท างาน หลกสตรพทธศาสตรดษฎบณฑต ภาควชารฐศาสตร คณะส งคมศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

โทรศพท ๐๘-๑๙๓๑-๔๙๙๗ E-mail maha_krisada@hotmail.com

๕. ประวตการศกษา

๕.๑ ปรญญาเอก พทธศาสตรดษฎบณฑต (สาขาวชาการจดการเชงพทธ)

สถาบน มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ป ๒๕๕๘

๕.๒ ปรญญาโท พทธศาสตรมหาบณฑต (สาขาวชาการจดการเชงพทธ)

สถาบน มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ป ๒๕๕๕

๕.๓ ปรญญาตร พทธศาสตรบณฑต (สาขาวชาการจดการเชงพทธ)

๒๔๖

(เกยรตนยมอนดบหนง)

สถาบน มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ป ๒๕๕๔

๕.๔ นกธรรมชนเอก, เปรยญธรรม ๖ ประโยค

๖. สาขาวชาการทมความช านาญพเศษ (แตกตางจากวฒการศกษา) ระบสาขาวชาการท าการวจยวาเปนผอ านวยการแผนงานวจย หวหนาโครงการวจยหรอผรวมวจยในแตละงานวจย

๑. การวางแผนกลยทธการจดการบรหารจดการ ๒. พระไตรปฎก ภาษาบาล พระพทธศาสนา ๓. เปนวทยากรฝกอบรมไดหลายหลกสตร เชน การบรหารองคกร คณธรรมจรยธรรม

เปนตน ๔. มความเชยวชาญในการสอน การบรรยาย การฝกอบรม ๕. มความเชยวชาญในการท างานวจยทงเชงปรมาณ และคณภาพ ๖. ใชคอมพวเตอรไดด สามารถจดการระบบฐานขอมลไดเปนอยางด ๗. สามารถใชภาษาองกฤษได

๗. ประสบการณทเกยวของกบการบรหารงานวจยทงภายในและภายนอกประเทศ โดยระบสถานภาพในการ

(ไมม)