(1)

ผลของโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลามตอความสามารถ

ในการจดการอาการหายใจล าบากและภาวะอาการหายใจล าบาก ในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง

Effects of Islamic Based Dyspnea Management Program on the Dyspnea Management Ability and Dyspnea Status in Muslim Elderly

With Chronic Obstructive Pulmonary Disease

สนย เฮะดอเระ Sunee Hehduereh

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาหลกสตรปรญญา พยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน

มหาวทยาลยสงขลานครนทร A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of

Master of Nursing Science in Community Nurse Practitioner Prince of Songkla University

2560 ลขสทธของมหาวทยาลยสงขลานครนทร

(1)

ผลของโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลามตอความสามารถ

ในการจดการอาการหายใจล าบากและภาวะอาการหายใจล าบาก ในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง

Effects of Islamic Based Dyspnea Management Program on the Dyspnea Management Ability and Dyspnea Status in Muslim Elderly

With Chronic Obstructive Pulmonary Disease

สนย เฮะดอเระ Sunee Hehduereh

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาหลกสตรปรญญา พยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน

มหาวทยาลยสงขลานครนทร A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of

Master of Nursing Science in Community Nurse Practitioner Prince of Songkla University

2560 ลขสทธของมหาวทยาลยสงขลานครนทร

(2)

ชอวทยานพนธ ผลของโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลามตอ ความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากและภาวะอาการหายใจล าบาก ในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง

ผเขยน นางสนย เฮะดอเระ สาขาวชา การพยาบาลเวชปฏบตชมชน

อาจารยทปรกษาวทยานพนธหลก คณะกรรมการสอบ ......................................................................... (รองศาสตราจารย ดร. กาญจนสนภส บาลทพย)

..........................................ประธานกรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร. อมาพร ปญญโสพรรณ)

อาจารยทปรกษาวทยานพนธรวม

.......................................................กรรมการ (รองศาสตราจารย ดร. กาญจนสนภส บาลทพย)

........................................................................ (ผชวยศาสตราจารย ดร. เพลนพศ ฐานวฒนานนท)

.......................................................กรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร. เพลนพศ ฐานวฒนานนท)

.......................................................กรรมการ (ดร. จารวรรณ กฤตยประชา)

.......................................................กรรมการ (ดร. ญนท วอลเตอร)

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร อนมตใหนบวทยานพนธฉบบน เปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน

.................................................................. (รองศาสตราจารย ดร.ธระพล ศรชนะ)

คณบดบณฑตวทยาลย

(3)

ขอรบรองวา ผลงานวจยนมาจากการศกษาวจยของนกศกษาเอง และไดแสดงความขอบคณบคคลทมสวนชวยเหลอแลว

ลงชอ................................................................... (รองศาสตราจารย ดร. กาญจนสนภส บาลทพย) อาจารยทปรกษาวทยานพนธ

ลงชอ................................................................... (นางสนย เฮะดอเระ) นกศกษา

(4)

ขาพเจาขอรบรองวา ผลงานวจยนไมเคยเปนสวนหนงในการอนมตปรญญาในระดบใดมากอน และไมไดถกใชในการยนขออนมตปรญญาในขณะน

ลงชอ................................................................... (นางสนย เฮะดอเระ) นกศกษา

(5)

ชอวทยานพนธ ผลของโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลามตอความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากและภาวะอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง

ผเขยน นางสนย เฮะดอเระ สาขาวชา การพยาบาลเวชปฏบตชมชน ปการศกษา 2559

บทคดยอ

การวจยกงทดลองนมวตถประสงคเพอศกษาผลของโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลามตอความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากและภาวะอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง กลมตวอยาง คอ ผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง จ านวน 50 ราย คดเลอกกลมตวอยางแบบเฉพาะเจาะจงตามคณสมบตทก าหนด แบงเปนกลมทดลอง ไดรบโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบาก เปนระยะเวลา 8 สปดาห จ านวน 25 ราย และกลมควบคม ไดรบการพยาบาลตามปกต จ านวน 25ราย เครองมอทใชในการทดลอง ไดแก โปรแกรมการสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง สรางขนจากแนวคดการจดการอาการและแนวคดวถมสลมกบการดแลสขภาพ เครองมอทใชในการรวบรวมขอมล ไดแก (1) แบบสอบถามความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบาก และ (2) แบบประเมนภาวะอาการหายใจล าบาก ซงผานการตรวจสอบความตรงตามเนอหาโดยผทรงคณวฒ 3 ทาน และทดสอบความเทยงโดยการค านวณคาสมประสทธแอลฟาของครอนบาค ไดคาความเทยงของแบบสอบถามความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากเทากบ 0.95 และแบบประเมนภาวะอาการหายใจล าบากของ อาดละห (2559) เทากบ 0.85 วเคราะหขอมลทวไปดวยสถตเชงบรรยาย เปรยบเทยบความแตกตางของขอมลทวไปดวยสถตไคสแควร และทดสอบสมมตฐานดวยสถตทค และสถตทอสระ ผลการศกษา พบวา คาคะแนนเฉลยความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากของกลมทดลองหลงเขารวมโปรแกรมสงกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต (t =26.75, p < .001) คาคะแนนเฉลยความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากของกลมทดลองหลงเขารวมโปรแกรมสงกวากอนเขารวมโปรแกรมอยางมนยส าคญทางสถต (t = -3.21, p < .05) คาคะแนนเฉลยภาวะอาการหายใจล าบากของกลมทดลองหลงเขารวมโปรแกรมนอยกวา

(6)

กลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต (t = 26.75, p < .001) กลมทดลองมคาคะแนนเฉลยภาวะอาการหายใจล าบากหลงเขารวมโปรแกรมนอยกวากอนการทดลองอยางมนยส าคญทางสถต (t = 6.58, p < .001) ผลการศกษาครงนแสดงใหเหนวา โปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากทพฒนาขนตามแนวคดการจดการอาการและแนวคดวถมสลมกบการดแลสขภาพ สามารถน าไปใชในการสงเสรมความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบาก และชวยใหภาวะอาการหายใจล าบากของผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรงลดลงได

(7)

Thesis Title Effects of Islamic Based Dyspnea Management Program on the Dyspnea Management Ability and Dyspnea Status in Muslim Elderly Patients With Chronic Obstructive Pulmonary Disease

Author Mrs Sunee Hehduereh Major Program Community Nurse Practitioner Academic year 2016

ABSTRACT

This quasi-experimental research aimed to examine the effects an Islamic Based Dyspnea Management Program on the dyspnea management ability and dyspnea status in Muslim elderly Patients with chronic obstructive pulmonary disease. The recruited sample comprised 50 Muslim elderly patients with chronic obstructive pulmonary disease. Purposive sampling was used to select according to the inclusion criteria. Patients were divided into two groups: 25 patients in the experimental group the program for eight weeks and 25 patients in the control group received normal nursing care. The experimental instrument was developed based on the symptom management concept and Islamic doctrines. The instruments for data collection included: (1 ) the dyspnea management ability questionnaire, and (2 ) the dyspnea status assessment tool. All instruments were assessed for content validity by three experts. The reliability was tested using Cronbach’s alpha coefficient, yielding a value of 0.95. The dyspnea ( Sarai’ 2016) was used to assess the dyspnea status for this study. Cronbach’ Alpha for this assessment was 0.85. Demographic data were analyzed using descriptive differences of general data compaired using chi square statistics and independent statistics, and the hypothesis tested using paired t-test and independent t-test. The results revealed that the mean score of the dyspnea management ability of the experimental group after participating in Islamic Based Dyspnea Management Program was higher than the mean score of the control group with statistical significance (t =26.75, p < .001). The mean score of the dyspnea management ability of the experimental group after participating in Islamic Based Dyspnea Management Program was higher than the mean score before

(8)

participating in the program with statistical significance ( t = -3.21, p < .05) . The mean score of the dyspnea status of the experimental group after participating in Islamic Based Dyspnea Management Program was lower than the mean score of the control group with statistical significance (t = 26.75, p < .001). The mean score of the dyspnea status of the experimental group after participating in Islamic Based Dyspnea Management Program was lower than the mean score before participating in the program with statistical significance (t = 6.58, p < 001). The results of this study indicated that the Islamic Based Dyspnea Management was effective in improving the dyspnea management ability and decrease the dyspnea status in Muslim elderly patients with chronic obstructive pulmonary disease.

(9)

กตตกรรมประกาศ วทยานพนธฉบบนส าเรจลลวงไดดวยความกรณาและความชวยเหลออยางดยงจากรองศาสตราจารย ดร. กาญจนสนภส บาลทพย อาจารยทปรกษาวทยานพนธหลก และผ ชวยศาสตราจารย ดร.เพลนพศ ฐานวฒนานนท อาจารยทปรกษาวทยานพนธรวม ทกรณาใหค าปรกษา ถายทอดความรใหค าแนะน า และใหขอคดอนเปนประโยชนแกผวจยในทกขนตอนของการท าวทยานพนธ รวมทงให การสนบสนนและเปนก าลงใจทดแกผวจยเสมอมา จงขอกราบขอบพระคณเปนอยางสงไว ณ ทน ขอขอบพระคณ คณาจารย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร ทกทานทไดถายทอดความรในระหวางการศกษา ใหความชวยเหลอ ใหค าแนะน าและใหก าลงใจเสมอมา ขอขอบพระคณผทรงคณวฒทกทาน ทไดสละเวลาตรวจสอบความถกตองของเครองมอ พรอมทงใหขอเสนอแนะทเปนประโยชนอยางยง นอกจากนขอขอบพระคณคณะกรรมการผสอบวทยานพนธ ทกทานทกรณาใหขอเสนอแนะตลอดจนขอคดเหนทเปนประโยชนในการท าวทยานพนธ ขอขอบพระคณ ผอ านวยการโรงพยาบาลรอเสาะ และโรงพยาบาลศรสาคร หวหนา กลมการพยาบาล หวหนาผปวยนอก ตลอดจนเพอนรวมงานโรงพยาบาลรอเสาะทกทานทเสยสละรบภาระงานแทนผวจยระหวางผวจยศกษา.รวมทงบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทรทสนบสนนในการท าวทยานพนธในครงน สดทายนขอขอบพระคณ บดา มารดา พนอง สามและบตรทคอยใหก าลงใจและสนบสนนดานการศกษาตลอดมา ขอบพระคณพๆ นองๆ เพอนๆ และทกทานทมไดกลาวนามไว ณ ทน ทใหความชวยเหลอ รวมทงผปวยโรคปอดอดกนเรอรงและญาตผดแลทกทาน ทสละเวลาใหความรวมมอเปนอยางด จนกระทงวทยานพนธฉบบนส าเรจไดดวยด คณประโยชนทเกดจากการวจยครงน ขอมอบแดทกทาน รวมทงผปวยโรคปอดอดกนเรอรงทกทาน

สนย เฮะดอเระ

(10)

สารบญ

หนา บทคดยอ ......................................................................................................................................... (5) ABSTRACT ................................................................................................................................... (7) กตตกรรมประกาศ .......................................................................................................................... (9) สารบญ ......................................................................................................................................... (10) สารบญตาราง ............................................................................................................................... (12) รายการภาพประกอบ .................................................................................................................... (13) บทท 1 บทน า .................................................................................................................................... 1

ความเปนมาและความส าคญของปญหา ...................................................................................... 1 วตถประสงคการวจย ................................................................................................................... 4 ค าถามการวจย ............................................................................................................................. 5 กรอบแนวคดการวจย .................................................................................................................. 5 สมมตฐานการวจย ..................................................................................................................... 11 นยามศพท.................................................................................................................................. 11 ขอบเขตการวจย ......................................................................................................................... 13 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ ....................................................................................................... 13

บทท 2 วรรณคดทเกยวของ ............................................................................................................. 14 แนวคดเกยวกบโรคปอดอดกนเรอรง ........................................................................................ 15

โรคปอดอดกนเรอรงในผสงอาย ......................................................................................... 15 อาการหายใจล าบากและกลไกการเกดอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายโรคปอด อดกนเรอรง ......................................................................................................................... 16 ผลกระทบของโรคปอดอดกนเรอรงตอผสงอายมสลม ....................................................... 16 การประเมนอาการหายใจล าบากในผปวยโรคปอดอดกนเรอรง ......................................... 20 แนวทางการรกษาโรคปอดอดกนเรอรง .............................................................................. 23

การสงเสรมการจดการอาการในผปวยผสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง .................... 29 แนวคดการจดการอาการหายใจล าบาก ............................................................................... 29 ปจจยทเกยวของกบความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากและภาวะอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง .................................................... 31

(11)

สารบญ (ตอ)

หนา หลกความเชอทางศาสนาอสลามเพอสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบาก ........................... 34 โปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรค ปอดอดกนเรอรง ........................................................................................................................ 45

บทท 3 วธด าเนนการวจย ................................................................................................................. 51 ประชากรกลมตวอยาง ............................................................................................................... 52 เครองมอทใชในการวจย ............................................................................................................ 54 การตรวจสอบคณภาพของเครองมอทใชในการวจย ................................................................. 58 การพทกษสทธกลมตวอยาง ...................................................................................................... 59 การเกบรวบรวมขอมลและการด าเนนการทดลอง ..................................................................... 60 การวเคราะหขอมล .................................................................................................................... 69

บทท 4 ผลการวจยและอภปรายผล .................................................................................................. 70 ผลการวจย ................................................................................................................................. 71 การอภปรายผล .......................................................................................................................... 82

บทท 5 สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ ........................................................................................ 89 สรปผลการวจย .......................................................................................................................... 89 ขอเสนอแนะ .............................................................................................................................. 92

เอกสารอางอง .................................................................................................................................. 94 ภาคผนวก ...................................................................................................................................... 102 ก การค านวณหากลมตวอยาง ........................................................................................... 103 ข โปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลาม ................................. 104 ค แบบฟอรมพทกษสทธของกลมตวอยางทเขารวมวจย (กลมทดลอง) ............................ 123 ง รายนามผทรงคณวฒ ...................................................................................................... 125 ประวตผเขยน ................................................................................................................................ 126

(12)

รายการตาราง

ตาราง หนา 1 จ านวน รอยละ และผลการทดสอบความแตกตางของขอมลสวนบคคลของกลม

ควบคมและทดลองดวยสถตไคสแควร ............................................................................... 72 2 เปรยบเทยบขอมลสขภาพและการเจบปวยของกลมควบคมและกลมทดลอง ...................... 74 3 เปรยบเทยบขอมลเกยวกบครอบครวและสงแวดลอมของกลมควบคมและกลมทดลอง ............ 77 4 เปรยบเทยบความแตกตางคาเฉลยคะแนนความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากใน

ผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรงระหวางกลมทดลองและกลมควบคม โดยใชทอสระ ...................................................................................................................... 79

5 เปรยบเทยบความแตกตางคาเฉลยคะแนนสภาวะของอาการหายใจล าบากในผปวย สงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรงระหวางกลมทดลองและกลมควบคม โดย ใชสถตทอสระ ..................................................................................................................... 80

6 เปรยบเทยบคะแนนความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากของผปวย สงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรงโรคปอดอดกนเรอรงกอนและหลงการไดรบโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการ .................................................................................... 81

7 เปรยบเทยบ คะแนนสภาวะของอาการหายใจล าบากระหวางกลมทไดรบโปรแกรม สงเสรมการจด การอาการในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรงกอนและ หลงการไดรบโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการ ............................................................... 82

(12)

13

รายการภาพประกอบ ภาพ หนา 1 กรอบแนวคดการวจย .......................................................................................................... 10 2 แบบประเมนอาการหายใจล าบากประมาณคาเชงเสนตรงในแนวตรงและแนวนอน .......... 22 3 ขนตอนการคดเลอกกลมตวอยางเขากลมทดลองและกลมควบคม ...................................... 54

(13)

1

บทท 1 บทน า

ความเปนมาและความส าคญของปญหา โรคปอดอดกนเรอรง (Chronic Obstructive Pulmonary Disease: COPD) เปนกลมโรคเรอรงทเปนสาเหตของการเจบปวยและเปนปญหาส าคญส าหรบสาธารณสขของหลายประเทศทวโลกรวมถงประเทศไทย จากสถตขององคการอนามยโลก ระบวามผปวยโรคปอดอดกนเรอรงทวโลกประมาณ 80 ลานคน และมผทเสยชวตจากโรคนประมาณปละ 3 ลานคน หรอเทากบเสยชวต นาทละ 6 คน (ส านกนโยบายและยทธศาสตร, 2558) โดยในปจจบนพบวา ผปวยทเปนโรคปอดอดกน เรอรงประมาณ 210 ลานคน คดเปนรอยละ 10 โดย 1 ใน 6 ของผปวยโรคปอดอดกนเรอรงเปนผปวยทอยในกลมอาการรนแรง และในจ านวนนมผเสยชวต 4 ลานกวาคน ในป ค.ศ.2010 คดเปนรอยละ12 และเปนล าดบท 4 ของการเสยชวตดวยโรคไมตดตอเรอรงทงหมดทวโลก (World Health Organization [WHO], 2012) และไดมการคาดการณวา จะมจ านวนผทเสยชวตจากโรคนเพมมากขนถงรอยละ 30 ท าใหโรคนจะกลายเปนสาเหตการเสยชวตล าดบท 3 ของประชากรโลกในป ค.ศ. 2030 (WHO, 2012) ส าหรบประเทศไทยจากสถตในป พ.ศ. 2557 พบวา ผปวยทเปนโรคปอดอดกนเรอรงมจ านวน 236,521 ราย เทากบ 366.01 ตอแสนประชากร และมอตราการปวยสงขนเมออายมากขน โดยผทมอายมากกวา 60 ปขนไป มอตราปวยสงสด เทากบ 230.22 ตอประชากรแสนคน (ส านกนโยบายและยทธศาสตร, 2558) ส าหรบสถตการตายจากโรคปอดอดกนเรอรงมแนวโนมเพมสงขน จากอตราตาย 10.0 ตอแสนประชากรในป พ.ศ. 2555 เปน 12.1 ตอแสนประชากรในป พ.ศ. 2557 และการตายในกลมอาย 60 - 74 ป เปนอนดบท 4 จ านวน 6,945 ราย เทากบ 77.6 ตอแสนประชากร ซงสาเหตสวนใหญเกดจากการตดเชอของระบบทางเดนหายใจ การหายใจลมเหลว และภาวะหวใจลมเหลว (ส านกงานนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลด กระทรวงสาธารณสข, 2558) รองลงมา คอ กลมอาย 15-59 ป จ านวน 885 ราย เทากบ 2.0 ตอแสนประชากร นอกจากน พบวา ภาคใตมอตราการตายเปนอนดบ 2 ของประเทศรองลงมาจากภาคเหนอ (ส านกงานนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลด กระทรวงสาธารณสข, 2558) ส าหรบโรงพยาบาลรอเสาะ สถตป พ.ศ.2557-2559 มจ านวน โรคระบบทางเดนหายใจทงหมด 285, 320, 364 รายตามล าดบ ซงผปวยโรคปอดอดกนเรอรงมมากเปนอนดบ 1 ใน 3 (เวชระเบยนโรงพยาบาลรอเสาะ, 2557-2559)

2 อาการหายใจล าบากเปนอาการส าคญและพบมากทสดในผปวยทเปนโรคปอดอดกนเรอรง (เบญจมาศ , 2555; Registered Nurses Association of Ontario [RNAO], 2010) ซ งอาการหายใจล าบากเกดจากพยาธสภาพทมการอดกนทางเดนหายใจอยางถาวร สงผลใหการระบายอากาศลดลง (สมาคมอรเวชช แหงประเทศไทย, 2548) โดยเฉพาะในผสงอาย ซงถงลมจะมขนาดใหญขนท าใหพนทในการแลกเปลยนกาซนอยลง และจ านวนใยอลาสตนและความยดหยนของถงลมลดลง สงผลใหความยดหยนของปอดลดลงดวย ดงนนผสงอายทเปนโรคปอดอดกนเรอรงทมระดบความรนแรงของโรคจะมอาการหายใจล าบาก ซงเปนอาการทพบบอยทสดอาการหนง (วชรา, 2555) โดยจากการศกษาพบวา อาการหายใจล าบากรอยละ 90-95 ในผปวยทเปนโรคปอดอดกนเรอรงอยในระดบรนแรง (Solano, Gomes & Higginson, 2006) ส าหรบผสงอายทเปนโรคปอดอดกนเรอรง ทมระดบความรนแรงมาก และไมสามารถควบคมอาการและจดการกบอาการได จะสงผลใหเกดภาวะหวใจลมเหลว และเปนสาเหตใหเกดความพการหรอเสยชวตได (วชรา, 2555; สวรรณ, 2554) อาการหายใจล าบากสงผลกระทบตอผปวยสงอายและครอบครวแบบองครวม ส าหรบ ผลกระทบดานรางกาย จะท าใหเลอดไปเลยงกลามเนอสวนปลายลดลง ท าใหเกดการออนลา จนรางกายท าหนาทไดลดลง ไมสามารถปฏบตกจกรรมเพอตอบสนองความตองการดานรางกายไดตามปกต ผลกระทบทางดานจตสงคม พบวา อาการหายใจล าบากสงผลใหผปวยปฏบตกจวตรประจ าวนตาง ๆ ดวยตนเองไดนอยลง ตองพงพาผอนมากขน มสวนรวมในสงคมลดลง กอใหเกดความรสกดานลบตอตนเอง ความรสกมคณคาในตนเองลดลง เกดความวตกกงวล (Di Marco et al., 2006) เกดการแยกตวออกจากสงคม ขาดความสนใจสงแวดลอม และเกดภาวะซมเศรา และผลกระทบทางดานเศรษฐกจ ดวยผปวยมกมอาการก าเรบบอยครง ท าใหตองกลบเขารบการรกษาในโรงพยาบาล ท าใหผปวยและครอบครวขาดรายไดจากการไมสามารถประกอบอาชพได ตองเสยคาใชจายเพมขน ซงจากการส ารวจของส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต ป 2555 พบวา ภาระคาใชจายจากการรกษาผปวยทเปนโรคปอดอดกนมากถง 12,735 ลานบาทตอป คดเปนรอยละ 0.14 ของรายไดประชากร และโรคปอดอดกนเรอรงเปน 1 ใน 10 ของโรคเรอรงทเปนภาระตอคาใชจายสาธารณสขของประเทศไทย (ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต, 2556) ดงนนอาการหายใจล าบากจงถอวาเปนสงทคกคามคณภาพชวตและสมรรถภาพในการด าเนนชวตของผปวยโรคปอดอดกนเรอรง (สวรรณ, 2554; Hopp, & Walker, 2009) และเปนอาการส าคญทจะตองใหความส าคญในจดการอาการเพอสงเสรมคณภาพชวตแกผปวย ซงพยาบาลมบทบาทส าคญในการสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากในผปวยทเปนโรคปอดอดกนเรอรง เนองจากพยาบาลมหนาทในการดแล ใหความชวยเหลอ สนบสนนใหผปวยและครอบครวสามารถปรบตวตอความเจบปวยได สงเสรมวธการจดการกบอาการของตนเอง เพอใหผปวยสามารถจดการกบอาการหายใจล าบากได

3 การจดการอาการหายใจล าบากของผปวยโรคปอดอดกนเรอรง ขนอยกบประสบการณของการมอาการหายใจล าบาก วธการจดการอาการหายใจล าบาก และผลลพธทเกดขนหลงจากการจด การอาการหายใจล าบาก มความแตกตางกนไปในผปวยแตละราย ดอดดและคณะ (Dodd et al., 2001) ไดอธบายวา วธการจดการอาการตางๆ ทเกดขน เปนกระบวนการทมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลาโดยจะขนอยกบผลลพธและปจจยอนๆ ทเขามาเกยวของ ไดแก ปจจยสวนบคคล ภาวะสขภาพและการเจบปวย และปจจยดานสงแวดลอม และดอดดและคณะ (Dodd et al., 2001) ไดพฒนาแนวคดการจดการอาการตอจากลารสนและคณะ (Larson et al., 1994) โดยอาศยหลกฐานจากงานวจยตางๆ ซงมแนวคดทวาผปวยควรมการจดการกบอาการดวยตนเอง เนองจากผปวยแตละรายมประสบการณการมอาการและการรบรอาการของตนเอง และสามารถประเมนความรนแรง หรอมการตอบสนองตออาการแตกตางกน (Dodd et al., 2001) จากแนวคดน เมอผปวยรบรถงอาการและความรนแรงของอาการหายใจล าบากของตนเอง ผปวยจะสามารถเลอกใชกลวธในการจดการกบอาการหายใจล าบากทเกดขนกบตนเอง จากการเรยนร การฝกทกษะหรอจากการแนะน าของผเชยวชาญและบคลากรทมสขภาพไดอยางเหมาะสม เมอผปวยมอาการหายใจล าบากเกดขนในครงตอไป ผปวยจะสามารถเลอก ใชวธการจดการกบอาการหายใจล าบากทตนเองรบรวาสามารถจดการกบอาการหายใจล าบากและบรรเทาอาการทเกดขนได การทบทวนวรรณกรรมทผานมา ไดมการน าแนวคดการจดการอาการตามแนวคดของดอดดและคณะ (Dodd et al., 2001) ทมงเนนการจดการอาการ ประสบการณอาการ วธการจดการอาการ ผลลพธ และมปจจยมปจจยสวนบคคล ปจจยดานสขภาพและการเจบปวย และปจจยดานสงแวดลอมเขามาเกยวของ มาใชเปนแนวทางในการศกษา ดงการศกษาของอาดละ (2559) ไดศกษาผลของโปรแกรมการบรณาการการวางแผน จ าหนายรวมกบประสบการณอาการตอความสามารถในการจดการอาการและสภาวะของอาการหายใจล าบากในผปวยโรคปอดอดกนเรอรง โดยกลมตวอยางไดรบการสอนอยางเปนขนตอนแบบตวตอตวกบผวจย มแผนการสอนอยางเปนระบบ มสอการสอน และคมอทมเนอหาและภาษาทเขาใจงาย ท าใหกลมตวอยางสามารถประเมนอาการหายใจล าบากไดดวยตนเอง สงผลใหกลมผปวยมการรบรถงสภาวะอาการหายใจล าบากของตนเองลดลง การศกษาผลของโปรแกรมการสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตอความสามารถในการท าหนาทของรางกายในผสงอายทเปนโรคปอดอดกนเรอรง โดยท าการศกษาในผสงอายโรคปอดอดกนเรอรงทมารบบรการทแผนกผปวยนอก โดยการใหความร แลกเปลยนประสบการณ มอบคมอ พรอมใหเบอรโทรศพทตดตอ และการเยยมบาน ผลการศกษา พบวา ผลของโปรแกรมสามารถท าใหผสงอายมความสามารถในการท าหนาทของรางกายไดเพมขน และสามารถจดการอาการหายใจ

4 ล าบากไดถกตอง (เบญจวรรณ, 2554) และการศกษาผลการสงเสรมการจดการกบอาการหายใจล าบากตอการปฏบตกจวตรประจ าวนในผปวยโรคปอดอดกนเรอรง ในโรงพยาบาลมวงไข จงหวดแพร (วรางคณา, 2552 ) ซงเปนการศกษาเพอเปรยบเทยบการปฏบตกจวตรประจ าวนของผปวยปอดอดกน เรอรงทไดรบการสงเสรมการจดการกบอาการหายใจล าบาก โดยมแผนการสงเสรมการจดการกบอาการหายใจล าบาก โดยการพดคยแลกเปลยนประสบการณ การใหผปวยประเมนประสบการณการมอาการหายใจล าบากของตนเอง การใหผปวยประเมนอาการมอาการหายใจล าบากของตนเอง การฝกทกษะการปฏบตในเรองตางๆ เกยวกบการจดการอาการหายใจล าบาก ผลการศกษา พบวา กลมทไดรบการสงเสรมการจดการกบอาการหายใจล าบากซงสามารถปฏบตกจวตรประจ าวนดกวากลมทไดรบการดแลตามปกต อยางไรกตามการศกษาดงกลาวขางตนเปนการศกษาในกลมผปวยโรคปอดอดกนเรอรงทวไป ซงอาจจะมวถการด าเนนชวตและบรบททางสงคม ศาสนา วฒนธรรม ประเพณ ความเชอ ทแตกตางกบผปวยมสลม ท งนเพราะมสลมด าเนนชวตตามบทบญญตของศาสนาทอลลอฮทรงประทานลงมาเปนแนวทางในการด าเนนชวต และปฏบตตามแบบอยางทานนบมฮมหมด (ซ.ล) ซงประกอบดวย หลกศรทธา หลกปฏบต และหลกคณธรรม ดงนนจงควรมการศกษาทเพมเตมในบรบทของความเปนมสลม โดยเฉพาะกลมผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง เพอเปนการดแลผปวยสงอายทเปนโรคปอดอดกนเรอรงไดเหมาะสม ผวจยจงสนใจศกษาผลของโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลามตอความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากและภาวะอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง โดยใชแนวคดการจดการอาการของดอดดและคณะ (Dodd et al., 2001) และแนวคดวถมสลมกบการดแลสขภาพ เพอใหผปวยสามารถจดการกบอาการหายใจล าบากของตนเองไดอยางถกตอง โดยเฉพาะการดแลภายใตหลกความศรทธา หลกปฏบต และหลกจรยธรรม ซงผทนบถอศาสนาอสลามตองใชเปนแนวทางในการด าเนนชวต (ยซฟและสภทร, 2550) วตถประสงคการวจย 1. เพอเปรยบเทยบคาคะแนนเฉลยความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากระหวางกลมทไดรบโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลามกบกลมทไดรบการพยาบาลตามปกต 2. เพอเปรยบเทยบคาคะแนนเฉลยภาวะอาการหายใจล าบากระหวางกลมทไดรบโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลามกบกลมทไดรบการพยาบาลตามปกต

5 3. เพอเปรยบเทยบคาคะแนนเฉลยความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากของกลมทดลองกอนและหลงไดรบโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลาม 4. เพอเปรยบเทยบคาคะแนนเฉลยภาวะอาการหายใจล าบากของกลมทดลองกอนและหลงไดรบโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลาม ค าถามการวจย 1. คาคะแนนเฉลยความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากของผปวยสงอาย มสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง ภายหลงไดรบโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลามสงกวากลมทไดรบการพยาบาลตามปกตหรอไม 2. คาคะแนนเฉลยภาวะอาการหายใจล าบากของผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง ภายหลงไดรบโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลามต ากวากบกลมทไดรบการพยาบาลตามปกตหรอไม 3. คาคะแนนเฉลยความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากของผปวยสงอาย มสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง ภายหลงไดรบโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลามสงกวากอนไดรบโปรแกรมหรอไม 4. คาคะแนนเฉลยภาวะอาการหายใจล าบากของผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง ภายหลงไดรบโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลามต ากวากอนไดรบโปรแกรมหรอไม กรอบแนวคดการวจย การวจยครงนเปนการศกษาผลของโปรแกรมสงเสรมการจดการหายใจล าบากตามวถอสลามตอความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากและภาวะอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง โดยใชแนวคดหลก 2 แนวคด ไดแก แนวคดการจดการอาการของดอดดและคณะ (Dodd et al., 2001) และแนวคดวถมสลมกบการดแลสขภาพ ดงน แนวคดการจดการอาการของดอดดและคณะ (Dodd et al., 2001) เปนแนวคดทวาผปวยควรมการจดการกบอาการดวยตนเอง ทงนเพราะผปวยแตละรายมประสบการณการมอาการการรบรอาการของตนเอง ความสามารถในการประเมนความรนแรง และการตอบสนองตออาการ

6 แตกตางกน โดยแนวคดการจดการอาการของดอดดและคณะ (Dodd et al., 2001) ประกอบดวย 3 มโนมต และ 3 ปจจยทมผลกบมโนมต ดงน 1. ประสบการณอาการ (symptoms experiences) ไดแก การรบรอาการ (perception of symptom) คอ บคคลสามารถรบรความเปลยนแปลงของรางกายหรอพฤตกรรมทเปลยนแปลงไปจากเดม การประเมนอาการ (evaluation of symptom) คอ บคคลสามารถพจารณาความรนแรงและสาเหตของอาการ พจารณาการจดการอาการ และการประเมนการรกษาทถกตอง และการตอบสนองตออาการ (response of symptom) คอ บคคลสามารถประเมนการเปลยนแปลงดานรางกาย จตใจ วฒนธรรม สงคม และพฤตกรรม 2. วธการจดการอาการ (symptom management strategies) คอ กระบวนการทเปนพลวตร ซงมการปรบเปลยนเปนระยะๆ ตามการรบรของบคคล โดยเรมจากการประเมนประสบการณอาการ เพอน าไปสวธการจดการอาการ 3. ผลลพธในการจดการกบอาการ (outcomes) คอ ผลของวธการจดการกบอาการทเกดขน ซงประกอบดวย 8 ดาน คอ ดานคาใชจาย (costs) ดานสภาวะอารมณ (emotional status) ดานความสามารถในการดแลตนเอง (self-care) ดานสภาวะการท าหนาท (functional status) ดานคณภาพชวต (quality of life) ดานอตราการเกดโรคและเกดโรครวม (morbidity and comorbidity) ดานอตราตาย (mortality) และดานสภาวะอาการ (symptom status) 4. ปจจยดานบคคล (person domain) คอ คณลกษณะสวนบคคล ประกอบดวย ปจจยดานประชากร ไดแก อาย เพศ เชอชาต สถานภาพ ระดบการศกษา ปจจยดานจตใจ ไดแก นสย ประสบการณในอดต ปจจยดานสงคม ไดแก ความสมพนธในครอบครว หนาทการงาน วฒนธรรม ศาสนา ปจจยดานรางกาย ไดแก ความแขงแรง การพกผอน การปฏบตกจกรรม และความสามารถของรางกาย และปจจยดานพฒนาการ ไดแก การตงครรภ การคลอดกอนก าหนด การหมดระด เปนตน 5. ปจจยดานสขภาพและการเจบปวย (health and illness domain) คอ ปจจยทมผลตอการเกดอาการ การเลอกวธการจดการอาการและผลลพธทเกดขน 6. ปจจยสภาพแวดลอม (environment domain) คอ ปจจยตาง ๆ ทท าใหเกดอาการ ประกอบดวย สงแวดลอมทางกายภาพ ไดแก แสง เสยง อณหภม สงแวดลอมทางสงคม ไดแก เครอขายทางสงคม ระบบสนบสนน และสงแวดลอมทางวฒนธรรม ไดแก ความเชอ การปฏบตของคนในชมชน แนวคดวถมสลมกบการดแลสขภาพ ผทนบถอศาสนาอสลาม ตองมหลกการทส าคญทเปนพนฐานในการเรยนร เขาใจ และสามารถน ามาปฏบต เพอเปนแนวทางในการด าเนนชวต โดยหลกการทส าคญประกอบดวย 3 หลกการ ไดแก หลกศรทธา หลกปฏบต และหลกคณธรรม ดงน

7 1. หลกศรทธา (อมาน) เปนเสมอนหวใจหลกของการนบถอศาสนาอสลาม ซงมสลมทกคนจะละเวนไมได ทงนเพราะศาสนาอสลาม ถอวาการศรทธาตอพระเจามความส าคญเปนอยางยง เพราะความศรทธาจะน ามาซงคณคาในชวตและเกดความเชอในตนเองตามมา เนองจากมสงทยดมนอยางมนคง หากขาดความศรทธาบคคลจะเกดความทอถอยในการตอสชวต คณคาของชวตของคนไมอาจจะเกดขนหากขาดความศรทธา และเปนสงทชทางการทจะบรรลถงเปาหมายอนสงสงของอสลามโดยการยอมรบการศรทธาในชวตหลงความตาย และหลกศรทธาขออนๆ หลกศรทธาม 6 ประการ ไดแก 1) ศรทธาตออลลอฮ มสลมทกคนตองยอมรบและศรทธาตออลลอฮ 2) ศรทธาตอบรรดามลาอกะห มสลมทกคนตองเชอวามลาอกะฮเปนบาวของอลลอฮทคอยปฏบตหนาทตางๆ 3) ศรทธาตอบรรดาคมภรของพระองค มสลมทกคนตองเชอและยอมรบในคมภรตางๆ ทอลลอฮทรงประทานลงมา 4) ศรทธาตอบรรดาศาสนทตของพระองค มสลมทกคนตองศรทธาวาอลลอฮทรงเลอกบคคลทจะน าสอบทบญญตของพระองคมาสงสอนแกมนษยทกยคทกสมย และใหเกยรตบรรดาศาสดาตางๆ 5) ศรทธาตอวนสนโลก มสลมตองเชอวาโลกนเปนแหงทดลอง ไมจรง ตองมการแตกสลาย และ 6) ศรทธาตอกฎสภาวะการของอลลอฮ มสลมตองศรทธาวาสรรพสงทเกดขนเปนกฎเกณฑของอลลอฮ (อสมาอลลตฟ, 2555; ยซฟและสภทร,2550; อสมาอล, 2548) 2. หลกปฏบต มสลมทสมบรณ ตองประกอบดวย โครงสราง 2 สวน คอ หลกศรทธา และหลกปฏบต (ด ารง, 2548) ซงหลกปฏบตเปนพนฐานในการด าเนนชวต โดยมวธการปฏบต 5 ประการ ไดแก การปฏญาณตนวาไมมพระเจาอนใดทเคารพภกดนอกจากอลลอฮ การละหมาด ก าหนดใหมการละหมาด 5 เวลา การถอศลอด การงดเวนจากการกน ดม การมเพศสมพนธ การพดจาเหลวไหล หรอมจตอกศล การใชทรพยสนทเหลอในรอบปบรจาคทาน การจายซากาต และการท าฮจญ มสลมทบรรลศาสนภาวะทงหญงและชายตองไปท าฮจญครงหนงในชวต 3. หลกคณธรรม หลกคณธรรมเปนคณธรรมแสดงถงพฤตกรรมทดงาม หรอทเรยก กนวา อหซานของอสลาม คอ การท าความด การมคณธรรม และจรยธรรม ดวยความบรสทธใจเพออลลอฮเทานน การศกษาครงนเปนการสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลามในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง ซงไดบรณาการแนวคดการจดการอาการของดอดดและคณะ (Dodd et al., 2001) และแนวคดวถมสลมกบการดแลสขภาพ โดยมองคประกอบ ดงน 1. ประสบการณอาการหายใจล าบาก ประสบการณอาการหายใจล าบาก ประกอบดวย การรบรอาการหายใจล าบาก หมายถง บคคลสามารถรบรความเปลยนแปลงของรางกายหรอพฤตกรรมทเปลยนแปลงไปจากเดม การประเมนอาการหายใจล าบาก คอ บคคลสามารถพจารณาความรนแรงและสาเหตของอาการ พจารณา

8 การจดการอาการ และการประเมนการรกษาทถกตอง และการตอบสนองตออาการหายใจล าบาก คอ บคคลสามารถประเมนการเปลยนแปลงดานรางกาย จตใจ วฒนธรรม สงคม และพฤตกรรม หากบคคลประเมนประสบการณอาการหายใจล าบากจะน าไปสการจดการอาการ โดยผวจยสอบถามความสามารถในการประเมนอาการหายใจล าบาก และความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบาก ทผานมาของผปวย โดยใหผปวยตอบดวยความบรสทธใจตออลลอฮ เพอน าคณความดไปยงวนสนโลก (อสมาอลลตฟ, 2555) และผวจยเปนผ บนทกลงในแบบบนทกประสบการณการประเมนและการจดการอาการหายใจล าบาก เพอน าผลทผปวยตอบไปสการจดการอาการหายใจล าบากตอไป 2. วธการจดการอาการหายใจล าบาก วธการจดการอาการหายใจล าบากเปนกระบวนการทเปนพลวตร ปรบเปลยนตามการรบรของผปวย เรมจากการประเมนประสบการณอาการหายใจล าบาก เพอน าไปสวธการจดการอาการหายใจล าบาก โดยมความสอดคลองกบความสามารถและบรบทของผปวยและผดแลแตละราย ผวจยทบทวนประสบการณการประเมนอาการหายใจล าบากและความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากทผานมา พรอมใหขอมลยอนกลบ กลาวค าชมเชยในสงทผปวยปฏบตถกตองแลว และรวมวางแผนวธการจดการอาการหายใจล าบากทมประสทธภาพ การเน ยต (การต งเจตนา) เปนฐานส าคญ ในการท า ก จการต าง ๆ ในชวตประจ าวน โดยการตงเจตนาทด ทงทางใจ และกาย เพอหวงผลตอบแทนจากอลลอฮ การเนยต ทงการกระท าทงภายนอก (ซอฮร) และภายใน (บาฏน) เพอหวงความเมตตาตออลลอฮ ซบบาฮานะฮวะตาอาลา ถงจะไดรบการตอบแทนจากอลลอฮ ทงนเนองจากการงานของมนษยจะถกตอบรบหรอไมนนขนอยกบการตงใจ ดวยใจทบรสทธ หวงในความโปรดปรานจากอลลอฮองคเดยว แนนอนการงานนนจะถกตอบรบจากพระองค อลลอฮองคเดยวเทานนทจะรบรการเนยต ซงเปนการเชอมนตออลลอฮ และเปนการแสดงความศรทธาอยางหนง (อสมาอลลตฟ, 2555) โดยผวจยท ากจกรรม “เนยต” กอนการรวมกนวางแผนและปฏบตกจกรรมในโปรแกรมทกครง ผวจยใหความร เรอง การจดการอาการหายใจล าบากทมความสอดคลองกบการด าเนนชวตและบรบทของผปวยเพอชวยควบคมอาการตางๆ ทครอบคลมประเดนส าคญ ดงน (1) การละหมาด โดยการใชทาสยด คอ การกมลงกราบ จะชวยสงเสรมใหเกดความแขงแรงของปอด พรอมทงเปนการฝกสมาธ ซงเกดขนในขณะการเปลยนทาอยางกลมกลนในขณะละหมาด (2) การอาน อลกรอาน ซงเปนการนกถงอลลอฮท าใหมสมาธ และชวยลดภาวะเครยด ทงนเพราะโดยเนอหาในอลกรอานเกยวของกบการดอารทกลาวถงความอดทน การดอารทกลาวถงความเมตตาคมครอง

9 การดอารทกลาวถงการขอบคณ และการดอารทร าลกตออลลอฮ นอกจากนการเปลงเสยงอาน อลกรอานยงชวยสงเสรมการขยายตวของปอด (3) การรบประทานอาหารทฮาลาล และตอยยบน เพอชวยใหมการสรางเนอเยอทดแกรางกาย (4) การประเมนอาการหายใจล าบาก เพอการจดการอาการหายใจล าบากทถกตอง (5) การหลกเลยงปจจยเสยงตอการเกดอาการหายใจล าบาก (6) การรบการรกษาอยางตอเนอง โดยน าเสนอผานคมอสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง การพดคย ท าความเขาใจ และเปดโอกาสใหซกถาม ผ วจ ยฝกทกษะทจ าเปนส าหรบการจดการอาการหายใจล าบากแกผ ปวย ประกอบดวย ทกษะการพนยา ทกษะการไออยางถกวธ และการออกก าลงกายรวมกบการฟนฟสมรรถภาพปอด สงผลใหมรางกายมความแขงแรง และมความทนทาน จะท าใหสมรรถภาพปอดของผปวยดขน (นภารตน, 2553) พรอมใหผปวยสาธตยอนกลบและมผดแลเปนผสนบสนนและชวยเหลอ โดยใชคมอสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากส าหรบผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง ทผวจยไดพฒนาขนจากแนวคดการจด การอาการของดอดดและคณะ (Dodd et al., 2001) ผวจยตดตามทางโทรศพทอยางตอเนองเปนระยะเวลา 3 สปดาห เพอคนหาปญหาและอปสรรคในการจดการอาการหายใจล าบากในขณะทผปวยพกทบาน และเปดโอกาสใหซกถาม ซงเปนวธการทด ตดตอไดสะดวก รวดเรว และสามารถใหค าแนะน า ชวยเหลอ ผปวยและสมาชกในครอบครวไดอยางรวดเรว (ศรวฒน, 2551) และการตดตามทางโทรศพทยงแสดงออกถงหนาทตอญาต เพอนบาน และผอน โดยอสลามถอวามสลมเปนพนองกน ดงนนการเสรมสรางความสมพนธระหวางเครอญาต หามตดขาดญาตพนอง ผใดทตดขาดญาตพนอง อลลอฮจะตดขาดผนน (มาน, 2544) 3. ผลลพธของการจดการอาการหายใจล าบาก ผลลพธของการจดการอาการหายใจล าบากทเกดขนไดแก ผปวยมความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากเพมขน และมภาวะอาการหายใจล าบากลดลง และสงผลใหผปวยสามารถปฏบตกจวตรประจ าวน และปฏบตศาสนกจไดตามความตองการของผปวย และผลการกระท าทกอยางทผปวยปฏบตเพออลลอฮ หลงจากผปวยไดรบโปรแกรมเปนเวลา 8 สปดาห ผวจยประเมนความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากทเพมขน ดวยแบบสอบถามความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากและภาวะอาการหายใจล าบากทลดลง ดวยแบบประเมนภาวะอาการหายใจล าบาก หลงการประเมนผวจยสรปผลการประเมนประสบการณการจดการอาการหายใจล าบากของผปวยใหผปวยและผดแลทราบเพอการปรบวธการจดการอาการหายใจล าบากใหมประสทธภาพตอไป

10 โปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลาม 1. ประสบการณอาการ - สอบถามการประเมนอาการหายใจล าบากและความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากทผานมาของผ ปวย โดยผ ปวยตอบอยางบรสทธใจ

2. วธการจดการอาการ - ทบทวนประสบการณอาการผปวย - รวมกจกรรม “เนยต”กอนการวางแผนและกอนรวมกจกรรมในโปรแกรม - ใหความรเรอง การจดการอาการหายใจล าบากทสอดคลองกบบ รบทของผ ป วย ไดแก ท าการละหมาด การอานอลกรอาน การรบประทานอาหารทฮาลาลและตอยยบน การประเมนอาการหายใจล าบาก เพอการจดการอาการหายใจล าบากทถกตอง การหลกเลยงปจจยเสยงตอการเกดอาการหายใจล าบาก และ การรบการรกษาอยางตอเนอง

- ฝกทกษะ พรอมสาธตยอนกลบ ไดแก ทกษะการพนยา ทกษะการไออยางถกตอง และการออกก าลงกายรวมกบการฟนฟสมรรถภาพปอด - ตดตามทางโทรศพทอยางตอเนอง

ภาพ 1. กรอบแนวคดการวจย

ผลลพธ 1. ความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบาก 2. ภาวะอาการหายใจล าบาก

11 สมมตฐานการวจย 1. คาคะแนนเฉลยความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากของผปวยสงอาย มสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง ภายหลงไดรบโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลามสงกวากลมทไดรบการพยาบาลตามปกต 2. คาคะแนนเฉลยภาวะอาการหายใจล าบากของผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง ภายหลงไดรบโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลามต ากวากบกลมทไดรบการพยาบาลตามปกต 3. คาคะแนนเฉลยความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากของผปวยสงอาย มสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง ภายหลงไดรบโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลามสงกวากอนไดรบโปรแกรม 4. คาคะแนนเฉลยภาวะอาการหายใจล าบากของผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง ภายหลงไดรบโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลามต ากวากอนไดรบโปรแกรม นยามศพท โปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลาม หมายถง ชดกจกรรม ทผวจยสรางขนแนวคดการจดการอาการของดอดดและคณะ (Dodd et al., 2001) และแนวคดวถมสลมกบการดแลสขภาพ เพอใหสอดคลองกบบรบทความเปนมสลมของผปวย และเปนการชวยเหลอในการจดการอาการหายใจล าบากส าหรบผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง โดยใชระยะเวลาทงหมด 8 สปดาห ซงโปรแกรม ประกอบดวย 1) ประสบการณอาการหายใจล าบาก เปนการประเมนอาการหายใจล าบากและสอบถามความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากทผานมาของผปวยและใหผปวยตอบอยางบรสทธใจ 2) วธการจดการอาการล าบาก โดยกระบวนการทบทวนการประเมนอาการหายใจล าบากและความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบาก พรอมใหขอมลยอนกลบแกผปวยและผดแล เพอใหรบรขอมล ชมเชยในสงทผปวยปฏบตถกตองแลว และรวมกนวางแผนในสงทผปวยตองไดรบการปรบปรง โดยผวจยใหผปวยรวมกจกรรม “เนยต” (การตงเจตนา) ในการเรยนรในครงนท งการกระท าท งภายนอก (ซอฮร) และภายใน (บาฏน) เพอหวงความเมตตาตออลลอฮ ซบบาฮานะฮวะตาอาลา อลลอฮองคเดยวเทานนทจะรบรการเนยตในครงน ใหความรเรองการจดการอาการหายใจล าบากทมความสอดคลองกบการด าเนนชวตและบรบทของผปวย เชน

12 ทวงทาในการละหมาดทมสวนใหเกดความแขงแรงใหกบปอด อกทงยงเปนการฝกสมาธดานจตใจใหสามารถควบคมอาการตางๆได การอานอลกรอานเปนการนกถงอลลอฮและชวยลดภาวะเครยด การรบประทานอาหารทฮาลาลและตอยยบน การประเมนอาการหายใจล าบาก เพอการจดการอาการหายใจล าบากทถกตอง การหลกเลยงปจจยเสยงตอการเกดอาการหายใจล าบาก การรบการรกษาอยางตอเนอง รวมทงการฝกทกษะทจ าเปนส าหรบการจดการอาการหายใจล าบาก ประกอบดวย การพนยา การไออยางถกวธ การออกก าลงกายรวมกบการฟนฟสมรรถภาพปอด โดยใชคมอสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง รวมถงการตดตามทางโทรศพทอยางตอเนอง เพอคนหาปญหาและอปสรรคในการจดการอาการหายใจล าบากของผปวยจากผปวยเองหรอผดแล สปดาหละ 1 ครง ในสปดาหท 5 ถง 7 พรอมทงตดตามการบนทกความสม าเสมอในการจดการอาการหายใจล าบากจากผปวยและผดแล และ 3) ผลลพธ โดยผปวยมความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากเพมขน และมภาวะอาการหายใจล าบากลดลง ท าใหผปวยสามารถปฏบตศาสนกจไดอยางสะดวก ตามความตองการของผปวย และผลการกระท าทกอยางทผปวยปฏบตเพออลลอฮ ความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบาก หมายถง การรบรความมนใจในการจดการอาการหายใจล าบากจากการประเมนความถในการปฏบตตวของผปวยเมอเกดอาการหายใจล าบาก โดยประเมนจากแบบสอบถามความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบาก ทผวจยดดแปลงจากแบบสอบถามประสบการณอาการและความรนแรงของอาการอาการหายใจล าบากของจก (2549) ซงประเมนจากความถในการการจดการอาการเมอเกดอาการหายใจล าบาก ซงประกอบดวย 5 ระดบ คอ 0) ไมปฏบตเลย 1) ปฏบตนอย 2) ปฏบตบอยปานกลาง 3) ปฏบตเปนสวนใหญ และ 4) ปฏบตทกครง โดยคะแนนมาก หมายถง การปฏบตกจกรรมมาก แสดงถงความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากอยในระดบมาก และคะแนนนอย หมายถง การปฏบตกจกรรมนอย ภาวะอาการหายใจล าบาก หมายถง การรบรภาวะอาการหายใจล าบากของผปวยเมอเกดอาการหายใจล าบาก โดยประเมนจากภาวะอาการหายใจล าบากของผปวย ซงสามารถอธบายอาการหายใจล าบาก 3 ชวง ไดแก 1) ชวง 1 สปดาหทผานมา 2) รอบหนงวนทผานมา และ 3) ขณะประเมนอาการโดยใชแบบประเมนภาวะอาการหายใจล าบากของอาดละห (2559) โดยคะแนนมาก หมายถง ภาวะอาการหายใจล าบากมาก และคะแนนนอย หมายถง ภาวะอาการหายใจล าบากนอย การพยาบาลตามปกต หมายถง กจกรรมการพยาบาลในการดแลชวยเหลอผปวยท มารบบรการทคลนกโรคปอดอดกนเรอรง ประกอบดวย การซกประวต การใหความรโดยทวไปเกยวกบโรค การไดรบยารกษาโรค และไดรบการนดตดตามอาการตามปกต

13 ขอบเขตการวจย การศกษาครงนเปนการวจยกงทดลองเพอศกษาผลของโปรแกรมสงเสรมการจดการ อาการหายใจล าบากตามวถอสลามตอความสามารถในการการจดการอาการหายใจล าบากและภาวะอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง ทเขารบบรการในคลนกโรคปอดอดกนเรอรง ณ โรงพยาบาลชมชนสองแหงในจงหวดนราธวาส เกบขอมลในชวงเดอนเมษายน- เดอนมถนายน ป พ.ศ. 2560 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 1. บคลากรสาธารณสขมโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลามทมความจ าเพาะเจาะจงกบบรบทของผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง 2. ผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรงมความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากทเกดขน สงผลใหภาวะอาการหายใจล าบากลดลง และท าใหคณภาพชวตของดขนตอไป

14

บทท 2 วรรณคดทเกยวของ

การศกษาผลของโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลามตอความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากและภาวะอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง ผศกษาไดทบทวนวรรณกรรมและเอกสารทเกยวของ ซงครอบคลมหวขอตางๆ ดงน 1. แนวคดเกยวกบโรคปอดอดกนเรอรง 1.1 โรคปอดอดกนเรอรงในผสงอาย 1.2 อาการหายใจล าบากและกลไกการเกดอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายโรคปอดอดกนเรอรง 1.3 ผลกระทบของโรคปอดอดกนเรอรงตอผสงอายมสลม 1.4 การประเมนอาการหายใจล าบากในผปวยโรคปอดอดกนเรอรง 1.5 แนวทางการรกษาโรคปอดอดกนเรอรง 2. การสงเสรมการจดการอาการในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง 2.1 แนวคดการจดการอาการหายใจล าบาก 2.2 ปจจยทเกยวของกบความสามารถในการจดการอาการและภาวะอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง 3. หลกความเชอทางศาสนาอสลามเพอสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบาก 4. โปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง

15 แนวคดเกยวกบโรคปอดอดกนเรอรง

โรคปอดอดกนเรอรงในผสงอาย โรคปอดอดกนเรอรงในผสงอายมความรนแรงมาก เนองจากพยาธสภาพของโรคปอดอดกนเรอรงและความเสอมของรางกายท าใหเกดการเปลยนแปลงกบระบบตางๆ ในรางกาย ซงสามารถอธบาย ดงน 1. หลอดลมและปอดมขนาดทใหญขน ความยดหยนของปอดลดลง เพราะการทเสนใยอลาสตนทลดลง ท าใหความสามารถของก าลงการหดตวของกลามเนอทชวยในการหายใจเขาและหายใจออกลดลง และการแลกเปลยนกาซจงลดลง (เบญจมาศ, 2556; WHO, 2012) 2. การเปลยนแปลงของกระดกสนหลงและกระดกซโครงตามวยของผสงอาย สงผล ใหทรวงอกมลกษณะผดรป จงท าใหผนงทรวงอกแขงขนการเคลอนไหวของกระดกลดลงจากการทมแคลเซยมมาเกาะทกระดกออนของชายโครง สงผลใหเยอหมปอดแหงและทบ จากสาเหตดงกลาว ท าใหกลามเนอหายใจท างานลดลง การยดขยายและการหดตวของปอดลดลง ท าใหอากาศคางอยในปอดมากขน (พชญาภา, 2557; ดวงรตน, 2554; เบญจมาศ, 2551) 3. ถงลมมขนาดทใหญขน ถงลมจงแตกงายจากการทเนอเยอเกยวพน (collagen) ทหอหมถงลมลดลงและมการเชอมตอทางขวาง (cross-linkage) มากขน จงท าใหเกดโรคถงลมโปงพองงายขน การซมซานของกาซทปอดลดลงรวมกบการทผนงหลอดเลอดฝอยทหนาตวขนการแลกเปลยนกาซจงไมไดสดสวน (ventilation-perfusion mismatching) ดงนนความอมตวของออกซเจนในเลอดจงลดลงประมาณรอยละ 5 ความดนออกซเจนในเลอดแดง (PaO2) ลดลงรอยละ 10-15 แตคารบอน ไดออกไซดไมมการเปลยนแปลง (PaCO2) เพราะการซมซานของกาซคารบอนไดออกไซดจะสงกวาการซมซานของออกซเจน (เบญจมาศ, 2555; ดวงรตน, 2553) 4. อายทเพมขนท าใหเซลลขน (cilia) ลดลง การก าจดสงแปลกปลอมลดลง ประกอบ กบอมมโนกลอบบลน เอ (Ig A) และแมคโครฟาจ (alveolar macrophages) ลดลง การตดเชอในระบบทางเดนหายใจของผสงอายจงเกดไดงายกวาคนปกต (วไลวรรณ, 2554; ชายชาญ, 2550) และเปนผลใหเกดอาการหายใจล าบากตามมา

16

อาการหายใจล าบากและกลไกการเกดอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายโรคปอดอดกนเรอรง โรคปอดอดกนเรอรงเปนโรคทมอาการอยางชาๆ และคอยๆ เลวลงเรอยๆ ซงอาการทพบมากทสด คอ อาการหายใจล าบาก (dyspnea) โดยทผปวยโรคปอดอดกนเรอรงจะรบรถงความรสกในการหายใจล าบาก มกจะเกดแบบคอยเปนคอยไปและเพมขนเรอย ๆจนเกดความไมพอใจในการออกแรงในการหายใจและเปนสงทรบกวน และทรมานในการด าเนนชวต (เบญจมาศ, 2555; วชรา, 2555) อาการหายใจล าบากทประสบจะทวความรนแรงมากขนเมอมการออกแรงทเพมขน การเกดปฏกรยานจะท าใหรางกายเกดความรสกถงความยากล าบากในการหายใจ จนท าใหเกดอาการออนเพลยหรออาการเหนอยงาย รวมทงมการใชกลามเนอสวนอนๆ เพอชวยในการหายใจ โดยการสงเกตจากอาการแสดงทเกดขน เชน อตราการหายใจทเรวขน การใชกลามเนอหนาทองในการหายใจ มอาการขาดออกซเจน เปนตน (พชญาภา, 2557; GOLD, 2015) กลไกการเกดอาการหายใจล าบากในผปวยสงอาย เกดจากการกระตนของตวรบรของตวกระตนการรบรทางเคม ซงเกดจากภาวะคารบอนไดออกไซดคงจนท าใหเกดภาวะออกซเจนต าลง จนท าใหพเอชทอยในน าไขสนหลงลดลงตามมาดวย จากนนจงสงกระแสประสาทกลบเขาสศนยควบคมระบบการหายใจ และมการสงสญญาณไปยงกลามเนอหายใจ เปนผลใหกลามเนอการหายใจเกดความตงเครยด ดงนนผปวยสงอายทเปนโรคปอดอดกนเรอรงเกดอาการหายใจเรว แรง และลก เพอขบคารบอนไดออกไซดออกมา จนตองมการออกแรงในการหายใจมากขน และรสกหายใจล าบากขน (เบญจมาศ, 2555) ผสงอายทเปนโรคปอดอดกนเรอรงจะมการหายใจเขาและหายใจออกทมความสมพนธกน เมอปรมาตรปอดในขณะพกเพมขน เกดการเปลยนแปลงของผนงทรวงอก ท าใหความแขงแรงของกลามเนอหายใจลดลง ความสามารถในการเพมแรงดนลดลง ท าใหเกดอาการหายใจล าบาก (วชรา, 2555; เบญจมาศ, 2555; อมพรพรรณ, 2542)

ผลกระทบของโรคปอดอดกนเรอรงตอผสงอายมสลม ผลกระทบของโรคปอดอดกนเรอรงทสงผลตอผสงอายมหลายดาน ประกอบดวย ผลกระทบดานรางกาย ผลกระทบดานจตใจและจตวญญาณ ผลกระทบดานสงคม และผลกระทบดานเศรษฐกจ ดงน

17 1. ผลกระทบดานรางกาย 1.1 ดานการแลกเปลยนกาซ จากพยาธสภาพของโรคทท าใหปอดมความยดหยนนอยลงหรอมการท างานของปอดทลดลง จนท าใหเกดการแฟบของปอด ดงนนจงเกดการอดกนของระบบทางเดนหายใจสวนลาง หลอดลมจงมความไวในการกระตนใหเกดการหดตว ตอมเมอกมการสรางเมอกในปรมาณมาก จงท าใหเกดการการอดตน มเสมหะคงคางจนเปนแหลงสะสมของเชอโรค และเมอระบบทางเดนหายใจมการตดเชอ การไหลเวยนของอากาศจะลดลง ปอดกจะสญเสยหนาท ไมสามารถสงกาซออกไปตามสวนตางๆของรางกายได เปนผลใหหวใจซกขวาลมเหลว นอกจากนผปวยบางรายอาจมภาวะน าเกน ท าใหออกซเจนในเลอดต าคารบอนไดออกไซดในเลอดสงเกดอาการกระสบกระสาย จนพฤตกรรมเปลยนแปลงและมอาการหอบเหนอยจนมระดบการรบรลดลงและไมสามารถดแลตนเองได (อรนทยา; 2553; ชายชาญ, 2550) ซงอาจท าใหผปวยสงอายโรคปอดอดกนเรอรงไมสามารถปฏบตศาสนกจตามทตองการได เชน การเดนทางเพอท าศาสนกจในการละหมาด 5 เวลาของผปวยสงอายทเปนโรคปอดอดกนเรอรง อาจจะมผลตออาการหายใจล าบาก เมอมการออกแรงในการเดน หรอระยะทางในการเดนกอาจจะมผลตออาการหายใจล าบากของผปวยดวย โดยเพศชายตองไปท าศาสนกจทมสยดหรอสเหรา จะถอวาเปนสนต (การปฏบตทไดบญ ถาไมปฏบตไมถอวา บาป) การถอศลอดในเดอนรอมฎอนทตองใชความทนทานของรางกายในการปฏบตศาสนกจ การเดนทางไปท าฮจญ คอ ตองมกจกรรมการเดนรอบกะบะฮหรอการเตาวาฟทตองปฎบตระหวางการท าฮจญ เปนตน (ยซฟและสภทร, 2550) 1.2 ดานโภชนาการ ผปวยปอดอดกนเรอรงทมอาการหายใจล าบากมความจ าเปน ทตองใชพลงงานเพอหายใจมากกวาคนปกตถง 10 เทา ในขณะทรางกายไดรบจ านวนสารอาหารเทาเดม รางกายจงเกดความไมเพยงพอกบสารอาหารทได ท าใหเกดภาวะทพโภชนาการ (ดวงรตน, 2554; Robert, 2008) และบางครงในผปวยรบประทานอาหารทไมเหมาะสมกมผลตออาการหายใจล าบากไดเชนกน ซงสอดคลองกบหลกค าสอนของศาสนาทแนะน าใหรบประทานอาหารทมประโยชน และควรรบประทานอาหารแตพอเหมาะ และการปฏบตตามหลกศาสนา หรอแนวทางของศาสดาในเรองการรบประทานอาหาร จงมความเกยวของกบสขภาพของผปฏบตทงสน (อสมาอลลตฟ, 2555; ยซฟและสภทร, 2550) อกทงการมน าหนกตวทลดและเพมของผปวย จากกระบวนการเผาผลาญทมความบกพรองไป เนองจากการทรางกายตองใชพลงงานสงเมอมอาการหายใจล าบาก ตองสญเสยเหงอและน า จงเปนสาเหตใหน าหนกลดลง นอกจากนการเปลยนแปลงของกระบงลมทมการเคลอนต าและแบนราบ สงผลใหเกดความเบออาหาร ออนเพลย และเมอมอาการหายใจล าบากรวมดวยความอยากอาหารกลดลงตามมาดวย เปนผลใหรางกายตองใชพลงงานทเผาผลาญจากเนอเยอไขมนและโปรตนทสะสมไวมาใช จากการเผาผลาญดงกลาว ท าใหมวลความแขงแรงของกลามเนอลดลง ผลของกลามเนอ

18 ทชวยในการหายใจลดลง ท าใหเกดอาการหายใจล าบากตามมา (อมพรพรรณ, 2542) และมความสอดคลองกบการศกษาปจจยทมความสมพนธกบการปฏบตตามแผนการดแลของผปวยโรคปอดอดกนเรอรงในชมชน ทพบวา การรบรความรนแรงของโรคมความสมพนธกบการปฏบตตามแผนการดแล ไดแก การรบประทานอาหาร การรบประทานยา (วรวรรณ, 2554; ภทราภรณ, 2550) 1.3 การนอนหลบพกผอน อาการหายใจล าบากอาจเปนสาเหตรบกวนการนอนหลบในเวลากลางคน เนองจากเวลานอนราบจะมอาการหายใจหอบ เปนผลใหเกดอาการหลบ ๆ ตน ๆ จนพกผอนไมเพยงพอ (ดวงรตน, 2554; อมพรพรรณ, 2542) และเมอเกดการพกผอนไมเพยงพอ อาจท าใหผปวยเกดความเหนอยลา จนท าใหเกดปญหากบการปฏบตศาสนกจลาชา คอ การละหมาดชวงหวรง (กอนพระอาทตยขน) โดยผทนบถอศาสนาอสลามมความชนชมผทปฏบตตามศาสนกจการละหมาด และไมยอมรบผทไมละหมาดเมอถงเวลา (ยซฟ และสภทร, 2550) นอกจากนอาการขางเคยงของยาทรกษากมผลท าใหเกดอาการนอนไมหลบไดเชนเดยวกน (Heffner, 2006) 1.4 การปฏบตกจวตรประจ าวน ผสงอายทเปนโรคปอดอดกนเรอรงมอาการหายใจล าบากมากขน มอาการออนเพลย เหนอยงาย ดงนนจงปฏบตกจวตรประจ าวนไดนอยลง และท าใหเกดความล าบากในการปฏบตกจวตรประจ าวนตามมาดวย (วรวรรณ, 2554; ธนยาภรณ, 2551) ผปวยสงอายทเปนโรคปอดอดกนเรอรงมสลมจงควรรบรกจวตรประจ าวนหรอกจกรรมทางกายทมความเหมาะสมกบตนเอง เพอใหเกดความสอดคลองกบบรบทของผปวย เชน การเตรยมอาหาร การละหมาด และการรบประทานอาหาร ถอวา เปนกจกรรมระดบเบา โดยมอตราการเผาผลาญพลงงานนอยกวา 3.5 แคลอร/นาท หรอนอยกวา 3 METs หรอมอตราการเตนของหวใจอยในระดบ 50% (ประไพวรรณ, 2552) 1.5 สตปญญาและการรบร จากภาวะทออกซเจนในเลอดต า คารบอนไดออกไซด ในเลอดสง สงผลใหผปวยทเปนโรคปอดอดกนเรอรงเกดการสบสน หลงลม ความจ าเสอม ท าใหทกษะทางดานการคดและสตปญญาลดลง (อมพรพรรณ, 2542) ซงอาจจะสงผลตอการปฏบตตามหลกศาสนาอสลามซงเนนในเรองการมสต เพอการนกถงอลลอฮทกลมหายใจ การยดมนในใจ เปนผลใหเกดการกลาวดวยวาจาและการกระท าดวยใจและอวยวะ หากวาใจนนศรทธา และยดมนแลว กจะเกดการกลาว ชะฮาดะฮ ดวยวาจาออกมา หลงจากนนใจและอวยวะกจะท างานตาง ๆ ตามหนาท (ด ารง, 2548) 2. ผลกระทบดานจตใจ และจตวญญาณ 2.1 ความวตกกงวล มผลท าใหเกดความไมมนใจในการแสดงพฤตกรรม พบวา ผปวยสวนใหญเกดความกงวลและไมมนใจทจะปฏบตกจกรรมตาง ๆ เนองจากกลววาจะไปกระตนใหเกดอาการหายใจล าบาก ซงอาจหมายถง การรบรสมรรถนะตนเองทต าดวย (ชายชาญ, 2550) ดงนน การละหมาดตามหลกศาสนาก าหนด มแนวโนมทจะชวยลดความวตกกงวล เพราะการละหมาด

19 เปนประจ าจะเกดผลดตอรางกาย ไดแก ท าใหรางกายมการเคลอนไหว ดวยทาทาง หรอการยดเสนยดสาย และมการหยดนงอยางเปนจงหวะขนตอน อกทงยงเปนการฝกสมาธดานจตใจใหสามารถควบคมอาการตาง ๆ ได (มาหามะ, 2552) 2.2 การรบรตนเองและอตมโนทศน จากภาวะพรองออกซเจน ท าใหผปวยทเปนโรคปอดอดกนเรอรงปฏบตกจวตรประจ าวนไดนอยลง จนท าใหมความรสกคณคาในตนเองลดลง (นภารตน, 2553) 2.3 ภาวะซมเศรา อาการหายใจล าบากในผปวยสงอายทเปนโรคปอดอดกนเรอรงท าใหเกดความคบของใจจากขอจ ากดในการปฏบตกจกรรมในชวตประจ าวน จนท าใหผปวยเกดความสบสน หวาดกลว และไมสามารถเผชญกบปญหาตาง ๆ ในชวตได และพบวา ผสงอายทเปนโรคปอดอดกนเรอรงมภาวะซมเศราสงถงรอยละ 40 (ดวงรตน, ละเอยด, จารวรรณ, วรตน, และเวทส, 2553) 2.4 การปรบตวและความทนทานตอความเครยด จากภาวะเจบปวยทมอาการเรอรงจนไมสามารถรกษาใหหายขาดได ตองทนกบสภาพการเจบปวยทยาวนาน และตองพงพาผอน ท าใหผสงอายทเปนโรคปอดอดกนเรอรงเกดความเครยด เบอหนาย และทอแท เกดการแยกตวออกจากสงคม ไมยนยอมใหความรวมมอในการรกษาและในบางรายอาจคดฆาตวตายเมอมอาการหายใจล าบากอยางรนแรง (พชญาภา, 2557; เบญจมาศ, 2556; พรรณภา, 2555) 3. ผลกระทบดานสงคม ผปวยทเปนโรคปอดอดกนเรอรงจะมการเจบปวยเรอรงและตองไดรบการรกษาทยาวนาน บางครงอาจท าใหแบบแผนชวตเปลยนไป ความสามารถในการท ากจกรรมในชวตประจ าวนทลดลง ท าใหความเชอมนในตนเองลดลง เกดอาการกลววาตนเองจะเปนทรงเกยจของบคคลอน ท าใหผปวยปอดอดกนเรอรงบางรายแยกตวออกจากสงคม (ชายชาญ, 2550) 4. ผลกระทบดานเศรษฐกจ การรกษาตวจากโรคปอดอดกนเรอรงของผสงอาย เปนผลใหตองเสยคาใชจายในการรกษาบอยครง ท าใหผปวยและผดแลตองสญเสยรายไดจากการประกอบอาชพ เมอตองมาดแลผปวยขณะมการมาพกรกษาตวในโรงพยาบาล และมคารกษาทเพมขนเรอยๆ (อมพรพรรณ, 2542) ถงแมวาจะมโครงการดานสขภาพของภาครฐรองรบ แตการทตองใชคาใชจายคอนขางสง ซงศาสนาอสลามมการสงเสรมใหผทมความสามารถในการท างานหรอประกอบอาชพ เพอหาเลยงครอบครว และในบทบญญตยงกลาวถงการประกอบอาชพทดทสดส าหรบหญงทสมรสแลว คอ การดแลบตรหลาน การดแลบาน (ยซฟและสภทร, 2550) ดงนนจะเหนไดวา อาการหายใจล าบากสงผลกระทบตอผปวยทเปนโรคปอดอดกนเรอรงหลาย ๆ ดาน ประกอบดวย ดานรางกาย คอ เกดการแลกเปลยนกาซในรางกายมความบกพรอง น าหนกตวเพมขนหรอลดลงจากการเผาผลาญอาหารทเปลยนแปลงไป การนอนหลบพกผอน

20 ไมเพยงพอ ท าใหมอาการหลงลม สตปญญาลดลง ดานจตใจ และดานจตวญญาณ คอ มภาวะเครยด วตกกงวล ซมเศรา มการแยกตวออกจากสงคม สงผลตอเศรษฐกจภายในครอบครวของผปวย เนองจากผปวยและครอบครวไมสามารถประกอบอาชพได จากการทตองพกรกษาตวเปนระยะเวลายาวนาน จงท าใหครอบครวตองขาดรายไดและตองสญเสยคาใชจายในการรกษาตวของผปวยบอยครง เพอลดผลกระทบทเกดขน ผปวยจงจ าเปนจะไดรบการดแลจากครอบครว ญาต เจาหนาสาธารณสข อยางใกลชด การประเมนอาการหายใจล าบากในผปวยโรคปอดอดกนเรอรง การประเมนอาการหายใจล าบากมวตถประสงค เพอตดตามอาการเปลยนแปลงการหายใจของผปวย ซงในปจจบนสามารถประเมนอาการหายใจล าบากของผปวยไดหลายวธ ดงน 1. การประเมนจากการตรวจสมรรถภาพปอด โดยการใชสไปโรมตรย (spirometry) เปนวธการทดสอบทเปนทนยมและยอมรบในปจจบนวามประสทธภาพในการประเมนการท าหนาทของปอดในผปวยทเปนโรคปอดอดกนเรอรง ซงแบงระดบความรนแรงของโรค และอาการหายใจล าบากเปน 4 ระดบดงน (GOLD, 2011; สมาคมอรเวชชแหงประเทศ, 2548) ระดบท 1 ความรนแรงของโรคระดบเลกนอย (mild) ไมมการหอบเหนอยหรอหายใจล าบาก การตรวจสอบสมรรถภาพปอดพบคาปรมาตรอากาศในขณะหายใจออกอยางเรว และแรงใน 1 วนาท (forced expriratory volume in one second, FEV1) มากกวาหรอเทากบ 80 เปอรเซนตของคามาตรฐาน ระดบท 2 ความรนแรงของโรคระดบปานกลาง (moderate) มอาการหอบเหนอย หรอหายใจล าบากเลกนอยรวมกบมอาการก าเรบของโรคไมรนแรง การตรวจสอบสมรรถภาพปอด พบคาปรมาตรอากาศขณะหายใจออกอยางเรวและแรงใน 1 วนาท (FEV1) อยระหวาง 50-79 เปอรเซนตของคามาตรฐาน ระดบท 3 ความรนแรงของโรคระดบรนแรง (severe) มอาการหอบเหนอยหรอหายใจล าบากจนรบกวนกจวตรประจ าวนและมอาการก าเรบของโรครนแรงมาก การตรวจสอบสมรรถภาพปอด พบคาปรมาตรอากาศขณะหายใจออกอยางเรวและแรงใน 1วนาท (FEV1) อยระหวาง 30-49 เปอรเซนตของคามาตรฐาน ระดบท 4 ความรนแรงของโรคระดบรนแรงมาก (very severe) มอาการหอบเหนอยหรอหายใจล าบากตลอดเวลา มอาการก าเรบของโรครนแรงมาก การตรวจสอบสมรรถภาพปอด

21 พบคาปรมาตรอากาศขณะหายใจออกอยางเรวและแรงใน 1วนาท (FEV1) นอยกวา 30 เปอรเซนตของคามาตรฐาน เครองมอนสามารถแบงระดบความรนแรงของโรคและอาการหายใจล าบากได โดยมความเทยงของเครองมอ ประเมนไดงายโดยใชเครองสไปโรเมตรย ซงปจจบนมใชกนอยางแพรหลาย 2. การประเมนจากความรนแรงของอาการหายใจล าบาก (Modified Research Council Dyspnea Scale) โดยแบงระดบความรนแรงเปน 5 ระดบ ดงน (American Thoracic Society [AST], & Europian Respiratory Society [ESR], 2004) ระดบท 0 ผปวยสามารถปฏบตกจกรรมตางๆ ไดตามปกต สามารถเดนขนบนไดหรอทางชนไดโดยไมมอาการหายใจล าบาก ระดบท 1 ผปวยมอาการหายใจล าบากเมอเดนเรว ๆ หรอขณะขนทางชน ระดบท 2 ผปวยมขอจ ากดในการเดนไดนอยกวาคนในวยเดยวกน คอ ผปวยมอาการหายใจล าบาก หรอตองหยดพกเมอเดนขนทางชน ระดบท 3 ผปวยตองหยดพกหายใจหลงจากเดนไดระยะทางประมาณ 100 เมตร หรอตองหยดพก 2-3 นาท เมอเดนขนทางชน ระดบท 4 ผปวยมอาการหายใจล าบากขณะอยบานเฉย ๆ หรอขณะสวมเสอผาเครองแตงกาย แบบประเมนนใชงาย มความตรง และใชเวลานอย โดยทผปวยทเปนโรคปอดอดกนเรอรงสามารถประเมนอาการหายใจล าบากของตนเองได เพราะผปวยจะทราบรายละเอยดเกยวกบความรนแรงของตนเองไดดทสด 3. การประเมนอาการหายใจแบบตวเลข (dyspnea numerical rating scale) เปนการประเมนอาการหายใจล าบาก โดยใชตวเลขเปนตวบอกระดบของอาการหายใจล าบาก โดย 0 = ไมมอาการหายใจล าบาก 10 = มอาการหายใจล าบากมากทสด (Spector, Connolly & Carlson, 2007) ดงน 0 = ไมมอาการหายใจล าบาก 10 = มอาการหายใจล าบากมากทสด

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

22 แบบประเมนนใชงาย ผปวยสามารถประเมนไดดวยตนเองตามการรบรอาการหายใจล าบากของตนเอง การประเมนนมความตรง และใชเวลานอย สะดวกในการใช 4. การประเมนอาการหายใจล าบากเชงเสนตรง (Dyspnea visual analogue scale: DVAS) แบบวดนมลกษณะเปนเสนตรงยาว 100 เมตร มทงชนดทเปนแนวตงและแนวนอน ซงมคาคะแนนตงแต 0-100 โดยชนดแนวนอน ทต าแหนง 0 อยซายสดของเสนตรง หมายถง ผปวยไมมอาการหายใจล าบากเลย สวนทต าแหนง 100 อยขวาสดของเสนตรง หมายถง ผปวยมอาการหายใจล าบากมากทสด ส าหรบชนดแนวตงทต าแหนง 0 อยดานลางสด หมายถง ผปวยไมมอาการหายใจล าบาก ทต าแหนง 100 อยดานบนสด หมายถง ผปวยมอาการหายใจล าบากมากทสด โดยผปวยเปนผก าหนดต าแหนงบนเสนตรง ซงเปนเครองหมายทแสดงถงความรสกหายใจล าบากของผปวยทเกด ขนในขณะนน (Gift, 1989) ดงภาพ 2

ภาพ 2. แบบประเมนอาการหายใจล าบากประมาณคาเชงเสนตรงในแนวตรงและแนวนอน

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

หายใจล าบากมากทสด

ไมมอาการ หายใจล าบาก

หายใจล าบากมากทสด

100

90

80

70

60

50

40

30

20

10

0

ไมมอาการหายใจล าบาก

23 แบบประเมนน สามารถวดอาการหายใจล าบากทมความไวสง สามารถประเมนอาการหายใจล าบากทมการเปลยนแปลงไดเปนนาทตอนาท และสามารถวดอาการหายใจล าบากไดเปนผลดในผปวยทก าลงมกจกรรมหรอการออกก าลงกาย (ดวงรตน, 2554ก) ส าหรบการศกษาครงน ผวจยเลอกแบบประเมนอาการหายใจล าบากแบบตวเลข เพอสอบถามอาการหายใจล าบากของผปวย ทผานการน าไปใชในกลมผปวยโรคปอดอดกนเรอรงมาแลว (อาดละห, 2559) และไดคาสมประสทธแอลฟาครอนบาค (Cronbach’s alpha coefficient) โดยรวมเทากบ .85 โดยมการปรบปรงขอค าถามใหมความชดเจนขน เพอใหผปวยมการเลอกตอบไดงายขน โดยสอบถามอาการหายใจล าบากของผปวยทเกดขนในชวง 1 สปดาหทผานมา ในรอบวนทผานมา และในขณะทประเมนอาการหายใจล าบาก เนองจากเปนแบบประเมนทใชงาย ผปวยสามารถประเมนไดดวยตนเองตามการรบรอาการหายใจล าบากของตนเอง มความตรง อกทงยงใชเวลานอย และสามารถอธบายถงความสามารถของผปวย หรอความสามารถในการท าหนาทของรางกายได

แนวทางการรกษาโรคปอดอดกนเรอรง การรกษาในผปวยโรคปอดอดกนเรอรงม 2 ระยะ ไดแก ระยะสงบ (Stable of COPD) ระยะอาการหายใจล าบาก (Dyspnea Stable of COPD) โดยมรายละเอยด ดงน 1. ระยะสงบ มแนวทางการรกษา ดงน 1.1 การรกษาโดยวธการใชยา (pharmacological therapy) มดงน 1.1.1 ยาขายายหลอดลม (bronchodilators) เปนยาทชวยเพมประสทธภาพ การท างานของปอด และชวยลดอาการหายใจล าบาก ซงม 3 กลม คอ กลมการกระตนเบตา 2 อโกนสต (beta 2-agonist) กลมยาทขดขวางการท างานของสารอเซตลโคลน (anticholinergics drugs) และกลมเมธลแซนทน (methylxanthine) โดยออกฤทธใหกลามเนอเรยบของหลอดลมเกดการคลายตว สงผลใหเซลลขนกวกท างานไดอยางมประสทธภาพมากขน เกดลมคางในปอดลดลง และความจคงคางลดลง ยาในกลมนไดรบความนยมในเพอใชการรกษาผปวยผสงอายทเปนโรคปอดอดกนเรอรง เพราะมการออกฤทธในการขยายหลอดลมและออกฤทธนาน โดยผลขางเคยงของยากลมน คอ ปากแหง อาการสน ปวดศรษะ คลนไส อาเจยนและชพจรเตนเรว การตดสนใจเลอกใชยาขนอยกบความรนแรงของโรคและการตอบสนองตอการรกษา (วชรา, 2555; Reilly, Siliverman, & Shapiro, 2010; Robert, 2008) 1.1.2 ยาคอรตโคเสตยรอยด (corticosteroids) ยาในกลมน มทงชนดรบประทานและสดพน ออกฤทธชวยลดการอกเสบ และชวยลดจากการหลงมกทท าใหเกดการอดตนของเสมหะ

24 อกทงยงลดอาการบวมของเยอบหลอดลม สงผลใหเกดอาการหายใจเหนอยก าเรบลดลง พจารณาใชยานเมอมอาการก าเรบ อยางนอย 2 ครงตอป (เบญจมาศ, 2556) ส าหรบผปวยทมอาการหายใจล าบากรนแรงระดบ 3 ขนไป เมอเลอกใชตวยานสามารถท าใหอาการก าเรบทเลาลง แตถาใชเปนระยะเวลา นานอาจเกดผลขางเคยง ท าใหเกดภาวะน าตาลในเลอดสง การตดเชอ กระดกพรน ความดนโลหตสง กลามเนอออนแรง หรอโรคตอกระจกได (วชรา, 2555) 1.1.3 ยาปฏชวนะ (antibiotic) ใชในกรณทมการตดเชอแบคทเรย หรอเสมหะเปลยนสเปนสเหลอง เขยว หรอเสมหะมากกวาเดม เชน อะมอกซซลน (amoxxycillin) โคไตรมอก ซาโซน (co-trimoxazone) โดยใหนาน 7-14 วน เปนตน 1.1.4 ยาละลายเสมหะ (mucolytic) ใชเพอลดความหนดของเสมหะ และชวยแยกสลายของโปรตนทเมอก (mucoprotein) เชน แอมบรอกซอล (ambroxal) เอนอะซตลซสเตอล (N-acetylcysteins) เปนตน 1.1.5 ยาแอนตออกซแดนท (anti-oxidant) เชน N-acetylcysteine จะลดความถในระยะก าเรบ และมบทบาทในการรกษาอาการก าเรบทกลบเปนซ า (GOLD, 2013; Reily, Silver man, & Shapiro, 2010) 1.1.6 วคซน แนะน าใหวคซนไขหวดใหญปละ 1 ครง ระยะเวลาทเหมาะสม คอ เดอนมนาคม-เมษายน แตอาจใหไดตลอดทงป สามารถปองกนการเกดอาการก าเรบของโรค ลดจ านวนครงของการเขารบการรกษาในโรงพยาบาลจากปอดอกเสบ การมาพบแพทย และอตราการปวยและตายลงครงหนง (ดวงรตน, 2554; ศวศกด, 2556) 2. ระยะอาการหายใจล าบาก มแนวทางการรกษา ดงน 2.1 การใหออกซเจนในอตราทควบคม (Controlled oxygen therapy) โดยการปรบอตราการไหลของออกซเจนในเลอดเพอใหเกดการอมตวของออกซเจนในเลอด เทากบรอยละ 90-92 (GOLD, 2015) 2.2 การใชยาขยายหลอดลม ในกลมเบตาทอโกนสต (ß2-agonist) หรอเบตาทอโกนสต (ß2-agonist) รวมกบยากลมแอนต-โคลเนอรจก (Anti-cholinergic drug) ซงเปนยาขนตน โดยใหผานทางจมกโดยการพนและสด (Metered dose inhaler) รวมกบกระบอกพนยา (Spacer) 4-6 ครง หรอใหผานทางเครองพนละอองฝอย (Nebulizer) ถาไมดขนสามารถใหซ า ไดทก 20 นาท (วชรา, 2555) 2.3 การใชกลมยาคอรตโคสเตยรอยด (Corticosteroids) โดยใหในรปของยาฉดไฮโดรคอรตโซล (Hydrocortisone) ขนาด 100-200 มลลกรม หรอเดกซาเมทาโซน (Dexamethasone) 5-10 มลลกรมเขาหลอดเลอดด า ทก 6 ชวโมง หรอการใหยารบประทานเพรดนโซโลน (Prednisolone)

25 30 มลลกรม เมออาการทเลาลงจงเปลยนเปนเพรดนโซโลน รบประทาน 30-40 มลลกรมตอวน จนครบเวลารวม 10-14 วน (เบญจมาศ, 2556; วชรา, 2555) 2.4 การใชกลมยาตานจลชพ พจารณาใหทกรายเมอมอาการก าเรบ โดยยาทเลอก ใชควรออกฤทธครอบคลมเชอไดกวาง เชน เบตาแลคแตม/ เบตาแลคแตมเมสอนฮบเตอร (Beta-lactam/ beta-lactamase inhibitor) หรอฟลออโรควโนโลน (Fluoroquinolone) ทงนขนกบประวตการไดรบยาตานจลชพในอดตของผปวยแตละรายดวย (GOLD, 2015) 3. การรกษาอนๆ ทไมใชยา มแนวทางการรกษา ดงน 3.1 การใหความรผปวยในเรองการหยดสบบหร (smoking cessation) เนองจาก สารพษจากควนบหร เปนสาเหตทท าใหเกดการเปลยนแปลงทหลอดลมและเกดการอกเสบตามมา ดงนนการหยดสบบหรจงเปนแนวทางหนงทชวยชะลอการเกดภาวการณอดกนของทางเดนหายใจและท าใหการความรนแรงของโรคหรอการด าเนนของโรคปอดอดกนเรอรงชาลง (ชายชาญ, 2550) 3.2 การใหออกซเจน (oxygen therapy) ดวยผปวยสงอายทเปนโรคปอดอดกนเรอรงจะมออกซเจนในเลอดต า การไดรบออกซเจนจะสามารถเพมออกซเจนในเลอดใหสงขน สงผลใหมการลดการท างานของระบบทางเดนหายใจ และท าใหเกดอาการหายใจล าบากลดลง (GOLD, 2015) 3.3 การใหความรค าแนะน าเกยวกบโรค มวตถประสงคเพอใหผสงอายทเปนโรคปอดอดกนเรอรงและครอบครวมทศนคตความเชอทางดานสขภาพและมความเขาใจเกยวกบโรคทถกตอง เพอความรวมมอและการมสวนรวมตอแผนการรกษา เกดการปรบเปลยนพฤตกรรมในการดแลสขภาพตนเอง ซงการใหความรประกอบไปดวย ความรเกยวกบกายวภาคและสรรวทยาของระบบทางเดนหายใจ ความหมายของโรค สาเหตและอาการของโรค ภาวะแทรกซอนจากโรค การรกษาและการจดการตนเอง แผนการรกษา ยาทใช วธการในการจดการอาการก าเรบเฉยบพลน และการฝกทกษะทเหมาะสมในการควบคมโรค เพอใหเขาใจและยอมรบโรคทเปน พรอมทจะปฏบตตวใหเหมาะสมกบโรค (นภารตน, 2553) 3.4 การฝกออกก าลงกาย เปนหวใจหลกส าคญของการฟนฟสมรรถภาพปอด มจดประสงคเพอใหมการปฏบตกจวตรประจ าวนทดขน ท าใหมรางกายมความทนทาน การออกก าลงกายอยางเหมาะสมและคอยเปนคอยไปตามระยะเวลาของโรค และความสามารถของผปวย จะท าใหสมรรถภาพปอดของผปวยดขน สามารถประกอบกจกรรมตางๆไดเตมศกยภาพ ลดความเบออาหาร นอนหลบไดดขน และอาการหายใจล าบากลดลง นอกจากนสามารถสงเสรมความสามารถในการท า หนาทของรางกาย และเพมคณภาพชวตอกดวย การออกก าลงกายสามารถแบงไดเปน 2 องคประกอบ ดงน (1) ชนดของการออกก าลงกาย เปนการออกก าลงกายเพอฝกความทนทานของแขน ขา และฝกก าลงกลามเนอ (2) ความหนกในการออกก าลงกาย มเปาหมายใหชพจรถงรอยละ 70 ของคาสงสด

26 ของชพจร (คดจาก 220 – อายจรงคดเปนป) เปนรอยละของอตราการเตนของหวใจ โดยก าหนดจากอตราการเตนของหวใจ โดยค านวณจากสตร 220 – อาย และรอยละของอตราการเตนของหวใจส ารอง ค านวณจากคาประมาณจากอตราการเตนของหวใจสงสด – อตราการเตนของหวใจขณะพก (3) ระยะ เวลาทใชในการออกก าลงกาย ควรออกก าลงกายอยางนอยครงละ 20 – 30 นาท ประกอบดวย การอบอนรางกาย การออกก าลงกายและการผอนคลายหลงออกก าลงกาย และ (4) ความถในการออกก าลงกาย ควรออกก าลงกายอยางนอย 3 ครงตอสปดาห การออกก าลงกายเพอฟนฟสมรรถภาพปอด ม 2 รปแบบ ดงน 3.4.1 การออกก าลงกลามเนอรางกายสวนบน ซงเปนการบรหารเพอเพมความแขงแรง และความทนทานของกลามเนอทรวงอก ไหล และแขน ท าใหกลามเนอทรวงอกมความยดหยน และลดแรงตานทานภายในชองทางเดนหายใจ ท าใหปรมาตรในปอดเพมขน ลดการท างานของกลามเนอทชวยหายใจ ลดอาการหายใจล าบาก การออกก าลงกลามเนอรางกายสวนบน มงเนนการออกก าลงกายของกลามเนอไหลและแขน โดยวธ การยกน าหนก การยกแขนขนลงเหนอศรษะ การแกวงแขน การบรหารหวไหล การยกดมเบลล โดยบรหารวนละ 3 ครง ครงละ 15 นาท สปดาหละ 3 ครง (ปวณา, 2553; อจรวด, 2552) 3.4.2 การออกก าลงกลามเนอรางกายสวนลาง จะชวยเพมเสนใยกลามเนอและมการสะสมพลงงานไวในกลามเนอ ท าใหรางกายมความทนทานในการออกก าลงกาย จากเลอดมาเลยงทกลามเนอขามากขน มการใชออกซเจนเพมขน เปนการออกก าลงกายเพอเคลอนไหวและลดน าหนก เพอความสมดลของรางกาย โดยเฉพาะการเดน ซงจะชวยเพมความเขงแรงของกลามเนอตาง ๆ ของรางกาย และเปนการเพมความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวน ซงรปแบบการออกก าลงกลามเนอรางกายสวนลาง ประกอบดวย การเดน การเดนขนบนได การงอเขา การเหยยดเขา(วชรา, 2555; วไลวรรณ, 2554) 3.5 การฝกการหายใจ เปนสงทผสงอายทเปนโรคปอดอดกนเรอรงตองปฏบตอยางสม าเสมอ เพอชวยบรรเทาและควบคมอาการหายใจล าบาก ซงประกอบ ดวยการหายใจแบบเปาปาก การไออยางมประสทธภาพ และการหายใจโดยใชกลามเนอหนาทอง ประโยชนจากการบรหารการหายใจ ท าใหสามารถปฏบตกจกรรมตางๆ ไดนานขน การระบายอากาศดขน และลดอาการหายใจเหนอยหอบ การฝกการหายใจม 2 วธ ดงน 3.5.1 การฝกการหายใจโดยการเปาปาก (pursed-lip breathing) กบการฝกบรหารการหายใจโดยใชกลามเนอหนาทองและกระบงลม (abdominal breathing) จดมงหมายของการหายใจแบบน คอ ลดอตราการหายใจ เพมการระบายอากาศของถงลม ยดเวลาในการหายใจออกและเพมความดนในหลอดลมในการหายใจออก ลดอากาศทคางอยในถงลม และลดแรงตานทาน

27 การหายใจ ชวยเพมความแขงแรงของกระบงลม (วรวรรณ, 2554) โดยทงสองเทคนคนท าควบคกนเพอประสทธภาพการหายใจและท าใหผปวยไดรบออกซเจนมากขน สามารถลดอาการหายใจล าบากได (พ ร ร ณ ก า , 2555; Facchiano, Snyder, & Nunez, 2011; Marciniuk, et al., 2011; Roberts, Stern, Schreuder, & Watson, 2009) มวธปฏบตโดยการสดหายใจเขาทางจมกชาๆ นบ 1-2 ในใจ โดยใหทองปองจากนนหายใจออกทางปากโดยหอปากเลกนอยเหมอนผวปาก โดยใชเวลาในการหายใจออกนานเปน 2 เทาของการหายใจเขา เปนการฝกเพอลดอาการเหนอยหอบและปองกนปอด การฝกหายใจโดยใชพ เรมฝกโดยถอพแลวหายใจเขาทางจมก นบในใจ 1 – 2 แลวหายใจออกทางปากโดยการหอปาก นบในใจ 1 – 2 – 3 – 4 ถาหายใจไดถกตองจะเหนวาลมหายใจออกจะท าใหพปลวไสวไดนาน (จตพร, 2552; รตตนนท, 2552) 3.5.2 การหายใจโดยใชกลามเนอหนาทองและกระบงลม ในผสงอายกลามเนอกระบงลมมการออนลาจากการท างานทมากขน สงผลใหการหายใจไมมประสทธภาพ จงมการใชกลามเนอหนาทองเพอชวยการหายใจ การฝกปฏบตโดยหายใจเขา-ออก ชาๆ วนละ 2 ครงเชา-เยน ครงละ 5-10 นาท ท าสปดาหละ 5-7 ครง โดยนงพงพนกเกาอปลอยตวตามสบาย วางมอทงสองขางวางไวทหนาทอง หายใจเขาทางจมกชา ๆ ใหหนาทองปองแลวปลอยลมหายใจออกทางปาก พรอมหอรมฝปาก ควรมการฝกอยางนอยวนละ 2 ครง ใชเวลา 15 นาท ในเวลาเชา เยน สปดาหละ 5 - 7 วน เปนการเพมประสทธภาพในการเคลอนตวของกลามเนอกระบงลม ชวยเพมปรมาตรชองอก ท าใหการระบายอากาศดขน เพมความแขงแรงและประสทธภาพการท างานของกลามเนอทชวยในการหายใจ (จตพร, 2552; รตตนนท, 2552) 3.6 การไออยางมประสทธภาพ (effective cough) เพอชวยใหผปวยขบเสมหะทคงคางออกมาได มการแลกเปลยนกาซในปอดดขน อาการหายใจล าบากลดลง ความสามารถในการท ากจกรรมตาง ๆ ไดดขน (พรรณภา, 2555) ซงสามารถไออยางมประสทธภาพได ดงน 3.6.1 ผปวยอยในทานง หรอนอนศรษะสง หลงจากนนใชมอกดวางบนหนาทอง เพอใหกระบงลมมการเคลอนท และท าใหเกดอาการไอไดแรงขน 3.6.2 ผปวยหายใจเขาทางจมกลก ๆ แลวหายใจออกทางปากชา ๆ 3.6.3 ขณะผปวยหายใจเขาเปนครงสดทาย ควรหายใจเขาใหเตมปอดใหไดมากทสด แลวพยายามกลนหายใจประมาณ 1-2 วนาท หลงจากนนใหอาปากกวาง ๆ และไอออก มาแรง ๆ เพอใหขบเสมหะออกมาใหไดมากทสด 3.7 การใชเทคนคการสงวนพลงงาน (energy conservation technique) เปนการลดการใชพลงงานทไมจ าเปน โดยการวางแผนในการจดกจกรรมทเหมาะสมส าหรบผปวยทเปนโรคปอดอดกนเรอรง มประโยชนเพอลดอาการหายใจล าบากขณะปฏบตกจวตรประจ าวน ลดอาการ

28 เหนอยลาในการท างานตาง ๆ (RNAO, 2010) การสงวนพลงงานท าไดโดย การลดความตองการในการหายใจและการลดแรงตานทานในการหายใจ (วรวรรณ, 2554) 3.8 การใหค าแนะน าดานโภชนาการ ผสงอายมการเปลยนแปลงดานรางกายโดยเฉพาะทางเดนหายใจทมผลตอภาวะโภชนาการ และเมอมภาวะขาดสารอาหารท าใหมอาการเหนอยหอบเพมขน เนองจากรางกายจะน าเอาพลงงานทสะสมไวในเนอเยอไขมน และโปรตน จากกลามเนอมาเผาผลาญเปนพลงงานท าใหมวลและความแขงแรงของกลามเนอลดลง ท าใหการท างานของกลามเนอเพอการหายใจและการท างานของปอดลดลง (นภารตน, 2553; มณ, 2550) 3.9 การดแลทางจตสงคม เปนการสงเสรมการปรบเปลยนทางดานจตใจและอารมณ อาการหายใจล าบาก จะท าใหผสงอายโรคปอดอดกนเรอรงมการปฏบตกจวตรประจ าวนไดนอย สงผลใหเกดความเครยดและวตกกงวล การดแลเนนการใชกลมและการดแลตอเนองทบาน เพอเปนการใหก าลงใจ ในการจดการความเครยด ซงสามารถชวยลดความรนแรงของโรค และลดความวตกกงวล (โชตกา, 2552) นอกจากนการสนบสนนและใหก าลงใจ รวมทงการผอนคลายความเครยด กเปนอกวธหนงทใชในการบรรเทาความวตกกงวลทไดผลด เชน การฝกผอนคลาย และการท าสมาธ (วรวรรณ, 2554) จากการศกษา พบวา การละหมาดตามหลกศาสนาอสลามก าหนด มแนวโนมทจะชวยลดความวตกกงวล เพราะการละหมาดเปนประจ าจะเกดผลดตอรางกาย ไดแก ท าใหรางกายมการเคลอนไหว ดวยทาทาง หรอการยดเสนยดสาย และมการหยดนงอยางเปนจงหวะขนตอน อกทงยงเปนการฝกสมาธดานจตใจใหสามารถควบคมอาการตาง ๆ ได (มาหามะ, 2552) จะเหนวามแนวทางการรกษาผปวยทเปนโรคปอดอดกนเรอรงอยางมประสทธภาพนน แบงเปน 2 ระยะ ไดแก ระยะอาการสงบ และระยะอาการหายใจล าบาก ซงตองไดรบความรวมมอจากทก ๆ ฝายๆ ทงผปวย ครอบครว หรอผดแล ชมชน และบคลากรทางสขภาพ ทคอยชวยเหลอและสนบสนนใหผปวยมความตระหนกในการจดการอาการของตนเอง พรอมทงสงเสรมกลวธตาง ๆ ทจะชวยชะลออาการหายใจล าบากแกผปวยใหไดมากทสด ตามบรบทของผปวย พรอมทงคอยท าหนาทประสานความรวมมอระหวางทมสขภาพ เพอสงตอการดแลผปวยอยางตอเนอง และรายงานตดตามความกาวหนาของผปวยอยางเปนระยะ ๆ

29 การสงเสรมการจดการอาการในผปวยผสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง

แนวคดการจดการอาการหายใจล าบาก การจดการอาการของดอดดและคณะ (Dodd et al., 2001) อธบายความสมพนธตางๆ เกยวกบมโนมตหลกส าคญ 3 มต ทสมพนธ ไดแก ประสบการณการมอาการ (symptoms experiences) กลวธการจดการกบอาการ (symptom management strategies) และผลลพธการจดการกบอาการ (outcomes) รวมถงปจจยทเกยวของอกทงสามดาน คอ ปจจยดานบคคล (person) ปจจยดานสขภาพและการเจบปวย (health and illness) และปจจยดานสงแวดลอม (environment) โดยตองมขอตกลงเบองตน ดงน 1. การศกษาประสบการณอาการตองมาจากการรบรอาการของบคคลนน และไดรบการรายงานอาการจากบคคลทประสบอาการนนๆ 2. แนวคดการจดการอาการไมจ ากดส าหรบอธบายประสบการณของบคคลทมอาการแลวเทานน แตยงสามารถน าไปใชกบผทมภาวะเสยงตอการเกดอาการไดดวย 3. ในผปวยทมปญหาในการสอสาร ตองไดรบการแปลความและไดรบการดแลอยางใกลชด 4. เปาหมายสงสดของการจดการอาการ คอ บคคล ครอบครว และ สงแวดลอมในการท างาน สามารถจดการกบอาการได 5. การจดการกบอาการเปนกระบวนการทมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา ซงมปจจยสวนบคคล ปจจยดานภาวะสขภาพและการเจบปวย และปจจยดานสงแวดลอม เขามาเกยวของดวย กรอบแนวคดการจดการอาการของดอดดและคณะ (Dodd et al., 2001) มรายละเอยด ดงน 1. ประสบการณอาการ (Symptom experience) เปนประสบการณทผานกระบวน การคดทไมหยดนง จนท าใหบคคลสามารถรบรอาการ และน าไปสการประเมนอาการทเปนสาเหตใหเกดการคกคามตอชวต และตอบสนองตออาการทงทางดานรางกาย จตใจ สงคมและพฤตกรรม ดงน น การเขาใจความสมพนธดงกลาว เปนสงส าคญในการจดการอาการหายใจล าบากอยางมประสทธภาพ โดยประสบการณเกยวกบอาการของแตละบคคลทมตอความเจบปวย การไดรบบาดเจบ และการรกษา ประกอบดวย

30 1.1 การรบรเกยวกบอาการ (Perception of symptoms) การทบคคลมการสงเกตการเปลยนแปลงจากความรสก และใชสตปญญาในการแปลขอมลจากความรสกทไดรบ เพอแปลความหมายในสถานการณทเกดขน 1.2 การประเมนอาการ (Evaluation symptoms) การตดสนใจของบคคลเกยวกบอาการทเกดขน เชน ความรนแรงของอาการ สาเหตทเกด การรกษา และผลกระทบจากอาการทเกดขน การประเมนอาการจะเปนความสามารถของแตละบคคลทจะประเมนความเสยงของภาวะคกคามทเกดขน ซงจะสงผลตอการด าเนนชวตตอไป 1.3 การตอบสนองตออาการ (Response to symptoms) การทบคคลเปลยนแปลงองคประกอบดานรางกาย จตใจ วฒนธรรมสงคม และพฤตกรรม เพอตอบสนองตอสงทเลยนแปลงไป 2. วธการจดการอาการ (symptom management strategies) คอ กระบวนการทเปนพลวตร โดยเรมจากการประเมนอาการ น ามาสการแสวงหาวธการจดการอาการ ทตองมการปรบเปลยนเปนระยะๆ ตามการรบร ความตองการ หรอการตอบสนองของบคคลนนๆ ซงบคคลเหลานนจะเปนผก าหนดเปาหมายในการปฏบต ระยะเวลาทจะปฏบต ความถ และเหตผลในการปฏบตกจกรรมนนๆ 3. ผลลพธ (outcomes) คอ ผลของการจดการอาการและประสบการณทเกดขน ซงผลลพธทบงบอกถงประสทธภาพในการจดการอาการทส าคญ 8 ดาน ดงน 1) คาใชจาย (costs) 2) สภาวะอารมณ (emotional status) 3) ความสามารถในการดแลตนเอง (self-care) 4) การท าหนาทตางๆ ของรางกาย (functional status) 5) คณภาพชวต (quality of life) 6) อตราการเกดโรค และเกดโรครวม (morbidity and co-morbidity) 7) อตราตาย (mortality) และ 8) สภาวะอาการ (symptom status) นอกจากนยงมปจจยทมผลตอมโนมตทง 3 มตทกลาวมา ประกอบดวย ปจจยดานบคคล ปจจยดานสขภาพและการเจบปวย และปจจยดานสงแวดลอม ดงน 1. ปจจยดานบคคล (person domain) เปนสงทอยภายในตวบคคล ความรสก นกคด และแปลขอมลจากอาการทปรากฏ หากตวแปรดานบคคลนเกดขนกอน จะสงผลตอการรบรเกยวกบอาการ คณลกษณะสวนบคคล ประกอบดวย ปจจยดานประชากร ไดแก อาย เพศ เชอชาต สถานภาพ ระดบการศกษา ปจจยดานจตใจ ไดแก นสย ประสบการณในอดต ปจจยดานสงคม ไดแก ความสมพนธในครอบครว หนาทการงาน วฒนธรรม ศาสนา และปจจยดานรางกาย ไดแก ความแขงแรง การพกผอน การปฏบตกจกรรม และความสามารถของรางกาย และปจจยดานพฒนาการ ไดแก การตงครรภ การคลอดกอนก าหนด การหมดระด เปนตน 2. ปจจยดานสขภาพและการเจบปวย (health and illness domain) เปนลกษณะเฉพาะของบคคลเกยวกบภาวะทางสขภาพทท าใหเกดการเจบปวย ความเสยงทางพนธกรรมทเกดขน ไดแก

31 ประวตการสบบหร สภาวะทางสขภาพ ความผดปกตของสรระหรอโครงสรางของรางกาย การท าหนาทของรางกาย โรคหรอการไดรบบาดเจบจากพยาธสภาพของโรคจะสงผลตอการเบยงเบนทางสขภาพทงแบบเฉยบพลนและแบบเรอรง 3. ปจจยสภาพแวดลอม (environment domain) เปนสถานการณทมผลตอการรบรอาการทผานมา ปจจยตางๆ ทท าใหเกดอาการ ประกอบดวย สงแวดลอมทางกาย ไดแก แสง เสยง อณหภม สงแวดลอมทางสงคม ไดแก เครอขายทางสงคม ระบบสนบสนน และสงแวดลอมทางวฒนธรรม ไดแก ความเชอ การปฏบตของคนในชมชน

ปจจยทเกยวของกบความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากและภาวะอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง จากการทบทวนวรรณกรรมทผานมา พบวามปจจยทเกยวของกบความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากและภาวะหายใจล าบาก ประกอบดวย 3 ปจจย คอ ปจจยดานบคคล ปจจยดานสขภาพและการเจบปวย และปจจยดานสงแวดลอม ดงน 1. ปจจยดานบคคล 1.1 เพศ เปนปจจยทท าใหเกดการรบรทแตกตางเกยวกบการดแล การรกษา ซงมผลตอการเกดอาการหายใจล าบาก จากการศกษา ทพบวา อาการวตกกงวลและอาการซมเศราจะ ท าใหความถของการเกดอาการหายใจล าบากในผปวยโรคปอดอดกนเรอรงเพศหญง มากกวาผปวยโรคปอดอดกนเรอรงเพศชาย (Laurin et al., 2006; Nueman et al., 2006) ซงสอดคลองกบการศกษาความสมพนธทเกยวของกบระดบความรนแรงของโรคและอาการแสดงของระบบทางเดนหายใจ พบวา ผปวยโรคปอดอดกนเรอรงเพศชาย จะมอาการหายใจล าบากทรนแรงนอยกวาผปวยโรคปอดอดกนเรอรงเพศหญง (Voll-Aanerud, Eagan, Wentzel-Larson, Gulsvik, & Bakke, 2008) แตขดแยงกบการศกษาศกษาของว (Woo, 2000) ทพบวา อาการหายใจล าบากของผปวยทเปนโรคปอดอดกนเรอรงระหวางเพศหญงและเพศชายแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต นอกจากนการศกษาของจก (2549) พบวา ผปวยโรคปอดอดกนเรอรงทงเพศชายและเพศหญงมคะแนนของการการเกดอาการหายใจล าบาก การจดการอาการ ผลลพธดานสภาวะอารมณและผลลพธดานความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวนไมแตกตางกน และมความสอดคลองกบการศกษาของจอมและจก (2550) พบวา อาการหายใจล าบากในผปวยโรคปอดอดกนเรอรงไมไดเกยวของกบเพศของผปวย 1.2 อาย เนองจากอายทเพมมากขนของผปวยทเปนโรคปอดอดกนเรอรงจะท าใหอาการด าเนนของโรครนแรงขน จากการศกษาทผานมา พบวาผปวยโรคปอดอดกนเรอรงจะพบ

32 มากในกลมผปวยผใหญทมอายมากกวา 40 ป และกลมผสงอาย (เบญจมาศ, 2556; GOLD, 2015) และสอดคลองกบการศกษาของจอมและจก (2550) พบวา ความรนแรงของอาการหายใจล าบากเพมสงขนในกลมผปวยทมอายมากขน และการศกษาของเบญจมาศ (2556) พบวา ผปวยทเปนโรคปอดอดกนเรอรงทมอาย มากกวา 35-40 ป จะมความรนแรงของโรคทเพมขน ทงนเพราะผปวยทมอายนอยจะใหความส าคญในการดแลสขภาพมากกวาผปวยทมอายมาก (American Lung Association, 2003) นอกจากนการศกษาของจารณ (2544) พบวา ผปวยทมอายมากขนสามารถปรบตวและปฏบตกจกรรมไดตามวยของตนเอง เพอใหสามารถด าเนนชวตไดอยางปกต 1.3 ระดบการศกษา เปนแหลงการเรยนรทจะบคคลมความเขาใจเกยวกบเหตการณตางๆ และสามารถน าไปใชกบการด าเนนชวต จากการศกษาของจอมและจก (2550) พบวา ผปวยโรคปอดอดกนเรอรงทมระดบการศกษาต าจะมความรนแรงของโรคมากกวาผปวยโรคปอดอดกนเรอรงทมระดบการศกษาทสงกวา เพราะผทมการศกษาทดกวายอมมแนวทางในการเลอกการดสขภาพดกวาผทไดรบการศกษาทต ากวา 1.4 สภาพจตใจ พบวา ผปวยทเปนโรคปอดอดกนเรอรงจะมภาวะวตกกงวล และภาวะซมเศรา เกดความคบของใจจากขอจ ากดในการปฏบตกจกรรมในชวตประจ าวน จนท าใหผปวยเกดความสบสน หวาดกลว และไมสามารถเผชญกบปญหาตางๆในชวตได เพราะผปวยท ากจกรรมตางๆ แลวเกดอาการหายใจล าบาก เปนผลใหเกดความวตกกงวล จงท าใหการเกดอาการหายใจล าบากเพมขนตามมาดวย โดยผสงอายโรคปอดอดกนเรอรงมภาวะซมเศราสงถงรอยละ 40 (ดวงรตน, ละเอยด, จารวรรณ, วรตน, และเวทส, 2553) และยงพบอกวาอาการหายใจล าบาก ท าใหผปวยโรคปอดอดกนเรอรงมความวตกกงวล เกดความไมมนใจในตนเอง ไมกลาปฏบตกจกรรมตาง ๆ ในชวตประจ าวน เนองจากมความวตกกงวลวาจะเกดอาการหายใจล าบาก สงผลใหผปวยโรคปอดอดกนเรอรงมสมรรถนะการรบรของตนเองนอยลง (ชายชาญ, 2550) ซงสอดคลองกบการศกษาของเจนสเซนสและคณะ (Janssens et al., 2011) พบวา อาการหายใจล าบากทรนแรงขนมความสมพนธกบความวตกกงวลทเพมมากขน สวนภาวะซมเศราในผปวยโรคปอดอดกนเรอรง จะมภาวะซมเศรามากหรอนอยขนอยกบการเปลยนแปลงของรางกาย หรอการสญเสยหนาททางสงคม (Anderson, 1995) และจากการศกษา ยงพบวา สมรรถภาพการท างานของปอด และความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวน มความสมพนธและสามารถท านายภาวะซมเศราของผสงอายโรคปอดอดกนเรอรงอยางมนยส าคญทางสถต (จอม, จก, และลดดา, 2552) ซงมความสอดคลองกบการศกษาของโดนลสนและ คณะ (Donaldson et al., 2008) โดยพบวา ผปวยทมอาการก าเรบของโรคนอยจะมภาวะซมเศรานอยกวาผปวยทมอาการก าเรบ

33 2. ปจจยดานภาวะสขภาพและการเจบปวย 2.1 ระยะเวลาการเจบปวย เปนปจจยทท าใหผปวยโรคปอดอดกนเรอรงมอาการ หายใจล าบาก ซงสามารถอธบายดวยพยาธสภาพของโรค คอ ผปวยทเปนโรคปอดอดกนเรอรงจะมการเสอมสภาพของปอดเรอย ๆ และทวความรนแรงตามอายของผปวย จนท าใหเกดอาการหายใจล าบากทรนแรงมากขน (ทศพลและครรชต, 2551; ATS, 2004) 2.2 ความรนแรงของโรค ผปวยโรคปอดอดกนเรอรงจะมความรนแรงของโรคแตกตางกน ขนอยกบการไดรบจ านวนออกซเจนทแตกตางกน ดงนน อาการหายใจล าบากในผปวยโรคปอดอดกนเรอรงทมระดบความรนแรงมากจะมความถในการหายใจล าบากมากกวาผปวยโรคปอดอดกนเรอรงทมความรนแรงนอย (กาญจนา, 2551; ทศพลและครรชต, 2551) 2.3 คณลกษณะของอาการหายใจล าบาก การรบรอาการของผปวยโรคปอดอดกนเรอรงทแตกตางกน มความสมพนธกบอาการหายใจล าบากของผปวยแตละราย เชน ผปวยทมการรบรอาการหายใจล าบากเรวจะมอาการหายใจล าบากนอยกวาผปวยทมการรบรอาการหายใจล าบากชา (ดวงรตน, 2554) 3. ปจจยดานสงแวดลอม สามารถแบงไดเปน 2 สวน ดงน 3.1 สงแวดลอมทางกายภาพ ทท าใหผปวยโรคปอดอดกนเรอรงมอาการหายใจล าบาก เกดจากการไดรบมลพษทางอากาศ กาซ หรอจากควนตาง ๆ เชน ควนบหร เปนระยะเวลายาวนาน จนเกดพยาธสภาพทปอดและท าใหเนอปอดถกท าลายลงเรอยๆ ท าใหผปวยเกดอาการหายใจล าบาก (Spector, Connolly, & Carlson, 2007) สอดคลองกบการศกษาของสงวาล (2550) ท า การศกษาปจจยทเกยวของกบอาการก าเรบทสงผลใหผปวยมอาการหายใจล าบากในผปวยโรคปอดอดกนเรอรง ผลการศกษา พบวา มความสมพนธกบระยะเวลาการสบบหร 3.2 สงแวดลอมทางสงคม การสนบสนนของครอบครว สามารถใหผปวยมอาการหายใจล าบากลดลงได ซงสอดคลองกบการศกษาของจอมและจก (2550) พบวา ผปวยโรคปอดอดกนเรอรงทไดรบการสนบสนนทางสงคมจากครอบครวจะชวยใหผปวยสามารถ เผชญกบสถานการณเจบปวยไดด การสนบสนนทางสงคมจะท าใหลดการรบรความเครยดทมผลตออาการหายใจล าบากได ซงสอดคลองกบการศกษาเกยวกบการมแรงสนบสนนทางสงคม เชน การละหมาดรวมกน การอาน อลกรอาน การมกลมออกก าลงกายประเภทตาง ๆ การจดระบบเพอชวยเพอน โดยใหผ ปวยไดสอบถามหรอปรกษาผชวยชาญ การใหครอบครวมสวนรวมในการท ากจกรรม ประเมน และตดตาม (รสสคนธ, 2555; ปยมาลย, 2554; พรนภา, และคณะ, 2551; รสมาลน, 2550) นอกจากนสงทอสลามไดบญญตไววา การเอาใจใสตอครอบครว เครอญาต สนใจชวตของกนและกน เพอใหสมาชกในครอบครวพยายามอยางสดความสามารถทจะฟนฝาอปสรรค เพอน าบคคลใกลชดไปสทางทถกตอง

34 เชน การตดตาม ตกเตอนใหมการปรบเปลยนพฤตกรรมอยางตอเนอง (เพญนภา, 2555; สลมา, 2554) จากการอธบายขางตนสามารถสรปไดวา ปจจยทมผลกบความสามารถในการจดการ อาการหายใจล าบากและภาวะอาการหายใจล าบาก ประกอบดวย 3 ปจจย คอ ปจจยดานบคคล ไดแก จตใจและระดบการศกษา ปจจยดานภาวะสขภาพและการเจบปวย ไดแก ระยะเวลาของการเจบปวย ความรนแรงของโรค คณลกษณะการหายใจล าบาก และปจจยดานสงแวดลอม ไดแก สงแวดลอมทางกายภาพ และสงแวดลอมทางสงคม ทงหมดลวนเปนปจจยทกอใหเกดอาการหายใจล าบากในผปวยทเปนโรคปอดอดกนเรอรงทงสน หลกความเชอทางศาสนาอสลามเพอสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบาก ผทนบถอศาสนาอสลาม ตองมหลกการทส าคญทเปนพนฐานในการเรยนร เขาใจ และสามารถน ามาปฏบต เพอเปนแนวทางในการด าเนนชวต ดงน 1. หลกศรทธา หลกศรทธา (อมาน) เปนเสมอนหวใจหลกของการนบถอศาสนาอสลาม ซงมสลมทกคนจะละเวนไมได ส าหรบศาสนาอสลาม ถอวาการศรทธาตอพระเจามความส าคญเปนอยางยง เพราะความศรทธาจะน ามาซงคณคาในชวตและเกดความเชอในตนเองตามมา เนองจากมสงทยดมนอยางมนคง หากขาดความศรทธาบคคลจะเกดความทอถอยในการตอสชวต คณคาของชวตของคนไมอาจจะเกดขนหากขาดความศรทธา และเปนสงทชทางการทจะบรรลถงเปาหมายอนสงสงของอสลามโดยการยอมรบการศรทธาในชวตหลงความตาย และหลกศรทธาขออน ๆ หลกศรทธาม 6 ประการ (อสมาอลลตฟ, 2555; ยซฟและสภทร, 2551) ดงน 1.1 การศรทธาในอลลอฮ คอ การยอมรบและศรทธาอยางแทจรงตออลลอฮ ซงเปนพระเจาองคเดยว ไมมสงอนมาเทยบเทยมพระองคได ไมมการตงภาคตอพระองค ไมมการขอความชวยเหลอจากสงอน ๆ นอกเหนอจากพระองค ถงแมการชวยเหลอทเกดขนเกดจากความชวยเหลอจากมนษยดวยกน แตมนษยจงศรทธาวาความส าเรจหรอไมส าเรจอยทพระองค ผทเปนมสลมตองยอมรบในคณลกษณะของพระองค เชน พระองคทรงร ทรงเหน และทรงไดยนทกสงทกอยางทงทลบและทแจง ตลอดจนในจตใจของมนษยดวย ดงนนมสลมผทศรทธาตอพระองคอยางแทจรงจะ ตองคดดท าด เมอเผชญกบความทกขตางๆ จงมอบหมายและขอความชวยเหลอจากอลลอฮองคเดยวเทานน ส าหรบผปวยตองเชอวาโรคทตนเองก าลงประสบเปนความประสงคของอลลอฮ เพราะฉะนนผปวยตองหาวธการเพอจดการกบอาการหายใจล าบากทเกดขน เชน การรบประทานยา การรกษาอยาง

35 ตอเนอง การขอความชวยเหลอจากบคคลในครอบครว บคลากรดานสาธารณสข หรออกหลายๆวธทสามารถท าได รวมถงการขอพร เพอใหอลลอฮทรงตอบรบในสงทผปวยก าลงขอดอาร (ยซฟและสภทร, 2551) 1.2 การศรทธาในบรรดามาลาอกะห เปนบาวของพระเจาประเภทหนง ซงมคณสมบตแตกตางไปจากมนษย คอ ไมกน ไมดม ไมมเพศ ไมขดขนตอค าสงของอลลอฮ ทานมหนาทในการน าโองการจากอลลอฮมาถายทอดแกศาสดา บางทานท าหนาทในการบนทกความดความชวของมนษย บางทานท าหนาทในการถอดวญญาณออกจากรางของมนษย มสลมทกคนจะตองศรทธาวา มลาอกะหมจรง และจะท าใหมนษยกระท าแตความด ละเวนความชว เพราะเชอวาจะมมลาอกะหคอยบนทกการปฏบตของมนษยอยตลอดเวลา การจดการอาการหายใจล าบากถอเปนการท าด เพราะตงใจทจะท าใหสขภาพรางกายแขงแรง ปลอดจากโรค ดงนนมลาอกะหจงจะบนทกการจดการอาการทผปวยปฏบตวาเปนความดทถกกระท า (ยซฟ และสภทร, 2551) 1.3 การศรทธาในคมภรทงหลายของอลลอฮ คอ มสลมตองมความเชอและศรทธาในตนฉบบเดมของคมภรทถกประทานแกศาสดาคนกอนๆ ไดแก คมภรเตารอฮทรงประทานแก นบมซา (โมเศษ) คมภรอนญลทรงประทานแกทานนบอซา (เยซ) คมภรซาบรซงอลลอฮไดทรงประทานแกนบดาวด (เดวด) และตองยอมรบวาคมภรอลกรอาน เปนคมภรสดทายทอลลอฮประทานใหแกมนษยชาต โดยผานทานนบมฮ าหมด (ซ.ล) อสลามถอวาคมภรเลมสดทายถอวาคมภรทสมบรณทสด ซงกคอ อลกรอาน เพราะมความตอเนองและสรปยอดคมภรอนๆ ถอเปนธรรมนญสงสดของมสลมทไดรบการประทานจากอลลอฮ ผานศาสดามอมหมด เพอน ามาประกาศใชตอมวลมนษย การทผปวยน าบทบญญตในศาสนามาใชควบคกบการจดการอาการ กลาวคอ การอานอล-กรอาน และสามารถแปลความหมายจากสงทบญญตไวมาใชควบคกบการจดการอาการ เชน เรองยารกษาโรคทมาพรอมกบโรค เพอน ามาประยกตใชกบอาการของโรคทด าเนนอย วาตองไดรบการรกษาควบคกนไป ไมขาดการตดตอ มความต งใจทจะรกษา เพอใหลดอาการหายใจล าบากตอไป (ยซฟ และสภทร, 2551; ด ารง, 2548) 1.4 การศรทธาในบรรดาศาสนฑตของอลลอฮ คอ มสลมตองศรทธาวาอลลอฮทรงเลอกบคคลในหมมนษยชาตใหเปนผสอสารและน าบทบญญตของพระองคเพอน ามาสงสอนแกมนษยทกยคทกสมย มสลมตองยกยองและใหเกยรตแกบรรดาศาสดาตาง ๆ ตงแต นบอาดม ซงเปนมนษยคนแรกจนถงมฮมหมด ซงเปนศาสดาคนสดทาย รวมทงหมด 25 ทาน บรรดาศาสดาจะมหนาทในการเชญชวนมนษยใหรจกอลลออและด าเนนชวตตามค าสอนของอลลอฮ (อบนกอยยม, 2548)

36 1.5 การศรทธาในวนปรโลกหรอวนแหงการฟนคนชพ (วนกยามะฮ) คอ มนษย ตองศรทธาโลกนเปนโลกแหงการทดลองไมจรง ตองมวนแตกสลาย ทกสงทกอยางดบสนทงหมด เหลอเพยงแตอลลออเทานน แลวมนษยกจะเกดขนอกครง เพอมารบค าพพากษา (เสาวนย, 2535) การกระท าทกอยางของมนษยจะไมมวนสญหาย ตองมการตอบแทนทงความดและความชว ดงนนมนษยจงตองมความระมดระวงในการด าเนนชวต ไมประพฤตสงทไมด ความศรทธาในโลกหนาจะท าใหจตใจมนษยไมยดตดหรอวตกกงวลกบสงทจะเกดขนในโลกน เพราะโลกนเปนสถานทชวคราวและความตายเปนสะพานไปสโลกอนถาวร (อสมาอลลตฟ, 2555) ผปวยตองศรทธาวาการจดการอาการทก าลงปฏบตอยเปนความดอยางหนงทจะน าพาไปสโลกหนา ถงแมวาการจดการอาการจะไมประสบผลส าเรจทกครง หรอความตายอาจจะมาพรากกอนวยอนควร แตความดทท าจะไมสญหาย เพราะในวนทมวลมนษยฟนคนชพนนกจะถกไตสวนถงความดและความชวทเคยประพฤตในโลกปจจบนไปถงวนอรต (วนสนโลก) 1.6 การศรทธาในการก าหนดสภาวะของอลลอฮ คอ การศรทธาวา สรรพสงทงหลายในสากลโลกนเกดมาได เพราะการด าเนนตามกฎเกณฑของอลลอฮผเดยวเทานน สามารถแบงไดเปน 2 ลกษณะ ดงน 1) กฎทตายตว คอ ทกอยางด าเนนไปตามความประสงคของอลลอฮ เชน การก าเนด รปรางหนาตา การโคจรของดวงดาว การแปรปรวนของดนฟา อากาศ เปนตน 2) กฎทไมตายตว คอ ความสมพนธระหวางเหตและผล ซงอยในดลพนจของมนษยในการเลอกใชสตปญญาในการปฏบต (อตฎร/52: 21 อางตาม มรวาน, ม.ป.ป.) ผปวยตองศรทธาตอกฎสภาวะท อลลออฮก าหนด คอ โรคทประสบอย ซงเปนกฎตายตวทอลลอฮก าหนด แตผปวยสามารถจดการกบอาการตามสต ปญญาทไดรบมาจากการประทานของอลลอฮ การรบร ประสบการณทผานมา และผลลพธทเกดขนหลงจากมการจดการอาการ ซงถอวาเปนกฏไมตายตวทมนษยสามารถปฏบตได (อสมาเอลลตฟ, 2555; ยซฟและสภทร, 2551) ดงนน ผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรงจงควรน าหลกศรทธาทง 6 ประการ นมาใชควบคกบการด าเนนชวต และการจดการอาการหายใจล าบากท เกดขนในชวตประจ าวน เพราะการศรทธานถอเปนสงส าคญทจะท าใหผปวยมความเขมแขง มความสงบ และอดทนตอการเผชญกบปญหาและอปสรรคทงปวงทเกดขน รวมทงยงเปนบททดสอบ ทเปนเกราะปองกนตนเองไมใหบคคลกระท าความชวอกดวย 2. หลกปฏบต มสลมทสมบรณตองประกอบดวยโครงสราง 2 สวน คอ หลกศรทธา และหลกปฏบต ซงหลกปฏบตเปนพนฐานในการด าเนนชวต โดยมวธการปฏบตดงน

37 2.1 การปฏญาณตน เปนการแสดงถงการศรทธาตออลลอฮและทานศาสดาซงเปนศาสนฑตของพระองค ดวยประโยคทวา “ลาอลลาฮะอลลลลอฮ” คอ ไมมพระเจาอนใดนอกจากอลลอฮ และ “มฮมมะดรรอสลลลลอฮ” เปนการยอมรบในกฎเกณฑและหลกการตางๆ ในศาสนาอสลาม มสลมจะไมตงภาคหรอน าสงอนใดมาเทยบเทยมอลลอฮ และพรอมปฏบตตามค าสงสอนของ อลลอฮและรอสลหรอทานนบมฮ าหมดศอลฯ ทกประการ ซงการปฏญาณตน 2 ประโยคน ถอเปนการประกาศตนวาเปนมสลม (ด ารง, 2548) และน าเอาอสลามมาเปนการด าเนนชวต นอกจากนการกลาวปฏญาณตนยงเปนคตหรอขอคดทคอยเตอนใจใหมสลมประพฤตตนอยในกรอบแหงความดงาม ตามแนวทางของอลลอฮ และชวยสรางความเชอมนวาเขาไมไดอยคนเดยว แตมพระเจาคอยดแลและอย ขาง ๆ พรอมจะชแนะแนวทางปฏบตทถกตองใหแกพวกเขาอยเสมอ การระลกถงพระเจาโดยการปฏญาณตนจงเปนวธการสรางเสรมสขภาพจตอกวธหนงทมสลมทวโลกถอปฏบตได (ยซฟและสภทร, 2551) 2.2 การด ารงการนมาซหรอการละหมาด 5 เวลา การท านมาซเปนการแสดงถงความเคารพ และการย าเกรงตออลลอฮ ผทนมาซตองเปนผทมจตใจทสงบมงตรงตออลลอฮ ซงถอเปนหนาทของมสลมทกคนทงชาย และหญงทตองถอปฏบตจนวาระสดทายของชวต ส าหรบเพศหญงเรมมประจ าเดอน หรอมอายครบ 15 ปบรบรณ (สดารตนและคณะ, 2549) โดยเวลานมาซมทงหมด 5 เวลา ดงน 1) เวลาย ารง เรยกวาซบฮ ปฏบต 2 รอกาอต 2) เวลากลางวน เรยกวา ดฮร ปฏบต 4 รอกาอต 3) เวลาเยน เรยกวา อสร ปฏบต 4 รอกาอต 4) เวลาพลบค า เรยกวา มฆรบ ปฏบต 3 รอกาอต 5) เวลากลางคน เรยกวา อซา ปฏบต 4 รอกาอต (ด ารง, 2548) การนมาซนอกจากจะไดรบผลบญจากอลลอฮแลว ยงเปนการฝกคณธรรม ตาง ๆ ทมผลตอสภาพจตใจ เพราะเปนการแสดงถงความเคารพ การขอบคณอลลอฮ ทงทางดานรางกายและจตใจ ถอเปนการขดเกลาจตใจตนเองใหใสสะอาดอยเสมอ เปนการฝกการเอาชนะใจตนเอง ไมใหมอารมณใฝต า ฝกความหนกแนน ความอดทน และเปนการสรางพลงใจใหเขมแขง และชวยลดความเครยดทเกดขนได เนองจากการประกอบพธกรรมนมาซจะตองมการเปลยนแปลงทาทาง การยน การกมในลกษณะเดยวกนกบการบรหารรางกาย ชวยยดและผอนคลายกลามเนอทตงเครยด นอกจากนผทจะท าการนมาซตองมสมาธ ในการอาน และฟงบทบญญตจากคมภรอลกรอาน ซงเปนวจนะของอลลอฮทมความไพเราะ ในขณะอานจะชวยท าใหผทอานไดคดถงการท าความดและละเวนความชว รวมทงการประพฤตด ซงจะกอใหเกดผลดตอสขภาพจตและจตวญญาณของผปวยเปนผลใหเกดการลดอาการหายใจล าบากได 2.3 การถอศลอด คอ การงดเวนจากการบรโภค การดม การรวมสงวาส การรกษาอวยวะทกสวนใหพนจากความชว ทงทางดานกายกรรม วจกรรม และมโกรรม ตงแตแสงอรณขน

38 จนกระทงหมดแสง (ยซฟและสภทร, 2551; ด ารง, 2548) โดยมการปฏบตในชวงเดอนรอมฎอน หรอเดอนเกาของเดอนอสลามทกป การถอศลอดเปนอกกจกรรมทเปนการเชอฟงอลลอฮ และเปนการบงคบมสลมทบรรลศาสนภาวะ มสตสมปชญญะ มสขภาพรางกายทสมบรณแขงแรง แตผทไดรบการยกเวนไมตองถอศลอด ไดแก 1) เดกทยงไมบรรลศาสนภาวะ 2) คนทขาดสตสมปชญญะ 3) คนชราทมปญหาดานสขภาพ 4) ผปวยเรอรงทแพทยวนจฉยวารกษาไมหาย หรอผปวยโรคทวไปแตอยในสภาพปกต 5) หญงมครรภและแมลกออนใหนมทารก 6) อยในระหวางการเดนทาง ซงมความล าบากในการถอศลอด และ 7) บคคลทท างานหนก ขนอยกบดลยพนจของบคคลนน ๆ วาจะสามารถถอศลอดไดหรอไม โดยไมหลอกตนเองและพระเจา การถอศลอดในอสลามเปนการละเวนการกนอาหาร ดมน า แมแตการลบไลดวยของหอม และการประกอบการใดๆ อนเปนกเลส ตงแตเชามดจนถงตะวนตกดน (เสฐยร, 2542) การถอศลอดเปนการสรางเสรมสขภาพจตอยางหนงตามแนวทางอสลาม เพราะเปนการฝกจตใจในการควบคมอารมณตางๆ ใหระงบ รก โลภ โกรธ หลง อจฉารษยา รวมทงตณหาตางๆ เมอผปวยสามารถจดการกบอารมณตางๆทกลาวมาทงหมดได จะเปนผลใหผปวยสามารถลดภาวะอาการหายใจล าบากไดเชนกน 2.4 การบรจาคซะกาต ค าวา ซะกาต มาจากภาษาอาหรบ หมายถง การเพมทว การท าใหบรสทธหรอการขดเกลาจตใจ เปนทรพยสนทตองแบงออกมาจากบรรดาทรพยสนทเราเปนเจาของกรรมสทธ เพอน าไปบรจาคแกผมสทธไดรบสวนแบงตามทศาสนาก าหนดไว ถอเปนหนาทบงคบมสลมทกคนตามหลกเกณฑ การจายซะกาตเปนการช าระจตใจใหบรสทธปราศจากกเลส คอ ความตระหน (เสฐยร, 2542) และเปนหลกปฏบตขอหนงในหลกปฏบตทมสลมตองปฏบต ในรอบ 1 ป เปนความสมพนธทมนษยมการชวยเหลอซงกนและกน คนทมความสามารถในการจายซะกาตไดนนจะมจตใจทปตสข กลาวคอ เขาไดเลงเหนถงความล าบากของบคคลอนทมมากกวา ซงจะท าใหเขารสกมความทกและความกงวลดลง (ยซฟและสภทร, 2551) 2.5 การท าฮจญ หรอการประกอบพธฮจญ เปนการแสวงบญ ณ สถานทศกดสทธ ทเรยกวา กะฮบะฮแหงนครมกกะฮ ประเทศซาอดอาระเบย เปนหนาทของมสลมผทมสตสมปชญญะบรบรณ รางกายแขงแรง และมคาใชจายเพยงพอในการประกอบพธฮจญใหฝกท าอยางนอยครงหนงในชวต โดยมตองมหนสนและสรางความล าบากแกคนในครอบครว (เสาวนย, 2535) ในการไปประกอบพธฮจญมสลมตองประพฤตมนในกฎเหลาน ไดแก 1) เวนจากการกอววาท 2) อดทนตอการผรสวาท 3) มความโอบออมอาร 4) มไมตรตอพรรคพวกทมาแสวงบญดวยกน 5) มการท าบญใหทานตลอดทาง (เสาวนย, 2535) โดยชวงของการประกอบพธฮจญเปนชวงของการช าระจตใจใหสะอาดบรสทธ และเปนหลกการทตองการทดสอบความเสยสละ ความอดทน เชน ทรพยสน ความสะดวกของมสลม

39 และยงชวยใหมสลมทวโลกไดพบปะสงสรรค เปนการสรางความเสมอภาค ภราดรภาพ และความเปนเอกภพของอลลอฮ (เสาวนย, 2535) 3. หลกคณธรรม หลกคณธรรมเปนคณธรรมแสดงถงพฤตกรรมทดงาม หรอทเรยกกนวา อหซานของอสลามประกอบดวย 3.1 จรยธรรมตออลลอฮ คอ การเคารพภกดตออลลอฮ การปฏบตตามค าบญชาตออลลอฮ กระท าตนใหหางไกลจากสงทพระองคหามดวยความบรสทธใจ 3.2 จรยธรรมตอทานศาสดา คอ การแสดงออกถงความเคารพตอทาน โดยการฟง ค าตกเตอนของทานแลวน าไปปฏบต 3.3 จรยธรรมตอบคคล ซงผทเปนอสลามตองมหนาท ดงน 3.3.1 หนาทของสาม ภรรยา โดยสามจะตองเลยงดภรรยาและลกๆ ใหมความมนคง และปลอดภยตลอดจนมชวตทด มความสข (เสาวนย, 2535) สวนภรรยามหนาทดแลทรพยสนและลก ๆ ของสาม สนองความตองการของสาม รกษาเกยรตยศ ชอเสยงของสาม แนะน าซงกนและกนในการท าความด และปรกษาหารอในการเลยงดลก (มาน, 2544) 3.3.2 หนาทของพอแมทมตอลกนน นอกจากอาหาร เครองนงหม การให การศกษา และใหอาชพทดแกลกแลว อสลามยงก าหนดใหพอแม ใหความรก ความอบอน ความใกลชด การอบรมสงสอน และปฏบตตนเปนแบบอยางทดแกลก ยดถอแนวปฏบตของศาสนาอสลามในการเสรมสรางใหมความประพฤต และการปฏบตทถกตองอยในศลธรรมอนด 3.3.3 หนาทของลกทมตอพอแม อสลามใหความส าคญในการท าความดตอพอแมเปนอนดบรองลงมาจากการเคารพตออลลอฮ (มาน, 2544) ลกตองปฏบตตอพอแมดวยความเคารพ และออนโยน ทงตอนทมชวตอยและเสยชวตไปแลว กลาวคอ ภายหลงพอแมเสยชวต ลกตองท าการนมาซเพอขออภยโทษแกพอแม 3.3.4 หนาทในการปฏบตตอผใหญและผนอย อสลามใหความส าคญในการใหเกยรตตอผใหญ และผนอย มสลมทดตองไมประพฤตตนทเปนการไมใหเกยรตตอบคคลอน 3.3.5 หนาทตอญาต เพอนบาน และผอน อสลามถอวามสลมเปนพนองกน ดงนนจงใหเสรมสรางความสมพนธระหวางเครอญาต หามตดขาดญาตพนอง ผใดทตดขาดญาตพนอง อลลอฮจะตดขาดผนน (มาน, 2544) 4. มารยาทในการใชชวตประจ าวน เชน การกลาวถอยค า การรบประทานอาหาร การนงในทชมชน การตอนรบบคคลอน เปนตน

40 หลกศรทธา หลกปฏบต และหลกคณธรรมของศาสนามผลตอจตใจ ใน 4 ลกษณะ คอ 1. ความสบายใจ คอ เมอบคคลรสกสบายใจ บคคลจะพงพาพระเจาในการคนหาการคนหาความสขสบาย ความรก และการคนหาความหมายของชวต 2. การสรางเครอขายทางจตใจ เมอบคคลเกดภาวะวกฤตทางจตใจ บคคลมกจะเชอวาอ านาจเหนอธรรมชาตเปนผทสามารถแกปญหาได และสามารถแนะแนวทางในการแกปญหาได และมกจะตดตอกบอ านาจเหลานนดวยการสวดมนต ท าใหมความหวง มแหลงชวยเหลอทางจตใจ เพมความเขมแขงภายในจตใจ และลดความรสกโดดเดยว 3. การควบคม เมอบคคลไมสามารถควบคมตนเองและสถานการณตาง ๆ ได บคคลจะแสวงหาอ านาจหรอสงทยงใหญกวา เพอมาควบคม โดยจะคดถงอ านาจเหนอธรรมชาตเพอท าใหรสกวามผทสามารถควบคมสถานการณได 4. การเชอมโยง เนองจากระบบศาสนาจะชวยใหเกดความสนทสนมระหวางกนในผทมความเชอเหมอนกน กอใหเกดแหลงสนบสนนทางสงคม ซงจะชวยลดความรสกโดดเดยว โดยเฉพาะอยางยงในสงคมมสลม ทถอวามสลมเปนพนองกน ดงนน มสลมจะมความรสกเหนใจและเกดความรสกรวมตอพนองมสลมทไดรบความล าบาก และตกทกขยากได หลกศรทธา หลกปฏบต และหลกคณธรรม ทกลาวมาขางตน เปนสวนหนงทจะท าใหผทนบถอศาสนาอสลามมจตใจทดงาม ประพฤตด ทงกาย และใจ สงผลตอการสภาพจตใจทดมผลใหเกดการจดการกบอาการทเกดขนในชวตประจ าวนได เชน ผปวยทเปนโรคปอดอดกนเรอรงทมสขภาพจตทด รางกายทสมบรณแขงแรง กจะมการควบคมทด การจดการทด ลดปญหาการเกดอาการหายใจล าบากได การประยกตใชแนวคดวถอสลามในการจดการอาการหายใจล าบาก การจดการอาการหายใจล าบากเปนสงส าคญส าหรบผปวยทเปนโรคปอดอดกนเรอรง ผปวยตองมการจดการกบอาการอยางตอเนอง เพอใหเกดประสทธภาพในการจดการอาการหายใจล าบากและลดผลกระทบทอาจจะเกดจากโรคปอดอดกนเรอรงไดในระยะยาว เพอใหสขภาพรางกายมความสมบรณมากทสด ดงความตองการของผทนบถอศาสนาอสลามตองการ คอ การมสขภาพดถอเปนสงทโปรดปรานของอลลอฮ (นอมต) อยางหนงของอลลอฮ และทานนบมฮมหมด (ซ.ล) ไดกลาวไว “แทจรงทานมหนาทในการดแลสขภาพของทาน” เพราะการดแลสขภาพใหแขงแรงเปนสงส าคญส าหรบมสลมทกคน การดแลสขภาพถอเปนวาญบ (ตองท า) มสลมทกคนตองท าความด

41 เพออลลอฮ อลลอฮจะตอบแทนผลบญใหไดเขาสวรรค ดงนน การดแลสขภาพอยางสม าเสมอและตอเนองจะสงผลใหสขภาพรางกายสมบรณ แขงแรง จงเปนหนาทของมสลมทจะตองมความส านกในคณคาและแสดงความภกดทมตออลลอฮ ดวยการด ารงรกษาความโปรดปราณนนไวอยางดทสด (ศนยประสานงานภาคใต แผนงานสรางเสรมสขภาวะมสลมไทย, 2549) โดยมแนวคดวถอสลามทน ามาประยกตกบการจดการอาการหายใจล าบาก ดงน 1. การเนยต (การตงเจตนา) เปนฐานส าคญในการงานตาง ๆ ทงนเนองจากการงานของมนษยจะถกตอบรบหรอไมนนขนอยกบการตงใจ ผใดทประกอบการงานใด ๆ ดวยใจทบรสทธ หวงในความโปรดปรานจากอลลอฮองคเดยว (อสมาอลลตฟ, 2555; มาหะมะ, 2552) และตรงกบค าสอนของทานนบแลว แนนอนการงานนนจะถกตอบรบจากพระองค ในทางกลบกนใครกตามทหนเหไปยงเปาหมายอนนอกจากพระองค หรอตงภาคกบพระองคแลว การงานนนจะถกปฏเสธ และนนเปนการขาดทนทใหญหลวง ดงค ากลาว จากอะมรลมอมนน อบหฟศ อมร บน อลคอตฏอบ เราะฎยลลอฮอะนฮ ทวา ขาพเจาไดยน ทานรสลลลอฮ ศอลลลลอฮ อะลยฮ วะสลลม กลาววา “แทจรงทกๆ การงานจะขนอยกบการตงเจตนา และแทจรงทกๆคนจะไดรบ (การตอบแทน) ตามทเขาไดเจตนาไว ดงนนผใดท การอพยพของเขามเจตนาเพอ (แสวงหาความโปรดปรานจาก) อลลอฮและรสลของพระองค การอพยพของเขากจะกลบไปส (ความโปรดปรานของ) อลลอฮและรสลของพระองค และผใดทการอพยพของเขามเจตนาเพอ (ผลประโยชน) ทางโลกทเขาจะไดรบ หรอเพอหญงนางหนงทเขาหวงจะแตงงานดวย การอพยพของเขากจะกลบคนสสงทเขาไดอพยพไป (จะถกพจารณาตามทเขาไดตงเจตนาไว)” (สเราะฮ อลอะอรอฟ 29, อลบยยนะฮ 5) โดยการเนยตมเงอนไข ดงน 1.1 เนยตหรอเจตนาเปนเงอนไขทจะระบวาการงานจะถกรบหรอถกปฏเสธ 1.2 การประกอบอบาดะฮใด ๆ จะไมไดรบการตอบแทนผลบญ หากปราศจากการตงเจตนา (เนยต) ทบรสทธเพออลลอฮ 1.3 เวลาส าหรบการตงเจตนา คอ เวลาเรมตนของอบาดะฮ และสถานทของมนคอในจตใจ ไมใชค าพดทกลาวออกจากปาก 1.4 การมเจตนาทบรสทธเพยงเพออลลอฮเปนสงทจ าเปนส าหรบทกๆการท าดและการประกอบอบาดะฮ 1.5 มอมนแตละคนจะไดรบการตอบแทนผลบญตามสภาพของเจตนาทเขาไดเจตนาไว

42 1.6 ทก ๆ การกระท าทเปนประโยชนและเปนทอนมต เมอถกปฏบตพรอมกบมเจตนาเพอแสวงหาความโปรดปรานจากอลลอฮ การกระท านนกจะกลายเปนสวนหนงของอบาดะฮทผลบญตอบแทน 1.7 การตงเจตนาจะเปนเครองแยกแยะระหวางการกระท าทเปนอบาดะฮกบการกระท าทเปนปกตวสย 1.8 หะดษขางตนบงชวา เนยตหรอเจตนาเปนสาขาหนงของอมาน เพราะมนเปนการกระท าของจตใจ เพราะอมานในความหมายของอะฮลสสนนะฮ วลญะมาอะฮ หมายถง การเชอมนในจตใจ การกลาวขานดวยปาก และการปฏบตดวยอวยวะสวนอนๆ ” ดงนน การเนยต เปนการตงเจตนาเพอประกอบกจการตาง ๆ ในการด าเนนชวตประจ าวนของมนษย การเนยต ตองบรสทธใจถงจะไดรบการตอบแทนจากอลลอฮ ในโปรแกรมนผวจยใชวธการเนยต ในขนตอนการรวมกนวางแผนและปฏบตกจกรรมในโปรแกรม เพอการจดการอาการหายใจล าบากใหผปวยมการเจตนาทด ท งทางใจ และกาย เพอหวงผลตอบแทนจากอลลอฮ 2. การปฏบตศาสนกจ หมายถง การปฏบตศาสนกจตาง ๆ เชน การละหมาด หรอการนมาส ทง 5 เวลา ถอเปนการเขาเฝาอลลอฮ โดยผทจะปฏบตศาสนกจตองมสมาธ มจตใจทสงบ และตองร าลกถงอลลอฮ (ซบ.) โดยพบวาการล าหมาด (นมาซ) มประโยชนทางการแพทย (อสมาอลลตฟ, 2555) ดงน 2.1 การสยดหรอการหมอบกราบตออลลอฮ ไมนอยกวา 90 ครง จะท าใหเลอดไหลไปยงสมอง สงผลใหสมองทมสขภาพด และการไหลเวยนของเลอดขณะสยดจะท าใหเลอดจ านวนมากจะไปเลยงบรเวณหนา ชวยปองกนการเกดโรค chilblain อกดวย 2.2 จะมการไหลเวยนภายในของ sinuses ในชองจมก และปองกนการเกดมการตดเชอของโพรงจมก 2.3 จากปกตการหายใจเอาอากาศ 2 ใน 3 สวนของปอดออกมา แตระหวางการสยดจะท าให abdominal visra ไปกดกระบงลมและกระบงลมจะไปกดสวนลางของปอด เมอหายใจเขา จะท าใหสวน 1 ใน 3 ทคางอยในปอดออกมา สงผลใหปอดมความแขงแรง 2.4 การสยด venes return จะเพมขน จงมโอกาสเปนโรค ไสเลอนนอยลง 2.5 การนงลงแลวเมอลกขนทต าแหนงเดมน าหนกจะอยทสวนลางของเทา กลามเนอนองและ ตนขาจะถกกระตน ท าใหการไหลเวยนของเลอดไปยงสวนลางของรางกาย 2.6 ทาเชน ยนตรง ยนโคงตว หมอบ เมอขอกระดกสนหลงถกเปลยนทา ท าใหลดการเกดโรคทขอกระดกของกระดกสนหลง

43 2.7 การเคลอนไหวอยางมจงหวะ เชน การโคง การกม การกราบ การยน และนง ในระยะเวลาทเหมาะสม จะท าใหกลามเนอมการยดเหยยด สงผลใหรสกผอนคลาย ดงนน การละหมาด มประโยชนทางการแพทยหลายอยาง เชน การกระตนระบบไหลเวยนเลอด การกระตนอากาศในปอด โรคเกยวกบกลามเนอ และการผอนคลาย การละหมาดจงเปนสงทตองปฏบตอยางละเลยไมได เพราะเปนสงทมประโยชนทางจตวญญาณและรางกาย การศกษาครงนผวจยใชวธการใหความรเรองประโยชนของการการละหมาด เพอการจดการอาการหายใจล าบากตามบรบททผปวยยดถอและปฏบต 3. การอานอลกรอาน เปนหลกศรทธาอกขอหนงทผทนบถอศาสนาอสลามตองยดถอ เพราะอลกรอานเปนธรรมนญของชวต เปนสงทอลลออประทานลงมาใหแกบาวผภกดตอพระองค นอกจากนยงมอลฮาดษ คอ การปฏบตและการพด หรอกลาวของทานนบมฮมหมด (ซล.) ซงมสลมทกคนพงปฏบตตาม จากการศกษาของรอฮานา (2552) พบวา เนอหาในอลกรอานมผลตอความเครยดในผปวย ดงน (1) ดอารทกลาวถงความอดทน (2) ดอารทกลาวถงความเมตตาคมครอง (3) ดอารทกลาวถงการขอบคณ และ (4) ดอารทร าลกตออลลอฮ ซงมเนอหา ดงน 3.1 ดอารทกลาวถงความอดทน ในอลกรอานซเราะฮยาซน โองการท 45: (36:45) ในเนอหากลาวถงผทศรทธาตออลลอฮฮตองมความอดทนตอสงทอลลอฮไดทรงก าหนด ไมวาจะทกขสข หรอจากการเจบปวยทเกดขน ผทอดทน ถอวาเปนผทศรทธาตออลลอฮอยางสมบรณ การไดอานซเราะฮนจะท าใหผอานมความหวงในการตอสกบความทกขยาก เกดการผอนคลายจากปญหาทเกดขน เปนผลใหสามารถลดความเครยดได 3.2 ดอารทกลาวถงความเมตตาคมครอง ในอลกรอานซเราะฮอตเตาบะฮ โองการท 128: (36:128) ในเนอหากลาวถง การเจบปวยเปนความเมตตาของอลลอฮ (ซบ.) จงเปนโอกาสทจะท าใหผทเปนมสลมไดวงวอนขอความเมตตาจากอลลอฮ เพอทรงอภยโทษในการท าความผดตางๆ ทผานมา รวมถงการขอใหพระองคทรงบรรเทาการเจบปวย และความทกขทเกดขน ผทขอดอารจะรสกผอนคลายจากความเครยดลงได 3.3 ดอารทกลาวถงการขอบคณ ในอลกรอาน โองการท 29: (36:29) ความย าเกรงตออลลอฮ จะปองกนการโกรธกรวจากพระองค ดงนน ผทศรทธาในกฎสภาวการณทอลลอฮก าหนด จะตองยอมรบโดยไมมขอโตแยงใดๆ ดงนนผทเปนมสลมตองยอมรบและพอใจในสงทอลลอฮทรงก าหนดทกประการ การอานโองการนจะท าใหผอานเกดความสบายใจเมอรวาการย าเกรงตอพระองค เปนเกราะปองกนไมใหพระองคทรงโกรธกรว 3.4 ดอารทร าลกตออลลอฮ การอานบทซกรลลอฮ เปนกลาวสรรเสรญ และการขอบคณพระองค จะท าใหผอานมสมาธ เกดความสขม รอบคอบ เพราะเปนการใกลชดพระองค

44 ผอานจะนกถงแตอลลอฮองคเดยวเทานน เพราะอลลอฮจะเปนทพงของมวลมนษยและสรรพสงในโลก จะท าใหผทอานมทพงทางใจ เกดความอบอนทางใจ จนท าใหลดความเครยดได ดงนน ผทศรทธาตออลลอฮตองยอมรบในกฎสภาวการณของพระองค ไมวาจะ เปนเรองทกข และสข ความเครยดกเปนทกขอยางหนงทอลลออทรงทดสอบ ผทย าเกรงตออลลอฮตองจ านนในสงทพระองคก าหนด ดงนน การร าลกถงอลลอฮ และการมอบหมายตออลลอฮเปนผทศรทธาอยางสมบรณ และอานอลกรอานเปนหลกศรทธาทผทเปนมสลมตองศรทธา ในอลกรอานจะมโองการตางๆ เพอใหมวลมนษยไดใกลชดกบอลลอฮ ขอความเมตตาจากอลลอฮ ขออภยโทษจากอลลอฮ มความยดมนในอลลอฮ ท าใหมความใกลชดพระองค จะท าใหบคคลมความอบอนทางใจ ไมเกดความโดดเดยว เพราะมสงทยดเหนยวทางใจ จนท าใหสามารถจดการกบความเครยดได 4. อาหารและโภชนการ อลลอฮสรางมนษยและใหด ารงชวตดวยอาหารการกน และทรงบญญตเกยวกบอาหารการกน เชน ใหรบประทานในสงทด พอประมาณ ไมฟมเฟอย ไมเกนขอบเขตความพอด แตการรบประทานอาหารทถกตองตามหลกศาสนาอสลามนนตองเปนอาหารทฮาลาล (เปนอาหารทอนมต) และเปนอาหารทตอยยบน (อาหารทมคณคาทางโภชนาการ) ดงรายละเอยด ดงน 4.1 อาหารฮาลาล (เปนทอนมต) อาหารทฮาลาลจะชวยสรางเนอเยอตาง ๆ จะมสวนในการเสรมสรางจตวญาณทบรสทธ ซงแตกตางจากอาหารฮารอม (เปนทตองหาม) เมอเขาสรางกายแลวจะสงผลตอการปฏบตศาสนกจ จะท าใหมการแปดเปอนถงขนไมไดรบการตอบรบจาก อลลอฮ (ยซฟและสภทร, 2551) ดงนนผปวยจงตองรบประทานอาหารทถกตองตามหลกทศาสนาก าหนด คอ เปนอาหารทสะอาด ไมปนเปอน และผานกรรมวธตามหลกศาสนา เพอใหเกดการพฒนาการดานจตใจและรางกายตอไป 4.2 อาหารตอยยบน (อาหารทมคณคาทางโภชนาการ) ผปวยควรเลอกอาหารททมความเหมาะสมกบสภาพความเจบปวยของตนเอง เพอใหรางกายมความสมบรณแขงแรง (ยซฟและสภทร, 2551) ดงนน การรบประทานอาหารตามหลกศาสนาอสลามจะชวยลดอาการหายใจล าบากได เพราะเปนการรบประทานอาหารแตพอด ไมมากเกนไป จนท าใหเกดอาการแนนทอง ซงจะไปกดกระบงลมท าใหเกดอาการหายใจล าบาก หรอการรบประทานอาหารทมการจ ากดจ าพวกแปง รบประทานอาหารทมใยอาหาร ยอยงาย จะชวยลดอาการหายใจล าบากไดดขน

45 โปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง จากการทบทวนวรรณกรรมและเอกสารวจยทเกยวของสวนใหญเปนงานวจยกงทดลอง มการออกแบบใหมกลมควบคมและกลมทดลอง โดยมตวแปรตนเปนรปแบบการทดลอง และตวแปรตาม คอ ภาวะหายใจล าบาก การลดอาการหายใจล าบาก ประกอบดวย ผลการสงเสรมการจดการกบอาการหายใจล าบากตอการปฏบตกจวตรประจ าวนในผปวยโรคปอดอดกนเรอรงในโรงพยาบาลมวงไข จงหวดแพร (วรางคณา, 2552) (หลกฐานระดบ 3.1) เปนการศกษาเพอเปรยบเทยบการปฏบตกจวตรประจ าวนของผปวยปอดอดกนเรอรงทไดรบการสงเสรมการจดการกบอาการหายใจล าบาก โดยมแผนการสงเสรมการจดการกบอาการหายใจล าบาก คอ (1) มการพดคยแลกเปลยนประสบการณ (2) การใหผปวยประเมนประสบการณการมอาการหายใจล าบากของตนเอง (3) การให ผปวยประเมนอาการมอาการหายใจล าบากของตนเอง (4) การฝกทกษะการปฏบตในเรองตางๆ เกยวกบการจดการอาการหายใจล าบาก (5) การมเครองมอทใชในการรวบรวมขอมล (แบบบนทกขอมลสวนบคคลของผปวย/แบบสอบถามการปฏบตกจวตรประจ าวน) ผลการศกษา พบวา กลมทไดรบการสงเสรมการจดการกบอาการหายใจล าบาก ทสามารถปฏบตกจวตรประจ าวนดกวากลมทไดรบการดแลตามปกต ดงนน สามารถสรปไดวา ผปวยทมการประเมนอาการหายใจล าบากของตนเองไดถกตอง และมการจดการอาการหายใจล าบากทด สงผลใหสามารถปฏบตกจวตรประจ าวนไดด นอกจากนยงมการศกษาผลของโปรแกรมการสงเสรมความสามารถในการดแลตนเอง ตอพฤตกรรมการดแลภาวะหายใจล าบากและสมรรถภาพปอดในผปวยปอดอดกนเรอรง (นวลจนทร, 2550) (หลกฐานระดบ 3.1) เปนการศกษาเพอเปรยบเทยบความเปลยนแปลงพฤตกรรมของผปวยหลงไดรบการสงเสรมความสามารถในการดแลตนเอง โดยการใหความรเรองโรคและการดแลตนเองทเหมาะสมในผปวยโรคปอดอดกนเรอรงในรปคมอและสอวดทศน การฝกพนยา การฝกฟนฟสมรรถภาพปอด การดแลแบบตอเนอง การโทรศพทตดตาม การตดตามเยยมบาน ผลการศกษา พบวา คาเฉลยของสมรรถภาพปอดไมมความแตกตางอยางมนยส าคญทางสถตและความสามารถในการดแลตนเองหลงเขารวมโปรแกรมมความแตกตางอยางมนยส าคญทางสถต ดงน น ควรน าโปรแกรมการสงเสรมความสามารถในการดแลตนเองมาใชกบผปวยโรคปอดอดกนเรอรง สอดคลองกบการศกษาของ (อชฌาณช, 2553;รตนา, 2550; รจเรข, 2550) ทมการประเมนอาการหายใจล าบาก การใหความร การท ากจกรรมการฟนฟสมรรถภาพปอด และการตดตามเยยมบาน ดงนน การไดรบโปรแกรมทมความหลากหลาย สงผลตอการจดการอาการหายใจล าบากทดขนแกผปวย แตจากการทบทวนยงพบวา กจกรรมทใชกบผปวยบางสวนยงไมสอดคลองกบบรบท

46 ความเปนมสลม ทมความลกซงในเรองความเชอ การปฏบต และการด าเนนชวต ทมความแตกตางจากบคคลทวไป การศกษาครงนผวจยไดศกษาโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตาม วถอสลาม ซงเปนการวจยกงทดลองทมความสอดคลองกบหลกศาสนาอสลาม บรบทและวถมสลม ซงมแนวทางในการปฏบตในโปรแกรม ดงน 1. การใหผปวยไดรบรประสบการณอาการหายใจล าบากของตนเอง 1.1 ผวจยสอบถามการประเมนอาการหายใจล าบากและความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากทผานมาของผปวยดวยความบรสทธใจ 1.2 ผวจยบนทกค าตอบของผปวยลงในแบบบนทกประสบการณการประเมนและการจดการอาการหายใจล าบาก เพอน าผลทผปวยตอบไปสการจดการอาการหายใจล าบากตอไป 2. วธการจดการอาการ 2.1 ผ วจ ยทบทวนประสบการณ การประเมนอาการหายใจล าบากและความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบาก พรอมใหขอมลยอนกลบแกผปวยและญาตเพอใหรบรขอมล ชมเชยในสงทผปวยปฏบตถกตองแลว และรวมกนวางแผนในสงทผปวยตองไดรบการปรบปรง 2.2 ผวจยใหผปวยท ากจกรรม “เนยต” โดยใหผปวยตงเจตนาในใจถงการกระท าหรอปฏบตในครงน เพออลลอฮ) 2.3 ผวจยใหความรเรองการจดการอาการหายใจล าบากทมความสอดคลองกบการด าเนนชวตและบรบทของผปวย ประกอบดวย 2.3.1 ทาในการละหมาด โดยการอธบายทาสยด คอ การกมลงกราบ จะชวยสงเสรมใหเกดความแขงแรงของปอด พรอมทงเปนการฝกสมาธ ซงเกดขนในขณะการเปลยนทาอยางกลมกลนในขณะละหมาด ท าใหใหปอดแขงแรง 2.3.1 การอานอลกรอาน โดยการอธบายถงดอารในอลกรอานทมเนอหาเกยวของกบการดอารถงความอดทน การดอารถงความเมตตาคมครอง การดอารถงการขอบคณ และการ ดอารทร าลกอลลอฮ เปนการนกถงอลลอฮและชวยลดภาวะเครยด นอกจากนการเปลงเสยงอาน อลกรอานยงชวยสงเสรมการขยายตวของปอด 2.3.1 การรบประทานอาหารทฮาลาล และตอยยบน โดยอธบายทมอาหารทความเกยวของกบโรคของผปวย และอาหารทถกตองตามหลก เพอการเสรมสรางเนอเยอทดแกรางกาย

47 2.3.2 การประเมนอาการหายใจล าบาก เพอใหผ ปวยสามารถประเมนอาการหายใจล าบากเบองตนได 2.3.3 การหลกเลยงปจจยเสยงตอการเกดอาการหายใจล าบาก 2.3.4 การรบการรกษาอยางตอเนอง 2.3.6 การฝกทกษะ ท จ า เป นส าห รบการจดการอาก ารห ายใจล าบ าก ประกอบดวย การพนยา การไออยางถกวธ การออกก าลงกายรวมกบการฟนฟสมรรถภาพปอด 2.3.7 การตดตามทางโทรศพทอยางตอเนอง เปนระยะเวลา 3 สปดาห เพอคนหาปญหาและอปสรรคในการจดการอาการหายใจล าบาก และการบนทกความสม าเสมอในการจดการอาการหายใจล าบากของผปวยและผดแล 3. ผลลพธการจดการอาการหายใจล าบาก โดยผวจยประเมนความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบาก และประเมนภาวะอาการหายใจล าบาก พรอมสรปผลใหผปวยและผดแลไดทราบขอมลในการรวมโปรแกรมครงน องคประกอบของโปรแกรม องคประกอบของโปรแกรม ประกอบดวยเครองมอ ดงน 1. แนวปฏบตโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง ประกอบดวย 6 กจกรรม คอ ครงท 1 และครงท 2 เปนการดแลผปวยในโรคปอดอดกนเรอรง โดยการสรางสมพนธภาพ และใหความรเรองการจดการอาการหายใจล าบากทสอดคลองกบการด าเนนชวตและบรบทของผปวย พรอมทงฝกทกษะทจ าเปนส าหรบส าหรบการจด การอาการหายใจล าบาก ส าหรบครงท 3-5 เปนการตดตามเยยมทางโทรศพท เพอสอบถามปญหาและอปสรรคในการจดการอาการหายใจล าบากขณะผปวยพกทบาน และครงท 6 เปนการประเมนความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากและภาวะอาการหายใจล าบาก 2. แผนการสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรงไดจดท าขน เพอเปนแนวทางส าหรบพยาบาลประจ าคลนกโรคปอดอดกนเรอรง มความรความเขาใจเกยวกบการดแลผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง ซงแผนการสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง ประกอบดวย วตถประสงค ความรทจ าเปนส าหรบการจดการอาการหายใจล าบากทมความสอดคลองกบการด าเนนชวตและบรบทของผปวย ไดแก ทาการละหมาด การอานอลกรอาน การรบกระทานอาหารทฮาลาล และตอยยบน การประเมนอาการหายใจล าบาก เพอการจดการอาการหายใจล าบากทถกตอง การหลกเลยงปจจยเสยงตอ

48 การเกดอาการหายใจล าบาก การรบการรกษาอยางตอเนอง ประเมนการฝกทกษะทจ าเปนส าหรบการจดการอาการหายใจล าบาก ประกอบดวย ทกษะการพนยา ทกษะการไออยางถกวธ การออกก าลงกายรวมกบการฟนฟสมรรถภาพปอด และการประเมนผล 3. คมอสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอด อดกนเรอรง คอ คมอทประกอบดวยเนอหา 4 สวน ดงน ประกอบดวย สวนท 1) แบบทบทวนประสบการณการประเมนอาการและการจดการอาการหายใจล าบาก เปนขอมลทไดรบจากการสอบถามจากผปวยในสปดาหท 1 และ 4 โดยผวจยจดบนทกลงไป เพอใหผปวยและญาตสามารถดยอนหลงวาผปวยปฏบตไดด และควรปรบปรงในดานไหน ซงผวจยจะมการทบทวนทกครงทพบผปวย สวนท 2) เปนสวนทจะสรางแรงบนดาลใจแกผปวยในการจดการอาการหายใจล าบาก ซงมเนอหาเกยวกบวถมสลมกบการดแลสขภาพทมความสอดคลองกบการด าเนนชวตและบรบทของผปวย สวนท 3) ใบความรตางๆ เกยวกบโรคปอดอดกนเรอรงเพอใหผปวยและผดแลไดเรยนร สวนท 4) เปนแบบบนทกความสม าเสมอในการจดการอาการหายใจล าบาก เพอใหผปวยและญาตมการบนทกความตอเนองในการจดการอาการหายใจล าบาก โดยบนทกทกครงหลงจากพบผวจย (เรมตนจากชองท 1 หลงจาก 1 วนทพบผวจยจนถงชองท 7 ถอวาครบ 1 สปดาห และบนทกทกวน/ทกสปดาห ในกรณทมการตดตามทางโทรศพทกจะใชหลกการเดยวกน คอ เรมตนจากชองท 1 หลงจาก 1 วนทผวจยโทรศพทตดตามจนถงชองท 7 ถอวาครบ 1 สปดาห ) (ภาคผนวก ข) การประเมนผลของโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลาม จากการทบทวนวรรณกรรมเกยวกบผลของโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการจด การอาการหายใจล าบากตามวถอสลามทมผลตอความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากและภาวะอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง พบวา มการประเมนผลความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากและภาวะอาการหายใจล าบาก ดงน 1. แบบประเมนสภาวะอาการหายใจล าบาก เปนแบบประเมนอาการหายใจล าบาก เพอสอบถามอาการหายใจล าบากของผปวยทเกดขนในชวง 1 สปดาหทผานมา ในรอบวนทผานมา และในขณะทประเมนอาการหายใจล าบาก ทดดแปลงจาก (อาดละห , 2559) เปนการประเมนภาวะอาการหายใจล าบาก ทสอบถามในรอบ 1 สปดาหทผานมา ทานมอาการหายใจล าบากรนแรงสดทเทาใด ในรอบ 1 วน ทผานมา ทานมอาการหายใจล าบากทรนแรงสดทเทาใด และขณะน ทานมอาการหายใจล าบากรนแรงสดทเทาใด

49 2. แบบประเมนอาการหายใจล าบาก (Medical Research Council Dyspnea Scale: MRC) เปนการประเมนความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวน โดยเครองมอนสามารถประเมนอาการหายใจล าบากและความสามารถของรางกายในผปวยโรคปอดอดกนเรอรง ซงท าไดเมอผปวยทราบรายละเอยดในแตละระดบของความรนแรง และเลอกระดบทเหมาะสมกบอาการหายใจล าบากของตนเองมากทสด 1 ระดบ (ธตภรณ, 2554) 3. แบบวดอาการหายใจล าบาก เปนแบบประเมนอาการหายใจล าบากเปนมาตรแสดงการรบรอาการหายใจล าบากของผปวย ซงมลกษณะเปนเสนตรงยาว 100 มลลเมตร ทางดานบนสดทต าแหนง 100 มลลเมตร ตรงกลางทต าแหนง 50 มลลเมตร และดานลางสดทต าแหนง 0 มลลเมตร โดยทผปวยสามารถประเมนอาการหายใจล าบากโดยการระบต าแหนงดวยตนเอง (ทปภา, 2551) ในการศกษาครงนผวจยใชวธการประเมน 2 แบบ โดยประเมนผลกอนและหลงทดลองดวยการตอบแบบสอบถามความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบาก ทผานการตรวจสอบความเทยง โดยน าไปทดลองใชกบกลมประชากรทมลกษณะคลายคลงกนกบกลมตวอยางจ านวน 20 ราย และไดคาสมประสทธแอลฟาครอนบาค (Cronbach’s alpha coefficient).เทากบ .95 และแบบประเมนภาวะอาการหายใจล าบาก ผวจยไดน าแบบประเมนสภาวะอาการหายใจล าบากของอาดละห (2559) มาใช โดยมคาสมประสทธแอลฟาครอนบาค (Cronbach’s alpha coefficient). เทากบ 0.85 สรปการทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ

จากการทบทวนวรรณกรรมจะเหนไดวาโรคปอดอดกนเรอรง เปนกลมโรคเรอรงทเปนสาเหตของการเจบปวย และยงเปนปญหาส าคญส าหรบสาธารณสขของหลายประเทศทวโลกรวมถงประเทศไทย ซงอาการส าคญทพบบอย และเปนสาเหตของการเสยชวตในผปวยทเปนโรคปอดอดกนเรอรง คอ อาการหายล าบาก ดงนนการจดการอาการหายใจล าบากจงเปนสงส าคญส าหรบผทเปนโรคปอดอดกนเรอรงสงอาย โดยผปวยตองมความร ความสามารถในการประเมนอาการ ตลอดจนสามารถจดการอาการไดดวยตนเอง สงผลใหมการเปลยนแปลงในการจดการอาการหายใจล าบากทเหมาะสมกบตนเอง การจดการอาการของดอดดและคณะ (Dodd et al., 2001) มความส าคญ เพราะประสบการณอาการหายใจล าบาก จะท าใหบคคลรบรอาการหายใจล าบาก และสามารถรบรไดถงความเปลยนแปลงของรางกายหรอพฤตกรรมทเปลยนแปลงไปจากเดม ตลอดจนสามารถประเมนความรนแรงและสาเหตของอาการ เพอพจารณาการจดการอาการ และการประเมนการรกษาทถกตอง และการตอบสนองตออาการหายใจทเปลยนแปลงดานรางกาย จตใจ วฒนธรรม สงคม วธการจดการ

50 อาการหายใจล าบากเปนกระบวนการทเปนพลวตร ปรบเปลยนเปนตามการรบรของผปวย เพอน า ไปสวธการจดการอาการหายใจล าบากทมประสทธภาพ และผลลพธในการจดการกบอาการ เปนผลของวธการจดการกบอาการทเกดขน จากการทบทวนวรรณกรรมทผานมา พบวามกจกรรมทใชในการจดการอาการหายใจล าบากส าหรบผปวยโรคปอดอดกนเรอรงมากมาย แตยงไมพบความสอดคลองกบบรบทความเปนมสลม ผวจยจงไดน าหลกการทางศาสนา และวถอสลามมาปรบใช เพอความเหมาะสมกบบรบทของผปวย และเพอความย งยนของการปฏบตทจะเกดขนตอไป โดยการใชหลกศรทธา หลกปฏบต และหลกจรยธรรม มาประยกตใชกบกจกรรมทใชกบผปวย ไดแก การเนยต (การตงเจตนา) ในการรวม กนวางแผนและปฏบตกจกรรมทกครง การใหความรทมความสอดคลองกบบรบทของผปวย ทงนผวจยไดก าหนดกจกรรมในโปรแกรม ประกอบดวย 1) ประกอบดวย 1) ประสบการณอาการ โดยใหผปวยมการประเมนประสบการณอาการหายใจล าบากและตอบแบบสอบถามความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากทผานมาของตนเองดวยความบรสทธใจ 2) วธการจดการอาการโดยกระบวนการทบทวน พรอมใหขอมลยอนกลบแกผปวยและญาต และรวมกนวางแผนในสงทผปวยตองไดรบการปรบปรง ใหความรเรอง การจดการอาการหายใจล าบากทมความสอดคลองกบการด าเนนชวตและบรบทของ รวมทงการฝกทกษะทจ าเปนส าหรบการจดการอาการหายใจล าบาก 3) ผลลพธ โดยผปวยมความสามารถในการจด การอาการหายใจล าบากเพมขน และมภาวะอาการหายใจล าบากลดลง ท าใหผปวยสามารถปฏบตศาสนกจไดอยางสะดวก ตามความตองการของผปวย และผลการกระท าทกอยางทผปวยปฏบตเพออลลอฮ

51

บทท 3 วธด าเนนการวจย

การศกษาครงนเปนการวจยกงทดลอง (quasi-experimental research) แบบการศกษา 2 กลม (two-groups pretest design-posttest design) เพอศกษาผลของโปรแกรมการสงเสรมการจด การอาการหายใจล าบากตามวถอสลามตอความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากและภาวะอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง ณ คลนกโรคปอดอดกนเรอรง โรงพยาบาลชมชน 2 แหง ซงเปนการศกษาเปรยบเทยบความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากและภาวะอาการหายใจล าบากระหวางกลมทไดรบโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลามกบกลมทไดรบดแลตามปกต กลมทดลอง O1 X1 O2 กลมควบคม O3 X2 O4 X1 หมายถง กจกรรมการพยาบาลตามโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจ ล าบากตามวถอสลาม X2 หมายถง กจกรรมการพยาบาลตามปกต คอ การดแลชวยเหลอผปวยทคลนก โรคปอดอดกนเรอรงประกอบกดวย การซกประวต ใหความร การให ความรโดยทวไปเกยวกบโรค การไดรบยารกษาโรค และการไดรบ การตดตามอาการตามปกต O1 หมายถง คาเฉลยคะแนนความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากและ ภาวะอาการหายใจล าบากของกลมทดลองกอนไดรบโปรแกรมสงเสรม การจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลาม O2 หมายถง คาเฉลยคะแนนความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากและ ภาวะอาการหายใจของกลมทดลองหลงไดรบโปรแกรมเสรมการจด การอาการหายใจล าบากตามวถอสลาม O3 หมายถง คาเฉลยคะแนนความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากและ ภาวะอาการหายใจของกลมควบคมกอนไดรบการพยาบาลตามปกต O4 หมายถง คาเฉลยคะแนนความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากและ ภาวะอาการหายใจของกลมควบคมหลงไดรบการพยาบาลตามปกต

52 ประชากรกลมตวอยาง ประชากร ประชากร คอ ผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง กลมตวอยาง กลมตวอยางเปนผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรงทมารบบรการทคลนกโรคปอดอดกนเรอรง ทโรงพยาบาลชมชนสองแหงในจงหวดภาคใต โดยมคณสมบต ดงน 1. ไดรบการวนจฉยจากแพทยวาเปนโรคปอดอดกนเรอรงและไมมภาวะหายใจลมเหลว 2. มระดบความรนแรงของโรคอยในระดบ 0-3 (Modified Research Council Dyspnea Scale: MMRC) ระดบท 0 คอ ผปวยสามารถปฏบตกจกรรมตางๆ ไดตามปกต สามารถเดนขนบนไดหรอทางชนไดโดยไมมอาการหายใจล าบากระดบท 1 คอ ผปวยมอาการหายใจล าบากเมอเดนเรว ๆ หรอขณะขนทางชนระดบท 2 คอ ผปวยมขอจ ากดในการเดนไดนอยกวาคนในวยเดยวกน คอ ผปวยมอาการหายใจล าบาก หรอตองหยดพกเมอเดนขนทางชน และระดบท 3 คอ ผปวยตองหยดพกหายใจหลงจากเดนไดระยะทางประมาณ 100 เมตร หรอตองหยดพก 2-3 นาท เมอเดนขนทางชน 3. อตราการหายใจอยในเกณฑปกตประมาณ 12-20 ครงตอนาท คา O2 saturation ไมเกนรอยละ 92 4. สตสมปชญญะด สามารถสอสารเขาใจดวยภาษาไทยและภาษาทองถน คณสมบตทคดออกจากกลมตวอยาง (exclusion criteria) 1. มอาการก าเรบ เปนเหตใหตองไดรบการรกษาในโรงพยาบาล 2. มโรครวม เชน โรคหวใจวาย ไตวาย หอบหด หรอมภาวะแทรกซอน เชน ปอดอกเสบ Acute exacerbation เปนตน 3. ไมมผดแลและไมสามารถตดตามทางโทรศพทได

53 ขนาดกลมตวอยาง (Sample size) ผวจยก าหนดขนาดกลมตวอยางดวยการวเคราะหอ านาจการทดสอบโดยใชโปรแกรม จสตารเพาเวอร (G*Power) (Faul, Erdfelder, Lang, & Buchner, 2007) ดวยวธ t – test independent samples โดยการทดสอบแบบทางเดยวและก าหนดระดบนยส าคญ (α) ท .05 น าคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานในงานวจยของอาดละห (2559) ศกษาผลของโปรแกรมการบรณาการการวางแผนจ าหนายรวมกบประสบการณอาการตอความสามารถในการจดการอาการและสภาวะอาการหายใจล าบากในผปวยโรคปอดอดกนเรอรงมาค านวณขนาดคาอทธพล (Effect size = d) ไดเทากบ 0.7 และอ านาจการทดสอบ (1-β) เทากบ 0.8 อตราสวนการจดสรรขนาดตวอยางท งสองกลม (Allocation ratio N2/N1) เทากบ 1 ไดขนาดกลมตวอยางกลมละ 25 รายรวมทงสองกลมเทากบ 50 ราย (ภาคผนวก ก) การคดเลอกกลมตวอยางเขากลมทดลองและกลมควบคม การวจยครงนไดท าการศกษาในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรงทมา รบบรการทคลนกโรคปอดอดกนเรอรงของโรงพยาบาลชมชนสองแหงในจงหวดภาคใต ซงอาศยอยในพนท และมสงแวดลอมทคลายคลงกน ด าเนนการคดเลอกกลมตวอยางเขากลมทดลองและกลมควบคม ดงน 1. เลอกผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง จากทะเบยนผปวยโรคปอดอดกนเรอรงของโรงพยาบาลชมชน 2 แหง แหงท 1 เปนกลมทดลอง ซงมผปวยจ านวน 364 ราย และแหงท 2 เปนกลมควบคม ซงมผปวยจ านวน 323 ราย 2. คดเลอกกลมตวอยางแบบเฉพาะเจาะจงตามคณสมบตทก าหนด ซงผวจยไดแบง กลมตวอยางออกเปนกลมทดลอง และกลมควบคม คดเลอกกลมตวอยางเขาแตละกลมโดยการจบคใหมความใกลเคยงกน (Homogeneous selection) ในดานอาย เพศ และระดบความรนแรงของโรคทผานมา 1 เดอน ในการมารบบรการในคลนกโรคปอดอดกนเรอรง เพอเปนการควบคมแปรแทรกซอนทอาจมผลในการทดลอง จนครบกลมละ 25 ราย ดงน

54 กลมทดลอง กลมควบคม

ภาพ 3. ขนตอนการคดเลอกกลมตวอยางเขากลมทดลองและกลมควบคม เครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชในการวจยครงนประกอบดวยเครองมอทใชในการด าเนนการวจยและเครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล มรายละเอยดดงตอไปน เครองมอทใชในการด าเนนการทดลอง เครองมอทใชในการทดลอง คอ โปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลาม โดยแนวคดการจด การอาการของดอดดและคณะ (Dodd et al., 2001) และแนวคดวถมสลมกบการดแลสขภาพโดยการจดกจกรรมการพยาบาลทคลนกโรคปอดอดกนเรอรงและการตดตามทางโทรศพท เปนระยะเวลา 8 สปดาห ประกอบดวย ดงน 1. แนวปฏบตโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง ประกอบดวย 6 กจกรรม คอ ครงท 1 และครงท 2 เปนการดแลผปวยในโรคปอดอดกนเรอรง โดยการสรางสมพนธภาพ และใหความรเรองการจดการอาการหายใจล าบากทสอดคลองกบการด าเนนชวตและบรบทของผปวย พรอมทงฝกทกษะทจ าเปนส าหรบการจด การอาการหายใจล าบาก ส าหรบครงท 3-5 เปนการตดตามเยยมทางโทรศพท เพอสอบถามปญหา

ผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง (364 ราย)

ผปวยผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง (323 ราย)

คดเลอกแบบเฉพาะเจาะจง (purposive sampling) ตามคณสมบตทก าหนด

กลมทดลอง (25 ราย) กลมควบคม (25 ราย)

55 และอปสรรคในการจดการอาการหายใจล าบากขณะผปวยพกทบาน และครงท 6 เปนการประเมนความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากและภาวะอาการหายใจล าบาก (ภาคผนวก ข) 2. แผนกจกรรมการสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรงไดจดท าขนเพอเปนแนวทางส าหรบพยาบาลทประจ าคลนกโรคปอดอดกนเรอรง มความรความเขาใจเกยวกบการดแลผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง ซงแผน การสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง ประกอบดวย วตถประสงค ความรทจ าเปนส าหรบการจดการอาการหายใจล าบากทมความสอดคลองกบการด าเนน ชวตและบรบทของผปวยการฝกทกษะทจ าเปนส าหรบการจดการอาการหายใจล าบาก ประกอบดวย การพนยา การไออยางถกวธ การออกก าลงกายรวมกบการฟนฟสมรรถภาพปอด และการประเมนผล (ภาคผนวก ข) 3. คมอสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอด อดกนเรอรง โดยคมอ ประกอบดวย เนอหา 4 สวน ดงน สวนท 1) แบบทบทวนประสบการณการประเมนอาการและการจดการอาการหายใจล าบาก เปนขอมลทไดรบจากการสอบถามจากผปวยในสปดาหท 1 และ 4 โดยผวจยจดบนทกลงไป เพอใหผปวยและญาตสามารถดยอนหลงสงทผปวยปฏบตไดด และสงทควรปรบปรง ซงผวจยจะทบทวนทกครงทพบผปวย สวนท 2) เปนสวนทจะสรางแรงบนดาลใจแกผปวยในการจดการอาการหายใจล าบาก ซงมเนอหาซงเกยวกบวถมสลมกบการดแลสขภาพทมความสอดคลองกบการด าเนนชวตและบรบทของผปวย ประกอบดวย ทวงทาในการละหมาดทมผลตอความแขงแรงของปอด การอานอลกรอานมสวนชวยใหลดความเครยด การรบประทานอาการทอาลาลและตอยยบน สวนท 3) ใบความรตางๆ เกยวกบเรองโรคปอดอดกนเรอรงเพอใหผปวยและญาตเรยนร สวนท 4) เปนแบบบนทกความสม าเสมอในการจดการอาการหายใจล าบาก เพอใหผปวยและผดแลมการบนทกความตอเนองในการจดการอาการหายใจล าบาก โดยบนทกทกครงหลงจากพบผวจย (โดยเรมตนจากชองท 1 หลงจาก 1 วนทพบผวจยจนถงชองท 7 ถอวาครบ 1 สปดาห และบนทกทกวน/ทกสปดาห ในกรณทมการตดตามทางโทรศพทกจะใชหลกการเดยวกน คอ เรมตนจากชองท 1 หลงจาก 1 วนทผวจยโทรศพทตดตามจนถงชองท 7 ถอวาครบ 1 สปดาห) (ภาคผนวก ข) เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล 1. แบบสอบถามขอมลสวนบคคล ประกอบดวย เพศ อาย สถานภาพสมรส สทธการรกษา ระดบการศกษา ระดบการศกษา ศาสนา อาชพ และรายไดจ านวน 8 ขอ (ภาคผนวก ค)

56 2. แบบสอบถามขอมลสขภาพและการเจบปวย จ านวน 7 ขอ ไดแก ขอมลเกยวกบประวตการสบบหร จ านวน 1 ขอ และขอมลเกยวกบโรคและการรกษา ไดแก การรบรขอมลเกยวกบการเปนโรคปอดอดกนเรอรง ขอมลประวตการเขารบการรกษาในโรงพยาบาลดวยโรคปอดอดกนเรอรงในระยะเวลา 1 ป ความรนแรงของโรค สถานบรการทไปรบการรกษา การชวยเหลอตนเองเมอมอาการหายใจล าบาก จ านวน 5 ขอ (ภาคผนวก ค) 3. แบบสอบถามขอมลเกยวกบครอบครวและสงแวดลอม ไดแก บคคลในครอบครวสบบหร การเลยงสตวมขนในบาน การใชยากนยงในบาน สถานทอยอาศย สมาชกในครอบครว การก าจดขยะมลฝอย และขอมลเกยวกบผดแล ไดแก บคคลทใหการดแลเมอมอาการหายใจล าบาก บคคลทดแลเรองความสะอาดภายในบาน บคคลทดแลเรองการหง/หาอาหาร บคคลทชวยเหลอจดยา บคคลทพาไปโรงพยาบาล/สถานบรการ จ านวน 11 ขอ (ภาคผนวก ค) 4. แบบสอบถามความสามารถการประเมนอาการหายใจล าบาก เปนแบบสอบถามทผวจยไดดดแปลงจากการทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของตามกรอบแนวคดการจดการอาการของดอดดและคณะ (Dodd et al., 2001) และของอาดละห (2559) จ านวน 9 ขอ (ภาคผนวก ค) โดยแบงระดบคะแนนออกเปน 5 ระดบ ดงน ระดบ 5 เทากบ 4 คะแนนหมายถง เมอเกดอาการหายใจล าบากผปวยจะปฏบตตามขอค าถามนนๆ ทกครง เชน เกดอาการหายใจล าบาก 4 ครง ปฏบตตามขอค าถามทง 4 ครง ระดบ 4 เทากบ 3 คะแนนหมายถง เมอเกดอาการหายใจล าบากผปวยจะปฏบตตามขอค าถามนนๆ มากกวาทจะไมปฏบต เชน เกดอาการหายใจล าบาก 4 ครง ปฏบตตามขอค าถาม 3 ครง ไมปฏบตตามขอค าถาม 1 ครง ระดบ 3 เทากบ 2 คะแนนหมายถง เมอเกดอาการหายใจล าบากผปวยจะปฏบตตามขอค าถามนนๆ เทากบทไมปฏบต เชน เกดอาการหายใจล าบาก 4 ครง ปฏบตตามขอค าถาม 2 ครง ไมปฏบตตามขอค าถาม 2 ครง ระดบ 2 เทากบ 1 คะแนน หมายถง เมอเกดอาการหายใจล าบากผปวยจะปฏบตตามขอค าถามนนๆ นอยกวาทไมปฏบต เชน เกดอาการหายใจล าบาก 4 ครง ปฏบตตามขอค าถาม 1 ครง ไมปฏบตตามขอค าถาม 3 ครง ระดบ 1 เทากบ 0 คะแนน หมายถงเมอเกดอาการหายใจล าบากผปวยจะไมปฏบตตามขอค าถามนนๆเลย เชน เกดอาการหายใจล าบาก 4 ครง ไมปฏบตตามขอค าถามทง 4 ครง โดยก าหนดเกณฑในการพจารณาจดล าดบคะแนนการจดการอาการหายใจล าบาก โดยจดล าดบแบบองเกณฑค านวณหาอนตรภาคชน (ชศร, 2544) โดยใชสตร

57

จ านวนชวงยต าสดคะแนนเฉล-ยสงสดคะแนนเฉล

โดยก าหนดจ านวนชวงคะแนน ดงน 0.01-1.33 ความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากอยในระดบนอย 1.34-2.66 ความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากอยในระดบปานกลาง 2.67-4.00 ความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากอยในระดบมาก 5. แบบสอบถามความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบาก เปนแบบวดทผวจย ไดดดแปลงจากการทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของตามกรอบแนวคดการจดการอาการของดอดดและคณะ (Dodd et al., 2001) และของอาดละห (2559) จ านวน 23 ขอ (ภาคผนวก ค) โดยแบงระดบคะแนนออกเปน 5 ระดบ ดงน ระดบ 5 เทากบ 4 คะแนนหมายถง เมอเกดอาการหายใจล าบากผปวยจะปฏบตตามขอค าถามนนๆทกครง เชน เกดอาการหายใจล าบาก 4 ครง ปฏบตตามขอค าถามทง 4 ครง ระดบ 4 เทากบ 3 คะแนนหมายถง เมอเกดอาการหายใจล าบากผปวยจะปฏบตตามขอค าถามนนๆ มากกวาทจะไมปฏบต เชน เกดอาการหายใจล าบาก 4 ครง ปฏบตตามขอค าถาม 3 ครง ไมปฏบตตามขอค าถาม 1 ครง ระดบ 3 เทากบ 2 คะแนน หมายถง เมอเกดอาการหายใจล าบากผปวยจะปฏบตตามขอค าถามนนๆ เทากบทไมปฏบต เชน เกดอาการหายใจล าบาก 4 ครง ปฏบตตามขอค าถาม 2 ครง ไมปฏบตตามขอค าถาม 2 ครง ระดบ 2 เทากบ 1 คะแนน หมายถง เมอเกดอาการหายใจล าบากผปวยจะปฏบตตามขอค าถามนนๆ นอยกวาทไมปฏบต เชน เกดอาการหายใจล าบาก 4 ครง ปฏบตตามขอค าถาม 1 ครง ไมปฏบตตามขอค าถาม 3 ครง ระดบ 1 เทากบ 0 คะแนน หมายถง เมอเกดอาการหายใจล าบากผปวยจะไมปฏบตตามขอค าถามนนๆ เลย เชน เกดอาการหายใจล าบาก 4 ครง ไมปฏบตตามขอค าถามทง 4 ครง โดยก าหนดเกณฑในการพจารณาจดล าดบคะแนนการจดการอาการหายใจล าบาก โดยจดล าดบแบบองเกณฑค านวณหาอนตรภาคชน (ชศร, 2544) โดยใชสตร

จ านวนชวงยต าสดคะแนนเฉล-ยสงสดคะแนนเฉล

58 โดยก าหนดจ านวนชวงคะแนน ดงน 0.01-1.33 ความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากอยในระดบนอย 1.34-2.66 ความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากอยในระดบปานกลาง 2.67-4.00 ความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากอยในระดบมาก 6. แบบประเมนภาวะอาการหายใจล าบาก เปนการประเมนความรนแรงของอาการหายใจล าบากโดยตวผปวยเอง ประเมนโดยการประยกตใชแบบประเมนอาการหายใจล าบากแบบตวเลข (dyspnea numerical rating scale) โดยผปวยเปนผประเมนความรนแรงของอาการหายใจล าบากของตนเองทงหมด 3 ครง ไดแก 1) ขณะพกในชวง 1 สปดาหทผานมา 2) ในรอบวนทผานมา และ 3) ขณะประเมนอาการ โดยแบบสอบถามมทงหมด 3 ขอ แตละขอมลกษณะเปนเสนตรงแนวนอน ยาว 10 เซนตเมตร ก าหนดคะแนนตงแต 0-10 คะแนน เรมจากคะแนน 0 ดานซายมอ หมายถง ไมมอาการหายใจล าบาก ไปจนถงปลายสดทางขวามอ คะแนน 10 หมายถง มอาการหายใจล าบากมากทสด ซงดดแปลงมาจาก (อาดละห, 2559) โดยดดแปลงภาษาทเขยนในแตละขอของการประเมน เพอใหผปวยมความเขาใจในขอค าถามใหชดเจนขน (ภาคผนวก ค) โดยแบงชวงคะแนนเพอแปลความหมายความรนแรงของอาการหายใจล าบาก ดงน ไมมอาการหายใจล าบาก คะแนนความรนแรงเทากบ 0 มอาการหายใจล าบากรนแรงเลกนอย คะแนนความรนแรงอยระหวาง 1-4 มอาการหายใจล าบากรนแรงปานกลาง คะแนนความรนแรงอยระหวาง 5-6 มอาการหายใจล าบากรนแรงมาก คะแนนความรนแรงอยระหวาง 7-10 การตรวจสอบคณภาพของเครองมอทใชในการวจย ความตรงของเครองมอ ผวจยน าเครองมอทใชในการทดลอง คอ โปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจ ล าบากตามวถอสลาม ประกอบดวย 1) แนวปฏบตโปรแกรมการสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง 2) แผนกจกรรมการสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง 3) คมอสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง และ 4) เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล (แบบสอบถาม) น าไปตรวจสอบความตรงเชงเนอหาโดยผทรงคณวฒ 3 ทาน ประกอบดวย แพทย

59 ผเชยวชาญดานการรกษาโรคทรวงอก จ านวน 1 ทาน อาจารยพยาบาลทมความรเรองโรคปอดอดกน เรอรงและผสงอาย จ านวน 2 ทาน ซงผทรงคณวฒมความเหนวาโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลามมความสอดคลองกบวตถประสงค ถกตองและชดเจน และมขอเสนอแนะในเรองกจกรรมโดยใหญาตไดเขามามสวนรวมในกจกรรมใหมากขน เพมการตดตามเยยมบานเพอความเหมาะสมกบบรบทของผปวย และพนท ในคมอสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายทเปนโรคปอดอดกนเรอรง ควรปรบปรงเรองภาพใหมความชดเจน เพอใหผสงอายเหนไดชด และแบบสอบถามความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบาก ควรมการจดใหเปนหมวดหม เพอใหผปวยสามารถแยกตอบไดสะดวก หลงจากไดค าแนะน าจากผทรงคณวฒ ผวจยน ามาปรบปรงแกไขตามขอเสนอแนะ หลงจากนนน าแบบสอบถามความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบาก และแบบประเมนภาวะอาการหายใจล าบากไปทดลองใชเพอหาความเทยงของเครองมอกอนน าไปใชจรง ความเทยงของเครองมอ ผวจยน าแบบสอบถามความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบาก ทไดปรบปรงแกไข ดานภาษาและความตรงตามเนอหาตามขอเสนอแนะของผทรงคณวฒ น าไปทดลองใชกบผปวยทมคณสมบตคลายคลงกนกบกลมตวอยางจ านวน 20 ราย ค านวณหาคาความเทยงจากความสอดคลองภายใน (internal consistency) โดยหาคาสมประสทธแอลฟาครอนบาค (Cronbach’s alpha coefficient) พบวา แบบสอบถามความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบาก เทากบ .95 สวนแบบประเมนภาวะอาการหายใจล าบาก ผวจยไดน าแบบประเมนสภาวะอาการหายใจล าบากของ อาดละห (2559) มาใช โดยมคาสมประสทธแอลฟาครอนบาค (Cronbach’s alpha coefficient). เทากบ 0.85 การพทกษสทธกลมตวอยาง การวจยครงน ผวจยด าเนนการพทกษสทธของกลมตวอยาง โดยผานการพจารณาจากคณะกรรมการพจารณาดานจรยธรรมในการท าวจยของคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลา นครนทรและคณะกรรมการจรยธรรมของโรงพยาบาลกอนเขาพบกลมตวอยาง โดยการแนะน าของพยาบาลประจ าคลนกโรคปอดอดกนเรอรง หลงจากนนผวจยเรมแนะน าตวโดยละเอยดแกกลมตวอยาง โดยการชแจงขอมลอยางเพยงพอและครบถวน อธบายวตถประสงคของการวจย ประโยชนของการวจย ขนตอนของการวจย และระยะเวลาของการวจย และเปดโอกาสใหกลมตวอยางสามารถซกถามปญหา

60 หรอขอสงสยกอนใหความรวมมอในการรวมท าการวจย อกทงแจงสทธของกลมตวอยาง ทจะตดสนใจเขารวมและไมเขารวมการท าวจย หรอเมอเขารวมแลวกลมตวอยางสามารถทจะถอนตวออกจากการท าวจยไดตลอดเวลา โดยไมตองแจงเหตผลตอผวจยแตอยางใด และไมมผลตอการไดรบการตอการบรการหรอการรกษากบกลมตวอยางทงสน และการวจยครงนจะมการน าเสนอทไมเจาะจงกบกลมตวอยาง แตจะเปนการน าเสนอขอมลในภาพรวมทงหมด และจะมการเกบความลบของกลมตวอยางอยางเครงครด หากมขอสงสยหรอปญหาในระหวางการท าการวจย กลมตวอยางสามารถซกถามไดตลอดเวลา การเกบรวบรวมขอมลและการด าเนนการทดลอง ผวจยด าเนนการเกบรวบรวมขอมลโดยการด าเนนการตามล าดบขนตอน ดงน 1. ขนเตรยมการ

1.1 การเตรยมตวผวจย ผวจยเตรยมดานความร ทบทวนวรรณกรรม และงานวจยทเกยวของกบแนวคดของโรคปอดอดกนเรอรง การจดการอาการหายใจล าบาก วถมสลม เพอจดการอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง 1.2 ผวจยเสนอโครงรางวทยานพนธทผานการพจารณาแลว ใหคณะกรรมการประเมนงานวจยดานจรยธรรมคณะพยาบาลศาสตร พจารณาเกยวกบจรยธรรมในการวจย 1.3 ผวจยท าหนงสอผานคณบดคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาสงขลานครนทร ถงผอ านวยการโรงพยาบาล ทง 2 แหง เพอชแจงวตถประสงคของการท าวจย และขอความรวมมอในการเกบรวบรวมขอมลกบผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรงอาการหายใจล าบาก ทมารบบรการทคลนกโรคปอดอดกนเรอรงทง 2 แหง 1.4 ภายหลงไดรบการอนมตแลวผวจยเขาพบผอ านวยการโรงพยาบาล ทง 2 แหง หวหนาฝายการพยาบาลและหวหนาแผนกผปวยนอก คลนกโรคปอดอดกนเรอรง เพอแนะน าตว สรางสมพนธภาพ ชแจงวตถประสงคของการวจย รายละเอยดตางๆ และขอความรวมมอในการทดลองและเกบรวบรวมขอมล 1.5 เตรยมตวผวจยทงดานความรโดยทบทวนงานวจย ทเกยวของกบโรคปอดอดกนเรอรงการจดการอาการ การใชเครองมอ และการน าโปรแกรมไปใช 1.6 เตรยมผชวยวจย จ านวน 4 คน ในการเกบรวบรวมขอมล โดยอธบายวธ การใชแบบสอบถามความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบาก และภาวะอาการหายใจล าบาก

61 กอน-หลงทดลองเตรยมผชวยวจย จ านวน 4 คน คอ พยาบาลพยาบาลวชาชพทมประสบการณในการดแลผปวยโรคปอดอดกนเรอรงมากกวา 1 ป และไมไดปฏบตงานในคลนกโรคปอดอดกนเรอรงของกลมตวอยางทงสองกลม โดยแยกเกบขอมลโรงพยาบาลละ 2 คน ท าการเกบขอมลสวนบคคล ขอมลสขภาพและการเจบปวย ขอมลเกยวกบครอบครวและสงแวดลอม ความสามารถในการประเมนอาการหายใจล าบาก ความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบาก และแบบประเมนภาวะอาการหายใจล าบาก (ภายหลงจากไดรบการชแจงรายละเอยดขอมลในแบบสอบถามเกยวกบรายละเอยดของแตละขอค าถาม รวมถงแบบประเมนใหเปนแนวทางเดยวกน และมการซกซอมปญหาและสถานการณตาง ๆ ทเกยวของกบขอค าถามแตละขอ เพอใหผชวยวจยแตละคนสามารถปฏบตและแกปญหาเพอ ใหเปนไปในแนวทางเดยวกน และไมเกดอคตตอการตอบแบบสอบถามของกลมตวอยาง) โดยขอมลสวนบคคล ผชวยวจยจะเกบจากแฟมประวตและการสอบถามขอมลจากกลมตวอยาง สวนขอมลเกยวกบครอบครวและสงแวดลอม ความสามารถการประเมนอาการหายใจล าบาก และความสามารถในการจด การอาการหายใจล าบาก และแบบประเมนภาวะอาการหายใจล าบากผชวยวจยจะเปนผอานขอค าถามแตละขอใหกลมตวอยางฟง รวมถงการอธบายแตละขอค าถามจนกลมตวอยางเขาใจ หรอกลมตวอยางสามารถซกถามไดหากมขอสงสย แลวผชวยวจยท าการลงคะแนนในแบบสอบถามตามความจรงของกลมตวอยาง 2. ขนด าเนนการ หลงจากไดรบอนญาตจากจากคณบดคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลา นครนทร วทยาเขตหาดใหญแลว ผวจยเขาพบหวหนากลมงานการพยาบาลและหวหนาแผนกผปวยนอกโรงพยาบาลชมชน 2 แหง เพอชแจงวตถประสงค ขนตอนการเกบขอมลพรอมทงอธบายประโยชนทจะเกดขนโดยด าเนนการวจยแยกเปน 2 กลม ดงน 2.1 กลมควบคม 2.1.1 ผวจยชแจงชวงเวลาในการเกบรวบรวมขอมลแกหวหนากลมงานการพยาบาลและหวหนาแผนกผปวยนอกโรงพยาบาลทง 2 แหง รวมถงกลมเปาหมายคอผปวยโรคปอดอดกนเรอรง 2.1.2 ผวจยด าเนนการเกบรวบรวมขอมลกบกลมตวอยางทมคณสมบตตามเกณฑการคดเขา โดยกอนด าเนนการเกบขอมลผวจยแนะน าตว ชแจงวตถประสงคของการท าวจยและการพทกษสทธกลมตวอยาง พรอมกบอธบายถงประโยชนทจะเกดขนจากงานวจย และขอ

62 ความรวมมอในการตอบแบบสอบถามโดยความสมครใจทงนบอกใหทราบถงสทธในการตอบรบหรอปฏเสธในการใหขอมลโดยไมมผลกระทบในการรบบรการ ขอมลทไดจะเปนความลบ รวมถงสามารถยตการใหขอมลไดตลอดเวลาและเมอผใหขอมลเขาใจและยนยอมใหขอมล ผใหขอมลเซนชอเปนลายลกษณอกษร 2.1.3 ผวจยด าเนนการเกบรวบรวมขอมลตามขนตอน ดงน สปดาหท 1 ทคลนกโรคปอดอดกนเรอรง ผชวยผวจยเกบรวบรวมขอมลสวนบคคล ขอมลสขภาพและการเจบปวย ขอมลเกยวกบครอบครวและสงแวดลอม แบบสอบถามความสามารถการประเมนอาการหายใจล าบาก แบบสอบถามความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบาก และประเมนภาวะอาการหายใจล าบากกอนการทดลอง พรอมทงใหการพยาบาลตามปกต ประกอบดวย การตรวจสญญาณชพ การซกประวต การใหความรทวไปเกยวกบโรคปอดอดกนเรอรง การพบแพทย และนดตดตามอาการทกๆ 1-2 เดอน โดยพยาบาลประจ าคลนกโรคปอดอดกนเรอรงและทมสหวชาชพ สปดาหท 1-7 ผปวยดแลตนเองและด าเนนชวตตามปกต สปดาหท 8 ทคลนกโรคปอดอดกนเรอรง ผวจยเกบรวบรวมขอมลแบบสอบถามความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบาก และประเมนภาวะอาการหายใจล าบากหลงการทดลอง โดยพยาบาลวชาชพประจ าคลนกโรคปอดอดกนเรอรง 2.2 กลมทดลอง 2.2.1 ผวจย แนะน าตนเอง ชแจงวตถประสงคการวจยและขอความรวมมอในการท าวจยโดยการพทกษสทธกลมตวอยาง หากกลมตวอยางแสดงความสมครใจในการเขารวมการวจย ผวจยขอใหลงลายมอชอไวในใบพทกษสทธ และอธบายการเขารวมกจกรรมตามขนตอนในโปรแกรมการทดลอง 2.2.2 ผวจยด าเนนการเกบขอมลรวบรวมขอมลตามขนตอน ดงน ครงท 1 สปดาหท 1 “ยาบตตางน” (การสลามเมอพบ) ทคลนกโรคปอดอดกนเรอรง โดยพดคยในหองทมความเปนสวนตว ใชเวลาประมาณ 60 นาท โดยด าเนนการ ดงน 1) ผวจยสรางสมพนธภาพกบผปวยและญาต โดยการกลาวทกทาย “อสซาลามอาลยกม” ขอความสนตสขจงมแดทาน แนะน าตวพดคยเรองสขภาพและเรองทวๆ ไป พดคยถงปญหาสขภาพของผปวย การมารกษา เพอใหสขภาพรางกายทสมบรณแขงแรงเพอการประกอบ

63 อบาดะหทตองการใกลชดอลลอฮมากทสด ถารางกายไมสมบรณการท าอบาดะหกอาจจะไมราบรน และเพอสรางบรรยากาศของความเปนกนเองเพอใหผปวยไววางใจ พรอมทงใหการดแลตามปกต 2) ผชวยวจยเกบขอมลสวนบคคล ขอมลสขภาพและการเจบปวย ขอมลเกยวกบครอบครวและสงแวดลอม แบบสอบถามความสามารถการประเมนอาการหายใจล าบาก แบบสอบถามความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบาก และแบบประเมนภาวะอาการหายใจล าบาก 3) ผวจยสอบถามการประเมนอาการหายใจล าบาก และความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากทผานมาของผปวย และท าการบนทกตามทผปวยตอบลงในแบบทบทวนประสบการณการประเมนอาการและการจดการอาการหายใจล าบาก (ในสวนท 1 ของคมอ) เพอใหผปวยสามารถดยอนหลงเมอผปวยกลบบาน พรอมทงใหขอมลยอนกลบเกยวกบการประเมนอาการหายใจล าบาก และความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบาก ใหผปวยและผดไดรบรขอมลในสงทผปวยปฏบตไดด และสงทควรปรบปรง 4) ชมเชยสงทผปวยปฏบตถกตองแลว รวมถงการเนนย าการดแลสขภาพรางกายใหสมบรณ เพอการประกอบอบาดะหตามทผปวยตองการ พรอมทงสรางแรงบนดาลใจเกยวกบในเรองการดแลสขภาพเพอการประกอบอบาดะห ทงน ลวนแตความประสงคของอลลอฮ “อนชาอลลอฮ” 5) รวมกนวางแผนเพอจดการอาการหายใจล าบากในสงทผปวยปฏบตไดไมดรวมกบผปวยและผดแล เพอใหผปวยสามารถจดการอาการหายใจล าบากไดถกตอง 6) ผวจยใหผปวยรวมกจกรรม “เนยต”(การตงเจตนา) ในสงทรวมกนวางแผน และปฏบตในครงน เพอความเมตตาจากอลลอฮซบบาฮานะฮวะตาอาลา (อลลอฮองคเดยวเทานนทจะรบรการเนยตในครงน) 7) ผวจ ยใหความร เรองการจดการอาการหายใจล าบากทมความสอดคลองกบการด าเนนชวตและบรบทของผปวย ไดแก ส าคญ ดงน (1) การละหมาด โดยการใชทาสยด คอ การกมลงกราบ จะชวยสงเสรมใหเกดความแขงแรงของปอด พรอมทงเปนการฝกสมาธ ซงเกดขนในขณะการเปลยนทาอยางกลมกลนในขณะละหมาด (2) การอาน อลกรอาน ซงเปนการนกถงอลลอฮท าใหมสมาธ และชวยลดภาวะเครยด ทงนเพราะโดยเนอหาในอลกรอานเกยวของกบการดอารทกลาวถงความอดทน การดอารทกลาวถงความเมตตาคมครอง การดอารทกลาวถงการขอบคณ และการดอารทร าลกตออลลอฮ นอกจากนการเปลงเสยงอานอลกรอานยงชวยสงเสรมการขยายตวของปอด (3) การรบประทานอาหารทฮาลาล และตอยยบน เพอชวยใหมการสรางเนอเยอทดแกรางกาย (4) การประเมนอาการหายใจล าบาก เพอการจดการอาการหายใจล าบากทถกตอง (5) การ

64 หลกเลยงปจจยเสยงตอการเกดอาการหายใจล าบาก (6) การรบการรกษาอยางตอเนอง เปนตน ดวยวธการพดคย ถามและตอบกบผปวยและผดแลอยางเปนกนเอง 8) ผวจยฝกทกษะทจ าเปนส าหรบการจดการอาการหายใจล าบาก ประกอบดวย ทกษะการพนยา ทกษะการไออยางถกวธ การออกก าลงกายรวมกบการฟนฟสมรรถภาพปอด และใหผปวยสาธตยอนกลบเกยวกบทกษะทฝกไปทงหมด พรอมชมเชยในสงทผปวยปฏบตไดถกตอง 9) ผวจยแจกคมอสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากส าหรบผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง พรอมทงอธบายการใชคมอในแตละสวนใหผปวยและผดแล ประกอบดวย สวนท 1) แบบทบทวนประสบการณการประเมนอาการและการจดการอาการหายใจล าบาก เปนขอมลทไดรบจากการสอบถามจากผปวยในสปดาหท 1 และ 4 แลวผวจยจดบนทกขอมลทไดในคมอสวนท 1 เพอใหผปวยและญาตสามารถดยอนหลงวาผปวยปฏบตไดด และควรปรบปรงในดานไหน ซงผวจยจะมการทบทวนทกครงทพบผปวย สวนท 2) เปนสวนทจะสรางแรงบนดาลใจแกผปวยในการจดการอาการหายใจล าบาก ซงมเนอหาเกยวกบวถมสลมกบการดแลสขภาพทมความสอดคลองกบการด าเนนชวตและบรบทของผปวย สวนท 3) ใบความรตางๆ เกยวกบโรคปอดอดกนเรอรงเพอใหผปวยและญาตเรยนร ทสอดคลองกบการรกษาและบรบทของผปวย สวนท 4) เปนแบบบนทกความสม าเสมอในการจดการอาการหายใจล าบาก เพอใหผปวยและญาตมการบนทกความตอเนองในการจดการอาการหายใจล าบาก โดยบนทกทกครงหลงจากพบผวจย (เรมตนจากชองท 1 หลงจาก 1 วนทพบผวจยจนถงชองท 7 ถอวาครบ 1 สปดาห และบนทกทกวน/ทกสปดาห ในกรณทมการตดตามทางโทรศพทกจะใชหลกการเดยวกน คอ เรมตนจากชองท 1 หลงจาก 1 วนทผวจยโทรศพทตดตามจนถงชองท 7 ถอวาครบ 1 สปดาห) 10) ผวจยเปดโอกาสใหผปวย และผดแล ไดซกถามถงปญหาและอปสรรค โดยมผวจยคอยชวยเหลอ ใหก าลงใจ และรวมกนแกปญหารวมกบผปวยและญาต 11) ผวจยนดผ ปวยและผ ดแลทคลนกโรคปอดอดก นเรอรงอก 3 สปดาห ครงท 2 สปดาหท 4 “ตอปะตลอ” (พบกนทเดม) ทคลนกโรคปอดอดกนเรอรง โดยพดคยในหองทมความเปนสวนตว ใชเวลาประมาณ 45 นาท โดยด าเนนการ ดงน 1) ผวจยสรางสมพนธภาพกบผปวย และผดแลอยางตอเนอง โดยการกลาวทกทาย “อสซาลามอาลยกม” ขอความสนตสขจงมแดทาน เพอใหผปวยและท าใหผดแลเกดความไววางใจโดยการพดคยเรอง การปฏบตตามสญญาของผปวยถอเปนสจจะอยางหนงทผปวย

65 ปฏบต และไดรบผลบญไมตางจากการท าอบาดะหตางๆ ยงการปฏบตตามสจจะทสงผลใหสขภาพดแลวผลบญกจะยงทวคณ 2) ผวจ ยใหผปวยรวมกจกรรม “เนยต” (การต งเจตนา) ในสงทจะปฏบตในครงน เพอความเมตตาจากอลลอฮซบบาฮานะฮวะตาอาลา คอ อลลอฮองคเดยวเทานนทจะรบรการเนยตในครงน 3) คนหาปญหาและอปสรรคเกยวกบการจดการอาการหายใจล าบาก ทผปวยและผดแลตลอด 3 สปดาห ทผานมาขณะอยทบาน 4) ผวจยทบทวนการจดการอาการหายใจล าบากทผานมาของผปวยปฏบตไดถกตอง และไมถกตอง พรอมชมเชยในสงทผปวยปฏบตถกตองใหคงไว และปรบปรงในสงทปฏบตยงไมถกตอง โดยการใหความรและทบทวนความเขาใจเกยวกบการจดการอาการหายใจล าบากทมความสอดคลองกบการด าเนนชวตและบรบทของผปวย ดวยวธพดคย ถามและตอบกบผปวยและผดแลอยางเปนกนเอง 6) ผวจยใหผปวยสาธตยอนกลบเกยวกบทกษะการจดการอาการหายใจล าบากทไดฝกมาทงหมด พรอมสงเกตวาผปวยปฏบตถกตองหรอไม พรอมเพมเตมสวนทขาดหายไป เพอใหผปวยปฏบตไดอยางถกตอง 7) ผวจยเปดโอกาสใหผปวยและผดแลซกถามปญหาและอปสรรคในการจดการอาการหายใจล าบากในครงน โดยทผวจย คอยชวยเหลอ ใหก าลงใจ และแกไขปญหารวมกนกบผปวยและผดแล 8) ผวจยนดผปวยเพอตดตามอาการทางโทรศพทอก 1 สปดาห ครงท 3-5 สปดาหท 5-7 โดยการตดตามทางโทรศพทขณะผปวยพกทบาน “แกแจะ ตาลโฟน” โดยการพดคยทางโทรศพท ใชเวลาประมาณ 10 -20 นาท โดยด าเนนการ ดงน 1) ผวจยสรางสมพนธภาพกบผปวยและผดแลอยางตอเนอง เพอใหผปวยและญาตเกดความไววางใจ โดยการใชโทรศพท โดยการกลาวทกทาย “อสซาลามอาลยกม” ขอความสนตสขจงมแดทานพดคยเพอสรางความไววางใจ ในเรองทวๆไป เชน ตอนนสขภาพผปวยเปนอยางไร สามารถประกอบอบาดะหทตองการไดหรอไม และมการขอดอารเพออลลอฮทรงตอบรบในสงทก าลงปฏบตมากนอยแคไหน เพราะผปวยและญาตจะไดในสงทตองการ คอ ผลบญจากการปฏบตในดนยา (โลก) ไปสวนอะครต (วนสนโลก)

66 2) ผวจยใหผ ปวยรวมกจกรรม “เนยต”(การต งเจตนา) ในสงทจะปฏบตทกครง เพอความเมตตาจากอลลอฮซบบาฮานะฮวะตาอาลา คอ อลลอฮองคเดยวเทานนทจะรบรการเนยตในครงน 3) ผวจยคนหาปญหา และอปสรรคในการจดการอาการหายใจล าบากใน 1 สปดาหทผานมาขณะทผปวยพกทบาน 4) ผวจยทบทวนการจดการอาการหายใจล าบากทผานมาของผปวยปฏบตไดถกตอง และไมถกตอง พรอมทงสอบถามวธการจดการอาการทผปวยปฏบตไปในทศทางใด ผลลพธทเกดขนหลงจากการจดการดขนหรอไม 5) ผวจยเปดโอกาสใหผปวยและผดแลไดซกถามปญหาและอปสรรคในการจดการอาการหายใจล าบากในครงน โดยทผวจย คอยชวยเหลอ ใหก าลงใจ และแกไขปญหารวมกนกบผปวยและผดแล 6) ผวจยนดตดตามอาการผปวยทางโทรศพทอก 2 ครง (สปดาหท 6 และ7) และนดตดตามอาการทคลนกโรคปอดอดกนเรอรงในสปดาหท 8 ครงท 6 สปดาหท 8 “ซาปยตอปต” (ถงทหมาย) ทคลนกโรคปอดอดกนเรอรง โดยการดแลตามปกตและพดคยในหองทมความเปนสวนตว ใชเวลาประมาณ 20 นาทโดยผวจยด าเนนการ ดงน 1) ผวจยสรางสมพนธภาพกบผปวยและผดแลอยางตอเนองโดยการกลาวทกทาย “อสซาลามอาลยกม” ขอความสนตสขจงมแดทาน เพอใหผปวยและญาตเกดความไววางใจ 2) ผวจยประเมนความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากโดยใชแบบประเมนความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบาก 3) ผวจยประเมนภาวะอาการหายใจล าบาก โดยใชแบบประเมนภาวะอาการหายใจล าบาก 4) ผวจยสรปผลการประเมนประสบการณการจดการอาการหายใจล าบากของผปวย ใหผปวยและผดแลทราบเพอการปรบวธการจดการอาการหายใจล าบากใหมประสทธภาพตอไป 5) ผวจยสรปผลการด าเนนโปรแกรมการจดการอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง 6) ผวจยกลาวขอบคณผปวยโรคปอดอดกนเรอรงและญาตพรอมทงใหผปวยและญาตร าลกอยเสมอวาอลลอฮทรงเหน และทรงรบรทกอยาง อลลอฮเปนผทรงยงใหญ

67 เหนอสงใด การปฏบตและการกระท าทกอยางอยภายใตความประสงคของอลลอฮ “อนชาอลลอฮ” และยตการเขารวมโปรแกรม

68

ผปวยสงอายทเปนโรคปอดอดกนเรอรงมสลม จ านวน 50คน ผวจยชแจงวตถประสงคการวจย พทกษสทธกลมตวอยาง ในการเกบขอมล

แบงกลมตวอยางโดยวธการ Matching ใหแตละกลมมความเปน Homogeneous selection

กลมควบคม (n2=25)

ครงท 1 (สปดาหท 1) คลนกโรคปอดอดกนเรอรง

- สรางสมพนธภาพ - เกบขอมลสวนบคคล ขอมล สขภาพและการเจบปวยขอมล เกยวกบครอบครวและ สงแวดลอมแบบสอบถาม ความสามารถการประเมน อาการหายใจล าบาก แบบสอบถามความสามารถใน การจดการอาการหายใจล าบาก และแบบประเมนภาวะอาการ หายใจล าบาก - ใหการพยาบาลตามปกต - นดอกครง 8 สปดาห

ครงท 2 (สปดาหท 4) คลนกโรคปอดอดกนเรอรง

- สรางความสมพนธภาพ - ใหผปวยมการเนยต (การตงเจตนา) ในสงทรวมกน วางแผนและปฏบต - ทบทวนการประเมนอาการหายใจล าบาก และ ความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากท ผานมาพรอมใหความรเรองการจดการอาการหายใจ ล าบาก (ทมความสอดคลองกบการด าเนนชวตและ บรบทของผปวยแตละราย - ใหผปวยสาธตยอนกลบเกยวกบทกษะการจดการ อาการหายใจล าบาก พรอมใหผปวยและญาตซกถาม ขอสงสย - นดตดตามทางโทรศพทอก1 สปดาห

กลมทดลอง (n1=25)

ครงท 1 (สปดาหท 1) คลนกโรคปอดอดกนเรอรง - สรางความสมพนธภาพ - เกบขอมลสวนบคคล ขอมลสขภาพและ การเจบปวยขอมลเกยวกบครอบครวและ สงแวดลอมแบบสอบถามความสามารถ การประเมนอาการหายใจล าบาก แบบสอบถามความสามารถในการจดการ อาการหายใจล าบาก และแบบประเมนภาวะ อาการหายใจล าบาก - บนทกการประเมนอาการหายใจล าบาก และ ความสามารถในการจดการอาการหายใจ ล าบากตามทผปวยตอบและใหขอมลและ รวมกน - วางแผนเพอจดการอาการหายใจล าบากทยง ปฏบตไมถกตอง - ใหผปวยมการเนยต (การตงเจตนา) ในสงท รวมกนวางแผนและปฏบต - ผวจยใหความรเรองการจดการอาการหายใจ ล าบาก (ทมความสอดคลองกบการด าเนน ชวตและบรบทของผปวยแตละราย - ฝกทกษะทจ าเปนส าหรบการจดการอาการ หายใจล าบาก พรอมการสาธตยอนกลบ - นดทคลนกโรคปอดอดกนเรอรงอก 1 สปดาห

ครงท 2 (สปดาหท 8) คลนกโรคปอดอดกนเรอรง

- แบบสอบถามความสามารถ ในการจดการอาการหายใจ ล าบาก และแบบประเมน ภาวะอาการหายใจล าบาก - สนสดการเปนกลมตวอยาง

ครงท 3-5 (สปดาหท 5-7) ตดตามทางโทรศพท

- สรางความสมพนธภาพ ใหผปวยมการเนยต (การตง เจตนา) ในสงทรวมกนวางแผนและปฏบต - คนหาปญหาและอปสรรคในการจดการอาการ หายใจล าบาก - ทบทวนการประเมนอาการหายใจล าบาก และ ความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากท ผานมา - เปดโอกาสใหซกถามขอสงสย - นดตดตามทางโทรศพทอก 2ครง และนดทคลนกโรค ปอดอดกนเรอรงในสปดาหท 8

ครงท 6 (สปดาหท 8) คลนกโรคปอดอดกนเรอรง

- แบบสอบถามความสามารถในการจดการอาการ หายใจล าบาก และแบบประเมนภาวะอาการ หายใจล าบาก - สนสดการเปนกลมตวอยาง

69 การวเคราะหขอมล ผวจยประมวลผลขอมลโดยใชโปรแกรมส าเรจรป และวเคราะหขอมลโดยใชสถตบรรยายและสถตอางอง โดยมรายละเอยด ดงน 1. วเคราะหขอมลสวนบคคลและขอมลการเจบปวยโดยใชสถตความถ และรอยละและเปรยบเทยบความแตกตางของกลมทดลองและกลมควบคมโดยใชสถตไคสแควร (Chi-square) ในขอมลสวนบคคล ไดแก อาย ขอมลสขภาพและการเจบปวย โดยหาคาคะแนนทมคาต าสด คะแนน สงสด คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน 2. ทดสอบการแจกแจงเปนปกต (test of normolity) โดยใชสถตสถต Kolmogorov- Sminov test พบวา ขอมลมการแจกแจงแบบโคงปกต และทดสอบความแปรปรวน (homogeneity of variances) ระหวางชดขอมลกลมควบคมและกลมทดลอง โดยใชสถต Levene’s test พบวา ขอมลทงสองกลมมความแปรปรวนไมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต 3. วเคราะหคะแนนความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากของผปวยโรคปอด อดกนเรอรงในกลมทดลองและกลมควบคม โดยหาคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน 4. ทดสอบความแตกตางของคาเฉลยของคะแนนความสามารถในการจดการอาการ หายใจล าบากของผปวยโรคปอดอดกนเรอรงภายในกลมทดลอง กอนและหลงไดรบโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากโดยใชสถตทค (Paired t-test) 5. ทดสอบความแตกตางของคาเฉลยของความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากของผปวยสงอายทเปนโรคปอดอดกนเรอรงระหวางกลมทดลองและกลมควบคมโดยใชสถต อสระ (Independent t-test) 6. ทดสอบความแตกตางของคาเฉลยคะแนนภาวะอาการหายใจล าบากของผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง กอนและหลงไดรบโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากโดยใชสถตทค (paired t-test) 7. ทดสอบความแตกตางของคะแนนภาวะอาการหายใจล าบากของผปวยโรคปอดอดกนเรอรงระหวางกลมทดลองและกลมควบคมโดยใชสถตทอสระ (Independent t-test)

70

บทท 4 ผลการวจยและอภปรายผล

การศกษาครงนเปนการศกษากงทดลอง (Quasi-experimental research) ผลของโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลามตอความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากและภาวะอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง ทมารบบรการทคลนกโรคปอดอดกนเรอรงโรงพยาบาลชมชน 2 แหงใน โดยท าการเลอกแบบเฉพาะเจาะจงตามคณสมบตทก าหนด จ านวน 50 ราย ซงแหงท 1 เปนกลมควบคม 25 ราย ไดรบการพยาบาลตามปกต และแหงท 2 เปนกลมทดลอง 25 ราย ไดรบโปรแกรมการสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลาม ผลการวเคราะหขอมลน าเสนอตามล าดบ ดงน สวนท 1 ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง สวนท 2 ขอมลสขภาพและการเจบปวยของกลมตวอยาง สวนท 3 ขอมลเกยวกบครอบครวและสงแวดลอมของกลมตวอยาง สวนท 4 ผลการทดสอบสมมตฐานการวจย 1. สมมตฐานขอท 1 คาคะแนนเฉลยความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากของผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง ภายหลงไดรบโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลามสงกวากลมทไดรบการพยาบาลตามปกต 2. สมมตฐานขอท 2 คาคะแนนเฉลยภาวะอาการหายใจล าบากของผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง ภายหลงไดรบโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลามต ากวากบกลมทไดรบการพยาบาลตามปกต 3. สมมตฐานขอท 3 คาคะแนนเฉลยความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากของผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง ภายหลงไดรบโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลามสงกวากอนไดรบโปรแกรม 4. สมมตฐานขอท 4 คาคะแนนเฉลยภาวะอาการหายใจล าบากของผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง ภายหลงไดรบโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลามต ากวากอนไดรบโปรแกรม

71 ผลการวจย สวนท 1 ขอมลสวนบคคล กลมตวอยาง กลมตวอยางในการศกษาวจยครงนจ านวน 50 ราย แบงเปนกลมควบคม 25 ราย และกลมทดลอง 25 ราย จากการศกษา พบวา กลมตวอยางทงกลมทดลองและกลมควบคมสวนใหญเปนเพศชาย (รอยละ 64 และ 56 ตามล าดบ) กลมทดลองมอายอยในชวง 60-69 ปมากทสด (รอยละ 60) (SD = 7.61) กลมควบคมมอายอยในชวง 60-69 ป (รอยละ 64) (SD= 5.31) สถานภาพสมรสทง 2 กลม สวนใหญ มสถานภาพสมรสค (รอยละ 68 เทากน) สทธการรกษาทง 2 กลม สวนใหญ เปนสทธผสงอาย (รอยละ 88 และ 96 ตามล าดบ) กลมทดลองและกลมควบคมไมไดรบการศกษาสายสามญมากทสด (รอยละ 56 และ 68 ตามล าดบ) ระดบการศกษาศาสนา ทง 2 กลมศกษาดาตกา และ อน ๆ เชน มสยด กลมทดลอง รอยละ 44 กลมควบคม รอยละ 36 การประกอบอาชพ สวนใหญกลมทดลองไมไดประกอบอาชพ (รอยละ 64) กลมควบคมท าเกษตรกรรม รอยละ 44 มรายไดเฉลยของครอบครวเทากบ 2,001–4,000 บาท มากทสดท ง 2 กลม (รอยละ 48 และ 44 ตามล าดบ) กลม ทดลองมรายไดไมเพยงพอ รอยละ 56 กลมควบคมมรายไดเพยงพอ รอยละ 48 เมอน ามาขอมลมาทดสอบความแตกตางโดยใชสถตไคสแควรและสถตทอสระ ก าหนดระดบนยส าคญทางสถตท .05 พบวาทง สองกลมไมมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต

72 ตาราง 1 จ านวน รอยละ และผลการทดสอบความแตกตางของขอมลสวนบคคลของกลมควบคมและทดลองดวยสถตไคสแควร (n1 = 25, n2 = 25)

ขอมลสวนบคคล กลมควบคม (n1 = 25) กลมทดลอง (n2 = 25)

2 p-value

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ เพศ 0.333a 0.564 ชาย 14 56 16 64 หญง 11 44 9 36 อาย (ป) (M = 67.32, SD = 5.31,

Min = 64, Max = 82) (M = 69.40, SD = 7.61, Min = 62, Max = 91)

0.155b 0.268

60-69 ป 16 64 15 60 70-79 ป 8 32 7 28 80-89 ป 1 4 2 8 90-99 ป 0 0 1 4 สถานภาพสมรส 1.0a 0.619 ค 17 68 17 68 หมาย 8 32 8 32 สทธการรกษา 1.420a 0.492 จายเอง 1 4 2 8 บตรทอง 0 0 1 4 ผสงอาย 24 96 22 88 ระดบการศกษาสามญ 0.820 a 0.664 ไมไดรบการศกษา 17 68 14 56 ประถมศกษา 7 28 10 40 มธยมศกษา 1 4 1 4 ระดบการศกษาศาสนา 0.450a 0.930 ไมไดรบการศกษา 5 20 5 20 ตาดกา 9 36 11 44 อบตดาอ 2 8 2 8 อน ๆ 9 36 7 28

73 ตาราง 1 (ตอ)

ขอมลสวนบคคล กลมควบคม (n1 = 25) กลมทดลอง (n2 = 25)

2 p-value

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ อาชพ 3.504a 0.471 คาขาย 2 8 2 8 เกษตรกรรม 11 44 7 28 ธรกจสวนตว 1 4 0 0 อนๆ 11 44 16 64 รายไดเฉลยของครอบครวตอเดอน

15.873a 0.146

นอยกวา 2,000 11 44 10 40 2,001-4,000 11 44 12 48 4,001-6,000 3 12 2 8 6,001-8,000 0 0 0 0 8,001-10,000 0 0 1 4 ความเพยงพอรายได 2.936a 0.230 ไมเพยงพอ 8 32 14 56 เพยงพอ 12 48 8 32 เพยงพอเหลอเกบ 5 20 3 12

a = Pearson Chi-Square, b = Independent t.-.test * p < .05 สวนท 2 ขอมลสขภาพและการเจบปวยของกลมตวอยาง การศกษา พบวา กลมทดลองและกลมควบคม สวนใหญมประวตเคยสบบหร (รอยละ 96 และ 92 ตามล าดบ) กลมทดลองมระยะการสบบหร 31-40 ป และ มากกวา 41 ป (รอยละ 28 เทากน) กลมควบคมมระยะการสบบหร 21-30 ปมากทสด (รอยละ 40) สวนจ านวนมวนทสบ ทง 2 กลม สวนใหญสบนอยกวาหรอเทากบ 20 มวน/วน (รอยละ 95.8 เทากน) สวนระยะเวลาทไดรบการวนจฉยโรค พบวาทง 2 กลม อยในระยะ 1-5 ป มากทสด โดยกลมทดลอง รอยละ 48 และกลมควบคม รอยละ 72 ทง 2 กลมสวนใหญมประวตเคยเขารบการรกษาของโรงพยาบาลในระยะ 1 ปทผานมา ( รอยละ 80 และ 88 ตามล าดบ) เปนการการรกษาแผนกผปวยนอก จ านวน 1-2 ครง ทง

74 2 กลม (รอยละ 100 และ 90.90 ตามล าดบ) และมประวตเคยนอนพกรกษาตวในโรงพยาบาล 1-2 ครง มากทสดทง 2 กลม (รอยละ 30 และ 45.45 ตามล าดบ) ส าหรบอาการหนกทเคยประสบทผานมา พบวา ทง 2 กลมสวนใหญมอาการหายใจล าบากเมอเดนเรว (รอยละ 64 และ 68 ตามล าดบ) สวนประวตการรกษา ทง 2 กลมสวนใหญรกษาโรงพยาบาลชมชน (รอยละ 88 และ 100 ตามล าดบ) กรณเมอมการหายใจล าบาก ทง 2 กลม สวนใหญ มแนวทางการชวยเหลอ โดยการพนยาขยายหลอดลมทนทเมอมอาการ (รอยละ 100 และ 92 ตามล าดบ) รองลงมาใชวธการนงฟบ (รอยละ 88 และ 92 ตามล าดบ ) และนกถงอลลอฮ (รอยละ 84 และ 80 ตามล าดบ) ยาทรบประทาน ทง 2 กลมสวนใหญ ใชยาโรคปอดอดกนเรอรง (รอยละ 88 และ 80 ตามล าดบ) และเมอน ามาขอมลมาทดสอบความแตกตางโดยใชสถตไคสแควรและสถตทอสระ ก าหนดระดบนยส าคญทางสถตท .05 พบวา ทงสองกลมไมมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต ตาราง 2 เปรยบเทยบขอมลสขภาพและการเจบปวยของกลมควบคมและกลมทดลอง (n1 = 25, n2 = 25)

ขอมลสขภาพและ การเจบปวย

กลมควบคม (n1 = 25) กลมทดลอง (n2 = 25)

2 p-value จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

ประวตการสบบหร 0.355a 0.552 ไมเคยสบ 2 8 1 4 เคยสบ 23 92 24 96 กรณทเคยสบ ระยะเวลาทสบบหร 13.418a 0.339 นอยกวาหรอเทากบ 20 ป 6 24 6 24 21-30 ป 10 40 4 16 31-40 ป 5 20 7 28 มากกวา 41 ป 2 8 7 28 จ านวนมวนทสบ/วน 12.39a 0.088 น อ ย ก ว า ห ร อ

เทากบ 20 มวน/วน 23 92 23 92

21-40 มวน/วน 0 0 1 4 ระยะเวลาทไดรบการวนจฉยโรค 7.728a 0.461 1-5 ป 18 72 12 48 6-10 ป 6 24 10 40

75 ตาราง 2 (ตอ)

ขอมลสขภาพและ การเจบปวย

กลมควบคม (n1 = 25) กลมทดลอง (n2 = 25)

2 p-value จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

ในระยะเวลา 1 ป เคยเขารบการรกษา รพ. 0.595a 0.440 ไมเคย 3 12 5 20 เคย 22 88 20 80 ผปวยนอก 2.111a 0.550 1-2 ครง 20 90.9 20 100 3 ครง 2 9.09 0 0 ผปวยใน 2.900a 0.401 1-2 ครง 10 45.45 6 30 3 ครง 1 4.54 0 0 เวลามอาการหนกขนาดใด 4.029a 0.258 สามารถปฏบตกจกรรมตางๆ 4 20 4 20 มอาการหายใจ

ล าบากเมอเดนเรว 17 68 16 64

มขอจ ากดในการเดนไดนอย 3 12 1 4 ตองหยดพกหายใจ 0 0 3 12 ประวตการรกษา 3.191a 0.203 โรงพยาบาลชมชน 25 100 22 88 อนๆ 0 0 3 12 แนวทางการชวยเหลอ (ตอบมากกวา 1 ขอ) พนยาขยายหลอดลม 23 92 25 100 2.671a 0.099 นงฟบ 23 92 22 88 1.563a 0.781 หายใจแบบเปาปาก 21 84 18 72 2.123a 0.097 นกถงอลลอฮ 20 80 21 84 2.001a 0.159 ไปรบการรกษาท

โรงพยาบาล 18 72 16 64 0.992a 0.211

อนๆ หมอบาน 8 32 11 44 1.941a 0.159

76 ตาราง 2 (ตอ)

ขอมลสขภาพและ การเจบปวย

กลมควบคม (n1 = 25) กลมทดลอง (n2 = 25)

2 p-value จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

ยาทผปวยรบประทาน 0.595a 0.440 ยาโรคปอดอดกน

เรอรง 20 80 22 88

ยารกษาโรครวม 5 20 3 12 a = Pearson Chi-Square, b = Independent t.-.test * p < .05 สวนท 3 ขอมลเกยวกบครอบครวและสงแวดลอมของกลมตวอยาง การศกษา พบวา กลมทดลองมบคคลในครอบครวสบบหร รอยละ 40 สวนกลมควบคมรอยละ 56 ส าหรบการมสตวเลยงมขน พบวา กลมทดลองม รอยละ 72 สวนกลมควบคมมรอยละ 24 และทง 2 กลม ไมมการใชยากนยง (รอยละ 76 และ 100 ตามล าดบ) สวนบานและทอยอาศย พบวา กลมทดลองมบานและทอยอาศยในแหลงทมการเผาถาน และอยรมถนนมากทสด เทากน รอยละ 32 รองลงมา คอ บานเลยงนก/แพะ/แกะ รอยละ 24 สวนกลมควบคมมบานอยรมถนน รอยละ 52 รองลงมา คอ บานเลยงนก/แพะ/แกะ รอยละ 28 กลมทดลองและกลมควบคมมการก าจดขยะมลฝอย โดยการเผามากทสด (รอยละ 60 และ 56 ตามล าดบ) การอยอาศยในครอบครว พบวา กลมทดลอง และกลมควบคมอาศยอยคนเดยวมากทสด (รอยละ 48 และ 44 ตามล าดบ) ทง 2 กลมมบคคลทใหการดแลเมอมอาการ (รอยละ 84 และ 100 ตามล าดบ) ดแลความสะอาดภายในบาน (รอยละ 72 และ 88 ตามล าดบ) ดแลเรองการหงหาอาหาร (รอยละ 72 และ 88 ตามล าดบ) จดยา (รอยละ 56 และ 76 ตามล าดบ) และ พาไปรบการรกษาทโรงพยาบาล (รอยละ 92 และ 88 ตามล าดบ)

77 ตาราง 3 เปรยบเทยบขอมลเกยวกบครอบครวและสงแวดลอมของกลมควบคมและกลมทดลอง (n1 = 25, n2 = 25) ขอมลเกยวกบครอบครว

และสงแวดลอม กลมควบคม (n1 = 25) กลมทดลอง (n2 = 25)

2 p-value

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ บคคลในครอบครวสบบหร 1.282a 0.258 ม 14 56 10 40 ไมม 11 44 15 60 เลยงสตวเลยงมขน 11.538a 0.391 ม 6 24 18 72 ไมม 19 76 7 28 ในครอบครวใชยากนยง 6.818a 0.009 ม 0 0 6 24 ไมม 25 100 19 76 บาน/สถานทอยอาศยใกลเคยง 13.267a 0.021 มการเผาถาน 0 0 8 32 เลยงนก/แพะ/แกะ 7 28 6 24 อยใกลททงขยะ 3 12 0 0 บานอยรมถนน 13 52 8 32 ขายขยาง 2 8 2 8 อนๆ 0 0 1 4 การก าจดขยะมลฝอย 2.508a 0.474 เผา 14 56 15 60 ใสถงขยะ 11 44 8 32 อนๆ 0 0 2 8 สมาชกครอบครว 1.022a 0.600 อยกน 2 คน 8 32 5 20 อยกบลกหลาน 6 24 8 32 อนๆ อยคนเดยว 11 44 12 48 a = Pearson Chi-Square, b = Independent t.-.test * p < .05

78 ตาราง 3 (ตอ) ขอมลเกยวกบครอบครว

และสงแวดลอม กลมควบคม (n1 = 25) กลมทดลอง (n2 = 25)

2 p-value

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ บคคลทใหการดแลเมอมอาการ 5.556a 0.062 ไมม 0 0 4 16 ม 25 100 21 84 บคคลทชวยดแลความสะอาดภายในบาน 2.000a 0.157 ไมม 3 12 7 28 ม 22 88 18 72 บคคลทเปนผดแลเรองการหง/หาอาหาร 2.000a 0.157 ไมม 3 12 7 28 ม 22 88 18 72 บคคลทชวยเหลอเรองการจดยา 2.228a 0.136 ไมม 6 24 11 44 ม 19 76 14 56 บคคลทพาทานไปโรงพยาบาล 0.232a 0.637 ไมม 3 12 2 8 ม 22 88 23 92 a = Pearson Chi-Square, b = Independent t.-.test * p < .05 สวนท 4 ผลการทดสอบสมมตฐานการวจย สมมตฐานขอท 1 คาคะแนนเฉลยความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากของผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง ภายหลงไดรบโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลามสงกวากลมทไดรบการพยาบาลตามปกต ผลการเปรยบเทยบความแตกตางของคาคะแนนเฉลยความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง ภายหลงไดรบโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลามระหวางกลมทดลองและกลมควบคม พบวา คาคะแนนเฉลยความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรงภายหลงไดรบโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบาก ตามวถอสลามสงกวากลมควบคม

79 อยางมนยส าคญทางสถต (t = 26.75, p < .001) โดยคาเฉลยคะแนนความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากของกลมทดลองเทากบ 64.64 (SD = 3.79) และคาเฉลยคะแนนความสามารถในการจด การอาการหายใจล าบากของกลมควบคมเทากบ 37.80 (SD = 3.27) (ดงรายละเอยดตาราง 4) ตาราง 4 เปรยบเทยบความแตกตางคาเฉลยคะแนนความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรงระหวางกลมทดลองและกลมควบคม โดยใชทอสระ (N = 50)

หลงการทดลอง กลมควบคม กลมทดลอง

t p-value M SD M SD

ความสามารถในการจดการ อาการหายใจล าบาก

37.80 3.27

64.64

3.79 26.75 000**

** p < .001 สมมตฐานขอท 2 คาคะแนนเฉลยภาวะอาการหายใจล าบากของผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง ภายหลงไดรบโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลามต ากวากบกลมทไดรบการพยาบาลตามปกต ผลการเปรยบเทยบความแตกตางของคาคะแนนเฉลยภาวะอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรงภายหลงไดรบโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถมสลมระหวางกลมทดลองและกลมควบคม พบวา คาคะแนนเฉลยคะแนนภาวะอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรงภายหลงไดรบโปรแกรมสงเสรมการจด การอาการหายใจล าบากตามวถอสลามต ากวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต (t = 6.58, p < .001) โดยคาเฉลยคะแนนภาวะอาการหายใจล าบากของกลมทดลองเทากบ 4.08 (SD = 1.07) และคาเฉลยคะแนนภาวะอาการหายใจล าบากของกลมควบคมเทากบ 5.80 (SD = 0.64) (ดงรายละเอยดตาราง 5)

80 ตาราง 5 เปรยบเทยบความแตกตางคาเฉลยคะแนนสภาวะของอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรงระหวางกลมทดลองและกลมควบคม โดยใชสถตทอสระ (N = 50)

หลงการทดลอง กลมควบคม กลมทดลอง

t p-value M SD ระดบ M SD ระดบ

ภาวะอาการหายใจล าบาก

5.80 0.64 รนแรง ปานกลาง

4.08 1.07 รนแรง เลกนอย

6.58 .000**

** p < .001 สมมตฐานขอท 3 คาคะแนนเฉลยความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากของผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง ภายหลงไดรบโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลามสงกวากอนไดรบโปรแกรม ผลการเปรยบเทยบความแตกตางของคาคะแนนเฉลยความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากของผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรงโรคปอดอดกนเรอรงภายหลงไดรบโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลาม พบวา คะแนนความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากของผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรงหลงการไดรบโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลาม สงกวากอนไดรบโปรแกรมอยางมนยส าคญทางสถต (t = -3.21, p < .05) โดยคาคะแนนเฉลยความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากของผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรงโรคกอนการไดรบโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามว ถ อสลามเท ากบ 46.76 (SD = 2.94) และค าคะแนนเฉ ลยความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากของผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรงโรคหลงการไดรบโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลามเทากบ 60.24 (SD = 3.79) (ดงรายละเอยดตาราง 6)

81 ตาราง 6 เปรยบเทยบคะแนนความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากของผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรงโรคปอดอดกนเรอรงกอนและหลงการไดรบโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการ (n = 25)

กลมทดลอง กอนไดรบโปรแกรม หลงไดรบโปรแกรม

t p-value M SD

ความสามารถในการจด การอาการหายใจล าบาก

46.76 2.94 60.64 3.79 -3.21 .004*

* p < .05 สมมตฐานขอท 4 คาคะแนนเฉลยภาวะอาการหายใจล าบากของผปวยสงอายมสลม ทเปนโรคปอดอดกนเรอรง ภายหลงไดรบโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลามต ากวากอนไดรบโปรแกรม ผลการเปรยบเทยบความแตกตางของคาคะแนนเฉลยภาวะอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง ภายหลงไดรบโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลาม พบวา คะแนนภาวะอาการหายใจล าบากของผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรงหลงไดรบโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลาม ต ากวากอนไดรบโปรแกรมอยางมนยส าคญทางสถต (t = 6.58, p < 001) โดยคะแนนคาเฉลยภาวะอาการหายใจล าบากของผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรงกอนการไดรบโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลามเทากบ 5.12 (SD = 1.23) และคะแนนคาเฉลยภาวะอาการหายใจล าบากของผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรงหลงการไดรบโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลามเทากบ 4.08 (SD = 1.07) (ดงรายละเอยดตาราง 7)

82 ตาราง 7 เปรยบเทยบ คะแนนสภาวะของอาการหายใจล าบากระหวางกลมทไดรบโปรแกรมสงเสรมการจด การอาการในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรงกอนและหลงการไดรบโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการ (n = 25)

หลงการทดลอง กลมควบคม กลมทดลอง

t p-value M SD ระดบ M SD ระดบ

สภาวะของ อาการหายใจ

ล าบาก

5.12 1.23 รนแรง ปานกลาง

4.08 1.07 รนแรง เลกนอย

6.58 .000**

** p < .001 การอภปรายผล การวจยครงนเปนการศกษาผลของโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบาก ตามวถอสลามตอความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากและภาวะอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง โดยเปรยบเทยบระหวางกลมทดลอง ซงเปนกลมทไดรบโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลาม และกลมควบคมทไดรบการพยาบาลตามปกต ภายหลงสนสดโปรแกรมสปดาหท 8 ประเมนผลโดยการวดคาคะแนนเฉลยความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากและคาคะแนนเฉลยภาวะอาการหายใจล าบาก ซงผวจยไดน าเสนอการอภปราย ดงน สวนท 1 ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง การศกษาครงน พบวา กลมตวอยางทง 2 กลม มลกษณะทวไปทคลายคลงกน โดยสวนใหญเปนเพศชายมากกวาเพศหญง ทงนเพราะเพศชายเคยมประวต การสบบหรมาเปนเวลานาน (สภาภรณ, 2548) ทสงผลใหเกดโรคปอดอดกนเรอรงไดมากกวาเพศหญง ดานอาย พบวา กลมตวอยาง ในการศกษาครงนเปนผใหญตอนปลายและวยสงอายมากทสด ทงนเพราะผสงอายทเปนโรคปอดอดกนเรอรงถงลมจะมขนาดใหญขน ท าใหมพนทในการแลกเปลยนกาซนอยลง และจ านวนใยอลาสตนและความยดหยนของถงลมลดลง สงผลใหความยดหยนของปอดลดลง ดงนนผสงอายทเปนโรคปอดอดกนเรอรงทมระดบความรนแรงของโรค สงผลใหมอาการหายใจล าบาก

83 ซงเปนอาการทพบบอยทสดอาการหนง (วชรา, 2555) ซงสอดคลองกบ การศกษาทผานมา พบวาผปวยโรคปอดอดกนเรอรงจะพบมากในกลมผปวยผใหญทมอายมากกวา 40 ป และกลมผสงอาย (เบญจมาศ, 2556; GOLD, 2015) นอกจากนดวยพยาธสภาพ ของโรคปอดอดกนเรอรงทมการด าเนนของโรคไปอยางชา ๆ ในชวงระยะของโรคจะไมแสดงอาการตอเมอผปวยจะมอาการหายใจล าบากทรนแรง ดานสถานภาพสมรสสวนใหญเปนค มผดแลขณะเจบปวยเปนบตรหลานและคสมรส เนองจากอสลามมหลกการเกยวกบจรยธรรมการดแลบคคลในครอบครวทชดเจน โดยทบคคลในครอบครวมหนาทในการดแล ใหความมนคง ความปลอดภย รวมถงการใหเกยรตซงกนและกนของบคคลในครอบครว (เสาวนย, 2535) ดานการศกษา พบวา กลมตวอยางไมไดรบการศกษาหรอส าเรจการศกษาระดบประถม ศกษา และไมไดประกอบอาชพมากทสด ทงนเพราะกลมตวอยางเปนวยผใหญตอนปลายและวยสงอาย จงไมไดประกอบอาชพ สวนระดบการศกษาสวนใหญมการศกษาสายศาสนา คอ การศกษาระดบตาดกา และมสยด ซงมความเชอทางศาสนาโดยมองคอลลอฮเปนสงยดเหนยวจตใจ ดานรายได พบวา สวนใหญมรายไดไมเพยงพอ ทงนสวนหนงไมไดประกอบอาชพดงกลาวขางตน สวนหนงประกอบอาชพเกษตรกรรมทพงพาสงแวดลอมตามธรรมชาต ประกอบกบการมเหตการณไมสงบ ท าใหกลมตวอยางไมกลาออกไปประกอบอาชพ โดยเฉพาะการกรดยางกลางคน และจ านวนสมาชกในครอบครวอาศยคอนขางมาก คอ 3-8 คน สวนท 2 ขอมลสขภาพและการเจบปวยของกลมตวอยาง การศกษาในครงน พบวา ทงกลมทดลองและกลมควบคม สวนใหญมประวตเคยสบบหรมาเปนระยะเวลานานกวา 20 ป ซงสอดคลองกบขอมลทรายงานวา สาเหตส าคญของการเปนโรคปอดอดกนเรอรง คอ การมประวตการสบบหรรวมถงระยะเวลาทสบบหร (วชรา, 2555; สงวาล, 2550) ทง 2 กลมสวนใหญมประวตเคยเขารบการรกษาของโรงพยาบาลในระยะ 1 ปทผานมา ซงเปนการการรกษาแผนกผปวยนอก จ านวน 1-2 ครง และมประวตเคยนอนพกรกษาตวในโรงพยาบาล 1-2 ครง ทงนเพราะสวนหนงอาจจะเนองมาจากสภาพแวดลอม ไดแก สภาพภมอากาศของพนททมความชนสง การเลยงสตวบรเวณบาน การมแหลงเผาถาน และการตงบานเรอนรมถนน รวมกบพยาธสภาพของโรคปอดอดกนเรอรงของผปวยเอง สอดคลองกบการศกษาของพมลพรรณ (2550) ทพบวา ปจจยกระตนท าใหเกดอาการหายใจล าบาก ไดแก สภาพแวดลอมและอากาศ โดยเฉพาะอากาศเยน มผลท าใหผปวยหายใจล าบากมากขน ดงนนท าใหผปวยเขารบการรกษาในโรงพยาบาลบอย ส าหรบอาการหนกทเคยประสบทผานมา พบวา ทง 2 กลมสวนใหญมอาการหายใจล าบากเมอเดนเรว และกรณเมอมการหายใจล าบาก ทง 2 กลม สวนใหญ มแนวทางการ

84 ชวยเหลอ โดยการพนยาขยายหลอดลมทนทเมอมอาการ ทงนเพราะตวยาชวยเพมประสทธภาพการท างานของปอด และชวยลดอาการหายใจล าบาก (วชรา, 2555) และการพนยาเมอมอาการเปนความรพนฐานทผปวยโรคปอดอดกนเรอรงไดรบจากเจาหนาทสขภาพ (ดวงรตน, 2554) นอกจากนวธการทส าคญ คอ การนกถงอลลอฮ ดวยมสลมทกคนมพระเจาเปนทยดเหนยวทางใจ สงผลใหผปวยรบรวามทพง ไมโดดเดยว (ยซฟและสภทร, 2550) สวนท 3 ขอมลเกยวกบครอบครวและสงแวดลอมของกลมตวอยาง

การศกษา พบวา กลมทดลองและกลมควบคมมบคคลในครอบครวสบบหรมากกวา รอยละ 40 มสตวเลยงมขน มากกวา รอยละ 72 และมบานและทอยอาศยในแหลงทมการเผาถาน และอยรมถนนมากทสด รวมถงการเลยงนก/แพะ/แกะ มากกวา รอยละ 20 และการก าจดขยะมลฝอย โดยการเผามากกวารอยละ 50 ซงปจจยเหลานเปนปจจยส าคญทมผลตอการเกดโรคระบบทางเดนหายใจ รวมถงโรคปอดอดกนเรอรง และการมอาการหายใจล าบาก (Spector et al, 2007) ส าหรบการอยอาศยแมทง 2 กลมจะอาศยอยตามล าพง แตมบตรหลานอาศยอยใกลเคยง ดงนนจงมผคอยชวยเหลอการปฏบตกจวตรประจ าวน เชน การดแลเมอมอาการหายใจล าบาก การดแลความสะอาดภายในบาน การดแลเรองการหงหาอาหาร การจดยา รวมถงการพาไปรบการรกษาทโรงพยาบาล ซงมสลมสงเสรมใหสรางสมพนธภาพภายในครอบครว และเครอญาต หามตดขาดญาตพนอง ผใดทตดขาดญาตพนอง อลลอฮจะตดขาดผนน (มาน, 2544) สวนท 4 ผลการทดสอบสมมตฐานการวจย ผลการศกษา พบวา หลงไดรบโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลามของผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง กลมทดลองมคะแนนเฉลยความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบาก สงกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต และกลมทดลองมคะแนนเฉลยภาวะอาการหายใจล าบากหลงไดรบโปรแกรมต ากวากอนไดรบโปรแกรมอยางมนยส าคญทางสถต ซงเปนไปตามสมมตฐานขอ 1 ขอ 2 ขอ 3 และ ขอ 4 โดยสามารถอภปรายผลการศกษาดงกลาวไดดงน ประการแรก อาจเปนผลมาจากโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลามทผวจยพฒนาขน โดยเนนใหผปวยมการจดการกบอาการหายใจล าบากดวยตนเอง ทงน

85 เพราะผปวยเปนผทมประสบการณการมอาการ การรบรอาการของตนเอง ความสามารถในการประเมนความรนแรง และการตอบสนองตออาการ (Dodd et al., 2001) ซงดอดดและคณะ (Dodd et al., 2001) ไดใหแนวทางในการพฒนาโปรแกรมการจดการอาการทชดเจน ชวยใหผปวยสามารถปฏบตตามไดงาย โดยโปรแกรมมจดเนนทส าคญ 3 ประการ ไดแก การประเมนประสบการณอาการหายใจล าบาก ซงชวยใหผปวยมรบรอาการหายใจล าบาก การประเมนอาการหายใจล าบาก และการตอบสนองตออาการหายใจล าบาก ดวยแบบสอบถามความสามารถในการประเมนอาการหายใจล าบาก และความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบาก การสงเสรมวธการจดการอาการหายใจล าบาก ซงเปนการสงเสรมผปวยโดยการใหความร เรอง การจดการอาการหายใจล าบากทมความสอดคลองกบความเปนมสลม พรอมทงการฝกทกษะทจ าเปนส าหรบการจดการอาการหายใจล าบาก และการตดตามอยางตอเนองดวยการตดตามทางโทรศพท และการประเมนผลลพธของการจดการอาการหายใจล าบาก ซงสนบสนนใหผปวยผปวยมความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากเพมขน และมภาวะอาการหายใจล าบากลดลง และสงผลใหผปวยสามารถปฏบตกจวตรประจ าวน และไดขอมลยอนกลบเพอการปรบปรง (Dodd et al., 2001) ประการท 2 อาจจะเปนผลมาจากขนตอนในการสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบาก โดยผวจยไดประยกตใชแนวคดวถมสลมกบการดแลสขภาพทมความสอดคลองกบบรบทของกลมตวอยาง โดยแนวคดทส าคญมดงน การเนยต (การตงเจตนา) เปนฐานส าคญในการงานตางๆ การงานของมนษยจะถกตอบรบหรอไมนนขนอยกบการตงใจ ผใดทประกอบการงานใดๆดวยใจทบรสทธ หวงในความโปรดปรานจากอลลอฮองคเดยว แนนอนการงานนนจะถกตอบรบจากพระองคเสมอ การระลกถงพระเจาเปนวธการสรางเสรมสขภาพจตอกวธหนงทมสลมทวโลกถอปฏบต (ยซฟและสภทร; 2551) การละหมาด การละหมาด เปนหลกปฏบตในศาสนาอสลาม การละหมาดหรอท านมาซเปนการแสดงถงความเคารพ และการย าเกรงตออลลอฮ (เสาวนย, 2535) โดยการใชทาสยด คอ การกมลง จะท าให abdominal visra ไปกดกระบงลมและกระบงลมจะไปกดสวนลางของปอด เมอหายใจเขา จะท าใหสวน 1 ใน 3 ทคางอยในปอดออกมา สงผลใหปอดมความแขงแรงจะชวยสงเสรมใหเกดความแขงแรงของปอด พรอมทงเปนการฝกสมาธ ซงเกดขนในขณะการเปลยนทาอยางกลมกลมในขณะละหมาด (มาหะมะ, 2552) การอานอลกรอาน ซงเปนการนกถงอลลอฮท าใหมสมาธ และชวยลดภาวะเครยด ทงนเพราะโดยเนอหาในอลกรอานเกยวของกบการดอารตอพระเจา ประกอบดวย (1) ดอารทกลาวถงความอดทน ในอลกรอานซเราะฮยาซน (2) ดอารทกลาวถงความเมตตาคมครอง ในอลกรอานซเราะฮ อตเตาบะฮ (3) ดอารทกลาวถงการขอบคณ (4) ดอารทร าลกตออลลอฮ การอานบทซกรลลอฮ ซงท า

86 ใหกลมตวอยางเกดความรสกใกลชดกบพระเจา มความอบอนใจ รสกไมโดดเดยว มความอดทน อดกลน พรอมเผชญกบปญหาทจะเกดขน จนท าใหรสกผอนคลาย และลดความเครยด (ด ารงค, 2548) การรบประทานอาหารทมขอก าหนดตามหลกการของอสลาม คอ การรบประทานอาหารทฮาลาล (เปนทอนมต) อาหารทฮาลาลจะชวยสรางเนอเยอตาง ๆ จะมสวนในการเสรมสรางจตวญาณทบรสทธ การรบประทานอาหารตอยยบน (อาหารทมคณคาทางโภชนาการ) การเลอกอาหารทมความเหมาะสมกบสภาพความเจบปวยของตนเอง รบประทานอาหารในทด พอประมาณ ไมเกนขอบเขตความพอด เพอใหรางกายมความสมบรณแขงแรง (ยซฟและสภทร, 2551) ประการท 3 การใชสอ การศกษาครงนผวจยไดจดท าคมอสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากส าหรบผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง ซงเปนเครองมอทใชในการถายทอดความรใหกบกลมตวอยาง โดยเนอหาและภาษาทเขาใจงาย ตวอกษรชดเจนมความเหมาะสมกบผสงอาย และมภาพประกอบการปฏบตทกขนตอนทชดเจน กลมตวอยางสามารถน าคมอสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากส าหรบผปวยสงอายทโรคปอดอดกนเรอรงไปอานทบทวนทบานได สงเสรมใหกลมตวอยางมการปองกนและจดการอาการหายใจล าบากไดตอเนอง สม าเสมอ ซงการมคมอในการปฏบตตวทบาน ท าใหกลมตวอยางสามารถประเมนตนเองและเตอนอาการของการเกดอาการหายใจล าบากไดทนทวงท และสามารถจดการกบอาการ หายใจล าบากไดดวยตนเองทบาน ดงกาญจนา (2551) ไดกลาวไววา องคประกอบของคมอเปนสวนส าคญทท าใหคมอเปนคมอทด มความสมบรณยงขน เพอใหความร แนวทางและขอเสนอแนะใหปฏบตตามได โดยใหผใชอานเขาใจและสามารถด าเนนการไดดวยตนเอง สอดคลองกบการศกษาของไพรช (2550) พบวากลมตวอยางทใช คมอการประเมนอาการเรมหายใจเหนอยหอบก าเรบดวยตนเองทบาน มอตราการเกดอาการหายใจ เหนอยหอบก าเรบเฉยบพลนนอยกวา กลมตวอยางตดสนใจมาโรงพยาบาลเรวกวา สงผลใหอตราการ นอนรกษาตวในโรงพยาบาลนอยกวากลมทไมไดใชคมอ) สอดคลองกบการศกษาของจราวรรณ (2557) เรอง การใชสอการสอนพนยาตอความสามารถในการปฏบต ของผปวยมสลม โรคปอดอดกนเรอรง โรงพยาบาลศนยยะลา โดยใชสอวดทศนสอนพนยาภาษามลาย และคมอการดแลตนเองส าหรบผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรง ผลการศกษาพบวา ความสามารถในการปฏบตชนดขยายหลอดลม และชนดลดการอกเสบของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรง หลงจากไดรบการสอนพนยาโดยใชสอภาษามลายมากกวากอนไดรบการสอนพนยาโดยใชสอภาษามลายอยางมนยส าคญทางสถต (p=.001) ประการท 4 การน าผดแลเขามามสวนรวมในกจกรรม เนองจากกลมตวอยางเปนกลมผสงอาย ซงในบางกจกรรมอาจจะปฏบตไดล าบากกวากลมอน แตผปวยมผดแลเปนบคคลส าคญใน

87 การเขารวมโปรแกรมครงน โดยพบวา ผดแลน าผปวยมารวมโปรแกรมทกครง และใหความสนใจและใสใจในสงทผวจยไดใหความรแกผปวย พรอมทงความชวยเหลอผปวยในการรวมกจกรรมในโปรแกรม เชน การพนยา การฟนฟสมรรถภาพปอด การแสดงความคดเหนในเรองอาหารทเหมาะสมกบผปวย ตลอดจนการบนทกความสม าเสมอในการจดการอาการหายใจล าบากแกผปวยระหวางทอยทบานดวย นอกจากนผดแลคอยใหก าลงใจและคอยกระตนใหผปวยมการจดการอาการอยางถกตองเสมอมา ซงสอดคลองกบการศกษาของจอมและจก (2550) พบวาผปวยโรคปอดอดกนเรอรงทไดรบการสนบสนนทางสงคม จากครอบครวจะชวยใหผปวยสามารถ เผชญกบสถานการณเจบปวยไดด การสนบสนนทางสงคมจะท าใหลดการรบรความเครยดทมผลตออาการหายใจล าบากได นอกจากนสงทอสลามไดบญญตไววา การเอาใจใสตอครอบครว เครอญาต สนใจชวตของกนและกน เพอใหสมาชกในครอบครวพยายามอยางสดความสามารถทจะฟนฝาอปสรรค เพอน าบคคลใกลชดไปสทางทถกตอง เชน การตดตาม ตกเตอนใหมการปรบเปลยนพฤตกรรมอยางตอเนอง (เพญนภา, 2555; สลมา, 2554) ประการท 5 วธการจดกจกรรม โดยการใหความรและการฝกทกษะเปนรายบคคล และตดตามเยยมทางโทรศพท ซงเปนวธการทชวยใหผปวยมการรบร มความเขาใจ มโอกาสซกถามเกยวกบการจดการอาการหายใจล าบากไดอยางทวถง และฝกทกษะไดอยางถกตอง ทจะชวยสงเสรมพฤตกรรมการควบคมโรค ลดอาการก าเรบของโรค เพมความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวนและเพมคณภาพชวตของผปวย (ลดาวลย, ชดชอย, และพระพงศ, 2554) ประการท 6 การตดตามผปวยอยางตอเนองทางโทรศพท ถอเปนวธการทส าคญทสงผลใหผปวยมการจดการอาการหายใจล าบากไดมากขน โดยจากโปรแกรมนผปวยไดรบการตดตามทางโทรศพทอยางตอเนองเปนระยะเวลา 3 สปดาห ตงแตสปดาหท 5 ถง สปดาหท 7 หลงเขารวมโปรแกรม เพอสอบถามปญหาและอปสรรคทเกดขนกบผปวยและผดแลระหวางการจดการอาการในขณะทอยทบาน พรอมทงใหค าแนะน า และแนวทางในการแกไขปญหาใหตรงกบผปวยแตละราย เพอใหผปวยสามารถจดการกบอาการหายใจล าบากไดอยางถกตอง ซงมความสอดคลองกบการศกษาในกลมผสงอายโรคความดนโลหตสง โดยพบวา การตดตามทางโทรศพทเปนวธการทด ตดตอไดสะดวก รวดเรว และสามารถใหค าแนะน า ชวยเหลอ ผปวยและสมาชกในครอบครวไดอยางรวดเรว (ศรวฒน, 2551) ผลการศกษาครงน กลมทดลองทไดรบโปรแกรมสามารถจดการอาการหายใจล าบากและภาวะอาการหายใจล าบากดกวากลมทไมไดรบโปรแกรม กลมตวอยางมความสามารถในการจด การอาการหายใจล าบากและมภาวะอาการหายใจล าบากทดขนอยางเหนไดชด สวนกลมควบคมมการเปลยนแปลงในทางทดขนเชนเดยวกน ทงนเนองจากระหวางการท าการศกษาเปนชวงทส านกงาน

88 สาธารณสขจงหวดเกบขอมลในไตรมาสทสอง เพอเกบขอมลทงหมดเกยวกบผปวยโรคปอดอดกนเรอรง จงท าใหทมสหวชาชพทรบผดชอบในคลนกโรคปอดอดกนเรอรงมการใหความร และแนวทางการดแลแกผปวยทเขมขนมากกวาปกต นอกจากนกลมตวอยางทถกคดเลอกเขามาในการศกษาครงนอาจจะมการรตว เปนผลใหเกดการเปลยนแปลงในกลมควบคมเชนกน ดงนนโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลาม โดยใชแนวคดการจดการของดอดดและคณะ (Dodd et al., 2001) และแนวคดวถมสลมกบการดแลสขภาพมจดเนนโดยใหผปวยมการรบรประสบการณอาการ วธการจดการอาการ ซงจะมผลตอผลลพธทเกดขน โปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลามมผลตอความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากและภาวะอาการหายใจล าบากทดขน ดงนนการจดการอาการหายใจล าบากดงกลาว ตองมชดกจกรรมในโปรแกรมทมความชดเจน มความเหมาะสมกบผปวยและมความสอดคลองกบบรบทของพนท การรวมกจกรรมตองเปนไปอยางสม าเสมอและมความตอเนอง เพอใหผปวยสามารถจดการกบอาการหายใจล าบากไดดกวาเดม และสามารถยนยนถงประสทธภาพของโปรแกรมทไดรบการพฒนาขนมา

89

บทท 5 สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ

สรปผลการวจย การวจยครงนเปนวจยกงทดลอง (Quasi-experimental research) แบบสองกลม คอกลมทดลองไดรบโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลาม และกลมควบคมไดรบการดแลตามปกต เพอศกษาผลของโปรแกรมการสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลามตอความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากและภาวะอาการหายใจล าบากในผปวย สงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง ทมารบบรการ ณ คลนกโรคปอดอดกนเรอรง ของโรงพยาบาลชมชน จ านวน 2 แหง จ านวน 50 ราย ซงแหงท 1 เปนกลมควบคม 25 ราย ไดรบการพยาบาลตามปกต และแหงท 2 เปนกลมทดลอง 25 ราย ไดรบโปรแกรมการสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลาม ซงด าเนนการเกบขอมล ระหวางเดอนเมษายน – มถนายน 2560 เครองมอทใชในการศกษาครงน ประกอบดวย 2 สวน ดงน 1. เครองมอทใชในการด าเนนการวจย 1.1 แนวปฏบตโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากในผปวยสงอาย มสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง ประกอบดวย 6 กจกรรม คอ ครงท 1 และครงท 2 เปนการดแลผปวยในโรคปอดอดกนเรอรง โดยการสรางสมพนธภาพ และใหความรเรองการจดการอาการหายใจ ล าบากทสอดคลองกบการด าเนนชวตและบรบทของผปวย พรอมทงฝกทกษะทจ าเปนส าหรบการจด การอาการหายใจล าบาก ส าหรบครงท 3-5 เปนการตดตามเยยมทางโทรศพท เพอสอบถามปญหาและอปสรรคในการจดการอาการหายใจล าบากขณะผปวยพกทบาน และครงท 6 เปนการประเมนความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากและภาวะอาการหายใจล าบาก 1.2 แผนการสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง ไดจดท าขนเพอเปนแนวทางส าหรบพยาบาลทประจ าคลนกโรคปอดอดกนเรอรง ใหมความรและความเขาใจเกยวกบการดแลผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง ซงแผน การสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง ประกอบดวย วตถประสงค ความรทจ าเปนส าหรบการจดการอาการหายใจล าบากทมความสอดคลองกบการด าเนนชวตและบรบทของผปวย เชน การละหมาด การอานอลกรอาน การฝกทกษะทจ าเปนส าหรบการจด

90 การอาการหายใจล าบาก ประกอบดวย การพนยา การไออยางถกวธ การออกก าลงกายรวมกบการฟนฟสมรรถภาพปอด และการประเมนผล 1.3 คมอสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง คมอทประกอบดวยเนอหา 4 สวน ดงน สวนท 1) แบบทบทวนประสบการณการประเมนอาการและการจดการอาการหายใจล าบาก เปนขอมลทไดรบจากการสอบถามจากผปวยในสปดาหท 1 และ 4 โดยผวจยเปนผจดบนทก เพอใหผปวยและผดแลสามารถดยอนหลงถงการปฏบตของผปวย เพอการปรบปรงในครงตอไป ซงผวจยทบทวนทกครงทพบผปวย สวนท 2) การสรางแรงบนดาลใจแกผปวยในการจดการอาการหายใจล าบาก ซงมเนอหาเกยวกบวถมสลมกบการดแลสขภาพทมความสอดคลองกบการด าเนนชวตและบรบทของผปวย สวนท 3) ใบความรตางๆ เกยวกบเรองโรคปอดอดกนเรอรงเพอใหผปวยและผดแลเรยนร สวนท 4) แบบบนทกความสม าเสมอในการจดการอาการหายใจล าบาก เพอใหผปวยและผดแลบนทกความตอเนองในการจดการอาการหายใจล าบาก โดยบนทกทกครงหลงจากพบผวจย โดยเรมตนจากชองท 1 หลงจาก 1 วนทพบผวจยจนถงชองท 7 ถอวาครบ 1 สปดาห และบนทกทกวน/ทกสปดาห ในกรณทมการตดตามทางโทรศพทกจะใชหลกการเดยวกน คอ เรมตนจากชองท 1 หลงจาก 1 วนทผวจยโทรศพทตดตามจนถงชองท 7 ถอวาครบ 1 สปดาห 2. เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล 2.1 แบบสอบถามขอมลสวนบคคล ประกอบดวย เพศ อาย สถานภาพสมรส สทธการรกษา ระดบการศกษา ระดบการศกษาศาสนา อาชพ และรายได 2.2 แบบสอบถามขอมลสขภาพและการเจบปวย ไดแก ขอมลเกยวกบประวตการสบบหร และขอมลเกยวกบโรคและการรกษา ไดแก การรบรขอมลเกยวกบการเปนโรคปอดอดกนเรอรง ขอมลประวตการเขารบการรกษาในโรงพยาบาลดวยโรคปอดอดกนเรอรงในระยะเวลา 1 ป ความรนแรงของโรค สถานบรการทไปรบการรกษา และการชวยเหลอตนเองเมอมอาการหายใจล าบาก 2.3 แบบสอบถามขอมลเกยวกบครอบครวและสงแวดลอม ไดแก บคคลในครอบครวสบบหร การเลยงสตวมขนในบาน การใชยากนยงในบาน สถานทอยอาศย สมาชกในครอบครว การก าจดขยะมลฝอย รวมถงขอมลเกยวกบผดแล ไดแก บคคลทใหการดแลเมอมอาการหายใจล าบาก บคคลทดแลเรองความสะอาดภายในบาน บคคลทดแลเรองการหง/หาอาหาร บคคลทชวยเหลอจดยา และบคคลทพาไปโรงพยาบาล/สถานบรการ

91 2.4 แบบสอบถามความสามารถในการประเมนอาการหายใจล าบาก เปนแบบ สอบถามทผวจยไดดดแปลงจากการทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของตามกรอบแนวคดการจดการอาการของดอดดและคณะ (Dodd et al., 2001) และของอาดละห (2559) 2.5 แบบสอบถามความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบาก เปนแบบวดทผวจยไดดดแปลงจากการทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของตามกรอบแนวคดการจดการอาการของดอดดและคณะ (Dodd et al., 2001) และของอาดละห (2559) 2.6 แบบประเมนภาวะอาการหายใจล าบาก เปนการประเมนความรนแรงของอาการหายใจล าบากโดยตวผปวยเอง ประเมนโดยการประยกตใชแบบประเมนอาการหายใจล าบากแบบตวเลข (dyspnea numerical rating scale) โดยผปวยเปนผประเมนความรนแรงของอาการหายใจล าบากของตนเองทงหมด 3 ครง ครงท 1 ขณะพกในชวง 1 สปดาหทผานมา ครงท 2 ในรอบวนทผานมา และครงท 3 ขณะประเมนอาการผปวย โดยแบบสอบถามมทงหมด 3 ขอ แตละขอ มลกษณะเปนเสนตรงแนวนอน ยาว 10 เซนตเมตร ก าหนดคะแนนตงแต 0-10 คะแนน เรมจากคะแนน 0 ดานซายมอ หมายถง ไมมอาการหายใจล าบาก ไปจนถงปลายสดทางขวามอ คะแนน 10 หมายถง มอาการหายใจล าบากมากทสด ซงดดแปลงมาจากอาดละห (2559) ผวจยน าเครองมอไปตรวจสอบความตรงเชงเนอหาจากผทรงคณวฒ จ านวน 3 ทาน และหาคาความเทยงจากความสอดคลองภายใน (internal consistency) โดยหาคาสมประสทธแอลฟาครอนบาค (Cronbach’s alpha coefficient) พบวา แบบสอบถามความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบาก เทากบ .95 สวนแบบประเมนภาวะอาการหายใจล าบาก ผวจยไดน าแบบประเมนสภาวะอาการหายใจล าบากของอาดละห (2559) มาใช โดยมคาสมประสทธแอลฟาครอนบาค (Cronbach’s alpha coefficient) เทากบ 0.85 การเกบรวบรวมขอมล เมอคดเลอกกลมตวอยางตามคณสมบตทก าหนด ผวจยไดท าการเกบขอมลของกลมควบคมกอน โดยกลมควบคมไดรบการพยาบาลตามปกตจากพยาบาลประจ าคลนกโรคปอดอดกนเรอรง หลงจากนนจงเกบรวบรวมขอมลกลมทดลอง ประกอบดวย 8 สปดาห ซงโปรแกรม ประกอบดวย 1) ประสบการณอาการหายใจล าบาก เปนการประเมนอาการหายใจล าบากและสอบถามความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากทผานมาของผปวยและใหผปวยตอบอยางบรสทธใจ 2) วธการจดการอาการล าบาก โดยกระบวนการทบทวนการประเมนอาการหายใจล าบากและความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบาก พรอมใหขอมลยอนกลบแกผปวยและญาตเพอใหรบรขอมล ชมเชยในสงทผปวยปฏบตถกตองแลว และรวมกนวางแผนในสงทผปวยตองไดรบการปรบปรง ใหความรในสงทสอดคลองกบบรบทความเปนมสลม รวมทงการฝกทกษะทจ าเปนส าหรบการจดการอาการหายใจล าบาก รวมถงการตดตามทางทาศพทอยางตอเนอง เพอคนหาปญหาและ

92 อปสรรคในการจดการอาการหายใจล าบากของผปวยจากผปวยเองหรอผดแลสปดาหละ 1 ครง ในสปดาหท 5 ถง 7 และ 3) ผลลพธ เพอประเมนความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากเพมขน และมภาวะอาการหายใจล าบากลดลง พรอมทงใหขอมลยอนกลบแกผปวยและผดแล ผวจยวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมส าเรจรป ไดแก ขอมลสวนบคคล ขอมลเกยวกบ สขภาพและการเจบปวย ขอมลเกยวกบครอบครวและสงแวดลอมโดยการแจกแจงความถ รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน สถตไคสแควร วเคราะหความแตกตางของคาคะแนนเฉลยความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากและคาคะแนนเฉลยภาวะอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง ภายในกลมโดยใช (Paired t-test) และวเคราะหความแตกตางของคาคะแนนเฉลยความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากและคาคะแนนเฉลยภาวะอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง ภายในกลม ระหวางกลมทดลองและกลมควบคมโดยใช (Independent t-test) สามารถสรปสมมตฐานทตงไว ดงน 1. คาคะแนนเฉลยความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากของผปวยสงอาย มสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง ภายหลงไดรบโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลามสงกวากลมทไดรบการพยาบาลตามปกต 2. คาคะแนนเฉลยภาวะอาการหายใจล าบากของผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง ภายหลงไดรบโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลามต ากวากบกลมทไดรบการพยาบาลตามปกต 3. คาคะแนนเฉลยความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากของผปวยสงอาย มสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง ภายหลงไดรบโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลามสงกวากอนไดรบโปรแกรม 4. คาคะแนนเฉลยภาวะอาการหายใจล าบากของผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง ภายหลงไดรบโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลามต ากวากอนไดรบโปรแกรม ขอเสนอแนะ ขอเสนอแนะในการน าผลการวจยไปใช

93 1. ดานการปฏบตการพยาบาล ควรสนบสนนการน าโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลามไปใชในใหการพยาบาลเพอลดอาการหายใจล าบากของผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง เนองจากโปรแกรมดงกลาวมแนวทางทชดเจน มคมอประกอบ ดงนนจงมความงายตอการน าไปใช และทส าคญชวยเพมความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบาก และลดภาวะอาการหายใจล าบากของผปวยได นอกจากนโปรแกรมยงสามารถน าไปประยกตใชในเขตพนทอนๆ ไดโดยการปรบปรงเนอหา และสอการการสอนใหเหมาะสมกบบรบทของแตละพนท 2. ดานบรหารการพยาบาล ผบรหารโรงพยาบาลควรน าสนบสนนการน าโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลามมาใชในหนวยงาน เพอจะชวยใหบคลากร เชน พยาบาลวชาชพ มแนวทางในการใหการพยาบาลทมแนวทางเดยวกน เพอใหเกดประสทธภาพในการดแลผปวยไดมากทสด ขอเสนอแนะในการท าวจยครงตอไป 1. ควรน าขนตอนตางๆ ทใชในโปรแกรมมาปรบใชกบการจดการกบอาการในกลมผปวยโรคเรอรงอนๆของผปวยมสลม เชน ความดนโลหตสง เบาหวาน เนองจากเปนโปรแกรมทใหแนวทางสการปฏบตทชดเจน และสอดคลองกบบรบทของมสลม 2. ควรท าการศกษาผลลพธดานภาวะอาการหายใจล าบากทนานขน เชน ตดตาม ประเมนผลลพธท 2, 4 หรอ 6 เดอน เปนตน เพอตรวจสอบความย งยนของโปรแกรมสงเสรมการจด การอาการหายใจล าบากตามวถอสลาม

94

เอกสารอางอง กาญจนา สขประเสรฐ. (2551). ปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการจดการภาวะหายใจล าบากเรอรง

ดวยตนเองในผ ปวยทเปนโรคปอดอดกนเรอรง. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลผใหญ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยบรพา, ชลบร.

กรฑา ธรรมค าภร (2556). การปองกนโรคหดก าเรบ. ใน บดนทร ขวญนมตร (บรรณาธการ), การปองกนสคณภาพการดแลทางอายรกรรม (หนา 34-50). สงขลา: ภาควชาอายรศาสตร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

กนกพณ อยภ. (2551). การพฒนาแนวปฏบตการพยาบาลในการฟนฟสมรรถภาพปอดของผ ปวยโรคปอดอดกนเรอรงทบาน. สารนพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลเวชปฏบตครอบครว บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล, กรงเทพมหานคร.

จตพร จกรเงน .(2552). ผลของการฟนฟสมรรถภาพปอดแบบทวไปและแบบประยกตตอสมรรถภาพการท างานของปอดและความสามารถในการท ากจกรรมของผ ปวยปอดอดกนเรอรง. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลผใหญ บณฑตวทยาลยมหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม.

ชายชาญ โพธรตน.(2550). โรคปอดอดกนเรอรง. ใน นธพฒน เจยรกล (บรรณาธการ), ต าราโรคระบบทางเดนหายใจ (พมพครงท 2, หนา 408-443). กรงเทพฯ: ภาพพมพ

จารณ บนลอ. (2544). คณภาพชวตทสญเสยไปของผ ปวยโรคปอดอดกนเรอรงจากการสบบหร. วท ยานพน ธป รญญ ามหาบณ ฑ ต สาขาวช าวท ยาการระบ าด บณ ฑ ตวท ยาลย มหาวทยาลยมหดล, กรงเทพมหานคร.

จอม สวรรณโณ, จก สวรรณโณ, และลดดา จามพฒน. (2552). ปจจยดานอาการหายใจเหนอยหอบ สมรรถนะการท างานของปอด และความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวนในการท านายภาวะซมเศราของผสงอายโรคปอดอดกนเรอ. Rama Nursing Journal, 5(1), 127-140.

จก สวรรณโณ. (2549). ประสบการณอาการหายใจล าบาก การจดการกบอาการ และผลลพธในผปวยโรคปอดอดกนเรอรง และปจจยทเกยวของ. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลผใหญ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา.

ดวงรตน วฒนกจไกรเลศ, ละเอยด จารสมบต, จารวรรณ รตนมงคลกล, วรตน โพคะรตนศร, และเวทส ประทมศร.(2553). ภาวะซมเศราและปจจยทมอทธพลตอภาวะซมเศราในผสงอายโรคปอดอดกนเรอรง. วารสารพยาบาลศาสตร, 28(2), หนา 67-76.

95 ดวงรตน วฒนกจไกรเลศ.(2554). การพยาบาลผปวยโรคปอดอดกนเรอรง. ใน ปราณ ท ไพเราะ,

และคณะ (บรรณาธการ), การพยาบาลอายรศาสตร 2 (หนา 17-43). กรงเทพมหานคร: เอนพเพรส

ด ารง แวอาล.(2548). การเยยวยาจตใจดานอสลาม. สมาคมจนทรเสยวการแพทยและสาธารณสข. (กรงเทพมหานคร; โรงพมพโอ. เอส. พรนตง เฮาส.

ทปภา พดปา.(2551). ผลของโปรแกรมการสงเสรมสมรรถนะแหงตนและการสนบสนนทางสงคมในการออกก าลงกายตอความสามารถในการท าหนาทของรางกายและอาการหายใจล าบากในผสงอายโรคปอดอดกนเรอรง. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลผสงอาย มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม.

ทศพล ลมพจารณกจ, และครรชต ลขตธนสมบต.(2551). อาการหายใจล าบากเฉยบพลน. ใน ทศพล ลมพ จารณ กจ (บรรณาธการ) , อายรศาสตรฉก เฉน (พ มพ ค รง ท 2 หน า 51-64). กรงเทพมหานคร: บรษท บยอนด เอนเตอรไพรซ จ ากด.

ธตภรณ ยอเสน. (2554).ผลของโปรแกรมสนบสนนการจดการตนเองตอความสามารถในการท าหนาทของรางกาย และการหายใจล าบากในผสงอายโรคปอดอดกนเรอรง.วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลผสงอาย มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม.

ธนยาภรณ โพธถาวร. (2551). ผลของการใหความรดานสขภาพตอการปฏบตตวการปฏบตดาน สขภาพและคณภาพชวตของผ ปวยโรคหด . วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต , สาขาวชาการพยาบาลผใหญ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา.

นภารตน อมรพฒสถาพร. (2553). ผปวยโรคปอดอดกนเรอรง. ใน วสนต สเมธกล และคณะ (บรรณาธการ). ปญหาทางอายรศาสตรในเวชปฏบ ต (พมพครงท 1, หนา 234-352). กรงเทพฯ: ออฟเซท.

นวลจนทร พมพรกษา. (2550). ผลของโปรแกรมการสงเสรมความสามารถในการดแลตนเองตอพฤตกรรมการดแลภาวะหายใจล าบากและสมรรถภาพปอดในผปวยปอดอดกนเรอรง . การคน ค วาแ บ บ อ ส ระพ ย าบ าล ศ าส ต รม ห าบณ ฑ ต ส าข าก ารพ ย าบ าล ผ ให ญ มหาวทยาลยขอนแกน, ขอนแกน.

เบญจมาศ ชวยช. (2551). สรรวทยาระบบทางเดนหายใจ. ใน นธพฒน เจยรกล (บรรณาธการ), ต าราโรคระบบการหายใจ (พมพครงท 2, หนา 20-38). กรงเทพมหานคร: ภาพพมพ.

เบญจมาศ ชวยช. (2555). โรคปอดอดกนเรอรง. ใน อภรด ศรวจตร, วนชย เดชสมฤทธฤทย, และร งโรจ น ก ฤ ต ยพ งษ (บ รรณ าธ ก าร ) , อ าย รศ าส ต ร ท น ย ค 2555 (ห น า 36-49). กรงเทพมหานคร: ภาพพมพ.

96 เบญจมาศ ชวยช . (2556). โรคปอดอดกนเรอรง. ใน นธพฒน เจยรกล (บรรณาธการ) , ต ารา

อายรศาสตรทวไป (หนา 296-317). กรงเทพมหานคร: ภาพพมพ. เบญจวรรณ ถนเครอจน. (2554) .ผลของโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตอ

ความสามารถในการท าหนาทของรางกายในผสงอายโรคปอดอดกนเรอรง. การคนควาแบบอสระพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลผสงอาย มหาวทยาลยเชยงใหม , เชยงใหม.

ประไพวรรณ ศรเมธาวรกคณ. (2552). กจกรรมทางกายของผ สงอายในชนบทภาคใต. สารนพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา.

พรรณภา สบสข . (2555). บทบาทพยาบาลกบผ ปวยโรคปอดอดกนเรอรง. Journal of Nursing Science, 29(2), 18-26.

พชญาภา รจวชชญ . (2557). บทบาทพยาบาลกบผ ปวยปอดอดก นเรอรง. Journal of Nursing Science, 29(2), 18-26

พมลพรรณ เนยมหอม. (2550). ประสบการณการกลบเขามารกษาซ าในโรงพยาบาลของผ ทเปนโรคปอดอดกนเรอรง. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลผใหญ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยบรพา, ชลบร.

ภทราภรณ จยเจรญ.(2550). ปจจยทมความสมพนธกบการปฏบตตามแผนการดแลของผสงอายโรคปอดอดกนเรอรงในชมชน. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน มหาวทยาลยบรพา, ชลบร.

มาน ชไทย. (2544). หลกการอสลามทสมพนธกบการปฏบตทางดานสขภาพและการสาธาณสข (พมพครงท 2). ม.ป.ท.: ภาควชาสขศกษา คณะพละศกษา มหทยาลยศรนครนทรวโรฒ

มาหามะ เมาะมลา.(2552) การจดบรการสขภาพตามวถมสลม ชวงวยผใหญ. ใน พงคเทพ สธรวฒและยซฟ นมะ (บรรณาธการ), การจดบรการสขภาพตามวถมสลม 4 ชวงวย: วยเดก วยรน วยผใหญ และการดแลระยะสดทาย (หนา 21-58) ม.ป.ท.

ยซฟ นมะ, และสภทร ฮาสวรรณกจ. (บรรณาธการ). (2550). การแพทยและการดแลผ ปวยทสอดคลองกบวถมสลม .สงขลา. สถาบนวจยระบบสขภาพภาคใต(สวรส.ภาคใต) มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

รจเรข พมพาภรณ. (2550). ผลของโปรแกรมการเรยนรสมรรถนะตนเอง ความวตกกงวลและการจดการกบอาการหายใจล าบากในผปวยโรคปอดอดกนเรอรง . วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลผใหญ มหาวทยาลยขอนแกน, ขอนแกน.

97 รตนา พรหมบตร. (2550). ผลของโปรแกรมการจดการตนเองตอการลดอาการก าเรบเฉยบพลนของ

ผปวยโรคปอดอดกนเรอรงเปนการศกษาเพอศกษาการการลดอาการก าเรบเฉยบพลนของผ ปวยโรคปอดอดกนเรอรง. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, กรงเทพมหานคร.

รสมาลน โทธรรม. (2550). ผลของคายโยคะตอระดบน าตาลในเลอดและพฤตกรรมการดแลตนเองของผ ปวยเบาหวานชนดท 2. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาพยาบาลผ ใหญ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา.

รสสคนธ ภกดไพบลยสกล. (2555). ผลของโปรแกรมสงเสรมความสามารถในการเลอกรบประทานอาหารตอพฤตกรรมการบรโภคอาหารและระดบน าตาลในเลอดของผ ปวยเบาหวานทไมสามารถควบคมโรคได . สารนพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาพยาบาลเวชปฏบตชมชน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา.

รอฮานา อาแว. (2552). ผลของโปรแกรมการใหความรรวมกบการอานคมภรอล -กรอานตอความเครยดของผ ปวยเบาหวาน. สารนพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาพยาบาลสขภาพจตและจตเวช บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา.

รตตนนท เหมวชยวฒน. (2552). การใชโปรแกรมฟนฟสมรรถภาพปอดรวมกบการสนบสนนของครอบครวเพอเพมคณภาพชวตผปวยโรคปอดอดกนเรอรง. วารสารลาปางเวชสาร, 30(1),9-17.

วรางคณา เพชรโก. (2552). ผลการสงเสรมการจดการกบอาการหายใจล าบากตอการปฏบตกจวตรประจ าวนในผ ปวยโรคปอดอดกนเรอรงในโรงพยาบาลมวงไข จงหวดแพร. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลผใหญ มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม.

วรวรรณ กงแกวกานทอง. (2554). การดแลผ ปวยโรคปอดอดกนเรอรง: การสงเสรมกจวตรประจ าวน. ใน ศรอร สนธ และสพตรา บวท (บรรณาธการ), บทความวชาการการศกษาตอเนองสาขาวชาการพยาบาลศาสตร เลมท 10 การพยาบาลผปวยโรคเรอรง (พมพครงท 3) (หนา 161-171). กรงเทพมหานคร: ศรยอดการพมพ.

วไลวรรณ ทองเจรญ (2554). ศาสตรและศลปการพยาบาลผ สงอาย.กรงเทพฯ: โครงการต าราคณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหดล.

วช ร า บ ญ ส วส ด . (2555). Trends in new guildeline for COPD ใ น แ จ ม ศ ก ด ไ ช ย ค น า (บ ร ร ณ า ธ ก า ร ) , Current chest 2012 อ ร เว ช ช ร ว ม ส ม ย 2555 (ห น า 59-70) . กรงเทพมหานคร: หางหนสวนจ ากดการพมพ.

เวชระเบยนโรงพยาบาลศนยยะลา. (2557). สถตผ ปวยโรคปอดอดกนเรอรงป พ .ศ. 2555-2559. ขอมล ณ วนท 30 ตลาคม 2557.

98 สมาคมอรเวชชแหงประเทศไทย. (2548). แนวทางการวนจฉยและรกษาโรคปอดอดกนเรอรงใน

ประเทศไทย (ฉบบปรบปรง พ.ศ.2548). กรงเทพมหานคร: ภาพพมพ. สลมา ชออน. (2554). การพฒนาโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมการบรโภคอาหารส าหรบสตร

มสลมทมน าหนกเกน. สารนพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาพยาบาลเวชปฏบตชมชน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา.

สวรรณ โมคภา. (2554). การจดการอาการหายใจล าบากในผปวยโรคปอดอดกนเรอรงในระยะทมอาการทางคลนกคงท: การพยาบาลตามหลกฐานเชงประจกษ. สารนพนธพยาบาลศาสตร มหาบณฑต สาขาพยาบาลผใหญ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล, กรงเทพมหานคร.

ส านกนโยบายและยทธศาสตร. (2558) สถตสาธารณสข พ.ศ.2557. กรงเทพมหานคร: องคการสงเคราะหทหารผานศก

เสฐยร พนธรงส. (2542). ศาสนาเปรยบเทยบ. กรงเทพมหานคร: เยลโล การพมพ ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต. (2556). สปสช เขต 4 สระบรรวมกบมหาวทยาลยขอนแกน

และเครอขายบรการสขภาพสรางกลไกการรกษา ปองกนการก าเรบของโรคหดและโรคปอดอดกนเรอรง. สบคนเมอ 4 กรกฎาคม 2557, จาก http://www.nhso.go.th/

อรนทยา พรหมนธกล. (2553). อาการเหนอย (Dyspnea). ใน เมตตาภรณ พรพฒนกล (พมพพไล),และขจรศกด นพคณ (บรรณาธการ), อาการวทยาทางอายรศาสตร (หนา 55-66). เชยงใหม: ทรค ธงค.

อาดละห สะไร.(2559). ผลองโปรแกรมการบรณาการการวางแผนจ าหนายรวมกบประสบการณอาการตอความสามารถในการจดการอาการและสภาวะอาการหายใจล าบากในผ ปวยโรคปอดอดกนเรอรง . วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลผใหญ มหาวทยาลยสงขลานครนร,

อบนกอยยม อลเญาซยะห. (2548). การแพทยตามแนวทางทานศาสดามฮมมด ซล. (กษดษ ศรสงา, ผแปล). กรงเทพฯ: แผนงานสรางเสรมสขภาพมสลมไทย ศนยศกษานโยบายเพอการพฒนา คณะเศรษฐศาตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. (ฉบบดงเดมตพมพ พ.ศ. 2548).

อสมาอลลตฟจะ ปะกยา. (2555). คมอผปวยและการจดการตามหลกศาสนาอสลาม(พมพครงท2).ปตตาน: ส านกเลขานการ มหาวทยาลยอสลามยะลา.

อสมาแอล อาล. (2548). อสลามกบการสรางพฤตกรรมเพอสขภาวะ: องคความรอยางบรณาการ. ในองคความรอสลามกบสขภาพวะ (หนา 9-16). ปตตาน: โรงพมพ มตรภาพ.

99 อชฌาณช วงโสม. (2553). โปรแกรมการจดการอาการหายใจล าบากรวมกบแรงสนบสนนของ

ครอบครว การหายใจล าบากคณภาพชวตของผ ปวยปอดอดกนเรอรง. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลผใหญ มหาวทยาลยรงสต, กรงเทพ.

อมพรพรรณ ธรานตร. (2542). โรคปอดอดกนเรอรง การดแลตนเองและการฟนฟสภาพ. ขอนแกน: โรงพมพศรพนธออฟเซท.

American Lung Association. (2003). Breathless in America: COPD treatment. Retrieved from http://www.carchula.ac.

American Thoracic Society, & Europian Respiratory Society. (2004). Standards for diagnosis and management of patient with chronic obstructive pulmonary disease. Retrieved from http://www.thoracic.org/sections/copd/resources/ copddoc.pdf

American Thoracic Society, & Europian Respiratory Society. (2004). Standards for diagnosis and management of patient with chronic obstructive pulmonary disease. Retrieved March 10, 2012, from http://www.thoracic.org/sections/copd/resources/copddoc.pdf

Di Marco F., & et al. (2006). Anxiety and depression in COPD patients: The roles of gender and disease severity. Raspiratory Medicine, 100(10), 1767-1774

Dodd, M., & et al. (2001). Nursing theory and concept development or analysis: Advancing the science of symptom management. Journal of Advanced Nursing, 33, 668-676.

Donaldson, J. A., Wedzicha J. K., Quint, R., Baghai-Ravary, G. C. (2008). Relationship between depression and exacerbations in COPD. European Respiratory Journal, 32, 53-60.

Gift, A. G. (1989) . Validation of vertical visual analoque scale as a measure of clinical dyspnea. Rehabilation Nursing, 14(6), 323-325.

Heffner, J. S. (2006). Update in pulmonary medicine. Annals of International.Medicine, 145, 765-773

Hopp, L., & Walker, J. (2009). Effectiveness of arm exercise on dyspnoea in patients with chronic obstructive pulmonary disease: a systematic review. JBI Library of Systemic Review, 7(31),1352-1371.

Janssens, T., De Peuter S., Stans L., Verleden G., Troosters T., Decramer M., & et al. (2011). Dyspnea perception in COPD: association between anxiety, dyspnea- related fear, and dyspnea in a pulmonary rehabilitation program. Chest,140(3), 618-625.

100 Larson. P. J., et al. (1994). Model of symptom management. IMAGE: Journal of Nursing

Scholarship, 26,272-278. Laurin, C., Lavoie, K. L., Bacon, S. L., Duphius, G., Lacoste, G., Cartier, A., et al. (2007). Sex

differences in the prevalence of psychiatric disorder and psychological distress in patients with COPD. Chest, 132, 148-155.

Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease. (2011). Global strategy for the diagnosis, management, and prevention of chronic obstructive pulmonary disease Revised 2011. Retrieved March 10, 2012, from http://www.goldcopd.com

Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease. (2013). Global strategy for the diagnosis, management, and prevention of chronic obstructive pulmonary disease (update 2013). Retrieved March 15, 2013, from http://www.goldcopd.com

Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease [GOLD]. (2015). Global strategy for the diagnosis, management, and prevention of chronic obstructive pulmonary disease (update 2015). Retrieved from http://www.goldcopd.org/ uploads/users/files/GOLD_Report_2015.pdf

Neuman, A., Gunnbjornsdottir, M., Tunsater, A., Nystrom, L., Franklin, K. A., Norrman, E., et al. (2006). Dyspnea in relation to symptoms of anxiety and depression: A prospective population study. Respiratory Medicine, 100, 1843-1849.

Reilly, J. J., Silverman, E. K., & Shapiro, S. D. (2010). Chronic obstructive pulmonary disease. In A. S. Fauci & et al. (eds). Harrison’s principles of internal medicine (18th ed., pp. 178-190). New York: McGraw-Hill.

Registered Nurses Association of Ontario. (2010). Nursing care of dyspnea: The 6th vital signs in individual with chronic obstructive pulmonary disease (COPD) guideline supplement. Retrieved March 10, 2012, from http://www.rnao.org

Solono, J. P., Gomes, B., & Higginson, I. J. (2006). A comparison of symptom prevalence in far advanced cancer, AIDS, heart disease, chronic obstructive ulmonary disease and renal disease. Journal of Pain and Symptom Management, 31, 58-69.

Spector, N., Connolly, M. A., & Carlson, K. K. (2007). Dyspnea applying research to bedside practice. American Association of Critical Care Nurses Advanced Critical Care, 18(1), 45-60.

101 Voll-Aanerud, M., Eagan, T. M., Wentzel-Larson, T., Gulsvik, A., & Bakke, P. S., (2008).

Respiratory symptom COPD severity and health related quality of life in a general population sample. Respiratory Medicine, 102, 399-406.

Woo, K. (2000). A pilot study to examine the relationships of dyspnea physical activity and fatique in patients with COPD. Journal of Clinical Nursing, 9, 526- 533.

World Health Organization. (2012). Chronic obstructive pulmonary disease (COPD). Retrieved March 15, 2012, From http://www.who.int/mediacenter /factsheets/fs315/en/index.html

World Health Organization. (2012). Chronic obstructive pulmonary disease (COPD). Retrieved November 17, 2013, from http://www.who /Chronic /obstructive/ Pulmonary /disease.html.

World Health Organization. (2012). Chronic obstructive pulmonary disease (COPD). Retrieved March 15, 2012, From http://www.who.int/mediacenter/factsheets/fs315/en/index.html

102

ภาคผนวก

103

ภาคผนวก ก การค านวณหากลมตวอยาง

การค านวณขนาดอทธพล (effect size) จากงานวจยทมความคลายคลงกบการศกษาครงนจากการศกษาของอาดละห (2559) ผลของโปรแกรมการบรณาการการวางแผนจ าหนายรวมกบประสบการณอาการตอความสามารถในการจดการอาการและสภาวะอาการหายใจล าบากในผปวยโรคปอดอดกนเรอรง

X1 = 2.7 X2 = 2.44 SD1 = 0.38 SD2 = 0.33

ค านวณโดยปอนขอมลในโปรแกรมส าเรจรปจสตารเพาเวอร (G*POWER) ไดคาขนาดอทธพลเทากบ 0.7 หลงจากนนปอนขอมลโดยก าหนดระดบนบส าคญท .05 อ านาจการทดสอบ (1- β) เทากบ 0.8 อตราสวนการจดสรรขนาดตวอยางทงสองกลม (Allocation ratio N2/N1) เทากบ 1 ไดขนาดกลมตวอยางกลมละ 25 ราย ดงนนในการศกษาครงนใชกลมตวอยางรวม 50 ราย ดงผลทแสดงตามโปรแกรม ดงน (Faul, Erdfelder, Lang, & Buchner, 2007) t tests - Means: Difference between two independent means (two groups) Analysis: A priori: Compute required sample size Input: Tail(s) = One Effect size d = 0.7 α err prob = 0.05 Power (1-β err prob) = 0.8 Allocation ratio N2/N1 = 1 Output: Noncentrality parameter δ = 2.52 Critical t = 1.67 Df = 40 Sample size group 1 = 22 Sample size group 2 = 22 Total sample size = 44 Actual power = 0.8

104

ภาคผนวก ข โปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลาม

ประกอบดวย 1. แนวปฏบตของโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากในผปวยผสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรงเปนเครองมอส าหรบบคลากร 2. แผนการสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากในผปวยผสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรงเปนเครองมอส าหรบบคลากร 3. คมอสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรงเปนเอกสารส าหรบผปวยและญาต

105

106 โปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากตามวถอสลาม สวนท 1 ค าชแจงโปรแกรม ชอการวจย : ผลของโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการตอการควบคมอาการหายใจล าบากในผปวยผสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง บทน า : โปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากในผปวยผสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรงเปนชดกจกรรมทพยาบาลใชเปนแนวทางในการสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากในผปวยผสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนกนเรอรง โดยน าแนวคดการจดการอาการของดอดดและคณะ (Dodd et al., 2001) โดยมเปาหมายใหผปวยผสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรงมความรและทกษะทจ าเปนในการจดการกบอาการหายใจล าบาก และไมกระทบตอความเชอของผปวยประกอบดวยปจจย 4 ดาน ดวยกน คอ 1) ดานประสบการณการมอาการ 2) ดานกลวธการจดการอาการ 3) ดานผลลพธจากอาการ 4) ดานปจจยดานสขภาพและการเจบปวย เปนผลใหผปวยสามารถสามารถปฏบตกจวตรประจ าวน หรอปฏบตศาสนกจตามหลกศาสนาทผปวยนบถอไดไดอยางสขใจ ตลอดจนมคณภาพชวตทด อกทงจะเปนแนวทางส าหรบพยาบาลในการสงเสรม ปองกน รกษา และฟนฟผปวยผสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรงตอไป วตถประสงค : 1. เพอใหผปวยผสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรงมความสามารถการจด การอาการหายใจล าบากไดถกตอง และเหมาะสมกบผปวย และปฏบตไดอยางตอเนอง 2. บคลากรทางสาธารณสขมโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากในผปวยผสงอายทเปนโรคปอดอดกนเรอรง เพอเปนแนวทางในการดแลผปวยในเรองการจดการอาการหายใจล าบากทมความเฉพาะเจาะจงในบรบทของความเปนมสลมไดอยางถกตอง กลมเปาหมาย : ผปวยผสงอายทมอาย 60 ปขนไป ทงเพศชายและหญง ไดรบการวนจฉยเปนโรคปอดอดกนเรอรงและนบถอศาสนาอสลาม และมอาการคงท โดยไมมอาการหายใจล าบาก ไมมอาการหายใจลมเหลว สามารถมการรบรสตสมปชญญะด สามารถสอสารเขาใจดวยภาษาไทยและภาษาทองถนได รวมทงมผดแลทสามารถตดตามทางโทรศพทได ผทใชโปรแกรม : พยาบาลหรอเจาหนาทสาธารณสขทประจ าคลนกโรคปอดอดกนเรอรง

ระยะเวลาของการใชโปรแกรม : 8 สปดาห

107

แผนกจกรรมครงท 1 “ยาบตตางน” (การสลามเมอพบ) (สปดาหท 1) วตถประสงคเชงพฤตกรรม: 1. เพอสรางสมพนธภาพกบผปวยและครอบครว 2. เพอประเมนภาวะสขภาพของผปวย

3. เพอใหขอมลยอนกลบเกยวกบประสบการณการประเมนอาการและการจดการอาการหายใจล าบากแกผปวย 4. เพอใหผปวยมความรและทกษะการจดการอาการหายใจล าบาก สถานท : คลนกโรคปอดอดกนเรอรง ระยะเวลา: 60 นาท วตถประสงคเชง

พฤตกรรม เนอหา กจกรรมของ

เจาหนาท กจกรรมของ

ผเขารวมโปรแกรม วสดอปกรณ ระยะเวลา การประเมนผล

1. เพอสรางสมพนธภาพกบผปวและครอบครว

1. ผวจยสรางสมพนธภาพกบผปวยและญาต โดยการกลาวทกทาย “อสซาลามอาลยกม” ขอความสนตสขจงมแดทาน แนะน าตวพดคยเรองสขภาพและเรองทวๆไป พดคยถงปญหาสขภาพของผปวย การมารกษา

1. กลาวทกทายผปวยและญาต 2. ยมแยม แจมใส แสดงถงความเปนมตรและความจรงใจ

1. กลาวทกทายพยาบาล

5 นาท 1. ผปวยและญาตแสดงถงความเปนมตร 2. ใหความรวมมอในการพดคย และการตอบค าถาม

108 วตถประสงคเชง

พฤตกรรม เนอหา กจกรรมของ

เจาหนาท กจกรรมของ

ผเขารวมโปรแกรม วสดอปกรณ ระยะเวลา การประเมนผล

เพอใหสขภาพรางกายทสมบรณแขงแรงเพอการประกอบอบาดะหทตองการใกลชดอลลอฮมากทสด ถารางกายไมสมบรณการท า อบาดะหกอาจจะไมราบรน และ เพอสรางบรรยากาศของความเปนกนเองเพอใหผปวยไววางใจ

109

ภาคผนวก ค

จดท าโดย สนย เฮะดอเระ

นกศกษาปรญญาโท หลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน มหาวทยาลยสงขลานครนทร

คมอสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลม ทเปนโรคปอดอดกนเรอรง

110

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล ประกอบดวย 6 สวน คอ ตอนท 1 ขอมลสวนบคคล ตอนท 2 ขอมลสขภาพและการเจบปวย ตอนท 3 ขอมลเกยวกบครอบครวและสงแวดลอม ตอนท 4 แบบสอบถามความสามารถการประเมนอาการหายใจล าบาก ตอนท 5 แบบสอบถามความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบาก ตอนท 6 แบบประเมนสภาวะของอาการหายใจล าบาก

111

แบบสอบถามขอมลทวไป

ตอนท 1 ขอมลสวนบคคล ค าชแจง เปนแบบสอบถามส าหรบผปวยโดยพจารณาขอความและเลอกตอบ โดยการท าเครองหมาย ลงในชองวางหนาขอความททานตองการและ/หรอเตมค าลงในชองวางทเกยวกบตว ทานใหตรงกบความเปนจรง 1. เพศ ( ) 1 ชาย ( ) 2 หญง 2. อาย……………………………. ป. 3. สถานภาพสมรส ( ) 1 โสด ( ) 2 ค ( ) 3 หมาย ( ) 4 หยา หรอแยกกนอย 4. สทธการรกษา ( ) 1 จายเอง ( ) 2 บตรทอง ( ) 3 ผสงอาย ( ) 4 เบกได ( ) 5 จายตรง ( ) 6 อนๆ โปรดระบ……… 5. ระดบการศกษาสายสามญ ( ) 1 ไมไดรบการศกษา ( ) 2 ประถมศกษา ( ) 3 มธยมศกษา ( ) 4 ปวช/ปวส ( ) 5 ปรญญาตร ( ) 6 อนๆ โปรดระบ……………….. 6. ระดบการศกษาศาสนา ( ) 1 ไมไดรบการศกษา ( ) 2 ตาดกา ( ) 3 อบตดาอ ( ) 4 มตาวาซ ( ) 5 ซานาว ( ) 6 ดโพรมา ( ) 7 อนๆ โปรดระบ………………… 7. อาชพ ( ) 1 คาขาย โปรดระบ…………………………… ( ) 2 เกษตรกรรม โปรดระบ………………………........ ( ) 3 รบจาง โปรดระบ…………………………….. ( ) 4 ธรกจสวนตว โปรดระบ…………………………...... ( ) 5 อนๆ โปรดระบ……………………………....

112 8. รายไดเฉลย.......................บาท/เดอน ( ) 1 ไมเพยงพอ ( ) 2 เพยงพอ ไมเหลอเกบ ( ) 3 เพยงพอ เหลอเกบ ตอนท 2 ขอมลสขภาพและการเจบปวย 1. ประวตการสบบหร ( ) 1 ไมเคยสบ ( ) 2 เคยสบ ระยะเวลาทสบบหร…….. ป ปรมาณทสบ…….. มวน/วน ปจจบนยงสบบหรอยหรอไม ( ) สบ ( ) ไมสบ (ถาสบ) จ านวน………… มวน/วน เคยไดรบการแนะน าใหเลกบหรหรอไม ( ) เคย ( ) ไมเคย 2. ทานไดรบการบอกกลาวจากแพทยผรกษาวาเปนโรคปอดอดกนเรอรงมาเปนระยะเวลา……..ป 3. ในระยะ 1 ป ทผานมาทานเคยเขารบการรกษาในโรงพยาบาลดวยอาการหายใจล าบากหรอไม ( ) 1 ไมเคย ( ) 2 เคย โปรดระบ.............. ไดรบการรกษาทแผนกผปวยนอก.........ครง ไดรบการนอนพกรกษาในโรงพยาบาล.........ครง 4. เวลามอาการหายใจล าบากมอาการหนกขนาดไหน ( ) 0 สามารถปฏบตกจกรรมตางๆ ไดตามปกตสามารถเดนขนบนไดไดโดยไมมอาการหายใจ ล าบาก ( ) 1 มอาการหายใจล าบากเมอเดนเรวๆ หรอขนทางชน ( ) 2 มขอจ ากดในการเดนไดนอยกวาคนในวยเดยวกน คอ มอาการหายใจล าบาก หรอตอง หยดพกเมอเดนขนทางชน ( ) 3 ตองหยดพกหายใจ หลงเดนไดระยะทางประมาณ 100 เมตร หรอตองหยดพก 2-3 นาท เมอเดนขนทางชน ( ) 4 มอาการหายใจล าบากขณะอยเฉยๆ หรอขณะสวมเสอผาเครองแตงกาย

113 5. ทานเคยไดรบการรกษาจากทใดบาง (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) ( ) 1 โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ( ) 2 โรงพยาบาลชมชน ( ) 3 โรงพยาบาลจงหวด ( ) 4 คลนก โปรดระบ………………………….. ( ) 5 อนๆ………………….. 6. เมอมอาการหายใจล าบาก ทานมแนวทางชวยเหลอตนเองอยางไร (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) ( ) 1 พนยาขยายหลอดลมทนทเมอมอาการ และหางกน 15 นาท ( ) 2 นงฟบ ( ) 3 เปาพดลม ( ) 4 อยเฉยๆ จนกวาอาการจะทเลา ( ) 5 หายใจแบบเปาปาก ( ) 6 ดมน าอนๆ เพอลดความเหนยวของเสมหะ ( ) 7 นกถงอลลอฮ ( ) 8 ไปรบการรกษาทโรงพยาบาล หรอ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลใกลบาน ( ) 9 อนๆ โปรดระบ…………………………………… 7.ยาททานรบประทานในปจจบน ( ) 1 ยาโรคปอดอดกนเรอรงโปรดระบยา............................... ( ) 2 ยารกษาโรครวม โปรดระบยา........................................ ตอนท 3 ขอมลเกยวกบครอบครวและสงแวดลอม 1. มสงกระตนเหลานในครอบครว 1.1 มบคคลในครอบครวสบบหรเปนประจ า ( ) 1 ม ( ) 2 ไมม 1.2 เลยงสตวทมขนในบาน เชน สนข แมว นก กระตาย เปนตน ( ) 1 ม ( ) 2 ไมม 1.3 ในครอบครวใชยากนยง ( ) 1 ใช ( ) 2 ไมใช 2. บาน/สถานทอยอาศย สถานทใกลเคยง และสงแวดลอม ( ) 1 มการเผาถาน ระบระยะหาง..................................

114 ( ) 2 มโรงงานแปรรปไมยาง ระบระยะหาง................................... ( ) 3 เลยงนก/แพะ/แกะ/วว/กระตาย ระบระยะหาง……………………….. ( ) 4 อยใกลททงขยะ ระบระยะหาง....................................... ( ) 5 บานอยรมถนน ระบระยะหาง................................ ...... ( ) 6 ขายขยาง / มลนก ระบระยะหาง........................................... ( ) 7 อนๆ โปรดระบ………………………………… 3. การก าจดขยะมลฝอย ( ) 1 เผา ( ) 2 ฝง ( ) 3 ใสถงขยะ เพอรอเจาหนาทมาเกบ ( ) 4 อนๆ โปรดระบ……….. 4. สมาชกครอบครว ( ) 1 อยกน 2 คน ไดแก สาม/ภรรยา ( ) 2 อยกบลกกบหลานไดแก บตรสาว/บตรชาย/หลานสาว/หลานชาย/สะใภ/เขย ( ) 3 อนๆ โปรดระบ………… 5. บคคลทใหการดแลเมอทานมอาการหายใจล าบาก ( ) ไมม ( ) ม ถาม โปรดระบ.................... 6. บคคลทชวยทานดแลความสะอาดภายในบาน ( ) 1 ไมม เพราะ............................................. ทานจดการอยางไร......................... ( ) 2 ม โปรดระบ……..................... 7. บคคลทเปนผดแลเรองการหง/หาอาหารใหทาน ( ) 1 ไมม เพราะ.............................................. ทานจดการอยางไร........................... ( ) 2 ม โปรดระบ……………………

115 8. บคคลทชวยเหลอเรองการจดยาในแตละวนใหทาน ( ) 1 ไมม เพราะ................................................ ทานจดการอยางไร............................ ( ) 2 ม โปรดระบ………………………… 9. บคคลทพาทานไปโรงพยาบาล/สถานบรการ เมอทานมอาการหายใจล าบาก ( ) 1 ไมม เพราะ................................................. ทานจดการอยางไร............................. ( ) 2 ม โปรดระบ……………………………….............

116 ตอนท 4 แบบสอบถามความสามารถการประเมนอาการหายใจล าบาก ค าชแจง: แบบสอบถามความสามารถการประเมนอาการหายใจล าบากส าหรบผปวยสงอายมสลม ทเปนโรคปอดอดกนเรอรง เปนแบบสอบถามทตองการทราบวาผปวยมการประเมน อาการหายใจล าบากล าบากทผานมาอยางไร และปฏบตบอยมากนอยแคไหน ซงผปวย หรอผดแล ท าเครองหมาย ลงในชองทตรงกบความจรงทผปวยปฏบต ซงมการจด คะแนน 4, 3, 2, 1 และ 0 ดงน ความถในการ

ปฏบต การแปลผล คะแนน

ปฏบตทกครง เกดอาการหายใจล าบาก 4 ครง ปฏบตตามขอค าถามทง 4 ครง 4 ปฏบตเปน สวนใหญ

เกดอาการหายใจล าบาก 4 ครง ปฏบตตามขอค าถาม 3 ครง ไมปฏบตตามขอค าถาม 1 ครง

3

ปฏบตบอย ปานกลาง

เกดอาการหายใจล าบาก 4 ครง ปฏบตตามขอค าถาม 2 ครง ไมปฏบตตามขอค าถาม 2 ครง

2

ปฏบตนอย เกดอาการหายใจล าบาก 4 ครง ปฏบตตามขอค าถาม 1 ครง ไมปฏบตตามขอค าถาม 3 ครง

1

ไมปฏบตเลย คอ เกดอาการหายใจล าบาก 4 ครง ไมปฏบตตามขอค าถามทง 4 ครง 0

ความสามารถในประเมนอาการหายใจล าบาก

ปฏบต ทกครง

(4)

ปฏบต เปนสวนใหญ (3)

ปฏบตบอย

ปานกลาง (2)

ปฏบต นอย

(1)

ไม ปฏบต เลย (0)

1. ฉนประเมนอาการหายใจล าบากจาก อาการไอในตอนเชาทเพมมากขน

2. ฉนประเมนอาการหายใจล าบาก จากการ เปลยนสของเสมหะ หรอเสยงครดคราด ในคอ หรอเสยงหวด

3. ฉนประเมนอาการหายใจล าบาก จาก อาการหายใจเรวและตนทเกดขนตดๆ กน

117

ความสามารถในประเมนอาการหายใจล าบาก

ปฏบต ทกครง

(4)

ปฏบต เปนสวนใหญ (3)

ปฏบตบอย

ปานกลาง (2)

ปฏบต นอย

(1)

ไม ปฏบต เลย (0)

4. ฉนประเมนอาการหายใจล าบาก จาก ความรสกอดอดในอก หรออาการแนน หนาอก

5. ฉนประเมนอาการหายใจล าบาก จากการทฉนตองใชกลามเนอคอและไหลในการหายใจเขาฉนตองใชกลามเนอคอและไหลในการหายใจเขา

6. ฉนประเมนอาการหายใจล าบาก จาก ความ ถ ในการพนยา ห รอความ ถ ท ม อาการหายใจเหนอย

7. ฉนประเมนอาการหายใจล าบากจากการปฏบตกจวตรประจ าวนไดนอยลง

8. ฉนประเมนอาการหายใจล าบาก จากการทฉนตองยตงานทก าลงท า เนองจากอาการก าเรบขน

9. ฉนประเมนอาการหายใจล าบากจากการขอความชวยเหลอจากบคคลอนในการท ากจกรรมบางอยาง เชน การหยบของ การตก เปนตน

118 ตอนท 5 แบบสอบถามความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบาก

ค าชแจง : แบบสอบถามความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบากส าหรบผปวยสงอายมสลม ทเปนโรคปอดอดกนเรอรง เปนแบบสอบถามทตองการทราบวาผปวยมความสามารถใน การจดการอาการหายใจล าบากทผานมาอยางไร และปฏบตบอยมากนอยแคไหน ซงผปวย หรอผดแลท าเครองหมาย ลงในชองทตรงกบความจรงทผปวยไดใช โดยใหคะแนน 4, 3, 2, 1 และ 0 ดงน ความถใน การปฏบต

การแปลผล คะแนน

ปฏบตทกครง เกดอาการหายใจล าบาก 4 ครง ปฏบตตามขอค าถามทง 4 ครง 4 ปฏบตเปน สวนใหญ

เกดอาการหายใจล าบาก 4 ครง ปฏบตตามขอค าถาม 3 ครง ไมปฏบตตามขอค าถาม 1 ครง

3

ปฏบตบอย ปานกลาง

เกดอาการหายใจล าบาก 4 ครง ปฏบตตามขอค าถาม 2 ครง ไมปฏบตตามขอค าถาม 2 ครง

2

ปฏบตนอย เกดอาการหายใจล าบาก 4 ครง ปฏบตตามขอค าถาม 1 ครง ไมปฏบตตามขอค าถาม 3 ครง

1

ไมปฏบตเลย คอ เกดอาการหายใจล าบาก 4 ครง ไมปฏบตตามขอค าถามทง 4 ครง 0

ความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบาก

ปฏบต ทกครง

(4)

ปฏบตเปน สวนใหญ

(3)

ปฏบต บอย

ปานกลาง (2)

ปฏบต นอย

(1)

ไม ปฏบต เลย (0)

ไมเคย พบเหต การณ

1. ฉนพนยาทกครงเมอมอาการหายใจล าบาก 2. ฉนรบประทานยาอยางสม าเสมอ 3. ฉนพยายามควบคมอาการหายใจล าบากดวย การหายใจเขาทางจมก และหายใจออกทางปาก โดยการหอปาก

4. ฉนนงพก หรอพยายามนงตวตรงโนมตวไป ขางหนา หรอลดการออกแรง เมอมอาการ หายใจล าบาก

119

ความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบาก

ปฏบต ทกครง

(4)

ปฏบตเปน สวนใหญ

(3)

ปฏบต บอย

ปานกลาง (2)

ปฏบต นอย

(1)

ไม ปฏบต เลย (0)

ไมเคย พบเหต การณ

5. ฉนหลกเลยงสงกระต นทจะท าใหเกดอาการหายใจล าบาก เชน ฝ นละออง ควนไฟ ควนบหร ขนสตว พรก หวหอม เปนตน

6. ฉนหลกเลยงหรอลดการรบประทานอาหารทท าใหเกดอาการหายใจล าบาก เชน แกงมสมน นาซดาแฆ บด ลกเนยง ลกสะตอ เปนตน

7. ฉนพยายามลดการท างานหนก เชน กรดยาง ปลกผก ตอนวว กวาดบาน เปนตน

8. ฉนใชเทคนคการสงวนพลงงาน เชน วางอปกรณ ตางๆ ไวใกลตว ละหมาดในทานงหรอนอน นงอาบน า นงสระผม นงหงขาว เปนตน

9. ฉนออกก าลงกายทพอเหมาะ เพอใหกลามเนอ ปอดมความแขงแรง เชน การเดนแกวงแขน การบรหารการหายใจ เปนตน

10. ฉนหลกเลยงสถานททท าใหเกดอาการหายใจ ล าบาก เชน ทแออด ทเลยงสตว การเยยม ผปวยทมการตดเชอทางเดนหายใจ เปนตน 11. ฉนบอกสมาชกในครอบครวเกยวกบการปรง อาหารทเหมาะกบโรคของฉน

12. ฉนแนะน าสมาชกในครอบครวหรอเพอนๆใหไปสบบหรใหไกลจากตวฉน

13. ฉนสรางความอบอนแกรางกาย โดยการสวมเสอผาหนาๆ เมออากาศเปลยนแปลง

14. เมอฉนมอาการหายใจล าบาก ฉนจะขอ ค ว ามชวยเหลอบคคลในครอบครว เพอน เจาหนาทสาธารณสข เปนตน

15. เมอฉนไมมแรงกดกระบอกพนยา ฉนจะขอความชวยเหลอจากญาต

16. เมอฉนพนยาแลวอาการหายใจล าบากยงไมทเลา ฉนรบไปรบการรกษาทโรงพยาบาลทนท

17. ฉนไปตรวจตามแพทยนดเสมอ

120

ความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบาก

ปฏบต ทกครง

(4)

ปฏบตเปน สวนใหญ

(3)

ปฏบต บอย

ปานกลาง (2)

ปฏบต นอย

(1)

ไม ปฏบต เลย (0)

ไมเคย พบเหต การณ

18. ฉนร าลกและตองยอมรบเสมอวา อลลอฮเปนผ ประทานโรคลงมา และฉนตองยอมรบกบสง ทพระองคทรงประทานมาให

19. ฉนร าลกและตองยอมรบเสมอวา การประทานโรคของอลลอฮนน ตองประทานยารกษาโรค คกนเสมอ

20. เมอนกถงอลลอฮ ท าใหฉนมแรงในการดแลตวเอง เพอลดอาการหายใจล าบากทกครง

21. แมฉนถอศลอด เวลามอาการหายใจล าบาก ฉนกรบประทานยา หรอพนยาขยายหลอดลม

22. ฉนใชวธการผอนคลายเมอเกดอาการหายใจล าบาก เชน การนกถงอลลอฮ การซกรลลอฮการขอดอาร เปนตน

23. ฉนตองดแลตนเองใหมความสมบรณ เพอการประกอบอบาดะหตามทอลลอฮประสงค

121 ตอนท 6 แบบประเมนภาวะอาการหายใจล าบาก

ค าชแจง : พยาบาลประเมนสภาวะของอาการหายใจล าบากทแสดงถงผลลพธของการรบรของอาการ หายใจล าบากของผปวย จากเปนเสนตรงทมลกษณะยาว 10 เซนตเมตร ทางดานซายสด ทต าแหนง 0 เซนตเมตร หมายถง ทานไมมอาการหายใจล าบาก ตรงกงกลาง ทต าแหนง 5 เซนตเมตร หมายถง อาการหายใจล าบากปานกลาง ทางขวาสด ทต าแหนง 10 เซนตเมตร หมายถง มอาการหายใจล าบากมากทสด โปรดใหทานท าเครองหมาย ลงบนเสนตรง เพออธบายอาการหายใจล าบากของทาน ใน 3 ชวง ไดแก 1) ชวง 1 สปดาหทผานมา 2) รอบหนงวนทผานมา และ 3) ขณะประเมนอาการ 1. ในรอบ 1 สปดาหทผานมา ทานมอาการหายใจล าบากรนแรงทสดเทาใด

.............0 ...1 .... 2 ... 3 ... 4 .... 5 .. 6 .... 7 . .. 8 . .. 9 ... 10 2. รอบ 1 วน ทผานมา ทานมอาการหายใจล าบากรนแรงทสดเทาใด

.............0 .... 1 .... 2 ... 3 ... 4 .... 5 ... 6 .... 7 .... 8 .... 9 ... 10 3. ขณะน ทานมอาการหายใจล าบากรนแรงทสดเทาใด

.............0 .... 1 .... 2 .. 3 .... 4 .... 5 ........ 6 .... 7 .... 8 .... 9............10

122

ภาคผนวก ค แบบฟอรมพทกษสทธของกลมตวอยางทเขารวมวจย (กลมทดลอง)

ดฉน นางสนย เฮะดอเระ นกศกษาหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน (ภาคพเศษ) คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร ไดท าการศกษาวจยเกยวกบผลของโปรแกรมการสงเสรมการจดการอาการตอการควบคมอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง เพอน าผลการวจยทไดไปเปนแนวทางส าหรบบคลากรทางการพยาบาลในการจดการกบอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง เพอใหผปวยสามารถจดการกบอาการและลดอาการหายใจล าบากได การเขารวมวจยเปนไปตามความสมครใจของทาน หากทานตดสนใจเขารวมวจย ผวจยขอความรวมมอจากทานในการตอบแบบสอบถามขอมลสวนบคคล แบบสอบถามขอมลสขภาพและการเจบปวย แบบสอบถามขอมลเกยวกบครอบครวและสงแวดลอม แบบสอบถามความสามารถการประเมนอาการหายใจล าบากแบบสอบถามความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบาก แบบประเมนสภาวะของอาการหายใจล าบาก .ใชเวลาประมาณ 15-20 นาท พรอมท งด าเนนการวจยโดยการใหโปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง เปนระยะเวลา 8 สปดาห ในสปดาหแรกใชเวลา 60 นาท สปดาหท 4 ใชเวลา 45 นาท หลงจากนนเมอทานพกอยทบาน ผวจยจะโทรศพทตดตามอาการรวมทงใหค าแนะน าในการจดการอาการของทาน ในสปดาหท 5-7 ใชเวลา 10-20 นาท และในสปดาหท 8 ผวจยประเมนผลโดยการขอความรวมมอในการตอบแบบสอบถามความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบาก แบบประเมนสภาวะของอาการหายใจล าบาก เพอน าขอมลทไดไปวเคราะหเปรยบเทยบ ขอมลทไดจากทานจะเปนความลบและน าเสนอโดยภาพรวมเทานน ในกรณททานอยากยตการเขารวมวจย หรอมอาการหายใจล าบากขณะเขารวมวจยทานสามารถถอนตวออกจากการวจยไดทกเวลา โดยไมมผลกระทบใดๆ ตอตวทานและครอบครวและทานยงคงไดรบการบรการพยาบาลตามปกต หากทานมขอสงสยประการใดสามารถสอบถามผวจยไดตลอดเวลาทางโทรศพท เบอร 089-9770761 ขอขอบคณทกทานทสละเวลาตอบแบบสอบถามและใหความรวมมอในการวจยครงน

นางสนย เฮะดอเระ ..........ผวจย

ขาพเจาไดทราบค าชแจงตามรายละเอยดขางตน มความยนดเขารวมการวจยครงน ............................................ ............................................... (..........................................) (..........................................)

........ .ผเขารวมวจย พยาน

123

แบบฟอรมพทกษสทธของกลมตวอยางทเขารวมวจย (กลมควบคม) ดฉน นางสนย เฮะดอเระ นกศกษาหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน (ภาคพเศษ) คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร ไดท าการศกษาวจยเกยวกบผลของโปรแกรมการสงเสรมการจดการอาการตอการควบคมอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง เพอน าผลการวจยทไดไปเปนแนวทางส าหรบบคลากรทางการพยาบาลในการจดการกบอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง เพอใหผปวยสามารถจดการกบอาการและลดอาการหายใจล าบากได การเขารวมวจยเปนไปตามความสมครใจของทาน หากทานตดสนใจเขารวมวจย ผวจยขอความรวมมอจากทานในการตอบแบบสอบถามขอมลสวนบคคล แบบสอบถามขอมลสขภาพและการเจบปวย แบบสอบถามขอมลเกยวกบครอบครวและสงแวดลอม แบบสอบถามความสามารถการประเมนอาการหายใจล าบากแบบสอบถามความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบาก แบบประเมนสภาวะของอาการหายใจล าบาก .ใชเวลาประมาณ 15-20 นาท หลงจากนนเมอเวลาผานไป 8 สปดาห ผวจยประเมนผลโดยการขอความรวมมอในการตอบแบบสอบถามความสามารถในการจดการอาการหายใจล าบาก แบบประเมนสภาวะของอาการหายใจล าบาก เพอน าขอมลทไดไปวเคราะหเปรยบเทยบ ขอมลทไดจากทานจะเปนความลบและน าเสนอโดยภาพรวมเทานน ในกรณททานอยากยตการเขารวมวจย หรอมอาการหายใจล าบากขณะเขารวมวจยทานสามารถถอนตวออกจากการวจยไดทกเวลา โดยไมมผลกระทบใดๆ ตอตวทานและครอบครวและทานยงคงไดรบการบรการพยาบาลตามปกต หากทานมขอสงสยประการใดสามารถสอบถามผวจยไดตลอดเวลาทางโทรศพท เบอร 089-9770761 ขอขอบคณทกทานทสละเวลาตอบแบบสอบถามและใหความรวมมอในการวจยครงน นางสนย เฮะดอเระ ผวจย ขาพเจาไดทราบค าชแจงตามรายละเอยดขางตน มความยนดเขารวมการวจยครงน ............................................ ............................................... (..........................................) (..........................................) ......ผเขารวมวจย พยาน

124

ภาคผนวก ง รายนามผทรงคณวฒ

1. แพทยหญง เพชรวรรณ พงรศม นายแพทยทรงคณวฒดานเวชกรรมปองกน กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข 2. ผชวยศาสตราจารย ดร.บศรา หมนศร อาจารยประจ าภาควชาการพยาบาลอายรศาสตร คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร 3. ผชวยศาสตราจารย ดร. ทพมาส ชนวงศ อาจารยประจ าภาควชาการพยาบาลอายรศาสตร คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร

125

ประวตผเขยน ชอ สกล นางสนย เฮะดอเระ รหสประจ าตวนกศกษา 5510421081 วฒการศกษา

วฒ ชอสถาบน ปทส าเรจการศกษา พยาบาลศาสตรบณฑต มหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร 2549

ต าแหนง พยาบาลวชาชพช านาญการ แผนกผปวยนอก โรงพยาบาลรอเสาะ จงหวดนราธวาส การตพมพเผยแพรผลงาน สนย เฮะดอเระ, กาญจนสนภส บาลทพย, และเพลนพศ ฐานวฒนานนน. (2560). การพฒนา โปรแกรมสงเสรมการจดการอาการหายใจล าบากในผปวยสงอายมสลมทเปนโรคปอด อดก น เรอรง. วารสารอล-ฮกมะฮ มหาวทยาลยฟาฏอน ในฉบบท 15 ป ท 8 (ฉ .ท 1 ประจ าเดอนมกราคม-มถนายน 2561)