Chorobydietozależne

Co nas czeka w przyszłości?

„Było tłuściutkie i słodkie, pycha! Czuję się wyśmienicie!”

Ale jak długo będzie trwało świetne samopoczucie i zdrowie? Gdy odżywiamy się niezdrowo, tuż pod naszym nosem zachodzą zmiany, które mogą się okazać zgubne w skutkach. Powoli w naszym organizmie „dojrzewają” różne choroby i choć często nie widzimy bezpośredniego związku z naszym sposobem odżywiania – są to właśnie choroby dietozależne… Jednak nie jesteśmy na straconej pozycji, możemy zapobiec chorobom, jeśli zmodyfikujemy nasz sposób żywienia. Wbrew pozorom nie będzie on mniej smaczny czy nudniejszy. Przeciwnie! Będzie kolorowo i ciekawie, a zarazem smacznie i zdrowo!

Plan prezentacji

• Co to są choroby dietozależne?• Krótka charakterystyka chorób – definicja;– przyczyny;– skutki;– profilaktyka;

• Podsumowanie – PROFILAKTYKA!!!

Choroby dietozależne

• Otyłość • Cukrzyca typu II• Nadciśnienie tętnicze • Choroby układu krążenia• Osteoporoza• Próchnica• Nowotwory

Choroby dietozależneNajczęstsze przyczyny występowania chorób dietozależnych:• dodatni bilans energetyczny diet;• nadmierne spożycie cukru i soli; • nadmiar białka w diecie;• nadmiar tłuszczu w diecie oraz znaczny udział izomerów trans nienasyconych kwasów tłuszczowych;• wolne rodniki;• niedobór błonnika w diecie;• niewłaściwa mikroflora jelitowa;• nadmiar toksyn;

Otyłość i nadwaga - definicja• Nadmierne nagromadzenie tkanki tłuszczowej w organizmie człowieka;• ZAWSZE jest to efekt dodatniego bilansu energetycznego;• Najczęściej metodą klasyfikowania otyłości i nadwagi jest wskaźnik masy ciała

(Body Mass Index – BMI);• BMI = masa ciała w kg/(wzrost w m)2 [kg/m2];

• Otyłość można podzielić ze względu na miejsce odkładania się tkanki tłuszczowej:– Otyłość androidalna, czyli brzuszna – typ JABŁKO – typowa dla mężczyzn;– Otyłość gynoidalna, czyli udowo-pośladkowa – typ GRUSZKA – typowa dla

kobiet;

Wskaźnik dla dorosłych Niedowaga Norma Nadwaga

Otyłość średniego

stopnia

Otyłość znacznego

stopnia

Otyłość bardzo

znacznego stopnia

BMI (kg/m2) < 20,0 20,0 – 24,9 25,0 – 29,9 30,0 – 34,9 35,0 – 39,9 ≥ 40,0

Otyłość i nadwaga - przyczyny• Czynniki genetyczne (wpływ w max. 40%);

• Czynniki biologiczne;

• Czynniki psychologiczne: zaburzenia nastroju, depresja;• Czynniki środowiskowe (wpływ w 60% - MOŻNA JE MODYFIKOWAĆ!!!):

– Mała aktywność fizyczna (siedząca praca, nieaktywny sposób spędzania wolnego czasu);

– Nieograniczony dostęp do żywności;

– Wysoka gęstość energetyczna żywności (przeważnie duża zawartość tłuszczu, cukru i innych węglowodanów);

– Spożywanie dużej ilości słodkich napojów;

– Wzrost znaczenia żywności typu fast-food, słonych przekąsek i słodyczy w codziennej diecie, zwłaszcza młodych osób (sklepiki szkolne, automaty ze słodyczami);

Otyłość i nadwaga - skutki• Stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia. Im dłużej trwa tym większe jest ryzyko

rozwoju innych chorób:– cukrzycy typu II;– chorób układu sercowo-naczyniowego (niedokrwienna choroba serca,

nadciśnienie);– nowotworów (jelita grubego, odbytnicy, trzonu macicy, sutka, prostaty) ,– chorób dróg żółciowych;– marskości wątroby;– zapalenia trzustki;– zespołu bezdechu w czasie snu;– kamicy dróg moczowych;– zaburzeń płodności;

• Największe ryzyko powikłań chorobowych dotyczy częściej otyłości typu jabłko;• Inne konsekwencje:

– osłabienie stawów nóg, problemy z kręgosłupem;– płaskostopie, żylaki;– obniżona sprawność ruchowa;

Cukrzyca typu II - definicja• Inaczej cukrzyca insulinoniezależna, cukrzyca dorosłych lub nabyta;• Zaburzenia przemian węglowodanów w organizmie wynikające z nabytej

insulinooporności (organizm wydziela normalną ilość insuliny, lecz jest ona niewystarczająca do obniżenia poziomu cukru we krwi);

• Rozpoznanie – podwyższony poziom glukozy we krwi:– stężenie glukozy we krwi na czczo > 126 mg/dl;– stężenie glukozy przygodne > 200 mg/dl;

• Cukrzyca typu II ujawnia się najczęściej u ludzi w starszym wieku, obecnie jednak częstość jej występowania rośnie u dzieci i młodych osób otyłych;

Cukrzyca typu II - przyczyny• Czynniki genetyczne (spokrewniona osoba chora na cukrzycę – w 20%

zachorowań);• Czynniki środowiskowe:

– Otyłość – na 100 diabetyków 80 jest otyłych,– Nieodpowiednia dieta,– Stres;

Cukrzyca typu II - skutki• Upośledzenie wzroku, ze ślepotą włącznie;• Zaburzenia pracy nerek, aż do całkowitej niewydolności;• Zaburzenia neurologiczne (upośledzenie czynności różnych układów, np.

sercowo-naczyniowego, pokarmowego);• Zmiany skórne (grzybice, czyraki i owrzodzenia);• Stopa cukrzycowa;• Miażdżyca;

Nadciśnienie tętnicze - definicja• Stan podwyższonego skurczowego i/lub rozkurczowego ciśnienia

tętniczego krwi;• Najczęściej ujawnia się w 3 lub 4 dekadzie życia (21-40 lat!!!);

Ciśnienie skurczowe Ciśnienie rozkurczowe Klasyfikacja ciśnienia[mmHg]Ciśnienie prawidłowe

< 120 < 80 Optymalne120 – 129 80 – 84 Prawidłowe

130 – 139 i/lub 85 – 89 Wysokie prawidłoweNadciśnienie tętnicze

140 – 159 i/lub 90 - 99 Łagodne160 – 179 i/lub 100 – 109 Umiarkowane≥ 180 i/lub ≥ 110 ciężkie

Nadciśnienie tętnicze - przyczyny

• Czynniki genetyczne – geny warunkują 30-60% zmienności ciśnienia tętniczego populacji;

• Czynniki psychologiczne – stres i urazy psychiczne;• Czynniki środowiskowe:

– nadmierne spożycie tłuszczów zwierzęcych (→cholesterolu), soli, alkoholu;– niedostateczne spożycie potasu, magnezu, wapnia, błonnika pokarmowego i

wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, czyli zbyt małe spożycie warzyw, owoców, przetworów mlecznych i pełnoziarnistych produktów zbożowych;

– palenie papierosów;

Nadciśnienie tętnicze - skutki• Choroby układu sercowo-naczyniowego:

– rozwój choroby wieńcowej,– wzrost ryzyka udaru mózgu i zawałów serca;

• Bóle i zawroty głowy;• Zwiększona pobudliwość nerwowa;• Chwiejność emocjonalna;• Łatwe wyczerpywanie się i trudność koncentracji;• Bezsenność;• Ogólne osłabienie;• Przyspieszone bicie serca;

Nadciśnienie tętnicze - profilaktyka

Przyzwyczajenie się do mniej słonego smaku nie jest trudne!!!

Jak ograniczyć spożywanie soli?• Nie sól gotowych potraw.• Używaj mało soli podczas gotowania.• Stosuj świeże i suszone zioła zamiast soli. • Zastąp zwykłą sól solą sodowo-potasową – zawiera mniej sodu!• Jedz produkty świeże zamiast przetworzonych (np. kiszone, dania typu instant).• Czytaj etykiety – wybieraj produkty mniej słone.

Choroby układu krążenia - definicja

• Schorzenia dotyczące narządów i tkanek wchodzących w skład układu krążenia, a w szczególności serca, tętnic i żył. Często nazywane chorobami układu sercowo-naczyniowego;

• Podstawą rozwoju większości chorób układu krążenia są zmiany miażdżycowe, czyli zgrubienia ścian tętnic powodujące zmniejszenie światła naczyń i w konsekwencji prowadzących do ich niedrożności;

• Miażdżyca rozwija się powoli, prawdopodobnie zaczyna się już w dzieciństwie czy młodości;

Choroby układu krążenia - przyczyny

• Czynniki środowiskowe:– Mała aktywność fizyczna;– Nieodpowiednia dieta:

• nadmierne spożycie energii, nasyconych kwasów tłuszczowych, cholesterolu, soli, alkoholu

• zbyt niskie spożycie błonnika pokarmowego, witam antyoksydacyjnych;– Wysokie ciśnienie tętnicze;– Zwiększona aktywność pro-zakrzepowa krwi;– Otyłość androidalna;

Choroby układu krążenia - skutki

• Najczęstszymi powikłaniami miażdżycy są zawały mięśnia sercowego i udary mózgu;

• W 2008 roku główną przyczyną zgonów w Polsce były choroby układu krążenia (44%) (GUS, 2009);

Choroby układu krążenia - profilaktyka

• Utrzymanie/obniżenie poziomu cholesterolu w osoczu krwi do stężenia maksymalnie 200 mg/dl;

• Odpowiednia dieta:– niskocholesterolowa o kontrolowanej zawartości kwasów tłuszczowych,– bogata w antyoksydanty,– ograniczone spożycie białka zwierzęcego (mięso, jaja);

• Odpowiednia aktywność fizyczna i utrzymanie prawidłowej masy ciała;

Próchnica - definicja

• Jest to uszkodzenie szkliwa zębów spowodowane przez kwasy wytwarzane przez bakterie bytujące w nazębnej płytce bakteryjnej;

• Istotą choroby jest odwapnienie i rozpad organicznych struktur zęba;

Próchnica - przyczyny• Istnieją cztery czynniki powstawania próchnicy, które muszą wystąpić

jednocześnie:– obecność bakterii w postaci płytki nazębnej,– obecność węglowodanów (cukrów) w jamie ustnej, – podatność zębów na próchnicę,– odpowiedni czas (aby nastąpiła demineralizacja i nie rozpoczęła się ponowna

mineralizacja);

• Każdy czynnik jest konieczny, ale niewystarczający do powstania próchnicy;

Próchnica - skutki• Utrata zębów;• Zapalenie dziąseł;• Ropnie;• Zakażenie krwi i różnych narządów np. serca;• Próchnica zębów stałych (wynik próchnicy zębów mlecznych);

Próchnica - profilaktyka• Stosuj odpowiednią higienę jamy ustnej (mycie zębów po każdym posiłku,

przynajmniej 2 razy dziennie, stosowanie nici dentystycznych i płynów do płukania jamy ustnej);

• Używaj bezcukrowych gum do żucia (np. z ksylitolem) jeśli nie możesz umyć zębów;

• Ograniczaj słodkie napoje i słodycze;• Ograniczaj liczbę posiłków w ciągu dnia do pięciu;• Kontroluj zęby u stomatologa;

Osteoporoza - definicja• Metaboliczna choroba układu szkieletowego, charakteryzująca się

obniżeniem masy i gęstości kości oraz zaburzeniami budowy tkanki kostnej co w konsekwencji zwiększa kruchość kości i ich podatność na złamania;

• Układ kostny człowieka kształtuje się do 20-25 roku życia, w tym czasie kości osiągają największą gęstość, która później spada wraz z wiekiem, dlatego ważne jest dostarczanie wapnia i witaminy D do organizmu dziecka;

Osteoporoza – przyczyny• Czynniki genetyczne i demograficzne:

– płeć żeńska,– rasa biała,– predyspozycje rodzinne,– budowa ciała – wątła budowa i mała masa ciała (poniżej 50kg);

• Czynniki biologiczne:– deficyt hormonów płciowych,– zaburzenia miesiączkowania,– nierodzenie– choroby: nadczynność tarczycy, cukrzyca, przewlekłe choroby układu

pokarmowego, przewlekłe choroby kości i szpiku;• Czynniki środowiskowe:

– mała aktywność fizyczna, unieruchomienie,– palenie papierosów,– CZYNNIKI ŻYWIENIOWE – ODPOWIEDZIALNE W 50% ZA ROZWÓJ CHOROBY;

Osteoporoza - skutki• Złamania występują najczęściej w trzech miejscach: biodrze (kość udowa),

kręgosłupie i nadgarstku;• Wdowi garb – deformacja klatki piersiowej;• Bóle kręgosłupa – nawet w spoczynku;• Stopniowe zmniejszanie wzrostu;• Spadek wydolności oddechowej poprzez zmniejszenie objętości klatki

piersiowej;• Zaburzenia trawienia, zaparcia poprzez zmniejszenie objętości jamy

brzusznej;

Osteoporoza - profilaktyka• Zwiększenie spożycia wapnia, zwłaszcza z produktów mlecznych o

obniżonej zawartości tłuszczu (kefiry, maślanki, jogurty, sery twarogowe, mleko) oraz pozostałych źródeł (ryby, nasiona, orzechy, warzywa ciemnozielone liściaste);

• Ograniczenie spożycia fosforu poprzez zmniejszenie spożycia mięsa, wędlin, gotowych potraw przemysłowych, napojów typu cola;

• Nie dopuszczenie do niedoborów magnezu, potasu, cynku, witaminy A, D, B6 oraz C;

• Ograniczenie spożycia alkoholu;• Ograniczenie spożycia tłuszczów i olejów;

Nowotwory - definicja• Nowotwór to nieprawidłowa tkanka, która rozrasta się w nadmiarze i w

sposób nieskoordynowany z pozostałymi tkankami, a nadmierny rozrost tkanki występuje dalej pomimo wyeliminowania czynnika, który ją wywołał;

• Podstawowy podział nowotworów pozwala wydzielić nowotwory łagodne i złośliwe;

Nowotwory - przyczyny• Czynniki genetyczne – tylko 5 – 10% chorób nowotworowych jest

dziedziczonych bezpośrednio;• Czynniki środowiskowe – najważniejsza przyczyna rozwoju choroby

nowotworowej:– narażenie na specyficzne czynniki, które prowadzą do uszkodzenia genów:

• palenie tytoniu, • narażenie na szkodliwe promieniowanie,• infekcje,• narażenie na substancje rakotwórcze np. pestycydy;

– mała aktywność fizyczna;– źle zbilansowana dieta (nadmierne spożycie energii, tłuszczów,

czerwonego mięsa, małe spożycie błonnika pokarmowego, niedobór witamin i antyoksydantów);

– niewłaściwe przygotowanie potraw (smażenie, wędzenie);– picie alkoholu;– stres;

Nowotwory – profilaktyka• Ograniczenie palenia papierosów i picia alkoholu;• Zbilansowana i urozmaicona dieta (bogata w antyoksydanty, błonnik

pokarmowy);• Zwiększenie aktywności fizycznej;

Dietoprofilaktyka chorób dietozależnych

• Zrównoważony bilans energetyczny (równowaga pomiędzy ilością dostarczanej energii a wydatkami energetycznymi organizmu);

• Odpowiednia aktywność fizyczna (min. 60 minut dziennie, np. spacer szybkim krokiem);

• Urozmaicenie diety: – wzrost znaczenia warzyw, owoców, pełnoziarnistych produktów

zbożowych oraz niskotłuszczowych produktów mlecznych;– ograniczenie spożycia słodyczy, produktów typu fast-food, słonych

przekąsek;• Większa ilość mniejszych posiłków w ciągu dnia (5 posiłków);• Zachować umiar;• Odpowiednie przygotowanie posiłków (mniej smażonych,

więcej gotowanych, grillowanych, pieczonych, duszonych);

Lepiej ZAPOBIEGAĆ niż LECZYĆ!!!