สำนกกรรมาธการ ๓สำนกงานเลขาธการวฒสภา

ปฏบตหนาทสำนกงานเลขาธการสภานตบญญตแหงชาต

àÃ×ͧ “Ãкº¡ÒÃá¾·Â�»°ÁÀÙÁÔ”ÃÒ§ҹ¡ÒþԨÒóÒÈÖ¡ÉÒ

¢Í§¤³Ð¡ÃÃÁÒ¸Ô¡ÒáÒÃÊÒ¸ÒóÊØ¢ ÊÀÒ¹ÔµÔºÑÞÞѵÔáË‹§ªÒµÔ

พลเอก โปฎก บนนาค รองประธานคณะกรรมาธการ คนทสาม

คณะกรรมาธการการสาธารณสข สภานตบญญตแหงชาต

นายเจตน ศรธรานนท ประธานคณะกรรมาธการ

นายธ ารง ทศนาญชล รองประธานคณะกรรมาธการ คนทหนง

ผชวยศาสตราจารยเฉลมชย บญยะลพรรณ รองประธานคณะกรรมาธการ คนทสอง

รองศาสตราจารยสรณ บญใบชยพฤกษ เลขานการคณะกรรมาธการ

พลเอก กตต อนทสร โฆษกคณะกรรมาธการ

นางสรางคณา วายภาพ โฆษกคณะกรรมาธการ

พลเรอเอก ไกรสร จนทรสวานชย กรรมาธการและทปรกษาคณะกรรมาธการ

พลเรอเอก จกรชย ภเจรญยศ กรรมาธการและทปรกษาคณะกรรมาธการ

พลเอก จระเดช โมกขะสมต กรรมาธการและทปรกษาคณะกรรมาธการ

ศาสตราจารยคลนกนเวศน นนทจต กรรมาธการและทปรกษาคณะกรรมาธการ

ศาสตราจารยกตตคณภรมย กมลรตนกล กรรมาธการและทปรกษาคณะกรรมาธการ

พลเอก วนย สรางสขด กรรมาธการ

นายมหรรณพ เดชวทกษ กรรมาธการ

พลโท อ าพน ชประทม กรรมาธการ

นายสมพล พนธมณ กรรมาธการ

พลเรอเอก วลลภ เกดผล กรรมาธการ

พลเรอเอก นรส ประทมสวรรณ กรรมาธการ

พลเรอเอก รตนะ วงษาโรจน กรรมาธการ

พลเอก สรใจ จตตแจง กรรมาธการ

พลเอก รงสาทย แชมเชอ กรรมาธการ

คณะอนกรรมาธการพจารณาจดท ารายงานการพจารณาศกษา

ของคณะกรรมาธการการสาธารณสข

พลเอก โปฎก บนนาค ประธานคณะอนกรรมาธการ

ป

พลโท อ าพน ชประทม รองประธานคณะอนกรรมาธการ คนท ๑

ป

ศาสตราจารยยง ภวรวรรณ อนกรรมาธการ

นายแพทยดาวฤกษ สนธวณชย รองประธานคณะอนกรรมาธการ คนท ๒

ป

นายแพทยสรสทธ ตงสกลวฒนา อนกรรมาธการ

ป

รศ.ดร.ทรงศกด ศรอนชาต อนกรรมาธการ

ป

เภสชกรหญง ดร.ศรรตน ตนปชาต อนกรรมาธการ

ป

รศ. อจฉรา เตชฤทธพทกษ อนกรรมาธการ

ป

พลเอก พหล จนทรประภา อนกรรมาธการ

ป

นางกนษฐา กาวน อนกรรมาธการและผชวยเลขานการ

ป

นางพมพรวย สจนดาวฒน อนกรรมาธการและผชวยเลขานการ

ป

รอ. เภสชกรชดชนกสทธ วฒนศรธร รน. อนกรรมาธการ

ป

บทสรปผบรหาร

ระบบบรการสาธารณสขของประเทศไทยตามมาตรฐานสากล มการใหบรการการรกษา ในระดบปฐมภม ทตยภม และตตยภม ซงมการกระจายอยทวประเทศทงภาครฐและภาคเอกชน แตในสถานการณปจจบนพบการเขารบบรการสขภาพของผเจบปวย ผปวยเรอรง และผปวยทสงอายมจ านวนเพมขนมาก สงผลกระทบตอระบบการจดบรการสาธารณสขในทกระดบ ปญหาความแออดของผปวยในโรงพยาบาลขนาดใหญ ปญหาพฤตกรรมทางสขภาพซงน าไปสโรคเรอรง ปญหาสขภาพระดบปจเจกบคคลและสงคม โดยมผลระยะยาวของประเทศไทยในดานสภาพเศรษฐกจและสงคม หลกการก าหนดทศทางปรบเปลยนจดระบบสาธารณสขในอนาคตยอมมความส าคญซงสอดคลองกบรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๖๐ หมวด ๕ หนาทของรฐ ในมาตรา ๕๕ บญญตวา “รฐตองด าเนนการใหประชาชนไดรบบรการสาธารณสขทมประสทธภาพอยางทวถง เสรมสรางใหประชาชนมความรพนฐานเกยวกบการสงเสรมสขภาพและการปองกนโรค และสงเสรมและสนบสนนใหมการพฒนาภมปญญาดานแพทยแผนไทย ใหเกดประโยชนสงสด บรการสาธารณสขตองครอบคลมการสงเสรมสขภาพ การควบคม และปองกนโรค การรกษาพยาบาล และการฟนฟสขภาพ รฐตองพฒนาการบรการสาธารณสขใหมคณภาพและมมาตรฐานสงขนอยางตอเนอง” ซงเปนการก าหนดทศทางการสงเสรมสขภาพแทนการรกษาโรค โดยมงเนนการปฏรปประเทศในระดบปฐมภมซงก าหนดในหมวด ๑๖ การปฏรปประเทศ มาตรา ๒๕๘ ช. ดานอน ๆ (๕) บญญตวา “ใหมระบบการแพทยปฐมภมทมแพทยเวชศาสตรครอบครวดแลประชาชนในสดสวนทเหมาะสม ” โดยสอดคลองกบยทธศาสตรชาตระยะ ๒๐ ป แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท ๑๒ แผนพฒนาสขภาพแหงชาต แผนยทธศาสตรระยะ ๒๐ ป (ดานสาธารณสข) และแผนปฏรปประเทศดานระบบสาธารณสข ในระบบบรการปฐมภม ทางคณะกรรมาธการการสาธารณสข สภานตบญญตแหงชาต เหนความส าคญตอประเดนดงกลาว จงจดตงคณะอนกรรมาธการ เพอศกษาแนวทางการด าเนนการตามเจตนารมณทรฐธรรมนญไดก าหนด รายงานฉบบนเปนผลการศกษาของคณะกรรมาธการการสาธารณสข สภานตบญญตแหงชาต โดยมอบหมายใหคณะอนกรรมาธการพจารณาจดท ารายงานการพจารณาศกษาของคณะกรรมาธการ การสาธารณสข ในคณะกรรมาธการการสาธารณสข สภานตบญญตแหงชาต ศกษาการใหบรการสาธารณสขของการด าเนนการดานการแพทยปฐมภม ซงไดก าหนดไวในนโยบายของรฐบาลโดยมวตถประสงคเพอทบทวน กลไกการบรหารระบบการแพทยปฐมภมของประเทศน าไปสการพฒนาระบบการแพทยปฐมภมทเหมาะสมสอดคลองกบบรบทปจจบนและอนาคต และเพอเปนขอพจารณาและขอเสนอแนะใหกบรฐบาลและ สวนราชการทเกยวของในการด าเนนงานระบบการแพทยปฐมภม น าไปสการด าเนนการทเหมาะสม และเกดประโยชนในการดแลสขภาพอนามยประชาชน ซงมขอบเขตของการพจารณาศกษาภายใตบทบญญตรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย และนโยบายภาครฐ ผลการศกษาทางวชาการ บทบญญตตามกฎหมายอนทเกยวของ กรอบระบบสาธารณสขตามองคการอนามยโลก และภาพรวมของระบบการแพทยปฐมภมและคลนกหมอครอบครวซงเกยวโยงกบผลการด าเนนงานของหนวยงานทเกยวของทงในประเทศและตางประเทศ ขนตอนกระบวนการศกษาโดยการศกษาดงานในสถานพยาบาลทกระดบ หนวยงานภาครฐทรบผดชอบ พนทชมชนในหลายจงหวดและกรงเทพมหานคร จ านวน ๑๓ แหง พรอมกบเชญหนวยงาน คณะท างาน ผเชยวชาญท เกยวของ รวมประชมแลกเปลยนความคดเหนโดยรบฟงขอมลขอคดเหนตอการปฏรป

ข การด าเนนงานระบบการแพทยปฐมภมในปจจบนเพอสะทอนแนวคดตอการพฒนาระบบงานสาธารณสข ตามเจตนารมณของกฎหมาย ระบบการแพทยปฐมภมมวตถประสงค เพอใหประชาชนมสทธเขารบบรการทางการแพทยขนตน โดยมทมแพทยเวชศาสตรครอบครว เพอลดความแออดของการเขารบการรกษาในโรงพยาบาลหลก และมงเนนการดแลผปวยเชงรก การปองกน การสงเสรมสขภาพ การควบคมโรค และการฟนฟสขภาพ คลนกหมอครอบครว หมายถง การจดรปแบบบรการสาธารณสขในระดบปฐมภมเปนกลมบรการ โดยจดใหมทมสหสาขาวชาชพ ซงประกอบดวย แพทย ทนตแพทย เภสชกร พยาบาล นกกายภาพบ าบด นกวชาการสาธารณสข รวมเปนทมหมอครอบครว โดยจดใหม ๑ ทมหมอครอบครว ตอจ านวนประชากร ๑๐,๐๐๐ คน ท าหนาทดแลประชาชนแบบญาตมตร ใชหลกเวชศาสตรครอบครวเปนหวใจในการด าเนนงาน และใหทมหมอครอบครว จ านวน ๓ ทม มารวมตวกนเกดเปนกลมเครอขายบรการปฐมภม ใหชอวา “คลนกหมอครอบครว” หรอ Primary Care Cluster (PCC) เทากบ ๑ Cluster รวมกนดแลประชาชนประมาณ ๓๐,๐๐๐ คน ส าหรบสถานทตงของหนวยบรการใหพจารณาตามความจ าเปนส าหรบการเขาถงบรการของประชาชนทดแล สามารถจดใหมหนวยบรการไดตงแต ๑ แหง จนถง ๓ แหง ไดตามความเหมาะสม และความคมคา จากการพจารณาศกษา สามารถแบงรปแบบการด าเนนการเปนพนทบรการได ๓ บรบท กลาวคอ ๑. บรบทเขตเมองใหญ เปนพนททมความหนาแนนของประชากร มความพรอมในระบบโครงสราง บคลากร เทคโนโลย และเครองมอทางการแพทยในการสนบสนนงานบรการสขภาพ รวมทง มโรงพยาบาลขนาดใหญในระดบปฐมภม ทตยภม และตตยภม ซงสงกดหนวยงานทหลากหลายสงผลตอระบบการจดการทแตกตางกนทงความรบผดชอบและระบบบรหาร เชน หนวยงานสงกดกระทรวงสาธารณสข สงกดกรงเทพมหานคร สงกดมหาวทยาลย สงกดกระทรวงกลาโหม สงกดกระทรวงมหาดไทย โรงพยาบาลเอกชน คลนก และรานยา กรณดงกลาวกอใหเกดปญหาการด าเนนงานการแพทยปฐมภมในเขตเมองใหญ ปญหาความแออดในโรงพยาบาล การรกษาพยาบาลขาดความตอเนองของประชาชนทยายถน ความเปนปจเจกบคคลของประชาชนทเลอกเขารบบรการทางการแพทยทโรงพยาบาล คลนกเอกชน ขาดระบบขอมลการบรการรกษาพยาบาลในระดบปฐมภมทเชอมโยงกบภาครฐและเอกชน ซงสงผลตอประสทธภาพการรกษาพยาบาลและความเชอมนของประชาชนในการเขารบบรการทหนวยบรการปฐมภม ๒. บรบทเขตเมอง เปนพนท ทมประชากรไมหนาแนนมาก มโรงพยาบาลของรฐและโรงพยาบาลเอกชน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล (รพ.สต.) ศนยบรการสขภาพชมชน และหนวยบรการทางการแพทยขององคกรบรหารสวนทองถนทจดตงขนบางแหง เปนการออกแบบงานบรการใหสอดคลองกบกรอบแนวคดระบบสขภาพ ทยดโยงกบบรบท และวฒนธรรมของพนท ประชาชนมความคดรเรมและ มสวนรวมในการจดใหมบรการในรปแบบศนยบรการทางการแพทยของชมชน การด าเนนงานระบบการแพทยปฐมภมในบรบทเขตเมอง ปจจบนมการขยายผลการด าเนนงานในหลายจงหวด โดยน าภาคประชาชนเขามามสวนรวมเพอปรบปรงและพฒนาใหมประสทธภาพสงขน

ค ๓. บรบทเขตชนบท เปนพนททมประชากรนอย พนทหางไกล มโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล (รพ.สต.) และหนวยบรการทางการแพทยขององคกรปกครองสวนทองถนในระดบต าบล ใหบรการในพนท ซงมความแตกตางกน ทงนขนกบความพรอมของบคลากรและเครองมอทางการแพทยเปนส าคญ เขตชนบทไดมโครงสรางของระบบการแพทยปฐมภมไวเบองตนจดเปนดานหนาดานสขภาพ เพอรองรบการบรการใหกบประชาชนในแตละอ าเภอและต าบล ซงปจจบนมการพฒนาศกยภาพเครอขายประชาชนและองคกรบรหารสวนทองถนขนอยกบบรบทในแตละพนท ขอเสนอเชงนโยบาย ดานโครงสรางของระบบการจดการ ดานงานบรการสาธารณสข ๑. ด าเนนการการแพทยปฐมภม โดยจดรปแบบการด าเนนการตามพนทใน ๓ บรบท คอ บรบทเขตเมองใหญ บรบทเขตเมอง และบรบทเขตชนบท จดการส ารวจพนทและก าหนดหนวยงานใน แตละพนทรบผดชอบพรอมกบงานทรบผดชอบใหชดเจน เพอสนบสนนการปฏบตงานในระดบปฐมภม โดยมการก าหนดบทบาทหนาทของหนวยบรการปฐมภมใหชดเจน เพอหนวยบรการปฐมภมสามารถด าเนนงานใหบรการไดเตมรปแบบ โดยก าหนดโครงสรางระบบการแพทยปฐมภมใหมความชดเจนทงดานอตราก าลง การบรหารจดการพนท และงบประมาณใหสอดคลองกบบรบทพนทเพอเสรมสรางแรงจงใจตอทมสหสาขาวชาชพทปฏบตงาน ทงต าแหนงหนาท และความกาวหนาในวชาชพ ๒. การด าเนนงานของหนวยบรการปฐมภมควรจดบรการแบบรวมกลมโดยสรางระบบเชอมโยงขอมลผปวยระหวางโรงพยาบาลของรฐ โรงพยาบาลเอกชน องคกรปกครองสวนทองถน คลนกเอกชน และรานยา เพอดแลประชาชนใหมประสทธภาพ และประชาชนสามารถเขาถงบรการไดสะดวกขน และพฒนาเทคโนโลยสารสนเทศเชอมโยงขอมลการรกษาพยาบาลระหวางหนวยแพทยปฐมภม ไปยงโรงพยาบาลแมขาย โดยผานระบบอเลกทรอนกสในการรกษาพยาบาลทางไกลและสรางระบบการสงตอ อยางมประสทธภาพ ๓. รฐตองเรงรดจดใหมหนวยบรการปฐมภมใหครอบคลมทกพนท และประชาชนตองด าเนนการตามขนตอนของการรกษาพยาบาลโดยเขารบบรการทหนวยบรการปฐมภมเปนล าดบแรก ไมขามขนตอน การรกษาพยาบาล เพอรบการรกษาเบองตนโดยไมตองเดนทางไกลไปยงโรงพยาบาล และลดความแออดในโรงพยาบาล ยกเวนกรณผปวยวกฤตฉกเฉน ทงนระบบคลนกหมอครอบครวควรด าเนนการในพนทเขตชนบทเปนล าดบแรก โดยสงเสรมและสนบสนนใหหนวยบรการปฐมภมทมความพรอมทงหนวยงานของรฐ องคกรปกครองสวนทองถน และเอกชน สามารถด าเนนการไดอยางเปนรปธรรม รวมทงควรปรบปรงหลกเกณฑวธการจดสรรงบประมาณทเหมาะสมใหแกหนวยบรการปฐมภม พรอมกบบรณาการงบประมาณการสรางเสรมสขภาพและปองกนโรคของหนวยงานอน และควรจดระบบการประเมนผล การรบรองคณภาพ การบรการของหนวยบรการปฐมภม สรางกลไกการตรวจสอบในระบบเพอสรางมาตรฐานของระบบการด าเนนงานการแพทยปฐมภม

ง ๔. ดานการผลตแพทยเวชศาสตรครอบครวควรน าโรงพยาบาลในสงกดกระทรวงสาธารณสข ของจงหวดตาง ๆ เปนฐานการผลตแพทยเวชศาสตรครอบครว โดยการใชสอการสอนทางไกลรวมกบมหาวทยาลยเพอเสรมเพมขนจากระบบเดม และมการจดงบประมาณเพอด าเนนการขนตน สงเสรมสนบสนน ใหบคลากรทางการแพทยทเกษยณอายราชการรวมปฏบตงานในระบบการแพทยปฐมภมเพอแกปญหา การขาดแคลนบคลากรทางการแพทยในขนตน ๕. จดใหมการประชาสมพนธ เพอสรางความรความเขาใจและเกดความเชอมนของระบบบรการการแพทยปฐมภมใหกบประชาชน และปรบเปลยนทศนคตมาใชบรการระบบปฐมภมกอนการเขารบบรการในโรงพยาบาลระดบทตยภมและตตยภม หรอโรงพยาบาลแมขายในทกหนวยงาน และใชเทคโนโลยสารสนเทศ เพอเปนชองทางในการใหประชาชนมความรดานสขภาพ (Health Literacy) สามารถดแล ตนเองได ซงเปนขอมลทอานและท าความเขาใจไดโดยงายผานระบบอเลกทรอนกส ขอเสนอเชงนโยบาย ดานกฎหมาย ๑. ควรเรงด าเนนการจดใหมการตรากฎหมายเกยวกบระบบการแพทยปฐมภมและบรการสาธารณสข เพอรองรบใหประชาชนไดรบสทธประโยชนจากการบรหารจดการ และการเขาถงบรการทมคณภาพและสะดวกทดเทยมกน ๒. ควรมกฎหมายเฉพาะดานสขภาพเพอใหหนวยงานของรฐ หรอเอกชนทเปนหนวยบรการดานสาธารณสขสามารถเขาถงขอมลการรกษาพยาบาลเบองตนได ๓. ปรบปรงและแกไขกฎหมายทเกยวของใหองคกรปกครองสวนทองถนสามารถจดสรรงบประมาณจากรายไดทจดเกบจากทองถนเขามามสวนรวมสนบสนนในการจดบรการดานการดแลสขอนามยใหกบประชาชนในพนท

สารบญ

หนา

บทสรปผบรหาร ก-ง บทท ๑ บทน ำ ๑.๑ ควำมส ำคญและควำมจ ำเปนของกำรมระบบกำรแพทยปฐมภมของประเทศไทย ๑ ๑.๒ วตถประสงคของกำรพจำรณำศกษำ ๑ ๑.๓ ขอบเขตของกำรพจำรณำศกษำ ๒ ๑.๔ ค ำนยำมศพทเฉพำะ ๒ ๑.๕ ประโยชนทคำดวำจะไดรบ ๒ บทท ๒ ขนตอนกำรพจำรณำศกษำ ๕ บทท ๓ กำรพจำรณำศกษำ ๙ ๓.๑ รฐธรรมนญแหงรำชอำณำจกรไทย พทธศกรำช ๒๕๖๐ ๙ ๓.๒ ยทธศำสตรชำตระยะ ๒๐ ป แผนพฒนำเศรษฐกจและสงคมแหงชำต ฉบบท ๑๒ ๙ นโยบำยรฐบำล และแผนยทธศำสตรระยะ ๒๐ ป (ดำนสำธำรณสข) นโยบำยของกระทรวงสำธำรณสข ๓.๓ แผนกำรปฏรปประเทศดำนสำธำรณสข ฉบบปรงปรง (มนำคม ๒๕๖๑) ๑๑ โดยคณะกรรมกำรปฏรปประเทศดำนสำธำรณสข ๓.๔ กรอบระบบสำธำรณสขตำมองคกำรอนำมยโลก ๑๕ (WHO Health System Framework) ๓.๕ แนวคด และหลกกำรด ำเนนงำนคลนกหมอครอบครว ๑๗ ของกระทรวงสำธำรณสข ๓.๖ ทบทวนวรรณกรรม ๑๘ ๓.๗ สรปขอมลของหนวยงำนทเกยวของ จำกกำรน ำเสนอตอคณะกรรมำธกำร ๒๒ กำรสำธำรณสข และคณะอนกรรมำธกำรพจำรณำจดท ำรำยงำนกำรพจำรณำ ศกษำของคณะกรรมำธกำรกำรสำธำรณสข ในคณะกรรมำธกำรกำรสำธำรณสข ๓.๘ สรปขอมลจำกกำรเดนทำงลงพนทไปศกษำดงำน ณ หนวยงำนปฎบต ๕๕ หรอหนวยบรกำรผใหบรกำรระบบกำรแพทยปฐมภม ๓.๙ กำรเดนทำงไปศกษำดงำนเกยวกบระบบบรกำรสขภำพปฐมภม ๑๐๑ ณ สหรำชอำณำจกร บทท ๔ ผลกำรพจำรณำศกษำวเครำะหและขอเสนอแนะ ๑๐๕ บทท ๕ บทสรป ๑๑๓ บรรณำนกรม ๑๑๕ ภำคผนวก - ภำพกำรเดนทำงลงพนทไปศกษำดงำนภำยในประเทศ ๑๑๗

------------------------------------

- ๑ -

บทท ๑ บทน ำ

----------------------------------

๑.๑ ควำมส ำคญและควำมจ ำเปนของกำรมระบบกำรแพทยปฐมภมของประเทศไทย ระบบการบรการสาธารณสขในประเทศไทยมการใหบรการท งในระดบตตยภม ระดบทตยภม และระดบปฐมภม ซงใหการรกษาตามมาตรฐานสากล แตปจจบนพบอตราการเตบโต ของจ านวนผปวยโรคเรอรงเพมขนทกป และโรคตดตอทระบาดอยางรนแรง จงสงผลเกดความแออด ของผปวยในโรงพยาบาล และการใหความส าคญตอการสงเสรมสขภาพเพอปองกนโรคใหกบประชาชนของระดบปฐมภมยงขาดความชดเจนและตอเนอง หากภาครฐมการปรบเปลยนทศทางการบรการ ในทกระดบยอมสงผลตอสขภาพทดของประชาชน ซงสอดคลองกบรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๖๐ ก าหนดไวในหมวด ๑๖ การปฏรปประเทศมาตรา ๒๕๘ (ช) ดานอน ๆ (๕) “ใหมระบบการแพทยปฐมภมทมแพทยเวชศาสตรครอบครว ดแลประชาชนในสดสวนทเหมาะสม” และเพอใหสอดคลองกบยทธศาสตรชาตระยะ ๒๐ ป แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท ๑๒ แผนพฒนาสขภาพแหงชาต และแผนยทธศาสตรระยะ ๒๐ ป (ดานสาธารณสข) ทจะพฒนาองคกร แหงความเปนเลศ ๔ ดาน ของกระทรวงสาธารณสข ประกอบดวย ดานท ๑ สงเสรมสขภาพ ปองกนโรค และคมครองผบรโภคเปนเลศ (Promotion, Prevention & Protection Excellence) ดานท ๒ บรการเปนเลศ (Service Excellence) ดานท ๓ บคลากรเปนเลศ (People Excellence) และ ดานท ๔ บรหารเปนเลศดวยธรรมาภบาล (Governance Excellence) เพอมงสเปาหมาย “ประชาชนสขภาพด เจาหนาทมความสข ระบบสขภาพยงยน” ดงนน คณะอนกรรมาธการพจารณาจดท ารายงานการพจารณาศกษาของคณะกรรมาธการการสาธารณสข ในคณะกรรมาธการการสาธารณสข สภานตบญญตแหงชาต และทกภาคสวนทเกยวของ จงไดระดมความคดเหน ก าหนดแนวทาง ขอเสนอแนะ ขอพจารณาทเหมาะสม เพอใหการด าเนนการระบบการแพทยปฐมภม (Primary Care) รวมถงการด าเนนงานคลนกหมอครอบครว มประสทธภาพและประสทธผล เกดผลทดตอสขภาพของประชาชน ๑.๒ วตถประสงคของกำรพจำรณำศกษำ ๑.๒.๑ เพอทบทวนกลไกการบรหารระบบการแพทยปฐมภมของประเทศ น าไปสการพฒนา ระบบการแพทยปฐมภมทเหมาะสม สอดคลองกบบรบทปจจบนและอนาคต ๑.๒.๒ เพอเปนขอพจารณาและขอเสนอแนะใหกบรฐบาลและสวนราชการทเกยวของ ในการด าเนนงานระบบการแพทยปฐมภม น าไปสการด าเนนการทเหมาะสม และเกดประโยชน ในการดแลสขภาพอนามยประชาชน

- ๒ -

๑.๓ ขอบเขตของกำรพจำรณำศกษำ ๑.๓.๑ ศกษาบทบญญตภายใตรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย นโยบายภาครฐมาตรการ ผลการศกษาทางวชาการ บทบญญตตามกฎหมายอนทเกยวของ ๑.๓.๒ ศกษาภายใตขอบเขตผลการด าเนนงานของหนวยงานทเกยวของทงในประเทศ และตางประเทศ ๑.๓.๓ ศกษาภาพรวมของระบบการแพทยปฐมภม และคลนกหมอครอบครวของประเทศไทย ๑.๔ ค ำนยำมศพทเฉพำะ ๑.๔.๑ ระบบการแพทยปฐมภม (Primary Care : PC) หมายถง ระบบบรการทางการแพทย และการสาธารณสขขนตนระดบชมชน ซงประชาชนสามารถเขาถงไดงาย

๑.๔.๒ กลมบรการปฐมภม หรอคลนกหมอครอบครว (Primary Care Cluster : PCC) หมายถง การจดรปแบบบรการสาธารณสขในระดบปฐมภมเปนกลมบรการ โดยการจดใหมทมสหสาขาวชาชพ จ านวน ๓ ทม ซงแตละทมประกอบดวย แพทย ทนตแพทย เภสชกร พยาบาล นกกายภาพบ าบด นกวชาการสาธารณสข และวชาชพอน ๆ

๑.๔.๓ หนวยบรการปฐมภม (Primary Care Unit : PCU) หมายถง สถานบรการทได ขนทะเบยนหนวยบรการการแพทยปฐมภมในเครอขายของหนวยบรการประจ า ซงสามารถจดบรการสาธารณสขระดบปฐมภมดานเวชกรรม หรอทนตกรรมขนพนฐานไดอยางเปนองครวม รวมทงการสรางเสรมสขภาพ การปองกนโรค การตรวจวนจฉยโรค การรกษาพยาบาล การฟนฟสมรรถภาพ และการคมครองผบรโภค โดยผมสทธของหนวยบรการประจ าดงกลาว สามารถใชบรการสาธารณสข ณ หนวยบรการการแพทยปฐมภมในเครอขายได ๑.๔.๔ ระบบบรการสขภาพระดบอ าเภอ (District Health System : DHS) หมายถง ระบบบรการสขภาพ โดยใชอ าเภอเปนฐาน มองทกสวนในอ าเภอเปนเนอเดยวกน ทงดานสาธารณสข สวนราชการ องคการบรหารสวนทองถน และภาคภาคประชาชน โดยมเปาหมายทจะขบเคลอน การดแลสขภาพของประชาชนทงอ าเภอ ผสมผสานงานสงเสรม ปองกน รกษา และฟนฟเขาดวยกน ๑.๔.๕ คสญญาบรการสาธารณสขระดบปฐมภม (Contracting Unit for Primary Care : CUP) หมายถง สถานบรการทเปนหนวยท าสญญาเพอจดบรการปฐมภม ในการด าเนนงานหลกประกนสขภาพถวนหนา ซงจะตองมผซอบรการ (Purchaser) ไดแก ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต มาท าสญญาซอบรการกบผใหบรการ (Provider) ไดแก สถานพยาบาล ๑.๕ ประโยชนทคำดวำจะไดรบ ๑.๕.๑ ระบบการสาธารณสขของประเทศไทยมกลไกการบรหารจดการระบบ และ การด าเนนงานการแพทยปฐมภมทเหมาะสม สอดคลองกบบรบทปจจบนและอนาคต ๑.๕.๒ รฐบาลและสวนราชการทเกยวของน าขอเสนอแนะ และขอพจารณาไปใชประกอบ การพฒนาและปรบปรงการด าเนนงานระบบการแพทยปฐมภม เพอเกดประโยชนในการดแลสขภาพอนามยประชาชน

- ๓ -

๑.๕.๓ เพอลดความเหลอมล าในการเขาถงระบบบรการทางการแพทยและสาธารณสข ๑.๕.๔ ประชาชนเขาถงการรบบรการทางการแพทยทครอบคลม ทวถง ลดขนตอนและระยะเวลาในการรบบรการ ๑.๕.๕ ลดความแออดของหนวยบรการ สถานพยาบาลภายใตบรบทพนทตาง ๆ ๑.๕.๖ สรางความเชอมนและความพงพอใจใหกบประชาชน ในการเขารบบรการทางการแพทย ทไดมาตรฐาน คณภาพ และปลอดภย

- ๕ -

บทท ๒ ขนตอนการพจารณาศกษา

-----------------------------------

ตามทรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๖๐ ไดก าหนดใหรฐตองด าเนนการใหประชาชนไดรบบรการสาธารณสขทมประสทธภาพอยางทวถง เสรมสรางใหประชาชน มความรพนฐานเกยวกบการสงเสรมสขภาพและการปองกนโรค และสงเสรมและสนบสนนใหม การพฒนาภมปญญาดานแพทยแผนไทยใหเกดประโยชนสงสด และก าหนดใหมระบบการแพทย ปฐมภมทมแพทยเวชศาสตรครอบครวดแลประชาชนในสดสวนทเหมาะสม คณะกรรมาธการการสาธารณสข สภานตบญญตแหงชาต ไดเลงเหนความส าคญของ การใหบรการสาธารณสข โดยเฉพาะการด าเนนการดานการแพทยปฐมภมซงไดก าหนดไวในนโยบาย ของรฐบาลเปนส าคญ จงไดแตงตงคณะอนกรรมาธการพจารณาจดท ารายงานการพจารณาศกษาของคณะกรรมาธการการสาธารณสข เพอพจารณาในเรองดงกลาวเสนอตอรฐบาล และหนวยงานทเกยวของ โดยด าเนนการดงน ๑) ทบทวนเจตนารมณ บทบญญตภายใตรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย ๒) ศกษาระบบ ยทธศาสตรชาตระยะ ๒๐ ป แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท ๑๒ แผนพฒนาสขภาพแหงชาต แผนยทธศาสตรระยะ ๒๐ ป (ดานสาธารณสข) นโยบายรฐบาล และนโยบายของกระทรวงสาธารณสข ๓) ศกษาแผนการปฏรปประเทศดานสาธารณสข ฉบบปรบปรง (มนาคม ๒๕๖๑) โดยคณะกรรมการปฏรปประเทศดานสาธารณสข ๔) ศกษากรอบระบบสาธารณสขตามองคการอนามยโลก ๕) ทบทวนจากเอกสารทางวชาการ รายงานการวจย บทความทางวชาการทเกยวของ กบระบบการแพทยปฐมภม และการด าเนนงานคลนกหมอครอบครวทงในประเทศ และตางประเทศ ๖) ประชมรวมกบหนวยงานทเกยวของ คณะท างาน ผเชยวชาญ เพอรบฟงขอมลเกยวกบการด าเนนงานระบบการแพทยปฐมภม และแลกเปลยนความคดเหน ประกอบดวย (๑) ส านกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข (๒) โรงพยาบาลพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา (๓) ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.) (๔) ส านกการแพทย กรงเทพมหานคร (๕) ส านกอนามย กรงเทพมหานคร (๖) สถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส.) (๗) ส านกงานสนบสนนระบบปฐมภมและคลนกหมอครอบครว (สปค.)*

* ส านกงานสนบสนนระบบปฐมภมและคลนกหมอครอบครว (สปค.) เปลยนเปน ส านกสนบสนนระบบสขภาพปฐมภม (สสป.) ตงแต ณ วนท ๓๑ ตลาคม ๒๕๖๑

- ๖ -

๗) ลงพนทศกษาดงานหนวยงานปฏบต หรอหนวยบรการผใหบรการระบบการแพทยปฐมภม ประกอบดวย (๑) โรงพยาบาลภมพลอดลยเดช สงกดกรมการแพทยทหารอากาศ (๒) ศนยบรการสาธารณสข ๓๐ วดเจาอาม เขตบางกอกนอย กรงเทพมหานคร (๓) ศนยบรการสาธารณสข ๒๙ ชวง นชเนตร เขตจอมทอง กรงเทพมหานคร (๔) โรงพยาบาลขอนแกน จงหวดขอนแกน (๕) โรงพยาบาลพระจอมเกลา จงหวดเพชรบร (๖) โรงพยาบาลล าบาง จงหวดล าปาง (๗) โรงพยาบาลตรง จงหวดตรง (๘) โรงพยาบาลนครพนม จงหวดนครพนม (๙) โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลลาดใหญ จงหวดสมทรสงคราม (๑๐) โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลมะเขอแจ จงหวดล าพน (๑๑) โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลบานเกาะมกด จงหวดตรง (๑๒) คลนกหมอครอบครว ศนยสขภาพชมชนเมองธาตพนม จงหวดนครพนม (๑๓) โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลบานคลองพราว จงหวดตราด ๘) เดนทางไปศกษาดงานเกยวกบระบบบรการสขภาพปฐมภม ณ สหราชอาณาจกร

- ๗ -

- ๘ -

- ๙ -

บทท ๓ การพจารณาศกษา

-----------------------------------

๓.๑ รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๖๐ รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๖๐ ประกอบดวย ๑๖ หมวด ๒๗๙ มาตรา โดยในสวนทเกยวกบการบรการดานการแพทย และการสาธารณสข ไดก าหนดไวดงน

- หมวด ๕ หนาทของรฐ ในมาตรา ๕๕ บญญตวา “รฐตองด าเนนการใหประชาชนไดรบบรการสาธารณสขทมประสทธภาพ

อยางทวถง เสรมสรางใหประชาชนมความรพนฐานเกยวกบการสงเสรมสขภาพและการปองกนโรค และสงเสรมและสนบสนนใหมการพฒนาภมปญญาดานแพทยแผนไทยใหเกดประโยชนสงสด

บรการสาธารณสขตามวรรคหนง ตองครอบคลมการสงเสรมสขภาพ การควบคม และปองกนโรค การรกษาพยาบาล และการฟนฟสขภาพดวย

รฐตองพฒนาการบรการสาธารณสขใหมคณภาพและมมาตรฐานสงขนอยางตอเนอง” - หมวด ๑๖ การปฏรปประเทศ ในมาตรา ๒๕๘ ช. ดานอน ๆ (๔) บญญตวา “ปรบระบบหลกประกนสขภาพใหประชาชนไดรบสทธและประโยชนจากการบรหารจดการ และการเขาถงบรการทมคณภาพและสะดวกทดเทยมกน” (๕) บญญตวา “ใหมระบบการแพทยปฐมภมทมแพทยเวชศาสตรครอบครวดแลประชาชนในสดสวนทเหมาะสม” ๓.๒ ยทธศาสตรชาตระยะ ๒๐ ป แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท ๑๒ นโยบายรฐบาล และแผนยทธศาสตรระยะ ๒๐ ป (ดานสาธารณสข) นโยบายของกระทรวงสาธารณสข ๓.๒.๑ ยทธศาสตรชาตระยะ ๒๐ ป ยทธศาสตรชาตระยะ ๒๐ ป มกรอบการพฒนาเพอใหบรรลวสยทศน คอ “ประเทศมความมนคง มงคง ยงยน เปนประเทศพฒนาแลวดวยการพฒนาตามปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง” น าไปสการพฒนาใหคนไทยมความสข และตอบสนองตอการบรรลซงผลประโยชนแหงชาต ในการทจะพฒนาคณภาพชวต สรางรายไดระดบสงเปนประเทศพฒนาแลว และสรางความสขของ คนไทย สงคมมความมนคง เสมอภาค และเปนธรรม ประเทศสามารถแขงขนไดในระบบเศรษฐกจ ยทธศาสตรชาตระยะ ๒๐ ป ม ๖ เปาหมาย คอ เปาหมายท ๑ : ประเทศชาตมนคง ประชาชนมความสข เปาหมายท ๒ : ยกระดบศกยภาพในหลากหลายมตเพอการพฒนาเศรษฐกจอยางตอเนอง เปาหมายท ๓ : พฒนาคนในทกมตและในทกชวงวยใหเปนคนด เกง และมคณภาพ เปาหมายท ๔ : สรางโอกาสและความเสมอภาคทางสงคม เปาหมายท ๕ : สรางการเตบโตบนคณภาพชวตทเปนมตรกบสงแวดลอม เปาหมายท ๖ : ภาครฐของประชาชน เพอประชาชนและประโยชนสวนรวม

- ๑๐ -

ทงน เปาหมายท ๔ ยทธศาสตรดานการสรางโอกาสความเสมอภาค มวตถประสงค เพอเรงกระจายโอกาสการพฒนาและสรางความมนคงใหทวถง ลดความเหลอมล าไปสสงคมทเสมอภาคและเปนธรรม กรอบแนวทางทใหความส าคญทเกยวกบการสาธารณสข คอ การพฒนาระบบบรการและระบบบรหารจดการสขภาพ ๓.๒.๒ แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท ๑๒ (พ.ศ. ๒๕๖๐ – ๒๕๖๔) ยทธศาสตรการพฒนาประเทศ ยทธศาสตรท ๒ : การสรางความเปนธรรมและ ลดความเหลอมล าในสงคม : การกระจายการจดบรการภาครฐใหมความครอบคลมและทวถง ทงในเชงปรมาณ และคณภาพในดานการศกษา สาธารณสข โครงสรางพนฐาน และการจดสวสดการ รวมทงการจดสรรทรพยากร ใหมการกระจายตวอยางเปนธรรม สรางปจจยแวดลอมทางธรกจ รวมทงการปรบกฎหมาย กฎระเบยบใหเกด การแขงขนทเปนธรรม แนวทางการพฒนา : บรหารจดการการใหบรการสาธารณสขทมคณภาพใหครอบคลม ทกพนทผานการพฒนาระบบสงตอผปวยตงแตระดบชมชนไปสระดบจงหวด ภาค และระดบประเทศ ใหมประสทธภาพมากขน ควบคไปกบบรหารจดการการใหบรการระบบควบคมโรคทมคณภาพ พรอมทงน าเทคโนโลย โดยเฉพาะเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารมาใชในการแกปญหาการขาดแคลน แพทยเฉพาะทางในพนทหางไกล แผนงานการสงเสรมการใชเทคโนโลยเพอการพฒนาในพนทหางไกลอยางครอบคลม : โครงการขยายระบบแพทยทางไกล ๑) สาระส าคญ เพอชวยบรรเทาปญหาการขาดแคลนบคลากรทางการแพทย และ ลดจ านวนผปวยทตองเขามารกษาในโรงพยาบาลในเมองหลก/เมองใหญ การน าเทคโนโลยมาใช เพอชวยใหค าแนะน าและการรกษา จะชวยใหเกดประสทธภาพทางการรกษาทงมแพทยทเชย วชาญเฉพาะในการ ใหค าปรกษา ขณะทผปวยไมจ าเปนตองเดนทางไกลและเสยคาใชจายมาก และหากผปวยมอาการรนแรงกสามารถสงตอและเตรยมการรกษาไดทน ๒) หนวยงานด าเนนงาน กระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคม กระทรวงสาธารณสข และโรงพยาบาลของรฐในสงกดอน ๓.๒.๓ นโยบายของรฐบาล

นโยบายของรฐบาล ภายใตการบรหารงานของ พลเอก ประยทธ จนทรโอชา นายกรฐมนตร ซงไดมการแถลงตอสภานตบญญตแหงชาต เมอวนท ๑๒ กนยายน ๒๕๕๗ ในขอ ๓ “การลดความเหลอมล าทางสงคม การสรางโอกาสการเขาถงบรการของรฐ โดยใหมการเตรยมความพรอมการเขาสสงคมผสงอาย” และในขอ ๕ “การยกระดบคณภาพบรการดานสาธารณสข และสขภาพของประชาชน โดยใหวางรากฐานระบบหลกประกนสขภาพใหครอบคลมประชากร ไมมความเหลอมล าของคณภาพบรการ พฒนาระบบบรการสขภาพ โดยเนนการปองกนโรคมากกวาการรอใหเจบปวยแลวจงมารกษา สรางกลไกการจดการสขภาพในระดบเขต แทนการกระจกตวอยทสวนกลาง ...” รฐบาลไดมการก าหนดนโยบายทชดเจนภายใตมตทประชมคณะกรรมการบรหารราชการแผนดนเชงยทธศาสตร ครงท ๗/๒๕๖๐ ในประเดนการขบเคลอนดานสาธารณสข โดยเฉพาะการปฏรประบบสาธารณสข (MOPH ๔.๐)

- ๑๑ -

๓.๒.๔ แผนยทธศาสตรชาตระยะ ๒๐ ป (ดานสาธารณสข) นโยบายของกระทรวงสาธารณสข กระทรวงสาธารณสขไดจดท าแผนยทธศาสตรชาตดานสาธารณสข ระยะ ๒๐ ป ตามนโยบายรฐบาลทจะน าประเทศไทยกาวไปสไทยแลนด ๔.๐ เพอรองรบอนาคตทมความเปน สงคมเมอง สงคมผสงอาย และลดความเหลอมล าการเขาถงระบบสขภาพ โดยตงเปาหมายให “ประชาชนสขภาพด เจาหนาทมความสข ระบบสขภาพยงยน” โดยการด าเนนงานในรปแบบของ คลนกหมอครอบครว การบรการจดการผเจบปวยฉกเฉนวกฤต มสทธทกท เปนตน ดวยยทธศาสตร ๓ เครองยนต ไดแก ๑) ลดความเหลอมล า สรางความมนคง (Inclusive Growth Engine) ๒) ขบเคลอนเศรษฐกจ สรางความมงคง (Productive Growth Engine) ๓ ) สรางสมดลในการพฒนาใหเกดความยงยน (Green Growth Engine) ซงนโยบายเกยวกบการจดใหมระบบการแพทยปฐมภม และการด าเนนงานดานเวชศาสตรครอบครว ถกบรรจไวเปนหนงในยทธศาสตรลดความเหลอมล า สรางความมนคง โดยกระทรวงสาธารณสขไดจดท าแผนยทธศาสตรชาต ระยะ ๒๐ ป (ดานสาธารณสข) เพอใหสอดคลองกบยทธศาสตรชาตระยะ ๒๐ ป ซงมการก าหนดแผนการพฒนาระบบการแพทยปฐมภม เปนหนง ในยทธศาสตรการปฏรปดานสาธารณสข มวตถประสงคเพอใหประชาชนทกคนรบบรการทกท ทงในหนวยบรการและในชมชนโดยทมหมอครอบครว เพอใหมสขภาพแขงแรง สามารถดแลตนเอง และครอบครวเบองตน เมอมอาการเจบปวยไดอยางเหมาะสม ๓.๓ แผนการปฏรปประเทศดานสาธารณสข ฉบบปรบปรง (มนาคม ๒๕๖๑) โดยคณะกรรมการปฏรปประเทศดานสาธารณสข การจดท าแผนการปฏรปประเทศดานสาธารณสข ด าเนนการภายใตกรอบของรฐธรรมนญ ทก าหนดไว ในหมวด ๑๖ การปฏรปประเทศ ในมาตรา ๒๕๘ ช. ดานอน ๆ (๕) ใหมระบบการแพทยปฐมภมทมแพทยเวชศาสตรครอบครวดแลประชาชนในสดสวนทเหมาะสม ซงก ำหนดไวในแผน กำรปฏรปประเทศดำนสำธำรณสข ในเรองและประเดนกำรปฏรปท ๔ : ระบบบรกำรปฐมภม มกำรก ำหนดเปำหมำยและผลสมฤทธในภำพรวมของกำรปฏรประบบบรกำรปฐมภม (Primary Care Cluster : PCC) เพอประโยชนตอประชำชน สงคม และประเทศชำต ซงมงเนนทกระดบ ดงน ๑) ประชำชน : ประชำชนมสขภำพดแมอยไกลโรงพยำบำลบนหลกกำรสรำงน ำซอม ๒) สงคม : ประชำชนกลมตำง ๆ ทงในเขตเมองและเขตชนบท รวมถงประชำชนกล มเปรำะบำงสำมำรถเขำถงบรกำรทมควำมจ ำเปนอยำงเทำเทยมและเปนธรรมดวยควำมรวมมอของ ทกภำคสวน ๓) ประเทศ : มระบบบรกำรสำธำรณสขปฐมภม ทตอบสนองตอควำมจ ำเปนทำงสขภำพของประชำชนไทย ดวยกำรใชทรพยำกรอยำงคมคำ เปนธรรมและยงยน

- ๑๒ -

๓.๓.๑ การปฏรปประเทศดานระบบบรการสาธารณสข ในระบบบรการปฐมภมมการก าหนดเปาหมายทงระยะสน ๑ ป ระยะกลาง ๕ ป และระยะยาว ๒๐ ป ซงมรำยละเอยด ดงน ๓.๓.๑.๑ เปาหมายระยะสน ๑ ป ๑) จดท ำกรณตวอยำงรปแบบ กำรเชอมภำครฐและเอกชน ทงภำยในภำครฐ ภำคเอกชน รวมทงในสถำบนกำรศกษำ ใหมกำรวำงระบบพนฐำนและมแผนกำรด ำเนนกำร ในระยะยำว พรอมกบกำรประชำสมพนธใหกบประชำชน ๒) วำงระบบกำรควบคมก ำกบและประเมนผล (Monitoring and Evaluation) บนพนฐำนกำรพฒนำตวชวด (Key Performance Indicators: KPI) เพอกำรบรกำรปฐมภม ซงประกอบดวย สขภำพ สขภำวะ คณภำพบรกำร ควำมพงพอใจของผรบบรกำร ควำมพงพอใจของ ผใหบรกำร กำรลงทนทคมคำในสดสวนตอจ ำนวนประชำกร ๓) ดำนกำรเงนกำรคลง ก. มกำรพฒนำ “ชดสทธประโยชนจ ำเพำะ (Specific Package)” เพอตอบสนองตำมควำมจ ำเพำะและควำมจ ำเปนทำงสขภำพภำยในอ ำเภอ หรอเขต (กรงเทพมหำนคร) ภำยใตกำรบรหำรจดกำรของคณะกรรมกำรพฒนำคณภำพชวตระดบอ ำเภอ (พชอ.) หรอคณะกรรมกำรพฒนำคณภำพชวตระดบเขต (พชข.) บนพนฐำนของกำรใชทรพยำกรภำยในพนท และกำรมสวนรวม ทำงกำรเงนขององคกรปกครองสวนทองถนและกรงเทพมหำนคร เปนกำรน ำรองอยำงนอย ๑๐ อ ำเภอ ในจงหวดตำง ๆ และ ๑ เขตในกรงเทพมหำนคร ข. มกำรจดตงกองทนบรกำรปฐมภม (Primary Care Fund) โดยเปนกองทนเฉพำะส ำหรบระบบบรกำรปฐมภมและคลนกหมอครอบครว รวมถงกลไกกำรบรณำกำร งบประมำณจำกภำคสวนตำง ๆ เพอใหเกดระบบสนบสนนงบประมำณส ำหรบคลนกหมอครอบครวและระบบปฐมภมทมประสทธภำพและยงยน ๔) ดำนระบบขอมลขำวสำรและเทคโนโลย ก. มชอแพทยผดแลคกบชอประชำชน และพฒนำใหมระบบ กำรบนทกขอมลกำรรกษำของประชำชน (Global Medical Records: GMRs) โดยแพทยทเปนผดแล มชอคกบประชำชนจ ำนวนอยำงนอย ๑๐ แหง โดยก ำหนดใหกระจำยใน ๙ อ ำเภอ และจ ำนวน ๑ เขต ในกรงเทพมหำนคร ข. มกฎหมำยปกปองควำมลบ (Confidentiality) ควำมเปนสวนตว (Privacy) ของขอมลกำรรกษำของประชำชน (GMRs) และปกปองแพทยทมชอคกบชอประชำชนในฐำนะผดแลในกำรเขำถงขอมลสขภำพของผรบบรกำร พรอมกบกำรพฒนำใหระบบสำรสนเทศมกำรเชอมโยงขอมลสขภำพของผป วยตำมคณลกษณะของกำรท ำงำนรวมกน (Interoperability) ซงเปนโครงกำรกำรพฒนำในระดบชำต

- ๑๓ -

๕) ดำนกำรประชำสมพนธ หนวยงำนของรฐ และหนวยงำนทเกยวของตองประชำสมพนธให

ประชำชนทรำบถงระบบบรกำรปฐมภม/คลนกหมอครอบครว พรอมกบชแจงใหทรำบถงพฒนำกำรและผลสมฤทธของกำรด ำเนนงำน พรอมสรำงควำมเขำใจใหประชำชนตระหนกร และเชอมนในระบบงำนบรกำรปฐมภม/คลนกหมอครอบครว ๓.๓.๑.๒ เปาหมายระยะกลาง ๕ ป ๑) ครอบคลมประชำกร ประมำณรอยละ ๓๕ ๒) กำรใหบรกำรระบบบรกำรปฐมภม (Primary Care Cluster: PCC) มควำมสมบรณและไดรบกำรสนบสนนจำกคณะกรรมกำรพฒนำคณภำพชวตระดบอ ำเภอ (พชอ.) หรอคณะกรรมกำรพฒนำคณภำพชวตระดบเขต (พชข.) มควำมพรอมของชอแพทยผดแลคกบ ชอประชำชนและระบบกำรบนทกขอมลกำรรกษำของประชำชน (GMRs) มควำมคำดหมำยรอยละ ๓๕ ของหนวยบรกำรกำรแพทยปฐมภมทงหมด ๓) สถำบนกำรศกษำผลตบคลำกรเพอใหบรกำรปฐมภม มกำรใหบรกำร และระบบบรกำร คำดหมำยรอยละ ๕๐ ของสถำบนกำรศกษำ ๔) กำรควบคมก ำกบและประเมนผล โดยมกำรเปรยบเทยบทงกอนและหลงกำรท ำงำน และกรณควบคม (case control) ก. มงเนนกลมโรคไมตดตอเรอรง (Non-Communicable Diseases; NCDs) โดยลดภำระโรค (Burden Of Diseases) และเพมระดบของสขภำวะ (Well-Being) โดยเฉพำะกลมผสงอำย ข. เพมคณภำพกำรดแล (Quality of Care) การลดภาวการณเจบปวย ทใชบรการผปวยนอก (Ambulatory Care Sensitive Condition; ACSC), และลดจ ำนวนกำรปวยและคำใชจำยในกลมโรครวม (Adjusted Clinical Groups: ACG) ค. ตนทนคำใชจำยสขภำพตอหวของประชำกร (Cost per Capita) มควำมคมคำ ซงไมเพมขนเมอเปรยบเทยบและสมพนธกบประโยชนทประชำชนไดรบทงสขภำวะและคณภำพกำรบรกำร ๓.๓.๑.๓ เปาหมายระยะยาว ๒๐ ป ๑) คำดหมำยครอบคลมงำนบรกำรประชำกรทงหมดทวประเทศ ๒) สถำบนกำรศกษำผลตบคลำกรเพอใหบรกำรปฐมภม ครอบคลมทกสถำบนกำรศกษำ ๓) กำรควบคมก ำกบและประเมนผล ก. เนนกลมโรคไมตดตอเรอรง (Non-Communicable Diseases; NCDs) โดยลดภำระโรค (Burden Of Diseases) และเพมระดบของสขภำวะ (Well-Being) อยำงตอเนอง ข. เพมคณภำพกำรดแล (Quality of Care) และลดภำวะทควรควบคมดวยบรกำรผปวยนอก ลดระบบกลมโรครวมปรบคำคลนก อยำงตอเนอง

- ๑๔ -

ค. ตนทนคำใชจำยสขภำพตอหวของประชำกร (Cost per Capita) มควำมคมคำ ซงไมเพมขนเมอเปรยบเทยบและสมพนธกบประโยชนทประชำชนไดรบทงสขภำวะและคณภำพกำรบรกำร ๓.๓.๒ การวางแผนการปฏรปในกจกรรม เพอใหสอดคลองกบเปาหมายในทกระยะ มรำยละเอยดดงน ๓.๓.๒.๑ กจกรรมท ๑ การพฒนาคณภาพบรการและการวดประเมนผลแนวใหม ๑) พฒนำรปแบบบรกำรปฐมภม (คลนกหมอครอบครว) และรปแบบงำนบรกำรมงเปำหมำยระยะยำว ๒) วจยเชงพฒนำและวจยม งเปำของคลนกหมอครอบครว โดยม กำรสรำงตนแบบควำมรอบรดำนสขภำพในระดบชมชน (Health literacy) เพอขยำยครอบคลม ทกภมภำคของประเทศ ๓) พฒนำระบบประเมนผลและกำรจดกำรชวดในคลนกหมอครอบครวและหนวยบรกำรกำรแพทยปฐมภม ๔) จดตงศนยเรยนรดำนเวชศำสตรครอบครวและกำรพฒนำระบบปฐมภมระดบเขต และระดบจงหวด

๓.๓.๒.๒ กจกรรมท ๒ การพฒนาระบบขอมลขาวสารและเทคโนโลย ๑) พฒนำระบบบนทกขอมลในระบบอเลกทรอนกสในคลนกหมอครอบครว (E-PCC) และกำรลงทะเบยนชอแพทยคประชำชน (Global Medical Record: GMR) ๒) จดท ำศนยจดกำรขอมล เพอเชอมขอมลกบหนวยบรกำรระดบอน ๆ รวมทงภำคสงคม ๓) น ำโปรแกรมประยกตในกำรดแลสขภำพส ำหรบทกชวงกลมวยและสรำงกำรรบรใหกบประชำชน ๓.๓.๒.๓ กจกรรมท ๓ การพฒนาดานการเงนการคลง ๑) พฒนำชดสทธประโยชน (Benefit Package) และตนทนบรกำรของคลนกหมอครอบครวและหนวยบรกำรกำรแพทยปฐมภม ๒) กำรจดตงกองทนบรกำรปฐมภม จดท ำแนวทำงสนบสนนงบประมำณ ๓.๓.๒.๔ กจกรรมท ๔ พฒนำก ำลงคนในระบบกำรแพทยปฐมภม ๑) ผลตแพทยเวชศำสตรครอบครวรองรบกำรปฏรประบบบรกำรปฐมภม ๒) พฒนำโรงพยำบำลในสงกดกระทรวงสำธำรณสขและในสงกดอนเพอเปนแหลงผลตแพทยเวชศำสตรครอบครว ๓) จดท ำหลกสตรสมรรถนะตอบสนองเปำหมำยแพทยเวชศำสตรครอบครวและทกสหสำขำวชำชพ ๔) จดท ำกลไกสรำงแรงจงใจส ำหรบบคลำกรในคลนกหมอครอบครว ๕) พฒนำสำขำตอยอดส ำหรบแพทยสำขำเวชศำสตรครอบครว

- ๑๕ -

๓.๓.๒.๕ กจกรรมท ๕ พฒนากลไกอภบาลระบบ ๑) จดท ำพระรำชบญญตระบบสขภำพปฐมภมและกฎหมำยลก ๒) พฒนำกลไกกำรอภบำลโครงสรำงกำรบรหำรจดกำรและกำรจดตงหนวยงำนทรบผดชอบระบบบรกำรปฐมภมในทกระดบ ๓) จดตงคณะอ ำนวยกำรขบเคลอนแผนกำรปฏรประบบปฐมภมเพอสนบสนนสงเสรมกำรขบเคลอน ๓.๔ กรอบระบบสาธารณสขตามองคการอนามยโลก (WHO Health System Framework) จากการรายงานขององคการอนามยโลก ป ๒๕๕๑ ไดน าเสนอดานสาธารณสข โดยก าหนดกรอบแนวทาง ๖ รปแบบ (Six Building Blocks of A Health System Framework) ทเปนกรอบ การงานบรหารและการจดตงองคกรในระบบสาธารณสขทงหมด เพอบรรลเปาหมายในดานการพฒนาสขภาพประชาชนใหดขน โดยตอบสนองผลลพธภาพรวมของระบบสาธารณสข ทางองคการอนามยโลกไดก าหนดกรอบการด าเนนงาน เปาหมายเพอน าสผลลพธดานสขภาพโดยเพมการเขาถงงานบรการสขภาพ ครอบคลมทกพนท มคณภาพถงความปลอดภยดานสขภาพ สถานการณการเปลยนแปลงของสงคมในประเทศไทย แนวโนมมสดสวนผสงอายเพมขนปญหาสขภาพทเปนโรคเรอรงเพมขน ความซบซอนของปญหาสขภาพเพมขน ประเทศไทยตองเผชญ กบปญหาสขภาพทงทเปนโรคตดตอและโรคไมตดตอ ลกษณะปญหาสขภาพมแนวโนมสมพนธ กบปจจยทางดานพฤตกรรม และปจจยทางดานสงคมเพมมากขน ซงสงผลใหระบบบรการปฐมภม (Primary Care) ยงมความจ าเปนและมความส าคญเพมมากขน

- ๑๖ -

๓.๔.๑ กรอบระบบสาธารณสขตามองคการอนามยโลก (WHO Health System Framework) มองคประกอบและสาระส าคญดงน ๑) ระบบจดงานบรการสาธารณสข (Services Delivery) ใหค านงถงการจดการโครงสรางของระบบสาธารณสข จดการรปแบบงานบรการสาธารณสขใหเหมาะกบประชาชนทกระดบ การดแลสขภาพดานความปลอดภยดานสาธารณสขตามความตองการของประชาชน ๒) ระบบจดสรรทรพยากรบคคลทางการแพทย (Health Workforce) เกยวของกบการวางแผนโครงสรางของทรพยากรบคลากรทางการแพทย การพฒนาศกยภาพบคลากรทขาดแคลน ในระบบ สรางระบบมาตรฐานของทรพยากรในระบบ ๓) ระบบขอมลดานสขภาพและสาธารณสข (Health Information Systems) ดานงานระบบฐานขอมลสขภาพตามมาตรฐานสากล เครองมอการเชอมระบบดานขอมลส ขภาพ การจดการขอมลสขภาพทมประสทธภาพเพอเปนประโยชนสงสด รวมถงการจดท างานวจยดานสาธารณสข ๔) ระบบจดสรรเวชภณฑและเทคโนโลยทางการแพทย (Essential Medicines and Technologies) ประสทธภาพการจดหา ยา เครองมอและเวชภณฑทางการแพทยตรงกบแนวทาง การรกษาของมาตรฐานวชาชพและตามแผนนโยบายดานสขภาพ ๕) ระบบจดสรรงบประมาณระบบสาธารณสข (Health Financing System) การวางแผนนโยบายสาธารณสขดานการเงนทงระบบค านงถงความคมคาการจดการ รวมถงตนทนคาใชจายดานสขภาพโดยมงผลลพธทงระยะสนจนถงระยะยาว ซงน าขอมลและบรหารการจดการใชด าเนนงาน ๖) ภาวะผน าและการอภบาลระบบ (Leadership / Governance) การสรางความเปนผน าของบคลากรระบบสาธารณสข ประสานงานการท างานทงระบบเสมอนองคกรหนงเดยวตามมาตรฐานทด สรางระบบการจดการแบบโปรงใส จดท าระบบตรวจสอบรวมกน ๓.๔.๒ การจดการระบบสาธารณสขทดโดยการจดการตามเปาหมายซงมงผานกระบวนการ ดงน ๑) กำรเขำถงงำนบรกำร (Access) โดยวดจำกควำมครอบคลม (Coverage) ๒) ดำนคณภำพ (Quality) เพอน ำไปสควำมปลอดภย (Safety) ดำนสขภำพ ๓.๔.๓ การจดการสาธารณสขทดใหค านงถงเปาหมายภาพรวมทงหมดดานสขภาพและผลลพธดานสขภาพทด ๑) สขภำพดทกระดบและมควำมเปนธรรม ( Improved Health (Level and Equity)) ๒) บรกำรกำรแพทยตอบสนองประชำชน (Responsiveness) และสรำงควำมพงพอใจของประชำชน ทงกำรบรกำรทำงกำรแพทย ในสถำนททด ๓) คำใชจำยกำรเงนดำนสขภำพทเหมำะสม (Social and Financial Risk) ส ำหรบประชำชน ๔) ประสทธภำพบรหำรระบบสขภำพ (Improved Efficiency) โดยใชทรพยำกรอยำงคมคำ มควำมยงยน สรำงสมดลยภำพดำนกำรคลงของประเทศ

- ๑๗ -

จากแนวคดกรอบระบบสขภาพดงกลาว การจดระบบการแพทยปฐมภม (Primary Care) ถอเปนฐานส าคญของระบบบรการสขภาพทมประสทธภาพ และมความเทาเทยมเพอชวยลดชองวางการเขาถงบรการสขภาพของประชาชน สงผลใหประชาชนเขาถงระบบบรการสขภาพเพมขน ตามกรอบแนวคดองคประกอบขององคการอนามยโลก ๓.๕ แนวคด และหลกการด าเนนงานคลนกหมอครอบครวของกระทรวงสาธารณสข ๓.๕.๑ ความหมายของคลนกหมอครอบครว คลนกหมอครอบครว หมายถง การจดรปแบบบรการสาธารณสขในระดบปฐมภม เปนกลมบรการ โดยการจดใหมทมสหสาขาวชาชพ ซงประกอบดวย แพทย ทนตแพทย เภสชกร พยาบาล นกกายภาพบ าบด นกวชาการสาธารณสข และวชาชพอน ๆ รวมเปนทมหมอครอบครว หรออาจเรยก ไดวา “Family Medical Care Team” รวมกนดแลประชาชนทรบผดชอบ (Catchment Population) โดยจดใหมจ านวนประชากร ๑๐,๐๐๐ คน ตอ ๑ ทมหมอครอบครว ท าหนาทดแลประชาชนแบบ ญาตมตร ใชหลกเวชศาสตรครอบครวเปนหวใจในการด าเนนงาน และใหทมหมอครอบครว จ านวน ๓ ทม มารวมตวกนเกดเปนกลมเครอขายบรการปฐมภม ใหชอวา “คลนกหมอครอบครว” หรอ Primary Care Cluster (PCC) เทากบ ๑ Cluster รวมกนดแลประชาชนประมาณ ๓๐,๐๐๐ คน ส าหรบสถานทตง ของหนวยบรการใหพจารณาตามความจ าเปนส าหรบการเขาถงบรการของประชาชนทดแล สามารถจด ใหมหนวยบรการไดตงแต ๑ แหง จนถง ๓ แหง ไดตามความเหมาะสมและความคมคา โดยใหทมสหสาขาวชาชพนจะตองเปนผจดบรการประจ าใหกบประชาชนทดแลบางวชาชพจ าเปนตองใหท าการหมนเวยนท างานใน ๓ ทมภายในคลนกหมอครอบครว เพอใหเกด การดแลทมความตอเนอง และมสมพนธภาพทดกบกลมประชากรทรบผดชอบ ส าหรบการรวมกลมหนวยบรการการแพทยปฐมภมเพอจดตงคลนกหมอครอบครวนสามารถใชหนวยบรการเดม หรอจดตงหนวยบรการเพมขนใหม โดยใหพจารณาตามความเหมาะสมเพอใหจดบรการไดตรงตามวตถประสงค และม การบรหารจดการใหเกดการหมนเวยนของทรพยากรภายในกลมเครอขายใหด าเนนการดแลประชากร ทรบผดชอบไดอยางมประสทธภาพ ๓.๕.๒ กรอบแนวคดการพฒนาคลนกหมอครอบครว ระบบบรการปฐมภมและคลนกหมอครอบครวเปนการด าเนนการตามรฐธรรมนญ แหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๖๐ ซงก าหนดไวในหมวด ๑๖ การปฏรปประเทศ มาตรา ๒๕๘ ช. ดานอน ๆ (๕) โดยก าหนด “ใหมระบบการแพทยปฐมภมทมแพทยเวชศาสตรครอบครวดแลประชาชน ในสดสวนท เหมาะสม” และเพอใหสอดคลองกบแนวยทธศาสตรชาต ระยะ ๒๐ ป ของรฐบาล แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท ๑๒ (พ.ศ. ๒๕๖๐ – ๒๕๖๔) และแผนยทธศาสตรชาต ระยะ ๒๐ ป (ดานสาธารณสข) ทจะพฒนาองคกรแหงความเปนเลศ ๔ ดาน คอ ๑) สงเสรมสขภาพ ปองกนโรค และคมครองผบรโภคเปนเลศ (Promotion, Prevention & Protection Excellence) ไดแก พฒนาคณภาพชวตคนไทยทกกลมวย การปองกนควบคมโรคและภยสขภาพ ความปลอดภย ดานอาหารและลดปจจยเสยงตอโรคไมตดตอเรอรง และการบรหารจดการสงแวดลอม ๒) บรการ เปนเลศ (Service Excellence) ไดแก การพฒนาระบบการแพทยปฐมภม การพฒนาระบบบรการสขภาพ ศนยเปนเลศทางการแพทย และศนยกลางสขภาพนานาชาต และเขตเศรษฐกจพเศษ ๓) บคลากรเปนเลศ (People Excellence) ไดแก การวางแผนความตองการอตราก าลงคน การผลต

- ๑๘ -

และพฒนาก าลงคน การพฒนาประสทธภาพระบบบรหารจดการก าลงคนดานสขภาพ และการพฒนาเครอขายภาคประชาชนและภาคประชาสงคมดานสขภาพ และ ๔) บรหารเปนเลศดวยธรรมาภบาล (Governance Excellence) ไดแก ระบบขอมลสารสนเทศดานสขภาพ ระบบหลกประกนสขภาพ ความมนคงดานยาและเวชภณฑ การคมครองผบรโภค และระบบธรรมาภบาล เพอมงสเปาหมายประชาชนสขภาพด เจาหนาทมความสข ระบบสขภาพยงยน ๓.๖ ทบทวนวรรณกรรม ๓.๖.๑ รายงาน “ระบบบรการปฐมภมเขตเมอง ๑๔ ประเทศ” รวบรวมโดย สรศกด บรณตรเวทย, ววฒน พทธวรรณไชย, วศร วายรกล, จรรยา ภทรอาชาชย ตพมพในวารสารวจยระบบสาธารณสข ฉบบท ๒ เม.ย.-ม.ย. ๒๕๕๕ รายงานการศกษารปแบบการจดระบบบรการปฐมภมเขตเมองใน ๑๔ ประเทศ โดยศกษาตามกรอบแนวทางการประเมนระบบบรการปฐมภมขององคการอนามยโลกภมภาคยโรป (Primary Care Evaluation Tool: PCET of WHO European Region) โดยทบทวนวรรณกรรมเอกสาร จาก ๑๔ ประเทศ คอ บราซล แคนาดา สเปน ควบา เกาหลใต ญปน ไตหวน ฮองกง เดนมารก สวเดน เบลเยยม องกฤษ สหรฐอเมรกา และออสเตรเลย จากการศกษาพบวา บางประเทศมระบบบรการดานหนา (Gate Keeper) จดบรการโดย แพทยเวชปฏบตทวไป หรอแพทยเวชศาสตรครอบครวเปนดานหนา คดกรองผปวยและประสานความรวมมอในการดแลผปวยทดจะสงผลตอการรกษาพยาบาลเปรยบเสมอน ปฐมภมของการรกษาพยาบาล พรอมทงรายงานศกษาการควบคมคาใชจายดานสขภาพ ซงประเทศ สวนใหญรฐบาลเปนผรบผดชอบคาใชจายดานสขภาพโดยจดหาแพทยเวชศาสตรครอบครว แตส าหรบบางประเทศมระบบใหผปวยรวมจายคารกษาพยาบาลในการควบคมการใชบรการเกนความจ าเปน ขอมลรายละเอยดแตละประเทศ ดงน ๑) ประเทศบราซล นโยบายหลกประกนสขภาพครอบคลมประชากรทงประเทศ โดยอาศยงบประมาณจากภาครฐเปนหลกในการจดบรการแบบ Family Health Programme เพมการเขาถงบรการของประชาชน โดยหนวยบรการปฐมภม ไดแก ทม Family Health Care ประกอบดวย ทมสหสาขาวชาชพ แตเนองจากขาดระบบบรการดานหนา (Gate Keeper) และระบบ สงตอ ท าใหคาใชจายในการสงตอและบรการสขภาพโดยรวมมมลคาสง ๒) ประเทศแคนาดา กฎหมายก าหนดใหรฐบาลทองถนมหนาทจดบรการสขภาพ แกประชาชนในพนทรบผดชอบ เปนระบบประกนสขภาพถวนหนาโดยภาครฐ ผใหบรการหลก คอ แพทยเวชศาสตรครอบครว ท าหนาทเปนบรการดานหนา (Gate Keeper) แตเนองจากบรการทางการแพทยสวนใหญจดโดยภาคเอกชนนนท าใหคาใชจายดานสขภาพสงขน ๓) ประเทศสเปน ระบบบรการสขภาพเปนระบบประกนสขภาพครอบคลม ทกคน โดยกระจายอ านาจการจดการในเขตพนท จดบรการโดยหนวยบรการสขภาพ Primary Care team (PCT) ซงมแพทยเวชปฏบตทวไปท าหนาทเปนบรการดานหนา (Gate Keeper) คาใชจายสขภาพงบประมาณมาจากภาครฐ แตกลมประชาชนทมอายต ากวา ๖๕ ป มการรวมจายคายา

- ๑๙ -

๔) ประเทศควบา ระบบบรการสขภาพเปนระบบทรฐจดบรการครอบคลมประชากรท งประเทศโดยไมคดค าใชจาย มการจดต งสภาสขภาพ (Health Councils) เพอส งเสรม การประสานงานภาคสวนตาง ๆ และเพมการมสวนรวมของชมชนในการแกไขปญหาทสอดคลองกบพนท บรการปฐมภมโดยแพทยเวชศาสตรครอบครวเปนหลกในการใหบรการ บรการครอบคลมตามหลก เวชศาสตรครอบครวโดยแพทยในหนวยบรการ โดยใชงบประมาณของรฐบาลเปนสวนใหญ แตกรณรกษาเปนผปวยนอกตองรวมจายคายาและเครองมอทางการแพทยบางชนด ๕) ประเทศสาธารณรฐเกาหล มการจดกองทนประกนสขภาพเพยงกองทนเดยว เรยกวา National Health Insurance (NHI) โดยบงคบทกคนตองเขารวมและจายเบยประกน มมาตรการชวยเหลอส าหรบผมรายไดนอย ผปวยตองรวมจายคาบรการทางการแพทยตามสดสวน ทก าหนดเพอปองกนการใชบรการเกนความจ าเปน และลดความแออดของโรงพยาบาลขนาดใหญ ในเมอง สถานบรการสขภาพ รอยละ ๙๐ เปนของภาคเอกชน มทงในรปแบบคลนก ซงมการแขงขนของสถานบรการ ท าใหขาดการเชอมตอและการดแลตอเนองระหวางบรการปฐมภมและทตยภม ๖) ประเทศญปน มการประกาศใชกฎหมายประกนสขภาพใหประชาชนทกคน คาใชจายมาจากระบบประกนสขภาพและประชาชนรวมจายคารกษาพยาบาล ประชาชนมอสระใน การเลอกพบแพทย และเลอกใชบรการสขภาพจากคลนก หรอโรงพยาบาลตามสทธประโยชน งานบรการผปวยนอกสวนใหญด าเนนการโดยเอกชน และไมมแพทยเวชปฏบต ท าใหไมสามารถควบคมคาใชจายในการรกษาพยาบาลได และโรงพยาบาลมความแออด ๗) ไตหวน ระบบบรการสขภาพกระจายอ านาจใหเขตมบทบาทและหนาทในการผลตบคลากร จดตงหนวยบรการ และการสงเสรมใหประชาชนดแลตนเอง แหลงงบประมาณมาจาก หกเงนเดอนของผมรายไดและการสมทบสวนของนายจาง และสมทบโดยรฐ ในกรณประชาชนเขารบบรการปฐมภมจะมการรวมจายคารกษาพยาบาลนอยกวาการรกษาทโรงพยาบาล โดยเขารบบรการตามล าดบขนของสถานพยาบาล กรณไมรบบรการตามขนตอนตองเสยคาใชจายสงกวาปกตและจายเอง ๘) ฮองกง การประกนสขภาพเปนไปตามความสมครใจ คาใชจายในระบบผปวยนอกมาจากเบยประกนของผประกนตนและบรษทประกน มการรวมจายของประชาชน การบรการระดบปฐมภมผปวยนอกสวนใหญเปนภาคเอกชน ตรวจรกษาโดยแพทยเวชปฏบตทวไป ซงรฐบาลจดบรการในระดบทตยภม ซงมบรการทงแพทยแผนตะวนตกและแพทยแผนจน ๙) ประเทศเดนมารก ระบบบรการสขภาพทไดรบการกระจายอ านาจใหรฐบาลทองถนเปนผรบผดชอบจดการบรการ แหลงงบประมาณหลกไดจากภาษทงระดบประเทศและระดบเทศบาล ประชาชนทมอายมากกวา ๑๖ ป มสทธเลอกรปแบบความครอบคลมบรการสขภาพ ๒ รปแบบ กลาวคอ กลม ๑ เลอกแพทยเวชปฏบตทวไป ใกลบานในบรการปฐมภม รบบรการโดยไมเสยคาใชจาย ส าหรบกลม ๒ ผปวยมอสระในการเขารบบรการกบแพทยเวชปฏบตทวไป และแพทยผเชยวชาญเฉพาะทาง การบรหารของรฐบาลทองถนสนบสนนคาใชจายส าหรบผเลอกกลม ๑ และเปน ผพจารณาสงตอไปรกษาในโรงพยาบาลทวไปในสงกดเขต ๑๐) ประเทศสวเดน จดบรการสขภาพกระจายอ านาจออกไปสรฐบาลทองถนระดบเขตและเทศบาล งบประมาณสนบสนนระบบบรการสขภาพมาจากภาษเปนหลก ประชาชนตองมสวนรวมจายสมทบคารกษาพยาบาล รฐบาลทองถนระดบเขตสามารถจายสมทบตามความเหมาะสม

- ๒๐ -

ภายใตกรอบของกฎหมาย ผปวยไดรบการบรการครงแรกกบแพทยเวชปฏบตทวไปในหนวยบรการ ปฐมภม ผปวยเลอกใชบรการคลนกเอกชนได และสงตอผปวยไปโรงพยาบาลระดบตาง ๆ ปญหาทส าคญ คอ ระยะเวลารอรบการรกษาพยาบาลและการผาตด ๑๑) ประเทศเบลเยยม ระบบประกนสขภาพเปนแบบภาคบงคบรวมเปนกองทน มการจ ากดจ านวนคารกษาพยาบาลเงนสงสดในแตละปทแตละครอบครวตองจายเองส าหรบ คารกษาพยาบาลตามรายไดของครอบครว การบรการปฐมภมเปนบรการดานหนาทผปวยเขามารบบรการสขภาพ เนองจาก ไมมระบบการสงตอท าใหการรบบรการจากแพทยผ เชยวชาญเฉพาะทาง บางประเภทเปนบรการด านหนาเชนเดยวกน บรการผปวยนอกสวนใหญ เปนบรการเอกชน แพทยเวชปฏบตทวไปไมไดมบทบาทบรการดานหนา (Gate Keeper) ผปวยมสวนในการเลอกไปรบบรการทโรงพยาบาลใดกได ท าใหคาใชจายในการรกษาพยาบาลสง ๑๒) ประเทศองกฤษ ระบบบรการสขภาพแหงชาต (National Health Service : NHS) เปนหลกประกนสขภาพถวนหนา บรการสขภาพของ NHS สวนใหญไมเสยคาบรการ ยกเวนกรณบรการทไมครอบคลมโดย NHS กองทนบรการปฐมภม (Primary Care Trusts - PCTs) ตามกฎหมายท าหนาทจดซอบรการสขภาพ และจดสรรงบประมาณใหแกแพทยเวชปฏบตทวไปบรหารจดการตามบรการสขภาพใหแกประชาชนทขนทะเบยน บรการปฐมภมเปนระบบการดแลสขภาพนอกโรงพยาบาล โดยมหนวยบรการใกลกบชมชนทประชาชนอาศยอย บทบาทหนาทของหนวยบรการปฐมภมคอ ใหบรการดานหนาส าหรบประชาชนทตองการค าแนะน า หรอการรกษาเกยวกบปญหาสขภาพ และใหบรการทางการแพทยอยางตอเนองส าหรบโรคและการบาดเจบทพบบอย ระบบบรการปฐมภม ท าหนาทเปนบรการดานหนา (Gate Keeper) ในการพจารณาการสงตอผปวยไปพบแพทยผเชยวชาญเฉพาะทางในโรงพยาบาล ๑๓) ประเทศสหรฐอเมรกา ระบบบรการสขภาพเปนแบบผสมผสานระหวางภาครฐและเอกชน (Public-Private Mix) ไมมระบบบรการสขภาพถวนหนา (Universal Health Care System) ครอบคลมทงประเทศ แหลงรายไดส าหรบบรการสขภาพมาจากคาบรการทผปวยจายเองและ แผนประกนสขภาพตามปรมาณการใหบรการ การเขารบบรการสขภาพขนกบสทธประกนสขภาพทมอย หากไปรบบรการนอกเหนอจากทระบตามสทธ ผปวยตองออกคาใชจายเองเมอจ าเปน สถานบรการสขภาพสวนใหญเปนของเอกชน โดยบางสวนด าเนนการโดยรฐบาลกลาง รฐและทองถน ไมมระบบ บรการดานหนา (Gate Keeper) และระบบสงตอระหวางบรการปฐมภม ทตยภม และตตยภม ๑๔) ประเทศออสเตรเลย รฐบาลแตละรฐและทองถนจดงบประมาณและบรการสขภาพแกประชาชนในพนท แตละรฐและทองถนมอสระในการบรหารจดการบรการสขภาพภายใตขอบงคบตามกฎหมายรฐและขอตกลงกบรฐบาลกลาง รฐบาลแตละรฐมหนาทจดสรรงบประมาณและ บรหารจดการโรงพยาบาล จดสรรงบประมาณและบรหารจดการบรการชมชนและสาธารณสข แหลงงบประมาณสนบสนนหลกมาจากภาษทวไป ประชาชนรวมจายคาบรการในกรณเกนกวาสทธประโยชน ปกตแพทยเวชปฏบตใหบรการการแพทยทวไป วางแผนและใหค าปรกษาครอบครว ปองกนโรค มกเปนจดแรกทพบกบผปวย ไมไดท าหนาทเปนบรการดานหนา (Gate Keeper) ไมมระบบสงตอไปยงหนวยบรการทตยภมและตตยภมทชดเจน

- ๒๑ -

๓.๖.๒ รายงาน “โครงการวจยเพอพฒนารปแบบและระบบบรการปฐมภมเขตเมอง : กรณศกษาในพนทกรงเทพมหานคร (Primary Care Services System in Urban Setting : Case Study in Bangkok Area)” รวบรวมโดย ผศ.นพ.ธระ วรธนารตน และคณะ คณะแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย สนบสนนงานของสถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส.) งานวจยศกษาปจจยทมผลตอการตดสนใจเลอกใชบรการทางการแพทยระดบ ปฐมภมของประชากรทมสทธในระบบสวสดการรกษาพยาบาลขาราชการ และระบบประกนสงคม ในพนทกรงเทพมหานคร โดยส ารวจความคดเหนของประชาชน จ านวน ๑,๙๑๖ คน โดยเปนกลมประชากรทมสทธขาราชการ จ านวน ๙๑๘ คน และสทธประกนสงคม จ านวน ๙๙๗ คน ผลการศกษาปจจยทมอทธพลตอการตดสนใจทประชาชนเขารบบรการทางการแพทยในสถานบรการระดบปฐมภม แทนการไปโรงพยาบาลระดบทตยภมและตตยภม ในกรณทรบบรการดแลรกษาภาวะเจบปวยเลกนอยหรอโรคทวไป พบวา ปจจยสรางภาพลกษณทดสามารถดงดดประชาชนมารบการดแลรกษาไดรอยละ ๕๗ กระบวนกำรใหค ำแนะน ำทดรอยละ ๕๒ กระบวนการกำรเผยแพรขอมลขำวสำรสสำธำรณะจะดงดดประชำชนมำรบบรกำรไดรอยละ ๒๙ นอกจากนกำรจดเครอขายบคลากรในชมชนชวยประสานงาน กำรจดกำรดำนกฎหมำยทดแลยำมเกดเหตกำรณไมพงประสงค กำรอ ำนวยควำมสะดวกเรองกำรเบกจำย คำดแลรกษำพยาบาล ระบบบรการดานสงเสรมสขภาพและเวชภณฑทมคณภาพดและไดมาตรฐาน เปนปจจยสงเสรมการเขารบบรการปฐมภม เสนอกลยทธเพอพฒนาระบบการเขารบบรการในระดบปฐมภมโดยสรางเครอขายบคลากรทางการแพทยในสาขาตาง ๆ ทสมพนธกบลกษณะประชากรในพนท เพอใหเกดภาพลกษณทดและความมนใจทงตอประชาชนและตอบคลากรทางการแพทยทท างาน และควรสนบสนนทรพยากร สถานบรการปฐมภมดานโครงสรางพนฐานตรงตามความตองการของประชาชน พฒนาระบบบรการและการปองกนโรคของสถานบรการปฐมภมควรมขนตอนไมซบซอนและรวดเรว นอกจากนพจารณาใชระบบบรการดานหนา โดยก าหนดใหประชาชนทกคนรบบรการปองกนโรคจากสถานบรการปฐมภมกอนทกครง ๓.๖.๓ รายงาน “ผลส ารวจสถานะสขภาพประชาชนในเขตกรงเทพมหานคร พ.ศ. ๒๕๕๓” รวบรวมโดย ฉววรรณ บญสยา และคณะ คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล สนบสนนงานของส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต การส ารวจสถานะสขภาพของประชาชนในเขตกรงเทพมหานคร จากจ านวนตวอยางประชาชนในชมชนทวไป จ านวน ๑๖,๐๙๖ คน ในชมชนแออด จ านวน ๑๗,๐๖๗ คน ซงเปนการเกบขอมลจ านวนครวเรอน จ านวน ๘,๐๒๘ ครอบครว รายงานศกษาสอบถามครอบครวทมสทธประกนสขภาพถวนหนาถงการรกษาพยาบาลเมอเจบปวยเลกนอย พบวา ทศนคตตอการใหรานขายยาจายยาแทนหนวยบรการการแพทยปฐมภมเมอเจบปวยเลกนอย เหนดวย รอยละ ๗๗.๙ โดยใหเหตผลวาสะดวก ใกลบาน ประหยดเวลาและคาใชจายในการเดนทางไปยงหนวยบรการปฐมภมและเปนการเพมทางเลอกใหแกผใชบรการ ซงหากมการเจบปวยปานกลาง เจบปวยรนแรง จงมการใชบรการกบหนวยบรการทระบตามบตรประกนสขภาพถวนหนา

- ๒๒ -

๓.๖.๔ รายงาน “การจดการระบบบรการสขภาพปฐมภมในเขตเมอง กรณศกษาจงหวดนครราชสมาและจงหวดบรรมย” รวบรวมโดย วรศา พานชเกรยงไกร และคณะ, วารสารวจยระบบสาธารณสข ปท ๑๑ ฉบบท ๒ เมษายน-มถนายน ๒๕๖๐ การศกษาดานการจดเครอขายบรการปฐมภมโดยใหหนวยบรการการแพทย ปฐมภมเปนหนวยบรการประจ า (CUP) ของจงหวดบรรมยเพอตองการแกปญหาความแออดของโรงพยาบาลศนย (รพศ.) โดยผลกดนนโยบายสรางความเขมแขงของผบรหารระดบจงหวดและความรวมมอของทองถน มงเนนการพฒนาศกยภาพของโรงพยาบาลสรางเสรมสขภาพประจ าต าบล (รพ.สต.) โดยก าหนดใหประชาชนตองรบบรการรกษาท รพ.สต. เบองตนเปนล าดบแรก พรอมทงปรบระบบ การใหบรการเนนการแขงขนดานคณภาพบรการมากกวาการก าหนดพนทใหบรการ โดยใหประชาชนมสทธเลอกสถานทรบบรการไดเอง และมการเรยกเกบคาบรการจาก หนวยบรการประจ าทรบผดชอบ ดงนนการขยายการด าเนนงานหนวยบรการการแพทยปฐมภมเปนหนวยบรการประจ าในเขตเมอง ในจงหวดอน ๆ ควรค านงถงบรบทและความพรอมของแตละพนทเปนส าคญ

การแปลงนโยบายไปสการปฏบตและการประเมนผลนโยบายมงเนนใหม การจดระบบบรการทมความคลองตว ยดหยน และสะดวกในการบรหารจดการใหมการบรการสขภาพ ทดทงเชงปรมาณและเชงคณภาพส าหรบประชาชนในเขตเมอง สงส าคญคอการเชอมโยงระบบขอมลของหนวยบรการการแพทยปฐมภมตาง ๆ (ทงขอมลการบรหารจดการและขอมลผปวย) เปนระบบเดยวกนทงเครอขายบรการสงกดกระทรวงสาธารณสข นอกกระทรวงสาธารณสขและเอกชนเพอเชอมโยงเปนระบบเดยวกน ๓.๗ สรปขอมลของหนวยงานทเกยวของ จากการน าเสนอตอคณะกรรมาธการการสาธารณสข และคณะอนกรรมาธการพจารณาจดท ารายงานการพจารณาศกษาของคณะกรรมาธการการสาธารณสข ในคณะกรรมาธการการสาธารณสข สภานตบญญตแหงชาต ไดมการเชญหนวยงานทเกยวของ ทงในฐานะหนวยงานผก ากบนโยบาย หนวยงานดานการศกษาวจย และหนวยงานผปฏบตการ มาใหขอมล โดยสรปไดดงน ๓.๗.๑ ส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข

ปญหาส าคญของประเทศไทย คอ การเขาสสงคมผสงอาย ท าใหเกดโรคกลม ไมตดตอเรอรง (Non-Communicable Diseases; NCDs) เพมมากขน เกดความเหลอมล า การดแลดานสงเสรมสขภาพและปองกนโรค (Promotion & Prevention : P&P) ไมครอบคลม ประชาชนขาดความรอบรดานสขภาพ ในดานระบบบรการสาธารณสขมความแออดในโรงพยาบาลสงขน มคาใชจายเกยวกบสขภาพเพมขน ภาระงานของเจาหนาทมากขน และหนวยปฐมภมไมสมบรณ โดยประชาชนเนนไปใชบรการแพทยเฉพาะทาง ท าใหเกดความแออดในโรงพยาบาล เกดคาใชจายดานสขภาพสงขน และภาระงานของเจาหนาทเพมขน ประกอบกบรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๖๐ มาตรา ๒๕๘ ช. ดานอน ๆ (๕) ก าหนดใหมระบบการแพทยปฐมภมทมแพทยเวชศาสตรครอบครวดแลประชาชนในสดสวนทเหมาะสม ทงน กระทรวงสาธารณสขไดด าเนนการปฏรประบบบรการดานปฐมภม โดยพฒนาบรการดานสาธารณสข ทงน ประชาชนในประเทศมประมาณ ๖๕ ลานคน ไดมการวางแผน ใหมทมหมอครอบครว ประมาณ ๖,๕๐๐ ทม เพอดแลประชาชน แตปจจบนแพทยเวชศาสตรครอบครว

- ๒๓ -

มไมเพยงพอ ดงนน กระทรวงสาธารณสขจงไดรวมมอกบราชวทยาลยแพทยเวชศาสตรครอบครว แหงประเทศไทยจดอบรมแพทยระยะสนเพอไปปฏบตหนาทดงกลาว

ทมา : นายแพทยบญชย ธระกาญจน สาธารณสขนเทศก เขต ๓ ผอ านวยการส านกงานสนบสนนระบบบรการปฐมภมและคลนกหมอครอบครว

กรอบแนวคดของการพฒนาระบบการแพทยปฐมภม โดยการจดใหมคลนก หมอครอบครว มกรอบแนวคดทส าคญใน ๒ ดาน คอ

๑) ดานผซอบรการ โดยมการจดรปแบบการจดระบบการเงนการคลงใหสอดคลองกน ๒) ดานผใหบรการ มการด าเนนงานในเรองบคลากร

แนวคดคลนกหมอครอบครว กลาวคอ มหมอประจ าตวเสมอนญาตคนหนง มแพทยเฉพาะทางดานเวชศาสตรครอบครวและทมสหสาขาวชาชพ ดแลสขภาพเชงรกแบบองครวม มหนวยบรการใกลบาน และประชาชนเปนหนสวนส าคญ โดยมแนวทางขบเคลอน คอ ดแลสขภาพประจ าครอบครวอยางตอเนองใหครอบคลมทกครวเรอนทวไป ดวยแพทยเฉพาะทางดานเวชศาสตรครอบครวรวมกบทมสหสาขาวชาชพ ๑ ทม ดแลประชากร จ านวน ๑๐,๐๐๐ คน เพอลดการปวยและการตายจากโรคเรอรงทสามารถปองกนได เพมการเขาถงดวยระบบการรกษาทหลากหลายใกลบาน การพฒนาและจดตงเครอขายบรการปฐมภม ในป พ.ศ. ๒๕๕๙ มการจดตงคลนกหมอครอบครวดแลทกครวเรอนแบบองครวม น ารอง ๑๖ จงหวด จ านวน ๔๘ ทม ดแลประชากร จ านวน ๔๘๐,๐๐๐ คน

ป พ.ศ. ๒๕๖๐ มการขยายบรการคลนกหมอครอบครว จ านวน ๕๙๖ ทม ใน ๑๒ เขตสขภาพ ครอบคลม ๗๖ จงหวด ดแลประชากร จ านวน ๖,๒๘๗,๘๐๙ คน ยกเวนกรงเทพมหานคร

ส านกงานสนบสนนระบบปฐมภมและคลนกหมอครอบครว (สปค.) เปลยนเปน ส านกสนบสนนระบบสขภาพปฐมภม (สสป.) ตงแต ณ วนท ๓๑ ตลาคม ๒๕๖๑

- ๒๔ -

และป พ.ศ. ๒๕๖๑ วางแผนจดตงคลนกหมอครอบครวดแลทกครวเรอน แบบองครวม จ านวน ๙๙๖ ทม ดแลประชากร จ านวน ๙,๙๖๐,๐๐๐ คน

ทมา : นายแพทยบญชย ธระกาญจน สาธารณสขนเทศก เขต ๓ ผอ านวยการส านกงานสนบสนนระบบบรการปฐมภมและคลนกหมอครอบครว

งบประมาณทไดรบพจารณาจากส านกงบประมาณ ประกอบดวย งบครภณฑและ สงกอสรางเสนอของบประมาณ จ านวน ๒,๔๙๗,๘๘๙,๐๐๐ ลานบาท ไดรบการจดสรร จ านวน ๑,๑๓๘,๗๖๐,๐๐๐ ลานบาท งบด าเนนงานเพอพฒนาระบบแรงจงใจทมหมอครอบครวเสนอ ของบประมาณ จ านวน ๑,๘๑๙,๖๘๗,๖๐๐ ลานบาท งบอดหนนพฒนาบคลากรและผลต สหสาขาวชาชพเสนอของบประมาณ จ านวน ๒๑๖,๔๓๑,๗๐๐ ลานบาท ไดรบการจดสรร จ านวน ๑๓๔,๔๓๑,๗๐๐ ลานบาท และงบคาใชจายอน ๆ เพอพฒนาเครอขายและการศกษาดงานเสนอของบประมาณ จ านวน ๑๔,๘๕๐,๐๐๐ ลานบาท ทงน ไมไดรบการจดสรรงบประมาณดงกลาว

ทมา : นายแพทยบญชย ธระกาญจน สาธารณสขนเทศก เขต ๓ ผอ านวยการส านกงานสนบสนนระบบบรการปฐมภมและคลนกหมอครอบครว

- ๒๕ -

แนวทางการท างานเชงรก คอ บรการทกคน บรการทกอยาง บรการทกท บรการทกเวลาดวยเทคโนโลย กลาวคอ ๑) บรการทกคน ดแลตงแตอยในครรภ วยทารก วยเดก วยท างาน จนถงวยผสงอาย ๒) บรการทกอยาง สงเสรมสขภาพ ควบคม ปองกนโรค รกษาฟนฟสมรรถภาพ และคมครองผบรโภค ๓) บรการทกท ท างานทงในคลนกหมอครอบครว และท างานเชงรกใหบรการ ทบานและชมชน ๔) บรการทกเวลาดวยเทคโนโลย ใหค าปรกษาเรองการปองกนรกษาสขภาพ ผานทางสอออนไลน หรอในกรณทบาดเจบฉกเฉน สามารถโทรสายดวน ๑๖๖๙ ใหบรการฟรตลอด ๒๔ ชวโมงทวประเทศ แพทยเฉพาะทางดานเวชศาสตรครอบครว (Family Doctor) เปนแพทยเฉพาะทางสาขาหนงทมความเชยวชาญในการดแลรกษาแบบองครวม ทงรางกายและจตใจ ท างานทงเชงรก และเชงรบ ใกลชดประชาชน โดยใชหลกเวชศาสตรครอบครว ดแลความเจบปวยของ “คน” แบบองครวมมากกวาดแลเฉพาะ “โรค” ในทกมตสขภาพ ทงดานสงเสรมสขภาพ ควบคม ปองกนโรค รกษา ฟนฟสขภาพและคมครองสขภาพ ตงแตแรกเกดจนถงชวงสดทายของชวต

การพฒนาระบบแพทยปฐมภม : คลนกหมอครอบครว ๑) การผลตและพฒนาแพทยเวชศาสตรครอบครว : Staff แผนการผลตแพทยเวชศาสตรครอบครวระยะ ๑๐ ป คาดวา ป พ.ศ. ๒๕๖๑

จะสามารถผลตแพทยเวชศาสตรครอบครว และแพทยเวชศาสตรครอบครวทผานการอบรมระยะสนได จ านวน ๔๙๕ คนตอป หากด าเนนการตอเนองไปถงป พ.ศ. ๒๕๖๕ จะสามารถผลตแพทยเวชศาสตรครอบครวได จ านวน ๗๕๕ คนตอป และเมอถงป พ.ศ. ๒๕๖๙ จะสามารถผลตแพทยเวชศาสตรครอบครวไดรวมในระบบทงสน จ านวน ๖,๕๐๐ คน

ทมา : นายแพทยบญชย ธระกาญจน สาธารณสขนเทศก เขต ๓ ผอ านวยการส านกงานสนบสนนระบบบรการปฐมภมและคลนกหมอครอบครว

- ๒๖ -

๒) ขนตอนการด าเนนงานจดตงคลนกหมอครอบครว : Step to PCC กระทรวงสาธารณสขไดก าหนดใหมการพฒนาระบบการแพทยปฐมภม ซงเดม เปนเพยงกรอบแนวนโยบายเพอพฒนาและลดความเหลอมล าของการเขาถงระบบบรการทางการแพทย ไปสการด าเนนการทเปนรปธรรม โดยด าเนนการดงน

- ก าหนดจดทเปนทตงคลนกหมอครอบครวครอบคลมประชากร จ านวน ๓๐,๐๐๐ คน ในเขตเมอง และจ านวน ๑๐,๐๐๐ – ๓๐,๐๐๐ คน ในเขตชนบท โดยจดท า mapping team วา จดใดคอทตงคลนกหมอครอบครวใหครอบคลมทกจงหวด ซงปจจบนครอบคลมทกจงหวดแลว ยกเวนเขตกรงเทพมหานคร ทมความซบซอน ซงก าลงประสานด าเนนการจดพนท

- พฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล (รพ.สต.) ใหไดคณภาพเปนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลตดดาว โดยมการด าเนนงานเปนทมหมอครอบครว โดยสหสาขาวชาชพ ดแลประชาชนตามทไดรบมอบหมาย

- เพมบรการจากโรงพยาบาลมาเสรมเปนสวนขยายผปวยนอก (Extended OPD) ณ จดทก าหนดเปนคลนกหมอครอบครว

- มแพทยเวชศาสตรครอบครวดแลประชาชน โดย ๑ คลนกหมอครอบครว เทากบทมหมอครอบครว ๓ ทม

ทงน มความจ าเปนตองใชงบประมาณในการสรางแรงจงใจ เพอเปนคาตอบแทน ใหแพทยประจ าครอบครวและคาบรหารจดการคลนกหมอครอบครว ซงจะใชเงนงบประมาณ จ านวน ๑๕๐ บาท ตอหวประชากร หรอประมาณ ๑.๕ ลานบาท ตอทมตอป โดยคาดวา ในป พ.ศ. ๒๕๖๑ จะใชงบประมาณ จ านวน ๑,๕๐๐ ลานบาท ตอป และเมอจ านวนทมหมอครอบครวเพมขนจะตองใชงบประมาณในสวนน เพมขนตามดวย โดยคาดวา เมอด าเนนการครบ ๑๐ ป จนถงป พ.ศ. ๒๕๖๙ จะไดทมหมอครอบครวประมาณ ๖,๕๐๐ ทม ดแลประชากร จ านวน ๖๕,๐๐๐,๐๐๐ คน และตองใชงบประมาณ จ านวน ๙,๗๕๐ ลานบาท ตอป ซงสามารถลดคาใชจายดานสขภาพของประเทศได ๕๐,๐๐๐ ลานบาท ตอป

ทมา : นายแพทยบญชย ธระกาญจน สาธารณสขนเทศก เขต ๓ ผอ านวยการส านกงานสนบสนนระบบบรการปฐมภมและคลนกหมอครอบครว

- ๒๗ -

๓) กลไกเชงโครงสรางและการมสวนรวมอยางยงยน : Structure กระทรวงสาธารณสขไดด าเนนการภายใตระบบประชารฐ โดยมคณะกรรมการ

สขภาพระดบอ าเภอ (District Health Board : DHB) เพอประสานภาคประชาสงคมและภาครฐ ในการด าเนนงานของคลนกหมอครอบครวโดยใหท างานรวมกบประชาชน สวนการพฒนาและจดระบบการท างานใหมความคลองตวไดมการจดบรการ service package ระบบการสงตอผปวย และระบบการอ านวยความสะดวกใหเกดงานคลนกหมอครอบครว และด าเนนการใหแตละจงหวดมผบรหารจดการทงระดบจงหวดและระดบเขต ทงน การพฒนาพนทจะมบรบทของพนททแตกตางกนทงในเขตเมองใหญ เขตเมอง และเขตชนบท

ทมา : นายแพทยบญชย ธระกาญจน สาธารณสขนเทศก เขต ๓ ผอ านวยการส านกงานสนบสนนระบบบรการปฐมภมและคลนกหมอครอบครว

๔) พฒนาและจดระบบการท างานใหมความคลองตว มการจดการบรการ การสงตอผปวยหรอผรบบรการระบบสนบสนน : System การพฒนาระบบและจดระบบการท างานใหมความคลองตว มการจดการระบบรปแบบงานบรการ ระบบสงตอ ระบบงานสนบสนน โดยอาศยเครองมอหรอวธการเพอสนบสนนงานบรการใหบรรลเปาหมาย โดยยดหลกความตองการดานสขภาพในพนท การจดระบบสารสนเทศ การบรหารระดบจงหวดและงานบรหารระดบภมภาค ซงพฒนาระบบตามบรบทพนทเขตเมองมหานคร เขตเมอง และเขตชนบท

- ๒๘ -

ทมา : นายแพทยบญชย ธระกาญจน สาธารณสขนเทศก เขต ๓ ผอ านวยการส านกงานสนบสนนระบบบรการปฐมภมและคลนกหมอครอบครว

๕) การจดระบบกลไกการเงนการคลง : Financial การจดระบบกลไกการเงนการคลงใหคลองตวและยงยนในระบบปฐมภมจะ

มการด าเนนการแบงเปน ๒ สวน อยางชดเจน คอ การจดระบบเงนทจะน ามาใชในการดแลสขภาพ ปฐมภม โดยเฉพาะอยางยงเรองการสงเสรมสขภาพและการปองกนโรค การรกษาเบองตน โดยคณะรฐมนตรไดมอบหมายให ๓ กองทน คอ ๑. กองทนประกนสงคม ๒. กองทนสวสดการรกษาพยาบาลขาราชการ และ ๓. กองทนหลกประกนสขภาพแหงชาต หารอรวมกนในการจดระบบการเงนการคลงทจะน ามาดแลระบบคลนกหมอครอบครว ทงน แนวทางการบรหารจดการการเงน การคลงระบบสขภาพปฐมภมและคลนกหมอครอบครวจะเปนการรวมงบประมาณสงเสรมสขภาพปองกนโรค (PP) และงบผปวยนอกสวนปฐมภม (OP primary) ใหเปนรปแบบ Primary fund สงตรงถงคลนกหมอครอบครว เพอใชบรหารจดการในคลนกหมอครอบครวไดคลองตวและมประสทธภาพ สอดคลองกบขอเสนอของสภาปฏรปดานสาธารณสข มการบรณาการงบประมาณอนทเกยวของกบ การสงเสรมปองกน อาท องคกรปกครองสวนทองถนบรหารภายใตคณะกรรมการสขภาพระดบอ าเภอ และมการสรางแรงจงใจและระบบคาตอบแทนใหมทมแพทยประจ าครอบครวในคลนกหมอครอบครว

- ๒๙ -

ทมา : นายแพทยบญชย ธระกาญจน สาธารณสขนเทศก เขต ๓ ผอ านวยการส านกงานสนบสนนระบบบรการปฐมภมและคลนกหมอครอบครว

ผลทคาดวาจะไดรบจากการพฒนาและจดตงคลนกหมอครอบครว คอ ท านอยไดมาก กลาวคอ ลงทนนอย โดยลงทนเฉลยประมาณ ๑,๕๐๐ – ๑๐,๐๐๐ ลานบาทตอป แตผลตอบแทนสง โดยคาดวาจะสามารถลดคาใชจายดานสขภาพของประเทศได ๕๐,๐๐๐ ลานบาทตอป ภายใน ๑๐ ป ทงน ผลทประชาชนจะไดรบ ไดแก ระยะสน คอ การลดความแออดจากการใชบรการทโรงพยาบาลลงไดรอยละ ๖๐ ลดการรอคอยในโรงพยาบาลขนาดใหญจาก ๑๗๒ นาท เหลอ ๔๔ นาท ลดคาใชจายของประชาชน ในการเดนทางไปโรงพยาบาลไดจ านวน ๑,๖๕๕ บาทตอคนตอครง ระยะกลาง สามารถลดการเจบปวยของประชาชนและเพมการดแลสขภาพ ของประชาชนทบาน รวมทงเพมการมสวนรวมของชมชนและครอบครวไดดขน ระยะยาว สามารถรองรบสงคมผสงอายและจดใหประชาชนมหมอประจ าครอบครวไดครบทกต าบล รวมทงท าใหประชาชนมความรดานสขภาพ สามารถดแลสขภาพของตนเอง และครอบครวได

ทมา : นายแพทยบญชย ธระกาญจน สาธารณสขนเทศก เขต ๓ ผอ านวยการส านกงานสนบสนนระบบบรการปฐมภมและคลนกหมอครอบครว

- ๓๐ -

นโยบายคลนกหมอครอบครวไมใชเรองใหม เพยงแตเปนการท าใหคลนกหมอครอบครวเดมใหเขมแขงขน ประชาชนสามารถจดการสขภาพของตนเองไดดขน ทผานมาประชาชนไมมทปรกษาดานสขภาพ ท าใหเมอเกดการเจบปวยแมเพยงเลกนอยกจะไปเขารบการรกษากบแพทยผเชยวชาญ ในโรงพยาบาล ทงน หากสามารถด าเนนการคลนกหมอครอบครวไดอยางมประสทธภาพ คาดวาจะท าใหสามารถปรบเปลยนแนวคดเดมของประชาชนได โดยเมอประชาชนเกดการเจบปวยจะตองเขารบ การรกษาในคลนกหมอครอบครวกอนเปนล าดบแรก โดยไมขามขนตอนไปท าการรกษากบแพทยผเชยวชาญในโรงพยาบาลทนท ทงน การด าเนนงานของคลนกหมอครอบครวทประสบความส าเรจ มหลายพนทและไดด าเนนการมาเปนเวลานาน เชน จงหวดพระนครศรอยธยา จงหวดขอนแกน จงหวดเชยงใหม และจงหวดตรง เปนตน โดยหลายจงหวดด าเนนการคลนกหมอครอบครวมากอนทจะมนโยบายดงกลาว ซงคลนกหมอครอบครวไมไดเปนแนวคดใหม แตเปนเรองทไดมการด าเนนการมานานแลวและสามารถพสจนไดวา หากสามารถจดระบบการด าเนนงานไดดจะท าใหเกดประโยชนตอประชาชนเปนอยางมาก เชน กรณจงหวดขอนแกนมการจดระบบใหผปวยตองเขารบการรกษาเบองตนทคลนกหมอครอบครวกอนเปนล าดบแรก ซงเปนความส าเรจท เกดขนจรงจากการด าเนนงานของ คลนกหมอครอบครว ทงน กระทรวงสาธารณสขไมไดตองการขยายการด าเนนงานคลนกหมอครอบครว ในเชงปรมาณเพยงอยางเดยว แตไดด าเนนการในเชงคณภาพควบคกนไปดวย ซงปลดกระทรวงสาธารณสขยนยนวา ไมตองการเรงใหการด าเนนงานคลนกหมอครอบครวเสรจสนภายในระยะเวลา อนสน แตจะด าเนนการตามก าลงความสามารถของแพทยทมอย ดงนน จงตงเปาหมายในการขยายคลนกหมอครอบครวทวประเทศไวภายในระยะเวลา ๑๐ ป โดยการวางแผนในหลาย ๆ ดาน เชน กรณแพทย ๑ คน ตอประชากร ๑๐,๐๐๐ คน กระทรวงสาธารณสขไดจดใหมทมแพทย ๓ ทม คอ แพทย ๓ คน ตอประชากร ๓๐,๐๐๐ คน เพอใหแพทย ๓ คน สามารถชวยเหลอกนได หรอสามารถผลดเปลยนกนปฏบตหนาทหากมความจ าเปนทจะตองลาพกผอนหรอหยดงาน กจะมแพทยทสามารถดแลผปวย แทนกนได ๓.๗.๒ โรงพยาบาลพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา โรงพยาบาลพระนครศรอยธยาเรมด าเนนการคลนกหมอครอบครว (Primary Care Cluster : PCC) ในป ๒๕๕๙ ซงโครงสรางคลนกหมอครอบครว ประกอบดวย บคลากรในระบบบรการปฐมภม (Staff) โครงสรางการด าเนนงาน (Structure) ระบบงานปฐมภม (System) และเรองส าคญของพนททมมากอนทจะเกดการด าเนนงานคลนกหมอครอบครว (Story) ทงน ตามนโยบายกระทรวงสาธารณสขก าหนดใหทมงานของคลนกหมอครอบครว ประกอบดวย ๗ กลมวชาชพ คอ แพทย ทนตแพทย/ทนตาภบาล เภสชกร/เจาพนกงานเภสชกร พยาบาล นกวชาการสาธารณสข/เจาหนาทสาธารณสข กายภาพบ าบด และแพทยแผนไทย ทงน การด าเนนการคลนกหมอครอบครว ของโรงพยาบาลพระนครศรอยธยาจดตงขนเปนความรวมมอระหวางโรงพยาบาลพระนครศรอยธยา และโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ซงอยภายใตก ากบส านกงานสาธารณสขอ าเภอเปนการบรณาการงานรวมกน โรงพยาบาลพระนครศรอยธยาด าเนนงานดานปฐมภมมาตงแตป พ.ศ. ๒๕๓๒ ซงในขณะนนเปนการคนหาวา “เวชปฏบตครอบครวเปนไปไดหรอไมในประเทศไทย” โดยมหลกการ ๕ ขอ ประกอบดวย

- ๓๑ -

๑) คดกรองปญหาแตแรก ๒) ใหบรการแบบผสมผสาน ๓) เปนทปรกษาของครอบครว ๔) สงเสรมการมสวนรวมของประชาชนและชมชน ๕) ประสานงานและสนบสนน โดยไดมการพฒนาการด าเนนงานตามหลกการดงกลาวมาโดยตลอดจนเกดคลนกหมอครอบครวขน ในปจจบน แตตองมการปรบรปแบบการด าเนนงานใหเหมาะสมกบสภาพสงคมและเศรษฐกจ ทเปลยนแปลงไป

ทมา : ดร. พญ. ประกายทพ สศลปะรตน โรงพยาบาลพระนครศรอยธยา คมอโครงการอยธยาป พ.ศ. ๒๕๓๙ – ๒๕๔๐ ไดอธบายวา การบรการระดบ ปฐมภมเปนการบรการเบองตน ตองการความตอเนองและการดแลแบบองครวมผสมผสาน สามารถ สงตอผปวยกบแพทยเฉพาะทางในระดบทตยภมหรอตตยภม เมอปรบคมอดงกลาวเปนรปแบบ ของคลนกหมอครอบครวกสามารถใชในรปแบบเดยวกน โดยมคลนกหมอครอบครวในชมชน การดแลตอเนองทบาน การด าเนนงานรวมกบชมชน ระบบการสงตอ การสนบสนนและใหค าปรกษา ทงน การด าเนนงานของโรงพยาบาลพระนครศรอยธยามหลกการใหญ ๒ ประการ คอ การบรการปฐมภม และการใชแนวคดเวชศาสตรครอบครว ซงในป ๒๕๓๒ สถานอนามยไมไดรบความนยม ประชาชนเหนวา สถานอนามยเปนสถานทรกษาพยาบาลของผยากไรทอยในชนบทและไมมโอกาสในการเขาถงบรการดานสาธารณสข ซงในขณะนนผท เขามารบการรกษาพยาบาลหากมอาการเจบปวยขนรนแรง จะไปท าการรกษาทโรงพยาบาลพระนครศรอยธยา โดยไมไปเขารบรกษาทสถานอนามยแตอยางใด จงเกดแนวคดวา ท าอยางไรจะท าใหประชาชนทเจบปวยดวยโรคทไมรนแรงไมตองเดนทางไปเขารบรกษาทโรงพยาบาลพระนครศรอยธยา

- ๓๒ -

ดงนน จงมการจดตงศนยแพทยชมชนเมองขนมา โดยเรมทศนยแพทยวดอนทร เปนแหงแรก ซงเทศบาลเปนผด าเนนการจดสราง ทงน กอนท จะมการจดตงศนยแพทยดงกลาว ไดมการส ารวจวา ประชาชนในพนทตองการการดแลรปแบบใด เมอเทศบาลด าเนนการสรางศนยแพทยชมชนขนในเขตเมอง ซงเปนพนททประชาชนตองการ ในขณะนนยงไมมแพทยเวชศาสตรครอบครว จงใหพยาบาลเวชปฏบตปฏบตงานในพนท โดยมแพทยเปนทปรกษา ซงจดเรมตนไมไดเรมจาก การมแพทยเวชศาสตรครอบครวแตอยางใด โดยในป ๒๕๓๗ เรมมแนวคดเกยวกบแพทยเวชศาสตรครอบครวเขามาในประเทศไทย เพราะฉะนนจดเรมตน นอกจากศนยแพทยวดอนทรแลว ยงมวด พระญาตการาม ซงปจจบนเปนคลนกหมอครอบครวแลว เปนสถานททมพยาบาลเวชปฏบตในดาน การสงเสรม ปองกน รกษา และฟนฟโรค โดยด าเนนการมาโดยตลอด สวนในเกาะเมองจะมศนยการแพทยตาง ๆ เพมขนจ านวนมาก และด าเนนการตามนโยบายตาง ๆ มากมายทงนโยบาย ๓๐ บาทรกษาทกโรค โครงการประทบใจไรความแออด การเปลยนชอจากสถานอนามยเปนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลจนมแพทยเวชศาสตรครอบครวมาอยในพนท ทงน ตองยอมรบวา คลนกหมอครอบครวเปนนโยบายทเกดขนในขณะทประเทศไทยก าลงมแพทยเวชศาสตรครอบครวในปรมาณทเพมขน และสามารถจดหาพนทใหแพทยเวชศาสตรครอบครวด าเนนงาน ซงกรณสถานอนามยวดพระญาตการาม ซงตอมาไดเปลยนเปน คลนกหมอครอบครววดพระญาตการาม และเปลยนชอเปนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลตามล าดบ ไดเรมตนมาจากการบรการปฐมภมทงสน โดยนโยบายคลนกหมอครอบครว ชวยใหการด าเนนงานดงกลาวมประสทธภาพมากขน คอ การจดแพทยเวชศาสตรครอบครวและ ทมสหสาขาวชาชพลงไปในพนท โดยมประชาชนในเขตรบผดชอบทเหมาะสม และใชหลกการ เวชศาสตรครอบครวในการดแลผปวย มระบบสงตอรวมกบโรงพยาบาลพระนครศรอยธยา โดยมเปาหมายใหประชาชนทเจบปวยไดรบการรกษาพยาบาลทด สวนประชาชนทยงไมเจบปวยสามารถไดรบการสงเสรมและปองกนสขภาพเปนอยางด และหากเปนผปวยทตองไดรบการฟนฟสขภาพกตอง มทมงานลงพนทไปท าการฟนฟสขภาพทบานโดยไดรบการดแลอยางทวถง จงหวดพระนครศรอยธยาเปนจงหวดทอยใกลกรงเทพมหานคร และมแพทยด าเนนงานในพนทไดเปนระยะเวลาทนานพอสมควร เพราะฉะนนการด าเนนงานแบงพนทตามทกระทรวงสาธารณสขกลาวคอ แพทย จ านวน ๑ คน ตอประชากร จ านวน ๑๐,๐๐๐ คน หรอแพทย จ านวน ๓ คน ตอประชากร จ านวน ๓๐,๐๐๐ คน สามารถด าเนนการได แตอ าเภอพระนครศรอยธยาไมสามารถด าเนนการไดอยางทวถง แมวาภมประเทศจะเปนทราบลม หากมแพทยเพยงพอกสามารถ จดแพทย จ านวน ๓ คน ตอประชากร จ านวน ๓๐,๐๐๐ คน ได แตแผนการด าเนนงานทผานมา จนถงป พ.ศ. ๒๕๖๑ สามารถจดไดประมาณ ๓ cluster ซงยงไมทวถง หากตองการใหทวถงตองใชแพทยเวชศาสตรครอบครวจ านวนมาก แมวาจงหวดพระนครศรอยธยาจะม แพทยเวชศาสตรครอบครวจ านวนมากทสดในประเทศไทย คอ ๑๐ คน แตยงไมเพยงพอตอการด าเนนการดงกลาว ทงน เมอมแพทยลงไปปฏบตงานในพนทท าใหมการเพมศกยภาพในการด าเนนงานเพมขน โดยมทนตแพทย การนวดแผนไทย การใชยาสมนไพร การใชเทคโนโลย การสงตอ ซงด าเนนการรวมกบโรงพยาบาลพระนครศรอยธยา มการด าเนนงานเชงรกในชมชน และการตรวจเยยมบานผปวย ซงไดรบการสนบสนน การด าเนนงานจากภาคสวนตาง ๆ เชน เทศบาล วด โรงเรยน ทงน การมแพทยเวชศาสตรครอบครวปฏบตงานในพนท ท าใหมตของการรกษาดขน แตตองมการด าเนนการเรองการสงเสรมและปองกนโรค

- ๓๓ -

มากกวาการรกษา โดยการจดใหมแพทยลงไปปฏบตงานในพนทถอวาเปนการยกระดบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลใหดขน ท าใหประชาชนยอมรบมากขน รวมทงศนยแพทยตาง ๆ เปนทยอมรบมากกวาในอดต

ทมา : ดร. พญ. ประกายทพ สศลปะรตน โรงพยาบาลพระนครศรอยธยา ผลลพธของคลนกหมอครอบครวในระดบพนทท าใหประชาชนสามารถเขาถงบรการได มการบอกตอ มความพงพอใจ เกดความศรทธา และประชาชนมความใสใจสขภาพมากขน สวนผลลพธการดแลโรคเรอรง เชน เบาหวาน ความดนโลหตสงดขน มการปองกนภาวะแทรกซอน และแพทยเวชศาสตรครอบครวและทมงานมความสข

ทมา : ดร. พญ. ประกายทพ สศลปะรตน โรงพยาบาลพระนครศรอยธยา

- ๓๔ -

ปจจยความส าเรจระดบพนท ประกอบดวย ๑) รากฐานการพฒนาระบบบรการปฐมภมทมมายาวนาน (การพฒนาศนยแพทย พยาบาลเวชปฏบต การใชแนวคดการบรการปฐมภมและเวชศาสตรครอบครว) ๒) ความพรอมของทมงาน “คนท างานทมหวใจปฐมภม” (แนวคดเวชศาสตรครอบครว การเปดรบ การปรบตวตอความเปลยนแปลงตอสงใหม สมพนธภาพด มใจท างานเพอชมชน) ๓) การสรางเครอขายการท างาน วด องคกรปกครองสวนทองถน องคกรชมชน ๔) แพทยเวชศาสตรครอบครวมอยประจ า ใชหลกการและแนวคดเวชศาสตรครอบครว ท างานในระดบครอบครวและชมชนจรง ปจจยความส าเรจระดบผบรหาร ประกอบดวย ๑) ผอ านวยการโรงพยาบาล รองผอ านวยการฝายปฐมภม หวหนากลมงาน เวชกรรมสงคม

๒) ส านกงานสาธารณสขอ าเภอ ๓) มแนวคดการพฒนาระบบบรการปฐมภม ๔) สนบสนนทรพยากรในการท างาน ปญหาอปสรรคในการด าเนนงาน

๑) การจดพนทและจ านวนประชากรมความหลากหลาย สงผลท าใหไมสามารถก าหนดรปแบบมาตรฐานทเหมาะสมเพอเปนแนวทางใหกบพนทได จงเปนการด าเนนงานในรปแบบผสม

๒) จ านวนบคลากรในคลนกหมอครอบครวไมเพยงพอ อตราก าลงของบคลากรผปฏบตงานคลนกหมอครอบครว ทงแพทย พยาบาลเวชปฏบต ทนตแพทย เภสชกร นกกายภาพ แพทยแผนไทย ตองมความเหมาะสม และมสงตอบแทนเพอเปนแรงจงใจในการปฏบตงานทไมแตกตางกนมากนก ในแตละวชาชพ เพอใหบคลากรเกดก าลงใจ และแรงใจในการปฏบตงาน

๓) จ านวนแพทยเวชศาสตรครอบครวในปจจบนยงมจ านวนไมเพยงพอ จงจ าเปน ตองมแนวทางรองรบส าหรบในอนาคต ทงในแงแรงจงใจ รายได ผลตอบแทน ความกาวหนาในสายงานเวชศาสตรครอบครว

๔) งบประมาณเพอการด าเนนงานดานคลนกหมอครอบครวไดรบการจดสรร ไมเพยงพอ

๕) การปลกฝงแนวคดเพอความยงยนเกยวกบคลนกหมอครอบครว เพอใหประชาชนทเจบปวยดวยโรคทไมรนแรงเขารบบรการทคลนกหมอครอบครวกอน โดยไมตองเดนทาง ไปเขารบรกษาทโรงพยาบาลเพอลดความแออดในโรงพยาบาล

๖) การวดผลลพธและความส าเรจของคลนกหมอครอบครว กลาวคอ ผลลพธของคลนกหมอครอบครวในระดบพนทท าใหประชาชนสามารถเขาถงบรการได รจกบอกตอ พงพอใจ ศรทธา และประชาชนมความใสใจสขภาพมากขน สวนผลลพธการดแลโรคเรอรง เชน เบาหวาน ความดนโลหตสงดขน ปองกนภาวะแทรกซอน แพทยเวชศาสตรครอบครวและทมงานมความสข

- ๓๕ -

๓.๗.๓ ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.) ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตรวมกบราชวทยาลยแพทยเวชศาสตรครอบครว ไดมการพฒนารวมกนเกยวกบแพทยเวชศาสตรครอบคร ว เปนปท ๑๐ ประกอบกบรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๖๐ มาตรา ๒๕๘ ช. (๔) และ (๕) ไดใหความส าคญกบการพฒนาระบบปฐมภม โดยก าหนดใหมแพทยเวชศาสตรครอบครว ดงนน ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต กระทรวงสาธารณสข และหนวยงานอนทเกยวของไดจดท าค าของบประมาณจากรฐบาล โดยไดรบการจดสรรงบประมาณในป ๒๕๖๑ จ านวน ๒๔๐ ลานบาท จากอดตทผานมาพบวา บรบทในตางจงหวดกบกรงเทพมหานครมความแตกตางกน จงไดแบงงบประมาณเปน ๒ สวน คอ จดสรรงบประมาณใหเขตบรการสขภาพท ๑-๑๒ จ านวน ๒๐๐ ลานบาท และจดสรรงบประมาณใหกรงเทพมหานคร จ านวน ๔๐ ลานบาท เปนงบประมาณทเรยกวา คาบรการสาธารณสขเพมเตม ส าหรบแนวทางการด าเนนงานระบบการแพทยปฐมภม ดานเวชศาสตรครอบครวพนทกรงเทพมหานคร พบวา มประชากรตามทะเบยนบาน จ านวน ๕,๖๒๐,๙๖๒ คน มประชากร ตามทะเบยนสทธ จ านวน ๘,๐๕๕,๑๒๒ คน และประชากรคาดวาอาศยอยในกรงเทพฯ จ านวน ๑๐,๐๐๐,๐๐๐ คน โดยใชสทธหลกประกนสขภาพแหงชาต จ านวน ๓,๙๒๖,๙๖๔ คน ใชสทธประกนสงคม จ านวน ๓,๓๐๒,๖๐๐ คน ใชสทธขาราชการ จ านวน ๖๔๔,๔๑๐ คน และสทธอน ๆ เชน สทธทองถน รฐวสาหากจ จ านวน ๑๘๑,๑๔๘ คน

ทมา : ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต คณลกษณะเฉพาะระบบหลกประกนสขภาพแหงชาต พนทกรงเทพมหานคร จะแตกตางจากตางจงหวด กลาวคอ ตางจงหวดจะมหนวยงานสาธารณสขจงหวดเปนผดแลรบผดชอบ แตส าหรบกรงเทพมหานครทมประชากรจ านวนมาก จงมหนวยงานตาง ๆ หลากหลาย ไดแก หนวยบรการในสงกดกระทรวงสาธารณสข หนวยบรการในสงกดกรงเทพมหานคร หนวยบรการในสงกด กระทรวงตาง ๆ เชน โรงพยาบาลสงกดกระทรวงกลาโหม โรงพยาบาลสงกดมหาวทยาลย นอกจากน ยงมภาคเอกชน และอาสาสมครสาธารณสขทอยภายใตก ากบส านกการอนามย กรงเทพมหานคร ทใหความรวมมอ ในสวนของศนยบรการสาธารณสข กรงเทพมหานคร ทกแหงจะมแพทย เภสชกร ทนตแพทย นกกายภาพบ าบด นกสงคมสงเคราะห ใหบรการประจ าในเวลาท าการตลอดเวลา เพยงแตไมมการรบผปวยในเทานน

- ๓๖ -

ทมา : ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต ปญหาและอปสรรค หนวยบรการการแพทยปฐมภมในกรงเทพมหานคร มทงสน ๒๘๑ แหง ปรากฏวา - ไมเพยงพอ ควรมหนวยบรการปฐมภม ๑ แหงตอประชากร ๑๐,๐๐๐ คน เทากบวาตองมทงสน ๔๐๐ แหง - ไมครอบคลม หนวยบรการปฐมภม(PCU) กระจายตวไมด บางเขตมหนวยบรการการแพทยปฐมภมนอย เชน เขตสมพนธวงศ เขตบางกอกใหญ บางเขตไมมโรงพยาบาลทสามารถรบสงตอผปวยได จ าเปนตองด าเนนงานควบคโรงพยาบาลในเขตใกลเคยง โรงพยาบาลรฐทงหมดในเขตกรงเทพมหานครไมรบลงทะเบยนสทธบตรทองเพม ท าใหประชาชนมทางเลอกเครอขายหนวยบรการ ไดนอย - ไมสะดวก หนวยบรการจะเปดท าการในวนจนทรถงวนศกร จนถงเวลา ๑๘.๐๐ นาฬกา จงมขอจ ากดในเรองเวลา แตกพบวามเพยง ๑ เปอรเซนตเทานนทมเหตฉกเฉน หนวยบรการรบสงตอในเขตพนทกรงเทพมหานคร มจ านวน ๓๙ แหง เปนโรงพยาบาลรฐบาล ๒๑ แหง และโรงพยาบาลเอกชน ๑๘ แหง ซงมเตยงประมาณ ๑๕,๙๑๘ เตยง ดแลประชากร ทกสทธและตางจงหวด การใหบรการของผมสทธประกนสขภาพในเขตกรงเทพมหานครปกตประชากรจะไปรกษาตามสทธทลงทะเบยนไวตามหนวยบรการปฐมภมหากเกนความสามารถในการรกษา จะสงตอไปยงหนวยบรการทตยภม และหนวยบรการตตยภม ตามลกษณะการเจบปวยตามล าดบ บางกรณไมมเตยงกตองสงไปยงหนวยบรการรบสงตอนอกบญชเครอขาย

- ๓๗ -

ทมา : ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต จากการด าเนนงานในปงบประมาณ ๒๕๕๙ มการใหบรการผปวยนอกในระบบหลกประกนสขภาพถวนหนา กรงเทพมหานครมประชากรทมสทธบตรทอง ประมาณ ๔ ลานคน พบวา มอตราการเขาถงบรการผปวยนอก ๑.๖๙ ครง/คน/ป และมผมาใชบรการเพยง ๑.๐๗ ลานคน หรอ ๒๗ ของผมสทธทงหมด การพฒนาระบบบรการปฐมภมในกรงเทพมหานคร ผใหบรการในระบบหลกประกนสขภาพถวนหนา เขตพนทกรงเทพมหานคร ประกอบดวย ๑) กระทรวงสาธารณสข ไดแก กรมการแพทย ๗ แหง กรมอนามย ๑ แหง กรมสขภาพจต ๑ แหง ๒) กรงเทพมหานคร ไดแก โรงพยาบาลส านกการแพทย ๙ แหง ศนยบรการสาธารณสข ๖๘ แหง ๓) โรงพยาบาลเอกชน ๑๘ แหง ๔) โรงเรยนแพทย ๕ แหง ๕) โรงพยาบาลรฐสงกดอน ๆ ๕ แหง ๖) คลนกชมชนอบอน ๑๗๑ แหง โดยโรงพยาบาลหลายแหงจะมหนวยบรการการแพทยปฐมภมนอกโรงพยาบาล จ านวน ๒๔๑ แหง และทกแหงมแพทยประจ า เพอลดความแออดของโรงพยาบาล และดแลผปวยทจ าเปนไดเตมท และ มโรงพยาบาล ๗๐ แหง ทมแพทยเวชศาสตรครอบครวประจ า และโรงพยาบาลอก ๑๓๙ แหง มทมแพทยเวชศาสตรครอบครวดแลผปวยในพนท

- ๓๘ -

ทมา : ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต

กรงเทพมหานครมกลไกพฒนาระบบบรการ และคณภาพการบรหารในรปแบบ แมขาย Primary Care Trust จ านวน ๘ เครอขายเกา ไดแก โรงพยาบาลราชวถ โรงพยาบาลตากสน โรงพยาบาลภมพลอดลยเดช โรงพยาบาลพระมงกฎเกลา โรงพยาบาลสมเดจพระปนเกลา โรงพยาบาล นพรตนราชธาน โรงพยาบาลเลดสน และคณะแพทยศาสตรวชรพยาบาล และ ๖ เครอขายใหม (ภาคเอกชน) ไดแก โรงพยาบาลกลวยน าไท โรงพยาบาลนวมนทร โรงพยาบาลประชาพฒน โรงพยาบาลพระราม ๒ โรงพยาบาลเพชรเกษม ๑ และโรงพยาบาลแพทยปญญา โดยมเปาหมาย เพอใหผรบบรการไดรบบรการตามมาตรฐานครบถวนและตอเนอง หนวยบรการพฒนาคณภาพบรการตามมาตรฐาน และระบบสงตอ-รบกลบในเครอขายไดรบการพฒนาใหมประสทธภาพ เมอมการพฒนาระบบการสงตอทสะดวก ปญหาเรองรองเรยนการสงตอผปวยตามสทธกลดลง ระบบสงตอขอมลผปวยทางอเลกทรอนกส (E-Refer) การจดการเครอขายหนวยบรการในระบบหลกประกนสขภาพถวนหนาเรมตนจากก าหนดพนทรบผดชอบ (Zone) ในรปแบบโรงพยาบาลแมขายและมคลนกตาง ๆ เปนลกขาย เปนการบรณาการเพอรองรบการใหบรการแกประชาชนผมสทธ ระยะเรมตนการประสานงานระหวางโรงพยาบาลกบคลนกเครอขาย ใชโทรศพท โทรสาร และระบบการสงตอ จะเขยนใบสงตอ (ใบ Refer) หลายครงขอมลทส าคญและจ าเปน จากตนทางไปไมถงปลายทางเปนภาระตอผปวย และญาต เสยเวลาเดนทาง เสยคาใชจาย และอาจเสยงตอการไมไดรบบรการ ระบบสงตอขอมลผปวยทางอเลกทรอนกส (E-Refer) จงถกพฒนาขน โดยความรวมมอของศนยเทคโนโลยอเลกทรอนกสและคอมพวเตอรแหงชาต (เนคเทค) หนวยบรการ ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตเขต ๑๓ กรงเทพมหานคร และน ารองระบบมาใชในโรงพยาบาลภมพลอดลยเดช โรงพยาบาลมงกฎวฒนะ โรงพยาบาลนพรตนราชธาน คณะแพทยศาสตรวชรพยาบาล ท าใหเชอมตอขอมลการดแลรกษาผปวย ระหวางคลนกชมชนอบอน (ลกขาย) กบโรงพยาบาล (แมขาย) ตอบสนองความตองการของประชาชนผใชบรการ โดยมการดแลรกษาความปลอดภยขอม ลประวต สวนบคคลทมนใจและเชอถอได

- ๓๙ -

ยทธศาสตรการพฒนาระบบหลกประกนสขภาพแหงชาต ฉบบท ๔ (พ.ศ. ๒๕๖๐-๒๕๖๔) คอ ๑) สรางความมนใจในการเขาถงบรการกลมเปราะบาง และกลมทยงเขาไมถงบรการ ๒) สรางความมนใจในคณภาพมาตรฐานและความเพยงพอของบรการ ๓) สรางความมนใจในประสทธภาพการบรหารกองทน ๔) สรางความมนใจในการมสวนรวมของทกภาคสวน ๕) สรางความมนใจในธรรมาภบาล รางประกาศคณะกรรมการหลกประกนสขภาพแหงชาต เรอง หลกเกณฑ การด าเนนงานและการบรหารจดการกองทนหลกประกนสขภาพแหงชาต ส าหรบผมสทธหลกประกนสขภาพแหงชาต ปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๖๑ หมวด ๘ คาบรการสาธารณสขเพมเตมส าหรบการบรการระดบปฐมภมทมแพทยประจ าครอบครว ๑) จ านวน ๒๐๐ ลานบาท ส าหรบคลนกหมอครอบครว เปาหมายพนทนอกกรงเทพมหานคร ดงน - ไมเกนรอยละ ๘๐ ใหจายตามจ านวนทมคลนกหมอครอบครวทผานเกณฑคณสมบตเปนคลนกหมอครอบครวเปาหมาย และผลงานบรการในกจกรรมทเปนลกษณะบรการคลนกหมอครอบครวของปทผานมา - ไมนอยกวารอยละ ๒๐ ใหจายตามผลการบรการทเพมขนจากบรการปกตของคลนกหมอครอบครวเปาหมาย ๒) จ านวน ๔๐ ลานบาท ส าหรบคลนกหมอครอบครวเปาหมายในพนทกรงเทพมหานคร ใหแนวทางและหลกเกณฑการจายคาใชจายผานความเหนชอบจากคณะอนกรรมการหลกประกนสขภาพเขต (อปสข.) ภายใตเงอนไข ดงน - ไมนอยกวารอยละ ๗๐ จายตามรายการบรการและหรอตามผลงานบรการ ทเพมขนของคลนกหมอครอบครวเปาหมาย ทงนสามารถจายคาใชจายใหหนวยบรการทรวมใหบรการได - ไมเกนรอยละ ๓๐ จายตามเกณฑคณภาพผลงานบรการ ๓) ให สปสช. สามารถปรบเกลยวงเงนระหวางขอ ๑) และขอ ๒) ไดตามผล การบรการทเกดขนจรง แนวคดการบรการปฐมภมของกรงเทพมหานคร ๑) ประชาชนกรงเทพมหานครสามารถเลอกหนวยบรการไดตามทอยจรง ไมจ ากดเฉพาะทอยตามทะเบยนบาน ไมสามารถก าหนดขอบเขตพนทรบผดชอบของหนวยบรการประจ าได ๒) หนวยบรการการแพทยปฐมภม/ประจ า จะตองมหนวยบรการรบสงตอ ๓) คสญญาบรการสาธารณสขระดบปฐมภม หรอหนวยบรการประจ า (CUP) ในกรงเทพมหานคร เปนทงหนวยบรการประจ าและหนวยบรการปฐมภมบางแหงท าหนาทเปนหนวยบรการรบสงตอดวย ๔) การเขาถงบรการผปวยนอก สรางเสรมสขภาพในกรงเทพมหานคร ยงมอตราคอนขางต า อาจแสดงความไมสะดวกและความไมมนใจในคณภาพบรการของประชาชน

- ๔๐ -

๕) การจดบรการสรางเสรมสขภาพในชมชน แบงพนทรบผดชอบตามเขต/แขวง มศนยบรการสาธารณสข ๖๘ แหง สงกดส านกอนามย เปนเจาภาพหลกดแลประชากร แตยงไมเพยงพอกบการบรการเชงรกใหกบประชากรกรงเทพมหานคร ๖) บรณาการใหบรการรกษา สงเสรม และปองกนโรคไปพรอมกน (Integrated Health Care) ๗) สปสช. รวมกบกรงเทพมหานคร และโรงพยาบาลรฐ พฒนาการท างานแบบเครอขาย (Primary Care Trust : PCT) เพอลดความแออด และสรางความมนใจในคณภาพบรการใหกบประชาชน โดยเรมทโรงพยาบาลภมพลอดลยเดช ตงแตป ๒๕๕๐ ปจจบนม ๑๔ เครอขาย ๘) เครองมอส าคญทใชในการเชอมโยงการดแลผปวยระหวางแมขายกบลกขาย คอ การสงตอขอมลผปวยทางอเลกทรอนกส

ทมา : ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต

คลนกหมอครอบครวในเขตกรงเทพมหานคร ประกอบดวย ศนยบรการสาธารณสขกรงเทพมหานคร (Area Manager) คลนกชมชนอบอน คลนกเวชกรรมนอกเวลา (Walk in Clinic) หนวยรวมใหบรการ P&P คลนกแพทยแผนไทย คลนกทนตกรรม รานยา โรงพยาบาลรบสงตอแมขาย ระบบขอมลสขภาพ เมอหนวยบรการสาธารณสขสงขอมลให สปสช. แลว สปสช. จะสงขอมลกลบไปยงหนวยบรการสาธารณสขในพนท เรยกวา Area Manager จะทราบวา ประชากรในเขตมสขภาพเปนอยางไร และเชอมกบหนวยรวมตาง ๆ โดยดแลประชากร จ านวน ๑๐๐,๐๐๐ คน ปญหาอปสรรค ๑) จ านวนแพทยเวชศาสตรครอบครวในระบบไมเพยงพอ ๒) คลนกชมชนอบอน (เอกชน) ไมสามารถใหบรการเชงรกได ๓) หนวยบรการการแพทยปฐมภมไมเพยงพอ ๔) หนวยบรการรบสงตอ ระดบทตยภมไมเพยงพอ ท าใหเกดปญหาการรบและสงตอ

- ๔๑ -

แนวทางการด าเนนงาน ๑) พฒนาศกยภาพคลนกหมอครอบครว โดย สปสช. และกรงเทพมหานคร ใหการสนบสนนแกบคลากรในสาขาวชาชพตาง ๆ ใหมการสนบสนนการฝกอบรมจากกระทรวงสาธารณสข และราชวทยาลยเวชศาสตรครอบครวแหงประเทศไทย ๒) ปรบปรง แกไขกฎระเบยบ ขอก าหนดกฎหมายตาง ๆ เพอใหเออตอการจดบรการการแพทยปฐมภม และคลนกหมอครอบครวทงในสวนกลางและสวนทองถน ๓) เพมหนวยบรการดานตาง ๆ เพอรองรบการใหบรการทท วถง โดยเฉพาะ การมสวนรวมของสถานบรการภาคเอกชน เชน คลนกเวชกรรม รานยา เขารวมเปนคสญญาใหบรการ เปนตน ๔) เสนอใหมการจดตงโรงพยาบาลประจ าเขตเพอเปนแมขายการใหบรการ โดยเนนทรพยากรดานสาธารณสขทมอยในปจจบน ในลกษณะเพมศกยภาพหนวยบรการสาธารณสข ทมอยเดมใหมศกยภาพการใหบรการทสงขน สงทประชาชนไดรบ ๑) เขาถงบรการสาธารณสข ททวถงครอบคลม โดยเปนการบรการทมคณภาพ และมาตรฐานเพมขน ๒) คณภาพชวตของประชาชนดขน เนองจากไดรบการบรการทงในแงสรางเสรมสขภาพ ปองกน รกษา และฟนฟ ๓) ลดภาระคาใชจายดานการรกษาพยาบาล โดยเนนหลก “สรางน าซอม” ๔) การท างานแบบประชารฐในการแกไขปญหาสาธารณสขในพนท ๓.๗.๔ ส านกการแพทย กรงเทพมหานคร ส านกการแพทย กรงเทพมหานคร ซงมโรงพยาบาลในสงกด จ านวน ๙ แหง โดยเปนหนวยบรการในระดบทตยภมกบระดบตตยภม การดแลระดบปฐมภมเปนหนาทของศนยบรการสาธารณสข ทง ๖๘ แหง สงกดส านกอนามย กรงเทพมหานคร ไดมการวางแผนเพอรองรบการใหบรการการแพทยปฐมภม ภายใตบทบญญตแหงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. ๒๕๖๐ ใน ๒ ประเดน คอ ๑) การจดใหมแพทยเวชศาสตรครอบครวปฏบตงานในโรงพยาบาลทง ๙ แหง ๒) การเปดหลกสตรเพอฝกอบรม ใหมความพรอมในการชวยอบรมเพมพนทกษะ ส าหรบศนยบรการสาธารณสข เปนหนวยปฏบตดแลระดบปฐมภมในพนททง ๕๐ เขต รวมทงสน ๖๘ แหง โดยบคลากรประกอบดวย แพทย ทนตแพทย พยาบาล เภสชกร วชาชพดานสาธารณสข อาสาสมครสาธารณสข (อสส.) จ านวน ๑๖,๐๐๐ คน ทวพนทกรงเทพมหานคร เพอท าหนาทในเชงสขศกษา และปองกนควบคมโรค โดยก าหนดใหมหนาทใหขอมลเชงสขศกษาส าหรบ เพอนบานและชมชนอยางใกลชด มสวนรวมในการวเคราะหปญหาดานสขภาพของชมชน รวมด าเนนกจกรรมดานการสงเสรมสขภาพและปองกนโรคในชมชน ใหความรวมมอกบเครอขายหนวยบรการสขภาพทมหมอครอบครว สอสารขอมลระหวางชมชนกบเจาหนาทสาธารณสข ส ารวจและจดท าขอมลดานสขภาพรวมกบเจาหนาทสาธารณสข ตดตาม รวบรวมและรายงานผลการด าเนนกจกรรมดานสขภาพเปนแบบอยางทดและเปนแกนน าดานสขภาพ

- ๔๒ -

๓.๗.๕ ส านกอนามย กรงเทพมหานคร กรงเทพมหานคร มศนยบรการสาธารณสข เปนหนวยปฏบตดแลในพนททง ๕๐ เขต ทงสน ๖๘ ศนยบรการสาธารณสข แตละศนย ประกอบดวย แพทย ทนตแพทย พยาบาล เภสชกร สหสาขาวชาชพดานสาธารณสข อาสาสมครสาธารณสข (อสส.) บทบาทของแพทยในทมหมอครอบครว คอ เปนแพทยผใหบรการปฐมภม เปนครถายทอดวชาความรทางการแพทยและความรทางเวชศาสตรครอบครวแกบคลากรทกสาขา เปนผน าและทปรกษาแกทมงาน เปนนกจดการเครอขายปฐมภมระดบเขต บทบาทของทนตบคลากร คอ การจดบรการสงเสรมสขภาพและปองกนโรค ในชองปาก การคดกรองกลมเสยงและการจดบรการตามความจ า เปน การใหบรการทนตสขภาพ ในระดบปฐมภม การดแลอยางตอเนองทบาน บทบาทของพยาบาลวชาชพ - ในฐานะหมอครอบครว คอ ดแลความเจบปวยในครอบครวทรบผดชอบ สนบสนนพลงอ านาจครอบครว ใหค าปรกษา/แนะน า ดานสขภาพ มการประสานและปฏบตงานแบบเปนหนสวน การพทกษสทธครอบครวในความรบผดชอบ ประสานงานการสงตอและตดตามผล - ในฐานะ Case manager คอ จดการขอมลสขภาพและสงคมทเกยวของกบ ทกครอบครว ชวยเหลอ สนบสนนหมอครอบครวในเขตรบผดชอบและตดตามประเมนผล ประสานทม สหสาขาวชาชพจากทมระดบเขต ประสานการใหค าปรกษา/สงตอ บทบาทวชาชพเภสชกรรม คอ พฒนาระบบยาในหนวยบรการปฐมภมไดแก งานบรหารเวชภณฑ งานบรบาลเภสชกรรม งานดแลผปวยในระดบบคคลและครอบครวอยางตอเนอง ทางดานเภสชกรรม งานสงเสรมการพงพาตนเองดานสมนไพรและสขภาพ บทบาทนกกายภาพบ าบด คอ การดแลรกษาฟนฟผปวยระยะกงเฉยบพลนและระยะเรอรงในชมชน งานลงพนทชมชน เพอรกษา ฟนฟผปวยหรอผรบบรการ การคดกรองผทม ความเสยงตอการเกดโรคทเกยวของกบการเคลอนไหว การอบรมใหความรแกอาสาสมครหรอจตอาสาในชมชน บทบาทวชาชพจตวทยา คอ ใหค าปรกษาแกประชาชนทมปญหาสขภาพจตของประชาชนกลมเสยงตาง ๆ รวมใหบรการฟนฟสมรรถภาพทางดานจตใจแกผปวยทมปญหาทางดานสขภาพจต เปนทปรกษาและถายทอดองคความรแกทมหมอครอบครวและทมสหสาขาวชาชพ ใหบรการการสงเสรม ปองกน สงตอบคคลทมปญหาสขภาพจต รวมสรางเครอข ายการบรการสขภาพจตในชมชน บทบาทอาสาสมครสาธารณสข (อสส.) ในทมหมอครอบครว มจ านวน ๑๖,๐๐๐ คน ทวพนทกรงเทพมหานคร คอใหสขศกษาส าหรบเพอนบานและชมชนอยางใกลชด มสวนรวม ในการวเคราะหปญหาดานสขภาพของชมชน รวมด าเนนกจกรรมดานการสงเสรมสขภาพและ ปองกนโรคในชมชน ใหความรวมมอกบเครอขายหนวยบรการสขภาพทมหมอครอบครว สอสารขอมลระหวางชมชนกบเจาหนาทสาธารณสข ส ารวจและจดท าขอมลดานสขภาพรวมกบเจาหนาทสาธารณสข ตดตาม รวบรวมและรายงานผลการด าเนนกจกรรมดานสขภาพ เปนแบบอยางทดและเปนแกนน า ดานสขภาพ

- ๔๓ -

เกณฑในการจดตง “คลนกหมอครอบครว” (Primary Care Cluster : PCC) ตามแนวทางของกระทรวงสาธารณสข ๑) บคลากร - แพทยเวชศาสตรครอบครว หรอแพทยทผานการอบรมระยะสนของราชวทยาลยแพทยเวชศาสตรครอบครวแหงประเทศไทย จ านวน ๑ คน ตอทม - พยาบาลเวชปฏบตครอบครว /พยาบาลเวชปฏบต /พยาบาลวชาชพ จ านวน ๑ คน ตอประชากร ๒,๕๐๐ คน (= ๔ คน) อยางนอย ๕๐ เปอรเซนต - นกวชาการ /เจาพนกงานสาธารณสข ๑ ตอประชากร ๒,๕๐๐ คน (= ๔ คน) อยางนอย ๕๐ เปอรเซนต ๒) ระบบงาน - ระบบบรการ ไดแก การใหบรการตามกลมวย การใหวคซนปองกนโรค การดแลหญงตงครรภ การปรบเปลยนพฤตกรรม การคดครองผปวยตามกลมวย บรการอบตเหตฉกเฉน บรการผปวยนอกเบองตน บรการเยยมบาน บรการดแลผปวยระยะยาว บรการใหค าปรกษา - ระบบสงตอ/สงกลบ - ระบบขอมลและขาวสาร ไดแก ระบบการเชอมโยงขอมลในการใหบรการระหวางโรงพยาบาลแมขายกบคลนกหมอครอบครว โปรแกรมจดเกบขอมลและสงตอตามมาตรฐาน ทก าหนด ระบบรายงานประจ าเดอนและรายไตรมาส ๓) โครงสรางพนฐาน - มสถานบรการทเหมาะสม - มครภณฑทจ าเปนตามหลกเกณฑทก าหนด ปจจบนส านกอนามยม ๖๘ ศนยบรการสาธารณสข มทมหมอครอบครว ศนยละ ๕ ทม รวมทงสน ๓๔๐ ทม ก าลงด าเนนการศกษารปแบบทเหมาะสมกบบรบทคนเมอง โดยแบงเปน ๔ โซน คอ ๑) เขตบางกอกนอย โดยศนยบรการสาธารณสข ๓๐ เปนผจดการพนท ดแลสขภาวะ ประชาชนในเขต เชอมโยงกบสถานพยาบาลในเขตจนถงโรงพยาบาลศรราช ๒) เขตลาดพราว โดยศนยบรการสาธารณสข ๖๖ เปนผจดการพนท ดแลสขภาวะประชาชนในเขต เชอมโยงกบสถานพยาบาลในเขตจนถงโรงพยาบาลราชวถ ๓) เขตจอมทอง โดยศนยบรการสาธารณสข ๒๙ เปนผจดการพนท ดแลสขภาวะประชาชนในเขต เชอมโยงกบสถานพยาบาลในเขต จนถงโรงพยาบาลสมเดจพระปนเกลา ๔) เขตดอนเมอง โดยศนยบรการสาธารณสข ๖๐ เปนผจดการพนท ดแลสขภาวะประชาชนในเขต เชอมโยงกบสถานพยาบาลในเขตจนถงโรงพยาบาลภมพลอดลยเดช ผลงานการใหบรการของศนยบรการสาธารณสข ๖๘ แหง ในปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๕๙ คอ ๑) การใหบรการผปวยนอก จ านวน ๗๓๗,๐๑๖ ครง ๒) การใหบรการสรางเสรมสขภาพและปองกนโรคนอกหนวยบรการ - เยยมบาน จ านวน ๒๔๐,๖๗๗ ครง - บรการดแลสขภาพผปวยทบาน จ านวน ๑๗๓,๑๒๐ ครง

- ๔๔ -

อตราก าลงแพทยเวชศาสตรครอบครวในส านกอนามย จ านวน ๔๒ คน ประกอบดวย ๑) แพทยทส าเรจการศกษาวฒบตรแพทยเวชศาสตรครอบครว จ านวน ๘ คน ๒) แพทยผานการสอบอนมตบตรแพทยเวชศาสตรครอบครว จ านวน ๒๓ คน ๓) แพทยทผานการอบรมระยะสน จ านวน ๗ คน ๔) แพทยทอยระหวางอบรมระยะสน จ านวน ๔ คน แพทยทวไปและแพทยสาขาอน ๆ จ านวน ๔๕ คน แพทยหวงเวลา (แพทยเกษยณอายทปฏบตงานเปนหวงเวลา) จ านวน ๑๙๙ คน รวมอตราแพทยทงสน ๒๘๖ คน ๓.๗.๖ สถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส.) สถาบนวจยระบบสาธารณสข ในฐานะหนวยวจยดานการสาธารณสขของประเทศ ไดมการศกษาวจยเกยวกบระบบบรการสขภาพปฐมภม โดยมขอสรปการศกษาวจย ดงน ความส าคญของบรการปฐมภม คอ ๑) เปนบรการหลกทส าคญของระบบบรการสขภาพ ๒) เปนบรการสขภาพพนฐานปกตทบคลากรสาธารณสขใหบรการเปนประจ า เปนบรการดานแรก และเปนบรการหลกในระบบบรการสขภาพทท าหนาทในดานการใหบรการสขภาพทตอเนองแกประชาชน เปนผเชอมโยง ประสาน สงตอ ไปยงบรการสขภาพเฉพาะทางอน ๆ เมอจ าเปน ๓) เปนบรการทใหแกประชาชนทกกลมอาย ทกเศรษฐานะ ทกกลม ทกเพศ ทงทเปนบรการแบบเฉยบพลน เรอรง บรการดานสขภาพทสมพนธกบสขภาพจต และสงคม รวมถง การดแลผมภาวะโรคเรอรงหลายโรค การดแลดานแมและเดก และการดแลผสงอาย คณภาพของบรการปฐมภม มลกษณะดงน ๑) ดแลทกเรองทงกอนปวย ปวยเลกนอย ปญหาทซบซอน จนถงระยะสดทาย ๒) ความตอเนองตลอดระยะการเจบปวย ตลอดชวงวย ตอเนองทงใน และ นอกหนวยบรการสขภาพ ๓) ความเปนองครวม เบดเสรจ ผสมผสาน ในประเดนทซบซอนในดานการแพทย จตวทยา สงคม และเศรษฐกจ ๔) การประสานเชอมโยงกบชมชน องคกร ภาค เครอขาย ระบบบรการปฐมภมในเขตชนบท มลกษณะดงน ๑) หนวยใหบรการหลก คอ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล (รพ.สต.) สาธารณสขอ าเภอ (สสอ.) ศนยสขภาพชมชน (ศสช.) เปนฐานหลก โดยมหนวยสนบสนนจากทมหมอครอบครว ในระดบอ าเภอ ในสวนทเปนผปวยมปญหาซบซอน ๒) การจดการสขภาพชมชน เปนบทบาทของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล (รพ.สต.) สาธารณสขอ าเภอ (สสอ.) ศนยสขภาพชมชน (ศสช.) รวมกบ องคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) ๓) กลไกการบรหารระดบต าบล ควรมกลไกรวมกบองคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) และแกนน าชมชนทมความชดเจนมากขน ๔) ควรเสรมกลไกการบรหารเครอขายสขภาพอ าเภอทชดเจนมากขน และ มสวนรวมจากทองถน และภาคสวนอน มการตกลงวางแผนการจดการบรการปฐมภม และการจดสรรทรพยากรสนบสนนทชดเจนแยกจากบรการของโรงพยาบาล

- ๔๕ -

๕) ควรมการเสรมงบประมาณ คอ งบเพอการจดบรการรายบคคลและครอบครว รวมกบงบสงเสรมสขภาพระดบบคคล ควรมการประมาณและจดสรรเปนเหมาจายรายหวทก าหนด ขนต าไวอยางชดเจน ๖) งบประมาณเพอการจดการสขภาพชมชน ควรมการจดสรรจากงบแหลงอน ๆ นอกเหนอจากกองทนหลกประกนสขภาพถวนหนา (UC) ทชดเจนเพมมากขน ระบบบรการปฐมภมในเขตเมองอตสาหกรรม มลกษณะดงน ๑) หนวยใหบรการสขภาพ ควรมหนวยอนนอกจากกระทรวงสาธารณสข เขารวมอยางชดเจนมากขน ทงทเปนคลนกเอกชน โรงพยาบาลเอกชน และโรงพยาบาลในสงกดอน ๆ ๒) กลไกการบรหารบรการ ควรมกลไกจดการทประสาน และบรหารบรการ แยกออกมาใหชดเจน และมความคลองตวในการบรหารจดการ งบประมาณในการจดบรการสวนน ควรแยกออกจากงบของโรงพยาบาลวาควรเปนขนต าเทาไร และเปดโอกาสในการจดหาบรการจาก หนวยเอกชนได ๓) การจดใหบรการดานสาธารณสขและสขภาพชมชน ควรเปนบทบาทของทองถนรวมกบหนวยของกระทรวงสาธารณสข และอาจตองมการจดการเฉพาะเพมขนตามลกษณะพนท เชน เขตทมโรงงานอตสาหกรรมจ านวนมาก งบประมาณในสวนนควรมการก าหนดแยกออกจากงบบรการพนฐานในหนวยปฐมภม ๔) พฒนากลไกการบรหารบรการปฐมภมในสวนของโรงพยาบาลศนย/โรงพยาบาลทวไปใหมบทบาทและอ านาจการจดการทเหมาะสม และคลองตวมากขน แยกจากบรการอน ๆ ของโรงพยาบาล ระบบบรการสขภาพปฐมภม ควรมลกษณะดงน ๑) มประชาชนทรบผดชอบชดเจน ตามพนทหรอจ านวนทเหมาะสม ๒) มทมสหสาขาวชาชพทรบผดชอบรวมกบทมพนทยอยทรบผดชอบระดบต าบลและชมชนตอประชาชนในพนทดงกลาว ๓) ดแลสขภาพทงสขภาวะ และทกขภาวะอยางตอเนอง (กอนเกดถงหลงตาย) องครวม ผสมผสาน เบดเสรจในพนทรบผดชอบ ๔) เชอมโยงกบบรการสขภาพระดบโรงพยาบาลอยางไรรอยตอ ๕) เชอมโยงกบชมชน ครอบครว และทมชมชน ๖) เรมตนการดแลกลมเปาหมายตามกลมวย และปญหาสขภาพของพนททส าคญ สงทคาดหวงจากระบบการแพทยปฐมภมรปแบบใหม ๑) นโยบายสาธารณะทเนนบรการสขภาพปฐมภม ๒) ระบบบรหารจดการและระบบบรการทรองรบการบรการปฐมภมทพงประสงค ๓) ระบบบรการสขภาพทเชอมโยงระบบบรการปฐมภมกบระบบสขภาพชมชน และระบบบรการทตยภมอยางเบดเสรจ เพอการเขาถงบรการแบบไรรอยตอและไรพรมแดน ๔) ระบบการเงนการคลง และระบบสนบสนนอน ๆ ทสนบสนนเอออ านวย และสรางแรงจงใจในการจดบรการทมประสทธภาพ

- ๔๖ -

จากการวจยได ใชตวช วด การลดภาวะการเจบป วยท ใชบรการผป วยนอก (Ambulatory Care Sensitive Conditions : ACSC) ในการจดการระบบบรการสขภาพระดบปฐมภม โดยค านงถงปจจยทมผลตอการตดสนใจเลอกใชบรการทางการแพทยระดบปฐมภมของประชากรทมสทธในระบบสวสดการรกษาพยาบาลขาราชการ และระบบประกนสงคมในพนทกรงเทพมหานคร พบวา จากกลมประชากรทมสทธการรกษาพยาบาลขาราชการ และสทธประกนสงคมในเขตกรงเทพมหานคร ๑,๙๑๖ คน โดยเปนสทธขาราชการ ๙๑๘ คน (รอยละ ๔๗.๙๑) และสทธประกนสงคม ๙๙๘ คน (รอยละ ๕๒.๐๙) และบคลากรทางการแพทย ผบรหารสถานบรการ ผบรหารกองทนสขภาพฝายการเมอง นกวชาการในสถาบนการศกษา และประชาน รวม ๑๘๒ คน ผลของการศกษาพฤตกรรมการดแลตนเองยามเจบปวย พบวา ๑) กลมสทธขาราชการมอายเฉลยและสดสวนของการมโรคประจ าตวมากกวากลมสทธประกนสงคม กลมขาราชการจะเปนโรคเรอรงทสมพนธกบความเสอมถอยของรางกาย ตามอายและพฤตกรรมบรโภคในสดสวนทมากกวากลมทมสทธประกนสงคม ๒) สทธขาราชการกวารอยละ ๖๐ เลอกทจะไปทสถานพยาบาลภาครฐ สทธประกนสงคมกวารอยละ ๘๐ จะไปทสถานพยาบาลเอกชน ความสะดวกในการเขาถงสถานพยาบาล (ใกลบานหรอใกลทท างาน) และสทธใชบรการนนรวมกนแลวถอเปนเหตผลหลกของการเลอกใชสถานพยาบาลของกลมตวอยางกวารอยละ ๗๐ ๓) กวาครงหนงของกลมผมสทธขาราชการและรอยละ ๔๐ ของกลมผมสทธประกนสงคมไดมการรบผดชอบจายคารกษาพยาบาลเองยามทเจบปวย ความสะดวกในการเขาถงสถานพยาบาล (ใกลบานหรอใกลทท างาน) และสทธใชบรการนนรวมกนแลวถอเปนเหตผลหลก ของการเลอกใชสถานพยาบาลของกลมตวอยางกวารอยละ ๗๐ ๔) กวาครงหนงของกลมผมสทธขาราชการ และรอยละ ๔๐ ของกลมผมสทธประกนสงคมไดมการรบผดชอบจายคารกษาพยาบาลเองยามทเจบปวย โดยประชาชนทงสองสทธนน มการรวมจายคารกษาพยาบาลเพมเตมอยแลวโดยยงไมเคยมระบบการตดตามขอมลเชนนอยางเปนทางการมากอน คาใชจายในการดแลสขภาพประชาชนของประเทศนนอาจสงกวาทคาดหมายไว และจ าเปนทจะตองมการเนนเรองการควบคมปองกนโรค และสงเสรมสขภาพอยางจรงจงมากขน ๕) ในยามเจบปวย ประชาชนทงสองกลมตวอยางทงสองสทธนนมกไดรบบรการดแลสขภาพทโรงพยาบาลทงภาครฐและเอกชนเปนสวนใหญ กรณเจบปวยเลกนอยราวครงหนง ทตดสนใจไปรบการดแลทรานขายยา คลนก ศนยบรการสาธารณสข ฯลฯ เหตผลหลก คอ ความสะดวก และใชเวลานอยกวาไปโรงพยาบาล ประเดนทมผลตอการตดสนใจเขารบบรการสขภาพกรณการรกษาโรคทวไป กรณเจบปวยเลกนอย พบวา ๑) การสรางภาพลกษณทด จะดงดดประชาชนมารบการดแลรกษาได มากขน รอยละ ๕๗

๒) การเผยแพรขอมลขาวสารสสาธารณะ จะดงดดประชาชนมารบบรการไดมากขน รอยละ ๒๙

๓) กระบวนการใหค าแนะน าทดจะดงดดประชาชนมารบบรการไดมากขน รอยละ ๕๒

- ๔๗ -

๔) อายทมากขนทก ๆ ๑ ป จะมแนวโนมมาใชบรการทสถานบรการปฐมภมเพมขน รอยละ ๒ ๕) การจดการกฎหมายทดแลยามเกดเหตการณ ไมพงประสงค จะดงดดประชาชนมารบการบรการไดมากขน รอยละ ๔๔ ๖) การจดใหมเครอขายบคลากรในชมชนชวยประสานงาน จะดงดดประชาชนมารบบรการไดมากขน รอยละ ๒๕

๗) การสรางชองทางสอสารสาธารณะ จะดงดดประชาชนมารบบรการไดมากขน รอยละ ๒๙

๘) การจดพนทรองรบการบรการอยางเพยงพอไมแออด จะชวยดงดดใหประชาชนมาใชบรการมากขน ๒ เทาตว ๙) เวชภณฑทมคณภาพดและไดมาตรฐาน จะชวยดงดดใหประชาชนมาใชบรการไดมากขน ๓ เทาตว ๑๐) จ านวนสถานบรการทเพยงพอใหเปนทางเลอกเขารบบรการโดยอสระ จะดงดดใหมาใชบรการเพมขน ๒.๒๕ เทา ๑๑) ประชาชนทมรายไดตงแต ๑๕,๐๐๐ บาทตอเดอนลงมา จะมแนวโนมมารบบรการทสถานบรการปฐมภมมากกวากลมรายไดสงกวาถง ๑.๘ เทา ๑๒) การใหค าแนะน าอยางครอบคลมและครบถวน จะดงดดใหมาใชบรการเพมขน ๒.๑๔ เทา ยทธศาสตรการพฒนาระบบบรการปฐมภมเขตเมอง ๑) สะกดพฤตกรรม เปลยนแปลงดานการดแลรกษาสขภาพ จาก “บรการสขภาพ (Health service) ไปเปน “ประสบการณสขภาพ (Health Experience) เพอลดความขดแยง ความเสยง และความกลวจากการมองระบบสขภาพเปนระบบบรการ และเนนใหเกดประสบการณสขภาพทมผลจากการมปฏสมพนธและดแลเอาใจใสซงกนและกน ๒) เตมทกษะคนท างาน สรางหลากหลายบรการ พฒนาและฟมฟกเครอขาย โดยการพฒนาทกษะใหแกบคลากรในแตละระดบเพอใหตอบสนองตอสถานการณการเปลยนแปลง ทางสงคม พรอมวางระบบการถายทอดทกษะระหวางบคคล สรางนวตกรรมการดแลสขภาพ ทตอบสนองตอความตองการของประชากรกลมเปาหมาย และลดภาระบคลากรสขภาพในระยะยาว สรางเครอขายบคลากรทางการแพทย สหสาขาทสมพนธกบลกษณะประชากรในพนทเพอใหเกดภาพลกษณทดและความมนใจทงตอประชาชน และสรางภาคเครอขายบรการสขภาพตามวถชวตของประชากรเพอน าไปสการปรบบทบาทหนาทและความรบผดชอบตอสขภาพใหกาวส “สขภาพดดวยมอของทกคน (Health by All)” ๓) ปรบสมดลอ านาจ ถายโอนงานและทรพยากร โดยจดตงระบบการดแลรกษาแบบเปนขนตอน โดยก าหนดใหประชาชนกลมเปาหมายเลอกเขารบบรการดแลสขภาพระดบ ปฐมภมผานเครอขายสถานบรการปฐมภมในพนท และมระบบสงตอกรณเกดปญหาสกลมโรงพยาบาล พเลยง สนบสนนทรพยากรทจ าเปนส าหรบสถานบรการปฐมภมเพอพฒนาโครงสรางพนฐานใหแขงแกรงและตรงตามความตองการของประชาชน และส าหรบโรงพยาบาลเพอปรบแตงระบบ

- ๔๘ -

การท างานและพฒนาโครงสรางพนฐานเพอใหพรอมเปนพเลยงหรอทปรกษา เสรมสรางความแตกฉานดานบรการสขภาพ (Health services literacy) เพอเพมพลงการตดสนใจในการรบการดแลรกษาส าหรบประชาชน สงเสรมใหเกดการมสวนรวมของประชาชน/ผปวย/ญาตสนท ในกระบวนการดแลรกษาสขภาพกบบคลากรทางการแพทย เพอเปนการพฒนาฐานทางวฒนธรรมของสงคมไทยใหทน ตอการเปลยนแปลงของประชากร และพฒนาระบบการตดตาม ก ากบ ประเมนคณภาพมาตรฐาน ของแตละประเภทของบรการสขภาพปฐมภม พรอมจดระบบเพอปรบปรงหรอพฒนาเชงบวกยามเกดปญหา โดยครอบคลมทงเรองบคลากร ขอมลสารสนเทศ เวชภณฑ/ครภณฑทางการแพทย กระบวนการดแลรกษา การบรหารจดการ และเรองงบประมาณ ๔) ปรบโครงสรางและกลไกการเงนการคลง แกไขปญหาความลกลนดาน การเบกจายราคาบรการ งบเหมาจายตอหวของแตละกองทนสขภาพ ส าหรบบรการปฐมภมทง ๖ ประเภท อนถอเปนบรการพนฐานทพงปรารถนาของประชาชน โดยก าหนดใหเหมอนกนเพอใหเกดมาตรฐานเดยว ปลดลอคเรองการก าหนดสถานบรการทรบขนทะเบยนสทธรายแหง โดยจดกลมเปนเครอขาย สถานบรการปฐมภม และกลมโรงพยาบาลพเลยง/แมขาย ใหเปนการบรหารงบประมาณรายเครอขาย/ รายพนท ๕) ผลลพธทางเศรษฐศาสตรของนโยบายคลนกหมอครอบครว มวตถประสงค เพอประเมนผลไดทางเศรษฐศาสตรของนโยบายคลนกหมอครอบครว การศกษานเปนการประเมนเฉพาะผลได (Benefit analysis) โดยใชแบบจ าลอง (model-based study) รวมกบ การเกบขอมลจรงในพนทดวยมมมองของสงคม (societal perspective) ผลลพธของนโยบายน สามารถจ าแนกออกเปน ๔ สวน คอ (๑) ผลไดจากการลดการใชบรการทโรงพยาบาลโดยไมจ าเปน (Reducing unnecessary care) (๒) ผลไดจากการลดการเกดภาวะแทรกซอนในผปวยโรคเรอรง (Improving complication (secondary/tertiary care) prevention) (๓) ผลไดจากการใหบรการสรางเสรมสขภาพและปองกนโรคทดขน (Enhancing primary prevention) (๔) ผลไดจากการลดตนทนทมองไมเหนจากการขาดสถานพยาบาลปฐมภม ทมคณภาพ (Reducing intangible cost resulted from inadequate primary health care quality) วธการศกษา โดยการทบทวนวรรณกรรม การเกบขอมลตนทน การส ารวจ ความเตมใจทจะจาย การใชแบบจ าลองทางเศรษฐศาสตร ในหวขอ ๑) การลดตนทนของการรกษาโรค หรอบรการจากการยายมารบบรการปฐมภมแทนบรการทอน ๒) การลดคารกษาภาวะแทรกซอน ๓) การลดคาใชจายในการเดนทางและคาอาหารสวนเพม ๔) การลดคาเสยโอกาสจากการขาดงาน การลดความสญเสยจากการตายกอนวยอนควร และความเตมใจจายในการเพมคณภาพบรการปฐมภม นโยบายคลนกหมอครอบครวจะมความคมคา กตอเมอ ๑) ท าใหผปวยยายการรบบรการรกษาโรคทไมจ าเปนในโรงพยาบาลขนาดใหญ มารบการรกษาทหนวยบรการการแพทยปฐมภมไดอยางนอย รอยละ ๖ ของจ านวนปจจบนทรบบรการในโรงพยาบาลขนาดใหญ หรอคดเปน ๑๐ ลานครง ของการรบบรการทแผนกผปวยนอกในแตละป

- ๔๙ -

๒) ท าใหผปวยโรคเบาหวานและความดนโลหตสงสามารถควบคมโรคไดด สงผลใหปองกนโรคแทรกซอนและการเสยชวตจากโรคแทรกซอนเหลานนในอนาคตไดอยางนอย ๑๗,๘๘๙ คน ในเวลา ๑๐ ป ๓) เพมการเขาถงการคดกรองโรคเบาหวานและความดนโลหตสงจากรอยละ ๕๖ ในปจจบนเปนรอยละ ๙๐ หรอมจ านวนผปวยทวนจฉยโรคไดเพมขนจ านวน ๒.๘๗ ลานคน ใน ๑๐ ปขางหนา ๔) เพมคณภาพของสถานพยาบาลปฐมภมทท าใหประชาชนมความพอใจ และมนใจในบรการจากรอยละ ๑๐ เปนรอยละ ๑๐๐ ของคนทมารบบรการทงหมด ขอเสนอแนะเชงนโยบาย ๑) ใหความส าคญกบการพฒนาทมหมอครอบครวใหมความสามารถและประสทธภาพในการรองรบการใหบรการในโรคทวไปทจะเพมขนอกราวรอยละ ๖-๑๐ และปองกนภาวะแทรกซอนของโรคเรอรง โดยมเปาหมายทผปวยเบาหวานสามารถคมระดบน าตาลไดไมนอยกวารอยละ ๔๐ และความดนโลหตสงควบคมไดไมนอยกวารอยละ ๕๐ ทงน อาจตองพจารณาพฒนาแนวทางมาตรฐานและตวชวดคณภาพเปนการเฉพาะส าหรบสนบสนนนโยบายน ๒) การมแพทยเวชศาสตรครอบครว ท าใหมการพฒนาคณภาพในการรกษาพยาบาล และการลดระยะเวลารอคอยมความส าคญเปนอยางยงตอความส าเรจและความคมคาของนโยบายน ๓) เพมความคมคาของนโยบายดวยการเพมมาตรการในระดบปฐมภมทไดรบ การพสจนแลววามความคมคาและคมทน เชน การคดกรองมะเรงปากมดลก การเลกบหรและสรา ๔) ใหความส าคญกบการตดตามและประเมนผลโดยใชผลของนโยบายทงในระดบสถานพยาบาล ระดบจงหวด ระดบเขตและระดบประเทศ โดยใชแนวทางและตวชวดทไดพฒนาขนจากการศกษาชนน หากพบวา การด าเนนงานยงไมบรรลเปาหมายในขอใดขอหนงจะตองกลบมาทบทวนมาตรการและวธการด าเนนงาน ทงน ทมวจยแนะน าใหมการประเมนความส าเรจของนโยบายในภาพรวมทก ๆ ๒ ป บทสรปงานวจยทเกยวกบการเขาถงบรการ ๑) ระยะทางในการเดนทางถงหนวยบรการ : กระจายตวครอบคลมพนท และพจารณาถงแหลงชมชนตาง ๆ เพอความสะดวกในการเขาถงบรการ ๒) การใหบรการนอกเวลาราชการ : เนองจากลกษณะการใชชวตในชมชน เขตเมองสวนใหญจะท างานในเวลาราชการ และมเวลาวางมารบบรการนอกเวลาราชการ ดงนน ควรจดบรการนอกเวลาราชการดวย ๓) การเยยมบาน : ควรมการประสานการท างานอยางดกบองคกรปกครอง สวนทองถน และผน าชมชนในเขตเมอง เชน ยานชมชนแออดและแหลงทมผเสพยาเสพตด โดยกจกรรม การเยยมบานควรสอดคลองกบบรบททมปญหาในชมชนนน ๔) การเขาถงขอมลทางอเลกทรอนกส : ประชากรในชมชนเขตเมองมโอกาสเขาถงขอมลทางอเลคทรอนคส เชน มอถอ internet ดงนน ควรใชชองทาง Facebook, Line ใหเกดประโยชนสงสด

- ๕๐ -

๕) การใหค าปรกษากรณเจบปวยไมฉกเฉน : ควรจดใหม call center ทมพยาบาลประจ าคอยใหบรการกรณเจบปวยไมฉกเฉน ซงสามารถชวยลดการเขารบการรกษาพยาบาลในหนวยบรการโดยไมจ าเปน ๖) คลนกพเศษเฉพาะโรค : สรางกลมเพอนชวยเพอนใหดแลผปวยดวยกนได ๓.๗.๗ ส านกงานสนบสนนระบบปฐมภมและคลนกหมอครอบครว (สปค.) การปฏรประบบปฐมภม มความจ าเปนตองด าเนนการใน ๕ ประเดนหลก คอ ๑) การบรการ (Service) เปนการปฏรปรปแบบการบรการปฐมภม และการบรการสงเสรมสขภาพเพอปองกนโรค ๒) สารสนเทศ (IT) พฒนาระบบการลงทะเบยน (Global Medical Record : GMR) การก าหนดใหประชาชนลงทะเบยนเพอใหมแพทยประจ าตวใหการรกษาพยาบาล และสามารถแลกเปลยนขอมลในการรกษาผปวยในแตละระดบได และผปวยกมขอมลในการดแลตนเองได ๓) การปฏรปดานก าลงคน (Human) เนนเรองการผลตแพทยเวชศาสตรครอบครวและทมหมอครอบครว และมการวางแผนพฒนาตามเปาหมายในระยะยาว ๔) ดานการเงน (Finance) พจารณาเรองสทธประโยชนในการสงเสรมสขภาพปองกนโรค และกลไกการจายเงน ๕) การออกกฎหมายเกยวกบระบบการแพทยปฐมภม มการด าเนนการจดท ารางพระราชบญญตระบบสขภาพปฐมภม พ.ศ. .... ซงเปนกฎหมายส าหรบการบรหารจดการเพอใหประชาชน ไดรบบรการปฐมภมทมคณภาพมาตรฐาน

ทมา : นายแพทยโกเมนทร ทวทอง รองผอ านวยการส านกงานสนบสนนระบบปฐมภมและคลนกหมอครอบครว

ส านกงานสนบสนนระบบปฐมภมและคลนกหมอครอบครว (สปค.) เปลยนเปน ส านกสนบสนนระบบสขภาพปฐมภม (สสป.) ตงแต ณ วนท ๓๑ ตลาคม ๒๕๖๑

- ๕๑ -

ผลการด าเนนงาน การด าเนนการคลนกหมอครอบครวได เรมมาตงแต ป ๒๕๕๙ จนปจจบนมคลนกหมอครอบครว จ านวน ๕๙๖ ทม ดแลประชาชนประมาณ ๖ ลานคน คาดวาภายใน ๑๐ ป จะมคลนกหมอครอบครว ๖,๕๐๐ ทม ดแลประชาชน ๖๕ ลานคน ขณะนม การด าเนนการยกรางพระราชบญญตระบบสขภาพปฐมภม พ.ศ. .... เพอใหรฐบาลพจารณาตอไป

ทมา : นายแพทยโกเมนทร ทวทอง รองผอ านวยการส านกงานสนบสนนระบบปฐมภมและคลนกหมอครอบครว ความคมคาของระบบการแพทยปฐมภม จากการวจยเชงสงเคราะหเพอประเมนผลลพธทางเศรษฐกจ การประเมนความคมคาของระบบการแพทยปฐมภม ภายใน ๑๐ ป หากเปนไปตามเงอนไข ดงน ๑) ผปวยใชบรการรอยละ ๖ ของ ๙ ลานครง ๒) สามารถควบคมโรคเบาหวาน ความดน ไมมโรคแทรกซอนและเสยชวตกอนวยอนควร ๓) มการคดกรองโรคไมตดตอเพมขนเปนรอยละ ๙๐ ๔) เพมความพงพอใจในระบบบรการปฐมภม รอยละ ๑๐๐ ซงจะท าใหเกดผล คอ ลดการใชบรการทโรงพยาบาลโดยไมจ าเปน ลดการเกดภาวะแทรกซอนของผปวยโรคเรอรง จากการใหบรการสรางเสรมสขภาพและปองกนโรคทดขน ผลทางออมการใชบรการของผปวยลดลงท าใหคณภาพบรการโรงพยาบาลดขน และสามารถประหยดงบประมาณได ๒๒๗,๕๗๐ ลานบาทตอป พนทเขตด าเนนการระบบการแพทยปฐมภม แบงเปน ๒ สวนหลก คอ ๑) พนทเขตบรการทกระทรวงสาธารณสขรบผดชอบ คอ หนวยบรการตามจงหวดตาง ๆ ๒) พนทเขตบรการในกรงเทพมหานคร ทงน ทง ๒ สวน มทมหมอครอบครว จ านวน ๕๙๖ ทม โดยส านกงานสนบสนนระบบปฐมภมและคลนกหมอครอบครวจดใหมการลงทะเบยนของทมหมอครอบครวตามคณสมบต ทก าหนด ปรากฏวา มทมหมอครอบครวทมคณสมบตตามทก าหนดมาลงทะเบยน จ านวน ๕๗๓ ทม และมทมหมอครอบครวทผานเกณฑทงสน ๕๕๓ ทม เปนทมทพรอมใหบรการ โดยมแพทยทผาน การอบรมแพทยเวชศาสตรครอบครวพรอมใหบรการ ในจ านวน ๕๕๓ ทม เปนโรงพยาบาลศนย

- ๕๒ -

โรงพยาบาลทวไป จ านวน ๓๖๓ ทม คดเปนรอยละ ๖๕.๖๔ และเปนโรงพยาบาลชมชน จ านวน ๑๙๐ ทม คดเปนรอยละ ๓๔.๓๖ กลาวคอ คลนกหมอครอบครวมการเปดใหบรการในพนทเขตเมองมากขน ซงมนโยบายจะขบเคลอนชมชนเมองใหเหนผลภายใน ๓-๕ ป

ทมา : นายแพทยโกเมนทร ทวทอง รองผอ านวยการส านกงานสนบสนนระบบปฐมภมและคลนกหมอครอบครว

ทมา : นายแพทยโกเมนทร ทวทอง รองผอ านวยการส านกงานสนบสนนระบบปฐมภมและคลนกหมอครอบครว แผนการด าเนนงานระบบการแพทยปฐมภม ๑) การจดหาแพทยเวชศาสตรครอบครวในทมหมอครอบครว ซงในป ๒๕๖๑ ตงเปาหมายใหมทมหมอครอบครว จ านวน ๑,๑๗๐ ทม โดยวธดงน

- ๕๓ -

(๑) แพทยทปฏบตอยแลว และเขาอบรมระยะสน ซงทผานมาเปดอบรม ไปแลว ๕ รน ไดแพทยทผานการอบรม จ านวน ๕๐๐ คน ในป ๒๕๖๑ นเปดอบรม จ านวน ๔ รน รนละ ๑๐๐ คน ซงมแพทยใหความสนใจจ านวนมาก

ทมา : นายแพทยโกเมนทร ทวทอง รองผอ านวยการส านกงานสนบสนนระบบปฐมภมและคลนกหมอครอบครว (๒) แพทยผเชยวชาญทจบหลกสตรเวชศาสตรครอบครวโดยตรง ในป ๒๕๖๑ มจ านวน ๑๔๐ คน (๓) แพทยทจบการศกษานานแลวมาสอบอนมตบตรผเชยวชาญดานเวชศาสตรครอบครว จ านวน ๒๓ คน (๔) แพทย In Service Training เปนแพทยจบใหม แลวสมครเขาโครงการ การปฏบตงานเพอการสอบวฒบตรเฉพาะทางสาขาเวชศาสตรครอบครว จ านวน ๒๘๒ คน (๕) พฒนาแพทยเวชศาสตรครอบครวทมอนมตบตรท างานดานปฐมภมอยแลวมาอบรมใหม (๖) จางแพทยเกษยณอาย ซงมลกษณะเปนการจางแบบตออายราชการ ครงละ ๒ ป โดยมการประเมนการปฏบตงาน จากเปาหมายทตงไว ๑,๑๗๐ ทม คาดวาป ๒๕๖๑ จะมแพทยเวชศาสตรครอบครวเพยงพอ แตทตองพจารณา คอ แรงจงใจ และเครองมออปกรณตาง ๆ ใหแพทยสามารถปฏบตงานได ๒) พฒนาหลกสตรการพฒนาบคลากรดานปฐมภมและเวชศาสตรครอบครว ประกอบดวย แพทยเวชศาสตรครอบครว พยาบาล นกวชาการสาธารณสข เภสชกร ทนตภบาล สหสาขาวชาชพ นกกายภาพ ทนตแพทย และผจดการ (PCC Manager) โดยพฒนาไปพรอม ๆ กน ๓) การตดตามประเมนผลใน ๔ สวน คอ แพทยอบรมระยะสน การตออายแพทยเกษยณอาย การประเมนนโยบาย และการประเมนคณภาพระบบการแพทยปฐมภม ๔) พฒนาชดสทธประโยชนระบบการแพทยปฐมภม และกลไกการจายเงน

- ๕๔ -

ทมา : นายแพทยโกเมนทร ทวทอง รองผอ านวยการส านกงานสนบสนนระบบปฐมภมและคลนกหมอครอบครว ปญหาอปสรรค ๑) การสรางความเขาใจกบทกระดบเปนเรองทตองด าเนนการอยางเรงดวน (๑) ระดบบรหาร ไดแก รฐบาล ส านกงบประมาณ กรมบญชกลาง สภาวชาชพตาง ๆ เพอจะไดเหนกรอบภาระงาน (๒) ระดบปฏบตการ ใหมความเขาใจตรงกนวา การเพมเจาหนาทในระบบการแพทยปฐมภมลงไปในพนทเปนการชวยดแลประชาชน ไมไดเปนการแยงบทบาทหนาทใด ๆ ปญหาในการท างานรวมกนระหวางทมหมอครอบครวทลงไปปฏบตงาน กบเจาหนาทเดมในพนท ซงอาจเกดจากความเขาใจไมตรงกนในการท างาน จงมหลกสตรพฒนาทม เพอใหเกดความเขาใจตรงกน (๓) ระดบประชาชน ประชาชนขาดความมนใจในคลนกหมอครอบครว ๒) ปญหาแรงจงใจของผปฏบตงาน ควรสรางแรงจงใจแกแพทยและทมหมอครอบครว ทงคาตอบแทน และความกาวหนาในอาชพ เชน กลมวชาชพแพทยเวชศาสตรครอบครว เปนแพทยเชยวชาญสาขาใหม คาตอบแทนไมควรนอยกวาแพทยเฉพาะทางสาขาอน และลดความเหลอมล าในวชาชพ ตาง ๆ ในทมหมอครอบครว ๓) งบประมาณในการบรหารจดการ เนองจากคลนกหมอครอบครวเปนงาน ทตองเดนทางลงไปปฏบตงานในพนทซงท าใหมคาใชจายตาง ๆ เกดขน เชน คาน ามนในการเดนทาง ทผานมา ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.) สนบสนนงบประมาณ จ านวน ๒๔๐ ลานบาท โดยจดสรรใหกรงเทพมหานคร จ านวน ๔๐ ลานบาท และกระทรวงสาธารณสข จ านวน ๒๐๐ ลานบาท เปนงบประมาณทจดสรรใหแกทมหมอครอบครวทขนทะเบยนและจดสรรใหตามผลงานส าหรบ ๕๕๓ ทม ซงกยงไมเพยงพอเทาทควร ระบบสนบสนน โดยเฉพาะระบบการจายเงนลงพนท ซงงบประมาณจะถกใชไปกบคาใชจายตาง ๆ ท าใหงบประมาณทจะดแลเรองปฐมภม สงเสรมปองกนโรคลดนอยลง

- ๕๕ -

๓.๘ สรปขอมลจากการเดนทางลงพนทไปศกษาดงาน ณ หนวยงานปฏบต หรอหนวยบรการผใหบรการระบบการแพทยปฐมภม

คณะกรรมาธการการสาธารณสข และคณะอนกรรมาธการพจารณาจดท ารายงาน การพจารณาศกษาของคณะกรรมาธการ สภานตบญญตแหงชาต ไดเดนทางลงพนทไปศกษาดงาน การด าเนนการระบบการแพทยปฐมภมในหลากหลายรปแบบ ภายใตบรบทพนททแตกตางกน ทงในแงพนท ประชากร วธการบรหารจดการ และพฤตกรรมการเขารบบรการของประชาชน ซงสามารถแบงออกเปน ๓ บรบท ดงน

๓.๘.๑ ระบบการแพทยปฐมภมภายใตบรบทเขตเมองใหญ ดวยความหลากหลายของบรบทพนททมทงชมชนในลกษณะเชนเดยวกบชมชน

ในตางจงหวดและชมชนเมองหลวง (สงคมแบบบานมรว) รวมทงระบบการบรการสาธารณสขซงบรการจดการโดยกรงเทพมหานคร ซงเปนการปกครองรปแบบพเศษทแตกตางจากพนทจงหวดอน กลาวคอ ไมมหนวยบรการการแพทยปฐมภมของรฐในระดบต าบลเชนเดยวกบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล (รพ.สต.) แตถกกลบแทนทดวย “คลนก” ซงเปนหนวยบรการของภาคเอกชน ดงนน รปแบบการด าเนนงานการแพทยปฐมภมในพนทกรงเทพมหานคร จงเปนลกษณะของหนวยบรการเอกชนรวมจดบรการ หรอหนวยบรการสงกดหนวยงานนอกกระทรวงสาธารณสขรวมจดบรการ โดยมการก าหนดพนทและประชากรใหรบผดชอบชดเจน ตามเกณฑทก าหนดไว ตวอยางเชน

๓.๘.๑.๑ กรงเทพมหานคร หนวยปฐมภม ในพนทกรงเทพมหานคร ประกอบดวย ศนยบรการ

สาธารณสข จ านวน ๖๘ แหง โรงพยาบาลรฐบาล จ านวน ๑ แหง โรงพยาบาลเอกชน จ านวน ๓ แหง คลนกชมชนอบอน จ านวน ๑๖๔ แหง และโรงพยาบาลสงกดสภากาชาดไทย จ านวน ๑ แหง

โดยใชแนวคดของระบบเครอขายรวมรฐ-เอกชน (Public-Private Partnership : PPP) พรอมทงการใชทรพยากรและการท างานรวมกบเครอขายในพนทโดยการแบงพนทรวมกนท างาน เพอเชอมโยงกบทมงานปฐมภมเดม ทงนเพอสรางความมนใจในคณภาพการใหบรการ ตอประชาชนโดยใหประชาชนมสวนรวม ทงนมการพฒนาระบบขอมลสขภาพเพอการเชอมโยงการรกษาพยาบาล

รปแบบการบรการในพนทกรงเทพมหานคร ไดสรางระบบเครอขาย การท างานแบบความรวมมอระหวางภาครฐและเอกชน โดยใหศนยบรการสาธารณสขเปนผจดการพนท (Area Manager) สรางระบบการสงตอกบโรงพยาบาลตามระบบแมขาย ทงนในระบบปฐมภมสรางเครอขายระหวางหนวยงาน คลนกชมชนอบอน คลนกแพทยแผนไทย คลนกทนตกรรม และรานยา โดยหนาทของผจดการพนทจดการบรหารเครอขายบรการทง การรกษาพยาบาลและการสรางเสรมสขภาพ เพอการท างานเชงรกในระดบชมชน พรอมทงบทบาทก ากบพฒนาคณภาพงานบรการ การรกษาระดบปฐมภมและงานสรางเสรมสขภาพใหเปนไปตามเปาหมายตวชวดทก าหนดไว สรางรปแบบการท างานรวมกบหนวยบรการภาคเอกชนเพอจดงานบรการเชงรกในชมชน ในพนทกรงเทพมหานครมการจดระบบคลนกหมอครอบครว โดยเขตพนทน ารอง ๔ เขต ไดแก

๑) พนทเขต ๓ บางกอกนอย โดยศนยสาธารณสข ๓๐ เปนหนวยปฐมภม ๒) พนทเขต ๔ จอมทอง โดยศนยสาธารณสข ๒๙ เปนหนวยปฐมภม

- ๕๖ -

๓) พนทเขต ๖ ลาดพราว โดยศนยสาธารณสข ๖๖ เปนหนวยปฐมภม ๔) พนทเขต ๘ ดอนเมอง โดยศนยสาธารณสข ๖๐ เปนหนวยปฐมภม

การจดการของเครอขายการแพทยปฐมภม มบทบาทหนาททแตกตางกน กลาวคอ คลนกเวชกรรม คลนกทนตกรรมและหนวยรวมบรการประเภทอนๆ เชน แผนไทย กายภาพบ าบด ด าเนนการบรการตามรายการทก าหนดโดยส านกงานหลกประกนสขภาพ กทม. สวนรานยาก าหนดใหบรการงานเตมยา (Refill) การคดกรองความเสยงโรคและรายการอน ๆ หรอตามทส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต กทม. ก าหนด และจดการระบบการสงตอใหกบโรงพยาบาลรบสงตอ หนวยบรการประจ าและโรงพยาบาลแมขาย โดยมการสรางระบบขอมลสขภาพเชอมตอกบระบบเครอขายปฐมภม โดยเชอมโยงกบการแพทยทตยภม ตตยภม การสงตอโดยใชระบบอเลกทรอนกส (E-Referral System) และระบบ Line Application ตามสทธการรกษาพยาบาล

หนวยบรการทใหบรการรวมกบส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตในเขตกรงเทพมหานคร ประกอบดวย โรงพยาบาลรฐ สงกดกระทรวงสาธารณสข จ านวน ๓ แหง โรงพยาบาลรฐ สงกดกรงเทพมหานคร จ านวน ๘ แหง โรงพยาบาลรฐ สงกดอน ๆ จ านวน ๑๔ แหง โรงพยาบาลเอกชน จ านวน ๒๐ แหง ศนยบรการสาธารณสข จ านวน ๖๘ แหง คลนกชมชนอบอน จ านวน ๑๗๒ แหง

ในแตละปกรงเทพมหานครใช เงนงบประมาณ (ทมาของเงนท ใช ใน การด าเนนงาน ประกอบดวย เงนงบประมาณ เงนนอกงบประมาณ และเงนอดหนนรฐบาล) ในการด าเนนงานดานการสาธารณสขประมาณ ๑๖,๘๐๐ ลานบาท วงเงนจ านวนดงกลาวเปนเงนงบประมาณประจ าปงบประมาณ จ านวน ๔,๐๐๐ – ๕,๐๐๐ ลานบาท แตตองใชเงนนอกงบประมาณ ในการด าเนนงานประมาณ ๒ เทาของเงนงบประมาณ ซงเงนนอกงบประมาณทมาจากเงนบ ารงสถานพยาบาล เงนทไดจากส านกงานประกนสงคม เงนทไดจากส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต และเงนอน ๆ ปจจบนมเงนจากโครงการประกนสขภาพแรงงานตางดาว ซงมเฉพาะส านกการแพทย กรงเทพมหานคร บางแหงทรบด าเนนการใหกบแรงงานตางดาว

ปจจบนกรงเทพมหานครไมสามารถออกแบบการด าเนนงาน Primary Care Cluster (PCC) แบบใดแบบหนงทชดเจนใหกบเขตพนทของกรงเทพมหานครทง ๕๐ เขตได ทงทคณะกรรมการพฒนาคณภาพชวตระดบอ าเภอ (District Health Board : DHB) ไดเรมด าเนนการแลว โดยมอบหมายใหผอ านวยการเขตพนทแตละเขตพนทเปนผรบผดชอบตามประกาศส านกนายกรฐมนตร นอกจากนนกรงเทพมหานครยงไดเขารวมกองทนหลกประกนสขภาพทองถน ซงป ๒๕๖๑ เปนปแรกทจะมเงนกองทนของกรงเทพมหานครเปนเงนกองทนขนาดใหญ ซงไดรบเงนสนบสนนจากส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต จ านวน ๓๖๐ ลานบาท คดเปนเงน ๔๕ บาทตอหวประชากร กรงเทพมหานครจะตองจายเงนเขารวมกองทนดงกลาวอกประมาณ ๒๒๗ ลานบาท ตามเงอนไขซงก าหนดใหสอดคลองกบบรบทของกรงเทพมหานคร

ศนยบรการสาธารณสขกรงเทพมหานคร ๑ ศนย ประกอบดวย แพทย จ านวน ๑ – ๒ คน พยาบาล จ านวน ๑๐ คน ทนตแพทย จ านวน ๑–๒ คน และมทมงานออกไปด าเนนงานในพนทชมชนตาง ๆ หากเกดโรคระบาดในชมชนจะมการตรวจหาจนพบผปวยทเปนตนเหตของการเกดโรค เพอด าเนนการควบคมโรคตามมาตรฐานตอไป ทงนการด าเนนงานของศนยบรการ

- ๕๗ -

สาธารณสข กรงเทพมหานคร มขอจ ากดเรองบคลากรท าใหการดแลในบางพนทไมทวถง เชน สถานทเปนคอนโดมเนยมหรอบานจดสรร กลมนจะไมมตวแทนทรวมกบกรงเทพมหานครในการเขารบ การอบรมเปนอาสาสมครสาธารณสข เพอเปนตวแทนในการดแลประชาชนทอยในสถานทดงกลาว

นโยบายการแพทยปฐมภม Primary Care Cluster (PCC) เปนประโยชน อยางมาก หากสามารถท าใหเกดการรวมมอระหวางภาครฐบาลและภาคเอกชน (Public Private Partnership: PPP) มการใชทรพยากรในพนท มการท างานรวมกบเครอขายในพนท มการแบงพนทรวมกนท างาน เพอพฒนาตอยอดเชอมโยงกบระบบทมอยเดม ทงน หากสามารถสรางความมนใจ ในคณภาพการใหบรการและการมสวนรวมของประชาชนจะท าใหลดความแออดในการเขารบบรการ ยงโรงพยาบาลขนาดใหญลงได แตการด าเนนการตามนโยบาย Primary Care Cluster (PCC) จะตองมการพฒนาระบบขอมลสขภาพระหวางหนวยบรการทเกยวของ ซงเปนการด าเนนการทยากมาก ดงนน แนวคดการด าเนนการตามนโยบาย Primary Care Cluster (PCC) ในกรงเทพมหานครจงตองเลอก บางเขตพนท เพอศกษาตนแบบ กรงเทพมหานครจงเลอก ๔ เขตพนท เปนพนทน ารอง โดยมอบหมายใหส านกอนามยเปนเจาภาพหลกในการดแลรบผดชอบการด าเนนงานดงกลาว

การด าเนนการตามนโยบาย Primary Care Cluster (PCC) ของกระทรวง

สาธารณสข ไดก าหนดให ๑ cluster ประกอบดวย ทมแพทยเวชศาสตรครอบครว ๓ ทม ใหการดแลรบผดชอบประชากรประมาณ ๓๐,๐๐๐ คน เนองจากในแตละเขตพนทของกรงเทพมหานครจะมผรวมใหบรการทเปนคลนกปฐมภมหรอคลนกอบอนเปนหลก กรงเทพมหานครจะดแลในสวนของภาคราชการประมาณ รอยละ ๓๐ สวนคลนกชมชนอบอนประมาณ รอยละ ๗๐ เพราะฉะนนการออกแบบการด าเนนงานตามนโยบาย Primary Care Cluster (PCC) ของกรงเทพมหานครจงไดมการหารอรวมกบกระทรวงสาธารณสขและส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต ในเบองตนไดมการด าเนนการน ารอง ๔ เขตพนท โดยศนยบรการสาธารณสข ซงเปนหนวยงานของรฐท เปนระดบปฐมภมถอวาเปน Area Manager ซงเปรยบเสมอนโรงพยาบาลชมชนแตไมมเตยงผปวย มคลนกชมชนอบอน ซงเปน ผใหบรการตามสทธหลกประกนสขภาพแหงชาต ในขณะเดยวกนมบางชวงทประชาชนไมสามารถเขาถงบรการบางอยางได จงมแนวคดทจะน าคลนกเวชกรรมทวไป คลนกแพทยแผนไทย คลนกทนตกรรม และรานยา เขามารวมใหบรการประชาชน โดยเชอมโยงไปยงโรงพยาบาล ซงในแตละหนวยบรการยอย (Node) จะมโรงพยาบาลท เปนแมขายตามสทธหลกประกนสขภาพแหงชาต เปนการเชอมโยง การด าเนนงานอยางเปนระบบ ประเดนส าคญทมการหารอรวมกบกระทรวงสาธารณสขและส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต ในประเดนแรก คอ การบรณาการงบประมาณและกระจายงบประมาณ อยางเหมาะสม มการจายเงนใหหนวยบรการนอกสมทบ เชน รานยา คลนกทนตกรรม คลนกอบอน การด าเนนการเชอมโยงขอมลสขภาพของผปวย ซงส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตจะไดม การจดท าขอตกลงรวมกนในการเชอมโยงขอมลสขภาพของผปวยระหวางกรงเทพมหานคร กระทรวงสาธารณสข และส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตตอไป

เขตพนทน ารอง ๔ เขต ในการด าเนนการ Primary Care Cluster (PCC) ในเขตกรงเทพมหานคร ปงบประมาณ ๒๕๖๑ แยกตามประเภทบรการ (UC & non UC) ประกอบดวย

- ๕๘ -

๑) เขตจอมทอง มประชากรทรบผดชอบ จ านวน ๕๘,๕๙๙ คน ประกอบดวย ศนยบรการสาธารณสข ๒๙ โรงพยาบาลบางมด โรงพยาบาลบางขนเทยน และมตรชมชนคลนกเวชกรรม

๒) เขตบางกอกนอย มประชากรทรบผดชอบ จ านวน ๓๒,๐๐๐ คน ประกอบดวย ศนยบรการสาธารณสข ๓๐ โรงพยาบาลศรราช และโรงพยาบาลวชยเวช

๓) เขตดอนเมอง มประชากรท รบผดชอบ จ านวน ๗๘,๐๐๐ คน ประกอบดวย ศนยบรการสาธารณสข ๖๐ คลนกเปรมประชาการแพทย คลนกเฮนเนอรรลชนนทร คลนกภานพคลนกเวชกรรม คลนกวภาวด ๔๙ คลนกเรอพระรวงสาขา ๓ คลนกเรอพระรวงสาขา ๔ และคลนกธรรศวรรณ

๔ ) เขตลาดพร าว ประกอบด วย ศ นยบรการสาธารณสข ๖๖ คลนกโพธสวรรณ คลนกเรอพระรวงสาขา ๕ เสนานเวศนคลนกเวชกรรม ธราวรรณคลนกเวชกรรม และสหคลนกคลาดบว

ผจดการพนท (Area Manager) มหนาทในการบรหารเครอขายบรการ ทงผปวยนอก (OP) และการสงเสรมสขภาพ ปองกนโรค (PP) จดสรรประชากรเปาหมายในพนท อยางชดเจนใหกบคลนกชมชนอบอนในพนท เพอใหบรการดานการสงเสรมปองกนโรคเชงรกและ การสงเสรมสขภาพ ปองกนโรค เชงรกในชมชน (PP community) ด าเนนการก ากบพฒนาคณภาพบรการผปวยนอก (OP) ระดบปฐมภม และบรการสงเสรมสขภาพ ปองกนโรค (PP) ใหไดผลงานตามเปาหมายตวชวดทก าหนดไว โดยท างานแบบเครอขายรวมกบหนวยบรการภาคเอกชน เพอใหบรการการสงเสรมสขภาพ ปองกนโรคเชงรกในชมชน

คลนกชมชนอบอน มหนาทในการใหบรการทงผปวยนอก (OP) และ การการสงเสรมสขภาพ ปองกนโรค (PP) ในหนวยบรการ การสงเสรมสขภาพ ปองกนโรค (PP) นอกพนทหรอจ านวนประชากรทไดรบการจดสรรจากศนยบรการสาธารณสข และการใหบรการสงเสรมสขภาพ ปองกนโรค PP เชงรก ในพนททไดรบการจดสรรประชากรจากศนยบรการสาธารณสข

หนวยบรการประจ า (Family Care Team) ในพนทหนวยรวมใหบรการสงเสรมสขภาพ ปองกนโรค (PP) ท าหนาทในการใหบรการตามหลกเกณฑ Family Care Team ใหบรการการสงเสรมสขภาพ ปองกนโรค (PP) เชงรก

คลนกเวชกรรมหรอคลนกทนตกรรมทผานเกณฑหนวยรวมใหบรการ ท าหนาทในการใหบรการผปวยนอก (OP) หรอทนตกรรม ตามรายการทส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต สาขาเขตพนทกรงเทพมหานครก าหนด

หนวยรวมบรการประเภทอน ๆ เชน แผนไทย กายภาพบ าบด ท าหนาท ใหบรการตามรายการทส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต สาขาเขตพนทกรงเทพมหานครก าหนด

รานยา ท าหนาท ใหบรการจายยาในกรณทยาหมด (Refill) คดกรอง ความเสยงและรายการอน ๆ หรอตามทส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต สาขาเขตพนทกรงเทพมหานครก าหนด

โรงพยาบาลรบสงตอหนวยบรการประจ า ท าหนาทบรการรกษาพยาบาลใหกบหนวยบรการเครอขาย โดยเฉพาะบรหารระบบสงตอทมประสทธภาพ

- ๕๙ -

ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต สาขาเขตพนทกรงเทพมหานคร มหนาทจดท าฐานประชากรของระบบการแพทยปฐมภม ประกอบดวย ประชากรทมทะเบยนบาน ในพนทด าเนนการและประชากรทลงทะเบยนกบหนวยบรการประจ าทอยในเครอขายระบบการแพทยปฐมภม รวมทงจดท าระบบขอมลทมการเชอมโยงขอมลประชากรกบขอมลการใหบรการผปวยนอก (OP) และการสงเสรมสขภาพ ปองกนโรค (PP) เพอใหเครอขายหนวยบรการไดเหนขอมลของประชากรทมสทธไปรบบรการและเปนขอมลในการสงตอผปวย เพอไดรบการดแลอยางตอเนอง รวมทงใชในการจายเงนคาชดเชยใหหนวยบรการนน ๆ การเชอมโยงการใหบรการระหวางการแพทยปฐมภม ทตยภม และตตยภม ประกอบดวย

๑) มการสงตอโดยใชระบบอเลกทรอนกส (E – Referral System) ของโรงพยาบาลภมพลอดลยเดชกบคลนกชมชนอบอน

๒) การเชอมโยงในการดแลผปวยระหวางศนยบรการสาธารณสขกบคลนกชมชนอบอนประสานงานกนทาง Line Application

๓) การสงตอของผปวยสทธหลกประกนสขภาพถวนหนาระหวางศนยบรการสาธารณสขกบโรงพยาบาลสงกดส านกการแพทยสงตอตามเครอขาย โดยใชแบบตรงบตรและตามสทธ

การขนทะเบยนหนวยบรการรวมใหบรการในเขตพนทน ารอง ๔ เขต ประกอบดวย หนวยรวมบรการดานทนตกรรม จ านวน ๔ แหง หนวยรวมบรการดานเวชกรรม จ านวน ๒ แหง โดยเขตลาดพราวมหนวยรวมทนตกรรม จ านวน ๑ แหง เขตดอนเมอง มหนวยรวมเวชกรรม จ านวน ๑ แหง และหนวยรวมทนตกรรม จ านวน ๑ แหง เขตบางกอกนอย มหนวยรวมทนตกรรม จ านวน ๒ แหง และเขตจอมทองมหนวยรวมเวชกรรม จ านวน ๑ แหง

กลไกสนบสนนงบประมาณหนวยบรการปฐมภมโดยงบประมาณรอยละ ๗๐ เปนการจายเพอชดเชยบรการใหกบหนวยบรการรวมใหบรการ (คลนกเวชกรรม คลนกทนตกรรม และการสงเสรมสขภาพ ปองกนโรค (PP)) และชดเชยบรการแบบ Fee Schedule สวนงบประมาณอกรอยละ ๓๐ จายตามผลงานและเกณฑคณภาพใหกบหนวยบรการประจ า ศนยบรการสาธารณสข ทท าหนาทเปน Area Manager และหนวยบรการทเขารวมบรการการแพทยปฐมภม โดยจายตามผลงานตวชวดทส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตก าหนด

หลกเกณฑการจายเงนการแพทยปฐมภม จ านวนเงนรวมทงสน จ านวน ๔๐ ลานบาท แบงเปน ๒ สวน ประกอบดวย

สวนท ๑ ไมนอยกวารอยละ ๗๐ (๒๘ ลานบาท) จายตามรายการบรการหรอตามผลงานบรการ ทเพมขนของ PCC เปาหมาย ทงน ใหสามารถจายคาใชจายใหหนวยบรการ ทรวมใหบรการได เพอชดเชยบรการ เปนการจายใหกบหนวยบรการรวมใหบรการดานเวชกรรมและ ดานทนตกรรม โดยชดเชยบรการแบบ Fee Schedule ซงบรการทดแลสขภาพส าหรบประชาชนทมสทธ หรอมทอยในเขตพนทน ารอง ประกอบดวย ๑. ดานเวชกรรม เปนการตรวจรกษาทวไป ๒. ดานทนตกรรม เปนการตรวจสขภาพชองปากและฟน ขดหนปนทงปาก ถอนฟน และอดฟน ๓. ดานสรางเสรมสขภาพ

- ๖๐ -

และปองกนโรค เปนการสรางเสรมภมคมกนโรคดวยวคซน การตรวจมะเรงปากมดลก (Pap smear) และคดกรองความเสยงในกลมภาวะโรคเมตาบอลก (Metabolic Disease)

สวนท ๒ ไมเกนรอยละ ๓๐ (๑๒ ลานบาท) จายตามเกณฑคณภาพ ผลงานตามตวชวดดานตาง ๆ ดงน

๑) ดานท ๑ ความครอบคลมหรอกระบวนการ (รอยละ ๔๐ จ านวน ๔.๘ ลานบาท) จายใหหนวยบรการประจ าทกแหงในพนทน ารอง ตามตวชวด ดงน

(๑) รอยละของหญงตงครรภไดรบการฝากครรภครบ ๕ ครงตามเกณฑ เปาหมายอยทรอยละ ๖๘

(๒) รอยละของประชากรไทยอาย ๑๕ ปขนไป ไดรบการคดกรองความเสยงในกลมภาวะโรคเมตาบอลก (Metabolic Disease) เปาหมายอยทรอยละ ๗ (๓) จ านวนการตรวจคดกรองมะเรงปากมดลกรายใหม (ตรวจเองหรอตดตามผล lab มาบนทก) เปาหมายอยางนอย ๓๐๐ รายตอแสนประชากร

๒) ดานท ๒ ดานคณภาพ (รอยละ ๓๐ จ านวน ๓.๖ ลานบาท) จายใหหนวยบรการประจ าทกแหงในพนทน ารอง ตามตวชวด ดงน

(๑) การลดลงของอตราการนอนโรงพยาบาลดวยภาวะทควรควบคมดวยบรการผปวยนอก (ACSC – Ambulatory Care Sensitive Condition) ในโรคเบาหวาน (DM) เปาหมายลดลงไมนอยกวา ๔.๖ ตอแสนประชากร

๓) ดานท ๓ ดานบทบาทของ Area Manager (รอยละ ๓๐ จ านวน ๓.๖ ลานบาท) จายใหศนยบรการสาธารณสขทท าหนาท Area Manager ตามตวชวด ดงน

(๑) มการประชมรวมระหวางศนยบรการสาธารณสข (Area manager) และหนวยบรการในพนท เปาหมายอยางนอย ๔ ครงตอป

(๒) มการนเทศหนวยบรการในเครอขาย อยางนอย ๑ ครงตอป เปาหมายอยางนอย ๑ ครง ตอแหงตอป

(๓) มการแบงประชากรเปาหมายในพนทชดเจน เปาหมายเปนหลกฐานแสดงการแบงพนทใหหนวยบรการในเครอขายรบผดชอบ

ผลการด าเนนงานตามเกณฑคณภาพ ดงน ป ๒๕๖๐ เกณฑคณภาพการฝากครรภ (ANC) เปาหมายรอยละ ๖๘ - เขตลาดพราว ด าเนนการได รอยละ ๗๗.๗๘ - เขตดอนเมอง ด าเนนการได รอยละ ๘๓.๙๓ - เขตบางกอกนอย ด าเนนการได รอยละ ๔๐.๐๐ - เขตจอมทอง ด าเนนการได รอยละ ๖๖.๒๕ ป ๒๕๖๑ เกณฑคณภาพ ANC เปาหมายรอยละ ๖๘ - เขตลาดพราว ด าเนนการได รอยละ ๘๔.๒๑ - เขตดอนเมอง ด าเนนการได รอยละ ๘๐.๐๐ - เขตบางกอกนอย ด าเนนการได รอยละ ๘๔.๖๒ - เขตจอมทอง ด าเนนการได รอยละ ๕๙.๒๖

- ๖๑ -

ป ๒๕๖๐ เกณฑคณภาพ Metabolic Screening เปาหมายรอยละ ๗ - เขตลาดพราว ด าเนนการได รอยละ ๓.๘๘ - เขตดอนเมอง ด าเนนการได รอยละ ๓.๐๗ - เขตบางกอกนอย ด าเนนการได รอยละ ๓.๗๗ - เขตจอมทอง ด าเนนการได รอยละ ๙.๐๙ ป ๒๕๖๑ เกณฑคณภาพ Metabolic Screening เปาหมายรอยละ ๗ - เขตลาดพราว ด าเนนการได รอยละ ๔.๔๘ - เขตดอนเมอง ด าเนนการได รอยละ ๓.๔๘ - เขตบางกอกนอย ด าเนนการได รอยละ ๔.๐๖ - เขตจอมทอง ด าเนนการได รอยละ ๘.๙๑ ป ๒๕๖๐ เกณฑคณภาพมะเรงปากมดลก (Pap Smear) เปาหมาย ๓๐๐ ราย

ตอแสนประชากร - เขตลาดพราว ด าเนนการได ๔๐๘ รายตอแสนประชากร - เขตดอนเมอง ด าเนนการได ๕๒๘ รายตอแสนประชากร - เขตบางกอกนอย ด าเนนการได ๓๕๐ รายตอแสนประชากร - เขตจอมทอง ด าเนนการได ๖๒๔ รายตอแสนประชากร ป ๒๕๖๑ เกณฑคณภาพ Pap Smear เปาหมาย ๓๐๐ รายตอแสนประชากร - เขตลาดพราว ด าเนนการได ๒๗๖ รายตอแสนประชากร - เขตดอนเมอง ด าเนนการได ๓๓๕ รายตอแสนประชากร - เขตบางกอกนอย ด าเนนการได ๒๘๕ รายตอแสนประชากร - เขตจอมทอง ด าเนนการได ๔๓๑ รายตอแสนประชากร ป ๒๕๖๐ – ๒๕๖๑ เกณฑคณภาพการประชมรวม เปาหมาย ๔ ครงตอป - เขตลาดพราว ด าเนนการได ๑ ครง - เขตดอนเมอง ด าเนนการได ๑ ครง - เขตบางกอกนอย ด าเนนการได ๑ ครง - เขตจอมทอง ด าเนนการได ๑ ครง ป ๒๕๖๐ – ๒๕๖๑ เกณฑคณภาพการแบงประชากร เปาหมาย ๑ ครงตอป - เขตลาดพราว ด าเนนการได ๑ ครง - เขตดอนเมอง ด าเนนการได ๑ ครง - เขตบางกอกนอย ด าเนนการได ๑ ครง - เขตจอมทอง ด าเนนการได ๑ ครง

อตราก าลงแพทยเวชศาสตรครอบครวในส านกอนามย ประกอบดวย ๑) แพทยทส าเรจการศกษาวฒบตรแพทยเวชศาสตรครอบครว จ านวน ๑๐ คน ๒) แพทยผานการสอบอนมตบตรแพทยเวชศาสตรครอบครว จ านวน ๒๓ คน ๓) แพทยทผานการอบรมระยะสน Short Course PCC จ านวน ๙ คน

- ๖๒ -

๔) แพทยอยระหวางอบรมระยะสน Short Course PCC จ านวน ๑ คน (รวมอตราก าลงแพทยดานเวชศาสตรครอบครว จ านวน ๔๓ คน)

๕) แพทยทวไปและแพทยสาขาอน ๆ จ านวน ๔๕ คน ๖) แพทยหวงเวลา จ านวน ๑๙๙ คน (รวมอตราก าลงแพทยทงสน

จ านวน ๒๘๗ คน) อตราก าลงแพทยเวชศาสตรครอบครวในส านกการแพทย ประกอบดวย

แพทยผเชยวชาญสาขาอน ๆ ทไดรบอนมตบตรแพทยเวชศาสตรครอบครว จ านวน ๕๓ คน เปนแพทย ทปฏบตงานในกลมงานอนามยชมชน จ านวน ๖ คน โครงการพฒนาแพทยเวชศาสตรครอบครว ภายใตการปฏบตงาน ในพนทกรงเทพมหานคร ปงบประมาณ ๒๕๖๐ – ๒๕๖๙ ประกอบดวย

๑) คณะแพทยศาสตรวชรพยาบาล มหาวทยาลยนวมนทราธราช ๒) ส านกอนามย (ศนยบรการสาธารณสข จ านวน ๕ แหง คอ

ศนยบรการสาธารณสข ๔ ศนยบรการสาธารณสข ๔๐ ศนยบรการสาธารณสข ๖๑ ศนยบรการสาธารณสข ๖๖ และศนยบรการสาธารณสข ๖๘)

๓) ส านกการแพทย (โรงพยาบาลราชพพฒน) เปาหมาย คอ การผลตแพทยเวชศาสตรครอบครวสงกดกรงเทพมหานคร

ปละ ๑๐ คน ระยะเวลา ๑๐ ป รวม ๑๐๐ คน การด าเนนการตามนโยบาย Primary Care Cluster (PCC) ประชาชน

จะตองสามารถเขาถงบรการสาธารณสขทมคณภาพและไดมาตรฐานเพมขน ท าใหคณภาพชวตดขน และลดภาระคาใชจายดานการรกษาพยาบาล โดยการท างานแบบประชารฐในการแกไขปญหาสาธารณสขในพนท

ปญหาอปสรรคและแนวทางการด าเนนงาน มดงน ๑) จ านวนแพทยเวชศาสตรครอบครวและบคลากรทเกยวของใน

ระบบมไมเพยงพอ แนวทางการด าเนนงาน คอ การพฒนาศกยภาพระบบการแพทยปฐมภม โดยส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตและกรงเทพมหานคร ใหการสนบสนนแกผเกยวของ ใหมการสนบสนน การฝกอบรมแพทยเวชศาสตรครอบครว รวมทงการปรบปรงอตราก าลงดานสาธารณสขของศนยบรการสาธารณสขใหเปนไปตามขอก าหนดระบบการแพทยปฐมภมของกระทรวงสาธารณสข

๒) คลนกชมชนอบอน (ภาคเอกชน) จ านวนแพทยเวชศาสตรครอบครว และบคลากรทเกยวของในระบบมไมเพยงพอ แนวทางการด าเนนงาน คอ การพฒนาศกยภาพระบบการแพทยปฐมภม โดยส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตและกรงเทพมหานคร ใหการสนบสนนแกผเกยวของใหมการสนบสนนการฝกอบรมแพทยเวชศาสตรครอบครว

๓) หนวยบรการการแพทยปฐมภมมไมเพยงพอ แนวทางการด าเนนงาน คอ การเพมหนวยบรการดานตาง ๆ โดยเฉพาะภาคเอกชน เชน คลนกเวชกรรม รานยา เปนตน

๔) หนวยบรการรบสงตอระดบทตยภมไมเพยงพอ ท าใหเกดปญหาการสงตอและรบกลบ แนวทางการด าเนนงาน คอ การเพมโรงพยาบาลรบสงตอในระดบทตยภม โดยเนนทรพยากรดานสาธารณสขทมอยในปจจบน

- ๖๓ -

ปญหาอปสรรคและการด าเนนงานระบบการแพทยปฐมภมของศนยบรการสาธารณสข ประกอบดวย

๑) ดานผรบบรการ ผรบบรการยงไมทราบวาระบบการแพทยปฐมภม (PCC) คออะไร

มหนวยใดใหบรการ การด าเนนงานระบบการแพทยปฐมภม มประโยชนอยางไรตอประชาชน ๒) ดานผใหบรการ (๑) การท างานระหวางเครอขายภาครฐและเอกชนมความซบซอน

เนองจากมระบบการท างานทแตกตางกน (๒) การใชงบประมาณของส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต

ทจายมายงไมสามารถจงใจภาคเอกชนใหเขารวมด าเนนงานกบภาครฐ (๓) จ านวนแพทยเวชศาสตรครอบครว พยาบาลวชาชพ และ

นกวชาการสาธารณสข มจ านวนไมเพยงพอ ทมเวชศาสตรครอบครวขนต าของกระทรวงสาธารณสข ประกอบดวย ๑) แพทยเวชศาสตรครอบครวหรอแพทยทผานการอบรม สดสวน

แพทย ๑ คนตอประชากร จ านวน ๑๐,๐๐๐ คน จ านวน ๑ ทม รวม ๓ คน ๒) พยาบาลหรอพยาบาลเวชปฏบต สดสวนพยาบาล ๑ คน ตอประชากร

จ านวน ๒,๕๐๐ คน จ านวน ๔ ทม รวม ๑๒ คน ๓) ทนตแพทย สดสวนทนตแพทย ๑ คน ตอประชากร จ านวน ๓๐,๐๐๐

คน จ านวน ๑ ทม รวม ๑ คน ๔) ทนตาภบาล สดสวนทนตาภบาล ๑ คน ตอประชากร จ านวน ๑๐,๐๐๐ คน

จ านวน ๑ ทม รวม ๓ คน ๕) เภสชกร สดสวนเภสชกร ๑ คน ตอประชากร จ านวน ๓๐,๐๐๐ คน

จ านวน ๑ ทม รวม ๑ คน ๖) เจาพนกงานเภสชกรรม สดสวนเจาพนกงานเภสชกรรม ๑ คน

ตอประชากร จ านวน ๑๐,๐๐๐ คน จ านวน ๑ ทม รวม ๓ คน ๗) นกวชาการสาธารณสขหรอเจาพนกงานสาธารณสข สดสวน

นกวชาการสาธารณสขหรอเจาพนกงานสาธารณสข ๑ คนตอประชากร จ านวน ๒,๕๐๐ คน จ านวน ๔ ทม รวม ๑๒ คน

๘) แพทยแผนไทย สดสวนแพทยแผนไทย ๑ คนตอประชากร ๑๐,๐๐๐ คน จ านวน ๑ ทม รวม ๓ คน

๙) กายภาพบ าบด สดสวนกายภาพบ าบด ๑ คนตอประชากร จ านวน ๓๐,๐๐๐ คน จ านวน ๑ ทม รวม ๑ คน

รวมบคลากรทงสน จ านวน ๓๙ คน ทมคลนกหมอครอบครวส านกอนามย ประกอบดวย ๑) แพทยเวชศาสตรครอบครวหรอแพทยทผานการอบรม สดสวน

แพทย ๑ คน ตอประชากร จ านวน ๑๐,๐๐๐ คน ศนยบรการสาธารณสข ๒๙ มแพทย จ านวน ๑ คน

- ๖๔ -

ศนยบรการสาธารณสข ๓๐ มแพทย จ านวน ๑ คน ศนยบรการสาธารณสข ๖๐ มแพทย จ านวน ๑ คน ศนยบรการสาธารณสข ๖๖ มแพทย จ านวน ๑ คน รวม ๔ คน

๒) พยาบาลหรอพยาบาลเวชปฏบต สดสวนพยาบาล ๑ คน ตอประชากร จ านวน ๕,๐๐๐ คน ศนยบรการสาธารณสข ๒๙ มพยาบาล จ านวน ๔ คน ศนยบรการสาธารณสข ๓๐ มพยาบาล จ านวน ๗ คน ศนยบรการสาธารณสข ๖๐ มพยาบาล จ านวน ๕ คน ศนยบรการสาธารณสข ๖๖ มพยาบาล จ านวน ๖ คน รวม ๒๒ คน

๓) ทนตแพทย สดสวนทนตแพทย ๑ คน ตอประชากร จ านวน ๑๐,๐๐๐ คน ศนยบรการสาธารณสข ๒๙ มทนตแพทย จ านวน ๑ คน ศนยบรการสาธารณสข ๓๐ มทนตแพทย จ านวน ๑ คน ศนยบรการสาธารณสข ๖๐ มทนตแพทย จ านวน ๑ คน ศนยบรการสาธารณสข ๖๖ มทนตแพทย จ านวน ๑ คน รวม ๔ คน

๔) เภสชกร สดสวนเภสชกร ๑ คน ตอประชากร จ านวน ๑๐,๐๐๐ คน ศนยบรการสาธารณสข ๒๙ มเภสชกร จ านวน ๑ คน ศนยบรการสาธารณสข ๓๐ มเภสชกร จ านวน ๑ คน ศนยบรการสาธารณสข ๖๐ มเภสชกร จ านวน ๑ คน ศนยบรการสาธารณสข ๖๖ มเภสชกร จ านวน ๑ คน รวม ๔ คน

๕) นกวชาการสาธารณสขหรอเจาพนกงานสาธารณสข สดสวนนกวชาการสาธารณสขหรอเจาพนกงานสาธารณสข ๑ คน ตอประชากร จ านวน ๕,๐๐๐ คน ศนยบรการสาธารณสข ๒๙ มนกวชาการสาธารณสขหรอเจาพนกงานสาธารณสข จ านวน ๒ คน ศนยบรการสาธารณสข ๓๐ มนกวชาการสาธารณสขหรอเจาพนกงานสาธารณสข จ านวน ๕ คน ศนยบรการสาธารณสข ๖๐ มนกวชาการสาธารณสขหรอเจาพนกงานสาธารณสข จ านวน ๓ คน ศนยบรการสาธารณสข ๖๖ มนกวชาการสาธารณสขหรอเจาพนกงานสาธารณสข จ านวน ๒ คน

การแบงสวนราชการของส านกการแพทย กรงเทพมหานคร ประกอบดวย โรงพยาบาลกลาง โรงพยาบาลตากสน โรงพยาบาลเจรญกรงประชารกษ โรงพยาบาลเวชการณยรศม โรงพยาบาลคลองสามวา โรงพยาบาลลาดกระบง โรงพยาบาลสรนธร โรงพยาบาลบางนา โรงพยาบาลราชพพฒน โรงพยาบาลหลวงพอทวศกด ชตนธโรอทศ โรงพยาบาลผสงอายบางขนเทยน ศนยบรการการแพทยฉกเฉน (ศนยเอราวณ) ส านกงานเลขานการ และส านกงานพฒนาระบบบรการทางการแพทย

เปรยบเทยบจ านวนเตยงของโรงพยาบาลในสงกดส านกการแพทยกบจ านวนเตยงของโรงพยาบาลในกรงเทพมหานคร

๑) โรงพยาบาลในสงกดส านกการแพทย จ านวน ๘ แหง มจ านวน ๒,๐๔๙ เตยง

๒) โรงพยาบาลรฐในกรงเทพมหานคร จ านวน ๔๗ แหง (รวมโรงพยาบาลสงกดส านกการแพทย) มจ านวน ๑๙,๙๓๓ เตยง

๓) โรงพยาบาลเอกชนในกรงเทพมหานคร จ านวน ๑๐๓ แหง มจ านวน ๑๔,๑๙๒ เตยง

โรงพยาบาลในสงกดส านกการแพทย จ านวน ๘ แหง มจ านวน ๒,๐๔๙ เตยง เมอเปรยบเทยบกบโรงพยาบาลในกรงเทพมหานครทงหมด ๑๒๕ แหง คดเปนรอยละ ๖ หากเปรยบเทยบกบโรงพยาบาลรฐ จ านวน ๓๒ แหง คดเปนรอยละ ๑๐

- ๖๕ -

ศนยความเปนเลศทางการแพทย (Excellent Center) ประกอบดวย ๑) โรงพยาบาลกลาง ประกอบดวย ศนยจกษวทยา ศนยโรคกระดก

และขอ และศนยโรคมะเรง ๒) โรงพยาบาลตากสน ประกอบดวย ศนยเวชศาสตรมารดาและ

ทารกในครรภ ศนยเบาหวาน ศนยโรคหลอดเลอดสมองและสมองเสอม และศนยศลยกรรมระบบประสาทและสมอง

๓) โรงพยาบาลเจรญกรงประชารกษ ประกอบดวย ศนยตรวจรกษาและผาตดผานกลอง ศนยเวชศาสตรการกฬาและเวชศาสตรฟนฟ และศนยโรคหวใจ ๓.๘.๑.๒ โรงพยาบาลภมพลอดลยเดช สงกดกรมการแพทยทหารอากาศ โรงพยาบาลภมพลอดลยเดช ถอเปนหนวยบรการนอกสงกดกระทรวงสาธารณสข ไดเขามามบทบาทส าคญในการด าเนนงานดานการแพทยระบบปฐมภมในพนทกรงเทพ มหานคร จนกลายเปนตนแบบของการดแลรกษาพยาบาลประชาชนในพนทกรงเทพมหานคร โดยม การสรางกลไกการกระจายความสามารถในการดแลสขภาพประชาชนไปยงหนวยบรการเอกชน (คลนก) ทเขารวมเปนเครอขาย ซงถอเปนระบบเครอขายรวมรฐ-เอกชน (Public-Private Partnership : PPP) โดยหนวยบรการเอกชนท าหนาทเสมอนเปนโรงพยาบาลในชมชน สามารถรกษาคนไขและสงตอยงมาโรงพยาบาลแมขายในกรณทจ าเปน และเมอรกษาเสรจเรยบรอยแลวกสงกลบไปยงหนวยบรการเอกชน(คลนก) เพอตดตามผลการรกษาตอเนองได นอกจากนแลวโรงพยาบาลภมพลอดลยเดชไดด าเนนการระบบรบและสงผตอผปวยกบคลนกเครอขายโดยใชระบบสารเทศเพอการสงตอผ ปวย (E-Referral System) เปนนวตกรรมบรการ “สงตอขอมลผปวยออนไลนผานระบบคลาวด” โดยไดรบความรวมมอจากส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.) กรงเทพมหานคร ศนยเทคโนโลยอเลกทรอนกสและคอมพวเตอรแหงชาต หรอ (NECTEC) ส านกงานรฐบาลอเลกทรอนกส (องคการมหาชน) หรอ (EGA) ปจจบนเมอประชาชนเขารบการรกษา ณ โรงพยาบาลภมพลอดลยเดช ผานระบบการสงตอของคลนกเครอขาย ผรบบรการไมตองถอเอกสารการสงตอใด ๆ มายนทโรงพยาบาลแมขาย ซงเปนระบบทชวยลดระยะเวลาในการทางธรการ การรอคอยเพอเขารบการรกษา ทส าคญผปวยไมจ าเปนตองกลบไปรบใบสงตวทคลนก โดยคลนกตรวจสอบขอมลผปวยและอนมตสทธผานระบบสารสนเทศ รวมทงการตดตามผลการรกษาตามทแพทยนดหมายสามารถเขารบบรการทหองตรวจไดโดยตรง โดยไมจ าเปนตองด าเนนการตรวจสอบสทธการรกษาทางเวชระเบยนแตอยางใด ปญหาและอปสรรค นโยบายการด าเนนงานการใหบรการระบบการแพทยปฐมภม ยงไมมความชดเจนจากหนวยงานทเกยวของ โดยเฉพาะจากกระทรวงสาธารณสข สงผลท าใหการก าหนดกรอบวงเงนและการจดสรรงบประมาณเพอรองรบการใหบรการของโรงพยาบาลภมพลอดลยเดช ไมสอดคลองกบจ านวนของผรบบรการ และการใหบรการจรง

จากการลงพนทศกษาด งานหนวยงานปฏบต หรอหนวยบรการ ผใหบรการระบบการแพทยปฐมภม ซงมความหลากหลายทงในแงบรบทพนท สงคม เศรษฐกจ และพฤตกรรมการเขารบบรการของประชาชน จะพบวาระบบบรการการแพทยปฐมภมมความหลากหลาย แตทงนตางกมเปาประสงคปลายทางเดยวกน คอ การมงเนนการเขาถงบรการของประชาชนเปนส าคญ

- ๖๖ -

๓.๘.๑.๓ ศนยบรการสาธารณสข ๓๐ วดเจาอาม บางกอกนอย กรงเทพมหานคร เขตบำงกอกนอยเปนลกษณะชมชนเมอง ประชำกรสวนใหญเปนกลม วยท ำงำน ใสใจปญหำเศรษฐกจมำกกวำกำรดแลสขภำพตนเอง กำรปฏบตงำนลงพนทเยยมบำนประสบปญหำไมพบผพกอำศยอยบำน พบประชำกรวยสงอำยเปนสวนใหญ ประชำกรในพนทมกำรเคลอนยำยทพกอำศยสง มแรงงำนตำงดำว และประชำกรแฝงจ ำนวนมำก สวนกำรคมนำคมในพนทมกำรจรำจรตดขดบนถนนสำยหลกเนองจำกกำรกอสรำงรถไฟฟำ

เขตบำงกอกนอยมพนท ๑๑.๔ ตำรำงกโลเมตร แบงพนทเปน ๕ แขวง ไดแก แขวงบำงขนนนท แขวงบำนชำงหลอ แขวงบำงขนศร แขวงศรรำช และแขวงอรณอมรนทร มประชำกรจ ำนวน ๑๑๒,๔๘๓ คน ชมชน จ ำนวน ๔๒ ชมชน ศนยสขภำพชมชน จ ำนวน ๒๔ แหง อำสำสมครสำธำรณสข จ ำนวน ๒๖๐ คน โรงเรยนสงกดกรงเทพมหำนคร จ ำนวน ๑๐ แหง โรงเรยนเอกชน จ ำนวน ๒๐ แห ง โรงเรยนรฐบำล จ ำนวน ๘ แห ง โรงพยำบำลของรฐ จ ำนวน ๑ แห ง คอ โรงพยำบำลศรรำช โรงพยำบำลเอกชน จ ำนวน ๑ แหง คอ โรงพยำบำลวชยเวช คลนกเวชกรรม จ ำนวน ๓๕ แหง คลนกทนตกรรม จ ำนวน ๔๔ แหง คลนกกำรแพทยแผนไทย จ ำนวน ๘ แหง สหคลนก จ ำนวน ๗ แหง ศนยสขภำพชมชน จ ำนวน ๒๕ แหง

ทมหนวยบรกำรปฐมภม (Primary Care Unit : PCU) จ ำนวน ๓ ทม รบผดชอบดแลงำนสรำงเสรมสขภำพและปองกนโรค ไดแก ศนยบรกำรสำธำรณสข ๓๐ วดเจำอำม รบผดชอบ ๘ ชมชน มประชำกร จ ำนวน ๑๐,๗๑๓ คน และดแลงำนสรำงเสรมสขภำพและปองกนโรค จ ำนวน ๑๙ ชมชน มประชำกร จ ำนวน ๕๘,๙๕๙ คน รวมประชำกรทศนยบรกำรสำธำรณสข ๓๐ วดเจำอำม ดแลทงหมด ๖๙,๖๗๒ คน โรงพยำบำลศรรำช รบผดชอบ ๗ ชมชน มประชำกร จ ำนวน ๙,๘๑๑ คน โรงพยำบำลวชยเวช รบผดชอบ ๗ ชมชน มประชำกร จ ำนวน ๑๒,๐๐๐ คน และดแลสรำงเสรมสขภำพและปองกนโรค (P&P) จ ำนวน ๕ ชมชน มประชำกร จ ำนวน ๒๑,๐๐๐ คน สวนจ ำนวนผปวยนอก (OPD Case) เปนไปตำมสทธบตรทองของแตละแหง

บรกำรสขภำพระดบปฐมภม (Primary Health Care) เปนกำรใหบรกำรดำนสขภำพตำง ๆ ประกอบดวย บรกำรดำนกำรตรวจรกษำและกำรสงตอ บรกำรดำนกำรสงเสรมสขภำพ โดยใหบรกำรสงเสรมสขภำพในคลนกตำง ๆ เชน คลนกฝำกครรภ คลนกสขภำพเดกด คลนกวำงแผน ครอบครว คลนกสงเสรมสขภำพสตร คลนกวยทอง คลนกครอบครวสมำนฉนท บรกำรดำนกำรปองกนและควบคมโรค เพอไมใหมกำรแพรกระจำยไปยงชมชน บรกำรดำนกำรฟนฟสขภำพ ทงดำนรำงกำย จตใจ และสงคมใหกลบคนสภำวะปกตมำกทสดเทำทบคคลพงกระท ำได

บคลำกรของศนยบรกำรสำธำรณสข ๓๐ ประกอบดวย ทมแพทย ๔ คน ประกอบดวย แพทยผอ ำนวยกำรศนยบรกำรสำธำรณสข จ ำนวน ๑ คน แพทยประจ ำ จ ำนวน ๑ คน แพทยหวงเวลำ จ ำนวน ๒ คน ทมทนตแพทย จ ำนวน ๓ คน ประกอบดวย ทนตแพทย จ ำนวน ๑ คน ทนตภบำล จ ำนวน ๑ คน ผชวยทนตแพทย จ ำนวน ๑ คน ทมเภสชกร จ ำนวน ๒ คน ประกอบดวย เภสชกร จ ำนวน ๑ คน เจำพนกงำนเภสชกรรม จ ำนวน ๑ คน ทมพยำบำล จ ำนวน ๑๒ คน ประกอบดวย พยำบำลวชำชพ จ ำนวน ๑๑ คน พยำบำลเทคนค จ ำนวน ๒ คน นกสงคมสงเครำะห จ ำนวน ๑ คน เจำหนำทธรกำร จ ำนวน ๒ คน เจำหนำทกำรเงน จ ำนวน ๒ คน คนงำน จ ำนวน ๓ คน พนกงำนขบรถยนต จ ำนวน ๓ คน บคคลภำยนอกชวยปฏบตรำชกำร ๑๘ คน

- ๖๗ -

งบประมำณ ท ใช ในกำรด ำเน น งำน (Health System Financing) ประกอบดวย เงนบ ำรงของศนยบรกำรสำธำรณสขตำมระเบยบวำดวยเงนบ ำรงสถำนบรกำรสำธำรณสข พ.ศ. ๒๕๕๕ เงนกองทนหลกประกนสขภำพ โดยใชตำมระเบยบกรงเทพมหำนครวำดวยเงนกองทนหลกประกนสขภำพ พ.ศ. ๒๕๕๕ และในปงบประมำณ ๒๕๖๑ สปสช. ใหเพมงบบรกำรดแลสขภำพประชำชนในรปแบบคลนกหมอครอบครว (Primary Care Cluster) จ ำนวน ๒๐๐,๐๐๐ บำท และ กำรชดเชยคำบรกำรสรำงเสรมสขภำพและปองกนโรครำยกจกรรม (P&P Itemized) ตำมแนวทำง กำรด ำเนนงำนสรำงเสรมสขภำพและปองกนโรค (P&P)

งบประมำณของคลนกหมอครอบครว หลกเกณฑกำรจำยเงนคลนกหมอครอบครว จ ำนวนเงนรวมทงสน ๔๐,๐๐๐,๐๐๐ บำท แบงเปน ๒ สวน คอ สวนท ๑ ไมนอยกวำรอยละ ๗๐ จ ำนวน ๒๘,๐๐๐,๐๐๐ บำท จำยตำมรำยกำรบรกำร และหรอตำมผลงำนบรกำรทเพมขนของคลนกหมอครอบครว ทงน ใหสำมำรถจำยคำใชจำยใหหนวยบรกำรทรวมใหบรกำรได และสวนท ๒ ไมเกนรอยละ ๓๐ จ ำนวน ๑๒,๐๐๐,๐๐๐ บำท จำยตำมเกณฑคณภำพผลงำนตำมตวชวด

บรกำรดแลสขภำพประชำชนในรปแบบคลนกหมอครอบครว (Primary Care Cluster) คลนกหมอครอบครว เปนกำรบรกำรระดบปฐมภมทมทมหมอครอบครวดแลประชำชน ไดรบมอบหมำยพนท และประชำชนในกำรดแลทชดเจน ดแลสขภำพประชำชนโดยใชแนวคด เวชศำสตรครอบครว (Family Medicine) ท ำกำรจดบรกำรแบบ “สรำงน ำซอม” ทผสำนทง ๕ มตสขภำพ ไดแก กำรรกษำ กำรสงเสรมสขภำพ กำรปองกนโรค กำรฟนฟสขภำพ และกำรคมครองผบรโภค ซงตองจดกำรดแลใหเกดควำมตอเนองตงแตระดบปฐมภมจนถงระดบตตยภมให เปนบรกำร ทไรรอยตอ (Seamless Health Service) กำรเชอมโยงกำรดแลจำกโรงพยำบำล ซงสวนใหญใชกระบวนกำรรกษำพยำบำลทำงกำรแพทยเปนหลก เมอเขำสชมชนตองใชกำรดแลหลำกมต เพอใหผปวยสำมำรถดแลรกษำตนเองทบำนไดจนมสขภำพดไมเกดภำวะแทรกซอน ปองกนไมใหมกำรเจบปวยซ ำ หรอดแลผทไมปวยใหคงสขภำพทดไวได ไมใหเกดกำรแพรกระจำยกำรเจบปวยในชมชนได กำรดแลลกษณะนตองอำศยผใหกำรดแลทมควำมพรอมทงควำมร และทกษะในกำรสรำงเสรมสขภำพและควบคมปองกนโรค กำรสรำงสขอนำมยสงแวดลอมทด

บทบาทของคลนกหมอครอบครว ดงน ๑) เปนหมอครอบครวทใหกำรดแลใกลชดกบประชำชนโดยยดหลกกำร

“บรกำรทกคน ทกท ทกอยำงดวยเทคโนโลย” ๒) เปนทมทดแลรบผดชอบสขภำพรวมกน ทงดำนกำรรกษำพยำบำล

กำรสงเสรมสขภำพ กำรปองกนโรค และกำรฟนฟสขภำพ ทดแลเปน “คน” ไมใชท ำเปนกจกรรม หรองำน

๓) ใชหลกกำรเวชศำสตรครอบครว ดแลควำมเจบปวยมำกกวำกำรจด บรกำรรวมกน

๔) ทมสหสำขำวชำชพ ควรมกำรประชม วำงแผน ใหบรกำรและตดตำม ประเมนผล สถำนกำรณของงำนและสขภำพของประชำชนรวมกน

๕) ท ำงำนรวมกบชมชน โดยใชทรพยำกรและศกยภำพของชมชน ในกำรดแลสขภำพประชำชนในพนทใหเกดประโยชนสงสด

- ๖๘ -

คณสมบตของหนวยบรการ ดงน ๑) เขำรวมใหบรกำรดแลสขภำพโดยทมหมอครอบครว (Family

Care Team) ๒) ดำนบคลำกร มแพทยและทมสหสำขำวชำชพปฏบตงำนประจ ำ ดงน

(๑) แพทยเวชศำสตรครอบครวหรอแพทยทผำนกำรอบรมดำนเวชศำสตรครอบครวในหลกสตรทรำชวทยำลยแพทยเวชศำสตรครอบครวแหงประเทศไทยรบรอง จ ำนวน ๑ คน ตอประชำกร ในพนทรบผดชอบ จ ำนวน ๑๐,๐๐๐ คน

(๒) เภสชกร จ ำนวน ๑ คน ตอประชำกรในพนทรบผดชอบ จ ำนวน ๓๐,๐๐๐ คน

(๓) พยำบำลวชำชพหรอพยำบำลเวชปฏบต จ ำนวน ๑ คน ตอประชำกรในพนทรบผดชอบ จ ำนวน ๒,๕๐๐ – ๕,๐๐๐ คน

(๔) นกวชำกำรสำธำรณสข จ ำนวน ๑ คน ตอประชำกรในพนทรบผดชอบ จ ำนวน ๕,๐๐๐ คน

เงอนไขการจดบรการ ดงน ๑) มกำรจดบรกำรทมหมอครอบครวโดยแพทยเวชศำสตรครอบครว

เปนหวหนำทม และมสหสำขำวชำชพเปนทมในกำรใหบรกำร (ด ำเนนงำนตำมแนวทำงบรกำรดแลสขภำพ โดยทมหมอครอบครว)

๒) ดแลสขภำพประชำชนทรบผดชอบแบบองครวม โดยมกำรใหบรกำร แบบผสมผสำนและเชอมโยงตำมหลกเวชศำสตรครอบครว อยำงนอย ๓ กลมเปำหมำย เชน หญงตงครรภ ผปวยโรคเรอรง ผสงอำย (บรกำรและบนทกขอมลกำรใหบรกำรดแลสขภำพประชำชนตำแผนทก ำหนดไว)

กำรเชอมโยงกำรใหบรกำรระหวำงระบบกำรแพทยปฐมภม ทตยภม และตตยภม ศนยบรกำรสำธำรณสข ๓๐ วดเจำอำม โดยใชระบบบตรทองของ สปสช. เมอมกำรสงตอกจะสงตำมโรงพยำบำลทเปนแมขำยตำมบตรทอง เชน สงตอโรงพยำบำลตำกสน ในกรณสทธอน ๆ แนะน ำตำมทผปวยสะดวก เชน ใกลโรงพยำบำลศรรำชใหไปรกษำทโรงพยำบำลศรรำช เปนตน

ปญหาและอปสรรค ๑) เพอน ำรองรปแบบยงตองเรมลองท ำ และปรบหำรปแบบใหเหมำะสมตอไป ๒) กำรบรณำกำรของหนวยงำนทมอยยงท ำไดไมเตมรปแบบ ๓) ตองพฒนำโดยกำรน ำเทคโนโลยมำใชในระบบคลนกหมอครอบครว

เพอลดควำมซ ำซอนในกำรท ำงำน เปนกำรน ำเทคโนโลยทมอยมำปรบใชใหเกดประโยชนอยำงเตมท เชน ใหมแทบเลตส ำหรบทมเยยมบำน

๔) ขำดแคลนบคลำกรทมควำมช ำนำญงำน ตองเรงพฒนำสรำงคน ๕) วถชวตของคนในกรงเทพมหำนครมควำมหลำกหลำย เปนลกษณะ

ไมมกำรพงพำอำศย ตำงคนตำงอย ๖) งำนนโยบำยมหลำยดำนทตองด ำเนนกำรไปพรอมกน

- ๖๙ -

๗) วดเจำอำมขอคนพนทไมใหศนยบรกำรสำธำรณสข ๓๐ วดเจำอำม เชำตอไป ตองมกำรยำยและสรำงศนยบรกำรสำธำรณสขใหม กอใหเกดภำระในกำรบรหำรจดกำรในเรองดงกลำว

๓.๘.๑.๔ ศนยบรการสาธารณสข ๒๙ ชวง นชเนตร เขตจอมทอง กรงเทพมหานคร เขตจอมทองม พนท ๒๕.๗๒๔ ตำรำงกโลเมตร ประชำกร จ ำนวน

๑๕๕,๑๙๒ คน ประกอบดวย แขวงบำงคอ จ ำนวน ๓๕,๖๐๕ คน แขวงบำงขนเทยน จ ำนวน ๓๘,๓๒๔ คน แขวงจอมทอง จ ำนวน ๓๖,๒๔๔ คน และแขวงบำงมด จ ำนวน ๔๕,๐๑๙ คน

ศนยบรกำรสำธำรณสข ๒๙ ชวง นชเนตร รบผดชอบประชำกร จ ำนวน ๑๐,๒๔๐ คน โรงพยำบำลบำงมด รบผดชอบประชำกร จ ำนวน ๑๐,๐๐๐ คน โรงพยำบำลบำงขนเทยน รบผดชอบประชำกร จ ำนวน ๑๑,๐๐๐ คน มตรชมชนคลนก รบผดชอบประชำกร จ ำนวน ๑๑,๐๐๐ คน

จ ำนวนบคลำกรของหนวยบรกำร ประกอบดวย ๑) ศนยบรกำรสำธำรณสข ๒๙ ชวง นชเนตร ประกอบดวย แพทย

เวชศำสตรครอบครว จ ำนวน ๒ คน พยำบำล จ ำนวน ๒ คน นกวชำกำรสำธำรณสข จ ำนวน ๒ คน ทนตแพทย จ ำนวน ๑ คน และเภสชกร จ ำนวน ๑ คน

๒) โรงพยำบำลบำงมด ประกอบดวย แพทยเวชศำสตรครอบครว จ ำนวน ๒ คน พยำบำล จ ำนวน ๖ คน นกวชำกำรสำธำรณสข จ ำนวน ๙ คน ทนตแพทย จ ำนวน ๒ คน และเภสชกร จ ำนวน ๒ คน

๓) โรงพยำบำลบำงขนเทยน ประกอบดวย แพทยเวชศำสตรครอบครว จ ำนวน ๑ คน พยำบำล จ ำนวน ๒ คน นกวชำกำรสำธำรณสข จ ำนวน ๗ คน ทนตแพทย จ ำนวน ๑ คน และเภสชกร จ ำนวน ๑ คน

๔) มตรชมชนคลนก ประกอบดวย แพทยเวชศำสตรครอบครว จ ำนวน ๑ คน พยำบำล จ ำนวน ๓ คน นกวชำกำรสำธำรณสข จ ำนวน ๘ คน และเภสชกร จ ำนวน ๑ คน

ผลการด าเนนงานของศนยบรการสาธารณสข ๒๙ ชวง นชเนตร ๑) ชมชนรมคลองบำงคอ ประชำกร จ ำนวน ๑,๒๔๖ คน กำรส ำรวจ

สถำนะสขภำพ (Health Survey) จ ำนวน ๑,๑๙๗ ครง เยยมบำน (Home Visit) จ ำนวน ๖๐๖ ครง ๒) ชมชนศลปเดช ประชำกร จ ำนวน ๒,๔๗๕ คน กำรส ำรวจสถำนะ

สขภำพ จ ำนวน ๑,๘๕๕ ครง เยยมบำน จ ำนวน ๑,๔๘๔ ครง ๓) ชมชนวดมงคลวรำรำม ประชำกร จ ำนวน ๔,๖๗๓ คน กำรส ำรวจ

สถำนะสขภำพ จ ำนวน ๔๒๘ ครง เยยมบำน จ ำนวน ๒๓๓ ครง ๔) ชมชนจนกลนพฒนำ ประชำกรจ ำนวน ๑,๓๖๔ คน กำรส ำรวจ

สถำนะสขภำพ จ ำนวน ๓๐๑ ครง เยยมบำน จ ำนวน ๑๕๓ ครง ๕) ชมชนซอยชยวฒน ๑๐ ประชำกรจ ำนวน ๔๐๐ คน กำรส ำรวจสถำนะ

สขภำพ จ ำนวน ๒๒๖ ครง เยยมบำน จ ำนวน ๑๓๐ ครง

- ๗๐ -

การส ารวจสถานะสขภาพของประชาชน ปงบประมาณ ๒๕๖๐ – ๒๕๖๑ ๑) ภำวะสขภำพปกต จ ำนวน ๑,๑๒๖ คน คดเปนรอยละ ๒๕ ๒) ภำวะสขภำพเสยง จ ำนวน ๑,๘๐๙ คน คดเปนรอยละ ๔๐ ๓) ภำวะสขภำพปวย จ ำนวน ๑,๔๘๖ คน คดเปนรอยละ ๓๓ ผลการด าเนนการตามตวชวด ๑) รอยละของหญงตงครรภไดรบกำรฝำกครรภครบ ๕ ครง ตำมเกณฑ

เปำหมำยกำรด ำเนนงำนรอยละ ๖๘ ผลกำรด ำเนนงำนรอยละ ๖๐ นอยกวำเปำหมำยทก ำหนด ๒) รอยละของประชำกรไทยอำย ๑๕ ปขนไป ไดรบกำรตรวจคดกรอง

เปำหมำยกำรด ำเนนงำนรอยละ ๗ ผลกำรด ำเนนงำนรอยละ ๑๐ เกนเปำหมำยทก ำหนด ๓) จ ำนวนคดกรองมะเรงปำกมดลกรำยใหม เปำหมำยกำรด ำเนนงำน

ไดรบกำรตรวจคดกรองอยำงนอย ๓๐๐ รำย ผลกำรด ำเนนงำนสำมำรถคดกรองไดจ ำนวน ๓๔๙ รำย เกนเปำหมำยทก ำหนด

๔) อตรำกำรนอนโรงพยำบำลดวยภำวะทควรควบคมไดดวยบรกำรผปวยนอก เปำหมำยกำรด ำเนนงำน ลดลงจำกป ๒๕๖๐ ไมนอยกวำ ๔.๖ ตอประชำกร ๑๐๐,๐๐๐ คน ผลกำรด ำเนนงำน อตรำกำรนอนโรงพยำบำลจ ำนวน ๒๔๙ รำย ตอประชำกร ๑๐๐,๐๐๐ คน นอยกวำเปำหมำยทก ำหนด

ปญหาและอปสรรค ๑) จ ำนวนบคลำกรไมเพยงพอตอกำรด ำเนนงำนใหเกดควำมครอบคลม ๒) ประชำชนขำดควำมรวมมอในกำรใหขอมล ๓) ระบบขอมลยงขำดควำมคลองตว ขอเสนอแนะ ๑) จ ำนวนบคลำกรไมเพยงพอตอกำรด ำเนนงำนใหเกดควำมครอบคลม

ควรสรำงแรงจงใจใหหนวยงำนภำคเอกชนเขำรวมโครงกำรเพมเตม ๒) ประชำสมพนธในวงกวำงใหประชำชนรบร ๓) จดท ำระบบขอมลทเหมำะสม สำมำรถประเมนภำวะสขภำพของ

ประชำชนในพนทรบผดชอบและใชตดตำมกำรเปลยนแปลง เพอประเมนผลกำรด ำเนนโครงกำรกำรแพทยปฐมภมได โดยไมเปนภำระงำน

๓.๘.๒ ระบบการแพทยปฐมภมภายใตบรบทเขตเมอง ระบบการแพทยปฐมภมภายใตบรบทเขตเมอง เปนการด าเนนงานศนยบรการ

ปฐมภมแบบผสม กลาวคอ มการด าเนนงานในรปแบบคลนกหมอครอบครว ควบคไปกบการด าเนนงานการแพทยปฐมภมโดยเพมจด/หนวย/ศนย หรอการบรการรกษาพยาบาลผปวยนอก (OPD) หนาดานนอกทตงของโรงพยาบาลแมขาย เพอเปนการแยกสวนบรการและลดความแออดของการเขารบบรการ ซงการด าเนนการในรปแบบผสมน เปนรปแบบทด าเนนการในพนทชมชนเขตเมอง เทศบาล ทม พนทคาบเกยวกบพนท เขตชนบท และเปนพนททรบผดชอบโดยโรงพยาบาลแมขายระดบโรงพยาบาลศนย (รพศ.) โรงพยาบาลทวไป (รพท.) ทงนรปแบบดงกลาวมขนเพอความเหมาะสมของพนท และสอดคลองกบพฤตกรรมการเขารบบรการของประชาชนในพนทเปนส าคญ ตวอยางเชน

- ๗๑ -

๓.๘.๒.๑ โรงพยาบาลขอนแกน จงหวดขอนแกน โรงพยาบาลขอนแกน เรมด าเนนการใหบรการการแพทยระดบปฐมภม ภายใต “ศนยแพทยมตรภาพ” โดยศนยแพทยดงกลาวมลกษณะเปนการขยายสวนการใหบรการดานหนา เพอลดความแออดในการเขารบบรการ ณ โรงพยาบาลขอนแกน โดยมวสยทศนในการด าเนนการ คอ “บรการทกคน ทกท ทกอยาง ทกเวลา โดยใชเทคโนโลย” ปญหาและอปสรรค ๑) งบประมาณด าเนนการไมเพยงพอ ท าใหการด าเนนงานขาดประสทธภาพ ๒) ผปฏบตงานสวนใหญขาดความมนคงในอาชพ เนองจากไมไดบรรจเขารบราชการ สงผลท าใหบคคลากรลาออกอยบอยครง ๓) ขาดแคลนอปกรณ และเครองมอแพทยในการปฏบตงาน สงผลใหไมสามารถด าเนนการรกษาไดเตมประสทธภาพ ๔) พนทตงศนยแพทย มพนทจ ากด ไมสามารถขยายพนทใหบรการเพอรองรบประชาชนผมารบบรการได ๓.๘.๒.๒ โรงพยาบาลพระจอมเกลา จงหวดเพชรบร คลนกหมอครอบครวจงหวดเพชรบรมความเขมแขง มการประสานงานรวมกนเปนการด าเนนงานโดยบคลากรทมจตอาสา ด าเนนการโดยเนนคณภาพ เดมใชโรงพยาบาล เปนศนยกลาง เนนแพทยเฉพาะทางในการรกษาโรค มการดแลรกษาเปนครงคราว ตอมาเปลยนมาเปนใชชมชนเปนศนยกลาง เรมตนท Family Medicine Team ลดความเหลอมล า เนนการดแลรกษาแบบองครวม เพอใหประชาชนพงตนเองและจดการสขภาพตนได มการดแลแบบตอเนอง - อตราก าลง ด าเนนการโดยใชบคลากรแบบบรณาการ โดยกลมคน ทอาสามาชวยงานคลนกหมอครอบครว แมปรมาณบคลากรไมเพยงพอตองานแตกไมเปนปญหา ในการท างาน เปนการท างานทเนนคณภาพ - โครงสรางเชงกายภาพและสถานทตง คลนกหมอครอบครวจงหวดเพชรบร ตงอยภายในบรเวณของโรงพยาบาลพระจอมเกลา เปนอาคารส านกงานทเขาถงบรการไดงายและครอบคลม (ใชปรบปรงจากสถานทเดมเปนหลก) ทงนเนองจากมขอจ ากดเรองพนท - ระบบบรการ เปนการด าเนนงานแบบเชงรก มการด าเนนงานในหลายรปแบบ เชน ชดบรการตามรายกลมวย (Service Package) การดแลรกษาผานกลมไลน การดแลรกษาพยาบาลอยางตอเนอง (Continuity Care) และ การดแลผปวยระยะยาว (Long Term Care) เปนตน ระบบการเงน ระบบการสงตอ มระบบ Green Channel และ Refer Back ซงสามารถด าเนนการไดด สามารถเขาพนทได ระบบขอมลมโปรแกรมระบบบรการเชอมกบแมขาย และระบบรายงานประจ าเดอน/ ไตรมาส ซงมความตองการแยกเลขรหสผปวยของคลนกหมอครอบครวออกจากโรงพยาบาล ระบบบรหารจดการมผจดการประจ าคลนกหมอครอบครวระดบจงหวด และมผประสานงานคลนกหมอครอบครวระดบหนวยบรการ (CUP)

- ๗๒ -

ปญหาและอปสรรค ๑) หนวยงานสวนกลางมกจะเรงรดการด าเนนงาน ซงควรจะตองพจารณาการด าเนนงานทเหมาะสมตามพนท ๒) ความกาวหนาของบคลากรยงไมชดเจน ๓) สถานทตง เนองจากสวนกลางเปนผก าหนดแบบ สถานทตงอาคาร ซงขอเทจจรงไมสามารถด าเนนการได ควรปรบเงอนไขใหเออตอบรบทพนท ๔) ระบบขอมลคลนกหมอครอบครวมไดแยกออกมาอยางเดดขาดจากโรงพยาบาลไมสามารถแยกขอมล เวชระเบยนทองไวกบโรงพยาบาลได จงมความตองการแยกระบบขอมล เลขเวชระเบยน ระบบการท างานปฐมภม ระบบบรหารงานบคคล ออกมาเปนของตนเอง ๕) การสงซอครภณฑควรพจารณาจากความตองการของพนทเปนฐาน ๖) คลนกหมอครอบครวมความตองการ Virtual Account เปนของตนเอง เนองจากระบบการเงนของระบบปฐมภมแตกตางจากระบบตตยภม ไมสามารถใชรวมกนได ๓.๘.๒.๓ โรงพยาบาลล าปาง จงหวดล าปาง โรงพยาบาลล าปางมจ านวน ๘๐๐ เตยง มหนวยบรการปฐมภมโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล จ านวน ๒๗ แหง ศนยสขภาพชมชนเมอง (ศสม.) จ านวน ๒ แหง ซงมประชากรในพนท จ านวน ๑๗๗,๕๕๙ คน ในป พ.ศ. ๒๕๖๐ ทางโรพยาบาลจดตงคลนกหมอครอบครวศรหมวดเกลา จ านวน ๓ ทม เทยบเทา ๑ cluster และจะเพมอก ๔ cluster ภายในป พ.ศ. ๒๕๖๑ การจดระบบบรการปฐมภมโดยจดแบงพนทเปน ๗ โซน ซงประกอบดวย โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล จ านวน ๕ - ๖ แหง มการจดแพทยใหบรการ จ านวน ๑ - ๔ ครงตอเดอนตอ รพ.สต. แตละโซนมประชากร จ านวน ๑๒,๐๐๐ - ๓๘,๐๐๐ คน โดยมการแบงพนทชดเจน นอกจากนโรงพยาบาลล าปางมการจดการระบบบรการสงตอโดยใชโปรแกรม Thai Refer เพอสงตอขอมลผปวย รายละเอยดการเดนทาง ระยะเวลา ขอมลเพอการเตรยมพรอมตอการรองรบผปวย เปนการพฒนาเทคโนโลยมาเชอมโยงขอมลระหวางโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลในจงหวดล าปางเพอสราง ความสะดวก ปลอดภยใหกบการใหบรการประชาชน จากขอมลป พ.ศ. ๒๕๖๐ ผปวยทไดรบการสงตอ เปนโรคหลอดเลอดและสมอง โรคมะเรง โรคจตเวช และผปวยตดเตยง

- ๗๓ -

ผลการด าเนนงานของจดระบบทมหมอครอบครว (Primary care Cluster) ในระหวาง พ.ศ. ๒๕๕๘ - ๒๕๖๐ พบวา อตราการใชบรการของผปวยนอกทคลนกหมอครอบครวแตละแหงเพมขนทกแหง และสดสวนของการใชบรการผปวยนอกของโรงพยาบาลล าปางลดลงเหลอรอยละ ๖๐ เปนผลลพธทสอดคลองตามนโยบายเพอลดความแออดของประชาชนทเขารบบรการในโรงพยาบาลล าปาง จากการท างานของสหสาขาวชาชพรวมกบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลสามารถลดคาใชจายดานเวชภณฑ ยา ยารกษาโรคเรอรง คาวสดทางการแพทย เปนจ านวนเงน ๙ ลานบาท ปญหาและอปสรรคในการด าเนนงาน ๑) บคลากรไมเพยงพอ การเกลยอตราก าลงไมเหมาะสม ๒) แพทยก าลงรอการศกษาตอเฉพาะทางเวชศาสตรครอบครว จงตองจดสรรบคลากรจากโรงพยาบาลล าปาง ๓) ปญหาการผลตแพทยไมตรงกบความตองการในปจจบน ๔) การแบงสดสวนของโครงสรางประชากรไมสอดคลองตามบรบทพนท ๕) ขาดการเชอมโยงขอมลระบบขอมลสารสนเทศ ๖) โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลบางแหงเปนโรงพยาบาลขนาดเลก สถานทคบแคบ ไมเหมาะสมกบการด าเนนงาน ๓.๘.๒.๔ โรงพยาบาลตรง จงหวดตรง รปแบบการบรการการแพทยปฐมภมในเขตเมอง ของโรงพยาบาลตรง ซงระบบการแพทยปฐมภมเปนนโยบายหลกของกระทรวงสาธารณสขเพอตอบสนองการปฏรปประเทศดานสาธารณสข โดยเปนการเพมบทบาทการแพทยปฐมภมทมแพทยเวชศาสตรครอบครวดแล ในสดสวนทเหมาะสม ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย มาตรา ๒๕๘ ท าใหประชาชนไดรบการดแลทดขน จงหวดตรงเรมด าเนนการดานการแพทยปฐมภมในป พ.ศ. ๒๕๕๙ โดยด าเนนการเฉพาะในเขตเมองกอน ทงน กระทรวงสาธารณสขมนโยบายคอ “ทกคน ทกท ทกอยาง ทกเวลาดวยเทคโนโลย” ซงตองน ามาแปรเปนภาคปฏบต โดยจงหวดตรงมประชากรในเขตอ าเภอเมอง ๑๕๕,๔๔๑ คน มต าบล ๑๕ ต าบล องคการบรหารสวนต าบล ๑๓ แหง เทศบาลต าบล ๓ แหง เทศบาลนคร ๑ แหง โรงพยาบาลเอกชน ๒ แหง คลนก ๑๑๘ แหง คลนกพยาบาล ๘ แหง และรานยา ๙๕ ราน โรงพยาบาลตรง เปนโรงพยาบาลระดบตตยภม อยในเขตเทศบาล มจ านวน ๒๗ ชมชน จงเลอกพนทเขตเทศบาลในการด าเนนการระบบการแพทยปฐมภม บรการทกคน มการแยกกลมเปาหมาย ใหบรการทกกลมวย ทกกลมเปาหมาย (ปกต เสยง ปวย แทรกซอน) เพอการดแลไดถกตองตามแตละกลม จงหวดตรงมแพทยเวชศาสตรครอบครว จ านวน ๖ คน แบงเปน ๓ ทม จงม ๒ Cluster โดยมการดแลขอมลรวมกน และประสานงานรวมกบทางเทศบาล

- ๗๔ -

บรการทกท โรงพยาบาลตรงจดสถานทแยกออกจากโรงพยาบาลเพอลดความแออด เปนคลนกหมอครอบครว โดยมแพทยเวชศาสตรครอบครว ศลยแพทย กมารแพทย ศลแพทยกระดกและขอ ดแลประจ าทกวน อกทงในเฉพาะวนพธ จะจดใหมการฉดวคซนแกเดก และ ทกวนศกรจะจดใหมการตรวจเลอด นอกจากคลนกหมอครอบครวของโรงพยาบาลตรงแลว ยงมศนยสาธารณสขของเทศบาลอก ๓ แหง แตใชแพทยของโรงพยาบาลตรงเปนผดแล ท าใหคนไขสามารถ เขารบบรการได รวม ๔ แหง

นอกจากน ยงมการจด ใหบรการเปนคลนกเชงรกในทกชมชน โดยใหบรการในสถานทตาง ๆ เชน วด สวนสาธารณะ สนามกฬา มการใหบรการเจาะเลอด วดความวด ชงน าหนก ส าหรบคนไขทปวยเปนโรคไมซบซอนจะตรวจโดยพยาบาล คนไขทปวยเปนโรคทซบซอนจะตรวจโดยแพทยเวชศาสตรครอบครว หลงจากนนกจะมการรวมกลมใหค าปรกษาส าหรบผทเปนโรคชนดเดยวกน มการเยยมบาน เพอผปวยไมตองเดนทางไปโรงพยาบาล

- ๗๕ -

บรการทกอยาง บรการสงเสรม ปองกน มการตรวจตา ตรวจฟน ฉดวคซนในชมชน ท าฟนคนพการถงบาน บรการรกษาและฟนฟ มการเยยมบานโดยแพทยเวชศาสตรครอบครว และทมหมอครอบครว มบรการจตเวช กายภาพบ าบดและโภชนาการ บรการทกเวลา มการเปดเพจ Facebook คลนกหมอครอบครวโรงพยาบาลตรง เพอเปนชองทางในการตดตามขอมลขาวสาร สอบถามขอมลตาง ๆ ในการใหบรการคลนกหมอครอบครว นอกจากน เทศบาลยงสนบสนนอาคารสถานทเพอท ากายภาพบ าบดในชมชน โดยโรงพยาบาลตรงสนบสนนบคลากรโดยจดแพทยไปคอยตรวจดแล เปนความรวมมอรวมกนระหวางโรงพยาบาลตรงและเทศบาล การใหบรการคลนกหมอครอบครว แบงออกเปน ๒ ทม คอ ๑) ทมตงรบ ในจดทใหบรการการแพทยปฐมภมทง ๔ จด มชองทางพเศษในการสงผปวยจากจดปฐมภมไปยงโรงพยาบาล ๒) ทมชมชนเขาถงทกท โดยมนกสขภาพประจ าครอบครวรวมทมดแลครอบครว คอยรายงานขอมลตลอดเวลา ผลลพธทไดรบคอ คนไขในพนทเขาโรงพยาบาลนอยลง บานคอ โรงพยาบาล คนไขสามารถกายภาพบ าบดไดเอง มการดแลทบาน (Home Care) คลนกหมอครอบครวของโรงพยาบาลตรง แบงเปน ๑) ทมรก มการลงพนทโดยทมสหสาขาวชาชพประจ าครอบครว ไดแก แพทย เภสชกร พยาบาลชมชน (โรงพยาบาลและเทศบาล) และอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน (อสม.) ๒) ทมรบ มหนวยบรการทคนไขเขาถงไดงาย มทมสหสาขาวชาชพประจ าครอบครว ไดแก แพทย เภสชกร พยาบาลศนยสขภาพชมชนเมอง พยาบาลเทศบาล ๓) ทมสนบสนน มแพทยเวชศาสตรครอบครว ทนตแพทย จตแพทย นกกายภาพบ าบด นกจตวทยา แพทยแผนไทย ทมระบาด ทมสขศกษา ทมสงเสรม ทม Green Channel

- ๗๖ -

โรงพยาบาลตรง มแพทยเวชศาสตรครอบครว จ านวน ๙ คน ดแลผปวยในเขตเทศบาล จ านวน ๖ คน และนอกเทศบาล จ านวน ๓ คน นอกจากน ยงมการสงแพทย ทก าลงเกษยณอายราชการไปอบรมแพทยเวชศาสตรครอบครวระยะสน คาดวาอก ๓ ป จะมแพทย เวชศาสตรครอบครว ๑๒ – ๑๔ คน จะท าใหสามารถขยายการดแลไดอยางครอบคลม ขณะน โรงพยาบาลตรง เปนศนยฝกอบรมแพทยเวชศาสตรครอบครว ๑ ใน ๓ แหงของภาคใต ๓.๘.๒.๕ โรงพยาบาลนครพนม จงหวดนครพนม

จ ำนวนคลนกหมอครอบครวทเปดด ำเนนกำรในป ๒๕๕๙-๒๕๖๐ และผำนเกณฑขนทะเบยน PCC ตำมนโยบำยกำรจดตงคลนกหมอครอบครว ป ๒๕๖๐ จงหวดนครพนม ด ำเนนงำนตำมนโยบำยกำรจดตงคลนกหมอครอบครว แบงเปน ๒ เขต คอ พนทเขตเมองและเขตพนทชนบท โดยไดจดตงตำมบรบทและควำมพรอมของจงหวดนครพนม ซงป ๒๕๖๐ เปดบรกำรจ ำนวน ๔ ทม โดยมสถำนกำรณกำรด ำเนนงำนตำมแผนของกระทรวงสำธำรณสข ดงน

แผนการด าเนนงานและการพฒนาคลนกหมอครอบครว โดยแบงพนทกำรจดตงและกำรจดเครอขำย ดงน ๑) พนทในเขตเมอง ป ๒๕๖๐ จดตงคลนกหมอครอบครวโรงพยำบำลนครพนม รพ.สต.หนองญำต โดยจดเครอขำยด ำเนนกำรโดยเชอมหนวยบรกำรสงกดโรงพยำบำล ๒ หนวย ไดแก ศนยสขภำพชมชนทำยเมอง ศนยสขภำพชมชนเทศบำลเมองนครพนม และหนวยบรกำรในสงกดอ ำเภอเมองนครพนม ไดแก รพ.สต.หนองญำต , รพ.สต.บำนค ำพอก ในเขตพนทต ำบลหนองญำต ซงมกำรจดบรกำรเปนหนวยยอย ประกอบดวย ทมแพทย ๓ ทม และทมสหสำขำวชำชพโดย กำรสนบสนนจำกโรงพยำบำลนครพนมและ รพ.สต. ในเขตพนทอ ำเภอเมองนครพนม เครองมอ ทจ ำเปนในกำรจดบรกำรสนบสนนจำกโรงพยำบำลนครพนม และบรรจในแผนงบลงทนป ๒๕๖๑ พนทหำงจำกโรงพยำบำลนครพนม ๘ กโลเมตร อยในเขตชมชน สะดวกเขำถงงำย ประชำกรรวม เขตเทศบำลเมอง ๓๗,๘๒๐ คน มทมแพทย ดำนเวชศำสตรครอบครวและทมสหสำขำวชำชพครบ ๓ ทม เปนคลนกหมอครอบครวผำนกำรขนทะเบยนป ๒๕๖๐

คลนกหมอครอบครว เครอขายบรการ(CUP)

ประชากร/ทม

ปงบประมาณ ทเปดบรการ

เกณฑคลนกหมอครอบครว Major Minor ประชากร

๑. PCC หนองญำต อ.เมองนครพนม

รพ.สต.หนองญำต ๑๐,๙๒๓ ๒๕๖๐ / / ๖,๒๖๔ รพ.สต.ค ำพอก ๒๕๖๐ / / ๔,๖๕๙

๒.PCCเมองธำตพนม อ.ธำตพนม

รพร.ธำตพนม ๑๑,๘๕๒

๒๕๖๐ / / ๑๑,๘๕๒

๓. PCC ศนยสขภำพชมชนสวนเทดพระเกยรตทำยเมอง

ศสม. สวนเทดพระเกยรตทำยเมอง

๑๖,๒๐๔ ๒๕๖๐ / / ๑๖,๒๐๔

๔ . PCC ศนยบรกำรสำธำรณสขเทศบำลเมองนครพนม

ศสม. เทศบำลเมอง

๑๔,๒๒๗ ๒๕๖๐ / / ๑๔,๒๒๗

- ๗๗ -

๒) พนทในชนบท ป ๒๕๖๐ จดตงโดยหนวยบรกำรในสงกดโรงพยำบำลสมเดจพระยพรำชธำตพนม ซงเดมใหบรกำรในรปแบบศนยสขภำพชมชนเขตเมอง มแพทยและทม สหสำขำวชำชพใหบรกำร เปนกำรยกระบบและปรบกำรใหบรกำรเปนแบบคลนกหมอครอบครว เนนบรกำรเชงรกและดแลประชำชนทกกลมวยตำมหลกเวชศำสตรครอบครว พ นทจดตงคลนก หมอครอบครวเมองธำตพนม หำงโรงพยำบำลพยพรำชธำตพนม ๗ กโลเมตร ใกลชมชนเขำถงสะดวก มประชำกรเขตรบผดชอบ ๑๑,๘๕๒ คน มแพทยเวชศำสตรครอบครวและทมสหสำขำวชำชพครบ ๑ ทม เครองมอทจ ำเปนตำมรปแบบบรกำรคลนกหมอครอบครวผำนกำรขนทะเบยนป ๒๕๖๐ แผนกำรจดตงคลนกหมอครอบครว (Primary Care Cluster) จงหวดนครพนม จดตงตำมแผนนโยบำยประเทศโดยจดตงเขตเมอง ปละ ๑ แหง และเขตชนบททกอ ำเภอตำมจ ำนวนประชำกรทรบผดชอบ ยดกำรวำงแผนโดยแพทยเวชศำสตรครอบครวหรอแพทยทผำนกำรอบรมเปนเกณฑหลกในกำรจดตงและควำมพรอมของโรงพยำบำล และเครอขำยของโรงพยำบำลสงเสรมสขภำพต ำบล ซงมแผนกำรจดตงในป ๒๕๖๐ จ ำนวน ๒ แหง, ป ๒๕๖๑ จ ำนวน ๓ แหง ตำมพนทจดตงเครอขำยโรงพยำบำลชมชนและนโยบำยประเทศ ป ๒๕๖๒ จ ำนวน ๑๓ แหง ในเขตโรงพยำบำลชมชนทพรอมจะสนบสนนกำรจดตงป ๒๕๖๓ จ ำนวน ๒๖ แหง จนครบทกอ ำเภอตำมประชำกรทรบผดชอบ กำรผลตแพทยเพอรองรบกำรจดตงคลนกหมอครอบครวโดยสงแพทยไปอบรมหลกสตรระยะสน เพอรองรบกำรกำรจดตงคลนกหมอครอบครวแลว รนท ๓ ส ำหรบพนทอ ำเภอเมอง จ ำนวน ๑ คน และอ ำเภอ ศรสงครำม จ ำนวน ๑ คน อ ำเภอนำหวำ รนท ๙ จ ำนวน ๑ คน เพอเพมกำรเขำถงบรกำรสขภำพพนฐำนทจ ำเปนส ำหรบประชำชนพนท ผลการด าเนนงานตามมาตรการส าคญ ๑) ผลกำรจดตงคลนกหมอครอบครว (๑) รวมทมหมอครอบครวสะสมทงหมด จ ำนวน ๔ ทม คดเปน รอยละ ๖.๓๕ ของแผน ๑๐ ป ในกำรจดตงคลนกหมอครอบครว (๒) ทดลองเปดด ำเนนกำรตำมแผน ป ๒๕๖๑ แลวจ ำนวน ๓ ทม คดเปนรอยละ ๑.๘๙ (รอลงทะเบยนและเปดอยำงเปนทำงกำรภำยในป ๒๕๖๑) ๒) จ ำนวนสถำบนผลตแพทยเวชศำสตรครอบครวในจงหวดและขอมลกำรฝกอบรม (๑) ศนยแพทยศำสตรศกษำ จ ำนวน ..-.. แหง ศกยภำพกำรผลต ..-.. ต ำแหนง (๒) สถำบนฝกอบรมแพทยประจ ำบำนสำขำเวชศำสตรครอบครว จ ำนวน ๓ แหง ศกยภำพกำรผลต ๑ ต ำแหนง (๓) สถำบนปฏบตงำนเพอสอบ วว.เวชศำสตรครอบครวหลกสตร (In-Service Training) จ ำนวน - แหง ศกยภำพกำรผลต - ต ำแหนง (๔) มผเขำอบรมในโครงกำรอบรมระยะสน ดำนเวชศำสตรครอบครวส ำหรบแพทยปฏบตงำนในคลนกหมอครอบครว (Short Course Training) รวม ๓ คน (๕) แพทยเขำเรยน แพทยประจ ำบำนสำขำแพทยเวชศำสตรครอบครว ป ๒๕๖๐ จ ำนวน ๑ คน

- ๗๘ -

๓) แผนกำรพฒนำสหสำขำวชำชพ - เภสชกร ๑ คน/นกกำยภำพบ ำบด ๒ คน/แพทยแผนไทย ๓ คน ๔) มำตรกำรส ำคญ (๑) จงหวดนครพนม มกำรจดตงคลนกหมอครอบครว เพอดแลประชำชนทรบผดชอบ โดยทมสหสำขำวชำชพตำมเกณฑทก ำหนด (๒) จดใหมรปแบบกำรใหบรกำรตำมหลกกำรเวชศำสตรครอบครว ใหเหมำะสมกบบรบทพนทพฒนำกำรท ำงำนใหตรงตำมแนวคดของคลนกหมอครอบครว (Primary Care Cluster) “บรกำรทกคน ทกอยำง ทกท ทกเวลำดวยเทคโนโลย” ไดแก ก. กำรดแลประชำชนดวยหลกกำร 1A4C คอ เขำถงบรกำร (Accessibility) กำรใหบรกำรอยำงตอเนอง (Continuity), กำรใหบรกำรแบบเบดเสรจ (Comprehensiveness) กำรประสำนงำน (Coordination) และชมชนมสวนรวม (Community participation) ข. สนบสนนใหมโครงกำรในชมชนอยำงตอเนอง ค. กระตนใหเกดกลไก และระบบทเออตอกำรดแลสขภำพตนเองของประชำชน ๕) กำรพฒนำโครงสรำงหรอกลไกกำรขบเคลอนในกำรจดบรกำร ปฐมภม มกำรแตงตงคณะท ำงำนและคณะกรรมกำรกำรด ำเนนงำน ระดบจงหวด อ ำเภอ ต ำบล เพอขบเคลอนกำรด ำเนนงำน ๖) พฒนำระบบบรหำรจดกำรก ำลงคนและทมสขภำพ มสถำบนผลตแพทยเวชศำสตรครอบครวในจงหวด (โรงพยำบำลนำหวำ) และสนบสนนใหมก ำลงคนทเพยงพอทงเชงปรมำณและคณภำพเปนทมหมอครอบครวทมแพทยเวชศำสตรครอบครว และทมสหสำขำวชำชพรวมปฏบตงำนใหบรกำร ๗) พฒนำระบบสนบสนนกำรพฒนำเครอขำยบรกำรปฐมภม มงเนนกำรพฒนำและจดระบบสนบสนนดำนตำง ๆ เชน กำรพฒนำระบบกำรเงนกำรคลงดำนสขภำพ ระบบยำและเวชภณฑทมใชยำ ระบบกำรตรวจทำงหองปฏบตกำร ระบบขอมลสำรสนเทศ กำรพฒนำวชำกำร กำรวจยและพฒนำจงหวดนครพนม มกำรจดตงคณะท ำงำนตำมควำมเชยวชำญแตละสำขำกำรดแลรบผดชอบใหครอบคลม การด าเนนการในบทบาทส านกงานสาธารณสข จงหวดนครพนม ๑) กำรรบนโยบำย ถำยทอดนโยบำยและแนวปฏบตแกพนท

๒) สนบสนนขอมล รำยงำนขอมลไปยงผบรหำรระดบจงหวด ๓) จดกำรขอมลกลมเปำหมำยกำรจดตงคลนกหมอครอบครว ๔) ส ำรวจขอมลรำยงำนเพอประกอบกำรจดตงคลนกหมอครอบครว ๕) ตดตำมก ำกบกำรด ำเนนงำน PCC ตำมแผน ๖) แตงตงคณะท ำงำนตำมควำมเชยวชำญและจ ำเปนในกำรด ำเนนกำร ๗) จดประชมถอดบทเรยน และสรปผลกำรด ำเนนงำน

- ๗๙ -

ปญหาอปสรรค ๑) ขำดแคลนบคลำกรสำยงำนแพทย ๒) ขำดต ำแหนงบรรจเปนรำชกำรในสำยงำนทำงกำรแพทยและพยำบำล ๓) คำใชจำยทเรยกเกบไมได

๓.๘.๓ ระบบการแพทยปฐมภมภายใตบรบทเขตชนบท ระบบการแพทยปฐมภมภายใตบรบทเขตชนบท เปนการด าเนนงานศนยบรการ

ปฐมภมในรปแบบคลนกหมอครอบครว โดยเปนการจดใหโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล (รพ.สต.) ทอยในละแวกใกลกน ซงมประชากรทอาศยอยจรงตามสทธต ากวา ๒๐,๐๐๐ คน รวมกนเปน Cluster เพอใหมประชากรรวมกนประมาณ ๓๐,๐๐๐ คน ตอทมบรการ ๓ ทม และจดใหม ผประสานงานและจดการในคลนกหมอครอบครวดงกลาว ตวอยางเชน ๓.๘.๓.๑ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลลาดใหญ จงหวดสมทรสงคราม จงหวดสมทรสงครามมทงสน ๓ อ าเภอ มทมคลนกหมอครอบครว จ านวน ๕ ทม โดยคลนกหมอครอบครวในอ าเภอเมองมจ านวน ๓ ทม คอ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลลาดใหญ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลบงปน และโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลดาวโดง อ าเภออมพวา จ านวน ๑ ทม คอ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลโคกเกต และอ าเภอบางคนท จ านวน ๑ ทม คอ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลจอมปลวก คลนกหมอครอบครว ณ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลลาดใหญเปดด าเนนการเมอวนท ๑ มนาคม ๒๕๖๐ อตราก าลงขนต าของคลนกหมอครอบครว ตองมอตราก าลง จ านวน ๓๙ คน แตคลนกหมอครอบครวลาดใหญ มเพยง ๓๓ คน โดยทมท ๑ โรงพยาบาลสมเดจพระพทธเลศหลา ซงเปนโรงพยาบาลแมขายไดจดเจาหนาทมาใหบรการประชาชน เชน เภสชกร นกกายภาพ แพทยแผนไทย ทงน จะมแพทยเวชศาสตรครอบครว จบการศกษาในป ๒๕๖๑ จ านวน ๑ คน และป ๒๕๖๔ จ านวน ๑ คน ซงปจจบนจงหวดสมทรสงครามยงไมมแพทยเวชศาสตรครอบครวมาใหบรการ จะใชแพทย Intern สบเปลยนหมนเวยนมาใหบรการ คลนกหมอครอบครวในจงหวดสมทรสงครามจะใชโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล เปนสถานทใหบรการประชาชน โดยมระบบบรการเชอมโยงระหวางโรงพยาบาลและชมชน เปนลกษณะการใหบรการ community based และ hospital based ซงมการสงตอผปวยทงกรณผป วยฉกเฉน (Fast Track ER), X–ray, Lab, IPD, OPD ไปยงโรงพยาบาลสมเดจพระพทธเลศหลาได นอกจากนนยงมศนยดแลตอเนองทบาน โดยคณะกรรมการพฒนาคณภาพชวตระดบอ าเภอ (District Health Board (DHB)) มนายอ าเภอเปนประธาน มทมดแลประจ าครอบครว (Family Care Team (FCT)) ทกหมบาน และมระบบใหค าปรกษาผาน line และโทรศพท การใชโปรแกรมระบบขอมล จะใชโปรแกรม J – HCIS, HDC ทงจงหวด สามารถสง Lab หรอ X–ray จากคลนกหมอครอบครว สามารถดผลการรกษาในระบบโรงพยาบาล แมขายได สามารถตรวจสอบประวตการรกษาผปวยผานโปรแกรมทคลนกหมอครอบครวได และ มระบบใหค าปรกษาผาน line และโทรศพท

- ๘๐ -

ผลส าเรจของการใหบรการ ๑) ขยายบรการระดบปฐมภมในเขตเมอง ท าใหเพมโอกาสการเขาถงบรการสขภาพของประชาชนในเขตเมองไดอยางเปนรปธรรมทงบรการเชงรบและบรการเชงรก รวมทงการดแลตอเนองในกลมผปวยทตองการดแลพเศษ ผปวยตดบาน ผปวยตดเตยง การดแลแบบประคบประคอง (Palliative Care) ๒) พฒนาระบบฐานขอมลสขภาพชมชนในเขตเมองจนประสบความส าเรจ สามารถน าขอมลมาใชประโยชนในการวนจฉยชมชนและวางแผนการด าเนนงานไดอยางเปนรปธรรม ปญหาและอปสรรค ๑) อตราก าลงสหสาขาวชาชพตามสดสวนประชากรยงไมไดรบการสนบสนนตามเกณฑ ยงขาดแพทยเวชศาสตรครอบครวและพยาบาลวชาชพ ปจจบนยงไมมแพทยเวชศาสตรครอบครวมาด าเนนงาน มเพยงพยาบาลวชาชพ จ านวน ๒ คน ทดแลประชากร จ านวน ๑๐,๐๐๐ คน ๒) แนวคดการด าเนนงานคลนกหมอครอบครวใหรวมบคลากร งบประมาณ วสดอปกรณ เขาดวยกน รวมเปน ๘ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ใชพนท ๔ ต าบล รบผดชอบประชากร ๓๐,๐๐๐ คน แตในทางปฏบตยงด าเนนงานตามระบบเดม ๓) การด าเนนงานของทมสหสาขาวชาชพด าเนนการไดล าบาก ตองลงพนทนอกเวลาราชการ เนองจาก ประชาชนออกไปท างานนอกบานหรอออกนอกพนท ๓.๘.๓.๒ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลมะเขอแจ จงหวดล าพน การด าเนนงานคลนกหมอครอบครวมะเขอแจ อ าเภอเมองล าพน จงหวดล าพน ตามทนโยบายกระทรวงสาธารณสขไดมการขบเคลอนระบบการแพทยปฐมภม ภายใตกรอบแนวคดการท างานแบบบรณาการในรปแบบของการด าเนนงานคลนกหมอครอบครว ซงหมายถง การรวมกลมของหนวยบรการปฐมภมใหเปนเครอขายการดแลประชาชนทอยในเขตรบผดชอบรวมกนเปนประจ า ตอเนองดวยทมสหสาขาวชาชพ เพอเพมคณภาพการใหบรการใหมมาตรฐานใกลเคยงกน และใหมการบรหารจดการการใชทรพยากรรวมกน โดยเปนการพฒนาตอเนองจากนโยบายหมอประจ าครอบครว โดยทคลนกหมอครอบครวมะเขอแจ อ าเภอเมองล าพน ไดมการพฒนารปแบบการใหบรการตามนโยบายของกระทรวงสาธารณสข บรณาการท างานกบภาคเครอขายทกภาคสวน มจดเนนคอ การเรยนรรวมกนโดยใชบรบทเปนฐาน คลนกหมอครอบครวมะเขอแจ เรมจากการพฒนาสถานอนามยต าบลมะเขอแจ สการเปนศนยสขภาพชมชนเมอง (ศสม.) เพมศกยภาพการใหบรการทงดานการสงเส รม ปองกน รกษา และฟนฟใหประชาชนเขาถงการใหบรการอยางครอบคลม มทมสหสาขาวชาชพ โรงพยาบาลล าพนรวมใหบรการครบตามเกณฑและองคประกอบทก าหนดไว ตอยอดและสรางความเชอมนศรทธาดวยนโยบายการพฒนาสถานบรการสการเปนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล (รพ.สต.) มกลไกการพฒนาคณภาพการใหบรการอยางตอเนองตามนโยบายระบบสขภาพอ าเภอ (District Health System : DHS) และเกณฑการพฒนาคณภาพบรการปฐมภม (Primary Care Award : PCA) ด าเนนงานเชงรกในชมชนดแลอยางตอเนองดวยทมดแลประจ าครอบครว (Family Care Team : FCT) ครบทกพนท

- ๘๑ -

จากนโยบายการด าเนนงานคลนกหมอครอบครวของกระทรวงสาธารณสขไดเรมในป พ.ศ. ๒๕๕๙ คลนกหมอครอบครวมะเขอแจ ไดด าเนนการในป พ.ศ. ๒๕๖๐ ตามหลกเกณฑ โดยมทมสหสาขาวชาชพเปนผปฏบตงาน ใชผปวยและประชาชนเปนศนยกลางน าหลกการของ เวชศาสตรครอบครวมาใชเปนเครองมอในการด าเนนงาน มโรงพยาบาลแมข าย (โรงพยาบาลล าพน) เปนผจดระบบสนบสนนเชอมโยงการดแลโดยจดการรบสงตอในระดบทตยภมขนไป ภาคเครอขาย ในชมชนมสวนรวมเปนหนสวนในการจดการสขภาพ โดยผานระบบสขภาพอ าเภอ (DHS) และคณะกรรมการพฒนาคณภาพชวตระดบอ าเภอ (พชอ.) การจดกลมหนวยบรการ ดงน ประชากร ๓๖,๓๙๓ คน ประกอบดวย ๓ ทม คอ ๑) โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลมะเขอแจ ประชากร ๑๗,๑๗๕ คน ๒) โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลบานกลาง ประชากร ๑๐,๑๙๑ คน ๓) โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลบานมา และโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลบานหนองหลม ต.ศรบวบาน ประชากร ๙,๐๗๒ คน

ทมา : โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลมะเขอแจ อ าเภอเมองล าพน จงหวดล าพน

การจดรปแบบการด าเนนการตามหลก ๓S ดงน Structure โครงสรางพนฐาน ครภณฑใน Cluster

- Unit ทนตกรรม จ านวน ๑ Unit ตอ ๑ Cluster (คลนกหมอครอบครว ศรบวบานก าลงจะไดเพม ๑ Unit) - เครองตรวจคลนไฟฟาหวใจ (EKG) จ านวน ๑ เครอง ตอ ๑ Cluster - รถฉกเฉน (EMS) เครอขายองคกรปกครองสวนทองถน จ านวน ๓ คน ตอ ๑ Cluster (คลนกหมอครอบครวมะเขอแจก าลงจะไดรถฉกเฉน (EMS) เพมอก ๑ คน) การควบคมก ากบพฒนาคณภาพบรการตามระบบสขภาพอ าเภอ (District Health System : DHS) และเกณฑการพฒนาคณภาพบรการปฐมภม (Primary Care Award : PCA) และเกณฑ รพ.สต. ตดดาว โดยมผลการพฒนา ดงน - โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลมะเขอแจ ระดบ ๕ ดาว (๙๙.๐๓ คะแนน)

- ๘๒ -

- โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลบานมา ระดบ ๕ ดาว (๙๔.๙๒ คะแนน) - โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลบานกลาง ระดบ ๕ ดาว (๙๔.๖๑ คะแนน) - โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลบานหนองหลม ระดบ ๔ ดาว (๘๐.๐๔ คะแนน) Staff บคลากร ประกอบดวย - บคลากรสายวชาชพ ไดแก แพทย พยาบาล นกวชาการสาธารณสขและเจาพนกงานสาธารณสข ทนตแพทย เจาพนกงานทนตสาธารณสข แพทยแผนไทย เภสชกร และเจาพนกงานเทคนคการแพทย รวมทงสน ๓๒ คน - บคลากรสายสนบสนน ไดแก ผชวยแพทยแผนไทย ผชวยทนตกรรม เจาพนกงานธรการ พนกงานบรการ แมบาน/พนกงานเกษตรพนฐาน รวมทงสน ๑๔ คน

ทมา : โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลมะเขอแจ อ าเภอเมองล าพน จงหวดล าพน

- ๘๓ -

System ระบบงาน มการด าเนนงานพฒนาคลนกหมอครอบครวเตมรปแบบ (Full Function) ดงน - มการจดทมหมอครอบครว ดแลครอบคลมทกกลมวย โดยจดทมหมอครอบครวมะเขอแจ ๒ ทม ทมหมอครอบครวบานกลาง ๑ ทม และทมหมอครอบครวศรบวบาน ๑ ทม โดยมแพทยเปนทปรกษาครบทกทม - การจดบรการผปวยนอก - บรการ NCD Clinic คณภาพ - บรการแพทยแผนไทย นวด อบไอน าสมนไพร ประคบสมนไพร ดแลมารดาหลงคลอด ยาสมนไพรทมใช ๑๒ รายการ - การจดบรการคลนกในชมชน - การใหบรการแกสทธประกนสงคม - การดแลระยะยาว (Long Term Care) - บรการใหค าปรกษา - ระบบสงตอ บรการอบตเหตฉกเฉน - ระบบสงกลบ การดแลตอเนอง - การสงเสรมใหดแลสขภาพตนเอง - ระบบขอมล - ขาวสารสชมชน - นวตกรรมชมชน แนวทางในการพฒนาตอเนอง ๑) พฒนาศกยภาพการใหบรการทกทมตามแผนการพฒนาคลนกหมอครอบครว ๒) บรณาการการด าเนนงาน และใชทรพยากรรวมกนทงการสงเสรม ปองกน รกษา และฟนฟ ๓) บรณาการการด าเนนงานโดยคณะกรรมการพฒนาคณภาพชวตระดบอ าเภอ (พชอ.)/ระดบต าบล (พชต.) ๔) ยกระดบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลผานเกณฑระดบ ๕ ดาว ๕) ตอยอดพฒนานวตกรรมและวจยโดยใชบรบทของพนทเปนฐาน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลมะเขอแจ ดแลประชากรประมาณ ๑๖,๐๐๐ คน ไดรบรางวล รพ.สต. ตดดาว โดยผานคะแนนประเมนมากกวารอยละ ๙๐ ซงเปนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลทมการบรณาการรวมกนระหวางโรงพยาบาลล าพนกบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลมะเขอแจ โดยมสดสวนแพทย ๑ : ๑๐,๐๐๐ คน และเภสชกรมาจากโรงพยาบาลล าพน ทมคลนกหมอครอบครว จ านวน ๔ ทม ซงเทศบาลมะเขอแจไดจดการรวมกบภาคเครอขาย ในพนทเพอใหบรการเชงบรณาการ ดานงบประมาณไดมการจดสรรสนบสนนดานสงเสรมสขภาพ รอยละ ๑๐๐ ซงนายกเทศบาลไดเหนความส าคญกบงานบรการดานสาธารณสข นอกจากนเทศบาล ไดมการเพมอตราบคลากรเพอสรางความเขมแขงในงานคลนกหมอครอบครว

- ๘๔ -

ปญหาและอปสรรค ๑) ขาดแคลนแพทยเวชศาสตรครอบครว แตทงนไดรบการสนบสนนแพทยจากโรงพยาบาลล าพน ๒) ปญหาดานระบบการจายคาตอบแทนส าหรบผดแล เนองจากเกดการทบซอนระบบงบประมาณสวนทองถน และกระทรวงสาธารณสข ๓) ปญหารายไดและคาตอบแทนของแพทยเวชศาสตรครอบครวนอยเมอเทยบกบแพทยทจบจากสาขาอน ๓.๘.๓.๓ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลบานเกาะมกด จงหวดตรง

เกาะมกดตงอยในพนทของอ าเภอกนตง มจ านวน ๕๐๖ หลงคาเรอน มพนท จ านวน ๗ อาว โดย รพ.สต. ตงอยทอาวอนามย ซงแยกจากอาวกลาง ลกษณะการตงบานเรอน หลงจากประสบภยสนาม ชาวบานไดมการยายทอยอาศยจากอาวกลางมายงอาวบานใหม จงเกดเปนชมชนใหมทยายจากรมทะเลเขามา จ านวน ๑๖๐ หลงคาเรอน

ประชากรมจ านวน ๒,๒๙๘ คน (แตในฤดทองเทยวจะมนกทองเทยวจ านวนมาก)

อตราการเกดเมอปงบประมาณ ๒๕๖๐ มหญงตงครรภ จ านวน ๓๖ ราย คลอดแลว จ านวน ๒๐ ราย

ส าหรบประชาชนทมอายมากกวา ๖๐ ป มจ านวน ๑๕๐ คน แบงเปนผปวยตดบาน จ านวน ๗ คน ผปวยตดเตยง จ านวน ๓ คน ซงมอายขยเฉลย ๗๐ ป

อาชพหลกสวนใหญ คอ ประมง แตมการปรบเปลยนตามฤดกาล โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลบานเกาะมกด รบผดชอบพนทหมท ๒

บานเกาะมกด และเกาะกระดาน อตราก าลงเจาหนาทปฏบตงานประจ า ประกอบดวย เจาพนกงานสาธารณสขช านาญการ จ านวน ๑ คน พยาบาลวชาชพปฏบตการ จ านวน ๑ คน และผชวยเหลอคนไข (ลกจางเงนบ ารง) จ านวน ๑ คน โดยมสดสวนเจาหนาทตอประชากร คอ ๑ : ๑,๑๔๙ คน

ส าหรบระบบการสงตอ เปนไปโดยทางเรอ ซงเกาะลบงมหนวยกชพทางเรอ แตบนเกาะมกดยงไมมหนวยกชพเปนการเฉพาะ ซงตองอาศยเครอขายของรสอรทชวยด าเนนการ

การใหการสนบสนนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล (รพ.สต.) ของโรงพยาบาลกนตง โรงพยาบาลกนตงมงบประมาณสนบสนน รพ.สต. ในพนทรบผดชอบทกป เฉลยเดอนละ ๗,๐๐๐ บาท โดยจะเปนเงนท รพ.สต. น าไปด าเนนการจดจางบคลากรตาง ๆ ซงหากมเจาหนาท ไมเพยงพอ เครอขายกจะจางบคลากรเพมเตมให โดยสงเงนไปยง รพ.สต. พจารณาจดหาคนในพนท เพอปฏบตงาน โดยเกาะมกดมการจางบคลากรเพม จ านวน ๑ คน ดงนน สดสวนเจาหนาทในการดแลในรปแบบเครอขายจงสามารถดแลคนไขไดอยางทวถง

ส าหรบการสนบสนนดานวสด ครภณฑ สามารถขอรบการสนบสนนผานเครอขายทมการจดท างบประมาณทกป ซงพรอมสนบสนนไดทกแหง

- ๘๕ -

โรงพยาบาลกนตง มฐานะการเงนทดเปนล าดบตนของเขต ๑๒ การบรหารจดการงบประมาณจงไมมปญหา สงผลตอการใหบรการของ รพ.สต. ซงไมมปญหาขาดสภาพคลองทางการเงน แตมขอจ ากดบางประการในการใชจายตามระเบยบของทางราชการ นอกจากน เนองจากการมนกทองเทยวทงชาวไทยและชาวตางประเทศเพมขนจ านวนมาก จงไดมเพมบรการสทธประกนสงคม จงสงผลใหมรายไดจากสทธประกนสงคมเพมขน ประกอบกบการทบคลากรสามารถสอสารกบชาวตางชาตได จงท าใหไดรบคาใชจายทเกดขนจากการรกษาพยาบาลตามทเกดขนจรงจากระบบประกนทชาวตางชาตจดท าไว

กลไกการด าเนนงานหลกในพนทของ รพ.สต. บานเกาะมกด งานบรการทวไป งานรกษาพยาบาล/ การใหบรการประชาชนในพนท มดงน - ระบบงานดแลผปวยโดยทวไปตอเดอนใหการบรการ ๕๐๐ – ๖๐๐ ครง - ระบบการดแลผปวยเรอรง เรมตนจากการมแพทยจากโรงพยาบาล

กนตงเขามาใหการดแลผปวยในพนทเปนประจ าทกเดอน ตอมาปรบเปนประจ าทกสปดาห ซงเปนแนวทาง ใกลบานใกลใจ

การท างานคลนก NCD เรมตนขนจากการมแพทยเขามาใหบรการเปนประจ าทกสปดาห ตอมามการเปลยนรปแบบการบรการเปนแพทยประจ าโซน ซงโรงพยาบาล สงเสรมสขภาพต าบลบานเกาะมกด อยในพนทโซนสายสมทร ทมแพทยเขามาใหบรการในพนททกวนจนทรในสปดาหท ๔ ของเดอน โดยเขามาใหบรการพรอมกบทมเภสชกร และกายภาพบ าบด ทงน ผปวยในคลนก NCD มจ านวน ๑๔๘ ราย แบงเปน ผปวยโรคเบาหวานจ านวน ๑๔ ราย โรคความดนจ านวน ๙๐ ราย และโรคความดนรวมกบโรคเบาหวานจ านวน ๔๔ ราย ในการใหการดแลและรกษาพยาบาลประชาชนในพนทไดรบการดแลเปนอยางดจาก อสม. โดยในชวงเทยง อสม. จะน าปนโตอาหารหรอผลไมมามอบใหแกแพทยและทมงาน จากนน ชวงบายทมแพทยกจะลงพนทเยยมบาน ทงนในรายตดเตยง แพทยกจะวนจฉยออกบตรผพการใหไดทนทโดยทผปวยไมจ าเปนตองเดนทางไปพบแพทยเพอรบการวนจฉยบนฝง จงไดรบความสะดวกอยางมาก นอกจากน โดยปกตผปวยโรคเรอรงหากตองเดนทางไปรบยาทบนฝงจะมคาใชจายจ านวน ๓๐๐ บาทตอคน แตเมอมแพทยเขามาในพนทจงท าใหประหยดคาใชจายไดจ านวนมาก และคนไขไดรบยา ๑๐๐%

จากการด าเนนงานดงกลาว นอกจากจะท าใหคนไขไดรบความสะดวกสบายและประหยดคาใชจายมากขนแลว สวนหนงยงท าใหคนไขมเวลาไดสนทนากบแพทยมากขน ท าให การรกษามประสทธภาพ โดยเฉพาะประเดนการขาดยา ซงในชวงฤดมรสมมกจะพบปญหาดงกลาวสง สงผลใหคนไขเกดภาวะแทรกซอน แตเมอมโครงการดงกลาวเขามาท าใหคนไขขาดยานอยลง และท าใหสภาพจตใจของคนไขดขน เกดเปนการดแลแบบองครวม ทสงผลใหคณภาพชวตของผปวยดขน

ในระยะหลงน อตราการเสยชวตของชาวเกาะมกดพบวา เกดจากโรคเรอรงมากทสด โดยเฉพาะผหญง ซงพนทของอ าเภอกนตงพบวา มผปวย โรคเรอรงจ านวนมากในพนท ๒ แหง คอ พนทเกาะมกด และพนทบนฝง โดยอตราการเกดอมพฤกษเฉลยวนละคน ซงโรงพยาบาลตรง และโรงพยาบาลชมชนทกแหงมการดแลผปวยพนระยะวกฤต โดยเมออกจากโรงพยาบาลแลว โดยรวมจะมอาการดขน สามารถชวยเหลอตวเองและเดนได เปนการลดภาวะแทรกซอนและภาระของญาต

- ๘๖ -

ทงน การแกไขปญหาโรคเรอรง จะใชการด าเนนการเชงปองกน โดยม นกสขภาพครอบครวในชมชนซงจะมการผลดเปลยนหมนเวยนลงพนทกลมบานอยางตอเนอง เพอพยายามเรยนรการอยรวมกนและพยายามสอดแทรกพฤตกรรมสขภาพทควรปรบเปลยน ท าใหระยะหลงซงมการตรวจคดกรองสขภาพพบกลมเสยง จ านวน ๒๐๐ คน แตทกคนไดรบการวนจฉยวาเปนโรคเพยง ๒ ราย ดงนนการด าเนนงานจงอาศยกระบวนการพบปะพดคยเปนสวนใหญ ซงใน การปฏบตประชาชนรบทราบวา อาหารประเภทใดท าใหเกดโรค แตในสถานการณชวงเวลานน ไมสามารถหาอยางอนมาทดแทนได จงตองท าการเรยนรชมชนและน าไปสการประยกตองคความรและหลกการปฏบตอยางงายทประชาชนจะสามารถน าไปปรบใชไดกบวถชวต สวนผน าศาสนาซงเปน ผทไมมโรคเรอรงกจะใหบคคลดงกลาวเปนตวอยางในชมชน หรอเปนโมเดลชาวบานตอไป

- ๗ - การใหค าปรกษาในการรกษาพยาบาล ปจจบนมการน าระบบ Social

Media เชน Line มาใช โดยมกลม Line ของทง ๔ โซน ซงมแพทยประจ าโซนคอยใหค าปรกษาในกลมดงกลาว ทงน หาก รพ.สต. มปญหาการรกษาพยาบาลกสามารถปรกษาในระบบ Line ของโซนนน ๆ ได นอกจากน ม Line ส าหรบใหการปรกษาเปนการเฉพาะเพมเตมดวย โดยจะมแพทยหลายคนเขามาดแลใหค าปรกษา แตหากยงมปญหานอกจากนนกสามารถใชวธการโทรศพทตดตอไดโดยตรง ซงสญญาณโทรศพทบนเกาะมกดมประสทธภาพด

นอกจากน กรณคนไขโรคหวใจ จะใชระบบการสงตอ หากพจารณาแลวมความปลอดภย กจะสงตอไปยงโรงพยาบาลตรง และมการปรกษาทาง Line กบแพทยผเชยวชาญ ดวยอกทางหนง ทงน โรงพยาบาลชมชนในจงหวดตรงสามารถใหยาละลายลมเลอดใหกบผปวยไดทกแหง

ความคาดหวงในการดแลพนทและชมชน ๑) การมบคคลกรทเพยงพอตอการดแลประชาชนในพนทซงหางไกล

จากชมชนเมอง รวมถง การดแลนกทองเทยวทเขามาเยยมชมในแตละป ๒) การสรางแรงจงใจหรอขวญก าลงใจใหแกเจาหนาททปฏบตงาน ๓) การดแลรกษาเสถยรภาพของพนท การดแลสวสดภาพของเจาหนาท

ความปลอดภยในการท างาน ทงน ส าหรบยาและเวชภณฑตาง ๆ สามารถเบกไดทโรงพยาบาลตรง

ทกเดอนจงไมขาดแคลน ซงในสวนของยาผปวยโรคเรอรง แพทยและทมเภสชกรจะจดมาใหท รพ.สต.

- ๘๗ -

แตขาดอปกรณในการสงตอและการรกษาพยาบาลฉกเฉน เชน เครองกระตนหวใจ ซงมราคาประมาณ ๙๐,๐๐๐ บาท ขณะนโรงพยาบาลกนตงอยระหวางด าเนนการจดซอ

นอกจากน กรณการด าเนนโครงการภายใตกองทนหลกประกนสขภาพระดบต าบลมขอจ ากดจ านวนมาก ซงเปนการทกทวงจาก สตง. ทท าใหเกดปญหาและอปสรรคใน การปฏบตงานโครงการตาง ๆ ดานสาธารณสข เชน การเยยมและการดแลผสงอาย และการจดซอ ชดตรวจเบาหวานปลายนว ดงนน พนทจงหนไปใชเงนบ ารงของโรงพยาบาลในการด าเนนการแทน

ระบบการแพทยปฐมภม เปนการท างานเกยวกบโครงการใกลบาน ใกลใจ เนองจากอ าเภอกนตงเปนอ าเภอใหญทประกอบดวย ๑๔ ต าบล การจดกลมจงตองแบงเปน ๔ กลมโซน โดยพนทเกาะมกดอยในกลมโซนสายสมทร ประกอบดวย รพ.สต. จ านวน ๖ แหง มแพทยดแลกลมโซนน จ านวน ๑ คน ซงแพทยจะหมนเวยนเพอไปใหการดแลผปวยโรคเรอรงเปนหลก ขอจ ากด คอ แพทยเวชศาสตรครอบครว ปจจบนมจ านวนจ ากด และปญหาโรคเรอรงเปนโรคทขนอยกบประชาชนในการดแลตนเอง ซงควรพฒนาเรองการสงเสรมปองกนใน รพ.สต. ใหมความเขมขน มากขน ดงนนระบบการแพทยปฐมภมของอ าเภอกนตงทด าเนนการอยในภาพรวมจงเปนเรองทด และสามารถด าเนนการไดด ๓.๘.๓.๔ คลนกหมอครอบครว ศนยสขภาพชมชนเมองธาตพนม จงหวดนครพนม

ขอมลทวไป ๑) การปกครองสวนภมภาคแบงเขตการปกครองออกเปน ๒ ต าบล ๑๖ หมบาน ๒) การปกครองสวนทองถน ประกอบดวย เทศบาลต าบล ๒ แหง ๓) จ านวนหลงคาเรอน ๒,๘๓๖ หลงคาเรอน ๓,๓๒๔ ครอบครว ๔) ประชากร ชาย ๕,๓๐๒ คน หญง ๕,๖๒๙ คน รวม ๑๐,๓๙๑ คน ขอมลทรพยากรสาธารณสข ๑) บคลากรสาธารณสขภาครฐ ประกอบดวย แพทย ๑ คน ทตนแพทย ๑ คน เภสชกร ๑ คน พยาบาล ๔ คน นกวชาการสาธารณสข ๔ คน แพทยแผนไทย ๒ คน ทนตาภบาล ๑ คน เจาพนกงานเภสชกรรม ๑ คน เจาพนกงานการเงนและบญช ๑ คน ผชวยเหลอคนไข ๔ คน พนกงานขบรถยนต ๑ คน รวม ๒๑ คน ๒) ภาคเอกชน ประกอบดวย คลนกแพทย ๑๐ แหง คลนกทนตกรรม ๒ แหง คลนกแพทยแผนไทย ๑ แหง รานยาแผนปจจบน ๙ แหง รานยาแผนโบราณ ๓ แหง การใหบรการ ๑) บรการทกคน บรการทกอยาง : ตรวจรกษาผปวยทซบซอนดวยหลกการของเวชศาสตรครอบครว ตรวจรกษาผปวยเฉพาะโรค เชน เบาหวาน ความดนโลหตสง ฝากครรภดวยแพทย หตถการเพอการดแลรกษาผปวย ๒) บรการทกท : เยยมบาน (Home Visit) มการออกเยยมบานผปวยทไมสามารถมาทคลนกได ไดแก ผปวยตดเตยง ผปวยทมปญหาซบซอนในการดแล เชน ปญหาการใชยาทเหมาะสม

- ๘๘ -

๓) บรการทกเวลา ดวยเทคโนโลย : ใชระบบเทคโนโลยสารสนเทศ ระบบ Green Channel ปรกษาแพทยเพอการดแลผปวยอยางเหมาะสมทางโทรศพทและทางไลนไดตลอดเวลามระบบเทคโนโลยสารสนเทศสามารถเชอมโยงขอมลของผปวยทโรงพยาบาลพยพราชธาตพนมได มระบบสงตรวจและรายงานผลทางหองปฏบตการ การด าเนนงาน ๑) คลนกพฒนาการเดกและวคซน (๑) ไดรบการคดกรองเบองตน รอยละ ๑๐๐ (๒) ผปวยทสงสยวาพฒนาการลาชา ไดรบการดแลรวดเรวมากขน (๓) เดกทมพฒนาการผดปกต ไดรบการเยยมบานเพอตดตามและแกไขโดยแพทยและทมสหสาขาวชาชพ รอยละ ๑๐๐ (๔) ผลลพธ คอ พฒนาใหครอบครวมบทบาทในการดแลเดกใน กลมเสยงพฒนาการลาชาใหวคซน การดแลเรองโภชนาการทสมวย ๒) คลนกโรคเรอรง (๑) เปาหมาย คอ สามารถรองรบผปวยโรคเรอรงเขารบบรการไดทงหมด (๒) ผปวยไดรบบรการใกลบานลดการแออดและลดการรอคอย (๓) ผปวย Pool Control มแพทยและทมสหสาขาวชาชพดแลแบบองครวม ๓) คลนกทนตกรรม (๑) กลม ๐ – ๑๒ ป จ านวน ๑,๐๙๑ คน ไดรบบรการรอยละ ๖๔.๙๘ (๒) กลม ๑๓ – ๕๙ ป จ านวน ๔,๑๒๐ คน ไดรบบรการรอยละ ๑๓.๑๖ (๓) กลมผสงอาย จ านวน ๑,๖๓๒ คน ไดรบบรการรอยละ ๔๙.๔๕ (๔) กลมเบาหวาน จ านวน ๖๙๗ คน ไดรบบรการรอยละ ๗๐.๓๐ ๔) งานอบตเหต-ฉกเฉน (๑) การใหบรการในหองฉกเฉน (๒) ท าหตถการไดเหมอนโรงพยาบาล ๕) คลนกแพทยแผนไทย (๑) ผปวยนอกไดรบบรการทางการแพทยแผนไทย และการแพทยการเลอก รอยละ ๓๘.๕๙ (๒) ผมารบบรการมความพงพอใจในการรบบรการ พงพอใจมากทสด รอยละ ๙๑.๘๓ รองลงมา คอ พงพอใจมาก รอยละ ๘.๑๗ ๖) คลนกกายภาพบ าบด (๑) ผพการทางรางกาย/การเคลอนไหว จ านวน ๔๒ ราย ไดรบการฟนฟสมรรถภาพ ๓๒ ราย (รอยละ ๖๗) (๒) ผปวยโรคหลอดเลอดสมองไดรบการฟนฟทนระยะฟนฟ จ านวน ๑๑ ราย ไดรบการฟนฟ ๑๐ ราย (รอยละ ๙๑) อาการดขน ๘ ราย (รอยละ ๗๓) อาการเทาเดม ๒ ราย (รอยละ ๑๘) มภาวะแทรกซอน ๑ ราย (รอยละ ๙)

- ๘๙ -

(๓) จ านวนผปวยกายภาพบ าบดทรบบรการท PCC จ านวน ๗๓/๑๘๒ (คน/ครง) ๗) งานเภสชกรรม (๑) งานบรการจายยา มหองจายยาเปนสดสวนชดเจน มเภสชกรปฏบตการประจ าและเจาพนกงานเภสชกรรม จนทร-ศกร เภสชกร ท าหนาทตรวจสอบความถกตองกอนจายยา (๒) งานบรหารเวชภณฑ คลงเวชภณฑมเครองปรบอาการ มระบบควบคมความปลอดภย มระบบความชน และอณหภมใหอยในเกณฑมาตรฐานตลอดเวลา รายการยาและเวชภณฑทงหมด ๒๐๔ รายการ สมนไพร ๑๗ รายการ มการเชคยอดคงคลงปละ ๒ ครง (๓ ) งาน เภส ชกรรมช มชน ม การเย ยมบ านผ ป วยร วมก บ สหสาขาวชาชพ ๒ ครง/สปดาห มการตรวจแนะน ารานคาในเขตรบผดชอบ ๑๖ หมบาน ปละ ๒ ครง โดยเนนเรอง ยา อาหาร และเครองส าอาง ในชมชนมการตรวจสอบอาหารสดกลมเสยงในตลาดเทศบาลธาตพนม และรานคาแผงลอย (๔) งานวชาการ ใหบรการขอมลทางดานยาแกประชาชน และประเมนการแพยาในผปวย ๒๖ ราย ไดรบการประเมนวาแพจรง ๒๐ ราย ด าเนนการออกบตรแพยา และบนทกในระบบคอมพวเตอร และแฟมลโฟนเดอรทกรายทไดรบการประเมนวาแพจรง ๘) งาน Long Term Care มผปวยตดเตยง ซงเปนผพการและจตเวช ๑๕ ราย ผสงอาย ๔๒ ราย และผปวยโรคมะเรงตาง ๆ ระยะสดทาย ๖ คน ผปวยทกรายไดรบการเยยมบาน รอยละ ๑๐๐ ๙) งานผสงอาย มประชากรผสงอาย ๑,๖๖๗ คน คดเปน รอยละ ๑๖.๖๗ ปญหาสขภาพผสงอาย ไดแก เขาเสอม หกลม ทพโภชนาการ สมองเสอม กลนปสสาวะไมอย ซมเศรา ๑๐) อน ๆ ไดแก งานเยยมบาน งามควบคมโรคตดตอ งานควบคมโรคและผลตภณฑสขภาพในงานนมสการพระธาตพนม

ผลการด าเนนงาน ๑) ลดความแออด ลดจ านวนผปวยในโรงพยาบาล (๑) การตดตามการรกษากลมโรคทวไป (๒) ลดคนไขโรคเรอรงในคลนกทโรงพยาบาล และมเวลาในการดแล

ผปวยในพนทเพมมากขน (๓) มแพทยท าหตถการไดมากขน (๔) เพมการดแลผปวยทบาน (๕) หญงตงครรภทตองไปพบแพทยทโรงพยาบาล จาก ๕ ครง เหลอ ๒ ครง ๒) ลดการรอคอย ผปวยใชเวลาเฉลยในการรอคอยลดลง รอยละ ๖๐ ๓) ลดคาใชจายของผปวยได ๓.๖ เทา

- ๙๐ -

ระบบการเชองโยงขอมล คลนกหมอครอบครวธาตพนม ใชโปรแกรม Hos-xP ในการจดการ

ขอมล และใชโปรแกรม OPPP๒๐๑๐ ในการตรวจสอบคณภาพขอมล กอนสงขอมล ๔๓ แฟมไปยงส านกงานสาธารณสขจงหวดนครพนมทกวน และส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต เขต ๘ เดอนละ ๑ ครง (ไมเกนวนท ๓๐ ของเดอนถดไป) ปญหาและอปสรรค ๑) โครงสราง อาคาร พนทบรการไมเพยงพอ ๒) ระบบการเงน การบญชและพสดครภณฑ รวมถงเจาหนาท ท ยงรวมอยกบโรงพยาบาล ๓) กรอบอตราก าลง PCC ทไมชดเจน ๔) ความกาวหนาดานวชาชพ ๕) คาตอบแทนไมสอดคลองกบภารกจทมากขน ๓.๘.๓.๕ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลบานคลองพราว จงหวดตราด

ขอมลทวไป เกาะชางแบงออกเปน ๒ ต าบล ๙ หมบาน มประชากรตามทะเบยนราษฎร จ านวน ๗,๘๓๘ คน มนกทองเทยว จ านวน ๑,๑๖๘๖๘๑ คน/ตอป ๑) ขอมลสทธการรกษาพยาบาล (๑) สทธขาราชการ จ านวน ๓๘๗ คน (๒) สทธประกนสงคม จ านวน ๘๙๙ คน (๓) สทธประกนสขภาพถวนหนา จ านวน ๗,๑๓๒ คน (๔) สทธอน ๆ จ านวน ๗๕ คน

- ๙๑ -

๒) ขอมลเกยวกบโรงพยาบาลและโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ในพนทเกาะชาง (๑) โรงพยาบาลเกาะชาง เปนโรงพยาบาลชมชน มขนาด ๓๐ เตยง (๒) โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล (รพ.สต.) จ านวน ๕ แหง ไดแก (๒.๑) โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลบานคลองพราว (๒.๒) โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลบานคลองสน (๒.๓) โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลบานบางเบา (๒.๔) โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลบานสลกเพชร (๒.๕) โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลบานเจกแบ ๓) จ านวนผรบบรการผปวยนอกตอป - ป พ.ศ. ๒๕๕๗ จ านวน ๒๘,๒๔๔ คน - ป พ.ศ. ๒๕๕๘ จ านวน ๓๑,๓๘๓ คน - ป พ.ศ. ๒๕๕๙ จ านวน ๓๕,๐๒๓ คน - ป พ.ศ. ๒๕๖๐ จ านวน ๓๔,๔๐๑ คน - ป พ.ศ. ๒๕๖๑ จ านวน ๓๖,๑๔๐ คน ๔) อนดบโรคผปวยนอก ป ๒๕๖๑ (๑) โรคความดนโลหตสง จ านวน ๓,๕๑๓ คน (๒) โรคเบาหวาน จ านวน ๑,๖๘๖ คน (๓) ไขหวด จ านวน ๑,๑๑๙ คน (๔) ทองอด จ านวน ๖๖๗ คน (๕) โรคกลามเนอ จ านวน ๖๑๗ คน ๕) จ านวนผรบบรการผปวยในตอป - ป พ.ศ. ๒๕๕๗ จ านวน ๒,๙๗๙ คน - ป พ.ศ. ๒๕๕๘ จ านวน ๒,๖๔๘ คน - ป พ.ศ. ๒๕๕๙ จ านวน ๒,๐๑๓ คน - ป พ.ศ. ๒๕๖๐ จ านวน ๒,๗๘๔ คน - ป พ.ศ. ๒๕๖๑ จ านวน ๒,๒๘๒ คน ๖) อนดบโรคผปวยใน ป พ.ศ. ๒๕๖๑ (๑) โรคอจจาระรวง จ านวน ๑๐๖ คน (๒) โรคปอดบวม จ านวน ๒๐ คน (๓) โรคความดนโลหตสง จ านวน ๒๐ คน (๔) ภาวะตดเชอบรเวณผวหนง จ านวน ๑๗ คน (๕) ตดเชอไวรส จ านวน ๑๖ คน

- ๙๒ -

ส าหรบดานสาธารณสขทางทะเลไดด าเนนการตามแผนการพฒนางานดานสาธารณสขทางทะเลแหงชาต (Maritime Public Health System) ซงจะมการด าเนนการ ดงน ๑) สรางระบบบรการไดมาตรฐานสากลทางทะเล : โครงสราง คน ขอมล ๒) บรณาการเครอขายดาน EMS ทางทะเลใหมประสทธภาพ ๓) สรางคณคาการสาธารณสขทางทะเลเพอสรางรายได ๔) การสาธารณสขคมครองผบรโภคทางทะเลอยางมคณภาพทวถง ๕) การสาธารณสขทางทะเลอาเซยน

แนวทางการพฒนาระบบ จะเนนในการลดอตราการตายใหเปนศนย (แบบทปองกนได) ซงในป พ.ศ. ๒๕๖๑ มดงน

- ๙๓ -

๑) ด าเนนงานตามนโยบาย Emergency Care System (ECS) จงหวดตราด ๒) การเตรยมการเฝาระวง (Prevention) (๑) เตรยมความพรอมในการพฒนาศกยภาพทมภาคเครอขาย โดยการฝกอบรม ดงน - การอบรมการปฐมพยาบาล/การชวยเหลอผประสบภยทางน าใหกบอาสาสมครสาธารณสข (อสม.) - การอบรมอาสาสมครโรงแรม/รสอรท - การอบรมเครอขาย Beach Guard - การขยายเครอขาย - การอบรมกจการเรอด าน าดปะการง และมการซอมแผนเสมอนจรงรวมกบเครอขาย (๒) การเตรยมความพรอมดานการสอสารประชาสมพนธ - ตดปายสญลกษณแจงเตอน - ปรบปรงสอโฆษณาใหมความนาสนใจ - ปรบปรง เวปไซด Beach Guard (๓) การน าสงผปวย ณ จดเกดเหต (Pre- Hospital) โดยการพฒนาศกยภาพผปฏบตงาน - สงทมบคลากรอบรมการล าเลยงทางอากาศ - สงบคลากรโรงพยาบาลเขาอบรม Pre- Hospital - สงบคลากร รพ.สต. เขาอบรม Pre- Hospital - อบรมชวยเหลอผประสบภยทางน า - อบรมการเอาตวรอดทางน าใหกบเจาหนาทผปฏบตงาน - การแบงโซนการรบผดชอบเฝาหนาหาดรวมกบภาคเครอขาย (๔) การรกษาในโรงพยาบาล/การสงตอ (In-Hospital/Refer) โดยการจดท ามาตรฐานคณภาพหนวยบรการ - โรงพยาบาลมาตรฐาน ER คณภาพ - รพ.สต. ผานมาตรฐานในฉบบ Mini ER - จดหา/เตรยมความพรอมดานเครองมอทางการแพทยฉกเฉน - การจดเตรยมความพรอมบคลากรทางการแพทย - จดท าระบบ Consult case (ทมแพทย/พยาบาล/เภสชกร/Lap) - จดชองทางการสงตอรกษาใหรวดเรวและปลอดภย

- ๙๔ -

ระบบการสงตอ - ชองทางปกต โดยทางรถฉกเฉน ระหวางเวลา ๐๖.๐๐ – ๑๘.๐๐ นาฬกา และทางระบบเรอเฟอรร ระหวางเวลา ๑๘.๐๐ – ๐๖.๐๐ นาฬกา - ชองทางสงตอเรงดวน โดยใชเรอสปดโบท ใชส าหรบผปวยวกฤตสแดง Resuscitate ไดแก ผปวยมภาวะหวใจขาดเลอดเฉยบพลน ผปวยเสนเลอดสมองตบเฉยบพลน ผปวยหวใจเตนผดจงหวะ และผปวยอบตเหตทมอาการหลายระบบรวมกบมภาวะความดนโลหตต า ซงแพทยผดแลผปวย หวหนาพยาบาลหองฉกเฉน และผอ านวยการโรงพยาบาลเปนผพจารณา ส าหรบการสงตอผปวยโดยใช Sky Refer ใชในกรณทไมสามารถเคลอนยายผปวยดวยยานพาหนะปกตสการรกษาทเหมาะสมได โดยเกณฑการขอใชอากาศยานจะตองพจารณาจากผดแลผปวย ผอ านวยการโรงพยาบาล โดยมนายแพทยสาธารณสขจงหวด หวหนาศนยรบแจงเหตและสงการ (๕) การจดการดานสาธารณภย (Disaster) - ศนยปฏบตการตอบโตภาวะฉกเฉนดานการแพทยและสาธารณสข - การฝกอบรม MERT, Mini-MERT - การซอมแผน - การถอดบทเรยนหลงการซอมแผน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลคลองพราว รบผดชอบในการดแลพนทหนาหาดทงหมด รวมถงพนทราบเชงเขา บคลากร มทงหมด ๑๒ คน ประกอบดวย - ขาราชการ จ านวน ๕ คน - พนกงานกระทรวงสาธารณสข จ านวน ๒ คน - ลกจางชวคราว (เงนบ ารงรายเดอน) จ านวน ๓ คน - ลกจาง (หมอนวดแผนไทย) จ านวน ๒ คน ประชากร - ตามทะเบยนราษฎร จ านวน ๒,๘๔๖ คน - ประชากรตามการส ารวจ จ านวน ๓,๔๔๘ คน - ประชากรแฝง จ านวน ๒๕,๐๐๐ – ๓๐,๐๐๐ คน (บคคลจากพนทอน ทไมไดขนทะเบยน) - นกทองเทยว จ านวน ๙๐๐,๐๐๐ คน/ป การแบงพนทในการดแล จะแบงเปน ๔ เขต ดงน - โซนหาดทรายขาว - โซนไชยเชษฐ - โซนบานคลองพราว - โซนหาดไกแบ จ านวนผรบบรการ รพ.สต.บานคลองพราว - ป ๒๕๕๘ จ านวน ๑๔.๘๓๒ คน - ป ๒๕๕๙ จ านวน ๑๗,๘๙๓ คน

- ๙๕ -

- ป ๒๕๖๐ จ านวน ๒๐,๖๐๔ คน - ป ๒๕๖๑ จ านวน ๒๐,๙๘๒ คน (ณ เดอน กนยายน ๒๕๖๑) ปญหาสขภาพในเขตรบผดชอบ ๑) อบตเหตทางจราจร ๒) จมน าและอบตภยทางทะเล ๓) โรคตดตอทางเพศสมพนธ ๔) ไขเลอดออก ๕) อาหารเปนพษ ๖) โรคเบาหวาน ๗) โรคความดนโลหตสง ๘) โรคไขมนในเลอดสง การรกษาพยาบาลผปวย - กรณมแพทย

- กรณไมมแพทย

- ๙๖ -

รายรบของ รพ.สต. บานคลองพราว มรายรบจ านวน ๒,๑๙๐,๑๗๗.๘๔ บาท ซงรายรบสวนใหญไดรบจากประกนสงคม (ตงแตวนท ๑ ตลาคม ๒๕๖๐ – ๓๑ สงหาคม ๒๕๖๑)

รายจายของ รพ.สต. บานคลองพราว มรายรบจ านวน ๒,๐๕๐,๙๑๖.๓๐ บาท (ตงแตวนท ๑ ตลาคม ๒๕๖๐ – ๓๑ สงหาคม ๒๕๖๑)

- ๙๗ -

สรปผลการด าเนนงานการแพทยฉกเฉนทางทะเล ตามมาตรฐานและวธการปฏบตการแพทยฉกเฉน ๑) Emergency Prevention (การปองกนการเจบปวยทเกดขนฉกเฉน และสามารถปองกนได) - ฝกอบรมแกนน าอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน - ฝกอบรมอาสาสมครสาธารณสขแรงงานตางดาว (อสต.) - ประชาสมพนธในพนทเสยงทเกด rip current และมการตดธงสญลกษณแจงเตอน มการตดตงจดเสยงทอาจเกดอนตรายจากพษแมงกะพรน - มการซอมแผนการชวยเหลอผประสบภยทางทะเลรวมกบภาคเครอขายตาง ๆ เชน ศนยรกษาความปลอดภยทางทองทะเลหมเกาะชาง โรงพยาบาลเกาะชาง คลนกอนเตอรเกาะชาง - ฝกอบรมใหความรเรองการชวยเหลอเบองตน การชวยฟนคนชพ และการชวยเหลอผประสบภยทางทะเลแกนกเรยนชนมธยม โรงเรยนบานคลองพราว - เพมสมรรถนะเจาหนาท รพ.สต. โดยการเขารวมโครงการ การเอาตวรอดทางน าและการชวยเหลอผประสบภยทางทะเล ๒) Pre-Hospital (การปฏบตการฉกเฉนการสถานพยาบาล) - มการเพมสมรรถนะเจาหนาทใน รพ.สต. โดยการสงพยาบาลวชาชพเขาอบรมหลกสตร Pre-hospital - มการท างานรวมกบภาค เครอขาย ไดแก ศนยรกษาความปลอดภยทางทองทะเลหมเกาะชาง โรงพยาบาลเกาะชาง คลนกอนเตอรเกาะชาง - มการตดปายประชาสมพนธเบอรโทรฉกเฉน ๑๖๖๙ ตามจดตาง ๆ ๓) In – Hospital Emergency (การปฏบตการฉกเฉน ณ สถานพยาบาล) - มเครองมอทางการแพทยฉกเฉนตาง ๆ ทสามารถชวยฟนฟชพ ไดทนทวงท ไดแก เครอง Defibrillator ,ET tube, Laryngoscope, Ambu bag, ยา High Alert Drug, EKG, เครอง Suction - มแพทยและพยาบาลวชาชพจากโรงพยาบาลเกาะชางมาปฏบตงานท รพ.สต. ทกวนจนทร-พฤหสบด ชวงเวลา ๐๙.๓๐ – ๑๕.๐๐ นาฬกา ซงท าใหเจาหนาทมความเพยงพอส าหรบการรบผปวยทมภาวะฉกเฉนได และสามารถรกษาไดทนทวงท - มการ Consult Case ในไลน Consult Doctor โดยมทมแพทย พยาบาล เภสชกร เจาหนาทหอง Lab เจาหนาท X-ray และอน ๆ ท าใหชวยเหลอผปวยในภาวะฉกเฉนไดรวดเรวและทนทวงท - มรถ Ambulance ในการเคลอนยายสงตอผปวยไปยงโรงพยาบาล เกาะชางไดรวดเรว และไมเกดภาวะแทรกซอน

- ๙๘ -

๔) Interfacility Patient Transfer (ปฏบตการฉกเฉนระหวางสถานพยาบาล)

๕) Emergency Operational in Disaster (ปฏบตการฉกเฉนในสถานการณสาธารณภย) - เขารวมการซอมแผนสาธารณภยประจ าป รวมกบภาคเครอขายและรวมออกปฏบตการ ณ ทเกดเหตรวมกบภาคเครอขาย - ปฏบตตามค าสงการจากโรงพยาบาลเกาะชางและสาธารณสขอ าเภอเกาะชาง แนวทางการพฒนา - สงเจาหนาทเขาอบรมการพยาบาลผปวยฉกเฉน ระยะเวลา ๔ เดอน - สงเจาหนาทเขาอบรมหลกสตร Pre-Hospital - พฒนาสถานท รพ.สต. และเตรยมสถานทใหพรอมรบผปวยฉกเฉน การด าเนนงานดานการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอก ๑) นวดบ าบดรกษา/ผอนคลาย ๒) ประคบสมนไพร ๓) เผายา/รมยา ๔) ยาสมนไพร

- ๙๙ -

๕) ใหสขศกษา/ฤาษดดตน ๖) ออกหนวยแพทยอาสาสมเดจพระศรนครนทราบรมราชชนน (พอ.สว.) /เยยมบาน ๗) งานอน ๆ ทไดรบมอบหมาย รายรบ – รายจาย การใหบรการแพทยแผนไทย

ปญหาและอปสรรคในการด าเนนงาน - สถานทไมเพยงพอตอผมารบบรการ เชน เตยงนวด หองนวด - ผใหบรการมไมเพยงพอตอผรบบรการ - เครองมอหรออปกรณบางชนดเสอมโทรมตามอายการใชงานและบางชนดจ าเปนตองปดการใชงาน เชน หองอบสมนไพร แนวทางการพฒนา ปงบประมาณ ๒๕๖๒ - กอสรางอาคารแพทยแผนไทย เพอรองรบผรบบรการทเพมขนทกป และ เปดบรการเปนศนยการแพทยแผนไทยอยางครบวงจร ทงนวดรกษา นวดน ามน สปา อบสมนไพร ดแลมารดาหลงคลอด เปนตน - พฒนาการใหบรการคลนกครบวงจร เพอเปนหนวยบรการทางการแพทยแบบผสมผสาน ในการดแลผปวยแบบองครวม - พฒนาการใชยาสมนไพร เพอสงเสรมการใชยาสมนไพร และสงเสรมการปลกสมนไพร ในชมชนใหเปนแหลงการเรยนร ในการดแลสขภาพตนเองและครอบครว - พฒนากจกรรมตาง ๆ อยางตอเนอง การด าเนนงานดานทนตกรรม กจกรรมการใหบรการ ๑) ขดหนปน ๒) อดฟน ๓) ถอนฟน

- ๑๐๐ -

๔) สงเสรมสขภาพชองปาก ๕) ออกหนวย พอ.สว/เยยมบาน ๖) งานอน ๆ ทไดรบมอบหมาย

ปญหาและอปสรรคในการด าเนนงาน ๑) สถานทไมเปนสดสวนในการใหบรการ ๒) ขาดผชวยเหลองานดานทนตกรรม ๓) เครองมอบางอยางไมเพยงพอตอผมารบบรการ ๔) ยนตท าฟนบางสวนมการช ารด แนวทางการพฒนา ปงบประมาณ ๒๕๖๒ - กอสรางอาคารทนตกรรม เพอรองรบผรบบรการทเพมขนทกป และมหองทนกรรมทไดมาตรฐาน - พฒนาการใหบรการคลนกครบวงจร มแพทยมาหมนเวยนสปดาหละ ๑ ครง และใหการรกษาทครอบคลม - พฒนากจกรรมตาง ๆ อยางตอเนอง สรปแนวทางการพฒนา รพ.สต.บานคลองพราว ปงบประมาณ ๒๕๖๒ ๑) พฒนาคน : สนบสนนใหบคลากรท างานเดน ซงตอบโจทยการแกไขปญหาในพนท ๒) พฒนาเงน : วางแผนการใชเงนใหเกดสภาพคลองในการพฒนา รแหลงทมาของเงนและด าเนนการใหไดมา มการวางแผนการใชจายใหสอดคลองกบรายรบ

- ๑๐๑ -

๓) พฒนาสงของ สงกอสราง

(เงนบ ารง รพ.สต. ปจจบนมประมาณ ๒ ลานบาท) ๓.๙ การเดนทางไปศกษาดงานเกยวกบระบบบรการสขภาพปฐมภม ณ สหราชอาณาจกร คณะกรรมาธการสาธารณสข สภานตบญญตแหงชาต ไดเดนทางไปศกษาดงานเกยวกบระบบบรการสขภาพปฐมภม ณ สหราชอาณาจกร สงหนงทสหราชอาณาจกรใหความส าคญอยางมากคอระบบปฐมภม (Primary Care) โดยแพทยเวชปฏบตทวไป (General Practice : GP) มบทบาทมากกวาแพทยเฉพาะทาง (Specialist) เนองจากระบบก าหนดใหมระบบ Gate Keeper หมายถง การใหประชาชนตองเลอกแพทยประจ าครอบครวจาก GP เมอเจบไขไดปวยจะตองเขารบบรการจากแพทยประจ าครอบครวกอน หากเกนความสามารถแพทยประจ าครอบครวจะสงตอไปหาแพทยเฉพาะทางในโรงพยาบาล ผปวยไมสามารถไปรบบรการกบแพทยเฉพาะทางไดโดยตรง ดงนน แพทยประจ าครอบครวขององกฤษจงท างานเนนดานเวชศาสตรปองกน การใชบรการทางการแพทยและโรงพยาบาล ทงแผนกผปวยนอกและผปวยในไมเสยคาใชจายแตอยางใด ผปวยจะตองรวมจายคายาตามใบสง ยกเวนกลมผปวยเดกทอายนอยกวา ๑๖ ป ผสงอาย ๖๐ ปขนไป ผมรายไดนอย ผท เปนโรคเรอรง หญงตงครรภและผวางงาน สวนการซอประกนเอกชนตองจายเบยประกนเอง เมอดขอมลยอนหลงพบวาประชาชนรอยละ ๙๐ ไปรบบรการท Gate Keeper ใชงบประมาณเพยงรอยละ ๑๐ ของงบประมาณทงหมด บรการสวนใหญเปนของรฐ

- ๑๐๒ -

การจดบรการในระบบปฐมภม GP ไดรบเงนแบบเหมาจาย แตจะไดงบประมาณเพมเตม (Top Up) โดยใชเกณฑคณภาพ (Quality and Outcome Framework : QOF) มารวมดวย โดยก าหนดให QOF เปนรางวลแบบสมครใจและเปนคาตอบแทนเพมเตม (Voluntary Reward และ Incentive Programme) เพอชวยใหปรบปรงคณภาพการใหบรการในระบบปฐมภม ทงนการดแลคณภาพหนวยบรการเปนหนาทของหนวยงานทเรยกวา Care Quality Commissioning (คลายสถาบนรบรองคณภาพโรงพยาบาล (สรพ.) ในประเทศไทย) ปจจบน องกฤษมการก าหนดเปาหมายระบบชดเจน ๓ ประเดนคอ ๑) ยงคงเนนใหผปวยไปรบบรการ Primary Care กอน ๒) เนนการท าใหประชาชนดแลตนเองไดมากขน ๓) มการดแลทบาน แพทยในองกฤษใชเวลาศกษา ๖ ป จากนนไปเพมพนทกษะอก ๒ ป และหากจะเรยนตอจะใชเวลาอก ๓-๕ ปแลวแตสาขา สาขาเวชปฏบตทวไป (GP) จะใชเวลา ๓ ป ในประเทศไทยเรยกวาแพทยเวชศาสตรครอบครว (Family Medicine) เมอจบมาแลวสามารถท างานในระบบปฐมภมไดทนทเพราะเปนระบบท National Health Service (NHS) สงเสรม ปจจบนแพทยเวชปฏบตทวไป (GP) รวมกลมกนจดตงหนวยปฐมภมโดยเฉลยแหงละ ๔ คน เพอผลดเปลยนกนใหบรการ ซงมรายไดดพอสมควร สวนแพทยทไปเรยนตอเฉพาะทาง มกตองการท างานททาทาย เนองจากไมไดเปนสวนท รอรบการสงตอมาจาก GP แมรายไดจะนอยกวาแตสามารถบรหารเวลาไดดกวา จะเหนไดวาในสหราชอาณาจกร แพทยเวชปฏบตทวไปคอแพทยทจบการศกษาในระบบและเรยนเพมพนทกษะอก ๓ ป ตางจากประเทศไทยทหมายถงแพทยทจบการศกษาในระบบ ๖ ปเทานน คณะกรรมาธการการสาธารณสข สภานตบญญตแหงชาต ไดลงพนท Old School Surgery Group Practice. School Street, Pentyclum Cardiff, Wales สรปไดวา เปาหมายของการท างานในฐานะแพทยเวชศาสตรครอบครววา มหนาทในการดแลความเปนอยของประชาชนทตนเองรบผดชอบใหมสขภาวะทด โดยการดแลแตละบคคล จะดในบรบทของครอบครว และชมชนเปนส าคญ โดยบทบาทของแพทยทวไปนจะดแลผปวยในหลายลกษณะไดแก ๑) กรณเจบปวยเฉยบพลน ๒) กรณโรคเรอรง ๓) กรณทมพยาธสภาพหลายอยาง ๔) โรคทางจตเวช ๕) โรคทางประสาททมผลจากโรคทางกาย ๖) โรคทางประสาททมผลจากสงคม ๗) บรการสรางเสรมสขภาพและปองกนโรค วทยากรไดเนนใหเหนความส าคญวา การเปนแพทยเวชปฏบตทวไป หรอแพทยประจ าครอบครวตามนยของระบบของสหรฐอเมรกา จะเนนการสรางความสมพนธทดระหวางแพทยและผปวย

ซงแพทยจะดแลประชาชนในพนทบางคนตงแตพอ แม จนกระทงถงลกและหลานของผปวย การใหบรการท Old School Surgery นจะมบรการตลอด ๒๔ ชวโมง โดยบรการชวงเชาถงเยน จะเรมบรการตงแตเวลา ๐๘ .๐๐ น . ถง ๑๘.๓๐ น. โดยจะมการประชมรวมกนระหวางแพทยในสถานบรการน เพอสรปปญหาของวน

- ๑๐๓ -

ทผานมา หลงจากนนแพทยจะใหบรการผปวยเปนเวลาประมาณ ๒ ชวโมง หรอมากกวา ในเวลาเดยวกนแพทยอกสวนหนงจะใหบรการใหค าปรกษาทางโทรศพทกบผปวยทขอหารอทางโทรศพทดวย เหตทท าไดเนองจากแพทยรจกผปวยทโทรมาหาเปนอยางด จงใหค าแนะน าเบองตนไดกอน ในชวงบาย จะมแพทยสวนหนงใหบรการเยยมบานผปวยทมโรคเรอรงหรอไมสามารถมารบบรการทสถานพยาบาลได อกสวนหนงจะใหบรการในสถานพยาบาลประมาณ ๒ ชวโมง รวมกบการใหบรการใหค าปรกษาทางโทรศพท ในชวงตลอดวนทใหบรการนจะมการใหบรการกรณเหตฉกเฉนดวย ในชวงหลงจาก ๑๘.๓๐ - ๐๘.๐๐ น. ของอกวน จะมบรการกรณฉกเฉน และใหค าปรกษาทางโทรศพท เพอแนะน าการสงตอไปยงสถานบรการทเหมาะสมตอไป Old School Surgery มแพทยประจ าอย ๙ ทาน ดแลประชาชน ๑๒ ,๓๐๐ คน โดยลกษณะพนทเปนเขตเมองกงชนบทโดยประชากรสวนใหญเปนคนหนมสาววยท างานท ยายจาก เขตเมอง มาท างานในพนท ท าใหโครงสรางประชาชนตางจากสวนอนๆ ของสหราชอาณาจกร คอ มลกษณะทเปนคนวยท างานมากกวาพนทอน นอกจากจะมแพทยประจ า ๙ ทานแลวยงมแพทยฝกหดอก ๓ ทานมาฝกงานประจ าอย และมพยาบาลเวชปฏบตทวไปทเปนระดบเชยวชาญมาก ท าหนาทชวยแพทย เชน การตรวจรกษาคนไขเบองตน การใหยาคนไขเบองตน นอกจากนน การด าเนนงานของสถานพยาบาลน บคลากรทส าคญอกสวนหนงคอ ผจดการ ซงมหนาทบรหารจดการใหเกดความเรยบรอยของการใหบรการ โดยเฉพาะการจดเวรใหกบแพทย ซงแพทยทนจะท างานอยางนอยสปดาหละ ๓๗ ชวโมง และยงท าหนาทรบเรองรองเรยนจากประชาชน และด าเนนการใหเสรจในเวลาไมเกน ๓๐ วน ในระยะตอไปของการพฒนาระบบบรการปฐมภมโดยเฉพาะในเวลสน จะเนนการท างานเพมเตมสองสวนคอ การดแลผปวยทบานใหมากขน และการใหผปวยรโรคตวเองเพอใหดแลตวเองไดระดบหนง นอกจากทนจะใหบรการกบผปวยในพนทแลว ยงใหบรการในฐานะทเปนศนยการเรยนการสอนแพทยประจ าครอบครวของราชวทยาลยและมหาวทยาลยดวย โดยจะใหการสอนกบนกศกษาแพทยทงระหวางศกษากอนปรญญาและหลงปรญญาของมหาวทยาลย และราชวทยาลยแพทยทวไปดวย ขณะนทศทางการท างานของ GP ในองกฤษนนก าลงมการปรบระบบ โดยใชค าวา Primary Care Cluster โดยจะมการท างาน รวมกนในลกษณะสหสาขาวชาชพมากขน เชน แพทย ทนตแพทย เภสชกร พยาบาล โดยมเปาหมายส าคญคอ ๑) ใหระบบมความยงยน ๒) เพมการเขาถงบรการของผปวย ใหมากขนเรวขน ๓) ลดความเหลอมล าของระบบบรการ ๔) มการพฒนาวชาชพรวมกน ๕) สหสาขาวชาชพท างานรวมกน ๖) มการกระจายบรการจากบรการทตยภมมายงบรการปฐมภมมากขน

- ๑๐๔ -

รปแบบการท างานในลกษณะสหสาขาวชาชพน จะมการรวมกลมของ GP และมการเลอก หวหนากลม และสมาชกต าแหนงตาง ๆ และมการขยายการท างาน การสงตอผปวยระหวางกน และรวมกนบรหารงบประมาณใหมทรฐบาลจดสรรเพมเตม เชน การเพมเภสชกรในการทบทวนการสงยา

ของแพทยวาเหมาะสมหรอไม การเพมผเชยวชาญดานระบบประสาทในการชวยสนบสนนงานทตองการ ผเชยวชาญดานน

- ๑๑๓ -

บทท ๕ บทสรป

-----------------------------------

คณะอนกรรมาธการจดท ารายงานการพจารณาศกษาของคณะกรรมาธการการสาธารณสข ในคณะกรรมาธการการสาธารณสข สภานตบญญตแหงชาต ไดศกษาและเหนวา การด าเนนการการแพทยปฐมภมมความแตกตางกนตามลกษณะของพนท จ านวนประชากร และรปแบบการบรการทางการแพทยในรปแบบเดม ซงมความสลบซบซอน จงมขอเสนอแนะ ดงน ๑) ใหมการด าเนนการการแพทยปฐมภม โดยแบงรปแบบการด าเนนการเปนพนทบรการ ๓ บรบท คอ บรบทเขตเมองใหญ บรบทเขตเมอง และบรบทเขตชนบท โดยในเขตเมองใหญ และ เขตเมองอาจมการจดตงหนวยแพทยปฐมภมทง ๓ บรบทอยในพนทเดยวกนได ทงน ตองมการส ารวจพนทและก าหนดหนวยงานในแตละพนทใหชดเจน ๒) การด าเนนงานของหนวยบรการปฐมภมควรจดบรการแบบรวมกลมในลกษณะกลมบรการปฐมภม (Primary Care Cluster : PCC) รวมทงมระบบเชอมโยงขอมลผปวยระหวางโรงพยาบาลของรฐ โรงพยาบาลเอกชน องคกรปกครองสวนทองถน คลนกเอกชน และรานยา เพอดแลประชาชนรวมกน ใหมประสทธภาพ และใหประชาชนเขาถงบรการไดมากทสด ๓) ก าหนดบทบาทหนาทของหนวยใหบรการการแพทยปฐมภมใหชดเจน เพอใหหนวยบรการการแพทยปฐมภมสามารถด าเนนงานใหบรการไดเตมรปแบบทงงานดานสงเสรม ปองกน ควบคมโรค บ าบดรกษา และฟนฟสขภาพ ๔) รฐตองเรงรดจดใหมหนวยบรการการแพทยปฐมภมใหครอบคลมทกพนท และประชาชนตองด าเนนการตามขนตอนของการรกษาพยาบาลโดยเขารบบรการทหนวยบรการการแพทยปฐมภมเปน ล าดบแรก ไมขามขนตอนการรกษาพยาบาลไปยงโรงพยาบาลหลก เพออ านวยความสะดวกใหแกประชาชนไดรบการรกษาเบองตนโดยไมตองเดนทางไกลไปยงโรงพยาบาล และลดความแออดในโรงพยาบาล ยกเวนกรณผปวยวกฤตฉกเฉน ๕) การด าเนนงานระบบคลนกหมอครอบครวควรด าเนนการในพนทเขตชนบทเปนล าดบแรก โดยสงเสรมและสนบสนนใหหนวยบรการการแพทยปฐมภมทมความพรอมทงหนวยงานของรฐ องคกรปกครองสวนทองถน และเอกชน สามารถด าเนนการไดอยางเปนรปธรรม ๖) พฒนาเทคโนโลยสารสนเทศเชอมโยงระหวางหนวยแพทยปฐมภม ไปยงโรงพยาบาล แมขาย เพอเปนชองทางในการใหค าปรกษา วนจฉย และรกษาโรคเบองตนระหวางสหสาขาวชาชพ โดยผานระบบอเลกทรอนกส เชน การรกษาพยาบาลทางไกล (Tele-Medicine) และสรางระบบการสงตออยางมประสทธภาพ ๗) ควรเรงด าเนนการจดใหมการตรากฎหมายเกยวกบระบบการแพทยปฐมภมและบรการสาธารณสข เพอรองรบใหประชาชนไดรบสทธประโยชนจากการบรหารจดการ และการเขาถงบรการทมคณภาพและสะดวกทดเทยมกน

- ๑๑๔ -

๘) ปรบปรงและแกไขกฎหมายทเกยวของกบองคกรปกครองสวนทองถน ใหสามารถจดสรรงบประมาณจากรายไดทจดเกบจากทองถน เพอเออตอการจดบรการระบบการแพทยปฐมภม และเขามามสวนรวมในการจดบรการดานการดแลสขภาพอนามยใหกบประชาชนในพนท ๙) ควรมกฎหมายเฉพาะเพอใหหนวยงานของรฐ หรอเอกชนทเปนหนวยบรการดานสาธารณสขสามารถเขาถงขอมลการรกษาพยาบาลเบองตนได ๑๐) ควรปรบปรงหลกเกณฑวธการจดสรรงบประมาณใหหนวยบรการการแพทยปฐมภมไดรบงบประมาณในการใหบรการแกประชาชนใหเหมาะสม และบรณาการงบประมาณทเกยวของกบ การสรางเสรมสขภาพและปองกนโรคจากสวนตาง ๆ เพอใหงบประมาณเพยงพอในการจดบรการการแพทยปฐมภมใหกบประชาชน ๑๑) ควรก าหนดโครงสรางระบบการแพทยปฐมภมใหมความชดเจนทงดานอตราก าลง การบรหารจดการ และงบประมาณใหสอดคลองกบบรบทพนท เพอเสรมสรางแรงจงใจตอทมสหสาขาวชาชพ ทปฏบตงาน ทงต าแหนงหนาท และความกาวหนาในวชาชพ ๑๒) ควรใชโรงพยาบาลในกระทรวงสาธารณสขของจงหวดตาง ๆ เปนฐานการผลตแพทยเวชศาสตรครอบครว โดยการใชสอการสอนทางไกลรวมกบมหาวทยาลยเปนการเสรมขนจากระบบเดม และมการจดงบประมาณเพอด าเนนการในขนตน ๑๓) จดใหมระบบการประเมนผล และรบรองคณภาพการบรการของหนวยบรการ ในการใหบรการการแพทยปฐมภมใหมมาตรฐานเดยวกน รวมทงกลไกการตรวจสอบในระบบการด าเนนงานการแพทยปฐมภม ๑๔) จดใหมการประชาสมพนธ เพอสรางความรความเขาใจและเกดความเชอมนของระบบบรการปฐมภมใหกบประชาชน และปรบเปลยนทศนคตมาใชบรการระบบปฐมภมกอนการเขารบบรการโรงพยาบาลระดบทตยภมและตตยภม หรอโรงพยาบาลแมขายในทกหนวยงาน และใชเทคโนโลยสารสนเทศ เพอเปนชองทางในการใหประชาชนมความรดานสขภาพ (Health Literacy) สามารถดแลตนเองได ซงเปนขอมลทอานและท าความเขาใจไดโดยงายผานระบบอเลกทรอนกส ๑๕) สงเสรมสนบสนนใหบคลากรทางการแพทยทเกษยณอายราชการมารวมปฏบตงาน ในระบบการแพทยปฐมภมเพอแกปญหาการขาดแคลนบคลากรทางการแพทยในขนตน

ภาคผนวก

- ๑๑๕ -

บรรณานกรม กระทรวงสาธารณสข. แผนพฒนาสขภาพแหงชาต ฉบบท ๑๒ (พ.ศ.๒๕๖๐ - ๒๕๖๔). กระทรวงสาธารณสข. แผนยทธศาสตรระยะ ๒๐ ป ดานสาธารณสข ประจ าปงบประมาณ ๒๕๖๑. คณะกรรมการปฏรปประเทศดานสาธารณสข. แผนการปฏรปประเทศดานสาธารณสข ฉบบปรบปรง (มนาคม ๒๕๖๑). ค าแถลงนโยบายของคณะรฐมนตร พลเอก ประยทธ จ นทรโอชา นายกรฐมนตร แถลงตอ สภานตบญญตแหงชาต. เมอวนท ๑๒ กนยายน ๒๕๕๗. ฉววรรณ บญสยา, นวรตน สวรรณผอง และพรรณ บญสยา. (๒๕๕๓). ผลส ารวจสถานะสขภาพ ประชาชนในเขตกรงเทพมหานคร พ.ศ. ๒๕๕๓. นครปฐม. คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล สนบสนนงานของส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต. ธระ วรธนารตน และคณะ. (๒๕๕๙). โครงการวจยเพอพฒนารปแบบและระบบบรการปฐมภมเขตเมอง : กรณศกษาในพนทกรงเทพมหานคร (Primary Care Services System in Urban Setting : Case Study in Bangkok Area). คณะแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย สนบสนนงาน ของสถานบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส.). ยทธศาสตรชาตระยะ ๒๐ ป (พ.ศ. ๒๕๖๐ – ๒๕๗๙). ราชกจจานเบกษา เลม ๑๓๕ ตอนท ๘๒ก เมอวนท ๑๓ ตลาคม ๒๕๖๑. วรศา พานชเกรยงไกร, อเนก มมออมกลาง, องคณา สมนสทวชย, เยาวลกษณ แหวนวงษ, วลยพร พชรนฤมล และวโรจน ตงเจรญเสถยร. การจดการระบบบรการสขภาพปฐมภมใน เขตเมอง กรณศกษาจงหวดนครราชสมาและจงหวดบรรมย. สถานบนวจยระบบสาธารณสข กรงเทพฯ. วารสารวจยระบบสาธารณสข ปท ๑๑ ฉบบท ๒ เมษายน-มถนายน ๒๕๖๐. ส านกนายกรฐมนตร. ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท ๑๒ (พ.ศ. ๒๕๖๐ – ๒๕๖๔). ส านกบรหารการสาธารณสข ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข กระทรวงสาธารณสข. ๒๕๕๙. แนวทางการด าเนนงานคลนกหมอครอบครวส าหรบหนวยบรการ. สรศกด บรณตรเวทย, ววฒน พทธวรรณไชย, วศร วายรกล และจรรยา ภทรอาชาชย. (๒๕๕๕). ระบบบรการปฐมภมเขตเมอง ๑๔ ประเทศ. สถานบนวจยระบบสาธารณสข กรงเทพฯ. วารสารวจยระบบสาธารณสข ปท ๖ ฉบบท ๒ เมษายน-มถนายน ๒๕๕๕. http://www.who.int/healthinfo/systems/WHO_MBHSS_2010_full_web.pdf?ua=1, accessed by May 13, 2014. World Health Organization. Monitoring the Building Blocks of Health Systems: A Handbook of Indicators and Their Measurement Strategies. Geneva: WHO Document Production Services , 2010.

- ๑๑๙ -

การเดนทางลงพนทไปศกษาดงานภายในประเทศ ๑. โรงพยาบาลภมพลอดลยเดช กรงเทพมหานคร

- ๑๒๐ -

๒. ศนยบรการสาธารณสข ๓๐ วดเจาอาม เขตบางกอกนอย กรงเทพมหานคร

- ๑๒๑ -

๓. ศนยบรการสาธารณสข ๒๙ ชวง นชเนตร เขตจอมทอง กรงเทพมหานคร

- ๑๒๒ -

๔. โรงพยาบาลขอนแกน จงหวดขอนแกน

- ๑๒๓ -

๕. โรงพยาบาลพระจอมเกลาเพชรบร จงหวดเพชรบร

- ๑๒๔ -

๖. โรงพยาบาลล าปาง จงหวดล าปาง

- ๑๒๕ -

๗. โรงพยาบาลตรง จงหวดตรง

- ๑๒๖ -

๘. โรงพยาบาลนครพนม

- ๑๒๗ -

๙. โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลลาดใหญ จงหวดสมทรสงคราม

- ๑๒๘ -

๑๐. โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลมะเขอแจ จงหวดล าพน

- ๑๒๙ -

๑๑. โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลบานเกาะมกด จงหวดตรง

- ๑๓๐ -

๑๒. คลนกหมอครอบครว ศนยสขภาพชมชนเมองนครพนม จงหวดนครพนม

- ๑๓๑ -

๑๓. โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลบานคลองพราว จงหวดตราด

รายงานการพจารณาศกษาของคณะกรรมาธการการสาธารณสข

สภานตบญญตแหงชาต

เรอง “ระบบการแพทยปฐมภม”

คณะผรบผดชอบ ในการจดท ารายงานของคณะกรรมาธการการสาธารณสข

สภานตบญญตแหงชาต

นายตนพงศ ตงเตมทอง ผอ านวยการส านกกรรมาธการ ๓

ฝายเลขานการคณะกรรมาธการการสาธารณสข สภานตบญญตแหงชาต นางสภาพร วเชยรเพชร ผบงคบบญชากลมงาน นางพมพรวย สจนดาวฒน นตกรช านาญการ นางนตยาภรณ เผดจศก นตกรช านาญการ นางกนษฐา กาวน นตกรช านาญการ

นางสาวอภรดา บวทอง วทยากรช านาญการ นางสมฤทย บญสธากล วทยากรปฏบตการ นางสาวนงลกษณ เนาวแกว เจาพนกงานธรการช านาญงาน

**สอบถามขอมลเพมเตมไดท ส านกกรรมาธการ ๓ กลมงานคณะกรรมาธการการสาธารณสข โทรศพท ๐ ๒๘๓๑ ๙๒๑๙ – ๒๐ โทรสาร ๐ ๒๘๓๑ ๙๒๒๐**

ออกแบบและพมพทสำนกการพมพ สำนกงานเลขาธการวฒสภา

ปฏบตหนาทสำนกงานเลขาธการสภานตบญญตแหงชาตโทร. ๐ ๒๒๔๔ ๑๗๔๑-๒, ๐ ๒๒๔๔ ๑๕๖๑, ๐ ๒๘๓๑ ๙๔๗๑-๒ QUALITY MANAGEMENT SYSTEM

ไดรบการรบรองมาตรฐานคณภาพ

9001:2015