“อาหารบอกอะไรกบเรา” อาหารเปนสงจ�าเปนตอการด�ารงชวตของรางกายมนษย ในขณะเดยวกน อาหารอาจมความสมพนธ

กบความสข ความหลงใหล แมกระทงความหรหรา ความส�าคญของอาหารจงมไดเปนความสมพนธในดานการด�ารงอยของมนษย

เทานน แตอาหารยงเปนวตถดบส�าคญทขบเคลอนระบบเศรษฐกจโลก ใครกนอะไร ใครอมหน�าส�าราญหรออดอยาก ขาดแคลน อาหาร

เปนหลกฐานหนงทบงชความเหลอมล�าทางสงคมทก�าหนดเขตแดนระหวางกลม สงคมและล�าดบชนทสะทอนสถานะทางสงคมและ

ความไมเทาเทยมทางสงคม การเปลยนแปลงวฒนธรรมการกน ประเภทของอาหาร และการปรงแตงอาหาร สะทอนใหเหนถงความ

เคลอนไหวทางสงคมและวฒนธรรม ในทางโบราณคดมการสบคนสงคมและวฒนธรรมของมนษยยคกอนประวตศาสตรผานซากของ

มนษยและอาหาร ในทางประวตศาสตรพบวาอาหารเปนชนวนของสงคราม ความขดแยง การไลลาอาณานคม ในทางมานษยวทยา

ศกษานยทางการเมองและวฒนธรรมของการประดษฐอาหารประจ�าชาตและประจ�าทองถน ความเปนตนต�ารบและความหลากหลาย

ของอาหารในแตละทองถนในกระแสโลกาภวตน การเกดขนของอาหารแนวใหม (Fusion food) ลวนสะทอนถงการเคลอนไหวทาง

สงคมและวฒนธรรม

ยอนไปในชวงปลายทศวรรษท 2510 เปนตนมา เกษตรกรรม

ของประเทศไทยไดเปลยนแปลงไปสปฏวตเขยว(The Green

Revolution) ผลกดนโดยสหรฐอเมรกา ธนาคารโลก และมลนธ

ของบรษทเอกชนขนาดใหญของสหรฐอเมรกา ซงเปนผลมาจาก

ยทธศาสตรของการขยายระบบทนออกไปทวโลกและการสกด

กนลทธสงคมนยมทก�าลงแพรหลายอยในเอเชย ท�าใหขณะนน

ประเทศไทยไดรบความชวยเหลอจากสหรฐอเมรกาหลายดาน

ทงในเรองความชวยเหลอทางวชาการการเกษตร การสรางแผน

พฒนาเศรษฐกจของประเทศ พฒนาสาธารณปโภค การตดถนน

ไปในชนบท การสรางเขอนขนาดใหญ โดยเรมจากเทคโนโลย

การผลต เชน การผสมพนธพชสตวทใหผลผลตสง การใชสารเคม

ชนดตางๆ เปนปจจยการผลตทส�าคญ และการใชเครองจกรกล

การเกษตร เปนตน ซงน�าไปสการเปลยนแปลงในดานอนๆ ทง

ดานเศรษฐกจ สงคม การเมอง และวฒนธรรม ตลอดจนสขภาพ

อนามย และระบบนเวศวทยาของโลก2 และเปนจดตงตนทท�าให

ระบบอาหารของไทยพฒนาสระบบอตสาหกรรมอาหารทน�ามาซง

ความเปลยนแปลงทางวฒนธรรมการบรโภคของไทย

บทความนเปนการส�ารวจและเรยบเรยงขาวในประเทศไทย

เกยวกบอาหาร เพอยกตวอยางใหเหนวาอาหารการกนไมใชแค

เรองในครว แตมความเกยวของกบระบบเศรษฐกจ การเมอง

สงคม สงแวดลอม และอาจหลอหลอมวฒนธรรมการบรโภคให

กบผคนในสงคม ผเขยนไดเลอกอาหาร 3 อยางทเปนตวอยางใน

การอธบายปฏบตการทมตอผคนและสงคม ดงน

“ดชนมามา” ตวชวดภาวะเศรษฐกจอยางไมเปนทางการของไทย

หากส�ารวจชนวางของในซเปอรมารเกตชนน�าของไทยโซน

บะหมกงส�าเรจรปจะพบวา อาหารชนดนมวางขายอยหลากหลาย

ยหอของไทย อยางมามา ไวไว ย�าย�า เอฟเอฟ บะหมกงส�าเรจรป

สญชาตญปน อยาง Nissin Yakisoba บะหมกงส�าเรจรปสญชาต

สงคโปร เชน Koka บะหมกงส�าเรจรปสญชาตเกาหล Shin

Ramyun หรอ Indomie บะหมกงส�าเรจรปสญชาตอนโดนเซย

และยงมบะหมของเมยนมา เวยดนาม ความแพรหลายของอาหาร

เสนกนงายชนดนไดรบความนยมไปทวโลก บะหมกงส�าเรจรป

ถกคดคนขนครงแรกโดยโมโมฟค อนโดะ จากบรษทนสชน ฟดส

ประเทศญปน วางจ�าหนายครงแรกของโลกทประเทศญปนเมอ

วนท 25 สงหาคม พ.ศ.2501 และเมอ พ.ศ.2543 พบวาบะหมกง

ส�าเรจรปถอเปนสงคดคนทดทสดแหงศตวรรษท 20

ในบทความเรอง Big Data Analysis ยอดขายบะหมกงส�าเรจรป

ทวโลก โตตอเนอง3 เสนอวา ตลาดบะหมกงส�าเรจรปทส�าคญอยาง

อเมรกาเหนอ ยโรป เอเชย แปซฟก อเมรกากลางและอเมรกาใต

ตะวนออกกลางและแอฟรกายงคงขยายตวอยางตอเนอง ทงน

เปนเพราะบะหมกงส�าเรจรปมราคาไมแพง หาซองาย มความ

หลากหลายทางรสชาต และเกบไวไดนาน ในป 2560 สมาคมผ

ประกอบการบะหมส�าเรจรปโลก(World Instant Noodles As-

sociation) ออกมาเปดเผยวา ในประเทศจนครองอนดบ 1 ของ

โลกในการบรโภคบะหมกงส�าเรจรป โดย มปรมาณการบรโภค

38,970 ลานหอ รองลงมาคอ ประเทศอนโดนเซย 12,620 ลานหอ

“อาหาร”บอกอะไรกบเราบาง

รงตะวน อวมอนทร 1 เรยบเรยง

SAC NEWSLETTER 100เรองเปดเลม

4 จดหมายขาวNEWSLETTER 5จดหมายขาว

NEWSLETTER

อนดบทสาม คอญปน 5,660 ลานหอ ในขณะทไทยอยในอนดบ

ท 9 คอ 3,390 ลานหอ การบรโภคบะหมกงส�าเรจรปแบบซองของ

คนไทยมตวเลขเฉลยการบรโภคตอหว ตอป อยทคนละ 40 ซอง

ซงถอวาคอนขางมาก

เมอกลบมามองประเทศไทย หลายปทผานมา การเตบโต

ของตลาดบะหมกงส�าเรจรป ถกยกมาเปนดชนในการวดภาวะ

เศรษฐกจอยางไมเปนทางการ เรยกกนวา “ดชนมามา” Brandage

เสนอวา หากภาวะเศรษฐกจไมด ตลาดบะหมกงส�าเรจรปเตบโต

ไดด นนเปนเพราะเงนในกระเปาของผบรโภคมนอย จงเลอกทจะ

ควกเงนเพอซอบะหมกงส�าเรจรปทมราคาถก อยางไรกด ภาวะ

เศรษฐกจทซบเซาในชวง 2 – 3 ปทผานมา ดชนบะหมกงส�าเรจรป

แทบจะน�ามาวดก�าลงซอของผบรโภคไมไดอกตอไป นนเปนเพราะ

ตลาดบะหมกงส�าเรจรปในชวงเวลาทวานแทบจะไมมการเตบโต

หรอโตไดเพยง 1 – 2% เทานน สวนทางกบความเชอทมในอดต

อยางสนเชง สวนแบงการตลาด มามา 51% ย�าย�าและควก 23%

ไวไว 20%4

เวบไซตประชาชาตธรกจ5 รายงานเมอวนท 3 พ.ย. 2561

วาแหลงขาวจากบรษทผผลตและจ�าหนายบะหมกงส�าเรจรป

รายใหญเปดเผยถง ชวง 4-5 ปทผานมา ตลาดบะหมกงส�าเรจรป

มอตราการเตบโตลดลงอยางตอเนอง หรอมมลคาตลาดอยท

1.6-1.7 หมนลานบาทเทานน โดยมปจจยหลกมาจากปจจยทาง

เศรษฐกจและก�าลงซอ ประกอบกบปจจบนคนไทยมพฤตกรรมลด

การบรโภคบะหมกงส�าเรจรปลง และยงมบะหมกงส�าเรจรปจาก

ตางประเทศ เชน เกาหลและญปนทเขามาตตลาดและไดรบความ

นยมมากขน แมจะมราคาแพงกวาบะหมกงส�าเรจรปแบรนดไทย

หลายเทาตวกตาม ท�าใหสถานการณการแขงขนมความรนแรงขน

นอกจากน การชะลอตวของตลาดบะหมกงส�าเรจรปเปนเพราะ

ปญหาทางเศรษฐกจและพฤตกรรมผบรโภคทหนไปรบประทาน

อาหารประเภทอน นายเทซโอะ ซซก ประธานกรรมการ บรษท

วนไทยอตสาหกรรมการอาหารผลตบะหมกงส�าเรจรป “ ย�าย�า”

เปดเผยวา ภาพรวมบะหมกงส�าเรจรปของบรษทในป 2561 ม

การปรบลดลง ปจจบนผบรโภคมทางเลอกในการซออาหารรบ

ประทานมากยงขน กลมสนคาทเขามาแบงสวนแบงของตลาด

บะหมกงส�าเรจรป คออาหารพรอมทานและอาหารขบเคยว

มการปรบลดลงจาก 24 % ในป 2560 เหลอเพยง 23% ในป 25616

จะเหนวา บะหมกงส�าเรจรปไมไดเปนแคอาหารเทานน เพราะใน

ชวงเวลาหนงบะหมกงส�าเรจรปไดกลายเปนดชนชวดเศรษฐกจ

อยางไมเปนทางการของประเทศไทยไปดวย

อาหารพรอมทาน (Ready-To-Eat ) ปรากฏการณอาหาร

สะดวกกน สะดวกจาย

ดชนตวใหมทก�าลงเขามามบทบาทแทนดชนมามา คอ

ดชน 7-11 ปจจบนรานสะดวกซอ 7-11 กลายเปนสวนหนงใน

ชวตประจ�าวนของคนเมองทฝากทองไวกบรานสะดวกซอแหงน

รานสะดวกซอชอดงมสาขามากกวา 10,000 สาขาทวประเทศ7

ในการวเคราะหของ Positioning ในบทความช�าแหละ “ซพแรม”

อาวธลบ “เซเวนอเลฟเวน” เสนอวา ความนยมทผลกดนใหราน

สะดวกซออยาง 7-11 กลายเปนดชนชวดเศรษฐกจแทนดชนมามา

สวนหนงเปนเพราะยอดจ�าหนาย อาหารพรอมทานทผลตโดย 2

บรษทใหญอยางซพแรมและซพเอฟ อาหารพรอมทานทเรากน

กนอยอยางไสกรอกซพ อาหารพรอมทาน EZYGO ทมใหเลอก

กวา 30 รายการ เบเกอรเลอแปง เดลไทย ขนมจบซาลาเปา

ฯลฯ ลวนเปนสนคาจากการซพทมวสยทศนจะเปนครวของโลก

เปาหมายของซพแรม ในป 2561-2565 คอการขยายตลาดเชงรก

เพมก�าลงผลตอาหารแชแขง แชเยน และเบเกอรเพมขน 50-70

% ก�าลงผลตทเพมขนยงมงไปทอาหารพรอมทานประเภทขาว

เพราะตลาดเตบโตสงกวา 15 % ปจจบน 7-11 มรานใหบรการ

ทวทกหวระแหงทงยานเมองหลวง หวเมอง อ�าเภอ รมถนนสาย

หลกกวา 10,000 สาขา ตแชทพวงไวในรานมมากถง 6,000 สาขา

เพอตองการตอบสนองการกนอยของผบรโภคใหได 7 มอตอวน

ซงนาจะมากกวาความตองการของรางกาย หากขายใหคนกนได

หลายมอ ยอดขายกจะยงโตมโหฬาร สนคาอาหารทกหมวดเปน

โอกาสสรางการเตบโตใหบรษท รปแบบการด�าเนนชวต(lifestyle)

เปลยนแปลงไป การเขามาอาศยอยในเมองสงขนเรอยๆ คน

ชนบทยายเขามาเรยนและท�างานในเมอง คนเมองอยคอนโดจง

ไมสะดวกในการเตรยมและท�าอาหารทานเอง การบรโภคอาหาร

ตองการความสะดวกสบายในการหาซอ เชน ผาน 7-11 ดวย

การอนรอน นอกจากนซพแรมยงจะขยายชองทางจ�าหนาย โดย

จะเพมตหยอดเหรยญ(Vending Machine) ครวเคลอนท(Food

Van) ซพแรมแคทเทอรง และการขายอาหารในรปแบบอคอมเมรซ

มากขนดวย ทงหมดเพอตอบไลฟสไตลของผบรโภคทตองการ

ความสะดวกสบายมากขน8 ในแตละวนมลกคาใชบรการ 7-11

มากกวา 11.7 ลานคน หรอเฉลยสาขาละกวา 1,184 คน สนคาท

ซอ แบงเปนประเภทอาหาร 70.6 %9 ตวเลขยอดจ�าหนายจ�านวน

มหาศาล หากมองในเชงธรกจอาจกลาวไดอยางเตมปากวาการ

ด�าเนนธรกจอาหารพรอมทานเตบโตเปนอยางยง จงไมนาแปลก

ใจทยอดจ�าหนายของ 7-11 ทงอปโภคบรโภคจะกลายเปนดชนช

วดทางเศรษฐกจอยางไมเปนทางการของไทย

อยางไรกด แมวาดชน 7-11 ทบงบอกสภาพเศรษฐกจจะช

วามความคลองตวในการบรโภค การทยอดจ�าหนายอาหารพรอม

ทานพงสงขนและมแนวโนมทเตบโตไปอกอยางตอเนอง ผเขยนก

อดทจะจนตนาการและตงขอสงเกตไมไดวา พฤตกรรมการบรโภค

ของคนเมองทก�าลงนยมการบรโภคอาหารพรอมทานกนมากขน

เชนน จะท�าใหทกษะ สตรอาหาร เทคนค รสมอทแตละครวเรอน

เคยปรงแบบ “สตรใครกสตรใครส” เลอนหายไปดวยหรอไม แมวา

อาหารพรอมทานจะสะดวกและลดขนตอน แตอกทางหนง ความ

สะดวกกแลกมาดวยการตดขนตอนการท�าอาหารกนเองออกไป

จากชวตประจ�าวน เทคนคการเลอกซอขาวปลาอาหารในตลาดสด

เทคนคการจบคกบขาวในแตละมอใหไดรสชาตทกลมกลอมเขา

กน อยางทเราเคยไดยนวา เปนไขหวลม ตองกนแกงสมดอกแค

ส�ารบการกนตามฤดกาลอยางกงเผาสะเดาลวกน�าปลาหวานใน

ฤดสะเดาแตกชอ วธคดทจะเลอกกนและเทคนคการปรงเหลานจะ

เลอนหายไปหรอไม รวมทงจะเปนการลดทอนความหลากหลาย

ของอาหารการกนในแตละถนไปดวยหรอไม และการจ�ากดการกน

อาหารของผคนให “กนเปน” แตเฉพาะเมนทมขายใน 7-11 ดวย

หรอไม ผเขยนเพยงแตจนตนาการไปวา หากวนหนงในอนาคต(ซง

อาจไมเกดขนจรง) เราเลอกแตอาหารรสชาตมาตรฐานทหาซอกน

ไดจากตแชใน 7-11 แลว ตอไปเราจะไปหารสอรอยทหลากหลาย

ต�ารบไดจากทไหน เพราะการท�าอาหารถอเปนทกษะ หากไมเคย

ลองท�า ลองฝก การจะสบทอดรสมอรสอรอยของแตละครวเรอน

คงเปนเรองยาก

จากปลาหมก กง หอย ถงใบเหลอง IUU

กง ปลา หมก ป อาหารซฟดเปนอาหารทคนไทยนยม

รบประทานกนมาก ทงในระดบรานปงยางขางทางจนถงระดบ

ภตตาคารรานมชลนสตาร แตเบองหลงของการจบสตวน�าเหลา

นกมความทารณทงตอธรรมชาตและแรงงานอยไมนอย

เวบไซตกรนพช10 องคการสาธารณประโยชนนานาชาต

ทด�าเนนกจกรรมดานสงแวดลอมและสนตภาพ กลาวถงการท�า

SAC NEWSLETTER 100เรองเปดเลม

6 จดหมายขาวNEWSLETTER 7จดหมายขาว

NEWSLETTER

ประมงเกนขนาด อนเนองมาจากอตสาหกรรมการประมงทมง

การจบปลาปรมาณมากๆ ดวยเครองมอประมงแบบท�าลายลาง

จนกระทงท�าลายระบบนเวศ ปลาโตไมทน และแมแตสตวน�าท

ไมใชปลาเศรษฐกจอยางเตาทะเล โลมา วาฬ และฉลาม กพลอย

ตดรางแหรบผลกระทบของการประมงเกนขนาด

ป 2559 ส�านกขาวออนไลนไทยพบลกา11 ไดกลาวถงการ

ท�าประมงเกนขนาดของไทยวา ทผานมาไทยสงออกสตวน�าเปน

จ�านวนมาก อาจเรยกไดวาเปนหนงในผสงออกสตวน�ารายใหญ

ของโลก โดยในป 2557 มปรมาณการสงออกรวมทงสน 1.7 ลาน

ตน คดเปนมลคา 6,749 ลานเหรยญสหรฐ และปรมาณการน�า

เขารวมทงสน 1.6 ลานตน คดเปนมลคา 2,740 ลานเหรยญสหรฐ

จากสตวน�าทจบไดทงหมดนสรางรายไดและการจางงานแกชาว

ประมงประมาณ 172,430 คน ซงกวา 80% เปนชาวตางชาต และ

ประมาณ 515,000 คน ไมไดอยในภาคการประมงโดยตรง แตอย

ในอตสาหกรรมประมงทเกยวของ อาท โรงงานปลาปน โรงงาน

ปลากระปอง ทผานมามการใชทรพยากรทางทะเลจนเกนขดจ�ากด

ขอมลจากกรมประมง(สงหาคม 2558) ระบวา จ�านวนเรอประมง

ไทยทยงท�าการประมงมทงสน 42,512 ล�า โดยมเพยง 9,370 ล�าท

เปนเรอประมงพาณชย คดเปน 22% ใชอวนลากหนาดน อวนลอม

จบ และอวนครอบ เปนเครองมอหลกในการท�าประมง ซงถอเปน

เครองมอทมศกยภาพสงมาก ขณะทเรอประมงพนบานมจ�านวน

33,205 ล�า คดเปน 78% ของเรอประมงทงหมด สวนใหญใชอวน

ตดตาในการท�าประมง ประกอบกบเครองมอพนบานอนๆ จาก

พนทเขตเศรษฐกจจ�าเพาะทเรอประมงสามารถท�าประมงในนาน

น�าไดทงหมด 420,280 ตารางกโลเมตร กบจ�านวนเรอประมงท

พงสงถง 42,512 ล�า ท�าใหไทยเกดปญหาการท�าประมงเกนขด

ความสามารถการผลตของทรพยากรหรอ Over Fishing ไทยพบ

ลกาวเคราะหวาการท�าประมงเกนขนาดเปนหนงในสาเหตหลก

เพราะจ�านวนเรอประมงทเพมขนโดยไมมการควบคม ประกอบกบ

กฎหมายประมงทไทยยงลาสมย น�าไปสปญหาการท�าประมงผด

กฎหมาย ขาดการรายงาน และไรการควบคม ดวยก�าลงการผลต

ทสง สวนทางกบจ�านวนทรพยากร ทผานมาการท�าประมงของ

ไทยเปนการท�าประมงแบบเสร (Open Access) แมจะมการออก

กฎ ระเบยบ เพอแกไขปญหาการท�าประมง IUU ซงรวมถงปญหา

การท�าประมงเกนก�าลงการผลตของทรพยากรแลวกตาม แตไมได

ปฏบตตามเทาใด และรฐกไมไดมการบงคบใชอยางเครงครด ซง

เปนประเดนปญหาหลกของรฐไทย หนวยงานทเกยวของกออก

มายอมรบความลมเหลวทเกดขนภายหลงการประกาศอยางเปน

ทางการวาไทยไดรบใบเหลองจากสหภาพยโรป เกยวกบปญหา

ประมง IUU เมอวนท 21 เมษายน 2558

ประเดนทถกจบตามองเปนพเศษคอ การท�าประมงโดยไม

ไดรบอนญาตหรอใชเครองมอจบปลาทผดกฎหมาย และปญหา

การใชแรงงานทาส การไดรบใบเหลองจากสหภาพยโรป ในครงน

เปนสงทกระตนใหไทยตองเรงแกไขปญหาในอตสาหกรรมประมง

มฉะนนอาจตองเผชญกบการถกระงบการน�าเขาอาหารทะเล

ของไทยจากสหภาพยโรป ในกรณทสหภาพยโรป ระงบการน�า

เขาอาหารทะเลจากไทย อตสาหกรรมประมงไทยจะสญเสยราย

ไดจากการสงออกประมาณ 200 ลานดอลลารสหรฐฯ12 หรอใน

กรณเลวราย มลคาดงกลาวอาจสงถง 500 ลานดอลลารสหรฐฯ

มค�าแนะน�าเพอแกไขปญหา 5 ขอ ไดแก 1.ปรบปรง พ.ร.บ.การ

ประมงและกฎหมายทเกยวของ 2. ปรบปรงระบบตรวจสอบขอมล

ยอนหลงสนคาประมง (Traceability) เชน ชนดปลา จ�านวนทจบ

ได นานน�าทจบปลา 3. ตดตงเครองตดตามต�าแหนงเรอ (VMS)

4.จดทะเบยนเรอประมง 5.จดท�าแผนระดบชาตปองกนและแกไข

ปญหา IUU13 จากเรองการท�าประมงเกนขนาด จะเหนความเชอม

โยงการสรางรายไดอยางมหาศาล แตกแลกมาดวยผลกระทบตอ

ทรพยากรทางทะเล และยงไมรวมถงในภาคแรงงานทมกไดยน

ขาวแรงงานทาสอยเนองๆ

จากตวอยางอาหารทง 3 เรองทผเขยนยกมาเลาอยาง

สงเขปน เปนเพยงสวนนอยทชใหเหนวาเรองอาหารไมใชเรองใน

ครวเทานน แตหวงโซอาหาร การเพาะปลก การคา การบรโภค

ยงโยงใยตอปจเจกบคคลทงในเรองโภชนาการ ระบบเศรษฐกจ

การเมอง อกทงพฤตกรรมการกนกหลอหลอมความคดและ

วฒนธรรมใหผคนอกดวย

1นกวชาการ ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน)2ชาตชาย มกสง. (2556). รฐ โภชนาการใหมกบการเปลยนแปลงวถการกนในสงคมไทย พ.ศ. 2482-2517 (วทยานพนธปรญญาดษฎบณฑต).จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย บณฑตวทยาลย3Big Data Analysis ยอดขายบะหมกงส�าเรจรปทวโลกโตตอเนอง. (27 กนยายน 2561). กรงเทพธรกจ. สบคนจากwww.bangkokbiznews.com/news/

detail/814153 4ดชนเศรษฐกจพงหรอรวง บะหมซองยงวดไดหรอไม. (25 กรกฎาคม 2561). BrandAge Online. สบคนจาก www.brandage.com/article/971/Wai-Wai5บะหมนอกทะลกแยงตลาด “มามา-ไวไว”ดนพลกเกมส. (3 พฤศจกายน 2561). สบคนจาก www.prachachat.net/marketing/news-2447286ย�าย�า ยอมรบยอดขายลด หลงสนคาไมตอบโจทยผบรโภค ถกอาหารพรอมทาน ขนมขบเคยวแยงตลาด ลนปรบสตรตมย�ากงชงแชรเพม(29 พฤศจกายน

2561). M2F. สบคนจาก https://www.m2fnews.com/news/money/17498 7จบชพจรเศรษฐกจจาก ดชน “มามา” ถง ดชน “7-11”. (11 เมษายน 2558). TERRABKK. สบคนจาก www.terrabkk.com/news/58961 8ช�าแหละ “ซพแรม” อาวธลบ “เซเวนอเลฟเวน”. (20 มกราคม 2561). Positioning. สบคนจาก https://positioningmag.com/11540029เปดตวเลข Big Data 7-11 แตละวนมคนเขาเซเวนกคน แลวซอของเฉลยกนเทาไหร (20 เมษายน 2561) GMLive. สบคนจาก https://gmlive.com/Biz-7-

11-Stat-201710การท�าประมงเกนขนาด. (17 สงหาคม 2558). Greenpeace Thailand. สบคนจาก www.greenpeace.org/seasia/th/campaigns/Ocean/overfishing-

and-destructive-fishing/11Over Fishing เรอลนทะเล สตวน�าขนาดเลกสญ 3 แสนตน/ป -อดงบ 2000 ลาน ลน EU ปลดใบเหลอง. (7 มนาคม 2559). ไทยพบลกา. https://

thaipublica.org/2016/03/over-fishing-7-3-2559/12สหภาพยโรปแจกใบเหลองเตอนไทยแกปม IUU Fishing. (20 มกราคม 2561). SCB. สบคนจาก www.scbeic.com/th/detail/product/143613“อย” ปลดใบเหลอง “ประมงไทย”. (8 มกราคม 2562). Thai PBS สบคนจาก https://news.thaipbs.or.th/infographic/8

SAC NEWSLETTER 100เรองเปดเลม

8 จดหมายขาวNEWSLETTER 9จดหมายขาว

NEWSLETTER