พกล สทธประเสรฐกลนพนธ รตนาคม

เดกฟนสวยดวยชมชน

ประสบการณการทำางานในชมชนของบณฑตอาสา “โครงการเรยนรรวมกนสงเสรมและแกไขปญหาสขภาพชองปากในเดกศนยเดกเลก ม.3 บานศาลาแมง ต.คลองเฉลม อ.กงหรา จ.พทลง”

หนงตวอยางของการมสวนรวมจากโครงการบณฑตอาสา มหาวทยาลยสงขลานครนทร (บอ.มอ.)สถาบนวจยและพฒนาสขภาพภาคใต (วพส.)

บรรณาธการ

ผจดท�ำPublisher

ทปรกษา ศ.นพ.วระศกด จงสววฒนวงศ

ดร.นพ.วรสทธ ศรศรวชย

ผศ.ทพญ.องคณา เธยรมนตร

บรรณาธการ พกล สทธประเสรฐกล

นพนธ รตนาคม

กองบรรณาธการ วลภา ฐานกาญจน

อานต หวงกหลำา

พมพท ไอคว มเดย

จำานวน 1,000 เลม

สนบสนนโดย

สถาบนวจยและพฒนาสขภาพภาคใต (วพส.)

โครงการบณ±ตอาสา มหาวทยาลยสงขลานครนทร (บอ.มอ.)

โทร. 0-7445-5149, 081-1877804

สำ�นกง�นภ�คใตตอนบน

ชéน 1 วทยาลยชมชนสราÉ®รธาน

มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตสราɯรธาน

สำ�นกง�นภ�คใตตอนกล�ง

ชéน 6 อาคารบรหาร คณะแพทยศาสตร

มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตหาดให ญ

สำ�นกง�นภ�คใตตอนล�ง

ชéน 2 อาคาร 2 กองบรการการศÖกÉา

มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน

h t t p : / / v o l u n t e e r . p s u . a c .t h

องคการบรหารสวนตำาบลคลองเฉลมใหความสำาคญกบงานดานการศกษาและการดแลสขภาพชองปากของเดกทศนยพฒนาเดกเลกใหการสนบสนนตลอดมาซงถอวาเปนนโยบายทสำาคญ เรองสขภาพชองปากของเดกดเหมอนเปนเรองเลกแตอนทจรงแลวเปนเรองใหญทสำาคญ เปนจดเรมตนของการพฒนา เมอเดกปวดฟนกจะขาดเรยนและขาดพฒนาดานการเรยนร จากทศนคตเดมทชาวบานคดวาศนยเดกเลกเปนสถานทฝากเลยงเดกแตตอนนไดเปลยนทศนคตเปนวาเปนศนยพฒนาเดกเลกผปกครองจงเรมเลอกศนยพฒนาเดกเลกทจะสงลกๆไปเรยนมากขน ทางอบต.มแผนขยายผลสศนยฯอนๆโดยกำาลงหารอรวมกนขณะนทกศนยฯ สงผลการสำารวจการแปรงฟนใหกบทางโรงพยาบาลกงหราอยอยางสมำาเสมอมการประชมกบภาคสวนตางๆในระดบอำาเภอม9ศนยเดกเลกคร34คนและเดก500กวาคนรวมขยายผลเกยวกบเรองน ขอบคณโครงการบณฑตอาสาฯเปนทไดมาเรมตรงนใหเปนจดเรมตนทดมาก ควรสงเสรมใหมการประสมพนธอยางทวถง ขยายสศนยฯ และตำาบล อนๆดวย

คำานยม

นายวชรพงศ เหลมปานนายกองคการบรหารสวนตำาบลคลองเฉลม ต.กงหรา จ.พทลง

การแกะรอยโครงการบณฑตอาสาทบานศาลาแมงครงน คงไมสามารถสำาเรจไดอยางรวดเรวเชนนหากขาดเสยซงความชวยเหลอจากครอบครวใจอารของหมอหรอหวาน วชรจรโสภณ ททำาใหการตามเกยวเกบขอมลโครงการ“เรยนรรวมกนสงเสรมและแกไขปญหาสขภาพชองปากในเดก บานศาลาแมง ต.คลองเฉลม อ.กงหรา จ. พทลง” สำาเรจลงในเวลาอนสน ขอบคณครพเลยงศนยเดกเลกทกคนแมแรงสำาคญททำาใหโครงการนสานตอจนกลายเปนสวนหนงของศนยพฒนาเดกเลกบานศาลาแมงตราบทกวนนเปนเวลาสามปแลว หลงจากจบโครงการบณฑตอาสา การพดคยกบครพเลยงโดยเฉพาะ “ครเผาะ” ของเดกๆ ทำาใหไดสมผสกบจตวญญาณความเปนครทเปยมไปดวยความหวงดตอศษยและมงมนทำางานเพอสรางความเปลยนแปลงใหกบลกศษย การตามแกะรอยจนไดมาเปนหนงสอเลมนจะเกดขนไมไดหากไมมบณฑตอาสาเจะมารนง ยามา ลกสาวจากอำาเภอตากใบนราธวาสทอาสาตวเขามาหลอหลอมและรวมถางทางกบโครงการบณฑตอาสา มหาวทยาลยสงขลา-นครนทร เพอมงหมายพฒนาตวเอง ผานกระบวนการพฒนาชมชน โดยเลอกโจทยบนพนทเลกๆ แหงอำาเภอกงหราหนงปของโครงการบณฑตอาสาเธอไดทำาหนาทสะพานเชอมโลกแหงวชาการในมหาวทยาลย กบเรองจรงทเธอคนพบในศนยเดกเลกบานศาลาแมงอำากงหราจงหวดพทลงซงไดจดประกายใหเกดโครงการสงเสรมและแกไขปญหาสขภาพชองปากในเดกขน

พกล สทธประเสรฐกล (ผเขยน)หนาฝนป2552

ศาลาแมง…ศาลานéำาใจ

รจกโครงการบณ±ตอาสา มหาวทยาลยสงขลานครนทรโครงการเรยนรรวมกนสงเสรมและแกไขปญหาสขภาพชองปากในเดกฯ ชมชนศาลาแมง ศนยพฒนาเดกเลกบานศาลาแมง เดกฟนผ...เรองใกลตวทดธรรมดา ?บณ±ตอาสา : ศÖกÉาชมชน ศÖกÉาตวเองศนยเดกเลก กบปญหาฟนผ ทำาไมตองศนยเดกเลก เดกฟนผ เรองใกลตวทตองมองใหม แกปญหาใหถก ตองรจรง ทำาดวยกนเปนขéนเปนตอน ทกฝายตองมสวนรวม แกปญหารวมกนสผลลพธทยงยน สรปบทบาทของบณ±ตอาสา ความเปลยนแปลงทเกดขÖéน ความยงยนของโครงการปจจยสความสำาเรจสงทาย...จากใจบณ±ตอาสา

สารบญ913

2125

4953

ประสบการณการทำางานในชมชนของบณฑตอาสา“โครงการเรยนรรวมกนสงเสรมและแกไขปญหาสขภาพชองปากในเดกศนยเดกเลกฯ” 9

รจกโครงการบณ±ตอาสามหาวทยาลยสงขลานครนทร โครงการบณฑตอาสา มหาวทยาลยสงขลานครนทร หรอทเรยกยอๆ กนวาโครงการ บอ. มอ.กอตงโดยสถาบนวจยและพฒนาสขภาพภาคใต (วพส.) เมอปลายป 2547 เปนชวงเดยวกบการเกดสถานการณวกฤตไฟใตและตอมาเมอเกดภยพบตคลนยกษสนามในภาคใตซงตอมาทางโครงการไดสงบณฑตอาสาเขาไปทำางานรวมฟนฟชมชนทงสองกรณ ความมงหวงของโครงการกเพอพฒนาคณภาพของบณฑต ทงดานคณธรรมและความสามารถในการพฒนาชมชน พฒนาคณภาพชวตของประชาชนในชมชนและเชอมโยงระหวางมหาวทยาลยกบชมชนโดยบณฑตอาสาทำาหนาทประสานงานระหวางชมชนกบนกวชาการ และหนวยงาน ตางๆทเกยวของเพอสนบสนนการพฒนาคณภาพชวตคนในพนทเปนทปรกษาเพอสรางการเรยนรใหกบกลมตาง ๆ โดยใชกระบวนการวจยและพฒนาแบบมสวนรวมกบชมชนเมอสนสดโครงการในระยะเวลา1ปบณฑตอาสาจะจดทำารายงานเผยแพรผลงานใหเปนบทเรยนตอรนนองและตอชมชนอนๆตอไป

เดกฟนสวย ดวยชมชน10

ทผานมาการทำารายงานของบณฑตอาสายงเปนรปแบบเดยวกบสารนพนธ คอ เนอหาแนนแตไมชวนอาน ทำาใหการเผยแพรอยในวงจำากดนอกจากน ทางโครงการฯ เลงเหนวาบางกจกรรมสามารถเหนผลในการพฒนาเกดการเปลยนชดเจนทงการพฒนาบณฑตอาสา การพฒนาชมชนและพฒนาบทบาทมหาวทยาลยโครงการฯจงไดดำาเนนการถอดบทเรยนและจดทำาเปนหนงสอเลมเลกเพอเผยแพรใหแกชมชน และสาธารณชนไดเรยนรนำาไปตอยอด/ขยายผลตอไป 5รนของโครงการบอ.มอ.ทผานมามบณฑตอาสาสำาเรจหลกสตรไปแลวกวา100คนเกดเปนโครงการพฒนาในชมชนกวา90โครงการทวภาคใตหนงในโครงการเดนทประสบผลสำาเรจและขยายผลไดอยางยงยนคอ “โครงการเรยนรรวมกนสงเสรมและแกไขปญหาสขภาพชองปากในเดกศนยเดกเลก ม.3 บานศาลาแมง ต.คลองเฉลม อ.กงหรา จ.พทลง” ททางโครงการฯ ไดคดเลอกมาถอดบทเรยนเพอเปนแนวทางในการพฒนาชมชนใหสามารถขบเคลอนงานในประเดนการสงเสรมการดแลสขภาพชองปากในเดกไดอยางเปนรปธรรม กระบวนการขนตอนการดำาเนนงานในรายละเอยดตางๆทานสามารถตดตามไดในหนงเลมน โครงการและความสำาเรจของบณฑตสายเลอดใหมเหลานยงมอกมาก โดยทานสามารถตดตามผลการทำางานของเขาเหลานไดท http://volunteer.psu.ac.th

ประสบการณการทำางานในชมชนของบณฑตอาสา“โครงการเรยนรรวมกนสงเสรมและแกไขปญหาสขภาพชองปากในเดกศนยเดกเลกฯ” 11

ในกร

ะบวน

การห

ลอหล

อมพฒ

นาศก

ยภาพ

ของบ

ณฑต

อาสา

นนทา

งโคร

งการใชกล

ยทธ “บ

ณฑต

พลดถ

น” โด

ยมขอ

ตกลง

วา บณ

ฑตตอ

งทำาง

านในชม

ชนทไมใชจ

งหวด

บานเกด

ของต

วเอง

เพอเปน

การเปด

โลกท

ศนขอ

งบณฑต

ใหมม

มมอง

ทกวางข

น

บณฑต

ทผาน

กระบวน

การค

ดเลอ

กจะได

รบกา

รปฐม

นเทศ

เพอเตร

ยมคว

ามพร

อมกอ

นปฏบ

ตงานในชม

ชน ห

ลงจา

กนนบ

ณฑต

จะเขาไปป

ฏบตง

านในชม

ชนเปนร

ะยะเว

ลา 1

ป (เม.ย.-ม

.ค.)

โดยม

การพ

ฒนา

ศกยภ

าพขอ

งตนเอง

ควบค

กบไปกบ

การพ

ฒนา

ชมชน

เปน

ลำาดบ

ขนตอ

น ดง

น

ทางโค

รงการฯ ไดจด

ทำาหล

กสตร

ในการพ

ฒนาศก

ยภาพ

ของบ

ณฑต

อาสา ป

ระกอ

บดวย 3

สวนคอ

1. ปฐ

มนเทศ

เตรย

มความพ

รอมก

อนลง

ปฏบต

งานใน

พนท

2. อบ

รมเพอเส

รมศก

ยภาพ

ระหวางการท

ำางาน

3. ปฏ

บตงานภ

าคสน

าม บ

ณฑต

อาสาเขา

ไปฝง

ตวเปน

ลกหล

านของชมชนและรวมพ

ฒนาชมชนเปน

ระยะเวล

า 1

ป

บทบา

ทบณฑต

อาสา

กระบวน

การพ

ฒนา

ศกยภ

าพบณ

ฑตอา

สา

ประสบการณการทำางานในชมชนของบณฑตอาสา“โครงการเรยนรรวมกนสงเสรมและแกไขปญหาสขภาพชองปากในเดกศนยเดกเลกฯ” 13

ม.3 บานศาลาแมง ต.คลองเฉลม อ.กงหรา จ.พทลง

โครงการเรยนรรวมกนสงเสรมและแกไขปญหาสขภาพชองปากในเดกศนยพฒนาเดกเลกฯ

เดกฟนสวย ดวยชมชน14

ทกๆเชากอนแปดโมงบรเวณหนามสยดบานศาลาแมงต.คลองเฉลมอ.กงหราจ.พทลงจะคกคกดวยบรรยากาศการซอ-ขายขนมนำาชากาแฟของชาวบานในชมชนรวมถงพอ-แมทพาเดกกอนวยเรยนแตงตวสะอาดเอยมประแปงหนาขาวใสเอยมสแดงปกชอทหนาอกมาซออาหารเชาใหเดกๆกนกอนสงเขาศนยดแลเดกเลกทตงอยขางๆมสยดนนเอง ทศาลาหลงนอยหนามสยดแหงนมทงขาวตมไก‘กะนะ’1ของเดกๆทสามารถซอไดตามความพอใจทจะกนหมด มทงถวยขนาดเดก และถวยขนาดผใหญ จะใสพรกไทย ใสตนหอมหรอไม กบอกกลาวกนได สำาหรบลกคาประจำานนไมตองเอยปากบอกกะนะจำาไดวาใครชอบกนอยางไร นอกจากขาวตมไกหอมกรนแลวยงมชาวบานรนปารนแมทมฝมอทำาขนมสด เชนขาวตมมดขนมเปยกปนขนมชนขนมครกขนมโดนทแมคาแตละคนเอาขนมมาวางขายคนละถาดสองถาดบางวนอาจมเพอนบานทปลกผกไวกนขางบานพอเหลอกนกจะตดบวบ4-5ลกขาวโพดสด2-3ถงถอตดมอมาฝากวางขายขางๆถาดขนมสวนเจาตวไปเทยวเลอกซอขนมกนหรออดหนนขาวตมไกของกะนะเชนเดยวกบเดกๆ มมหนงของศาลาเปนมมนำาชา-กาแฟมโตะไมยาว1ตวและเกาอไมประกอบขนงายๆ อก2ตวขนาบขางมมนมกถกจองประจำาดวยผชายวยกลางคนทมานงจบนำาชาพดคยกนทกเชา นบวาศาลาแหงนเปนแหลงอาหารเชานอยๆทครบครนของชมชนทเดยว

เรยนรรวมกนสงเสรมและแกไขปญหาสขภาพชองปากในเดกศนยเดกเลก ม.3 บานศาลาแมง ต.คลองเฉลม อ.กงหรา จ.พทลง

กะหมายถงพสาวเปนภาษาถนของชาวมสลมทางใต

ประสบการณการทำางานในชมชนของบณฑตอาสา“โครงการเรยนรรวมกนสงเสรมและแกไขปญหาสขภาพชองปากในเดกศนยเดกเลกฯ” 15

เชาวนนเดกชายอมรอนกบแมกำาลงยนอยหนาโตะขายขาวตมของกะนะเพอแวะกนขาวตมไกเปนอาหารเชากอนไปเรยนทศนยเดกเลกอมรอนยมเหนฟนขาวซเลก ๆ ตอนรบเพอนคนหนงทกำาลงลงจากทายรถมอเตอรไซคของแม เดกหญงผมาใหมยมทกทายอมรอนกอนเดนตรงมาทถาดขนมชนพรอมชบอกแมคาขอซอขนม3บาทแมคายมทกทายเดกหญงนอยกอนหยบขนมใสหอใบตองยนใหเดกหญงไปกนทศนยเดกเลกบานศาลาแมงซงตงอยดานหลงของศาลานนเอง

เดกฟนสวย ดวยชมชน16

บานศาลาแมง เดมเปนสวนหนงของตำาบลชะรด จนเมอประมาณ50ปกอนมการตงตำาบลใหมคอตำาบลคลองเฉลมบานศาลาแมงจงถกแยกออกจากตำาบลชะรดมาขนกบตำาบลคลองเฉลมปจจบนบานศาลาแมงเปนหมบานขนาดใหญพอสมควรม243ครอบครวประชากรรวมกวาพนคนประกอบดวย4ชมชนยอยคอบานศาลาแมงทมขนาดใหญทสดรองลงมาคอบานคลองใหญใต บานคลองใหญเหนอ ทง 3 ชมชนยอยนเปนชมชนมสลมทงหมดและชมชนขนาดเลกสดคอบานทงกรวดทมประชากรเปนไทยพทธเกอบทงหมด ตำาบลคลองเฉลมเปนทราบสลบกบเนนเตยๆ เปนพนทดนดำานำาชมทงแหลงนำาธรรมชาต และคลองชลประทานเหมาะแกการทำาเกษตร เชนสวนยางทำานาเลยงสตวสำาหรบการทำานานนชาวบานสามารถทำาไดทงนาปและนาปรงนอกจากนพนทแหงนจดวามความหลากหลายของพชพนธสงเหนไดจากมพชสมนไพรกวา300ชนดทำาใหมหมอพนบานหลายคนทยงสามารถสบทอดรกษาภมปญญาไทยนไวได

ชมชนศาลาแมง

ประสบการณการทำางานในชมชนของบณฑตอาสา“โครงการเรยนรรวมกนสงเสรมและแกไขปญหาสขภาพชองปากในเดกศนยเดกเลกฯ” 17

ชมชนศาลาแมงเปนชมชนชนบททมความผกพนเปนเครอญาตกนสงครอบครวปจจบนสวนใหญแยกออกมาจากครอบครวเดมของพอแมทตงรกรากในพนทนมานานแลว จงยงพอพบเหนความสมพนธแบบชวยเหลอเกอกลกนรวมทงมการรวมกลมกนหลายกลมเชนกลมออมทรพยและกลมปลกผกปลอดสารพษเปนตน อยางไรกตามทกวนนไมวาเมองหรอชนบทผคนและวฒนธรรมตางหลงไหลถายถงกนหมดบานศาลาแมงกเชนเดยวกนกระแสการพฒนาสงผลใหคนสวนมากตองทำางานไกลถน ออกจากบานเชาตร กลบมากเยนยำาลกเลกทยงดแลตวเองไมไดหรอยงไมถงเกณฑเขาเรยนชนประถมจงมกถกสงตวมาทศนยพฒนาเดกเลกในทองถนนน ๆ การดแลและใสใจในเรองกจกรรมและอาหารการกนจงตกอยกบครพเลยง

เดกฟนสวย ดวยชมชน18

ศนยพฒนาเดกเลกบานศาลาแมง

ครพรทพยจนทรทน

ดานขางมสยดเวนระยะดวยลานโลงประมาณครงสนามฟตบอลตดกบแนวสวนยางรมรนคอทตงของศนยพฒนาเดกเลกบานศาลาแมงสภาพศนยกวางขวางโปรงโลงสบาย แบงเปนสดสวนโดยหนาสดเปนลานโลงกนระหวางสวนทเปนหองเรยนหองครวและหองนำาลานโลงนเปนเหมอนหองรบแขกทครพเลยงจะนงรอรบ-สงเดกทกเชาและสำาหรบเดกๆนงเลนรอผปกครองมารบหรอกนอาหารเชากอนเขาชนเรยน ถดจากลานรบแขกนเปนหองเดกแยกตามชวงอายคอเดกตำากวา3ขวบเดก3ขวบและเดก4ขวบโดยแตละหองถกแยกสดสวนงายๆดวยตเตยๆสวนทแบงเปนทนอนนนอยลกเขาไปในสดปพนดวยไมขดมนสะอาดสะอานโลงกวางขวางนานอนเปนอยางยง ศนยเดกเลกมครพเลยงหรอผดแลเดกทงหมด 5 คน โดยมคร พรทพย จนทรทนหรอครเผาะของเดกๆเปนหวหนาศนยฯครเผาะจบการศกษาดานเดกปฐมวยจากมหาวทยาลยราชภฏภเกตนอกจากนมแมครว1คนและคนทำาความสะอาดอก1คนโดยตำาแหนงคนทำาความสะอาดนครพเลยงลงขนเปนคาจางกนเอง ในศนยฯมเดกเลกจำานวน75คนทงทมาจากในชมชนบานศาลาแมงและจากชมชนในละแวกใกลเคยงศนยฯเรมรบเดกเลกตงแตอายสอง

ประสบการณการทำางานในชมชนของบณฑตอาสา“โครงการเรยนรรวมกนสงเสรมและแกไขปญหาสขภาพชองปากในเดกศนยเดกเลกฯ” 19

เดกฟนผ...เรองใกลตวทดธรรมดา?

ขวบครงขนไปจนถงอาย4ขวบพอเดกอายยางเขา5ขวบกตองยายไปเรยนชนอนบาลในโรงเรยนประถมศกษาตอไป ปญหาหนงนอกจากการเปนหวดนำามกไหลของเดกๆทครพเลยงพบบอยๆคอเดกฟนผและปวดฟนแมจะไมใชเรองใหมสำาหรบครพเลยงแตการรบรและการตอบสนองทมตอปญหาน ทผานมา เมอครพบเดกปวดฟนกจะตดตอผปกครองใหมารบเดกกลบบาน หรอสงเดกไปสถานอนามยเทานน ครไมไดคนหาสาเหตของฟนผ หรอคดวาปญหานเกยวของกบการดแลเดกในศนยฯแตอยางใด แตละเทอมเจาหนาทสถานอนามยตำาบลคลองเฉลมจะมาตรวจภาวะโภชนาการและพฒนาการของเดกในศนยฯ โดยการชงนำาหนกและวดสวนสง เพอเทยบกบเกณฑมาตรฐาน เมอพบวามเดกไมผานเกณฑภาวะโภชนาการ เจาหนาทเพยงแจกนมเพมใหกบเดกเหลานนผานครพเลยงพรอมกำาชบใหครชวยดแลเดกใหกนอาหารทเปนประโยชนมากขนซงมากสดทครทำาไดคอดแลเดกกลมเปาหมายใหกนนมใหหมดกลองกำาชบแมครวของศนยฯ ใหทำาอาหารทมประโยชน และใหครพเลยงชวยดแลเดกใหกนอาหารใหหมดจานเทานน

เดกฟนสวย ดวยชมชน20

เมอครพบเดกปวดฟนกจะตดตอ ผปกครองใหมารบเดกกลบบาน หรอสงเดกไปสถานอนามยเทานน ครไมไดคนหาสาเหตของฟนผ หรอคดวาปญหานเกยวของกบการดแลเดกในศนยฯ แตอยางใด

ประสบการณการทำางานในชมชนของบณฑตอาสา“โครงการเรยนรรวมกนสงเสรมและแกไขปญหาสขภาพชองปากในเดกศนยเดกเลกฯ” 21

บณฑตอาสา : ศÖกÉาชมชน ศÖกÉาตวเอง

เดกฟนสวย ดวยชมชน22

บณฑตอาสา : ศÖกÉาชมชน ศÖกÉาตวเอง เจะมารนง ยามาบณฑตใหมจากคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตรสาขาวชาเอกภาษามลาย มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตานสมครเขาโครงการบณฑตอาสารน2ในป2549 เจะมารนง หรอทชาวบานรจกในนาม ‘นง’ พนเพเปนคนอำาเภอตากใบ จงหวดนราธวาส แมมาจากจงหวดภาคใตและเปนลกมสลม แตสำาหรบเธอทองถนชนบทปกษใตจงหวดพทลงเชนอำาเภอกงหราแมเปนชมชนมสลมเชนเดยวกบเธอแตภาษาพดอาหารการกนวถชวตกลบแปลกแตกตางไปจากทองถนนราธวาสทเธอเตบโตมา เมอบณฑตอาสาเขามาในชมชนดานแรกทบณฑตอาสาปายแดงตองเผชญหลงจากทำาความรจกกบพเลยงและแนะนำาตวกบผนำาชมชนแลวคอการหาทยนใหกบตวเองในชมชนแหงนแมโครงการบณฑตอาสามอ.จะมพเลยงใหกบบณฑตอาสาแตละคนซงสวนใหญเปนคนในพนทหรอนกพฒนาททำางานในพนทโครงการฯนนเอง แตพเลยงเหลานกไมไดมหนาทกำาหนดประเดนการทำาโครงการพฒนาใหบณฑตอาสาดำาเนนการ พเลยงเพยงทำาหนาทแนะนำาบณฑตอาสาใหเปนทรจกของชมชน และเปนทปรกษาเมอ

ประสบการณการทำางานในชมชนของบณฑตอาสา“โครงการเรยนรรวมกนสงเสรมและแกไขปญหาสขภาพชองปากในเดกศนยเดกเลกฯ” 23

บณฑตอาสาตองการหารอเทานนการศกษาสภาพชมชนจนสามารถพฒนาเปนโครงการเลกๆของตวเองไดนนบณฑตอาสาตองคนหาดวยตวเอง ชมชนหม3บานศาลาแมงททอดยาวไปตามเสนถนนบานเรอนปลกเรยงรายกนไปเปนระยะๆบางกใกลชดตดกนบางกเวนวางระหวางบานพอตะโกนเรยกกนไดยนอาชพกรดยางทำาสวนและทำานาทำาใหชวงกลางวนของหมบานคอนขางเงยบเหงาเพราะชาวบานหากไมไปเรอกสวนไรนากนอนหลบพกผอนอยในบาน เนองจากตองตนไปกรดยางตงแตดกดนคอนคนบณฑตอาสาจะมโอกาสพบปะพดคยกบชาวบานกเพยงชวงบายๆ หรอยามเยนเทานนหรอบางวนกไดพบปะกบชาวบานในตอนกลางคนบาง ชวงกลางวนทเงยบเหงาบณฑตอาสาทำาไดเพยงแวะเยยมเยยนพดคยตามบานเรอนซงจะพบเพยงคนสงอายนงยนหมาก1อยบนแครหนาบานหรอแมลกออนเลยงลกอยกบเรอนขอมลทไดกมกเปนสภาพทวๆไปของชมชนหรอเรองราวครงเกากอนของชมชนหากผเลาเปนคนสงวย ชวงเยน ๆ เจะมารนงใชมอเตอรไซคจากครอบครวหมอหรอหวานวชรจรโสภณหมอพนบานของอำาเภอกงหราและยงเปนพเลยงบณฑตอาสาเปนพาหนะเดนทางสำารวจชมชนสำาหรบหยอมบานหางจากทพก ผานบาน

ยนหมาก หมายถงตำาหมากสำาหรบคนสงอายทไมคอยมฟนเคยวหมาก

ชวง ๒-๓ เดอนแรกของการศกษาชมชนน........ทำาใหเธอไดครนคดถงเรองราวของตวเองคดถงชมชนบานเกด ทไมเพยง ‘คดถÖงบาน’ แบบทเคยเปนมา หากเปนความคดคำานงทขยายกวางไปกวาเพยงพอแมพนองของตน

เดกฟนสวย ดวยชมชน24

ใครเธอกสงยมแยมทกทายกอนแวะพดคยกบชาวบานแมชวงแรกๆเธอฟงภาษาถนใตเขาใจบางไมเขาใจบางกตามเนองจากภมลำาเนาเดมของเธอใชภาษายาวเปนหลก รานคาซงมอยเปนระยะๆ ตลอดสองฟากถนนของชมชนเปนแหลงพบปะผคนอกทหนงของเธอเจะมารนงจะหมนเวยนไปซอของไมซำารานเพอใหไดทำาความรจกกบชาวบานในแตละหยอมบานทมาซอของในรานคาเหลานน นอกจากน หากในชมชนมเทศกาลงานมงคลใดๆ เจะมารนงตองพาตวเองไปรวมงานเหลานนดวยเสมอ เธอทำาทกชองทางทจะทำาตวใหชาวบานคนเคย ชวง 2-3 เดอนแรกของการศกษาชมชนน สำาหรบ เจะมารนงรสกเหมอนนานมาก ทกอยางดแปลกใหมสำาหรบเธอทงสน นาแปลกทผคนและเรองราวของตำาบลคลองเฉลมทไดรเพมขนในแตละวน ทำาใหเธอไดครนคดถงเรองราวของตวเอง คดถงชมชนบานเกด ทไมเพยง ‘คดถงบาน’ แบบทเคยเปนมา หากเปนความคดคำานงทขยายกวางไปกวาเพยงพอแมพนองของตน

ประสบการณการทำางานในชมชนของบณฑตอาสา“โครงการเรยนรรวมกนสงเสรมและแกไขปญหาสขภาพชองปากในเดกศนยเดกเลกฯ” 25

ศนยเดกเลก กบปญหาฟนผ

เดกฟนสวย ดวยชมชน26

‘เจะมารนง’ บณฑตพลดบานมาจากใตสดของดามขวาน มาอยในพนทเชงเขาเชนอำาเภอกงหราดานแรกทเธอพบคอดานภาษาดวยดนแดน3จงหวดทเธอเตบโตมาผคนพดจากนดวยภาษามลายถนทมรากฐานมาจากภาษามลายกลาง อนเปนภาษาทพดกนทวไปสำาหรบชาวมสลมในมาเลเซยและอนโดนเซย นงพบวาในชวงแรกนนเธอไมสามารถเขาใจภาษาใตเรวปรอทคนในชมชนพดหมดทกถอยกระทงความ บอยครงทสหนางนงงของเธอทำาใหคนทเธอกำาลงพดดวยหวเราะแมจะดวยความเอนดและพวกเขาพยายามสอนเธอใหเขาใจภาษาใตมากขนแตนงพบวาผคนทเธอสบายใจทสดทจะไปคลกคลในชวงการปรบตวเรองภาษานคอเดกๆโดยเฉพาะในศนยเดกเลกทเดกพดภาษากลางกบครพเลยงหรอแมพดใตแตภาษางายๆพดทละคำาและไมเรวปรอของเดกๆทำาใหนงเขาใจถอยคำาเหลานนไดเกอบทงหมด “ฉนชอบเดก อยกบเดกแลวรสกสนก มความสข สบายใจ และทสำาคญเดกเปนตวเชอมทดระหวางฉนกบชมชน” นงใชเวลาชวงกลางวนอยทศนยพฒนาเดกเลกบานศาลาแมงซงอยไมไกลจากบานพกทเธออาศยอย จนผปกครองหลายคนคดวาเธอเปนครพเลยงคนหนง เพราะนงชวยงานครในศนยฯ เทาทตนเองสามารถทำาได ไมวาจะชวยครพเลยงดแลเดกชวนเดกทำากจกรรมหรอกระทงปลอบโยนลอหลอกเดกทงอแงจนเดกหลายคนเรมตดครนง

ทำาไมตองศนยเดกเลก

ประสบการณการทำางานในชมชนของบณฑตอาสา“โครงการเรยนรรวมกนสงเสรมและแกไขปญหาสขภาพชองปากในเดกศนยเดกเลกฯ” 27

ดงทไดเกรนไวแลวในตอนตนถงเรองปญหาฟนผในเดกเลกของศนยเดกเลกบานศาลาแมงจากการสำารวจของครพเลยงพบวาในจำานวนเดกทงหมด75คนของศนยฯพบเดกทมปญหาพนผมากถง70คนแมครพเลยงจะรบรถงปญหา แตยงไมเคยพเคราะหวามความสบเนองเกยวโยงกบอะไรบางหรอในบทบาทของครพเลยงจะเขาไปแกไขปองกนปญหานอยางไรไดบาง จากการไปคลกคลกบเดกเลกในศนยฯเจะมารนงกสงเกตเหนวาเดกสวนใหญฟนผเชนเดยวกนแมกระทงลกของครพเลยงขณะเดยวกนผลการสำารวจภาวะโภชนาการในเดกพบวามเดกจำานวนหนงไมผานเกณฑทงๆ ทสภาพครอบครวของเดกทกคนไมไดยากจนแรนแคนจนไมมจะกน ครพเลยงและบณฑตอาสาเจะมารนงจงเรมพดคยกนถงสองเรองนมากขนชวนกนสบสาวถงสาเหตของฟนผและการมเดกไมผานเกณฑการเจรญเตบโต เปนทประหลาดใจของทงครพเลยงและบณฑตอาสา ทพบวาสองปญหานกลบเกยวโยงกนดวยสาเหตใกลตวอยางหนงทมาจากนสยการชอบบรโภคขนมกรบกรอบ ของขบเคยว และขนมหวานของเดกนนเองเหมอนเสนผมบงภเขา เปนเรองใกลตวทครเองกชนตากบการเหนเดกมาโรงเรยนพรอมถงขนมกรบกรอบทกเชาในรายทเดกงอแงไมอยากมาศนยฯพอแมบางคนใชขนมเหลานจางใหเดกมาศนยฯ เพราะรวาลก ๆ ชอบกนขนมกรบกรอบจงเปนเสมอน‘รางวล’สำาหรบเดกๆ จากการคลกคลกบเดกๆ ทกวนไดสมผสกบพฤตกรรมเดกๆ ทกดานไมวาจะเปนการเลนการกนการนอนเจะมารนงและครพเลยงพบวาเดกในศนยฯ สวนใหญไมคอยชอบกนขาว บางคนแทบไมยอมกนขาวเลย

เดกฟนผเรองใกลตวทตองมองใหม

เดกฟนสวย ดวยชมชน28

ตองคะยนคะยอทงขทงปลอบกนทกมอกลางวนจะวาเดกไมหวกไมใชเพราะพอครยอมแพไมบงคบใหเดกกนขาวกลางวน เดก ๆ กลบลวงขนมกรบกรอบจากกระเปามากนแทน เรมตนจากเรองชนตาคอปญหาฟนผในเดกเลกของศนยฯเจะมารนงและครพเลยงไดชวยกนจดประเดนเพอสบคนหาสาเหตของปญหาฟนผและการปวดฟนของเดกจนพบวาสาเหตมาจากพฤตกรรมการบรโภคของเดกทชอบกนขนมกรบกรอบขนมรสหวานจดนำาอดลมนมรสหวานนมรสเปรยวซงอาหารเหลานเตมไปดวยแปงและนำาตาลประกอบกบศนยเดกเลกแหงนขาดแคลนสถานทแปรงฟนในศนยเดกเลก ทำาใหเดกจำานวน 75คน ตองเบยดเสยดกนแปรงฟนในหองนำาเพยง 4 หอง ครจงไมสามารถเขาไปดแลใหเดกแปรงฟนอยางถกวธไดทวถง

“เรมตนจากเรองชนตา คอปญหาฟนผในเดกเลกของศนยฯ เจะมารนงและครพเลยงไดชวยกนจดประเดนเพอสบคนหาสาเหตของปญหาฟนผ และการปวดฟนของเดก จนพบวา สาเหตมาจากพฤตกรรมการบรโภคของเดกทชอบกนขนมกรบกรอบ ขนมรสหวานจด นำาอดลม นมรสหวาน นมรสเปรยว”

ประสบการณการทำางานในชมชนของบณฑตอาสา“โครงการเรยนรรวมกนสงเสรมและแกไขปญหาสขภาพชองปากในเดกศนยเดกเลกฯ” 29

แมบณฑตอาสาและครจะพอเชอมโยงไดแลววาปญหาสขภาพในชองปากของเดกเลกนนเกยวของกบพฤตกรรมการบรโภคขนมของเดกและความไมพอเพยงของสถานทสำาหรบแปรงฟนแตสาเหตของปญหาสขภาพชองปากอาจมมากกวานน เพอใหสามารถแกปญหาไดตรงจด ครพเลยงรวมกบบณฑตอาสาไดหารอกนวาควรแสวงหาผรทจะใหความรความเขาใจตอเรองนได บณฑตอาสาจงยนดรบหนาทประสานกบคณะทนตแพทยศาสตรมหาวทยาลยสงขลานครนทร เพอใหนกวชาการจดอบรมใหครพเลยงศนยเดกเลกเรองการสงเสรมสขภาพในชองปาก ครเผาะหรอพรทพยจนทรทนครพเลยงหวหนาศนยฯเปนผเขารบการอบรมในเรองดงกลาว ขอมลความรทครเผาะไดรบรเกยวกบสาเหตของปญหาสขภาพชองปากเดกนนนาตระหนกเปนอยางยง เชน ไดรวาผลงานวจยชนหนงแสดงใหเหนวาเดกปฐมวยภาคใตฟนผมากกวาเดกภาคอนๆ 3 และอนตรายจากขนมกรบกรอบลกอมนำาอดลมและเครองดมรสหวานจดตางๆทมากไปกวาการทำาใหฟนผ

แกปญหาใหถก ตองรจรง

“สาเหตหลายประการของปญหาสขภาพชองปากนน เปนเรองใกลตวทผใหญมองขามหรอสนบสนนใหเดกทำาดวยซำา เพราะความไมร เชน ..ขนมกรบกรอบ หรอนำาอดลม...” ผลการสำารวจภาวะทนตสขภาพแหงชาตของประเทศไทยททำาตอเนองทก5ปมาตงแตป2520ผลการสำารวจในป2548พบวาเดกอาย3ปภาคใตมสดสวนฟนผสงกวาภาคอนๆถง6%(จากหนงสอขอเทจจรงและสถตภาวะคกคามสขภาพภาคใตจดทำาโดยสถาบนวจยและพฒนาสขภาพภาคใต และหนวยระบาดวทยา คณะแพทยศาสตรมหาวทยาลยสงขลานครนทร)

เดกฟนสวย ดวยชมชน30

เปนทนาสงเกตวาสาเหตหลายประการของปญหาสขภาพชองปากนนเปนเรองใกลตวทผใหญมองขามหรอสนบสนนใหเดกทำาดวยซำาเพราะความไมรเชนการซอขนมกรบกรอบหรอนำาอดลมใหเดกกน ครเผาะแมไมใชผปกครองเดกทจดหาสงไมเปนประโยชนมาใหเดกกนแตกรสกรวมรบผดชอบไปดวยในฐานะทเหนแลวไมหามเดกความรอนใจของครเผาะตอขอมลใหมทไดรบรนทำาใหครเผาะถงกบรอเวลาใหการอบรมสนสดไมไดหากตองรบโทรศพทมาบอกครพเลยงในศนยฯทนทวา“ใหหามเดกเอาขนมกรบกรอบมากนทศนยฯ เดดขาด”สงทไดเรยนรจากการอบรมครงนนทำาใหครเผาะรำาพงกบตวเองวา“ทผานมาเราฆาลกเขาทางออม” นอกจากนครเผาะยงพบวาสาเหตของปญหาสขภาพในชองปากทมาจากพฤตกรรมการบรโภคของเดกนน ยงเชอมโยงสโรคขาดสารอาหารเนองจากในขนมเหลานนมคณคาของสารอาหารอยเพยงจำานวนนอย และไมครบถวนรวมทงสารเคมทมในขนมเมอสะสมในรางกายนานๆยงเปนสาเหตของโรคไตไดดวยแทบไมนาเชอวาความเกยวของเชอมโยงของสงหนงสสงหนงในเรองสขภาพชองปากน กระพอพดไปไกลดงคำาทวา ‘ผเสอขยบปก กระเทอนถงดวงดาว’ (พรทพยจนทรทน,สมภาษณ31กรกฎาคม2552) เมอครเผาะกลบจากการอบรมทคณะทนตแพทยศาสตรมหาวทยาลยสงขลานครนทร ทางศนยฯ ไดเรงจดประชมผปกครองประมาณ 10 คนพรอมดวยกรรมการศนยฯ มาพดคยชแจงถงปญหาและสาเหตของสขภาพในชองปากเดกเลกทพบในศนยฯ เพอใหกรรมการศนยฯสนบสนนแนวคดของครพเลยงทจะทำาโครงการสงเสรมสขภาพในชองปากของเดกเลก

ประสบการณการทำางานในชมชนของบณฑตอาสา“โครงการเรยนรรวมกนสงเสรมและแกไขปญหาสขภาพชองปากในเดกศนยเดกเลกฯ” 31

ทำาดวยกน เปนขนเปนตอน จากขอมลท ไดรบจากการอบรมจากคณะทนตแพทยศาสตรมหาวทยาลยสงขลานครนทรทำาใหทงบณฑตอาสาและครพเลยงยงเหนความสำาคญของการทำาโครงการสขภาพในชองปากโดยทมงานเหนตรงกนวาการรณรงคเรองสขภาพในชองปากนจะสำาเรจไมไดหากขาดความรวมมอจากผปกครองและคนในชมชนเองจงเชญชวนใหผปกครองและคนในชมชนไดเขามามสวนรวมกนคนหาแนวทางการแกปญหา ภายใตชอโครงการ “เรยนรรวมกนสงเสรมและแกไขปญหาสขภาพชองปากในเดก”สำาหรบศนยพฒนาเดกเลก บานศาลาแมง ต.คลองเฉลม อ.กงหรา จ.พทลง เพอชชวนให ผปกครองและคนในชมชนเหนถงผลดอนๆทจะตามมาหากเดกมสขภาพชองปากทดกจะมผลตอพฒนาการดานอนๆของเดกดวย

ฟนผ

เดกปวดฟนและงอแง

ผกผอนไดนอยมผลตอการเจรญเตบโตและสตปญญา

ไมมสมาธในการเรยน

เดกทานอาหารไดนอย มผลตอการเรยงตวของฟนแทในอนาคต

มโอกาสตดเชéอในลéนหวใจ

และเปนฝในสมอง

ปวดฟน

ทานขนมกรบกรอบ ไมไดแปรงฟนหลงอาหาร/แปรงฟนไมถกวธ

ดมเครองดมรสหวานจด(นมรสหวาน นมเปรéยว นéำาอดลม)

เดกฟนผ : เรองใกลตวทตองมองใหม

เดกฟนสวย ดวยชมชน32

โครงการนมคณะทำางานประกอบดวยบณฑตอาสาและทมครพเลยงโดยไดแบงระยะการดำาเนนงานของโครงการออกเปน2ขนตอนคอ ระยะท 1 เกบขอมล 1.1ทมงานของโครงการฯทำาการสงเกตพฤตกรรมการกนของเดกในรอบ1วนทเดกอยในศนยฯวาเดกกนอะไรบางจำานวนเทาไหรหลงจากกนอาหารแลวเดกไดแปรงฟนหรอไมกครง 1.2ทมงานเยยมบานเดกชวงเยนหลงจากทเดกกลบจากศนยเดกเลกแลวรวมทงไดไปเยยมในวนเสารและวนอาทตยดวยเพราะเปนวนหยดของเดกเพอสงเกตพฤตกรรมของเดกทบานเชนเดกกนอะไรบางจำานวนเทาไหรหลงจากกนอาหารแลวเดกไดแปรงฟนหรอไมกครง จากนนจงนำาขอมลทไดจากการสงเกตเดกทงทศนยฯ และทบานมาประมวลเพอเปรยบเทยบพฤตกรรมของเดกระหวางอยบานกบอยทศนยเดกเลกวาเหมอนหรอตางกนอยางไรแลวจดเตรยมขอมลใหเขาใจงายและนาสนใจสำาหรบนำาเสนอตอผปกครองเดก 1.3สำารวจรานคาในชมชนวามกแหงแตละแหงขายขนมอะไรบางเดกชอบซอขนมประเภทใดบาง 1.4สงเกตจำานวนและประเภทของขยะในชมชน ขนตอนท 2 จดเวทนำาเสนอขอมลใหแกผปกครองเดก ดวยตระหนกดวาปญหาสขภาพในชองปากของเดกนลำาพงเพยงครพเลยงคงไมสามารถแกไขได ตองอาศยความเขาใจและความรวมมอจากผปกครองเดกดวยเพราะเดกใชเวลาอยกบผปกครองมากกวาอยกบครพเลยงทมงานจงไดจดใหมการนำาเสนอขอมลทไดจากการสำารวจแกผปกครองเดกเพอสรางความตระหนกและรวมหาทางแกไขปญหานดวยกน ทงน ในวนประชมผปกครอง ครเผาะไดนำาความรทไดจากการอบรมจากคณะทนต-

ประสบการณการทำางานในชมชนของบณฑตอาสา“โครงการเรยนรรวมกนสงเสรมและแกไขปญหาสขภาพชองปากในเดกศนยเดกเลกฯ” 33

แพทยศาสตรมหาวทยาลยสงขลานครนทรมาเสนอดวยพรอมทงสาธตใหเหนฤทธการกดกรอนกระดกของกรดทอยในนำาอดลม โดยเอากระดกไกแชนำาอดลมทเดกๆและผปกครองนยมดมยหอหนงไว3วนเพอใหเหนวากรดในนำาอดลมสามารถกดกรอนกระดกนนไดอยางไร สำาหรบผปกครองทไมไดมารวมประชมบณฑตอาสาและครพเลยงใชวธเยยมบานเพอสรางความสมพนธ และทำาความเขาใจกบผปกครองเดกเหลานนเพอขอความรวมมอจากผปกครองในการปรบเปลยนพฤตกรรมการบรโภคของเดกโดยเฉพาะเวลาทเดกอยบาน

ขนตอนท 3 ตดตามพฤตกรรมของเดกทบาน หลงจากทไดจดเวทนำาเสนอขอมลใหแกผปกครองเดกแลว ทมงานของโครงการฯ ไดลงเยยมบานเดกอกครง เพอตดตามพฤตกรรมความเปลยนแปลงของเดกวาเปนอยางไรบางเชนเดกยงกนขนมหวานขนมกรบกรอบเหมอนเดมหรอไมเดกมการแปรงฟนทกครงหลงจากกนอาหารหรอไมผปกครองใหความเอาใจใสดแลสขภาพชองปากของเดกหรอไมมากนอยเพยงไร

ขนตอนท 4 ตดตามความเปลยนแปลงของรานคา นอกจากการตดตามเดกแลว ทมงานฯ ยงไดตดตามความเปลยนแปลงของขนมในรานคาวาเปนอยางไรบางโดยสอบถามจากเจาของรานคาวาเดกยงซอขนมหวานขนมกรบกรอบนำาอดลมเหมอนเดมหรอไมอยางไร พบวาจำานวนการซอขนมเหลานนลดลงอยางเหนไดชดหรอเดกบางคนเลกกนไปเลยเพราะกลวปวดฟนจงเปนเหตใหเจาของรานคาหนมาขายนำามะพราวและขนมอนๆแทน

เดกฟนสวย ดวยชมชน34

ขนตอนท 5 การสงเกตขยะทงในศนยเดกเลกและในชมชน หลงจากทไดดำาเนนโครงการฯ ไปแลวระยะหนง ทมงานของโครง-การฯ กไดสงเกตขยะทงทศนยเดกเลกและในชมชนวาเปนอยางไรบาง พบการเปลยนแปลงทนาพอใจเปนอยางมากกลาวคอขยะทศนยเดกเลกลดลงจากวนละ3ถงเหลอเพยงวนละครงถงและเปนขยะจำาพวกใบตองเปลอกถวกลองนมฯลฯนอกจากนทมงานยงพบวาปรมาณขยะในชมชนกไดลดลงเชนเดยวกน

ขนตอนท 6 จดเวทแลกเปลยนเรยนรกบผปกครองเดก หลงจากดำาเนนโครงการไปได1เทอมเพอสรปและตดตามผลการดแลสขภาพชองปากของเดก และประเมนความตระหนกของผปกครองตอปญหานทมงานโครงการฯจงนดผปกครองมาชแจงอกครงหนงพรอมกบใหความรเพมเตมเรองอาหารทเหมาะสมกบเดกและลดปจจยเสยงอนๆ ทเปนสาเหตการเกดฟนผในเดก เชนการฝกเดกใหชอบแปรงฟนการแปรงฟนอยางถกวธรวมทงอาหารทเปนประโยชนตอรางกายโดยเฉพาะในวยทกำาลงเจรญเตบโต กจกรรมการประชมการจดเวทดงกลาวนถอเปนกจกรรมทจดเปนครงคราวแตสงททมงานของโครงการฯทำาเปนกจวตร โดยเฉพาะในชวงตนของโครงการฯคอทกๆ เชาครพเลยงททำาหนาทรอรบเดกจากผปกครองตองตรวจกระเปาเดกหากเจอขนมกรบกรอบหรอลกอมครจะขอคยกบผปกครองเปนการสวนตวเพอชแจงใหเขาใจถงโทษของขนมเหลานนและขอความรวมมอไมใหผปกครองจดหาขนมเหลานนใหเดกอก หลงจากนนทกๆครงทมการประชมผปกครองครพเลยงจะบรรจในวาระของการประชมเพอใหความรเพมเตมเกยวกบโทษของขนมกรบกรอบของขบเคยวและเครองดมรสหวานจดอยเรอยๆ

ประสบการณการทำางานในชมชนของบณฑตอาสา“โครงการเรยนรรวมกนสงเสรมและแกไขปญหาสขภาพชองปากในเดกศนยเดกเลกฯ” 35

สรปขนตอนการทำางาน

ระยะท 1เกบขอมล

ระยะท 2จดเวทนำ�เสนอขอมลแกผปกครอง

ระยะท 3 ตดตาพฤตกรรมของเดกทบาน

ระยะท 4ตดตามความเปลยนแปลงของรานคา

ระยะท 5การสงเกตขยะทงในศนยเดกเลกและในชมชน

ระยะท 6 จดเวทแลกเปลยนเรยนรกบผปกครองเดก

- เยยมบานเดกเพอสงเกตพฤตกรรมการกน- สำารวจการขายขนมของรานคาในชมชน- สงเกตขยะในชมชน

- นำาขอมลจากการสำารวจเสนอแกผปกครองเดก เพอสรางความตระหนก- ประสานงานคณะทนตแพทยฯ ม.อ. มาใหความร- ขอความรวมมอจากผปกครองเพอหาทางแกไข ปญหา

- เยยมบานเดกเพอตดตามพฤตกรรม ความเปลยนแปลงของเดกและผปกครอง

- ทำาความเขาใจกบแมคา- ตดตามความเปลยนแปลงการขายขนมในรานคา

- ขยะในชมชนสามารถสะทอนพฤตกรรมการกนของ คนในชมชนได

- ใหความรเพมเตมเรองอาหารทเหมาะสมกบเดก- หากพบเดกทพกพาขนมกรบกรอบ ครพเลéยงตอง นดพดคยกบผปกครองเปนการสวนตว- ยéำาในการประชมผปกครองทกครéง

เดกฟนสวย ดวยชมชน36

โครงการสขภาพในชองปากนดเหมอนโครงการเลกๆ เปนเรองของเดกครและผปกครองเทานนแตยงมอกฝายหนงททางโครงการฯเหนวามอาจละเลยได นนคอ รานคาขายขนมหนามสยด ซงเปน 2 รานหลกท เดกๆซอขนมกอนเขาศนยเดกเลก ดงนนเพอปองกนความขนของหมองใจจากเจาของราน และสรางการมสวนรวมตอการสรางสขภาพทดใหกบลกหลานของชมชน ทมงานโครงการสขภาพในชองปากจงไปพบปะชแจงและขอความรวมมอจากรานคาดงกลาวใหเขาใจเจตนาของโครงการฯ นาสงเกตวาจากความรวมมอของรานคาตอโครงการฯนนแมจะทำาใหรายไดของรานคาในสวนทไดจากการขายขนมกรบกรอบของขบเคยวและเครองดมบางประเภทลดลงจากวนละ600-700บาทเหลอเพยงวนละ200บาทแตรานคากยงใหความรวมมอกบโครงการฯโดยยอมปรบเปลยนมาขายขนมพนบานผลไมหรอเครองดมทมประโยชนอนๆแทนเชนนำามะพราวนมจดและนำาผลไมเปนตน สาเหตหนงทแรงเสยดทานจากรานคามไมมาก เพราะลกหลานของเจาของรานคากเรยนทศนยเดกเลกดวยทำาใหรานคาไมตองชงใจนานระหวางรายไดทลดลงบางกบสขภาพของลกหลานทดขน

ทกฝายตองมสวนรวม

ประสบการณการทำางานในชมชนของบณฑตอาสา“โครงการเรยนรรวมกนสงเสรมและแกไขปญหาสขภาพชองปากในเดกศนยเดกเลกฯ” 37

ผลสะทอนจากการททมงานฯไปทำาความเขาใจกบรานคาไมใหขายขนมทไมเปนประโยชนใหกบเดกนนกลบกลายเปนการชวยทมงานฯในการชแจงแกผปกครองทอาจยงไมเคยมารวมประชมกบทมงานหรอผปกครองทเพงพาเดกยายเขามาใหมโดยเมอผปกครองไปซอขนมกรบกรอบใหเดกจากรานคาหนาศนยฯ ทางรานคากลบเปนฝายแจงแกผปกครองเองวา “ครพเลยงหามไมใหเดกกนขนมแบบนน ไมมประโยชน”และแนะนำาใหซอขนมอนๆแทน ในเรองการลดการบรโภคขนมและเครองดมทไมเปนประโยชนสำาหรบเดกนนซงทางโครงการฯไดรบความรวมมอจากผปกครองและจากรานคาแลวแตสำาหรบปญหาสขภาพในชองปากนนไมเพยงลด/เลกกนของทไมเปนประโยชนหากยงตองรณรงคเรองการดแลชองปากดวยนนคอการแปรงฟนซงดงไดกลาวแลวในตอนตนวาศนยฯ ไมมพนทใหเดกแปรงฟนอยางเพยงพอแมครจะสอนใหเดกแปรงฟนแตหากททางไมอำานวยเดกกนำาไปปฏบตลำาบาก เมอบณฑตอาสาและครพเลยงปรารภเรองนกบหมอหรอหวานพเลยงในพนทของบณฑตอาสา ซงเปนบคคลทไดรบการยอมรบในฐานะผนำาทไมเปนทางการของชมชนหมอหรอหวานไดนำาเรองเขาไปหารอกบอบต.จนไดรบการสนบสนนตอเตมดานขางของอาคารศนยเดกเลก และจดหาอางลางหนาสำาหรบใหเดกไดใชแปรงฟนอยางพอเพยง การดำาเนนงานของโครงการสขภาพในชองปากคอย ๆ เปนรปเปนรางขนทงพฤตกรรมเดกทเปลยนแปลงไปและถาวรวตถทสรางขนแตผลสำาเรจทมหลกฐานยนยนไดของโครงการฯคอผลการตรวจสขภาพในชองปากของเดก ทเจาหนาทอนามยมาตรวจเปนประจำาทกเทอม และพบวาสขภาพในชองปากของเดกดขนจรงซงทมงานไดถอเอาโอกาสนสรางสสนใหงานตรวจสขภาพในชองปากโดยเสรมกจกรรมใหความรเรองอาหารทางเลอกและการแปรงฟนทถกวธใหแกทงเดกและผปกครองไปพรอมๆกน

เดกฟนสวย ดวยชมชน38

แกปญหาอยางมสวนรวม

รานคาขายขนมปรบเปลยนมาขายขนมพนบาน

ผลไม นำามะพราว นมจดและนำาผลไม แนะนำา/ชกจงเดกใหหนมาซออาหารวาง

ทมประโยชน

บณ±ตอาสากระตนและชนำาใหเหนถงปญหาประสานงานกบหนวยงาน

ทเกยวของ

คณะทนตแพทยศาสตร ม.อ./ฝายทนตกรรม รพ.กงหรา

อบรมใหความรครพเลยงและผปกครอง ตรวจสขภาพฟนเดก

ผปกครอง เขมงวดเรองการดแลสขภาพชองปากในเดก เชน การแปรงฟนการเลอกอาหารวาง

ครพเลéยงเดก กวดขนเรองอาหาร

เครองดม การแปรงฟนชมชน/อบต.

สนบสนนงบประมาณตอเตมอางลางหนาและสถานทสำาหรบแปรงฟนใหเพยงพอ

สถานอนามย ตรวจสขภาพในชองปากของเดกและเสรมกจกรรมใหความร เรองอาหาร

ทางเลอกและการแปรงฟนทถกวธ

ประสบการณการทำางานในชมชนของบณฑตอาสา“โครงการเรยนรรวมกนสงเสรมและแกไขปญหาสขภาพชองปากในเดกศนยเดกเลกฯ” 39

แกปญหารวมกนสผลลพธทยงยน

เดกฟนสวย ดวยชมชน40

ดงกลาวแลววาแมสภาพปญหาเดกฟนผในศนยพฒนาเดกเลกบานศาลาแมงจะเปนเรองททกคนตางรเหนกนอยแตทกคนอาจเหนวาเปนเรองเลกหรอเรองปกตสำาหรบเดกๆบณฑตอาสากเหนสภาพปญหาเชนเดยวกบคนอนเพยงแตบณฑตอาสาเปนคนตงคำาถามและชชวนใหครพเลยงมาเปนผตงตนในการหาสาเหตททำาใหเดกฟนผกนมากเพอคนหาวามอะไรบางทศนยเดกเลกสามารถทำาได หรอตองการความรวมมอจากใครบาง และอยางไรในการลดความรนแรงของปญหาน ไมเปนการยากทจะทำาใหครพเลยงพยกหนารบตอขอเสนอน เพราะเปนเรองทครเองกเหนปญหาอยตำาตา อกทงการทมบณฑตอาสาเขามาในพนทเปนเวลา1ปนาจะใชเปนโอกาสทจะลองทำาโครงการสขภาพชองปากของเดก โครงการน เบองตนบณฑตอาสาทำารวมกนกบครพเลยงในศนยเดกเลกในระยะการรวบรวมขอมลการทำาความเขาใจกบผปกครองเนองจากทมงานใหความสำาคญกบการมสวนรวมของทกฝายทเกยวของ ในระยะตอมาของการดำาเนนงานของโครงการบณฑตอาสาไดทำาหนาทประสานขอความรวมมอไปยงหนวยงานตางๆเชนฝายทนตกรรมจากโรงพยาบาลอำาเภอกงหรา และเจาหนาทจากสำานกงานสาธารณสขอำาเภอ เพอมาออกหนวยตรวจสขภาพชองปากและใหความรแกผปกครองเดกดวย

สรปบทบาทของบณฑตอาสา

ประสบการณการทำางานในชมชนของบณฑตอาสา“โครงการเรยนรรวมกนสงเสรมและแกไขปญหาสขภาพชองปากในเดกศนยเดกเลกฯ” 41

โครงการสขภาพในชองปากนแมจะเปนโครงการเลกๆแตผลทเกดจากการดำาเนนงานของโครงการนน มหลายดานทเดยวทเกดกบทงตวเดกเองผปกครองครพเลยงและคนในชมชนรวมทงสภาพแวดลอมของศนยเดกเลกดวย

การเปลยนแปลงทตวเดก การเปลยนแปลงประการแรกทเหนไดอยางชดเจนเลยคอพฤตกรรมการบรโภคของเดกจากทถงขนมกรบกรอบไมเคยหางมอหรอทกครงทพอแมพาเดกเขาไปรานคาสงแรกทเดกชจะซอคอขนมกรบกรอบยหอใดยหอหนง เพยงหนงเทอมหลงการรณรงคอยางเขมขนของโครงการน เดกๆคอยหางจากขนมทไมเปนประโยชนเหลานน โดยเปลยนมากนขนมพนบานมากขนเชนขนมพมขนมชนขาวตมมดขาวเมาลดการดมนำาอดลมมาเปนนำามะพราวดมนมรสจดแทนนมรสหวานและไมมเดกคนใดพกขนมกรบกรอบไปกนทศนยเดกเลกอกเลย แมชวงแรกเดก ๆ จะเลกกนขนมกรบกรอบ ของขบเคยวตาง ๆเพราะครหามหรอผปกครองไมยอมซอใหกนแตตอมาตวเดกเองกเรยนรถงโทษของขนมกรบกรอบลกอมและของขบเคยวเชนมเดกเลกคนหนงมาจากครอบครวทเปนรานขายของ วนหนงเดกหยบลกอมจากทรานมา 2-3เมด โดยผปกครองไมทราบ เมอครเหนกรบลกอมไปเกบไวทลนชกโตะครเพอคนใหผปกครองตอนเยนพอพกเทยงเดกคนนนมาขอดลกอมของตนวาครแอบเอาลกอมไปกนหรอไม เมอพบวาลกอมยงอยครบ เดกนอยจงถามวา“ครไมกนเหรอ ?” ครตอบวา“ไมหรอก ลกอมทำาใหครฟนผ” ดวย

ความเปลยนแปลงทเกดขน

เดกฟนสวย ดวยชมชน42

สหนาประหลาดใจ เดกถามวา “ลกอมทำาใหผใหญฟนผดวยเหรอ งนตอไปไมกนดกวา!” เมอเดกลดการบรโภคขนมกรบกรอบซงมสวนประกอบหลกคอแปงและนำาตาลทำาใหเดกกนขาวไดมากขนจนเปนทสงเกตของแมครววาแตละวนตองเพมจำานวนขาวทหงมากขนเมอเดกกนอาหารไดมากขนกสงผลตอภาวะการเจรญเตบโตของเดกทไดมาตรฐานขนทงนพฤตกรรมการบรโภคทเปลยนไปของเดกนนไมเพยงเกดเฉพาะเวลาทเดกอยในศนยเดกเลกเทานนแตจากการพดคยกบผปกครองพบวาแมทบานเดกกปรบเปลยนพฤตกรรมการบรโภคเชนกน นอกจากเดกจะเปลยนพฤตกรรมการบรโภคแลว ทมงานยงพบวาเดกเกดความเคยชนกบการแปรงฟน โดยหลงมออาหารกลางวน เดกจะเตรยมตวแปรงฟนโดยไมอดออดและแปรงไดอยางถกวธดวยเมอทมงานไปตดตามพฤตกรรมการแปรงฟนทบานกพบวาเดกปฏบตเชนเดยวกบทศนยฯโดยเดกจะแปรงฟนอยางนอยวนละ2ครงอยางถกวธทำาใหการตรวจสขภาพฟนของเดกหลงการดำาเนนงานของโครงการฯพบวาสขภาพฟนของเดกดขนอยางเปนทสงเกตได แตละชนเรยนพบเดกฟนดประมาณ7-8คนตอหองจากเดมทมเพยงหองละ1-2คนเทานนทำาใหเสยงบนจากเจาหนาทจากสถานอนามยเวลามาตรวจฟนเดกลดลง

ประสบการณการทำางานในชมชนของบณฑตอาสา“โครงการเรยนรรวมกนสงเสรมและแกไขปญหาสขภาพชองปากในเดกศนยเดกเลกฯ” 43

เหนไดวาพฤตกรรมการบรโภค ปญหาฟนผในเดก และการเจรญเตบโตไมไดตามเกณฑมาตรฐานของเดกลวนเกยวเนองสมพนธกนเพราะเดกกนขนมกรบกรอบมากจงไมหวขาวหรอเพราะเดกไมคอยแปรงฟนหรอแปรงฟนไมถกวธทำาใหปวดฟนแลวกนขาวไมไดสดทายไปจบลงทปลายทางเดยวกน คอ เดกมนำาหนก และสวนสงตำากวาเกณฑการเจรญเตบโตมาตรฐานซงจะมผลตอพฒนาการทงดานรางกายและสตปญญาของเดกตอไป

การเปลยนแปลงตอผปกครอง ความเปลยนแปลงแรกทผปกครองประจกษกบตวเองไดทนทคอรายจายรายวนทตองจายเปนคาขนมเดกลดลงจากวนละ40บาทเหลอเพยงวนละ15บาทเทานนซงลดภาระคาใชจายของครอบครวลงไดมาก การเปลยนแปลงเชงบวกทเกดขนกบสขภาพเดกทเหนไดชดเจนคอพบการปวดฟนในเดกนอยลงผปกครองพบดวยตวเองวาลกหลานของตนทเคยรองโยเยบอยๆโดยเฉพาะตอนกลางคนเพราะปวดฟนกลบมสขภาพฟนทดขน ประการสดทายความรความเขาใจเรองโทษของขนมกรบกรอบและอาหารทมประโยชนสำาหรบเดกทผปกครองไดรบชวงการดำาเนนงานของโครงการฯนนจะสงผลตอการเลยงดเดกคนอนๆในครอบครวใหมพฤตกรรมการบรโภคและการดแลสขภาพฟนดวยการแปรงฟนดขนดวย

เดกฟนสวย ดวยชมชน44

การเปลยนแปลงทครพเลยง การไดมโอกาสรวมทำาโครงการสขภาพในชองปากกบบณฑตอาสานน ทำาใหครคนพบศกยภาพของตนเองวาสามารถทำาใหเกดการเปลยนแปลงสงทเปนปญหาทตนเผชญหนาอยทกวนได โดยใชเวลาเพยง1เทอมเทานน อกทงผลการเปลยนแปลงทไดจาก โครงการฯเปนทรบรของฝายตางๆเชนผปกครอง เจาหนาทสาธารณสข และเปนแบบอยางใหกบศนยเดกเลกในบรเวณใกลเคยงทำาใหครพเลยงเกดกำาลงใจในการทำางานพฒนาศนยเดกเลกใหดยงๆขน ดงไดกลาวแลววาปญหาเดกฟนผนนเปนเรองทครพเลยงรบรอยกอนแลวแตทผานมาครพเลยงมองไมเหนพลงของตนวาสามารถเปนผรเรมใหเกดการขบเคลอนการดำาเนนงานทจะแกปญหานไดการไดทำาโครงการนรวมกนกบบณฑตอาสาทำาใหครพเลยงไดมโอกาสตระหนกวาผลสำาเรจของงานนนเกดจากการทำางานทใหความสำาคญของการมสวนรวมอยางหลากหลายของทกฝายทเกยวของ ผลสะทอนกลบอกประการทไดจากโครงการน ทเสรมกำาลงใจใหกบครพเลยงของศนยฯ ไมนอย วาตนไดมาถกทางแลวในการทำาคณปการใหเกดการเปลยนแปลงในตวเดกนนคอศนยฯผานเกณฑการประเมนระดบดมากของอำาเภอทงเรองแผนการสอนและการทเดกมสขภาพฟนทดจนไดรบรางวลศนยเดกเลกตนแบบดเดนระดบอำาเภอ และเปนทดงานของศนย อน ๆ ทำาใหชอเสยงและความสำาเรจของศนยฯ เปนทรจกของหนวยงานภายนอกทงระดบอำาเภอและจงหวด ใหมาเยยมชม และไดรบการคดเลอกเขารวมโครงการตางๆเพอพฒนาศนยเดกเลกตอไป

ประสบการณการทำางานในชมชนของบณฑตอาสา“โครงการเรยนรรวมกนสงเสรมและแกไขปญหาสขภาพชองปากในเดกศนยเดกเลกฯ” 45

เดก

ผปกครอง

ครพเลéยง

ชมชน

ศนยเดกเลก

ผลทเกดขÖéน

ความเปลยนแปลงในชมชน ลดขยะทงในศนยเดกเลกและในชมชนไมนาเชอวาจากเรองฟนผของเดกหลงจากดำาเนนโครงการแกปญหาเรองนจะสงผลเชอมโยงไปไมเพยงทตวเดกทผปกครองและทครพเลยงเทานนหากสงผลตอสภาพแวดลอมในศนยเดกเลกดวย นนคอ ครพเลยงสงเกตวาขยะในศนยลดลง จากวนละอยางนอย3ถงทสวนใหญเปนถงขนมททำาจากพลาสตกซงมนำาหนกเบาวนใดเมอถงเตมแลวผดแลความสะอาดเอาไปทงไมทนขยะถงพลาสตกเหลานนจะปลววอนรอบบรเวณศนยฯเกดสภาพทไมนามองในบรเวณศนยฯแตปจจบนนขยะในศนยฯเหลอเพยงวนละครงถงเทานนทงยงเปนขยะทกำาจดไดงายเชนเปลอกถวและใบตองเปนตน

เดกฟนสวย ดวยชมชน46

เดกเปลยนพฤตกรรมการกนขนม จากขนมกรบกรอบมาเปนขนม พéนบาน เชน ขนมพม ขาวเมา

ลดการดมนéำาอดลม มาเปนนéำามะพราว และดมนมรสจดแทนนมรสหวาน

เดกกนขาวไดมากขÖéน สงผลตอภาวะการเจรญเตบโตของเดกทไดมาตรฐานขÖéน

เดกเกดความเคยชนกบการแปรงฟน โดยหลงอาหารกลางวน เดกจะเตรยมตวแปรงฟนโดยไมอดออด และแปรงไดอยางถกวธ

ผปกครอง-ครอบครวรายจายคาของนมของเดกตอวนลดลง จากประมาณวนละ ๔๐ บาท เหลอเพยงวนละ ๑๕ บาท

ผปกครองมความรความเขาใจเรองโทÉของขนมกรบกรอบ และอาหารทมประโยชนสำาหรบเดกมากขÖéน สามารถนำาไปสอนลกคนอน ๆ ในครอบครวได

ศนยเดกเลก/ชมชนขยะในศนยลดลงจากวนละ 3 ถง เหลอวนละครÖงถง

ศนยฯ ผานเกณ±การประเมนระดบดมาก ทéงเรองแผนการสอน และสขภาพฟนเดก

ไดรบรางวลศนยเดกเลกตนดเดนระดบอำาเภอ และเปนสถานทดงานของศนยอน สรางชอเสยงแกชมชน

ไดรบการคดเลอกเขารวมโครงการตาง ๆ เพอพฒนาศนยเดกเลก

ครพเลéยงครคนพบศกยภาพของตนเองวาสามารถแกปญหาได และมกำาลงใจในการทำางานพฒนาศนยเดกเลก

สรปผลการเปลยนแปลงและความสำาเรจหลงเสรจสéนโครงการ

ประสบการณการทำางานในชมชนของบณฑตอาสา“โครงการเรยนรรวมกนสงเสรมและแกไขปญหาสขภาพชองปากในเดกศนยเดกเลกฯ” 47

โครงการสขภาพในชองปากน ไดรณรงคทำาความเขาใจกบทกฝายทเกยวของอย1เทอมเตมๆพบวาโครงการฯประสบผลสำาเรจเปนอยางดในแงการเปลยนพฤตกรรมเดกเหนไดจากพอเปดเรยนเทอมท 2 ครพเลยงไมตองตรวจกระเปาเดกเพอหาขนมกรบกรอบอกแลวรวมทงในการประชมผปกครองกไมตองพดยำาเรองไมใหเดกกนขนมกรบกรอบของขบเคยวนำาอดลมหรอเครองดมรสหวานจดแลว ความสำาเรจของโครงการนไมไดเกดจากเพยงความเอาจรงเอาจงของครในการดแลไมใหเดกกนขนมกรบกรอบและสงทไมเปนประโยชนระหวางทอยในศนยฯหากการทครพยายามดงฝายตางๆ ตงแตผปกครองรานคาอบต. และเจาหนาทอนามยใหเขามามสวนรวมในการสนบสนนโครงการนเปนปจจยสำาคญของความสำาเรจดวย อยางไรกตามแมสขภาพฟนของเดกจะเปลยนแปลงไปในทางทดขนมาก หลงการดำาเนนงานของโครงการน แตโจทยเรองความยงยนในการรกษาพฤตกรรมเดกเกยวกบการบรโภค และการดแลรกษาฟนใหอยกบเดก

ความยงยนของโครงการ

เดกฟนสวย ดวยชมชน48

ตอไปจนโตนนยงมอยครพเลยงจงพยายามปลกฝงสขนสยการดแลสขภาพชองปากใหตดตวเดกตอไปโดยสอดแทรกเรองสขภาพชองปากลงในทกสาระความรและทกกจกรรมทจดในศนยเดกเลกเชนการสอนใหนบเลขโดยการนบจำานวนฟนของตวเองการออกกำาลงกายประกอบเพลงทมเนอหาเกยวกบการดแลฟนเลานทานฟนหรอสอดแทรกในการสอนภาษาไทยเชนฟนมลกษณะนามเปน‘ซ’หรอหลงแปรงฟนใหสะอาดเดกๆจะมกลนปาก‘หอม’เปนตน ผลสำาเรจเฉพาะหนาทสมผสไดในเดกของศนยพฒนาเดกเลก บานศาลาแมงสรางความพอใจใหกบทงครและผปกครองเดกแตครพเลยงกลบคดการณไกลวาเดกเลกนนอยทศนยเพยงคนละ 1-2 ปเทานน เปนระยะเวลาแสนสนเกนจะรบประกนวาพฤตกรรมใหมเรองการงดบรโภคขนบกรบกรอบ ของขบเคยวนน จะอยคงทนในตวเดกจนเตบโตตอไป ครพเลยงจงคดทจะขยายผลไปยงโรงเรยนประถมใกลเคยง ซงเปนททเดกสวนใหญตองไปเรยนหลงจากจบจากศนยเดกเลกแลวโดยอาศยความสมพนธสวนตวกบครบางคนในโรงเรยนประถมบอกเลาเรองราวททำาในศนยเดกเลกกสามารถทำาความเขาใจกนไดในระดบบคคลแตยงไมไดผลนกในเชงระบบเพราะแมแตสหกรณรานคาของโรงเรยนยงขายขนมกรบกรอบและของขบเคยวเหลานน

ประสบการณการทำางานในชมชนของบณฑตอาสา“โครงการเรยนรรวมกนสงเสรมและแกไขปญหาสขภาพชองปากในเดกศนยเดกเลกฯ” 49

ปจจยสความสำาเรจ

เดกฟนสวย ดวยชมชน50

ทำาไมโครงการเลกๆอยาง“โครงการเรยนรรวมกนสงเสรมและแกไขปญหาสขภาพในชองปากในเดก”ซงจบประเดนจากปญหาเลกๆ คอปญหาฟนผของเดกในศนยพฒนาเดกเลกบานศาลาแมงจงสามารถสรางผลสำาเรจและเปนทรจกทงระดบอำาเภอและจงหวดไดขนาดนทสำาคญปจจบนนเวลาไดผานไปเกอบ4ปแลวนบตงแตป2548ทบณฑตอาสาเขาไปมสวนกระตนใหเกดโครงการนและบณฑตอาสาไดจบหลกสตรไปแลวแตครพเลยงในศนยเดกเลกยงสามารถดำาเนนการเรองการรกษาสขภาพในชองปากของเดกไวไดจนกลายสภาพจากความเปนโครงการทมเวลาเรมตนเวลาสนสดมาเปนเนอเดยวกบงานปกตของศนยฯแลว

การพจารณาปจจยเออของความสำาเรจและความยงยนของโครงการน พบวา เกดจาก... 1. โครงการนจบประเดนใกลตว มองเหนชดเจนมาทำาเปนโครงการแมบณฑตอาสาจะเปนผจดประกายจบประเดนปญหามาชวนทำาโครงการแตเรองทจบกตอบตอปญหาทครพเลยงเองกสงเกตเหนอยแลวดวย 2. ผลสำาเรจของโครงการฯ จบตองไดจรงในเวลาอนรวดเรวทงเรองทผปกครองสามารถลดรายจายคาขนมประจำาวนลงไดและเรองเดกฟนดขนไมรองโยเยปวดฟนและสขภาพโดยรวมของเดกดขน 3. การดำาเนนงานของโครงการทรณรงคเรองการมสวนรวมของคนในชมชนไดผลด เพราะผไดรบประโยชนโดยตรงจากโครงการ คอ เดกเลกเปนตวแทนทมาจากแทบทกครอบครวในชมชนหรออยางนอยกเกยวเนองเปนลกหลานไมทางใดกทางหนงของทกครอบครวในชมชน

ปจจยสความสำาเรจ

ประสบการณการทำางานในชมชนของบณฑตอาสา“โครงการเรยนรรวมกนสงเสรมและแกไขปญหาสขภาพชองปากในเดกศนยเดกเลกฯ” 51

4. ครพรทพย จนทรทน หวหนาศนยพฒนาเดกเลกบานศาลาแมง มจตวญญาณของความเปนครอยางเตมเปยม มความรสกรบผดชอบตอเดกๆสงจงทมทำางานทจะผลกดนใหเกดผลการเปลยนแปลงเชงบวกแกเดกๆในศนยฯครเผาะไมไดทำาโครงการเพอโครงการเพราะแมโครงการของบณฑตอาสาจบลงแลว แตครเผาะและคณะครพเลยงกลบดำาเนนงานเรองสงเสรมสขภาพชองปากของเดกตอไป 5. พเลยงของบณฑตอาสา ซงอกบทบาทหนงเปนผนำาทไมเปนทางการในชมชนอยเดมคอหมอหรอหวานวชรจรโสภณมสวนสำาคญในการแนะนำาบณฑตอาสาถงทศทางการทำางานทตองแสวงหาการมสวนรวมจากหลายฝายรวมทงชวยแสวงหาการสนบสนนดานงบประมาณจากอบต.ในการตอเตมอาคารและสรางทแปรงฟนใหกบศนยเดกเลกดวยแมเมอการสนบสนนจากโครงการบณฑตอาสาสนสดลง หมอหรอหวานกยงทำาหนาทสนบสนนการทำางานของศนยเดกเลกบานศาลาแมงมาโดยตลอด

เดกฟนสวย ดวยชมชน52

ประสบการณการทำางานในชมชนของบณฑตอาสา“โครงการเรยนรรวมกนสงเสรมและแกไขปญหาสขภาพชองปากในเดกศนยเดกเลกฯ” 53

สงทาย...จากใจบณ±ตอาสา‘เจะมารนง ยามา’

เดกฟนสวย ดวยชมชน54

ประสบการณ 1 ป จากการเขารวมโครงการบณฑตอาสามหาวทยาลยสงขลานครนทร โดยมพนททำางานท ม. 3 บานศาลาแมงต.คลองเฉลมอ.กงหราจ.พทลงนน“ความกลา” ดเหมอนจะเปนศกยภาพสำาคญท‘เจะมารนง’คนพบในตวเอง‘โครงการเรยนรรวมกนสงเสรมและแกไขปญหาสขภาพในชองปากในเดก’ ท “ทำาใหฉนเรยนรอะไรหลาย ๆ อยาง ทำาใหฉนมความกลามากขน กลาคด กลาทำา กลาแสดงออกความคดเหนของตวเองมากขน และการเปนบณฑตอาสาทำาใหฉนไดรจกตวเองและคนอนมากขน ไดเรยนรถงความแตกตางระหวางชมชนของตวเองกบชมชนบานศาลาแมง” การเรยนรเรองงานทำางานกบชมชนเจะมารนงคนพบวา “เราตองเปนฝายเดนเขาหาชมชน ไมใชใหชมชนเดนเขามาหาเรา รวมทงโครงการทเกดขนนนตองเปนความตองการของคนในชมชน ไมใชเปนเพยงความตองการของบณฑตอาสาเทานน ในชมชนบานเกดของฉน จากเดมทฉนไมเคยใสใจญาตพนองหรอเพอนบานขางเคยง แต 1 ป ในฐานะบณฑตอาสาสอนใหฉนสนใจทจะกลบมาสานสมพนธกบทกบานเรอนในชมชนของตวเอง และตงใจวาจะนำาความรทมไปพฒนาชมชนของตวเองตอไป” การเรยนรการทำางานอยางเปนระบบเรมตงแตการวางแผนการใชขอมลเปนฐานในการขบเคลอนงานและการแสวงหาการมสวนรวมจากทกฝายทเกยวของและผลสำาเรจของโครงการฯทแสดงออกทงทตวเดกเองทผปกครองความเขาใจและใหความรวมมอจากรานคาทงๆทตนตองเสย

สงทาย...จากใจบณ±ตอาสา

ประสบการณการทำางานในชมชนของบณฑตอาสา“โครงการเรยนรรวมกนสงเสรมและแกไขปญหาสขภาพชองปากในเดกศนยเดกเลกฯ” 55

ประโยชนหรอความเปลยนแปลงทเกดขนกบครพเลยงทำาใหบณฑตอาสาเกดความเชอมนวาการทำางานโดยใหความสำาคญเรองการมสวนรวมนนจะประสบความสำาเรจและยงยน เนองจากเปนความตองการของชมชนอยางแทจรงไมใชเปนเพยงความตองการของฝายใดฝายหนงหรอเปนเพยงความตองการของตวบณฑตอาสาเพอใหไดมาซงโครงการของตวเองกลาวไดวาโครงการนไมใชเปนของฝายใดฝายหนงเทานนแตเปนโครงการของคนในชมชนทกคน ความสำาเรจภายนอกทสมผสไดจากโครงการฯ ทำาใหผเกยวของกบโครงการเหนไดชดและมความสขกบผลสำาเรจนนแตสำาหรบเจะมารนงเธอพบความสขทลกซงกวาทจะตดตวเธอตลอดไปนนคอ‘ความสขจากการให’ ซงกอนหนานเธอไมคอยเขาใจคำานนก แตจากการไดทำาโครงการสขภาพในชองปากทศนยพฒนาเดกเลก บานศาลาแมงน ทำาใหเธอพบกบตวเองวาการทำาใหคนอนมความสขทำาใหเกดสงดๆ กบคนอนนนทำาใหตวเองมความสขมากโครงการฯนทำาใหเธอไดรคณคาของตวเองวาสามารถทำาอะไรใหคนอนไดเหมอนกนแมจะไมมากนกกตาม นอกจากนแลวโครงการฯทำาใหเธอไดรวางานทกอยางจะสำาเรจไดดวยความตองการและความรวมมอจากทกฝายในชมชนจากบทเรยนอนลำาคาทไดเรยนรตลอดระยะเวลา ณ หมบานศาลาแมง ต.คลองเฉลมอ.กงหราจ.พทลงเธอ‘เจะมารนง’จะนำาไปใชเพอพฒนาตนเองพฒนาชมชนของตนเองและชมชนอนๆตอไป

เดกฟนสวย ดวยชมชน56