ضیاءالصالین www.ziaossalehin.ir

بانك جامع عزاداری ویژه ماه محرممشخصات كتاب

سرشناسه:مركز تحقیقات رایانه ای قائمیه اصفهان،1392عنوان و نام پدیدآور:بانك جامع عزاداری ویژه ماه محرم/ واحد تحقیقات مركز تحقیقات رایانه ای قائمیه اصفهان.ناشر چاپی : مشخصات نشر دیجیتالی:اصفهان:مركز تحقیقات رایانه ای قائمیه اصفهان، ۱۳92.محرم الحرام 1435مشخصات ظاهری:نرم افزار تلفن همراه ، رایانه و كتابموضوع: عزاداری

1. چهل حدیث عزاداریمشخصات كتاب

سرشناسه : محدثی، جواد، ۱۳۳۱ -Mohadesi، Javadعنوان و نام پدیدآور : چهل حدیث عزاداری/ تهیه و تنظیم جواد محدثی.مشخصات نشر : قم: نشر معروف، ۱۳۸۰.مشخصات ظاهری : ۶۴ص.؛ ۱۰/۵×۱۳/۵ سم.شابك : ۱۰۰۰ریال: 964-6739-7-17 ؛ ۶۰۰ ریال (چاپ دوم)وضعیت فهرست نویسی : برون سپارییادداشت : فارسی - عربی.یادداشت : چاپ دوم: پاییز ۱۳۷۵.یادداشت : چاپ پنجم: ۱۳۸۴.یادداشت : كتابنامه به صورت زیرنویس.موضوع : اربعینات -- قرن ۱۴موضوع : احادیث شیعه -- قرن ۱۴موضوع : سوگواریها -- احادیث.رده بندی كنگره : BP۱۴۳/۹/م۲۶۵چ۹۴ ۱۳۷۹رده بندی دیویی : ۲۱۸/۲۹۷شماره كتابشناسی ملی : م۷۹-۱۲۷۱۷

مقدّمه

عزاداری، احیاء خط خون و شهادت زندانی كردن (نور) در حصار شب ، شیوه كهن ستمگران حاكم ، در برخورد و مقابله با (حق ) بوده است . خطّ فكری و سیاسی امامان شیعه ، از همین رو همواره از سوی قدرتها ، مورد تضییق و محدویت و انزوای تحمیلی قرار گرفته بود . طبیعی است كه در چنان شرایط ، نوشتن و گفتن و سرودن و نشر تفكر و راه و خطّ آنان ، از اسلوبهای مؤ ثّر شیعه به حساب می آمد و پیروان حق ، با زبان و قلم و شعر و مرثیه و اشك و عزاداری ، در (احیاء امرائمّه ) و زنده نگهداشتن حماسه ها و بیان فضایلشان تلاش می كردند .

در آن عصر خفقان ، طرح (خط امامان ) ، نوعی مبارزه سیاسی - اجمتاعی بود و خطرها در پی داشت .

ذكرها و یادها ، جهاد بود .

جلسات انس و دیدار شیعیان ، وسیله ای برای الهام گیری و یافتنِ محورهای (وحدت مكتبی ) به حساب می آمد و شعر و مرثیه و نوحه و گریستن و عزاداری بر شهیدان كربلا و سیدالشهدا و مظلومیّت اهل بیت علیهم السّلام در آن عصرِ (نتوانستن )ها ، ابعادی از مساءله زنده نگهداشتن مشعل حق و دعوت به (نور) و (ایمان ) بود . سروده های موضعدار شاعران شیعی ، آنچه كه به اهل بیت مربوط می شد ، بطورعمده دو محور اساسی داشت :

1 – مدایح

2 – مراثی

استفاده ازمدح و مرثیه ، همواره بعنوان اهرمی در دفاع ازحق ومبارزه باحكومتهای جور، مورداستفاده قرار می گرفت .

برپایی مراسم سوگواری برای ائمّه و احیای خاطره شكوهمند و الهام بخش حیات و جهاد و شهادتشان ، همواره در تاریخ ، حركت آفرین و بیدارگر بوده است . سنّت شعر گفتن و مرثیه خواندن و گریستن و گریاندن در مجالس سوگ اهل بیت نیز ، مورد تشویق و دستور امامان بود ، چرا كه عزاداری ، رساندن صدای مظلومیّت آل علی به گوش مسلمانان بود و رسالتی عظیم داشت . اقامه مجالس به یاد آنان ، بیان رنجهای جانكاه پیشوایان حق و خون دلهای ائمه عدل ، فاش ساختن و آشكار كردنِ ناله مظلومانه آنان در هیاهوی پرفریب اغواگران بود و عزاداری برای شهید ، انتقالِ فرهنگ شهادت به نسلهای آینده تلقّی می شد . . . و این خط همچنان ادامه یافت ، تا اكنون (1) . در اینگونه مجالس ، احساس و عاطفه ، به كمك شعور می آید و مكتب عاشورا زنده می ماند و اشك ، زبان گویای احساسهای عمیق یك انسان متعهّد و پای بند به خطّ حسینی و كربلایی است .

اشك ، دلیل عشق است و نشانه پیوند .

اشك ، زبان دل است و شاهد شوق .

دلی كه به حسین علیه السّلام و اهل بیت پیامبر صلّی اللّه علیه و آله عشق دارد ، بی شك در سوگ آنان می گرید و با این گریه ، مهر و علاقه درونی خود را نشان می دهد و گریه بر حسین علیه السّلام تجدید بیعت با (كربلا) و فرهنگ شهادت است و امضای راه خونین شهیدان .

اشك ، خون می سازد و مجاهد و شهید می پرورد .

جبهه های گرم ایران اسلامی در سالهای (دفاع مقدس ) ، گویاترین و زنده ترین سندی است كه نشان می دهد چگونه عشق عاشورایی و مراسم نوحه خوانی و اشك ریختن بر سالار شهیدان ، محرّم را ماه (پیروزی خون بر شمشیر) می سازد و اشك را به سلاحی كاری و مؤ ثّر تبدیل می كند .

سابقه عزاداری و سوگواری بر مظلومیت خاندان پیامبر علیهم السّلام بسیار دیرینه است و خود پیامبر و علی و فاطمه و . . . علیهم السّلام و فرشتگان و كرّوبیان و جنّ و انس بر مظلومیّت (آل اللّه ) گریسته و مجالس عزا و گریه برپا كرده اند . حتی انبیای گذشته هم اشكی ریزان و دلی سوزان و توسّل و توجّهی به خاندان عصمت و اسوه های شهادت داشته اند(2) .

شبهه آفرینیهای كج فهمان یا مغرضان نسبت به مساءله گریستن وعزاداری و توسّل و اقامه مراسم و شعائر دینی در سوگ امامان مظلوم و شهید ، جز از بی خبری آنان از تعالیم اسلام و دستورها و سنتهای پیامبر اسلام ، نشاءت نمی گیرد(3) . این مجموعه چهل حدیث كه پیش رو دارید ، برخی از احادیث مربوط به این سنّت ارزشمند و سازنده را در بردارد . امید است كه آشنایی با فرهنگ دینی و عمل به آن ، وسیله نجات ما و سبب شفاعت (اهل بیت ) از ما در روز قیامت گردد . قم - جواد محدثی

فروردین 1375

آتش عشقِ حسینی

قالَ رَسُولُ اللّهِ صلّی اللّه علیه و آله :

اِنَّ لِقَتْلِ الْحُسَیْنِ علیه السّلام حَرارَةً فی قُلُوبِ الْمُؤ منینَ لا تَبْرَدُ اَبَداً . ترجمه :

پیامبر اكرم صلّی اللّه علیه و آله فرمود :

برای شهادت حسین علیه السلام ، حرارت و گرمایی در دلهای مؤ منان است كه هرگز سرد و خاموش نمی شود .

جامع احادیث الشیعه ، ج 12 ، ص 556

عاشورا ، روز غم

قال الرّضا علیه السّلام :

مَنْ كانَ یَوْمُ عاشورا یَوْمَ مُصیبَتِهِ وَ حُزْنِهِ وَ بُكائِهِ جَعَلَ اللّهُ عَزّوَجَلّ یَوْمَ القیامَةِ یَوْمَ فَرَحِهِ وَ سُرُورِهِ .

ترجمه :

امام رضا علیه السّلام فرمود :

هر كس كه عاشورا ، روز مصیبت و اندوه و گریه اش باشد ، خداوند روز قیامت را برای او روزشادی و سرور قرار می دهد .

بحارالانوار ، ج 44 ، ص 284

محرّم ، ماه سوگواری

قال الرّضا علیه السّلام :

انَ اَبی اِذا دَخَلَ شَهْرُ الْمُحَرَّمِ لا یُری ضاحِكاً وَ كانَتِ الْكِاَّبَةُ تَغْلِبُ عَلَیْهِ حَتّی یَمْضِیَ مِنْهُ عَشْرَةُ اَیّامٍ ، فَاِذا كانَ الْیَوْمُ العْاشِرُ كانَ ذلِكَ الْیَوْمُ یَوْمَ مُصیبَتِهِ وَ حُزْنِهِ وَ بُكائِهِ . . . .

ترجمه :

امام رضا علیه السّلام فرمود :

هرگاه ماه محرّم فرا می رسید ، پدرم (موسی بن جعفرعلیه السّلام ) دیگر خندان دیده نمی شد و غم و افسردگی بر او غلبه می یافت تا آن كه ده روز از محرّم می گذشت ، روز دهم محرّم كه می شد ، آن روز ، روز مصیبت و اندوه و گریه پدرم بود . امالی صدوق ، ص 111

دیده های خندان

قالَ رسولُ اللّه صلّی اللّه علیه و آله :

یا فاطِمَةُ ! كُلُّ عَیْنٍ باكِیَهٌ یَوْمَ الْقیامَةِ اِلاّ عَیْنٌ بَكَتْ عَلی مُصابِ الْحُسَینِ فَاِنِّها ضاحِكَةٌ مُسْتَبْشِرَةٌ بِنَعیمِ الْجَنّةِ .

ترجمه :

پیامبر اكرم صلّی اللّه علیه و آله فرمود :

فاطمه جان ! روز قیامت هر چشمی گریان است ؛ مگر چشمی كه در مصیبت و عزای حسین گریسته باشد ، كه آن چشم در قیامت خندان است و به نعمتهای بهشتی مژده داده می شود .

بحارالانوار ، ج 44 ، ص 293

سالگرد سوگ حسین علیه السّلام

عَنِ الصّادق علیه السّلام :

نیحَ عَلَی الْحُسَینِ بْنِ عَلی سَنَةً فی كُلِّ یَوْمٍ وَ لَیْلَةٍ وَ ثلاثَ سِنینَ مِنَ الْیَوْمِ الَّذی اُصیبَ فیهِ . ترجمه :

حضرت صادق علیه السّلام فرمود :

یك سال تمام ، هر شب و روز بر حسین بن علی علیه السّلام نوحه خوانی شد و سه سال، در روز شهادتش سوگواری برپا گشت .

بحارالانوار ، ج 79 ، ص 102

بودجه عزاداری

قالَ الصّادق علیه السّلام : قالَ لی اَبی : یا جَعْفَرُ ! اَوْقِفْ لی مِنْ مالی كَذا وكذا النّوادِبَ تَنْدُبُنی عَشْرَ سِنینَ بِمنی اَیّامَ مِنی . ترجمه : امام صادق علیه السّلام می فرماید : پدرم امام باقر علیه السّلام به من فرمود : ای جعفر ! از مال خودم فلان مقدار وقف نوحه خوانان كن كه به مدّت ده سال در (منا) در ایام حجّ ، بر من نوحه خوانی و سوگواری كنند . بحارالانوار ، ج 46 ، ص 220

نوحه خوانی سنّتی

عَن اَبی هارونَ المكفوفِ قال : ترجمه : دَخَلْتُ عَلی ابی عَبْدِاللّه علیه السّلام فَقالَ لی : اَنْشِدْنی ، فَاءَنْشَدْتُهُ فَقالَ : لا ، كَما تُنْشِدوُنَ وَ كَما تَرْثیهِ عِنْدَ قَبْرِه . . . ابو هارون مكفوف می گوید : خدمت حضرت صادق علیه السّلام رسیدم . امام به من فرمود : (برایم شعر بخوان ) . پس برایش اشعاری خواندم . فرمود : اینطور نه ، همان طور كه (برای خودتان ) شعرخوانی می كنید و همانگونه كه نزد قبر حضرت سیدالشهدا مرثیه می خوانی . بحارالانوار ، ج 44 ، ص 287

پاداش شعر گفتن برای حسین علیه السّلام

قال الصّادق علیه السّلام : ما مِنْ اَحَدٍ قالَ فی الحُسَینِ شِعْراً فَبَكی وَ اَبكْی بِهِ اِلاّ اَوْجَبَ اللّهُ لَهُ الْجَنّةً وَ غَفَرَ لَهُ . ترجمه : امام صادق علیه السّلام به جعفربن عفان فرمود : هیچ كس نیست كه درباره حسین علیه السّلام شعری بسراید و بگرید و با آن بگریاند مگر آن كه خداوند ، بهشت را بر او واجب می كند و او را می آمرزد . رجال شیخ طوسی ، ص 289

سرودن برای اهل بیت علیهم السّلام

قال الصّادق علیه السّلام : مَنْ قالَ فینا بَیْتَ شِعْرٍ بَنَی اللّهُ لَهُ بَیْتاً فیِ الْجَنَّةِ . ترجمه : امام صادق علیه السّلام فرمود : هركس در راه ما و برای ما یك بیت شعر بسراید ، خداوند برای او خانه ای در بهشت ، بنا می كند . وسائل الشیعه ، ج 10 ، ص 467

اصحاب مدح و مرثیه

قال الصّادق علیه السّلام : اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذی جَعَلَ فیِ النّاسِ مَنْ یَفِدُ اِلَیْنا وَ یَمْدَحُنا وَ یَرْثی لَنا . ترجمه : امام صادق علیه السّلام فرمود : خدا را سپاس كه در میان مردم ، كسانی را قرار داد كه به سوی ما می آیند و بر ما وارد می شوند و ما را مدح و مرثیه می گویند . وسائل الشیعه ، ج 10 ، ص 469

شعر خوانی در ایّام عزا

قالَ الرّضا علیه السّلام : یا دِعْبِلُ ! اُحِبُّ اَنْ تُنْشِدَنی شِعْراً فَاِنَّ هذِهِ الا یّامَ اَیّامُ حُزْنٍ كانتْ عَلَینا اَهْلِ الْبَیْتِعلیهم السّلام . ترجمه : امام رضا علیه السّلام به دعبل (شاعر اهل بیت ) فرمود . ای دعبل ! دوست دارم كه برایم شعری بسرایی و بخوانی ، چرا كه این روزها (ایام عاشورا) روز اندوه و غمی است كه بر ما خاندان رفته است . جامع احادیث الشیعه ، ج 12 ، ص 567

مرثیه ، نصرت اهل بیت علیهم السّلام

عَن الرّضا علیه السّلام : یا دِعبِلُ ! اِرْثِ الحُسَیْنَعلیه السّلام فَاَنْتَ ناصِرُنا وَ مادِحُنا ما دُمْتَ حَیّاً فَلا تُقصِرْ عَنْ نَصْرِنا مَا اسْتَطَعْتَ . ترجمه : امام رضا علیه السّلام فرمود : ای دعبل ! برای حسین بن علی علیه السّلام مرثیه بگو ، تو تا زنده ای ، یاور و ستایشگر مایی ، پی تا می توانی ، از یاری ما كوتاهی مكن . جامع احادیث الشیعه ، ج 12 ، ص 567قال علیُّ علیه السّلام : اِنَّ اللّهَ . . . اِخْتارَ لَنا شیعَةً یَنْصُرُونَنا وَ یَفْرَحُونَ بِفَرَحِنا وَ یَحْزَنُونَ لِحُزْنِنا . ترجمه : علی علیه السّلام فرمود : خداوند برای ما ، شیعیان و پیروانی برگزیده است كه ما را یاری می كنند ، با خوشحالی ما خوشحال می شوند و در اندوه و غم ما ، محزون می گردند . غررالحكم ، ج 1 ، ص 235

كُشته اشك

قال الحسینُ علیه السّلام : اَنا قَتیلُ الْعَبْرَةِلا یَذْكُرُنی مؤ مِنٌ اِلاّ بَكی . ترجمه : حسین بن علی علیه السّلام فرمود : من كُشته اشكم . هیچ مؤ منی مرا یاد نمی كند مگر آنكه (بخاطر مصیبتهایم ) گریه می كند . بحارالانوار ، ج 44 ، ص 279

یك قطره اشك

قالَ الحسینُ علیه السّلام : مَنْ دَمِعَتْ عَیناهُ فینا قَطْرَةً بَوَّاءهُ اللّهُ عَزَّوَجَلّ الجَنَّةَ . ترجمه : حسین بن علی علیه السّلام فرمود : چشمان هر كس كه در مصیبتهای ما قطره ای اشك بریزد ، خداوند او را در بهشت جای می دهد . احقاق الحق ، ج 5 ، ص 523

بهشت ، پاداش عزاداری

قال علی بن الحسین السجّاد علیه السّلام : اَیُّما مُؤ مِنٍ دَمِعَتْ عَیْناهُ لِقَتْلِ الْحُسَیْنِ وَ مَنْ مَعَه حَتّی یَسیلَ عَلی خَدَّیْهِ بَوَّاءَهُ اللّهُ فیِ الْجَنَّةِ غُرَفاً . ترجمه : امام سجّاد علیه السّلام فرمود : هر مؤ منی كه چشمانش برای كشته شدن حسین بن علی علیه السّلام و همراهانش اشكبار شود و اشك بر صورتش جاری گردد ، خداوند او را در غرفه های بهشتی جای می دهد . ینابیع الموده ، ص 429

به یاد فرزندان فاطمه علیها السّلام

قالَ السجّادُ علیه السّلام : اِنّی لَمْ اَذْكُرْ مَصْرَعَ بَنی فاطِمَةَ اِلاّ خَنَقَتْنی لِذلِكَ عَبْرَةٌ . ترجمه : امام سجاد علیه السّلام فرمود : من هرگز شهادتِ فرزندان فاطمه علیها السّلام را به یاد نیاوردم ، مگر آنكه بخاطر آن ، چشمانم اشكبار گشت . بحارالانوار ، ج 46 ، ص 109

سوگواری در خانه ها

قال الباقرُ علیه السّلام : ْكیهِ وَ یَاءْمُرُ مَنْ فی دارِهِ بِالْبُكاءِ عَلَیْهِ وَ یُقیمُ فی دارِهِ مُصیبَتَهُ بِاِظْهارِ الْجَزَعِ عَلَیْهِ وَ یَتَلاقُونَ بِالبُكاءِ بَعضُهُمْ بَعْضاً فِی البُیُوتِ وَ لِیُعَزِّ بَعْضُهُمْ بَعْضاً بِمُصابِ الْحُسَیْنِ علیه السّلام . ترجمه : امام باقر علیه السّلام نسبت به كسانی كه در روز عاشورا نمی توانند به زیارت آن حضرت بروند ، اینگونه دستور عزاداری دادند و فرمودند : علیه السّلام ندبه و عزاداری و گریه كند و به اهل خانه خود دستور دهد كه بر او بگریند و در خانه اش با اظهار گریه و ناله بر حسین علیه السّلام ، مراسم عزاداری برپا كند و یكدیگر را با گریه و تعزیت و تسلیت گویی در سوگ حسین علیه السّلام در خانه هایشان ملاقات كنند . كامل الزیارات ، ص 175

اشك علی علیه السّلام در سوگ شهدای كربلا

قالَ الباقر علیه السّلام : بَلا فی اِثْنَیْنِ مِنْ اَصْحابِهِ قالَ : فَلمّا مَرَّبِها تَرَقْرَقَتْ عَیْناهُ لِلْبُكاءِ ثُمَّ قالَ : هذا مَناخُ رِكابِهِمْ وَ هذا مُلْقی رِحالِهِمْ وَهیهُنا تُهْراقُ دِماؤُهُمْ ، طوبی لَكِ مِنْ تُرْبَةٍ عَلَیْكِ تُهْراقُ دِماءُ الا حِبَّةِ . ترجمه : امام باقر علیه السّلام فرمود : امیرالمؤ منین علیه السّلام با دو تن از یارانش از (كربلا) گذر كردند ، حضرت ، هنگام عبور از آنجا ، چشمهایش اشك آلود شد ، سپس فرمود : اینجا مركبهایشان بر زمین می خوابد ، اینجا محلّ بارافكندنشان است و اینجا خونهایشان ریخته می شود ، خوشا به حال تو ای خاكی كه خون دوستان برروی تو ریخته می شود ! بحارالانوار ، ج 44 ، ص 258

اشك ، حجاب دوزخ

قال الباقر علیه السّلام : ما مِنْ رَجُلٍ ذكَرَنا اَوْ ذُكِرْنا عِنْدَهُ یَخْرُجُ مِنْ عَیْنَیْهِ ماءٌ ولَوْ مِثْلَ جَناحِ الْبَعوضَةِ اِلاّ بَنَی اللّهُ لَهُ بَیْتاً فی الْجَنَّةِ وَ جَعَلَ ذلِكَ الدَّمْعَ حِجاباً بَیْنَهُ وَ بَیْنَ النّارِ . ترجمه : امام باقر علیه السّلام پس از شنیدن سروده های (كمیت ) درباره اهل بیت ، گریست و سپس فرمود : هیچ كس نیست كه ما را یاد كند ، یا نزد او از ما یاد شود و از چشمانش هر چند به اندازه بال پشه ای اشك آید ، مگر آنكه خداوند برایش در بهشت ، خانه ای بنا كند و آن اشك را حجاب میان او و آتش دوزخ قرار دهد . الغدیر ، ج 2 ، ص 202

بیست سال گریه

قالَ الصّادقُ علیه السّلام : بَكی عَلیُّ بْنُ الحُسَینِ علیه السّلام عِشْرینَ سَنَةً وَ ما وُضِعَ بَیْنَ یَدَیْهِ طَعامٌ اِلاّبَكی . ترجمه : امام صادق علیه السّلام فرمود : امام زین العابدین علیه السّلام بیست ساله (به یاد عاشورا) گریست و هرگز طعامی پیش روی او نمی گذاشتند مگر اینكه گریه می كرد . بحارالانوار ، ج 46 ، ص 108

ادب سوگواری

قالَ الصّادقُ علیه السّلام : لَمّا ماتَ اِبراهیمُ بْنُ رَسُولِاللّهِ صلّی اللّه علیه و آله حَمَلَتْ عَیْنُ رَسُولِاللّهِ بِالدُّمُوعِ ثُمَّقالَ النّبیُّصلّی اللّه علیه و آله : تَدْمَعُ الْعَیْنُ وَ یَحْزَنُ الْقَلْبُ وَ لا نَقُولُ ما یُسْخِطُ الرَّبَّ وَ اِنّا بِكَ یا اِبراهیمُ لَمَحْزُونُونَ . ترجمه : امام صادق علیه السّلام فرمود : چون ابراهیم - پسر رسول خدا - از دنیا رفت ، چشم پیامبر پر از اشك شد . سپس پیامبر فرمود : چشم ، اشكبار می شود و دل غمگین می گردد ، ولی چیزی نمی گوییم كه خدا را به خشم آورد ، و ما در سوگ تو - ای ابراهیم - اندوهناكیم . بحارالانوار ، ج 22 ، ص 157

چشمهای اشكبار

قالَ الصّادقُ علیه السّلام : مَنْ ذُكِرْنا عِنْدَهُ فَفاضَتْ عَیْناهُ حَرَّمَ اللّهُ وَجْهَهُ عَلَی النّارِ . ترجمه : امام صادق علیه السّلام فرمود : نزد هر كس كه از ما (و مظلومیت ما) یاد شود و چشمانش پر از اشك گردد ، خداوند چهره اش را بر آتش دوزخ حرام می كند . بحارالانوار ، ج 44 ، ص 285

احیاء خط اهل بیت علیهم السّلام

قال الصّادق علیه السّلام : تَزاوَرُوا وَ تَلاقُوا وَ تَذاكَرُوا و اَحْیُوا اَمْرَنا . ترجمه : امام صادق علیه السّلام فرمود : به زیارت و دیدار یكدیگر بروید ، با هم به سخن و مذاكره بنشینید و امر ما را ( : كنایه از حكومت و رهبری ) زنده كنید . بحارالانوار ، ج 71 ، ص 352

مجالس حسینی

قال الصّادق علیه السّلام لِلفُضَیل : تَجْلِسُونَ وَ تُحَدِّثُونَ ؟ فَقالَ : نَعَمْ ، قالَ : اِنَّ تِلْكَ الْمَجالِسَ اُحِبُّها فاءَحْیُوا اَمْرَنا ، فَرَحِمَ اللّهُ مَنْ اَحْیی اَمْرَنا . ترجمه : امام صادق علیه السّلام از (فُضیل ) پرسید : آیا (دور هم ) می نشینید و حدیث و سخن می گویید ؟ گفت : آریفرمود : اینگونه مجالس را دوست دارم ، پس امرِ (امامت ) ما را زنده بدارید . خدای رحمت كند كسی را كه امر و راه ما را احیا كند . وسائل الشیعه ، ج 10 ، ص 392

اشكهای ارزشمند

قال الصّادق علیه السّلام : . . . رَحِمَ اللّهُ دَمْعَتَكَ ، اَما اِنَّكَ مِنَ الَّذینَ یُعَدُّوَنَ مِنْ اَهْلِ الْجَزَعِ لَنا وَالَّذینَ یَفْرَحُونَ لِفَرَحِنا و یَحْزَنُونَ لِحُزْنِنا ، اَما اِنّكَ سَتَری عِنْدَ مَوْتِكَ حُضُورَ آبائی لَكَ . . . . ترجمه : امام صادق علیه السّلام ، به (مسمع ) كه از سوگواران و گریه كنندگان بر عزای حسینی بود ، فرمود : خدای ، اشك تو را مورد رحمت قرار دهد . آگاه باش ، تو از آنانی كه از دلسوختگان ما به شمار می آیند ، و از آنانی كه با شادی ما شاد می شوند و با اندوه ما غمگین می گردند . آگاه باش ! تو هنگام مرگ ، شاهد حضور پدرانم بر بالین خویش خواهی بود . وسائل الشیعه ، ج 10 ، ص 397

دلهای سوخته

قال الصّادق علیه السّلام : اَللّهم . . . وَ ارْحَمْ تِلْكَ الاَعْیُنَ الَّتی جَرَتْ دُمُوعُها رَحْمَةً لَنا وَ ارْحَمْ تِلْكَ الْقُلُوبَ الَّتی جَزَعَتْ وَ احْتَرَقَتْ لَنا وَ ارْحَمِ الّصَرْخَةَ الّتی كانَتْ لَنا . ترجمه : امام صادق علیه السّلام بر سجّاده خود نشسته و بر زائران و سوگواران اهل بیت ، چنین دعا می كرد و می فرمود : خدایا . . . آن دیدگان را كه اشكهایش در راه ترحّم و عاطفه بر ما جاری شده و دلهایی را كه بخاطر ما نالان گشته و سوخته و آن فریادها و ناله هایی را كه در راه ما بوده است ، مورد رحمت قرار بده . بحارالانوار ، ج 98 ، ص 8

گریه برمظلومیّت شیعه

قالَ الصّادقُ علیه السّلام : مَنْ دَمِعَتْ عَیْنُهُ فینَا دَمْعَةً لِدَمٍ سُفِكَ لَنا اَوْ حَقٍّ لَنا نُقِصْناهُ اَوْ عِرْضٍ اُنْتُهِكَ لَنا اَوْلاَِحَدٍ مِنْ شیعَتِنا بَوَّاءهُ اللّهُ تَعالی بِها فِی الْجَنَّةِ حُقُباً . ترجمه : امام صادق علیه السّلام فرمود : هر كس كه چشمش در راه ما گریان شود ، بخاطر خونی كه از ما ریخته شده است ، یا حقی كه از ما گرفته اند ، یا آبرویی كه از ما یا یكی از شیعیان ما برده و هتك حرمت كرده اند ، خدای متعال به همین سبب ، او را در بهشت جاودان ، برای ابد جای می دهد . امالی شیخ مفید ، ص 175

ثواب بی حساب

قالَ الصّادقُ علیه السّلام : لِكُلّ شَیْئٍ ثَوابٌ اِلا الدَمْعَةٌ فینا . ترجمه : امام صادق علیه السّلام فرمود : هر چیزی پاداش و مزدی دارد ، مگر اشكی كه برای ما ریخته شود (كه چیزی با آن برابری نمی كند و مزد بی اندازه دارد) . جامع احادیث الشیعه ، ج 12 ، ص 548

كوثر و اشك

قالَ الصّادقُ علیه السّلام : ما مِنْ عَیْنٍ بَكَتْ لَنا اِلاّ نُعِّمَتْ بَالنَّظَرِ اِلَی الْكَوْثَرِ وَ سُقِیَتْ مِنْهُ . ترجمه : امام صادق علیه السّلام فرمود : هیچ چشمی نیست كه برای ما بگرید ، مگر اینكه برخوردار از نعمتِ نگاه به (كوثر) می شود و از آن سیرابش می كنند . جامع احادیث الشیعه ، ج 12 ، ص 554

گریه آسمان

عَنِ الصّادقُ علیه السّلام : یا زُرارَةُ ! اِنَّ السَّماءَ بَكَتْ عَلَی الْحُسَیْنِ اَرْبَعینَ صَباحاً . ترجمه : امام صادق علیه السّلام فرمود : ای زراره ! آسمان چهل روز ، در سوگ حسین بن علی علیه السّلام گریه كرد . جامع احادیث الشیعه ، ج 12 ، ص 552

گریه و اندوه مطلوب

قالَ الصّادقُ علیه السّلام : ترجمه : كُلُّ الْجَزَعِ وَ الْبُكاءِ مَكْرُوهٌ سِوَی الْجَزَعُ وَ الْبُكاءُ عَلَی الحُسَینِ علیه السّلام امام صادق علیه السّلام فرمود : هر نالیدن و گریه ای مكروه است ، مگر ناله و گریه بر حسین علیه السّلام . بحارالانوار ، ج 45 ، ص 313

پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و گریه بر شهید

قالَ الصّادقُ علیه السّلام : اِنَّ النَّبیَّ لَمّا جائَتْهُ وَفاةُ جَعْفَرِ بنِ اَبی طالبٍ وَ زَیْدِ بنِ حارِثَةَ كانَ اَذا دَخَلَ بَیْتَهُ كَثُرَ بُكائُهُ عَلَیْهِما جِدّاً وَ یَقولُ : كانا یُحَدِّثانی وَ یُؤ انِسانی فَذَهَبا جَمیعاً . ترجمه : امام صادق علیه السّلام فرمود : وقتی خبر شهادت جعفر بن ابی طالب و زید بن حارثه به پیامبر خدا رسید ، از آن پس هرگاه وارد خانه می شد ، بر آن دو شهید بشدّت می گریست و می فرمود : آن دو شهید ، با من هم سخن و همدم و انیس بودند ، و هر دو رفتند ! . . . من لایحضره الفقیه ، ج 1 ، ص 177

نَفَسهای تسبیح

قالَ الصّادقُ علیه السّلام : نَفَسُ الْمَهْمُومِ لِظُلْمِنا تَسْبیحٌوَ هَمُّهُ لَنا عِبادَةٌ وَ كِتْمانُ سِرّنا جِهادٌ فی سَبیلِ اللّهِ . ثَمَّ قالَ اَبُو عَبدِاللّهِ علیه السّلام : یَجِبُ اَنْ یُكْتَبَ هذا الْحَدیثُ بِالذَّهَبِ . ترجمه : امام صادق علیه السّلام فرمود : نَفَس كسی كه بخاطر مظلومیّت ما اندوهگین شود ، تسبیح است و اندوهش برای ما ، عبادت است و پوشاندن راز ما جهاد در راه خداست . سپس امام صادق علیه السّلام افزود : این حدیث را باید با طلا نوشت ! امالی شیخ مفید ، ص 338

فرشتگان سوگوار

قالَ الصّادقُ علیه السّلام : اَرْبَعَةُ الا فِ مَلَكٍ عِنْدَ قَبْرِ الْحُسَیْنِ علیه السّلام شُعْثٌ غُبْرٌیَبْكُونَهُ اِلی یَوْمِ القِیامَةِ . ترجمه : امام صادق علیه السّلام فرمود : چهار هزار فرشته نزد قبر سیدالشهدا علیه السّلام ژولیده و غبارآلود ، تا روز قیامت بر آن حضرت می گریند . كامل الزیارات ، ص 119

گریه بر حسین علیه السّلام

قالَ الرّضا علیه السّلام : یَا ابنَ شَبیبٍ ! اِنْ كُنْتَ باكِیاً لِشَئٍ فَاْبكِ لِلْحُسَیْنِ بْنِ عَلیّ بْنِ اَبی طالبٍ علیه السّلام فَاِنَّهُ ذُبِحَ كَما یُذْبَحُ الْكَبْشُ . ترجمه : امام رضا علیه السّلام به (ریّان بن شبیب ) فرمود : ای پسر شبیب ! اگر بر چیزی گریه می كنی ، بر حسین بن علی بن ابی طالب علیه السّلام گریه كن ، چرا كه او را مانند گوسفند سر بریدند . بحارالانوار ، ج 44 ، ص 286

مجالسی به یاد اَئمّه علیهم السّلام

قالَ الرّضا علیه السّلام : مَنْ جَلَسَ مَجْلِساً یُحْیی فیهِ اَمْرُنالَمْ یَمُتْ قَلْبُهُ یَوْمَ تَمُوتُ الْقُلُوبُ . ترجمه : امام رضا علیه السّلام فرمود : هر كس در مجلسی بنشیند كه در آن ، امر (و خطّ و مرام ما) احیا می شود ، دلش در روزی كه دلها می میرند ، نمی میرد . بحارالانوار ، ج 44 ، ص 278

آثار گریستن بر حسین علیه السّلام

قالَ الرّضا علیه السّلام : فَعَلی مِثْلِ الْحُسَینِ فَلْیَبْكِ الْباكُونَفَاِنَّ البُكاءَ عَلَیهِ یَحُطُّ الذُّنُوبَ الْعِظامَ . ترجمه : امام رضا علیه السّلام فرمود : گریه كنندگان باید بر كسی همچون حسین علیه السّلام گریه كنند ، چرا كه گریستن برای او ، گناهان بزرگ را فرو می ریزد . بحارالانوار ، ج 44 ، ص 284

اشگ و آمرزش گناه

قالَ الرّضا علیه السّلام : یَا بْنَ شَبیبٍ ! اِنْ بَكَیْتَ عَلَی الحُسَینِ علیه السّلام حَتّی تَصیرَ دُمُوعُكَ عَلی خَدَّیْكَ غَفَرَ اللّهُ لَكَ كُلَّ ذَنْبٍ اَذْنَبْتَهُ صَغیرا كانَ اَوْ كَبیراً قَلیلا كانَ اَوْ كثیراً . ترجمه : امام رضا علیه السّلام فرمود : ای پسر شبیب ! اگر بر حسین علیه السّلام آن قدر گریه كنی كه اشگهایت بر چهره ات جاری شود ، خداوند همه گناهانت را كه مرتكب شده ای می آمرزد؛ كوچك باشد یا بزرگ ، كم باشد یا زیاد . امالی صدوق ، ص 112

همدلی با عترت

قالَ الرّضا علیه السّلام : اِنْ سَرَّكَ اَنْ تَكُونَ مَعَنا فیِ الدَّرَجاتِ الْعُلی مِنَ الجِنانِ فَاحْزَنْ لِحُزْنِنا وَ افْرَحْ لِفَرَحِنا . ترجمه : امام رضا علیه السّلام به ریّان بن شبیب فرمود : اگر تو را خوشحال می كند كه در درجات والای بهشت با ما باشی ، پس در اندوه ما غمگین باش و در شادی ما خوشحال باش . جامع احادیث الشیعه ، ج 12 ، ص 549

پی نوشتها

1- در این زمینه ها ر. ك . (فرهنگ عاشورا) از نویسنده .2- به كتاب (تاریخ النیاحة علی الامام الشهید) یا ترجمه فارسی آن به نام (تاریخچه عزاداری حسینی ) مراجعه كنید.3- كتاب (سیرتنا و سنتنا) از مرحوم علامه امینی ، مباحث گسترده و مستندی در این باره دارد.

2. فلسفه عزاداریمشخصات كتاب

سرشناسه:مركز تحقیقات رایانه ای قائمیه اصفهان،1391عنوان و نام پدیدآور:فلسفه عزاداری/ مهدی آقابابایی.مشخصات نشر دیجیتالی:اصفهان:مركز تحقیقات رایانه ای قائمیه اصفهان، ۱۳91.مشخصات ظاهری:نرم افزار تلفن همراه و رایانه موضوع: امام حسین (ع) - عزاداری

مقدمه

(الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ و الصلاه وَ السَّلَامُ عَلَیَّ أَشْرَفَ الْمُرْسَلِینَ مُحَمَّدِ الْمُصْطَفِی وَ أَهْلِ بَیْتِهِ الطَّاهِرِینَ).در حدیث شریف نبوی كه شیعه و سنی آن را روایت نمودهاند پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد بن عبدالله صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم فرمودند:«حُسَیْنٌ مِنِّی وَ أَنَا مِنْ حُسَیْن». (1)یعنی:(حسین از من و من از حسینم).این حدیث دارای دو بند است:بند اول:«حُسَیْنٌ مِنِّی» این قسمت واضح و روشن است.زیرا امام حسین عَلَیْهِ السَّلَام فرزند دختر رسول خدا صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم و نوهی آن حضرت است.بند دوم:«و أَنَا مِنْ حُسَیْن» علماء این بند را چنین معنی كردهاند كه: بقاء رسول خدا صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم به بقاء دین او «اسلام» است و بقاء اسلام مرهون جهاد امام حسین عَلَیْهِ السَّلَام و فداكاری او در راه خداست.اگر جریان عاشوراء و فداكاری امام حسین عَلَیْهِ السَّلَام و یاران و اهل بیتش در راه اسلام نبود، بنیامیه قرنها پیش، اسلام را از بین برده بودند!روی این حساب است كه بقاء پیامبر صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم نیز از حسین عَلَیْهِ السَّلَام است.بنا بر این حسین عَلَیْهِ السَّلَام از پیامبر صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم است كه فرزند اوست.و پیامبر صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم از حسین عَلَیْهِ السَّلَام است كه بقاء حضرتش از اوست.همان گونه كه دانشمندی بزرگ در این باره گفته است:«اَلاِسلامُ مُحَمَّدیُّ الوُجودِ وَ حُسینیُّ البَقَاءِ».یعنی:«پیدایش اسلام از محمد صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم و بقاء آن از حسین عَلَیْهِ السَّلَام است».از این رو ما درك میكنیم كه بقاء اسلام در عصر حاضر نیز بستگی به حمایت از نهضت امام حسین عَلَیْهِ السَّلَام و زنده نگاه داشتن انقلاب آن حضرت، هر چه با شكوهتر برگزار كردن مجالس سوگواری و عزاداری حضرتش دارد و زنده نگاه داشتن نهضت آن حضرت جز با پاسداری از شعائر حسینی كه برنامهی شیعیان در هر كجا از جهان پهناور در ایام عاشورا و دیگر ایام است، امكان پذیر نیست.زیرا شعائر حسینی یك نوع ممارست عملی و همه جانبه از داستان عاشوراء و فاجعهی كربلا و فداكاری حضرت امام حسین عَلَیْهِ السَّلَام در راه دین است و این شعائر است كه در وجود انسانها روح حسینی و اسلامی را زنده میسازد.اگر این شعائر متروك شود انقلاب حضرت به دست فراموشی سپرده خواهد شد و به دنبال آن اسلام از بین خواهد رفت.با این بررسی مختصر به این نتیجه میرسیم كه برگزاری مجالس عزاء حسین عَلَیْهِ السَّلَام همه ساله و در هر منطقه یك نوع واجب كفاییست و در گذشته بعضی از بزرگان فقهاء و مجتهدین به وجوب آن فتوی دادهاند و علت وجوب آن هم روشن شد كه بقاء اسلام مرهون نهضت امام حسین عَلَیْهِ السَّلَام و بقاء نهضت آن حضرت تنها با شعائر حسینی است، بنا بر این با بر پا داشتن شعائر حسینی سبب بقاء اسلام است و شاید معنی واقعی فرمودهی رسول خدا صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم كه فرمودند:«حُسَیْنٌ مِنِّی وَ أَنَا مِنْ حُسَیْن» همین باشد كه اشاره شد.سوگواری سیدالشهداء عَلَیْهِ السَّلَام از شعائر الهیستخداوند متعال در قرآن مجید میفرماید:«و مَنْ یُعَظِّمْ شَعائِرَ اللَّهِ فَإِنَّها مِنْ تَقْوَی الْقُلُوب». (2)یعنی:هر كس شعائر الهی را بزرگ دارد آن نشانه یروح تقویست.«شعائر جمع شعیره به معنی علامت است».یعنی:هر كس نشانههای الهی را بزرگ دارد نشان از تقوای روح است و نشانههای خدا: هر چیزیست كه انسان را به سوی خدا راهنمایی كند.پس نماز جزء نشانههای خداست، نماز جماعت از نشانههای خداست، حج از نشانههای خداست.پیامبر و امام از نشانههای خدایند، بزرگداشت آنان، بزرگداشت نشانههای خدا و زنده نگاه داشتن یاد و راه و روش آنان، همه از نشانههای خداوند است.بنا بر این، ذكر مصیبتهای حضرت سیدالشهداء عَلَیْهِ السَّلَام و بر گزاری هر گونه عزاداری آن حضرت جزء شعائر الهی و نشانهی خداوند است، زیرا این مجالس و یادبودهاست كه مردم را به سوی امام حسین عَلَیْهِ السَّلَام و در واقع به سوی اسلام فرا میخواند و این مجالس تعظیم شعائر و نشانهی تقوای روح است و از این روست كه تمامی مراجع تقلید و فقهاء در طول تاریخ شیعه به رجحان اقامهی شعائر حسینی و استحباب برگزاری آن فتوی داده و همواره بر هر چه با شكوهتر شدن آن تاكید داشتند.

چكیده

جزوهای كه پیش رو دارید پیرامون ماهیت عزاداری و فلسفهی عزاداری كه چرا اصلًا انسان باید عزاداری نمود، ثمرات عزاداری كه چه ثمرههایی دارد كه شیعه و محب در هر كجای ایران و اقصی نقاط دنیا میباشد به عزاداری بپردازد و در پایان هم روایاتی كه از لسان مطهر و نورانی اهل بیت عصمت و طهارت عَلَیْهمُ السَّلَام دربارهی عزاداری آمده است را بیان نمودهام. انشاء الله مورد رضایت حق تعالی باشد و از شعائر الله و شعائر امام حسین عَلَیْهِ السَّلَام و چراغ راه همگان قرار گیرد.

واژگان كلیدی:

عزاداری: شكیبایی كردن، شكیبایی در مصیبتشعائر: جمع شعیره به معنای علامت.

فصل اول؛ تعریف ماهیت عزاداریتعریف عزاداری

عزاء در لغت به معنای شكیبایی كردن، شكیبایی در مصیبت، سوگواری، تعزیت سوگ و ماتم میباشد.(2)و هم چنین به معنای سنگینی، وقار، متانت، تسلی، غمگساری، دلداری و مراسم عزاداری میباشد.(3)و در لغت نامه دهخدا آمده است كه: عزا گرفتن به معنای زاری و شیون كردن و به حالت ماتم زدگان در آمدن و برای سوگ و مصیبت، لباس در بر كردن و به معنای اقامه سوگواری به سبب مرگ كسیست.(4)

ماهیت عزاداری

امیرالمؤمنین عَلَیْهِ السَّلَام فرمود:«إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَی: اطَّلَعَ إِلَی الْأَرْضِ فَاخْتَارَنَا و اخْتَارَ لَنَا شِیعَةً یَنْصُرُونَنَا یَفْرَحُونَ لِفَرَحِنَا و یَحْزَنُونَ لِحُزْنِنَا و یَبْذُلُونَ أَمْوَالَهُمْ وَ أَنْفُسَهُمْ فِینَا أُولَئِكَ مِنَّا وَ إِلَیْنَا».خداوند روی كره زمین، ما را انتخاب كرد و برای ما شیعه را انتخاب كرد. شیعیان ما علامتشان اینست كه ما را نصرت و یاری میدهند، برای شادی ما جشن میگیرند، برای غم ما غمناكند). روز عاشوراء خرج ( میكنند)، عید غدیر خرج ( میكنند)، اینهایی كه به عشق اهلبیت عَلَیْهمُ السَّلَام شادند و به عزای اهل بیت عَلَیْهمُ السَّلَام غمناكند و … اینها از ما هستند و به سوی ما میآیند. (5)عزاداری نوعی مودت است مثل این كه كسی گلی به ما بدهد و ما باید از او تشكر كنیم، پیامبر صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم ما را از بت پرستی و آتش پرستی و خرافه پرستی، نجات داد و مسلمان شدیم، مزد پیغمبر صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم چیست؟كه من هیچ مزدی نمیخواهم، تنها مزدی كه من میخواهم الموده فی القربی (6) است، مزد من فقط اینست كه اهل بیت عَلَیْهمُ السَّلَام من را دوست داشته باشید و پیامبر صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم در جای دیگر میفرماید:مزدی كه من میخواهم اینست كه در راه خدا بروید:«إِلَّا مَنْ شاءَ أَنْ یَتَّخِذَ إِلی رَبِّهِ سَبِیلًا سبیلًا» (7) حال با توجه به دو آیهی فوق كه حضرت در یك جا میفرمایند:مزد من فقط راه خداست و در جای دیگر میفرمایند كه: مزد من فقط مودت اهل بیت عَلَیْهمُ السَّلَام است از این رو باید گفت:راه خدا جز راه اهل بیت عَلَیْهمُ السَّلَام و مودت آنها نیست.

ریشههای عزاداری در قرآن

از نظر قرآن، عزاداری ریشههایی دارد. اولین روضهخوان، خود خداوند است.خداوند در سوره بروج آیات 4 تا 8 میفرماید:«قُتِلَ أَصْحابُ الْأُخْدُود، النَّارِ ذاتِ الْوَقُود، إِذْ هُمْ عَلَیْها قُعُود و هُمْ عَلی ما یَفْعَلُونَ بِالْمُؤْمِنینَ شُهُود و ما نَقَمُوا مِنْهُمْ إِلاَّ أَنْ یُؤْمِنُوا بِاللَّهِ الْعَزیزِ الْحَمید».مرگ بر اصحاب اخدود، اصحاب اخدود كیانند؟ (كسانی هستند كه) گودالی كندند و مؤمنین را (داخل گودال) ریختند و سوزاندند و (خودشان) بالای گودال تماشا میكردند.قرآن میفرماید:(كه این مؤمنین) فقط به جرم این كه مؤمن بودند سوخته شدند. قرآن (در اینجا) روضهی سوخته شدن این مظلومین مؤمن را میخواند. پس اولین روضه خود قرآن (خوانده) است.(اولین روضهخوان سیدالشهداء هم جبرئیل میباشد آن موقعی كه حضرت آدم عَلَیْهِ السَّلَام خدا را به اسمای پنج تن قسم داد).قرآن میفرماید:«و كَأَیِّنْ مِنْ نَبِیٍّ قاتَلَ مَعَهُ رِبِّیُّونَ كَثِیر» چه پیغمبرانی بودند و چه یاران مخلصی داشتند این یاران مخلص، تلاش و جهاد میكردند، خسته نمیشدند، سست نمیشدند و تا آخرین نفس و تا آخرین تیر خود قیام كردند یعنی قرآن دارد از ایثار آنها تعریف میكند.(8)قرآن میفرماید:«و اذْكُرْ فِی الْكِتابِ إِبْراهِیمَ» ابراهیم فداكاری كرد و تو ای پیغمبر مأموری یاد ابراهیم عَلَیْهِ السَّلَام را گرامی بداری. (9)و اذْكُرْ فِی الْكِتابِ مَرْیَمَای پیغمبر! تو مأموری كه نام مریم و سخنهایی كه به او چسبیده شده بیان كنی. (10)قرآن روضه میخواند و میگوید:إِذَا الشَّمْسُ كُوِّرَت و إِذَا النُّجُومُ انْكَدَرَت و إِذَا الْبِحارُ سُجِّرَتْ و إِذَا الْعِشارُ عُطِّلَت و إِذَا الْوُحُوشُ حُشِرَت (11)روز قیامت كه نور خورشید گرفته میشود دریاها به جوش میآید و مردم پا به فرار میگذارند، آن روز «إِذَا الْمَوْؤُدَةُ سُئِلَت بِأَیِّ ذَنْبٍ قُتِلَت» (12) سؤال میشود كه به چه گناهی این مظلوم را كشتید؟ پس در سوره شمس هم روضه خوانده شده است.

فصل دوم فلسفهی عزاداری (چرا باید عزاداری كرد)؟1 - زنده نگه داشتن مكتب اسلام

ائمه طاهرین عَلَیْهمُ السَّلَام نور واحد هستند و هدف آنها یكی است؛ كه عبارت است از تلاش و كوشش، نثار و ایثار، برای احیای دین و روشن نگه داشتن چراغ مكتب. از این رو نگه داشتن نام و یاد هر كدامشان، باعث زنده ماندن اصل مكتب الهیست.لیكن سالار شهیدان عَلَیْهِ السَّلَام خصوصیتی دارد كه زنده نگه داشتن نام و یاد او، تاثیر بسزایی در زنده نگه داشتن مكتب اسلام دارد. (13)روضهی سیدالشهداء عَلَیْهِ السَّلَام برای حفظ مكتب سیدالشهداء عَلَیْهِ السَّلَام است.آن كسانی كه میگویند روضهی سیدالشهداء عَلَیْهِ السَّلَام را نخوانید، اصلًا نمیفهمند مكتب سیدالشهداء عَلَیْهِ السَّلَام چه بوده و نمیدانند این گریهها و این روضهها این مكتب را حفظ كرده (است). الآن هزار و چهارصد سال است كه با این منبرها، این روضهها، این مصیبتها و این سینه زنیها، ما را حفظ كردهاند.(14) آنها توصیه كردند كه عزای حسین بن علی علیهما السلام باید زنده بماند، برای این بود كه هدف حسین بن علی علیهما السلام مقدس بود.حسین بن علی علیهما السلام یك مكتب را به وجود آورد، میخواستند مكتبش زنده بماند. (15) اصلًا حضرت سیدالشهداء عَلَیْهِ السَّلَام چه احتیاجی به گریه (ما) دارد (این كه) ائمه عَلَیْهمُ السَّلَام این قدر اصرار كردند به این كه مجمع داشته باشید، گریه بكنید، چه بكنید، برای اینست كه این مذهب، ما را حفظ میكند.(16)

2 - دعوت به دین

سوگواری برای اهل بیت عَلَیْهمُ السَّلَام دعوت گاهیست به سوی دین، به نیكوترین وجه و بهترین برنامه و سلاحی برای اسلام است كه خواب آلودگان را بیدار میكند و نادانان را از مستی به هوش میآورد و جانهای تشنه را سیراب میكند و در دلها اثر میگذارد و نشانههای رسالت آیات اسلام، دلائل دین، حجتهای مسلمانان، روش پیامبر صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم، خصلتهای علی عَلَیْهِ السَّلَام و مصیبتهای اهل بیت عَلَیْهمُ السَّلَام، شكیبایی آنان بر آزارها و كلمهی اعلای خداوند را به مردم نشان میدهد و میآموزد. (17)

3 - اجر رسالت پیامبر صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم

مجالس عزاداری اهل بیت عَلَیْهمُ السَّلَام، یك مجمع عظیم اسلامِی و سمینار عالی شیعه است كه به نام پیامبر صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم و دودمانش تشكیل میشود و در آن به ریسمان خداوند و كتاب و سنت، دو اصل باقی مانده گران بهای پیامبر صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم چنگ زده میشود و در این مجامع شیعیان جمع میشوند تا اجر رسالت را به دوستی دودمان پیامبر صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم بپردازند و اهداف عالیه اهل بیت عَلَیْهمُ السَّلَام را زنده سازند. (18)

4 - آشنایی و پیوند دلها با ائمه عَلَیْهمُ السَّلَام و فراگیری راه آنها

مجالس عزاداری برای اینست كه دلهای ما را با حسین بن علی علیهما السلام و هدف آن بزرگوار نزدیك و آشنا میكند.در مجالس عزاداری نشستن، روضه خواندن، گریه كردن، به سر و سینه زدن و مواكب عزا و دستههای عزاداری به راه انداختن از اموریست كه عواطف عمومی را نسبت به خاندان پیغمبر صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم پر جوش میكند و بسیار خوب است.(19) (از این رو) ملت عزیز ما در ایام محرم و صفر باید روح حماسه، روح عاشورایی، روح نترسیدن از دشمن، روح توكل به خدا و روح مجاهدت فداكارانه در راه خدا را در خودشان تقویت بكنند.از امام حسین عَلَیْهِ السَّلَام مدد بگیرند. این مجالس عزاداری برای اینست كه دلهای ما را با حسین بن علی علیهما السلام و اهداف آن بزرگوار نزدیك و آشنا بكند، راه آنها را فرا بگیریم. یك عده كج فهم نگویند كه امام حسین عَلَیْهِ السَّلَام شكست خورد، نگویند امام حسین عَلَیْهِ السَّلَام معنایش اینست كه همهی ملت ایران كشته بشوند. كدام انسان نادانی ممكن است چنین حرفی را بزند. یك ملت باید از حسین بن علی علیهما السلام درس بگیرد، یعنی از دشمن نترسد، به خود متكی باشد، به خدای خود توكل كند بداند كه اگر دشمن با شوكت است، این شوكت ناپایدار است، بداند اگر جبهی دشمن به ظاهر گسترده و قویست امام توان واقعیاش كم است.(20)

5 - منفور شدن فكر و راه یزید و یزیدیان عصر

سر این كه سفارش كردهاند هر روز زیارت عاشورا بخوانید و نسبت به اهل بیت عَلَیْهمُ السَّلَام تولی داشته و بر آنان صلوات و درود بفرستید و از دشمنان تبری بجوئید، برای آن است كه طرز فكر معاندانِ ایشان، منفور شود و گر نه هم اكنون سخن از معاویه و یزید نیست تا آنان را لعنت كنیم. نام و یاد آنها رخت بر بسته و قبرشان زباله دانی ای بیش نیست، الآن سخن از فكر و راه یزید و یزیدیان عصر است.(21) لعن و نفرین از بیداد بنیامیه (لعنت الله علیهم)، با آن كه آنان منقرض و به جهنم رهسپار شدهاند، فریاد بر ستمگران جهان و زنده نگه داشتن این فریاد ستم شكن است.(22)زن فرعون وقتی كه به درگاه الهی دعا كرد نگفت:خدایا مرا فقط از فرعونیان نجات بده بلكه گفت:«رَبِّ ابْنِ لی عِنْدَكَ بَیْتًا فِی الْجَنَّةِ و نَجِّنی مِنْ فِرْعَوْنَ وَ عَمَلِهِ و نَجِّنی مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمینَ». (23)یعنی مرا از فرعون و فرعونیان كه طرفداران سنت سیئه و رفتار ناپسند او هستند نجات بده. (24)آنچه مورد اعتقاد سالار شهیدان عَلَیْهِ السَّلَام بود و بر همان مبنا، مبارزه خود را بنا كردند و قیام كردند این بود كه در نظام هستی حق پیروز است، خواه از قدرت مادی برخوردار باشند یا نه و نیز باطل محكوم به شكست است.آنچه مبنای امویان بود و بر همان مبنا حكومتشان را بنا كردند، این بود كه هر كه قدرت مادی دارد پیروز است، خواه با حق همراه باشد یا نه و گر نه محكوم به شكست است؛ هر چند حق باشد.این دو طرز فكر كه همراه بوده و هست، از دو نوع جهانبینی نشأت میگیرد، كسی كه جهان را در ماده خلاصه میكند و اصالت را به ماده میدهد، هر جا جریان طبیعت، بیشتر حضور داشت آنجا محو قدرت تلقی میشود و در آن محور قیام و قعود و عزل و نصب و عزت و ذلت دور میزند ولی كسی كه جهانبینی را بر اساس حقیقت هستی تنظیم كرده است، اصالت را به معنا میدهد و در محور حق حركت میكند، این گروه حق محورند در قبال دیگران كه ماده محورند.خلاصه آنكه در جهان هستی، باطل نه اثری دارد و نه دوامی، سراسر جهان بر اساسِ حكومتِ حق تنظیم شده است و نیز در جریان حكومتها، حق باطل را سركوب میكند و سخن مؤمنان جنگجو نیز همین است، «كَمْ مِنْ فِئَةٍ قَلِیلَة غَلَبَتْ فِئَةً كَثِیرَة بِإِذْنِ اللَّه». (25) بر این مبنا اگر حق با كسی بود، وی از تنهایی یا كمی یاری كننده وحشتی ندارد، بلكه همهی تلاش او در این خلاصه میشود كه حق را بشناسد و نیز در شناخت حق محقق باشد، نه مقلد و پس از شناخت حق به خود حق، متصف و متحقق شود اگر متحقق به حق شد، یقینًا ثابت و پیروز است و هرگز شكست نمیخورد و باید از باطل بپرهیزد و پس از شناخت باطل، قهرًا آن را سركوب خواهد كرد.تفكر مردان حق اینست كه جهان در محور طبیعت خلاصه نمیشود و نیز اگر بطلانی است فقط در قلمرو حركت و ماده است اما كسانی كه میگویند «ما هِیَ إِلَّا حَیاتُنَا الدُّنْیا نَمُوتُ وَ نَحْیا و ما یُهْلِكُنا إِلَّا الدَّهْر» (26) محصول معرفت شناسی حسی و تجربی آنها اینست كه جهان آفرینش جز ماده و طبیعت چیز دیگری نیست. (27)

6 - حسینی منش شدن، ظلم نكردن و نپذیرفتن ظلم

مجالس عزا از آن وقت به امر حضرت صادق عَلَیْهِ السَّلَام و به سفارش ائمه هدی عَلَیْهمُ السَّلَام (بر پا شده است) ما كه این مجالس عزا را بر پا میكنیم، داریم همان مسأله را میگوییم، ایستادگی در مقابل ظلم. ما (قضیه كربلا را) زنده نگه داشتیم، خطبای ما قضیه كربلا را زنده نگه داشتند، قضیه مقابله یك دسته كوچك - با ایمان بزرگ - در مقابل یك رژیم طاغوتی بزرگ.این كه سفارش فراوان به اشك ریختن و عزاداری كردن نمودهاند برای آن است كه اشك بر شهید، اشتیاق به شهادت را همراه دارد، خوی حماسه را در انسان زنده و طعم شهادت را در جان او گوارا میگرداند. چون اشك، رنگ كسی را میگیرد كه برای او ریخته میشود و همین رنگ را به صاحب اشك نیز میدهد. از این رو انسان حسینی منش، نه ستم میكند و نه ستم میپذیرد.این كه عدهای به فكر ظلم كردن یا ظلم پذیری هستند برای آن است كه خوی حسینی در آنها نیست و گر نه شیعه خاص حسین بن علی علیهما السلام نه ظلم میكند و نه ظلم میپذیرد. آن كسی كه ظلم پذیر است اموی مسلك است، چنانكه ظالم هم اموی صفت است هر چند كه زمزمه، «یا حسین عَلَیْهِ السَّلَام» بر لب داشته باشد.(28)

7 - فراموش نكردن ارزشها

اگر از ما بپرسند شما در روز عاشورا كه حسین حسین میكنید و به سرتان میزنید چه میخواهید بگویید؟ باید بگوییم ما میخواهیم حرف آقایمان را بگوییم. ما هر سال میخواهیم تجدید حیات بكنیم:«یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اسْتَجِیبُوا لِلَّهِ وَ لِلرَّسُول إِذا دَعاكُمْ لِما یُحْیِیكُم» (29)باید بگوییم عاشورا روز تجدید ماست.در این روز میخواهیم در كوثر حسینی شنا كرده، پاك و بی آلایش شویم، تجدید حیات كنیم، روح خودمان را شستشو دهیم، خودمان را از نو زنده كنیم، مبادی و مبانی اسلام را بیاموزیم روح اسلام را از نو به خودمان تزریق كنیم. ما نمیخواهیم حس امر به معروف و نهی از منكر، احساس شهادت، احساس جهاد، احساس فداكاری در راه حق در ما فراموش بشود، نمیخواهیم روح فداكاری در راه حق، در ما بمیرد. این فلسفه عاشوراست، نه گناه كردن و بعد به نام حسین بن علی علیهما السلام بخشیده شدن! گناه بكنیم بعد در مجلسی شركت بكنیم و بگوییم گناهانمان بخشیده شد.گناه آن وقتی بخشیده میشود كه روح ما پیوندی بخورد با روح حسین بن علی علیهما السلام، اگر پیوند بخورد، گناهان ما قطعًا بخشیده میشود. ولی علامت بخشیده شدنش اینست كه دیگر دنبال آن گناه نمیرویم. اما (این كه وقتی) از مجلس حسین بن علی علیهما السلام بیرون (می) رویم و دوباره دنبال آن گناهان برویم، نشانه اینست كه روح ما با روح حسین بن علی علیهما السلام پیوند نخورده است.(30)

فصل سوم ثمرات عزاداریاشاره

شركت در مراسم مذهبی و عزاداریها، ثمرات بسیاری دارد از جمله:

1 - حفظ مكتب اسلام

گریه كردن بر شهید، زنده نگه داشتن نهضت است.لذا در روایت هست: كسی كه (خودش) گریه بكند یا ( دیگری را) بگریاند یا خودش را به صورت گریه دار (در آورد) جزایش بهشت است، برای آن است كه حتی آن (كسی) كه به صورتش، یك حال حزن میدهد و صورت گریه دار به خودش میدهد این (فرد) دارد نهضت را حفظ میكند، نهضت امام حسین عَلَیْهِ السَّلَام را حفظ میكند بیخود نبود كه مأمورین ساواك رضاخان، تمام مجالس عزاداری را قدغن كردند رضا خان همچون نبود كه (در) اصل و اساس مخالف با این مسائل بشود، رضا خان مأمور بود، مأمور بود برای آنهایی كه كارشناس بودند آنهایی كه ملتفت بودند مسائل را، دشمنهای ما كه حال ملتها را مطالعه كرده بودند، میدیدند كه تا این مجالس هست و تا این نوحه سراییها برای مظلوم هست و تا آن افشاگری ظالم هست، نمیتوانند به مقاصد خودشان برسند. (31)

2 - تطهیر جان و تهذیب نفس:

(از فوائد دیگر) حضور در مراكز مذهبی، اثر شگرف آن در تطهیر جان و تهذیب نفس است.قرآن كریم در مورد این مراكز میفرماید:كه در آنجا مردمانی هستند كه تطهیر ضمیر و صفای دل را دوست میدارند. «فِیهِ رِجالٌ یُحِبُّونَ أَنْ یَتَطَهَّرُوا وَ اللَّهُ یُحِبُّ الْمُطَّهِّرِین». (32) (33)

3 - آشنایی با جهانبینی و معارف توحیدی و نشر معارف اهل بیت عَلَیْهمُ السَّلَام در بین مردم

اگر به هیچ یك از اینها دست نیافت، دست كم از همنشینی با عالمان بر خوردار میشود و مشكلاتش را در حضور آنان رفع میكند یا گرفتار مشكلات تازه نمیشود. (34)(ازجمله دیگر فوائد) شركت در مراسم مذهبی و عزاداری سالار شهیدان عَلَیْهِ السَّلَام میتوان به این فرمایش حضرت امام حسین عَلَیْهِ السَّلَام (اشاره كرد كه) فرمودند:«من اتانا لم یعدم خصله من اربع: آیَةً مُحْكَمَةً وَ قَضِیَّةً عَادِلَة وَ أَخًا مُسْتَفَادًا و مُجَالَسَةُ الْعُلَمَاء». (35)كسی كه به سوی ما بیاید – یعنی در مجالس مذهبی حضور یابد - كتابهای مربوط به ما را بخواند و سنت و سیرت ما را بیاموزد، از (چند) فائده بهرهمند میشود (یكی از آنها این كه) با آیات محكم الهی و جهانبینی و معارف توحیدی آشنا میشود. (36)

4 - آموختن داستانهای عدالت آموز و تعدیل امور و قوا. (37)5 - فراگیری آداب دوستی و برادری

«وَ أَخًا مُسْتَفَادًا» اگر ادراك او در مرحلهی پایینتری بود، هماهنگی اجتماعی و آداب برادری و دوستی و آیین داد و ستد را فرا میگیرد.(38)

6 - مجالست با علماء

«و مُجَالَسَةُ الْعُلَمَاء»اگر به هیچ یك از اینها دست نیافت، دست كم از همنشینی با عالمان بر خوردار میشود و مشكلاتش را در حضور آنان رفع میكند یا گرفتار مشكلات تازه نمیشود. (39)

7 - نشر معارف اهل بیت عَلَیْهمُ السَّلَام در بین مردم

مجالس عزاداری اهل بیت عَلَیْهمُ السَّلَام، روح معارف را در دلهای مسلمانان بر میانگیزد و علوم و دانشها به بركت این مجالس، نشر میگردد و در صورتی كه از روی اصول صحیح اجرا شود، میتوان گفت بهترین مدرسه برای مردم عوام است كه در آن به انوار حكمتها به واسطه گفتار عالی پیشوایان آشنا میشوند و از این مجالس صدفهای روشن پیشوایان را دریافت میدارند و به عبرتهای گوناگون واقف میگردند و به احادیث و تفسیر و فقه آشنا میشوند و آنچه را لازم دارند و ناچارند بیاموزند، فرا میگیرند؛ بلكه این مجالس تنها مدرسهای برای عوامِ مردم در تمام شهرهای اسلامیست.(40)

8 - بیاهمیت جلوه گر شدن مصائب و دردهای خود

اگر انسان به یاد مصیبت اهل بیت عَلَیْهمُ السَّلَام بیفتد، در مقابل مصائب دیگر، تسكین پیدا میكند و در برابر اندوههای دیگر تسلی داده میشود زیرا مصائب دیگر در مقابل مصائب اهل بیت عَلَیْهمُ السَّلَام بیاهمیت جلوه میكند و اگر انسان به یاد مصائب آنها باشد، دردها و رنجهای خود را فراموش مینماید، چنان كه در رثای ائمه عَلَیْهمُ السَّلَام به این موضوع اشاره شده است:«انست رزیتكم رزایانا التی سلفت و هونت رزایانا الآتیه»یعنی ای دودمان پیامبر صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم، مصائب شما دردهای گذشته ما را فراموش ساخت و مصائب آیندهی ما را آسان گردانید. (41)(البته باید توجه داشت كه) هر حادثه تلخ و ناگواری را باید بهانه كرد و برای سالار شهیدان عَلَیْهِ السَّلَام اشك ریخت، نه آن كه افراد داغ دیده، برای تسكین عواطف و احساسات خود آن حضرت را بهانه كنند و برای التیام زخم خویش، اشك بریزند و ندبه نمایند (چه این كه) بین این دو گونه عزاداری فرق وافر است! زیرا محصول یكی، تعزیت برای حضرت امام حسین عَلَیْهمُ السَّلَام است و نتیجه دیگری تسلیت برای خود هر چند ممكن است بهانه قرار دادن واقعه جانسوز كربلا هم بیاثر نباشد.(42)

فصل چهارم عزاداری از دیدگاه روایاتاشاره

احادیث ائمه معصومین عَلَیْهمُ السَّلَام در مورد عزاداریائمه اطهار عَلَیْهمُ السَّلَام طبق احادیثی كه در كتب معتبر شیعه موجود است سفارش زیادی روی بر پایی این جلسات عزا و زیارت قبور منورشان داشتهاند.شیعیان هم كه همه دستورات اسلام اعم از اصول و فروع و اخلاق را از ائمه عَلَیْهمُ السَّلَام میگیرند به پیروی از اهل بیت عصمت و طهارت عَلَیْهمُ السَّلَام این مجالس و روضه و مصیبت را از صدر اسلام تا به امروز برپا نمودهاند و در آینده هم بر پا خواهند نمود، كه به تعدادی از این احادیث در این جا میپردازیم:

1 - حضرت علی عَلَیْهِ السَّلَام فرمود:

«إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَی اطلعَ الی الارض و فَاخْتَارَنَا و اخْتَارَ لَنَا شِیعَةً یَنْصُرُونَنَا و یَفْرَحُونَ لِفَرَحِنَا و یَحْزَنُونَ لِحُزْنِنَا و یَبْذُلُونَ أَمْوَالَهُمْ وَ أَنْفُسَهُمْ فینا، أُولَئِكَ مِنَّا وَ إِلَیْنَا».خداوند بزرگ وقتی كه عنایت و توجه به زمین نمود ما را به عنوان اولیاء خود برگزید و برای ما هم پیروانی (شیعیانی) جهت یاری ما انتخاب كرد كه آنان در شادی ما شاد و در غم ما محزون میباشند و اموال و جان خویش را در راه ما میبخشند اینان از ما هستند و به سوی ما باز خواهند گشت. (43)

2 - امام حسین عَلَیْهِ السَّلَام فرمود:

«قولوا لاولیائنا یهتمون فی اقامه مصائبنا».به دوستان و شیعیان ما بگویید:در اقامه و بر پایی (مجالس) عزا و مصیبتهای ما همت و كوشش نمائید. (44)

3 - امام جعفر صادق عَلَیْهِ السَّلَام به فضیل فرمود:

«عن ابی عبدالله عَلَیْهِ السَّلَام قال:قَالَ لِفُضَیْلٍ: تَجْلِسُونَ وَ تُحَدِّثُونَ؟قال:نَعَمْ جُعِلْتُ فِدَاكَ إِنَّ تِلْكَ الْمَجَالِسَ أُحِبُّهَا فَأَحْیُوا أَمْرَنَا یَا فُضَیْلُ! فَرَحِمَ اللَّهُ مَنْ أَحْیَا أَمْرَنَا یَا فُضَیْلُ مَنْ ذَكَرَنَا أَوْ ذُكِرْنَا عِنْدَه فَخَرَجَ مِنْ عَیْنِهِ مِثْلُ جَنَاحِ الذُّبَابِ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ ذُنُوبَهُ و لَوْ كَانَتْ أَكْثَرَ مِنْ زَبَدِ الْبَحْر»آیا مجالس حدیث دارید؟ فضیل گفت:بله، فدای شما شوم. امام عَلَیْهِ السَّلَام فرمود:این مجالس را دوست دارم، پس دستورات ما را (با این مجالس) زنده كنید. ای فضیل، خدا رحمت كند كسی كه سخن ما را زنده كند، ای فضیل كسی كه مصائب ما را بگودید یا برایش بگویند سپس از چشمش به اندازه بال پشه اشكی خارج شود، خداوند گناهان او را میبخشد اگر چه از كف دریا بیشتر باشد.(45)

4 - امام رضا عَلَیْهِ السَّلَام فرمود:

«من یذكر مصائبنا و بكی لما ارتكب منا كان معنا فی درجاتنا یوم القیامه و من ذكر بمصابنا فبكی و ابكی لم تبك عینه یوم تبكی العیون و من جلس مجلسا یحیی فیه امرنا لم یمت قلبه یوم تموت القلوب».كسی كه مصائب ما را بیان كند و بر آن بگرید، روز قیامت با ما میباشد و كسی كه مصیبتهای ما برایش بیان شود و بگرید یا بگریاند روز قیامت كه همهی چشمها گریان است، چشم او گریان نخواهد بود و كسی كه در مجلسی كه احادیث و سخنان ما بیان میشود بنشیند روز قیامت كه همه دلها مرده خواهد بود دل او زنده است.(46)

5 - امام محمد باقر عَلَیْهِ السَّلَام فرمود:

«مَنْ دَمَعَتْ عَیْنُهُ فِینَا دَمْعَةً لدمٍ سُفكَ لنا أَوْ حَقٍّ لَنَا نُقِصْنَاهُ أَوْ عِرْضٍ انْتُهِكَ لَنَا أَوْ لِأَحَدٍ مِنْ شِیعَتِنَا بَوَّاَهُ الله تعالی فی الجنه حُقبا».هر كس در راه ما به خاطر خونی كه از ما ریخته شده است، یا حقی كه از ما به تاراج رفته، یا پرده آبروی و حیثیتی كه از ما و یا یكی از شیعیان ما دریده گشته، قطره اشكی بریزد خداوند سبحان پاداش او را سالهای زیاد در بهشت قرار خواهد داد. (47)

6 - امام جعفر صادق عَلَیْهِ السَّلَام فرمود:

ثُمَّ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع یَجِبُ أَنْ یُكْتَبَ هَذَا الْحَدِیثُ بِالذَّهَب«نَفَسُ الْمَهْمُومِ لِظُلْمِنَا تَسْبِیحٌ و هَمُّهُ لَنَا عِبَادَةٌ و كِتْمَانُ سِرِّنَا جِهَادٌ فِی سَبِیلِ اللَّهِ، ثم قال عَلَیْهِ السَّلَام:یَجِبُ أَنْ یُكْتَبَ هَذَا الْحَدِیثُ بِالذَّهَب».نفس شخص اندوهگین به خاطر ظلمی كه بر ما شده است تسبیح (سبحان الله گفتن) و ذكر است و اندوه او به خاطر ما عبادت است و پوشاندن اسرار ما جهاد در راه خداست، سپس فرمود:لازم و زیبنده است كه این حدیث با طلا نوشته شود. (48)

7 - اما جعفر صادق عَلَیْهِ السَّلَام فرمود:

«عن ابی عبدالله قال:قال لی: یا اباعماره انشدنی فی الحسین بن علی. قال فانشدته فبكی ثم انشدته فبكی قال:فوالله ما زلت انشده و یبكی حتی سمعت البكاء من الدار. قال:فقال:یا اباعماره من انشدنی الحسین بن علی علیهما السلام شعرًا فابكی خمسین، فله الجنه و من انشد فی الحسین شعرًا فابكی ثلاثین، فله الجنه و من انشد فی الحسین شعرًا فابكی عشرین، فله الجنه و من انشد فی الحسین شعرًا فابكی عشره، فله الجنه و من انشد فی الحسین شعرًا فابكی واحداً، فله الجنه و من انشد فی الحسین شعراً، فله الجنه و من انشد فی الحسین شعرًا فتباكی، فله الجنه.ابوعماره گفت:امام صادق عَلَیْهِ السَّلَام به من فرمود:دربارهی امام حسین عَلَیْهِ السَّلَام برای من شعر بخوان. من هم شعر خواندم، امام صادق عَلَیْهِ السَّلَام گریه نمود. دوباره شعر خواندم امام عَلَیْهِ السَّلَام مجددًا گریه نمود. بعد ابوعماره گفت:هر وقت برای امام عَلَیْهِ السَّلَام شعر میخواندم آن حضرت چنان گریه مینمود كه صدای گریه اهل بیت امام عَلَیْهِ السَّلَام را هم از درون منزل میشنیدم.بعد امام صادق عَلَیْهِ السَّلَام فرمود:ای ابو عماره هر كس دربارهی امام حسین عَلَیْهِ السَّلَام شعر بگوید و 50 نفر را بگریاند، پاداش او بهشت است و هر كس دربارهی امام حسین عَلَیْهِ السَّلَام شعر بگوید و 30 نفر را بگریاند، پاداش او بهشت است.حسین عَلَیْهِ السَّلَام شعر بگوید و 20 نفر یا 10 نفر و یا یك نفر را بگریاند، پاداش او بهشت خواهد بود و هر كس دربارهی امام حسین عَلَیْهِ السَّلَام شعر بگوید و خود بگرید و یا حالت عزا به خود بگیرد، مزد او بهشت میباشد.(49)

8 - حضرت محمد صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم فرمود:

«لمّا اخبر النبی صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم ابنته فاطمه بقتل ولدها الحسین و ما یجری علیه من المحن بكت فاطمه بكاء شدیدًا و قالت یا ابت متی یكون ذلك؟ قال فی زمان خال منی و منك و من علیٍ، فاشتد بكاء هاو قالت: یا ابت فمن یبكی علیه؟ و من یلتزم به اقامه العزاء له؟فقال النبی: یا فاطمه، ان نساء امتی یبكون علی نساء اهل بیتی و رجالهم یبكون علی دجال اهل بیتی و یجددون العزاء جیلًا بعد جیلٍ، فی كل سنهٍ. فاذا كان القیامه تشفعین انت للنساء و انا اشفع للرجال و كل من بكی منهم علی مصاب الحسین اخذنا بیده و او خلناه الجنه.یا فاطمه كل عین باكیه یوم القیامه الا عین بكت علی مصاب الحسین فانها ضاحكه مستبشره بنعیم الجنه». (50)هنگامی كه رسول خدا صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم خبر شهادت امام حسین عَلَیْهِ السَّلَام و مصائبی كه بر آن حضرت وارد میشود برای حضرت فاطمه سَلَامُ اللهِ عَلَیهَا بیان كرد، حضرت فاطمه سَلَامُ اللهِ عَلَیهَا گریه شدیدی نمود بعد از پیامبر صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم سؤال نمود، پدرم این واقعه در چه زمانی است؟پیامبر خدا صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم فرمود:در زمانی این حادثه واقع میشود كه من و تو و علی عَلَیْهِ السَّلَام نیستیم، گریه حضرت فاطمه سَلَامُ اللهِ عَلَیهَا بیشتر شد و فرمود:پدرم پس چه كسی بر حسینم گریه خواهد كرد؟ و چه كسی مجالس عزا برای پسرم بر پا میكند؟رسول خدا صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم فرمود:ای فاطمه زنان امت من بر زنان اهل بیتم گریه میكنند و مردان امتم بر مردان اهل بیتم گریه میكنند و این عزاداری را هر سال بر پا میكنند.(و پاداش این عزاداریها اینست كه) روز قیامت تو برای زنان امتم شفاعت میكنی و من هم برای مردان و هر كس از امت من بر مصیبت حسین عَلَیْهِ السَّلَام گریه كرده باشد، این چشم روز قیامت خندان است و بشارت بر او به نعمتهای بهشتی باد.9 - امام جعفر صادق عَلَیْهِ السَّلَام فرمود:راوی میگوید:ما گروهی از مردم كوفه در حضور امام صادق عَلَیْهِ السَّلَام بودیم، جعفر بن عفان كه شاعر بود به محضر امام عَلَیْهِ السَّلَام او را نزدیك خود قرار داد. بعد امام عَلَیْهِ السَّلَام فرمود:ای جعفر، شاعر گفت:بله خداوند مرا فدای شما كند.امام عَلَیْهِ السَّلَام فرمود:اطلاع به من رسیده كه شما شعر خوب دربارهی (جدم) امام حسین عَلَیْهِ السَّلَام میگویی؟ جعفر گفت:بله.امام عَلَیْهِ السَّلَام فرمود:برایم شعر بخوان.شاعر گفت:من شعر خواندم، امام عَلَیْهِ السَّلَام و اطرافیان شروع به گریه نمودند، بعد امام صادق عَلَیْهِ السَّلَام فرمود:«یا جعفر و الله لقد شهدت ملائكه الله المقربون ههنا یسمعون قولك فی الحسین عَلَیْهِ السَّلَام و لَقَدْ بَكَوْا كَمَا بَكَیْنَا و اكثر و لقد اوجب الله تعالی لك یا جعفر فی ساعته الجنه باسرها و غفرالله لك.فقال عَلَیْهِ السَّلَام:یا جعفر أَلَا أَزِیدُكَ؟ قال:نَعَمْ یَا سَیِّدِی. قال عَلَیْهِ السَّلَام:مَا مِنْ أَحَدٍ قَالَ فِی الْحُسَیْنِ شِعْرًا فَبَكَی وَ أَبْكَی بِهِ إِلَّا أَوْجَبَ اللَّهُ لَهُ الْجَنَّةَ وَ غَفَرَ لَه». (51)ای جعفر به خدا قسم، فرشتگان مقرب خداوند اینجا شاهد بودند و شعر تو را دربارهی امام حسین عَلَیْهِ السَّلَام شنیدند، همان طوری كه ما گریه كردیم، فرشتگان هم گریستند بلكه آنها بیشتر از ما گریه كردند و خداوند پاداش تو را بهشت كامل قرار داد و گناهانت را بخشید.بعد امام عَلَیْهِ السَّلَام به جعفر فرمود:میخواهی ثواب بیشتر برایت بیان كنم؟جعفر گفت:بله.امام عَلَیْهِ السَّلَام فرمود:هر كس دربارهی امام حسین عَلَیْهِ السَّلَام شعر بگوید و بگرید و بگریاند خداوند بهشت را بر او واجب خواهد نمود و گناهانش را میبخشاید.

منابع و مآخذ

فرهنگ فارسی / دكتر محمد معین / انتشارات امیركبیر / چاپ هجدهم / سال 1380.كتاب و فرهنگ معاصر عربی به فارسیبِحارالاَنْوار / علامه محمد باقر مجلسی / انتشارات دارالكتب الاسلامیه / 110 جلدی.لغت نامه دهخدا / علی اكبر دهخدا / تهران 1377 / دانشگاه تهران.حماسه و عرفان / آیت الله جوادی آملی / مركز نشر اسراء / چاپ ششم /