ผลของการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) เรองสมดลเคม ทมตอแบบจ าลอง ทางความคด ผลสมฤทธทางการเรยน และความพงพอใจของนกเรยน

ชนมธยมศกษาปท 5 โรงเรยนเดชะปตตนยานกล จงหวดปตตาน Effect of 5Es Inquiry-based Learning of Chemical Equilibrium on Mental Models,

Chemistry Achievement and Satisfaction of Grade-11 Students of Dechapattanayanukul School, Pattani Province

อบดลเลาะ อมาร Abdulloh U-ma

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาการสอนวทยาศาสตรและคณตศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Master of Education in Teaching Science and Mathematics

Prince of Songkla University 2560

สขสทธของมหาวทยาลยสงขลานครนทร

ผลของการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) เรองสมดลเคม ทมตอแบบจ าลอง ทางความคด ผลสมฤทธทางการเรยน และความพงพอใจของนกเรยน

ชนมธยมศกษาปท 5 โรงเรยนเดชะปตตนยานกล จงหวดปตตาน Effect of 5Es Inquiry-based Learning of Chemical Equilibrium on Mental Models,

Chemistry Achievement and Satisfaction of Grade-11 Students of Dechapattanayanukul School, Pattani Province

อบดลเลาะ อมาร Abdulloh U-ma

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการสอนวทยาศาสตรและคณตศาสตร

มหาวทยาลยสงขลานครนทร A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of

Master of Education in Teaching Science and Mathematics Prince of Songkla University

2560 สขสทธของมหาวทยาลยสงขลานครนทร

(1)

ชอวทยานพนธ ผลของการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) เรองสมดลเคม ทมตอ แบบจ าลองทางความคด ผลสมฤทธทางการเรยน และความพงพอใจของ นกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 โรงเรยนเดชะปตตนยานกล จงหวดปตตาน ผเขยน นายอบดลเลาะ อมาร สาขาวชา การสอนวทยาศาสตรและคณตศาสตร อาจารยทปรกษาวทยานพนธหลก คณะกรรมการสอบ ......................................................................... ................................................ประธานกรรมการ (ดร.ณฐน โมพนธ) (ผชวยศาสตราจารย ดร.วนดา เจยรกลประเสรฐ) อาจารยทปรกษาวทยานพนธรวม ............................................................กรรมการ (ดร.ณฐน โมพนธ) ......................................................................... ............................................................กรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร.อาฟฟ ลาเตะ) (ผชวยศาสตราจารย ดร.อาฟฟ ลาเตะ) ......................................................................... ............................................................กรรมการ (ดร. อสมาน สาร) (ดร.อสมาน สาร) ............................................................กรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร.สงหา ประสทธพงศ)

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร อนมตใหนบวทยานพนธฉบบนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการสอนวทยาศาสตรและคณตศาสตร

............................................................. (รองศาสตราจารย ดร.ธระพล ศรชนะ) คณบดบณฑตวทยาลย

(2)

ขอรบรองวา ผลงานวจยนมาจากการศกษาวจยของนกศกษาเอง และไดแสดงความขอบคณบคคลทมสวนชวยเหลอแลว ลงชอ .................................................................... (ดร.ณฐน โมพนธ) อาจารยทปรกษาวทยานพนธหลก ลงชอ ................................................................... (นายอบดลเลาะ อมาร) นกศกษา

(3)

ขาพเจาขอรบรองวา ผลงานวจยนไมเคยเปนสวนหนงในการอนมตปรญญาในระดบใดมากอน และไมไดถกใชในการยนขออนมตปรญญาในขณะน ลงชอ .................................................................... (นายอบดลเลาะ อมาร) นกศกษา

(4)

ชอวทยานพนธ ผลของการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) เรองสมดลเคม ทม ตอแบบจ าลองทางความคด ผลสมฤทธทางการเรยน และความพงพอใจ ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 โรงเรยนเดชะปตตนยานกล จงหวดปตตาน ผเขยน นายอบดลเลาะ อมาร สาขาวชา การสอนวทยาศาสตรและคณตศาสตร ปการศกษา 2559

บทคดยอ การวจยครงนมวตถประสงคเพอ 1) ศกษาแบบจ าลองทางความคดเรองสมดลเคม 2) ผลสมฤทธทางการเรยนเคม และ 3) ความพงพอใจของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 ทไดรบการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) กลมตวอยางในการวจยครงนเปนนกเรยนชนมธยมศกษา ปท 5/1 โรงเรยนเดชะปตตนยานกล อ าเภอเมอง จงหวดปตตาน ภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2559 จ านวน 32 คน ซงไดมาโดยวธการสมอยางงาย ใชเวลาในการจดการเรยนร 18 ชวโมง เครองทใชในการวจยประกอบดวยเครองมอทใชในการวจย ไดแก แผนการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) เรองสมดลเคม ใบกจกรรมแบบจ าลองทางความคด แบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนเคม และแบบวดความพงพอใจของนกเรยน ด าเนนการทดลองแบบศกษากลมตวอยางเดยวมการวดหลายครงแบบอนกรมเวลา (One Group Time-Series Research Design) ผลการวจย พบวา แบบจ าลองทางความคดเรองสมดลเคมครงท 1 ถง 5 ของนกเรยนดขนตามล าดบ และพบวา คะแนนเฉลยแบบจ าลองทางความคดในแตละครงแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 ยกเวนครงท 3 กบ 5 และครงท 4 กบ 5 สวนแบบวดผลสมฤทธทางการเรยนเคม และแบบวดความพงพอใจของนกเรยน ผวจยวเคราะหขอมลโดยการหาคาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน ผลการวจย พบวา นกเรยนทไดรบการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) มผลสมฤทธทางการเรยนเคมหลงเรยนสงกวากอนเรยนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 และนกเรยนมความพงพอใจตอการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) อยในระดบมากทสด

(5)

Thesis Title Effect of 5Es Inquiry-based Learning of Chemical Equilibrium on Mental Models, Chemistry Achievement and Satisfaction of Grade-11 Students of Dechapattanayanukul School, Pattani Province Author Mr. Abdulloh U-ma Major Program Teaching Science and Mathematics Academic Year 2016

ABSTRACT

The purposes of this research were as follows: 1) to study of chemical equilibrium on mental models, 2) chemistry achievement, and 3) satisfaction of grade-11 by using 5Es inquiry- based learning on chemical equilibrium. The sample of the study were thirty-two students of grade 11/1 in the second semester of the academic year 2016 at Dechapattanayanukul School, Muang District, Pattani Province, Thailand. They were selected by Simple Random Sampling and instructed via using 5Es Inquiry-based for 18 hours. The research instruments consisted of lesson plans for 5Es Inquiry-based under topic of Chemical Equilibrium, mental model activity sheets, achievement test and questionnaires on satisfaction towards the instruction. The experimental research was conducted using one group through time- series research design. The results found that the student’ s mental models showed an upward trend and the mean scores were differenced at the statistical significant level of . 01 excepted the third between the fifth and the fourth between the fifth of mental models. Moreover, the data of achievement test, questionnaires on satisfaction towards the instruction were analyzed by mean and standard deviation. The results were shown as follow. The student’s mean score of the post-test on chemical achievement was higher than mean score of the pre- test at the statistical significant level of . 01. The students’ satisfaction towards 5Es Inquiry-based learning was at highest level.

(6)

กตตกรรมประกาศ วทยานพนธฉบบนส าเรจลลวงไดดวยด เนองจากผวจยไดรบความกรณาอยางยงจาก ดร.ณฐน โมพนธ อาจารยทปรกษาวทยานพนธหลก และอาจารยทปรกษาวทยานพนธรวมทงสองทาน คอ ผชวยศาสตราจารย ดร.อาฟฟ ลาเตะ และดร.อสมาน สาร ทไดกรณาใหค าปรกษา ค าแนะน า ตลอดจนพจารณาตรวจสอบแกไขขอบกพรองตาง ๆ ดวยความเอาใจใสอยางดยงตลอดมา ขอขอบคณ ผชวยศาสตราจารย ดร. วนดา เจยรกลประเสรฐ ประธานกรรมการสอบวทยานพนธ และ ผชวยศาสตราจารย ดร.สงหา ประสทธพงศ กรรมการผทรงคณวฒสอบวทยานพนธทไดกรณาใหขอเสนอแนะ และค าแนะน าทเปนประโยชนอยางยงในการปรบปรงวทยานพนธฉบบนใหมความสมบรณยงขน ขอขอบคณผเชยวชาญทกทานทใหความอนเคราะหในการตรวจสอบคณภาพเครองมอทใชในการวจย ใหขอคดเหน และค าแนะน าทเปนประโยชนอยางยงในการแกไขปรบปรงเครองมอใหมคณภาพยงขน ขอขอบคณผบรหารโรงเรยนเดชะปตตนยานกล จงหวดปตตาน คณะครและบคลากรทกทานทใหความสะดวกตาง ๆ รวมทงใหความอนเคราะหและอนญาตในการด าเนนการวจยและเกบขอมลจนท าใหงานวจยครงนส าเรจลลวงไปดวยด

ขอขอบคณโครงการสงเสรมการผลตครทมความสามารถพเศษทางดานวทยาศาสตรและคณตศาสตร (สควค.) ภายใตการดแลของสถาบนสงเสรมวทยาศาสตรและเทคโนโลย (สสวท.) ทยบยนโอกาสด ๆ ในการศกษาตอระดบปรญญาโททางการศกษาและมอบทนสนบสนนในทก ๆ ดานเสมอมา

ขอขอบคณบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร ทมอบทนสนบสนนงบประมาณเพอการวจยของบณฑตวทยาลยส าหรบด าเนนการวจยในครงน

ขอขอบคณเพอนนกศกษาสาขาการสอนวทยาศาสตรและคณตศาสตรทกคนทคอยใหค าแนะน า ความชวยเหลอซงกนและกน และเปนก าลงใจทดเสมอมา

ขอขอบคณครอบครวทใหการสนบสนนและก าลงใจอยางดยงเสมอมา

อบดลเลาะ อมาร

(7)

สารบญ

หนา บทคดยอ (5) ABSTRACT (6) กตตกรรมประกาศ (7) สารบญ (8) รายการตาราง (10) รายการภาพประกอบ (11) บทท 1 บทน า 1 ความเปนมาของปญหาและปญหา 1 ค าถามวจย 5 วตถประสงคของการวจย 6 สมมตฐานของการวจย 6 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 6 ขอบเขตของการวจย 7 นยามศพทเฉพาะ 8 กรอบแนวคดการวจย 9 บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ 10 การจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) 11 แบบจ าลอง 26 ผลสมฤทธทางการเรยน 35 ความพงพอใจ 46 งานวจยทเกยวของ 48 บทท 3 วธการด าเนนการวจย 52 แบบแผนการวจย 52 ประชากรและกลมตวอยาง 53 ตวแปรทใชในการวจย 53 เครองมอทใชในการวจย 53 การสรางและการหาคณภาพเครองมอ 54 การเกบรวบรวมขอมล 63

(8)

สารบญ (ตอ)

หนา การวเคราะหขอมล 64 สถตทใชในการวจย 67 บทท 4 ผลการวจย 71 ผลการวเคราะหขอมล 71 บทท 5 สรป อภปรายผลการวจย และขอเสนอแนะ 91 สรปและอภปรายผลการวจย 97 ขอเสนอแนะ 103 ขอเสนอแนะในการน าผลวจยไปใช 103 ขอเสนอแนะในการท าวจยครงตอไป 104 บรรณานกรม 105 ภาคผนวก 113 ภาคผนวก ก ผเชยวชาญตรวจสอบเครองมอทใชในการท าวจย 114 ภาคผนวก ข เครองมอทใชในการจดการเรยนร 119 ภาคผนวก ค เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล 141 ภาคผนวก ง คณภาพของเครองมอทใชในการวจย 147 ภาคผนวก จ ประมวลภาพกจกรรมการเรยนร 153 ประวตผเขยน 159

(9)

รายการตาราง ตาราง หนา 1 ขนตอนการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) 19 2 บรรยากาศในการจดการเรยนเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5E) 23 3 เกณฑคะแนนพฒนาการสมพทธของ ศรชย กาญจนวาส (2552: 268) 65 4 คาเฉลยของคะแนนความพงพอใจ 67 5 ลกษณะแบบจ าลองความคดเรองสมดลเคม(n = 32) 72 6 คะแนนแบบจ าลองทางความคดเรองสมดลเคมของนกเรยน (n = 32) 82 7 ผลการทดสอบคาความแปรปรวนของคะแนนแบบจ าลองทางความคดของนกเรยน 84 8 ผลการเปรยบเทยบผลตางของคะแนนเฉลยแบบจ าลองทางความคดในแตละครง 84 9 แสดงคะแนนวดผลสมฤทธกอนเรยน หลงเรยน คะแนนพฒนาการ (Growth score) คะแนนเพมสมพทธ (Relative Gain Score) และระดบพฒนาการของนกเรยน 85 10 ผลการเปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเรยนเคมกอนเรยนและหลงเรยน 87 11 รอยละของระดบพฒนาการทางเรยนของนกเรยน 87 12 แสดงคาเฉลย (�� ) สวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) และระดบความพงพอใจตอการจดการ เรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) 88 13 คาเฉลย (��) และคาสวนเบยงเบนมาตราฐาน (S.D.) ของแผนการจดการเรยนรแบบ สบเสาะหาความร (5Es) เรองสมดลเคม 148 14 คาดชนความสอดคลอง (IOC) ของแบบวดผลสมฤทธทางการเรยนเรองสมดลเคม 150 15 คาเฉลย (��) และคาสวนเบยงเบนมาตราฐาน (S.D.) ของแบบวดความพงพอใจของ นกเรยตอการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) 151 16 คาความยากงาย (p) และคาอ านาจจ าแนก (r) ของแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยน วชาเคม เรองสมดลเคม จ านวน 30 ขอ 152

(10)

รายการภาพประกอบ

ภาพประกอบ หนา 1 กรอบแนวคดการวจย 9 2 แสดงการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) 15 3 ขนตอนการวางแผนการสรางแบบทดสอบ 43 4 ขนตอนการสรางแผนการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) 60 5 ขนตอนการสรางแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนเคม 61 6 ขนตอนการสรางแบบวดความพงพอใจของนกเรยน 62 7 ตวอยางภาพวาดเรองการเปลยนแปลงทผนกลบไดทไมถกตองของนกเรยน 73 8 สรปลกษณะแบบจ าลองทางความคดเรองการเปลยนแปลงทผนกลบไดของนกเรยน 74 9 ตวอยางภาพวาดเรองภาวะสมดลของนกเรยนแสดงอตราสวนทไมถกตองตามหลกปรมาณ สมพนธ 75 10 สรปลกษณะแบบจ าลองทางความคดเรองภาวะสมดลของนกเรยน 75 11 ตวอยางภาพวาดเรองผลของความเขมขนตอภาวะสมดลของนกเรยน (ก) แสดงสารตงตน ไมไดถกใชในการเกดผลตภณฑ (ข) แสดงการปรบตวของระบบเพอลดผลการรบกวน นน 77 12 สรปลกษณะแบบจ าลองทางความคดเรองผลของความเขมขนตอภาวะสมดลของ นกเรยน 78 13 ตวอยางภาพวาดเรองผลของความดนตอภาวะสมดลของนกเรยน (ก) แสดงอตราสวนทไม ถกตองตามหลกปรมาณสมพนธ (ข) แสดงการปรบตวของระบบเพอลดผลการรบกวน นน 79 14 สรปลกษณะแบบจ าลองทางความคดเรองผลของความดนตอภาวะสมดลของนกเรยน 80 15 ตวอยางภาพวาดเรองผลของอณหภมตอภาวะสมดลของนกเรยน (ก) แสดงอตราสวนทไม ถกตองตามหลกปรมาณสมพนธ (ข) แสดงการปรบตวของระบบเพอลดผลการรบกวน นน 81 16 สรปลกษณะแบบจ าลองทางความคดเรองผลของอณหภมตอภาวะสมดลของนกเรยน 82 17 รอยละของระดบพฒนาการทางการเรยนของนกเรยน 86 18 แสดงการเปรยบเทยบคะแนนผลสมฤทธกอนเรยนและหลงเรยน 87

(11)

1

บทท 1 บทน ำ

ควำมเปนมำของปญหำและปญหำ การปฏรปการเรยนร ถอ เปนหว ใจส า คญของการปฏรปการศกษาตาม ทพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545 (ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต, 2545) ไดใหความส าคญกบการปฏรปการเรยนรของผเรยน โดยยดหลกวาผเรยนทกคนมความสามารถเรยนรและพฒนาตนเองได และถอวาผเรยนส าคญทสด กระบวนการจดการศกษาตองสงเสรมใหผเรยนสามารถพฒนาตามธรรมชาตและเตมตามศกยภาพ กระบวนการจดการศกษาตองเนนความส าคญทงความร คณธรรม กระบวนการเรยนรและตองมความหลากหลายสามารถบรณาการตามความเหมาะสมของแตละระดบ เพอมงพฒนาคนไทยใหเปนมนษยทสมบรณ ทงรางกาย จตใจ สตปญญา ความร และคณธรรม มจรยธรรมและวฒนธรรมในการด ารงชวต และสามารถอยรวมกบผอนไดอยางมความสข สอดคลองกบแผนพฒนาการศกษาของกระทรวงศกษาธการทมเปาหมายเพอพฒนาเยาวชนไทยใหเปนคนด เกง มความสข มความร เชงวชาการและสมรรถนะทางวชาชพ เรยนรตลอดชวตอยางมคณภาพ มสขภาพกายและจตใจ ทสมบรณ สามารถประกอบอาชพและอยรวมกบผอนไดอยางมความสข (ส าน กงานเลขาธการ สภาการศกษา, 2553: 10) ดงนนกระบวนการจดการศกษาตองค านงถงความเหมาะสมของผเรยนและประโยชนสงสดทผเรยนควรไดรบ อนจะน าไปสการเกดการเรยนรอยางแทจรง

วทยาศาสตรมบทบาทส าคญยงในโลกปจจบนและนบวนจะมบทบาทมากขนในอนาคต เพราะวทยาศาสตรเกยวของกบทกคนทงในชวตประจ าวนและการงานอาชพตาง ๆ ตลอดจนเทคโนโลย เครองมอเครองใชและผลผลตตาง ๆ ทมนษยใชเพออ านวยความสะดวกในชวตและ การท างาน (ส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา กระทรวงศกษาธการ, 2551: 2) นอกจากนวทยาศาสตรยงเปนปจจยทมบทบาทและความส าคญอยางยงในการพฒนาขดความสามารถของประเทศ ซงจะเหนไดจากประเทศทเปนผน าทางเศรษฐกจในปจจบน ซงเปนประเทศทมความกาวหนาทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย มก าลงคนทมคณภาพ มความรและทกษะทเปนเลศทางดา นวทยาศาสตร (ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา, 2553: 49) สอดคลองกบส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต (2545: 7) ไดก าหนดจดมงหมายการจดการศกษาไวเพอพฒนาก าลงคนดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยเพอการพงตนเองและเพมสมรรถนะในการแขงขนในระดบนานาชาตและสรางสงคมคณธรรม ภมปญญาและการเรยนร นอกจากนยงก าหนดจดมงหมายไวเพอพฒนาสงคม

2

แหงการเรยนรเพอสรางความร ความคด ความประพฤตและคณธรรมของคน โดยการด าเนนการ ฝกทกษะ กระบวนการคด การจดการ การเผชญสถานการณและการประยกตความรมาใชเพอปองกน และแกไขปญหา การจดกจกรรมใหผเรยนไดเรยนรจากประสบการณจรง ฝกการปฏบตใหท าได คดเปน ท าเปน รกการอานและเกดการใฝรอยางตอเนอง ดงนนการเตรยมทกคนใหไดรบการพฒนาใหรวทยาศาสตร (Scientific literacy for all) จงเปนจดหมายสงสดของหลกสตรวทยาศาสตร ประเทศไทยไดเขารวมโครงการประเมนผลนกเรยนรวมกบนานาชาต (Program for International Student Assessment หรอ PISA) ซ ง จดตงโดยองคการเพอความรวมมอทางเศรษฐกจและการพฒนา (Organization for Economic Co-operation and Development หรอ OECD) โดยมวตถประสงคเพอประเมนคณภาพระบบการศกษาของประเทศสมาชกและประเทศทเขารวมโครงการ ปจจบนมประเทศทเขารวมโครงการ PISA มากกวา 80 ประเทศทวโลก ซงนบเปน รอยละ 90 ของพนทเศรษฐกจโลก การประเมน PISA ด าเนนการประเมนอยางตอเนองทก ๆ 3 ป เพอตดตามแนวโนมการเปลยนแปลงคณภาพการเรยนรของนกเรยนและมงใหขอมลแกระดบนโยบาย ซงการประเมนในแตละครงสามาถใหขอมลคณภาพการศกษาของชาต วาไดเตรยมพรอมใหเยาวชนเปนพลเมองทมคณภาพ และมสมรรถนะในการแขงขนเพยงใดเมอเทยบกบประชาคมโลก โดยจะประเมนความรและทกษะของนกเรยนทมอาย 15 ป โดยเนนการประเมนความสามารถในการใชความรและทกษะเพอแกปญหาในชวตจรง หรอทเรยกวา “การรเรอง” (Literacy) ครอบคลมสามดาน ไดแก การร เรองการอาน (Reading Literacy) การร เรองคณตศาสตร (Mathematical Literacy) และการรเรองวทยาศาสตร (Scientific Literacy) ซงถอวาเปนสงจ าเปนส าหรบการเรยนรตลอดชวต และจ าเปนตองไดรบการพฒนาเพอการแขงขนทางเศรษฐกจของประเทศ จากผลการประเมน PISA 2015 พบวาประเทศไทยมผลการประเมนทงสามดานมแนวโนมลดลด แมวาในชวง PISA 2009 ถง PISA 2012 ผลการประเมนดานวทยาศาสตร การอาน และคณตศาสตรจะมแนวโนมสงขน แตใน PISA 2015 ทงสามดานกลบมคะแนนลดลงจาก PISA 2012 และต ากวาคาเฉลย OECD โดยเฉพาะดานการอานและดานวทยาศาสตรมคะแนนลดลงอยางมนยส าคญทางสถต (สสวท., 2559: 1-4) จากเอกสารเกยวกบการจดการเรยนรวทยาศาสตรของประเทศไทย วชย วงศใหญ (2542: 2) ไดกลาวไววา การจดการเรยนการสอนสวนใหญเนนครผสอนเปนศนยกลาง ใชวธการสอนแบบบรรยาย มงเนนสอนเนอหาและสงเสรมการทองจ ามากกวาการใหนกเรยนไดแสวงหาความรดวยตนเอง ท าใหนกเรยนคดไมเปน ขาดการเรยนรโดยใชทกษะวทยาศาสตร และไมไดลงมอปฏบตจรง ดงนนการจดการเรยนรจงควรเปลยนจากครผสอนเปนศนยกลางเปนเนนผเรยนเปนส าคญ มการจดกจกรรมการเรยนรทหลากหลาย เปดโอกาสใหผเรยนมบทบาทส าคญในการเรยนร มสวนรวมในกจกรรมการเรยนรอยางตนตว และใชกระบวนการเรยนรตาง ๆ ดวยตวเอง (ทศนา แขมมณ, 2547: 120) โดยคร

3

มหนาทคอยอ านวยความสะดวก (Facilitator) ในการเรยนรของนกเรยนจากการลงมอปฏบต แลวนกเรยนกจะเกดการเรยนรภายในใจและสมองของตนเอง (วจารณ พานช, 2555: 10) วทยาศาสตรเปนการสบเสาะหาความร (Science as Inquiry) เนองจากมนษยพฒนาองคความรวทยาศาสตร โดยใชการสบเสาะหาความรโดยการตงค าถามทสงสยอยากรเกยวกบโลกธรรมชาต แลวรวบรวมประจกษพยานดวยการสงเกต การคด การส ารวจตรวจสอบ การทดลอง การวเคราะหและแปลความหมายขอมล แลวสรางเปนแนวคดหลก กฎหรอทฤษฎ เพออธบายเกยวกบสงเหลานน (สสวท., 2555: 20) จากการศกษาพบวาความรทางดานวทยาศาสตรมการน าแบบจ าลองมาใชในการอธบายปรากฏการณทางธรรมชาตหรอแนวคดตาง ๆ ทยากตอการท าความเขาใจและไมสามารถนกภาพไดชดเจน ซงนกวทยาศาสตรจะเปนผสรางแบบจ าลอง (Models) ขนเพออธบายขอมล ท านายเหตการณและชวยสรางความเขาใจเกยวกบกระบวนการ และการเปลยนแปลงของปรากฏการณเหลานน โดยการอธบายสงทนกวทยาศาสตรคนพบจะเปนเรองนามธรรมมากหากไมมการสรางแบบจ าลองขนมา ดงนนการจดเรยนการสอนวทยาศาสตรใหผเรยนเขาใจแนวคดตาง ๆ ทางวทยาศาสตรนน ผเรยนจ าเปนตองเขาใจถงวธการสรางและการพฒนาความรทางวทยาศาสตรดวยซงสวนใหญมาจากการสรางแบบจ าลอง (สสวท. , 2546: 26-28) เพราะถอเปนเปาหมายหลกเปาหมายหนงของการจดการเรยนรวทยาศาสตร (ชาตร ฝายค าตา, 2559: 25) และเปนทกษะหนงทส าคญในการสบเสาะหาความรทางวทยาศาสตรทผเรยนจ าเปนตองไดรบการพฒนา (สสวท., 2555: 22-24) เพอใชในการท านายหรออธบายเหตการณและปรากฏการณทางธรรมชาต อนเปนแนวทางหนงทนกวทยาศาสตรใชในการสรางและพฒนาองคความรทางวทยาศาสตร (ชาตร ฝายค าตา และ ภรทพย สภทรชยวงศ, 2557: 86) ซงสอดคลองกบงานวจยทางวทยาศาสตรจ านวนมากพบวาการสรางแบบจ าลองทางความคด (Mental model) เพออธบายปรากฏการณ ตาง ๆ นนเปนสงจ าเปนส าหรบการเรยนการสอนวทยาศาสตร โดยเฉพาะยงรายวชาเคม เนองจากธรรมชาตวชาสวนใหญมลกษณะทเปนนามธรรม เพราะศกษาเกยวกบสสารและการเปลยนแปลงของสารทงในระดบอะตอมและระดบโมเลกลในการอธบายปรากฏการณตาง ๆ ซงในทางเคมนนนกเคมมกจะอธบายการเปลยนแปลงพฤตกรรมของสารใน 3 ระดบ (Gilbert, 2004) ไดแก ระดบมหภาค (Macroscopic) เปนการอธบายถงปรากฏการณทางเคมทสามารถสงเกตได เชน การอธบายการละลายเกลอในน าอยางไร ระดบจลภาค (Microscopic) เปนการอธบายปรากฏการณทางเคม ทเกดขนจรงแตไมสามารถสงเกตเหนได เนองจากเปนการกลาวถงโมเลกล อะตอม ไอออน หรอการเปลยนแปลงของสาร เชน การอธบายการแตกตวของโซเดยมคลอไรดซงเปนสารประกอบไอออนกแตกตวเปนโซเดยมไอออน และคลอไรดไอออน และระดบสญลกษณ (Symbolic) เปนสญลกษณทางเคม เชน สตรเคม สมการเคมหรออน ๆ ทใชเปนตวแทนของปรากฏการณทางเคมทเกดขนในระดบจลภาค และใชเชอมโยงความสมพนธระหวางระดบมหภาคและระดบจลภาค เชน การใชสมการเคม

4

เพออธบายการละลายของเกลอในน า ดงน NaCl(s) → Na+(aq) + Cl-(aq) เปนตน ดงนนการจดการ

เรยนรในวชาเคมจงตองสงเสรมใหผเรยนไดสรางและพฒนาแบบจ าลองทางความคด (Mental models) ดวยตนเอง เพอสะทอนถงความเขาใจของผเรยนในการอธบายการเปลยนแปลงพฤตกรรมของสารทเชอมโยงกนทง 3 ระดบ โดยผเรยนอาจแสดงแบบจ าลองไดหลากหลายรปแบบ เชน สงของทเปนรปธรรม ภาษา ค าพด สญลกษณ หรอรปภาพ เพออธบายและสรางความเขาใจทถกตองเกยวกบปรากฎการณทางวทยาศาสตรทเกดขน และไมคลาดเคลอน สมดลเคมเปนสาระการเรยนรหนงในรายวชาเคมเพมเตมทมความส าคญในการเรยนรวทยาศาสตร เนองจากเปนแนวคดพนฐานทส าคญส าหรบการเรยนรแนวคดอน ๆ เชน การศกษาเรองกรดเบสในชวตประจ าวน ปฏกรยาไฟฟาเคม เปนตน (Bergquist and Heikkinen, 1990: 1000) ดงนนสถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย (สสวท.) จงไดก าหนดใหเรองสมดลเคมเปนสาระการรยนรหนงในวชาวทยาศาสตรส าหรบนกเรยนระดบชนมธยมศกษาตอนปลายทเนนดานวทยาศาสตร (สสวท., 2546) ซงประกอบดวยแนวคดยอยตาง ๆ ไดแก การเปลยนแปลงท ผนกลบได การด าเนนเขาสภาวะสมดลและภาวะสมดลในปฏกรยาเคม คาคงทสมดล การค านวณเกยวกบคาคงทสมดล หลกการของเลอชาเตอลเอ (Le Chatelier) และปจจยตาง ๆ ทมผลตอภาวะสมดล การน าหลกการของเลอชาเตอลเอมาประยกตใชในอตสาหกรรม และภาวะสมดลทเกดขนในสงมชวตและสงแวดลอม (สสวท., 2548) จากการตรวจสอบเอกสารพบวาแนวคดเรองสมดลเคมเปนแนวคดหนงทยากส าหรบการเรยนรวชาเคมของนกเรยนทงในระดบมธยมศกษา และระดบอดมศกษา เนองจากแนวคดเรองสมดลเคมเปนแนวคดทเปนนามธรรม (Van Driel, 2002) ซงนกเรยนไมสามารถมองเหนหรอสมผสได ประกอบกบตองเชอมโยงกบแนวคดอน ๆ จ านวนมาก เชน ปรมาณสมพนธ อตราการเกดปฏกรยาเคม เปนตน (Huddle and Pillay, 1996) รวมทงลกษณะของภาษาทปรากฏในหนงสอทไมสอดคลองกบชวตประจ าวนของนกเรยน จงท าใหนกเรยนเกดความสบสน จากสาเหตดงกลาว จงสงผลใหแนวคดเรองสมดลเคมมความยากตอการความเขาใจของนกเรยน และน าไปสความเขาใจแนวคดเรองสมดลเคมทคลาดเคลอนได (Van Driel, 2002) จากการสมภาษณครเคมบางทานทสอนเรองสมดลเคมใหกบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 โรงเรยนเดชะปตตานยานกล จงหวดปตตาน พบวานกเรยนสวนใหญไมเขาใจแนวคดเรองสมดลเคม เชน นกเรยนไมเขาใจสมดลไดนามก โดยเขาใจวาเมอปฏกรยาเคมเขาสภาวะสมดลจะไมมการเปลยนแปลงใด ๆ เกดขนทภาวะสมดลไมมสารตงตนเหลออย และเขาใจวาทภาวะสมดลความเขมขนของสารตงตนและผลตภณฑจะเทากน เปนตน ทงนเนองจากเนอหาเรองสมดลเคมมแนวคดทเปนนามธรรม ตองอาศยจนตนาการ รวมทงเนอหามความซบซอนและตองอาศยการเชอมโยงกบเนอหาอน ๆ สมพนธกน และจากการสมภาษณนกเรยนบางสวนพบวานกเรยนไมชอบเรยนวชาเคม เนองจากขาดการลงมอปฏบตการทดลอง โดยบางเรองเรยนแตภาคทฤษฎแตขาดการปฏบตการทดลอง จะเหนไดวารปแบบการจดการเรยนรกเปน

5

สวนส าคญตอการเรยนรของนกเรยน การสอนแบบบรรยายไมคอยมกจกรรมการทดลองหรออภปรายแลกเปลยนความคดเหนกนภายในหอง สงผลใหนกเรยนไมชอบเรยนวชาเคม เพราะคดวาวชาเคมเปนวชาทยาก นาเบอและไมนาสนใจ จากความส าคญของการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตร และสภาพการจดการเรยนรวชาเคมทยงเปนปญหาอยมากและยงไมประสบผลส าเรจเทาทควร รวมทงลกษณะของแนวคดเรองสมดลเคมทมแนวคดสวนใหญเปนนามธรรมท าใหยากตอการท าความเขาใจของนกเรยน ซงปญหาดงกลาวสอดคลองกบปญหาของผวจยในฐานะผสอนวชาเคมทพบวานกเรยนไมชอบเรยนวชาเคม เนองจากนกเรยนเหนวาเนอหาวชาเคมเปนเนอหาทยากตอการท าความเขาใจ ดงนนผวจยจงสนใจทจะศกษาผลการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) ทมตอแบบจ าลองทางความคด ผลสมฤทธทางการเรยนเคม และความพงพอใจของนกเรยน ผวจยคาดหวงวานกเรยนจะสามารถสรางแบบจ าลองทางความคดดวยตนเอง เพอใหเกดความเขาใจเกยวกบแนวคดเรอง สมดลเคมซงเปนแนวคดพนฐานทส าคญในการเรยนแนวคดอน ๆ ในขนสงตอไป มผลสมฤทธทางเรยนวชาเคมทสงขน และมความพงพอใจตอการจดการเรยนร รวมถงเปนแนวทางหนงส าหรบครผสอนในการปรบปรง และพฒนากจกรรมการเรยนรโดยใชการจดการเรยนการรแบบสบเสาะหาความร (5Es) ในเนอหาวชาเคมเรองสมดลเคมและเนอหาอน ๆ ใหมประสทธภาพมากยงขน ค ำถำมวจย

1. การจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) สามารถพฒนาแบบจ าลองทางความคดเรองสมดลเคมของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5/1 ไดหรอไม

2. ผลสมฤทธทางการเรยนเรองสมดลเคมของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 หลงไดรบการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) เพมขนหรอไม วตถประสงคกำรวจย

1. เพอศกษาแบบจ าลองทางความคดเรองสมดลเคมของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 ทไดรบการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es)

2. เพอศกษาผลสมฤทธทางการเรยนเรองสมดลเคมของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 กอนและหลงไดรบการจดการเรยนรโดยการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es)

3. เพอศกษาความพงพอใจของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 หลงไดรบการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es)

6

สมมตฐำนของกำรวจย

1. นกเรยนมพฒนาการแบบจ าลองทางความคดในแตละครงของการทดลองโดยมคะแนนแตกตางกนในทางเพมขน 2. ผลสมฤทธทางการเรยนเรองสมดลเคมของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 หลงไดรบการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) สงกวากอนไดรบการจดการเรยนร ประโยชนทคำดวำจะไดรบ

1. เปนแนวทางส าหรบครผสอนและผทสนใจในการจดการเรยนรโดยใชการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) เพอพฒนาแบบจ าลองทางความคดเรองสมดลเคมของนกเรยน

2. สามารถน ารปแบบการจดการเรยนรโดยใชการจดการเรยนรแบบสบเสาะ หาความร (5Es) ไปประยกตใชในรายวชาอน ๆ หรอระดบชนอน ๆ เพอพฒนาแบบจ าลองทางความคดของนกเรยน

3. เปนแนวทางหนงเพอใหนกเรยนไดน าแบบจ าลองทางความคดไปประยกตใชชวตประจ าวนได ขอบเขตของกำรวจย

1. ประชำกร ประชากรทใชในการศกษาวจยครงน คอ นกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 จ านวน 8 หองเรยน จ านวนนกเรยนทงหมด 262 คน ทเรยนรายวชา ว32223 เคม 3 ภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2559 โรงเรยนเดชะปตตนยานกล อ าเภอเมอง จงหวดปตตาน สงกดส านกงานเขตพนทการศกษา มธยมศกษา เขต 15 ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน กระทรวงศกษาธการ

2. กลมตวอยำง กลมตวอยาง ทใชในการว จยคร งน คอ นกเรยนชนมธยมศกษาป ท 5/1 ภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2559 โรงเรยนเดชะปตตนยานกล อ าเภอเมอง จงหวดปตตาน สงกด ส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 15 ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานกระทรวงศกษาธการ จ านวน 1 หองเรยน จ านวนนกเรยน 32 คน โดยกลมตวอยางใชวธสมอยางงายดวยการจบฉลาก (Simple Random Sampling) โดยก าหนดใหหองเรยนเปนหนวยในการสม

7

3. ขอบเขตเนอหำทใชในกำรวจย เนอหาทใชท าการวจย คอ เนอหากลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร รายวชาเคมเพมเตม เรองสมดลเคม

4. ตวแปรทศกษำ 4.1 ตวแปรตน ไดแก การจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) 4.2 ตวแปรตาม ไดแก

4.2.1 แบบจ าลองทางความคดเรองสมดลเคม 4.2.2 ผลสมฤทธทางการเรยนเคม 4.2.3 ความพงพอใจ

5. ระยะเวลำทใชในกำรวจย ภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2559 ระยะเวลาในการวจยทงสน 6 สปดาห สปดาห

ละ 3 คาบ จ านวนทงหมด 18 คาบ (คาบละ 50 นาท)

นยำมศพทเฉพำะ 1. กำรจดกำรเรยนรแบบสบเสำะหำควำมร (5Es) หมายถง การจดการเรยนการเรยนการสอน โดยใหนกเรยนเปนผสรางความรหรอองคความรดวยตวเอง โดยใชกระบวนการทางวทยาศาสตร ครผสอนเปนเพยงผคอยแนะน าและอ านวยความสะดวกในการเรยนร ซงรปแบบการจดการเรยนการรแบบสบเสาะหาความร (5Es) ม 5 ขน ดงน

ขนท 1 ขนสรางความสนใจ (Engagement) เปนการน าเขาสบทเรยนโดยใชสถานการณหรอกจกรรมบางอยางทนาสนใจ โดยผสอนใชค าถามเพอกระตนใหผเรยนสนใจอยากเรยนรในหวขอนน

ขนท 2 ขนส ารวจและคนหา (Exploration) เปนการท าความเขาใจในประเดนทสนใจจะศกษา แลววางแผนด าเนนการส ารวจตรวจสอบ ผานการปฏบตการทดลองดวยตนเองเพอเกบรวบรวมขอมล

ขนท 3 ขนอธบายและลงขอสรป (Explanation) เปนการน าขอมลทไดจากการส ารวจตรวจสอบแลวมาวเคราะห แปลผล สรปผล และน าเสนอผลทไดในรปแบบตาง ๆ

ขนท 4 ขนขยายความร (Elaboration) เปนการน าความรทสรางขนไปเชอมโยงกบความรเดมหรอขอสรปทไดไปใชอธบายเหตการณอน ๆ

8

ขนท 5 ขนประเมนผล (Evaluation) เปนการประเมนการเรยนรดวยกจกรรมสรางแบบจ าลองทางความคด เพอประเมนวานกเรยนมความรอะไรบาง อยางไร และมากนอยเพยงใด 2. แบบจ ำลองทำงควำมคดเรองสมดลเคม หมายถง ภาพวาดและภาษาทนกเรยนสรางขนเพอเปนตวแทนเหตการณ เพออธบายเกยวกบสมดลเคม ซงวดไดจากใบกจกรรมแบบจ าลองทางความคดเรองสมดลทผวจยสรางขนจ านวน 5 เรองยอย ไดแก 1) ปฏกรยาทผนกลบได 2) ภาวะสมดล 3) ผลของความเขมขนตอภาวะสมดล 4) ผลของความดนตอภาวะสมดล และ 5) ผลของอณหภมตอภาวะสมดล โดยผานการปรกษากบอาจารยทปรกษาและผเชยวชาญแลว โดยใบกจกรรมดงกลาวครใหนกเรยนท าในขนท 5 (ขนประเมนผล) ของการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) ซงเปนกจกรรมทใหนกเรยนอธบายเหตการณจากการปฏบตการทดลอง โดยการสรางแบบจ าลองทางความคดของตนเอง โดยมครคอยใหค าปรกษา

3. ผลสมฤทธทำงกำรเรยนเคม หมายถง ความรความสามารถและทกษะของผเรยน ซงประกอบดวย ดานความรความจ า ความเขาใจ การน าไปใช และวเคราะห ซงวดไดจากคะแนนในการท าแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนเรองสมดลเคม ท ผวจยสรางขน ซงแบบทดสอบดงกลาวเปนแบบปรนย 4 ตวเลอก จ านวน 30 ขอ

4. ควำมพงพอใจตอกำรจดกำรเรยนรแบบสบเสำะหำควำมร (5Es) หมายถง

ความรสกชอบ และความสนใจของนกเรยนหลงไดรบการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) วชาเคมเรองสมดลเคม โดยใชแบบสอบถามความพงพอใจของนกเรยนทผวจยสรางขน ซงวดความ พงพอใจของนกเรยน 4 ดาน ไดแก ดานบทบาทผสอน ดานบทบาทผเรยน ดานการจดการเรยนร และดานการวดและประเมนผล ซงแบบสอบถามดงกลาวใชเกณฑวดระดบความพงพอใจแบบมาตราสวนประมาณคา (Rating Scales) 5 ระดบ คอ มากทสด มาก ปานกลาง นอย และนอยทสด จ านวน 20 ขอ

9

กรอบแนวคดกำรวจย ในการท าวจยครงน ผวจยมกรอบแนวคดการวจยดงภาพประกอบ 1

ตวแปรตน ตวแปรตำม

- การจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es)

- แบบจ าลองทางความคดเรองสมดลเคม - ผลสมฤทธทางการเรยนเคม - ความพงพอใจ

ภำพประกอบ 1 กรอบแนวคดการวจย

10

บทท 2 เอกสำรและงำนวจยทเกยวของ

ในการวจยเรองการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5 Es) เพอพฒนาแบบจ าลองทางคดเรองสมดลเคม ผลสมฤทธทางการเรยนเคม และความพงพอใจของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 ผวจยไดศกษาคนควาเอกสารจากหนงสอและงานวจยทเกยวของซงเปนแนวทางในการวจย ดงน

1. การจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) 1.1 ความหมายของการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) 1.2 รปแบบของการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) 1.3 จตวทยาทเปนพนฐานในการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) 1.4 ขนตอนและบรรยากาศในการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) 1.5 ขอดและประโยชนของการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es)

2. แบบจ าลอง 2.1 ความหมายและลกษณะของแบบจ าลอง 2.2 ประเภทของแบบจ าลอง 2.3 แบบจ าลองทางความคด

2.3.1 ความหมายและลกษณะของแบบจ าลองทางความคด 2.3.2 ประเภทของแบบจ าลองทางความคด 2.3.3 การวดแบบจ าลองทางความคด

3. ผลสมฤทธทางการเรยน 3.1 ความหมายของผลสมฤทธทางการเรยน 3.2 ความหมายของแบบวดผลสมฤทธทางการเรยน 3.3 หลกการสรางแบบวดผลสมฤทธทางการเรยน 3.4 ผลสมฤทธทางการเรยนวทยาศาสตร

4. ความพงพอใจ 4.1 ความหมายของความพงพอใจ 4.2 ทฤษฎทเกยวของกบความพงพอใจ

5. งานวจยทเกยวของ โดยมรายละเอยดแตละหวขอดงน

11

กำรจดกำรเรยนรแบบสบเสำะหำควำมร (5Es)

1. ควำมหมำยของกำรจดกำรเรยนรแบบสบเสำะหำควำมร (5Es)

นกวชาการศกษาเรยกวธการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความรในค าทแตกตางกนไป เชน การสอนแบบสบสวนสอบสวน การสอนแบบสอบสวน การสอนแบบสบเสาะ หาความร การสอนแบบสบเสาะ การสอนแบบสบคน การสอนแบบสบสอบ เปนตน ในการวจยครงนผวจยใชค าวา “สบเสาะหาความร” ซงไดมผใหความหมายของการสอนแบบสบเสาะหาความร ดงน ผดงยศ ดวงมาลา (2530: 122) ใหความหมายวา การสอนแบบสบเสาะ หาความรหมายถง การสอนทใหนกเรยนคนหาความร หรอความจรงทางวทยาศาสตรดวยตนเอง ครผสอนจะสรางสถานการณยวยใหนกเรยนไดวางแผนและก าหนดวธการคนหาความรโดยใชกระบวนการทางวทยาศาสตรโดยตวนกเรยนเอง สวฒก นยมคา (2531: 502) ใหความหมายไววา การสอนแบบสบเสาะ หาความรเปนการสอนทสงเสรมใหผเรยนแสวงหาความรดวยตนเอง โดยใชวธการและกระบวนการทางวทยาศาสตร เปนเครองมอในการคนหาความรทผเรยนยงไมเคยมความรนนมากอน จนสามารถออกแบบทดลองและทดสอบสมมตฐานได กองการวจยทางการศกษา (2536: 11) ใหความหมายของการสอนแบบ สบเสาะหาความรวา เปนการสอนทเนนการพฒนาความสามารถในการแกปญหาดวยวธการฝกใหนกเรยนรจกคนหาความรโดยใชกระบวนการทางความคด หาเหตผลจนคนพบความรหรอแนวทางแกปญหาทถกตองดวยตนเอง โดยครตงค าถามประเภทกระตนใหนกเรยนใชความคด หาวธแกปญหาเองไดและสามารถน าแนวทางการแกปญหานนมาใชประโยชนในชวตประจ าวนได ภพ เลาหไพบลย (2542: 123) ใหความหมายวา การสอนแบบสบเสาะ หาความร หมายถง การสอนทเนนกระบวนการแสวงหาความร ทจะชวยใหนกเรยนไดคนพบความจรงตาง ๆ ดวยตนเองใหนกเรยนไดมประสบการณตรงในการเรยนรเนอหาวชา ครวทยาศาสตรจงจ าเปนตองมการเตรยมสภาพแวดลอมในการเรยนร ศกษาโครงสรางของกระบวนการสอน การจดล าดบเนอหาโดยครท าหนาทคลายผชวย และนกเรยนท าหนาทคลายผจดการวางแผนการเรยน นกเรยนเปนผเรมตนในการจดการเรยนการสอนดวยตนเอง มความกระตอรอรนทจะศกษาหาความร โดยวธการเชนเดยวกบการท างานของนกวทยาศาสตร และเปลยนแนวความคดจากการเปนผรบความรมาเปนผแสวงหาความรและใชความร พมพนธ เดชะคปต (2544: 43) ไดใหความหมายของการสอนแบบสบสวน หมายถง การจดการเรยนการสอนโดยวธใหนกเรยนเปนผคนควาหาความร หรอสรางความรดวย

12

ตวเองโดยใชกระบวนการทางวทยาศาสตร ครเปนผอ านวยความสะดวก เพอใหนกเรยนบรรลเปาหมาย วธสบเสาะหาความรจะเนนผเรยนเปนส าคญ ทศนา แขมมณ (2545: 7) ไดใหนยามการจดการเรยนการสอนโดยเนนกระบวนการสบสอบ หมายถง การด าเนนการเรยนการสอนโดยผสอนกระตนใหผเรยนเกดค าถาม เกดความคดและลงมอเสาะหาความร เพอน ามาประมวลหาค าตอบหรอขอสรปดวยตนเอง โดยทผสอนชวยอ านวยความสะดวกในการเรยนรในดานตาง ๆ ใหแกผเรยน สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย (สสวท. 2546: 34) ไดกลาววาการสอนแบบสบเสาะหาความร เปนกระบวนการเรยนร ทผสมผสานระหวางการใชกระบวนการคดและทกษะตาง ๆ เพอทจะแกปญหาและค าตอบ ท าใหเกดความเขาใจและสามารถน าไปประยกตใชได Good (1973: 303) ใหความหมายของการสอนแบบสบเสาะหาความรวาเปนเทคนคหรอกลวธเฉพาะประการหนงในการจดใหเกดการเรยนรเนอหาบางอยางของวชาวทยาศาสตร โดยกระตนใหนกเรยนมความอยากรอยากเหนและแสวงหาความรโดยการใชค าถาม และพยายามคนหาค าตอบใหพบดวยตนเอง เปนวธการเรยนโดยการแกปญหาในกจกรรมการเรยนทเกดขน (Problem-Solving) ซงปรากฏการณใหม ๆ ทนกเรยนเผชญในแตละครงจะเปนตวกระตนใหเกดการคดดวยการสงเกตอยางถถวนเปนระบบ ออกแบบการวดทตองการแยกแยะสงทสงเกตกบสงทสรปประดษฐคดคนตความหมายภายใตสภาพแวดลอมทเหมาะสมทสด การใชวธการอยางฉลาดสามารถทดสอบไดและการสรปอยางมเหตผล Simpson and Anderson (1981: 177) ใหความความของการสอนแบบ สบเสาะหาความร วาเปนวธการทครและนกเรยนเปนองคประกอบส าคญ โดยนกเรยนเปนผคนหาความรดวยตนเอง โดยใชกระบวนการทางวทยาศาสตร ครเปนเพยงผแนะน า ผอ านวยความสะดวก เพอใหนกเรยนบรรลเปาหมาย และเนนนกเรยนเปนส าคญ จากความหมายของการสอนแบบสบเสาะหาความรสรปไดวาการสอนแบบ สบเสาะหาความร เปนการจดการเรยนการสอนทสงเสรมใหผเรยนคนพบความรดวยตนเอง โดยครตองเตรยมสภาพแวดลอมในการเรยนร และท าหนาทเปนผชวยคอยอ านวยความสะดวกในการเรยนรใหกบนกเรยน

2. รปแบบของกำรจดกำรเรยนรแบบสบเสำะหำควำมร (5Es)

นกการศกษาหลายทานไดก าหนดรปแบบหรอขนตอนในการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความรแตกตางกน ดงน

ผดงยศ ดวงมาลา (2530: 124-125) ไดแบงขนตอนในการจดการเรยนการสอนแบบสบเสาะหาความรไวดงน

13

1. ขนน าเขาสบทเรยนและการตงสมมตฐาน (Orientation and Hypothesis) ปญหาคอสงทจะตองศกษาเพอใหไดค าตอบ เปนหนาทของผสอนทตองจดสถานการณ กจกรรมหรอเงอนไขทท าใหเกดปญหาขอของใจ (Conceptual Conflicts) ขนในตวผเรยนซงเปนขนทท าใหผเรยนสบเสาะตอไปวาอะไรคอปญหา หรอปญหานนจะอธบายวาอยางไร ในขนนตองใหผเรยนคดพจารณา หรอใชทกษะการสงเกตพจารณาสภาพของปญหา เพอใหผเรยนรจกการตงสมมตฐานเพอคาดคะเนค าตอบของปญหาในเบองตน

2. ขนส ารวจคนควาหรอขนปฏบตการ (Exploration) เปนขนทนกเรยนจะตองคนหาเหตผลหาขอมล เพอตรวจสอบสมมตฐานทตงไว ซงนกเรยนจะตองใชวธการหลายวธรวมทงการสอบถามจากผสอนดวย ครตองไมตอบปญหาหรอบรรยายใหฟง หากจ าเปนตองตอบปญหาโดยไมมทางเลยงใหใชวธรกค าถามเพอใหนกเรยนไดขอคดของตนใหมากทสดเทาทจะท าได

3. ขนอภปรายและสรปผล (Discussion and Conclusion) เมอรวบรวมขอมลจากการส ารวจคนควาหรอปฏบตการแลว ผสอนเปดโอกาสใหผเรยนอภปรายถงผลทไดเพอโยงไปสสมมตฐานทตงไววาเปนความจรงมากนอยเพยงใด หากสมมตฐานนนเปนความจรงใหสรปเปนหลกการตอไป

4. ขนการน าไปใช (Application) เมอสรปเปนมโนมตหรอหลกการตาง ๆ แลว ผสอนจะตองกระตนใหผเรยนไดคดวาสงทสบเสาะไดนนจะน าไปใชไดอยางไรหรอน าไปผสมผสานกบความรอน ๆ ทไดเรยนมาแลวใหเปนโครงสรางของความรใหมไดอยางไร

กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ (2546: 219-220) ไดแบงขนตอนในการสอนแบบสบเสาะหาความรไวดงน

1. การสรางความสนใจ (Engagement) เปนขนการน าเขาสบทเรยนหรอเรองทสนใจซงเกดขนเองจากความสงสย หรออาจเรมจากความสนใจของตวนกเรยนหรอเกดจากอภปรายในกลม เรองทนาสนใจอาจจะมาจากเหตการณในขวงนน หรอเปนเรองทเชอมโยงกบความรเดมทเพงเรยนมาแลว เปนตวกระตนใหนกเรยนสรางค าถาม ก าหนดประเดนทจะศกษา ครอาจใหศกษาจากสอ ตาง ๆ หรอเปนผกระตนดวยการเสนอประเดนขนมากอน

2. การส ารวจและคนหา (Exploration) เปนขนทมการวางแผนก าหนดแนวทางในการส ารวจ ตรวจสอบ ตงสมมตฐาน ก าหนดทางเลอกทเปนไปไดหลายวธ เชน ท าการทดลอง ท ากจกรรมภาคสนาม การใชคอมพวเตอรเพอชวยในการสรางสถานการณจ าลอง การศกษาหาขอมลจากเอกสารอางอง หรอจากแหลงขอมลตาง ๆ เพอใหไดขอมลทเพยงพอทจะใชในขนตอไป

3. การอธบายและลงขอสรป (Explanation) เปนขนการน าขอมลทไ ดมาวเคราะห แปลผล สรปผลและน าเสนอผลในรปแบบตาง ๆ เชน บรรยาย สรางแบบจ าลองหรอรปวาด สรางตาราง ฯลฯ การคนพบในขนนเปนไปไดหลายทาง เชน สนบสนนสมมตฐานทตงไว โตแยงกบ

14

สมมตฐานทตงไว หรอไมเกยวกบประเดนทตงไวแตผลทไดจะอยในรปใดกสามารถสรางความรและชวยใหเกดการเรยนรได

4. การขยายความร (Elaboration) เปนขนการน าความรทสรางขนไปเชอมโยงกบความรเดมหรอแนวคดทไดคนควาเพมเตมหรอน าแบบจ าลอง หรอขอสรปทไดไปใชอธบายสถานการณหรอเหตการณอน ถาใชอธบายเรองอนไดมากกแสดงวาขอจ ากดนอย ซงจะชวยเชอมโยงกบเรองตาง ๆ และท าใหเกดความรกวางขวางขน

5. การประเมน (Evaluation) เปนขนการประเมนความรทกษะกระบวนการทนกเรยนไดรบและการน าความรไปประยกตใชในเรองอน ๆ

สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย (สสวท. 2546: 216) ไดใหแนวทางการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลยทเนนกระบวนการทผเรยนเปนผคด ลงมอปฏบต ศกษาคนควาอยางมระบบดวยกจกรรมทหลากหลายทงการท ากจกรรมในหองปฏบตการและภาคสนาม ใหผเรยนไดสงเกต ส ารวจตรวจสอบทดลอง ดวยวธการตาง ๆ จนท าใหผเรยนเกดความเขาใจและเกดการรบรอยางมความหมาย สามารถสรางองคความรดวยตนเอง ท าใหมความรคงทนยาวนาน สามารถน ามาใชไดเมอมสถานการณใด ๆ มาเผชญหนา โดยใชกระบวนการสบเสาะ หาความร เพอฝกทกษะการแสวงหาความรและพฒนาการคดขนสงได

สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย (สสวท. 2546: 34-36) ไดก าหนดรปแบบของการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) ได 5 ขนตอน ดงน

1. ขนสรางความสนใจ (Engagement) เปนการน าเขาสบทเรยนหรอเรองทสนใจ ซงอาจเกดขนเองจากความสนใจหรออาจเรมจากความสนใจของตวนกเรยนเองหรอเกดจากการอภปรายในกลม เรองทนาสนใจอาจมาจากเหตการณทก าลงเกดขนอยในชวงเวลานนหรอเปนเรองทเชอมโยงกบความรเดมทเพงเรยนมาแลว เปนตวกระตนใหนกเรยนสรางค าถาม ก าหนดประเดนทจะศกษา ในกรณทยงไมมประเดนทนาสนใจ ครอาจใหศกษาจากสอตาง ๆ หรอเปนผกระตนดวยการเสนอประเดนขนมากอน แตไมควรบงคบใหนกเรยนยอมรบประเดนหรอค าถามทครก าลงสนในเปนเรองทจะใชศกษา เมอมค าถามทนาสนใจและนกเรยนสวนใหญยอมรบใหเปนประเดนทตองการศกษาจงรวมกนก าหนดขอบเขตและแจกแจงรายละเอยดของเรองทจะศกษาใหมความชดเจนยงขน อาจรวมทงการรวบรวมความรจากประสบการณเดม หรอความรจากแหลงตาง ๆ ทจะชวยใหน าไปสความเขาใจเรองหรอประเดนทจะศกษามากขน และมแนวทางทใชในการส ารวจตรวจสอบอยางหลากหลาย

2. ขนส ารวจและคนหา (Exploration) เมอท าความเขาใจในประเดนหรอค าถามทสนใจจะศกษาอยางถองแทแลว กมการวางแผนก าหนดแนวทางการส ารวจตรวจสอบ ตงสมมตฐาน ก าหนดทางเลอกทเปนไปได ลงมอปฏบตเพอเกบรวบรวมขอมล ขอสนเทศ หรอ

15

ปรากฏการณตาง ๆ วธการตรวจสอบอาจท าไดหลากหลายวธ เชน การท าการทดลอง การท ากจกรรมภาคสนาม การใชคอมพวเตอรเพอชวยสรางสถานการณจ าลอง (Simulation) การศกษาหาขอมลจากเอกสารอางองหรอจากแหลงขอมลตาง ๆ เพอใหไดมาซงขอมลอยางเพยงพอทจะใชในขนตอไป

3. ขนอธบายและลงขอสรป (Explanation) เมอไดขอมลอยางเพยงพอจากการส ารวจตรวจสอบแลว จงน าขอมลหรอขอสนเทศทไดมาวเคราะห แปลผล สรปผลและน าเสนอผลทไดในรปแบบตาง ๆ เชน บรรยาย สรป สรางแบบจ าลองทางคณตศาสตร รปวาด หรอสรางตาราง ฯลฯ การคนพบในขนนอาจเปนไปไดหลายทาง เชน สนบสนนสมมตฐานทตงไว โตแยงกบสมมตฐานทตงไว หรอไมเกยวของกบประเดนทก าหนดไว แตผลทไดจะอยในรปใดกสามารถสรางความรและชวยใหเกดการเรยนรได

4. ขนขยายความร (Elaboration) เปนการน าความรทสรางขนไปเชอมโยงกบความรเดมหรอแนวคดทไดคนควาเพมเตมหรอน าแบบจ าลองหรอขอมลทสรปไดไปใชอธบายสถานการณหรอเหตการณอน ๆ ถาใชอธบายเรองตาง ๆ ไดมากกแสดงวาขอจ ากดนอยซงกจะชวยใหเชอมโยงกบเรองตาง ๆ และท าใหมความรกวางขวางขน

5. ขนประเมน (Evaluation) เปนการประเมนการเรยนรดวยกระบวนการ ตาง ๆ วานกเรยนมความรอะไรบาง อยางไร และมากนอยเพยงใด จากขนนจะน าไปสงการน าความรไปประยกตใชในเรองอน ๆ

ขนตอนการจดกจกรรมการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) ของสถานบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย เปนการด าเนนกจกรรมเปนวงจรทตอเนอง ดงแสดงในภาพประกอบ 2

ภำพประกอบ 2 แสดงการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es)

การสรางความสนใจ

(Engagement)

การส ารวจและคนหา

(Exploration)

การอธบายและลงขอสรป

(Explanation) การขยายความร

(Elaboration)

การประเมน

(Evaluation)

16

สาโรช โศภรกข (2546: 37) ไดเสนอรปแบบของการจดการเรยนรแบบ สบเสาะหาความร ตามขนตอนตอไปน 1. กระตนใหผเรยนมองเหนปญหา ผสอนพดคยกบผเรยนใหผเรยนเกดค าถามและเปดโอกาสโดยอาจจะสรางสถานการณ เชน การทดลองเรองใดเรองหนงใหด ใหนกเรยนดสออยางใดอยางหนง เชน สไลดประกอบค าบรรยาย วดทศน ของจรง รปภาพ หรอเรองเลาเรองใดเรองหนงใหฟง จากนนผเรยนชวยกนตงสมมตฐานในสาเหตของปญหาเหลานน 2. ขนสบสวนสอบสวน ผเรยนก าหนดแนวทางดานคนควาหาค าตอบเหลานน โดยใชกระบวนการทางวทยาศาสตร ซงควรจะมแนวทางหลากหลายวธการ จากนนผเรยนท าการรวบรวมขอมล อาจจะโดยการทดลองตามขนตอน ในขณะรวบรวมขอมลหรอการทดลองบนทกผลตลอดเวลา บางครงอาจจะมกจกรรมอนเพมเตม เชน การส ารวจ การศกษานอกสถานท การสมภาษณ การปฏบตภาคสนาม เปนตน 3. ขนทดสอบสมมตฐาน เมอผเรยนสอบสวนขอมลแลวชวยกนวเคราะหขอมลหรอผลทไดจาการสบสวนสอบสวนนน แลวสรปเปนขอมลเพอตอบสมมตฐานทก าหนดไวไดตงแตตอนแรกวาตรงกบสมมตฐานทตงไวหรอไม 4. ขนสรปค าตอบ โดยผเรยนและผสอนชวยกนสรปค าตอบ 5. ขนน าไปใช ผเรยนและผสอนวเคราะหขอสอบทเกดขนแลวชวยกนอภปรายวาจะน าไปใชในสถานการณทตงไวอยางไร

Suchman (1966: 90-113) ไดแบงขนตอนในการสอนแบบสบเสาะหาความรไวดงน

1. ขนเผชญปญหาหรอสถานการณ ผสอนจดสรางสถานการณทจะใหผเรยนเผชญ เพอเปนการกระตนการสบเสาะ อาจเปนค าพด ค าถามกจกรรมหรอเปนการทดลองกได

2. ขนคดคนสบเสาะ ขนนอาจใชค าถาม ค าตอบตดตอกนไปหรอท าการทดลองใหม ศกษาขอมลใหมหรอผสมผสานวธการตาง ๆ เขาดวยกน

3. ขนสรปความคดทคดคนพบใหม เปนการสรปหรอขยายหรอสรางแนวคด รวบยอดขนใหม ซงเปนความรทพบขนสดทาย

Carin and Sund (1980, อางถงใน ประภสสร แกวพลารมย, 2554: 28–30) ไดแบงวธสบเสาะหาความรเปน 3 ประเภท โดยใชบทบาทของครและนกเรยนเปนเกณฑดงน

1. แบบ Guided discovery เปนวธการสบเสาะหาความร ทใหผเรยนท างานหรอปฏบตการทดลอง วธนครและผเรยนมบทบาทเทาเทยมกน โดยเตรยมวธการปฏบตการทดลองไวแลว เปนระดบทงายทสดเปนวธสบสอบทครเปนผก าหนดปญหา วางแผนการทดลอง เกบรวบรวมขอมล เตรยมอปกรณเครองมอไวเรยบรอย นกเรยนมหนาทปฏบตการทดลอง ท ากจกรรมตาม

17

แนวทางทก าหนดไว ซงอาจเรยกวาเปนวธสบเสาะหาความร ทมน าแนะน าปฏบตการหรอกจกรรมส าเรจรป ซงมล าดบขนตอนดงน คอ

1.1 ขนน าเขาสบทเรยน ครเปนผน าอภปรายโดยตงปญหา 1.2 ขนอภปรายกอนท ากจกรรมการทดลอง อาจจะเปนการตงสมมตฐาน คร

อธบายหรอใหค าแนะน าเกยวกบอปกรณทจะใชในการทดลองวามวธการใชอยางไร จงจะไมเกดอนตรายและมขอควรระมดระวงในการทดลองแตละครงอยางไร

1.3 ขนท าการทดลอง เกบรวบรวมขอมล ผเรยนปนผลงมอกระท าการทดลองดวยตวเอง ท ากจกรรมพรอมทงบนทกผลการทดลอง

1.4 ขนอภปรายหลงการทดลอง เปนขนของการน าเสนอขอมลและสรปผลการทดลอง ในขนตอนนครตองน าการอภปรายโดยใชค าถามเพอน าผเรยนไปสขอสรป เพอใหไดแนวคดหรอหลกการทส าคญของบทเรยน

2. แบบ Less guided discovery เปนวธการสบเสาะหาความร ทครวางแผน วธนครมบทบาทลดลงเมอเทยบกบวธในแบบท 1 ผเรยนมบทบาทมากขน เปนวธทซบซอนกวา โดยเปนวธการสบเสาะหาความรทครเปนผก าหนดปญหา และใหผเรยนหาวธแกปญหาดวยตนเอง โดยเรมตงแตการตงสมมตฐาน วางแผนการทดลอง ท าการทดลองจนถงสรปผลการทดลอง และมครเปนผอ านวยความสะดวก ซ งอาจเรยกวธน ว าวธสอนแบบไมก าหนดแนวทา ง (Unstructured Laboratory) ซงมล าดบขนตอน ดงน คอ

2.1 สรางสถานการณหรอปญหา ซงอาจท าโดยการใชค าถาม ใชสถานการณจรง การสาธตเพอเสนอปญหา ใชภาพปรศนา หรอภาพยนตรเพอเสนอปญหา

2.2 ผเรยนวางแผนแกปญหา ครแนะแนวทาง แหลงความร 2.3 ผเรยนด าเนนการแกปญหาตามแผนทวางไว 2.4 รวบรวมขอมล วเคราะหขอมลและสรปผลการแกปญหาดวยตนเอง โดย

มครเปนผดแลรวมกนอภปรายเพอใหไดความรทถกตองสมบรณ 3. แบบ Free discovery เปนวธการสบเสาะหาความรทใหผเรยนเปนผวางแผน

วธนผเรยนมบทบาทมากทสด ครมบทบาทนอยหรอไมมเลย เปนระดบทซบซอนและยากทสดเปนวธการทผเรยนเปนผก าหนดปญหา วางแผนการทดลองเอง เกบขอมล ด าเนนการทดลอง ตลอดจนสรปผลการทดลองดวยตนเอง วธน ผเรยนมอสระเตมทในการศกษาตามความสนใจ ครเปนเพยงผกระตนใหผเรยนก าหนดปญหาดวยตนเอง ดงตวอยางท Carin and Sund (1975) ไดยกตวอยางปญหาทครถามผเรยน เชน

- ถานกเรยนเปนครและก าลงสนใจเลอกหวขอทจะศกษาในภาคเรยนนนกเรยนคดวาจะศกษาเรองอะไร?

18

- ปญหาส าคญของชมชนทนกเรยนสนใจศกษามอะไรบาง? - เมอนกเรยนประสบปญหาในชมชนของนกเรยนเอง เชน ปญหามลพษนกเรยน

ตองการอภปรายเกยวกบอะไร ลองเลาใหเพอนฟงวาปญหาดงกลาวเปนอยางไร? เมอผเรยนก าหนดปญหาไดตามความสนใจของตนเองแลว ผเรยนจงท าการวางแผนเพอแกปญหาดงกลาว แลวด าเนนการแกปญหา ตลอดจนสรปผลดวยตนเอง ซงอาจท าเปนรายบคคลหรอเปนรายกลมกได โดยมครเปนทปรกษาใหก าลงใจเทานน

ในการวจยครงนผจยไดใชรปแบบการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความรตามรปแบบของสถานบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย ซงประกอบดวย 5 ขน ดงน 1) ขนสรางความสนใจ 2) ขนส ารวจและคนหา 3) ขนอธบายและลงขอสรป 4) ขนขยายความร และ 5) ขนประเมน

3. จตวทยำทเปนพนฐำนในกำรจดกำรเรยนรแบบสบเสำะหำควำมร (5Es)

การจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความรมรากฐานมาจากทฤษฎของเพยเจต (Paget, n.d. อางถงใน เลศศกด ประกอบชยชนะ, 2544: 8) กลาวถงพฒนาการทางสมองของมนษยไววา ความคดของมนษยประกอบดวยโครงสราง 2 ขน คอ

ขนท 1 การดดซม (Assimilation) หมายถง การเราใหนกเรยนน าความรเดมมาใชในชนเรยน โดยใชความรเดมเปนแนวทางในการคดใหเกดการเรยนรใหมและเมอความรเดมไมสามารถน ามาอธบายปญหาได จะน าไปสขนท 2 ขน ท 2 การปรบปร ง (Accommodation) หมายถง การปรบปร งหรอเปลยนแปลงขยายโครงสรางเดม เพอการเรยนรใหม โดยการน ามาสมพนธกบโครงสรางใหม ถาไมมการเปลยนแปลงหรอปรบปรงโครงสรางเดม กไมสามารถรบความรใหมได ผดงยศ ดวงมาลา (2530: 122) ไดระบถงหลกทางจตวทยาซงสนบสนนการสอนแบบสบเสาะหาความรดงน เดกจะเรยนวทยาศาสตรไดดยงขน กตอเมอไดเกยวของโดยตรงกบการคนหาความรนน ดกวาจะใหเดกรจากการบอกเลา ซงการเรยนรจะเกดไดดทสด เมอสถานการณยวยใหเดกอยากจะเรยน ไมใชบงคบซงเปนหนาทของครโดยตรงทจะสรางสถานการณใหเกดการเรยนรและการให ผเรยนไดเรยนโดยใชความคดพจารณาจะชวยใหมความคดสรางสรรค ซงเปนการพฒนาสมรรถภาพของสมองขนสง สวฒก นยมคา (2531: 125-126) ไดกลาวถง หลกจตวทยาการเรยนร ทเปนพนฐานของการเรยนการสอนแบบสบเสาะหาความรไวดงน 1. ในการเรยนการสอนวชาวทยาศาสตรนน นกเรยนจะเรยนรไดดยงขนกตอเมอไดเกยวของโดยตรงกบการคนหาความรนน ๆ ไดมากกวาการบอกใหร

19

2. การเรยนรจะเกดไดดทสด เมอสถานการณแวดลอมในการเรยนรนนยวยใหนกเรยนอยากเรยน ไมใชบบบงคบและผสอนจะตองจดกจกรรมทน าไปสความส าเรจในการคนควาแทนทจะใหนกเรยนเกดความลมเหลว

3. วธการสอนของครจะตองสงเสรมความคดใหนกเรยนคดเปน มความคดสรางสรรค ใหโอกาสนกเรยนไดแสดงหรอมความคดเหนของตนไดมากทสด

สวมล เขยวแกว (2540: 64) กลาวถงจตวทยาการเรยนรซงเปนพนฐานของการสอนแบบสบเสาะหาความรมดงน

1. นกเรยนจะเรยนไดอยางดยงขนเมอได เกยวของกบการคนหาความรนนโดยตรงมากกวาทจะไดรบรจากการบรรยาย

2. การเรยนรจะเกดไดดทสด เมอสถานการณแวดลอมในการเรยนรชวยใหนกเรยนเกดความใฝร ความรอยากทราบขอเทจจรง หรอรายละเอยดตาง ๆ ซงเปนหนาทของครโดยตรงทตองจดกจกรรมทจะน าไปสความส าเรจในการคนควา

3. การใหผเรยนไดเรยนโดยใชการพจารณา จะชวยใหนกเรยนมความคดสรางสรรคซงเปนการพฒนาสมรรถภาพขนสงของสมอง

จากจตวทยาพนฐานในการสอนแบบสบเสาะหาความรดงกลาวสรปไดวา ในการสอนแบบสบเสาะหาความร ผสอนตองจดกจกรรมหรอสรางสถานการณการยวยใหได นกเรยนวางแผนก าหนดแนวทางวธการในการคนหาควนรดวยตนเอง จนกระทงไดค าตอบ ซงจะสงผลใหนกเรยนสามารถเชอมโยงความคดและหลกการตาง ๆ เขาดวยกนอนจะกอใหเกดการเรยนไดดทสด

4. ขนตอนและบรรยำกำศในกำรจดกำรเรยนรแบบสบเสำะหำควำมร (5Es)

สถานบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย (สสวท. 2546: 45-46) ไดกลาวถงขนตอนและบรรยากาศในการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) ดงตาราง 1 และตาราง 2 ตามล าดบ

ตำรำง 1 ขนตอนการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es)

ขนตอนกำรจดกำรเรยนร

กจกรรมกำรเรยนร

ลกษณะของกจกรรม

บทบำทของคร บทบำทของ

ผเรยน 1. ขนสรางความสนใจ (Engagement)

ครจดกจกรรมหรอสถานการณกระตน ยวยหรอทาทายใหผเรยน

1. เชอมโยงกบความรเดม

1. สรางความสนใจ 2. สรางความอยากร อยากเหน

1. ตงค าถาม 2. ตอบค าถาม 3. แสดงความคดเหน

20

ขนตอนกำรจดกำรเรยนร

กจกรรมกำรเรยนร

ลกษณะของกจกรรม

บทบำทของคร บทบำทของ

ผเรยน สนใจ สงสย ใครอยากรอยากเหน หรอขดแยง เกดปญหา ท าใหผเรยนตองการศกษา คนควา ทดลองหรอแกปญหา(ส ารวจตรวจสอบดวยตวของผเรยนเอง)

2. แปลกใหม ผเรยนไมเคยพบมากอน 3) ยวย ทาทาย นาสนใจ ใครร 4. เปดโอกาสใหมแนวทางการตรวจสอบอยางหลากหลาย 5. น าไปสกระบวนการตรวจสอบดวยตวของผเรยนเอง

3. ตงค าถามกระตนใหผเรยนคด 4. ใหเวลาผเรยนคดกอนตอบค าถามหรอไมเรงเราในการตอบค าถาม 5. ดงเอาค าตอบหรอความคดทยงไมครอบคลมสงทนกเรยนร 6. เปดโอกาสใหผเรยนท าความกระจางในปญหาทจะส ารวจตรวจสอบ

4. ก าหนดปญหาหรอเรองทจะส ารวจใหชดเจน 5. แสดงความสนใจ

2. ขนส ารวจและคนหา (Exploration)

ครจดกจกรรมหรอสถานการณใหผเรยนส ารวจตรวจสอบปญหาหรอประเดนทผเรยนสนจใครร

1. ผเรยนไดเรยนรวธแสวงหาความรดวยตนเอง 2. ผเรยนท างานตามคดอยางอสระ 3. ผเรยนตงสมมตฐานไดหลากหลาย 4. พจารณาขอมลและขอเทจจรงทปรากฏแลวก าหนดสมมตฐานทเปนไปได

1. เปดโอกาสใหผเรยนไดวเคราะหกระบวนการส ารวจตรวจสอบ 2. ถามเพอน าไปสการส ารวจตรวจสอบดวยตนเอง 3. สงเสรมใหผเรยนไดตรวจสอบดวยตนเอง 4. ใหเวลาผเรยนในการคดไตรตรองปญหา

1. คดอยางอสระ แตอยในขอบเขตของกจกรรม 2. ตงสมมตฐานทเปนไปไดโดยการอภปราย 3. พจารณาสมมตฐานทเปนไปไดโดยการอภปราย 4. ระดมความคดเหนในการแกปญหาการตรวจสอบ 5. ตรวจสอบสมมตฐานอยาง

21

ขนตอนกำรจดกำรเรยนร

กจกรรมกำรเรยนร

ลกษณะของกจกรรม

บทบำทของคร บทบำทของ

ผเรยน 5. ผเรยนวางแผนแนวทางการส ารวจตราวจสอบ 6. ผเรยนวเคราะหอภปรายเกยวกบกระบวนการส ารวจตรวจสอบ 7. ผเรยนไดลงมอปฏบตในการส ารวจตรวจสอบ

5. ฟงการโตตอบกนของผเรยน 6. ท าหนาทในการใหค าปรกษา 7. อ านวยความสะดวก

เปนระบบขนตอนถกตอง 6. บนทกการสงเกตหรอผลการส ารวจตรวจสอบอยางเปนระบบ ละเอยดรอบคอบ 7. กระตอรอรนมงมนในการส ารวจตรวจสอบ

3. ขนอธบายและลงขอสรป (Explanation)

ครจดกจกรรมหรอสถานการณทใหผเรยนวเคราะห อธบายความรหรออภปรายซกถาม แลกเปลยนความคดเหนซงกนและกนเกยวกบสงทไดเรยนร หรอสงทคนพบเพอใหผเรยนไดพฒนาความร ความเขาใจในองคความรทไดอยางชดเจน

1. ผเรยนไดน าขอมลทไดจากการส ารวจตรวจสอบมา 1.1 วเคราะหแปลผล 1.2 สรปผล สอดคลองกบขอมล ถกตองเชอถอได 1.3 อภปรายผลอยางสมเหตสมผล 1.4 น าเสนอผลงานในรปแบบตาง ๆ

1. สงเสรมใหผเรยนไดอธบายผลการส ารวจตรวจสอบและแนวคด ฯลฯ ดวยค าพดของผเรยนเอง 2. ใหผเรยนเชอมโยงประสบการณและความรเดมมาใชในการอธบาย 3. ใหผเรยนอธบายโดยอางองเหตผล หลกการทางวชาการหรอหลกฐานประกอบ 4. ใหความสนใจกบค าอธบายของผเรยน

1. อธบายการแกปญหาหรอผลการส ารวจตรวจสอบทได 2. อธบายผลการส ารวจตรวจสอบสอดคลองกบขอมล 3. อธบายโดยอางองเหตผล หลกการทางวชาการและหลกฐานประกอบ 4. ฟงการอธบายของผอนแลวคดวเคราะหอภปราย 5. ซกถามเกยวกบสงทเพอนอธบาย

22

ขนตอนกำรจดกำรเรยนร

กจกรรมกำรเรยนร

ลกษณะของกจกรรม

บทบำทของคร บทบำทของ

ผเรยน 4. ขนขยายความร (Elaboration)

ครจดกจกรรมหรอสถารการณทเปดโอกาสใหผเรยนไดขยายหรอเพมเตมความรความเขาใจในองคความรใหมใหกวางขวาง กระจาง สมบรณและลกซงยงขน

1. ใหผเรยนมความรลกซงขนหรอขยายกรอบความคดใหกวางขน 2. ใหผเรยนเชอมโยงความรเดมไปสความรใหม 3. ใหผเรยนน าความรใหมไปสการศกษาทดลองเพมขน 4. ใหผเรยนน าความรทไดไปประยกตใชในเรองอนหรอสถานการณอน

1. สงเสรมใหผเรยนขยายแนวคดและทกษะจากการส ารวจตรวจสอบ 2. สงเสรมใหผเรยนเชอมโยงความรจากการส ารวจตรวจสอบกบความรอน ๆ

1. ใชขอมลจาการส ารวจตรวจสอบไปอธบายหรอน าทกษะจากการส ารวจตรวจสอบไปใชในสถานการณใหมทคลายกบสถานการณเดม 2. น าขอมลจากการส ารวจตรวจสอบไปสรางความรใหม 3. น าความรใหมเชอมโยงกบความรเดมเพออธบายหรอน าไปใชในชวตประจ าวน

5. ขนประเมนผล (Evaluation)

ครจดกจกรรมหรอสถานการณทเปดโอกาสใหผเรยนวเคราะหวจารณหรออภปรายซกถาม แลกเปลยนองคความรซงกนและกน เปรยบเทยบ ประเมน

1. มการตรวจสอบความถกตองขององคความรและกระบวนการทไดโดย 1.1 วเคราะหแลกเปลยนความรซงกนและกน 1.2 อภปราย ประเมน ปรบปรงหรอเพมเตมทง

1. ถามค าถามเพอน าไปสการประเมน 2. สงเสรมใหผเรยนประเมนกระบวนการและองคความรดวยตนเอง

1. วเคราะหกระบวนการสางความรดวยตนเอง 2. ถามค าถามทเกยวของจากการสงเกตหลกฐานและค าอธบายซงอาจน าไปสการ

23

ขนตอนกำรจดกำรเรยนร

กจกรรมกำรเรยนร

ลกษณะของกจกรรม

บทบำทของคร บทบำทของ

ผเรยน ปรบปรง หรอทบทวนใหม

กระบวนการและองคความร 1.3 เปรยบเทยบผลการส ารวจตรวจสอบกบสมมตฐานทก าหนดไว

3. ใหผเรยนวเคราะหสงทควรปรบปรงแกไขในการส ารวจตรวจสอบ

ส ารวจตรวจสอบใหม 3 ประเมนความกาวหนาและความรของตนเอง

ตำรำง 2 บรรยากาศในการจดการเรยนเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5E)

บรรยำกำศกำรเรยนกำรสอนโดยทวไป

ปฏสมพนธระหวำงครกบผเรยน

ปฏสมพนธระหวำงผเรยนดวยกนเอง

1. ไมเครยด 2. สนก 3. ไมสบสน 4. ผเรยนคดอยางอสระ 5. ผเรยนสนใจ กระตอรอรนเขารวมกจกรรม

1. ครเปนกนเองกบผเรยน 2. ครยมแยมแจมใส 3. ครตชมผเรยนอยางสรางสรรค 4. ครใหค าปรกษา แนะน าชวยเหลอผเรยน 5. ครยอมรบฟงความคดเหนของผเรยน

1. รวมมอในการท ากจกรรม ชวยกนคด ชวยกนท างาน 2. อภปรายแสดงความคดเหนรวมกน 3. ยอมรบฟงความคดเหนซงกนและกน

จากการศกษาขนตอนและบรรยากาศในการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5E) สรปไดวา การจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความรเปนรปแบบการจดการเรยนรทเนนผเรยนเปนศนยกลาง โดยมงเนนใหผเรยนไดแสวงหาความรและคนพบความจรงตาง ๆ ดวยตนเองจากการลงมอปฏบต การแลกเปลยนความรซงกนและกน ซงจะท าใหผเรยนเกดการเรยนรอยางแทจรง และมครผสอนคอยท าหนาทเปนผอ านวยความสะดวกในการเรยนรของผเรยน

24

5. ขอดและประโยชนของกำรจดกำรเรยนรแบบสบเสำะหำควำมร (5Es)

ผดงยศ ดวงมาลา (2530: 12) กลาวถงขอดของการสอนแบบสบเสาะหาความรไวดงน

1. ท าใหนกเรยนไดใชความคดมากกวาความจ า 2. สงเสรมใหผเรยนเกดเจตคตทางวทยาศาสตรมากขน 3. ท าใหนกเรยนเกดทกษะทางวทยาศาสตร

4. ท าใหการเรยนการสอนสอดคลองกบเอกลกษณและปรชญาวทยาศาสตร มากขน

ประจวบจตร ค าจตรส (2537: 50) ไดกลาวถงประโยชนของการจดการเรยนการสอนแบบสบเสาะหาความรไวดงน 1. ชวยให ผเรยนเกดการเรยนร ทงในดานเนอหาและกระบวนการแสวง หาความร

2. ชวยใหผเรยนเรยนรมโนมตทางวทยาศาสตรไดรวดเรว 3. ชวยพฒนาการคดอยางมเหตผลของผเรยน 4. ท าใหผเรยนเกดแรงจงใจในการแสวงจากภายในมากกวาภายนอก 5. ท าใหความรทผเรยนไดรบคงทนและสามารถใชในชวตประจ าวนได

ภพ เลาหไพบลย (2542: 126) กลาวถงขอดของจดการเรยนการสอนแบบ สบเสาะหาความรไวดงน

1. นกเรยนไดมโอกาสพฒนาความคดอยางเตมทไดศกษาคนควาดวยตนเองจงมความอยากเรยนรตลอดเวลา

2. นกเรยนไดมโอกาสไดฝกความคด และฝกการกระท า ท าใหนกเรยนรวธจดระบบความคดและวธแสวงหาความรดวยตนเอง ท าใหความรคงทนและถายโยงการเรยนรได กลาวคอท าใหสามารถจดจ าไดนานและน าไปใชในสถานการณใหมอก

3. นกเรยนเปนศนยกลางของการเรยนการสอน 4. นกเรยนสามารถเรยนรความคดรวบยอด และหลกการทางวทยาศาสตรไดเรวขน

5. นกเรยนจะเปนผมเจตคตทดตอการเรยนการสอนวทยาศาสตร ชยวฒน สทธรตน (2552: 332) ไดกลาวถงขอดของจดการเรยนการสอนแบบ

สบเสาะหาความรไว ดงน 1. นกเรยนมโอกาสไดพฒนาความคดอยางเตมท ไดศกษาคนควาดวยตนเองจง

มความอยากเรยนรอยตลอดเวลา

25

2. นกเรยนมโอกาสไดฝกความคดและฝกการกระท า ท าใหไดเรยนรวธจดระบบความคด และวธเสาะแสวงหาความรดวยตนเอง ท าใหความรคงทนและถายโยงการเรยนรได กลาวคอ ท าใหสามารถจดจ าไดนานและน าไปใชในสถานการณใหมอกดวย

3. นกเรยนเปนศนยกลางของการเรยนการสอน 4. นกเรยนสามารถเรยนรมโนมต และหลกการทางวทยาศาสตรไดเรวขน 5. นกเรยนจะเปนผมเจตคตทดตอการสอนวทยาศาสตร

สคนธ สนธพานนท (2558: 49-50) ไดกลาวถงประโยชนของการสอนแบบ สบเสาะหาความรไวดงน

1. ผเรยนไดประสบการณตรงจากการเรยนร มโอกาสไดศกษา ส ารวจ คนหา รวบรวมขอมล บนทก ทดสอบความคด ทดลองปฏบตดวยตนเอง และสรางเปนองคความรใหมดวยตนเอง

2. ผเรยนสามารถท างานรวมกนกบผอน รจกอภปรายแสดงความคดเหนระหวางกน รบฟงความคดเหนของผอนอยางมเหตผล

3. ผเรยนรจกคดแกปญหา คดตดสนใจ คดอยางมวจารณญาณ สรางสรรคความรและทกษะ

4. ผเรยนรจกประเมนการท างานดวยตนเอง และน าผลการประเมนไปปรบปรงและพฒนาใหดขน

Suchman (1966) ไดเขยนถงประโยชนของการสอนแบบสบเสาะหาความรไวดงน

1. การสอนแบบสบเสาะหาความร จะกอใหเกดการเรยนรมากกวาการสอนโดยทครเปนผบอกใหทงหมด หรอมากกวาทนกเรยนเรยนรจากต าราอยางเดยว ผทไดรบการสอนแบบ สบเสาะหาความรจะมอสระในการดดซม (Assimilation) ประสบการณตาง ๆ เอาไว นกเรยนมอสระทจะตดตามคนควาหาความรและท าความเขาใจไดตามตองการ ตามความอยากรอยากเหนอนเหมาะสมกบระดบความรพนฐาน

2. การสอนแบบสบเสาะหาความรนนเปนการกอใหเกดแรงจงใจในการคนหาความรไดเปนอยางด เพราะนกเรยนจะรสกสนกสนาน สามารถรวมกจกรรมไดอยางอสระ ซงกจกรรมเหลานนชวยใหมการพฒนาการดานความคด มความรมากขนและมพฒนาการในดานการสรางความคดรวบยอดอกดวย

3. ความคดรวบยอดทนกเรยนไดจากการสอนแบบสบเสาะหาความร นาจะมความหมายและคณคาส าหรบนกเรยนมากกวาความคดรวบยอดทมคนอนมาบอกใหจ า เพราะ

26

นกเรยนจะเปนผคนพบความคดรวบยอดตาง ๆ ดวยตนเองจากขอมล และเชอวาความคดรวบยอดทเกดขนโดยใชวธการเชนนจะฝงแนนและเปนประโยชนกบนกเรยนไดนาน

แบบจ ำลอง 1. ควำมหมำยและลกษณะของแบบจ ำลอง

นกการศกษาและนกวจยหลายทานไดใหความหมายของแบบจ าลอง และลกษณะของแบบจ าลองทแตกตางกน ดงน ณชธฤต เกอทาน (2557: 13) สรปวาแบบจ าลองในทางวทยาศาสตร คอ สงทเปนตวแทนปรากฏการณทนกวทยาศาสตรมความสนใจเปนพเศษ ซงปรากฏการณในทนจะรวมทงสงทเปนแนวคด ภาพของจนตนาการ วตถ เหตการณ กระบวนการ หรอระบบ ภรพพย สภทรชยวงศ (2556: 16) สรปความหมายของแบบจ าลองไววา แบบจ าลองเปนสงทมนษยสรางขนเพอเปนตวแทนของเปาหมายในการใชอธบายแนวคด ทฤษฎ กฎ เหตการณ กระบวนการหรอปรากฏการณทางธรรมชาตทไมสามารถสงเกตหรอวดไดโดยตรงใหสามารถเขาใจสงเหลานนไดงายขน ศภกาญจน รตนกร (2552: 13) ไดสรปความหมายของแบบจ าลองไววา แบบจ าลองเปนสงทมนษยสรางขนเพอใชเปนตวแทนของวตถ แนวคด เหตการณ กระบวนการหรอระบบ เพอใชในการอธบายและท านายปรากฏการณทางธรรมชาตทไมสามารถสงเกตหรอวดไดโดยตรง Valk et al. (2007: 471-472) ไดศกษางานวจยทเกยวของกบแบบจ าลองและรวบรวมลกษณะตาง ๆ ของแบบจ าลองไวทงหมด 8 ลกษณะ ดงน

1. แบบจ าลองมความสมพนธกบเปาหมาย และถกออกแบบมาเพอวตถประสงคเฉพาะ โดยเปาหมายอาจจะเปนสงของ ปรากฏการณ เหตการณ กระบวนการ ระบบ หรอความคด ซงจะถกแสดงออกมาในแบบจ าลอง ดงนนจงควรระบใหได วาอะไรคอเปาหมาย อะไรคอแบบจ าลอง 2. แบบจ าลองถกใชเปนเครองมอในงานวจย ซงเปาหมายไมสามารถสงเกตหรอวดไดโดยตรง (แทนความรทางวทยาศาสตรทเกยวกบเปาหมาย เพอสะดวกในการใชท านายผล) 3. แบบจ าลองใชการเปรยบเทยบเพอใหเหนความชดเจนของเปาหมาย และการเปรยบเทยบท าใหนกวจยสามารถเขาถงแบบจ าลองไดโดยเฉพาะอยางยง การตงสมมตฐานจากแบบจ าลองเพอท านายผล 4. แบบจ าลองมความแตกตางจากเปาหมาย ซงท าใหแบบจ าลองสามารถใชไดงายกวา เปาหมายในงานวจยเพอใหเปาหมายสามารถสงเกตได เพราะเปาหมายอาจจะมขนาดเลก

27

เกนไป ใหญเกนไป มความซบซอนเกนกวาทจะสงเกตไดเปนเรองของจรยธรรม หรออปสรรคทางดานเทคนค แบบจ าลองจะชวยเปนทางเลอกในการเกบรวบรวมขอมลเพอเขาถงเปาหมายได

5. การเลอกใชแบบจ าลองจะเลอกใชแบบจ าลองทสามารถใชไดงายกวา 6. แบบจ าลองยงเกยวของกบความคดสรางสรรคในการออกแบบใหสมพนธกบวตถประสงค 7. มแบบจ าลองหลาย ๆ แบบทใชเปาหมายเดยวกน เชน ในชวเคมกบเคมจะเรยนในเรองโครงสรางโมเลกลเหมอนกน แตจะใชแบบจ าลองทแตกตางกน 8. แบบจ าลองสามารถปรบปรงใหดขนได Coll (1999) ไดกลาวไววา แบบจ าลอง คอ สงทนกวทยาศาสตรสรางขนเพอใชอธบายแนวคด หลกการ ทฤษฎ กฎ และปรากฏการณทางธรรมชาต Gilbert (2004) ไดใหความหมายของแบบจ าลองวาเปนสงทเปนตวแทนของวตถ เหตการณ แนวคด กระบวนการ หรอระบบ ซงแบบจ าลองจะเปนสงทเชอมโยงระหวางทฤษฎทางวทยาศาสตรกบความจรงโดยจะมวตถประสงคทเฉพาะในการสรางแบบจ าลอง จากการศกษางานวจย สามารถสรปความหมายและลกษณะของแบบจ าลองไดดงน คอ แบบจ าลองเปนสงทมนษยสรางขนเพออธบายแนวคด ภาพของจนตนาการ ทฤษฎ กฎ เหตการณ กระบวนการ ระบบ หรอปรากฏการณทางธรรมชาตทไมสามารถสงเกตเหนหรอวดไดโดยตรงใหสามารถเขาใจสงนนไดงายขน ซงแบบจ าลองทสรางขนมวตถประสงคเฉพาะ และสามารถพฒนาใหดขนได 2. ประเภทของแบบจ ำลอง

แบบจ าลองสามารถจ าแนกไดหลายประเภทขนอยกบเกณฑทใชในการแบง ดงน พรรณวไล ชมชด (2550) แบงแบบจ าลองโดยใชลกษณะการแสดงออกของแบบจ าลองเปนเกณฑในการแบงได 5 แบบ ดงน 1. รปธรรม (concrete mode) เปนแบบจ าลองทสรางจากวสดคงทน สรางเปนสามมต เชน แบบจ าลองอะตอมพลาสตก เปนตน 2. ค าพด (verbal mode) เปนค าอธบายเกยวกบขอความรหรอความสมพนธของขอความรกบลกษณะทแสดงออก เชน ค าอธบายเกยวกบพนธะโคเวเลนซ กลาววา “พนธะ โคเวเลนซเกดจากการทธาตใชอเลกตรอนรวมกนในการเกดพนธะ” เปนตน 3. สญลกษณ (symbolic mode) เชน สตรเคม สมการเคม เปนตน 4. ภาพ (virtual mode) เชน กราฟ แผนผง รปภาพ ภาพเคลอนไหว ภาพจ าลองบนคอมพวเตอร เปนตน

28

5. ลกษณะทาทาง (gesture mode) เปนการใชการเคลอนไหวของสวนตาง ๆ ของรางกายเพอจ าลองถงสงตาง ๆ เชน จ าลองการบรรจอเลกตรอนในออรบทลโดยนกเรยนแสดงบทบาทเปนอเลกตรอนแลวบรรจในชองออรบทลทก าหนด เปนตน Gilbert et al. (2000: 12) ไดแบแบบจ าลองออกเปน 9 ประเภท ดงน 1. แบบจ าลองความคด (Mental model) เปนจ าลองของแตละบคคลเปนสงทเปนตวแทนของโครงสรางทางคดของบลคลนน ๆ 2. แบบจ าลองทแสดงออก (Expressed model) เปนการแสดงออกถงแบบจ าลองความคดของแตละบคคลเพอสอสารใหผอนไดรบรดวยวธการตาง ๆ ซงอาจจะแสดงออกในรปแบบของค าพด ภาพวาด หรอลกษณะทาทาง เปนตน 3. แบบจ าลองมตของกลม (Consensus model) เปนแบบจ าลองทไดจากการยอมรบจากมตภายในกลมวามคณคาและมความเหมาะสม 4. แบบจ าลองทางวทยาศาสตร (Scientific model) เปนแบบจ าลองมตของกลมนกวทยาศาสตรทผานการสอบแลววาเปนสงถกตองและกลมประชาคมนกวทยาศาสตรใหการยอมรบในชวงเวลานน ๆ 5. แบบจ าลองทางประว ตศาสตร (History model) เปนแบบจ าลอง ทประชาคมนกวทยาศาสตรเคยใหการยอมรบมากอนใชเปนพนฐานของแนวคดในการอธบายการเรยนร เชน แบบจ าลองอะตอมของดอลตนหรอแบบจ าลองอะตอมของทอมสน 6. แบบจ าลองหลกสตรการศกษา (Curricular model) เปนแบบจ าลองทเกดจากการรวมเอาแบบจ าลองทางวทยาศาสตรหรอแบบจ าลองทางประวตศาสตรมาบรรจไวในหลกสตรการเรยนการสอนใหมรปแบบทมความเหมาะสมและงายตอการศกษา 7. แบบจ าลองการสอน (Teaching model) เปนแบบจ าลองทสรางขนเพอชวยใหผเรยนไดเขาใจแบบจ าลองมตของกลม แบบจ าลองทางประวตศาสตรหรอแบบจ าลองหลกสตรการศกษา ซงอาจจะพฒนาขนโดยครหรอนกเรยนกได 8. แบบจ าลองผสม (Hybrid model) เปนแบบจ าลองทครสรางขนจากการรวบรวมเอาแบบจ าลองทางประวตศาสตร แบบจ าลองทางวทยาศาสตรหรอแบบจ าลองหลกสตรการศกษาทมลกษณะแตกตาง ๆ กนเขาไวดวยกนอยางกลมกลนในเรองทศกษา เพอน าไปใชในเอกสารหลกสตรหรอการสอนในหองเรยน 9. แบบจ าลองวธการสอน (Model of pedagogy) เปนแบบจ าลองทครใชในระหวางการวางแผนการสอน การจดการเรยนการสอนและการสะทอนกจกรรมในหองเรยน แบบจ าลองวธการสอนทครสรางขนนนจะตองตระหนกถงธรรมชาตของวทยาศาสตร ธรรมชาตของการสอนวทยาศาสตร และธรรมชาตของการเรยนวทยาศาสตร

29

Gilbert (2005: 13) ไดแบงแบบจ าลองออกเปน 5 ประเภทตามลกษณะการ มสวนรวมของบคคล 1. แบบจ าลองทางความคด (Mental model) คอ แบบจ าลองหรอภาพในสมองทมลกษณะเฉพาะของแตละบคคล 2. แบบจ าลองทแสดงออก (Expressed model) คอแบบจ าลองทางความคดทมการน าเสนอหรอแสดงออกใหผอนรบร ซงอาจจะแสดงออกในรปแบบของ ค าพด ภาพวาด หรอลกษณะทาทาง เปนตน 3. แบบจ าลองมตของกลม (Consensus model) คอแบบจ าลองทไดรบการยอมรบจากภายในกลมผซงศกษาเรองนน ๆ อาจจะแตกตางกนขนอยกบผลการทดลองหรอประสบการณของแตละกลม 4. แบบจ าลองทางวทยาศาสตร (Scientific model) คอแบบจ าลองทไดรบการทดสอบอยางเปนทางการ มการยอมรบจากมตประชาคมวทยาศาสตรและมการเผยแพรในวารสารตาง ๆ 5. แบบจ าลองประว ตศาสตร (Historical model) คอแบบจ าลองทางวทยาศาสตรในอดต Boulter and Buckley (2000: 41-58) แบงแบบจ าลองออกเปน 5 ประเภทตามลกษณะการแสดงออกของแบบจ าลอง ดงน 1. รปธรรม (Concrete model) เปนแบบจ าลองทสามารถสมผสไดสรางเปนสามมต ถาแบบจ าลองนนมลกษณะเหมอนกบเปาหมายแตมสดสวนเลกกวาจะเรยกแบบจ าลองประเภทนวา “scale model” เชน แบบจ าลองอะตอมพลาสตก แตถาแบบจ าลองนนมลกษณะและสดสวนไมเหมอนเปาหมายแตมหนาทการท างานทสามารถอธบายเปาหมายได เรยกแบบจ าลองประเภทนวา “functional model” เชน แบบจ าลองระบบสรยะ เปนตน 2. ค าพด (Verbal model) เปนแบบจ าลองทใชค าพดหรอค าอธบายในการบรรยายขอความรตาง ๆ กบลกษณะทแสดงออก เชน ค าพดในการอธบายการท างานของเซลลเหมอนกบโรงงาน เปนตน 3. คณตศาสตร (Mathematical models) เปนแบบจ าลองทใชสญลกษณแสดงความสมพนธเชงปรมาณ เชน สญลกษณหรอสมการคณตศาสตร 4. ภาพ (Visual or diagrammatic models) เปนแบบจ าลอง ทสามารถมองเหนไดในสองมต เชน กราฟ แผนภาพ รปภาพ หรอภาพเคลอนไหว เปนตน

30

5. ลกษณะทาทาง (Gestural models) เปนแบบจ าลองทใชการเคลอนไหวของรางกาย เพอจ าลองถงสถานการณตาง ๆ เชน การเดนขนบนไดของนกเรยนเปรยบเทยบกบการเปลยนแปลงพลงงานของอเลกตรอน เปนตน 3. แบบจ ำลองทำงควำมคด

3.1 ควำมหมำยและลกษณะของแบบจ ำลองทำงควำมคด นกการศกษาและนกวจยหลายทานไดใหความหมายของแบบจ าลองทางความคดทแตกกน ดงน ณชธฤต เกอทาน (2557: 20) ไดอธบายวา แบบจ าลองทางความคดมลกษณะใกลเคยงกบค าวาแนวคดวทยาศาสตรมาก โดยไดตความหมายของจ าลองทางความคดวา เปนภาพสะทอนจนตนาการ ระบบ รปแบบ และโครงสรางทางความคด ซงเกดขนภายในสมองของแตละบคคลเกยวกบปรากฏการณหนง ๆ โดยจะแสดงออกมาในรปของภาษา การเขยน การใชสญลกษณ การวาดภาพ และการสรางแบบจ าลอง ภรพพย สภทรชยวงศ (2556: 19-20) ไดก าหนดความหมายของแบบจ าลองทางความคด วาเปนตวแทนของความคด ซงเกดขนภายในสมองของแตละบคคล ซงนกเรยนแตละคนจะสรางแนวคดหรอความรตาง ๆ เพอใชอธบายหรอบรรยายสงทศกษา ทงนขนอยกบประสบการณเดมของนกเรยนและสงแวดลอมภายนอก ศภกาญจน รตนกร (2552: 23-24) ไดสรปความหมายและลกษณะแบบจ าลองทางความคดไววาหมายถง ภาพวาด (drawing) ภาษา (verbal report) สญลกษณ (symbol) ลกษณะทาทาง (gesture) หรอสงของทนกเรยนสรางขน (object) ตามความคดของตนเพอเปนตวแทนวตถ เหตการณ แนวคด กระบวนการ หรอระบบ เพอน ามาอธบายหรอบรรยายเหตการณทางธรรมชาต Norman (1983: 7-14) ไดใหความหมายของแบบจ าลองความคดวาเปนระบบเปาหมาย ซงกลมประชาคมหรอแตละบคคลสรางขนเพอพยายามใชในการเรยนรแบบจ าลองแนวคด ซงเปนระบบทสรางโดยนกวทยาศาสตรหรอครทคดวามลกษณะทเหมาะสม ถกตอง มความคงทและสมบรณ โดยแบบจ าลองความคดของแตละบคคลทสรางขนจะไดรบอทธพลมาจากประสบการณของแตละบคคลและสถานการณเปาหมายหรอแนวคดของนกวทยาศาสตร Harrison and Treagust (1996: 510) ไ ดใหความหมายของแบบจ าลองความคดวาเปนการอธบาย เพอท าความเขาใจในแนวคดของแตละบคคล Buckley and Boulter (2000: 120) ไดใหความหมายของแบบจ าลองความคดวาเปนสงทอยภายในซงแสดงถงระบบของการรบรในการใชเหตผลเกยวกบปรากฏการณ โดยการบรรยาย อธบาย ท านาย และในบางครงเปนสงทควบคมระบบของการรบร

31

Jonassen and Cho (2008: 145) ไ ดใหความหมายของแบบจ าลองทางความคดไววาเปนสงทมนษยสรางขนภายในสมอง เพอใชเปนตวแทนของปรากฏการณในธรรมชาต โดยสรปแลวในงานวจยครงน ไดก าหนดความหมายของแบบจ าลองทางความคด วาเปนตวแทนของความคดทนกเรยนสรางขน ไมวาจะเปนภาพวาด ภาษา หรอสญลกษณ เพอใชอธบาย บรรยาย หรอใหเหตผลเกยวกบสงทศกษา ทงนขนกบอยกบประสบการณของแตละบคคลและสงแวดลอมโดยรอบ 3.2 ประเภทของแบบจ ำลองทำงควำมคด การจ าแนกประเภทของแบบจ าลองทางความคดไดมนกวจยและนกการศกษาไดแบงประเภทแบบจ าลองทางความคด ซงแตละคนมเกณฑในการจ าแนกแบบจ าลองทางความคดตางกนดงน Briggs (2006: 1-5) ไดศกษาเกยวกบแบบจ าลองทางความคดของนกเรยนเรองสมดลเคม และไดแบงองคประกอบแบบจ าลองทางความคดของนกเรยนออกเปน 5 องคประกอบ ไดแก องคประกอบแบบคงท ไดแก แนวคด กฏและภาษาทใช ความสมพนธตาง ๆ และผลลพท และองคประกอบแบบพลวต ไดแก การด าเนนการ มรายละเอยด ดงน 1. แนวคด (concept) ทส าคญ เชน เรองสมดลเคม มแนวคดทส าคญ ไดแก ปฏกรยาไปขางหนา, ปฏกรยายอนกลบ, อตราการเกดปฏกรยา ณ ภาวะสมดล การเกดสมดลเคม ลกศรแสดงปฏกรยาเคม ความเขมขน จดสมดล และผลของตวเรงปฏกรยา 2. กฎและภาษาทใช (rules and syntax) ในวชาเคมเราจะเขยนสตรของสารตงตนทงหมดไวทางซายมอของสมการและเขยนสตรของผลตภณฑทกชนดไวทางขวามอของสมการ ภาษาขางตนจะท าใหเราเขาใจปฏกรยาเคมงายขน นอกจากนยงมกฎการเรยกชอสารประกอบและการก าหนดเครองหมายตาง ๆ 3. ความสมพนธตาง ๆ (Relations) มการเชอมโยงระหวางแนวคดทางทฤษฎและเรองจรงในโลก จะท าใหนกเรยนสามารถสรางแบบจ าลองทางความคด แผนผงความคด (concept maps) เชน สารตงตนเกดจากผลตภณฑ และผลตภณฑเกดจากสารตงตน (ปฏกรยายอนกลบ) แลวเกดเปนสารตงตนอกครง เปนตน 4. ผลลพท (Results) เปนผลพวงจากการใชกฎและภาษา สามารถประยกตใชแนวคดและความสมพนธตาง ๆ เพอใชแบบจ าลองทางความคดในการท านายผลลพท 5. การด าเนนการ (Operation) เปนสงทส าคญทสดของแบบจ าลองทางความคดของเรองสมดลเคม เรยกวากระบวนการเขาสภาวะสมดล Boulter and Buckley (2000) แบงประเภทของแบบจ าลองทางความคดตามขนตอนของการเปนตวแทน ม 2 ประเภท คอ แบบจ าลองทางความคดภายใน ( Internal model)

32

และแบบจ าลองทางความคดภายนอกหรอแบบจ าลองแสดงออก (Expressed model or external model) เชน สงทเปนรปธรรม สญลกษณ ภาพ ลกษณะทาทาง และค าพด เปนตน จากขางตนจะเหนไดวาแบบจ าลองทางความคดนนสามารถจ าแนกไดหลายประเภททงนขนอยกบหลกเกณฑทใชในการแบง ทงนเพอใหสอดคลองกบความหมายทผวจยไดกลาวไวขางตนวา แบบจ าลองทางความคด หมายถง ภาพวาด ภาษา หรอสญลกษณ ทนกเรยนสรางขนเพอเปนตวแทนเหตการณ หรอแนวคด เพออธบาย หรอใหเหตผลเกยวกบสมดลเคม 3.3 กำรวดแบบจ ำลองทำงควำมคด การวดแบบจ าลองทางความคดเปนวธหนงทท าใหทราบแบบจ าลองทางความคดของนกเรยนวามแบบจ าลองทางความคดเกยวกบเรองนนอยางไร และมความสอดคลองกบแบบจ าลองทางวทยาศาสตรหรอไม จากการศกษางานวจยเกยวกบเครองมอทใชในการวดแบบจ าลองทางความคดของนกเรยน พบวาสามารถท าไดหลายวธ เชน การสมภาษณ (Harrison and Treagust, 1996; Khan, 2007; Jonassen and Cho, 2008) การใชแบบวดแบบจ าลองทางความคด (ศภกาญจน รตนกร , 2552; ภรพพย สภทรชยวงศ, 2556; ณชธฤต เกอทาน, 2557) ซงโดยสวนใหญจะเปนแบบขอค าถามปลายเปด (Open-end) ทงนเพอใหนกเรยนไดเขยนเหตผลอธบายและคดหาเหตผลในการตอบค าถาม แบบจ าลองทางความคดมลกษณะทซบซอนไมชดเจน ดงนนในงานวจยครงนจงตองใชขอมลจากหลาย ๆ แหลงมาประกอบกน เพอใหขอมลของแบบจ าลองทางความคดทไดมความถกตองมากทสด โดยเครองมอทนกวจยน ามาใชในการวดแบบจ าลองทางความคดนนมดงตอไปน คอ แบบสอบถามชนดปลายเปด (Open–ended questions) วธนสวนมากแลวจะใหวาดภาพและเขยนบรรยายประกอบรวมดวย การสมภาษณโดยใชค าถามตะลอม ( Interviews with probing questions) วธนโดยปกตแลวจะใหวาดภาพและเขยนบรรยายเพมเตมจากการสมภาษณ การสมภาษณโดยใชรปภาพหรอแบบจ าลองทเปนรปธรรมประกอบ ( Interviews with pictorial or concrete models) วธการนจะเปนการลวงความคดโดยใหแสดงออกมาผานการเลอกรปภาพหรอ แบบจ าลองทเปนรปธรรมซงประกอบการสมภาษณโดยใชปญหา ( Interviews with problems presented) วธการนจะใชปญหาหรอสถานการณประกอบการสมภาษณ และการสงเกตในหองเรยน (Classroom observations) วธการนจะเขาไปสงเกตสถานการณภายในหองเรยน ซงเครองมอใน การวดแบบจ าลองทางความคดแตละประเภทมรายละเอยดดงน 1. แบบสอบถามชนดปลายเปด โดยทวไปแลววธการตอบค าถามจะมรปแบบคลายกบค าถามในการสมภาษณ ซงการ ใชแบบสอบถามปลายเปดจะท าใหไดขอมลมากกวาการตอบแบบสอบถามชนดปลายปด หากผเรยนสมครใจหรอเตมใจในการตอบ เนองจากการใชแบบสอบถามปลายปดนนผวจยไมสามารถทจะตะลอม เพมเตมเมอค าตอบหรอเหตผลของผเรยนไมชดเจน อยางไรกตามทงการใช

33

แบบสอบถามชนดเลอกตอบ และแบบสอบถามชนดปลายเปดนน สามารถทจะใชในการลวงความคดในตอนเรมตนของผเรยนได เพอน ามาเปนแนวทางในการพฒนาไปเปนค าถามในการสมภาษณ (Ogan-Bekiroglu, 2007) โดยสวนมากแลวในการส ารวจแบบจ าลองความคดจะใชขอมลจากการสมภาษณเปนแหลง ขอมลหลก เนองจากปฏสมพนธในการสมภาษณระหวางผสมภาษณและผถกสมภาษณนน จะท าใหมการปรบเปลยน ไดตามความเหมาะสม โดยทผสมภาษณทจะใชค าถามตะลอมเพมเตมไดหรอปรบเปลยนค าถามได อาศยจากพนฐานของค าตอบจากผถกสมภาษณ 2. การสมภาษณโดยใชค าถามตะลอมและการวาดภาพ การสมภาษณจะสามารถท าใหผวจยลวงแบบจ าลองความคดผเรยนของระบบเปาหมายได ยกตวอยางเชน โครงสรางของอะตอมหรอพนธะเคมโดยใชการตะลอมดวยค าถาม ผวจยสามารถทจะตะลอมถงรายละเอยดของแบบจ าลองความคดผเรยนได อาทเชน การถามผเรยนเพอใหอธบายถง ความคดเกยวกบทะเลอเลตรอน (Sea of electrons) ในขณะทก าลงอธบายถงการเกดพนธะโลหะ (Taber, 2003) โดยปกตแลวจะใชการวาดภาพควบคไปกบการสมภาษณ เนองจากหากเลอกใชเพยงวธการใดวธการหนงจะท าใหไดขอมลแบบจ าลองความคดของผเรยนคอนขางจ ากด รวมทงการใชควบคกนทง 2 วธจะท าใหไดขอมลทมความตรงและความเทยงมากขนอกดวย เนองจากเมอวาดภาพ แลวอาจจะสมภาษณเพมเตมโดยถามวาเพราะเหตใดผเรยนจงวาดภาพหรอเขยนออกมาในลกษณะเชนน (White and Gunstone, 1992) ประโยชนของวธการนกคอสามารถทจะลวงแบบจ าลองทแสดงออกของผเรยนไดโดยตรงจากการวาดภาพวาผเรยนมความคดเหนอยางไรกบปรากฏการณของสงทมขนาดเลกมากซงมองไมเหน ยกตวอยาง เชน วาดภาพอะตอมหรอวาดภาพไอออนแสดงการเกด พนธะ (Harrison and Treagust, 2000; Coll and Treagust, 2001; Coll, 2008) หรออนภาคของสารในสถานะแกส ของเหลว และของแขง (Williumson and Abraham, 1995) อยางไรกตามวธการดงกลาวนกมขอจ ากดส าหรบผเรยนบางคนเนองจากท าใหมความรสกกดดน เพราะจะตองทงอธบายและวาดภาพประกอบดวย 3. การสมภาษณโดยใชรปภาพหรอแบบจ าลองทเปนรปธรรมประกอบใน การเลอก การสมภาษณดวยวธนเปนทางเลอกอกวธหนงในการตะลอมผเรยนเพอดถงความเขาใจทลกซงของผเรยนเกยวกบแบบจ าลองหรอแนวคดทมความเฉพาะเจาะจงโดยการใชค าถามกระตนใหผเรยนเลอกแบบจ าลองทตนเองชอบ ทเคยเหนหรอทเคยไดยนในหองเรยนจากแบบจ าลองทก าหนดให และสวนใหญแลวแบบจ าลองทน ามาใชประกอบในการสมภาษณนนจะคดเลอกมาจากหนงสอเรยน หรอสอการเรยนรในเรองนน ๆ จากนนจะใชค าถามตะลอมใหผเรยนไดอธบายถงเหตผลในการเลอกแบบจ าลองวามความสอดคลองกบแบบจ าลองความคดของผเรยนอยางไร ยกตวอยางเชน ใหนกเรยน เลอกแบบจ าลองโมเลกลของน าระหวางแบบจ าลองชนด space-

34

filling และ ball-stick (Harrison and Treagust, 1996) หรอใหนกเรยนเลอกแบบจ าลองของอะตอม (Harrison and Treagust, 1996; Coll and Treagust, 2001) หรอใหนกเรยนเลอกแบบของการเกดพนธะเคม (Coll and Treagust, 2001; Coll, 2008) 4. การสมภาษณโดยใชปญหา วธการสมภาษณ 2 วธ ทไดกลาวมาแลวขางตน จะมงประเดนไปทการตรวจสอบ แบบจ าลองความคดของผเรยนในสวนทเปนเนอหา (Harrison and Treagust, 1996; Taber, 2003) แตถาตองการลวงแบบจ าลองความคดของผเรยนวาผเรยนมการน าเอาแบบจ าลองความคดไปใชใน การท านายและอธบายปญหาหรอปรากฏการณทเกดขนอยางไรนนในงานวจยสวนใหญพบวาจะนยม ใชอย 2 เทคนคดวยกน คอการสมภาษณโดยใชเหตการณ ( Interview-about-events; IAE) และการท านาย-การสงเกต-การอธบาย (Prediction-observation-explanation; POE) ซงในแตละเทคนค มรายละเอยดดงน 4.1 การสมภาษณโดยใชเหตการณ การสมภาษณโดยใชเหตการณเปนเทคนคทใชในการตรวจสอบความเขาใจแนวคด ทมความจ าเพาะเจาะจงดวยการสมภาษณโดยใชเหตการณหรอชดของแผนภาพประกอบในการ สมภาษณ ซงจะเรมจากการแสดงแผนภาพเกยวกบปญหาหรอปรากฏการณตาง ๆ ทสนใจใหกบ ผเรยนด จากนนใหผเรยนประเมนและแสดงเหตผลภายใตเงอนไขของปญหาหรอบรบทนน ๆ รวมทง ใหผเรยนไดอธบายถงความเขาใจและแบบจ าลองความคดทสรางขน ยกตวอยางเชน ในการศกษา แบบจ าลองความคดทเกยวกบพนธะโลหะซงใหผเรยนอธบายถงความสามารถการน าไฟฟาของ ลวดทองแดงโดยเปรยบเทยบกบแทงแกวและใหอธบายสมบตความเปนโลหะ (Coll and Treagust, 2003) จากงานวจยชใหเหนวาผเรยนสามารถอธบายสมบตดงกลาวไดโดยใชแบบจ าลองแนวคดทม ความคนเคยมาใชในการอธบาย เชน แบบจ าลองทะเลอเลกตรอน แตอยางไรกตามความสามารถใน การอธบายและความเขาใจทเกยวกบปรากฏการณนนมคอนขางจ ากด (Coll and Treagust, 2001; Coll, 2008) 4.2 การท านาย-การสงเกต-การอธบาย การท านาย-การสงเกต-การอธบาย เปนเทคนคทใชในการตรวจสอบความเขาใจ ของผเรยน โดยในขนตอนแรกใหผเรยนไดท านายถงเหตการณทจะเกดกอนการท ากจกรรมพรอมทงให เหตผลประกอบ หลงจากนนใหผเรยนลงมอปฏบตหรอสาธตใหดแลวใหสงเกตถงสงทเกดขนอยาง ละเอยดและใหอธบายวาเกดขนไดอยางไร สดทายใหผเรยนอธบายถงความแตกตางระหวางสงทท านายไวกบสงทสงเกตเหนและใหอธบายถงเหตผล เทคนคนไมเพยงแตจะท าใหผวจยไดทราบถง แบบจ าลองความคดของผเรยนเทานนแตจะท าใหเหนถงการท านายของเหตการณภายใตเงอนไข ดงกลาวดวย ยกตวอยางเชน การศกษาแบบจ าลองความคดเรองสมดลเคมของนกเรยน

35

(Chiu, Chou and Liu, 2002) โดยถามเพอใหนกเรยนท านายพรอมทงใหเหตผลถงสงทเกดขนวานกเรยนจะสงเกต เหนอะไรเมอน าหลอดทดลองทมสารละลายของ Co(H2O)62+ จมลงในน ารอน ในขณะทผเรยนก าลง สงเกตและอธบายนนอาจจะใชค าถามเพอถามน ากได เชน การเปลยนแปลงนเปนการเปลยนแปลง ทางกายภาพหรอทางเคมเพราะอะไรหรอสมดลเคมทเกดขนเปนสมดลชนดใด นอกจากน Jonassen and Cho (2008: 146-148) ไดแบงประเภทของการวดแบบจ าลองทางความคดออกเปน 5 วธ ไดแก 1. การแกปญหา (Problem solving) เปนการวดทางออม แบบจ าลองทางความคดเปนการเขาใจปรากฏการณทางธรรมชาต การหาขอสรป และการท านายของแตละคน ซงแตละคนกจะมแบบจ าลองทางความคดทแตกตางกนในการแกปญหาในเรองเดยวกน ดงนนจงสามารถวดแบบจ าลองทางคาวมคดไดโดยดจากผลทไดจากการแกปญหา 2. ภาษา (Verbal report) เปนการวดโดยตรง ซงการวดแบบจ าลองทางความคดโดยใชภาษาสามารถวดไดโดยการสมภาษณ การอธบาย หรอ คดออกเสยง (think-aloud protocols) 3. การวาดรป (Drawing) เปนภาษารปแบบหนงแตไมใชค าพด การวาดรปอยางเดยวอาจจะท าใหเกดความเขาใจผดในการตความ ดงนนจงควรมการอธบายเพมเตมในสงทวาดดวย 4. การจ าแนกประเภท (categorization) เปนสงทแสดงใหเหนวาแบบจ าลองทางความคดมการสรางและพฒนาอยางไร 5. การเขยนแผนผงความคด (Concept map) โดยจะสามารถวดแบบจ าลองทางความคดของนกเรยนไดโดยการพจารณาจากแนวคดแตละแนวคดทมความเชอมโยงกน ในการวจยครงนการลวงความคดและความเขาใจของนกเรยนเรองสมดลเคม ผวจยเลอกใชเครองมอเปนแบบสอบถามชนดปลายเปดทใหนกเรยนไดวาดภาพแบบจ าลองความคดเรองสมดลเคมพรอมทงเขยนอธบายเหตผลประกอบ เนองจากกลมตวอยางทศกษามจ านวนไมมาก และใหไดขอมลเชงลกของแบบจ าลองความคดนกเรยนรวมทงเพอใหขอมลทไดมความตรงและ ความเทยง ผลสมฤทธทำงกำรเรยน

ผลสมฤทธทางการเรยนเปนสงทส าคญไมนอยกวาการจดการเรยนการสอน เพราะการทจะรวาผเรยนรอบรเพยงใด ตองใชกระบวนการวดและประเมนผล ซงมวธทหลากหลาย หนงในนนคอ การวดผลสมฤทธทางเรยน

36

1. ควำมหมำยของผลสมฤทธทำงกำรเรยน

ผลสมฤทธทางการเรยนเปนความสามารถทางสมองดานตาง ๆ ทนกเรยนไดรบประสบการณทงทางตรงและทางออมจากการจดการเรยนร ซงมนกวดผลการศกษาหลายทานไดใหความหมายของผลสมฤทธทางการเรยนไวดงน

นภา เมธาวชย (2536: 65) กลาววา ผลสมฤทธทางการเรยน หมายถง ความรและทกษะทไดรบ กอใหเกดการพฒนา มาจากการเรยนการสอนการฝกฝนและไดรบการอบรมสงสอนโดยคร อาศยเครองมอวดผล ชวยในการศกษาวานกเรยนมความรและทกษะมากนอยเพยงใด

ภพ เลาหไพบลย (2542: 295) ไดใหความหมายผลสมฤทธทางการเรยนวา คอพฤตกรรมทแสดงออกถงความสามารถในการกระท าสงหนงสงใดได จากทไมเคยกระท าได หรอกระท าไดนอย กอนทจะมการเรยนร ซงเปนพฤตกรรมทสามารถวดได

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน (2549: 15) ไดใหความหมายของผลสมฤทธทางการเรยน หมายถง ผลทเกดจากการจดกจกรรมการเรยนรทส าคญทจะเปนตวชวดวาการจดกระบวนการเรยนรบรรลวตถประสงคทไวหรอไม และผลทออกมาจะเปนไปตามสภาพจรงและท าใหเกดผลกบผเรยน

ทศนา แขมมณ (2550: 10) กลาววา ผลสมฤทธทางการเรยน หมายถง การเขาถงความร การพฒนาทกษะในการเรยน อาจพจารณาไดจากคะแนนสอบทก าหนดให คะแนนทไดจากงานทครมอบหมายหรอทงสองอยาง

ศรชย กาญจนวาส (2556: 165) กลาววา ผเรยนเกดการเปลยนแปลงปรมาณหรอคณภาพของความรความสามารถ พฤตกรรม หรอลกษณะทางจตใจ ไปในทศทางทพงประสงคตามจดมงหมายของหลกสตร อนเปนผลมาจากประสบการณการเรยนการสอนทผสอนจดขน

Good (1973: 7) ไดใหความหมายของผลสมฤทธทางการเรยน คอ การเขาถงความรหรอพฒนาทกษะทางการเรยน ซงโดยปกตพจารณาจากคะแนนสอบ หรอคะแนนทไดจากงานทครมอบหมายใหหรอทงสองอยาง Klopfer (1971: 574-580) ไดกลาววาผลสมฤทธทางการเรยนวทยาศาสตรเปนการวดพฤตกรรมทเกดจากความสามารถทางสมองหรอดานสตปญญาของนกเรยนเมอผานการเรยนการสอนแลว ซงม 4 ดาน ดงน 1. พฤตกรรมดานความร 2. พฤตกรรมตานความเขาใจ 3. พฤตกรรมดานทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร 4. พฤตกรรมดานการน าความรและกระบวนการทางวทยาศาสตรไปใช

37

จากความหมายของผลสมฤทธทางการเรยนสามารถสรปไดวา หมายถง ความร ความสามารถ และทกษะของผเรยนทเกดขนหลงไดรบการจดกจกรรมการเรยนร 2. ผลสมฤทธทำงกำรเรยนวทยำศำสตร

สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย (สสวท. 2540: 8) ไดยดแนวทางของ Kolpfer ในการประเมนผลการเรยนวชาวทยาศาสตรดานสตปญญาหรอดานความรความคดโดยวดพฤตกรรม ดงน

1. ความรความจ า 2. ความเขาใจ

3. กระบวนการสบเสาะหาความรทางวทยาศาสตร 4. การน าความรและวธการทางวทยาศาสตรไปใช

กระทรวงศกษาธการ (2545: 46-51) ไดยดแนวทางของ Kolpfer ในการวดผลสมฤทธทางการเรยนวทยาศาสตรจากพฤตกรรม 4 ดาน และมงหวงใหเกดผลสมฤทธทางการเรยน ดงน

1. พฤตกรรมดานความร หมายถง พฤตกรรมทแสดงวาผเรยนมความจ าในเรอง ตาง ๆ ทไดรบรจากการคนควาดวยกระบวนการทางวทยาศาสตร ซงความรทควรวดและประเมนผลจ าแนกเปน 9 ประเภท ไดแก 1.1 ความรเกยวกบความจรงซงมอยแลวในธรรมชาต สามารถสงเกตไดโดยตรงและทดลองแลวจะไดผลเหมอนเดมทกครง 1.2 ความรเกยวกบมโนทศน เปนการน าความรทเกยวกบความจรงหลาย ๆ สวนทมความเกยวของกนมาผสมผสานเปนความรใหม 1.3 ความรเกยวกบหลกการและกฎวทยาศาสตร เปนหลกอางองซงไดมาจากการน ามโนทศนหลาย ๆ มโนทศน ทเกยวของกนมาผสมผสานอธบายเปนความรใหม 1.4 ความรเกยวกบขอตกลง เปนการตกลงรวมกนของนกวทยาศาสตรในการใชอกษรยอและเครองหมายตาง ๆ แทนค าพดเฉพาะ 1.5 ความรเกยวกบขนตอนของปรากฏการณสงทเกดขนเองในธรรมชาตทมการเกดขนหมนเวยนซ า ๆ กนจนกลายเปนวฏจกรทนกวทยาศาสตรสามารถอธบายถงขนตอนของปรากฏการณเหลานนได 1.6 ความรเกยวกบเกณฑในการแบงประเภทของสงตาง ๆ ในธรรมชาตตองมมาตรฐานส าหรบการแบงประเภท ซงผทศกษาดานวทยาศาสตรควรจะร

38

1.7 ความร เกยวกบเทคนคและกรรมวธทางวทยาศาสตร เนนเฉพาะความสามารถทจะบอกถงสงทนกเรยนรเทานน และความรนไดมาจากการอานหนงสอ หรอการบอกเลาของคร ไมใชความรทไดมาจากกระบวนการแสวงหาความรทางวทยาศาสตร 1.8 ความรเกยวกบศพททางวทยาศาสตร ศพทวทยาศาสตรทวาดวยนยามตาง ๆ และการใชศพทเฉพาะทางวทยาศาสตร 1.9 ความรเกยวกบทฤษฎ ขอความทใชอธบายและท านายปรากฏการณ ตาง ๆ เชน ทฤษฎอะตอม และทฤษฎววฒนาการ 2. พฤตกรรมดานความเขาใจ หมายถง พฤตกรรมทแสดงวาผเรยนไดใชความรทสงกวาความรความจ าซงแบงเปน 2 ประเภท คอ 2.1 ความเขาใจขอเทจจรง วธการ กฎเกณฑ หลกการ และทฤษฎตาง ๆ เปนพฤตกรรมทผเรยนตองบรรยายในรปแบบใหมทแตกตางจากทเคยเรยนมา เมอผเรยนไดเรยนเรองใดเรองหนงมา และเมอไดรบขอมลของอกสงหนงทมลกษณะคลายคลงกนกสามารถอธบายสงนนได 2.2 ความเขาใจเกยวกบการแปลความหมายของขอเทจจรง หลกการและทฤษฎทอยในรปของสญลกษณหนงไปเปนอกรปหนง 3. พฤตกรรมดานกระบวนการทางวทยาศาสตร หมายถง พฤตกรรมทผเรยนแสวงหาความรและแกปญหาดวยกระบวนการทางวทยาศาสตร ด าเนนการโดยใชวธการทางวทยาศาสตร ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร และเจตคตทางวทยาศาสตร 4. พฤตกรรมดานการน าความรและกระบวนการทางวทยาศาสตรมาใช หมายถง พฤตกรรมทนกเรยนนาความร มโนทศน หลกการ กฎ ทฤษฎ รวมทงวธการทางวทยาศาสตรไปใชในการแกปญหาในสถานการณใหมได 3. กำรวดผลสมฤทธทำงกำรเรยน

แบบวดผลสมฤทธ เปนแบบทดสอบทใชวดสมรรถภาพทางสมอง ระดบความรความสามารถและทกษะทางวชาการของผสอบจากการเรยนร โดยมจดมงหมายเพอทจะไดทราบวา ผสอบมความรอะไรบาง มากนอยเพยงใด เมอผานการเรยนไปแลว (อมพวา รกบดา, 2549: 28) มผรหลายทานไดกลาวถง ความหมายของแบบวดผลสมฤทธทางการเรยนไว ดงน

ลวน สายยศ และ องคณา สายยศ (2543: 20) กลาววา แบบวดผลสมฤทธทางการเรยน หมายถง แบบทดสอบทมงวดเนอหาวชาทเรยนผานมาแลววานกเรยนมความรความสนใจเพยงใด ดงเชน การวดผลการเรยนการสอนในชนเรยนในปจจบน

บญชม ศรสะอาด (2545: 53) ไดใหความความหมายแบบวดผลสมฤทธไววา หมายถง แบบทดสอบทใชวดความรความสามารถของบคคลในดานวชาการ ซงเปนผลจากการเรยนรในเนอหาสาระและตามจดประสงคของวชาหรอเนอหาทสอบนน โดยทวไปจะวดผลสมฤทธในวชา

39

ตาง ๆ ทโรงเรยน วทยาลย มหาวทยาลยหรอสถาบนการศกษาตาง ๆ อาจจ าแนกไดเปน 2 ประเภท ดงน

1. แบบทดสอบองเกณฑ หมายถง แบบทดสอบทสรางขนตามจดประสงคเชงพฤตกรรม มคะแนนจดตดหรอคะแนนเกณฑส าหรบใชตดสนใจวาผสอบมความรตามเกณฑทก าหนดไวหรอไม การวดตามจดประสงคเปนหวใจส าคญของขอสอบในแบบทดสอบประเภทน

2. แบบทดสอบองกลม หมายถง แบบทดสอบทมงสรางเพอวดใหครอบคลมหลกสตร จงสรางตารางวเคราะหหลกสตร ความสามารถในการจ าแนกผสอบตามความเกงออนไดด เปนหวใจส าคญของขอสอบในแบบทดสอบประเภทน สรพร ทพยคง (2545: 193) กลาววา แบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยน หมายถง ชดค าถามทมงวดพฤตกรรมการเรยนของนกเรยนวามความร ทกษะ และสมรรถภาพดานสมองดานตาง ๆ ในเรองทเรยนรไปแลวมากนอยเพยงใด พชต ฤทธจรญ (2549: 96) กลาววา แบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยน หมายถง แบบทดสอบทใชวดความร ทกษะและความสามารถทางวชาการทนกเรยนไดเรยนรมาแลววาบรรลผลส าเรจตามจดประสงคทก าหนดไวเพยงใด

สมนก ภททยธาน (2549: 73-98) ไดใหความหมายของแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนไววา หมายถง แบบทดสอบทวดสมรรถภาพของสมองดานตาง ๆ ทนกเรยนไดเรยนรผานมาแลววาบรรลผลส าเรจตามจดประสงคทก าหนดไวเพยงใด

ศรชย กาญจนวาส (2556: 165) กลาววา แบบวดผลสมฤทธทางการเรยนเปนเครองมออยางหนงส าหรบการวด และประเมนผลสมฤทธของการเรยนรของผเรยน ตามเปาหมายทก าหนดไว ท าใหผสอนทราบวา ผเรยนไดพฒนาความร ความสามารถ ถงระดบ มาตรฐานทผสอนก าหนดไวหรอยง หรอมความรความสามารถถงระดบใด หรอมความร ความสามารถดเพยงใด เมอเปรยบเทยบกบเพอนทเรยนดวยกน

Bloom et al. (1956, อางถงใน วรรณทพา รอดแรงคา, 2544: 8) กลาวถงการประเมนผลการเรยนการสอน โดยใชวตถประสงคดานพทธพสย โดยแบงการประเมนออกเปน 3 ดาน คอ ความร การใชความร และการขยายความร (Meng และ Doran, 1993) ซงทง 3 ดานมความเชอมโยงกบวตถประสงคของ Bloom ดงน

1. ดานความร เมอเปรยบเทยบกบวตถประสงคของ Bloom ไดแก ดานความรความจ า

2. ดานการใชความร เมอเปรยบเทยบกบวตถประสงคของ Bloom ไดแก ดานความเขาใจ และการน าไปใช

40

3. ดานการขยายความร เมอเปรยบเทยบกบวตถประสงคของ Bloom ไดแก ดานการวเคราะห การสงเคราะห และการประเมนผล

Bloom (1965: 201) ไดกลาวถงล าดบขนของการเขยนวตถประสงคเชงพฤตกรรมดานความรความคดไว 6 ขน ดงน คอ

1. ความรความจ า หมายถง การทนกเรยนระลกถงขอมล ขอเทจจรงตาง ๆ กฎเกณฑ หรอทฤษฎจากต ารา หรอการทนกเรยนทองจ าความรตาง ๆ ทไดเรยนมาแลวโดยตรง ซงจดไดวาเปนขนทต าทสด

2. ความเขาใจ หมายถง การทนกเรยนสามารถจบใจความส าคญของเนอหาทไดเรยน หรอการแปลความจากตวเลข การสรป การยอความตาง ๆ การเรยนรในขนนถอวาเปนขนทสงกวาการทองจ าตามปกตอกขนหนง

3. การน าไปใช หมายถง การทนกเรยนสามารถทจะน าความรทไดเรยนมาแลวไปใชในสถานการณใหม หรอสถานการณทคลายกน ซงรวมถงความสามารถในการเอากฎ มโนทศน หลกส าคญ วธการน าไปใช การเรยนรในขนนถอวานกเรยนจะตองมความเขาใจในเนอหาเปนอยางดเสยกอน จงจะน าความรไปใชได ดงนนจงจดอนดบใหเปนขนทสงกวาความเขาใจ

4. การวเคราะห หมายถง การทนกเรยนสามารถแยกแยะเนอหาวชาลงไปเปนองคประกอบยอย ๆ เพอทจะไดมองเหนหรอเขาใจความเกยวโยงตาง ๆ ในขนนจงรวมถงการแยกแยะหาสวนประกอบยอย ๆ หาความสมพนธระหวางสวนยอย ๆ ตลอดจนหลกส าคญตาง ๆ ทเขามาเกยวของการเรยนร ซงนกเรยนตองเขาใจทงเนอหาและโครงสรางของบทเรยน ในขนนถอวาสงกวาการน าเอาไปใช

5. การสงเคราะห หมายถง การทนกเรยนสามารถทจะน าเอาสวนยอย ๆ มาประกอบกนเปนสงใหม การสงเคราะหจงเกยวกบการวางแผน การออกแบบการทดลอง การตงสมมตฐาน การแกปญหาทยาก การเรยนรในระดบน เปนการเนนพฤตกรรมทสรางสรรค อนทจะสรางแนวคดหรอแบบแผนใหม ๆ ขนมา ดงนนการสงเคราะหเปนสงทสงกวาการวเคราะหอกขนหนง

6. การประเมนคา หมายถง การทนกเรยนสามารถทจะตดสนใจเกยวกบคณคาตาง ๆ ไมวาจะเปนค าพด นวนยาย บทกว หรอรายงานการวจย การตดสนใจดงกลาวจะตองวางแผนอยบนเกณฑทแนนอน เกณฑดงกลาวอาจจะเปนสงทนกเรยนคดขนมาเอง หรอน ามาจากทอนกได การเรยนรในขนนถอวาเปนการเรยนรขนสงสด

Klopfer (1971, อางถงใน ภพ เลาหไพบลย, 2542: 295-304) ไดกลาวถงการประเมนผลการเรยนดานสตปญญา หรอความรความคดในวชาวทยาศาสตรเปน 4 พฤตกรรม ดงน

1. ความรความจ า 2. ความเขาใจ

41

3. กระบวนการสบเสาะหาความรทางวทยาศาสตร 4. การน าความรและวธการทางวทยาศาสตรไปใช ประวตร ชศลป (2524: 25) กลาววา เพอความสะดวกในการประเมนผล จงได

จ าแนกพฤตกรรมในการวดผลวชาวทยาศาสตรเพอสรางแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนวชาวทยาศาสตรส าหรบเปนเกณฑวดความสามารถดานตาง ๆ ออกเปน 4 ดาน คอ

1. ดานความรความจ า หมายถง การทนกเรยนสามารถในการระลกสงทเคยเรยนหรอศกษามาแลวเกยวกบขอเทจจรง ขอตกลง ค าศพท หลกการ และทฤษฎทางวทยาศาสตร

2. ดานความเขาใจ หมายถง การทนกเรยนสามารถอธบายความหมาย ขยายความและแปลความร โดยอาศยขอเทจจรง ขอตกลง ค าศพท หลกการ และทฤษฎทางวทยาศาสตร

3. ดานการน าไปใช หมายถง การทนกเรยนสามารถน าความร วธการทางวทยาศาสตรไปใชในสถานการณใหมทแตกตางกนออกไป หรอสถานการณทคลายคลงกน โดยเฉพาะอยางยงการน าไปใชในชวตประจ าวน

4. ดานทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร หมายถง การทนกเรยนสามารถ สบเสาะหาความร โดยผานการปฏบตและฝกฝนความคดอยางมระบบจนเกดความคลองแคลว ช านาญ สามารถเลอกใชกจกรรมตาง ๆ ไดอยางเหมาะสม ประกอบดวย ทกษะการสงเกต ทกษะการค านวณ ทกษะการจ าแนกประเภท ทกษะการลงความคดเหนจากขอมล ทกษะการจดกระท าสอความหมายขอมล ทกษะในการก าหนดและควบคมตวแปร ทกษะในการตงสมมตฐาน ทกษะในการทดลอง และทกษะการในตความหมายขอมลและลงขอสรป

จากความหมายขางตนจงสรปไดวา แบบวดผลสมฤทธทางการเรยน หมายถง แบบทดสอบทใชวดความรความสามารถและทกษะของผเรยน ผานกระบวนการและขนตอน การเรยนร วาเปนไปตามเปาหมายทก าหนดไวในระดบใด ซงในงานวจยนผวจยไดสรางแบบวด ผลสมฤทธทางการเรยนเพอทดสอบความรและความสามารถในการเรยนรวชาเคมของผเรยนแตละบคคลสรางขนตามผลการเรยนรทคาดหวง โดยในการวจยครงนผวจยไดสรางแบบวดผลสมฤทธทางการเรยน ซงครอบคลมพฤตกรรมการเรยนรทตองการวดทง 4 ดาน คอ ดานความรความจ า ดานความเขาใจ ดานการน าไปใช และดานการวเคราะห ดงนนแบบวดผลสมฤทธทางการเรยนในการวจยครงนจงหมายถง ความสามารถในการเรยนวชาเคมของแตละบคคล ซงวดไดจากแบบวดผลสมฤทธทางการเรยนเคม เรองสมดลเคม ซงผวจยสรางขนโดยพจารณาใหครอบคลมผลการเรยนรทคาดหวง

42

4. หลกกำรสรำงแบบวดผลสมฤทธทำงกำรเรยน

การสรางแบบวดผลสมฤทธทางการเรยนมความจ าเปนอยางยง ในการสรางแบบวดผลสมฤทธทางการเรยนมหลกในการวางแผนออกขอสอบดงน Ebel and Frisbie (1965: 57-80 อางถงใน สดารตน อะหลแอ, 2558: 39-40) 1. ก าหนดจดมงหมายในการสอบ ในการเรยนการสอนอาจมการสอบหลายครง เชน ทดสอบยอยระหวางเรยน ทดสอบรวมปลายภาคเรยน ทดสอบเพอวนจฉย ทดสอบเพอคดเลอก เปนตน ครจะตองก าหนดวาจะใชแบบสอบเพอจดมงหมายใด เมอไร เพอจะไดออกขอสอบทเหมาะสมสอดคลองกบความตองการ 2. ก าหนดพฤตกรรมตาง ๆ ทตองการเนน ในการสอบแตละครงครจะตองก าหนดวาจะวดพฤตกรรมดานพทธพสย จตพสยหรอทกษะพสย การทดสอบความสมพนธกบจดมงหมายของการเรยนการสอน จ านวนขอสอบในเนอหาสาระแตละตอนจะตองสมพนธกบน าหนกความส าคญ และเนอหาในตอนนน ๆ วธการทจะชวยใหบรรลจดมงหมายนคอ การจดท าตารางวเคราะหหลกสตร 3. เลอกรปแบบขอสอบ ประเภทของขอสอบทใชนนขนอยกบจดมงหมายของการสอนและองคประกอบอน ๆ อกหลายอยาง เชน พฤตกรรมทตองการวด ลกษณะเนอหาว ชา ธรรมชาตของผสอบ เปนตน ขอสอบแตละแบบจะมลกษณะเดนและลกษณะดอยแตกตางกนไป 4. เวลาทใชในการสอบ เวลาทใชในการสอบขนอยกบจดมงมายในการสอบ เชน ทดสอบยอยหรอทดสอบรวม ระดบชนของผเรยน ธรรมชาตของวชา โดยทวไปเวลาสอบทมความ ยาวจะมคาความเทยงของคะแนนสงขน 5. ก าหนดจดประสงคในการเรยนการสอนทจะออกขอสอบ ขอสอบควรเปนตวแทนของสงทไดสอบไปแลว แตในการสอบบางครงนน ไมสามารถทจะวดไดครบทกจดประสงค ดงนนจงจ าเปนตองเลอกจดประสงคทส าคญมาเปนตวแทนของสงทสอนไปแลวมาสอบวด 6. ตดสนใจวาขอสอบควรมความยากงายระดบใด ขอสอบจะมความยากงายระดบใด ขนอยกบจดมงหมายของการใชแบบสอบ ถาตองการใชแบบสอบเพอวนจฉยความบกพรองของนกเรยน หรอถาเปนแบบสอบทตองการใชประเมนผลการเรยน ขอสอบควรมความยากงายปานกลาง เพอใหนกเรยนประมาณครงหนงตอบถก และนกเรยนอกครงหนงตอบผด ท าใหขอสอบมอ านาจจ าแนกสง 7. ก าหนดวธการตอบแบบสอบของนกเรยน ในบางครงแบบสอบจะมขอสอบ หลาย ๆ รปแบบ เชน ขอสอบแบบเลอกตอบ ขอสอบแบบเตม ขอสอบแบบถกผด ขอสอบแบบจบค ขอสอบแบบลงมอปฏบตหรอขอสอบอตนย ครจะตองก าหนดลกษณะการตอบขอสอบแตละแบบให

43

ชดเจน เชน ใหใหท าในตวขอสอบหรอใหตอบในกระดาษค าตอบ โดยแยกเปนตอน ไมปะปนกน ทงนครตองก าหนดวธการตรวจขอสอบไปพรอม ๆ กนดวย เชน ตรวจดวยมอหรอตรวจดวยเครอง

8. ก าหนดวธการจ าแนกผลการทดสอบ เมอตรวจใหคะแนนเรยบรอยแลวจะแจกแจง และแปรความหมายคะแนนอยางไร ใชระบบองเกณฑหรอองกลม เปนตน ขนตอนการวางแผนการสรางแบบทดสอบม 8 ขนตอน ดงแสดงในภาพประกอบ 3

ภำพประกอบ 3 ขนตอนการวางแผนการสรางแบบทดสอบ ทมา: Gronlund & Linn (1990: 10, อางถงในปราณ ทองค า, 2539: 21)

สมนก ภททยธน (2549: 218-220) ไดกลาวถง หลกการสรางแบบทดสอบวด

ผลสมฤทธทางการเรยนแบบเลอกตอบ ดงน 1. เขยนตอนน าใหเปนประโยคทสมบรณ แลวใสเครองหมายปรศน ไมควรสราง

ตอนน าใหเปนแบบอานตอความ เพราะท าใหค าถามไมกระชบ เกดปญหาสองแงหรอขอความไม ตอกน หรอเกดความสบสนในการคดหาค าตอบ

1. ก าหนดจดมงหมายในการสอบ

2. สรางตารางวเคราะหหลกสตร

3. เลอกรปแบบขอสอบทเหมาะสม

4. การเขยนขอสอบ

5. การจดท าแบบทดสอบ

6. การบรหารการสอบ

7. การประเมนขอสอบ

8. การใชผลการสอบ

เปาหมายเพอการพฒนาการเรยนการสอน

44

2. เนนเรองทจะถามใหชดเจนและตรงจดไมคลมเครอ เพอวาผอานจะไมเขาใจไขวเขว สามารถมงความคดในค าตอบไปถกทศทาง

3. ควรถามในเรองทมคณคาตอการวด หรอถามในสงทดงามมประโยชน ค าถามแบบเลอกตอบสามารถถามพฤตกรรมในสมองไดหลาย ๆ ดาน ไมใชค าถามเฉพาะความจ าหรอความจรงตามต ารา แตตองถามใหคดหรอน าความรทเรยนไปใชในสถานการณใหม

4. หลกเลยงค าถามปฏเสธ ถาจ าเปนตองใชควรขดเสนใตค าปฏเสธ แตค าปฏเสธซอนไมควรอยางยง เพราะปกตผเรยนจะยงยากตอการแปลความหมายของค าถาม และค าตอบทถามกลบ หรอปฏเสธซอนผดมากกวาถก

5. อยาใชค าฟมเฟอย ควรถามปญหาโดยตรง สงใดไมเกยวของหรอไมไดใชเปนเงอนไขในการคดกไมตองน ามาเขยนใวในค าถาม จะชวยใหค าถามรดกมชดเจนขน

6. เขยนตวเลอกใหเปนเอกพนธ หมายถง เขยนตวเลอกทกตวใหเปนลกษณะใดลกษณะหนง หรอมทศทางแบบเดยวกน หรอมโครงสรางสอดคลองเปนท านองเดยวกน

7. ควรเรยงล าดบตวเลขในตวเลอกตาง ๆ ไดแก ค าตอบทเปนตวเลขทศนยมเรยงจากนอยไปหามาก เพอชวยใหผตอบพจารณาค าตอบไดสะดวก ไมหลง และปองกนการเดาตวเลอกทมคามาก

8. ใชตวเลอกปลายเปดหรอปลายปดใหเหมาะสม ตวเลอกปลายเปด ไดแก ตวเลอกสดทายใชค าวา ไมมค าตอบถก ทกลาวมาผดหมด ผดหมดทกขอ หรอสรปแนนอนไมได

9. ขอเดยวตองมค าตอบเดยว แตบางครงผออกขอสอบคาดไมถงวาจะมปญหา หรออาจจะใหตวลวงไมรดกม จงสามารถมองตวเลอกเหลานนไดอกแงหนง ท าใหสบสนได

10. เขยนทงตวถกและตวผดใหถกตองหรอผดตามหลกวชาการ คอ ก าหนดตวถกหรอผด เพราะสอดคลองกบความเชอของสงคมหรอค าพงเพยทว ๆ ไปไมได ทงน เนองจากการเรยนการสอนมงใหผเรยนทราบความจรงตามหลกวชาการเปนส าคญ จะน าความเชอ โชคลางหรอขนบธรรมเนยมประเพณเฉพาะทองถนมาอางไมได

11. เขยนตวเลอกใหอสระขาดจากกนพยายามอยาใหตวเลอกตวใดตวหนงเปนสวนหนงหรอสวนประกอบของตวเลอกอน ตองใหแตละตวอสระจากกนอยางแทจรง

12. ควรมตวเลอก 4-5 ตวเลอก เพราะถาออก 2 ตวเลอกจะกลายเปนขอสอบถกผด และเพอปองกนไมใหเดาค าตอบไดงาย ๆ จงควรมตวเลอกมาก ๆ หากเปนขอสอบระดบประถมศกษาปท 1-2 ควรใช 3 ตวเลอก ระดบประถมศกษาปท 3-6 ควรใช 4 ตวเลอก แตตงแตระดบมธยมศกษาขนไป ควรใช 5 ตวเลอก

13. อยาแนะน าค าตอบ ซงการแนะน าค าตอบมหลายกรณ ดงน 13.1 ค าถามขอหลง ๆ แนะค าตอบขอแรก ๆ

45

13.2 ถามเรองทผเรยนคลองปากอยแลว โดยเฉพาะค าถามประเภทค าพงเพย สภาษต คตพจนหรอค าเตอนใจ

13.3 ใชขอความของค าตอบถกซ ากบค าถามหรอเกยวของกนอยางเหนไดชด เพราะนกเรยนทไมมความรอาจจะเดาไดถก

13.4 ขอความของตวถกบางสวนเปนสวนหนงของทกตวเลอก 13.5 เขยนตวถกหรอตวลวงถกหรอผดเดนชดเกนไป 13.6 ค าตอบไมกระจาย

ศรชย กาญจนวาส (2556: 173-190) กลาวถง ขนตอนของการสรางและพฒนา แบบทดสอบผลสมฤทธ ดงน 1. ก าหนดจดมงหมายของการสอบโดยตองสอดคลองกบจดมงหมายของการเรยนร และจดมงหมายของหลกสตร 2. ออกแบบการสรางแบบทดสอบ เปนการก าหนดรปแบบ ขอบเขต และแนวทางการสราง เพอใหไดมาซงขอสอบทมคณภาพ ประกอบดวย 2.1 การวางแผนการทดสอบ ควรมการทดสอบอยางนอย ภาคเรยนละ 2 ครง 2.2 การก าหนดรปแบบของแบบทดสอบ ไดแก แบบสอบองกลม แบบสอบขอเขยน แบบสอบเสนอค าตอบ แบบสอบความเรว และแบบสอบเปนกลม 2.3 การสรางแผนผงการทดสอบ เพอใหจดมงหมายการเรยนร กจกรรมการเรยนการสอนและการสรางแบบทดสอบมความสมพนธกน 2.4 การสรางผงขอสอบ เพอเสนอรายละเอยดของการทดสอบแตละครงวาจะวดเนอหาอะไร และจะวดจดมงหมายของการเรยนรอะไร ขอบเขตของเนอหาวชาตลอดจนการก าหนดน าหนกความส าคญหรอสดสวนขอสอบส าหรบวดพฤตกรรมทตองการทดสอบแตละครง

3. เขยนขอสอบ โดยผเขยนจ าเปนตองมความรในเนอหาวชาเปนอยางดและตองมความรในเทคนคการเขยน โดยมล าดบขนตอนการเขยนดงน

3.1 ก าหนดแบบแผนขอสอบ 3.2 รางขอสอบ 3.3 ทบทวนรางขอสอบโดยผเขยนขอสอบและโดยผอน เชน อาจารย

ผเชยวชาญ เปนตน 3.4 บรรณาธการขอสอบ โดยการปรบปรงขอบกพรอง รวมทงขดเกลา

ขอความ และภาษาใหเหมาะสมกบผเรยน

46

4. ทดลองใชขอสอบและวเคราะหขอสอบ ควรระมดระวงในการเลอกกลมตวอยาง ทใชในการทดสอบขอสอบ ไมควรใชกลมตวอยางทแตกตางจากกลมเปาหมายอยางสดขว เมอทดลองใชแลว น ามาวเคราะหและคดเลอกขอสอบ โดยการหาความยากงายและอ านาจจ าแนกทเหมาะสม น าขอสอบมารวมกนเปนแบบทดสอบ และท าการวเคราะหแบบทดสอบโดยการหาความเทยงและความตรง

5. น าแบบทดสอบไปใช 6. วเคราะหคณภาพของแบบทดสอบ ดานความเทยงและความตรง 7. ปรบปรงแบบทดสอบ

จากการศกษาสรปไดวา การสรางแบบวดผลสมฤทธทางการเรยนมหลกการส าคญ คอ ตองสรางใหสอดคลองกบจดมงหมายของการเรยนร และจดมงหมายของหลกสตร เพอวดผลการเรยนรของผเรยน และด าเนนการตามขนตอนการสรางขอสอบ จนไดขอสอบมความเหมาะสมตอการน าไปใชกบกลมตวอยาง ควำมพงพอใจ

การจดกจกรรมการเรยนรใหเกดประสทธภาพสงสดไดนน ครผสอนตองค านงถงบรรยากาศในการเรยนรของนกเรยน สถานการณ สออปกรณการเรยนร และสภาพแวดลอมทเออตอการจดการเรยนร เพอตอบสนองความตองการของผเรยน ใหผเรยนเรยนรอยางมความสข เกดความพงพอใจในการเรยน ซงเปนสงส าคญทกรตนใหผเรยนเกดความตองการทจะเรยน

1. ควำมหมำยของควำมพงพอใจ

ความพงพอใจตอการจดการเรยนร สงผลใหการจดการเรยนรมประสทธภาพ และท าใหผเรยนเกดการเรยนรอยางมความหมาย สามารถน าไปใชในชวตประจ าวนได โดย นกการศกษา ไดใหความหมายของความพงพอใจไว ดงน

ธรพงศ แกนอนทร (2545: 36) ไดใหความหมายความพงพอใจตอการเรยนการสอนวาเปนความรสกพงพอใจตอการปฏบตของนกศกษา ในระหวางการเรยนการสอน การปฏบตของอาจารย ผสอน และสภาพบรรยากาศโดยทวไปของการเรยนการสอน

อมพวา รกบดา (2549: 47) ไดใหความหมายของความพงพอใจตอการจดการเรยนรไววา หมายถง ความรสกทดตอการจดการเรยนรหรอความชอบของผเรยนทเปนผลมาจากการจดการเรยนร ซงเกดขนเมอผเรยนปฏบตกจกรรมและไดรบผลส าเรจตามความมงหมาย รวมทงไดรบผลตอบแทนตามความตองการของผเรยน

47

สดารตน อะหลแอ (2558: 48) ไดสรปความหมายของความพงพอใจวา หมายถง ความรสกด ความชอบ และการใหคณคาของผเรยนตอการจดการเรยนร อนเปนผลมาจากการจดการเรยนร ผสอน ความพรอมและบรรยากาศของการจดการเรยนร รวมถงการทผเรยนปฏบตกจกรรมแลวประสบผลส าเรจตามความตองการของผเรยน

จากความหมายขางตนสรปไดวา ความพงพอใจ หมายถง ความรสกพงพอใจ ชอบ และความสนใจของนกเรยนตอการจดการเรยนร อนเปนผลมาจากการจดการเรยนร ผสอน และบรรยากาศของการจดการเรยนร รวมถงการทผเรยนปฏบตกจกรรมแลวประสบผลส าเรจตามความตองการของผเรยน 2. ทฤษฎทเกยวของกบควำมพงพอใจ

ทฤษฎแรงจงใจของมาสโลว (Maslow) แสดงใหเหนถงการเปรยบเทยบระหวาง ตวตนทเปนอยกบตวตนในอดมคตหรอตวตนทตองการ ซงมาสโลวเสนอแนวคดเกยวกบลกษณะ ความตองการของมนษยออกเปน 5 ดาน ซงจะพฒนาเปนล าดบขน โดยมนษยตองไดรบการตอบสนองความตองการเบองตนเสยกอนจงจะเกดความตองการดานอน ๆ ทอยในระดบสงขนไป (วนเพญ พศาลพงศ, 2540: 23) ซงมรายละเอยด ดงน

1. ความตองการดานรางกาย (Physiological Needs) เปนความตองการพนฐานของมนษยทจ าเปนส าหรบการด ารงชวต ตองตอสดนรนเพอสนองความตองการขนนเสยกอน จงจะมความตองการขนอนตามมา

2. ความตองการความมนคงปลอดภย (Safety Need) เปนความตองการทจะมชวตอยอยางมนคงและปลอดภย ปราศจากภยอนตรายทงปวง สงเกตไดจากพฤตกรรมของมนษยทชอบอยในสงคมทสงบเรยบรอย มระเบยบวนย และมกฎหมายคมครอง

3. ความตองการความรกและความตองการเปนสวนหนงของกลม (Love and Belonging Needs) เปนความตองการอยากมเพอนฝง มคนรกใคร ตองการใหความรกกบผอนและอยากไดรบความรกจากผอน บคคลทมความตองการในขนน จะกระท าพฤตกรรมเพอใหรสกวาตนเองไมโดดเดยว อางวาง หรอถกทอดทง

4. ความตองการมเกยรตยศและศกดศร (The Esteem Needs) เปนความตองการของมนษยเกอบทกคนในสงคม บคคลทมความตองการในขนนมลกษณะ เชน ตองการไดรบการยกยองจากบคคลอน ตองการชอเสยงเกยรตยศหรอความภาคภมใจเมอตนประสบผลส าเรจ

5. ความตองการพฒนาตนเองไปสระดบทสมบรณทสด คอ ความตองการแสดง ความเปนจรงแหงตน (Self-Actualization) เปนความตองการทเนนถงการเปนตวของตวเอง ประสบความส าเรจดวยตนเอง และพฒนาศกยภาพตนเองใหเตมท

48

Scott (1970: 124) ไดเสนอความคดในเรองการจงใจใหเกดความพงพอใจตอการท างานทใหผลในเชงปฏบตมลกษณะ ดงน 1. งานควรมสวนสมพนธกบความตองการสวนตวและมความหมายส าหรบผท างาน 2. งานนนตองมการวางแผนและวดผลส าเรจไดโดยใชระบบการท างาน และการควบคมทมประสทธภาพ

3. เพอใหไดผลในการสรางแรงจงใจภายใน เปาหมายของงานจะตองมลกษณะดงน คนท างานมสวนในการตงเปาหมาย ไดรบทราบผลส าเรจจากการท างานโดยตรง และงานนนสามารถท าใหส าเรจได

จากทฤษฎแรงจงใจสรปไดวา ความตองการเปนพนฐานทท าใหเกดแรงจงใจ สงผลใหบคคลแสดงพฤตกรรมทน าไปสเปาหมายและสามารถท างานไดอยางมประสทธภาพ

งำนวจยทเกยวของ ชยยนต ศรเชยงหา (2544: 134-140) ศกษาการพฒนาแนวคดเรองสมดลเคมและเจตคตตอวชาเคมของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 ดวยกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐาน ผลการวจยระยะท 1) พบวานกเรยนสวนใหญมแนวคดวทยาศาสตรบางสวนในแนวคดเรองปฏกรยาเคมทผนกลบได คาคงทสมดล และปจจยทมผลตอภาวะสมดล นอกจากนยงพบวามนกเรยนทมแนวคดคลาดเคลอนจากแนวคดวทยาศาสตร โดยเฉพาะแนวคดเรองภาวะสมดลในปฏกรยาเคม และหลกของเลอชาเตอรเอ สวนผลการวจยระยะท 2) พบวา การจดกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐานไดใหความส าคญกบการใชค าถามทชวยใหเกดการอภปรายแลกเปลยนความคดเหนกน สงเสรมใหนกเรยนไดลงมอปฏบตจรง มปฏสมพนธกนกบเพอนในชนเรยน ใชกระบวนการสรางแสดงออก ทดสอบและประเมนแบบจ าลองทสรางขน ประกอบกบการใชสอการเรยนรทหลากหลายทเนนการเชอมโยงเนอหาเคมทง 3 ระดบ ซงชวยใหนกเรยนสามารถอธบายปรากฏการณตาง ๆ ในทงระดบมหภาคและระดบจลภาคได ท าใหนกเรยนสามารถพฒนาแนวคดเรองสมดลเคมใหมแนวคดวทยาศาสตรเพมขน ศภกาญจน รตนกร (2552: 120-121) ศกษาแบบจ าลองทางความคดและความเขาใจธรรมชาตของแบบจ าลองของนกเรยนระดบชนมธยมศกษาปท 5 เรองกรด-เบส ผลการวจยพบวา 1) นกเรยนสวนใหญมแบบจ าลองทางความคดทสอดคลองกบแบบจ าลองคณสมบตโดยทวไปของกรด-เบสหรอเปนสญลกษณของกรด-เบส และมบางสวนทค าตอบของนกเรยนไมสอดคลองกบแบบจ าลองเชงวทยาศาสตร 2) นกเรยนทงสองกรณศกษามการพฒนาแบบจ าลองทางความคดให

49

สอดคลองกบแบบจ าลองเชงวทยาศาสตรมากขนหลงจากทนกเรยนไดเรยนเรองกรด-เบสในหองเรยนปกตแลว 3) นกเรยนสวนใหญมความเขาใจเกยวกบแบบจ าลองสอดคลองกบความเขาใจเชงวทยาศาสตร แตกมนกเรยนบางสวนทมความเขาใจไมสอดคลอง โดยเขาใจวาแบบจ าลองเปนสงทลอกเลยนแบบมาจากของจรง มลกษณะเหมอนของจรงทกประการ แบบจ าลองไมสามารถใชในการท านายผลการทดลองได และแบบจ าลองสามารถใชไดในทก ๆ กรณไมมขอจ ากด ณชธฤต เกอทาน และคณะ (2554: 300-314) ไดศกษาแบบจ าลองทางความคดเรองพนธะเคมของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 4 จ านวน 211 คน จากโรงเรยนรฐบาล 5 แหง โดยเกบรวบรวมขอมลแบบจ าลองทางความคดเรองพนธะเคมซงเปนขอค าถามปลายเปดทใหวาดภาพและเขยนบรรยายพรอมอธบายเหตผลประกอบจ านวน 10 ขอ โดยครอบครม 3 หวขอหลก ไดแก พนธะไอออนก พนธะโควาเลนต และพนธะโลหะ พบวา นกเรยนสวนใหญมแบบจ าลองทางความคดทไมถกตองตามแบบจ าลองทางวทยาศาสตรทง 3 หวขอหลก โดยเฉพาะอยางยงในหวขอยอยตอไปน คอ โครงสรางของสารประกอบไอออนก การน าไฟฟาของสารประกอบไอออนก แรงยดเหนยวระหวางโมเลกล การน าไฟฟาของสารโครงผลกรางตาขาย และการเกดพนธะโลหะ นอกจากนนยงพบวา นกเรยนไดน าเอาประสบการณหรอค าอธบายในชวตประจ าวนมาใชในการอธบายพนธะเคมและสมบตของสาร ฮามดะ มสอ (2555: 155-158) ศกษาแบบจ าลองทางความคด เรอง กรด-เบสของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 ดวยกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐานและศกษาแนวทางการจดกจกรรมการเรยนรเรองกรด-เบสโดยใชแบบจ าลองเปนฐาน ผลการวจยระยะท 1) พบวา นกเรยนสวนใหญมแบบจ าลองทางความคดสอดคลองบางสวนและคลาดเคลอนบางสวนโดยเฉพาะแนวคดเรองทฤษฎกรด-เบส การไทเทรตกรด-เบส และสมบตของสารละลายกรดและเบส ตามล าดบ ส าหรบแนวคดทนกเรยนมแบบจ าลองทางความคดคลาดเคลอนมากทสด ไดแก แนวคดเรองสารละลายอเลกโทรไลตและอนดเคเตอรส าหรบกรด-เบส นอกจากนยงพบวาแนวคดเรองทฤษฎ กรด-เบสและแนวคดเรองการไทเทรตกรด-เบส ไมมนกเรยนคนใดทมแบบจ าลองทางความคดสอดคลองกบแบบจ าลองเชงวทยาศาสตร สวนผลการวจยระยะท 2) พบวา การจดกจกรรมการเรยนร โดยใชแบบจ าลองเปนฐาน 5 ขน ไดแก ขนสรางแบบจ าลองทางความคด ใชค าถามปลายเปดทสามารถเชอมโยงความรทไดรบกบความคดเดม และมการสาธตการทดลองหรอการสรางสถานการณแลวใหวาดภาพ ขนแสดงออกแบบจ าลอง ควรใหอสระในการน าเสนอแบบจ าลองดวยการวาดภาพ การใชลกษณะทาทาง การใชค าพด และเนนการใชสงของ ขนทดสอบแบบจ าลอง เนนการทดลองทเปนการเปลยนแปลงในระดบมหภาค สงเสรมใหนกเรยนไดลงปฏบตจรง มปฏสมพนธกบเพอนในชนเรยน ขนประเมนแบบจ าลอง เนนการใชค าถามเพอใหรวมกนอภปราย มการใชสอการเรยนร ทหลากหลายทเนนการเชอมโยงเนอหาเคมทง 3 ระดบ คอ ระดบมหภาค ระดบสญลกษณและระดบ

50

จลภาค และเนนใหมการทบทวนความรพนฐานเกยวกบเรองทศกษา หลงจากการจดกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐานแลว นกเรยนสวนใหญรอยละ 46.0 มแบบจ าลองทางความคดสอดคลองบางสวนในทกแนวคด ยกเวนแนวคดเรองทฤษฎกรด-เบสและสารละลายบฟเฟอร โดยนกเรยนสวนใหญอยในกลมทมแบบจ าลองทางความคดสอดคลองบางสวนและคลาดเคลอนบางสวนกบแบบจ าลองเชงวทยาศาสตร ภรทพย สภทรชยวงศ (2556: 167-175) ศกษาการจดกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐานเพอพฒนาแบบจ าลองทางความคดเรอง โครงสรางอะตอมและความเขาใจธรรมชาตแบบจ าลองของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 4 ผลการวจยระยะท 1 พบวาแบบจ าลองทางความคดเรองโครงสรางอะตอมของนกเรยนสวนใหญอยในกลมทถกตองบางสวนและคลาดเคลอนบางสวน โดยเฉพาะในประเดนเรองลกษณะรปรางของอะตอมและระดบพลงงานของอเลกตรอน สวนในประเดนเรองการเปลยนแปลงรปรางของอะตอมนกเรยนสวนใหญมแบบจ าลองทางความคดทไมถกตองมากทสด ส าหรบความเขาใจธรรมชาตของแบบจ าลองนน นกเรยนสวนใหญมความเขาใจอยในกลมทไมสอดคลองกบแนวคดทนกวทยาศาสตรยอมรบ โดยประเดนทนกเรยนมความเขาใจไมสอดคลองมากทสด ไดแก การออกแบบและการสรางแบบจ าลอง จดประสงคของแบบจ าลองและความหลากหลายของแบบจ าลอง ส าหรบผลการวจยในระยะท 2 พบวา การจดกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐานในเรองโครงสรางอะตอมมการสรางสถานการณทนาสนใจเพอกระตนใหนกเรยนสรางแบบจ าลองทางความคดรวมกบการใชค าถามเพอตรวจสอบความรเดม รวมไปถงมการใชสอการเรยนรทเนนใหนกเรยนเชอมโยงเนอหาเคมทง 3 ระดบ (จลภาค มหภาค และสญลกษณ) ส าหรบในแนวคดทเปนนามธรรมมการใชกจกรรมอปมาในการจดการเรยนร และมการสอดแทรกกจกรรมทสะทอนธรรมชาตของแบบจ าลองและกระบวนการสรางแบบจ าลอง เพอใหนกเรยนเขาใจธรรมชาตของแบบจ าลองและน าไปสความเขาใจธรรมชาตของวทยาศาสตร ณชธฤต เกอทาน (2557: 125-132) ไดศกษาการพฒนาแบบจ าลองความคดเรองพนธะเคมของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 4 ดวยกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐาน ผลการวจยระยะท 1 พบวานกเรยนสวนใหญมแบบจ าลองความคดทสมบรณแตไมถกตอง โดยเฉพาะแนวคดทนกเรยนมแบบจ าลองความคดทไมถกตองมากทสด คอ แนวคดเกยวกบการน าไฟฟาของสารประกอบไอออนกแรงยดเหนยวระหวางโมเลกล และการเกดพนธะโลหะ นอกจากนยงพบวานกเรยนไดน าเอาประสบการณหรอค าอธบายในชวตประจ าวนมาใชอธบายพนธะเคมและสมบตของสาร ผลการวจยไดขอเสนอแนะวาครควรจดกจกรรมการเรยนการสอนทชวยใหนกเรยนไดสราง ทดสอบ และประเมนแบบจ าลองความคดของตนเอง และผลการวจยระยะท 2 พบวากอนการ จดกจกรรมนกเรยนสวนใหญมแบบจ าลองความคดทไมถกตอง โดยเฉพาะแนวคดเรองการน าไฟฟาของสารประกอบไอออนก สภาพขวโมเลกล การเกดพนธะไอออนก และแรงยดเหนยวระหวางโมเลกล

51

เมอนกเรยนไดเรยนดวยกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐานทสงเสรมใหนกเรยนไดสรางแบบจ าลองความคด ประเมนแบบจ าลองความคดทสรางขนดวยกจกรรมทลงมอปฏบตจรงและสอทมการเชอมโยงการเปลยนแปลงทางเคมใน 3 ระดบ ปรบปรงแกไขแบบจ าลองและขยายแบบจ าลอง ใหนกเรยนสวนใหญมแบบจ าลองความคดทถกตองโดยเฉพาะอยางยงแนวคดเรองโครงสรางของสารประกอบไอออนก การน าไฟฟาของสารประกอบไอออนก การเกดพนธะโคเวเลนต และการ น าไฟฟาของโลหะ Kousathana and Tsaparlis (2002: 5-7) ไดศกษาการแกโจทยปญหาเรองสมดลเคมของนกเรยนระดบมธยมศกษาตอนปลายทมอายระหวาง 17-18 ป พบวาสามารถแบงความผดพลาดของนกเรยนในการแกโจทยปญหาเรองสมดลเคมออกเปน 2 เหตผล โดยเหตผลท 1) เกดจากตวผเรยนเองทคดนอยเกนไปหรอตองใชความจ ามากเกนไป และเหตผลท 2) เกดจากธรรมชาตของเรองสมดลเคมทยากตอการท าความเขาใจไมวาจะเปนทฤษฎ แนวคด หรอกระบวนการตาง ๆ ท าใหนกเรยนมความเขาใจคลาดเคลอนได โดยพบวานกเรยนมความผดพลาดในแทบทกเนอหา ซงสามารถแบงความผดในการแกโจทยปญหาเรองสมดลเคม ออกเปน 5 กลม ไดแก คาคงทสมดล ปรมาณสมพนธ สมดลววธภณฑ การรบกวนสมดล และสมดลของแกสและกฎของแกสในอดมคต Ozmen (2008: 225-233) ไดส ารวจแนวคดคลาดเคลอนเรองสมดลเคมของนกเรยน จ านวน 90 คนในมหาวทยาลยแหงหนงของประเทศตรก โดยใชแบบทดสอบแนวคดคลาดเคลอน เรองสมดลเคม (test to identify students alternative conceptions, TISAC) ซงประกอบดวยขอค าถาม จ านวน 13 ขอโดยสวนแรกเปนขอสอบแบบ 3 ตวเลอก และสวนทสองเปนกลมของเหตผลใหเลอก ตอบ 4 ตวเลอก พบวานกเรยนเขาใจแนวคดเรองสมดลเคมอยในระดบทไมนาพงพอใจ โดยนกเรยนมแนวคดคลาดเคลอนในแทบทกเนอหาของแนวคดเรองสมดลเคม ไดแก ปฏกรยาเคมทผนกลบได การด าเนนเขาสภาวะสมดล สมดลในปฏกรยาเคม คาคงทสมดล หลกของเลอชาเตอรเอ ปจจยทมผลตอภาวะสมดล และสมดลเคมในสงมชวตและสงแวดลอม Maia and Justi (2009: 603-630) ไดศกษากระบวนการเรยนรเรองสมดลเคมของนกเรยนในหองเรยนปกตจากการสอนโดยใชแบบจ าลองเปนฐานทพฒนาจาก “แบบจ าลองและการสรางแบบจ าลอง (model and modelling)” พบวานกเรยนสามารถสรางความรดวยตนเองได โดยการเรยนรของนกเรยนเกดจากการสอสารกนภายในหองเรยน นกเรยนไดใชสงทเปนรปธรรม ค าพดและลกษณะทาทางในระหวางการท ากจกรรมนอกจากนการเรยนรของนกเรยนยงเกดขนจากการลงมอปฏบตกจกรรมดวยตนเอง การใชค าถามของคร รวมทงการอภปรายกนเกยวกบแบบจ าลองภายในหองเรยน สงผลใหนกเรยนเกดความเขาใจในเรองสมดลเคมยงขน

52

บทท 3 วธด ำเนนกำรวจย

การวจยในครงนเปนเปนการเพอศกษาผลการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) เรองสมดลเคม ทมตอแบบจ าลองทางความคด ผลสมฤทธทางการเรยน และความพงพอใจของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 โดยผวจยไดน าเสนอตามล าดบ ดงน

1. แบบแผนการวจย 2. ประชากรและกลมตวอยาง 3. ตวแปรทใชในการวจย 4. เครองมอทใชในการวจย 5. การสรางและการหาคณภาพเครองมอ 6. การเกบรวบรวมขอมล 7. การวเคราะหขอมล 8. สถตทใชในการวจย

แบบแผนกำรวจย

การวจยครงนผวจยด าเนนการทดลองแบบศกษากลมตวอยางเดยวมการวดหลายครงแบบอนกรมเวลา (One Group Time-Series Research Design) ซงมรปแบบ ดงน

เมอ T1 แทน ทดสอบกอนการจดการเรยนรดวยแบบวดผลสมฤทธ ทางการเรยน X แทน การจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) Y1 แทน แบบจ าลองทางความคด เรอง ปฏกรยาทผนกลบได Y2 แทน แบบจ าลองทางความคด เรอง ภาวะสมดล

Y3 แทน แบบจ าลองทางความคด เรอง ผลของความเขมขนตอภาวะสมดล Y4 แทน แบบจ าลองทางความคด เรอง ผลของความดนตอภาวะสมดล Y5 แทน แบบจ าลองทางความคด เรอง ผลของอณหภมตอภาวะสมดล T2 แทน ทดสอบหลงการจดการเรยนรดวยแบบวดผลสมฤทธทางการเรยน

และวดความพงพอใจ

T1 X Y1 X Y2 X Y3 X Y4 X Y5 T2

53

ประชำกรและกลมตวอยำง

1. ประชำกร ประชากรทใชในการศกษาวจยครงน คอ นกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 จ านวน 8 หองเรยน จ านวนนกเรยนทงหมด 262 คน ทเรยนรายวชา ว32223 เคม 3 ภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2559 โรงเรยนเดชะปตตนยานกล อ าเภอเมอง จงหวดปตตาน สงกดส านกงานเขตพนทการศกษา มธยมศกษา เขต 15 ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน กระทรวงศกษาธการ

2. กลมตวอยำง กลมตวอยาง ทใชในการว จยคร งน คอ นกเรยนชนมธยมศกษาป ท 5/1 ภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2559 โรงเรยนเดชะปตตนยานกล อ าเภอเมอง จงหวดปตตาน สงกด ส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 15 ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานกระทรวงศกษาธการ จ านวน 1 หองเรยน จ านวนนกเรยน 32 คน โดยกลมตวอยางใชวธสมอยางงายดวยการจบฉลาก (Simple Random Sampling) โดยก าหนดใหหองเรยนเปนหนวยในการสม

ตวแปรทใชในกำรวจย 1. ตวแปรตน ไดแก การจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) 2. ตวแปรตำม ไดแก 2.1 แบบจ าลองทางความคดเรองสมดลเคม 2.2 ผลสมฤทธทางการเรยนเคม 2.3 ความพงพอใจ เครองมอทใชในกำรวจย เครองมอทใชในการวจยครงนประกอบดวย 2 สวน คอ เครองมอทใชในการจดการเรยนรและเครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล ดงน

1. เครองมอทใชในกำรจดกำรเรยนร คอ แผนการจดการเรยนรโดยการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) ในครงนผวจยไดจดท าแผนการจดการเรยนรโดยยดเนอหาตามกลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร สาระท 3 เรองสารและสมบตของสาร ในแบบหนงสอเรยนสาระ

54

การเรยนรเพมเตม เคมเลม 3 ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 ของกระทรวงศกษาธการ เรองสมดลเคม ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 และหลกสตรสถานศกษาของโรงเรยนเดชะปตตนยานกล อ าเภอเมอง จงหวดปตตาน โดยแบงขนตอนการจดการเรยนรเปน 5 ขน ไดแก ขนท 1 ขนสรางความสนใจ (Engagement) ขนท 2 ขนส ารวจและคนหา (Exploration) ขนท 3 ขนอธบายและลงขอสรป (Explanation) ขนท 4 ขนขยายความร (Elaboration) และขนท 5 ขนประเมนผล (Evaluation) โดยในขนท 5 ผวจยใหผเรยนท ากจกรรมสรางแบบจ าลอง โดยใช ใบกจกรรมแบบจ าลองทางความคดเรองสมดลเคม แบงเปน 5 เรองยอย ไดแก 1) ปฏกรยาทผนกลบได 2) ภาวะสมดล 3) ผลของความเขมขนตอภาวะสมดล 4) ผลของความดนตอภาวะสมดล และ 5) ผลของอณหภมตอภาวะสมดล เพอใหผเรยนเชอมโยงความรเรองสมดลเคมทงในระดบมหภาคและระดบอนภาคเพอศกษาความเขาใจเรองสมดลเคม

2. เครองมอทใชในกำรเกบรวบรวมขอมล ประกอบดวย 2.1 แบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนวชาเคม เรองสมดลเคม เปนแบบ

ปรนย ชนด 4 ตวเลอก จ านวน 30 ขอ 2.2 แบบวดความพงพอใจ เปนแบบมาตราสวนประมาณคา 5 ระดบของลเคอรท

จ านวน 20 ขอ 2.3 ใบกจกรรมแบบจ าลองทางความคด เรองสมดลเคม จ านวน 5 เรอง

กำรสรำงและกำรหำคณภำพเครองมอ

1. เครองมอทใชในกำรจดกำรเรยนร คอ แผนการจดการเรยนรโดยการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) โดยยดเนอหาตามกลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร วชาเคม เรองสมดลเคม จ านวน 18 คาบ (คาบละ 50 นาท) ผวจยด าเนนการสรางเครองมอตามขนตอน ดงน

1.1 ศกษาจดมงหมายของหลกสตร มาตรฐานการเรยนร ตวชวดจดประสงครายวชา ขอบขายของเนอหา เรองสมดลเคม จากการจดสาระการเรยนรวทยาศาสตร หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน 2551 และหลกสตรสถานศกษาโรงเรยนเดชะปตตนยานกล

1.2 ศกษาเอกสาร วารสารและรายงานการวจยทเกยวกบการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) เพอก าหนดกรอบแนวคดในการสรางแบบสงเกตพฤตกรรมและแบบประเมนทกษะของนกเรยน

55

1.3 ก าหนดมาตรฐานการเรยนร ตวชวด/จดประสงคการเรยนร สาระส าคญ สาระการเรยนร กจกรรมการเรยนร สอและแหลงการเรยนร และวธการวดและประเมนผลใหสอดคลองกบระยะเวลาในการจดการเรยนร

1.4 สรางแผนการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) เรองสมดลเคม รายวชาเคม กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 ตามกรอบแนวคดทไดจากการศกษาคนควาจากเอกสาร วารสาร งานวจยทเกยวของใชเวลาในการจดการเรยน จ านวน 3 แผน ระยะเวลา 18 คาบ (คาบละ 50 นาท) ซงแผนการเรยนรประกอบดวย ตวชวด/จดประสงคการเรยนร สาระส าคญ สาระการเรยนร กจกรรมการเรยนร สอและแหลงการเรยนร การวดและประเมนผล และใบกจกรรมแบบจ าลองทางความคด แหลงการเรยนรและสอตาง ๆ

1.5 น าแผนการจดการเรยนรทสรางขน เสนอตออาจารยทปรกษาวทยานพนธ เพอพจารณาตรวจสอบและใหขอเสนอแนะ เพอน าไปปรบปรงแกไข

1.6 น าแผนการจดการเรยนรทผวจยสรางขน เสนอตอผเชยวชาญดานการสอนวชาเคม จ านวน 3 ทาน เพอพจารณาตรวจสอบความถกตอง พจารณาความสอดคลองและความเหมาะสมขององคประกอบตาง ๆ ภายในแผนการจดการเรยนรตามแบบประเมนทผวจยสรางขน โดยใชเกณฑของลเคอรท เปนแบบประเมนมาตราสวนประมาณคา (Rating Scale) 5 ระดบ โดยมเกณฑการประเมน ดงน

5 หมายถง มความสอดคลอง/เชอมโยง/ครอบคลม/เหมาะสม มากทสด 4 หมายถง มความสอดคลอง/เชอมโยง/ครอบคลม/เหมาะสม มาก 3 หมายถง มความสอดคลอง/เชอมโยง/ครอบคลม/เหมาะสม ปานกลาง 2 หมายถง มความสอดคลอง/เชอมโยง/ครอบคลม/เหมาะสม นอย 1 หมายถง มความสอดคลอง/เชอมโยง/ครอบคลม/เหมาะสม นอยทสด จากนนน าค าแนะน าและขอเสนอแนะของผเชยวชาญมาหาคาเฉลย (��) และสวนเบยงเบนมาตราฐาน (S.D.) และแปลความหมายคาเฉลยโดยใชเกณฑ ดงน คาเฉลย 4.51-5.00 หมายถง แผนการสอนมความเหมาะสมมากทสด คาเฉลย 3.51-4.50 หมายถง แผนการสอนมความเหมาะสมมาก คาเฉลย 2.51-3.50 หมายถง แผนการสอนมความเหมาะสมปานกลาง คาเฉลย 1.51-2.50 หมายถง แผนการสอนมความเหมาะสมนอย คาเฉลย 1.00-1.50 หมายถง แผนการสอนมความเหมาะสมนอยทสด

56

คาเฉลยคะแนนประเมนของผเชยวชาญมคาตงแต 3.51 ขนไป และมสวนเบยงเบนมาตราฐานไมเกน 1.00 แสดงวา องคประกอบของแผนการจดการเรยนรมความเหมาะสมสอดคลองกน (วเชยร เกตสงห, 2538: 8-11)

1.7 น าผลการพจารณาของผเชยวชาญมาปรบปรงแกไขแผนการจดการเรยนรตามขอเสนอแนะ แลวเสนอตออาจารยทปรกษาวทยานพนธอกครง

1.8 น าแผนการจดการเรยนรทผานการตรวจสอบจากผเชยวชาญและผานการเหนชอบจากอาจารยทปรกษาวทยานพนธแลวไปด าเนนการวจยกบกลมตวอยาง โดยแผนการจดการเรยนรชดนมคาเฉลยรวมเทากบ 4.49 และมสวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 0.40 ซงเมอเทยบกบเกณฑคณภาพของแผนการจดการเรยนรแลวพบวาแผนการจดการเรยนรมความเหมาะสมมาก

2. เครองมอทใชในกำรเกบรวบรวมขอมล เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลประกอบดวย แบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยน และแบบประเมนความพงพอใจของนกเรยน โดยมรายละเอยด ดงน

2.1 แบบทดสอบวดผลสมฤทธทำงกำรเรยน วชาเคมเรองสมดลเคม เปนแบบทดสอบทผวจยสรางขนตามจดประสงคและเนอหาวชาเคม เปนแบบทดสอบแบบปรนย ชนดเลอกตอบ 4 ตวเลอก จ านวน 30 ขอ แบงพฤตกรรมทตองการวดออกเปน 4 ดาน คอ ความร ความจ า ความเขาใจ การน าไปใช และการวเคราะห ใชเปนแบบทดสอบกอนและหลงการจดการเรยนร ผวจยไดด าเนนการตามขนตอนดงน

2.1.1 ศกษาหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐานพทธศกราช 2551 มาตรฐานการเรยนรสาระการเรยนรวทยาศาสตร สาระท 3 สารและสมบตของสาร ศกษาขอบขายเนอหาเรองสมดลเคมในหนงสอเรยนสาระการเรยนรเพมเตม เคมเลม 3 กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตรของกระทรวงศกษาธการ ชวงชนท 3 จดท าโดยสถาบนการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย และหลกสตรสถานศกษาของโรงเรยนเดชะปตตนยานกล อ าภอเมอง จงหวดปตตาน เพอรวบรวมเนอหาทนกเรยนตองศกษาเรองสมดลเคม แลวน ามาใชเปนขอมลในการสรางแบบวดผลสมฤทธทางการเรยนเคม

2.1.2 วเคราะหความสอดคลองระหวางเนอหาในหนวยการเรยนรกบสาระและมาตรฐานการเรยนรการศกษาขนฐาน พรอมทงวเคราะหผลการเรยนรทคาดหวงและพฤตกรรมการเรยนร โดยจ าแนกพฤตกรรมการเรยนรทตองการวดออกเปน 4 ดาน คอ ความรความจ า ความเขาใจ การน าไปใช และการวเคราะห

57

2.1.3 สรางแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนวชาเคม แบบปรนย ชนดเลอกตอบ 4 ตวเลอก จ านวน 40 ขอ มเกณฑการใหคะแนน คอ ถาตอบถกให 1 คะแนน ตอบผดหรอไมตอบให 0 คะแนน 2.1.4 น าแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนทสรางขนเสนอตออาจารยทปรกษาวทยานพนธ เพอตรวจสอบความถกตองดานภาษา ตวเลอกและการใชค าถาม แลวน ามาปรบปรงแกไข

2.1.5 น าแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนเสนอตอผเชยวชาญจ านวน 3 ทานเพอตรวจสอบความสอดคลองระหวางขอสอบกบจดประสงค ( Index of item- Objective Congruence: IOC) และความถกตองดานภาษา ตวเลอก การใชค าถาม แลวน ามาปรบปรงแกไขตามค าแนะน าขอผเชยวชาญ แลวคดเลอกขอสอบทมคาดชนความสอดคลองตงแต 0.6 ขนไป จ านวน 30 ขอ ซงผเชยวชาญแตละทานใหคะแนนตามเกณฑ ดงน

ใหคะแนน +1 เมอแนใจวาขอค าถามนนวดตามจดประสงคนนจรง ใหคะแนน 0 เมอไมแนใจวาขอค าถามนนวดตามจดประสงคนนหรอไม ใหคะแนน -1 เมอแนใจวาขอค าถามนนไมวดตามจดประสงคนน

2.1.6 น าแบบวดผลสมฤทธทางการเรยนทไดปรบปรงแกไขตามค าเนะน าของผเชยวชาญแลว หาคณภาพแบบทดสอบรายขอ โดยทดลองใช (Try Out) กบนกเรยนทศกษาชนมธยมศกษาปท 6/2 ภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2559 โรงเรยนเดชะปตตนยานกล อ าเภอเมอง จงหวดปตตาน จ านวน 31 คน ทผานการเรยนวชาเคม เรองสมดลเคม มาแลว

2.1.7 ตรวจใหคะแนนโดยใหขอทตอบถก ขอละ 1 คะแนน ขอทตอบผดใหขอละ 0 คะแนน น าผลการตรวจใหคะแนนจากการน าไปทดลองใชกบนกเรยนมธยมศกษาปท 6/2 ปการศกษา 2559 นนมาวเคราะหหาคาระดบความยาก (p) และคาอ านาจจ าแนก (r) เปนรายขอ คดเลอกแบบทดสอบทคาระดบความยากระหวาง 0.23 – 0.77 และคาอ านาจจ าแนกตงแต 0.21 ขนไป

2.1.8 น าผลการตรวจใหคะแนนแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนวชาเคม เรองสมดลเคม จ านวน 30 ขอ ไปค านวณหาคาความเชอมนของแบบทดสอบทงฉบบ โดยใชสตรของคเดอร-รชารดสน (Kuder - Rechardson 20: KR-20) ไดคาความเชอมนเทากบ 0.76 ซงถอวาเปนแบบทดสอบทมคณภาพ สามารถน าไปใชในการวจยได

2.1.9 น าแบบวดผลสมฤทธทางการเรยนวชาเคม เรองสมดลเคม จ านวน 30 ขอ น าไปใชกบกลมตวอยางตอไป 2.2 แบบวดควำมพงพอใจของนกเรยน การสรางแบบวดความพงพอใจของนกเรยน เปนแบบมาตราสวนประมาณคา 5 ระดบของลเคอรท มขนตอน ดงน

58

2.2.1 ศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของกบความพงพอใจ และการสรางแบบวดความพงพอใจ

2.2.2 ก าหนดหวขอทเปนพฤตกรรมและความคดเหนของนกเรยนทมตอการเรยนรแบบสบเสาะหาความร 4 ดาน ประกอบดวย ดานบทบาทผสอน ดานบทบาทผเรยน ดานการจดการเรยนการสอน และดานการวดและประเมนผล จ านวน 20 ขอ ซงก าหนดเปนขอค าถามแบบมาตราสวนประมาณคา 5 ระดบของลเคอรท โดยมคาระดบความพงพอใจ 5 ระดบ คอ 5 = พงพอใจมากทสด 4 = พงพอใจมาก 3 = พงพอใจปานกลาง 2 = พงพอใจนอย และ 1 = พงพอใจนอยทสด แลวน ามาหาคาเฉลย (��) สวนเบยงเบนมาตราฐาน (S.D.) และแปลผลคาเฉลยของคะแนนความพงพอใจกบเกณฑการแบงทก าหนดไว ดงน

คะแนนเฉลย ระดบควำมพงพอใจ 4.51 – 5.00 3.51 – 4.50 2.51 – 3.50 1.51 – 2.50 1.00 – 1.50

มากทสด มาก

ปานกลาง นอย

นอยทสด 2.2.3 น าแบบประเมนความพงพอใจใหอาจารยทปรกษาวทยานพนธ

พจารณาความครอบคลมในดานตาง ๆ ของนกเรยน ดานการใชภาษา ความถกตองชดเจน เขาใจงาย และน ามาปรบปรงแกไข

2.2.4 น าแบบวดความพงพอใจของนกเรยนเสนอตอผเชยวชาญจ านวน 3 ทาน เพอพจารณาตรวจสอบความถกตอง ภาษาทใช และความเหมาะสมของแบบวดความพงพอใจของนกเรยนทผวจยสรางขน โดยใชเกณฑของลเคอรท เปนแบบประเมนมาตราสวนประมาณคา 5 ระดบ มเกณฑคณภาพของแผนการจดกจกรรมการเรยนรโดยมเกณฑการประเมน ดงน

5 หมายถง มความสอดคลอง/เหมาะสม มากทสด 4 หมายถง มความสอดคลอง/เหมาะสม มาก 3 หมายถง มความสอดคลอง/เหมาะสม ปานกลาง 2 หมายถง มความสอดคลอง/เหมาะสม นอย 1 หมายถง มความสอดคลอง/ เหมาะสม นอยทสด

59

จากนนน าค าแนะน าและขอเสนอแนะของผเชยวชาญมาหาคาเฉลย ( ��) และสวนเบยงเบนมาตราฐาน (S.D.) และแปลความหมายคาเฉลยโดยใชเกณฑ ดงน คาเฉลย 4.51-5.00 หมายถง แผนการสอนมความเหมาะสมมากทสด คาเฉลย 3.51-4.50 หมายถง แผนการสอนมความเหมาะสมมาก คาเฉลย 2.51-3.50 หมายถง แผนการสอนมความเหมาะสมปานกลาง คาเฉลย 1.51-2.50 หมายถง แผนการสอนมความเหมาะสมนอย คาเฉลย 1.00-1.50 หมายถง แผนการสอนมความเหมาะสมนอยทสด คาเฉลยคะแนนประเมนของผเชยวชาญมคาตงแต 3.51 ขนไป และมสวนเบยงเบนมาตราฐานไมเกน 1.00 แสดงวา แบบวดความพงพอใจของนกเรยนมความเหมาะสมสอดคลองกน (วเชยร เกตสงห, 2538: 8-11)

2.3.5 น าผลการพจารณาของผเชยวชาญ มาปรบปรง และปรบส านวนการใชภาษาใหถกตองและกระชบ

2.2.6 น าแบบวดความพงพอใจของนกเรยนทผานการตรวจสอบจากผเชยวชาญและผานการเหนชอบจากอาจารยทปรกษาวทยานพนธแลวไปด าเนนการวจยกบกลมตวอยาง โดยแบบวดความพงพอใจชดนม คาเฉลย ( ��) รวมเทากบ 5.00 และมสวนเบยงเบนมาตราฐาน (S.D.) เทากบ 0.00 ซงเมอเทยบกบเกณฑประเมนคณภาพของแบบวดความพงพอใจแลวพบวาแบบประเมนมความเหมาะสมมากทสด

60

สรปขนตอนการสรางแผนการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) ดงภาพประกอบ 4

ภำพประกอบ 4 ขนตอนการสรางแผนการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es)

ศกษาหลกสตรแกนกลาง และหลกสตรสถานศกษา

ศกษาเอกสาร และงานวจยทเกยวของกบการสบเสาะหาความร

ก าหนดมาตรฐานการเรยนร วธวดและประเมนผล

สรางแผนการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es)

เสนอตออาจารยทปรกษา ปรบปรงแกไข

เสนอผเชยวชาญ 3 ทาน หาคา IOC ปรบปรงแกไข

น าแผนการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความรไปใชกบกลมตวอยาง

61

สรปขนตอนการสรางแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนเคม ดงภาพประกอบ 5

ภำพประกอบ 5 ขนตอนการสรางแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนเคม

ศกษาหลกสตร วเคราะหความสอดคลอง

สรางแบบทดสอบ 40 ขอ

ผเชยวชาญ 3 ทาน ตรวจสอบ (หาคา IOC) เลอก 30 ขอ

น าไปทดลองใชกบผเรยนทไมใชตวอยาง

วเคราะหหาคาความยากงาย (p) และคาอ านาจจ าแนก (r)

หาคาความเชอมนโดยใชสตร KR-20

น าแบบทดสอบไปใชกบกลมตวอยาง

62

สรปขนตอนการสรางแบบวดความพงพอใจ ดงภาพประกอบ 6

ภำพประกอบ 6 ขนตอนการสรางแบบวดความพงพอใจของนกเรยน

ศกษาเอกสารตางๆ เกยวกบการสรางแบบวดความพงพอใจ

สรางแบบวดความพงพอใจ 20 ขอ

อาจารยทปรกษาตรวจสอบ ปรบปรงแกไข

เชยวชาญ 3 ทาน ตรวจสอบความสอดคลองระหวางขอความกบองคประกอบ

คาเฉลย (��) สวนเบยงเบนมาตราฐาน (S.D.)

น าแบบวดความพงพอใจไปใชกบกลมตวอยาง

63

กำรเกบรวบรวมขอมล

ในการวจยครงน ผวจยเปนผด าเนนการทดลองและเกบรวบรวมขอมลดวยตนเอง ในภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2559 จ านวน 18 คาบ (คาบละ 50 นาท) โดยด าเนนการเกบรวบรวมขอมลตามล าดบ ดงน

1. ผวจยวเคราะหปญหาการจดการเรยนรวชาเคม เรองสมดลเคม จากสอบถามครผสอนทเคยจดการเรยนรเรองสมดลเคมในโรงเรยนเดชะปตตนยานกล และสมภาษณนกเรยนทเคยเรยนเรองนมาแลว รวมทงศกษาปญหาและขอเสนอแนะจากครและนกเรยน

2. ผวจยชแจงวตถประสงคของการวจยใหนกเรยนกลมตวอยางทราบ และอธบายถงบทบาทหนาทของนกเรยนและผวจย

3. ผจยใหนกเรยนท าแบบทดสอบกอนการจดการรยนร โดยใชแบบวดผลสมฤทธทางการเรยนเรองสมดลเคม จ านวน 30 ขอ ระยะเวลาในการท าแบบทดสอบ 60 นาท แลวน าขอมลไปวเคราะหตอไป

4. ด าเนนการจดการเรยนรกบกลมตวอยาง โดยจดการเรยนรตามแผนการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) ซงประกอบดวย 5 ขน ไดแก

ขนท 1 ขนสรางความสนใจ ในขนนครจะกระตนความสนใจของนกเรยน ดวยวธการตาง ๆ เชน การตงค าถามทกระตนใหผเรยนเกดขอสงสย หรอการใชสอตาง ๆ แลวกระตนใหผเรยนเกดขอค าถามขน และบางครงครกระตนความสนใจของนกเรยนดวยการสาธตโดยใหผเรยนมสวนรวมในการสาธต เปนตน โดยครเปดโอกาสใหผเรยนทกคนเทาเทยมกนในการตงค าถาม

ขนท 2 ขนส ารวจและคนหา ในขนนครจะใหนกเรยนลงมอปฏบตการทดลองเปนกลม ซงสมาชกทกคนภายในกลมตองมสวนรวมในการปฏบตการทดลองทกครง โดยผเรยนจะแบงหนาทสลบกนในแตละครงของการทดลอง ท าใหผเรยนทกคนมสวนรวมและมโอกาสเรยนรในทกขนตอนของการปฏบตการทดลอง

ขนท 3 ขนอธบายและลงขอสรป ในขนนนกเรยนแตละกลมตองน าขอมลทไดจากการทดลองมาวเคราะห แปลผล สรปผล และน าเสนอในรปแบบตาง ๆ เชน ตาราง รปภาพ เปนตน จากนนครและนกเรยนรวมกนอภปรายผลการทดลอง โดยครคอยตงค าถามเพอใหนกเรยนตอบ

ขนท 4 ขนขยายความร ในขนนครจะยกตวอยางหรอสถานการณอน ๆ เพอทนกเรยนจะไดน าองคความรทคนพบจากการศกษามาประยกตใชกบสถานการณอน ๆ ได ดงนนในขนนนอกจากทนกเรยนจะไดน าองคความรทคนพบไปประยกตใชในสถานการณอน ๆ แลว ยงเปนการตรวจสอบวาอกวาองคความรทนกเรยนคนพบนนมขอบกพรองหรอขดแยงหรอผดไปจากทฤทฎ

64

หรอไม อยางไร โดยครจะใหนกเรยนแตละกลมรวมกนพดคยและอภปรายถงประเดนดงกลาว จากนนครจะตงค าถาม และเปดโอกาสใหนกเรยนทกคนไดแสดงความคดเหนอยางเทาเทยมกน

ขนท 5 ขนประเมนผล ขนนครจะใหนกเรยนท ากจกรรมแบบจ าลองทางความคด โดยใชใบกจกรรมแบบจ าลองทางความคด เพอตรวจสอบวานกเรยนทกคนมความเขาใจทถกตองเกยวกบเรองทเรยนหรอไม โดยใบกจกรรมดงกลาวนกเรยนตองวาดภาพในระดบอนภาคและอธบายเหตผลประกอบเพอเชอมโยงความรทงระดบมหภาค และระดบอนภาค โดยผวจยจะคอยสงเกตนกเรยนในขณะด าเนนกจกรรมการเรยนการเรยนร ตรวจผลงานตาง ๆ ของนกเรยน บนทกหลงการจดการเรยนรทกครง แลวน าขอมลทไดจากการจดการเรยนรมาวเคราะห เพอเปนแนวทางในการพฒนากจกรรมการเรยนรใหมคณภาพมากยงขน

5. เมอเสรจสนการจดการเรยนรครบตามแผนทก าหนดไว ผวจยใหกลมตวอยางท าแบบทดสอบหลงการจดการเรยนร โดยใชแบบวดผลสมฤทธทางการเรยนวชาเคมเรองสมดลเคม จ านวน 30 ขอ ระยะเวลาในการท าแบบทดสอบ 60 นาท และท าแบบวดความพงพอใจตอการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความรของนกเรยน โดยใชแบบวดความพงพอใจ จ านวน 20 ขอ

6. ผวจยน าขอมลทไดจากการทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนวชาเคม เรองสมดลเคมของนกเรยนกอนและหลงการจดการเรยนร และแบบวดความพงพอใจของนกเรยนมาวเคราะหดวยวธการทางสถต แลวน าค าตอบจากใบกจกรรมแบบจ าลองทางความคดของนกเรยนมาวเคราะหขอมลทงเชงคณภาพและเชงปรมาณตอไป กำรวเครำะหขอมล

ในการวจยครงน ผวจยไดน าขอมลทเกบรวบรวมจากเครองมอทใชในการทดลอง ประกอบดวย เครองมอทใชในการจดการเรยนรและเครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลน ามาวเคราะหขอมลตามล าดบ ดงน

1. การวเคราะหขอมลของแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนวชาเคมเรองสมดลเคม ดงน

1.1 หาคาเฉลย (��) สวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) ของคะแนนผลสมฤทธทางการเรยนวชาเคมเรองสมดลเคม

1.2 เปรยบเทยบคะแนนผลสมฤทธทางการเรยนวชาเคมเรองสมดลเคมของนกเรยนกอนเรยนและหลงเรยนโดยใชการทดสอบคาท ชนดกลมตวอยางไมเปนอสระตอกน (Dependent t-test)

65

1.3 หาพฒนาการทางการเรยนของนกเรยนจากคะแนนผลสมฤทธทางการเรยนวชาเคมเรองสมดลเคม กอนเรยนและหลงเรยน โดยใชสตรคะแนนพฒนาการ (Growth score) วดคะแนนเพมสมพทธ (Relative Gain Score) และน าคะแนนมาเทยบกบเกณฑระดบพฒนาการของ ศรชย กาญจนวาส (2552 : 268) ดงตาราง 3 ตำรำง 3 เกณฑคะแนนพฒนาการสมพทธของ ศรชย กาญจนวาส (2552 : 268)

คะแนนพฒนำกำรสมพทธ ระดบพฒนำกำร

76-100 51-75 26-50 0-25

พฒนาการระดบสงมาก พฒนาการระดบสง

พฒนาการระดบกลาง พฒนาการระดบตน

2. วเคราะหขอมลของใบกจกรรมแบบจ าลองทางความคด จ านวน 5 เรองยอย ไดแก 1) การเปลยนแปลงทผนกลบได 2) ภาวะสมดล 3) ผลของความเขมขมตอภาวะสมดล 4) ผลของความดนตอภาวะสมดล และ 5) ผลของอณหภมตอภาวะสมดล โดยวเคราะหทงเชงคณภาพและเชงปรมาณ ดงน

2.1 ขอมลเชงคณภาพ วเคราะหจากภาพทนกเรยนวาด และขอความทนกเรยนเขยนอธบาย แลวน ารปแบบค าตอบของนกเรยนมาจดกลมแบบจ าลองทางความคด โดยแบงออกเปน 5 กลม ประมวลผลและน าเสนอในรปของความเรยง ซงประยกตมาจากการจดกลมแบบจ าลองทางความคดของ Chi and Roscoe (2002: 6-10) ดงน คอ

1. แบบจ าลองทางความคดทถกตองสมบรณ (Complete Correct mental models) หมายถง นกเรยนวาดภาพถกตอง และอธบายเหตผลไดถกตองสมบรณสอดคลองกบแบบจ าลองทางวทยาศาสตร

2. แบบจ าลองทางความคดทถกตองแตไมสมบรณ (Incomplete correct mental models) หมายถง นกเรยนวาดภาพถกตอง และอธบายเหตผลไดถกตองแตไมสมบรณ สอดคลองกบแบบจ าลองทางวทยาศาสตร หรอนกเรยนวาดภาพไมถกตอง แตอธบายเหตผลถกตองสอดคลองกบแบบจ าลองทางวทยาศาสตร

3. แบบจ าลองทางความคดทสมบรณแตไมถกตองบางสวน (Complete flawed mental models) หมายถง นกเรยนวาดภาพถกตอง แตอธบายเหตผลไมสอดคลองกบ

66

แบบจ าลองทางวทยาศาสตร หรอนกเรยนวาดภาพไมถกตอง แตอธบายเหตผลสอดคลองกบแบบจ าลองทางวทยาศาสตรบางสวน

4. แบบจ าลองทางความคดทไมถกตองบางสวน (Flawed mental models) หมายถง นกเรยนวาดภาพไมถกตอง และอธบายเหตผลไมสอดคลองกบแบบจ าลองทางวทยาศาสตรบางสวน

5. แบบจ าลองทางความคดทไมเชอมโยง (Incoherent mental model) หมายถง นกเรยนวาดภาพและเขยนบรรยายแตไมอธบายเหตผล หรอนกเรยนวาดภาพแตไมเขยนบรรยาย

2.2 ขอมลเชงปรมาณ วเคราะหโดยน าขอมลมาแจกแจงความถแลวหาคารอยละจากนนน าขอมลแบบจ าลองทางความคดของนกเรยนแตละคนมาเทยบเปนคะแนน จากนนน าขอมลทไดมาทดสอบดวยสถตไค-สแควรและสถตวเคราะหความแปรปรวนแบบวดซ า (Repeated Measures ANOVA) เพอศกษาความสมพนธหรอพฒนาการของแบบจ าลองทางความคดของนกเรยนในแตละครง ซงการเทยบคะแนนใชเกณฑดงน

ลกษณะแบบจ ำลองทำงควำมคด คะแนน

แบบจ าลองทางความคดทถกตองสมบรณ แบบจ าลองทางความคดทถกตองแตไมสมบรณ แบบจ าลองทางความคดทสมบรณแตไมถกตองบางสวน แบบจ าลองทางความคดทไมถกตองบางสวน แบบจ าลองทางความคดทไมเชอมโยง

5 4 3 2 1

3. วเคราะหขอมลของแบบวดความพงพอใจของนกเรยนหลงไดรบการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) วชาเคมเรองสมดลเคม โดยการหาคาเฉลย (��) สวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) และแปลผลคาเฉลยของคะแนนความพงพอใจกบเกณฑทก าหนดไว ดงตาราง 4

67

ตำรำง 4 เกณฑคะแนนเฉลยของความพงพอใจ

คำเฉลย ระดบควำมพงพอใจ 4.51 – 5.00 3.51 – 4.50 2.51 – 3.50 1.51 – 2.50 1.00 – 1.50

ความพงพอใจในระดบมากทสด ความพงพอใจในระดบมาก

ความพงพอใจในระดบปานกลาง ความพงพอใจในระดบนอย

ความพงพอใจในระดบนอยทสด สถตทใชในกำรวจย

สถตทใชในการวเคราะหขอมลส าหรบการวจยครงนประกอบดวย สถตพนฐาน สถตทใชในการหาคณภาพของเครองมอ และสถตทใชในการทดสอบสมมตฐาน มรายละเอยด ดงน 1. สถตพนฐำน 1.1 คาเฉลย (��) โดยค านวณจากสตร ดงน

�� = ∑X

𝑛

เมอ �� แทน คะแนนเฉลย ∑X แทน ผลรวมของคะแนนทงหมด 𝑛 แทน จ านวนขอมล 1.2 สวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) โดยค านวณจากสตร ดงน

S.D. = √𝑁∑𝑋2−(∑𝑋)2

𝑛(𝑛−1)

เมอ S.D. แทน สวนเบยงเบนมาตรฐาน ∑X2 แทน ผลรวมของคะแนนแตละตวยกก าลงสอง (∑𝑋)2 แทน ผลรวมของคะแนนทงหมดยกก าลงสอง 𝑛 แทน จ านวนขอมล

68

2. สถตทใชในกำรหำคณภำพของเครองมอ 2.1 ความตรง (Validity) ของแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนวชาเคม เรองสมดลเคม และแบบวดเจตคตตอการจดการเรยนรโดยใชการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) โดยค านวณจากสตร ดงน

IOC = ∑𝑅

𝑁

เมอ IOC แทน ดงชนความสอดคลองระหวางขอค าถามกบจดประสงค

เชงพฤตกรรม/ ขนตอนในการแกปญหา/ ประเดนท ตองการวด

∑𝑅 แทน ผลรวมของคะแนนความคดเหนของผเชยวชาญทงหมด N แทน จ านวนผเชยวชาญ 2.2 คาความยาก (Difficulty) ของแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนวชาเคม เรองสมดลเคม โดยค านวณจากสตร ดงน

P = 𝑅

𝑁

เมอ P แทน คาความยากงายของค าถามแตละขอ 𝑅 แทน จ านวนคนทท าขอนนถก N แทน จ านวนคนทท าขอสอบนนทงหมด

2.3 คาอ านาจจ าแนก (Discrimination) ของแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนวชาเคม เรองสมดลเคม โดยค านวณจากสตร ดงน

r = 𝑅𝑈−𝑅L𝑁

2

เมอ r แทน คาอ านาจจ าแนก RU แทน จ านวนนกเรยนทตอบถกในกลมสง RL แทน จ านวนนกเรยนทตอบถกในกลมต า N แทน จ านวนนกเรยนในกลมสงและกลมต า

69

2.4 คาความเชอมน (Reliability) ของแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนวชาเคม เรองสมดลเคม ค านวณจากสตร KR-20 ของคเดอร-รชารดสน ดงน

rtt = 𝑘

𝑘−1{1 −

∑𝑝𝑞

𝑆𝑡2 }

𝑆𝑡2 =

𝑛∑x2−(∑x)2

𝑛2

เมอ rtt แทน ความเชอมนของแบบทดสอบ 𝑘 แทน จ านวนขอของเครองมอวด

𝑝 แทน สดสวนของผทท าไดในขอหนงๆ โดย p = จ านวนคนทท าถก

จ านวนคนทงหมด

𝑞 แทน สดสวนของผทผดในขอหนงๆ หรอ คอ 1 – p 𝑆𝑡

2 แทน คะแนนความแปรปรวนของเครองมอฉบบนน 𝑛 แทน กลมตวอยาง 3. สถตทใชในกำรทดสอบสมมตฐำน 3.1 ทดสอบสมมตฐานผลสมฤทธทางการเรยน เพอเปรยบเทยบความแตกตางผลสมฤทธทางกาเรยนวชาเคม เรองสมดลเคม ของนกเรยนกอนและหลงไดรบการจดการเรยนร ซงค านวณโดยใชการทดสอบทชนดกลมตวอยางไมเปนอสระตอกน (Dependent t-test) โดยใชสตรดงน

t = ∑𝐷

√𝑛∑𝐷2−(∑𝐷)2

𝑛−1

เมอ t แทน คาสถตจากการแจกแจงแบบท 𝐷 แทน ผลตางของคะแนนแตละค 𝑛 แทน กลมตวอยาง

70

3.2 ทดสอบสมมตฐานแบบจ าลองทางความคด โดยใชการทดสอบเอฟ จากการทดลองแบบวดซ า (Repeated Measures ANOVA) โดยใชสตรดงน

F = 𝑀𝑆𝐴

𝑀𝑆𝐸

MSA = 𝑆𝑆𝐴

𝑡−1

MSE = 𝑆𝑆𝐸

(𝑡−1)(𝑟−1)

SSE = 𝑆𝑆𝐸 − 𝑆𝑆𝐴 − 𝑆𝑆𝑆 df = (t-1)(r-1)

SST = ∑ ∑ 𝑌𝑖𝑗2 −

𝑌..2

𝑡𝑟𝑟𝑗=1

𝑡𝑖=1 df = tr-1

SSA = ∑𝑌𝑖.

2

𝑟−

𝑌..2

𝑡𝑟

𝑡𝑖=1 df = r-1

SSS = ∑𝑌.𝑗

2

𝑡−

𝑌..2

𝑡𝑟𝑟𝑗=1 dr = r-1

เมอ F หมายถง คาสถตจากการแจกแจงแบบเอฟ

t หมายถง จ านวนเงอนไข

r หมายถง จ านวนตวอยาง

𝑌𝑖𝑗 หมายถง คาทสงเกตของตวอยางท j ซงไดรบเงอนไขท i

𝑌𝑖. หมายถง ผลรวมของคาทสงเกตจากหนวยทดลองทไดรบ เงอนไขท i

𝑌.𝑗 หมายถง ผลรวมของคาทสงเกตจากหนวยทดลองทไดรบ เงอนไขท j

𝑌.. หมายถง ผลรวมของคาทสงเกตจากหนวยทดลองทงหมด

71

บทท 4 ผลกำรวจย

การวจยในครงน ผว จยไดท าการทดลองเพอศกษาผลการจดการเรยนรแบบ สบเสาะหาความร (5Es) เรองสมดลเคม ทมตอแบบจ าลองทางความคด ผลสมฤทธทางการเรยน และความพงพอใจของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 โรงเรยนเดชะปตตนยานกล จงหวดปตตาน โดยใชระยะเวลาในการวจยทงสนเปนเวลา 6 สปดาห สปดาหละ 3 คาบ จ านวน 18 คาบ ผวจยขอน าเสนอขอมลตามล าดบ ดงน

ผลกำรวเครำะหขอมล แบงออกเปน 3 ตอน ดงน ตอนท 1 แบบจ าลองทางความคดเรองสมดลเคมของนกเรยนทไดรบการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) ตอนท 2 ผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนกอนและหลงไดรบการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) ตอนท 3 คะแนนความพงพอใจของนกเรยนหลงไดรบการจดการเรยนรแบบ สบเสาะหาความร (5Es) ของนกเรยน ผลกำรวเครำะหขอมล

ตอนท 1 แบบจ ำลองทำงควำมคดเรองสมดลเคมของนกเรยนทไดรบกำรจดกำรเรยนรแบบสบเสำะหำควำมร (5Es)

ในการศกษาแบบจ าลองทางความคดในครงน ผวจยไดใชใบกจกรรมแบบจ าลองทางความคดเรองสมดลเคมทผวจยสรางขน จ านวน 5 หวขอยอย ไดแก 1) การเปลยนแปลงทผนกลบได 2) ภาวะสมดล 3) ผลของความเขมขมตอภาวะสมดล 4) ผลของความดนตอภาวะสมดล และ 5) ผลของอณหภมตอภาวะสมดล โดยใหนกเรยนท าใบกจกรรมดงกลาวในขนท 5 (ขนการวดและประเมนผล) ของการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) ในแตละหวขอยอย และน าค าตอบทไดจากใบกจกรรมความคดมาวเคราะหขอมลทงเชงคณภาพและเชงปรมาณ ในการวเคราะหขอมลเชงคณภาพนน ผวจยอานและวเคราะหค าตอบในแตละใบกจกรรมของนกเรยนแตละคนอยางละเอยด โดยพจารณาทงภาพวาดและขอความทเขยนอธบาย จากนนน ารปแบบค าตอบแบบจ าลองทางความคดเปนรายบคคลมาจดกลม โดยสามารถแบงลกษณะแบบจ าลองทางความคดของนกเรยน

72

ออกเปน 5 กลม ซงประยกตจากการแบงกลมแบบจ าลองทางความคดของ Chi and Roscoe (2002: 6-10) ไดแก 1) แบบจ าลองทางความคดทถกตองสมบรณ (Complete Correct mental models) 2) แบบจ าลองทางความคดทถกตองแตไมสมบรณ ( Incomplete correct mental models) 3) แบบจ าลองทางความคดทสมบรณแตไมถกตองบางสวน (Complete flawed mental models) 4) แบบจ าลองทางความคดทไมถกตองบางสวน (Flawed mental models) และ 5) แบบจ าลองทางความคดทไมเชอมโยง (Incoherent mental model) ในสวนการวเคราะหขอมลเชงปรมาณนน ผวจยน าขอมลลกษณะแบบจ าลองทางความคดทไดมาหาความถและคารอยละเพอแสดงจ านวนนกเรยนทมลกษณะแบบจ าลองทางความคดในกลมตาง ๆ ไดผลดงน ตำรำง 5 ลกษณะแบบจ าลองทางความคดเรองสมดลเคม (n = 32)

ครงท เรอง

จ ำนวนนกเรยน (รอยละ)

1 การเปลยนแปลงทผนกลบได 0 (0) 11 (34.38) 0 (0) 5 (15.63) 16 (50.00)

2 ภาวะสมดล 0 (0) 15 (46.88) 9 (28.13) 8 (25.00) 0 (0)

3 ผลของความเขมขนตอภาวะสมดล 11 (34.38) 4 (12.50) 17 (53.13) 0 (0) 0 (0)

4 ผลของความดนตอภาวะสมดล 15 (46.88) 16 (50.00) 1 (3.13) 1 (3.13) 0 (0)

5 ผลของอณหภมตอภาวะสมดล 6 (18.75) 25 (78.13) 0 (0) 0 (0) 1 (3.13)

จากตาราง 5 ผวจยขอน าเสนอขอมลลกษณะแบบจ าลองทางความคดเรองสมดล

เคมของนกเรยนในเรองสมดลเคม ตามล าดบดงน

1. กำรเปลยนแปลงทผนกลบได ผวจยก าหนดใหนกเรยนวาดภาพแสดงการเปลยนแปลงในระดบอนภาคของ

ปฏกรยาระหวางสารละลายคอปเปอร (II) ซลเฟต (CuSO4) กบสารละลายกรดไฮโดรคลอรก (HCl) และน า พรอมทงอธบายเหตผลประกอบภาพ ผลจาการวเคราะหค าตอบของนกเรยน (ตาราง 5) พบวานกเรยนรอยละ 34.38 มแบบจ าลองทางความคดทถกตองแตไมสมบรณ โดยนกเรยนสามารถอธบายปฏกรยาผนกลบไดถกตอง ดงตวอยางค าตอบตอไปน “เมอหยดสารละลาย HCl ลงใน

แบบจ

าลอง

ทางค

วามค

ดทไ

มเชอ

มโยง

แบบจ

าลอง

ทางค

วามค

ดทไ

มถกต

องบา

งสวน

แบบจ

าลอง

ทางค

วามค

ดทส

มบรณ

แตไม

ถกตอ

งบา

งสวน

แบบจ

าลอง

ทางค

วามค

ดทถ

กตอง

แตไม

สมบร

ณ

แบบจ

าลอง

ทางค

วามค

ดทถ

กตอง

สมบร

ณ

73

สารละลาย CuSO4 ซงมสฟา ไดสารละลายสเขยวแกมเหลอง เนองจากเปนสผสมระหวางสฟาของ

เตตระอาควาคอปเปอร (II) ไอออน ([Cu(H2O)4]2+) กบสเหลองของเตตระคลอโรควเปรต (II) ไอออน ([CuCl4]2-) และเมอหยดน าลงไป สารละลายจะเปลยนเปนสฟาเหมอนเดม เนองจากเปนปฎกรยาทผนกลบได” (นกเรยนคนท 2) แตจากแบบจ าลองทนกเรยนวาดแสดงใหเหนวาเมอหยด HCl ลงในสารละลาย CuSO4 เกดเปน [CuCl4]2- ซ ง ไม ไ ดเกดจากการแทนของ Cl- ใน [Cu(H2O)4]2+ (ภาพประกอบ 8 นกเรยนคนท 5) และพบวามนกเรยนรอยละ 15.63 มแบบจ าลองทางความคดทไมถกตองบางสวน โดยนกเรยนกลมนอธบายวา “เมอหยดสารละลาย HCl ลงในสารละลาย CuSO4 ซงมสฟา จะไดสารละลายสเขยวแกมน าเงน ซงเกดการผสมของสารละลาย CuSO4 ทมสฟากบสารละลาย HCl ทมสเหลอง” (นกเรยนคนท 31) แสดงใหเหนวานกเรยนไมเขาใจวาสารละลาย CuSO4 มสฟาเกดจาก [Cu(H2O)4]2+ และหลงจากหยดสารละลาย HCl สารละลายมสเขยวแกมน าเงน เนองจาก เกด [CuCl4]2- ซงมสเหลอง ไมใชสของสารละลาย HCl แตอยางใด นอกจากนพบวานกเรยนสวนใหญ (รอยละ 50.00) มแบบจ าลองความคดทไมเชอมโยง โดยนกเรยนไดวาดภาพคลายกบนกเรยนกลมแรกและอธบายวา “เมอหยดสารละลาย HCl ลงในสารละลาย CuSO4

ซงมสฟา จะไดสารละลายสเขยวแกมน าเงน และเมอหยดน าลงไปสารละลายจะเปลยนเปนสฟาเหมอนเดม” (นกเรยนคนท 3) จะเหนไดวานกเรยนกลมนอธบายเพยงแบบจ าลองระดบมหภาคเทานน แตไมมการเชอมโยงกบแบบจ าลองระดบอนภาค

ภำพประกอบ 7 ตวอยางภาพวาดเรองการเปลยนแปลงทผนกลบไดทไมถกตองของนกเรยน

การเปลยนแปลงในระดบอนภาค

สารละลาย CuSO4 หยดสารละลาย HCl หยด H2O

ก าหนดให : แทน [Cu(H2O)4]2+ และ แทน [CuCl4]2-

74

0

10

20

30

40

50

CCMM ICMM CFMM FMM IMM

0

34.38

0

15.63

50

จ านว

นนกเ

รยน

(รอยล

ะ)

ลกษณะแบบจ าลองทางความคด

ภำพประกอบ 8 สรปลกษณะแบบจ าลองทางความคดเรองการเปลยนแปลงทผนกลบไดของนกเรยน

2. ภำวะสมดล ผวจยก าหนดใหนกเรยนวาดภาพแสดงจ านวนอนภาคของสาร ณ ภาวะสมดล

ของปฏกรยาเคมระหวางสารละลายเฟอรรกไนเตรต Fe(NO3)3 กบสารละลายโพแทสเซยมไอโอไดด KI เกดผลตภณฑเปน Fe2+ กบ I2 ดงสมการ 2Fe3+ + 2I- 2Fe2+ + I2 พรอมทงใหนกเรยนอธบายภาพประกอบ ผลจาการวเคราะหค าตอบของนกเรยน (ตาราง 5) พบวานกเรยนสวนใหญ (รอยละ 46.88) มแบบจ าลองทางความคดทถกตองแตไมสมบรณ โดยนกเรยนเหลานวาดภาพแสดงอนภาคของสารตาง ๆ ทอยในระบบ ณ ภาวะสมดลไดถกตองวามอนภาคของสารทกชนดทงสารตงตนและผลตภณฑอยในระบบ กลาวคอมอนภาคของ Fe3+ อนภาคของ I- อนภาค Fe2+ และอนภาคของ I2 อยในระบบ แตนกเรยนแสดงจ านวนและอตราสวนของอนภาคของสารตาง ๆ ไมถกตอง โดยนกเรยนแสดงอตราสวนอนภาคของ Fe3+ : I- : Fe2+ : I2 เปน 1 : 1 : 1 : 1 ซงไมเปนไปตามหลกปรมาณสมพนธในสมการเคม (ภาพประกอบ 10 นกเรยนคนท 8) และนกเรยนสามารถอธบายลกษณะตาง ๆ ทเกดขนเมอระบบเขาสภาวะสมดลในปฏกรยาเคม เชน ระบบมทงสารตงตนและผลตภณฑ เปนสมดลไดนามก สามารถเกดปฏกรยายอนกลบได มอตราการเกดปฏกรยาไปขางหนาเทากบอตราการเกดปฏกรยายอนกลบ สมบตของระบบคงท ดงตวอยางค าตอบตอไปน “ภาวะสมดลเกดในระบบปด เปนปฏกรยาทผนกลบได มอตราการเกดปฏกรยาไปขางหนาเทากบอตราการเกดปฏกรยายอนกลบ เปนสมดลไดนามก มสารทกตวอยในระบบ และมความเขมขนของสารคงท” (นกเรยนคนท 32) และพบวามนกเรยนรอยละ 28.13 มแบบจ าลองทางความคดทสมบรณแตไม

75

0

10

20

30

40

50

CCMM ICMM CFMM FMM IMM

0

46.88

28.13 25

0จ านว

นนกเ

รยน

(รอยล

ะ)

ลกษณะแบบจ าลองทางความคด

ถกตองบางสวน โดยนกเรยนกลมนวาดภาพและอธบายคลายกบนกเรยนกลมแรก แตนกเรยนกลมนไมไดบอกวาทภาวะสมดลมทงสารตงตนและผลตภณฑครบทกตว โดยนกเรยนบอกเพยงวามความเขมขนคงทเทานน ดงตวอยางค าตอบตอไปน “ภาวะสมดลเกดในระบบปด เปนปฏกรยาทผนกลบได มอตราการเกดปฏกรยาไปขางหนาเทากบอตราการเกดปฏกรยายอนกลบ เปนสมดลไดนามก และมความเขมขนของสารคงท” (นกเรยนคนท 1) อยางไรกตามพบวามนกเรยนบางสวน (รอยละ 25.00) มแบบจ าลองทางความคดทไมถกตองบางสวน โดยนกเรยนกลมนเขาใจวาทภาวะสมดลมแตสารผลตภณฑเทานน ดงตวอยางค าตอบตอไปน “ณ ภาวะสมดลม Fe2+ และ I2 ปฏกรยาผนกลบไดและอยในระบบปด มอตราการเปลยนเทากนความเขมขนของปฏกรยาคงทและเปนสมดลไดนามก ” (นกเรยนคนท 29)

ภำพประกอบ 9 ตวอยางภาพวาดเรองภาวะสมดลของนกเรยน แสดงอตราสวนทไมถกตองตามหลกปรมาณสมพนธ

ภำพประกอบ 10 สรปลกษณะแบบจ าลองทางความคดเรองภาวะสมดลของนกเรยน

การเปลยนแปลงในระดบอนภาค

ก าหนดให : แทน Fe3+ แทน Fe2+ แทน I- แทน I2

76

3. ผลของควำมเขมขนตอภำวะสมดล ผวจยก าหนดใหนกเรยนวาดภาพแสดงการเปลยนแปลงของจ านวนอนภาคของ

สาร ณ ภาวะสมดลเมอถกรบกวนสมดลดวยความเขมขนโดยการเพมความเขมขนของสารตงตน (เตม Fe(NO3)3) ของปฏกรยาเคมระหวางสารละลายเฟอรรกไนเตรต (Fe(NO3)3) กบสารละลายแอมโมเนยมไทโอไซยาเนต (NH4SCN) ซงมจ านวนอนภาคทท าปฏกรยาพอดกน เกดผลตภณฑเปน ไทโอไซยาแนตไอรออน (III) ไอออน ([FeSCN]2+) ดงสมการ Fe3+ + SCN- [FeSCN]2+ พรอมทงใหนกเรยนอธบายภาพประกอบ ผลจากการวเคราะหค าตอบของนกเรยน (ตาราง 5) พบวา นกเรยนสวนใหญ (รอยละ 53.13) มแบบจ าลองทางความคดทสมบรณแตไมถกตองบางสวน โดยนกเรยนกลมนวาดภาพไมถกตอง โดยสงเกตไดจากแบบจ าลองระดบอนภาคทนกเรยนวาด ณ ภาวะสมดลใหมแสดงใหเหนวาสารตงตนทถกเตมไมไดถกใชในการเกดปฏกรยาไปขางหนา (ภาพประกอบ 12ก นกเรยนคนท 8) และนกเรยนอธบายไมครบถวนสงเกตไดจากค าอธบายของนกเรยน โดยนกเรยนอธบายเฉพาะการเปลยนแปลงความเขมของ Fe3+ เทานน แตไมไดอธบายการเปลยนแปลงของอนภาคอน ๆ ไดแก SCN- และ [FeSCN]2+ ดงตวอยางค าตอบตอไปน “ณ ภาวะสมดลสารตงตนและผลตภณฑมความเขมขนคงท และเมอเพม Fe(NO3)3 ท าใหความเขมขน Fe3+ เพมขน เมอเขาสภาวะสมดลใหมความเขมขนจะเพมขนเลกนอยและคงท” (นกเรยนคนท 2) นอกจากนพบวานกเรยนรอยละ 12.50 มแบบจ าลองทางความคดทถกตองแตไมสมบรณ โดยนกเรยนกลมนวาดภาพไมถกตองคลายกลมแรก แตนกเรยนสามารถอธบายไดวา ณ ภาวะสมดลเดม สารตงตนและผลตภณฑมความเขมขนคงท สามารถแสดงจ านวนและอตราสวนอนภาคของสารตาง ๆ ทภาวะสมดลไดถกตอง ซงเปนไปตามหลกปรมาณสมพนธในสมการเคม และนกเรยนระบไดทศทางของการปรบสมดลของระบบไดถกตองวาเกดปฏกรยาไปขางหนาท าใหไดผลตภณฑ ([FeSCN]2+) เพมขน ดงตวอยางค าตอบตอไปน “ณ ภาวะสมดลเดม สารตงตนและผลตภณฑมความเขมขนคงท และเมอเตม Fe(NO3)3 เปนการเพม Fe3+ ท าใหเกดปฏกรยาไปขางหนา โดย Fe3+ เพมขน SCN- ลดลง และ [FeSCN]2+ เพมขน เมอเวลาผานไป ระบบจะเขาสสมดลใหมและคงท” (เลขท 4) อยางไรกตามพบวามนกเรยนรอยละ 34.38 มแบบจ าลองทางความคดทถกตองสมบรณ โดยนกเรยนสามารถวาดภาพและอธบายไดถกตอง (ภาพประกอบ 12ข นกเรยนคนท 9)

77

(ก)

(ข)

ภำพประกอบ 11 ตวอยางภาพวาดเรองผลของความเขมขนตอภาวะสมดลของนกเรยน

(ก) แสดงสารตงตนไมไดถกใชในการเกดผลตภณฑ (ข) แสดงการปรบตวของระบบเพอลดผลการรบกวนนน

การเปลยนแปลงในระดบอนภาค

ก าหนดให : แทน Fe3+ แทน SCN- แทน [FeSCN]2+

Fe3+ + SCN- [FeSCN]2+

การเปลยนแปลงในระดบอนภาค

ก าหนดให : แทน Fe3+ แทน SCN- แทน [FeSCN]2+

Fe3+ + SCN- [FeSCN]2+

78

0

20

40

60

CCMM ICMM CFMM FMM IMM

34.38

12.5

53.13

0 0จ านว

นนกเ

รยน

(รอยล

ะ)

ลกษณะแบบจ าลองทางความคด

ภำพประกอบ 12 สรปลกษณะแบบจ าลองทางความคด

เรองผลของความเขมขนตอภาวะสมดลของนกเรยน

4. ผลของควำมดนตอภำวะสมดล ผวจยก าหนดใหนกเรยนวาดภาพแสดงการเปลยนแปลงของจ านวนอนภาคของ

สารตาง ๆ ณ ภาวะสมดล เมอระบบถกรบกวนสมดลดวยความดน โดยการลดปรมาตรของระบบลงครงหนงจากปรมาตรเดม แลวเพมปรมาตรของระบบใหกลบเปนเหมอนเดมอกครง ของปฏกรยาการรวมตวของแกสไนโตรเจนไดออกไซด (NO2) เกดเปนแกสไดไนโตรเจนเตะตรอกไซด (N2O4) ทเกดขนในระบบปด (กระบอกฉดยา) ดงสมการ 2NO2 N2O4 ผลจาการวเคราะหค าตอบของนกเรยน (ตาราง 5) พบวานกเรยนรอยละ 46.88 มแบบจ าลองทางความคดทถกตองสมบรณ โดยนกเรยนกลมนสามารถวาดภาพไดถกตอง (ภาพประกอบ 14ก นกเรยนคนท 17) และอธบายไดถกตอง ดงตวอยางค าตอบตอไปน “ณ ภาวะสมดลเดม จ านวนโมลของสารตงตนมากกวาผลตภณฑ เมอกดหลอดฉดยาสกครหนงซงเปนการเพมความดน ปฏกรยาจะไปทางขวา เพอลดความดน จากโมลมากไปโมลนอย สารตงตนจะลดลงและผลตภณฑจะเพมขน เมอดงหลอดฉดยาขนสกครหนง ซงเปนการเพมความดน ปฏกรยาจะไปทางซาย เพอลดความดน จากโมลนอยไปโมลมาก สารตงตนจะเพมขนและผลตภณฑจะลดลง” (นกเรยนคนท 17) อยางไรกตามพบวามนกเรยนรอยละ 50.00 มแบบจ าลองทางความคดทถกตองแตไมสมบรณ โดยนกเรยนกลมนอธบายไดเหมอนกบกลมแรก แตนกเรยนวาดภาพไมถกตองสงเกตไดจากภาพวาดของนกเรยน โดยนกเรยนแสดงอตราสวนของสารตงตนและผลตภณฑเทากน ณ ภาวะสมดลเกา ซงไมเปนไปตามหลกปรมาณสมพนธในสมการเคม สงผลใหนกเรยนแสดงแบบจ าลอง ณ ภาวะสมดลใหมไมถกตองไปดวย (ภาพประกอบ 14ข นกเรยนคนท 1) นอกจากนยงพบวาม

79

นกเรยนรอยละ 3.13 มแบบจ าลองทางความคดทไมถกตองบางสวน โดยนกเรยนวาดภาพและอธบายไมถกตอง ดงตวอยางค าตอบตอไปน “เมอเพมความดน ปรมาตรของสารจะลดลด และมสของสารภายในหลอดจะเขมขน....” ซงไมสอดคลองกบแบบจ าลองทางวทยาศาสตร และยงพบวารอยละ 3.13 มแบบจ าลองทางความคดทสมบรณแตไมถกตองบางสวน ซงพบวานกเรยนวาดภาพไมถกตอง และอธบายไมครบถวน โดยนกเรยนอธบายเฉพาะการเปลยนแปลงของอนภาคเมอเพมความดนเทานน แตไมไดอธบายการเปลยนแปลงอนภาคเมอลดความดน

(ก)

(ข)

ภำพประกอบ 13 ตวอยางภาพวาดเรองผลของความดนตอภาวะสมดลของนกเรยน (ก) แสดงอตราสวนทไมถกตองตามหลกปรมาณสมพนธ (ข) แสดงการปรบตวของระบบเพอลดผลการ

รบกวนนน

ก าหนดให : แทน NO2 แทน N2O4

การเปลยนแปลงในระดบอนภาค

2NO2 N2O4

ก าหนดให : แทน NO2 แทน N2O4

การเปลยนแปลงในระดบอนภาค

2NO2 N2O4

80

0

10

20

30

40

50

CCMM ICMM CFMM FMM IMM

46.88 50

1.13 3.13 0จ านว

นนกเ

รยน

(รอยล

ะ)

ลกษณะแบบจ าลองทางความคด

ภำพประกอบ 14 สรปลกษณะแบบจ าลองทางความคด

เรองผลของความดนตอภาวะสมดลของนกเรยน

5. ผลของอณหภมตอภำวะสมดล ผวจยก าหนดใหนกเรยนวาดภาพแสดงการเปลยนแปลงของจ านวนอนภาคของ

สาร ณ ภาวะสมดล เมอระบบถกรบกวนสมดลดวยอณหภม โดยการเพมอณภมของระบบและลดอณหภมของระบบของปฏกรยาการรวมตวของแกสไนโตรเจนไดออกไซด (NO2) ซงเปนแกสทมสน าตาล เกดเปนแกสไดไนโตรเจนเตะตรอกไซด (N2O4) ซงเปนแกสทไมมสทเกดขนในระบบปด (หลอดทดลองมจกปด) ดงสมการ 2NO2 N2O4 ผลจาการวเคราะหค าตอบของนกเรยน (ตาราง 5) พบวานกเรยนรอยสวนใหญ (รอย 78.13) มแบบจ าลองทางความคดทถกตองแตไมสมบรณ โดยนกเรยนสามารถอธบายไดวา เมอเพมอณหภม (แชน ารอนซกคร) ระบบจะปรบตวเพอลดอณภม เกดปฏกรยายอนกลบ และเมอลดอณหภม (แชน าเยนซกคร) ระบบจะปรบตวเพอเพมอณหภม เกดปฏกรยาไปขางหนา ดงตวอยางค าตอบตอไปน “เมอแชน ารอนสกคร สจะเขมขน เกดปฏกรยาไปทางซาย และเมอแชน าเยนสกคร สจะจางลง เกดปฏกรยาไปทางขวา” (นกเรยนคนท 14) แตจากภาพวาดของนกเรยนแสดงใหเหนวานกเรยนเขาใจการเปลยนแปลงของระบบสมดลเมอเพมอณหภม (แชน ารอน) ไดถกตอง แตนกเรยนวาดวาดแสดงการเปลยนแปลงในระดบอนภาคเมอลดอณหภม (แชน าเยน) ในลกษณะทตรงขามกบรปวาดเมอเพมอณหภม ซงไมเปนไปตามหลกการของเลอชาเตอรเอ (ภาพประกอบ 17ก นกเรยนคนท 29) นอกจากนพบวามนกเรยนรอยละ 3.13 มแบบจ าลองทางความคดทไมเชอมโยง ซงนกเรยนวาดภาพไดถกตอง แตนกเรยนไมเขยนอธบายแตอยางใด อยางไรกตามมนกเรยนอกรอยละ 18.75 มแบบจ าลองทางความคดทถกตองสมบรณ โดยนกเรยนสามารถวาด

81

ภาพไดถกตองตามหลกหลกการของเลอชาเตอร (ภาพประกอบ 17ข นกเรยนคนท 18) และนกเรยนสามรถอธบายไดวาระบบมการเปลยนแปลงเมอถกรบกวน โดยถาเปนปฏกรยาคายความรอน เมอเพมอณหภมระบบจะเกดปฏกรยายอนกลบมากขน และเมอลดอณหภมระบบจะเกดปฏกรยาไปขางหนามากขน และถาเปนปฏกรยาดดความรอน ระบบจะท าในทางตรงกนถาเปนปฏกรยาคายความรอน ดงตวอยางค าตอบตอไปน “ปฏกรยานเปนปฏกรยาคายพลงงาน เมอแชน ารอนสกคร สจะเขมขน เกดปฏกรยาไปทางซาย และเมอแชน าเยนสกคร สจะจางลง เกดปฏกรยาไปทางขวา” (นกเรยนคนท 20)

(ก)

(ข)

ภำพประกอบ 15 ตวอยางภาพวาดเรองผลของอณหภมตอภาวะสมดลของนกเรยน

(ก) แสดงอตราสวนทไมถกตองตามหลกปรมาณสมพนธ (ข) แสดงการปรบตวของระบบเพอลดผลการรบกวนนน

การเปลยนแปลงในระดบอนภาค

ก าหนดให : แทน NO2 แทน N2O4 2NO2 N2O4

ก าหนดให : แทน NO2 แทน N2O4

การเปลยนแปลงในระดบอนภาค

2NO2 N2O4

82

0

20

40

60

80

CCMM ICMM CFMM FMM IMM

18.75

78.13

0 0 3.13

จ านว

นนกเ

รยน

(รอยล

ะ)

ลกษณะแบบจ าลองทางความคด

ภำพประกอบ 16 สรปลกษณะแบบจ าลองทางความคด

เรองผลของอณหภมตอภาวะสมดลของนกเรยน

นอกจากนผวจยน าขอมลลกษณะแบบจ าลองทางความคดของนกเรยนแตละคนมาเทยบเปนคะแนน เพอศกษาความสมพนธหรอพฒนาการของแบบจ าลองทางความคดของนกเรยนในแตละครงของการทดลอง ไดผลดงน

ตำรำง 6 คะแนนแบบจ าลองทางความคดเรองสมดลเคมของนกเรยน (n = 32)

นกเรยนคนท

คะแนนแบบจ ำลองทำงควำมคด �� S.D.

ครงท 1* ครงท 2* ครงท 3* ครงท 4* ครงท 5* 1 2.0 3.0 4.0 4.0 4.0 3.40 0.89 2 2.0 4.0 4.0 5.0 5.0 4.00 1.22 3 1.0 2.0 3.0 4.0 4.0 2.80 1.30 4 2.0 2.0 4.0 5.0 4.0 3.40 1.34 5 4.0 4.0 5.0 4.0 4.0 4.20 0.45 6 4.0 4.0 3.0 5.0 4.0 4.00 0.71 7 4.0 2.0 3.0 5.0 4.0 3.60 1.14 8 1.0 4.0 3.0 5.0 4.0 3.40 1.52 9 4.0 2.0 5.0 4.0 4.0 3.80 1.10 10 4.0 4.0 3.0 4.0 4.0 3.80 0.45

83

นกเรยนคนท

คะแนนแบบจ ำลองทำงควำมคด �� S.D.

ครงท 1* ครงท 2* ครงท 3* ครงท 4* ครงท 5* 11 1.0 4.0 5.0 3.0 4.0 3.40 1.52 12 4.0 4.0 5.0 5.0 4.0 4.40 0.55 13 1.0 4.0 5.0 5.0 4.0 3.80 1.64 14 1.0 3.0 3.0 5.0 4.0 3.20 1.48 15 4.0 4.0 3.0 4.0 4.0 3.80 0.45 16 1.0 3.0 5.0 5.0 4.0 3.60 1.67 17 1.0 4.0 3.0 5.0 4.0 3.40 1.52 18 1.0 3.0 5.0 4.0 5.0 3.60 1.67 19 4.0 4.0 4.0 5.0 4.0 4.20 0.45 20 1.0 2.0 3.0 5.0 4.0 3.00 1.58 21 4.0 4.0 5.0 5.0 5.0 4.60 0.55 22 1.0 3.0 3.0 5.0 1.0 2.60 1.67 23 1.0 3.0 3.0 4.0 5.0 3.20 1.48 24 1.0 4.0 5.0 4.0 4.0 3.60 1.52 25 1.0 3.0 3.0 4.0 4.0 3.00 1.22 26 1.0 2.0 3.0 4.0 4.0 2.80 1.30 27 4.0 4.0 3.0 4.0 4.0 3.80 0.45 28 2.0 3.0 3.0 5.0 5.0 3.60 1.34 29 1.0 2.0 5.0 4.0 4.0 3.20 1.64 30 4.0 3.0 3.0 4.0 4.0 3.60 0.55 31 1.0 2.0 3.0 5.0 5.0 3.20 1.79 32 2.0 4.0 5.0 4.0 4.0 3.80 1.10

คำเฉลย 2.19 3.22 3.81 4.47 4.09 3.56 1.16 *หมายเหต: ครงท 1 เรองการเปลยนแปลงทผนกลบได, ครงท 2 เรองภาวะสมดล, ครงท 3 เรองผลของความเขมขมตอภาวะสมดล, ครงท 4 เรองผลของอความดนตอภาวะสมดล และ ครงท 5 เรองผลของตอภาวะอณหภมสมดล จาตาราง 6 พบวา คะแนนเฉลยแบบจ าลองทางความคดครงท 1 เรองการปลยนแปลงทผนกลบได ครงท 2 เรองภาวะสมดล ครงท 3 เรองผลของความเขมขมตอภาวะสมดล ครงท 4

84

เรองผลของอความดนตอภาวะสมดล และครงท 5 เรองผลของตอภาวะอณหภมสมดล มคาเทากบ 2.19, 3.22, 3.81, 4.47 และ 4.09 ตามล าดบ โดยมคะแนนเฉลยรวมเทากบ 3.56 และมสวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 1.16

ตำรำง 7 ผลการทดสอบคาความแปรปรวนของคะแนนแบบจ าลองทางความคดของนกเรยน

แหลงควำมผนแปร Sum Square df Mean Square F

จ ำนวนครงในกำรทดลอง (Sphericity Assumed)

101.59 4.00 25.40 32.00*

ควำมคลำดเคลอน (Sphericity) 98.41 124.00 0.79 ผลรวม 200.00 128.00 26.19

Mauchly's W 0.57 Sig. 0.06

Approx. Chi-Square 16.39

* p < .01

จากตาราง 7 พบวา คา Mauchly's W เทากบ 0.57 และคา Approx. Chi-Square เทากบ 16.39 และคา Sig. เทากบ 0.06 แสดงวา แบบจ าลองทางความคดทง 5 เรอง มความแปรปรวนไมแตกตางกน ซงสอดคลองกบสมมตฐานของ Sphericity และเมอพจารณาคา F พบวา มคาเทากบ 32.00 และคา Sig. เทากบ 0.00 แสดงวามแบบจ าลองทางความคดอยางนอย 1 คของแบบจ าลองทางความคดทมคะแนนเฉลยแตกตางกนทระดบนยส าคญ .01 จากนนผวจยท าการเปรยบเทยบเปนรายค ไดผลดงน

ตำรำง 8 ผลการเปรยบเทยบผลตางของคะแนนเฉลยแบบจ าลองทางความคดในแตละครง

ครงท 1 (��= 2.19) 2 (�� = 3.22) 3 (��= 3.81) 4 (�� = 4.47) 5 (�� = 4.09) 1 (��= 2.19) - 1.03* 1.62* 2.28* 1.90*

2 (�� = 3.22) - 0.59* 1.25* 0.87* 3 (�� = 3.81) - 0.66* 0.28 4 (�� = 4.47) - -0.38 5 (�� = 4.09) - * p < .01 จากตาราง 8 พบวา แบบจ าลองทางความคดทมคะแนนเฉลยแตกตางกน จ านวน 8 ค (Sig. < .01) ดงน 1) แบบจ าลองทางความคดครงท 1 และ 2, 2) แบบจ าลองทางความคดครงท 1

85

และ 3, 3) แบบจ าลองทางความคดครงท 1 และ 4, 4) แบบจ าลองทางความคดครงท 1 และ 5, 5) แบบจ าลองทางความคดครง ท 2 และ 3 , 6) แบบจ าลองทางความคดครง ท 2 และ 4 , 7) แบบจ าลอทางความคดครงท 2 และ 5 และ 8) แบบจ าลองทางความคดครงท 3 และ 4 ตอนท 2 ผลกำรเปรยบเทยบผลสมฤทธทำงกำรเรยนของนกเรยนกอนและหลงไดรบกำรจดกำรเรยนรโดยกำรจดกำรเรยนรแบบสบเสำะหำควำมร (5Es)

ในการศกษาผลสมฤทธทางการเรยนในครงน ผวจยไดใชแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนวชาเคมเรองสมดลเคมทผวจยสรางขน จ านวน 30 ขอ คะแนนเตม 30 คะแนน ทดสอบกอนเรยนและหลงเรยนกบนกเรยนทไดรบการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) โดยใชเวลาในการท าแบบทดสอบครงละ 60 นาท และน าขอมลทไดมาวเคราะหทางสถต พฒนาการทางการเรยนของนกเรยน และทดสอบคาทชนดกลมตวอยางไมเปนอสระตอกน (Dependent t-test) ไดผลดงน

ตำรำง 9 แสดงคะแนนวดผลสมฤทธกอนเรยน หลงเรยน คะแนนพฒนาการ (Growth score) คะแนนเพมสมพทธ (Relative Gain Score) และระดบพฒนาการของนกเรยน

นกเรยนคนท กอนเรยน

(30 คะแนน) หลงเรยน

(30 คะแนน) คะแนน

พฒนำกำร คะแนนเพม

สมพทธ (รอยละ) ระดบ

พฒนำกำร 1 11 20 9 47 ปานกลาง 2 14 22 8 50 ปานกลาง 3 8 24 16 73 สง 4 15 23 8 53 สง 5 10 21 11 55 สง 6 10 16 6 30 ปานกลาง 7 17 14 -3 -23 ตน 8 8 13 5 23 ตน 9 12 16 4 22 ตน 10 12 11 -1 -6 ตน 11 8 14 6 27 ปานกลาง 12 13 18 5 29 ปานกลาง 13 12 26 14 78 สงมาก 14 12 22 10 56 สง 15 8 12 4 18 ตน

86

นกเรยนคนท กอนเรยน

(30 คะแนน) หลงเรยน

(30 คะแนน) คะแนน

พฒนำกำร คะแนนเพม

สมพทธ (รอยละ) ระดบ

พฒนำกำร 16 14 23 9 56 สง 17 10 23 13 65 สง 18 10 16 6 30 ปานกลาง 19 9 23 14 67 สง 20 7 21 14 61 สง 21 10 23 13 65 สง 22 7 17 10 43 ปานกลาง 23 14 18 4 25 ตน 24 13 21 8 47 ปานกลาง 25 10 18 8 40 ปานกลาง 26 15 15 0 0 ตน 27 6 15 9 38 ปานกลาง 28 9 15 6 29 ปานกลาง 29 8 19 11 50 ปานกลาง 30 17 18 1 8 ตน 31 11 21 10 53 สง 32 14 25 11 69 สง

ภำพประกอบ 17 รอยละระดบพฒนาการทางการเรยนของนกเรยน

3% 25%

38%

34%

สงมาก

สง

ปานกลาง

ตน

รอยละระดบพฒนำกำรผลสมฤทธทำงกำรเรยนของนกเรยน

สงมาก

สง

ปานกลาง

ตน

87

ภำพประกอบ 18 แสดงการเปรยบเทยบคะแนนผลสมฤทธกอนเรยนและหลงเรยน

ตำรำง 10 ผลการเปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเรยนเคมกอนเรยนและหลงเรยน (คะแนนเตม 30 คะแนน)

กำรทดสอบ จ ำนวนนกเรยน �� S.D. t

กอนเรยน 32 11.06 2.94 9.54**

หลงเรยน 32 18.84 4.04

** p < .01 ตำรำง 11 รอยละระดบพฒนาการทางการเรยนของนกเรยน

ระดบพฒนำกำร จ ำนวนนกเรยน รอยละ(%)

สงมำก 1 3.13 สง 11 34.38

ปำนกลำง 12 37.50 ตน 8 25.00

1114

8

15

10 10

17

8

12 12

8

13 12 12

8

14

10 10 97

107

14 1310

15

69 8

17

1114

2022

24 2321

1614 13

16

1114

18

26

22

12

23 23

16

2321

23

17 1821

1815 15 15

19 1821

25

0

10

20

30

1 2 3 4 5 6 7 8 9 101112131415161718192021222324252627282930313233

คะแน

นกำรเปรยบเทยบคะแนนผลสมฤทธกอนเรยนและหลงเรยน

กอนเรยน หลงเรยน

88

จากตาราง 10 พบวานกเรยนทไดรบการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) วชาเคม เรองสมดลเคม มคะแนนเฉลยของผลสมฤทธทางการเรยนกอนการจดการเรยนรเทากบ 11.06 คะแนน มสวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 2.94 และคะแนนเฉลยของผลสมฤทธทางการเรยนหลงการจดการเรยนรเทากบ 18.84 คะแนน มสวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 4.04 และเมอเปรยบเทยบคะแนนผลสมฤทธทางการเรยนกอนและหลงการจดการเรยนร พบวามความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 แสดงวา นกเรยนทไดการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) มผลสมฤทธทางการเรยนวชาเคม เรองสมดลเคม หลงไดรบการจดการเรยนร สงกวากอนไดรบการจดการเรยนรอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 และเมอพจารณาระดบพฒนาการทางการเรยนของนกเรยน (ตาราง 11) ซงแบงออกเปน 4 ระดบ ไดแก สงมาก สง ปานกลาง และตน พบวามนกเรยนมระดบพฒนาการสงมาก จ านวน 1 คน นกเรยนมระดบพฒนาการสง จ านวน 11 คน นกเรยนมระดบพฒนาการปานกลาง จ านวน 12 คน และนกเรยนมระดบพฒนาการระดบตน จ านวน 8 คน คดเปนรอยละ 3.13, 34.38, 37.50 และ 25.00 ตามล าดบ ดงตาราง 8

ตอนท 3 ผลควำมพงพอใจของนกเรยนหลงไดรบกำรจดกำรเรยนรแบบ สบเสำะหำควำมร (5Es) ในการศกษาความพงพอใจของนกเรยนในครงน ผวจยไดใชแบบวดความพงพอใจตอการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) ทผวจยสรางขน จ านวน 20 ขอ ท าการวดความพงพอใจของนกเรยนหลงไดรบการจดการเรยนรแบบเสาะหาความร (5Es) และน าขอมลทไดมาวเคราะหทางสถตโดยการหาคาเฉลย (��) และคาเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) จากนนแปลความหมายคาเฉลยเปนระดบความพงพอใจ ไดผลดงน ตำรำง 12 แสดงคาเฉลย (��) สวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) และระดบความพงพอใจตอการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es)

รำยกำรประเมน �� S.D. ระดบควำมพงพอใจ

ดำนบทบำทผสอน 4.60 0.49 มำกทสด

1. ผสอนมการเตรยมการสอนลวงหนา 4.84 0.37 มากทสด

2. ผสอนมความสามารถในการถายทอดความรชวยใหผเรยนเกดการเรยนรในเนอหาวชา

4.50 0.57 มากทสด

89

รำยกำรประเมน �� S.D. ระดบควำมพงพอใจ

3. ผสอนใหผเรยนมสวนรวมในการคดวเคราะห แปลผล และสรปผล

4.53 0.51 มากทสด

4. ผสอนมการตงค าถามใหผเรยนคดหาค าตอบไดดวยตนเอง

4.34 0.60 มาก

5. ผสอนใหค าแนะน าและรบฟงความคดเหนของผเรยน 4.78 0.42 มากทสด

ดำนบทบำทผเรยน 4.33 0.73 มำก

6. ผเรยนมสวนรวมในการท าการทดลอง 4.50 0.72 มากทสด 7. ผเรยนมสวนรวมในการอภปรายและแลกเปลยนความคดเหนกบผอน

4.28 0.63 มาก

8. ผเรยนสามารถน าความรไปเชอมโยงกบชวตประจ าวนได

4.13 0.79 มาก

9. ผเรยนรบฟงความคดเหนของสมาชกในกลม 4.28 0.77 มาก 10. ผเรยนมการชวยเหลอซงกนและกนในการท างานกลม 4.44 0.76 มาก

ดำนกำรจดกำรเรยนกำรสอน 4.54 0.56 มำกทสด 11. ผสอนใชวธการสอนทหลากหลายเหมาะสมกบเนอหาทเรยน

4.56 0.50 มากทสด

12. ผสอนมความเปนกนเอง และใหโอกาสผเรยนในการความคดเหนเทาเทยมกน

4.84 0.37 มากทสด

13. ผเรยนไดเรยนรเปนกลม 4.41 0.80 มาก 14. ผสอนมการใชสอการสอนและรปแบบการจดการเรยนการสอนทนาสนใจ สงเสรมการเรยนรใหแกผเรยน

4.50 0.51 มากทสด

15. กจกรรมแบบจ าลองทางความคดท าใหผเรยนเขาใจเนอหาเรองสมดลเคมไดมากขน

4.38 0.61 มาก

ดำนกำรวดและประเมนผล 4.61 0.52 มำกทสด

16. ผสอนใชวธการวดและประเมนผลอยางหลากหลาย 4.34 0.48 มาก 17. ผสอนมการประเมนผลทสอดคลองกบกจกรรมการเรยนร

4.47 0.57 มาก

90

รำยกำรประเมน �� S.D. ระดบควำมพงพอใจ

18. ผสอนมการแจงเกณฑการประเมนผลชนงาน/ใบงานกอนเสมอ

4.63 0.66 มากทสด

19. ผสอนเปดเผยคะแนนทไดจากการวดผล ท าใหนกเรยนทราบขอผดพลาดของตนเองหรอกลม และน าไปปรบปรงในครงตอไป

4.88 0.34 มากทสด

20. การวดและการประเมนผลมความชดเจน และยตธรรม 4.75 0.57 มากทสด

คำเฉลยรวม 4.52 0.58 มำกทสด จากตาราง 12 พบวานกเรยนมความพงพอใจตอการจดการเรยนรแบบสบเสาะ หาความร (5Es) อยในระดบมากทสด โดยมคาเฉลยเทากบ 4.52 เมอพจารณาเปนรายขอพบวาพบวานกเรยนมความพงพอใจมากทสดสามอนดบแรก คอการทผวจยเปดเผลคะแนนทไดจากการวดผล ท าใหนกเรยนทราบขอผดพลาดของตนเองหรอกลม และน าไปปรบปรงในครงตอไป โดยมคะแนนเฉลยเทากบ 4.88 ผวจยมการเตรยมการสอนลวงหนา มคะแนนเฉลยเทากบ 4.84 และผวจยมความเปนกนเอง และเปดโอกาสใหผเรยนในการแสดงความคดเหนเทาเทยมกน มคะแนนเฉลยเทากบ 4.84 และพบวานกเรยนมความพงพอใจนอยทสดสามอนดบสดทาย คอผเรยนไมสามารถเชอมโยงกบชวตประจ าวน มคะแนนเฉลยเทากบ 4.13 ผเรยนมสวนรวมในการอภปรายและแลกเปลยนความคดเหนกบผอน มคะแนนเฉลยเทากบ 4.28 และผเรยนรบฟงความคดเหนของสมาชกในกลมมคะแนนเฉลย เทากบ 4.28 นอกจากน เมอพจารณาความพงพอใจตอการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) เปนรายดาน ไดแก ดานบทบาทผสอน ดานบทบาทผเรยน ดานการจดการเรยนการสอน และดานการวดและประเมนผล พบวานกเรยนมความพงพอใจดานการวดและการประเมนผลมากทสด คอมคะแนนเฉลย เทากบ 4.61 รองลงมา คอดานบทบาทผสอน มคะแนนเฉลย เทากบ 4.60 ดานตอมา คอดานการจดการเรยนการสอน มคะแนนเฉลย เทากบ 4.54 และสดทาย คอ ดานบทบาทผเรยน มคะแนนเฉลย เทากบ 4.33

91

บทท 5 สรป อภปรำยผลกำรวจย และขอเสนอแนะ

การวจยในครงนเปนการทดลองแบบศกษากลมตวอยางเดยวมการวดหลายครงแบบอนกรมเวลา (One Group Time-Series Research Design) ศกษาผลการจดการเรยนรแบบ สบเสาะหาความร (5Es) เรองสมดลเคม ทมตอแบบจ าลองทางความคด ผลสมฤทธทางการเรยน และความพงพอใจของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 โรงเรยนเดชะปตตนยานกล จงหวดปตตาน ซงสามารถสรปสาระส าคญของการวจยไดดงน

วตถประสงคกำรวจย

1. เพอศกษาแบบจ าลองทางความคดเรองสมดลเคมของนกเรยนชนมธยมศกษา ปท 5 โดยการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es)

2. เพอศกษาผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 กอนและหลงไดรบการจดการเรยนรโดยการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es)

3. เพอศกษาความพงพอใจของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 หลงไดรบการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es)

สมมตฐำนของกำรวจย

1. นกเรยนมพฒนาการแบบจ าลองทางความคดในแตละครงของการทดลองโดยมคะแนนแตกตางกนในทางเพมขน

2. ผลสมฤทธทางการเรยนเรองสมดลเคมของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 หลงไดรบการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) สงกวากอนไดรบการจดการเรยนร

92

ขอบเขตของกำรวจย 1. ประชำกร

ประชากรในการวจยครงน คอ นกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 จ านวน 8 หองเรยน มจ านวนนกเรยนทงหมด 262 คน ทเรยนรายวชา ว32223 เคม 3 ภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2559 โรงเรยนเดชะปตตนยานกล อ าเภอเมอง จงหวดปตตาน สงกดส านกงานเขตพนทการศกษา ส านกงานเขตพน ทการ ศกษามธยมศกษา เขต 15 ส านกงานคณะกรรมการก ารศกษาขนพนฐาน กระทรวงศกษาธการ

2. กลมตวอยำง กลมตวอยางทใชในการวจยครงน คอ นกเรยนชนมธยมศกษาปท 5/1 จ านวน 1

หองเรยน มนกเรยนทงสน 32 คน โดยกลมตวอยางใชวธการสมอยางงายดวยการจบฉลากโดยก าหนดใหหองเรยนเปนหนวยในการสม

3. ขอบเขตเนอหำทใชในกำรวจย เนอหาทใชท าการวจยครงน คอ รายวชาเคมเพมเตม เรอง สมดลเคม

4. ตวแปรทศกษำ 4.1 ตวแปรตน ไดแก การจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) 4.2 ตวแปรตาม ไดแก

4.2.1 แบบจ าลองทางความคดเรองสมดลเคม 4.2.2 ผลสมฤทธทางการเรยนเคม 4.2.3 ความพงพอใจตอการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es)

5. ระยะเวลำทใชในกำรวจย ภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2559 ระยะเวลาในการวจยทงสน 6 สปดาห สปดาห

ละ 3 คาบ จ านวนทงหมด 18 คาบ (คาบละ 50 นาท)

93

เครองมอทใชในกำรวจย เครองมอทใชในการวจยครงนประกอบดวย 2 สวน คอ เครองมอทใชในการจดการเรยนรและเครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล ดงน

1. เครองมอทใชในกำรจดกำรเรยนร คอ แผนการจดการเรยนรโดยการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es)

2. เครองมอทใชในกำรเกบรวบรวมขอมล ประกอบดวย 2.1 แบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนวชาเคม เรองสมดลเคม เปนแบบ

ปรนย ชนด 4 ตวเลอก จ านวน 30 ขอ 30 คะแนน ซงมคาความยากงายอยระหวาง 0.23 - 0.77 และมคาอ านาจจ าแนกตงแต 0.21 ขนไป

2.2 แบบสอบถามความพงพอใจ เปนแบบมาตราสวนประมาณคา 5 ระดบของลเคอรท (Likert Scale) จ านวน 20 ขอ

2.3 ใบกจกรรมแบบจ าลองทางความคด เรองสมดลเคม จ านวน 5 เรองยอย

กำรเกบรวบรวมขอมล

ในการวจยครงน ผวจยเปนผด าเนนการทดลองและเกบรวบรวมขอมลดวยตนเอง ในภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2559 จ านวน 18 คาบ (คาบละ 50 นาท) โดยด าเนนการเกบรวบรวมขอมลตามล าดบ ดงน

1. ผวจยวเคราะหปญหาการจดการเรยนรวชาเคม เรองสมดลเคม จากสอบถามครผสอนทเคยจดการเรยนรเรองสมดลเคมในโรงเรยนเดชะปตตนยานกล และสมภาษณนกเรยนทเคยเรยนเรองนมาแลว รวมทงศกษาปญหาและขอเสนอแนะจากครและนกเรยน

2. ผวจยชแจงวตถประสงคของการวจยใหนกเรยนกลมตวอยางทราบ และอธบายถงบทบาทหนาทของนกเรยนและผวจย

3. ผจยใหนกเรยนท าแบบทดสอบกอนการจดการรยนร โดยใชแบบวดผลสมฤทธทางการเรยนเรองสมดลเคม จ านวน 30 ขอ ระยะเวลาในการท าแบบทดสอบ 60 นาท แลวน าขอมลไปวเคราะหตอไป

4. ด าเนนการจดการเรยนรกบกลมตวอยาง โดยจดการเรยนรตามแผนการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) ซงประกอบดวย 5 ขน ไดแก

ขนท 1 ขนสรางความสนใจ ในขนนครจะกระตนความสนใจของนกเรยน ดวยวธการตาง ๆ เชน การตงค าถามทกระตนใหผเรยนเกดขอสงสย หรอการใชสอตาง ๆ แลวกระตนให

94

ผเรยนเกดขอค าถามขน และบางครงครกระตนความสนใจของนกเรยนดวยการสาธตโดยใหผเรยนมสวนรวมในการสาธต เปนตน โดยครเปดโอกาสใหผเรยนทกคนเทาเทยมกนในการตงค าถาม

ขนท 2 ขนส ารวจและคนหา ในขนนครจะใหนกเรยนลงมอปฏบตการทดลองเปนกลม ซงสมาชกทกคนภายในกลมตองมสวนรวมในการปฏบตการทดลองทกครง โดยผเรยนจะแบงหนาทสลบกนในแตละครงของการทดลอง ท าใหผเรยนทกคนมสวนรวมและมโอกาสเรยนรในทกขนตอนของการปฏบตการทดลอง

ขนท 3 ขนอธบายและลงขอสรป ในขนนนกเรยนแตละกลมตองน าขอมลทไดจากการทดลองมาวเคราะห แปลผล สรปผล และน าเสนอในรปแบบตาง ๆ เชน ตาราง รปภาพ เปนตน จากนนครและนกเรยนรวมกนอภปรายผลการทดลอง โดยครคอยตงค าถามเพอใหนกเรยนตอบ

ขนท 4 ขนขยายความร ในขนนครจะยกตวอยางหรอสถานการณอน ๆ เพอทนกเรยนจะไดน าองคความรทคนพบจากการศกษามาประยกตใชกบสถานการณอน ๆ ได ดงนนในขนนนอกจากทนกเรยนจะไดน าองคความรทคนพบไปประยกตใชในสถานการณอน ๆ แลว ยงเปนการตรวจสอบวาอกวาองคความรทนกเรยนคนพบนนมขอบกพรองหรอขดแยงหรอผดไปจากทฤษฎหรอไม อยางไร โดยครจะใหนกเรยนแตละกลมรวมกนพดคยและอภปรายถงประเดนดงกลาว จากนนครจะตงค าถาม และเปดโอกาสใหนกเรยนทกคนไดแสดงความคดเหนอยางเทาเทยมกน

ขนท 5 ขนประเมนผล ขนนครจะใหนกเรยนท ากจกรรมแบบจ าลองทางความคด โดยใชใบกจกรรมแบบจ าลองทางความคด เพอตรวจสอบวานกเรยนทกคนมความเขาใจทถกตองเกยวกบเรองทเรยนหรอไม โดยใบกจกรรมดงกลาวนกเรยนตองวาดภาพในระดบอนภาคและอธบายเหตผลประกอบเพอเชอมโยงความรทงระดบมหภาค และระดบอนภาค โดยผวจยจะคอยสงเกตนกเรยนในขณะด าเนนกจกรรมการเรยนการเรยนร ตรวจผลงานตาง ๆ ของนกเรยน บนทกหลงการจดการเรยนรทกครง แลวน าขอมลทไดจากการจดการเรยนรมาวเคราะห เพอเปนแนวทางในการพฒนากจกรรมการเรยนรใหมคณภาพมากยงขน

5. เมอเสรจสนการจดการเรยนรครบตามแผนทก าหนดไว ผวจยใหกลมตวอยางท าแบบทดสอบหลงการจดการเรยนร โดยใชแบบวดผลสมฤทธทางการเรยนวชาเคมเรองสมดลเคม จ านวน 30 ขอ ระยะเวลาในการท าแบบทดสอบ 60 นาท และท าแบบวดความพงพอใจตอการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความรของนกเรยน โดยใชแบบวดความพงพอใจ จ านวน 20 ขอ

6. ผวจยน าขอมลทไดจากการทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนวชาเคม เรองสมดลเคมของนกเรยนกอนและหลงการจดการเรยนร และแบบวดความพงพอใจของนกเรยนมาวเคราะหดวยวธการทางสถต แลวน าค าตอบจากใบกจกรรมแบบจ าลองทางความคดของนกเรยนมาวเคราะหขอมลทงเชงคณภาพและเชงปรมาณตอไป

95

กำรวเครำะหขอมล

ในการวจยครงน ผวจยไดน าขอมลทเกบรวบรวมจากเครองมอทใชในการทดลอง ประกอบดวย เครองมอทใชในการจดการเรยนรและเครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล น ามาวเคราะหขอมลตามล าดบ ดงน

1. การวเคราะหขอมลของแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนวชาเคมเรองสมดลเคม ดงน

1.1 หาคาเฉลย (��) สวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) ของคะแนนผลสมฤทธทางการเรยนวชาเคมเรองสมดลเคม

1.2 เปรยบเทยบคะแนนผลสมฤทธทางการเรยนวชาเคมเรองสมดลเคมของนกเรยนกอนเรยนและหลงเรยนโดยใชการทดสอบคาท ชนดกลมตวอยางไมเปนอสระตอกน (Dependent t-test) 1.3 หาพฒนาการทางการเรยนของนกเรยนจากคะแนนผลสมฤทธทางการเรยนวชาเคมเรองสมดลเคม กอนเรยนและหลงเรยน โดยใชสตรคะแนนพฒนาการ (Growth score) วดคะแนนเพมสมพทธ (Relative Gain Score) และน าคะแนนมาเทยบกบเกณฑระดบพฒนาการของ ศรชย กาญจนวาส (2552 : 268) ดงน

คะแนนพฒนำกำรสมพทธ ระดบพฒนำกำร 76-100 51-75 26-50 0-25

พฒนาการระดบสงมาก พฒนาการระดบสง

พฒนาการระดบกลาง พฒนาการระดบตน

2. วเคราะหขอมลของใบกจกรรมแบบจ าลองทางความคด จ านวน 5 เรอง ไดแก 1) การเปลยนแปลงทผนกลบได 2) ภาวะสมดล 3) ผลของความเขมขมตอภาวะสมดล 4) ผลของความดนตอภาวะสมดล และ 5) ผลของอณหภมตอภาวะสมดล โดยวเคราะหทงเชงคณภาพและเชงปรมาณ ดงน

2.1 ขอมลเชงคณภาพ วเคราะหจากภาพทนกเรยนวาด และขอความทนกเรยนเขยนอธบาย แลวน ารปแบบค าตอบของนกเรยนมาจดกลมแบบจ าลองทางความคด โดยแบงออกเปน 6 กลม ประมวลผลและน าเสนอในรปของความเรยง ซงประยกตมาจากการจดกลมแบบจ าลองทางความคดของ Chi and Roscoe (2002: 6-10) ดงน คอ

96

1. แบบจ าลองทางความคดทถกตองสมบร ณ (Complete Correct mental models) หมายถง นกเรยนวาดภาพถกตอง และอธบายเหตผลไดถกตองสมบรณสอดคลองกบแบบจ าลองทางวทยาศาสตร

2. แบบจ าลองทางความคดทถกตองแตไมสมบรณ (Incomplete correct mental models) หมายถง นกเรยนวาดภาพถกตอง และอธบายเหตผลไดถกตองแตไมสมบรณ สอดคลองกบแบบจ าลองทางวทยาศาสตร หรอนกเรยนวาดภาพไมถกตอง แตอธบายเหตผลถกตองสอดคลองกบแบบจ าลองทางวทยาศาสตร

3. แบบจ าลองทางความคดทสมบรณแตไมถกตองบางสวน (Complete flawed mental models) หมายถง นกเรยนวาดภาพถกตอง แตอธบายเหตผลไมสอดคลองกบแบบจ าลองทางวทยาศาสตร หรอนกเรยนวาดภาพไมถกตอง แตอธบายเหตผลสอดคลองกบแบบจ าลองทางวทยาศาสตรบางสวน

4. แบบจ าลองทางความคดทไมถกตองบางสวน (Flawed mental models) หมายถง นกเรยนวาดภาพไมถกตอง และอธบายเหตผลไมสอดคลองกบแบบจ าลองทางวทยาศาสตรบางสวน

5. แบบจ าลองทางความคดทไมเชอมโยง (Incoherent mental model) หมายถง นกเรยนวาดภาพและเขยนบรรยายแตไมอธบายเหตผล

6. ไมแสดงแบบจ าลองทางความคด (No response) หมายถง นกเรยนวาดภาพแตไมอธบายเหตผล

2.2 ขอมลเชงปรมาณ วเคราะหโดยน าขอมลมาแจกแจงความถแลวหาคารอยละจากนนน าขอมลแบบจ าลองทางความคดของนกเรยนแตละคนมาเทยบเปนคะแนน เพอศกษาความสมพนธหรอพฒนาการของแบบจ าลองทางความคดของนกเรยนในแตละครง โดยใชเกณฑดงน

ลกษณะแบบจ ำลองทำงควำมคด คะแนน แบบจ าลองทางความคดทถกตองสมบรณ แบบจ าลองทางความคดทถกตองแตไมสมบรณ แบบจ าลองทางความคดทสมบรณแตไมถกตองบางสวน แบบจ าลองทางความคดทไมถกตองบางสวน แบบจ าลองทางความคดทไมเชอมโยง

5 4 3 2 1

97

3. วเคราะหขอมลของแบบวดความพงพอใจของนกเรยนหลงไดรบการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) วชาเคมเรองสมดลเคม โดยการหาคาเฉลย (��) คาเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) และแปลผลคาเฉลยของคะแนนความพงพอใจกบเกณฑการแบงทก าหนดไว ดงน

คำเฉลย ระดบควำมพงพอใจ

4.51 – 5.00 3.51 – 4.50 2.51 – 3.50 1.51 – 2.50 1.00 – 1.50

ความพงพอใจในระดบมากทสด ความพงพอใจในระดบมาก

ความพงพอใจในระดบปานกลาง ความพงพอใจในระดบนอย

ความพงพอใจในระดบนอยทสด

สรปและอภปรำยผลกำรวจย

ในการวจยครงน ผวจยไดศกษาผลของการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) เรองสมดลเคม ทมตอแบบจ าลองทางความคด ผลสมฤทธทางการเรยน และความพงพอใจของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 โรงเรยนเดชะปตตนยานกล จงหวดปตตาน ซงสามารถสรปและอภปรายผลตามล าดบดงน 1. กำรจดกำรเ รยนรแบบสบเสำะหำควำมร (5Es) มผลตอแบบจ ำลอง ทำงควำมคดเรองสมดลเคมของนกเรยน จากการศกษาแบบจ าลองทางความคดเรองสมดลเคมจากใบกจกรรมแบบจ าลองทางความคดของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5/1 พบวา นกเรยนมการพฒนาแบบจ าลองทางความคดหลงจากไดการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) โดยสงเกตไดจากคะแนนเฉลยแบบจ าลองทางความคดของนกรยนทง 5 ครง พบวา คะแนนเฉลยแบบจ าลองทางความคดของนกเรยนเพมขนในแตละครงของทกเรองยอยของแบบจ าลองทางความคด ไดแก 1) การเปลยนแปลงทผนกลบได 2) ภาวะสมดล 3) ผลของความเขมขมตอภาวะสมดล 4) ผลของความดนตอภาวะสมดล และ 5) ผลของอณหภมตอภาวะสมดล ซงมคะแนนเฉลยในแตละครงเทากบ 2.19, 3.22, 3.81, 4.47 และ 4.09 โดยพบวานกเรยนสวนใหญมแบบจ าลองทางความคดทถกตองแตไมสมบรณในเรองภาวะสมดล ผลของความดนตอภาวะสมดล และผลของอณหภมตอภาวะสมดล และพบวานกเรยนสวนใหญมแบบจ าลองทางความคดทไมเชอมโยงในเรองการเปลยนแปลงทผนกลบได ทงนเนองจากแบบจ าลองทางความคดเรองการเปลยนแปลงทผนกลบไดเปนเรองแรกทนกเรยนไดท ากจกรรมแบบจ าลองทางความคด โดย

98

พบวานกเรยนไมทราบวาแบบจ าลองทางความคดคออะไร ตองท าอยางไรบาง ท าใหนกเรยนสวนใหญนนมแบบจ าลองทางความคดทไมเชอมโยง นอกจากนยงพบวานกเรยนสวนใหญมแบบจ าลองทางความคดทสมบรณแตไมถกตองบางสวนในเรองภาวะสมดล ทงนอาจเปนเพราะนกเรยนยงไมเขาใจวาทภาวะสมดลตองมทงสารตงตนและผลตภณฑ สงเกตไดจากค าอธบายของแบบจ าลองทางความคดของนกเรยนพบวานกเรยนเขยนไววาทภาวะสมดลมผลตภณฑเกดขน แตไมไดเขยนสารตงตนแตอยางได อยางไรกตามพบวานกเรยนมแบบจ าลองทางความคดทถกตองสมบรณในเรองหลกการของเลอชาเตอรเอ ทงนเนองจากการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร สงเสรมใหนกเรยนไดคนควาหาความรดวยตวเอง โดยเฉพาะอยางยงการปฏบตการทดลองดวยตวเอง ท าใหนกเรยนไดรบประสบการณตรง มการแลกเปลยนความคดเหนระหวางสมาชกภายในกลมและระหวางกลม ประกอบกบการใชสอการเรยนรทเนนใหผเรยนเชอมโยงเนอหาเคมทงระดบ มหภาค และระดบอนภาค ซงชวยใหนกเรยนเขาใจแนวคดเรองสมดลเคมไดถกตองและสามารถอธบายปรากฎการณดงกลาวทงในระดบมหาภาคและระดบอนภาคได นอกจากนพบวาในครงสดทายเรองผลของอณหภมตอภาวะสมดล โดยนกเรยนมคะแนนเฉลยแบบจ าลองทางความคดลดลง ทงนอาจเนองจากความแตกตางของเนอหา โดยเรองผลของอณหภมตอภาวะสมดลมความซบซอนมากกวาเนอหาอน ๆ โดยนกเรยนตองพจารณาเรองของปฏกรยาดงกลาวเปนปฏกรยาดดความรอนหรอคายความรอน เพออธบายทศทางของปฏกรยาวาปฏกรยาไปขางหนาหรอยอนกลบ พบวานกเรยนสวนใหญไมไดพจารณาถงประเดนนท าใหนกเรยนสวนใหญแสดงแบบจ าลองทางความคดไมถกตองสมบรณ นอกจากนยงพบวามนกเรยนบางคนแสดงแบจ าลองทางความคดทไมเชอมโยง ทงนอาจเปนเพราะชวงนนเปนชวงใกลวนสอบกลางภาคของโรงเรยน ซงนกเรยนมงานของรายวชาอนอกหลายรายวชาทตองเครยรภายในสปดาหนน ท าใหนกเรยนบางสวนท าดวยความเรงรบแลวแสดงแบบจ าลองทางความคดทไมเชอมโยง จากผลการวจยดงกลาวสอดคลองกบงานวจยของ ฮามดะ มสอ (2554: 155-158) ทศกษาเรองการพฒนาแบบจ าลองทางความคด เรองกรด-เบส ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 ดวยกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐาน พบวาการจดกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐาน ซงมการใชค าถามปลายเปดทสามารถเชอมโยงความรทไดรบกบความรเดม การสงเสรมใหนกเรยนไดลงมอปฏบตจรง มปฏสมพนธกบเพอน การใชค าถามเพอรวมกนอภปราย การใชสอการเรยนรทหลากหลายเนนการเชอมโยงเนอหาเคมทง 3 ระดบ คอ ระดบมหภาค ระดบสญลกษณ และระดบจลภาค และมการน าแบบจ าลองทางความคดไปใชในสถานการณทเกดขนในชวตประจ าวน ท าใหนกเรยนสวนใหญรอยละ 46.0 มแบบจ าลองทางความคดทสอดคลองบางสวนในทกแนวคด ยกเวนแนวคดเรองทฤษฎกรด-เบสและสารละลายบฟเฟอร โดยนกเรยนสวนใหญอยในกลมทมแบบจ าลองทางความคดทสอดคลองบางสวนและคลาดเคลอนบางสวนกบแบบจ าลองเชงวทยาศาสตร ท านองเดยวกบงานวจยของ ชยยนต ศรเชยงหา (2544: 134-140) ทศกษาเรองการ

99

พฒนาแนวคดเรองสมดลเคมและเจตคตตอวชาเคมของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 ดวยกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปน พบวา การจดกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐานไดใหความส าคญกบการใชค าถามทชวยใหเกดการอภปรายแลกเปลยนความคดเหนกน สงเสรมใหนกเรยนไดลงมอปฏบตจรง มปฏสมพนธกนกบเพอนในชนเรยน ใชกระบวนการสรางแสดงออก ทดสอบและประเมนแบบจ าลองทสรางขน ประกอบกบการใชสอการเรยนรทหลากหลายทเนนการเชอมโยงเนอหาเคมทง 3 ระดบ ซงชวยใหนกเรยนสามารถอธบายปรากฏการณตาง ๆ ในทงระดบมหภาคและระดบจลภาคได ท าใหนกเรยนสามารถพฒนาแนวคดเรองสมดลเคมใหมแนวคดวทยาศาสตรเพมขน จากจากนยงสอดคลองกบงานวจยของ ภรทพย สภทรชยวงศ (2556: 167-175) ทศกษาเรองการจดกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐานเพอพฒนาแบบจ าลองทางความคดเรอง โครงสรางอะตอมและความเขาใจธรรมชาตแบบจ าลองของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 4 พบวา การจดกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐานในเรองโครงสรางอะตอมมการสรางสถานการณทนาสนใจเพอกระตนใหนกเรยนสรางแบบจ าลองทางความคด รวมกบการใชค าถามเพอตรวจสอบความรเดม รวมไปถงมการใชสอการเรยนรทเนนใหนกเรยนเชอมโยงเนอหาเคมทง 3 ระดบ (จลภาค มหภาค และสญลกษณ) ส าหรบในแนวคดทเปนนามธรรมมการใชกจกรรมอปมาในการจดการเรยนร และมการสอดแทรกกจกรรมทสะทอนธรรมชาตของแบบจ าลองและกระบวนการสรางแบบจ าลอง เพอใหนกเรยนเขาใจธรรมชาตของแบบจ าลองและน าไปสความเขาใจธรรมชาตของวทยาศาสตร ผลการวจยสรปไดวานกเรยนทไดรบการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) มพฒนาแบบจ าลองทางความคดในแตละครงของการทดลองเพมขนตามล าดบซงเปนไปตามสมมตฐานทตงไว 2. นกเรยนทไดรบกำรจดกำรเรยนรแบบสบเสำะหำควำมร (5Es) มผลสมฤทธทำงกำรเรยนวชำเคม หลงเรยนสงกวำกอนเรยนอยำงมนยส ำคญทำงสถตทระดบ .01 จากผลการวจย พบวา นกเรยนชนมธยมศกษปท 5/1 ทไดรบการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) มคะแนนเฉลยผลสมฤทธทางการเรยนวชาเคมเรองสมดลเคม กอนการจดการเรยนร เทากบ 11.06 คะแนน สวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 2.94 (คะแนนเตม 30 คะแนน) และคะแนนเฉลยผลสมฤทธทางการเรยนวชาเคมเรองสมดลเคม หลงการจดการเรยนร เทากบ 18.84 คะแนน สวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 4.04 (คะแนนเตม 30 คะแนน) เมอเปรยบเทยบคะแนนผลสมฤทธทางการเรยนกอนและหลงการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร พบวา นกเรยนทไดรบการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความรมผลสมฤทธทางการเรยนวชาเคมเรองสมดลเคมหลงไดรบการจดการเรยนรสงกวากอนการจดการเรยนรอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 ทงนอาจเนองมาจากการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) เปนรปแบบการจดการเรยนรทเนนผเรยน

100

เปนศนยกลาง สงเสรมใหผเรยนคนควาหาความรดวยตวเอง กระตนใหผเรยนเกดขอค าถามหรอขอสงสย เกดความคด และแสวงหาค าตอบหรอขอเทจจรงดวยตนเองโดยใชกระบวนการทางวทยาศาสตร และสามารถน ามาประมวลค าตอบหรอขอสรปดวยตนเอง ท าให ผเรยนไดรบประสบการณตรง และเกดการเรยนรมากขน ครเปนเพยงผอ านวยความสะดวกในการเรยนรของผเรยน (ผดงยศ ดวงมาลา, 2530: 122; สวฒก นยมคา, 2531: 502; กองการวจยทางการศกษา, 2536: 11; ภพ เลาหไพบลย, 2542: 123; พมพนธ เดชะคปต, 2544: 43; ทศนา แขมมณ, 2545: 7; ชยวฒน สทธรตน, 2552: 332 และ สคนธ สนธพานนท, 2558: 49-50)

การจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) ประกอบดวย 5 ขนตอน ไดแก ขนท 1 ขนสรางความสนใจ ซงในขนนครจะกระตนความสนใจของนกเรยน ดวยวธการตาง ๆ เชน การตงค าถามทกระตนใหผเรยนเกดขอสงสย หรอการใชสอตาง ๆ แลวกระตนใหผเรยนเกดขอค าถามขน และบางครงครกระตนความสนใจของนกเรยนดวยการสาธตโดยใหผเรยนมสวนรวมในการสาธต เปนตน โดยครเปดโอกาสใหผเรยนทกคนเทาเทยมกนในการตงค าถาม ซงนกเรยนแตละคนมความกระตอรอรน มการซกถาม ท าใหบรรยากาศการเรยนรเปนไปดวยความสนกสนาน ขนท 2 ขนส ารวจและคนหา ในขนนครจะใหนกเรยนลงมอปฏบตการทดลองเปนกลม ซงสมาชกทกคนภายในกลมตองมสวนรวมในการปฏบตการทดลองทกครง โดยผเรยนจะแบงหนาทสลบกนในแตละครงของการทดลอง ท าใหผเรยนทกคนมสวนรวมและมโอกาสเรยนรในทกขนตอนของการปฏบตการทดลอง ท าใหนกเรยนมประสบการณตรงและเกดการเรยนรอยางมความหมาย และชวยใหผเรยนเกดความเขาใจทถกตองเกยวกบสมดลเคมมากขน ซงนกเรยนแตละคนมความรบผดชอบในหนาทของตนเอง เมอผเรยนมขอค าถามหรอขอสงสย ครจะตงค าถามกบผเรยนกลบแทนการตอบค าถามนนโดยตรง เพอกระตนใหผเรยนเกดกระบวนการคด และคนพบความรหรอค าตอบนนดวยตนเอง ท าใหบรรยากาศการปฏบตการทดลองเปนไปดวยความสนกสนาน และครตองคอยก าชบเรองเวลา เนองจากนกเรยนบางกลมเพลดเพลนกบการทดลอง โดยใชเวลาเกนกวาทก าหนดไว ขนท 3 ขนอธบายและลงขอสรป ในขนนนกเรยนแตละกลมตองน าขอมลทไดจากการทดลองมาวเคราะห แปลผล สรปผล และน าเสนอในรปแบบตาง ๆ เชน ตาราง รปภาพ เปนตน จากนนครและนกเรยนรวมกนอภปรายผลการทดลอง โดยครคอยตงค าถามเพอใหนกเรยนตอบ ซงนกเรยนแตละคนมความกระตอรอรนในการตอบค าถาม มการปรกษาหารอกบเพอนภายในกลมตลอดจนเพอนตางกลม โดยครเปดโอกาสใหนกเรยนแตละคนไดแสดงความคดเหนอยางเทาเทยมกน และไมต าหนหากนกเรยนตอบผด ท าใหนกเรยนมความกลาแสดงออก และนกเรยนมเหตมผลในการตอบค าถามโดยนกเรยนอางองจากการปฏบตการทดลอง รวมกบการอภปรายรวมกนระหวางสมาชกภายในกลม ท าใหนกเรยนมความมนใจในการแสดงความคดเหนของตนเอง และรจกการท างานรวมกบผอน รบฟงความคดเหนของผอนอยางมเหตผล ขนท 4 ขนขยายความร ในขนนครจะยกตวอยางหรอสถานการณอน ๆ เพอทนกเรยนจะไดน าองคความรท

101

คนพบจากการศกษามาประยกตใชกบสถานการณอน ๆ ได ดงนนในขนนนอกจากทนกเรยนจะไดน าองคความรทคนพบไปประยกตใชในสถานการณอน ๆ แลว ยงเปนการตรวจสอบวาอกวาองคความรทนกเรยนคนพบนนมขอบกพรองหรอขดแยงหรอผดไปจากทฤษฎหรอไม อยางไร โดยครจะใหนกเรยนแตละกลมรวมกนพดคยและอภปรายถงประเดนดงกลาว จากนนครจะตงค าถาม และเปดโอกาสใหนกเรยนทกคนไดแสดงความคดเหนอยางเทาเทยมกน โดยนกเรยนมความกระตอรอรนในการตอบค าถามโดยอางจากองคความรทนกเรยนคนพบจากขนทผานมา ซงถานกเรยนตอบผด ครจะตงค าถามกลบแทนการตอบค าถามนน หรอถามนกเรยนคนอน ๆ ทสามารถตอบค าถามนได ครกจะเปดโอกาสใหนกเรยนไดอธบาย จากนนครและนกเรยนรวมกนสรปเรองดงกลาวอกครง เพอใหนกเรยนทกคนมความเขาใจทถกตองและเปนการทบทวนความรดงกลาวอกดวย และขนท 5 ขนประเมนผล ขนนครจะใหนกเรยนท ากจกรรมแบบจ าลองทางความคด โดยใชใบกจกรรมแบบจ าลองทางความคด เพอตรวจสอบวานกเรยนทกคนมความเขาใจทถกตองเกยวกบเรองทเรยนหรอไม โดยใบกจกรรมดงกลาวนกเรยนตองวาดภาพในระดบอนภาคและอธบายเหตผลประกอบเพอเชอมโยงความรทงระดบมหภาค และระดบอนภาค ซงการทนกเรยนสามารถสรางแบบจ าลองทางความคดมาใชในการอธบายหรอบรรยายสงทศกษา ซงเปนแนวคดเรองสมดลเคมเปนแนวคดทยากตอการท าความเขาใจและเปนนามธรรม (Van Driel, 2002) แสดงวานกเรยนมความเขาใจเกยวกบเรองนน ๆ อยางแทจรง โดยนกเรยนแตละคนกมแบบจ าลองทางความคดทแตกตางกนไป ทงนขนอยกบประสบการณของนกเรยนแตละบคคลและสงแวดลอมโดยรอบ (ณชธฤต เกอทาน, 2557: 20; ภรพพย สภทรชยวงศ, 2556: 19-20; ศภกาญจน รตนกร, 2552: 23-24; Norman, 1983: 7-14; Harrison and Treagust, 1996: 510; Buckley and Boulter, 2000: 120 และ Jonassen and Cho, 2008: 145) จากผลการวจยดงกลาว สอดคลองกบงานวจยของ อาซ ดราแม (2558: 89) ทศกษาผลการจดการเรยนโดยใชกระบวนการสบเสาะหาความร (5E) รวมกบวธแกโจทยปญหาของโพลยา พบวานกเรยนทไดรบการจดการเรยนรโดยใชกระบวนการสบเสาะหาความรรวมกบวธการแกโจทยปญหาของโพลยา มผลสมฤทธทางการเรยน เรองไฟฟาสถต หลงการจดการเรยนรสงกวากอนการจดกาเรยนรอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 และยงสอดคลองกบงานวจยของ แทนรว เลบครฑ (2556: 51) ทศกษาการพฒนาความเขาใจเรองสมดลเคมและเจตคตตอการเรยนวชาเคมของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 ดวยกจกรรมการเรยนรโดยใช 5E พบวานกเรยนทเรยนรดวยกจกรรม 5E มผลสมฤทธทางการเรยน เรองสมดลเคม หลงการจดการเรยนรสงกวากอนการจดการเรยนรอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ท านองเดยวกบงานวจยของ จนตวร โยสดา (2554: 64) ซงศกษาการพฒนาชดกจกรรมสบเสาะหาความร เรอง ไบโอดเซล ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาตอนปลาย พบวานกเรยนทไดรบการจดการเรยนรโดยใชชดกจกรรมสบเสาะหาความร มผลสมฤทธทางการเรยน เรองไบโอดเซล หลงการจดการเรยนรสงกวากอนการจดการเรยนรอยางมนยส าคญทาง

102

สถตทระดบ .05 แสดงใหเหนวาการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) เปนวธการจดการเรยนรทสามารถชวยใหผเรยนเกดการเรยนรทงในดานเนอหาและกระบวนการแสวงหาความรท าใหสามารถพฒนาสมฤทธทางการเรยนใหสงขนได ทงนเนองจากนกเรยนไดรบประสบการณตรงจากการเรยนรผานการลงมอปฏบตกจกรรมตาง ๆ ดวยตนเอง รจกคนควาหาความร ผานกระบวนการทางวทยาศาสตร นกเรยนไดฝกการตงค าถามและแลกเปลยนความคดเหนระหวางกน มอสระในการคดและลงมอปฏบตกจกรรมตาง ๆ ดวยตนเอง โดยเฉพาะอยางยงนกเรยนไดลงมอปฏบตการทดลองดวยตนเอง ท าใหนกเรยนไดรบประสบการณตรงจาการเรยนร ซงชวยสงเสรมใหนกเรยนมสวนรวมในการเรยนรและมประสบการณตรง ท าใหนกเรยนเกดเรยนรอยางมความหมาย และชวยใหผเรยนเกดความเขาใจทถกตองเกยวกบสมดลเคมมากขน ผลการวจยสรปไดวานกเรยนทไดรบการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) มผลสมฤทธทางการเรยนเคมเรองสมดลเคมหลงเรยนสงกวากอนเรยนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 ซงเปนไปตามสมมตฐานทตงไว 3. นกเรยนทไดรบกำรจดกำรเรยนรแบบสบเสำะหำควำมร (5Es) มควำม พงพอใจมำกทสดตอกำรจดกำรเรยนรแบบสบเสำะหำควำมร (5Es) จากผลการวจย พบวา นกเรยนชนมธยมศกษาปท 5/1 ทไดรบการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) มความพงพอใจตอการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) อยในระดบมากทสด โดยไดคะแนนเฉลยรวม เทากบ 4.52 คะแนน และเมอพจารณาเปนรายดาน พบวา นกเรยนมความพงพอมากทสด 3 ดาน ไดแก ดานการวดและการประเมนผล ดานบทบาทผสอน และดานการจดการเรยนการสอน โดยไดคะแนนเฉลยรวม เทากบ 4.61, 4.60 และ 4.54 คะแนน ตามล าดบ สวนดานบทบาทผเรยนนกเรยนมความพงพอใจมากเทานน โดยไดคะแนนเฉลยรวม เทากบ 4.33 คะแนน แสดงใหเหนวาผเรยนมความพงพอใจตอการจดการเรยนรแบบสบเสาะ หาความร (5Es) มากทสด ทงนเนองจากการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) เปนรปแบบการจดการเรยนรทเนนผเรยนเปนศนยกลาง (Student-centered learning) เนนใหผเรยนไดกระท าหรอลงมอปฏบตสงตาง ๆ ดวยตวผเรยนเอง (Learning by doing) และสรางความรดวยตนเองผานกระบวนการส ารวจตรวจสอบ การทดลอง และการสรางแบบจ าลองท าให ผเรยนเกดความเขาใจทลกซงเกยวกบแนวคด หลกการ และทฤษฎ และเกดการรบรความรนนอยางมความหมาย เรมจาการตงค าถาม ครผสอนมกจะใชค าถามหรอสอการสอนตาง ๆ ใหผเรยนเกดการสงเกตหรอเกดขอสงสยขนภายในตนเอง เพอกระตนใหผเรยนเกดทกษะและฝกกระบวนการตงค าถามซงจะน าไปสการด าเนนการส ารวจตรวจสอบเพอหาค าตอบผานกระบวนการทดลอง จากนนลงมอปฏบตการทดลอง แลวน าผลการทดลองมาวเคราะหและใชเปนหลกฐานในการสรางค าอธบายและสงเคราะหออกมาเปน

103

แบบจ าลองและค าอธบายของตนเอง โดยมครผสอนคอยท าหนาทเปนผอ านวยความสะดวก และคอยใหค าแนะน าในการเรยนร ครผสอนเปดโอกาสใหผเรยนทกคนไดฝกตงค าถาม แสดงความคดเหน และรบฟงความคดเหนของผเรยนโดยเทาเทยมกน ท าใหผเรยนมความมนใจและกลาแสดงความคดเหนของตนเอง ในการจดการเรยนการสอนหากนกเรยนคนใดมขอสงสยหรอค าถามใด ๆ ทยงไมเขาใจครมกจะเดนไปหาและใชค าถามกลบกบผเรยน ใหผเรยนพยายามคดหาค าตอบดวยตวผเรยนเองและชวยกนภายในกลมแทนการตอบค าถามนนโดยตรง มการแลกเปลยนความรรวมกนระหวางผเรยนกบครและระหวางผเรยนดวยกนเอง ชวยใหปฏสมพนธระหวางครผสอนกบผเรยน และระหวางผเรยนดวยกนเองเพมขน ผสอนรจกผเรยนเปนรายบคคลมากขน ท าใหบรรยากาศการเรยนรเปนไปมความเปนกนเองและเกดความสนกสนานในการเรยนร สามารถสงเกตไดจากสหนา มเสยงหวเราะ ความกระตอรอรนในการเรยนรและการปฏบตการทดลอง การกลาแสดงความคดเหนหรอตงค าถามและยอมรบความคดเหนของคนอน ความรวมมอภายในกลม และนอกเวลาเรยนหากผเรยนคนใดหรอกลมใดมขอสงสยหรอค าถามเกยวกบการเรยนการสอนผเรยนมกจะมาถามครผสอนเสมอ นอกจากนมการประเมนผลทชดเจน มการแจงเกณฑการประเมนผลแกผเรยน ท าใหผเรยนสามารถพฒนาชนงานของตนเองใหมากทสด อกทงผสอนมการเปดเผยคะแนน พรอมทงบอกขอผดพลาดจากชนงาน ท าใหผเรยนสามารถน าขอเสนอแนะดงกลาวไปใชในการปรบปรงในงานชนตอไปได จากเหตผลดงกลาวขางตนจะเหนไดวาผสอนมการสรางบรรยากาศการเรยนรของนกเรยน และเตรยมสภาพแวดลอมทเออตอการเรยนรของนกเรยน เพอตอบสนองความตองการของนกเรยน รวมถงการทนกเรยนปฏบตกจกรรมแลวประสบผลส าเรจตามความตองการของนกเรยน เกดแรงจงใจในการเรยนร เนองจากนกเรยนไดรบการตอบสนองเบองตนตามทฤษฎแรงจงใจของมาสโลว (Maslow) และการเรยนรทมความหมายส าหรบนกเรยน ท าใหนกเรยนเรยนรอยางมความสข เกดความพงพอใจในการเรยน (วนเพญ พศาลพงศ, 2540: 23; ธรพงศ แกนอนทร, 2545: 36; อมพวา รกบดา, 2549: 47; สดารตน อะหลแอ, 2558: 48 และ Scott, 1970: 124) ขอเสนอแนะ 1. ขอเสนอแนะในกำรน ำผลวจยไปใช 1.1 การจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) ทมการน าใบกจกรรมแบบจ าลองทางความคดมาใชในการจดการเรยนการเรยนรครผสอนควรใหความรเกยวกบแบบจ าลองทางความคดและใบกจกรรมแบบจ าลองทางความคดแกผเรยนกอนการจดการเรยนร เพอใหผเรยนเหนความส าคญของความรหรอแบบจ าลองทางความคดดงกลาว นอกจากนครผสอนควรยดหยนเรองเวลาในการจดการเรยนรใหเหมาะสม

104

1.2 การจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) เมอผเรยนมขอสงสยหรอค าถามใด ๆ ครผสอนควรใชค าถามกลบหรอบอกแนวทางเพอใหผเรยนหาค าตอบนนดวยตวเองหรอใหชวยกนหาค าตอบภายในกลมแทนการตอบค าถามนนแบบตรง ๆ ซงจะท าใหผเรยนขาดทกษะการคดวเคราะห ทกษะการท างานรวมกน เปนตน 1.3 การจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) ทมการน าใบกจกรรมแบบจ าลองทางความคดมาใชในการจดการเรยนการเรยนการร ครผสอนควรใชสอการเรยนรทชวยใหผเรยนเกดการเชอมโยงเนอหาเคมทง 3 ระดบ โดยใชคกบการปฏบตกจกรรมการทดลองเพอใหผเรยนสามารถเชอมโยงความรจากทง 3 ระดบได 1.4 การประเมนใบกจกรรมแบบจ าลองทางความคด โดยการวเคราะหและแบงกลมแบบจ าลองทางความคดของผเรยน ควรเพมจ านวนผประเมนอยางนอย 3 คน เพอใหขอมลทไดมความนาเชอถอมากขน 2. ขอเสนอแนะในกำรวจยครงตอไป 2.1 การจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) ทมการน าใบกจกรรมแบบจ าลองทางความคดมาใชในการจดการเรยนการเรยนร ควรศกษาความเขาใจคลาดเคลอนของผเรยนเรองสมดลเคมในแตละหวขอยอย เพอใหผสอนสามารถน าขอมลทไดมาปรบปรงการจดการเรยนรใหเหมาะสมและปองกนความเขาใจคลาดเคลอนของผเรยนในครงตอไปได 2.2 การเกบรวบรวมขอมลเพอศกษาการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) ทมตอแบบจ าลองทางความคดเรองสมดลเคม ผสอนควรเกบขอมลเชงลกกวาน เชน การสมภาษณผเรยนเปนรายบคคลหรอใชแบบสอบถามชนดปลายเปด เปนตน 2.3 ควรมการชแจงและฝกใหผเรยนไดใชแบบจ าลองทางความคดกอนการจดการเรยนร เพอลดเวลาในการจดการเรยนร

105

บรรณานกรม

กระทรวงศกษาธการ. (2545). แนวทางการวดและประเมนผลในชนเรยนกลมสาระการเรยนร วทยาศาสตรตามหลกสตรการศกษาขนพนฐานพทธศกราช 2544. กรงเทพฯ: ครสภา ลาดพราว.

ชยยนต ศรเชยงหา. (2554). การพฒนาแนวคดเรองสมดลเคมและเจตคตตอวชาเคมของนกเรยนชน มธยมศกษาปท 5 ดวยกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐาน. (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร).

ชยวฒน สทธรตน. (2552). 80 นวตกรรมการจดการเรยนรทเนนผเรยนเปนส าคญ. กรงเทพฯ: แดเนกซ อนเตอรคอรปอเรชน.

ชาตร ฝายค าตา. (2559). การวจยปฏบตการในชนเรยนวทยาศาสตร. กรงเทพฯ: พฒนาคณภาพ วชาการ (พว.).

______ และภรทพย สภทรชยวงศ. (2557). การจดการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐาน. ศกษาศาสตรปรทศน, 29(3), 86.

ณชธฤต เกอทาน. (2557). การพฒนาแบบจาลองความคดเรองพนธะเคมของนกเรยนชนมธยมศกษา ปท 4 ดวยกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจาลองเปนฐาน. (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร).

ณชธฤต เกอทาน, ชาตร ฝายค าตา และสดจต สงวนเรอง. 2554. แบบจ าลองความคดเรองพนธะเคม ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 4. Songklanakarin J. of Social Sciences & Humanitiesol. 17 No. 2 Mar. - Apr. 2011. 300-314

ทศนา แขมมณ. (2545). ศาสตรการสอน องคความรเพอการจดกระบวนการเรยนรทมประสทธภาพ. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

______. (2550). วธการสอนส าหรบครมออาชพ. พมพครงท 9. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

______. (2547). ศาสตรการสอน องคความรเพอการจดกระบวนการเรยนรทมประสทธภาพ. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

106

ธรพงศ แกนอนทร. (2545). ผลของวธสอนแบบโครงงานตอเจตคตความพงพอใจคณลกษณะอนและ ระดบผลการเรยนของนกศกษาระดบปรญญาตร. สงขลานครนทร, 2545, 34–45.

ประจวบจตร ค าจตรส . (2535). ประมวลผลการศกษาและการวจยเกยวกบผลสมฤทธทางการเรยน วชาวทยาศาสตรของนกเรยนในโรงเรยนมธยมศกษา. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช . (ส าเนา)

ประภสสร แกวพลารมย. (2554). การศกษาทกษะการแกปญหาทางคณตศาสตรโดยใชกจกรรม การ เรยนรแบบสบเสาะหาความร 5Esทเนนกระบวนการแกปญหาของโพลยา เรองสมการเชง เสนตวแปรเดยว ชนมธยมศกษาปท 1. (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, มหาวทยาลยขอนแกน).

ผดงยศ ดวงมาลา. (2530). การสอนวทยาศาสตรระดบมธยมศกษา. คณะวทยาศาสตรและ เทคโนโลย: มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน.

ผองพรรณ ตรยมงคลกล และ สภาพ ฉตราภรณ. (2555). การออกแบบการวจย. พมพครงท 7. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

พรรณวไล ชมชด. (2550). การใชแบบจ าลองในการเรยนการสอนวทยาศาสตร. คณะศกษาศาสตร: มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

พชต ฤทธจรญ. (2548). หลกการวดและประเมนผลการศกษา (พมพครงท 3). กรงเทพฯ: เฮาสออฟ เคอรมสท.

พมพนธ เดชะคปต. (2544). การเรยนการสอนทเนนผเรยนเปนส าคญแนวคดวธและเทคนคการสอน 1. กรงเทพฯ: เดอะมาสเตอรกรป แมเนจเมนท.

ภพ เลาหไพบลย. (2542). แนวการสอนวทยาศาสตร (พมพครงท 3). กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช.

ภรทพย สภทรชยวงศ. (2556). การจดกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจาลองเปนฐานเพอพฒนา แบบจ าลองทางความคด เรอง โครงสรางอะตอมและความเขาใจธรรมชาตแบบจาลองของ นกเรยน ชนมธยมศกษาปท 4. (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร).

ลวน สายยศ และ องคณา สายยศ. (2543). เทคนคการวดผลการเรยนร. กรงเทพฯ : สวรยาสาสน.

107

เลศศกด ประกอบชยชนะ. (2544). การเปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเรยนวชาฟสกสระหวางการ สอนโดยใชการเรยนแบบรวมมอกบการสอนตามคมอคร ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 6. (วทยานพนธมหาบณฑต, มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน).

วรรณทพา รอดแรงคา. (2544). การประเมนทกษะกระบวนการและการแกปญหา (พมพครงท 2). กรงเทพมหานคร: สถาบนพฒนาคณภาพวชาการ (พว.).

วรรณ แกมเกต. (2555). วธวทยาการวจยทางพฤตกรรมศาสตร. (พมพครงท 3). กรงเทพฯ: โรงพมพแหงจฬาลงกรมหาวทยาลย.

วนเพญ พศาลพงศ. (2540). การถายทอดทางสงคมกบการพฒนาการของมนษย. กรงเทพฯ: สถาบนวจยพฤตกรรม มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒประสานมตร.

วจารณ พานช. (2555). วถสรางการเรยนรเพอศษยในศตวรรษท 21. กรงเทพฯ: มลนธสดศร- สฤษดวงศ.

วชย วงษใหญ. (2542). พลงเรยนรในกระบวนทศนใหม. กรงเทพฯ: คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลย ศรนครนทรวโรฒ.

วเชยร เกตสงห. (2538). การวจยปฏบตการ. กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช.

ศรชย กาญจนวาส. (2548). ทฤษฎการประเมน. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ศภกาญจน รตนกร. (2552). การศกษาแบบจ าลองทางความคดและความเขาใจธรรมชาตของ แบบจ าลองของนกเรยนระดบชนมธยมศกษาปท 5 ในเรองกรด-เบส. (วทยานพนธปรญญา มหาบณฑต, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร).

สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย (สสวท.). (2546). การจดสาระการเรยนรกลม วทยาศาสตร หลกสตรการศกษาขนพนฐาน. กรงเทพฯ: องคการคาของครสภา.

สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย (สสวท.) กระทรวงศกษาธการ. (2555). ครวทยาศาสตรมออาชพ แนวทางสการเรยนการสอนทมประสทธผล. กรงเทพฯ: บรษท อนเตอรเอดดเคชน ซพพลายส จ ากด.

สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย (สสวท.) กระทรวงศกษาธการ. (2559). สรปผล การประเมน PISA 2015. สบคนเมอ 27 ธนวาคม 2559, สบคนจาก http://pisathailand.ipst.ac.th/pisa/reports.

108

สมนก ภททยธน. (2549). การวดผลการศกษา (พมพครงท 5). กาฬสนธ: ประสานการพมพ.

สาโรช โศภรกษ. (2546). นวตกรรมการสอนทยดผเรยนเปนส าคญ. กรงเทพฯ: บรษทบคพอยท จ ากด.

ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา. (2553). แผนการศกษาแหงชาต ฉบบปรบปรง(พ.ศ. 2552- 2559). กรงเทพฯ: บรษท พรกหวานกราฟฟค จ ากด.

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. (2545). พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545. กรงเทพมหานคร.

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน. (2549). “การจดการเรยนรของครนกปฏรป”. วารสารวชาการ.

ส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา กระทรวงศกษาธการ. (2551). ตวชวดและสาระการเรยนร แกนกลาง กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตรตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551. กรงเทพฯ: ชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย.

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต ส านกนายกรฐมนตร. (2545). แผนการศกษาแหงชาต ฉบบท 9 (2545 -2549). กรงเทพฯ: พรกหวานกราฟฟก.

สคนธ สนธพานนท. (2558). การจดการเรยนรของครยคใหม..เพอพฒนาทกษะของผเรยนในศตวรรษ ท 21. กรงเทพฯ: หางหนสวนจ ากด 9119 เทคนคพรนตง.

สดารตน อะหลแอ. (2558). ผลของการจดการเรยนรตามแนวคดวทยาศาสตร เทคโนโลย สงคม และ สงแวดลอมทมตอผลสมฤทธทางการเรยนเคม ความสามารถในการแกปญหา และความพง พอใจตอการจดการเรยนรของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 6. (วทยานพนธมหาบนฑต, มหาวทยาลยสงขลานครนทร).

สวฒน นยมคา. (2531). ทฤษฎและทางปฏบตในการสอนวทยาศาสตรแบบสบเสาะหาความร เลม1. กรงเทพฯ: เจเนอรลบคส เซนเตอร.

สวมล เขยวแกว. (2540). การสอนวทยาศาสตรระดบมธยมศกษา. คณะศกษาศาสตรซ มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

สรพร ทพยคง. (2545). หลกสตรและการสอนคณตศาสตร. กรงเทพฯ: ส านกพมพบรษทพฒนา คณภาพวชาการ (พว.) จ ากด.

109

อาซ ดราแม. (2558). ผลของการจดการเรยนรโดยใชกระบวนการสบเสาะหาความรรวมกบวธแก โจทยปญหาของโพลยา ทมตอผลสมฤทธทางการเรยนฟสกสและความสามารถในการแก โจทยปญหาของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 6. (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, มหาวทยาลยสงขลานครนทร). อมพวา รกบดา. (2549). ผลของการจดการเรยนรตามแนวคดวทยาศาสตร เทคโนโลย และสงคม ตอ ผลสมฤทธทางการเรยนความสามารถในการคดแกปญหา และความพงพอใจของนกเรยนชน มธยมศกษาปท 5. (ศกษาศาสตรมหาบณฑต, มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขต ปตตาน).

ฮามดะ มสอ. (2555). การพฒนาแบบจ าลองทางความคด เรองกรด-เบส ของนกเรยนชนมธยมศกษา ปท 5 ดวยกจกรรมการเรยนรโดยใชแบบจ าลองเปนฐาน. (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร).

Bergquist, W. and Heikinen, H. (1990). Student Ideas Regarding Chemical Equilibrium. Journal of Chemical Education. 67(12), 1000–1003.

Boulter, C. J. and Buckley, B. C. (2000). Constructing a typology of models for science Education. Gilbert, J. K. and Boulter, C. J. (Eds). Developing Models in Science Education. Dordrecht, The Nethelands: Kluwer, 41-57.

Bloom, B., Engelhart, M., Furst, E., Hill, W., and Krathwohl, D. (Eds). (1956). Taxonomy of Educational Objectives Handbook I : The cognitive domain. New York: David Mckay.

Carin, Arthur A., and Robert B. Sund. (1975). Teaching Science through Discovery. Columbus: Charles E. Merrill Publishing.

Chiu, M. H., Chou, C. C. and Liu, C. J. (2002). Dynamic processes of conceptual change: Analysis of constructing mental models of chemical equilibrium. Journal of Research in Science Teaching. 39(8), 688-712.

Coll, R. K. (1999). Learners’ mental models of chemical bonding. Thesis of Doctor Degree: Curtin University of Technology, Perth.

______. and Treagust, D. F. (2001). Learners’ mental models of chemical bonding. Research in Science Education. 31(3), 357-382.

110

______. and Treagust, D. F. (2003). Investigation of secondary school, undergraduate and graduate learners’ mental models of ionic bonding. Journal of Research in Science Teaching. 40(5), 468-886.

Ebel, R. L. and Frisbie, D. A. (1986). Essentials of Educational Measurement. Journal of Educational Measurement. 24(2), 182-184

Gilbert, J. K., Boulter, C. J. and Elmer, R. (2000). Positioning models in science education and in design and technology education. In J. K. Gilbert, and C. J. Boulter. (Eds). Developing Models in Science Education. Dordrecht, The Nethelands: Kluwer, 3-18.

______. (2004). Model and modelling: Routes to more authentic science education. International Journal of Science and Mathematics Education. 2(2), 115-130.

______. (2005). Visualization in science education. Netherlands: Springer-Verlag Inc.

Good, C. V. (1973). Dictionary of education (3rd ed.). New York: McGraw-Hill.

Kousathana, M. and Tsaparlis, G. (2002). Students’ errors in solving numerical chemical equilibrium problems. Chemical Education: Research and Practice in Europe. 3(1), 5-17. Harrison, A. G. (2000). Learning about atoms, molecules, and chemical bonds: A case study of multiple-model use in grade 11 chemistry. Science Education. 84(3), 352-381.

______. and D. F. Treagust. (1996). Secondary students’ mental models of atoms and molecules: Implications for teaching chemistry. Science Education. 80(5), 509-534.

Huddle, P. A. and Pillay, A. E. (1996). An in-depth study of misconceptions in Stoichiometry and chemical equilibrium at a South African university. Journal of Research in Science Teaching. 33(1), 65-77.

Jonassen, D. H. and Cho, Y. H. (2008). Externalizing Mental Models with Mindtools. University of Missouri, New York: Springer. 145-159.

111

Klopfer, L. E. (1971). Evaluation of Learning in Science. Handbook on Formative and Summative Evaluation of Student Learning. New York: McGraw–Hill Book Company. 559-642.

Briggs, M. W. (2006). Teaching Chemical Equilibrium using a Macro Level Analogy. Indiana University of Pennsylvania. BCCE 2006.

Maia, P. F. and R. Justi. 2009. Learning of chemical equilibrium through modelling- based teaching. International Journal of Science Education. 31(5), 603–630.

Norman, D. A. (1983). Some observations on mental models. In D. Gentner and A. L. Stevens. (Eds.). Mental models. Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates. 7-14.

Ogan-Bekiroglu, F. (2007). Effect of model-based teaching on pre-service physics teachers’conceptions of the moon, moon phases, and other lunar phenomena. International Journal of Science Education. 29(5), 555-593.

Ozmen, H. (2008). Determination of students’ alternative conceptions about chemical equilibrium : a review of research and the case of Turkey. Chemistry Education Research and Practice. 9(3), 225-233.

Scott, P. (1970). The Process of Conceptual Change in Science. New York: Cornell University.

Simpson Ronald D. and Anderson Norman D. (1981). Science, Student, and School: A Guide for the Middle and Secondary School Teacher. New York: John Wiley & Sons.

Taber, K. S. (2003). Mediating mental models of metals: Acknowledging the priority of the learner’s prior learning. Science Education. 87(5), 732-758.

Van Driel, J.H. (2002). Students’ Corpuscular Conceptions in the Context of Chemical Equilibrium and Chemical Kinetics. Chemical Education: Research and Practice in Europe. 3(2). 201-213.

112

Van Der Valk, T., Van Driel, J. and De Vos, W. (2007). Common characteristics of models in present-scientific practice. Research in Science Education. 37(4): 469–488.

White, R. and R. Gunstone. (1992). Probing Understanding. London: The Falmer Press.

Williamson, V. M. and M. R. Abraham. (1995). The effect of computer animation on the particulate mental model of college chemistry students. Journal of Research in Science Teaching. 32(5), 521-534.

113

ภาคผนวก ภาคผนวก ก ผเชยวชาญตรวจสอบเครองมอทใชในการท าวจย ภาคผนวก ข เครองมอทใชในการจดการเรยนร ภาคผนวก ค เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล ภาคผนวก ง คณภาพของเครองมอทใชในการวจย ภาคผนวก จ ประมวลภาพกจกรรมการเรยนร

114

ภาคผนวก ก

ผเชยวชาญตรวจสอบเครองมอทใชในการวจย

รายชอผเชยวชาญตรวจสอบเครองมอทใชในการวจย

ตวอยางหนงสอขอความอนเคราะหเกบขอมลเพอท าวทยานพนธ ตวอยางหนงสอขอความอนเคราะหผเชยวชาญตรวจสอบคณภาพเครองมอวจย

115

รายชอผเชยวชาญตรวจสอบเครองมอทใชในการวจย

รายชอผเชยวชาญตรวจสอบเครองมอทใชในการวจยในหวขอเรองผลของการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) เรองสมดลเคม ทมตอแบบจ าลองทางความคด ผลสมฤทธทางการเรยน และความพงพอใจของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 โรงเรยนเดชะปตตนยานกล จงหวดปตตาน แผนการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) และใบงานแบบจ าลองทางความคด 1. นายพงศรตน ธรรมชาต ครช านาญการพเศษ โรงเรยนเดชะปตตนยานกล จงหวดปตตาน 2. นางกลวรา เตมรตน ครช านาญการพเศษ โรงเรยนเดชะปตตนยานกล

จงหวดปตตาน 3. นางอาดละห เจะแม ครช านาญการพเศษ

โรงเรยนบานวงส าราญ อ าเภอยะหา จงหวดยะลา

แบบวดผลสมฤทธทางการเรยนวชาเคม เรองสมดลเคม 1. นายอนวตร วอล อาจารยประจ าหลกสตรเคมประยกต

คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยฟาฎอน

2. นางกลวรา เตมรตน ครช านาญการพเศษ โรงเรยนเดชะปตตนยานกล จงหวดปตตาน

3. นางอาดละห เจะแม ครช านาญการพเศษ โรงเรยนบานวงส าราญ อ าเภอยะหา จงหวดยะลา

116

แบบวดความพงพอใจของนกเรยนตอการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) 1. ดร. มฮด แวดราแม อาจารยภาควชาประเมนผลและวจยทางการศกษา

คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน

2. นายอนวตร วอล อาจารยประจ าหลกสตรเคมประยกต คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยฟาฎอน

3. นางส าอาง แกวเนยม ครช านาญการพเศษ โรงเรยนเดชะปตตนยานกล จงหวดปตตาน

117

ตวอยางหนงสอขอความอนเคราะหเกบขอมลเพอท าวทยานพนธ

118

ตวอยางหนงสอขอความอนเคราะหผเชยวชาญตรวจสอบคณภาพเครองมอวจย

119

ภาคผนวก ข

เครองมอทใชในการจดการเรยนร

ตวอยางแผนการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) ตวอยางใบกจกรรมแบบจ าลองทางความคด

120

ตวอยางแผนการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) แผนการจดการเรยนรท 2

รายวชา ว 32223 เคม 3 ชนมธยมศกษาปท 5 ภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2559 เรอง ภาวะสมดล จ านวน 2 คาบ (100 นาท) วนท..................................

1. มาตรฐานการเรยนร / ผลการเรยนร มาตรฐานการเรยนร ว 3.2 เขาใจสมบตของสาร ความสมพนธระหวางสมบตของสารกบโครงสรางและแรงยดเหนยวระหวางอนภาค มกระบวนการสบเสาะหาความรและจตวทยาศาสตร สอสารสงทเรยนรและน าความรไปใชประโยชน

ว 8.1 ใชกระบวนการทางวทยาศาสตรและจตวทยาศาสตร ในการสบเสาะหาความร การแกปญหา รวาปรากฏการณทางธรรมชาตทเกดขนสวนใหญมรปแบบทแนนอน สามารถอธบายและตรวจสอบได ภายใตขอมลและเครองมอทมอยในชวงเวลานนๆ เขาใจวาวทยาศาสตร เทคโนโลย สงคมและสงแวดลอมมความเกยวของสมพนธกน ผลการเรยนร 1. สามารถอธบายความหมายภาวะสมดล สมดลระหวางระสถานะ สมดลในสารละลายอมตว และสมดลในปฏกรยาเคมได

2. สามารถบอกวธการทดสอบและสรปสมบตของระบบ ณ ภาวะสมดลได 3. สามารถเขยนกราฟแสดงความเขมขนของสารตงตนและผลตภณฑทภาวะสมดล และ

กราฟอตราการเกดปฏกรยากบเวลาทภาวะสมดลได

2. จดประสงคการเรยนร 1. อธบายความหมายของภาวะสมดล สมดลระหวางสถานะ สมดลในสารละลายอมตว และสมดลในปฏกรยาเคมได

2. บอกวธการทดสอบและสรปสมบตของระบบ ณ ภาวะสมดลได 3. ท าการทดลอง รวบรวมขอมล แปลความหมายขอมล และสรปผลการทดลองการ

เปลยนแปลงทภาวะสมดล และสมดลในปฏกรยาเคม 4. เขยนกราฟแสดงความเขมขนของสารตงตนและผลตภณฑทภาวะสมดลได และเขยน

กราฟอตราการเกดปฏกรยากบเวลาทภาวะสมดลได 5. สรางแบบจ าลองทางความคดเพออธบายภาวะสมดลของปฏกรยาเคม

121

3. สาระส าคญ การเกดสมดลระหวางสถานะ สมดลในสารละลายอมตว หรอสมดลในปฏกรเคม ระบบ

เหลานตองเปนระบบปดและเปนการเปลยนแปลงทผนกลบได โดยสารตางๆ ในระบบยงคงมการเปลยนแปลงทงไปขางหนาและยอนกลบเกดขนตลอดเวลาดวยอตราเรวเทากน เกดสมดลไดมก ท าใหความเขมขนของสารตงตนและผลตภณฑมคาคงท ณ อณหภมนน ในปฏกรยาใด ๆ จะเกดสมดลไดจะตองมสมบต ดงน

1. เกดในระบบปด 2. เปนปฏกรยาเคมทสามารถผนกลบได 3. อตราการเกดปฏกรยาไปขางหนา เทากบ อตราการเกดปฏกรยายอนกลบ 4. สมบตของระบบจะตองคงท 5. เปนสมดลไดนามก 6. สารทกตวในระบบตองอยครบ ไมวาปฏกรยาจะเกดนานเพยงใดกตาม 7. ระบบสามารถเขาสสมดลไดจากการเกดปฏกรยาไปขางหนา หรอ ยอนกลบกได 8. ทภาวะสมดล ความเขมขนของสารทกตวในระบบจะตองคงท แตไมจ าเปนตองเทากน

4. สาระการเรยนร

เมอสารท าปฏกรยากนทภาวะสมดลจะมทงสารทเขาท าปฏกรยา (reactant) และผลตภณฑ (product) ภาวะสมดล (equilibrium state) เกดขนเมออตราการเกดปฏกรยาไปขางหนา (forward reaction ) เทากบอตราการเกดปฏกรยายอนกลบ (reverse reaction ) ถาในระบบทพจารณาถาปฏกรยาเปลยนไปขางหนาและยอนกลบเกดขนตลอดเวลา เรยกวา สมดลพลวต หรอสมดลไดนามก (dynamic equilibrium) เขยนแทนดวยลกศรไป-กลบ ( ) แบงออกไดเปน 3 ประเภท คอ

1. ภาวะสมดลระหวางสถานะ สารตางๆ สามารถเปลยนสถานะได โดยมการเปลยนแปลงพลงงานควบคไปดวย (สรางคาย

สลายดด) ดงแผนภาพน

จากแผนภาพดานบน ระบบจะเปนสภาวะสมดลไดกตอเมอ จะตองอยในระบบปดเทานน ตวอยางเชน

ดดพลงงาน ดดพลงงาน

ของแขง ของเหลว แกส

คายพลงงาน คายพลงงาน

122

Solid gas เชน I2(s) I2(g) การระเหดของเกลดไอโอดน Solid liquid เชน H2O(s) H2O(l) Liquid gas เชน H2O(l) H2O(g)

เราสามารถสงเกตจากสทคงท หรอ สถานะของสารคงทดเสมอนไมเกดการเปลยนแปลง แตความจรงแลวระบบมไดหยดนงและมการเปลยนแปลงตลอดเวลาเรยกการเกดสภาวะแบบนวา “สมดลไดนามก” ดงนนภาวะสมดลระหวางสถานะ กเปนสมดลไดนามก

2. ภาวะสมดลในสารละลายอมตว เมอใหตวถกละลาย ละลายในตวท าละลาย ตวถกละลายกจะละลายไดเรวในตอนแรกแลว

ละลายไดชาลงและเมอเกดสารละลายอมตว เราจะพบวาตวถกละลายไมละลายตอไปอกไมวาจะคนสารละลายเปนเวลานานเทาใดถาอณหภมคงท เชน การน าเกลอแกง (NaCl) มาละลายน า จนไดสารละลาย และละลายตอจนไดสารละลายอมตว เมอตงสารละลายอมตวไวจะเกดผลกของ NaCl เกดขน แลวจะมปรมาณเพมขนเรอยๆจนในทสดผลกคงท เรายงดเหมอนวาไมเกดผลกอก แตในระบบผลกยงคงเกดขนเรอยๆแลวกละลายในสารละลายอกดวย ดงนน ภาวะสมดลในสารละลายอมตวกเปนสมดลไดนามก

ทมา: http://dluetgens.com/ksp_equilibrium.html

3. ภาวะสมดลในปฏกรยาเคม ภาวะสมดลในปฏกรยาเคมเกดขนไดกตอเมอเปนปฏกรยาผนกลบไดและเกดปฏกรยาใน

ระบบปด โดยระบบ แบงออกเปน 3 ระบบ ไดแก 1) ระบบเปด (Opened system) คอระบบทมการถายเทไดทงมวลสารและพลงงานกบ

สงแวดลอม

123

2) ระบบปด (Closed system) คอระบบทมการถายเทเฉพาะพลงงานอยางเดยว แตไมมการถายเทมวลสารแกสงแวดลอม

3) ระบบโดดเดยว (Isolated system) คอระบบทไมมการถายเททงพลงงานและมวลสารแกสงแวดลอม

ตวอยางสมดลในปฏกรยาเคม เชน CO(g) + 3H2(g) CH4(g) + H2O(g) จากสมการขางตน ถาเรมตนเราใส CO จ านวน 1.0 โมล และ H2 จ านวน 3.0 โมล ลงในภาชนะขนาด 10 ลตร ทอณหภม 1200 K อตราการเกดปฏกรยาระหวาง CO กบ H2 ขนกบความเขมขนของ CO และ H2 คอ ตอนแรกๆ สารทงสองชนดมความเขมขนมาก แตเมอสารท าปฏกรยากน ความเขมขนจะลดลงเรอยๆ นนคอ อตราการเกดปฏกรยาจะสงในชวงแรกๆ แลวจะคอยๆ ลดลง ในขณะทความเขมขนของผลตภณฑ (ทมคาเทากบศนยในตอนแรก) จะคอยๆเพมขน และมคาคงทเมอถงภาวะสมดล หรอกลาวไดอกอยางหนงวา ตอนแรกๆอตราการเกดปฏกรยายอนกลบมคาเปนศนยแลวคอยๆ เพมขนจนเทากบอตราการเกดปฏกรยาไปขางหนา เมอเขาสภาวะสมดล ทภาวะสมดลความเขมขนของสารตางๆ มคาคงท และเราจะไมเหนการเปลยนแปลงใดๆ อกถงแมวาปฏกรยายงคงด าเนนไป ดงนนในปฏกรยาใด ๆ จะเกดสมดลไดจะตองมสมบต ดงน

1. เกดในระบบปด 2. มสมดลไดนามก 3. ยงมสารตงตนเหลออย 4. ระบบสามารถเขาสสมดลไดไมวาจะเรมตนจากไปขางหนาหรอยอนกลบ 5. เกดการเปลยนแปลงทผนกลบได 6. ความเขมขน, ความดน และ อณหภมมผลตอภาวะสมดล

การด าเนนเขาสสภาวะสมดลของระบบไมขนอยกบทศทาง ไมวาจะเรมจากการเปลยนแปลงไปขางหนาหรอเรมจากการเปลยนแปลงยอนกลบเมอระบบเขาสภาวะสมดล ภาวะสมดลทเกดขนจะมลกษณะเหมอนกนทกประการ

การเขยนกราฟแสดงการเกดภาวะสมดล เขยนไดสองลกษณะ คอ 1. กราฟแสดงความสมพนธระหวางอตราการเกดปฏกรยากบเวลา (กราฟแสดงภาวะสมดลระหวาง Fe3+ กบ I- โดย t1 แสดงเวลาทระบบเรมเขาสภาวะสมดล)

การทดลองท 7.3

124

จากกราฟ ปฏกรยาไปขางหนา เปนดงน 2Fe3+ (aq) + 2I- (aq) → 2Fe2+ (aq) + I2 (aq)

ปฏกรยาไปยอนกลบ เปนดงน 2Fe2+ (aq) + I2 (aq) → 2Fe3+ (aq) + 2I- (aq) สามารถเขยนปฏกรยาไปผนกลบ ไดดงน 2Fe3+ (aq) + 2I- (aq) 2Fe2+ (aq) + I2 (aq)

2. เขยนกราฟแสดงความสมพนธระหวางความเขมขนของสารกบเวลา แบงออกเปน 3 กรณ ดงน ก. ทภาวะสมดลทเวลา t1 ความเขมขนของสาร A มากกวาความเขมขนของสาร B (ความเขมขนของสารตงตนมากกวาความเขมขนของผลตภณฑ) ข. ทภาวะสมดลทเวลา t1 ความเขมขนของสาร A นอยกวาความเขมขนของสาร B (ความเขมขนของสารตงตนนอยกวาความเขมขนของผลตภณฑ)

t

125

ค. ทภาวะสมดลทเวลา t1 ความเขมขนของสาร A เทากบความเขมขนของสาร B (ความเขมขนของสารตงตนเทากบความเขมขนของผลตภณฑ)

5. การจดกระบวนการเรยนร (5Es)

ขนท 1 ขนสรางความสนใจ (Engagement) 1. ครทบทวนความรเกยวกบการเปลยนแปลงทผนกลบได วาคอ การเปลยนแปลงทมทงไปขางหนาและยอนกลบตอเนองตลอดเวลา โดยเมอสารตงตนท าปฏกรยากนแลว ผลตภณฑทเกดขนสามารถท าปฏกรยายอนกลบเปนสารตงตนไดอก หลงจากนนครบอกวา “ปฏกรยาผนกลบไดหรอการเปลยนแปลงแบบผนกลบไดน จะน าไปสเรองของการเปลยนแปลงทภาวะสมดลซงเปนเรองทเราจะเรยนกนในวนน” 2. ครและนกเรยนรวมกนอภปรายค าถามทครถามวา “นกเรยนคดวาปฏกรยาผนกลบไดเมอปฏกรยาด าเนนไประยะเวลาหนง สารตงตนและผลตภณฑอยางใดอยางหนงจะหมดไปหรอยงคงเหลออยทงสองชนด และยงคงท าปฏกรยาตอไปหรอไม เพราะเหตใด?” (ขนอยกบค าตอบของนกเรยน)

3. จากนนครบอกนกเรยนวา “วนนเราจะมาทดสอบวาสมดลในปฏกรยาเคมเปนอยางไร มสารใดเหลอบางทภาวะสมดล จากการทดลองท 7.2 และ 7.3”

ขนท 2 ขนส ารวจและคนหา (Exploration) 1. ครแบงกลมนกเรยนออกเปน 6 กลมๆละ 5-6 คน

2. ครใหนกเรยนแตละกลมท าการทดลองท 7.2 การทดสอบไอรออน (III) ไอออน (Fe3+) ไอรออน (II) ไอออน (Fe2+) และ ไอโอดน (I2) และการทดลองท 7.3 การทดสอบภาวะสมดลระหวางไอรออน (II) ไอออน (Fe2+) และ ไอรออน (III) ไอออน (Fe3+) ซงกอนการทดลองนกเรยนท าความเขาใจลวงหนาไวกอนแลว เพอไมใหเกดความสบสนในขณะทดลอง และจะไดคอยสงเกตและบนทกผลใหได

126

ตามทตองการ และทบทวนความจ าของนกเรยนวา ไอออนของเหลกทมประจสองบวก (Fe2+) เรยกวา ไอรออนทไอออนหรอเฟอรสไอออน สวนไอออนของเหลกทมประจสามบวก (Fe3+) เรยกวาไอรออนทรไอออนหรอเฟอรรกไอออน

3. นกเรยนแตละกลมสงตวแทนไปรบอปกรณการทดลอง ด าเนนการทดลอง และบนทกผลการทดลองตามรายละเอยดในใบงานท 2 และใบงานท 3

การทดลอง7.2 เรอง การทดสอบไอรออน(III) ไอออน (Fe3+) ไอรออน (II) ไอออน (Fe2+) และไอโอดน (I2)

จดประสงค 1. เพอศกษาวธทดสอบไอรออน (III) ไอออน (Fe3+) ไอรออน (II) ไอออน (Fe2+)

และไอโอดน (I2) 2. บอกวธทดสอบไอรออน (III) ไอออน (Fe3+) ไอรออน (II) ไอออน (Fe2+) และไอโอดน (I2) ได

อปกรณและสารเคม 1. สารละลายไอรออน (III) ไนเตรต 5. สารละลายโพแทสเซยมเฮกซะไซยาโนเฟอเรต (III) 2. สารละลายแอมโมเนยมไอรออน (II) ซลเฟต 6. น าแปงสก 3. สารละลายไอโอดนในเอทานอล 7. หลอดทดลองขนาดเลก 4. สารละลายแอมโมเนยมไทโอไซยาเนต 8. หลอดหยด วธการทดลอง 1. ใสสารละลายลงในหลอดทดลองขนาดเลก 3 หลอด ดงน

หลอดท 1 สารละลายไอรออน(III) ไนเตรต (Fe(NO3)3) 0.05 mol/dm3 5 หยด หลอดท 2 สารละลายแอมโมเนยมไอรออน (II) ซลเฟต (NH4)2Fe(SO4)2) 0.05 mol/dm3 5 หยด หลอดท 3 สารละลายไอโอดนในเอทานอล 5 หยด

2. หยดสารละลายแอมโมเนยมไทโอไซยาเนต (NH4SCN) 0.05 mol/dm3 ลงในสารละลายทง 3 หลอดๆละ 1 หยด สงเกตการณเปลยนแปลงบนทกผล

3. น าหลอดทดลองขนาดเลกมาอก 3 หลอด ใสสารละลาย 3 ชนดเหมอนขอ1 แตหยดสารละลายโพแทสเซยมเฮกซะไซยาโนเฟอเรต( III) (K3Fe(CN)6) 0.05 mol/dm3 หลอดละ 1 หยด สงเกตการเปลยนแปลงบนทกผล

4. น าหลอดทดลองขนาดเลกมาอก 3 หลอด ใสสารละลาย 3 ชนดเหมอนขอ1 แตหยดน าแขงลงไปหลอดละ 1 หยด สงเกตการเปลยนแปลงบนทกผล

127

ผลการทดลองเปนดงน

การทดลอง7.3 เรอง การทดสอบภาวะสมดลระหวางไอรออน (II) ไอออน (Fe2+) และ ไอรออน (III) ไอออน (Fe3+) จดประสงค 1. เพอศกษาภาวะสมดลของปฏกรยาระหวาง Fe3+ และ I- และ Fe2+ กบ I2 2. ทดสอบปฏกรยาไปขางหนา และปฏกรยายอนกลบ 3. เขยนสมการแสดงปฏกรยาไปขางหนา ปฏกรยายอนกลบ และปฏกรยาทภาวะสมดลได อปกรณและสารเคม 1. สารละลาย Fe(NO3)3 6. สารละลายไอโอดนในเอทานอล 2. สารละลาย KI 7. น าแปงสก 3. สารละลาย K3Fe(CN)6 8. หลอดทดลองขนาดเลก 4. สารละลาย NH4SCN 9. หลอดหยด 5. สารละลาย (NH4)2Fe(SO4)2 10. จกปด

สารททดสอบ การเปลยนแปลงทสงเกตไดเมอเตมสารละลาย

NH4SCN K3[Fe(CN)6] น าแปง

Fe(NO3)3 สารละลายเปลยน

สเปนแดงสด

สารละลายเปลยนเปน

สน าตาลแกมเขยว

ไมเหนการเปลยนแปลง

(NH4)2Fe(SO4)2 ไมเหนการเปลยนแปลง

มตะกอนสน าเงนเกดขนและ

สารละลายตอนบนใสไมมส

ไมเหนการเปลยนแปลง

I2 ไมเหนการเปลยนแปลง

ไมเหนการเปลยนแปลง

มสารละลาย

สน าเงนเกดขน

128

วธการทดลอง ตอนท 1 ปฏกรยาระหวางไอรออน (III) ไอออน (Fe2+) กบไอโอไดดไอออน (I-) 1. เตรยมหลอดทดลองขนาดเลก 2 หลอด ใสสารละลาย Fe(NO3)3 0.05 mol/dm3 และ KI

0.05 mol/dm3 หลอดละชนดๆละ 5 หยด เกบไวเทยบส 2. น าหลอดทดลองขนาดเลกมา 4 หลอดแตละหลอดใสสารละลาย Fe(NO3)3 0.05

mol/dm3 หลอดละ 5 หยด จากนนใสสารละลาย KI 0.05 mol/dm3 ลงไปหลอดละ 10 หยด ปดจกเขยาเบาๆและตงไวจนสงเกตไมเหนการเปลยนแปลง เปรยบเทยบสของสารทง 4 หลอดกบสของสารละลาย Fe(NO3)3 และ KI ในขอ 1 บนทกผล

3. น าสารผสมจากขอ 2 มาทดลองตอดงน หลอดท 1 เกบไวส าหรบเปรยบเทยบส หลอดท 2 เตมสารละลาย K3Fe(CN)6 0.5 mol/dm3 2 หยด หลอดท 3 เตมน าแปงสก 2 หยด หลอดท 4 เตมสารละลาย NH4SCN 0.5 mol/dm3 2 หยด 4. สงเกตการเปลยนแปลงละเปรยบเทยบสของสารในหลอดท2-4 กบหลอดท1 บนทกผล ตอนท 2 ปฏกรยาระหวางไอรออน (II) ไอออน (Fe2+) กบ ไอโอดน (I2) 1. เตรยมสารละลายทดลองขนาดเลก 2 หลอดใสสารละลาย (NH4)2Fe(SO4)2 0.05

mol/dm3 และสารละลายไอโอดนในเอทานอล หลอดละชนดๆละ 5 หยดเกบไวเทยบส 2. น าหลอดทดลองขนาดเลกมาอก 1 หลอดใสสารละลาย (NH4)2Fe(SO4)2 0.05 mol/dm3

ลงไป 10 หยด แลวเตมสารละลายไอโอดนในเอทานอล 5 หยดปดหลอดดวยจกยางเขยาเบาๆ สงเกตการเปลยนแปลงและเปรยบเทยบสของสารทไดและสของสารละลาย (NH4)2Fe(SO4)2 และสารละลายไอโอดนในเอทานอลในขอ 1 บนทกผล

3. เตมสารละลาย NH4SCN 0.5 mol/dm3 2 หยด ลงในสารละลายขอ 2 สงเกตการเปลยนแปลงบนทกผล

ผลการทดลองเปนดงน ตอนท 1

หลอดท สารทผสมกน การเปลยนแปลงทสงเกตได

1 2 3 4

Fe(NO3)3 + KI Fe(NO3)3 + KI + K3Fe(CN)6 Fe(NO3)3 + KI + น าแปงสก Fe(NO3)3 + KI + NH4SCN

สารละลายสเหลองเขม ตะกอนสน าเงน สารละลายสน าเงน สารละลายสแดง

129

ผลการทดลองเปนดงน ตอนท 2

การทดลอง การเปลยนแปลงทสงเกตได

หยดสารละลาย I2 ในเอทานอลลงในสารละลาย (NH4)2Fe(SO4)2

สารละลายสน าตาลแกมเหลอง(แตกตางจากสของ I2

ในเอทานอลเลกนอย)

เตมสารละลาย NH4SCN ลงในสารละลายผสมของ (NH4)2Fe(SO4)2 และ I2 ในเอทานอล

สารละลายสแดง

ขนท 3 ขนอธบายและลงขอสรป (Explanation)

1. หลงจากทนกเรยนแตละกลมท าการทดลองและบนทกผลการทดลองเสรจเรยบรอยแลว จากนนใหนกเรยนออกมาน าเสนอผลการทดลองหนาชนเรยน โดยการสมดวยโปรแกรม Supersoom จ านวน 1-2 กลม

2. ครและนกเรยนรวมกนอภปราย จากค าถามทายการทดลอง ดงน จากการทดลองท 7.2 - สารละลาย NH4SCN สารละลาย K3[Fe(CN)6] แบะน าแปง ใชทดสอบไอออนหรอสารใด

และผลการเปลยนแปลงทสงเกตไดเปนอยางไร? (แนวค ำตอบ - ใช NH4SCN ใชทดสอบ Fe3+ ไดสารละลายสแดงสด ดงสมการ

Fe3+(aq) + SCN-(aq) → [FeSCN]2+ (aq) เหลองออน ไมมส สแดง

- ใช K3[Fe(CN)6] ทดสอบ Fe2+ ซงไดตะกอนสน าเงน ดงสมการ

Fe2+ (aq) + [Fe(CN)6]3- (aq) → Fe[Fe(CN)6] (s)

สน าเงน - ใชสารละลาย I2 ทดสอบ แปง ไดสารสน าเงนเขม ) จากการทดลองท 7.3 ตอนท 1

- เมอผสมสารละลายของ Fe3+ กบ I- แลวน ามาทดสอบสารละลาย K3Fe(CN)6 เกดการเปลยนแปลงอยางไร?

(แนวค ำตอบ ไดตะกอนสน าเงน แสดงวาเกด Fe2+ เกดเปน Fe[Fe(CN)6] (s))

130

- เมอทดสอบดวยแปง เกดการเปลยนแปลงอยางไร? (แนวค ำตอบ ไดสารละลายสน าเงน แสดงวาเกด I2 เกดเปนสายโซของไอโอไดดไอออน) - แสดงวาม Fe2+ และ I2 เกดเปนผลตภณฑ เขยนสมการไดดงน

2Fe3+(aq) + 2I-(aq) → 2Fe2+(aq) + I2(aq) ตอนท 2

- เมอผสมสารละลาย Fe2+ กบ I2 ท าปฏกรยากนหรอไม? ทราบไดอยาง? (แนวค ำตอบ ไดสารละลายสแดงของ [FeSCN]2+ แสดงวาเกด Fe3+ และไดสารละลายสน า

เงนของ I2) - แสดงวาม Fe3+ และ I- เกดเปนผลตภณฑ เขยนสมการไดดงน

2Fe2+(aq) + I2(aq) → 2Fe3+(aq) + 2I-(aq) - ดงนนเขยนปฏกรยา ณ ภาวะสมดลดงน

2Fe3+(aq) + 2I-(aq) 2Fe2+(aq) + I2(aq)

ขนท 4 ขนขยายความร (Elaboration) 1. ครยกตวอยางปฏกรยาเคมเพมเตมแลวใหนกเรยนรวมกนอภปรายเกยวกบตวอยางปฏกรยาเคมดงกลาววาทภาวะสมดลจะมสารตวใดบาง ตวใดมากกวา หรอนอยกวากน เชน

2Cr2O42− + 2H+ Cr2O7

2− + H2O สเหลอง สสม

ขนท 5 ขนประเมน (Evaluation) 1. ครใหนกเรยนท าใบกจกรรมท 2 แบบจ าลองทางความคด เรองภาวะสมดล เพอตรวจสอบความเขาใจของนกเรยนเปนรายบคคลวานกเรยนมความเขาใจเกยวกบภาวะสมดลในปฏกรยาเคมเปนอยางไรบางหลงจากไดรบการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es)

2. ครประเมนนกเรยนจากใบงานท 2 และใบงานท 3 6. สอการเรยนการสอน 1. หนงสอเรยนวชาเคม เลม 3 ของ สสวท. 2. อปกรณปฏบตการทดลองท 7.2 และ 7.3 3. .ใบงานท 2 และ 3 4. ใบกจกรรมท 2 แบบจ าลองทางความคดเรองภาวะสมดล 5. power point

131

7. การวดและการประเมนผลการเรยนร

ผลการเรยนร วธการวด เครองมอวด เกณฑการใหคะแนน

1. อธบายความหมายของภาวะสมดล สมดลระหวางสถานะ สมดลในสารละลายอมตว และสมดลในปฏกรยาเคม

- การซกถาม - การอภปราย

- ประเดนการซกถามและอภปรายในหองเรยน

นกเรยนตองไดคะแนนไมต ากวารอยละ 80 จงจะถอวาผานเกณฑ ถาไมผานเกณฑครผสอนจะตองแนะน าใหนกเรยนปรบปรงแกไขในสวนทบกพรอง

2. บอกวธการทดสอบและสรปสมบตของระบบ ณ ภาวะสมดล

- การซกถาม - การอภปราย - ตรวจใบงานท 2 - ตรวจใบงานท 3

- ประเดนการซกถามและอภปรายในหองเรยน - ใบงานท 2 - ใบงานท 3

นกเรยนตองไดคะแนนไมต ากวารอยละ 80 จงจะถอวาผานเกณฑ ถาไมผานเกณฑครผสอนจะตองแนะน าใหนกเรยนปรบปรงแกไขในสวนทบกพรอง

3. ท าการทดลอง รวบรวมขอมล แปลความหมายขอมล และสรปผลการทดลองการเปลยนแปลงทภาวะสมดล และสมดลในปฏกรยาเคม

- ตรวจใบงานท 2 - ตรวจใบงานท 3

- ใบงานท 2 - ใบงานท 3

นกเรยนตองไดคะแนนไมต ากวารอยละ 80 จงจะถอวาผานเกณฑ ถาไมผานเกณฑครผสอนจะตองแนะน าใหนกเรยนปรบปรงแกไขในสวนทบกพรอง

4. เขยนกราฟแสดงความเขมขนของสารตงตนและผลตภณฑทภาวะสมดลได และเขยนกราฟอตราการเกดปฏกรยากบเวลาทภาวะสมดลได

- การซกถาม - การอภปราย - ตรวจใบงานท 2

- ประเดนการซกถามและอภปรายในหองเรยน - ใบงานท 2

นกเรยนตองไดคะแนนไมต ากวารอยละ 80 จงจะถอวาผานเกณฑ ถาไมผานเกณฑครผสอนจะตองแนะน าใหนกเรยนปรบปรงแกไขในสวนทบกพรอง

5. สรางแบบจ าลองเพออธบายภาวะสมดลของปฏกรยาเคม

- ตรวจใบกจกรรมท 2

- ใบกจกรรมท2 - (น าค าตอบของนกเรยนทงภาพวาดและขอความทอธบายไปวเคราะหและน าไปจดกลมค าตอบตอไป)

132

8. ความคดเหนของอาจารยพเลยง/ผทไดรบมอบหมาย ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

ลงชอ ..................................................อาจารยพเลยง

(.......................................)

9. บนทกหลงการจดกจกรรมการเรยนร 1. ดานผเรยน ความร

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................ พฤตกรรม

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................ 2. ปญหาและอปสรรค

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................ 3. ขอเสนอแนะ / แนวทางการแกไข

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

ลงชอ .................................................. ผบนทก (นายอบดลเลาะ อมาร) ผวจย/ ครผสอน

133

ใบงานท 2 การทดลองท 7.2 เรอง การทดสอบไอรออน (III) ไอออน (Fe3+) ไอรออน (II) ไอออน (Fe2+) และ ไอโอดน (I2)

ชอ-สกล……………………………………………………ชนม.5/…………… เลขท……………..กลมท...................

จดประสงค ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ อปกรณและสารเคม

1. ………………………………………… 5. ………………………………………… 2. ………………………………………... 6. ………………………………………… 3. ………………………………………… 7. …………………………………………

4. ………………………………………… วธการทดลอง

1. ใสสารละลายลงในหลอดทดลองขนาดเลก 3 หลอด ดงน - หลอดท 1 สารละลายไอรออน(III) ไนเตรต (Fe(NO3)3) 0.05 mol/dm3 5 หยด - หลอดท 2 สารละลายแอมโมเนยมไอรออน (II) ซลเฟต (NH4)2Fe(SO4)2) 0.05 mol/dm3 5 หยด - หลอดท 3 สารละลายไอโอดนในเอทานอล 5 หยด 2. หยดสารละลายแอมโมเนยมไทโอไซยาเนต (NH4SCN) 0.05 mol/dm3 ลงในสารละลาย

ทง 3 หลอดๆละ 1 หยด สงเกตการณเปลยนแปลงบนทกผล 3. น าหลอดทดลองขนาดเลกมาอก 3 หลอด ใสสารละลาย 3 ชนดเหมอนขอ1 แตหยด

สารละลายโพแทสเซยมเฮกซะไซยาโนเฟอเรต(III) (K3Fe(CN)6) 0.05 mol/dm3 หลอดละ 1 หยด สงเกตการเปลยนแปลงบนทกผล

4. น าหลอดทดลองขนาดเลกมาอก 3 หลอด ใสสารละลาย 3 ชนดเหมอนขอ1 แตหยดน าแปงลงไปหลอดละ 1 หยด สงเกตการเปลยนแปลงบนทกผล

134

บนทกผลการทดลอง

สรปผลการทดลอง ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

สารททดสอบ การเปลยนแปลงทสงเกตไดเมอเตมสารละลาย

NH4SCN K3[Fe(CN)6] น าแปง

Fe(NO3)3

(NH4)2Fe(SO4)2

I2

135

ค าถามทายการทดลอง 1. สารละลาย NH4SCN สารละลาย K3[Fe(CN)6] แบะน าแปง ใชทดสอบไอออนหรอสารใด และผลการเปลยนแปลงทสงเกตไดเปนอยางไร? ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. เขยนกราฟแสดงความเขมขนของสารตงตนและผลตภณฑทภาวะสมดลได และเขยนกราฟอตราการเกดปฏกรยากบเวลาทภาวะสมดลได

136

ใบงานท 3 การทดลองท 7.3 เรอง การทดสอบภาวะสมดลระหวางไอรออน(II)ไอออน (Fe2+) และ ไอรออน (III) ไอออน (Fe3+)

ชอ-สกล………………………………………………………ชนม.5/…………… เลขท……………..กลมท...................

จดประสงค ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ อปกรณและสารเคม

1. ………………………………………… 6. ………………………………………… 2. ………………………………………... 7. ………………………………………… 3. ………………………………………… 8. …………………………………………

4. ………………………………………… 9. ………………………………………… 5. ………………………………………… 10. ………………………………………… วธการทดลอง (การทดลองม 2 ตอน)

ตอนท 1 ปฏกรยาระหวางไอรออน (III) ไอออน (Fe2+) กบไอโอไดดไอออน (I-) 1. เตรยมหลอดทดลองขนาดเลก 2 หลอด ใสสารละลาย Fe(NO3)3 0.05 mol/dm3 และ KI

0.05 mol/dm3 หลอดละชนดๆละ 5 หยด เกบไวเทยบส 2. น าหลอดทดลองขนาดเลกมา 4 หลอดแตละหลอดใสสารละลาย Fe(NO3)3 0.05

mol/dm3 หลอดละ 5 หยด จากนนใสสารละลาย KI 0.05 mol/dm3 ลงไปหลอดละ 10 หยด ปดจกเขยาเบาๆและตงไวจนสงเกตไมเหนการเปลยนแปลง เปรยบเทยบสของสารทง 4 หลอดกบสของสารละลาย Fe(NO3)3 และ KI ในขอ 1 บนทกผล

3. น าสารผสมจากขอ 2 มาทดลองตอดงน หลอดท 1 เกบไวส าหรบเปรยบเทยบส หลอดท 2 เตมสารละลาย K3Fe(CN)6 0.5 mol/dm3 2 หยด หลอดท 3 เตมน าแปงสก 2 หยด หลอดท 4 เตมสารละลาย NH4SCN 0.5 mol/dm3 2 หยด 4. สงเกตการเปลยนแปลงละเปรยบเทยบสของสารในหลอดท2-4 กบหลอดท1 บนทกผล

137

ตอนท 2 ปฏกรยาระหวางไอรออน (II) ไอออน (Fe2+) กบ ไอโอดน (I2) 1. เตรยมสารละลายทดลองขนาดเลก 2 หลอดใสสารละลาย (NH4)2Fe(SO4)2 0.05

mol/dm3 และสารละลายไอโอดนในเอทานอล หลอดละชนดๆละ 5 หยดเกบไวเทยบส 2. น าหลอดทดลองขนาดเลกมาอก 1 หลอดใสสารละลาย (NH4)2Fe(SO4)2 0.05 mol/dm3

ลงไป 10 หยด แลวเตมสารละลายไอโอดนในเอทานอล 5 หยดปดหลอดดวยจกยางเขยาเบาๆ สงเกตการเปลยนแปลงและเปรยบเทยบสของสารทไดและสของสารละลาย (NH4)2Fe(SO4)2 และสารละลายไอโอดนในเอทานอลในขอ 1 บนทกผล

3. เตมสารละลาย NH4SCN 0.5 mol/dm3 2 หยด ลงในสารละลายขอ 2 สงเกตการเปลยนแปลงบนทกผล

บนทกผลการทดลอง

ตอนท 1 :

หลอดท สารทผสมกน การเปลยนแปลงทสงเกตได

1 2 3 4

Fe(NO3)3 + KI Fe(NO3)3 + KI + K3Fe(CN)6 Fe(NO3)3 + KI + น าแปงสก Fe(NO3)3 + KI + NH4SCN

ตอนท 2 :

การทดลอง การเปลยนแปลงทสงเกตได

หยดสารละลาย I2 ในเอทานอลลงในสารละลาย (NH4)2Fe(SO4)2

เตมสารละลาย NH4SCN ลงในสารละลายผสมของ (NH4)2Fe(SO4)2 และ I2 ในเอทานอล

138

สรปผลการทดลอง................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

139

ค าถามทายการทดลอง 1. เมอผสมสารละลายของ Fe3+ กบ I- แลวน ามาทดสอบสารละลาย K3Fe(CN)6 เกดการเปลยนแปลงอยางไร? ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ 2. เมอทดสอบดวยแปง เกดการเปลยนแปลงอยางไร? ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ 3. เมอผสมสารละลาย Fe2+ กบ I2 ท าปฏกรยากนหรอไม? ทราบไดอยาง? ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

140

ตวอยางใบกจกรรมแบบจ าลองทางความคด เรอง ภาวะสมดล

ชอ-สกล……………………………………………………… ชนม.5/…………… เลขท……………..กลมท..........

ค าสง : ใหนกเรยนใชสญลกษณทก าหนดใหวาดภาพแสดงจ านวนอนภาคของสารตงตน และทภาวะสมดลของปฏกรยาเคมระหวางสารละลาย Fe(NO3)3 และสารละลาย KI พรอมทงอธบายสงทเกดขน ก าหนดให แทน Fe3+ (aq) แทน Fe2+ (aq) แทน I- (aq) แทน I2 (aq) ณ ภาวะสมดล กรอบท 1 กรอบท 2 กรอบท 3

ค าอธบาย

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

......................................

2Fe3+(aq) + 2I-(aq) 2Fe2+(aq) + I2(aq)

141

ภาคผนวก ค

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล

ตวอยางแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนวชาเคม เรองสมดลเคม ตวอยางแบบวดความพงพอใจ

142

ตวอยางแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนวชาเคม เรองสมดลเคม แบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยน เรองสมดลเคม ชนมธยมศกษาปท 5 ภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2559

วชา เคม 3 (ว 32223 ) เวลา 60 นาท คะแนนเตม 30 คะแนน

ค าชแจง : จงเลอกขอทถกตองทสดลงในกระดาษค าตอบ 1. ขอใดตอไปนเปนการเปลยนแปลงทผนกลบได ก. ตะปเกดสนม ข. น าในกระตกน ารอน ค. การเผาไหมลวดแมกนเซยม ง. การเผาไหมน ามนเชอเพลง

2. ขอใดกลาวถกตองเกยวกบภาวะสมดล ก. ภาวะทมทงปฏกรยาไปขางหนาและยอนกลบ ข. ภาวะทสารทกชนดมความเขมขนเทากนเสมอ ค. ภาวะทผลตภณฑมความเขมขนคงทและเทากบความเขมขนของสารตงตนเสมอ ง. ภาวะทอตราการเกดปฏกรยาไปขางหนาเทากบอตราการเกดปฏกรยายอนกลบ

3. ขอใดไมจ าเปนส าหรบการเกดสมดลในปฏกรยาเคม ก. มอตราเรวของปฏกรยาไปขางหนาและปฏกรยายอนกลบเทากน ข. ความเขมขนของสารตงตนและผลตภณฑมคาเทากน ค. มความเขมขนคงท ง. เปนระบบปด

4. ถาปฏกรยาตอไปนเกดในภาชนะเปด ขอใดสามารถเกดภาวะสมดลได ก. 2NO2(g) N2O4(g) ข. H2(g) + I2(g) 2HI(g) ค. AgCl(s) Ag+(aq) + Cl- (aq) ง. CaCO3(s) CaO(s) + CO2(g)

143

5. สมการในขอใดมคาคงทสมดลเทากบ 1

[H2]

ก. H2(g) + S(g) H2S(g) ข. H2(g) + S(s) H2S(s) ค. H2(g) + S(s) H2S(g) ง. H2(g) + S(l) H2S(g) 6. ปฏกรยาขอใดเกดปฏกรยาไปขางหนาไดด จนถอวาสารตงตนหมด ก. Ca3(PO4)2(s) 3Ca2+

(aq)+2PO43- (aq) ; K = 1 x 10 -25

ข. H2O(l) H+ (aq)+OH- (aq) ; K = 1 x 10 -14

ค. N2(g) + O2(g) 2NO(g) ; K = 4.5 x 10 -31 ง. 2Fe3+

(aq) + 3S2-(aq) Fe2S3(s) ; K = 1 x 10 88

7. จากกราฟ ขอใดคอสมการเคมทถกตองของปฏกรยาน

ก. A + B 2C + D ข. B + C 2A + D ค. B + D 3A + C ง. B + C A + D

8. ถานกเรยนเปนวศวกรควบคมการผลตแกสแอมโมเนย ณ โรงงานแหงหนง นกเรยนควรเลอกอณหภมเทาใดในการผลตแกสดงกลาว โดยพจารณาจากคา K ทก าหนดให

อณหภม (oC) คาคงทสมดล (K) 25 6.0 x 10 5

200 0.65 300 0.011 400 6.2 x10 - 4

ก. 400 oC

ข. 300 oC

ค. 200 oC

ง. 25 oC

144

9. ปฏกรยาในขอใดมคา Kc เทากบ Kp ก. CaCO3(s) CaO(s) + CO2(g) ข. N2(g) + 3H2(g) 2NH3(g) ค. H2(g) + F2(g) 2HF(g) ง. 2O3(g) 3O2(g)

10. ปฏกรยาในขอใดเมอเพมปรมาตรจากเดมสองเทาแลว ท าใหปฏกรยาเลอนไปทางขวามอ ก. H2(g) + CO2(g) H2O(g) + CO(g) ข. PCl5(g) PCl3(g) + Cl2(g) ค. N2(g) + 3H2(g) 2NH3(g) ง. H2(g) + Cl2(g) 2HCl(g)

145

ตวอยางแบบวดความพงพอใจ

แบบวดความพงพอใจตอการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) แบบวดฉบบนสรางขนเพอสอบถามความพงพอใจของนกเรยนตอการจดการเรยนรแบบสบ

เสาะหาความร (5Es) ผตอบแบบสอบถามฉบบน คอ นกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 ทเรยนดวยวธการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) ค าชแจง

1. แบบวดนผวจยมวตถประสงคเพอวดความพงพอใจของนกเรยนในการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) รายวชาเคม เรองสมดลเคม

2. ใหนกเรยนตอบค าถามทกขอตามความเปนจรง ขอมลทไดจากนกเรยนจะเปนประโยชนตอการวจยเพอน าไปพฒนาคณภาพการจดการเรยนรตอไป ค าตอบของนกเรยนจะเปนความลบและไมสงผลกระทบตอการเรยนประการใด

ขอขอบคณทใหความรวมมออยางดยง

146

ตวอยางแบบวดความพงพอใจ จ านวน 10 ขอ สวนท 1 ขอมลทวไปของนกเรยน

1. ชอ(นาย/นางสาว)............................................นามสกล........................... 2. ชนมธยมศกษาปท.............เลขท............

สวนท 2 ความพงพอใจของนกเรยนตอการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) ค าชแจง โปรดท าเครองหมาย ✓ ลงในชองทตรงกบความคดเหนของนกเรยนมากทสด

ระดบความพงพอใจเกณฑการใหคะแนนดงน 5 หมายถง พงพอใจมากทสด 4 หมายถง พงพอใจมาก 3 หมายถง พงพอใจปานกลาง 2 หมายถง พงพอใจนอย 1 หมายถง พงพอใจนอยทสด

ขอความ ระดบความพงพอใจ

5 4 3 2 1 ดานบทบาทผสอน 1. ผสอนมการเตรยมการสอนลวงหนา 2. ผสอนมความสามารถในการถายทอดความรชวยใหผเรยนเกดการเรยนรในเนอหาวชา

3. ผสอนใหผเรยนไดมสวนรวมในการคดวเคราะห แปลผล และสรปผล

4. ผสอนมการตงค าถามใหผเรยนคดหาค าตอบไดดวยตนเอง

5. ผสอนใหค าแนะน าและรบฟงความคดเหนของผเรยน ดานบทบาทผเรยน 6. ผเรยนมสวนรวมในการท าการทดลอง 7. ผเรยนมสวนรวมในการอภปรายและแลกเปลยน ความคดเหนกบผอน

8. ผเรยนสามารถน าความรไปเชอมโยงกบชวตประจ าวนได 9. ผเรยนรบฟงความคดเหนของสมาชกในกลม 10. ผเรยนมการชวยเหลอซงกนและกนในการท างานกลม

147

ภาคผนวก ง

คณภาพของเครองมอทใชในการวจย

แผนการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) แบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนวชาเคม เรองสมดลเคม

แบบวดความพงพอใจของนกเรยน

148

ตาราง 13 คาเฉลย (��) และคาสวนเบยงเบนมาตราฐาน (S.D.) ของแผนการจดการเรยนรแบบ สบเสาะหาความร (5Es) เรองสมดลเคม

รายการประเมน ผเชยวชาญ

�� S.D. ระดบความเหมาะสม คนท 1 คนท 2 คนท 3

1. จดประสงคการเรยนร 1.1 สอดคลองกบเนอหา 1.2 ประเมนผลได 1.3 มความชดเจน เขาใจงาย

5 4 4

5 5 5

5 4 5

5.00 4.33 4.67

0.00 0.58 0.58

มากทสด

มาก มากทสด

2. สาระสาคญ / สาระการเรยนร 2.1 สอดคลองกบจดประสงคการเรยนร 2.2 ใจความถกตอง 2.3 มความชดเจน นาสนใจ 2.4 เวลาเรยนเหมาะสมกบเนอหา

5 5 4 4

5 5 5 4

4 4 5 5

4.67 4.67 4.33 4.33

0.58 0.58 0.58 0.58

มากทสด มากทสด

มาก มาก

3. กจกรรมการเรยนร 3.1 เนอหาเหมาะสมกบการจดการเรยนร 3.2 สอดคลองกบจดประสงคการเรยนร 3.3 เรยงล าดบกจกรรมไดเหมาะสม 3.4 ระยะเวลามความเหมาะสม 3.5 เนนการใชทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร 3.6 เปดโอกาสใหผเรยนไดมสวนรวมในการจดกจกรรมการเรยนร

5 5 5 5 5 5

4 5 5 4 5 5

5 5 5 5 4 4

4.67 5.00 5.00 4.67 4.67 4.67

0.58 0.00 0.00 0.58 0.58 0.58

มากทสด มากทสด มากทสด มากทสด มากทสด มากทสด

4. ใบงานการทดลอง 4.1 สอดคลองกบรปแบบการจดการเรยนร 4.2 สอดคลองกบสาระการเรยนร

4 4

4 4

4 5

4.00 4.33

0.00 0.58

มาก มาก

5. ใบกจกรรมแบบจ าลองทางความคด 5.1 สอดคลองกบจดประสงคการเรยนร 5.2 สอดคลองกบรปแบบการจดการเรยนร 5.3 เหมาะสมกบเนอหา

4 4 4

5 5 5

5 5 5

4.67 4.67 4.33

0.58 0.58 0.58

มากทสด มากทสด

มาก

149

รายการประเมน ผเชยวชาญ

�� S.D. ระดบความเหมาะสม คนท 1 คนท 2 คนท 3

6. สอและแหลงการเรยนร 6.1 สอดคลองกบจดประสงคการเรยนร 6.2 ผเรยนมสวนรวมในการใชสอ 6.3 สอดคลองกบสาระการเรยนร 6.4 สอดคลองกบขนตอนการจดการเรยนร

5 4 4 4

5 5 5 5

5 5 4 4

5.00 4.67 4.33 4.33

0.00 0.58 0.58 0.58

มากทสด มากทสด

มาก มาก

7. การวดและประเมนผลเรยนร 7.1 สอดคลองกบจดประสงคการเรยนร 7.2 สอดคลองกบขนตอนการจดการเรยนร 7.3 สอดคลองกบสาระการเรยนร 7.4 มเกณฑการประเมนทชดเจน

4 4 4 3

4 4 4 4

4 4 4 4

4.00 4.00 4.00 3.67

0.00 0.00 0.00 0.58

มาก มาก มาก มาก

รวม 4.49 0.40 มาก

150

ตาราง 14 คาดชนความสอดคลอง (IOC) ของแบบวดผลสมฤทธทางการเรยนเรองสมดลเคม

ขอท

ผเชยวชาญ (คนท) IOC

ขอท

ผเชยวชาญ (คนท) IOC

1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 +1 +1 +1 +1 -1 1 16 +1 +1 +1 +1 +1 1 2 +1 +1 +1 +1 +1 1 17 +1 +1 +1 +1 +1 1 3 +1 +1 +1 +1 +1 1 18 +1 +1 +1 +1 +1 1 4 +1 +1 +1 +1 -1 0.6 19 +1 +1 +1 +1 +1 1 5 0 +1 +1 +1 0 0.6 20 +1 0 +1 +1 0 0.6 6 +1 +1 +1 +1 0 0.8 21 +1 +1 +1 +1 +1 1 7 +1 +1 +1 +1 +1 1 22 +1 +1 +1 +1 0 0.8 8 +1 +1 +1 +1 +1 1 23 +1 +1 +1 +1 +1 1 9 +1 +1 +1 +1 +1 1 24 +1 +1 +1 +1 +1 1 10 +1 +1 +1 +1 0 0.8 25 +1 +1 +1 +1 +1 1 11 +1 +1 +1 +1 +1 1 26 +1 +1 +1 +1 +1 1 12 +1 +1 +1 +1 +1 1 27 +1 +1 +1 +1 +1 1 13 +1 +1 +1 +1 +1 1 28 +1 +1 +1 +1 +1 1 14 +1 +1 +1 +1 +1 1 29 +1 +1 +1 +1 +1 1 15

+1 +1 +1 +1 0 0.8 30

+1 +1 +1 +1 +1 1

151

ตาราง 15 คาเฉลย (��) และคาสวนเบยงเบนมาตราฐาน (S.D.) ของแบบวดความพงพอใจของนกเรยนตอการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es)

ขอท ผเชยวชาญ (คนท)

�� S.D. ระดบความเหมาะสม 1 2 3

1 5 5 5 5.00 0.00 มากทสด 2 5 5 5 5.00 0.00 มากทสด 3 5 5 5 5.00 0.00 มากทสด 4 5 5 5 5.00 0.00 มากทสด 5 5 5 5 5.00 0.00 มากทสด 6 5 5 5 5.00 0.00 มากทสด 7 5 5 5 5.00 0.00 มากทสด 8 5 5 5 5.00 0.00 มากทสด 9 5 5 5 5.00 0.00 มากทสด 10 5 5 5 5.00 0.00 มากทสด 11 5 5 5 5.00 0.00 มากทสด 12 5 5 5 5.00 0.00 มากทสด 13 5 5 5 5.00 0.00 มากทสด 14 5 5 5 5.00 0.00 มากทสด 15 5 5 5 5.00 0.00 มากทสด 16 5 5 5 5.00 0.00 มากทสด 17 5 5 5 5.00 0.00 มากทสด 18 5 5 5 5.00 0.00 มากทสด 19 5 5 5 5.00 0.00 มากทสด 20 5 5 5 5.00 0.00 มากทสด

รวม 5.00 0.00 มากทสด

152

ตาราง 16 คาความยากงาย (p) และคาอ านาจจ าแนก (r) ของแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนวชาเคม เรองสมดลเคม จ านวน 30 ขอ

ขอท p r ขอท p r 1 0.77 0.38 16 0.26 0.21 2 0.39 0.31 17 0.36 0.67 3 0.61 0.27 18 0.23 0.33 4 0.58 0.76 19 0.39 0.42 5 0.61 0.41 20 0.67 0.51 6 0.58 0.63 21 0.32 0.43 7 0.45 0.31 22 0.36 0.67 8 0.71 0.39 23 0.23 0.32 9 0.36 0.53 24 0.39 0.42 10 0.42 0.31 25 0.23 0.56 11 0.23 0.33 26 0.36 0.43 12 0.26 0.22 27 0.32 0.42 13 0.39 0.42 28 0.26 0.56 14 0.67 0.51 29 0.48 0.53 15

0.32 0.43 30

0.55 0.76

**มความเชอมน 0.76

153

ภาคผนวก จ ประมวลภาพกจกรรมการเรยนร

154

ภาพประกอบ 20 ขนท 1 ขนสรางความสนใจ (Engagement)

155

ภาพประกอบ 21 ขนท 2 ขนส ารวจและคนหา (Exploration)

156

ภาพประกอบ 22 ขนท 3 ขนอธบายและลงขอสรป (Explanation)

157

ภาพประกอบ 23 ขนท 4 ขนขยายความร (Elaboration)

158

ภาพประกอบ 24 ขนประเมนผล (Evaluation)

159

ประวตผเขยน ชอ-สกล นายอบดลเลาะ อมาร รหสประจ าตวนกศกษา 5820120653 วฒการศกษา

วฒ ชอสถาบน ปทส าเรจการศกษา วทยาศาสตรบณฑต มหาวทยาลยฟาฏอน 2555 (เคมประยกต) ทนการศกษา (ทไดรบในการศกษา)

- ทนโครงการสงเสรมการผลตครทมความสามารถพเศษทางวทยาศาสตรและคณตศาสตร (สควค.) ระดบปรญญาโท โดย สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย (สสวท.)

- ทนอดหนนการวจยเพอวทยานพนธ ประจ าปงบประมาณ 2560 คณะบณฑตวทยาลยมหาวทยาลยสงขลานครนทร

ขอมลการเผยแพรผลงาน อบดลเลาะ อมาร, ณฐน โมพนธ , อาฟฟ ลาเตะ และอสมาน สาร. 2560. “ผลของการจดการ เรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) เรองสมดลเคม ทมตอแบบจ าลองทางความคด ผลสมฤทธทางการเรยน และความพงพอใจของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 โรงเรยน เดชะปตตนยานกล จงหวดปตตาน” โครงการประชมวชาการระดบชาต “ศกษาศาสตรวจย” ครงท 4 (Educational Research Conference 4th) “นวตกรรมการศกษาเพอ Thailand 4.0” วนท 25-27 กรกฎาคม 2560 ณ โรงแรมหรรษา เจบ หาดใหญ จงหวดสงขลา