โปรแกรมสงเสรมภาวะโภชนาการในผปวยสงอายกระดกสะโพกหกทเขารบการรกษาโดยการผาตดในโรงพยาบาลรามาธบด NUTRITIONAL IMPROVING PROGRAM FOR HIP FRACTURE ELDERLY UNDERWENT SURGERY AT RAMATHIBODI HOSPITAL

เพญศร เลาสวสดชยกล พวงผกา มนหมาย

นพ.ปพน สงาสงสง

ดร.พรรณวด พธวฒนะ

ธญวรนทร ต งเสรมวงศ

วตถประสงค เพอศกษา เพอศกษาเปรยบเทยบผลของโปรแกรมสงเสรมภาวะโภชนาการในผปวยสงอายกระดกสะโพก

หกทเขารบการรกษาโดยการผาตดในโรงพยาบาลรามาธบด ระหวางกลมควบคมและกลม

ทดลอง ในดาน ภาวะโภชนาการ (ระดบ albumin, prealbumin) ระหวางกอนผาตดและหลงผาตด จานวนวนนอนโรงพยาบาล ภาวะแทรกซอนภายหลงผาตด การกลบเขารบการรกษาซาใน 28 วน ความพงพอใจของผปวยและญาตตอโปรแกรมการสงเสรมภาวะโภชนาการ โดยใหผปวย

และญาตตอบขอคาถาม พรอมทงแสดงความคดเหนและขอเสนอแนะ

ความเปนมาและความสาคญของปญหา

ผปวยกระดกสะโพกหกของภาควชาออรโธปดกส คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบดม

จานวนมากตดอนดบ 1 ใน 5 ของโรคทางออรโธปดกส

พบวาผปวยสงอายในกลมนมปญหาทโภชนาตงแตกอนกระดกหก

ปญหาทโภชนาเปนสาเหตสาคญของการฟนสภาพไมดภายหลงผาตด กลามเนอออนแรงซงทา

ใหการฟนสภาพภายหลงผาตดบกพรอง

ภาวะขาดสารอาหารมความสมพนธกบการทาหนาทของกลามเนอบกพรอง ความสามารถใน

การทาหนาทลดลง (disability) ตองพงพาผอน การทาหนาทของระบบสมองลดลง

คณภาพชวตลดลง แผลหายชา อตราภาวะแทรกซอนเพมสงขน การฟนสภาพลาชา อตรา

การเสยชวตสงขนทงในระหวางอยโรงพยาบาลและภายหลงออกจากโรงพยาบาล (Wyers et al., 2010)

ความอยากอาหารลดลงเปนสาเหตหลกของการเกดภาวะขาดสารอาหารและนาหนกตวลดลงใน

ผสงอาย โรคทมผลตอการรบรสลดลงไดแก โรคเบาหวาน, Hypothyroid, โรคตบแขง,

โรคไตวายเรอรง, โรคมะเรง, ภาวะซมเศรา, ภาวะขาดสารสงกะส, ยาททาใหความอยาก

อาหารลดลง ไดแก ยาในกลม anticholinergic, ยาปฏชวนะ, ยาลดอาการแพ (antihistamines)

มการศกษาการใหอาหารเสรมกบผปวยสงอายกระดกสะโพกหกทเขารบการรกษาโดยการ

ผาตดทมภาวะโภชนาการปกตหรอมภาวะขาดเลกนอยพบวาผปวยกลมทดลองทไดรบอาหาร

เสรมตงแตกอนผาตดจนกระทงจาหนายออกจากโรงพยาบาลมระดบอลบมน (albumin) สง

กวากลมควบคมอยางมนยสาคญทางสถต และพบวาการเสรมโปรตนมความสมพนธกบการ

เกดภาวะแทรกซอนภายหลงผาตดลดลงดวย มการศกษาปจจยทมผลตอการบรโภคอาหารโรงพยาบาลของผปวยใน(อมรรตน จนทโชตกล

และ เบญจา มกตพนธ, 2553) พบวา ขณะทผปวยอยโรงพยาบาลผปวยไดรบพลงงานนอย

กวาความตองการพลงงานของรางกาย

คณสมบตผเขารวมการวจย

ผปวยกระดกสะโพกหก ซงเขารบการรกษาโดยการผาตดทหอผปวยออรโธปดกสสามญ

โรงพยาบาลรามาธบด ตงแต กนยายน 2555-ธนวาคม 2555

จานวนผเขารวมการวจย 60 ราย 60 ราย แบงเปนกลมควบคม 30 ราย และกลมทดลอง 30 ราย

โปรแกรมสงเสรมภาวะโภชนาการ

NURSING CARE STRATEGIES

Collaboration: รวมวางแผนการดแลรกษาพยาบาลระหวางทมพยาบาลกบทมแพทย

Consult นกโภชนาการเพอใหความรกบผปวยและญาต Consult เภสชกรเพอทบทวนยาทอาจมปฏกรยาตอกน หรอ ทาใหผปวยเบออาหาร

NURSING CARE STRATEGIES

หลกเลยงภาวะปากแหง โดยใหผปวยดมนาอยางเพยงพอ วนละอยางนอย 1500 ml. และ

บวนปากดวยนาสะอาดเชา-เยนและกอน-หลงรบประทานอาหารทกมอ ให เพมไข 1 ฟองตอมอ วนละ 3 มอ โดยประสานโภชนากรของโรงพยาบาลในการจดเตรยม

อาหารทเหมะสมสาหรบผปวยสงอาย (สตรอาหารโรงพยาบาลทมกากสง เพอปองกนอาการ

ทองผก) บนทกปรมาณอาหารในแตละมอและอาหารเสรมทผปวยรบประทาน เพอประเมนความ

เพยงพอของอาหาร จดสงแวดลอมใหเออตอการรบประทานอาหาร โดยการขจดสงรบกวน การใชสารอะโรมา

กลนสม เพอกระตนความอยากอาหาร

ขจดสงรบกวนในเวลามออาหาร เชน กจกรรมการรกษาพยาบาลตางๆทไมเรงดวน การเจาะเลอด

สวนปสสาวะ ดแลใหผปวยรบประทานอาหารตรงตามมออาหาร อาหารอนและนารบประทาน จดผชวยดแลการรบประทานอาหารครบทง 3 มอ ไมนอยกวาครงถาดตอมอและปอนอาหารสาหรบ

ผสงอายทไมสามารถชวยเหลอตนเองได กระตนใหญาตหรอครอบครวมสวนรวมในการจดหาอาหารหรอดแลการรบประทานอาหารทมคณคา

โภชนาการอยางเพยงพอ ใหความรแกผปวยและญาตเกยวกบการสงเสรมภาวะโภชนาการ

NURSING CARE STRATEGIES

ผสงอายทมฟนปลอมใหญาตนามาจากบานพรอมดแลใหใสฟนปลอมกอนรบประทานอาหาร

ทกมอและทาความสะอาดหลงรบประทานอาหารทกครง จดใหผปวยไดรบอาหารทางการแพทยครบสวน (Ensure1:1) 300 ml. วนละ 3 มอ

โดยใหดมระหวางมออาหาร คอ เวลา 5.30-6 น.

เวลา 13 น. หรอ หลงรบประทานอาหารมอเทยง

เวลา 18 น. หรอ กอนนอน เสรมนมหรอนาผลไมหรอผลไมหรออาหารมกากใย ทผปวยชอบโดยใหญาตจดมาใหเปน

อาหารวาง เพอปองกนและบรรเทาอาการทองผก

NURSING CARE STRATEGIES

โปรแกรมออกกาลงกายเพอกระตนความอยากอาหาร

ออกกาลงกายบนเตยงดวยการยกนาหนก 0.5 ก.ก 30 ครง

วนละ 3 รอบ 10 น.- 11 น.- 16 น. หรอ ทาซาเมอมเวลา

ทาท 1

โปรแกรมออกกาลงกายเพอกระตนความอยากอาหาร

เกรงกลามเนอตนขา นาน 10 วนาท แลวพก ทาครงละ 20 ครง

วนละ 3 รอบ 10 น.- 11 น.- 16 น. หรอ ทาซาเมอมเวลา

ทาท 2

โปรแกรมออกกาลงกายเพอกระตนความอยากอาหาร

บรหารกลามเนอหนาทองและองเชงกราน โดยนอนหงาย ขาขางทกระดกหกหรอผาตดวาง

แนบกบพน ใชมอจบบารโหนตว ชนเขาขางดชวยยกสะโพกขนคางไว 5-10 วนาทแลววางลง

ปฏบต 10 ครง

วนละ 3 รอบ 10 น.- 11 น.- 16 น. หรอ ทาซาเมอมเวลา

ทาท 3

แบบบนทกการออกกาลงกาย

ทาออกกาลงกาย 1 วนท........

2 วนท........

3 วนท........

..... วนท........

1. ออกกาลงกายบนเตยงดวยการยกนาหนก 0.5 ก.ก 30 ครง

วนละ 3 รอบ หรอทาซาเมอมเวลา

6 น.

11 น.

16 น.

6 น.

11 น.

16 น.

6 น.

11 น.

16 น.

6 น.

11 น.

16 น.

2. เกรงกลามเนอตนขา นาน 10 วนาท แลวพก ทา 20 ครง

วนละ 3 รอบ หรอทาซาเมอมเวลา

6 น.

11 น.

16 น.

6 น.

11 น.

16 น.

6 น.

11 น.

16 น.

6 น.

11 น.

16 น.

3. บรหารกลามเนอหนาทองและองเชงกราน โดยนอนหงาย ขา

ขางทผาตดวางแนบกบพน ใชมอจบบารโหนตว ชนเขาขางดชวย

ยกสะโพกขนคางไว 5-10 วนาทแลววางลง ปฏบต 10 ครง

วนละ 3 รอบ หรอทาซาเมอมเวลา

6 น.

11 น.

16 น.

6 น.

11 น.

16 น.

6 น.

11 น.

16 น.

6 น.

11 น.

16 น.

ใช อะโรมา กลนสม กอนรบประทานอาหาร 15 นาท 6.30 น.

11.30 น.

16.30 น.

6.30 น.

11.30 น.

16.30 น.

6.30 น.

11.30 น.

16.30 น.

6.30 น.

11.30 น.

16.30 น.

กลนลาเวนเดอร กอนนอน 21.30 น.

21.30 น.

21.30 น.

21.30 น.

บทบาท RN

โทรแจงฝายโภชนาการเพอส งอาหารในโครงการ โทร 1227

“ผปวยชอ......เตยง......เปน Case study ของออรโธฯ ขอทา dietary count เรมวนท.........”

วนทผาตด NPO จะหยดทา dietary count หลงผาตดเมอเรมกนอาหารใหโทรแจงใหม

Key สงอาหารเพมไข 1 ฟอง / มอ และ เพมผลไมทกมอ

Key เพม Ensure (1:1) 300 ml. 3 มอ / วน ระหวางมออาหาร เวลา 6, 12, 18

โทร 1227 แจงใหนกโภชนากรมาใหคาแนะนาผปวยและญาต (นดญาตมาดวย) เวลา 13.30 น.

“ขอใหนกโภชนากรมาใหคาแนะนาผปวย ชอ......เตยง......วนท......... เวลา 13.30 น.”

กระตนใหญาตมสวนรวมในการดแลดานอาหาร โดยแนะนาอาหารและผลไมทมประโยชนใหญาตนามาเสรมได และใหญาตแจงหรอชวยบนทกในแบบบนทกการบรโภคอาหาร

หามญาตรบประทานอาหารของผปวย

ทา I/O และ Force oral fluid > 1,500 ml./day

แนะนาใหญาตนาฟนปลอมของผปวยมาโรงพยาบาล

ช งนาหนกและวดสวนสงผปวย เมอ admit, ช งนาหนก ทกสปดาห และ กอน D/C

ยกเวนกจกรรมพยาบาลกอนหรอระหวางทผปวยรบประทานอาหาร

จดสงแวดลอมใหสะอาด ไมมกลนรบกวน

ดแลใหผปวยออกกาลงกาย 3 ทา กอนรบประทานอาหาร เวลา 6 น., 11 น. และ 16 น.

ใหผปวยลางมอและใช อะโรมา กลนสม กอนรบประทานอาหาร 15 นาท เวลา 6.30 น.,11.30 น.และ 16.30 น. และ กลนลาเวนเดอร กอนนอน เวลา 21.30 น.

ชวยดแลใหผปวยบวนปาก กอน-หลง อาหาร และใสฟนปลอมกอนรบประทานอาหารทกมอ

ชวยดแลใหผปวยรบประทานอาหารทอน นารบประทาน และควรรบประทานอาหารอยางนอย ½ ถาด

ชวยปอนอาหารใหผปวยทไมสามารถชวยเหลอตนเองได

ใหผปวยดม Ensure (1:1) 300 ml. 3 มอ / วน เวลา 5.30-6 น., หลงอาหารเทยง และหลงอาหารเยน

Force oral fluid > 1,500 ml./day ยกเวนกจกรรมพยาบาลกอนหรอระหวางทผปวยรบประทานอาหาร หามญาตรบประทานอาหารของผปวย

บนทก ปรมาณอาหารทญาตนามาใหผปวย, Ensure, การออกกาลงกาย

ช งนาหนกและวดสวนสงผปวย เมอ admit, ช งนาหนก ทกสปดาห และ กอน D/C

บทบาท PN

WARD

หวหนาหอผปวยหรอ RN แจงเมอมผปวยกระดกสะโพกหกมา admit

เพญศร 48817, 081-6845019

พวงผกา 089-1304419

เกบปสสาวะผปวยภายหลงปสสาวะทนท ยกเลกการวางขวดปสสาวะทขางเตยง

สาหรบผปวยททา I/O บนทกจานวนทกครง

เกบใบ I/O ของผปวยในโครงการทกใบ

บทบาท แพทย

Order: Ensure (1:1) 300 ml. 3 มอ / วน ตงแต admit Order: Lab, Albumin, Pre-albumin, CBC เมอ admit นด FU 2 สปดาห เพอตดไหม และนด FU 4-6 สปดาหหลงผาตด พรอม

order: Lab, Albumin, Pre-albumin, CBC, ในวนทมา

FU 4-6 สปดาห

พยาบาล print ใบ FU 2 ใบ – นด 2 สปดาห

– นด 4-6 สปดาห พรอมใบ lab

บทบาท โภชนากร

จดเตรยมอาหารสาหรบผปวยในโครงการ เพมไข 1 ฟอง/มอ อาหารกากสง (เพมผลไม)

ทา dietary count ทงอาหารของโรงพยาบาลและอาหารทญาตจดเตรยมมาให ใหคาแนะนาเรองอาหารทมประโยชนแกผปวยและญาต

รบ consult ผปวยทแพทยวนจฉยวามภาวะ malnutrition หรอม serum albumin (g/L) < 34 serum prealbumin (mg/L) < 157 Lymphocyte count (per mm3) < 2000