ژماره 222 2014/3/8 1

ساڵی پێنجه م ژماره 222 شەممە 2014/3/8 نرخ )1500( دینار

سەرنووسەر: فەیسەڵ خەلیل Tel: 0750 317 0901 Email: fiysalxalil@yahoo.com خاوەن ئیمتیاز: ژیروان نوری

دەستەی نووسەران: پێشەوا محەمەد رزگار رەزا چوچانی

چاپ: چاپخانەی رۆكسانا 07504675264

هەولێر ــ سەیداوە ــ جووت سایدی بەرامبەر نیوستی

www.civilnews.org civilmagzaine

ژمارەی ریكالم: 07506515797

بەڕێوەبەری كارگێڕی: بەهرە حەمەڕەش بەڕێوەبەری نووسین: مەریوان عومەر بەڕێوەبەری هونەری: لوقمان رەشیدی

روماڵكردنێكی بێالیەنانە

2 ژماره 222 2014/3/8

دیداری داود ئۆغڵو و نەوشیروان مستەفا ــ سلێمانی

هەڵسوڕاوێكی گۆڕان: نەوشیروان مستەفا پشتیوانی خۆی بۆ

رەوانەكردنی نەوت دەربڕیوە

حەمەتۆفیق رەحیم: سەردانەكەی نەوشیروان مستەفا دەكەوێتە دوای

پێكهێنانی حكومەت

سياسەت

ئەحمـــەد داود ئۆغلۆ، وەزیـــری دەرەوەی زانكـــۆی دیـــداری وەك گەرچـــی توركیـــا، ســـلێمانی بـــۆ ســـلێمانی بانگهێشـــت كرابوو، بـــەاڵم جگە لەو دیـــدارە، زنجیرەیەك دیدار و كۆبوونـــەوەی كرد، ئـــەوەی كۆبوونەوەكانی ئەمجـــارەی ئەو پیـــاوە سیاســـییە توركییەی لەجارەكانـــی تر جیاكردەوە، ســـەردانیكردنی بوو بۆ الی نەوشـــیروان مســـتەفا، رێكخەری هـــاوكات گـــۆڕان، بزووتنـــەوەی گشـــتی

بانگهێشتكردنی بۆ توركیا. چوونـــی داود ئۆغلو بۆ الی نەوشـــیروان مســـتەفا خوێندنەوەی جیـــاوازی بۆ دەكرێت، بەبـــڕوای چاودێرانـــی سیاســـیەوە، بـــەدوور نازانرێت، چەند مەلەفێك لەالیەن ئەو دووانەوە

باســـكرا بێـــت، یەكێكیان نـــەوت و ئەویتریان پێكهێنانـــی حكومـــەت، كە ئـــەوەی دووەمیان دەخرێتـــە چوارچێوەی بایەخە سیاســـیەكانی توركیـــا بە ســـەقامگیربوونی هەرێـــم، بەپێی وتـــەی هەڵســـوڕاوێكی بزوتنـــەوەی گۆڕان، كـــە نەیویســـت ناوەكـــەی ئاشـــكرا بكرێـــت، نەوشـــیروان مســـتەفا لەدیـــداری لەگەڵ داود ئۆغلۆ، پشتیوانی تەواوی خۆی بۆ بەڕێكردنی نەوتی هەرێمی كوردســـتان بۆ واڵتی توركیا دەربڕیوە. هاوكات، بەوتەی ئەو سەرچاوەیە، نەوشـــیروان توركیـــا دەرەوەی وەزیـــری مســـتەفای بانگهێشتی واڵتی توركیا كردووە، بۆ ئەوەی پەیوەندییەكانیان زیاتر پەرەپێبدەن و هاوكات دەربارەی پرسی نەوت و گەشەی ئابووریـــی و بارودۆخـــی كوردســـتان قســـە

بكەن.

سەبارەت بەناوەڕۆكی كۆبوونەوەی نێوان داود ئۆغلۆ و نەوشیروان مستەفا، حەمەتۆفیق رەحیم، هەڵسوڕاوی دیاری بزوتنەوەی گۆڕان، بەســـڤیلی راگەیاند، سەردانەكە ســـەرەتاییە، پەیوەندییـــەكان لەئایینـــدەدا بڕیـــارە بـــەاڵم بـــەردەوام بـــن. ئـــەو هەڵســـوڕاوەی گـــۆڕان نەوشـــیروان بانگهێشـــتەكەی دەربـــارەی مســـتەفا و كاتـــی ســـەردانەكەی بـــۆ توركیا، گوتی "كات بۆ ســـەردانەكە دیـــاری نەكراوە، بەاڵم دەكەوێتـــە دوای پێكهێنانـــی حكومەتی هەرێم". بەبڕوای چاودێرانی سیاســـی ئەوەی لەوســـەردانە گرنگ بێـــت، ئەوەیە كە بەهاتنی داود ئۆغلو بۆ الی نەوشـــیروان، دەرگایەكی گرنگ لەبەردەم پەیوەندییەكانی بزووتنەوەی

گۆڕان دەكرێتەوە.ســـەبارەت بەپرســـی نـــەوت و پەیوەندی

پێشەوا محەمەد

داود ئۆغلو و نەوشیروان مستەفا خاڵی بەسفركردنی كێشەكانی هەرێم

ژماره 222 2014/3/8 3

سياسەت

نێـــوان گـــۆڕان و توركیـــا، هەڵســـوڕاوەكەی لەئێســـتادا كـــە ئەوەیگـــوت، تەنهـــا گـــۆڕان كۆبوونەوەكان ســـەرەتایین. الی چاودێرانی سیاســـیی و كەســـانی شـــارەزا لەسیاسیەت و كاروبـــاری توركیـــا، ئەو ســـەردانەی داود و مســـتەفا نەوشـــیروان الی بـــۆ ئۆغلـــۆ بانگهێشتكردنی، لێكدانەوەی جیاواز جیاوازی بۆ دەكرێت. بەشـــێك پێیان وایە ســـەردان و بانگهێشـــتەكە تەنها الیەنێكی ئابووریی هەیە، كە پەیوەندی بەنەوتەوە هەیە، بەشەكەی تر، پێیانوایـــە رەهەندی سیاســـیی ئەو ســـەردانە لەپێـــش رەهەنـــدە ئابوورییەكەیەتـــی. زریان رۆژهەاڵتـــی، شـــارەزا لەكاروبـــاری توركیا، رایگەیانـــد، توركیـــا پالنێكـــی گـــەورەی هەیە و دەیەوێـــت نفـــوز و كاریگەریـــی لەهەمـــوو هەرێمی كوردستاندا هەبێت. ئەو گوتی "داود ئۆغلۆش باســـی كـــرد، هەرێمی كوردســـتان دەروازەی توركیایـــە بـــۆ گەیشـــتن بەعێراق، بەدەر لەوەش كوردســـتان ناوەندێكی بەهێزە بـــۆ بەهێزكردنی نفـــوز و كاریگەریی توركیا بەتایبـــەت بەرانبەر ئێـــران، لەهەمانكاتیشـــدا توركیـــا پەیوەندی لەگەڵ ســـوننەكانی عێراق باشـــە، ئەگـــەر هەرێمـــی كوردســـتان لەگەڵ ئـــەوان باش بن، ئەوا كاریگەرییەكانی شـــیعە

لەسەریان كەمتر دەبێت".رۆژهەاڵتی پێیوایە، لەرەهەندی دووەمیشدا نەوشـــیروان بـــۆالی ئۆغلـــۆ ســـەردانەكەی مســـتەفا، پەیوەنـــدی بەمەســـەلەی نـــەوت و

وزەوە هەیە، توركیا زۆر پێویستی بەهەرێمی كوردســـتان هەیە، داود ئۆغلۆش بەڕاشكاوی باســـیكردوە، بۆیـــە وەك ئەو دەڵێـــت، توركیا پێویســـتی بەوە هەیە هەموو الیەنەكان هاوڕا بكات لەســـەر ئەو پرســـە و گوتی "گۆڕانیش وەك هێزێكـــی گـــەورە چ بچێتـــە حكومەتەوە چ لـــە ئۆپۆزســـیۆن بێت كاریگەریی لەســـەر كوردســـتان هەیـــە." شـــارەزاكەی كاروباری توركیـــا، ئاماژەی بەوەشـــدا، فاكتەرێكی تری پەیوەنـــدی توركیا بە بزوتنـــەوەی گۆڕانەوە، نیشـــتیمانی یەكێتـــی بەدۆخـــی پەیوەنـــدی كوردســـتانەوە هەیە، كە گـــۆڕان بۆتە هێزی دووەم و بەرپرســـانی توركیـــاش ئەو واقیعە دەبینـــن، كـــە دەبێـــت مامەڵەی لەگـــەڵ بكەن. زریان گوتیشـــی "ســـەردانەكەی داود ئۆغلۆ رەهەندە سیاســـییەكەی لە پێشـــەوەیە، بەاڵم لـــە درێژخایەنیشـــدا پەیوەندی بـــە ئابووریی و نەوتـــەوە هەیە، لەم قۆناغەدا سیاســـییەكە لەپێشـــترە، بەاڵم لە درێژمەودادا مەســـەلەی

ئابووریی و وزەشی لەگەڵدایە."هەروەهـــا، ئەنـــەوەر حســـێن، چاودێـــری سیاســـیی، جەختی لەوەكردەوە، بزوتنەوەی گـــۆڕان ئێســـتا قورســـاییەكی زۆری هەیە و توركیـــا دەیەوێت لێی نزیك ببێتەوە. بەبڕوای ئەو، ئەو ســـەردان و بانگهێشتەی رێكخەری گشـــتی بزوتنـــەوەی گۆڕان بـــۆ توركیا، هەم رەهەندی سیاسیی و هەم رەهەندی ئابووریی هەیـــە. ئەنوەر حســـێن، چاودێری سیاســـیی، باســـی لـــەوە كـــرد، توركیـــا لـــە ناوچەكـــەدا سیاســـەت دەكات و دەیەوێـــت هاوپەیمانێتی تازە دروســـت بـــكات، بزوتنـــەوەی گۆڕانیش وەك هێزێكـــی گەورە دەنگێكی زۆری هێناوە و توركیـــا دەیەوێت لێی نزیك بێتەوە، چونكە دەیەوێـــت پەیوەندییەكانـــی پارتـــی و گۆڕان باشتر بێت و ئەوەی كە گۆڕان بەوە ناسراوە

لەئێرانەوە نزیكە، دۆستی توركیاش بێت. ئەنوەر زیاتر دوا و گوتی "گۆڕان و پەكەكە پەیوەندییەكـــی باشـــیان هەیـــە، دەیانەوێـــت لـــەو پەیوەندییـــە تێبگەن و هـــەوڵ بدات ئەو

پەیوەندییە لەزەرەری توركیا نەبێت". لەگـــەڵ هاتنـــی داود ئۆغلـــۆدا، وەزیـــری دەرەوەی ئێرانیش بانگهێشتی هەمان دیداری زانكۆی ئەمریكی لەسلێمانی كرابوو، بەاڵم ئەو نەهـــات، لەكاتێكدا وەزیری دەرەوەی توركیا، بە كوردی قســـەی كـــرد و نیو كاتژمێر گوێی لەخیتابی ســـەرۆكی حكومەت گرت، هاوكات زنجیـــرە دیدارێكـــی لەگـــەڵ الیەنە سیاســـییە كوردییەكان ئەنجامداوە، بۆیە ئەم پرســـە وا لە ئەنوەر حسێن دەكات پێیوابێت، سیاسەتی

ناوچەیی توركیا سەركەوتووتر بێت.دەتوانێـــت "ئۆغلـــۆ گوتیشـــی ئەنـــوەر

كاریگەریـــی لەســـەر گـــۆڕان دابنـــێ، بەوەی هێنـــدە بەرانبەر كەیســـی نـــەوت و حكومەتی هەرێـــم توند نەبێت، چونكـــە توركیا دەیەوێت ناردنـــەدەرەوەی نـــەوت بێ كێشـــە تێپەڕێت، بـــۆ توركیـــاش لەهەرێمـــی كوردســـتاندا ئەو

مەترسییە لەبزوتنەوەی گۆڕاندا دەبینێت".جگـــە لەئەنـــوەر حســـێن، هێمـــن میرانـــی، هەمـــان توركیـــا كاروبـــاری لـــە شـــارەزا بۆچوونی هەیە، هێمـــن پێیوایە، بزووتنەوەی گـــۆڕان هێزێكـــە لەگەشـــەكردنێكی خێرادایە، ئێســـتاش لەگۆڕەپانی سیاســـی كوردســـتان هێزی دووەمە، لەبەرئەوە توركیاش واڵتێكی

دامەزراوەییە و مامەڵە لەگەڵ واقیع دەكا. میرانی روونیكـــردەوە، بزوتنەوەی گۆڕان زۆرتریـــن تێبینی لەســـەر سیاســـەتی نەوتی كوردستان هەیە، بەتایبەت لەبواری داهات و شەفافیەت لەداهات و چۆنیەتی خەرجكردنی، كـــە ئەمـــەش راســـتەوخۆ كاریگـــەری دەبێ لەســـەر سیاســـەتی نەوتی كوردستان ئەگەر بزوتنەوەی گۆڕان بچێتە حكومەت و دەشڵێت: "بۆیە توركیا دەیەوێ مامەڵە لەگەڵ گۆڕانیش بـــكات وەك چـــۆن لەگـــەڵ پارتی دەیـــكات". هێمن گوتیشـــی "پەیوەندیەكانی نێوان هەرێم و توركیـــا زیاتـــر پەیوەنـــدی ئابووریین و بە تایبـــەت رەنگـــی پەیوەندی وزەیـــان گرتووە. بۆیـــە توركیا دەیەوێ لەبزوتنەوەی گۆڕانیش نزیك بێ بۆ ئەوەی پاڵپشـــتی ناوخۆیی زیاتر بۆ پەرەپێدانـــی پەیوەندییەكانی نێوان توركیا و هەرێـــم پەیدا بـــكات. بەتایبەت كـــە توركیا ئاگاداری تـــەواوی هاوكێشـــە ناوخۆییەكانی

كوردستانە." چاودێـــری رەئـــوف، كەمـــال بـــەاڵم الی سیاســـیی، هاوكێشـــەكە كەمێك پێچەوانەترە، ئاشـــكرای دەكات، توركیـــا دەزانێت هەرێمی بۆیـــە تێدایـــە، كوردســـتان كێشـــەی زۆری دەیەوێت لەرێگەی ئەو بانگەشانەی گۆڕان بۆ چاكســـازی كردوونی، چاكســـازی لەهەرێمی كوردســـتاندا بكات. كەمال ئاماژەی بەوەشدا، كـــە هەمـــوو پەیوەندییەكانـــی كـــورد لەگـــەڵ توركیـــا پەیونـــدی بەنەوتەوە هەیـــە، ئێمەش پێش نەوت هیچ پەیوەندییەكی تەندروستمان لەگەڵی نەبووە و هەمیشـــە توركیا هەڕەشـــە

بووە بۆ هەرێمی كوردستان.داود ئۆغلو كە خاوەن تیۆری بەسفركردنی كێشەكانە لەسیاسەتی دەرەوەی توركیادا، ئایا دەتوانێ كێشەكانی هەرێمیش بەسفر بكات و وا لەنەوشـــیروان بكات، كە لەناردنی نەوت و پێكهێنانی حكومەت و زیاتر سەقامگیركردنی هەرێمـــی كوردســـتان بەشـــدار بێـــت؟ ئەمـــە پرسیارێكە دوای ســـەردانەكەی نەوشیروان

مستەفا بۆ ئەنكەرا وەاڵم بدرێتەوە.

4 ژماره 222 2014/3/8

ئـــەم ســـەردانەی داود ئۆغڵـــو لەئەدەبیاتی زاراوەســـازی لەنـــاو و دەرەوە سیاســـەتی دیپلۆماسیەتیشدا پێیدەگوترێ "دیپلۆماسیەتی كۆنفرانسەكان" واتە بەبیانوی كۆبوونەوەیەكی جیهانـــی، هەرێمـــی یاخـــود محەلیـــەوە دوو بەرپرســـیاری دیپلۆماســـی واڵتـــان لـــەدوای گرفتێكی درێژخایەن، یاخود لەدوای نەبوونی سەرەداوی پەیوەندییەكان بۆ ماوەیەكی زۆر، ئەم كۆبوونەوە و كۆنفراســـانە دەكەنە بیانوو بـــۆ دەســـپێكردن، یاخـــود دەســـپێكردنەوەی داودئۆغڵـــوش بۆیـــە پەیوەندییەكانیـــان. ئەمریكـــی زانكـــۆی ســـااڵنەی كۆڕبەنـــدی لەســـلێمانی كردۆتـــە بیانوو، تـــا لەپەراوێزی ئەمەدا ئەوەی بەفەرمی چاوی بەنەوشیروان مســـتەفای رێكخـــەری گشـــتی بزووتنـــەوەی گۆڕان بكەوێت. ئەمەش زەمینە خۆشـــدەكات، كە نەوشـــیروان لەماوەیەكی كەمدا سەردانی ئەنكـــەرە بـــكات. هەروەهـــا ئـــەم كۆڕبەنـــدە بیانوویەكـــی باشتریشـــە بـــۆ ئـــەوەی توركیا

رۆژی سێشەممەی رابردوو لەسەردانێكی نیوەكتوپڕدا لەســـلێمانی، ئەحمـــەد داودئۆغڵو وەزیـــری دەرەوەی توركیا خۆیكرد بەگردی زەرگەتـــەی مەكـــۆی ســـەرەكی بزووتنەوەی ناوبـــراو كوردســـتان. لەهەرێمـــی گـــۆڕان لەگـــەڵ شـــاندی یـــاوەری، كـــە لەفەرەیـــدون ســـینیرلی ئۆغڵـــو بریكاری وەزیـــری دەرەوە و بەرپرســـیاری دۆســـێەی عێراق و هەرێمی لەگـــەڵ دەرەوە لەوەزارەتـــی كوردســـتان باڵیۆزی توركیا لەبەغداد و كونسوڵی توركیا لەهەولێـــر پێكهاتبـــوون، لەگەڵ نەوشـــیروان لەئاكامـــی ناوبـــراو كۆبـــۆوە. مســـتەفا فەرمـــی بانگهێشـــتنامەی كۆبونەوەكەیـــدا واڵتەكەی پێشـــەش بەنەوشـــیروان مســـتەفا كـــردووە و ئامـــاژە بـــەوەش كـــراوە، كە ئەم بانگهێشـــتە بەسەرپەرشتی ســـەرۆكوەزیران

ئەردۆغان ئامادەكراوە.

روانگەی نوێی سیاسەتی خۆی لەمەر هەرێمی كوردستان و وردەكارییە ناوخۆییەكانی دوای

21 ئەیلول بەكردەوە جێبەجێبكات. ئەنكەرە و واقیعی دوای 21ی ئەیلول

بێگومـــان ئـــەم بانگهێشـــتەی نەوشـــیراون مستەفا لەالیەن وەزیری دەرەوەی توركیاوە لەواقیعـــی تازەی سیاســـیی دوای هەڵبژاردنە پەرلەمانییەكانی كوردســـتان لە 21 ئەیلوولی ئەیلولـــدا لـــە 21ی نییـــە. بـــەدەر رابـــردوو بزووتنەوەی گۆڕان وەك هێزێكی ســـەرەكی هیرارشـــی دووەمـــی پلـــەی ئۆپۆزیســـیۆن هەڵبژاردنەكانـــی لەپەیـــژەی هێزەكانـــی كوردســـتان بەدەســـتهێنا. ئەمەش بەشێنەیی خەریكە گۆڕانكاری لەســـەر سەكۆی سیاسی هەرێمـــی كوردســـتان دەهێنێتەكایـــەوە. بۆیە لەوەزارەتـــی كوردســـتان هەرێمـــی مێـــزی دەرەوەی توركیا بەو ئەنجامە گەیشتووە، كە لەغیابی درێژخایەنی تاڵەبانی لەسەر شانۆی سیاســـەت لەهەرێمـــی كوردســـتان، بەتایبەت

بەشی سیاسەت

توركیا دەزانێت لەغیابی تاڵەبانیدا ئەو تاقە كارەكتەرەی بەرەبەرە

دەبێتە ناونیشان و دەتوانێ ناسنامەی

ئەو بەشەی هەرێمی كوردستان )ناوچەی

سەوز-مۆر( تەمسیل بكات، نەوشیروان

مستەفایە

سياسەت

جفرەكان لەنێوان داود ئۆغڵۆ و نەوشیروان مستەفا

ژماره 222 2014/3/8 5

چۆڵبـــكات. توركەكانیش دانیـــان بەم واقیعەدا نـــاوە و لەمێـــژە بەپێـــی ئـــەم رێســـایە لەگەڵ هەرێمـــی كوردســـتان و تەنانـــەت ئێرانیـــش دەجوڵێنـــەوە. بـــەاڵم پێدەچێ ئەم دیـــدە ئیتر

گۆڕانی بەسەردا بێت.ئەنكـــەرە ئـــەوە ماوەیەكە دەیەوێ ئاســـتی پەیوەندییەكانی لەگەڵ ناوچەی سەوز-مۆریش پێشـــبخات. لەكۆتایـــی هاوینـــی رابـــردووەوە ئەوەدایـــە لەهەوڵـــی بەشـــێلگیری ئەنكـــەرە ناوچەی ســـەوز–مۆر خەرق بكات و سەرەتا بیكاتـــە ناوچەیەكـــی خۆڵەمیشـــی، پاشـــانیش بەشـــێنەیی نفـــوزی خـــۆی تێـــدا پەرەپێبدات. بـــۆ ئەمـــەش باشـــترین ئالیەتی پێشخســـتنی ئـــەم ڤێژێنە تازەیـــە "بزووتنـــەوەی گۆڕان"و شەخشی نەوشیروان مستەفایە. ئەنكەرە كەوا هەست دەكات باشوور و ناوەڕاستی عێراقی لەكیـــس چووە و ئێـــران بەســـەریدا زاڵبووە، كە دەبینێ ئێران ناوەڕاســـتی سوریایشی لێ زەوتكـــردووە، كە دەبینێ گۆڕەپانی سیاســـی پێدەچـــێ ئـــەوە پاوەنكـــردووە، لوبنانیشـــی هەڵبـــدات لەهەرێمـــی كوردســـتان، بەتایبـــەت لەناوچەی نفـــوزی ئێرانەوە ســـەرەتایەك بۆ ركابەری سیاسی دەسپێبكات، بەمەش یەكێك لـــە ناوچەكانی نفوزی ئێـــران بقۆزێتەوە. ئەم دیدارە لەئاستی بەرزدا سەرەتایەك دەبێت بۆ

ئەم قۆناغەی باسی لێوەدەكەین. لە میســـالیەتی نوێوە بـــەرەو واقیعیەتی

نوێواقیعیـــەت و واقیعیەتی نوێ لەسیاســـەتدا ئاماژە بەو دیپلۆماســـیەتە دەكات، كە بەپلەی یەكەم لەباتی چەمكە ئایدیۆلۆژی، عەقایدیی و ئەخالقییەكان پشـــت بەچەمكەكانی دەسەاڵت، مـــادی و عەمەلـــی ئیعتیباراتـــی و فاكتـــەر دەبەســـتێت. لەمڕووەوە لەمـــەدا بەتایبەت لە رەهەنـــدە فەلســـەفییەكانیەوە لەگـــەڵ رێبازی فەلسەفەیشـــدا نـــاو پراگماتـــی و واقیعـــی یەكدەگرێتەوە. سیاسەتی واقیعی بەتایبەت بۆ سیاســـەتی قەســـری، نائەخالقی و میكیاڤیللی كـــە لەكاتێكدایـــە، ئەمـــە بەكاردەهێنرێـــت. میسالیەت لە سیاسەتدا بەو رێبازە دەگوترێ، كە زیاتر لە بەرژەوەندییە ماددی و واقیعیەكان پابەند بە پاراســـتنی چەمـــك و بەها ئەخالقی و ئایدیۆلۆژییەكانـــە و ئامادەیـــە پەیوەندییـــە بەهـــا پاراســـتنی لەپێنـــاو هەنووكەییەكانـــی ئایدیۆلۆژیـــی و ئاكارییەكانـــی بدۆڕێنێت. جا واقیعیەتی نوێ بە تێكەڵێك لەبەها ئاكارییەكان لەگەڵ بەرژەوەندییە سیاسییەكان دەگوترێت. ئەمـــە لەكاتێكدایـــە، كە میســـالیەتی نوێش بە ئاوێتەیـــەك لەبەها ئاكاری و ئایدیۆلۆژییەكان لەگـــەڵ بەرژەوەندییە سیاســـیی و ماددیەكان

ناوچـــەی ســـەوز، ئـــەو تاقـــە كارەكتـــەرەی دەتوانـــێ و ناونیشـــان دەبێتـــە بەرەبـــەرە ناســـنامەی ئەو بەشـــەی هەرێمی كوردستان تەمسیل بكات، كەسێك نیە جگە لەنەوشیروان

مستەفا.هەروەها ئەنكـــەرە لەدوای 21ی ئەیلولەوە هەمیشـــە لەبیانویەك و لەهەلێـــك گەڕاوە بۆ ئـــەوەی ئاســـتی پەیوەندییەكانی لەگەڵ الیەنە كوردســـتان هەرێمـــی جۆربەجۆرەكانـــی پەرەپێـــدات. بەتایبـــەت بایەخێكـــی جیاواز بە بزووتنەوەی گۆڕان و شەخســـی نەوشیروان مســـتەفا دەدات. بـــۆ ئەمەش ئـــەوە ماوەیەكە لەپایـــزی رابـــردووەوە هێڵـــی پەیوەندییەكان بەشـــێوەی "گردەكـــە" و ئەنكـــەرە لەنێـــوان بەتایبـــەت هاتۆتەكایـــەوە. جۆربەجـــۆر بەپشتبەســـتن بە ئالیەتەكانی دیپلۆماســـیەتی نهێنـــی. ئەنكـــەرە هـــەر لـــە 2008 بەمـــالوە بەجۆرێـــك ســـەرەداوی بـــۆ پەیوەندییـــەكان لەگـــەڵ "گۆڕان" داناوە و چەند ســـەرەپردێك ئـــەم پەیوەندیانەیان بەڕێوەبـــردوە. لەپایزی ئەنجامەكانـــی كاتێـــك رابردووشـــەوە هەڵبژاردنەكانی 21 ئەیلول لەســـەر ســـەكۆی سیاســـەت لەكوردســـتان دەبێتـــە واقیع، ئەوا و رۆڵ تەماشـــای بەبایەخـــەوە ئەنكـــەرە هەڵســـوكەوتی سیاسی نەوشـــیروان مستەفا و گۆڕان دەكات. ســـەرچاوەكانیش دەڵێن ئەم پەیوەندییەی ئێستا خەریكە بە تروپك دەگات، كە ئەمجارە لەنێوان داودئۆغڵو و نەوشیروان پێكـــدێ و لەئایندەیەكـــی نزیكیشـــدا لەنێـــوان نەوشیروان و ئەردۆغان و بگرە نەوشیروان و عەبدوڵاڵ گولیشدا بێتەكایەوە، ئەوە ئەنجامی زنجیرەیەك كۆبوونەوە و دیداری دووقۆڵییە، كـــە بەشـــێوەی نهێنی لەســـلێمانی، ئەنكەرە و

چەند شوێنێكی دیكەدا بەڕێوەچووە. ئـــەم دیـــدارە و ركابەرییـــەكان لەگـــەڵ

ئێرانئەنكـــەرە لەم روانگـــە نوێیەی سیاســـەتی كوردســـتان، هەرێمـــی بەرانبـــەر خـــۆی بەشـــێوەیەكیش دەیـــەوێ ركابـــەری لەگـــەڵ كۆماری ئیســـالمی ئێران بكات. ئێران لەوەتی كێشـــەكان لەنێـــوان نەشـــیروان و تاڵەبانی و لەنێوان یەكێتی و گۆڕاندا و دواتریش لەنێوان باڵەكانـــی خودی یەكێـتیـــدا هاتوونەتەكایەوە، هەمیشـــە هەوڵیداوە خۆی وەك دەمڕاست و پشـــتیوانی ناوچەی ســـەوز-مۆر نیشانبدات. بۆیە ئێران بەراشـــكاوی لەسیاســـەتی خۆیدا، ناوچەی ســـەوز-مۆر بەناوچـــەی نفوزی بێ ئەمـــالوالی خۆی دەزانێـــت و ئامادە نییە لەم ناوچەیە پاشـــگەزبێتەوە. یاخود هاوشـــێوەی ناوچەی زەرد ئەم ناوچەیە بۆ نفوزی توركی

دەگوترێت. لە توركیا لەگەڵ دەركەوتنی رووداوەكانی بەهـــاری عەرەبـــی، ئەنكـــەرە هەوڵیـــدا ئـــەم و سیاســـی چەمكـــە بەپێـــی پارامەتـــرە ئایدیۆلۆژییەكانـــی خـــۆی بقۆزێـتـــەوە. بۆیـــە بەتونـــدی لەگـــەڵ گۆڕانكارییەكانـــی تونـــس، میســـر و دواتریـــش لیبیـــا و یەمـــەن و ئینجا ســـوریا پشتیوانییەكی بێســـنوری دەسپێكرد، بگرە توركـــەكان پێیاوانبـــوو ئەمە كاریگەری واڵتەكـــەی ناوخۆیـــی گۆڕانكارییەكانـــی ئەوانـــە، كە لەو واڵتانـــەدا رەنگدەداتەوە. واتە ئیســـالمی دیموكراتی لەتوركیا سەركەوت و بۆ ئـــەو واڵتەش بووبە واڵتـــی مۆدێل. بەاڵم دەركەوتنی تەنگژەی ســـوریا و دەسپێكردنی جەنگـــی مەزهەبی شیعە-ســـوننە و كودەتای پۆســـتمۆدێرنی سەربازەكان لەمیسر و .. تاد، ئەنكـــەرەی تووشـــی تەریـــك كەوتنەوەیەكی ســـەیركرد. بۆیـــە لەئەنجامی ئەم شكســـتەدا ئەنكـــەرە ســـەرلەنوێ بەسیاســـەتی خاریجی خۆیـــدا دەچێـتـــەوە. چیتـــر بەهـــا ئاكاریـــی و میســـالییەكانی "قواڵیی ستراتیژی" داودئۆغڵو )كە هەڵگری میســـالیەتی نوێن( نابنە پێوانەی پێشخســـتنی پەیوەندییـــەكان، بەڵكـــو جۆرێك لەواقیعیەتی نوێ خەریكە بەســـەر سیاسەتی

دەرەكی ئەو واڵتە زاڵدەبێتەوە. یەكێـــك لـــەو شـــوێنانەیش كـــە ئەنكـــەرە دەیـــەوێ بەپێـــی رێســـاكانی واقیعیەتی نوێ مامەڵـــەی لەگەڵ بكات، هەرێمی كوردســـتانە. بـــۆ نموونە جاران بەتەنهـــا لەگەڵ یەكگرتوو، پارتی و یەكێتی پەیوەندییەكانی پێشدەخست. بـــەاڵم لەمـــەودوا هەوڵدەدا لەگـــەڵ گۆڕانیش ئـــەم پەیوەندیانـــە پێشـــبخات. هەروەها ئەمە دەروازەیەكی تازەشـــە كە ئەنكـــەرە دەیەوێ لەوێـــوە بەقوڵیـــەوە بێتـــەوە بۆ نـــاو هەرێمی ســـەوز-مۆر. لەمەشیاندا ســـەرەكلیل خودی نەوشـــیروان مســـتەفایە و دەبـــێ چاوەڕێـــی

ئاكامی دیدارەكان لە ئەنكەرە بین.

ئەنكەرە لە میسالیەتی نوێی سیاسەتەوە بۆ واقیعیەتی نوێی سیاسەت لەگەڵ

هەرێمی كوردستان و هۆكارەكانی بانگهێشتكردنی نەوشیروان مستەفا بۆ توركیا

سياسەت

6 ژماره 222 2014/3/8

سياسەت

بەپێچەوانـــەی ئـــەو بۆچوونـــەی كە دەڵێ "دوای الدانـــی ئاســـایش لەســـەر وەزارەتـــی ناوخۆ، ئەو وەزارەتە گرنگی نەماوە"، یەكێتی پێداگریـــی لەســـەر وەرگرتنی ئـــەو وەزارەتە دەكات و بەرپرسێكی یەكێتیش دەڵێ "ئەوەی وەزارەتـــی ناوخۆی بەدەســـت بێ، حكومەتی

بەدەستە".زیاتـــر لـــە 5 مانـــگ بەســـەر هەڵبژاردنـــدا تێدەپەڕێت و تائێســـتاش كابینەی شەشـــەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان پێكنەهێندراوە، ئەمـــەش لـــە كاتێكدایە، كە پارتـــی دیموكراتی ســـەرجەم لەگـــەڵ بـــەردەوام كوردســـتان لـــە حكومـــەت پێكهێنانـــی بـــۆ الیەنـــەكان گفتوگۆدایـــە، بەاڵم تا ئێســـتا ئەو هەواڵنە بێ

ئاكام بووە.لە نێو حكومەتـــی هەرێمدا چوار وەزارەت بـــە وەزارەتـــە سیادســـەكان ناودەبرێـــن، كە ئەوانیـــش وەزارەتەكانـــی )دارایی و ســـامانە سروشـــتیەكان و پێشمەرگە و ناوخۆ(ن، هەر چوار وەزارەتەكەش پارە و هێزی سەربازی ئـــەم هەرێمەیان تێدا كۆدەبێتـــەوە، هەر بۆیە وەرگرتنـــی هەوڵـــی الیەنـــەكان ســـەرجەم

دەكەن.بەاڵم لە نێـــو ئەو وەزارەتە سیادیانەشـــدا دوو وەزارەتیان بەالی الیەنە سیاسیەكانەوە

زۆر گرنگـــن و بـــە هەمـــوو جۆرێـــك هەوڵی دەستخســـتنی دەدەن، یەكێكیـــان وەزارەتـــی پارتـــی بـــۆ كـــە سروشـــتیەكانە، ســـامانە یەكالبۆتـــەوە، بـــەو پێیـــەی بـــراوەی یەكەمی هەڵبژاردنەكانـــە، وەزارەتەكـــەی دیكەشـــیان وەزارەتـــی ناوخۆیـــە، كـــە ئێســـتا هەرچەندە بـــەاڵم یەكێتـــی زۆر گـــۆڕان داوای دەكات، سورە لەسەر ئەوەی وەزارەتی ناوخۆ بۆ ئەو

بێت و نەیدات بە هیچ الیەنێكی دیكە. جەالل شـــێخ كەریـــم بریـــكاری وەزارەتی ناوخـــۆی حكومەتـــی هەرێـــم، كە لە پشـــكی یەكێتیە بە ئاشـــكرا ئەوەی بە ســـڤیل وت، كە گەر بەدەســـت ئەوان بێـــت وەزارەتی ناوخۆ نـــەك گـــۆڕان، تەنانـــەت نایدەن بـــە پارتیش. جـــەالل شـــێخ كەریم وتـــی "وەزارەتی ناوخۆ واتا )حكومـــەت( و هەركەس ئەم وەزارەتەی بەدەســـتبێت، ئـــەوا حكومەتیشـــی بەدەســـتە، چونكە ســـەرجەم كاروبارەكانی هاواڵتیان و كێشـــە و كاروبارە ئەمنـــی و خزمەتگوزاری و داوەریەكانـــی خەڵكیـــش لـــە رێگـــەی ئـــەم

وەزارەتەوە ئەنجام دەدرێت".هەرچەندە هەندێك لە چاودێرانی سیاســـی پێیانوایە، كە دوای نەمانی ئاســـایش لەســـەر وەزارەتی ناوخۆ، ئـــەو وەزارەتە گرنگیەكەی جارانی لەدەستداوە، بەاڵم بریكاری وەزارەتی ناوخۆ بۆچوونێكـــی پێچەوانەی هەیە و دەڵێ "لە رێگەی وەزارەتی ناوخۆوە قائیمقامەكان و بەڕێوبەری ناحیە و ناســـنامە و رەگەزنامەی

عێراقی و پەســـاپۆرت و فیزا و كارتی زانیار و پۆلیس و پۆلیسی هاتوچۆ و گرتن و بردن و جێبەجێكەكـــردن و پێدانـــی مۆڵەتـــی حزب و الیەنـــە سیاســـیەكان و رێكخـــراوەكان و خۆپیشـــاندان و چاالكی مەدەنی و كۆنتڕۆڵی جـــادە و كێشـــەی خەڵـــك هەمـــووی الی ئەم

وەزارەتەیە".ئەندامـــی روشـــدی عـــارف هـــاوكات ســـەركردایەتی یەكێتی لە بـــارەی بەردەوامی پێداگریـــان لەســـەر وەزارەتـــی ناوخـــۆ تەنها ئەوەنـــدەی بـــە ســـڤیل وت، كـــە كۆبونەوەی مەكتەبـــی سیاســـی یەكێتی بۆ بەشـــداری لە حكومـــەت ئەنجـــام دەدرێـــت و ئـــەو پرســـە لـــەو كۆبونەوەیـــەدا یەكال دەكرێتـــەوە. بەاڵم زانســـتە مامۆســـتای عەبدوڵـــال بوخـــاری

راوێژ كامەران

یەكێتی گرنگی حوكمڕانی لە وەزارەتی ناوخۆ قەتیس دەكات

بەرپرسێكی یەكێتی: هەر كەس وەزارەتی ناوخۆی بەدەست بێ حكومەتی بەدەستە

ژماره 222 2014/3/8 7

وەزیری ناوخۆ لە مەراسیمی كردنەوەی باڵەخانەی بەڕێوەبەرایەتی گشتی پۆلیسی هەرێم ــ هەولێر

سياسەت

سیاســـیەكان لە زانكۆی سەاڵحەدین هۆكاری ئـــەو پێداگریە زۆرەی یەكێتـــی بۆ وەرگرتنی پرسی وەزارەتی ناوخۆ بۆ ترسیان لە پێدانی بـــە گـــۆڕان دەگەڕێنێتەوە. ئەو مامۆســـتایەی زانكۆی سەاڵحەدین وتی "یەكێتی ترسی لەوە هەیە وەزارەتەكـــە بدرێتە گۆڕان، لە دەڤەری ســـلێمانی و لەرێگەی دانانی قائیمقام و هێزی پۆلیـــس و بەرپرســـە ئیداریەكانـــەوە گـــۆڕان یەكێتـــی پەراوێزبخـــات". بوخـــاری عەبـــدواڵ ئاماژەی بەوەشدا، كە وەزارەتەكە گرنگیەكی ئەوتـــۆی بۆ گـــۆڕان نیە، هێنـــدەی بۆ یەكێتی هەیەتـــی. ئەو وتـــی" گۆڕان لـــە داواكاری بۆ وەزارەتی ناوخۆ تەنها بۆ ئەوەیەتی یەكێك لە وەزارەتە سیادیەكان وەربگرێت، نەك ئەوەی

كە بە دیاریكراوی ئەو وەزارەتەی بوێت".

عەبدوڵـــال نەریمـــان بەرامبـــەردا لـــە لیژنـــەی ئەندامـــی و گـــۆڕان هەڵســـوڕاوی ناوخۆی پەرلەمان لە خولی پێشـــوودا ئەوەی بە ســـڤیل وت، كە بزوتنەوەی گۆڕان بەهۆی رۆڵە ستراتیژیە گەورەكەی وەزارەتی ناوخۆ هەوڵی بەدەستهێنانی داوە، نەریمان عەبدوڵاڵ وتـــی "پێداگـــری گـــۆڕان لەســـەر وەزارەتـــی ناوخـــۆ بەهۆی ئەوەوەیە، كـــە بە مافی خۆی دەزانێـــت، بەو پێیەی دووەم لیســـتی براوەی هەڵبژاردنەكانە، گۆڕانیش بەرنامەی هەیە، كە لە وەزارەتی ناوخۆوە چاكســـازیەكانی خۆی لـــە حكومەتدا دەســـپێبكات و لـــە رێگەی ئەو وەزارەتەوە ســـەروەری بۆ یاسا بگەڕێنێتەوە و دادپەرورەی لـــە هەرێمدا بهێندرێتە كایەوە و هێزەكانی پۆلیســـیش بكرێنە نیشتمانی و لە

دوو ئیدارەیی دەربكرێن".لـــە بـــارەی ترســـی یەكێتیـــش لـــە پێدانـــی وەزارەتەكـــە بـــە گـــۆڕان و بەكارهێنانـــی بۆ كۆنترۆڵكردنی ســـلێمانی، نەریمـــان عەبدوڵال وتی "ئێمە وەزارەتـــی ناوخۆ لە چوارچێوەی یاســـایی و حكومڕانیـــدا دەخەینـــە خزمەتـــی خەڵكەوە، نەك بزوتنەوەی گۆڕان، چونكە گەر وانەكەیـــن ئەوا هەمان هەڵەی ئەوان دووبارە دەكەینەوە، ئەزمونیش ئەوە دەردەخات، بۆیە ئێمە هەوڵەكانمان بۆ ئەوەیە گۆڕانكاریەكانمان لـــەم وەزارەتەوە دەســـتپێبكەین، بـــەو پێیەی رۆڵـــی گرنـــگ دەگێڕێت لە چارەســـەركردنی گەندەڵـــی و گەڕاندنـــەوەی ســـەروەری بـــۆ یاســـا و بەیەكچاو تەماشـــاكردنی ســـەرجەم

هاواڵتیانی هەرێمی كوردستان".

8 ژماره 222 2014/3/8

دواخستنی پێكهێنانی حكومەت و هەڵوێست لەبەرامبەر بەغدا

هەفتانە تایبەت بۆ سڤیل دەینووسێت

ڤەۆشر

عەتا قەرەداخی

سياسەت

پارتی هەڵەیەكی گەورە دەكات گەر زیاتر لەمە چاوەڕوانی رێكەوتنی یەكێتی و گۆڕان بكات

هۆكاری سەرەكی پێكنەهێنانی حكومەت قەیرانی متمانەیە لە نێوان هێزە سیاسیەكاندا

رێگای دروست ئێستا ئەوە نییە پارتی هەوڵبدات یەكێتی و گۆڕان پێكەوە لەو حكومەتەدا كۆبكاتەوە

بەڵكو دەبێ كامیانی بەالوە گونجاوترە ئەوەیان بكاتە هاوبەشی پێكهێنانی حكومەت، بێ دوودڵی بەوەی تریشیان

بڵێت لە دەرەوەی حكومەت بە

دواكەوتنی پێكهێنانی حكومەت كاریگەری لەسەر هەڵوێستی هەرێم لەسەر بەغدا نابێت، چونكە هیچكات هێزەكانی

كوردستان لە بەرامبەر حكومەتی شیعەی بەغدا هاوهەڵوێست نەبوونە

8 ژماره 222 2014/3/8

ژماره 222 2014/3/8 9

هەمــــوو هێزێك كە دروســــت دەبێــــت پاڵنەری جوڵێنەری ویســــتی گەیشــــتنە بە دەســــەاڵت. مانــــەوەی هەر هێزێكیش بۆ مــــاوەی دوور و درێژ لەدەرەوەی دەسەاڵت دەشێ ببێتە هۆی بێئومێدبوونی جەماوەرەكەی، چونكە ئاشكرایە كاتێك جەمــــاوەر دەنگ بەهێزێــــك دەدات، بۆ ئــــەوە دەنگی دەداتێ بتوانێــــت داواكارییەكانی جێبەجــــێ بكات، لەكاتێكدا ئەو هێزە بۆ ماوەی درێژخایەن لەدەرەوەی دەســــەاڵت بمێنێـەوە، ئاســــایی ئەو جەماوەر ناتوانێت بۆ هەتاهەتایە چاوەڕوان بكات. هەروەك لەالیەكی تریشەوە دەشــــێ هێزە ئۆپۆزســــیۆنەكانی ئەوسا لەوە تێگەیشــــتبن، كە زەمینەی كوردســــتان مادەم زەمینەیــــەك نییــــە بەتــــەواوی جیاوازییەكانی تێدا قبــــوڵ بكرێت، مانای ئەوەیــــە ژینگەیەكی باش نییە بۆ مانەوە بە ئۆپۆزســــیۆنی، چونكە لەگەڵ رۆیشــــتنی كاتدا رووبــــەری كاركردنی تەســــك ئۆپۆزســــیۆنبوون و ئۆپۆزســــیۆن دەبێتەوە، بە تایبەتیش كە لەسرووشــــتدا ئەو هێــــزە ئۆپۆزســــیۆنە جیاوازییەكــــی ئەوتــــۆی

نەبێت لەگەڵ هێزی دەسەاڵتدا.بوویــــن گوێبیســــتی ئــــەوەی بەهەرحــــاڵ پێكهێنانــــی باســــی بەپەرۆشــــەوە هەمــــووان حكومەتــــی بنكە فــــراوان و حكومەتی یەكێتی نیشــــتیمانیان دەكرد. مــــن خۆم ئەو پەلەپەل و شپرزەییەیی هێزەكانی پێشتری ئۆپۆزسیۆنم رۆمانســــیانە دەهاتە پێش چاو، بە تایبەتی كە رەگوڕیشەی كێشــــەكان بەروونی لەبەرچاوم دیارن. كێشەی مێژوویی نێوان یەكێتی و پارتی، كێشــــەی مێژوویــــی رێكخــــەری بزووتنەوەی

لەكاتێكــــدا من ئــــەم وتارە دەنووســــم پێنج مانــــگ و نیــــو بەســــەر هەڵبژاردنــــی هەرێمی كوردســــتاندا تێپەڕیــــووە، هێشــــتا حكومــــەت پێكنهاتــــووە. ئایا پێكهێنانــــی حكومەت كارێكی ئەوەندە ئەستەمە، یان هۆكاری تر لەپشتی ئەو دواكەوتنەوەیە؟ ئایا بەڕاستی پارتی هۆكاری دواكەوتنی پێكهێنانی حكومەتە، یان مەترسی گۆڕان و یەكێتی لە یەكتر و مەترسی پارتیش لەهەردووكیــــان و نەبوونــــی متمانــــە لەنێوان ئــــەم ســــێ الیەنەدا هــــۆكاری ســــەرەكیە؟ ئایا دواكەوتنی پێكهێنانی حكومەت دەشــــێ وەكو خاڵێكــــی الوازی هەرێــــم لەبەرامبــــەر بەغدادا

سەیر بكرێت؟بــــە هەڵبژاردنــــەكان ئەنجامــــی بێگومــــان جۆرێك بوو، كە هیچ الیەنێك نەتوانێت بەتەنیا حكومەت پێكبهێنێت. هەروەك لە كاتی شااڵوی الیەنــــەكان ســــەرجەمی هەڵبژاردنەكانیشــــدا رایانگەیانــــد، كــــە دەســــەاڵت دەگرنە دەســــت، بەتایبەتــــی ئۆپۆزســــیۆنی ئەوســــا. دواتریش كە رێــــژەی دەنگەكانیان ئەوەنــــدە نەبوو كش مەلیك لەدەســــەاڵتی پیشوو بكەن و یەكێك لە دووالیەنەكەی پێشــــتری دەســــەاڵت زۆرترین دەنگی بەدەســــت هێنا، ئۆپۆزســــیۆنی ئەوســــا رایگەیاند، كە دەچێتە دەسەاڵتەوە. رەنگە ئەو پرسیارە سەرهەڵبدات، ئایا بۆچی ئۆپۆزسیۆنی ئەوســــا بــــەو خێراییــــە رایگەیاند كــــە دەچێتە دەســــەاڵتەوە؟ رەنگە هۆكارەكــــەی بگەڕێتەوە بۆ ئەوەی كە هێزە ئۆپۆزســــیۆنەكانی ئەوسا چیتر نەتوانن لەدەرەوەی دەسەاڵت درێژە بە ئامادەبوونــــی خۆیان بدەن، چونكە ئاشــــكرایە

گــــۆڕان و پارتی بەگشــــتی و رقــــی مێژوویی ئەو لەبنەماڵەی بارزانی، لەبەرامبەریشدا رقی بنەماڵــــەی بارزانی لەرێكخــــەری بزووتنەوەی گــــۆڕان. لەالیەكــــی تریشــــەوە رق و كینــــەی ســــەختی ئەڵقەی خاوەن دەســــەاڵتی ئێستای یەكێتــــی كە پێكهاتوون لەخانمی یەكەم و مەال بەختیار و شــــوێنكەوتووەكانیان لەرێكخەری بزووتنــــەوەی گــــۆڕان و رقی ئەویــــش لەمان. هــــاوكات پەیوەنــــدی خراپی نێــــوان یەكێتی و پارتــــی و دووالیەنــــە ئیســــالمیەكە، هەروەها پەیوەنــــدی خراپی ئــــەو دووالیەنــــەش لەگەڵ گۆڕاندا، چونكە دروســــتبوونی گۆڕان گورزی ســــەختی لــــە ئیســــالمیەكان دا و بە ســــەدەها كادیــــر و راگەیاندنــــكاری ئەوانــــی بردووە بۆ خۆی، بە تایبەتی هــــی یەكگرتوو. هەموو ئەم پەیوەندییــــە بارگاویكراوانــــە بــــە رق و كینــــە بەگشــــتی پەیوەندی ناجۆر و ناسروشــــتین و هەرگیز خاسێت و بنەمای جیاوازیی ئەو هێز و الیەنانە نییە، كە جیاوازی بەرنامە و تێڕوانین و ئایدیۆلۆجیا جیــــای كردبنەوە، بە ئەندازەی ئەوەی رق و كینەی شەخسی و بەرژەوەندی هەژموونــــی و كاریگــــەری و شەخســــی دەوروبەر كردوونی بەهێزی جیاجیا. هەربۆیە كاتێــــك كۆمەڵە هێزێك لەگەوهــــەر و ماهیەت و شــــێوازی كاركردنــــدا لەیــــەك بچــــن، لێكتر جیابووبنــــەوە مانای وایــــە بنەمایەك نییە پێی بگوترێت بنەمای جیاواز، هەتا لەسەر بنەمای ئــــەو جیاوازبوونە پێكەوە لەســــەر شــــێوازی پێكەوەژیــــان و پێكەوەكاركــــردن رێكبكــــەون. هــــۆی ســــەرەكی نەگەیشــــتن بەرێككەوتن بۆ

سياسەت

10 ژماره 222 2014/3/8

سياسەتسياسەت

ناوخۆییەكانی ناو ئەو حكومەتەش كە پێكدێت كەمتــــر دەكاتــــەوە، دەشــــێ لــــە دوو رووەوە حكومەتەكــــە باشــــتر كاری پێبكرێــــت: یەكــــەم لەو روانگەیــــەوە كە ملمالنێــــی چەند الیەنەی نــــاو جەســــتەی حكومەتەكە كەمتــــر دەبێت و ئەوەش كاریگــــەری نێگەتیفی كەمتر دەبێت و حكومەتەكــــە لە نــــاوەوەڕا ســــەرقاڵ ناكات بە ملمالنێی فرەئاڕاستەی نێو پێكهێنەرەكانیەوە. لە الیەكی تریشــــەوە هەركام لــــەو دوو هێزە، واتــــە گۆڕان یــــان یەكێتی ببێتە ئۆپۆزســــیۆن، دەتوانێت رۆڵی ئۆپۆزسیۆنێكی زیندوو ببینێت

لە چاودێریكردنی حكومەتدا.لەم روانگەیەوە من راشكاوانە دەیڵێم پارتی هەڵەیەكــــی گــــەورە دەكات ئەگەر لــــەوە زیاتر چاوەڕوانی رێككەوتنــــی ئەو دووالیەنە بكات. هەر دواكەوتنێكی لــــەوەش زیاتر گوناهەكەی لــــە ملی پارتیــــە و ئەو لێی بەرپرســــیارە، بەو حوكمەی ئــــەو هێزی یەكەمە، دەبێ كارنامەی ئاشــــكرای حكومەت و پۆســــتەكانیش بۆ هەر الیەنێك دەستنیشــــان بكات، كــــێ بەو كارنامە و پۆســــتانەی بەریدەكەوێــــت رازیبــــوو بێتــــە حكومەتەوە، كێش رازینەبوو با ئۆپۆزســــیۆن بێت. بەاڵم من وای بۆدەچم پارتی چاوەڕوانی هەڵبژاردنی عێراق و پارێزگاكانی هەرێم بكات و بیەوێــــت لــــەو دوو هەڵبژاردنــــەدا قەوارەی راســــتەقینەی هەریەكــــە لە گــــۆڕان و یەكێتی بــــۆ دەربكەوێــــت و كامیــــان ئەمجــــارە بــــووە

پێكهێنانــــی حكومــــەت لە بنەڕەتــــدا لێكچوونی ئەم الیەنانەیە، كە دەترســــن پێكەوە كاركردن ببێتــــە هۆی پوكانەوە، یــــان یەكتر خواردنیان. لــــە كاتێكــــدا جیــــاوازی راســــتەقینە بنەمــــای هێــــز و خۆســــەلماندنە، جیاوازی بــــێ بنەما و رووكەشیش هۆی شكست و هەرەس هێنانە.

هــــەروەك لەروویەكــــی تریشــــەوە، كــــۆی هێزەكان باسی رێكەكەوتن لەسەر بەرنامە و كارنامەی حكومەتیان دەكرد و لەوەش دەدوان، كە پۆســــت و پلە ئــــەو بایەخەی نییــــە، ئەگەر هاتوو لەســــەر بەرنامە و كارنامەی حكومەتی ئاینــــدە رێككەوتن، بەاڵم هــــەرزوو هەموویان لــــەو قســــەیە پاشەكشــــەیان كــــرد، بەتایبەتی ئۆپۆزســــیۆنی ئەوســــا، بەڵگەشمان بۆ راستی قســــەكانمان ئەوەیە كە هێڵی ســــووریان فاڵن پۆست و فاڵن وەزارەتە. ئەمەش دەریدەخات كە ئۆپۆزســــیۆن و دەســــەاڵت یــــەك گەوهەر و ماهیەتیــــان هەیــــە و كوڕی یــــەك زەمینە و واقیعــــن و هیچیشــــیان كەمتریــــن متمانەیــــان بەیەكتــــر نییــــە. كەواتە راســــتتر بڵێن هۆكاری قەیرانــــی حكومــــەت پێكهێنانــــی دواكەوتنــــی متمانەیــــە لــــە نێوان ئــــەم هێزانــــەدا. هەروەك لــــە روویەكی تریشــــەوە ئــــەم هێزانــــەی ئێمە ئەوەندە گەشەیان نەكردووە، كە لە بنەماكانی پراگماتیك تێگەیشتبن و بتوانن لەسەر بنەمای بەرژەوەندییە هاوبەشەكانیان پێكەوە هاوكاری بكەن و رێكبكەون لەســــەرئەوەی حكومەتێك پێكبهێنن بەئاســــتێك بەرژەوەندی هەموویانی تێدا پارێزراو بێت. بە پێچەوانەوە تاكو ئێســــتا زۆرینەی ئەم هێزانە بەو لۆجیكە كالســــیك و سواو و بێمانایەی كوردی كاردەكەن، كە یان دەبێ هەموو شــــتێك هی مــــن بێت، یان هیچم

ناوێت.ئێســــتا هێڵی ســــوور بۆ گــــۆڕان وەزارەتی ناوخــــۆ و بۆ یەكێتی وەزارەتی پێشــــمەرگەیە، تەنانــــەت بۆ یەكێتــــی رازینەبوونیــــش بەوەی وەزارەتی ناوخۆ بۆ گۆڕان بێت بۆتە مەرج بۆ بەشداریكردنی حكومەت. باشە ئەگەر كۆمەڵە هێزێك بەو ئەندازەیە لەیەكتر بترسن، دەبێ چ ئومێدێك لەســــەر ئەو حكومەتە بینابكرێت، كە پێكهێنەرەكانــــی بەو ئەندازەیە بەرامبەر یەكتر لــــە گوماندابن. بەالی منەوە رێگای دروســــت ئێســــتا ئــــەوە نییە پارتی هەوڵبــــدات یەكێتی و گــــۆڕان پێكەوە لــــەو حكومەتــــەدا كۆبكاتەوە، بەڵكو رێگای دروســــت ئەوەیە كامیانی بەالوە گونجاوترە ئەوەیان بكاتە هاوبەشی پێكهێنانی حكومــــەت، بــــێ ســــڵەمینەوە و بــــێ دوودڵــــی بەوی تریــــان بڵێت تۆ لــــەدەرەوەی حكومەت بــــە. ئــــەوەش بە بــــڕوای مــــن هەم بــــۆ ژیانی سیاسی و حكومەتداری باشترە هەم ملمالنێ

هێــــزی یەكەمی رووبەری ئەوســــای ســــەوز، پارتــــی مامەڵە لەگەڵ ئەودا بــــكات، یان زیاتر مــــل بــــۆ مەرجەكانــــی ئەوەیــــان بــــدات، كە لە دوای ئــــەو هەڵبژاردنە دەبێتــــە هێزی یەكەمی ئــــەم رووبــــەرە، بــــە تایبەتیــــش دوای ئەوەی مــــام جــــەالل لە مەیدانــــی سیاســــیدا نەماوە و ئومێــــدی گەڕانەوەشــــی نییــــە و بارودۆخــــی یەكێتیش شــــلۆق و روو لەنشــــێوە. بەهەرحاڵ من لەم رووەشەوە پێموایە ئەوە بۆچوونێكی دروســــت نییــــە، كە پارتــــی چاوەڕوانــــی ئەوە بكات، چونكە هەڵبژاردنی هەرێمی كوردستان بــــۆ پێكهێنانی حكومەتی نوێــــی هەرێم كراوە، نەك ئــــەو حكومەتــــە بەپێی ئەنجامــــی دەنگی الیەنــــە كوردییەكان لــــە هەڵبژاردنــــی عێراقدا

پێكبهێنرێت.هەنــــدێ پێیان وایــــە دواكەوتنــــی پێكهێنانی حكومەتی هەرێم هەڵوێســــتی هەرێم بەرامبەر بــــە بەغــــدا الواز دەكات، من وای بۆدەچم ئەم جۆرە بۆچوونە هیــــچ بنەمایەكی نییە، چونكە نــــە لەرابردوودا و نــــە لە ئێســــتادا پێموایە نە لەداهاتووشــــدا كــــۆی هێزەكانی كوردســــتان لەهەڵوێستیاندا بەرامبەر بە حكومەتی شیعەی بەغــــدا نەیەكگرتــــوو بوونــــە و نەیەكگرتووش دەبن. بەڵگەشــــمان ئەو كاتەیە، كە مەســــەلەی گەیشــــتبووە لەمالیكــــی ســــەندنەوە متمانــــە خاڵــــی كۆتایی، بەاڵم وەكو حەســــەن عەلەوی دەڵێــــت مــــام جــــەالل مالیكــــی پاراســــت كاتێ داوای لەوكــــرد ئیمزاكــــەی بكێشــــێتەوە، بــــۆ ئــــەوەی مالیكــــی بمێنێتەوە. ئەم دابەشــــبوونی هەڵوێســــتە لــــە كوردســــتاندا كۆتایــــی نایەت، هەتــــا هەژموونی ئێران و توركیا و ســــوننەی عەرەبی بەســــەر هێــــزە كوردییەكانــــەوە بێت. هــــەر بۆیــــە هەرگیــــز چــــاوەڕوان ناكرێت ئەم هێزانەی ئێســــتا لە كوردستاندا هەن بەرامبەر بە بەغدا هاوهەڵوێست بن، بەڵكو هەر هێزێك لــــە ســــنووری دەســــەاڵتی ئەوســــای یەكێتیدا كــــە جێنفوزی ئێرانــــە، هەتا حكومەتی شــــیعە حوكمڕان بێت لەعێراقدا، ئەو هێزە هەڵوێستی جدی دژی حكومەتی شــــیعەی عێــــراق نابێت. لەبەرامبەریشــــدا پارتــــی كە زیاتــــر دەكەوێتە جێنفــــوزی توركیاوە، هەرگیز هاوهەڵوێســــتی حكومەتی شــــیعەی بەغدا نابێت. بێگومان ئەم دابەشــــبوونەش یەكێكــــی تــــرە لەهۆكارەكانی كێشــــە ناوخۆییەكانــــی هەرێــــم و دواكەوتنــــی پێكهێنانــــی حكومەتیش. هەر لــــەم روانگەیەوە پێكهێنــــان یــــان پێكنەهێنانــــی حكومەتی نوێی هەرێــــم رۆڵ و كاریگەرییەكــــی ئەوتۆی نابێت و بەغــــدا پەیوەندییەكانــــی ئاســــتی لەســــەر هەولێــــر، بەتایبەتــــی كە ســــەرۆكی حكومەت

هەرێم ناگۆڕێت.

كۆی هێزەكان دەڵێن پۆست گرنگ نیە

گەر لەسەر كارنامەی حكومەت رێكبكەون،

كەچی هەموویان هێڵی سوریان بۆ فاڵن پۆست و وەزارەت هەیە، بە تایبەت ئۆپۆزسیۆنی

ئەوسا، ئەمەش دەریدەخات ئۆپۆزسیۆن و دەسەاڵت لە جەوهەردا یەك ماهیەتیان هەیە

ژماره 222 2014/3/8 11

سياسەتسياسەت

راگەیاندنــــی فراوانكردنــــی بــــۆ پڕۆژەیــــەك تایبــــەت كەناڵێكــــی كردنــــەوەی و پەرلەمــــان ئامادەدەكرێــــت، ســــەرەڕای بوونــــی بۆچوونی پەرلەمــــان، فراكیســــۆنەكانی لەنــــاو جیــــاواز پەرلەمانتارێكی یەكێتی دەڵێ "پەرلەمانتار كلیپ نــــاكات تــــا كەناڵێكی ئاســــمانی تایبــــەت بەخۆی

هەبێت". پەرلەمانــــی راگەیاندنــــی بەڕێوەبەرایەتــــی كوردستان پڕۆژەیەكی ئامادەكردووە، بۆئەوەی پەرلەمانــــدا چوارەمــــی خولــــی لەســــەرەتای پێشكەشــــی بكات، تا راگەیاندنی پەرلەمان ببێت بەبەڕێوەبەرایەتی گشــــتی راگەیاندنی پەرلەمان و كەناڵی ئاســــمانی پەرلەمانیش بەشــــێوەیەكی تر دەســــت بەپەخشــــی خــــۆی بكاتــــەوە. تاریق جەوهەر راوێژكاری راگەیاندنی ســــەرۆكایەتی پەرلەمان ســــەبارەت بەفراوانكردنی راگەیاندنی پەرلەمــــان دەڵێــــت "ئێمە وەكــــو بەڕێوەبەرایەتی راگەیاندنــــی پەرلەمان پالنمــــان هەیە، بۆئەوەی راگەیاندنــــی پەرلەمــــان، چوارەمــــی لەخولــــی پەرلەمان فــــراوان بكەیــــن بــــۆ بەڕێوەبەرایەتی گشــــتی راگەیاندنــــی پەرلەمان، یــــان فەرمانگەی جەوهــــەر تاریــــق پەرلەمــــان". راگەیاندنــــی وتیشــــی "بەپێی پالنەكە بەڕێوەبەرایەتی گشــــتی لەبەڕێوەبەرایەتیەكانــــی هەریــــەك پەرلەمــــان، رادیــــۆی پەرلەمــــان و بەڕێوەبەرایەتی ماڵپەری پەرلەمــــان و بەڕێوەبەرایەتــــی كەناڵی پەرلەمان لەخۆدەگرێــــت. بــــۆ ئــــەو مەبەســــتەش لەگــــەڵ چوارەمــــی خولــــی دانیشــــتنەكانی دەســــتپێكی پەرلەمــــان ئەم پڕۆژەیە پێشــــكەش بەدەســــتەی ســــەرۆكایەتی پەرلەمانی دەكەین، تاكو بڕیاری لەســــەر بدرێت و كەناڵی ئاســــمانی پەرلەمان و راگەیاندنی پەرلەمان بەشــــێوەیەكی نوێ دەست بەشــــێوەیەكی دانیشــــتنەكان و بەكاربكاتــــەوە

راستەوخۆ پەخش بكات".

فراكسیۆنەكانی پەرلەمان بۆچوونی جیاوازیان پەڕلەمــــان، كەناڵــــی لەســــەركردنەوەی هەیــــە گۆران ئازاد پەرلەمانتاری فراكســــیۆنی ســــەوز لەپەرلەمانی كوردســــتان لەلێدوانێكی بۆ ســــڤیل وتــــی "پەرلەمان پێویســــت نیە كەناڵی ئاســــمانی هەبێت، چونكــــە پەرلەمــــان نەبەرنامەی هەیە و نە پەرلەمانتارەكانیش كلیــــپ دەكەن، تاخاوەنی كەناڵــــی تایبــــەت بــــن ". گــــۆران وتیشــــی "ئێمــــە لەرابــــردوو ئەزمونــــی خراپمان هەبوو لەســــەر پەخشی راستەوخۆی دانیشــــتنەكانی پەرلەمان، چونكــــە پەرلەمانتار هەبــــوو موزایەدەی دەكرد، لەبــــەردەم كامێرا بەشــــێوەیەك قســــەی دەكرد، دوور لەكامێــــراش بەشــــێوازێكی تــــر دەســــتی بەرزدەكــــردەوە و دەنگــــی دەدا، بۆیــــە واباشــــە لەراگەیاندنــــی پەرلەمــــان چەند كەســــێك وێنەی دانیشــــنەكان بگرن و دواتر نوسخەیەكی لێبدەنە

كەناڵەكانی راگەیاندن".هەرچی فراكســــیۆنی پارتیە پێیوایە پێویستە پەرلەمــــان كەناڵێكی تەلەفزیۆنــــی هەبێت، بەاڵم ئــــەو كەناڵــــە ناوخۆیــــی بێت، نەوەك ئاســــمانی. ئومێد خۆشناو پەرلەمانتاری پارتی لەوبارەیەوە دەڵێت "پێویســــتە كەناڵێك هەبێت بۆئەوەی ببێتە پــــردی نێــــوان خەڵــــك و پەرلەمانتــــاران، بــــەاڵم ئــــەو كەناڵــــە كەناڵێكــــی لۆكاڵــــی بێــــت هەرێمی كوردســــتان بەناوچــــە دابڕاوەكانیش وەربگرێت بەســــە، پێویســــت بەكەناڵی ئاســــمانی نــــاكات".خۆشــــناو وتیشــــی "لەگــــەڵ ئەوەشــــدا دەكرێت كەناڵەكان ئازادبن لە گواســــتنەوەی پەخشەكان بەراســــتەوخۆیی، بــــەاڵم ئــــەو پرســــەش دەبێت بەیاسا رێكبخرێت، نەك بەشێوەیەكی هەڕەمەكی و لەكاتی پەخشــــە راستەوخۆكان پەرلەمانتاران

موزایەدە بكەن ".هەڵەدنــــی ئەبوبەكــــر خۆشــــیەوە الی پەرلەمانتــــاری فراكســــیۆنی یەكگرتــــوو لەگــــەڵ و نییــــە پەرەلەمانــــی كەناڵــــی كردنــــەوەی لەوبارەیەوە وتی "لەرابردوودا، ئێمە بینیمان ئەم

كەناڵەی پەرلەمان وێنەی دانیشتنەكانی دەگرت و دواتر ئــــەوەی خۆیان بەدڵیــــان نەبوایە الیان دەدا و مۆنتاژیان دەكــــرد، ئینجا بەكەناڵەكانیان دەدا، بۆیە پێویســــت نــــاكات پەرلەمــــان كەناڵی هەبێت". هەڵەدنی وتیشــــی "ئێمــــە لەگەڵ ئەوەین ئەو كەنااڵنەی لەهەرێمی كوردســــتان مۆڵەتیان هەیــــە، بۆیــــان هەبێــــت بەئازادانە دانیشــــتنەكان بەشــــێوەیەكی راستەوخۆ بگوازنەوە، نەك تەنیا كەناڵێكــــی تایبــــەت ئــــەو كارە بــــكات". هەرچــــی كۆمەڵی ئیسالمییە پێیوایە پێویستە لەپاڵ كەناڵی پەرلەمان، هەمــــوو كەناڵەكانی تر بۆیان هەبێت ئازادانــــە دانیشــــتنەكانی پەرلەمــــان بگوازنەوە، لەوبارەیــــەوە فەخرەدیــــن قــــادر پەرلەمانتــــاری كۆمەڵی ئیسالمی دەڵێت "رای كۆمەڵی ئیسالمی ئەوەیــــە، كــــە پەرلەمانــــی كوردســــتان كەناڵێكی تایبەت بەخۆی هەبێت و سەرجەم دانیشتنەكانی پەرلەمــــان بەزیندوویــــی بگوازێتەوە، بێ ئەوەی

دەستكاری بكرێت".فەخرەدین وتیشی "لەگەڵ ئەوەشدا پێمان باشە ســــەرجەم ئەو كەنااڵنەی بیانەوێت دانیشتنەكان بگوازنــــەوە، ئازادانــــە بتوانن بیگوازنــــەوە، تەنیا ئەو دانیشــــتنانە نەبێت، كەلەالیەن سەرۆكایەتی پەرلەمانــــەوە داوا دەكرێــــت بەنهێنــــی بێــــت و دوای ئــــەوەی كــــە دەخرێتــــە دەنگــــدان، ئەگــــەر زۆرینە لەگەڵ ئەوەبوون بەنهێنی و داخراوەیی بێــــت، ئەوكاتــــە كەناڵــــەكان ئەو مافەیــــان نابێت

بیگوازنەوە".هەرچی فراكســــیۆنی گۆڕانە لەگــــەڵ ئەوەیە پەرلەمــــان كەناڵێكــــی تایبــــەت بەخــــۆی هەبێت، بەمەرجێك ئەو كەناڵە بێالیەن بێت. لەوبارەیەوە عــــادل عەزیز پەرلەمانتاری فراكســــیۆنی گۆڕان وتــــی "لەگەڵ ئەوەین پەرلەمان كەناڵێكی تایبەت دانیشــــتنەكانی بێالیەنانــــە بەخــــۆی هەبێــــت و پەرلەمــــان وەك خــــۆی پەخــــش بــــكات، نەوەك لەدەســــت حزبێكــــی دیاریكــــراو بێــــت و ئەوەی

ئەوان بیانەوێت تەنیا ئەوە بگوازنەوە".

هێمن مامەند

پڕۆژەیەك بۆ كردنەوەی كەناڵی پەڕلەمان ئامادە دەكرێتگۆران ئازاد: پەرلەمانتار كلیپ ناكات تا كەناڵێكی ئاسمانی تایبەت بەخۆی هەبێت

12 ژماره 222 2014/3/8

سياسەت

دوای ئـــەوەی كێشـــەكانی نێـــوان هەرێـــم و بەغـــدا قوڵتربـــوون، كار گەیشـــتە ئـــەوەی فەرمانبـــەران موچـــەی عێـــراق حكومەتـــی نـــەكات. كوردســـتان هەرێمـــی رەوانـــەی نەبـــی بریـــكاری وەزارەتـــی فـــازڵ دكتـــۆر دارایی و ئابـــوری حكوومەتی عێراق، نامەی دەسلەكاركێشـــانەوەی ئاراستەی دكتۆر رۆژ نوری شاوێس وەك سەرۆكی كوتلەی پارتی دیموكراتی كوردستان كرد. فازڵ نەبی، ئێستا گەڕاوەتـــەوە شـــاری هەولێر، لـــەم دیدارەی لەگەڵ گۆڤاری )سڤیل( قسە لەسەر كێشەكانی نێوان هەولێر و بەغدا دەكاو پێیوایە حكومەتی هەرێمـــی كوردســـتان، بەبێ بەغـــدا دەتوانێ ئیـــدارەی خۆبەڕێوەبـــردن بەتایبەتی موچەی

فەرمانبەرانی هەرێم دابین بكات.

لە 11ی شـــوبات بەدواوە بەغدات لەكاركێشـــایەوە، دەســـتت و بەجێهێشـــت دەكرێ بزانین دەتـــەوێ بگەڕێیتەوە یاخود

نا؟فـــازڵ نەبـــی: دەسلەكاركێشـــانەوەی من پرســـی بەچارەســـەركردنی پەیوەنـــدی موچەی فەرمانبەرانەوە هەیە. بێگومان ئەوە دوو هەفتەیە گەڕاومەتەوە بۆ كوردســـتان، تا ئێستاش وەك پێویست چارەسەر نابینم، ئەگـــەر هاتـــوو كێشـــەكە چارەســـەر بوو، رەنگە بواری گەڕانەوەی تێدابێ. بەنیسبەت خۆم هیوادارم كێشـــەكان چارەسەر بكرێ، بەتایبەتـــی پرســـی موچـــە، ئـــەوەش وەك

پرسێكی سیاسی لێ هاتووە. بەرلـــەوەی بگەڕێیتـــەوە هەرێمی كوردســـتان، پرست بە بەرپرســـانی كورد و ســـەركردایەتی حزبەكەت كرد كە پارتی

دیموكراتی كوردستانە؟رۆژم دكتـــۆر پێشـــتر نەبـــی: فـــازڵ كوتلـــە ســـەرۆكی وەك ئاگاداركـــردەوە، كوردستانییەكان و سەرۆكی كوتلەی پارتی لـــە بەغـــدا نامـــەی دەستلەكاركێشـــانەوەم ئاڕاستەی ئەوان كرد، بێگومان كوردستانیش

ئاگاداربوو لەو مەسەلەیە. بۆچـــی بەتەنیا بەڕێزت دەســـتت لەكاركێشـــایەوە، ئـــەی بەرپرســـانی تـــری كـــورد لە بەغدا بـــۆ ناگەڕێنەوە بۆ هەرێمی

كوردستان؟فازڵ نەبی: كار و وەزیفەی من حەساسترە بـــەراورد بەكاری بەرپرســـانی تـــر، چونكە مـــن لەوەزارەتـــی دارایی بووم. لەســـااڵنی دارایـــی لەوەزارەتـــی ئێمـــە رابـــردووش موچەمان دابەشـــكردووە، بەاڵم بەداخەوە راســـتە ئەمجارە سەرۆكی حكومەت نوری هەولێر

حكومەتی هەرێمی كوردستان دەتوانێ بەبێ بەغدا موچە دابین بكات

فازڵ نەبی، جێگری وەزیری دارایی عێراق و تاكە بەرپرسی كوردی دەسلەكاركێشاوە:

ژماره 222 2014/3/8 13

سياسەت

خەڵك دژی نەبوونی موچە بڕژێنەسەر شەقام

ئایا پیاوەتیە من لە بەغدا بمێنمەوە؟

حكومەتی عێراق دەیتوانی فشاری تر

بخاتە سەر حكومەتی هەرێم بەاڵم نەیكرد

وەزارەتی دارایی بدرێتە یەكێتی كادری باشیان

هەیە ئەو پۆستە بەڕێوە ببات

مەســـەلەیەیان باســـكرد، بـــەاڵم بەداخەوە دیـــارە زۆرینە و كەمینە لـــە كۆبوونەوەكە خـــواردی، داواكـــەی بەرپرســـانی كورد لە ئەنجومەنـــی وەزیران رەتكرایـــەوە. منیش هەمان شەو دەست لەكاركێشانەوەی خۆم

پێشكەش بەدكتۆر رۆژكرد. موچـــەی راگرتنـــی دوای فەرمانبـــەران لەكۆبوونـــەوەی 23ی مانگی رابـــردوو لـــە ئەنجومەنی وەزیـــران كورد وتـــی "حكومەتی عێراق گەمـــارۆی ئابوری خســـتۆتە ســـەر هەرێـــم"، پێتوایـــە بەغـــدا بـــەم رێگایـــە دەتوانـــێ مەهـــام و ئامانجی خـــۆی بپێكێت، كـــە دەیەوێ هەرێـــم ناچار

بەداواكاریەكانی بكات؟فـــازڵ نەبـــی: كێشـــەی هەرێـــم و بەغدا ئێسســـتا لەســـەر نەوتـــە، پرســـی نەوتیش جیایە، ئەمڕۆ حكومەتی هەرێمی كوردستان ترســـی لە بەغدا هەیە لەبەرئەوەی سیقە و متمانە لەنێوان هەرێم و بەغدا نیە، بێگومان عێراقیـــش مەرجـــی خۆی هەیە بـــۆ ئەوەی فشـــار بخاتـــە ســـەرهەرێم، دەیـــەوێ لـــەو رێگایـــەوە ئامانجەكانـــی بەدەســـت بهێنێ، بـــەاڵم بەداخـــەوە ئەو رێگایـــەی حكومەتی عێراق گرتیەبـــەر رێگایەكی نامرۆڤانە بوو، ئەویش بڕینی موچەی خەڵكی كوردســـتانە. بەغـــدا دەیتوانـــی فشـــاری تر بخاتە ســـەر حكومەتـــی هەرێم، كەچی بیریـــان بۆ ئەوە نەچـــوو، ئـــەوان فشـــاریان خســـتە ســـەر خەڵكـــی هەرێمی كوردســـتان، بەبڕوای من بڕینـــی موچـــەی هاواڵتیـــان كۆمەڵكوژیـــە، بەداخـــەوە هـــۆی زیاتری بڕینـــی موچەش بوو من دەستم لەكاركێشایەوە، ئەگەر ئەو كارەی نەكردبا مومكین بوو دەســـتم لەكار نەكێشـــابایەوە، بەاڵم كاتێك موچەی خەڵك

بڕا بواری دانوستان نامێنێت. رۆژی ســـێ شـــەممەی رابردوو جێگری ســـەرۆكی حكومـــەت وتی موچەی ئـــەم مانگەش دەدەین. ئەگـــەر بەغدا مانگی داهاتـــوو موچـــە رەوانە نـــەكات رێگای تر

مالكی تەدەخولی كردووە لەراگرتنی موچە، بـــەاڵم بمانـــەوێ و نەمانـــەوێ وەزارەتـــی داراییـــش بەشـــدارە لـــەو پرســـە، بۆیە من ویســـتم ناڕەزایی خۆم پیشان بدەم لەسەر

راگرتنی موچەی هەرێم. لەهەفتەی رابردوو فوئاد مەعسوم سەرۆكی لیســـتی هاوپەیمانی كوردستانی لە بەغـــدا دەڵێ "هاتنەوە بۆ كوردســـتان و كشـــانەوە لە پرۆســـەی سیاســـی جۆرێكە لـــە خۆكـــوژی" ئایـــا هاتنـــەوەی بەڕێـــزت خۆكوژی نییە؟ بەوتەی ســـەرۆكی لیســـتی

هاوپەیمانی؟فازڵ نەبی: رێزم بۆ بۆچوونی كاك دكتۆر فوئاد هەیە، ئەوە بۆچوونی شەخســـیە، من دەپرسم ئەگەر كەسێك بریكاری وەزارەتی دارایـــی بێ نەیتوانـــی هیچ بۆ كوردســـتان بـــكات، لەپێـــش هەموو دونیا كەســـانێك لە شاشـــەی تیڤییەكانەوە قسە بكەن و بڕژێنە سەرجادەكان لەبەرامبەر نەبوونی موچە و كـــرێ خانـــوو، ئایا ئەوە پیاوەتیـــە لە بەغدا

بمێنمەوە؟ كـــورد چەندین بەرپرســـی لەناو حكومـــەت و دامودەزگاكانـــدا هەیە، بۆچی نەبوونەتە كارتێكی فشـــار لەدژی راگرتنی موچـــە؟ یان مەســـەلەكە ئەوەیـــە بەغدا بە تاكڕەویـــی مامەڵـــە دەكا و گـــوێ بۆكـــەس

ناگرێ؟فازڵ نەبی: كێشـــەی موچە لە 2ی مانگی ئـــەوەی دوای هەڵـــدا، ســـەری رابـــردوو زانیـــم بڕیارێك هەیە موچەی كوردســـتان نانێردرێت، راستەوخۆ پەیوەندیم بەجەنابی دكتۆر رۆژ و وەزیرە كوردەكانەوە كرد، بۆ ئەوەی لەرۆژی ســـێ شەممە )11.2.2014( مانـــگ ئـــەو مەســـەلەیە لـــە كۆبوونـــەوەی ئەنجومەنـــی وەزیـــران باس بكـــرێ، لەوێ فشـــار بخەنە ســـەر ســـەرۆكی ئەنجومەنی وەزیـــران لەو بڕیارە پاشـــگەز بێتەوە، هەر هیچ نەبێ موچە رەوانەی كوردســـتان بكا. لە كۆبوونەوەكـــە دكتۆر رۆژ و ئەوان ئەو

دەگرینەبـــەر. پێتوایـــە هەرێـــم كارتی تری بەدەستەوە بێت؟

ئەگـــەر لـــەوەی دڵنیـــام نەبـــی: فـــازڵ حكومەتـــی هەرێـــم و وەزارەتـــی دارایی و ئابـــوری هەرێـــم پێداچوونەوەیەكـــی جدی بە شـــێوەی كاركردنیاندا بكەن، بەدڵنیایەوە حكومەتـــی هەرێمـــی كوردســـتان دەتوانێ موچەی فەرمانبەرانـــی هەرێم دابین بكات، چونكە تەجروبەی پێشـــترمان هەیە، ئەگەر ئاوڕێـــك لە پێـــش ســـاڵی 2003 بدەینەوە، خۆ لـــە بەغداوە بوودجەمـــان بۆ نەدەهات، هەرێمی كوردستان لەسەر داهاتی ناوخۆی خـــۆی كاروبارەكانی بەڕێدەكرد و موچەی فەرمانبەرانی دابین دەكرد. ئێستاش دەتوانن هەمـــان كار بكـــەن. بـــەاڵم پێداچوونەوەی

دەوێت. پێتوایـــە ئەم سیســـتمە ئیدارییەی

هەرێم بەوشێوەیە سەركەوتووبێ؟

فـــازڵ نەبی: لەهەمـــوو دونیا كەموكوڕی هەیە، ئەگەر لەهەرێمی كوردستان حكومەت پێویســـتی بـــكات، باشـــتر كاری بیـــەوێ بەپێداچوونـــەوە هەیە، دڵنیاشـــم حكومەتی هەرێمی كوردســـتان بەوكارە هەڵدەستێت، چونكە هیچ رێگایەكی تری لەبەردەمدا نیە.

كابینەی هەشتی حكومەتی هەرێم لە ئێســـتادا بەرەوپێكهێنان دەچێت، پێتوایە

دەبێ حكومەت چی بكات؟فازڵ نەبی: سەرەتا پێداچوونەوە گرنگە، دانانـــی ئـــەم سیســـتەم و پالنـــەش كاری زۆری دەوێ، ئیرادەیەكی سیاسی بەهێزی دەوێت، بەاڵم گەشـــبینم بـــەوەی حكومەتی ئـــەوەی هەرێمـــی كوردســـتان كاربـــكات، گوێمان لێبووە وەزارەتـــی دارایی دەدرێتە یەكێتـــی نیشـــتمانی كوردســـتان، ئەوانیش كەسی باشیان هەیە، دڵنیام لەوەی بەفكری نوێ و پالنـــی تۆكمە و هاوبەش كاربكرێ، حكومەتی هەرێـــم دەگاتە ئامانجی خۆی و

خەڵكی كوردستانیش سوودمەند دەبن.

14 ژماره 222 2014/3/8

سياسەت

دیداری شاندی حكومەتی هەرێم و شاندی حكومەتی بەغدا

دەروازەوە رەفتـــار و سیاســـەتەکانی خـــۆی رێکبخات؟

ئەوەی لەرەفتارەکانـــی بەغدا لەم رۆژانەدا دەبینرێ، لەراســـتیدا دەتوانین لە سێ سیمای

گشتیدا وێنایان بکەین. یەکـــەم: ئەوەی مالیکی دەیکات پەیوەســـتە بەهەڵبژاردنەکانـــەوە. واتـــا مالیکـــی هەمـــوو وەک خـــۆی بتوانـــێ ئەوەیـــە، بـــۆ هەوڵـــی قارەمانی شیعەکان پێشان بدات و سەرەنجیان بـــۆالی خۆی رابکێشـــێ و بتوانێ لەم رێگەوە ســـەرکەوتنی حیـــزب یـــان لیســـتەکەی خۆی لەهەڵبژاردنـــی داهاتـــوو مســـۆگەر بـــکات. بۆ مەحمـــوود د. کـــورد سیاســـەتوانی نمونـــە عوســـمان دەڵـــێ، کـــە پـــاش هەڵبـــژاردن ئەم کێشـــانە هێوردەبنـــەوە. هەروەهـــا کۆمەڵێـــک سیاســـەتوانی تـــری کوردی لـــەم رەهەندەوە

خوێندەوە بۆ ئەم کێشانەی ئێستا دەکەن.بـــاوەڕەدان لـــەو کـــەس دووەم: هێنـــدێ ئـــەم کێشـــانەی مالیکـــی لەگـــەڵ هەرێـــم و ئەوانیتـــر لەئیـــرادەی مالیکی بـــەدەرە. بەڵکو ئـــەوەی بـــۆ دەگەڕێتـــەوە ســـەرچاوەکەی ئێران هانـــی مالیکی دەدات، کە ســـنورەکانی ئـــەو الیانانەی هەســـت دەکرێـــت لەتورکیا و واڵتانی عەرەبییەوە نزیکن، تەســـک بکاتەوە،

ناکۆکییەکانـــی نێوان هەرێم و بەغدا ســـاڵ دوای ســـاڵ دووبارە دەبێتەوە. سەرچاوە ئەم ناکۆکیانـــە هەرچی بێ، هەرێـــم ناچار دەکات هەڵوێســـت بنوێنـــێ. بەتایبـــەت لەئێســـتادا کە قوتـــی خەڵـــک کەوتۆتـــە مەترســـییەوە. بەاڵم لەرابـــردوودا چـــۆن هـــەروەک بەداخـــەوە گۆڕەپانـــی ملمالنـــێ لەگەڵ دەوڵەتـــی بەعس کوردســـتان بوو، ئەمجـــارەش هەمووان چاو لەو دەکەن، کـــە مکانیزمێک لەناوخۆی هەرێم ببینەوە. هەموو ئەو پێشـــنیارانە بەشێوەیەکی راســـتەخۆ پەیوســـتن بـــەوەی هەرێـــم دەبێتە الیانی یەکەم و بەرپرســـیار. ئـــەم مکانیزمانە چـــاو لەهەرێم دەکات وەک ئـــەوەی کە بەغدا چاو لەخۆی دەکات. ئەمە لەکاتێدایە کە بەغدا حکومەتێکـــی ناســـراوە و هەرێـــم پەیوەســـتە بەعێراقەوە. ئەگەر دەوڵەتی عێراق بەم شێوە لەگەڵ کورد مامەڵە دەکات لەراســـتیدا مافێکە بەخۆی ڕەوا دەیبینێ و لەم رەوتەشـــدا هێزە پشـــگیری ئەمریـــکاش و هەرێمایەتییـــەکان لێدەکـــەن. بـــەاڵم لەبەرانبـــەردا دەبینیـــن ئەو هێزانەی پاڵپشـــتی لەدەوڵەتـــی عێراق دەکەن، هەمـــان هەڵوێســـتیان بەرانبـــەر بەهەرێم نیە، کەواتە دەبێ بەدوای ئەو پرسیارەدا بگەڕێین، کـــە لە هەلومەرجێکی ئاوادا کورد دەبێ لەکام

هەرێم و مالیکی؛ تاکتیکی پڕوکاندن

حیسام دەسپیش

ژماره 222 2014/3/8 15

سياسەت

مالیکی دوو بەرەی شەڕی كورد و سوننەی لەخۆی كردۆتەوە، دەبێ وای

لێبكرت ئەم سیاسەتەی ببێتە شكستێك بۆی

و لەم گێژاوەدا بپڕوكێندرێت

یان ســـەریان لێبشـــێوێنێت، تاکو لەم رێگەوە نەتوانن خۆیان رێکبخـــەن. بۆیە مالیکی بۆتە ئامرازێک بـــۆ جێبەجێکردنی ئەم سیاســـەتە. هەروەهـــا بـــاس لەوەدەکـــەن، کـــە ئێرانیـــش بەرەبەرە زەختەکانی لەسەر هەرێم توندوتۆڵ دەکات. بـــۆ نمونە کاتێک کە قونســـوڵی ئێران لەســـلێمانی داوا لەهاواڵتیانـــی خـــۆی دەکات ســـەردانی هەرێـــم نەکەن، بەهـــۆی نەبوونی ئاسایشەوە، ئەمە بۆ ئەوەیە سەرەتا لەبواری ئابورییـــەوە هەرێـــم تووشـــی کێشـــە بکات، بەتایبـــەت لەکاتـــی نـــەورۆز کـــە خەڵکانێکی زۆر لەئێـــران و رۆژهەاڵتـــی کوردســـتانەوە روودەکەنـــە هەرێـــم. هەروەهـــا وەک ئەوەی دەبینیـــن، ئێران بەتەمـــای کۆمەڵێک چاالکییە،

کە دەبێ چاوەڕوانی بکەین، بزانین چیە.سێیەم: وێنای سێیەم وا نیشانی دەدات، كە هەوڵەکان بۆ ئەوەیە هەرێم ئاوێتەی هاوکێشە سیاســـیەکانی ناوچەکـــە بكرێـــت، کـــە بەرەی شیعە و سوننەیە. بەواتایەکیتر هەرێم کە تاکو ئەمـــڕۆ بەفەرمی خۆی تێکەڵ بەم هاوکێشـــە نەکـــردووە، دەبـــێ بڕیـــار بدات کـــە الی کێ دەگرێت. بۆیە هەموو هەوڵەکان بۆ ئەوەیە ئەم ناوچەیە، کە پێگەیەکی زۆر هەستیاری هەیە، بەرەو شـــەڕی شیعە و سوننە بڕوات و ببێت بەهاوپەیمانی یەکێک لەم الیانانە. لێرەوەیە کە گوشارەکان لەسەر هەرێم لەبواری ئابوری و سیاسی توند دەکرێت، تا کاتێک هەرێم تاقەتی نامێنـــێ و بەشـــێوەیەک دەیخەنـــە تەنگانەوە، بۆئەوەی مانەوەی خۆی بســـەلمێنێ، ناچاربێ خۆی بەالیەکەوە گرێبدات. ئەوەی لەم وێنایە دەردەکـــەوێ زۆرتر چاویشـــی لەهاوکێشـــە سیاسیەکانی ناوخۆی هەرێمیشە. بەو مانایەی بەردەوامبوون لەسەر ئەم سیاسەتە وادەکات

هێزەکانی هەرێم تووشی لەیەکدابڕان ببن. ئـــەوەی باســـمانکرد ئـــەو وێنایانـــەن کـــە لەرۆژەڤی میدیا و سیاســـەتوانانی کورددایە.

بەاڵم خاڵی هاوبەشی هەموو ئەم سیناریۆیانە ئەوەیە، کە الیانێکی ســـەرەکی لەم گوشارانە دەســـەاڵتدارانی بەغـــدان. واتـــا گرێکوێرەکـــە لەبەغدادایـــە. جا ئەگـــەر ئـــەم گریمانە قەبوڵ بکەین، سیاســـەتوانانی هەرێـــم دەبێ چاویان لـــەو مکانیزمانە بێ، کـــە دەتوانێ بەغدا بخاتە کێشـــەوە. مکانیزمگەلێـــک کـــە وادەکات بەغدا وەک ئامرازی سەرەکی ئەم سیاسەتە تووشی مەترسی ببێتەوە. بۆ ئەم مەبەستە ئەوەی من تیشکی دەخەمە سەر تاکتیکی "پڕوکاندنە". ئەم تاکتیکـــە چاوی لـــەو هەلومەرجەیە کە مالیکی تێدایـــە. واتـــا هەلومەرجێک کـــە مالیکی وەک

گرێی سەرکەوتنی خۆی هەژماری دەکات. تاکتیکی پڕوکاندن

الی ئێمە هەر کاتێک کەسێک تاقەتی لێببرێت یان لێیببڕن، دەڵـــێ پڕوکام یان پڕوکاندمیان. ئەمە بەواتای ئەوە دێ، کە هەموو هەوڵەکان بـــۆ ئەوەبـــێ چۆن کەســـێک تاقەتـــی نەمێنێ، یـــان تاقەتـــی لێببـــڕن. مانایەک کە ئەم وشـــە الی ســـازکردم، هانیـــدام بۆ ئـــەوەی لەبوارە سیاســـییەکەیدا بیـــری لێبکەمـــەوە. بۆیـــە بە گرێدانی بە تاکتیکەوە وەک "تاکتیکی پروکاندن" نـــاوم لێنا. ئەوەی لێرەدا مەبەســـتمە، ئەوەیە، چ رەفتارێـــک رێکبخەین کە بتوانێ بۆ مالیکی پڕوکێن بێ. واتا تاقەتـــی لێببرین، کە توانانی بەردەوامبوونی نەمێنێ. بۆ ئەم مەبەستە ئەو سیاســـەتەی کە مالیکی هەڵیبژاردووە دەبێتە باشـــترین پێگە بۆ ئەوەی بیر لەوە بکەینەوە، کـــە تاقەتـــی مالیکـــی تەواوبـــێ. دەرەنجامێک کـــە دەتوانین لـــەم تاکتیکـــە چاوڕوانی بکەین ئەوەیـــە، کـــە دەبێ شکســـت بـــە هەوڵەکانی مالیکی لەئەنبار و ناوچە ســـوننە نشـــینەکان بێنیـــن. واتـــا دەبـــێ هەوڵەکانمـــان بـــۆ ئەوە تەرخان بکەین، کە ئەو پێگەیەی مالیکی وەک پێگەی سەرکەوتنی خۆی ئارەزووی دەکات،

بیکەین بە شکست.

لێـــرەدا پێدەچێ پرســـیاری ئـــەوە بکرێت، کـــە دەبێ کـــێ ئەم تاکتیکـــە جێبەجێ بکات و مکانیزمەکـــە چۆن دەبـــێ؟ لەناوخۆی هەرێم وەزارەتێک و دەزگایـــەک هەیە، کە دەتوانێت لەم بوارەدا چاالک بێت. هەروەها لە بەغداش دوو بوار هەیە، کە پەیوەســـتن بەم وەزارەت و پێشـــمەرگە وەزارەتـــی دەزگایـــەوە. و ئەنجوومەنی ئاسایشی هەرێم لەناوخۆ هەن. لە بەغـــداش دەزگای هەوڵگریی و وەزارەتی بەرگری هەیـــە، کە پێدەچـــێ کۆمەڵێک هەبن زانیاری باشـــیان هەبێـــت، یان کەســـانێکیان وەزارەتـــی و هەوڵگـــری لەریـــزی هەبـــن بەرگریـــدا بن. بۆیە کەســـانێک کە دەتوانن لە جێبەجێکردنـــی ئـــەم تاکتیکـــەدا رۆڵیان هەبێ ئـــەم الیانـــەن. بـــەاڵم ئـــەوەی پەیوەســـتە بە مکانیزمی ئەم کارە خـــۆی لەچوارچێوەیەکی شـــاراوەدا دەبینێتەوە، کە مەبەســـتی تێکدانی ئـــەو چاوەڕوانییە، کە مالیکی لەســـەرکەوتنی و ســـوننە لەرووبەرووبوونـــەوەی خـــۆی گروپە تیرۆریســـتەکاندا هەیەتی. پێدەچێ ئەم پرســـیارە الی هێنـــدێ کەس ســـازبێت، گەلۆ هەرێم یارمەتـــی تیرۆریســـتەکان بدات؟ ئەم پرسیارە بەپرسیارێک واڵم دەدەمەوە. ئەویش ئەوەیـــە، کە ئایـــا ئێران یـــان تورکیا یارمەتی تیرۆریســـتان دەدەن یـــان چۆنیەتـــی جووڵە، کـــردەوە و ئاڕاســـتەکردنی ئـــەوان کۆنتڕۆڵ دەکـــەن؟ بۆیـــە پەیڕەوکردنـــی ئـــەم تاکتیکە مەبەست سوننە و گروپە تیروریستەکان نیە، بەڵکو پەلکێشـــکردنی مالیکیە بۆ شـــەڕێک کە رۆژ لـــەدوای رۆژ لەتواناکانـــی مالیکـــی کەم بکاتەوە. بەرەنجامی سیاسی ئەم هەلومەرجە وادەکات مالیکـــی ناچاربێـــت پەنـــا بـــۆ کورد رزگاربـــکات، خـــۆی ئـــەوەی وەک ببـــات، هەروەك ئەمـــە لەرزۆککردنی پێگەی مالیکیە بـــۆ ئەوەی کۆنتڕۆڵی خۆی لـــە بەڕێوەبردنی

گەمە سیاسییەکانی لەدەست بدات.لە کۆتایـــدا بیرکردنەوە لەهـــەر رێکارێکی دیكـــە کـــە ســـەرچاوە لەتواناکانـــی هەرێـــم دەگرێـــت، دەتوانـــێ هەڵـــە بێـــت. چونکە ئەم رێکارانـــە هەوڵێکـــە لـــەدەروازەی هەرێمە بۆ ئەوەی پەیوەندییەکە هاوســـەنگ بکات. بەاڵم ئەگەر ئێمە لە مەنتق و خودی ئەو سیاسەتانە مالیکـــی پەیـــڕەوی دەکات، چـــاو لەگەمەکان بکەیـــن، دەتوانیـــن پێگەی مالیکـــی لێژ بکەین. هەروەک "ناپلیۆن" دەڵێ: ئەگەر دووژمنەکەت هەڵـــەی کرد رێگای بـــۆ خۆش بکە بۆ ئەوەی لەهەڵەکـــەی بـــەردەوام بێ. لێرەشـــدا مالیکی دوو بـــەرەی شـــەڕی بـــۆ خـــۆی کردۆتەوە. کورد و ســـوننە. ئایا نابـــێ وای لێبکرێت ئەم سیاسەتە ببێتە شکستێک بۆ ئەو؟ بۆیە دەبێ

لەم گێژاوەدا بیپڕوکێنین.

16 ژماره 222 2014/3/8

سياسەت

فەیســـبووك، بـــۆ بارودۆخی سیاســـییەكانی ئێســـتا، كاروبارەكانی ئاســـان كـــردووە، لە واڵە تایبەتییەكانیانـــەوە، دەربـــارەی پرس و یادەكان پیرۆزباییەك دەنووســـن، هەم جێگەی سەردانی كردنیـــان و هەم جێگەی دەركردنی بەیاننامەیان بـــۆ دەگرێتەوە. بـــۆ یادی 23 ســـاڵەی راپەڕینی گەلی كوردیش، بەشـــێك لەسیاسییەكان لەتۆڕی پیرۆزباییەكانـــی فەیســـبووكەوە كۆمەاڵیەتـــی خۆیان ئاڕاســـتە كردووە. ئەمەی لەم راپۆرتەدا دەیخوێننەوە، بەشـــێكی پیرۆزبایی سیاسییەكانە

بۆ ئەو یادە لەفەیسبووكدا.بەرهەم ســـاڵح، جێگری دووەمی ســـكرتێری گشتی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان، لە واڵەكەی خۆیـــەوە لـــە تـــۆڕی كۆمەاڵیەتی فەیســـبووك، رایگەیاندووە، راپەریـــن وەرچەرخانی گەورەی دەربڕینـــی و كوردســـتانە ســـەردەمەی ئـــەم ئیـــرادەی گەلی كوردە بۆ ئازادی و دادپەروەری

و ئاوەدانی.

نووسیویەتی، یادی راپەرین وەبیرهێنانەوەی پەیامـــی یەكڕیـــزی و رێزگرتنە لـــە مافی رەوای خەڵـــك و لەئـــازادی و پێویســـتی بەهێزكردنـــی حوكمرانـــی خۆبەخـــۆی گەلـــی كوردســـتان، بە

نوێبوونەوە و چاكسازی.ســـەرۆكی بارزانـــی، مەســـروور هـــاوكات، دەزگای ئاژانســـی پاراســـتن و زانیاریی هەرێم، راپەڕینـــی ســـاڵڤەگەڕی 23یەمیـــن بەبۆنـــەی جەماوەری كوردســـتانەوە، پیرۆزباییەكی گەرم لەسەرجەم خانەوادەی ســـەربەرزی شەهیدانی و قارەمانـــەكان پێشـــمەرگە و كوردســـتان جەماوەری كوردســـتان بەگشـــتی و جەماوەری

دەروازەی راپەڕین دەكات.جەمـــاوەری ئـــەوەی "وێـــڕای دەنووســـێت كوردســـتان بەهـــاوكاری هێـــزی پێشـــمەرگەی رۆژدا )15( لەمـــاوەی توانـــی كوردســـتان كوردستان لە دەزگا داپڵۆسێنەرە داگیركارەكان ڕزگار بكات، كە لەمێژووی خەباتی گەلەكەماندا

وەرچەرخانێـــك بـــوو، هـــاوكات وانەیەكـــی پـــڕ لەواتاش بـــوو، كە هەنگاوەكانمـــان بە یەكڕیزی و متمانە بەخۆكردن و خۆڕاگرییەوە تۆكمەتر و

بەرهەمدارتر دەبن."لەخەڵكـــی داواكاری بارزانـــی مەســـروور كوردســـتان هەیـــە و دەڵێـــت: "لەكاتێكـــدا ئەمڕۆ هەرێمی كوردستان لە ئاستی ناوچەكە و جیهاندا خـــاوەن پێگە و ســـەنگی خۆیەتـــی، ناوچەكەش گۆڕانـــی بەســـەردا دێـــت، دواڕۆژی ئەم خاك و گەلە لە پارت و هێزە سیاســـییەكان و جەماوەر دەخوازێ بەگیانی 23 ساڵ بەر لەئەمڕۆ هەموو هێـــز و تواناكان یەكبخـــەن، هەم بۆ تێپەڕاندن و وەبەرهێنانـــی قۆناغەكە بەســـەركەوتوویی، هەم بـــۆ پاڵپشـــتیكردن لەو بۆچوونەی كـــە رێزگرتن لە خوێنی شـــەهیدانی كوردســـتان و بەدیهێنانی ئایندەیەكی گەش و ســـەرفرازی بۆ كوردســـتان

كردۆتە چەقی خەبات."الی خۆشییەوە، كۆســـرەت رەسوڵ، جێگری

"ئەمساڵ یادی راپەرین بە ساردی تێپەڕی و بایەخی شایستەی پێ نەدرا"

سیاسییەكان لە فەیسبووكەوە یادی راپەڕین دەكەنەوە

16 ژماره 222 2014/3/8

ژماره 222 2014/3/8 17

سياسەت

یەكەمی ســـكرتێری گشـــتی یەكێتی نیشـــتیمانی كوردستان، لە پەیامێكیدا بۆ ئەو یادە، پیرۆزبایی لـــە خەڵكـــی كوردســـتان و هێزی پێشـــمەرگە و شـــەهیدان و بنەماڵەكانیـــان دەكات و جەخـــت لەوە دەكاتەوە حكومەتـــی هەرێم بەرهەمی ئەو

راپەڕینەیە.دەشنووســـێت "ئەمـــڕۆ كە هەموومـــان یادی راپەڕینـــە مەزنەكـــەی گەلـــی كـــورد دەكەینەوە، پێویســـتە لەســـەر هەموومان یەكڕیزی نێوماڵی كـــورد بپارێزیـــن و لەبیرمـــان بـــێ كـــە ئـــەوێ ڕۆژێ هەموومـــان لەبـــەرەی كوردســـتانی بـــە كۆدەنگی ســـەرجەم الیەنـــەكان توانیمان بگەینە ئامانجـــی خۆمـــان و ئەگەر بمانـــەوێ بەردەوام بیـــن لەســـەركەوتن، دەبـــێ هەمیشـــە یەكڕیز و كۆدەنـــگ بین و ئەم بۆنەیـــە بكەینە بۆنەیەك بۆ خزمەتكردنی خێزانی شـــەهیدان و وەفاداری بۆ

شەهیدانی كورد و كوردستان."باسی لەوەش كردووە، ســـەرهەڵدانی كڵپەی راپەڕین بەرهەمی زوڵم و زۆری و چەوسانەوەی چەند ساڵەی گەلی كوردمان بوو لەالیەن رژێمی بەعســـەوە، لەو ڕۆژەدا بەرەی كوردســـتانی بە هـــاوكاری و پاڵپشـــتی جەماوەری كوردســـتان توانـــی لە رانیـــەی دەروازەی راپەڕینەوە جاڕی ئـــازادی بـــدا و لەماوەیەكـــی كورتدا ســـەرجەم شـــار و شـــارۆچكەكانی كوردســـتان ئازاد كرا، بەرهەمی ئەم ڕاپەڕینەشە كە ئەمڕۆ لە هەرێمی

كوردستاندا خاوەنی حكومەتی خۆمانین. لەالیەكی تریشەوە، ئەدهەم بارزانی، ئامۆزای مەسعود بارزانی، سەرۆكی هەرێمی كوردستان، لـــە پەیامێكدا لـــە پەیجی تایبەتی خـــۆی لەتۆڕی

بـــە رایگەیانـــدووە، فەیســـبووك كۆمەاڵیەتـــی بۆنەی تێپەڕبوونی 23 ســـاڵ بەســـەر راپەرینی گەلـــی كـــورد لـــەدەروازەی راپەڕیـــن لەشـــاری ڕانیـــە، جوانتریـــن پیرۆزبایـــی خۆی پێشـــكەش بەگەلی كوردستان دەكات لەهەموو پارچەكانی، مافەكانـــی تـــەواوی بەدەســـتهێنانی بەهیـــوای

میللەتی كوردیشە.جگە لەو ناوانەش، هەندێك لە سیاســـییەكانی تر هەر لەپەیجەكانی خۆیانەوە پیرۆزباییەكانیان دەربـــارەی ئەو یادە خســـتووەتەڕوو. ئەبوبەكر عەلـــی، ئەندامی مەكتەبی سیاســـیی یەكگرتووی ئیســـالمی كوردستان، نووســـیویەتی، 5ی ئازار یـــادی مەزنترین راپەڕینی مێـــژووی نوێی گەلی كوردستانە، كە بووە سەرەتای خاڵی وەچەرخان

لەژیانی نەتەوەیی و سیاسی كوردستاندا. ئـــەو سیاســـییە رەخنـــەی لەیادی ئەمســـاڵی یادەكـــە "ئەمســـاڵ دەڵێـــت و هەیـــە راپەڕیـــن بەســـاردی تێپەڕی و بایەخی شایســـتە بەخۆی پـــێ نـــەدرا. لەكاتێكـــدا دەبـــوو دۆخی ئێســـتای هەرێـــم و فشـــاری بەغـــدا لەســـەر گەلەكەمـــان و الوازی ئیـــرادەی نوخبـــەی سیاســـی لەســـەر پێكهێنانی حكومەت، یادكردنەوەكەی بەجۆشـــتر

و شكۆدارتر بكردایە."هەر بۆ ئەو یادە، قوباد تاڵەبانی، كوڕی جەالل تاڵەبانی، سەرۆك كۆماری عێراق، لە پەیجەكەی خـــۆی ئامـــاژەی بـــەوە داوە، یـــادی راپەڕینـــی كوردســـتان و بەهـــاری ئازادیی گەلتـــان پیرۆز. یادی سەروەری میللەتی ڕاپەڕیو لەسەر دەستی شەهید و پێشمەرگەكانی شۆڕشی نوێتان پیرۆز، كـــە لـــە )5(ی ئـــاداری دەروازەی راپەڕینەوە بۆ

هەڵمەت و قوربانی شارە حەیاتەكەی سلێمانی و بەزانی هۆالكۆی سەردەم لەهەولێری قەاڵومنارە دەســـتی پێكرد تـــا بەزینی ســـتەم و دیكتاتۆری لەدهۆكی دەالل و بۆ تاجی ڕاپەڕین، لەكەركوك،

بتی دیكتاتۆری و تەعریب رووخا. دەشـــڵێ "لە هەموو ئـــەم وێســـتگە مەزنانەدا یەكێتـــی رێبەرایەتـــی و رێنوێنـــی ســـەركەوتن بوو، هەوێنی ئەم ســـەركەوتنە و ســـیحری ئەم شـــانازیانەش یەكێتی ریزەكانی گـــەل و یەكێتی

ناو یەكێتی نیشتمانیی كوردستان بووە."عوســـمان، د.مەحمـــود ئەوانەشـــدا، لەگـــەڵ پەرلەمانتاری پەرلەمانی عێـــراق، رایگەیاندووە، دژی 1991 پیرۆزەكـــەی ڕاپەڕینـــە لەیـــادی ڕژێمی سەدام پیرۆزبایی لە گەلەكەمان ئەكەین، ئەمڕۆ 3/5 راپەڕین لەرانیەوە دەســـتی پێكرد و شـــارەكانی تری كوردســـتان یەك لەدوای یەك

رزگاركرا.مەحمود عوســـمان نوسیویشـــیەتی "راپەڕین ئاوێتـــە بوو لەگـــەڵ راپەڕینی خەڵكـــی عێراقیش كـــە لەبەســـرەوە دەســـتی پێكـــرد و شـــارەكانی خـــوارووی عێراقی رزگاركرد، بەاڵم سیاســـەتی ئەمریكا و هاوپەیمانانی ســـەدامیان هیشتەوە و نەیانهیشـــت راپەڕینەكە بەهەمـــوو ئامانجەكانی

بگات."لەگەڵ پیرۆزبایی بەرپرسان، فەیسبووك كەم نییە لە ستاتووســـی ئەو هاوواڵتیانەی بەردەوام رەخنەبارانـــی راپەڕیـــن دەكـــەن و دەنووســـن، راپەڕیـــن جگە لە دەوڵەمەندبوونـــی نوخبەیەكی سیاســـیی لەهەرێمی كوردستان، هیچی تری بۆ

خەڵكی كوردستان پێنەبووە!!

ژماره 222 2014/3/8 17

18 ژماره 222 2014/3/8

سياسەت

هه ندێك كه س ده ڵێن ئه گه ر كۆمه ڵه نه توابایه ته وه ئێستا شتێكی تر ده بوو،

من پێم وانییه به وجۆره بێت

پشکۆ نه جمه دین، سه رکرده ی دیاری ئااڵی شۆرش، بۆ سڤیل:

ژماره 222 2014/3/8 19

سياسەت

وه ک خۆی ده ڵێت، ئه وان مێشکیان به کتێبه شۆرشگێڕی و مارکسییه کان پڕ بووبوو، هه ر به و هیوایه و کرده ی شۆرشـــێکی کتێبییه وه ، ده چێته شاخ، ئه و که سه پشکۆ نه جمه دین-ه ، ســـه رکرده ی دیـــاری ئـــااڵی شـــۆرش. به اڵم شۆرش شتێکی تری بۆ ئه و پێیه ، هه گبه یه کی پـــڕ ئازار و پڕ حه ســـره تی بـــۆ هه ڵگرتووه و به چه نـــد قۆناغێک ده یداتێ: لـــه ملمالنێی ناو هه رێمه کانـــی کۆمه ڵـــه وه ، تـــا ناکۆکییه کانـــی کۆمه ڵـــه ، له باربردنـــی ئه و ڕێکخـــراوه ی ئه و به هیـــوا و ئاواتێکـــی زۆره وه بۆی ڕۆیشـــت، ئااڵی شۆرش و زیندانی کردن و ئازاردانی و ده رکردنی بڕیاری له ســـێداره دان بۆی، تا بێ هیوابوون و بڕیاردان بـــۆ دوورکه وتنه وه له

سیاسه ت و هه موو کارێکی حیزبی.لێـــره دا به شـــییه ی چه نـــد دیـــداره ئـــه م ده یخوێننه وه ، خســـتنه ڕووی به شێکی گرنگی مێـــژووی ئێمه یه له زاری یه کێـــک له بکه ر و کاره کته رانـــی ئـــه و قۆناغه وه ، کـــه بۆ ئێمه ی نه وه ی نوێ و تۆماری مێژوویی میلله ته که مان،

بایه خێکی ئێجگار زۆر و گرنگی هه یه .به شی دووه م

بەرەو ئاســـتێک ســـەردەکەوێ کە کێشـــەی بەالداخســـتنی دەســـەاڵتی چینـــەکان یـــەکال دەکاتەوە. واتا لـــه ناوچه كه دا هه لومه رجێك هاتبـــووه پێشـــه وه كـــه هێـــزه چه پـــه كان و هێـــزه شۆرشـــگێڕه كان ده بـــوو كاركردنـــی جددیـــان له ســـه ر گۆڕانـــكاری سیاســـیی و كۆمه اڵیه تـــی هەبێت. ئه مه الیه نێك. الیه نێكی تریشـــی، ئه و واڵتانـــه ی وه كو كوردســـتان وابوون و ئێمـــه پێمان ده وتن نیمچه کۆڵۆنی حیزبـــی ده كـــرا نیمچەداگیركـــراو، و ئاماده كـــراوی ماركسی-لینینیشـــت نه بێـــت، به اڵم ڕێكخراوێكت هه بێت له بۆته ی خه بات و تێكۆشـــانی چه كداریدا بتوانێت ئه و حیزبه دروســـت بكه یـــت. ئه مه چه ند ســـه ركه وتوو بـــووه ؟ نازانـــم، بـــه اڵم بۆ ئـــه و ســـه رده مه و به تایبـــه ت له نـــاو باڵـــی جه اللییه كانـــدا و عێراقـــی شـــیوعی حیزبـــی پاشـــماوه كانی )قیـــادەی مەرکـــەزی(دا، كۆمه ڵێـــك كه ســـی چه پ و شۆرشگێڕ هه بوون كه پێیان وابوو بزوتنـــه وه ی سیاســـیی ڕزگاریخوازی گه لی كورد، پێویســـتی به جۆرێـــك له و ڕێكخراوه دواجـــار و هه یـــه ماركسیســـته و چـــه پ

كۆمه ڵه یان دروست کرد. دامه زرێنه رانی كۆمه ڵه ی ماركسی-

-لینینی، كێ بوون؟پشـــكۆ نه جمه دین: به پێی لێكۆڵینه وه یه ك كـــه مـــن كردوومـــه و هـــاوكات ئه وانـــه ی به شداری یه كه م كۆبوونه وه ی دامەزراندنی كۆمه ڵه یـــان كـــردووه كه به شـــێكیان ماون، لـــه : فه ره یـــدون دامه زرێنـــه ره کان بریتیـــن عه بدولقادر، مامۆســـتا فوئاد قه ره داغی، مام جه الل، شه هید شه هاب فازیڵی مه ال مه حمود و بەکر ســـدیق. شه ش كه سایه تیی جیاواز و خاوه ن بیروباوه ڕی جیاواز، ته نها شتێكیش فيكـــری مه ســـه له ی كردوونه تـــه وه كـــۆی شۆرشگێڕی چه پ بووه له عێراقدا، ئه مه ش بۆته خاڵی هاوبه ش. ئەمانە پاش لێکۆڵینەوە و مشـــتومڕی نێوانیـــان، لەڕۆژێکـــی مانگی حوزەیرانی ساڵی 1970دا، لە بەغدا و لەماڵی فەرەیدوون عەبدولقـــادردا، كۆبوونه تەوە و ئه و رێكخراوەیـــان دامەزراندووەو پاشـــان په یوه ندییان به هه ندێك خه ڵكی تر له سلێمانی دیكـــه به غـــدا و هه ولێـــر و شـــاره كانی و

كردووه . قســـه و بـــاس هه یـــه ده ربـــاره ی كه ســـایه تییه ی كۆمه ڵـــه ئـــه و كاریگـــه ری له حیزبـــی تـــوده ی ئێـــران جیاببوونـــه وه و فيكره ی ماویان هه بووه له ســـه ر مام جه الل و دواتر هاندانی بۆ دروســـتكردنی كۆمه ڵه ،

ئه م هه واڵنه چین و چۆنن؟

بـــاس ســـه ر بێینـــه ده مانه وێـــت و خواســـی كۆمه ڵـــه ، ئایـــا بۆ ســـاڵی 1970 و كولتـــووری سیاســـیی، بارودۆخـــی و كۆمه اڵیه تـــی میلله تی كورد، دروســـتبوونی پێویستییه ك ماركسی-لینینی، ڕێكخراوێكی

بوو؟پشـــكۆ نه جمه دیـــن: به گه ڕانـــه وه بۆ ئه و سیاســـییه ی هه لومه رجـــه لـــه و به ڵگانـــه ی ئه وكاتـــه لـــه عێـــراق و ناوچه كـــه و دونیادا هه بـــوون، به ڵێ پێویســـت بـــووه . ئه وده مه ، بزوتنـــه وه ی هه ڵســـانه وه ی ســـه رده می شۆرشـــگێڕی چـــه پ بـــووه لـــه ناوچه كه دا. ئه و جۆره بزوتنه وه یه له ئێران، فه ڵه ســـتین، ئه فریقـــا، خـــوارووی ڕۆژهه اڵتـــی ئاســـیا و ئه مریـــكای التیـــن بەرچـــاو بـــوو. ئه وده مه سه رده می هه ڵسانه وه ی فیكری شۆرشگێڕی بـــوو. ئەمە ســـەردەمێک بوو چـــۆن فیكری چه پ و ماركسیســـتی مۆتروبەی شۆرشـــی بزووتنـــەوەی شۆرشـــگێڕی و چەکـــداری ده كه یت به پێچه وانه ی ئه وه ی له شوێنه كانی دیكـــه دا ڕوویـــداوه ، کـــە خەبـــات بـــه ره و سۆشـــیالیزم بە ڕێگای ئاشـــتیخوازانه و له ئه نجامی گه شـــه كردنی باری كۆمه اڵیه تی و فه رهه نگی و كولتووریدا ملمالنێی چینایەتی

پشـــكۆ نه جمه دیـــن: مـــام جـــه الل خـــۆی كه ســـێك بووه وه ك مه وسوعه یه كی فیكری وابووه بۆ ئه و ســـه رده مه ، تێڕوانینێكی زۆر به ربـــاڵوی هه بـــووه بۆ بزوتنـــه وه ی فيكری هاتنـــی پێـــش له ناوچه كـــه دا، سیاســـیی و ئـــه و كۆمه ڵـــه كه ســـه ش، فيكری ماویســـتی جه اللـــدا مـــام تێهزرینیـــی و لـــه ده روون چه كه ره ی كردووه و په یوه ندیشی هه ر له گه ڵ ئه وان نه بووه ، به ڵكو له گه ڵ سه فاره تی چین و فه ڵه ســـتینییه كان په یوه ندییه كـــی فراوانی هه بووه ، كه سێك بووه له ساڵه كانی 1970 تا 1975 له سوریا و لوبنان ژیاوه و په یوه ندی له گـــه ڵ ئه و بزوتنـــه وه چه پانه هه بـــووه ، كه هه ڵگـــری فيكـــری ماویـــی بـــوون، ئه مانه و بێگومان هاتنی ئه وانیش كاریگه ریی له سه ر مـــام جـــه الل هه بـــووه . جگـــه لـــه وه ش، له و سه رده مه دا فيكری ماركسیزمی شۆرشگێڕی ماویستی ته نها به ند نه بووه به ڕێكخراوێكی سیاسییه وه ، به ڵكو زۆرێك هه بوون له بواری لێكۆڵینه وه مرۆیی و ئه ده بی و فيكرییه كاندا كاریان له سه ر كردوه ، هه موو ئه و فاكته رانه پێكـــه وه كۆببوونه وه و توانـــرا كۆمه ڵه ی لێ

دروست بكرێت. سه ره تاكانی دروستبوونی كۆمه ڵه ، كێشـــه به دروســـتبوونی بـــووه یه كســـان لەهه ناوی خۆیـــدا، ســـه ره تای ناكۆكییه كان له ســـه ر شوناســـی ڕێكخراوه كه بـــووه ، ئایا ڕێكخراوه كـــه تایبـــه ت بێـــت به كوردســـتان یاخود ڕێكخراوێكی سه رتاســـه ریی عێراقی بێت، بۆچی ئه و ڕێكخراوه هه ر له سه ره تاوه نه یتوانـــی شوناســـێكی دیاریكـــراو بۆ خۆی

به رجه سته بكات؟پشـــكۆ نه جمه دین: شوناس به بڕوای من

پێشه وا محه مه د

له ناو یه كێتیدا ئه وه مام جه الل و خه تی

گشتی نه بوون دژایه تییه كی سه رسه ختی

كۆمه ڵه یان ده كرد، به ڵكو باڵه كانی تری ناو یه كێتی بوون به تایبه ت بزوتنه وه ی سۆسیالیستی

كوردستان

20 ژماره 222 2014/3/8

سياسەت

مه ســـه له یه كی گرنگـــه ئه گه ر له ده ســـتپێكی كاردا، لـــه ڕێڕه وی ئه و پڕۆســـه سیاســـییه یان ڕێكخراوه ییه بتوانن به ئه نجامێك بگه ن و ئه وه ش ڕه نگه كۆمه ڵێك كێشـــه ی پاشـــتر كه متـــر بكاته وه . كۆمه ڵـــه و ئه و براده رانه ی كۆمه ڵه یـــان دروســـت كـــردوه ، ڕه نگـــه لـــه ســـه ره تاوه بیریان له و بابه ته نه كردبێته وه ، ئه وه یـــه ڕێكخراوێكـــی چـــه پ ئـــه وان الی دروســـت ده كه ن، به اڵم شوناسه كه ی ته نها بۆ كوردســـتانه یان عێراق، پێناچێت جێگه ی مشـــتومڕیان بووبێت، ئه م مه ســـه له یه پاش ســـاڵێك له ته مه نی كۆمه ڵه ســـه رهه ڵده دات. ئـــه و كاته هه ندێك له دامه زرێنه رانی كۆمه ڵه پێیان وایه ده بێـــت كۆمه ڵه ڕێكخراوێك بێت بـــۆ سه رتاســـه ری كرێكارانی عێـــراق بێت، هه ندێكـــی تریشـــیان كـــه زۆرینـــه ن، پێیـــان وایه ده بێـــت ڕێكخراوێك بێت بۆ كرێكارانی كوردستان، به اڵم ئه م مه سه له یه زوو و زۆر دیموكراتیانه ش چاره ســـه ر كراوه ، ئه وانه ی پێیان وابووه حیزبێكـــی چینایه تی كرێكاری عێراقی دروست بكه ن، خۆیان پاشه كشه یان كردوه ، دواتـــر كۆمه ڵه بووه ته ڕێكخراوێكی ماركسی_-لینینی كوردستان به شی عێراق، یان كوردستانی بنده ستی عێراق. ئه مه یه که كێشه دروست ده كات، هه تا ئێستا یه كه مین په یڕه وی ناوخۆی كۆمه ڵه نه ماوه ، به داخه وه له ســـه ر ئه وه كۆك نین ئاخۆ له سه ر به رگی ده ره وه ی ئـــه و په یـــڕه وه چـــی نووســـراوه ، كوردســـتانی ماركســـی-لینینی كۆمه ڵـــه ی عێـــراق/ بیروبـــاوه ڕی ماوتســـی تۆنگ، یان بیروبـــاوه ڕی ماركســـی-لینین/ كۆمه ڵـــه ی ماوتسی تۆنگ. هێشتا ئه و شوناسه بۆ ئێمه دیـــار نییه ، ئه مـــه لێكۆڵینه وه یه كی مێژوویی وردی ده وێـــت و پێشـــم وایـــه په یداكردنـــی یه كـــه م په یڕه وی ناوخـــۆی كۆمه ڵـــه هێنده قـــورس نه بێت، بـــۆ ئه وه ی له وێوه ده ســـت بكه یـــن به و لێكۆڵینه وانه ی پێویســـته بكرێن، به اڵم ئه وه ی گرنگه له دوای ســـاڵی 1971_ه وه ، شوناسی ڕێكخراوه كه ده بێته كۆمه ڵه ی ماركسی-لینینی كوردستانی عێراق، تا شاخ و ســـاڵه كانی 1980 و 1981، لـــه ئه نجامـــی كۆنگره كانـــدا ده بێته كۆمه ڵـــه ی ڕه نجده ران و عێراقه كه شـــی لـــێ ده كرێتـــه وه و ده بێتـــه كۆمه ڵـــه ی ڕه نجده رانـــی كوردســـتان، ئه مه ئه و قۆناغانه ن كه شوناســـی كۆمه ڵه ی پێدا

تێپه ڕیوه . له قۆناغێكدا، كۆمه ڵه ی ماركسی_ لینینـــی نامێنێـــت و ده بێـــت بـــه كۆمه ڵـــه ی ڕه نجده رانی كوردستان و به ڕێزیشت باست كـــرد. ئایـــا ئـــه و گۆڕانكارییه ته نها به ســـه ر

نـــاوی ڕێكخراوه كه دا هات، یاخود ناوه ڕۆك و فیكره ی كۆمه ڵه ش ده ستكاری كرا؟

گۆڕانكارییـــه ئـــه و نه جمه دیـــن: پشـــكۆ لـــه كاتێكدایه كـــه كۆمه ڵه چه نـــد قۆناغێكی تێپه ڕانـــدووه لـــه ژیانـــی سیاســـیی خۆیدا، قۆناغی خه باتی نهێنی شـــاری تێپه ڕاندووه ، به شـــێك لـــه ســـه ركرده كانی گیـــراون و له زینداندان و پاشانیش سیانیان لێ له سێداره دراون، كاك ئـــارام و كۆمیته ی هه رێمه كان دێن و شـــیرازه ی كۆمه ڵه ڕێـــك ده خه نه وه چه كـــداری بزوتنـــه وه ی هه ڵســـانه وه ی و ده گرنه ئه ســـتۆ، ئه و قۆناغه ی ناوه كه ی تێدا ده گۆڕێـــت كاك ئارامیـــش شـــه هید بووه و به شێكیش له و كادر و سه ركردانه ی كۆمه ڵه كه ده ستگیر كرابوون، ئازاد كران و هاتنه وه نـــاو كۆمه ڵه . ئه مه وای كردوه ، مه ســـه له كه ته نهـــا لـــه گۆڕینی ناودا نه وه ســـتێت، به ڵكو گۆڕینـــی فيكری سیاســـیی كۆمه ڵه ش بێت، چونكه وه ك وتم هه ر له سه ره تاوه كۆمه ڵه تێكه ڵه یـــه ك بووه له فيكـــر و بیر و باوه ڕی جیاواز، كاتی ئه وه هاتووه له گه ڵ ناوه كه ی، نـــاوه ڕۆك و فیكره ی سیاســـیی كۆمه ڵه ش

بگۆڕن. یه كێتـــی نیشـــتیمانی كوردســـتان دروســـت ڕه نجـــده ران كۆمه ڵـــه ی دوای ده بێت، به اڵم هه ر له گه ڵ دروســـتبوونییه وه ڕاسته وخۆ له گه ڵ كۆمه ڵه دا ده كه وێته كێشه ، بۆچی یه كێتی كۆمه ڵـــه ی قبوڵ نه بووه ، ئایا مه ترسی ئه وه ی هه بووه له بوونی كۆمه ڵه دا ئه وان ناتوانن كاری سیاســـیی بكه ن و ببنه

حیزب و ڕێكخراوێكی دیار؟ پشـــكۆ نه جمه دیـــن: یه كێتـــی نیشـــتیمانی كوردســـتان له هـــه واوه دروســـت نه بووه ، به ڵكو له سه ر پاشخان و كۆڵه كه گرنگه كانی كۆمه ڵه ی ماركســـی-لینینی دروســـت بووه . مام جه الل_یش كه یه كه م سكرتێری كۆمه ڵه بووه ، ده ستپێشخه ر بووه له دروستكردنی یه كێتیـــدا و به شـــێكیش له ســـه ركرده كانی كۆمه ڵه له ناوه وە و ده ره وه ی كوردســـتاندا خه ریكـــی گفتوگۆ و ڕاگۆڕینه وه بوون، هه ر ئه وكاتـــه ش دوو بۆچوونی جیاواز هه بووه : له نـــاو كۆمه ڵه دا وتراوه ئایـــا ده كرێت وه ك ڕێكخراوێكـــی ســـه ربه خۆ له نـــاو یه كێتیـــدا بمێننـــه وه یان یه كێتی بۆیه دروســـت بووه تـــا ئیحتیوای كۆمه ڵه بـــكات، ڕاو بۆچوونی هه ندێـــك له ســـه ركرده كانی یه كێتی به مام حیزبێكـــی كـــه ئاوابـــووه جه الل_یشـــه وه جه ماوه ری دروست بكرێت به كۆمه ڵه شه وه ، بـــه اڵم هه ندێك لـــه ســـه ركرده كانی كۆمه ڵه دژی ئـــه و مه ســـه له یه بـــوون و پێداگیریان

کاتێک کۆمه ڵه ی مارکسی-لینینی ده کرێته کۆمه ڵه ی ڕه نجده ران،

گۆڕانکاری به سه ر فکری سیاسییشیدا ده هێنرێت

ئه و ده نگانه ی به تایبه ت له دوای ساڵی

1980ه وه سه ركرده ی بااڵده ستی ناو كۆمه ڵه

بوون، هه ر له سه ره تاوه باوه ڕیان به فيكر و

ڕێبازی چینایه تی كۆمه ڵه نه بووه

دامه زرێنه ره کانی کۆمه ڵه شه ش که س بوون:

فه ره یدون عه بدولقادر، مامۆستا فوئاد قه ره داغی،

مام جه الل، شه هید شه هاب، فازیلی مه ال

مه حمود و بەکر سدیق

ژماره 222 2014/3/8 21

ناوزه نگ، 1982، له چه په وه : پشکۆ نه جمه دین، موباره ک حه سه ن، عومه ر شیره مه ڕی، محه مه د حه مه که ریم

سياسەت

و كۆمه ڵـــه بـــووه شـــێوه یه ك لـــه یه كێتـــی. ئێســـتا هه ندێك كه س ده ڵێـــن ئه گه ر كۆمه ڵه نه توابایه تـــه وه ئێســـتا شـــتێكی تـــر ده بوو، من پێم وانییه به وجـــۆره بێت، له به رئه وه ی كۆمه ڵه خۆی خه ســـڵه ته چینایه تی و فيكری و ئایدیۆلۆژییه كانـــی خۆی ونكردبوو، بۆیه ئه گـــه ر كۆمه ڵـــه بتوابایه تـــه وه یـــان نا هه ر ئـــه م ســـه ركردانه ی ئێســـتای یه كێتی بوون ســـه ركردایه تی كۆمه ڵه یـــان ده كـــرد. ئه گه ر كۆمه ڵـــه له ســـه ر بیـــر و ڕێبـــاز و فيكـــری ســـاڵی حه فتاكان بمابایه ته وه ، ئه وا ڕاســـته تواندنـــه وه ی كۆمه ڵه زه ره رێكـــی گه وره ی بزوتنـــه وه ی چـــه پ ده بوو له كوردســـتاندا، بـــه اڵم له كۆتاییه كـــه دا جیاوازییه ك له نێوان

یه كێتی و كۆمه ڵه دا نه مابوو. باشـــه ، بـــه اڵم ویســـتی توانه وه ی

كۆمه ڵه چی بوو؟پشكۆ نه جمه دین: ئه و ده نگانه ی به تایبه ت لـــه دوای ســـاڵی 1980_ه وه ســـه ركرده ی بااڵده ســـتی نـــاو كۆمه ڵـــه بـــوون، هـــه ر له ســـه ره تاوه باوه ڕیـــان بـــه فيكـــر و ڕێبازی چینایه تـــی كۆمه ڵـــه نه بـــووه ، كۆمه ڵه یان بۆ

ئه وه هێناوه تا به و شوێنه ی بگه یه نن.

له ســـه ر ســـه ربه خۆبوونی كۆمه ڵه كردووه ، به و حوكمه ی یه كێتی نیشتیمانی كوردستان نیمچه به ره یه ، پاشان ده بێت به به ره له گه ڵ چه ند حیزب و ڕێكخراوێكی تر، به اڵم ده بێت كۆمه ڵه حیزبی پێشـــڕه و بێت و ڕێبه رایه تی ئـــه و به ره یه بكات، ئه و كێشـــه و ناكۆكیانه ماكی كۆمه ڵێك گرفت و ناكۆكی و ملمالنێی فیكری و سیاســـیی بوون له نێوان یه كێتی و كۆمه ڵـــه دا، ده بێ ئه وه ش بڵێم له ناو یه كێتیدا ئـــه وه مام جـــه الل و خه تی گشـــتی نه بوون كۆمه ڵه یـــان سه رســـه ختی دژایه تییه كـــی ده كـــرد، به ڵكـــو باڵه كانی تری نـــاو یه كێتی بوون به تایبه ت بزوتنه وه ی سۆسیالیســـتی كوردســـتان كه باڵێكی گه وره ی ناو یه كێتی بـــوو، واتـــا به شـــێكی زۆری ناكۆكییـــه كان بـــووه ، بزوتنـــه وه دا و كۆمه ڵـــه له نێـــوان پاشـــان ورده ورده و له گـــه ڵ هه ڵكشـــانی ته مه نـــی كۆمه ڵـــه و هه ڵكشـــانی شۆرشـــه چه كدارییه كـــه دا، هێـــواش هێـــواش گۆڕینی ناو و ناوه ڕۆك و فيكره ی سیاسیی كۆمه ڵه ده ســـتی پێ كـــرد و له ســـاڵه كانی 1985 دا، ده توانـــم بڵێم جیاوازییـــه ك له نێوان یه كێتی نیشـــتیمانی كوردســـتان و كۆمه ڵـــه دا نه ما

ڕوونکردنـــه وه : له به شـــی یه که مـــی ئه م دیداره دا له گه ڵ پشـــکۆ نه جمه دین، له جیاتی ئـــااڵی دیـــاری ســـه رکرده ی بنووســـرێت شـــۆڕش، نووســـراوه ســـه رکرده ی دیاری کۆمه ڵه و ئااڵی شۆڕش، که یه که میان ڕاسته ... به دوای لێبووردن له مامۆســـتا پشـــکۆ و

خوێنه رانمان.

یه كێتی نیشتیمانی كوردستان له هه واوه

دروست نه بووه ، به ڵكو له سه ر پاشخان و كۆڵه كه گرنگه كانی كۆمه ڵه ی ماركسی-لینینی دروست

بووه

22 ژماره 222 2014/3/8

میللیەكانیـــان، لەگۆرانییـــە یەكێـــك »وەك هەندێك جاریش وەك سرودە نەتەوەییەكەیان كـــە ئـــەی رەقیبـــە، كـــوردەكان نـــاوی میســـر دووبـــارە عەبدولناســـر میســـری بەتایبەتـــی دەكەنـــەوە«. ئەمە قســـەی عەدنان حوســـێنە، و عـــەرەب لەنووســـەرەكانی یەكێكـــە كـــە لەوتارێكـــدا بـــاس لەپەیوەندی نێـــوان كورد و جەمال عەبدولناســـر دەكات، ئەو لەســـەرەتای وتارەكەیـــدا بـــاس لـــەوە دەكات، كـــە كـــورد زۆر بەخۆشـــحاڵییەوە نـــاوی میســـر دووبارە دەكەنەوە، بەبـــڕوای عەدنان هۆكاری ئەمەش ئەو ئومێدەیە كە كورد كاتی خۆی لەســـەرۆك جەمال عەبدولناســـریان بینیوە. بەاڵم نووسەر گومان لەنیازەكانی جەمال عەبدولناسر دەكات لەبەرامبەر كورد، ئەو پێی وایە هەڵوێستەكانی جەمال عەبدولناســـر خاڵی نەبووە لەپراگماتی عەبدولناســـر كاتیـــش لەهەندێـــك سیاســـی، بەتـــەواوی بەكـــردار كاری بۆ ئەو هەڵوێســـتە

زارەكیانەی خۆی نەكردووە.جەمال عەبدولناســـر )1918-1970( یەكێك لەو سەرۆكانەی میســـر كە زۆرینەی عەرەب شـــانازی پێوەدەكەن و بەرێبـــەری نەتەوەیی دژواری لەبارودۆخێكـــی دەزانـــن، خۆیـــان سیاسەتی جیهاندا سەرۆكایەتی میسری كرد،

كـــە میســـر و ناوچەكە زۆرتریـــن گۆڕانكاری لەبەردەم دابوو، ئەو یەكێك كە كورد بەدۆستی خـــۆی دەزانێ. نووســـەر و مێژوونووســـانی هەڵوێســـتەكانی باســـی زۆر عەرەبیـــش عەبدولناسر دەكەن لەبەرامبەر كورد هەیبووە، هەڵوێستەكانیشـــی بەئیجابی وەســـف دەكەن. عەبدولناســـر تاكەســـەرۆكی عـــەرەب نییە، كە نـــاوی بەئیجابی بێتە ناو مێـــژووی كوردەوە، ســـەرۆكی دیكەیش هەن لەوانە حافیز ئەسەد ســـەرۆكی پێشووی سوریا و موعمەر قەزافی سەرۆكی لیبیایە كە كوردەكان زۆر ستایشیان دەكەن لەگەڵ هەبوونی چەندین تێبینی لەسەر

حافیز ئەسەد.لەنێـــوان ســـەرۆكەكانی بـــەراورد ئەگـــەر عـــەرەب و فـــارس و تـــورك بكرێـــت، ئـــەوا عەرەبـــەكان حاڵەتـــدا لـــەزۆر دەردەكەوێـــت بـــووە، باشـــتر كـــورد لەگـــەڵ هەڵوێســـتیان بەتایبەتـــی لەبەرامبـــەر كوردســـتانی عێـــراق، بەاڵم ئایا دەكرێت گومان لەو ســـێ ســـەرۆك و ســـەرۆكەكانی دیكـــەی عـــەرەب بكەین، كە

بەدۆستی كورد ناودەبرێن؟لەجەمال عەبدولناسرەوە دەست پێ بكەین. جەمال عەبدولناســـر تەنها ســـەرۆكی میســـر نەبوو، ئـــەو ئەجێندایەكـــی نەتەوەیی عەرەبی هەبوو، لەو چوارچێوەیەدا شـــەڕی ئیسرائیلی كـــرد، هەر بەو سیاســـەتە نەتەوەییەی میســـر

و ســـوریای كـــردە یەكێتیەك كە ســـێ ســـاڵی خایەند، لەئاستی نێودەوڵەتی بەرەی ئینحیازی ئیجابی لەگەڵ سەرۆك نەهرۆ و تیتۆ دروست كـــرد. هاوپەیمانیەكـــی لەگەڵ روســـیا هەبوو، دوژمنایەتـــی فەرەنســـا و بەریتانیـــای دەكرد. هەمـــوو ئەمانـــە ئەگـــەر بەچەنـــد دێرێكیـــش بـــاس دەكرێت، بـــەاڵم سیاســـەتەكەی جەمال عەبدولناســـر دەردەخـــەن، كـــە چەنـــد فراوان بـــووە. لێرەوە چەنـــد هۆكارێـــك وادەكات، كە جەمـــال عەبدولناســـر بیـــر لەكـــورد بكاتەوەو

لەكورد نزیك بێتەوە.یەكێـــك لەوانـــە كـــورد لەگرنگتریـــن واڵتی جیـــا هەیـــە. بوونـــی عێراقـــە كـــە عەرەبـــی

فەیسەڵ خەلیل

كورد و سەرۆكە عەرەبەكان

بەشی یەكەم

جەمال عەبدولناسر هێزی دابووە بەغدا، داواشی دەكرد دژی كورد بەكارنەیەت

سياسەت

ژماره 222 2014/3/8 23

مستەفا بارزانی و جەمال عەبدولناسر و چەند كەسایەتییەكی دیكه

لەگرنگییەكـــەی ئـــەو واڵتـــە، لەگـــەڵ ســـوریا هاوسنوورە، كە ئەویش ســـەر بەئیتحادەكەی عەبدولناسر بوو. هۆكارێكی دیكە ئەوانەی كە لەحلفی بەغدا ئەندام بوون نەیاری عەبدولناسر بوون، لەعێراق و ئەردەنیش ئیتحادی هاشمی دروست بوو، كە ئەمەش جەمال عەبدولناسری نیگەران دەكرد. سەرەڕای ئەوەش كە لەساڵی 1958 لەعێراق شۆرشـــی چـــواردەی تەمموز كـــرا، بەشـــێك لەرێبەری ئەو شۆرشـــە لەگەڵ بەعـــس ئینتمایـــان بـــۆ عەبدولناســـر هەبـــوو، جیـــا لەمەش دواتـــر ركابەرایەتییـــەك لەنێوان عەبدولكەریم قاســـم و جەمال عەبدولناســـردا هەبوو. كاتێكیش عەبدولكەریم و كورد كەوتنە

شـــەڕ لەگەڵ یەكتر، عەبدولناســـر دەیویســـت كـــورد بۆ خۆی زیاتر رابكێشـــێ و لەو جەنگە

سودمەند بێت.بەرلـــەوەی باســـی هەڵوێســـتەكانی بكرێت، ئـــەوەی لەعەبدولناســـر ناســـراوە، ئەوەیە كە زانیاریەكـــی وردی لەســـەر كـــورد هەبـــووە، زۆر لەمێژوونووســـان باس لەو خاڵە دەكەن، دكتـــۆر ابراهیم عـــەالف كە مێژوونووســـێكی لێكۆڵینەوەیەكـــی عێراقـــە، خەڵكـــی عەرەبـــە لەسەر پەیوەندی كورد و جەمال عەبدولناسر كردووە، هەر بەناوی عەبدولناسر و مەسەلەی كورد باڵوكردۆتەوە، كە تێیدا هاتووە »ئەوەی عەبدولناســـرەوە بەهەڵویســـتی پەیوەنـــدی

هەبێت لەبەرامبەر مەسەلەی كورد، ئەو تەواو ئاگاداری مەســـەلەی كـــوردو ئاڵۆزییەكانی و

هەڵوێستی حكومەتەكانی عێراقی بوو«. ئەو پەیوەندییە چۆن دروســـت بوو؟ جەالل تاڵەبانـــی یەكێكـــە لەوانـــەی كـــە بانگەشـــەی ئەوەی كردووە، ئـــەو پەیوەندی نێوان جەمال عەبدولناســـر و كـــوردی دروســـت كـــردووە، كاتێك لە 1957 تاڵەبانی لەڕوسیا دەگەڕێتەوە كـــە لـــەوێ چـــاوی بەمـــەال مســـتەفا بارزانی كەوتبـــوو، تاڵەبانـــی بەســـوریادا دەگەڕێتەوە، ئەوكاتـــە ئەندامانی پارتی هـــەر یەك لەكەمال فوئـــاد و عەبدولرەحمانـــی زەبیحی لەســـوریا دەبن، لەوێ هەرســـێكیان چاویـــان بە ئەكرەم

سياسەت

24 ژماره 222 2014/3/8

سياسەت

دەسەاڵتەكەی جەمال عەبدولناسر لە

رووادوەكەی عامودا بەرپرسیارە

حۆرانـــی و عەبدولحەمیـــد ســـەراج دەكەوێت، كـــە هەردووكیـــان بەرپرســـی بـــااڵی دەوڵەت بـــوو. تاڵەبانـــی باس لـــەوەدەكات كە باســـیان لەهاریـــكاری كـــردووە، جـــەالل تاڵەبانی دەڵێ »بیرۆكەی كاری هاوبەشمان تەرح كرد، لەگەڵ ئەركی رێكخســـتنی دیدارێكی نێـــوان بارزانی و عەبدولناســـر، ئەمـــە لەكاتێكدا كە ســـەرۆك عەبدولناســـر سەردانی یەكێتی سوڤیەتی كرد، ئەمەش لەپێناو رێكەوتنێك بۆ پەیوەندی كورد و عـــەرەب و بارودۆخـــی عێـــراق، ئـــەو كاتـــە عەبدولحەمید ســـەراج داوای كرد كە تەركیزی چاالكـــی كـــوردەكان بـــەرەو توركیا ئاراســـتە بكرێت »گوایە كوردەكانی سوریا لەبنەڕەتەوە

لەتوركیاوە هاتوون«. ئەو خاڵە كە جەالل تاڵەبانی باســـی دەكات ســـەربارەت بەكوردەكانی ســـوریا، سیاسەتی جەمال عەبدولناســـر دەخاتە ژێـــر گومانەوە؟ تێبینیەكـــی دیكـــە ئەوەیـــە كە ئـــەو دیدارانەی زەبیحییـــەوە لەالیـــەن یەكەمجـــار تاڵەبانـــی رێكخـــراوە، ئـــەو پەیوەندیەكـــی زۆر فراوانی سیاســـی هەبـــووە. ئەو دیـــدارەش كـــە بریار وابـــوو لەیەكێتـــی ســـۆڤیەت لەنێـــوان جەمال عەبدولناسر و مەال مســـتەفا بارزانیدا بكرێت، لەیەكێتی سۆڤیەت و لەو ساڵەدا ئەنجام نەدرا، كە تاڵەبانی باسی دەكات. بەاڵم ئەو رادیۆیەی كە داواكرابوو، بەرنامەكانی لەقاهیرە بەزمانی

كوردی پەخشكرا.بەاڵم ئـــەو دیدارەی كە بڕیار بوو لەیەكێتی ســـۆڤیەت بكرێـــت، لەســـاڵی 1957، لەوكات و شوێنەدا ئەنجام نەدرا، بەڵكو لەدوای شۆرشی چواردەی تەممـــوز، لەقاهیرە ئەنجام درا، واتە ساڵێك دواتر بوو، كاتێك مەال مستەفا بارزانی و هاوڕێیانـــی بڕیـــاری گەڕانەوەیان دابوو، بۆ عێراق سەردانی میســـریان كرد، دیدارەكەیان لەگەڵ جەمال عەبدولناسر ئەنجام دا، هەرچەندە جـــەالل تاڵەبانی دەڵێ هۆكاری دواكەوتنی ئەو دیـــدارە ئەوەبوو كـــە برایم ئەحمەد و محەمەد

ســـەعید خەفـــاف لەالیەن دەســـەاڵتدارانی ئەو كاتـــەی عێـــراق رێگریان لێكرا، ســـەفەر بكەن، چونكـــە زانرابـــوو، ئـــەوان دەچنـــە قاهیـــرە تا كار رێكخســـتنێك بـــۆ ئەنجامدانەكەی دیداری

مەالمستەفا و عەبدولناسر بكەن. بەڵگە لەســـەر ئـــەوە زۆرن، كەچی لەنێوان بارزانـــی و جەمـــال عەبدولناســـر باســـكراوە، سەفارەتەكانی بەریتانیا و ئەمریكا راپۆرتەكانی خۆیـــان لـــەو بارەیـــەوە نـــاردووە، كە ئێســـتا هەموویان ئاشـــكرابووە، بەاڵم هەرهەموویان ئامـــاژە بەوە دەكـــەن، كە بۆ پشـــتگیریكردنی مەعنـــەوی و بەڵێنـــدان جەمـــال عەبدولناســـر نوانـــدووە، بەكـــورد بەرامبـــەر ســـەخاوەتی بەاڵم لەڕووی پراكتیكیەوە ئەو ســـەخاوەتەی نەبووە. هەرچەندە باسی ئەوەش دەكرێت، كە بـــەر لەڕوخانـــی مەلەكی جەمال عەبدولناســـر یان دەوڵەتی ئیتحادی ســـوری میسری بەڵێنی

بەكورد داوە كە چەكیان پێبدا. ئەگـــەر ســـااڵنی پەیوەندی نێـــوان كورد و عەبدولناســـر بخوێنرێتـــەوە، دوو خاڵی گرنگ تێبینـــی دەكرێـــت. یەكـــەم پاڵپشـــتی جەمـــال عەبدولناســـر بـــۆ كـــوردی عێـــراق بەپێی ئەو گۆڕانكارییە سیاسیانەی عێراق درێژ و كورت بۆتەوە، لەمـــاوەی حوكمڕانی عەبدولناســـردا چەندیـــن كۆدەتـــا لەعێـــراق كراوە، شـــێوازی حوكمڕانـــی زۆر گۆڕانكاری تێدا كراوە، لەوانە مەلەكی لەخوێندنەوەی عەبدولناســـر دوژمنی عەرەب بـــووە، چونكـــە بەپێـــی مەفهومی ئەو پەیوەندیـــان بەئیســـتعمارەوە هەبـــووە، ئـــەو چەمكە زۆر بەســـەر عەبدولناسردا زاڵ بووە، بەرپرســـانی كوردیـــش لەدیدارەكانیان لەگەڵ عەبدولناســـر ئەوەیـــان كردۆتـــە خاڵێكی لێك نزیكبوونـــەوە، لەوانـــە باس دەكرێـــت كە مەال مستەفا لەدیدارەكەی لەگەڵ جەمال عەبدولناسر باســـی ئەوەی كـــردووە، كە كـــورد و عەرەب لەڕووبەڕووبوونـــەوەی یەكـــن هاوشـــێوەی ئیســـتعار. جەالل تاڵەبانیش باس لەوە دەكات، كـــە جەمـــال عەبدولناســـر زۆر لـــەوە وریای كردۆتـــەوە، كە نابێت كورد بۆ بەدەســـتهێنانی ببەســـتن و بەئیســـتعمار پشـــت مافەكانیـــان پەیوەنـــدی لەگـــەڵ دەوڵەتەكانیـــان دروســـت

بكەن. قۆناغێكی دیكە قۆناغی عەبدولكەریم قاسمە، وەك پێشـــتریش ئاماژەی بۆ كرا، ئەو نەیاری عەبدولناســـر بووە، هەر چەندە عەبدولناســـر چـــواردەی شۆرشـــی هەڵگیرســـانی لەگـــەڵ تەمموز پاڵپشـــتی خۆی بۆ شۆرش دەربریوە، لەو قۆناغەشـــدا عەبدولناسر پێویستی بەكورد هەبـــووە وەك كارتێـــك بـــەكاری بهێنێ، بەاڵم كاتێك لە 1963 كودەتای شـــوبات دەبێت، ئەو كەســـانەی دەســـەاڵت دەگرنە دەســـت خۆیان

بەدۆســـتی عەبدولناســـر دەزانـــن، هەرچەندە لەو قۆناغەشـــدا شـــەڕ لەنێوان كورد و بەعس دەبێـتـــەوە، بەاڵم عەبدولناســـر هـــەر تەئكیدی لەســـەر ئـــەوە كردۆتەوە، كە دەبێت كێشـــەی كورد بەئاشـــتی چارەســـەر بكرێـــت. هەروەها ســـااڵنێك دواتر لەســـەردەمی عەبدولســـەالم جەمـــال عـــارف، عەبدولڕەحمـــان و عـــارف عەبدولناســـر دوو لیوای هێـــز دەداتە عێراق و لەبەغدا نیشـــتەجێ دەكرێن و داواشی كردبوو كە ئەو هێزانە دژی كورد بەكارنەیەت. رەخنەی گرنگ ئەوەیە كە عەبدولناســـر فشاری بۆ ئەو حكومەتەی عێراق نەكردووە، تا كێشەی كورد چارەســـەر بكات، كـــە حكومەتەكەش خۆی بە

دۆست و هاوپەیمانی عەبدولناسر زانیوە.ئەمە سەبارەت بەكوردەكانی عێراق، تیێبینی دووەم لەسەر كوردەكانی سوریایە، سەرچاوە زۆرە لەسەر سیاسەتی عەبدولناسر لەبەرامبەر كوردی سوریا، ئەو وەك سەركردەكانی دیكە ویســـتویەتی كـــورد بـــەرەو توركیا ئاراســـتە بكات، بەچەند شـــێوازێك ویستویەتی بونیادی كۆمەاڵیەتی كە لەچینە دەرەبەگەكان پێكهاتووە بـــەر بردۆتـــە پەنـــای لەمـــەش و تێكبـــدات سیاســـەتی ریفۆرمی كشـــتوكاڵی. جیا لەمەش عەلەوییەكانـــی رەوانەی ناوچـــە كوردییەكان كردووە، چونكە ویستویەتی عەلەوییەكان لەناو كـــوردان بتوێنیتـــەوەو زۆرینەی دانیشـــتوانی كوردیـــش تێك بدات. لەســـەردەمی حوكمڕانی ئیتحادی میســـری و ســـوری لەســـاڵی 1960 لەعامـــودا زیاتر لـــە 300 منداڵی كـــورد لەناو سینەما سوتان، ئەوان بەفەرمانی بەرێوەبەری ناحیە رەوانەی ســـینەما كرابـــوون، بۆ ئەوەی پارەی سینەماكە وەك بەشێك لەكۆمەكیەكانی جەزائیـــر بێـــت، كەچـــی هەموو ســـوتان، زۆر ســـەرچاوە دەســـەاڵتەكەی عەبدولناسر بەوە

تاوانبار دەكەن.دەڵێـــن كاتێـــك رادیـــۆی قاهیـــرە بەكوردی پەخشـــی بەرنامەكانی كرد، ســـەفیری توركیا لەقاهیرە شڵەژاوەو داوای بینینی عەبدولناسری كـــردووە، عەبدولناســـر بەســـەفیرەكە دەڵـــێ »بەگوێـــرەی زانیارییەكانی من كورد لەتوركیا نییـــە، ئـــەوەی هەیە هـــەر توركـــە، كەواتە بۆ نیگەرانی؟«. گوایە مەبەستیەتی لەئیزدواجیەتی تورك بـــدات، بـــەاڵم هەندێك كـــەس پێیانوایە ئیزدواجیەتـــەی ئـــەو خۆشـــی عەبدولناســـر هەبـــووە، بـــەاڵم لەجوگرافیایەكـــی جیاوازتـــر پراكتیزەی كردووە، لەگەڵ كوردەكانی سوریا بەجۆرێك بووە، لەگـــەڵ كوردەكانی عێراقیش بەجۆرێكـــی دیكـــە. هەرچەنـــدە تا مردنیشـــی داوای ئاشـــتەوایی كـــردووە لەگـــەڵ كـــوردان و داوایكـــردووە كە كێشـــەی كورد بەئاشـــتی

چارەسەر بكرێت.

ژماره 222 2014/3/8 25

دوبەی، ئیم���ارات، 10 ش���وباتی 2014، ئۆتۆمبیلەكانی براندی فۆرد )Ford( ل���ە كێلی بلو ب���وك )KBB.com( 2014، خەاڵتی باش���ترین ئۆتۆمبیلیان بردەوە لە ماوەی 5 س���اڵدا بۆ كڕین لە لیس���تی كیلی بلو بوك )Kelly Blue Book(. ئەو بریكارانەی ئارەزوی كڕینی ئۆتۆمبیلی فرەبەكارهێنان و كرۆس���ۆڤەری قەبارە گەورەی تەواودەكەن، چانس���ی ئەوەی���ان دەبێ���ت كەمترین كۆی نرخی خاوەندارێت���ی )كڕین( بدەن لە ماوەی 5 س���اڵی یەكەم���دا بۆ ئۆتۆمبیلی فۆرد ئێكس���پلۆرەر 2014. لە كاتێكدا كڕیارانی ئۆتۆمبیلی وەرزش���ی باش���ترین سەودا بەدەستدەهێنن لەگ���ەڵ ئۆتۆمبیلی ف���ۆرد موس���تانگ 2014. وتایبەت ب���ە ئۆتۆمبیلی فرەبەكارهینانی كرۆسۆڤەری نایابی قەبارە مامناوەند، ئۆتۆمبیلی جۆری لینكۆڵن MKX پلەی یەكەمی بەدەس���تهێنا و خەاڵتی كەمترین تێچونی

بردەوە بۆ خاوەندارێتی لە ماوەی پێنج ساڵی یەكەمدا. ئامانج لەو خەاڵتانەی كە كۆمپانیاكە پێشكەش���یدەكات یارمەتیدانی كڕیارانی ئۆتۆمۆبێلە بۆ بڕیاردان لەسەر كڕین، بریاردانێك پشتبەستو بێت بە زانین و زانیاری قوڵ، ئەمەش لە ریگەی تیشكخستنەس���ەر وردەكاری خاوەندارێتی ئاس���ایی و دیاریكردنی بران���دی بازرگانی و ئەو مۆدێالنەی كە كەمترین كۆی تێچون���ی دەبێت.خەاڵتەكان ئەم فاكتەرانەی خوارەوە ب���ە هەند وەردەگری���ت و ڕەچاویان دەكات: نرخی كڕین، س���ەرفكردنی س���وتەمەنی، تێچونی ئیدامە)الصیانە( و چاككردنەوە، تێچونی ئیدامەی

زیادە، پارەدان و دابەزینی نرخ بەهۆی بەكارهینانەوە. لەو بارەیەوە، تییری سەباغ، بەڕیوەبەری بەشی فرۆشتنی كۆمپانیای فۆرد لە خۆرهەاڵتی ناوەڕاست، ووتی، "ئەو خەاڵتانەی بەڵگەیەكی ڕوونە لەس���ەر پەرۆشی ئیمە بۆ دابینكردنی ئۆتۆمۆبیل و تەكنۆلۆژیاگەلێك كە

لە ئاس���تی جیهاندا بن، و دابینكردنی نرخێكی سودبەخش وراستەقینە بۆ بریكارەكانمان".

هەروەها ووتی، "گەشەكردنمان لە خۆرهەاڵتی ناوەڕاست ڕەنگدانەوەی میللیبون���ی مۆدێل���ی ئۆتۆمبیلكانمان���ە لەوەدا كە پەیوەن���دی هەیە بە دابینكردن���ی نرخ���ی زیادك���راو لەبەرامبەر تێچوندا: ب���ۆ نمونە، مۆدێل ئێكسپلۆرەرە ئێستا لە پێشی پێش���ەوەی جۆرەكەی خۆیدایە. ئەمەش دوای درككردنی بریكارەكان دێت بەو ئۆفەر وتایبەتمەندیانەی كە مۆدێلی ئۆتۆمبیلكانمان هەیەتی، كە گەرەنتی لەالیەن كۆمپانیای دروس���تكەری ئۆتۆمبیلەكانیش دەگرێتەوە بۆ ماوەی 5 س���اڵ/100 هەزار كیلۆمەتر، و ئۆفەری خزمەتگوزاری و ئیدامەی گشتگیری بێبەرامبەر، ئەمەش دڵنیایی دەبەخش���ێتە بریكارەكان و یارمەتیاندەدات ئەزمونێكی بێگرێ وگۆڵیان

هەبێت لە كڕینی ئۆتۆمبیلكانمان."بەش���ی خۆرهەاڵتی ناوەڕاس���تی كۆمپانیای فۆردا ڕایگەیاند كە %12 گەش���ەی تۆمارك���ردوە لە هەموو بەش���ەكانی ناوچەك���ەدا، بەوەی كە هەردوو مۆدیلی ئیكسپلۆرەر و تۆرەس چوونەتە پێشی پێشەوەی جۆرە تایبەتەكانی خۆیان بەپێی داتاكانی ئەنجومەنی خۆرهەاڵتی ناوەڕاس���تی پیشەس���ازانی ئۆتۆمبی���ل )MEAC(. هەروەها فرۆش���ی مۆدیلی فۆرد موستانگ، كە ئەمساڵ 50هەمین ساڵیادی دەرچونیەتی، زیادبونێكی بە

رێژەی 10%ی تۆماركردوە. لینكۆلنیش بۆ یەكەمجار لە مێژویدا، ڕیژەیەكی گەشەكردنی بەخۆیەوە بینیوە كە گەیش���تۆتە 50%، بەپاڵپشتی گەشەی بەردەوامی MKX كە فرۆشی بە ریژەی 125% بەرزبوەتەوە لە سەرجەم بازارەكانی خۆرهەاڵتی

ناوەڕاستدا.

فۆرد موستانگ و ئیكسپلۆرەر خەاڵتی باشترین ئوتومبێل دەبەنەوە لەروی گونجاوترین كۆی نرخەوە بۆ كڕین لە ماوەی 5 ساڵدا لە "كێلی بلو بوك"

لینكۆڵن )MKX(یش هەمان خەاڵتی بردەوە بەهۆی نایابی و شیاویی بەكارهێنان بۆ زیاد لە مەبەستێك )فرەبەكارهێنان( وقەبارە مامناوەندەكەی

26 ژماره 222 2014/3/8

کاتــــی خۆی )ڤیکتۆریا نۆالند(ی وته بێژی وه زاره تــــی ده ره وه ی ئه مریکا باســــی له وه كردبــــوو، كــــه به نیــــازه ســــه ردانی الپه ڕه ی رێبــــه ری خامنه یــــی عه لــــی فه یســــبووکی كۆماری ئیسالمی ئێران بکات، تاکو بزانێت ناوبراو له الپه ڕه که ی خۆیدا چ جۆره بابه تێك گاڵته ئامێزه وه به شــــێوازێكی باڵوده کاته وه ، گوتبووی ده یه وێ بزانێت الپه ڕه كه ی چه ند

الیک کراوه .هــــاوکات له گه ڵ چاالکبوونــــی په یجه که ی کۆمه اڵیه تــــی له تــــۆڕی خامنه یــــی عه لــــی فه یســــبووک و دوای باڵوبوونه وه ی وێنه و پۆسته کانی، زۆر له به کارهێنه رانی ئه م تۆڕه له رێگای ریپۆرتكردنه وه هه وڵی داخســــتنی په یجه كــــه ی ناوبراویــــان دا، به جۆرێــــک که

لێشاوێک له کۆمێنتی ناڕه زایه تی و الیه نگریی بــــه دواوه بــــوو، یه کێــــک لــــه به کارهێنه ران لــــه کۆمێنتێکــــدا نووســــیبووی "ئه گه ر که ڵک وه رگرتن له فه یسبووک باشه ، بۆ ده بێ به و جۆره ســــنووردار بکرێت؟ ئه گه ریش خراپه بــــۆ ده بێ خــــودی عه لی خامنه یــــی به کاری

بهێنێت؟". جگــــه له تــــۆڕی كۆمه اڵیه تی فه یســــبووك عه لــــی خامنه یــــی له هه ریه كــــه له تۆڕه كانــــی تویته ر و ئەنیستگرام ژمێرەی تایبەتی هه یه ، به مه ش فه یســــبووك ده بێته سێیه مین تۆڕی كۆمه اڵیه تی ئه نته رنێت كه ناوبراو ئەكاونتی

تێدا هه بێت.به كارهێنانــــی فه یســــبووك له الیه ن عه لی خامنه ییه وه له كاتێكدایه كه به كارهێنانی ئه و تۆڕه له كۆمه ڵگه ی ئێرانیدا سانســــۆركراوه ، به شــــێكی زۆری رێبه رانــــی رژێمــــی تــــاران

و كه ســــایه تییه ئاینییــــه كان )ئایه توڵــــاڵكان( پێیانوایه فه یســــبووك یه كێكه له ئامرازه كانی دژایه تیكــــردن و شــــه ڕی نه رمــــی واڵتانــــی رۆژئــــاوا به رامبــــه ر بــــه ده ســــه اڵت و بنه ما ئه خاڵقی و سیاسییه كانی كۆماری ئیسالمی كلتــــوری له هێرشــــی به به شــــێك و ئێــــران ئــــه و واڵتانــــه دژ به ئێــــران لێكیده ده نــــه وه . هــــه ر بۆیــــه چاالكبوونــــی هاوواڵتیــــان له و جــــۆره تــــۆڕه دا به جۆرێك له تــــاوان ئه ژمار تۆڕه كــــه ش به كارهێنه رانــــی و ده كرێــــت پێویستیان به فلته رشكێن )ڤی پی ئێن( هه یه، بۆچوونه ژووره وه بۆ نــــاو ئەكاونتەكانیان، جیا لــــه وه ش به كارهێنانی ئەمانــــە له ئێران قه ده غه کــــراو و تاوانــــه، به فتوایه كی خودی

عه لی خامنه یی حه رام كراوه .له ئێراندا به کارهێنانی ئه م ئامرازانه زۆر پێناسه و سنوور و به ربه ست له خۆده گرێت،

ناسڕ مورادی

ئايەتوڵاڵكان و فەيسبووك

سياسەت

ده یان هه زار كه س په یجه كه ی عه لی خامنه ییان الیك كردووه

ژماره 222 2014/3/8 27

به واتایه ک مه ســــه له ی فيلتەردانــــان رۆژ له دوای رۆژ به رباڵوتــــر بۆ تــــه وه ومۆركێكی یاســــایی پێدراوه. بــــۆ نموونه ده رباره ی ڤی چــــات که له الیــــه ن کۆمپانیایه کــــی چینییه وه رژێمــــی کاربه ده ســــتانی به رهه مهاتــــووه ، تــــاران بــــه شــــێوه ی فه رمــــی و نافه رمــــی رایانگه یانــــدووه، کــــه ئــــه م جــــۆره بابه تانه ده ستی شــــاراوه ی زایۆنیسته کانی تێدایه و

ئامرازێكن بۆ هه واڵگری و سيخوڕیكردن.گه رچــــی تائێســــتا ئامارێکــــی راســــته قینه ده ربــــاره ی رێــــژه ی به کارهێنه رانــــی تۆڕی کۆمه اڵیه تــــي فه یســــبووك له نــــاو كۆمــــاری ئیســــالمی ئێــــران له به رده ســــتدا نییــــه و به ناڕوونی ماوه ته وه ، به اڵم ئاماره نافه رمیه کان ئاماژه بــــه النیکه م 12 ملیــــۆن به کارهێنه ر و روون ئــــه وه ی لــــه وه ش جگــــه ده ده ن، سیاســــه تی شکســــتخواردنی له به رچــــاوه فیلته ردانانه له الیه ن کاربه ده ســــتانی بواری كــــه له ســــااڵنی رابــــردوو، رۆشــــنبیرییه وه خودی ئه و به رپرسانه رۆژانه ناکارامه بوون فیلته ردانانيــــان وه اڵمده رنه بوونــــی و کاتــــدا لــــه هه مــــان بــــه اڵم تاقيکردۆتــــه وه،

درێژه یان به و سیاسه ته داوه.الیــــه ن لــــه رێبــــه ر فتــــوای کاتێــــک

په یڕه وانیه وه له به ر چاو ناگیرێتله كاتێكــــدا ده یــــان هــــه زار كــــه س الیكــــی په یجی رێبه ری كۆماری ئیســــالمی ئێرانیان له فه یســــبووك كردووه ، سایتی ره جانیوزی

نزیــــک له ئایه توڵــــاڵ میســــباح یــــه زدی رایگه یانــــدووه، کــــه الیككردنــــی

په یجی ناوبــــراو به م رێژه یه نیشــــانه ی خۆشه ویستی

له راده بــــه ده ری رێبه ر شکســــتخواردنی و ڵــــی نیا ڵۆ کۆئینتەرنێتیــــە، واتــــه به ســــه رکه وتنێک فه یســــبوکیيه بــــۆ نــــی بیه کا ئینقال

رژێــــم الیه نگــــری دێتــــه ئه ژمار. به اڵم هه ندێک له چاودێران وایــــه بۆچوونیــــان

کــــه "گریمــــان هه مــــوو نیشــــانه ی ئــــه و الیکانــــه

خۆشه ویســــتی و هه واداری عه لــــی خامنه یــــی بێــــت، به اڵم

مانــــای پێچه وانه شــــی ئه وه یه ، که رێبــــه ری فتواکــــه ی ســــه ره ڕای

کۆماری ئیســــالمی ده رباره ی حه رامبوونی فیلته رشــــکێن و که ڵکوه رگرتنــــی، په یڕه وان پابه نــــدی فتواکــــه ی رێبــــه ری خۆیــــان نین، چونکــــه بــــه النی که میشــــه وه بێت به شــــێک لــــه هه وادارانی عه لــــی خامه نه یی بۆ چوونه کۆمه اڵیه تــــی تــــۆڕی نــــاو بــــۆ ژووره وه فه یســــبووک فیلته رشــــکێنیان به کارهێنــــاوه ، وێــــڕای ئــــه وه ی کــــه له فتواکــــه ی ئایه توڵاڵ خامنه یی ســــه باره ت به فیلته رشکێن هاتووه بــــه دژ ئامــــرازه لــــه م وه رگرتــــن "که ڵــــک رێوشــــوێن و یاساکانی نیزامی ئیسالمیيه و

رێگه پێدراو نییه ".له ســــااڵنی رابردوو له ڕه وتی دادگاکانی ناســــراو به "کوده تــــای مه خمه ڵی" به رده وام فه یسبووک و تویته ر وه ک ئامرازی ده ستی دوژمنــــان بــــۆ جه نگــــی نــــه رم دژ به ڕژیمی تاران له قه ڵه م دراوه ، بۆ نموونه ئیسماعیل ئه حمــــه دی موقــــه ده م، فه رمانــــده ی هێــــزی ئینتزامــــی، ئه و تــــۆڕه کۆمه اڵیه تیانه ی وه ک ئامرازی "رێکخســــتنی دژبه رانی په رته وازه ، تاوانبــــاران و ده زگا هه واڵگریيــــه کان" نــــاو بردووه ، له ئه نجامی ئه و دژایه تیانه ی رژێمی تــــاران دژ به و تــــۆڕه کۆمه اڵیه تیانه هێزێکی پۆلیسی تایبه ت به کۆنترۆڵکردنی ئینته رنێت له ژێر ناوی "فتا" پێکهات، واتا پۆلیسی فه زای به رهه مهێنان و گۆڕینه وه ی زانیاری،به هۆی ئه م هێزه پۆلیســــیيه وه زۆرێــــک له چاالکانی تــــۆڕه بــــواری

کۆمه اڵیه تیيه کان ده ستبه سه ركران و خرانه زیندانــــه وه، کــــه نموونه یه کــــی به ڕچاویان، ئه شــــکه نجه دانی وێبالگ نووســــێک بوو به ناوی "ســــه تاری به هه شــــتی" كه بووه هۆی

گیان له ده ستدانی. وەزیر سانســــۆركردنی فه یسبووک بە

"گاڵتەجاری" وەسف دەكات"ئه گه ر بگه ڕێينه دواوه ده بینین زۆرێک له کار و کرده وه کانمان له سه ره تای شۆرش، گاڵته جاڕانــــه دێنه به رچاو، بــــۆ نموونه ئه و کاتانــــه ی که ڤیدیۆ و ده زگای فاکس قه ده غه بوو، چــــی دیکه ناتوانین ئــــه م گه مارۆیه به ده وری خۆمانــــدا بهێڵينــــه وه و بانگه شــــه ی بــــه م په یوه ندیمــــان کــــه بکه یــــن ئــــه وه ش جیهانه وه نییــــه"، ئه مه چه ند وته یه کی عه لی جه ننه تــــی، وه زیری فه رهه نگ و ئیرشــــادی ئیســــالمیيه، کــــه بۆ خۆشــــی ئه ژمــــاره ی له تۆڕی کۆمه اڵیه تی فه یســــبووک هه یه و به م دواییانــــه لــــه وتووێژێک له گــــه ڵ په یامنێری ئیســــنا ئه م بۆچوونانــــه ی دەربڕیبوو، به اڵم وه ک رابــــردوو و لــــه چه شــــنی هاوتاکانــــی خۆی کــــه ده رباره ی البردنــــی فیلته ردانان رای خــــۆی ده ربڕی، تێپه ڕينــــی کاتی وه ک مه رجێکــــی ســــه ره کی و پێویســــت هه ژمار کرد، مه رجێــــک که چه ندین ســــاڵه دووپات ده بێته وه و ســــه ر لــــه نوێ گرێ ده درێت به فاکته ری کاته وه و رواڵه تێکی گاڵته جارانه ی

به خۆوه گرتووه. راپۆرتــــی به پێــــی دیكــــه وه له الیه كــــی هه واڵنێری ته ســــنیم، عه بدولسه مه د خوره م ئابــــادی جێگری قه زایــــی دادســــتانی ئێران له په رچه كــــرداری ئــــه م وتانــــه ، وه زیــــری ئێرشــــادی بــــه وه تۆمه تبار کــــرد، که جاروبار پڕۆپاگانده بۆ فه یسبووک وه ک ناوبراویشــــی و ده کات ئه ندامی سایتێکی زایۆنیستی

وه سف کرد.

سياسەت

ژماره 222 2014/3/8 27

28 ژماره 222 2014/3/8

سياسەت

28 ژماره 222 2014/3/8

ژماره 222 2014/3/8 29

"نازانم ژنان بۆ هەوڵیان نەداوە، زۆربەی ئەو شتانە بەدەست بهێنن كە پیاوان هەیانە، لەكاتێكــــدا خودی ژنان خاوەندارێتی خودی پیــــاوان دەكــــەن". ئەگەر ئەمــــە وتەی ژنێك بێــــت لەبارەی پیاوانەوە، هەڵبەتە كاریش بۆ ئەو وتەیە دەكات، یــــان رەنگە ئەو وتەیەی لەئەزمونــــی خۆیــــەوە هەڵهێنجابــــێ. گرنگ ئەوەیــــە كاتێك ژنێك بڕوای بەخۆی هەبێت پیــــاوان بخاتە ژێر كاریگەری خۆیەوە، ئەوا بێگومــــان ئــــەو ژنــــە جێی ســــەرنجی دەزگا ســــخورییەكان دەبێــــت. بەتایبەتیــــش ئەگەر

ئەو ژنە ئایكۆنێك بێت لەدونیای مۆدا.ئــــەو وتەیــــەی كــــە لەدەســــتپێكدا ئاماژی بۆ كــــرا، هی كوكو شــــانیلە، ئــــەو ژنەی كە ئــــەو دیــــارە، ناوێكــــی مــــۆدادا لەدونیــــای بەهەتیــــوی گــــەورە بــــووە، لەســــاڵی 1883 لەپاریــــس لەدایــــك بــــووە، دوای ســــااڵنێك وەك كەســــێك لەبواری مۆدا دەردەكەوێت، ئەو جیا لەمۆدا لەســــەرەتای ژیانی هەندێك خــــۆی بەهونەر خەریك دەكات و دواتریش وێنەگــــرەكان لەگــــەڵ كار وەك مۆدێڵێــــك دەكات، چەندین كاری دیكە دەكات، دواجار لەجیهانــــی جلوبەرگ و دیزاین خۆی جێگیر دەكات، نــــاوی راســــتەقینەی گابریل بونور شــــانیلە، بــــەاڵم بــــەر لــــەو ناوبانــــگ پەیــــدا بكات، ناوی خۆی گۆڕی بۆ كوكو شــــانیل، ئێســــتاش ئەو نــــاوە لەبوار مــــۆدا و بۆن و بەرام بەكاردێت. ئەو لەســــاڵی 1971 كۆچی دوایی كرد، وەك یەكێك لە 100 كەسایەتییە بەناوبانگەكەی جیهان ناســــراوە. بەاڵم ئایا

ئەو سیخوڕ بوو؟ ئەو پرسیارە لەجەنگی دووەمی جیهانەوە تا ئێســــتا لەناوەندی راگەیاندن و سیاسەت دەكرێــــت، چەندین كتێب لەبارەی ژیانی ئەو ژنــــەوە نووســــراوە، كە شۆرشــــێكی لەبوار مــــۆدا كرد، بەاڵم ئایا لەبواری ســــیخوڕیش هــــەروا بــــووە؟ لــــەدوای جەنگــــی دووەمی جیهان لەالیەن فەرەنسییەكان كوكو شانیل

بەتۆمەتــــی ســــیخوڕییكردن بــــۆ نازییەكان لێكۆڵینــــەوەی لەگەڵ كرا، بەاڵم لەبەرئەوەی هیــــچ بەڵگەیەكی بەدەســــتەوە نەبــــوو، بۆیە ئازادكــــرا. ئــــەو گومانانە بــــەردەوام بوو، تا رۆژنامەنووسێكی ئەمریكی هات دوو ساڵ لەمەوبــــەر بەبەڵگەوە ســــەلماندی كە كوكو

شانیل سیخوڕی نازییەكان بووە.ئەو رۆژنامەنووســــە ناوی هــــال فۆگانە لەپاریس دەژی. كتێبەكەی ناوناوە "نوستن لەگــــەڵ دوژمن: نهێنیــــە جەنگییەكانی كوكو شــــانیل". ئەو كتێبە باس لەژیانی شــــانیل و

نهێنیە سیخوڕییەكانی ئەو ژنە دەكات.بەپێــــی ئەو زانیارییانەی كــــە لەكتێبەكەدا هاتووە، كوكو شــــانیل لەتەمەنی 57 ســــاڵی دەســــتی بــــەكاری ســــیخوری كــــردووە بۆ نازییەكان، ناوی نهێنی كاركردنی )وستمین ســــتەر( بووە، شــــانیل ئەو ناوەی بۆ خۆی دانــــاوە، كــــە نــــاوی خۆشەویســــتێكی كۆنی خــــۆی بووە، كــــە بەڕەگــــەز بەریتانی بووە، جگە لــــەوەش بەجاسوســــی ژمــــارە 7124 ناســــراوە. یەكەم كاریشــــی سەفەرێك بووە بــــۆ ئیســــپانیا بەیاوەری ســــیخوڕێكی دیكە، بۆ ئــــەوەی چەندین ســــیخوری دیكە لەوێ بەكاربهێنیــــن. كتێبەكە باس لەوە دەكات، كە مەبەستی شانیل لەهاوكاریكردنی نازییەكان تەنها ئەوەبووە كە برازاكەی ئازاد بكەن، كە

لەگرتوخانەكانی نازییەكان بووە.ئــــەو نووســــەرە بــــاس لــــەوە دەكات، كە كوكو شانیل سیخوڕێكی زۆر سەركەوتوو نەبــــووە، بەتایبەتی لەگەیاندنی زانیارییەكان بەنازییــــەكان، لەگــــەڵ ئەوەشــــدا نازییەكان توانیویانە ســــودی لێوەربگرن، ئەوەی زۆر گرنــــگ بێت كــــە ئەو نووســــەرە ئاشــــكرای چــــۆن شــــانیل كوكــــو ئەوەیــــە كردبێــــت پەیوەندی لەگەڵ نازییەكان داناوە؟ سەرەتا لەگەڵ ئەفسەرێكی ئەڵمانی پەیوندی دڵداری دروســــت دەكات كــــە ناوی هانز دینشــــالگ بــــووە، دواتر ئەو ئەفســــەرە كوكو شــــانیل بەكەســــێكی دیكە دەناسێنێت، كە سیخوڕی گستابۆ بووە لەمەغریب، دۆستەكەی شانیل

پێشتر هەر یەكە لەهیتلەر و گۆبلزی بینیوە، گوبلــــز وەزیــــری پڕوپاگەندە بــــووە لەگەڵ

هیتلەر كاری كردووە.ئەو كتێبە باس لەوە دەكات، كە لەماوەی داگیركردنی فەرەنسا لەالیەن نازییەكانەوە، كوكو شــــانیل لەهوتێلێكــــی گەورەی پاریس ژیــــاوە، لەو شــــوێنەدا توانیویەتی زۆرترین بەرپرســــانی سەربازیی و داهێنەرانی بوارە جیاجیاكان بناسێت، لەساڵی 1944 جارێكی دیكــــە رەوانەی ئیســــپانیا دەكرێتەوە، لەوێ مەبەســــت بەدەســــتهێنان و دانانی هەندێك ســــیخوڕی دیكەیــــە. نووســــەر بــــاس لەوە دەكات، كە لەوكاتەدا كوكو شــــانیل هەندێك پارەی وەرگرتووە، بەاڵم وەك نووسەر دەڵێ مەبەســــتی كاركردنی كوكو شــــانیل لەگەڵ نازییەكان مەبەست پارە و ناوبانگ نەبووە، بەڵكــــو ئامانجــــی گەورەتــــر بــــووە، ئەویش دەســــتبەرداگرتنی هەموو ئــــەو كۆمپانیایانە بووە كە عەتری شــــانیلیان فرۆشــــتووە، كە پێشتر كوكو شانیل تەنها پشكێكی بچووكی هەبــــووە، بــــەاڵم لەســــەروبەندی كاركردنی لەگــــەڵ نازییەكان هەموو ئــــەو كۆمپانیایانە بوونەتە موڵكی شانیل. بەوردی نازانرێت و نووســــەریش نەیتوانیوە ئەوە ئاشكرابكات، كە شانیل چ زانیارییەكی بەنازییەكان داوە. كاتێــــك ئەوەش بەتاریكــــی دەمێنێتەوە، ئەوا خۆشەویســــتانی شــــانێل دڵخــــۆش دەبــــن، چونكــــە زۆربەیــــان باوەڕیــــان بــــەوە هەیە، كــــە شــــانیل وەك ســــیخورێكی دووســــەرە كاری كــــردووە، لەالیــــەك بــــۆ نازییەكان و لەالیەك بۆ فەرەنســــییەكان، وەك هێماكەی خــــۆی كە چۆن دوو پیتی )C(یەو پشــــتیان لەیەكتر كردووە. ئەوا خۆشــــی بەدوو جۆر كاریكــــردووە، بــــەاڵم بەڵگە بــــۆ ئەمە چییە؟ بەڵگەیــــەك ئەوەیــــە كــــە دوای رزگاركردنی فەرەنســــا تەنها چەنــــد كاتژمێرێك گیراوەو پاشا لێپرســــینەوەیەكی ســــادە ئازادكراوە، ئازاكردنەكەشــــی لەســــەر داوای دۆستێكی شــــانیلەوە بووە، كە كەســــێكی ئاسایی نییە،

بەڵكو ونستون چەرچڵە.

فەیسەڵ خەلیل

كوكو شانێل... عەترێكی تایبەت لە سیخوڕیكردن

سياسەت

ژماره 222 2014/3/8 29

30 ژماره 222 2014/3/8

ســـەیدایەكی تـــر، واتـــە مەالیەكـــی تـــری كوردســـتان، لە یـــادەوەری ئەمجارەمدا باس دەكـــەم، كە لـــە دەڤەری جەزیـــرەی بۆتان لە گوندی "دێرشـــەو" چاوی بـــە دونیا هەڵێناوە، ئـــەو دەڤەرەی دەكەوێتە باكووری جەزیرەی بۆتان و دەڤەرێكی چیاییە. ئەو پیاوە مەزنەش

"سەیدا مەال مەحمود دێرشەوی"یە.كاتی خـــۆی ئەو دەڤەرەی مەال مەحمودی لێ لەدایكبووە، لە شۆڕشـــی شـــێخ سەعیدی پیران رۆڵی مەزنی هەبووە، بۆیە لەو دەڤەرە

خەڵكی شۆڕشگێڕ پەروەردە بوونە.ئـــەم زاتـــە مەزنـــە لـــە ســـاڵی 1929 لـــەو دەڤـــەرە لەدایكبووە، هەر لەوێش دەســـتی بە خوێندنی مەالیەتی كردووە. لە نەوجەوانیەوە گیانی كوردپەروەری تێدابووە، ئەوكاتەی لە قوتابخانەی "صور" بووە. پاشان چۆتە زاخۆ و چەندین شوێنی تر، بۆ مەبەستی خوێندنی مەالیەتی، الی گەلێك مەالی تر خوێندویەتی.لـــە شۆڕشـــی ئەیلولـــی مەزن بەشـــداری دەكات، لەالیـــەك خەریكـــی خوێنـــدن دەبێت و لـــە الیەكـــی تریـــش پارتایەتـــی دەكات و دەبێتـــە كادیـــری پارتی لە لیژنـــەی ناوچەی زاخـــۆ و لە شـــوێنی تریش. لە ســـاڵی 1961 لـــە یەكـــەم قارەمانیەتی چیـــای مەتین لەگەڵ

پێشمەرگەكان بەشداریی دەكات.لە ســـاڵی 1970 لە دهـــۆك خەریكی كاری ئاینی و سیاسی خۆی دەبێت و لە پەیمانگای ئاینـــی دهـــۆك دەبێتە مامۆســـتا و دەرس بە

قوتابیەكان دەڵێتەوە. دوای نســـكۆی شۆڕشـــی ئەیلـــول لەگەڵ بـــۆ دووردەخرێتـــەوە خـــۆی خێزانەكـــەی پارێزگای سەاڵحەدین و لەوێش دەبێتە مەالی ئەو شوێنە. لە ساڵی 1979 دەگوازرێتەوە بۆ زاخـــۆ و دەبێتە ئیمام لـــە مزگەوتی گەورەی زاخۆ. لەوێش لەســـەر كاری ئاینی و سیاسی خۆی بەردەوام دەبێت، چەندین جار لە الیەن پیاوانـــی ئەمنـــەوە بانگ دەكرێت و فشـــاری دەخرێتەسەر، دواتر كە هەستدەكات لە الیەن حكومەتەوە ناوچە ئازادكراوەكانی كوردستان كیمیابـــاران دەكرێت و زیانی قورســـی گیانی بە خەڵكی كوردســـتان دەگەیەندرێت، دەچێتە ئێـــران و لـــە ناوچەكانـــی ورمـــێ "رەزاییـــە"

دەگیرسێتەوە.ســـەیدا مەال مەحمود دێرشـــەوی لە ساڵی بارزانـــی نەمـــر و 1959 دەگاتـــە خزمـــەت ئاشنایەتی لەگەڵدا پەیدا دەكات. بەو دیدارەی لەگەڵ بارزانیدا هەست و سۆزی كوردایەتی

و پارتایەتیەكەی بەهێزتر دەبێت.مامۆســـتا مەال مەحمود دێرشەوی جگە لە كاری ئاینی و سیاســـی، كاری رۆشنبیریی و

گێڕانەوەبۆ

لەبیرنەكردن

مەال مەحمود دێرشەوی

محەمەد مەال قادر

سياسەت

30 ژماره 222 2014/3/8

ژماره 222 2014/3/8 31

سياسەت

مەالی ئاوارەبوو، وەك خوالێخۆشـــبوو مەال مەحمود دێرشـــەوی و مەال محەمەد مزوری و مـــەال فازڵ و چەندین مـــەالی تر. توانیمان ســـەركردایەتیەكی كاتـــی دروســـت بكەین و دەســـتیان كرد بـــە چاالكی و مامۆســـتا مەال مەحمـــود دێرشـــەوی بوو بە ســـەرۆكی ئەو

یەكێتیە بە شێوەیەكی كاتی.مـــەال مەحمود دەســـتی شیعرنوسینیشـــی هەبوو، بۆ نمونە لە نمونەیەكی شـــیعرەكانیدا

دەڵێ:ئەرێ دلبەر ژ بۆ یەزدان و دلێ من بەس تۆ بشكینە

توزانی ئەز بریندارم برینێ من نەهەرشینەكول دەرد و خەم هەردەم دل و مێالك من سۆتن

ژ من باور بكە دلبەر ژ بلی تە من ئومید نینەجــــا بەڕاســــتی ئــــەو مرۆڤە لــــە خەبات و تێكۆشــــان بــــەردەوام بــــوو، لــــە راپەڕینــــی بەهــــاری 1991 بەشــــداری راپەڕینــــی كرد، ئیســــالمی ئاینــــی زانایانــــی یەكێتــــی وەك كوردســــتان و بە شێوازی خۆیان چاالكیان

ئەنجام دەدا.لە یەكەم خولی پەرلەمانی كوردستانیشدا دەبێتــــە ئەندامی پەرلەمان لە ســــاڵی 1992، وەك مەالیەكــــی ئاینی كوردپــــەروەر رۆڵی چاالكی هەبوو، هەمیشــــە بەرگری لە ئاینی راســــتەقینە دەكــــرد. بەراســــتی ئــــەو مرۆڤە مەزنــــە پیاوێكــــی راســــتگۆ و كوردگۆتەنی "حــــەق و رەق" بــــوو. واتە هیچ كات ناحەقی قبــــوڵ نەدەكرد، هیــــچ نەبایە بیروڕای خۆی بــــە روونی دەگوت. بەراســــتی ئــــەو پیاوی هــــەردوو دونیــــا بوو. پیــــاوی كوردایەتی و پیــــاوی ئاینــــی بوو، بەراســــتی و دروســــتی

هەردووكیانی دەكرد.هەروەهــــا لە كۆنگرەی ســــێیەمی یەكێتی زانایانی ئیســــالمی جارێكی تر بە سەرۆكی ئــــەو یەكێتیــــە هەڵبژێردرایــــەوە، واتــــە لــــە كۆنگــــرەی ســــێیەم بــــەدواوە دووجــــار بــــە زانایــــان هەڵبژێــــردرا، یەكێتــــی ســــەرۆكی یەكەمجــــار لــــە ســــاڵی 1995 تاكــــو 1996، جاری دووەم لە ساڵی 1999 تاكو 2001. بە شێوەیەكی چاالك و چەلەنگ ئەم یەكێتیەی ئاڕاســــتەیە دەكــــرد و بەڕێــــوەی دەبرد، كە

لەسەر رێبازی بارزانی نەمر دامەزرابوو.ئەو مرۆڤــــە مەزنە هەر لەســــەر رێبازی بارزانــــی و كوردایەتــــی و ئاینــــی خۆشــــی بــــەردەوام بــــوو، تــــا بەهۆی نەخۆشــــیەكی كوشــــندە ماڵئاوایی لە كورد و كوردســــتان كــــرد، بە تایبەتی لە خەڵكی دەڤەری دهۆك. دروود لــــە گیانی پاكی ئــــەم پیاوە مەزنە و هەمــــوو شــــەهیداین كورد و كوردســــتان و

سەروەریان بارزانی نەمر.

هۆشیارییشی ئەنجام دەدا. بۆ نمونە نزیكەی 1000 پەندی پێشـــینانی كۆكردەوە و لە ژێر ناوی "مشـــتاخا چیـــا ژ گۆتنێن پێشـــی" و لە ســـاڵی 1982 چاپكرا. من خۆم لە "پەندنامەی ئـــاوارە" كە كۆكردنـــەوە و چاپكردنی منە، لە هەندێـــك پەندی كوردی بـــە زاراوەی بادینی

سوودم لە كتێبەكەی ئەو وەرگرتووە.مـــن لە ســـاڵی 1982 بـــە تەواوەتی لەگەڵ

مامۆستا مەال مەحمود ئاشنایەتیم پەیداكرد، لە بارەگای مەكتەبی سیاسی پارتی، كە ئەوكات كاك ئیدریـــس بارزانـــی هەمیشـــە زیندوو و مـــن دیاریكرابووین لە الیەن ســـەركردایەتی پارتیەوە بۆ دامەزراندنەوە و رێكخستنەوەی

یەكێتی زانایانی ئاینی كوردستان.ئێمـــە ئـــەو دوو هەڤاڵـــە توانیمـــان یەكێتی زانایـــان دروســـت بكەینـــەوە، لـــە چەندیـــن

32 ژماره 222 2014/3/8

سياسەت

8ی مارس و بازاڕی رێكخراوەكانئەندامـــی یەكێك لەرێكخراوەكانی )داكۆكیكار لەمافەكانی ژنان(م لەبنكەیەكی پۆلیس بینی، كە داوایدەكرد هاوكاری بكەن بۆ چارەســـەركردنی كێشـــەكەی و پارێزەری بۆ

بگرن. منیـــش بەالمەوە ئاســـایی نەبوو، كـــە ئایا بۆچی ئەو داوایـــە لەرێكخراوەكەی خۆی نـــاكات! كاتێك پرســـیارم لێكرد گوتـــی، هەرنامەوێ ئەوان بەكێشـــەكەم بزانن، چونكە لـــەو رێكخراوەدا كاربەدەســـتی وامـــان هەیە، كە ژنەكان بەدەســـتییەوە گیرۆدەبوون، ئەگـــەر بەكێشـــەكەم بزانن ئەوا دنیـــا زانیویەتی، یانیش دەكەومە بـــەر توانج و پالری هاوكارەكانم. تەنانەت كەیســـمان هەیە دەڕۆن پێیان دەڵێن ئەگەر باش بوایت تووشی

ئەوە نەدەبووی. چەند مانگێك بەر لەئێستا، چەند كچێكی گەنج لەرێكخراوێكی دیكەی ژنان دەركرابوون، ویستم كاری لەسەربكەم، بەاڵم بەرپرسی ئەو بەشە هەڕەشەی لێكردبوون، كە ئێستا تەنیا دەریكردوون، بەاڵم ئەگەر قســـە بۆ راگەیاندن بكەن، ئەوا بەتۆمەتی ناوزڕاندن، رووبەڕووی ســـزای یاساییشـــیان دەكاتەوە، چونكە ئەوە ئیجرائاتی ئیدارییە و كەسی دیكە بۆی نییە لێپیرسینەوەی لەگەڵ بكات، بۆیە كچەكان نانبڕاوییەكەیان قبوڵكرد، بۆ

ئەوەی سەرئێشەی دیكەیان بۆدروست نەبێت. توێژەرێكی كۆمەاڵیەتیش لەم رۆژانەدا گوتی "رێكخراوەكانی ژنان بەســـەر خوێنی ژنانەوە دەژین". ئەو دوو نموونەی سەرەوە، مشتێكن لەخەروارێك. چەندین نموونەی دیكـــەی حاشـــاهەڵنەگر هەیـــە، كـــە رێژەیەكـــی زۆری ژنـــان لەالیەن خـــودی ژنانەوە

دەچەوسێنرێنەوە. ئێســـتا لەسەردەمێكدا دەژین، كە هەركەســـێ بێ ئیش بوو دەبێتە چاالكوانی بواری ژنان، بێگومان لەبوارەكانی دیكەیشـــدا ئەو پاشـــاگەردانییە هەیە، بەاڵم باسەكەی ئێمە پەیوەســـتە بەبواری ژنانەوە. بەبێ لێپرســـینەوە و رەچاوكردن و هەڵســـەنگاندنێك بۆ

ئاستی تێگەیشتن و دنیابینی و شارەزایی ئەو كەسانەی لەو بوارەدا كاردەكەن. زۆرجاریـــش هەر بەهەوەنتە رێكخراو و دەزگا و دامـــەزراوەی تایبەت بەمافەكانی ژنان دادەمەزرێن، بێ ئەوەی تەنیا كەسێكی تێداهەبێت، كە بڕوای تەواوی بە مافەكانی مرۆڤ هەبێت و كێشەكانی ژنانی بەالوە گرنگ بێت، بەپێچەوانەوە حەزدەكەن كێشەی

ژنان زۆربێت، بۆ ئەوەی ئەوان بڕی داهات و ناوبانگیان قەبەتر بێت.بەداخەوە ئێستا رەوشی ژنان لەبارودۆخێكی ناهەمواردایە، كەمترین كەسیش هەن كـــە خەمخۆری راســـتەقینەی ئەو رەوشـــە بن و دوور لەبەرژەوەنـــدی تایبەت كار بۆ

ئەو پرسە بكەن. ژنی خاوەن كێشە هەبووە، كە چەند رێكخراوێكی ژنانی كردووە، بەاڵم بەشێوەیەكی جددی و ئەوتۆ كار بۆ چارەســـەركردنی كێشـــەكەی نەكراوە. تەنانەت زۆرجار ئەگەر بكوژانی ژن، ســـەر بەحزبێكی سیاســـی بووبن، ئەوا ئەو رێكخراوەی لەو حزبە نزیك

بووە، بێدەنگی لێكردووە و بە بەیاننامەیەكیش ناڕەزایی دەرنەبڕیووە.بڵێی هەرێمێكی پێنج ملیۆن كەســـی، كە زیاتر لەشـــەش ســـەد رێكخراوی تێدابێت و نیوەی ژنانیشـــی "چاالكوانی مافی ژنان" بن، بەاڵم ئەو هەموو ژنەی تێدا بكوژرێت و بچەوســـێتەوە، چ مانایەك بۆ بوونی ئەوان هەیـــە؟ بواری ژنانیش وەك هەر بوارێكی دیكـــە، بۆتـــە بـــازاڕی پارەپەیداكـــردن و بازرگانیكردن بە كێشـــە و خوێنـــی ژنانەوە، لەهەشتی مارسیشدا بڕە پارەی قەبەو مەراسیمی رەنگاوڕەنگ رێكدەخرێن، بێ ئەوەی تۆزقاڵێـــك كاریگەری لەســـەر رەوش و بارودۆخی ژنان هەبێت، پێموایە ئەو توێژەرە

راستی كرد، كە گوتی، زۆربەی رێكخراوەكان بەسەر خوێنی ژنانەوە دەژین.

بەهرە حەمەڕەش

ژماره 222 2014/3/8 33

نــــاوخــــــــــۆ

بەپێچەوانەی حكومەت، حیزب بۆ پێدانی مووچە داوای كارتی ئەلیكترۆنی دەنگدان دەكات

34 ژماره 222 2014/3/8

سواڵكردنفۆتۆستۆری: زریان قادر

ژماره 222 2014/3/8 35

36 ژماره 222 2014/3/8

ناوخۆ

بــــااڵی كۆمیســــیۆنی ئــــەوەی دوای بڕیاریــــدا هەڵبژاردنــــەكان ســــەربەخۆی لەهەڵبژاردنەكانی كۆتایی مانگی نیســــانی داهاتوو كار بەكارتی ئەلیكترۆنی دەنگدەران بنكەكانــــی كۆمیســــیۆن لەئێســــتا بــــكات، سەرقاڵی دابەشكردنی ئەو كارتەن بەسەر هاواڵتیاندا، گەرچــــی كاركردن بەو كارتە بۆ رێگریكردنە لەئەنجامدانی ساختەكاری

لەهەڵبژاردنەكانــــدا، بــــەاڵم بەپێچەوانــــەی دەنگــــۆی چەندیــــن چاوەڕوانییەكانــــەوە جۆراوجــــۆری بــــەدوای خۆیــــدا هێناوە و لەهەڵبژاردنەكانــــدا تەزویریشــــی پرســــی

هێندەی دیكە زیاد كردووە.لەســــەرەتای لەكاتێكدایــــە ئەمــــە دروستكردنی كارتەكەوە رەخنەی بوونی گەندەڵی لەكۆمســــیۆنی بااڵ گیــــراوە، بەو پێیەی داوای 149 ملیۆن دۆالری كردبوو لە پەرلەمانی عێراق بۆ دروستكردنی كارتە

ئەلەكترۆنییەكــــە، بــــەاڵم بەپێی راپۆرتێكی لیژنــــەی نەزاهەی پەرلەمانــــی عێراق ئەو بــــڕە پارەیە تەرخانكراوە بۆ كۆمیســــیۆن بەو مەرجەی لــــە كارتەكەدا پەنجەمۆر و وێنــــەی چــــاوی دەنگدەرەكەی تێــــدا بێت، بەاڵم هیچ كام لــــەو دوو مەرجە جێبەجێ دروســــتكراوەكەش كارتــــە و نەكــــراوە پێچەوانەی ئەو شــــێوازەیە كــــە لەبڕیاری

دروستكردنەكەیدا ئاماژەی پێدراوە.جیا لەو كێشــــانەی رووبەرووی كارتی

بەپێچەوانەی حكومەت، حیزب بۆ پێدانی مووچە داوای كارتی ئەلیكترۆنی دەنگدان دەكات

راوێژ كامەران

ژماره 222 2014/3/8 37

ناوخۆ

ئەلیكترۆنــــی دەنگــــدان بوونەتەوە، گروپی دەوڵەتی ئیسالمی لە عێراق و شام )داعش( لە بەیاننامەیەكدا بەكارهێنانی كارتەكەیان رەتكردەوە و هەڕەشــــەی كوشتنیشــــیان لەسەرجەم ئەو فەرمانبەرانە كرد، كە ئەو كارتــــە دابەش دەكەن، ئەمــــەش بەبیانوی ئەوەی "كارتەكە پالنی جولەكەیە و لەالیەن ئەوانەوە چاودێری دەكرێت و نابێت هیچ موســــڵمانێك لەعێراقدا بــــەكاری بهێنیت". گروپەكــــەش بۆ پشتڕاســــتكردنەوەی ئەو كۆمیسیۆنیان فەرمانبەرێكی هەڕەشــــەیە لە شــــاری موسڵ كوشــــت، ئەمەش بووە هــــۆی دەستلەكاركێشــــانەوەی ژمارەیەك لــــەو دیكــــەی كۆمیســــیۆن فەرمانبــــەری

شارەدا. لە هەرێمی كوردستان

ئــــەوەی ئێســــتا لەهەرێمی كوردســــتان ئــــەوەی لە بارەی )كارتــــی دەنگدان( بۆتە جێگای باسوخواسی هاوواڵتیان، دەنگۆی بازاڕەكانــــدا، لــــە كارتەكەیــــە فرۆشــــتنی هــــاوكات بــــاس لــــەوەش دەكرێــــت، كــــە لێرەبــــەدواوە لەكاتــــی وەرگرتنی موچەدا و بەتایبەتیــــش لەدامــــەزراوە حزبییەكاندا

داوای ئەو كارتە لەهاواڵتیان دەكرێت.ناحیــــەی دانیشــــتووی هاواڵتیەكــــی ســــلێمانی لەپارێــــزگای سەیدســــادق و پشتڕاســــتدەكاتەوە دەنگۆیــــە ئــــەو وەرگرتنــــی لەكاتــــی كــــە رایدەگەیەنێــــت موچەكەیــــدا، كــــە موچــــەی )خانەنشــــینی شۆڕش(ە، ســــەرەتا موچەكەیان پێنەداوە، دواتــــر پێیــــان گوتووە ئــــەم مانگە مووچە بەكارتی دەنگدان دەدرێــــت، ئەو هاواڵتیە بە ســــڤیلی گوت "ئەوان ژمارەی كارتەكە دەنگدانەكەیــــان الی خۆیــــان و شــــوێنی تۆماركرد، بۆئەوەی پێشــــتر بزانن لە هەر بنكەیــــەك چەند دەنگیان دەبێت و زانیاری

پێشوەختەیان البێت".بەهەندوەرگرتنــــی ئــــەو كارتــــە لەكاتی دابەشــــكردنی مووچــــە لەكاتێكدایــــە، كــــە كارتەكــــە زانیــــاری وردی لەســــەر ئــــەو كەســــانە تێدایــــە كــــە مافــــی دەنگدانیــــان هەیــــە وەك: )ناوی چواری، نــــاوی دایك، مێــــژووی لەدایكبــــوون بــــەرۆژ و مانگ و ساڵ( و شوێنی نیشتەجێ بوونی دەنگدەر )پارێــــزگا، قــــەزا، ناحیە، گــــەڕەك و گوند، كــــۆاڵن و ژمــــارەی خانــــوو( و ژمــــارەی رەگەزنامــــەی عێراقی دەنگدەر و زانیاری باری كەسێتی دەنگدەر )الیەنی دەرچوون، ژمارەی ناسنامە، ژمارەی پەڕە، ژمارەی

تۆمار(.بەاڵم كۆمیســــیۆنی بااڵی ســــەربەخۆی هەڵبژاردنەكان بێئاگایی خۆی لەداواكاری وەرگرتنی ئەو كارتە لەكاتی دابەشكردنی مووچــــەدا دەردەبڕێت. هــــاوڕێ محەمەد بەڕێوەبەری ئۆفیسی سلێمانی كۆمیسیۆن بــــە ســــڤیلی گــــوت "ئــــەو كارتە تــــەواوی زانیارییە كەســــیەكانی تێدا تۆماركراوە و ناتوانرێت كڕین و فرۆشــــتنی پێوە بكرێت و ئەوەی هەیە تەنها دەنگۆیە، ئەگەر بێتو الیەنێكیش كارتی ئەندامانی الیەنێكی دیكە بكڕێت، لەو كاتەدا تەنها دەنگی ئەو الیەنە كەمدەبێتەوە، كە ئەندامەكانی كارتەكەیان فرۆشتووە، ئەوەش پەیوەستە بە ویژدانی خەڵكــــەوە و مافــــی دەنگدانــــی خۆیــــان بۆ بڕێك پــــارە دەفەوتێنن، بــــەاڵم ناتوانرێت بــــەو كارتــــە هیچ دەنگێــــك بدرێت، كە هی

كەسی دیكە بێت".هاوكات ئەنوەر ســــەنگاوی ، بەرپرسی ناوەنــــدی هەڵبژاردنی كۆمەڵی ئیســــالمی، لەمامەڵەكــــردن حیزبەكــــەی مەترســــی بەكارتــــی دەنگــــدان نەشــــاردەوە و گوتی "پێویســــت بوو ئەم كارتە وێنەی دەنگدەر و پەنجەمــــۆری لەگەڵــــدا بێــــت، لەكاتێكــــدا

لەگەڵیدا نییە، بەو هۆیەشەوە هەر كەسێك گەر كارتەكە بكڕێتەوە، دەتوانێت لەرێگەی دروســــتكردنی پێناسێكی ساختەوە بچێت دەنــــگ بــــدات، ئــــەوەش مایــــەی نیگەرانی ئومێدمــــان بــــێ و ئێمــــە بــــۆ گەورەیــــە دەكات لەوەی هەڵبــــژاردن بەپاكی بڕوات بەڕێوە، چونكە گەر كارتەكە پەنجەمۆری ئەلیكترۆنــــی تێدانەبێت، ئەوا بەپێچەوانەی ئامانجەكەی كۆمیســــیۆن، كــــە كارتەكەی دروســــتكرد بۆ نەهێشتنی ســــاختەكاری، یاســــایی و ئاســــانتر بەشــــێوەیەكی زیاتــــر لەهەڵبژاردنەكانــــدا ســــاختەكاری دەكات، بۆیە پێویستە بەر لەهەڵبژاردنەكان رێگەچــــارەی گونجــــاو بــــۆ ئەم كێشــــەیە

بدۆزرێتەوە"ئەنوەر ســــەنگاوی لەبارەی داواكردنی كارتەكــــە لەكاتــــی وەرگرتنــــی مووچــــەدا گوتــــی "ئێمەش وەك هاواڵتیــــان ئەوەمان بیســــتووە، كــــە هەندێــــك الیەنــــی حزبــــی لەكاتــــی وەرگرتنی مووچــــەدا داوای ئەو كارتەیــــان كــــردووە، راســــتە وەرگرتنــــی كارتەكــــە بۆخــــۆی هەنگاوێكی باشــــە بۆ ئەوەی هاواڵتی بەشــــدار بێت لەپڕۆسەی سیاســــیدا، بەاڵم زۆرلێكردن لەوەرگرتنی كارتەكــــە و بەشــــداریپێكردن لەدەنگداندا پێشــــێلكاریەكی و ناپەســــەند كارێكــــی تەواوی ئازادیەكانیشــــە، ئەوەش بەهەمان

شێوە جێگەی نیگەرانی و ئیدانەكردنە".لەئێستاشــــدا كارتی دەنگــــدان لەعێراق وەك پێناســــێكی فەرمی و كارتی زانیاری ناوەڕاســــتدا و باشــــوور لەناوچەكانــــی وەك ئەمــــەش بەكاردەهێندرێــــت، رێگرییەكــــی دیكــــەی حكومەتــــی ناوەندی بــــەاڵم بەكارتەكــــەوە، لەمامەڵەكــــردن لەهەرێمــــی كوردســــتان ئــــەم كارتــــە بــــۆ مامەڵەی فەرمی بەكارنایەت، ســــەركەوت ئەحمــــەد وتەبێژی پۆلیســــی ســــلێمانی بە ســــڤیلی گوت "حكومەتی ناوەندی بڕیاری ئــــەوەی داوە، كارتی دەنگدان وەك كارتی زانیــــاری لە فەرمانگەكاندا بــــۆ كاروباری هاواڵتیان بەكار بهێنرێت، بەاڵم ئەم بڕیارە لەهەرێمی كوردســــتان جێبەجێنەكراوە و ئــــەو كارتە بۆ مامەڵــــە فەرمییەكان بەكار

نایەت".وتەبێژی پۆلیســــی ســــلێمانی گوتیشــــی "بەكارهێنانــــی ئــــەو كارتــــە وەك كارتــــی زانیــــاری بۆ مامەڵەی هاواڵتیان بەشــــێكی بەهــــۆی ئەوەوەیە، كە حكومەت دەیەوێت كارتەكە كڕین و فرۆشتنی پێوە نەكرێت و هاواڵتیان بەردەوام پێویستیان پێی بێت".

38 ژماره 222 2014/3/8

گەرچــــی ماوەیەكــــی زۆرە ئــــەو دادگایە لە شــــاری هەولێــــردا كراوەتــــەوە، بەاڵم بۆ یەكەم جار دادگای كارگێڕی لە ســــلێمانیش كرایــــەوە، كــــە دادگایەكــــی تایبەتمەنــــدە بــــە یەكالییكردنــــەوەی كەیســــە كارگێڕییەكان و هەر فەرمانبەرێك سكااڵی لەسەر فەرمانێك یــــان بڕیارێكی ئیداری هەبــــوو، دەتوانێت لە

رێگەی ئەو دادگایەوە یەكالیی بكاتەوە.لە مەراســــیمێكدا بە ئامادەبوونی شێروان حەیدەری، وەزیری دادی هەرێمی كوردستان و بەهرۆز محەمەد ساڵح، پارێزگاری سلێمانی و شــــوان محێدیــــن، ســــەرۆكی ئەنجومەنی شورای هەرێم و سەرۆكی دادگای سلێمانی و داواكاری گشــــتی ســــلێمانی، ڕۆژی پێنــــج شــــەممە بۆ یەكەم جار دادگای كارگێڕی لە سلێمانی كرایەوە، كە دادگایەكی تایبەتمەندە

بە یەكالییكردنەوەی كەیسە كارگێڕییەكان.شــــێروان ڕۆژنامەوانیدا لەكۆنگرەیەكــــی هەرێمــــی دادی وەزیــــری حەیــــدەری، كوردســــتان، رایگەیانــــد "دادگاكــــە لەســــەر بڕیاری ســــەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیران بــــۆ زۆریــــش ئاســــانكاری كراوەتــــەوە.

فەرمانبەران و هاواڵتیان دەكات."ســــەرۆكی ئەنجومەنی شورای هەرێمیش ئاماژەی بۆ ئەوەكرد دادگاكە بەپێی ماددەی 13ی یاســــای شــــورای هەرێم پێكهاتووە و بەشــــێكە لــــەو شــــوارەیە. گوتیشــــی "بەپێی یاســــاكە، هەر فەرمانبەرێــــك یان هاواڵتیەك سكااڵی هەبێت، لەسەر فەرمانە كارگێڕییەكان یان هەر بابەتێكی تر پەیوەست بە ئیدارەوە لە فەرمانگەكانی حكومەتی هەرێم دەتوانێت

ســــكااڵكەی ئاڕاســــتەی ئەو دادگایە بكات و ئەو دادگایە هەڵدەستێت بە یەكالكردنەوەی بــــە بابەتــــە ئــــەو كەیســــانەی پەیوەندیــــان كارگێڕییەكانەوە هەیە و چوارچێوەی كاری دادگاكــــەش بەپێی مــــاددەی 13 لە یاســــای

ئەنجومەنی شورا دیاریكراوە".لە كۆنگرە رۆژنامەوانییەكەدا، پارێزگاری سلێمانیش لەبارەی دادگاكەوە روونیكردەوە "هەر فەرمانبەرێك ئەگەر ســــكااڵی لەســــەر فەرمانێــــك یــــان بڕیارێكــــی ئیــــداری هەبوو دەتوانێت لەرێگەی ئــــەو دادگایەوە یەكالیی

بكاتەوە".دادی وەزیــــری كۆنگرەكــــەدا لــــە هــــەر هەرێم سوپاســــی پارێزگاری ســــلێمانی كرد بــــۆ هاوكاریكردنی لە كردنــــەوەی دادگاكەدا و راشــــیگەیاند پارێزگاری ســــلێمانی بەڵێنی پێــــداون پارچــــە زەوییــــەك تەرخــــان بكەن بــــۆ دروســــتكردنی باڵەخانەیــــەك تایبەت بە

دادگاكە.لەالیەكی تر لەســــەر پێشنیاری داواكاری گشتی سلێمانی، پارێزگاری سلێمانی بەڵێنیدا ســــیمینارێك بــــۆ فەرمانگەكانــــی ســــلێمانی رێكبخــــەن بۆ ئاشــــنابوونی فەرمانگەكان بە

یاسای دادگاكە و میكانیزمی كاركردنی.پەرلەمانتــــاری نورەدینــــی، عومــــەر خولــــی پێشــــووی پەرلەمانــــی كوردســــتان، روونیكردەوە، ئەو دادگایانە گرنگن و دەبنە مایەی بەهێزبوونی دەســــەاڵتی دادوەری و قەزائــــی، هەركاتێكیش دەســــەاڵتی دادوەری و قەزائــــی بەهێز بوو، دەبێتــــە هۆی ئەوەی ماف و ئازادییــــەكان بۆ هاواڵتیان و چین و توێژەكان باشــــتر دابین بكرێت. پێشــــیوایە، رۆشــــنبیرییەكی یاســــایی لەنــــاو هاواڵتیاندا

هەیــــە دادگایــــەك بــــەوەی باڵودەبێتــــەوە دەربــــارەی پرســــە ئیدارییــــەكان. هەروەهــــا لەنێــــوان هاوســــەنگی "هــــاوكات دەشــــڵێت جێبەجێكــــردن و یاســــادانان دەســــەاڵتی چونكــــە دەكات، دروســــت هاواڵتیانــــدا و و هاواڵتــــی مینبەرێكــــن دادگایانــــە ئــــەو فەرمانبــــەر داوا و ســــكااڵكانی خۆیانی تیادا

تۆماربكەن".دەربــــارەی ئەو كەیســــانەی دێنە بەردەم ئەو دادگایانە، نورەدینی گوتی "هەر پرسێك پەیوەنــــدی بە بەڕێوەبردنــــەوە هەبێت، دێتە ئــــەو دادگایەوە، بــــۆ نموونــــە فەرمانبەرێك كێشــــەی لــــە دامەزراندنــــدا هەبێــــت، یاخود كێشەی لەموچەدا هەبێت، یان بۆ نموونە لە دانانی بەڕێوەبەرێكدا كەســــێكی تر پێیوابێت غــــەدری لێكــــراوە و هەموو پرســــە ئیدارییە

گەورە و بچوكەكانی تر." پەرلەمانــــی پەرلەمانتارێكــــی هــــاوكات كوردستان، ئەو دادگایانە بە گرنگ دەزانێت، بەاڵم بە مەرجێك دەسەاڵتی یەكالكردنەوەی كەیســــە ئیدارییەكانیانــــی هەبێــــت. هەروەها دادگا پێیوایــــە، سیاســــییش چاودێرێكــــی ئیدارییەكان بەپێی یاســــا زۆر گرنگن، بەاڵم لە هەرێمی كوردستاندا بۆ زیاتر پەرتكردنی

كەیسەكان و بڕیارەكانی دادگایە.زانكــــۆ مامۆســــتای ئەحمــــەد، د.یەحیــــا و چاودێــــری سیاســــیی، ئامــــاژەی بــــەوەدا، ئــــەو جــــۆرە دادگایانــــە پێویســــتن و دەبێت بــــە گرنگییەوە لێیــــان بڕوانرێــــت، بەاڵم ئەو چاودێری سیاسییە پێیان گەشبین نییە. ئەو گوتی "ئەزموونی خراپمان لەگەڵ دادگاكانی هەرێمی كوردستان هەیە، سەرەڕای گرنگی

و پێویســــتی ئەو دادگایانە، هێشتا ئێمە پێش كردنەوەی ئەوانە، دەبوو هەنگاوی جدی بۆ كەیســــەكانی تر لە دادگاكانــــی تر ببینین، بۆ ئــــەوەی دڵ بــــە دادگا كارگێڕییــــەكان خۆش

بكەین."گوتیشــــی "راموایە ئەو دادگایانە بۆ زیاتر پەرتەوازەكردنــــی كەیســــەكانن، ئەگینا ئێمە چەندان ســــاڵە لە دیوانــــی چاودێری دارایی ســــلێمانی دەبیســــتین زیاتر لــــە دوو هەزار فایلی گەندەڵــــی فەرمانگەكانــــی حكومەتیان

الیە، با لەو فایالنەوە دەستپێبكەن".لــــە پەرلەمانتــــار جــــەودەت، شــــێركۆ پەرلەمانــــی كوردســــتان، ئامــــاژەی بەوەدا، دادگایانــــە ئــــەو دامەزراندنــــی گەرچــــی ئیجابیــــن، بەاڵم وەك ئەو دەڵێــــت، ناتوانین بڵێیــــن بەهــــۆی ئــــەو دادگایانــــەوە هەمــــوو

كێشــــەكان چارەســــەر دەبــــن، لەبەرئەوەی وەك خــــۆی گوتــــی "بەداخــــەوە ئێمــــە لــــە كوردســــتاندا لەنــــاو پێشــــێلكردنی یاســــادا دەژیــــن، دادگاكانمــــان ناتوانــــن بە یاســــایی كەیســــەكان یەكالبكەنەوە، بەاڵم هەنگاونان بۆ دامەزراندنی دادگا كارگێڕییەكان جێگەی دڵخۆشــــین". گوتیشــــی "گرنــــگ ئەوەیە ئەو خۆیــــان ســــەربەخۆیی بتوانــــن دادگایانــــە بپارێــــزن و ئــــەو بڕیارانــــەی دەریدەكــــەن بەدواداچوون بۆ جێبەجێكردنیشیان بكەن". گەرچی لە شــــاری هەولێر ماوەیەكی زۆرە دادگای كارگێڕی دامەزراوە، بەاڵم هەفتەی رابردوو لە سلێمانیش كرایەوە و چاودێران و یاساناســــان ئومێــــدەوارن ئــــەو دادگایانە هەوڵــــی جدی لــــە یەكالكردنەوەی كەیســــە

ئیدارییەكاندا بدات.

لە سلێمانیش كرایەوە

پێشەوا محەمەد

دادگا كارگێڕییەكان دەتوانن كێشە ئیدارییەكان چارەسەر بكەن؟

ناوخۆ

ژماره 222 2014/3/8 39

هەیــــە دادگایــــەك بــــەوەی باڵودەبێتــــەوە دەربــــارەی پرســــە ئیدارییــــەكان. هەروەهــــا لەنێــــوان هاوســــەنگی "هــــاوكات دەشــــڵێت جێبەجێكــــردن و یاســــادانان دەســــەاڵتی چونكــــە دەكات، دروســــت هاواڵتیانــــدا و و هاواڵتــــی مینبەرێكــــن دادگایانــــە ئــــەو فەرمانبــــەر داوا و ســــكااڵكانی خۆیانی تیادا

تۆماربكەن".دەربــــارەی ئەو كەیســــانەی دێنە بەردەم ئەو دادگایانە، نورەدینی گوتی "هەر پرسێك پەیوەنــــدی بە بەڕێوەبردنــــەوە هەبێت، دێتە ئــــەو دادگایەوە، بــــۆ نموونــــە فەرمانبەرێك كێشــــەی لــــە دامەزراندنــــدا هەبێــــت، یاخود كێشەی لەموچەدا هەبێت، یان بۆ نموونە لە دانانی بەڕێوەبەرێكدا كەســــێكی تر پێیوابێت غــــەدری لێكــــراوە و هەموو پرســــە ئیدارییە

گەورە و بچوكەكانی تر." پەرلەمانــــی پەرلەمانتارێكــــی هــــاوكات كوردستان، ئەو دادگایانە بە گرنگ دەزانێت، بەاڵم بە مەرجێك دەسەاڵتی یەكالكردنەوەی كەیســــە ئیدارییەكانیانــــی هەبێــــت. هەروەها دادگا پێیوایــــە، سیاســــییش چاودێرێكــــی ئیدارییەكان بەپێی یاســــا زۆر گرنگن، بەاڵم لە هەرێمی كوردستاندا بۆ زیاتر پەرتكردنی

كەیسەكان و بڕیارەكانی دادگایە.زانكــــۆ مامۆســــتای ئەحمــــەد، د.یەحیــــا و چاودێــــری سیاســــیی، ئامــــاژەی بــــەوەدا، ئــــەو جــــۆرە دادگایانــــە پێویســــتن و دەبێت بــــە گرنگییەوە لێیــــان بڕوانرێــــت، بەاڵم ئەو چاودێری سیاسییە پێیان گەشبین نییە. ئەو گوتی "ئەزموونی خراپمان لەگەڵ دادگاكانی هەرێمی كوردستان هەیە، سەرەڕای گرنگی

و پێویســــتی ئەو دادگایانە، هێشتا ئێمە پێش كردنەوەی ئەوانە، دەبوو هەنگاوی جدی بۆ كەیســــەكانی تر لە دادگاكانــــی تر ببینین، بۆ ئــــەوەی دڵ بــــە دادگا كارگێڕییــــەكان خۆش

بكەین."گوتیشــــی "راموایە ئەو دادگایانە بۆ زیاتر پەرتەوازەكردنــــی كەیســــەكانن، ئەگینا ئێمە چەندان ســــاڵە لە دیوانــــی چاودێری دارایی ســــلێمانی دەبیســــتین زیاتر لــــە دوو هەزار فایلی گەندەڵــــی فەرمانگەكانــــی حكومەتیان

الیە، با لەو فایالنەوە دەستپێبكەن".لــــە پەرلەمانتــــار جــــەودەت، شــــێركۆ پەرلەمانــــی كوردســــتان، ئامــــاژەی بەوەدا، دادگایانــــە ئــــەو دامەزراندنــــی گەرچــــی ئیجابیــــن، بەاڵم وەك ئەو دەڵێــــت، ناتوانین بڵێیــــن بەهــــۆی ئــــەو دادگایانــــەوە هەمــــوو

كێشــــەكان چارەســــەر دەبــــن، لەبەرئەوەی وەك خــــۆی گوتــــی "بەداخــــەوە ئێمــــە لــــە كوردســــتاندا لەنــــاو پێشــــێلكردنی یاســــادا دەژیــــن، دادگاكانمــــان ناتوانــــن بە یاســــایی كەیســــەكان یەكالبكەنەوە، بەاڵم هەنگاونان بۆ دامەزراندنی دادگا كارگێڕییەكان جێگەی دڵخۆشــــین". گوتیشــــی "گرنــــگ ئەوەیە ئەو خۆیــــان ســــەربەخۆیی بتوانــــن دادگایانــــە بپارێــــزن و ئــــەو بڕیارانــــەی دەریدەكــــەن بەدواداچوون بۆ جێبەجێكردنیشیان بكەن". گەرچی لە شــــاری هەولێر ماوەیەكی زۆرە دادگای كارگێڕی دامەزراوە، بەاڵم هەفتەی رابردوو لە سلێمانیش كرایەوە و چاودێران و یاساناســــان ئومێــــدەوارن ئــــەو دادگایانە هەوڵــــی جدی لــــە یەكالكردنەوەی كەیســــە

ئیدارییەكاندا بدات.

ناوخۆ

خانەی دادی سلێمانی كه دادگای كارگێڕیش لەخۆ دەگرێت

40 ژماره 222 2014/3/8

دیمەنێك لە شاری )كیێڤ(ی پایتەختی ئۆكرانیا

بەڕێوەبەری گشتی نێردراوان لە وەزارەتی

خوێندنی بااڵ: ئەو كێشەیە تەنها بە ئێمە

چارەسەر ناكرێت

ناوخۆ

بەهـــۆی تێكچوونی بارودۆخی سیاســـی هەندێكیـــان كـــورد قوتابیانـــی ئۆكرانیـــاوە گەڕاونەتـــەوە كوردســـتان، لە چارەنووســـی خوێندنەكەیـــان نیگەرانـــن، ئەوانـــەی لەوێش بەرپرســـێكی دەترســـن. لەژیانیـــان مـــاون خوێندنـــی بااڵش دەڵـــێ "كێشـــەی قوتابیانی

ئۆكرانیا تەنها بەئێمە چارەسەر ناكرێت". تێكچونی رەوشی سیاسی و بوونی ئەو شـــەڕ و ملمالنێیانەی رووبـــەڕووی ئۆكرانیا بۆتەوە، بەشـــێك لەو قوتابیـــە كوردانەی بۆ بەدەســـتهێنانی بڕوانامە روویـــان لەو واڵتە كـــردووە، دوچـــاری گرفتـــی كردوونەتەوە، داواش لـــە حكومەتـــی عێراقـــی و هەرێمـــی

كوردستان دەكەن بە هانایانەوە بچن.داوا عێـــراق قونســـوڵی "داواكاریـــن لەحكومەتی ئۆكرانیا بكات ژیانمان پارێزراو بێت، چونكە قونسوڵی عێراقی كاریگەری هەیە لەو واڵتە". ئەمە گوتەی ئارێز محمد بوو، كە بۆ بەدەستهێنانی دكتۆرا لەبواری ئەندازیاری شارســـتانی رووی كردۆتە زانكۆی ئۆدێســـا لەو واڵتە، هێشتا ساڵێكی ماوە خوێندنەكەی تەواو بكات، ئێســـتاش ئارێـــز بەهۆی خراپی دۆخەكـــە هاتۆتـــەوە كوردســـتان چاوەڕێـــی

باشبوونی رەوشەكە دەكات.بەهـــۆی بـــەوەدەكات ئامـــاژە ئارێـــز ناســـەقامگیری ئەمنـــی لەئۆكرانیا، مەترســـی قونســـوڵی بۆیـــە هەیـــە، ژیانیـــان لەســـەر عێراقـــی لەو واڵتـــە رێنمایـــی داوە بەقوتابیە عێراقیەكان، كە ژیانی خۆیان بپارێزن. یەكێك لـــەو رێنماییانەش ئەوەیە شـــەوانە بەكۆمەڵ بچنە دەرەوە، بـــەاڵم دوای كاتژمێر 8 نەچنە

دەرەوە. گوتیشی "رەوشەكە بەروەو خراپی دەچێـــت، چونكـــە چەنـــد مانگێكە لـــەو واڵتە موچـــە وەرنەگیراوە، بـــۆ ئەوانیش بیانیەكان سەرچاوەی داهاتن، بۆیە قوتابیانی كوردیش

بەدەرنابن لەو دۆخە مەترسیدارە".هەرچەندە ئامارێكی فەرمی لەبەردەســـت نیـــە، بەاڵم ئەو قوتابیانەی لەوێ دەژین باس لـــەوە دەكـــەن زیاتر لـــە 200 قوتابـــی كورد

لەشارە جیاجیاكانی ئۆكرانیا دەخوێنن.لەئۆكرانیـــا 2006 لەســـاڵی رەزا محمـــد بەدەســـتهێنانی بەمەســـتی نیشـــتەجێیە بڕوانامـــەی بەكالۆریۆس و ماســـتەر رووی كردۆتە ئەوێ، هاوكات نوێنەری قوتابیانیش بڕوانامـــەی ســـاڵ حـــەوت دوای بـــووە، بەكالۆریۆس و ماســـتەری بەدەست هێناوە. لە ئێستادا هاتۆتەوە بۆ كوردستان باس لەوە دەكات كوردەكان زیاتر لەشـــاری خاركۆڤ بەكالۆریـــۆس بـــۆ زۆربەیـــان دەخوێنـــن، دەخوێنن، مەترســـی قوتابیان زیاتر لەشاری كیڤ بووە، چونكە زۆربەی خۆپیشاندانەكان لەو شارە بوون. هەروەها گوتیشی"گروپێك هەن لەئۆكرانیا كە لە سەرڕەشـــەكان دەدەن ئەمە دۆخەكەی مەترسیدارتر كردووە، بەاڵم هەماهەنگیمـــان لەگـــەڵ ســـەفارەتی عێراقـــی هەیە، ئەگەر دۆخـــی قوتابیەكان خراپتربوو، ئـــەوا دەتوانیـــن دوایـــان لێبكەین هـــاوكاری

قوتابیە كوردەكان بكەن".هـــاوكار جەعفـــەر كـــە قوتابـــی دكتۆرایە لەبەشـــی مێـــژوو لەئۆكرانیـــا، نیگەرانـــە لەو بارودۆخـــەی لەئۆكرانیا روویـــداوە، هاوكار و كـــرد لەكێشـــەكەی باســـی ســـڤیل بـــۆ وتی"تەنهـــا دوو مانگـــم ماوە بـــۆ وەرگرتنی ئـــەو بارودۆخـــەی ئێســـتای بروانامەكـــەم،

ئۆكرانیا لەبەرژوەندی ئێمە نیە و ناشـــزانین چارەنووســـی خوێندنەكەمـــان چی بەســـەر دێـــت". زۆربەی قوتابیانی كـــورد لە ئۆكرانیا لە بارودۆخی ناسەقامگیردا دەڵێت مافییاكان دەكەونە سەرشـــەقام و ئازاری خەڵكی بیانی

دەدەن.دەخوێنـــن لەئۆكرانیـــا قوتابیانـــەی ئـــەو زۆربەیان لەســـەر ئەركـــی خۆیان دەخوێنن، بـــەاڵم وەزارەتـــی خوێندنـــی بـــااڵ داوایـــان لەقوتابیان كردوە، كە ئەگەر لەســـەر ئەركی خۆشیان لەدەرەوە بخوێنن، پێویست دەكات لـــە وەزارەتی خوێندنی بـــااڵ فایلێك بكەنەوە بۆئـــەوەی لـــەرووی مـــاددی و مەعنەویەوە هاوكاریـــان بكرێـــت، جیالـــەوەش رێنماییان پێدەدەرێـــت و لەئاســـتی باشـــی و خراپـــی

زانكۆكان ئاگادار دەكرێنەوە.د. گۆڤەند شـــێروانی بەڕێوەبەری گشـــتی نێـــردراوان و پەیوەندییـــە رۆشـــنبیرییەكان لەوەزارەتـــی خوێندنی بـــااڵ، روونیدەكاتەوە، كە بەشـــێوەیەكی ناڕاســـتەوخۆ بیســـتویانە كۆمەڵیك قوتابی كـــورد لەئۆكرانیا دەخوێنن ئـــەم ئێســـتای بارگرژیـــەی ئـــەو بەهـــۆی واڵتـــە دوچـــاری گرفـــت بوونەتـــەوە، بەاڵم بەشێوەیەكی فەرمی هیچ جۆرە نوسراوێكیان بەدەست نەگویشتووە لەبارەی رەوشی ئەو قوتابیە كوردانـــە، تەنها بە تاك تاك هەندێك داواكاریـــان بـــۆ چـــووە. گۆڤەنـــد گوتیشـــی "زۆربەی كێشە سیاســـیەكان لەشاری كێڤی پایتەختـــی ئـــەو واڵتەیـــە، زۆربـــەی زانكـــۆ باشەكان لەو شارەن، بەاڵم قوتابیە بیانیەكان بۆ خوێنـــدن روودەكەنـــە شـــارەكانی دیكە، وەكو خادیسە ئۆدیسە دۆنسكۆی .. هتد، ئەو

شارانەش گرفتێكی ئەو تۆیان نییە".

قوتابیە كوردەكانی ئۆكرانیا لە ژیان و چارەنووسی خوێندنەكەیان دەترسن

چرۆ حوسێن

ژماره 222 2014/3/8 41

كۆمەاڵیەتی

بەهۆی زیادبوونی بێوەژنان، فرەژنی و هاوسەرگیریی كاتی

لە هەڵشانێكی ترسناك دایە

42 ژماره 222 2014/3/8

هەندێك كۆمپانیا تەنها بۆ سەرنجڕاكێشان هەندێك كچ لەبواری رێـــكالم بەكاردەهێنن، كاركردنیـــان، توانـــای رەچاوكردنـــی بـــێ شـــارەزاییەكی بـــواری رێكالمیـــش پێیوایـــە بەكارهێنانـــی كـــچ لە بـــواری رێـــكالم تەنها كێشـــەی رووخســـار بنەمـــای لەســـەر

كۆمەاڵیەتی و مرۆیی لێدەكەوێتەوە.رابـــردوودا ســـاڵی چەنـــد لەمـــاوەی كەرتـــی تایبـــەت لـــە هەرێمـــی كوردســـتان

خـــۆوە بـــە بەرچـــاوی گەشەســـەندنێكی هـــاوكار گەشەســـەندنەش ئـــەو بینیـــوە، بـــووە لـــە دابینكردنـــی دەرفەتـــی كاركردن هەرێـــم. گەنجانـــی رێژەیەكـــی زۆری بـــۆ بەشـــێك لـــەو گەنجانـــەش كە لـــەو كەرتەدا كاردەكـــەن لەڕەگـــەزی مێن، بـــەاڵم ئەوەی بەشـــێك لە چاالكوانانی مافەكانی ئافرەتانی كچانـــە بەكارهێنانـــی كـــردووە، نیگـــەران بەمەبەستی كۆكردنەوەی رێكالم و بەشێك لەچاالكوانانیـــش پێیانوایە ئـــەو كچانەی بۆ ئەو مەبەســـتە بەكار دەهێنرێن مەرجەكانی

ئەو كارەیان تێدا نییە. گەرچی بەشـــێك لەو خـــاوەن كارانـــەی پەنا بۆ ئـــەو كارە دەبەن پێیانوایە كە كچان توانای سەرنجڕاكێشانیان لە كوڕان زیاترە، بەاڵم بەبۆچوونی بەشێكی دیكەی خـــاوەن كارەكان هیـــچ جیاوازییەك

لەنێوان كچان و كوڕاندا نییە.گۆران ئەبوبەكر خاوەنی كۆمپانیای )مۆنۆ ئـــارت(ی تایبـــەت بەڕێكالمـــە، كۆمپانیاكەی ناوبـــراو جگـــە لە نێردراوی كـــچ ژمارەیەك نێردراوی كوڕیشـــی هەیە، ئەو نایشارێتەوە كە جاروبار كۆمپانیاكانی رێكالمكردن كچان

كۆمپانیاكان كچان بۆ كۆكردنەوەی رێكالم بەكار دەهێنن

چرۆ حوسێن

پسپۆڕێكی ریكاڵم: ئەگەر بەكارهێنانی ئەو كچانە تەنها لەبەر جەستەیان بێت ئەوا كێشەی مرۆڤایەتی و كۆمەاڵیەتی گەورەتری لێدەكەوێتەوە

كـۆمـەاڵیـەتی

ژماره 222 2014/3/8 43

بۆ راكێشانی ســـەرنجی كۆمپانیا گەورەكان بەكاردەهێنـــن. بـــاس لـــەوەش دەكات، كـــە بەشـــێك لە كۆمپانیاكان لـــە واڵتانی دەرەوە بەمەبەســـتی و هەرێـــم دەهێننـــە ئافـــرەت ماركیتینگ )بەبازاڕكردن( بەكاریان دەهێنن. هێنانـــی كچـــان خـــاوەن كۆمپانیایـــە ئـــەو لەواڵتانی دەرەوە بۆ ئەوە دەگەڕێنێتەوە كە "ئـــەو كەســـانەی ئەو كارە دەكـــەن پێیانوایە كچەكانـــی ئێـــرە لـــەڕووی زانینـــی زمان و دیمەنـــی روخســـارەوە شـــیاونین بـــۆ ئـــەو كارانـــە، بۆ ئەوەی دووچـــاری گرفتی زمان نەبنـــەوە، زۆرجار ورگێڕیان لەگەڵ دەنێرن، بـــەاڵم مـــەرج نییە كچـــەكان لـــە كارەكانیان

سەركەوتوو بن، ئەگەر توانایان نەبێت".نیهال عەلی خاوەنی كۆمپانیای )ئەیڤی

الیـــن(ە، كـــە كۆمەڵێـــك كـــچ بە ســـیفەتی نێردراوی فرۆشـــتن )منـــدوب مبیعات( تێیدا كاردەكـــەن، بەاڵم ئـــەو كۆمپانیایـــە پاراوی زمـــان و شـــارەزایی و بەتوانایـــی و جوانی روخســـاری بەمەرجـــی وەرگرتنـــی كچـــان نیهـــال لەمبـــارەوە كـــردووە. دەستنیشـــان دەڵێ "رەنگە كۆمپانیاكان سیاســـەتی خۆیان هەبێـــت لەوەی كچـــان بكەنە كااڵ و قازانجی خۆیانـــی پـــێ زیادبكـــەن، بەاڵم مـــن لەگەڵ ئـــەو دیاردەیەدا نیم، تائێســـتا هەســـتم بەو جیاوازییـــە نەكـــردووە، كـــە كامیـــان زیاتر توانیویانە خـــاوەن كۆمپانیاكان كێش بكەن. ئامانجی من ئەوەیە كچانیش الیان ئاســـایی بێت كاربكەن و تواناكانیان پیشـــان بدەن و هەرگیز هەســـت بەوە نەكـــەن كوڕان لەوان بەهێزتـــرن، بەبۆچوونـــی مـــن كۆمپانیاكانی ســـنوری شاری هەولێر گرنگی بە جەستەی

نێردراوەكە نادەن".بـــەاڵم هێمـــن مامەنـــد، رۆژنامەنوس، كە كاردەكات، رێـــكالم بـــواری لـــە زۆرجـــار هـــۆكاری بەكارهێنانی كچان بۆ پەیداكردنی ریـــكاڵم بـــۆ نەرمونیانـــی و ســـۆزی كچان دەگەڕێنێتەوە، ئـــەو نموونەیەك دەهێنێتەوە لـــە ئێســـتا پێـــش "ماوەیـــەك دەڵـــێ و نەخۆشـــخانەیەك بـــووم و كچ و كوڕێك بۆ رێـــكالم هاتنە نەخۆشـــخانەكە، بـــەاڵم تەنها كوڕەكـــە قســـەی دەكـــرد، كچەكـــە جلێكـــی سەرنجڕاكێشـــی لەبەردابوو و بێئەوەی هیچ قســـەیەك بكات راوەســـتابوو". بە بۆچوونی ئەو رۆژنامەنوسە "ناردنی كچان بۆ رێكالم پەیداكردن بێ ئەوەی پێوەرەكانیان تێدابێت و تەنها بە رووخســـاریان بیانەوێت خاوەن كارەكان كێشبكەن، ئەوە تەنها بازرگانیكردنە

بە جەستەیانەوە". هەروەهـــا هێمـــن بـــاس لـــەوەش دەكات، كـــە ئەو كچانەی لەڕۆژهـــەاڵت و رۆژئاوای كوردســـتان و واڵتانـــی عەرەبییـــەوە روو لەهەرێمی كوردستان دەكەن كاریان دەست ناكەوێت، هەر بۆیە وەك ئەو دەڵێ "لەالیەن خاوەن كارەكانەوە دەقۆزرێنەوە و بەكاریان دەهێنن بۆ وەرگرتنی رێكالم، چونكە خاوەن كارەكانیش تائێستا لە رێكالم تێنەگەیشتوون

و بەچاوی سۆزەوە لێی دەڕوانن".)نێردراوی فرۆشتن( سیفەتێكی وەزیفییە، كـــە لە زۆربەی واڵتانی جیهاندا بوونی هەیە

لـــە كەرتی تایبەت ســـوودی و

لێوەردەگیرێت. لەكاتێكـــدان قســـانە ئـــەم

گشـــتی بەڕێوەبەرایەتـــی ئامارێكـــی كـــە هەرێـــم كۆمپانیاكانـــی تۆماركردنـــی دەریدەخات، زیاتر لە حەڤدە هەزار كۆمپانیای خۆماڵی و نزیكەی ســـێ هـــەزار كۆمپانیای بیانی لەشارەكانی هەرێمی كوردستان هەن. بەاڵم بەوتەی دڵزار ئیسماعیل، بەڕێوەبەری گشتی تۆماركردنی كۆمپانیاكانی هەرێم، هیچ داتایەكی ورد لەبەردەســـتدا نییە ســـەبارەت بەژمـــارەی كۆمپانیاكانی رێـــكالم لە هەرێم، ناوبـــراو گوتیشـــی "كۆمپانیاكانـــی رێـــكالم، ژمارەیـــان زۆر نییـــە و بەشـــێكیان بیانیـــن، لەوانەیـــە ژمارەیـــان بگاتـــە ســـەد و پەنجـــا كۆمپانیـــای رێكالم". بەبۆچوونی د. ســـامان جـــەالل پســـپۆڕی بـــواری رێـــكالم، ئەگـــەر كۆمپانیاكان وەك هەر پیشـــەیەكی ئاســـایی كچان ســـوود لە تواناكانی كچان وەربگرن، ئەوە كارێكی ئاســـایی و تەندروســـتە، بەاڵم وەك ئـــەو دەڵـــێ "ئەگـــەر تەنهـــا لەبەرئەوە بەكاریان بهێنن كە كچن، ئەوە پێشـــێلكارییە

دژی رەگەزی مێینە".هەروەها دەڵـــێ "بەكارهێنانی كچان تەنها بـــۆ بازاڕكـــردن جۆرێك لەالدان و كێشـــەی گەورەتـــری مرۆڤایەتـــی و كۆمەاڵیەتـــی لێدەكەوێتـــەوە، جگەلـــەوەش پێویســـتە ئەو كەســـەی دەبێتە نێردراوی فرۆشتن خاوەنی هێزی پەیوەندی دیبلۆماسی و كاریگەر بێت و توانای كۆنترۆڵكردنی بەرامبەری هەبێت، تەنانەت لەڕووی جلوبەرگیشـــەوە رێك بێت

و هەڵسوكەوتیشی گونجاو بێت".

كـۆمـەاڵیـەتی

44 ژماره 222 2014/3/8

10 ساڵ بە سەر پرۆسەی ئازادیی عێراق تێدەپەرێ. ئەم واڵتە لە رووی كۆمەاڵیەتیەوە، رەوشـــێكی ناجێگیـــر و ئاڵـــۆزی پێوەدیارە. لەم بارودۆخەشـــدا ژنانی عێراقی زۆرترین زیانیـــان بەركەوتووە. ئەمـــەش وایكردووە ناوەندەكانی میدیای دونیا و ســـەنتەرەكانی مافی مرۆڤ چاویان بەسەر رەوشی ژنانی

عێراقەوە بێت.لـــە راپۆرتێكـــدا كـــە مانگـــی رابـــردووی

ئەمساڵ لە الیەن هەیفا زەنگەنەوە پێشكەش بـــە پەرلەمانی ئەوروپا كراوە و لە ســـایتی "گڵۆباڵ ریســـێرچ"دا بـــاڵو كراوەتەوە، زۆر بـــەوردی بـــاس لە رەوشـــی ژنانـــی عێراق كـــراوە و چەندیـــن الیەنـــی ژیانـــی ژنانـــی لەخۆگرتـــووە، بـــاس لـــەوەدەكات لەوەتەی جەنـــگ و ملمالنێكان لـــە پارێـــزگای ئەنبار پەرەیســـەندووە، بە پێـــی راپۆرتی ناوەندی ئاوارەكانـــی نەتـــەوە یەكگرتـــووەكان زیاتر لـــە 600 هەزار عێراقـــی ماڵوحاڵی خۆیان لە شارەكانی فەلوجە ورومادی جێهێشتووە. لە

دەســـتپێكی شەڕ و پێكدادانەكان تاكو ئێستا نزیكـــەی 140 هەزار عێراقـــی ئاوارەبوونە. ناشكرێ رەوشـــی ژنانی عێراقی بەدەربێت لەم مەرگەســـاتەی باڵی بەسەر ئەم واڵتەدا

كێشاوە. دوای پرۆســـەی ئازادیی عێراق لە 2003، ژنانی عێراقی لە دوو بـــەرەدا رووبەرووی هێـــرش بوونەتەوە، سیســـتەمی قەزایی ئەم واڵتـــە لەناوچـــووە، هەربۆیە لە پشـــتگیری یاســـایی بێبەش كـــراون. لەالیەكـــی دیكەوە توندوتیژیـــەكان لـــە قەوارەیەكی گشـــتیتردا

كـۆمـەاڵیـەتی

مەرگی دایكانی عێراقی لە ئاستی جیهاندا زۆرترین رێژەی بەركەوتووە

ناسر مورادی

بەهۆی زیادبوونی بێوەژنان، فرەژنی و هاوسەرگیریی كاتی لە هەڵشانێكی ترسناك دایە

راپۆرتێك لەبارەی ژنانی عێراق بۆ پەرلەمانی ئەوروپا:

ژماره 222 2014/3/8 45

كـۆمـەاڵیـەتی

ژنان بەرێژەی %2 لەكەرتی تایبەت

بەشدارن و 76%ی ژنانیش بێكارن

ســـەریانهەڵداوە، قاچاغیكـــردن بـــە مرۆڤ، دەســـتدرێژی سێكسی، كوشـــت و كوشتار بەبـــااڵی ژنانـــی عێراقیـــدا بڕا. ئێســـتاكە بە ملیۆنان ئاوارە و هەتیو ژیانێكی كولەمەرگی

دەبەنەسەر. دۆخی بێوەژنان

رێژەی ئەو ژنانەی لە سەرشـــەقامەكانی لـــە دەســـتگێڕین كاری خەریكـــی عێـــراق لەبـــەردەم لـــەوان زۆر هەڵكشـــاندایە، و تـــكا بـــە و دادەنیشـــن مزگەوتـــەكان پاڕانـــەوە خەریكـــی ســـواڵ كردنـــن. تەنیـــا رێگاچارەی دەوڵەت بۆ روبەروبوونەوەیان، كۆكردنەوەی ئەم توێژەیە لە سەرشەقامەكان. یارمەتیەكانـــی دەوڵـــەت تەنیـــا 120 هـــەزار بێوەژن لەخۆدەگرێ، بـــە بڕە پارەیەكی 85 دۆالری. لـــە حاڵیكدا كرێیەكـــی مامناوەندی

خانوو لەم واڵتەدا 210 دۆالر زیاترە. دامەزراندنی ژنان و پەروەردە

لە كـــۆی كەســـانی خاوەنكار لـــە كەرتی تایبەت، ژنـــان تەنیـــا 2%ی پێكدێنن. رێژەی بێـــكاری ژنان دەگاتە 76%. ئـــەم رێژەیە بۆ پیـــاوان 27%ە. ئەمە لە حاڵێكدایە كە هەفتانە 800 ملیۆن دۆالر بە شـــێوەی نایاســـایی لە واڵت دەچێتە دەرەوە. بە پێی ئاماری ساڵی

عێراقـــی مندااڵنـــی 92%ی نزیكـــەی 2007بەدەست كەمی پێداویستەكانی پەروەردەوە دەناڵێنن. هەندێك لـــە قوتابخانەكانی عێراق لە ســـەرەتاییترین پێداویســـتی پەروەردەیی بێبەشن. زۆرجار مندااڵن نانێرنە قوتابخانە، چونكـــە خانەوادەكانیـــان ترســـیان لەوەیـــە نەبوونـــی و شـــەڕ بەهـــۆی منداڵەكانیـــان ئاسایشـــەوە بكوژرێن، یان تووشی رفاندن و ئـــازار و دەســـتدرێژی ببنـــەوە. هەاڵتنـــی خوێندكارانـــی زانكۆش دۆخێكـــی نالەباری

داوە بە زانكۆكانی عێراق. ترسی ژنان لە دووگیانی

لـــە فەلوجە دایكان پێش بـــە منداڵبوونیان دەگـــرن، بەهۆی رەوتی روو لەگەشـــەی لە دایكبوونـــی مندااڵنـــی شـــێواو و كەمئەندام ژێربـــاری بچێتـــە ناتوانـــێ دایكێـــك هیـــچ بەرپرســـیاریەتیەكی وەهـــا دۆخێـــك. هۆی ســـەرەكی ئەم دۆخـــە بەكارهێنانـــی بۆمبی فســـفۆڕیە لە الیـــەن هێزەكانـــی ئامریكاوە، لـــە فەلوجـــە ســـەر بـــۆ هێـــرش لەكاتـــی ئەمنـــی ناســـەقامگیری ســـێبەری .2004سیســـتەمی رووخانـــی سەرشـــەقامەكان، تەندروســـتی و پزیشـــكی، كەمبوونی ئاوی خواردنەوەی پاك، كەشی ترس و دڵەڕاوكێ و نائومێدی باڵی بەسەر كۆمەڵگای عێراقیدا كێشـــاوە. ئێســـتاكە 38%ی ژنانـــی دووگیان تووشـــی كەمخوێنـــی دەبن. لەســـاڵی 2010 بەهـــۆی كەمـــی بودجـــەوە، یارمەتیەكانـــی رێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكان بۆ ژنانی دووگیـــان كۆتایـــی پێهـــات. هـــەر بۆیە 800 هـــەزار ژنی دووگیـــان و 960 هەزار منداڵی قوتابخانـــە لـــەم یارمەتیانـــە بێبەشـــكراون. مەرگـــی دایكانی عێراقی لە ئاســـتی جیهاندا 80%ی بەركەوتـــووە. رێـــژەی زۆرتریـــن هۆكارەكانـــی ئەم مەرگ و مردنانە ئەگەری پێشـــگرتنیان هەیـــە، بـــەاڵم بەهـــۆی كەمی

نێودەوڵەتیـــەكان، رێكخـــراوە بوودجـــەی پێدانـــی هەرجۆرە یارمەتیـــەك بۆتە كارێكی

ئەستەم. هاوسەرگیریی

رێژەی زەواجی كاتیی لەنێوان ژنانی هەژار و بـــێ دەرەتانـــی عێراقی روو لە گەشـــەیە. ئـــەوان بۆ مانـــەوە لـــە ژیاندا، بێجگـــە لەمە چارەیەكی دیكەیـــان نییە. لە الیەكی دیكەوە هـــەژاری، بێكاری و پێویســـتی لەرادەبەری ژنـــان بە یارمەتی ماڵـــی و كۆمەاڵیەتی، ئەو فاكتەرانەن، كە بوونەتە هۆی پەرەســـەندی دیـــاردەی فرەژنـــی. هەندێك لـــە مەرجەعی ئایینی پێیان وایە، كـــە بۆ بەرەنگاربوونەوە روولەزیادبـــووی دیـــاردەی لەگـــەڵ و فرەژنـــی دیـــاردەی دەبـــێ بێوەژنـــی، زەواجـــی كاتیی پـــەرەی پێبدرێـــت. هەندێ دامەزراوەی خێرخواز و داكۆكیكاری ژنان، بڕەپارەیەك دەدەن بەو كەســـانەی بەنیازی هاوســـەرگیرین. هەندێك الیەنی دیكە پێیان وایـــە دەبێ بیر لە رەخســـاندنی هەلی كار و زیادكردنی بواری خزمەتگـــوزاری بە ژنان بكرێتـــەوە، بۆچوونێكیش هەیـــە دەڵێ ئەمە بوار دەرەخســـێنێت بۆ خراپ كەڵكوەرگرتن

لەو توێژەی ژنان. قاچاغ و دەستدرێژی سێكسی

ژنـــان لە عێراقدا بە نرخی 2 هەزار دۆالر تا 16 هەزار دۆالر ســـەودایان پێ دەكرێت، گەندەڵی دامەزراوە حكومیەكان بەرادەیەكە، كە بوونەتـــە هۆی ئـــەوەی هەندێك مافیای ئاســـانی بـــە مـــرۆڤ بـــە بازرگانیكـــردن بتوانـــن بـــە پێدانـــی بەرتیل بە بەرپرســـانی لـــۆكاڵ، خۆیـــان تەبریئـــە و دەربـــاز بكـــەن و دواتـــر بـــەردەوام بـــن لـــە چاالكیەكانیان. كچانـــی تەمەن 10 تا 12 ســـاڵی عێراقی بۆ واڵتانـــی وەك ئۆردۆن، ســـعودیە ، لوبنان و ئیماراتـــی عەرەبی بەقاچـــاغ رەوانە دەكرێن و بە پیاوە دەوڵەمەندەكان دەفرۆشـــرێن. لە عێراقدا دەستدرێژی سێكسی بۆ سەر ژنان بەچەنـــد شـــێوەیەك ئەنجـــام دەدرێت. یەك لەو گروپانـــەی رووبەڕووی دەســـتدرێژی دەبنـــەوە، ئەو ژنانەن كە دەســـتگیر دەكرێن و پاشـــان رەوانەی زیندانـــەكان دەكرێن، بە تایبەتـــی ئەو ژنانـــەی بە تۆمەتـــی ئەمنی و هەو ڵـــدان بۆ ئەنجامدانی كـــردەی خۆكوژی و یارمەتیدانـــی تیرۆریســـتەكان دەســـتگیر دەكرێن، رووبەڕووی توندوتیژی سێكســـی دەبنەوە. لە كانوونی دووەمی ســـاڵی 2009 وەزیـــری كاروباری ژنـــان رایگەیاند، كە لە زیندانەكانی عێراق ژنان رووبەڕووی ئازار

و توندوتیژی سێكسی دەبنەوە.

46 ژماره 222 2014/3/8

كـۆمـەاڵیـەتی

لەجلی پیاوان ستایلی نێچیرڤان بارزانی و كۆسرەت رەسوڵ خواستی لەسەر زۆره

بەهــــار وەرزی هاتنــــی لەگــــەڵ ســــااڵنە خواســــتی خەڵكی كوردســــتان لەســــەر كڕینی جلوبەرگــــی كــــوردی روو لەزیادبوون دەكات، بەو هۆیەشــــەوە بازاڕی فرۆشــــتنی جلوبەرگی كوردی ئافرەتان و پیاوان قەڕەباڵغییەكی زۆر بەخۆوە دەبینێت، لەم راپۆرتە مەیدانییەدا سڤیل رای چەنــــد هاواڵتییەك و چەند فرۆشــــیارێكی

جلوبەرگی كوردی وەردەگرێت. لەنێو بازاڕی جلی كوردی ئافرەتاندا

گەالوێژ، ژنی ماڵەوەیە، بەدەم مامەڵەكردنی "ئەگــــەر دەیگــــوت كوردییــــەوە كراســــێكی كراســــەكە بەدڵی خۆم بێــــت نرخەكەیم بەالوە گرنگ نییە". بەهەمان شــــێوەی گەالوێژ، ئاشــــنا گرنگــــی بەنرخی جلوبەرگ نــــادات، بەاڵم وەك

خــــۆی باســــی دەكات تائێســــتا زیاتــــر لە 400 دۆالری بەجلــــی كــــوردی نــــەداوە، ئــــەو دەڵێ "ئەگەر كراســــەكەم بەدڵ بێت، بەالمەوە گرنگ نییــــە نرخەكــــەی چەندە". بەبۆچوونی بەشــــێك لەهاواڵتیــــان گرنگیــــدان بەگرانــــی نرخــــی جلی كوردی بۆ ئــــەوە دەگەڕێتەوە، كە لەبەركردنی ئەو جلە بۆتە شتێكی وەرزی و تەنها لەوەرزی

بەهار و بۆنە گشتییەكاندا لەبەردەكرێت.ئەژیــــن كچێكی هــــەرزەكارە و قوتابییە، ئەو كە لەگەڵ دایكی بۆ كڕینی جلی كوردی رووی لەبــــازاڕ كردبوو، بە ســــڤیلی گــــوت "زۆر زوو جلی كوردی ناكــــڕم، بۆیە لە 300 دۆالر زیاتر نادەم بەجلی كوردی"، دایكیشی دەیگوت "تەنها بەنەورۆز جلی كوردی دەكڕم، بۆیە نرخەكەیم بۆ گرنــــگ نییە". الی خۆیــــەوە محەمەد حاجی زاهیــــر، خاوەنی كوتاڵفرۆشــــی بەختیار، ئاماژە

بــــەوە دەدات، كە لەگەڵ هاتنی وەرزی بەهاردا ژمارەیەكی زۆری هاواڵتیان رووی تێدەكەن بۆ كڕینی جلی كوردی، وتیشی "ئەمساڵ بەبەراود لەگــــەڵ ســــااڵنی دیكــــە كڕینــــی جلی كــــوردی بەرێــــژەی %60 كەمیكــــردووە، هۆكارەكەشــــی

پێنەدانی مووچەی فەرمانبەرانە".نرخی جلــــە كوردییەكانی ناو فرۆشــــگاكەی لە 80 هەزار دیناری عێراقییەوە دەستپێدەكات و لە 1500 دۆالر دەگیرســــێتەوە. بەپێی وتەی ئەو كوتاڵفرۆشە ئەو كراسانەی كاری دەستین تێچوویان زۆرە، بۆیە نرخەكەشــــیان بەرزترە، ئــــەو دەشــــڵێت "ئەو كەســــانەی جلــــی كوردی گرانبەها دەكڕن، زیاتــــر بووكەكانن، یاخود بۆ بۆنــــە تایبەتییەكان دەكڕدرێن. بەاڵم بەگشــــتی خەڵكی عەشــــایەر زیاتر جلی كوردی دەكڕن". ئەو نایشــــارێتەوە كە "هەندێك لەتازە بوكەكان

كراســــێك بەزیاتر لە هەزار دۆالر دەكڕن، تاكو تایبەتتر دەربكەون، ئەو جالنەشــــی كە نرخیان بەرزە دیزاینەكەیان جیاوازە و ئێمەش یەكجار ئــــەو دیزاینە دەهێنین. جــــاری واهەبووە نرخی كراسی كوردی گەیشتووەتە سێ هەزار دۆالر، بــــەاڵم من ئەو جــــۆرە كراســــانە ناهێنم، بەڕای مــــن كڕینی ئەو جالنە تەنها بۆ ناوە، بۆ ئەوەیە تاكو بڵێن كچی فاڵن كەس كراســــەكەی بەسێ هــــەزار دۆالرە، من هاوســــەر و كچەكەم جلی گــــران لەبەرناكەن". ئەو كوتاڵفرۆشــــە بۆ زیاتر ناســــاندن و رەواجــــدان بەكارەكــــەی پەیجێكی فەیســــبووك كۆمەاڵیەتــــی لەتــــۆڕی تایبەتــــی كردۆتــــەوە، لەمبــــارەوە دەڵێ "رویــــداوە كڕیار لەشارەكانی دیكەوە هاتوون بۆ كڕینی كراسێك

كە لەپەیجەكامان بینیویانە".گەرچــــی ئــــەو بازرگانــــە زۆربەی قوماشــــە

بۆ رۆژی جلی كوردی

چرۆ حوسێن

ژنان قوماشی گرانبەهایان الپەسەندە و پیاوانیش السایی بەرپرسان دەكەنەوە

ژماره 222 2014/3/8 47

كـۆمـەاڵیـەتی

بەهــــار وەرزی هاتنــــی لەگــــەڵ ســــااڵنە خواســــتی خەڵكی كوردســــتان لەســــەر كڕینی جلوبەرگــــی كــــوردی روو لەزیادبوون دەكات، بەو هۆیەشــــەوە بازاڕی فرۆشــــتنی جلوبەرگی كوردی ئافرەتان و پیاوان قەڕەباڵغییەكی زۆر بەخۆوە دەبینێت، لەم راپۆرتە مەیدانییەدا سڤیل رای چەنــــد هاواڵتییەك و چەند فرۆشــــیارێكی

جلوبەرگی كوردی وەردەگرێت. لەنێو بازاڕی جلی كوردی ئافرەتاندا

گەالوێژ، ژنی ماڵەوەیە، بەدەم مامەڵەكردنی "ئەگــــەر دەیگــــوت كوردییــــەوە كراســــێكی كراســــەكە بەدڵی خۆم بێــــت نرخەكەیم بەالوە گرنگ نییە". بەهەمان شــــێوەی گەالوێژ، ئاشــــنا گرنگــــی بەنرخی جلوبەرگ نــــادات، بەاڵم وەك

خــــۆی باســــی دەكات تائێســــتا زیاتــــر لە 400 دۆالری بەجلــــی كــــوردی نــــەداوە، ئــــەو دەڵێ "ئەگەر كراســــەكەم بەدڵ بێت، بەالمەوە گرنگ نییــــە نرخەكــــەی چەندە". بەبۆچوونی بەشــــێك لەهاواڵتیــــان گرنگیــــدان بەگرانــــی نرخــــی جلی كوردی بۆ ئــــەوە دەگەڕێتەوە، كە لەبەركردنی ئەو جلە بۆتە شتێكی وەرزی و تەنها لەوەرزی

بەهار و بۆنە گشتییەكاندا لەبەردەكرێت.ئەژیــــن كچێكی هــــەرزەكارە و قوتابییە، ئەو كە لەگەڵ دایكی بۆ كڕینی جلی كوردی رووی لەبــــازاڕ كردبوو، بە ســــڤیلی گــــوت "زۆر زوو جلی كوردی ناكــــڕم، بۆیە لە 300 دۆالر زیاتر نادەم بەجلی كوردی"، دایكیشی دەیگوت "تەنها بەنەورۆز جلی كوردی دەكڕم، بۆیە نرخەكەیم بۆ گرنــــگ نییە". الی خۆیــــەوە محەمەد حاجی زاهیــــر، خاوەنی كوتاڵفرۆشــــی بەختیار، ئاماژە

بــــەوە دەدات، كە لەگەڵ هاتنی وەرزی بەهاردا ژمارەیەكی زۆری هاواڵتیان رووی تێدەكەن بۆ كڕینی جلی كوردی، وتیشی "ئەمساڵ بەبەراود لەگــــەڵ ســــااڵنی دیكــــە كڕینــــی جلی كــــوردی بەرێــــژەی %60 كەمیكــــردووە، هۆكارەكەشــــی

پێنەدانی مووچەی فەرمانبەرانە".نرخی جلــــە كوردییەكانی ناو فرۆشــــگاكەی لە 80 هەزار دیناری عێراقییەوە دەستپێدەكات و لە 1500 دۆالر دەگیرســــێتەوە. بەپێی وتەی ئەو كوتاڵفرۆشە ئەو كراسانەی كاری دەستین تێچوویان زۆرە، بۆیە نرخەكەشــــیان بەرزترە، ئــــەو دەشــــڵێت "ئەو كەســــانەی جلــــی كوردی گرانبەها دەكڕن، زیاتــــر بووكەكانن، یاخود بۆ بۆنــــە تایبەتییەكان دەكڕدرێن. بەاڵم بەگشــــتی خەڵكی عەشــــایەر زیاتر جلی كوردی دەكڕن". ئەو نایشــــارێتەوە كە "هەندێك لەتازە بوكەكان

كراســــێك بەزیاتر لە هەزار دۆالر دەكڕن، تاكو تایبەتتر دەربكەون، ئەو جالنەشــــی كە نرخیان بەرزە دیزاینەكەیان جیاوازە و ئێمەش یەكجار ئــــەو دیزاینە دەهێنین. جــــاری واهەبووە نرخی كراسی كوردی گەیشتووەتە سێ هەزار دۆالر، بــــەاڵم من ئەو جــــۆرە كراســــانە ناهێنم، بەڕای مــــن كڕینی ئەو جالنە تەنها بۆ ناوە، بۆ ئەوەیە تاكو بڵێن كچی فاڵن كەس كراســــەكەی بەسێ هــــەزار دۆالرە، من هاوســــەر و كچەكەم جلی گــــران لەبەرناكەن". ئەو كوتاڵفرۆشــــە بۆ زیاتر ناســــاندن و رەواجــــدان بەكارەكــــەی پەیجێكی فەیســــبووك كۆمەاڵیەتــــی لەتــــۆڕی تایبەتــــی كردۆتــــەوە، لەمبــــارەوە دەڵێ "رویــــداوە كڕیار لەشارەكانی دیكەوە هاتوون بۆ كڕینی كراسێك

كە لەپەیجەكامان بینیویانە".گەرچــــی ئــــەو بازرگانــــە زۆربەی قوماشــــە

بەكارهاتووەكانــــی لەواڵتی چینــــەوە هاوردەی هەرێم دەكات، بەاڵم لەشــــاری دوبەی نەخشی لێدەدرێت، جاروباریش لەســــەر داوای كڕیاران لەواڵتانی دەرەوە قوماش دەهێنن و دەینەخشێنن و نرخەكەشــــی بەپێی نەخشــــە بەكارهاتووەكە گۆڕانكاری بەسەردا دێت. باس لەوەش دەكات، كــــە كڕیارانی جلی كوردی گرنگــــی بەو جالنە نــــادەن، كــــە لەنــــاوەوەی هەرێمی كوردســــتان دروســــتكراون. لەمبارەشەوە دەڵێ "لێرە كەس جلێكی ناوێت، كە لەكوردستان دروستكرابێت، تەنانــــەت ئەگــــەر كوالێتــــی و دیزانیشــــی جوان بێــــت، بەاڵم ئەگــــەر بڵێین لەدوبــــەی و چینەوە هێناومانــــە، ئــــەوا بەدڵیانە. جــــاری واش بووە كراســــەكەمان لەكوردســــتان دروســــتكردووە، بــــەاڵم بــــۆ ئــــەوەی كڕیــــاری هەبێــــت دەڵێیــــن لەدوبــــەی و كۆریــــاوە هاتــــووە، بەئــــارەزووی خۆشــــمان نرخەكەی دیــــاری دەكەین، ئەوەش

دەكەوێتە سەر ویژدانی دوكاندارەكە".بەبۆچوونــــی محەمەد جلی كوردی ئافرەتان زیاتــــر لەنەورۆز و جەژنی رەمەزان فرۆشــــی زۆری هەیە. بەاڵم مزەفەر عەبدواڵ، كوتاڵفرۆش، باس لــــەوەدەكات، كــــە بەرزتریــــن نرخی جلی كوردی لەفرۆشگاكەی ئەودا گەیشتووەتە دوو هــــەزار و پێنجســــەد دۆالر، ئــــەو دەڵێ "بەهۆی ئەوەی داهاتی خەڵك باشــــە، كراســــی گرانبەها دەكــــڕن، جاری واش هەبووە كەســــێك هاتۆتە المان وجلێكی كڕیوە و گوتویەتی تەنها بۆ دوو كاتژمێر ئەو جلەم پێویستە، نرخەكەشم بەالوە گرنــــگ نییە، تەنها دەمەوێت لەو دوو كاتژمێرە

چاوی خەڵكم لەسەر بێت". ئەو گوتیشی "چەندینجار بەچەند خوشكێك لەیــــەك كاتدا بایی یەك دەفتەر دۆالر كراســــی كوردییان كڕیوە، بەاڵم ئەو كراسانەی خۆمان دروســــتی دەكەین نرخەكەی گەیشتۆتە 2500

دۆالر". پیاوان السایی كەســــایەتییە سیاسییەكان

دەكەنەوەئاشــــكرایە جلی كــــوردی تەنهــــا تایبەت نییە بەژنــــان، بەڵكــــو رێژەیەكــــی زۆری پیاوانیــــش گرنگی بەكڕین و پۆشینی جلی كوردی دەكەن. بەاڵم ئەوەی خواســــتی پیاوان لەخواستی ژنان جیادەكاتــــەوە ئەوەیــــە، كــــە بەشــــێكی زۆریان كەســــایەتییە جلوبەرگــــی ســــتایلی الســــایی سیاســــییەكان دەكەنەوە". نیهاد، تەمەن شانزدە كــــوردی جلــــی بەرگدوورێكــــی الی ســــاڵ، بــــوو، ئەو دەیگــــوت "ئارەزووی ســــتایلی كاك مەسعود دەكەم چونكە جلەكانیم زۆر الجوانە، مەسەلەكەش سیاسی نییە". بەاڵم ئاری، تەمەن 25 ســــاڵ كــــە تائێســــتا بڕیــــاری نــــەداوە جلی كوردی بكڕێت دەڵێ "ئەگەر جلی كوردی بكڕم

ســــتایلی كاك نێچیرڤــــان دەكــــڕم، چونكە زۆر جوانە بەالمەوە".

بەپێچەوانــــەی ئــــاری و نیهــــادەوە ســــتایلی ســــەركردە و كەســــایەتییە سیاســــییەكان الی وەلــــی عەبدولڕەحمــــان_ی دەرچــــووی كۆلێژ گرنگــــی نییە، ئــــەو وەك خۆی دەڵێ "تا ئێســــتا لەســــەد هــــەزار دینــــار زیاترم بەجلــــی كوردی نەداوە، بەالمەوەش گرنگ نییە لەســــەر ستایلی سیاســــییەكان جلی كوردی بكــــڕم، بەاڵم مادام بەناوی ســــەركردەكانەوەیە ئامادە نیم هەرگیز ئەو قاتانە لەبەر بكەم، بۆ دەبێت سەركردەكان

ئەو جالنەش داگیر بكەن؟".جلــــی بەرگدوورێكــــی ســــورچی كاروان كــــوردی پیاوانــــە، ئەو بــــاس لــــەوە دەكات، كە پیاوان زیاتر جلی كوردی بەدوورین دەدەن و گرنگی بەكڕینی جلی ئامادەكراو نادەن، چونكە وەك خــــۆی دەڵێ "جلــــی كــــوردی ئامادەكراو مۆدێــــل و ســــتایلی تێدانییە". ئــــەو دەڵێت "قاتی زنجیــــر و كەتافە بەمۆدێلی مەســــعود بەرزانی ناسراوە، بەاڵم ستایلی جلی نێچیرڤان بارزانی خواســــتی زۆری لەســــەرە، ســــتایلی جلەكانی كۆسرەت رەســــوڵیش بەردەوام كڕیاری هەیە، چونكــــە هەمــــوو كاتێك لەبەر دەكرێــــت". بەاڵم نرخی جلی كوردی پیاوان جیاوازییەكی زۆری لەگــــەڵ نرخی جلی كوردی ئافرەتان هەیە، بەو پێیە نرخی دەستە جلێكی پیاوانە لە 200 هەزار دینار تێپەڕ ناكات ئەگەر شــــاڵ نەبێت، كاروان دەڵێ "قوماشــــی چینی لەقوماشــــی كشمیری و هینــــدی هەرزانترە، حەقدەســــتی بەرگدووریش لەنێــــوان 50-60 هــــەزار دینــــارە، ئــــەو قاتــــە ئامادەكراوانەشــــی كــــە لەواڵتــــی چینــــەوە دێن خواستی زۆریان لەسەر نییە، چونكە بەستایلی ســــتارخانی دروســــتكراون و مل و شانی ئەو

جالنەش لەشێوەی چاكەتە".جیا لەو ســــتایالنەی باســــكران بەپێی وتەی كاروان ســــتایلی جلــــی كــــوردی )ســــنەیی(ش لــــەم وەرزەدا بۆتــــە مۆدێــــل، بــــەاڵم ئــــەو جلە هــــاوردە چینــــەوە لەواڵتــــی بەئامادەكــــراوی دەكرێــــت. ئــــەو بەرگــــدوورە دەشــــڵێت "بــــەاڵم )رانكوچۆغــــە( بەنــــاوی كەســــەوە نییــــە، زیاتر كەسانی بەتەمەن دەیكڕن، گەنجەكانیش ستایلی نێچیرڤــــان بارزانی دەكڕن. لــــەرووی گرانی و نرخیشەوە ستایلی قاتی جلی كوردی مەسعود بارزانــــی گرانترە، چونكە زیاتــــری تێدەچێت و كاتی زۆریشــــی دەوێــــت و دورینیشــــی گرانە، قاتی شــــاڵیش كەمتریــــن نرخــــی نزیكەی 500 هــــەزار دینــــارە و گرانترینیشــــیان دەگاتە 800 هەزار دینار، بەاڵم قاتی شــــاڵی زاخۆیی دەگاتە 1500 دۆالر، چونكە لەڕووی دروســــتكردن و

رەنگەوە زۆر تایبەتە".

48 ژماره 222 2014/3/8

كـۆمـەاڵیـەتی

هەمـــوو رۆژنامەنوســـم. گوتـــی، "كاتێـــك گومانێكـــم وەالنـــا، چونكـــە پێموابـــوو ئەگـــەر پیاوێـــك رۆژنامەنـــوس بێـــت ئەوا قـــەت زوڵم لەكـــەس ناكات". ئەوە قســـەی دڵخوازی تەمەن

بیست و پێنج ساڵە.دڵخـــواز دانیشـــتوی یەكێك لـــە گەڕەكەكانی پەیمانـــگای دەرچـــووی هەولێـــرە. شـــاری پزیشـــكییە. ئێســـتا فەرمانبـــەری یەك لـــە بنكە تەندروســـتییەكانە لـــە شـــاری هەولێـــر. بەپێی گێڕانەوەی بەســـەرهاتی پەیوەندییەكەی خۆی لەگەڵ ئەو كوڕە رۆژنامەنوسەی وا باسیدەكات، مـــاوەی چوار ســـاڵە دامـــەزراوە و بـــەردەوام نیوەی موچەكەی بۆ ئەو كوڕە خەرجكردووە.

ئـــەو كچـــە بەبێتاقەتییـــەوە، دەیویســـت رای هاوڕێیەكی وەربگرێت بەمەبەســـتی قسەكردن لەگەڵ پۆلیس، بۆ چارەســـەركردنی كێشەكەی چونكە "تازە زانیومە كە ئەو هەڵیخەڵەتاندوم".

ســــەبارەت بــــە چۆنێتــــی ناســــینی خــــۆی و ســــامان گوتــــی "رۆژێــــك كوڕێــــك هاتــــە ئــــەو بنكــــە تەندروســــتییەی مــــن دەوامــــی لێدەكەم، چەند پرســــیارێكی لێكــــردم، لــــەوەوە ژمارەی تەلەفۆنمــــان گۆڕییــــەوە و بووینە هــــاوڕێ. تا وردەوردە خــــۆی لێــــم نزیككــــردەوە و بــــووە

پەیوەندی سۆزداریی". ئەو بەبێزارییەوە بەردەوامبوو لە گێڕانەوە، كــــە چــــۆن هەمیشــــە نیــــوەی موچەكــــەی بــــۆ خەرجكردووە و هەتا چەندجارێكیش پێیگوتووە، كە توشــــی رووداو بووە و پێویستی بەپارەیە، ئەویــــش ملوانكەكــــەی خــــۆی بۆ فرۆشــــتووە. وا دەیگــــوت، قســــەكردندا لەكاتــــی "ســــەرەتا وەحدەم نامێنێ من لە بازاڕ دوورم دەتوانی تۆ بۆم بنێری، منیش بۆیم دەنارد. دواتر بەرەبەرە كارتی مۆبایلی كەوتە سەرمن، ئینجا بەوەشەوە نەوەســــتا چەندجارێك دەیگوت توشی رووداو بــــووە، بێتاقەتم و پێویســــتم بەپارەیە، جارێك پارەم بــــۆ قەرزكرد و جارێكیــــش ملوانكەكەی

ملم بۆ فرۆشت". ســــاڵەی چــــوار "لــــەو دەڵێــــت دڵخــــواز بەیەكــــەوە چەندینجــــار پەیوەندیمانــــەوە دەرچووین و ژوانمان بووە و یەكترمان بینیوە، من زۆر زۆرم خۆشدەویســــت و تائێستاش كە بە فێڵەكانیم زانیوە هۆگری ئەو پەیوەندییەم و

نازانم چۆن لە ژیانمی دەركەم". لەبارەی ئەو پرســــیارەی كە چۆن لەماوەی ئەو چەند ساڵەدا ئەو هەستی بەوە نەكردووە، كە سامان فێڵی لێدەكات، بەتایبەت كە بەردەوام داوای پارە و كارتی مۆبایلی لێكردووە؟ گوتی "بەڵــــێ زۆرجار بیــــرم لەوە دەكــــردەوە، بەاڵم

بەرلەهەر شــــتێ وێنای كەســــی رۆژنامەنوس، الی من ئەوەبوو، كە ئەوان زوڵم و زۆر ئاشكرا دەكەن و رۆشنبیرن، خۆیان فێڵ لەكەس ناكەن، هەمانكات بیرم دەكردەوە، كە بۆچی بەردەوام داواكاری لەمن هەیە و دەشــــیزانی بەو كارەی فشــــاری زۆرم لەســــەرە، بەاڵم خۆشەویستی ئەو كوێری كردبووم، لە قسەكردندا زۆر لێزان بوو، كاتێك گوێم لە قســــەكانی دەگرت هەموو

شتێكم بیردەچۆوە".هاوكات دڵخواز سەبارەت بە هۆكارێكی تری هۆگربوونــــی خۆی بە ســــامان وتی "من باوكم نەمــــاوە، دایكــــم بەتەمەنــــە و براكانــــم ئەندامی حیزبێكــــی ئیســــالمین، هیــــچ كاتێــــك لەگەڵیان ئاســــودە نەبووم و قەتیش رووی خۆشیان بە مــــن نەداوە، جگە لە فەرمــــان پێكردنم لەبارەی شــــێوازی جلوبــــەرگ و ئەنجامدانی نوێژەكانم، بەخۆشــــم نەزانــــی كەوتمــــە داوی ئــــەو كوڕە

زمانلوس و فێڵبازە". دڵخواز، بەپێی قســــەكانی خۆی لە ئێســــتادا دەیەوێت ئــــەو كوڕە لەبیربــــكات، بەاڵم كاتێك بیردەكاتــــەوە رقێكــــی زۆر كەوتۆتە دڵییەوە و دەیەوێت تۆڵەی خۆی لێبكاتەوە. "یەك دووجار بیرم لەوە كردەوە، كە بڕۆمە شوێنی كارەكەی و لــــەوێ حەیای بەرم، بە بەرپرســــەكەی بڵێم ئــــەو كوڕە چۆن فێڵێكی لێكردووم، بەاڵم دواتر

"چوار ساڵە كوڕە رۆژنامەنوسێك فێڵم لێدەكات"بەهرە حەمەڕەش

ژماره 222 2014/3/8 49

كـۆمـەاڵیـەتی كـۆمـەاڵیـەتی

كچە قوتابییەكی كۆلێژ، بەمەبەستی چارەسەركردنی كێشەكەی پەیوەندی پێوەكردین، گێڕایەوە،

ناســـیوە، كوڕێكـــی كچەكەیـــەوە، هاوڕێیەكـــی بەهـــۆی كـــە چەندجارێك لەگەڵ ئەودا ســـەردانی كۆلێژی دەكرد، چەند جارێك لەگەڵی دانیشتووە و ژمارەی مۆبایلیان گۆڕیوەتەوە و پەیوەندیان

دروستبووە. ئەو گوتی "مەبەســـتی من هاوسەرگیریی بوو، دیاربوو ئەویش هەمان مەبەستی هەبوو. بەاڵم دوای چەند دانیشتنێك بۆم دەركەوت ئەو كوڕە لەگەڵ من ناگونجێت و بە كەڵكی هاوســـەرگیریی لەگەڵ من نایەت. بۆیە داوای لێبوردنم لێكرد و پێمگوت، كە لەو ماوانەی یەكترمـــان بینیوە و قســـەمان كـــردووە بۆم روونبۆتـــەوە، كە من

ناتوانم هاوسەرگیریی لەگەڵ تۆدا بكەم.دیـــارە دوای ئـــەوە، ئێســـتا كوڕەكـــە واز ناهێنێـــت و بەردەوام هاتوچـــۆی كۆلێژدەكات و تەلەفۆن بۆ كچەكە بۆدەكات. كچەكەش

دەڵێت پێم عەیبە پرسگەی كۆلیژ تێبگەیەنم نەهێڵن بێتە ژوورەوە و بەردەوام خۆم دووردەگرم، چونكە نامەوێت هاوڕێكانم لەوە تێبگەن، كەچی ئەو هەر بەردەوامـــە لەبێزاركردنـــم. دواتر كچەكە گوتی "من هاتـــووم بۆئەوەی ئەو تێبگەیەنن من شوی پێناكەم و ناتوانێت بەزۆر ناچاری ئەوەم بكات، نامەوێ

داوا تۆماربكەم". لەســـەر داوای ئەو ژمارەی مۆبایلی كوڕەكەمان وەگرت و بانگمان كردە بەڕێوەبەرایەتی، كوڕەكە قســـەكانی كچەكەی پشتڕاســـتكردەوەو گوتی، من پەیوەندییەكەم شەریف بووە و دەمەوێت شوم پێبكات، ئێمە پێمان راگەیاند ئەو كچە نایەوێ شو بەو بكات، ئەو مافی ئەوەی نییە بەزۆر هاوسەرگیریی لەگەڵ كەس بكات. بۆمان روونكردەوە بەپێی یاساش هاوسەرگیریی دەبێت بـــە رەزامەندی هەردوو البێـــت. ئەگەریش ئـــەو وازی لێنەهێنێت ئەوا مافی

كچەكەیە داوای یاسایی لەسەر تۆماربكات.ماددەی 9ی یاسای باری كەسیمان بۆ روونكردەوە، كە تێیداهاتووە:

1. نابـــێ هیـــچ خزمێك یان كەســـێكی بیانـــی، یەكێك ناچار بـــكات چ نێر بێت چ مێ بۆ هاوســـەرگیریی بەبـــێ رەزامەندی خۆی، گرێبەندی بەزۆر بە نادروست دادەنرێت. ئەگەر نەچووبێتە پەردەوە و لەگەڵی جووت نەبووبێ،

ئەگەر چووبێتیش ئەوا رادەگیرێ... 2. هەركەسێك سەرپێچی حوكمەكانی بڕگەی "1"ی ئەم ماددەیە بكات، بە حەپســــكردن بۆ ماوەیەك لە دووســــاڵ كەمتر نەبێت و لە پێنج ساڵیش زیاتر نەبێت، سزادەدرێ، ئەگەر لەخزمەكانی پلە یەك بێ، بەاڵم ئەگەر سەرپێچیكار لە ئەوان نەبوو، ئەوا ســــزاكە حەپســــكردن دەبێ بۆ ماوەیەك لە ســــێ ســــاڵ

كەمتر نەبێ، یاخود بەندكردنی بۆ ماوەیەك لە دەساڵ زیاتر نەبێ. *بەڕێوەبەری بەڕێوەبەرایەتی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژی ئافرەتان

دەیویست بە زۆر هاوسەرگیریی لەگەڵ بكات

* درلقا

دوەب

عمۆ

یلەژ

دۆسیەكانی توندوتیژی ئــــەو هاوڕێیەكەم گوتی، ئــــەو باكی بەوەنییە و ئابڕوی خۆت زیاتر دەبەی. ئێســــتا دەمەوێ لە رێگەی پۆلیسەوە پارەكانمی لێوەرگرمەوە، لەو رێگەیــــەوە حەیای بەرم هەرچەندە مەبەســــتی ســــەرەكیم لەوەدا پارەكان نییە، بەاڵم پێمدەڵێن پێویســــتە داوا تۆماربكەی، بۆیــــە لەوەش دوو

دڵم چونكە نابێت كەس بەوە بزانێت". لەبــــارەی چۆنێتــــی زانینی فێڵبازی ســــامان دڵخواز گێڕایەوە، كە چەندینجار ئەو پێیگوتووە دەمێكــــە پەیوەندییــــان هەیــــە و پێویســــتە ئیتر هاوسەرگیریی بكەن، ئەو هەر دەستی دەستی و ئەمــــڕۆ و ســــبەینێی پێكــــردووە. "چەندینجار داوام لێكــــرد كــــە ئیتر كاتی ئــــەوە هاتووە بێتە خوازبێیم، بــــەاڵم هەرجارەو بەبیانویەك خۆی رزگاردەكــــرد، تــــا رۆژێك لەگــــەڵ كوڕێكی تر بینیــــم، دواتر بەجۆرێك توانیم ناونیشــــانی ئەو بزانــــم هەنــــدێ پرســــیارم لەبارەی ســــامانەوە لێكــــرد، پێیگوتم ئەو بەهەمــــوو پەیوەندییەكانی دەزانێت و مەبەستی لەمن تەنیا كات بەڕێكردن و خۆبەخێوكردنە، هەندێ شــــتی بیرخستمەوە

كە بەڕاستی جگە لەمن كوێریش دەیبینی". دڵخواز دواڕێگای خۆشــــی بەوەزانی "ئەگەر هیچ شتێكیشــــم نەكرد، ئەوا بــــەردەوام لە ژێر چاودێریمــــدا دەبێت بزانــــم خوازبێنی هەركچێ بــــكات، دەڕۆم باســــی قۆڵبڕینەكــــەی ئەویــــان بۆدەكــــەم، قەت ناهێڵم ئاســــودەبێت مەگەر لەو

واڵتە بڕوات".رائید ژیلەمۆ بەڕێوەبەری بەرەنگاربوونەوەی بــــە ســــەبارەت ئافرەتــــان دژی توندوتیــــژی كێشــــەكەی دڵخــــواز، روونیكــــردەوە "ئەو كچە دەتوانــــێ هەمــــوو ئــــەو پارانــــەی داویەتی بەو كــــوڕە بە قــــەرز وەریگرێتــــەوە، ئەگــــەر توانی بیسســــەلمێنێ، بــــە پێــــی یاســــایی )االحتیــــال( واتــــە فێڵبــــازی كە ئەگەر ئەو كــــوڕە بە بیانوی هاوســــەرگیری لەڵیخەڵەتاندبــــێ. بــــەاڵم ئەگەر خۆی بەرەزامەندی خۆی پارەی پێدابێت بەبێ قەرز، ئەوە باسێكی ترە. هەروەها ئەو تەمەنی یاســــایی تەواوكــــردووە و هیــــچ زۆرلێكردنێك بــــۆ ئــــەوە نەبــــووە، بۆیە بەپێی یاســــا لەســــەر پەیوەندییەكــــە ناتوانرێت رێوشــــوێنی یاســــایی بگیرێتەبــــەر، بەاڵم ئەگــــەر لــــەو پەیوەندییە لە رووی جەستییەوە زەرەرمەند بووە، دەتوانێتس سكااڵ تۆمار بكات، هەروەها لەهەموو حاڵەتێكدا پێویســــتە داوا تۆماربكات، ئەوكاتە ئێمە بەپێی

یاسا بەدواداچوونی خۆمان دەكەین". رائید ژیلەمۆ رێگایەكی تریشــــی بۆ ئەو كچە خەڵەتێندراوە خســــتەڕوو، كە "ئەگەر ئەو كچە بیەوێــــت داوا تۆماربــــكات، ئــــەوا دەتوانرێ بە نهێنی بهێڵرێتەوە، بەاڵم ئەگەر هەر نەیویســــت ئــــەوا ئێمــــە تەنیــــا دەتوانیــــن دانیشــــتن لەگەڵ هەردووكیــــان بكەیــــن، ئەگەر خــــۆی رەزامەند

بوو".

ژماره 222 2014/3/8 49

50 ژماره 222 2014/3/8

لێكۆڵینەوە پزیشــــكیەكان لە كۆلێژی لویزفیلی پزیشــــكی ددان لە ویالیەتــــی كنتاكی لــــە ئەمریكا دەیانخســــتووە، كــــە پەیوەندی توند لــــە نێوان شوشــــتنی ددان و نەخۆشــــی هەوكردنــــی جومگەكان و رۆماتیزمی جومگەكاندا هەیە، چونكە ئەو بەكتریایەی پوك نەخۆش دەكات، جۆرێــــك لــــە ئەنزیــــم دەردەدات، كــــە لەگــــەڵ پڕۆتینــــەكان كارلێــــك دەكات و دەبێتە هۆی داخورانی جومگەكان و توشــــبوون بە نەخۆشــــی جومگــــەكان و رۆماتیزم. هەروەها ئەو پســــپۆرانەی توێژینەوەكەیان ئەنجامداوە، راشــــیانگەیاندووە، كە ئەو كەســــانەی توشــــی هەوكردنی پوك دەبن بە بەكتریای جۆری PAD، ئەگەری توشبونیان بە هەوكردنی جومگەكان و نەخۆشی رۆماتیزم زیاترە،

بۆیە شوشتنی ددانەكان پێویستە تا لەو نەخۆشیە بەدووربیت.

ئەمریــــكا لــــە رۆژانــــە لێكۆڵینــــەوەكان ســــەلماندویانە، خواردنی 3 كوپ قاوە، كە مادەی كافاینی تێدایە، وادەكات مێشــــكی مــــرۆڤ بیركردنەوە و وەبیرهاتنەوەی باش و بەهێز بێت. هەروەها خواردنــــەوەی ئەو رێژەیە مرۆڤ لە توشــــبوون بە نەخۆشــــیەكانی دڵ و نەخۆشــــی دەمارەكانی خوێن و شــــەكرە و جەڵتەی مێشــــك و نەخۆشــــیەكانی ســــنگ دەپارێزێــــت و ئەگــــەری توشــــبوون بەو

نەخۆشیانە كەم دەكاتەوە.

جگەلەوەی خواردنی ســــێو سودی تەندروستی زۆری هەیە و باشــــە بۆ دڵ و مێشــــك، بەهان شــــێوە خەلی سێو كۆمەڵێك سودی هەیە، ئەو كەسانەی ناتوانن سێو بخۆن، دەتوانن خەلی ســــێو بەكاربهێنن. سوود و باشــــیەكانی خەلی سێویش بریتین

لە:1. ئــــارەزوی خــــواردن كــــەم دەكاتەوە: ئەوانــــەی دەیانەوێ كێشــــیان دابەزێنــــن، ئەگــــەر دوو كەوچــــك خەلی ســــێو لەگەڵ كوپێــــك ئــــاودا تێكــــەڵ بكــــەن و پێــــش نانخــــواردن بیخۆنەوە، هەســــت بە تێربوون دەكەن و كەم دەخۆن، بەم جۆرە كێشیان

دادەبەزێت.2. خەلی سێو باشترین ماددەیە بۆ سوتاندنی چەوری لەش و توانــــەوەی خێرای، كە ئەمەش كێشــــی لەش دادەبەزینێت و

چەوریەكان الدەبات.3. چەوری كۆلیسترۆڵ الدەبات و لە لەشدا رێكیدەخات. 4. لەش پاك دەكاتەوە لە مادە ژەهراویەكان و دەیانكاتە دەرەوەی لــــەش، بۆیە خواردنی رۆژانەی خەلی ســــێو

پێویستە بۆ تەندروستی لەش.ڤیتامینەكان: خەلی ســــێو هەریــــەك لە ڤیتامینی و C و B وA تێدایــــە، كــــە ناهێڵن لەش توشــــی كەمــــی ڤیتامینەكان ببێــــت. هەروەها دەوڵەمەندە بە مادەكانی كالســــیۆم و سۆدیۆم وپۆتاسیۆم و

مەگنسیۆم و ئاسن.

شوشتنی ددانەكانت لەرۆماتیزم دەتپارێزێت

قاوە لە نەخۆشی دڵ دەتپارێزێت

پێنج سودی خەلی سێو

50 ژماره 222 2014/3/8

كـۆمـەاڵیەتی ــ تەندروستی/ ئا: ساڵحی مام عەلی

ژماره 222 2014/3/8 51

كـۆمـەاڵیـەتی ــ تەندروستی

پەنجەمژین لەالی هەندێك منداڵ دەبێتە خوو، كە دایك و باوكی بێزار دەكات. پســــپۆڕێكی بەناوبانگی ئەڵمانــــی لەبواری پەروەردە دەڵێــــت، هــــۆكاری پەنجەمژینــــی منــــدااڵن ئەوەیە، كــــە منداڵەكە بۆ ئاســــودەبوونی دەروونــــی وادەكات، هەروەهــــا بۆ خۆپاراســــتن لە دەنگــــی دەوروبــــەر، یاخــــود خوی پێــــوە دەگرێت، یانیــــش مندااڵن بەهــــۆی كەمتەرخەمی دایكان و باوكان لە دەبڕینی خۆشەویســــتی بۆ منداڵەكانیان و لەباوەشــــگرتنیان و گرنگی پێنەدانیان، توشی ئەم

خووە دەبن. پزیشــــكانی دەم و ددان هۆشــــداری دەدەنــــە بــــاوكان و دایكان، ئەگــــەر منداڵەكەیــــان ئەو خــــوەی هەبێت، ئەوا توشــــی خواربوونی ددانــــەكان و ناڕێكی دەم و شــــەویلگە دەبێت. هەروەها پســــپۆرانی بواری دەروونیش دەڵێن، پێویســــتە چارەســــەری پێویســــت بكرێت بــــۆ ئەوحاڵەتە، ئەویش بە ئاگاداركرنەوەی منداڵەكە و هەوڵی ئەوە بدرێــــت هۆكارەكەی بۆ روونبكردێتەوە. ئەگەر منداڵەكەش بچووك بێت، دەكرێت پەنجەی تۆزێك بەترش یان بیبەر یان بەهارات چەور بكرێــــت، تاكو نەتوانێــــت بیمژێت. جكە لەوانە پێویســــتە ســــەردانی پزیشــــكی دەروونی بكات، تاكو رێگەچارەیەكــــی بۆ دابنێت، چونكە

ئەوە حاڵەتێكی دەروونیە و نەخۆشی نیە.

پســـپۆرانی شـــارەزا لـــە بواری خـــۆراك، هۆشـــداری دەدەنـــەی ئەو كەســـانەی دەیانەوێ كێشـــی لەشـــیان دابەزێنن، كە هەوڵی ئەوە نەدەن بە خێرایی و لەماوەیەكی كورتدا كێشـــیان بێتەخوارێ، یاخود بەیەكجار خـــواردن و خواردنـــەوە لەخۆیان حەرام بكەن و هیـــچ نەخۆن، تاوەكو بەزووترین كات كێشـــیان دابەزێت، چونكە ئەو جـــۆرە دابەزینە خێرایە ســـوودی نابێـــت و بەزووتریـــن كات ئـــەو كەســـە دەگەڕێتـــەوە دۆخی پێشـــووی خۆی. هەروەهـــا ئاماژەیان بەوەش داوە، كـــە پەیرەوكردنی ئەو جۆرە سیســـتەمە وادەكات ســـەرەتا رێژەی ئاو لەلەشدا داببەزێت،

نەوەك چەوری، لەكاتێكدا پێویستە چەوری لەش بتوێتەوە بۆ ئەوەی رزگاربیت لەقەڵەوی. بۆیە باشترین رێگە بۆ دابەزاندنی كێش دانانی

سیســـتەمێكی درێژخایەنـــە، لەگـــەڵ وەرزش و خواردنی میوە و سەوزە، تاوەكو لەش توشی كەمی ڤیتامینەكان

نەبێـــت و توشـــی كێشـــە نەبێت، بەپێچەوانەشـــەوە نەخواردن و دابەزینی خێرا

و شـــێوە بەهەمـــان بەهەمان خێرایی ئەو كەسە قەڵەو

و دەكاتـــەوە دەگەڕێتەوە دۆخی

پێشوو.

هەندێــــك كەس خــــواردن لەســــەر جــــۆری رەنــــگ هەڵدەبژێرن، یــــان وادەزان رەنگــــی خــــواردن كاریكــــەری هەیە بەســــەر جۆری ئیشــــكردنی لەلەشــــدا. بۆ نمونە خواردنی شــــەكری بۆر باشترە لە خواردنی شــــەكری ســــپی، یان برنجی بۆر باشــــتر لە برنجی سپی. بــــەاڵم لێكۆڵینەوەكان دەریانخســــتووە، هیچ جیاوازیەك نیە لەنێوان ئەوجــــۆرە خواردنانــــە، تەنها لە رەنگەكەیان نەبێــــت، چونكە هەمان نــــاوەڕۆك و كاریگەریان هەیە. هەروەها رەنگی نانی بۆر و ســــپی هەمان شــــێوەیە، جیاوازیەك دروست ناكات، ئەگەر لەهەمان ماددە دروســــت كرابن، بەاڵم ئێمە لێرە مەبەستمان ئەو خواردنانە نیە، كە لەشــــێوە و ناوەرۆكدا جیــــاوازن، بۆ نمونە نانــــی گەنم و نانی جۆ، ئەودوو جۆرە جیاوازیان هەیە و نانی جۆ لەرووی تەندروستیەوە

لە نانی گەنم باشترە.

لێكۆڵینەوە پزیشــــكیەكان لــــە ئەمریكا دەریانخســــتووە خواردنی تەماتە ئافرەتان لەشــــێرپەنجەی مەمك دەپارێزێــــت، چونكە تەماتە كار لەســــەر دەردانــــی هۆرمۆنی )ئەدیبۆنیكتیــــن( دەكات، كە دەبێتە هــــۆی هێنانەخــــوارەوەی رێژەی شــــەكر و چەوریەكانــــی لەش، كە زیادبوونــــی ئەوهۆرمۆنــــە لە لەشــــدا دەبێتە هۆی پاراســــتنی لەش لەنەخۆشــــی شــــێرپەنجە و ئەگەری توشــــبوون بەو نەخۆشیە كەم دەكاتــــەوە، بە تایبــــەت لەو ئافرەتانەی قەڵەون و كێشــــی لەشــــیان زیادە، چونكە ئەوان زیاتر ئەگەری توشــــبوونیان هەیە بەنەخۆشی شــــێرپەنجەی مەمك. هەروەك پســــپۆران ئەوەشــــیان وتــــووە، كە خواردنــــی میــــوەكان پێویســــتە بۆ دابەزانــــدی رێژەی چــــەوری و قەڵــــەوی، بە تایبەت بۆ ژنانەی قەڵەون، تاكو دووجار ســــوود ببین لەتەماتە، ئەویش بۆ دابەزاندنی كێشــــی لەشیان و خۆپاراستنیان لە

نەخۆشی شێرپەنجەی مەمك.

لەبەرچی مندااڵن پەنجەی خۆیان دەمژن؟

دابەزاندنی خێرای كێشی لەش خێرا قەڵەوت دەكاتەوە

رەنگی خواردن باشی و خراپی خواردن دیاری ناكات

سوودی تەماتە بۆ ئافرەتان

52 ژماره 222 2014/3/8

كاریگەری پالستیك لەسەر تەندروستی مرۆڤ

هۆشیاری تەندروستیهەفتانە د.ع لەپزێڕین دەینوسێت

خوای گەورە دەفەرموێت "وهو الذي ســــخر البحــــر لتأكلو منه لحما طريا....". پەروەردگار بە ئاشــــكرا لە قورئانی پیرۆزدا دەفەرموێت گۆشــــتی پــــاك و خاوێــــن بخۆن، كــــە لە ناو

دەریادا دەریدەهێنن.گەر ئەم راســــپاردە خوداییــــە لەگەڵ دۆخی ئێســــتا بەراورد بكەیــــن، دەبینیــــن زۆر كەم كەس هەیە گۆشتی تازە بخوات. ئێمە باسی ئــــەو كۆمەڵــــە خەڵكــــە دەكەیــــن، كــــە 67%ی مرۆڤایەتــــی پێكدەهێنــــن و لە كااڵ و خۆراكی هــــەرزان دەگەڕێــــن، لەبەر نالەبــــاری دۆخی ئابووریان. ئێمە باسی خواپێداوەكان ناكەین،

كە هەمیشە دەتوانن خواردنی تازە بخۆن. بۆچــــی خواردنــــی نــــاو نایلــــۆن و فرێزەر

خراپە؟خانەكانــــی جەســــتەی مــــرۆڤ هەمیشــــە لە نوێبوونەوەدان، خانەی نوێ دروست دەكەن و خانــــە كۆنەكان دەمرن. ئەم پڕۆســــەیەش دەبێــــت بە هاوســــەنگی بێت، تاكــــو ژمارەی خانــــەكان وەك خۆی بمێنێتــــەوە، چونكە لە كۆتایی تەمەنی 17-18 ساڵیدا لەشی مرۆڤ تەواو بە كامڵی دروست دەبێت، لەش و الری لــــە ئەندازەی خۆی رادەوەســــتێت، هەروەها ئەندامەكانی جەستەشی. بۆ نموونە گورچیلە و جگەر و پەنكریاس و مێشك و ... هەمووی

قەبارەی خۆی وەردەگرێت.دەمێنێتــــەوە ئــــەو خانانــــەی كە هــــەردەم لە نوێبوونــــەوەدان، وەك كۆئەندامــــی هــــەرس و گورچیلــــە و خوێــــن و میزڵــــدان، هەروەها خانەكانــــی منداڵدانــــی ئافــــرەت و ... هەمــــوو ئەمانە رۆژانە و مانگانە لە گۆڕانكاریی دان. ئەو خانانە زۆرتر لە گۆڕانكاریی دان، زیاتر گاریكەری مادەی ژەهراویان لەســــەردەبێت. ئەگــــەر ئێمــــە لــــە ئەنــــدازەی نۆرمــــاڵ زیاتر ژەهراویمــــان كــــرد، ئــــەوا بەرگــــری لــــەش دەگوترێــــت پێــــی ئەمــــەش كەمدەبێــــت،

Apoptosis، كە كارگەیەكە لە ناو جەســــتەی مرۆڤــــدا خانە مــــردووەكان لەناودەبات، ئیتر وایلێدێــــت پێڕانــــاگات ئەو خانــــە ژەهراوییە مردوانە لەناوببات، لە ئاكامادا خانە خراپەكان كۆدەبنەوە و لە قەبارەی خۆیان دەردەچن و زیاد دەكەن و دەبن بە نەخۆشی شێرپەنجە. واتە زیادبوونی خانەكانی ئەو كۆئەندامانە و زیادبوونی قەبارەكەیان. ئینجا دواتر خانەی تریان لێدەبێتەوە و دەڕۆنە نێو لیمفاویەكان و دەمــــاری خوێــــن، هــــەر ئەوەشــــە كە پێی

دەگوترێت شێرپەنجە.ئایا شێرپەنجە لە واڵتی ئێمە زیادیكردووە؟

شــــێرپەنجە لە هەموو واڵتاندا زیادیكردووە، بەاڵم رێژەی زیادبوونەكەی لە كوردســــتاندا گەلێك زۆرە. ماوەی 20 ساڵە لەم واڵتەماندا خەڵك خۆراكی ناو نایلۆن و ماوەبەسەرچوو دەخوات. ماست و پەنیر و گۆشت و سەوزە و پاقلە و نان و هەموو شــــتێكی هەر لە ناو

نایلۆنە!!لــــە ســــاڵی 2003 گەڕامەوە كوردســــتان، لە یەكێك لە بازاڕەكانی ئەوكات تەماشــــامكرد پەنیــــری نــــاو نایلۆنــــی توركیــــا یەك ســــاڵی بەسەرچووە، بۆ فرۆشــــتن داندراوە. لەگەڵ چەنــــد خواردنێكــــی تــــری نــــاو فرێــــزەر، كە ئەوانیش لە ناو نایلۆن بوون و ماوەكەشیان

بەسەرچووبوو.ئەمە كارەســــاتێكی زۆر گەورەیــــە، ئەوكات هێشــــتا حكومــــەت هەســــتی بەو مەترســــیە نەكردبوو و لیژنەی تایبەتی دروستنەكردبوو،

كە بڵێن "لیژنەكە هات!".خوێنــــەری بەڕێــــز.. بــــە تەمای ئــــەوە مەبن و دوكان هەمــــوو بتوانێــــت حكومــــەت رێــــگای لــــە و بگەڕێــــت چێشــــتخانەكان لیژنەیەكەوە بە تەواوەتی كۆنتڕۆڵیان بكات. ئێــــوە خۆتــــان دەبــــێ چاوكــــراوە بــــن و ئەو

خااڵنەی خوارەوە رەچاو بكەن:

1. گۆشتی ناو نایلۆن و فرێزەر مەخۆن.بەســــتوو مەخــــۆن. 2. گۆشــــتی مریشــــكی چونكە بێگومان لــــە واڵتانی دەرەوە هاتووە و 6 مانگــــی بەســــەردا دەڕوات، تا لە رێگای

پاپۆڕەوە دەگاتە دەستتان.3. بە هیچ شــــێوەیەك سەوزەی نێو نایلۆنی

ناو فرێزەر مەكڕن و مەیخۆن.4. ئەگــــەر خۆتــــان گۆشــــتی تازەتــــان كڕی و لــــە نــــاو فرێــــزەر داندرا، لــــە نــــاو نایلۆندا یــــان هەڵیمەگــــرن، لەســــەر ســــینی فافــــۆن

فەخفوری هەڵیمەگرن. 5. كاتێك گۆشــــت لە ناو فرێزەر دەردەهێنن دووبــــارە لە نــــاو فرێــــزەردا هەڵیمەگرنەوە،

باشترە بیدەنە پشیلەكان.مــــادەی نایلــــۆن زۆر ژەهراویــــە، كاردەكاتە تێكیانــــدەدات. و لــــەش خانەكانــــی ســــەر زیــــاد هــــەرس كۆئەندامــــی شــــێرپەنجەی بــــووە، چونكــــە خواردنەكان بەســــەرچوونە و نایلۆنیــــش لە واڵتی ئێمــــە زۆر بەكاردێت. تەماشــــا بكەن نایلۆنی واڵتانــــی تر جۆرێكی ترە، جیاوازە لەو نایلۆنە پیسەی واڵتی ئێمە، كــــە بۆنی نەوتــــی لێدێت، چونكــــە كارگەكان زۆر خراپــــن و ئەو مادە ژەهراویانەی لێپاك

نەكراوەتەوە.هاوواڵتیانی ئەوروپی كە دەچن شت دەكڕن، كیســــەی پوش، یاخــــود خام لەگــــەڵ خۆیان دەبەنــــە بــــازاڕ، كااڵكانی تێدەكەن، كیســــەی نایلۆن نابەن. بۆچی؟ دیارە كە ئەوان لە ئێمە

رۆشنبیرترن و دەزانن:ژەهــــراوی خــــواردن نایلــــۆن كیســــەی .1

دەكات.2. بەرگری لەش بەرامبەر بە نەخۆشــــیەكان

كەمدەكات.3. توشی شێرپەنجەت دەكات.

ئینجــــا لەناوچوونــــی ئــــەم نایلۆنــــە گەلێــــك زەحمەتــــە، كاتێــــك فڕێدەدرێــــت، خاك و ئاو ژەهــــراوی دەكات. خــــاك دەمرێنێــــت، گــــوڵ دەمرێنێــــت، گژوگیا ژەهراوی دەكات، كاتێك مــــەڕ و مااڵت گیاكــــە دەخۆن، شــــیرەكەیان ژەهراوی دەبێت. ماست وپەنیری ژەهراوی دێتە ناو لەشمانەوە. ئینجا گورچیلە و جگەر و كۆئەندامــــی هەرس و خوێن و مێشــــكمان

تێكدەچێت. چــــی بكەیــــن تاكــــو ئــــەم مەترســــیانە كەم

بكەینەوە؟ئــــەوە بەهــــار هات، دەبــــێ ئێمــــە خۆمان بۆ بەهارێكــــی جوانتر لە پێشــــوو ئامادە بكەین. ئاو خاكمان لە كیسەی نایلۆن پاك بكەینەوە. هــــەوڵ بدەیــــن لەجیاتــــی كیســــەی نایلــــۆن، كیســــەی كاغــــەز، یــــان ئەوانەی لــــە پوش و

درەخت دروست دەكرێن، بەكاربهێنین.

كـۆمـەاڵیەتی ــ تەندروستی

ژماره 222 2014/3/8 53

هـــونـــەری

بۆ نەورۆز جلی كوردی لەبەردەكەم و گۆرانی "ئەی

خاكەكەم" دەڵێم

حەسنا مەتەڕ:

54 ژماره 222 2014/3/8

هونەری

هونەرمەند كامەران عومەر كە لە سااڵنی هەشتاكانی سەدەی رابردووەوە دەستی بە گۆرانی

گوتن كردووە و تائێستا نزیكەی 25 ئەلبوومی تۆماركراوی هەیە،

لەم دیمانەی گۆڤاری سڤیلدا باس لەچەند الیەنێكی ژیانی

تایبەتی و هونەری خۆی دەكات و دەشڵێت، كە بەشێك لە گەنجان لەكاتی گوێگرتن لە گۆرانییەكانی بە چەقۆ و كەتەر جەستەی خۆیان

بریندار دەكەن.

ئەحمەد تاریق

54 ژماره 222 2014/3/8

ژماره 222 2014/3/8 55

هونەری

لە كۆیە گەنجێك وەسیەتی كردبوو، دوای مردنی وێنەیەكی من بخەنەناو

گۆڕەكەی

كامەران عومەر بۆ سڤیل:

مام جەالل گوتبووی، ئەوە كامەران بۆ ئەوەندە دەكڕوزێتەوە، هەزار كچ هەیە

با بێ كچێكی بدەینێ

دوو كەس لە سلێمانی شێوەیان زۆر لەمن دەچێت، بەناوی من خۆیان ناساندووە و وێنەیان لەگەڵ

گیراوە و داوەتكراون

ژماره 222 2014/3/8 55

56 ژماره 222 2014/3/8

هونەری

س���لێمانیدا شێوەیان زۆر لەتۆ دەچێت، دەكرێت باسی ئەو بابەتەمان بۆ بكەیت؟

كام���ەران عوم���ەر: راس���تە، دوو ك���ەس لە س���لێمانی ش���ێوەیان زۆر لەم���ن دەچێ���ت، ك���ە چوونەت���ە هەولێر یاخود چوونەتە ئێران خەڵك من���م، وایانزانی���وە لێك���ردوون و پرس���یاریان ئەوانی���ش بەناوی منەوە خۆیان ناس���اندووە و داوەتك���راون و وێنەیان لەگەڵدا گیراوە، ئەوەش شتێكی جوان نییە، لەمەودوا هەركەسێك داوای وێنەگرتن���م لێبكات، ناس���نامەی خۆمی نیش���ان دەدەم تاك���و بزان���ن ك���ە خۆمم، جگ���ە لەوەش كۆمەڵێ���ك پەیج لە فەیس���بووك بەن���اوی منەوە

كراونەتەوە كە من ئاگاداریان نیم. س���كااڵی یاساییت لەس���ەر ئەو دوو

كەسە تۆمار نەكردووە؟كامەران عومەر: داوای یاس���اییم تۆمار كرد، بەاڵم جارێ لەس���ەر داواكاری هەندێك هاوڕێ

وەستاوم.لەڕێ���ی لەهونەرمەن���دان هەندێ���ك هونەرەوە تێكەڵ بە سیاسەت دەبن، ئەمە چۆن

لێكدەدەیتەوە؟كام���ەران عوم���ەر: هونەرمەن���د موڵك���ی ئەو خەڵكەی���ە، نابێ���ت تێك���ەڵ ب���ە سیاس���ەت بێت، هەم���وو كەس���ێك مەبدەئێكی هەی���ە، بەاڵم نەك وەك ئینتم���ای حیزبی تێكەڵ ب���م بەحیزبێكەوە، حیزبێك���ەوە ب���ە خ���ۆی نابێ���ت هونەرمەن���د

ببەستێتەوە. ت���ۆ لەس���ااڵنی نەوەدەكانی س���ەدەی رابردوو س���لێمانیت جێهێش���ت، ه���ۆكاری ئەوە

چی بوو؟كام���ەران عومەر: ویس���تم س���ەفەر بكەم بۆ

ئەوروپا بەاڵم رێكنەكەوت. ئایا ئەم شارە الی تۆ بۆن و بەرامەی

جارانی ماوە؟كام���ەران عوم���ەر: س���لێمانی وەك���و وش���ە، الی م���ن ه���ەر س���لێمانییە، خۆزگ���ەم بەجاران، خۆزگ���ەم بەنانخواردن���ی ج���اران، خۆزگەم بە مرۆڤە كۆنەكان و ش���یعر و گۆرانییە كۆنەكان، خۆزگەم ب���ە ئاووهەوای ج���اران، من لەڕووی سیاس���ییەوە ناڵێ���م، بەڵكو لەڕووی سروش���تی ش���ار و مرۆڤەكان���ەوە دەڵێ���م. ن���ەوەاڵ ج���اران خۆش���تر بوو، جاران گۆرانییەك���ت بەڕوحێكی باش���ەوە تۆماردەك���رد و تائێس���تاش كە گوێی لێدەگرێت زۆرخۆش���ە، بەاڵم ئێس���تا كە دەچیتە س���تۆدیۆوە، دەبینیت گۆرانیبێژی وا پەیدابووە گۆرانی���ت ب���ۆ دەڵێت!! م���ن ب���ەم هەلومەرجەی

ئێستا زۆر نامورتاحم. كەیسی كوشتنی خوشكەكەت بەكوێ

گەیشت؟كامەران عومەر: پرسەكەی پرسەیەكی زۆر قەڕەباڵ���غ بوو، ب���ەاڵم دۆس���یەكەمان نەداوەتە

دیك���ە ئەلب���وم تۆم���ار بك���ەم، ئەوی���ش بەهۆی كەمتواناییەوە نییە، بەاڵم وەكو مەجال و كارەكە بری���اڕم داوە س���اڵی گۆرانیی���ەك یاخ���ود دوو گۆرانی زۆر باش تۆم���ار بكەم، كە تاكو مردن بمێنێتەوە. ئەوە الی من زۆر س���ەركەوتووترە لەوانەی ساڵی یەك دوو ئەلبووم تۆماردەكەن، ل���ەم ماوەیەدا كلیپێكم بە ناوی )تۆ هەر جوانی( باڵوبۆوە، نۆ مانگ خەریكی بووین، لە سلێمانی كلیپ���م بۆی كردووە و بە فڕۆكە وێنەی گیراوە، ئ���ەوە نوێتری���ن بەرهەمی من���ە و بەردەوامیش

دەبم.و لەماندووب���وون رێ���ز پێتوای���ە

هونەرەكەت گیرابێت؟كام���ەران عومەر: وەك���و پێویس���ت، نەخێر، بەاڵم ئەگەر واش���بێت هەر باشە، الی من مەرج نیی���ە ك���ێ تەقدی���ر دەكرێ���ت، بەاڵم ك���ە دەچمە ش���وێنێك خەڵك پێشوازییەكی گەرمم لێدەكەن، ئەوە الی من س���ەرمایەیەكی گەورەیە، ئەگەرنا

وەكو تەقدیرێكی ئەوتۆ، نەخێر. س���ڤیل بەوەی زانی���وە دوو كەس لە

هەیە؟هونەرمەندان���ی ل���ە عوم���ەر: كام���ەران ش���اری هەولێ���ر هەریەك���ە ل���ە زیاد ئەس���عەد، خوالێخوشبوو جەالل سەعید، عارەب عوسمان و نی���زام ش���كور، ك���ە ئێس���تا وازی لەگۆران���ی هێن���اوە، ل���ە هونەرمەندانی س���لێمانیش كەمال محەم���ەد، پەیوەن���د جاف، بەهج���ەت و عەدنان كەری���م هاوڕێم���ن، لەگەڵ رێزم ب���ۆ گۆرانیبێژە

تازەكان كە هەندێكیان لە دوورەوە دەناسم. جگ���ە ل���ە ت���ۆ س���امان و نەریمان���ی ب���رات گۆرانیبێ���ژن، ب���ەاڵم ماوەیەك���ە نەریمان

دەرناكەوێت، بۆ؟كام���ەران عوم���ەر: ئ���ەوە دەمێك���ە نەریمان دووركەوتۆتەوە و ئێستا لە هۆڵەندایە، نەریمان ریتمی خێرای هەیە و ئەو ریتمەش تەمەنی درێژ نییە، هەروەها منداڵی گەورەی هەیە و سەرقاڵی كاركردنە ل���ە ئەوروپا. گەر بتەوێت لە ئەوروپا س���یدییەك تۆمار بكەیت زەحمەتە تاكو موزیك كۆدەبێتەوە، ئێمە خۆمان لێرە هەموو هاوڕێین، ئینج���ا ئەوە نۆ مانگە خەریكی گۆرانییەكم، ئەی

دەبێت ئەوان چەندیان پێ بچێت؟ ئەو گۆرانییەی باست كرد چییە؟ جگە

لەو گۆرانییە بەرهەمی دیكەت لەبەردەستە؟كامەران عومەر: بڕواناك���ەم بتوانم جارێكی

باس���ی گۆرانییەكان���ت ك���ۆی خۆشەویس���تی و دابڕان و ب���ێ وەفایی دەكەن، چەن���د ت���ا گۆرانییەكان���ت بزانی���ن دەكرێ���ت گوزارش���ت ل���ە ژی���ان و بیرەوەرییەكانی خۆت دەك���ەن؟ خۆشەویس���تی و عەش���ق الی تۆ چی

دەگەیەنن؟كام���ەران عوم���ەر: دەتوان���م بڵێ���م هەم���وو گۆرانییەكان���م تا رادەیەك موعاناتی خۆمن و تا رادەیەكیش موعاناتی ئەو كەسانەن لەگەڵمدان. خۆشەویس���تی هەی���ە ك���ەس ك���ەم ئەم���ڕۆ نەكردبێ���ت، منی���ش ب���ە بۆن���ەی رۆژی جیهانی خۆشەویستییەوە پیرۆزبایی لە هەموو عاشقان دەكەم و بەڵێن دەدەم تا ئەوكاتەی مابم و ئەوان

بمێنن لە گۆرانی خۆشەویستی دانەبڕێم. كام���ەران عومەر لە خۆشەویس���تیدا

سەركەوتووە یاخود شكستخواردوو؟كام���ەران عوم���ەر: دەتوانم بڵێ���م تارادەیەك ل���ە عەش���ق و خۆشەویس���تی دۆڕاوم، بەاڵم لە هونەرەكەم پێش���كەوتووم، شانازیش دەكەم كە

هونەرەكەم قەرەبووی كردوومەتەوە. ماوەی���ەك دەنگ���ۆی وازهێنان���ت ل���ە

گۆرانی گوتن باڵوبۆوە ئەمە راست بوو؟كام���ەران عوم���ەر: نەخێ���ر، ئ���ەوە لەس���ەر وەسیەتی باوكم بوو، كە پێی دەگوتم تۆ دەنگت زۆر خۆش���ە، حەزدەكەم قورئان فێرببیت و لە پرسەیەك دوو سێ سورەت قورئان بخوێنیت، ئەگەرن���ا هیچیان رێگری لەویتر نەكردووە. ئەو گۆرانییان���ەی دەیانڵێم ماندوبوونیان پێوەدیارە، حەزیش دەكەم دوو س���ێ س���ورەت قورئانیش لەبەربك���ەم، چونكە م���ن بیروباوەڕێك���ی ئاینی بەهێ���زم هەیە و باوەڕەم بەخواش هەیە، ئەگەر بڕی���اری وازهێنانی���ش ب���دەم، ئ���ەوكات هەموو

كەناڵەكان كۆدەكەمەوە و بڕیارێك دەدەم. لە س���ەرەتای كارەكانت، الس���ایی چ

هونەمەندێكت كردەوە؟كامەران عومەر: السایی كەسم نەكردۆتەوە، الس���اییكردنەوە شتێكی ئاساییە، بەاڵم من تازە رێچكەی خۆمم گرتووە، كامەران عومەر خۆی خ���ۆی دروس���تكردووە. منداڵ كە گ���ەورە بوو دەزانێ���ت چی خراپە و چی باش���ە، منیش كە لە قوتابخانە بووم زۆر بەش���داری كۆڕم كردووە و ئێس���تاش بەردەوامم، دەنگی خۆش���یش باڵی هەی���ە و دەفڕێت، مرۆڤ دەزانێت ئەگەر دەنگی خ���ۆش بێت یاخود نا، ئ���ەو كاتەی لە قوتابخانە

بووم هەستم بە دەنگ خۆشی خۆم كرد. یەك���ەم بەرهەم���ی تۆمار ك���راوت چ

گۆرانییەك بوو؟كام���ەران عوم���ەر: مەقامی )الی الی���ە( بوو، كە لەس���ااڵنی هەشتاكانی س���ەدەی رابردوو لە

تەلەفزیۆنی كەركوك تۆمارم كرد. هاوڕێیەتیت لە گەڵ چ هونەرمەندێك

باوكم وەسیەتی بۆ كردم قورئان بخوێنم

ژماره 222 2014/3/8 57

كۆنسێرتی كامەران عومەر و كازم ساهیر ساڵی 1989 ــ سلێمانی

بەنیازین لەگەڵ كازم ساهیر

دابنیشین و جارێكی دیكە پێكەوە

كۆنسێرت بكەین

هونەری

دەستی یاسا و دادگا، من كاتێك ئاگاداربوومەوە بەسەر الشەی خوش���كەكەم تێپەڕیم، ئێستاش دۆس���یەكە هەرم���اوە و ل���ە لێكۆلینەوەدایە، لەم ماوەی���ە ئەنجام���ی لێكۆڵین���ەوە دەردەكەوێ���ت،

دڵنیاشم بكوژەكەی بەسزای خۆی دەگات. بڕی���ارت ن���ەداوە ب���ۆ كۆكردن���ەوەی

هەوادارانت كۆنسێرتێك ساز بدەیت؟كام���ەران عومەر: ئەوكاتەی من كۆنس���ێرتم ك���ردووە بڕواناكەم كەس كۆنس���ێرتی كردبێت. راب���ردوو س���ەدەی هەش���تاكانی لەس���ااڵنی كۆنسێرتم كردووە، لەساڵی 1997 كۆنسێرتێكم ك���رد، ل���ە 2009 كۆنس���ێرتێكم ل���ە ئێ���ران كرد. بەكورتی حەزناكەم زۆر دەربكەوم، حەزدەكەم كاتێك دەربكەوم بەشتێكی باش بێم و كۆنسێرت بكەم، لە گەرمیان و كەركوك داوایان لێكردووم كۆنس���ێرت بكەم، ب���ەاڵم جارێ ل���ە بەرنامەمدا

نییە. هەس���ت بەوە دەكرێت زیاتر گەنجان و عاش���قان گ���وێ ل���ە گۆرانییەكان���ت دەگ���رن، هەستت بەو شتە كردووە؟ ئایا كەس پەیوەندی

پێوەكردووی تا ئەو شتەت پێ بڵێت؟كام���ەران عومەر: وەكو پەیوەندی پەیوەندی نابڕێت���ەوە، زۆر سوپاس���یان دەكەم، زۆركەس هەی���ە بەه���ۆی گۆرانییەكان���ی من���ەوە عاش���ق دەب���ن، چونكە من ئاگاداری ئەو خەڵكەم دەزانم داوای چی دەكەن، تەنان���ەت لەگەڵ پیرەكانیش دوو عاش���ق كە بەینی���ان تێك دەچێ���ت، یاخود ئاش���تدەبنەوە، گۆران���ی م���ن ئاش���تی دەكاتەوە یاخود خۆی لێی دووردەكاتەوە، بۆ نموونە پێی دەڵێ���ت بێزارم لێت بڕۆ ئیت���ر مەمدوێنە، یاخود پێ���ی دەڵێت خوا ئەوە بگرێ���ت وا لێكیكردووین، یاخ���ود پێ���ی دەڵێ���ت ئۆخ���ەی ئەمج���ارە گوێم لەدەنگت بوو، ئەمە مانای وایە ئەو گۆرانییانەم هەمووی گوزارشت لەموعاناتی خۆشەویستان

و خەڵك دەكەن. تۆ بەڕێكەوت ژیانی هاوس���ەرگیریت خێزانیت���دا لەژیان���ی چەن���د ت���ا پێكهێن���اوە،

سەركەوتوویت؟كام���ەران عوم���ەر: زۆر دڵخۆش���م، چونك���ە خێزانەك���ەم لەگ���ەڵ خۆم���ە، كچ و كوڕێكیش���م

كێی���ە ئەوەن���دە دەكڕوزێتەوە، ه���ەزار كچ هەیە بابێ كچێكی بدەینێ.

كاری ئێس���تای ت���ا رووداوێ���ك چ تێكردووی؟

كام���ەران عومەر: لەش���اری كۆی���ە كوڕێكی مردن���ی دوای كردب���وو، وەس���یەتی گەن���ج وێنەیەكی من بخەنەن���او گۆڕەكەی، من لێرەوە زۆر دڵتەنگم، خودا لەگوناهی خۆش بێت، ئێستا وێنەیەكی من لەناو گۆڕەكەی ئەو جوانەمەرگە دای���ە، جگەلەوەش ئەفس���ەرێك ب���ۆی گێڕامەوە ك���ە لەس���ەر م���ن و هونەرمەند زەكەری���ا بۆتە ش���ەڕەچەقۆ، لەكاتێك���دا ئێمەش ئ���اگاداری هیچ

نین. تاچەند راس���تە كە هەوادارنت لەكاتی گوێگرت���ن لەگۆرانییەكانت بە چەقۆ جەس���تەی

خۆیان بریندار دەكەن؟كام���ەران عوم���ەر: بەڵ���ێ راس���تە، كەتەر و چەق���ۆ بەكار دەهێنن، م���ن حەزناكەم بگاتە ئەو رادەیە، م���ن یا بەدڵ گۆرانی دەلێم، یاخود هەر نایڵێ���م، ه���ەر كارێكیش ب���ەدڵ ئەنجامی بدەیت س���ەركەوتوو دەبێ���ت، ب���ەاڵم من ح���ەز ناكەم

خۆیان ئازار بدەن. تۆ لەسااڵنی هەشتاكان كۆنسێرتێكت لەگ���ەڵ كازم س���اهیر ئەنجام���دا، ئای���ا نی���ازی

دووبارەكردنەوەی ئەو كارەت نییە؟كام���ەران عوم���ەر: ناتوان���م بڕیارێكی بەپەلە بدەم، ب���ەاڵم لەڕێگ���ەی چەن���د كۆمپانیایەكەوە عەرەبیی���ەكان لەواڵت���ە لەیەكێ���ك بەنیازی���ن لەگ���ەڵ ئ���ەو هونەرمەندە دابنیش���ین و قس���ەی لەس���ەر بكەی���ن، ئەگەر رێككەوت كۆنس���ێرتێك

دەكەینەوە.

هەی���ە، لەخوا بەزیادبێت كە دەچم بۆ ش���وێنێك دەڵێن ئ���ەوە بنەماڵەی كام���ەران عومەرە، زۆر س���ەربەرزم، لەهەر چوار پارچەی كوردس���تان خەڵ���ك دەمناس���ێت، بەخۆش���حاڵییەوە ماڵەكەم پ���ڕە لەكەس���انی رۆژنامەن���وس و ب���ەردەوام

هونەرمەند. لەمەقامێدا دەڵێی رقم لە ژیانە، نێوانت

لەگەڵ ژیان چۆنە؟كام���ەران عومەر: بەڵێ، جاری وا هەیە بێزار دەب���م لەهەموو ش���تێك كە لەم واڵت���ە دەیبینم،

حەزدەكەم بەگۆرانییەك دەریببڕم. بۆچ���ی خانەوادەكەی تۆ بە خانەوادە

سووتاوەكە ناسراوە؟كام���ەران عوم���ەر: ئەم���ڕۆ كەم ك���ەس هەیە ب���ەاڵم نەگوتب���ێ، عەش���قدا بەس���ەر گۆران���ی م���ن خ���ۆم رچەم ش���كاند، خ���ۆم س���ەركردەی كارەك���ەم، ئەوكاتەی هاوس���ەرگیریم نەكردبوو ك���ە س���ەركەوتووبوون، زۆر گۆرانییەكان���م هاوسەرگیریش���م كرد دانەبڕام، بەاڵم جیاوازی

هەیە لەگەڵ گۆرانییەكانی دیكەم. ئ���اگاداری ئ���ەو نوكتەیەی���ت ك���ە مام جەالل بۆ تۆی گوتووە؟ دەكرێت لێرەش باسی

بكەیت؟كام���ەران عوم���ەر: ل���ە س���ااڵنی نەوەدەكانی س���ەدەی رابردوو ك���ە گەرم���ەی گۆرانییەكانم بوو، وەك گۆرانییەكانی )نەكەی سەفەر بكەی(، )بێ���زارم لێ���ت( و )ئ���ای عەش���ق چ���ی لێكردم(، لەناو هەر ماڵ و ه���ەر ئۆتۆمبێلێك گۆرانی من لێ���دەدرا، بەڕێ���ز مام جەالل كە لێ���رەوە هیوای چاكبوونەوەی بۆ دەخوازم، لەناو ئۆتۆمبێلەكەی گوێی ل���ە گۆرانییەكی من بوو، گوتبووی، ئەوە

58 ژماره 222 2014/3/8

هونەری

"حەســـنا مەتـــەڕ"ی خانمـــە گۆرانیبێـــژی لوبنانی كە ماوەیەكە بە سەردانێكی هونەری لـــە كوردســـتان و هەولێـــری پایتەختە، لەم دواییانەدا لـــە بەرنامەیەكی راســـتەوخۆیدا لەگـــەڵ كەناڵـــی LBC لوبنانـــی راســـتەوخۆ داوایلێكرا گۆرانیەكی كوردی بڵێت، ئەویش گۆرانی "ئازیز بەهارە"ی شـــەماڵ ســـائیبی گوت، كە بووە جێگای رەزامەندی بینەران.

ئێســـتا حەســـنا خەریكـــی تۆماركردنـــی كلیپێكـــە لـــە كوردســـتان، بەنیازیشـــە بـــۆ بەهـــار و نەورۆزی ئەمســـاڵ جلی كوردی

"ئـــەی خاكەكـــەم" لەبەربـــكات و گۆرانـــی بڵێتـــەوە، كە پێشـــتر بە دەنگـــی هونەرمەند

"فەرهەنگ غەفور" تۆماركرابوو. حەســـنا مەتەڕ بۆ ســـڤیل بـــاس لە كار و چاالكییەكانـــی كرد و گوتـــی "چەندین جارە ســـەردانی كوردســـتان و هەولێـــر دەكـــەم، خەریكە وا هەســـت دەكەم بوومەتە بەشێك لـــە خەڵكی ئەم نیشـــتیمانە جوانـــە. ئێمە لە لوبنـــان زۆر شـــتمان لە یـــەك دەچێت و لە یـــەك نزیكیـــن، هەر لە رووی سروشـــت و جوگرافیـــاوە، تا دەگاتـــە كەلتوور و جۆری

ژیان".لەبارەی هۆكاری ئەم سەردانە زۆرانەشی

بـــۆ كوردســـتان دەڵـــێ "خۆشەویســـتیم بۆ كوردســـتان وایلێكردم نەتوانم لێی داببڕێم و بـــەردەوام ســـەردانی بكەم و هەوڵ بدەم

خزمەتی بكەم.حەســـنا باســـی لەوەكـــرد، كـــە جوانـــی و باشـــیی و كوردســـتان سروشـــتی میهرەبانـــی خەڵكەكـــەی و ماســـت و نانـــە جـــوان و گەرمەكەی كە لـــە نانەواخانەكانی دێتەدەرێ، لە هەموو شتێك زیاتر سەرنجی راكێشاوە. گوتیشی "ماستی هەولێر مێشكت

ساف دەكات".حەســـنا مەتـــەڕ پێی وایە لە كوردســـتان

بۆ نەورۆز جلی كوردی لەبەردەكەم و گۆرانی "ئەی خاكەكەم" دەڵێم

پشتیوان عەبدوڵاڵ

حەسنا مەتەڕ:

لەبەر خۆشەویستی كوردستان نەمتوانیوە لێی داببڕێم و بەردەوام سەردانم كردووە

نانی گەرم و ماستی هەولێر سەرنجی راكێشاوم

لوبنان و كوردستان لە زۆر رووەوە لە یەكتر دەچن

58 ژماره 222 2014/3/8

ژماره 222 2014/3/8 59

لە ئێستاوە پیرۆزبایی نەورۆز و راپەڕین لە

خەڵكی كوردستان دەكەم

هونەری

و دەدرێـــت هونـــەر بـــە زۆر گرنگـــی بەردەوامیش ئەم واڵتـــە بەرەو ئاوەدانی و گەشەســـەندن هەنـــگاو دەنێت، كـــە ئەمەش

مایەی دڵخۆشیە.لەبـــارەی ئـــەو گۆرانیەی بە كـــوردی لە بەرنامەكـــەی كەناڵـــی LBC گوتی، حەســـنا مەتـــەر دەڵـــێ "شـــتێكی چاوەڕواننەكراو و ســـوپرایز بـــوو، لەنـــاكاو پێشكەشـــكارەكە داوای لێكـــردم بە كـــوردی گۆرانیەك بڵێم، مینـــش هەرچەنـــدە وشـــەكانی گۆرانیەكەم بـــاش لەبەرنەبـــوو، بـــەاڵم هەرچۆنێك بێت گۆرانیەكەم گوت. هەرچەندە زمانی كوردی بە ئاسانی فێری دەبی، بەاڵم بۆ من ئەوكات

كەمێك قورس بـــوو، بۆیە داوای لێبووردن دەكـــەم، گەر لە گوتنەكەیـــدا هەندێك هەڵەم

كردبێت".حەســـنا وتیشی، كە بڕیاریداوە لەمەودوا گۆرانـــی بە كـــوردی بڵێت و تێكســـتەكەش بە باشـــی لەبەربكات. ئێستاش بۆ ئاهەنگی نەورۆز گۆرانیەكی كوردی لەســـەر هەولێر ئامادەكـــردووە، كە گۆرانیەكەی هونەرمەند فەرهەنگ غەفوورە بەناوی "ئەی خاكەكەم". وتیشی "هیوادارم بتوانم بە شێوەیەك جوان ئەدای بكەم و بە دڵی جەماوەر بێت. هەر بۆ ئەو مەبەستەش جلی كوردی لەبەردەكەم".

لەبـــارەی دواین پڕۆژەی هونەری خۆی، حەســـنا مەتەڕ گوتی "خەریكی تۆماركردنی كلیپێكم لە كوردســـتان، داواشـــم لێكراوە لە چەند پڕۆژەیەكی هونەری بەشداربم. جارێ بیـــری لێدەكەمەوە و وەاڵمـــم نەداوەتەوە". لـــە دوا قسەشـــیدا بۆ خوێنەرانی ســـڤیل و خەڵكی كوردســـتان گوتی "ســـاڵو و رێز و خۆشەویستیم هەیە بۆ گۆڤاری سڤیل، هەر لە ئێستاشەوە پیرۆزبایی جەژنی نەورۆز و

راپەڕین لە خەڵكی كوردستان دەكەم".

ژماره 222 2014/3/8 59

60 ژماره 222 2014/3/8

هونەری

سڤیل: ئەحمەد تاریق ش���اجوانەكانی كوردس���تان نایانەوێت لە پێش���بركێی ش���اجوانی جیه���ان بەش���دار ب���ن، هەریەكەی���ان ب���ە پاس���اوێك و هۆكارێك. شاجوانی كەس���ایەتی )س���ەحەر عەبدوڵاڵ(ش یەكێكە لەوان. ئەو دەڵێ "من بە هیچ ش���ێوەیەك ئامادەنیم بەش���داری لە پێش���بركێی ش���اجوانی جیهانی بكەم". س���ەحەر عەبدوڵاڵ لەب���ارەی هۆكاری بەشدارینەكردنەكەش���ی بۆ س���ڤیل وتی "بۆیە بەشداری ناكەم، تا بتوان���م لە رێگەی نازناوەكەی خۆمەوە خزمەتی زیاتر بە خەڵكی

خۆمان بكەم".

سڤیل: ئەحمەد تاریق )تریفە خ���در(ی گۆرانبێژ وەك هەر هونەرمەندێكی تر، تێڕوانینی خۆی بۆ خۆشەویستی و هونەر هەیە. ئەو بەر لە خۆشەویستی لەبارەی هونەرەوە دەڵێ "هونەر الی من واتا شۆڕش و بەرخۆدان، ئەگەر هونەرێك ل���ە پێناو مرۆڤایەتی نەبێت، دەبێتە كااڵیەكی بێ

نرخ، بۆیە منیش هەرگیز خۆم بە هونەرێكی بێنرخەوە سەرقاڵ ناكەم". تریفە لە بارەی خۆشەویستیشەوە دەڵێ "بۆچونی من ژیان بێ خۆشەویس���تی مردنێكی لەسەرخۆیە، مرۆڤ ئەگەر ژیان���ی بووێت هەمووكات خۆشەویس���تی بۆ دەوروبەرەكەی

دەبێت، چونكە ژیان بەبێ خۆشەویستی گوزەر ناكات".

سەحەر:لەپێشبركێی شاجوانی جیهان بەشدار نابم

تریفە:ژیان بێ خۆشەویستی مردنێكی لەسەر خۆیە

60 ژماره 222 2014/3/8

ژماره 222 2014/3/8 61

هونەری

سڤیل: چرۆ حوسێنجەم���اڵ پێنجوێن���ی كە بەفۆتۆگرافەری ناو جەرگەی جەنگەكانی عێراق دەناس���رێت، بەش���ێكی زۆری وێنەكان���ی ل���ە واڵتانی جیه���ان نمایش دەكرێن، ئاماژە ب���ەوە دەكات، كە چەند وێنەیەكی

خراونەتە ناو پڕۆگرامی خوێندنی واڵتی بەریتانیا.ئەو كە 14 ساڵ پێش ئێستا كاری وێنەكێشان و نەحتی كردووە، بیری لەوەش كردۆتەوە كەسێك هەبێت وێنەی كارەكانی بگرێت، هەر ئەو خولیایە هانیدەدات كامێرایەك بكڕێت و وێنەی كارەكانی

خ���ۆی بگرێت، دواتر هێدی هێدی تێكەڵ بەكاری راگەیاندن بووە، بەتایبەت دوای ئازادكردنی عێراق لەس���اڵی 2003 وەك فۆتۆگراف���ەر لەش���ەڕەكانی ئ���ەو واڵتە ئامادەبووە و كاری ب���ۆ چەند دەزگایەكی

میدیایی نێودەوڵەتی كردووە.یەكێ���ك لەو پڕۆژان���ەی لەماوەی چەند س���اڵی رابردوودا جەمال ئەنجامی���داوە، پڕۆژەی )عێ���راق ئەفرێم( بووە، كە س���ەرجەم ناوچەكانی عێراق و هەرێمی كوردس���تانی گرتەوە و دەنگدانەوەیەك���ی زۆری لەمیدیاكان���دا هەب���وو، ئەو لەبیرۆك���ەی پڕۆژەكەیدا بەڕوونی ئاماژەی بەوە دابوو، كە شەڕ بەشێك نییە لەژیانی خەڵك بەڵكو بەسەریاندا سەپێنراوە.ناوب���راو لەلێدوانێك���ی تایبەت بەس���ڤیدا باس لەچەند كارێكی هون���ەری خۆی دەكات و ئاشكراش���ی دەكات، كە س���اڵی رابردوو بەپڕۆژەی )ش���اری گوڵەكان( بەش���داری لە فیس���تیڤاڵەكانی ش���اری مەنامەی پایتەختی واڵت���ی بەحرێنی پایتەختی گەش���تیاری واڵتانی عەرەبی كردووە، كە لەالیەن وەزارەتی رۆشنبیری ئەو واڵتەوە سازكرابوو، جیال���ەوەش لەالی���ەن یەكێت���ی ئەوروپ���اوە داوای پڕۆژەیەك���ی لێك���راوە و دواتر پڕۆژەكەی، كە تایبەت بووە بەئاوارەكانی س���وریا، لەهۆڵی دابەش���كردنی خەاڵتی نۆبڵ نمایش���كراوە. لەوبارەش���ەوە دەڵێت "مەبەس���ت لەو پڕۆژەیەم ئەوەبوو، كە دابەشكردنی ئەو خەاڵتە تایبەتە بەئاشتی، كەچی سوورییەكان بەهۆی نەبوونی

ئاشتییەوە ئاوارە بوون".لەالیەك���ی دیكەوە پڕۆژەیەكی دۆكیۆمێنتاری جەمال بەناوی )س���ەددام لێرەیە( نوێنەرایەت���ی عێراقی كرد لەفیس���تیڤاڵی )ڤینیس بەیناڵ(، كە دوو س���اڵ جارێك لەواڵت���ی ئیتاڵی���ا ئەنج���ام دەدرێت و یەكەم جاریش���ە عێراق لەدوای 37 س���اڵ بەشداری لەو فیس���تیڤاڵە بكات. پڕۆژەكەی ناوبراو لەالیەن رێكخراوی )روئیا فاوەندەیشن(ی عێراقییەوە سپۆنسەری كرابوو، جەماڵ دەڵێ "بەشێكی زۆری میدی���ا جیهانییەكان بایەخیان بەو پڕۆژەیەدا، بیرۆكەی پڕۆژەكەش ئەوە بوو،

كە تەنها بە كوشتنی سەددام حوسێن دیكتاتۆرییەت لەناو نابرێت".ئەو هونەرمەندە فۆتۆگرافەرە لەچەند رۆژی داهاتوودا بەرەو واڵتی بەریتانیا گەش���ت دەكات، بەمەبەس���تی بەش���داریكردن لەیادی پەنجا س���اڵەی گەلەری )ئایك���ۆن(، ك���ە گەورەترین مۆزەخان���ەی گەلەری ئەو واڵتەیە، لەمبارەش���ەوە دەڵ���ێ "بەڕێوەب���ەری مۆزەخانەكە داوای لێكردم وێنەكانم ل���ەو یادەدا نمایش

بكرێن، نمایشكردنی پڕۆژەكەی منیش تاكو مانگی ئایار بەردەوام دەبێت".جەمال پێنجوێنی دووپاتیش���ی دەكاتەوە كە "بەگش���تی ل���ەكار و پڕۆژەكانمدا جەخ���ت لەس���ەر الیەنی مرۆیی دەكەم���ەوە، جا لەهەر كوێی دنی���ا بێت، بەبێ

رەچاوكردنی رەگەز و واڵت، چونكە من بینەرم لەهەموو دونیادا هەیە".یەكێكی دیكە لەو دەس���كەوتانەی ئەو فۆتۆگرافەرە لەماوەی كاركردنی وەك فۆتۆگرافەر بەدەستیهێناوە، هەندێك لەوێنەكانی بوونەتە بەشێك لەپڕۆگرامی خوێندنی ئەو واڵت���ە، هەروەها دەڵێ "لەدوو مانگی داهاتوودا كتێبێك بەناوی )هونەر و ش���ۆڕش( لەالی���ەن زانكۆی )بۆینس ئای���رس(ی ئەرجەنتینەوە باڵو

دەكرێتەوە، بەشێكی كتێبەكەش تایبەت دەبێت بەكارەكانی من".

فۆتۆگرافەر جەمال پێنجوێنی:

هەندێك لەوێنەكانم خراونەتە پڕۆگرامی خوێندنی واڵتی بەریتانیاوە

ژماره 222 2014/3/8 61

62 ژماره 222 2014/3/8

رەنــگاوڕەنــــگ

سڤیل: پێشەنگ مەسعودیەكبوون لە س���اڵی 1979 لە ئەس���تەنبوڵ ل���ە خێزانێكی ئاوارەی ماردی���ن، ل���ە دایكب���ووە. ئێس���تاش ل���ە واڵت���ی ئەڵمانیا نیشتەجێیە. س���اڵی 1998 چۆتە زانكۆی مەڕمەڕە، بەش���ی میوزی���ك، ت���ا ئێس���تا س���ێ ئەلبوومی هەیە ب���ە ناوی )نیروانا و ك���ەژێ و دلۆپ(. ستایلی كارەكانی دیارینەكردووە بۆ ئەوەی

نەبەسترێتەوە بە یەك ستایل. ل���ە دیمانەیەك���دا یەكب���وون وەاڵم���ی چەند س���ەرەتا دای���ەوە. س���ڤیلی پرس���یارێكی س���ەبارەت بە كێش���ەی ناوەكەی لە توركیا گوت���ی "زۆر ح���ەز لە ناوی خ���ۆم دەكەم، نەیهێش���ت تورك���ی حكومەت���ی چونك���ە لەس���ەرەتاوە ناوی من یەكبوون بێت، واتە ناوەك���ەم قەدەغ���ە ب���وو. دواتر ل���ە رێگەی دادگاوە پێ���ش 5 س���اڵ توانی���م ئ���ەو ناوە

بۆخۆم وەربگرمەوە".یەكب���وون ل���ە ژیانی���دا زۆر حەز ب���ە منداڵ دەكات و چێژ لە گەڕان و گەشت وەردەگرێت. وەك خۆش���ی دەڵێت "زۆر ب���ە درۆكردن توڕە دەب���م". ئ���ەو دەڵێ "بە ئ���ارەزووی خۆم بووم بە هونەرمەند، ئەگەر كاری هونەری نەبایە، دەبوومە

ئەندازیاری خانووبەرە".س���ەبارەت بە بۆچوونی خۆی لەس���ەر گۆرانیەكانی، یەكبوون باس���ی لەوەكرد، كە ل���ە ئەلبوومە نوێیەكەی بەن���اوی "دڵۆپ" گۆرانی )دێ وەرە( زۆرترین كاریگەری لەس���ەری هەب���ووە، چونك���ە وەك خ���ۆی دەڵێ���ت "ئەم���ە

گوزارشتە لە ناخی خۆم".یەكب���وون پێ���ی باش���ە س���تالیە كالس���یكەكانی میوزی���ك نوێبكرێنەوە، تا نەوەی نوێش لەم ستایلە گۆرانیانە بێبەش

نەبن.یەكبوون لە پێناس���ەی چەند وشەیەكدا وتی "میوزیك الی من ژیانە، كوردس���تانیش واڵتمە، پارە پێداویستیە و ئەوین

بۆ من خۆشیە، یەكبوونیش كوردێكی واڵتپارێزە".ئێستا یەكبوون خەریكی ئەنجامدانی چەند كلیپێكە بۆ سیدیە

تازەكەی بەناوی "دڵۆپ" كە ساڵی رابردوو باڵویكردەوە.

ئەگەر كاری هونەری نەبایە دەبوومە ئەندازیار

یەكبوون:

62 ژماره 222 2014/3/8

ژماره 222 2014/3/8 63

رەنــگاوڕەنــــگ

بەپێ���ی ئەو هەواڵەی گۆڤاری ئۆكەی باڵویكردۆتەوە، جنیڤەر لۆپێز لەوە نیگەرانە، كە كێش���ی كاس���پەر س���مارتی دۆس���تی زیادی ك���ردووە. بەبڕوای لۆپێز س���مارت بە هۆی خواردنی هەمبەرگ���رەوە قەڵ���ەو بووە و ماوەیەكیش���ە س���مارت وازی ل���ە راهێن���ان و وەرزش هێن���اوە، تەنها لەگ���ەڵ هاوڕێیەكانی خەریك���ی پیاس���ەكردن و پاڵكەوتن���ە. س���مارت ئ���ەو پیاوەیە ماوەیەكە دۆس���تایەتی لەگەڵ لۆپێ���ز هەیە و خۆی راهێنەری

سەماكردنە.

هونەرمەندی عەرەب رزان مەغریبی لە دیمانەیەكدا راگەیاند، ك���ە ل���ە چەن���د هەڵس���وكەوتێكدا لە باوك���ی دەچێ���ت. ئەو لە دیمانەیەك���ی رۆژنامەوای���دا دەڵ���ێ "باوكم زۆر ح���ەز دەكات لەماڵەوە بمێنێتەوە و بەشداری بۆنە كۆمەاڵیەتییەكان ناكات، منیش لەو دەچم". رەزان هەندێك زانیاری تر لەبارەی باوكی ئاش���كرا دەكات و دەڵ���ێ "باوكم كەس���ێكی بەدین���ە، لەرووی

عەقڵەوە من بە باوكم دەچم و لە رووی سۆزەوە لەدایكم".

ئەس���تێرەی بەناوبانگی ئوس���ترالی میران���دا كیر، بڕیاری داوە گۆرانیی���ەك تۆمار ب���كات و توانای خۆی لە گۆرانی وتن تاقی بكاتەوە. ئەو كە لە بواری نمایش���ی جلوبەرگدا ناوبانگی دەركردووە، كەچی ئێستا دەیەوێت گۆرانی بڵێ. میراندا دەڵێ "هاوڕێیەكم هانیداوم گۆرانی بڵێم، ئەگینا من

تەنها لە كاتی خۆشووشتن لە حەمام گۆرانی دەڵێم".

هەمبەرگر لۆپێز نیگەران دەكات

رەزان مەغریبی: من لە باوكم دەچم

میراندا كیر: چیتر لە حەمام گۆرانی ناڵێم

ژماره 222 2014/3/8 63

64 ژماره 222 2014/3/8

كاوڕ 4/20-3/21ل����ەم ك���ات���ە گ���رن���گ���ەدا دەت���وان���ن كاریگەریتان لەسەر كەسایەتییەكانی تەنانەت ه��ەب��ی��ت، چ���واردەورت���ان ئامادەكاریی سۆزدارییەكانیش دی��دارە بۆ تەواو بكەن. كاتی ئەنجامدانی كارێكی گرنگ و دەبێت باشتر داراییتان باریی دێتەپێشێ،

هەست بە خۆشحاڵی دەكەن.

تەرازوو 10/20-9/21 ب��ی��رك��ردن��ەوە و ه��ەوڵ��ەك��ان��ت��ان لە ب����ارەی دەس���ك���ەوت و دەرام����ەت هاوكارییەكی بەخت چڕبكەنەوە. قووڵەكان بیركردنەوە لە دەك��ات. باشتان پێویستیتان بە پشوو دەبێت. لە هەموو كار و هەنگاوێك پەلە دەكەن، بەاڵم كارەكان هەر لە

كاتی خۆیاندا بەڕێوە دەچن.

گا 4/21–5/20 لەم هەفتەیەدا هەست بە خۆشییەكی هەواڵێكی چ��ون��ك��ە دەك����ەن، زۆر خۆشەویستی پێدەگات. خۆشتان دەخاتە ك��اری��گ��ەری سەرنجراكێشانتان و كاتێكی چ��واردەورەك��ەت��ان. و كۆمەڵ س��ەر باشە بۆ رێكخستنەوەی هەموو ئەو شتانەی

پەیوەندیان بە ماڵ و خێزانەوە هەیە.

دووپشك 11/20-10/21 هێز و توانا و چاالكییەكی جەستەیی و دەروونی باشتان دەبێت، هاوكات دەبێت. كەم خۆڕاگریتان و سەبر و تیژڕەوی لە بن خۆتان ئاگاداری دەبێت هەڵچوونەكانتان و ت��ووڕەی��ی كۆنتڕۆڵی

بكەن.

دووانە 6/20-5/21 رێگە مەدەن ناكۆكییەكانتان لەگەڵ لەوە هاوكارەكانتان و ه��اوب��ەش خۆتان هەڵەكانی بخایەنێت. زیاتر دەستنیشان بكەن و بۆ داهاتوو ئاسوودەیی بەرفراوان پەیوەندییەكانتان بكەن. دروست لە شداریكردن بە بۆ باشە كاتێكی دەبێت.

خولەكانی فێركردن.

كەوان 12/20-11/21لەگەڵ ئاڵۆزەكان دۆخ��ە دەت��وان��ن بكەنەوە، ی���ەك���الی���ی ئ���ازی���زێ���ك ئەم دەكات. زیاد خۆشەویستیتان ماوەیە باشە بۆ ئەوانەی بیانەوێت هاوسۆزێك بدۆزنەوە. كاتێكی زێڕینە بۆ دەسپێكردنەوەی

ئەو پڕۆژانەی دواكەوتوونە.

وشەی نادیار

دابەشكردنێكی یەكسانانە

تێبینی: )ه�( و )ە( بە یەك پیت دەژمێردرێن.

وشەی یەكتربڕوشەی یەكتربڕ

12345678910سڤیل1

2345678910

ئاسۆیی:1. وێنەكە.

تۆپی یانەیەكی - لەیەكچوو پیتی .2پێیە لە هۆنگ كۆنگ )پ(.

بنەماكانی ك��ە ئینگلیزە زان��ای��ەك��ی .3دراوی - )پ( دان��اوە كارۆموگناتیسی

ژاپۆن.4. پیتی لەیەكچوو - قورس )پ(.

5. نەخێر - شارۆچكەیەكە لە كەركوك.6. نازناوی پێغەمبەر محەمەد )د.خ( -

پیتی لەیەكچوو.7. )هاتووچۆ( بە عەرەبی.

8. نیوەی )وەرە( - قسە )پ(.9. نەوەكینێ.10. جۆخین.

ستوونی:1. یانەیەكی تۆپی پێی ئەڵمانییە.

پیتی - )پ( ئ�����او ع���ەم���ب���اری .2لەیەكچوو.

3. دوو پیت لە )دار( - نیوەی )تمتم( - نیوەی )دوور(.

4. كەڕەت - دراوی ئیمارات.

5. خوا لە گوناحت خۆشبێت.6. )فەن( بەتێكەاڵویی - ئەو كەسەی ب���ەن���اوب���ان���گ ب����وو ب���ە گ��ەن��ج��ی��ن��ە و

پارەوپوولی زۆر.7. )نەخێر( بە عەرەبی - نیوەی )نونو(.

8. رازی )پ(.9. )پشیلە( بە عەرەبی.

10. شەقاو.

تێبینی: )پ( = پێچەوانە. )ت( = تێكەاڵو.)ه( و )ه�( بە یەك پیت دەژمێردرێن.

پشــووی سڤیـل

وشەی نادیار لە )10( پیت پێكهاتووە كە خاوەنی ئەم وتەیەیە.

تكایە هەرگیز درۆم لەگەڵ مەكە، چونكە لە كۆتاییدا هەموو راستییەكان دەدۆزمەوە و ئەوە تەنیا تۆیت كە ریسوا دەبیت.

بدواهدزمپسڤیلیوهوسۆاداینتومنوچیكزلكنماۆتهتاهاهكیهكدیۆڵهركهكئ�هیههۆویهوهیدتههرتتهویۆهۆگتلكلرملیارهسهاۆیگه

ئایا دەتوانی ئەم الكێشەیە بۆ )6( بەشی یەكسان دابەش بكەیت، بە مەرجێك هەر بەشێك ئەستێرەیەك و سێگۆشەیەك و خاڵێكی رەش تیادابێت؟

ژماره 222 2014/3/8 65

نییرا

هالل

جەا:

ئ

قرژال 7/20-6/21هەوڵ بۆ بە دیهێنانی ئاواتیك دەدەن و لە هەنگاوی یەكەمدا سەركەوتن ئەنجامدانی لە دەهێنن. بەدەست راڕا و مەترسن گەورەكان و ق��ورس ك��ارە مەبن. بڕیارێكی گرنگ یەكالیی دەكەنەوە و پەیوەندیتان بە جێگا دوورەكان و دەرەوەی

واڵت بەهێز دەبێت.

گیسك 12/21–1/20 پێویستە لە هەموو كاتێك زیاتر و هێمن و خۆڕاگربن. چەند دەرفەتێكی لە ك��ە دەگ��ەڕێ��ت��ەوە، ب��ۆ گرنگتان سوودێكی چووبوو. لەدەستتان راب��ردوودا ئەم كۆمەاڵیەتییەكانی پەیوەندییە لە باش

ماوەیە وەردەگرن.

شێر 8/20-7/21بە هۆی دیدار و پەیوەندییەكانەوە كە دەك����ەن، كەسانێك رێ��ك��ەوت��ی دەب��ن��ە م��ای��ەی دڵ��خ��ۆش��ی��ت��ان. هیج بیرتان ب��ەت��ەواوی ئەگەر م��ەدەن بڕیارێك زۆری بەئارامییەكی هەست لێنەكردبێتەوە. باش تەندروستیشتان و دەك��ەن دەروون��ی

دەبێت.

گۆزە 1/21– 2/20 باریی دارایی گوشارتان دەخاتەسەر، گەورە خۆتان لە ئاسایی گرفتی هەواڵێكی چ���اوەڕوان���ی م��ەك��ەن. گرنگ دەكەن، هەرچەندە دواشبكەوێت، بەاڵم بە ئەگەرچی دەبێت. باشی ئەنجامی ه��ەر هەندێك لە بەاڵم دەنێن، هەنگاو وریاییەوە

كاتدا كۆنترۆڵ لەدەست دەدەن.

فەریك 9/20-8/21 بەو نیە هەموو هەنگاوەكان مەرج شێوەیە بێت، كە بیری لێدەكەنەوە، كارەكان ئەنجامدانی لەكاتی بەاڵم دەتوانن كارەكانتان بەرەو ئاڕاستە راستەكان دەرفەتێكی چەند بكەن. باشتریان و ببەن

باشتان بۆ هەڵدەكەوێت.

نەهەنگ 3/20-2/21 ل��ە هەڵەكان ب���دەن س���وود ه���ەوڵ باشە كاتێكی چونكە وەرب��گ��رن، سوككردنی و پ��ێ��داچ��ون��ەوە ب��ۆ رابردوو. ماوەكانی بووەكانی كەڵەكە كارە گ��وش��اری دارای��ت��ان ل��ەس��ەر زی��ات��ر دەبێت. هەنگاوێكی چەند دەت��وان��ن ك��ات��دا ی��ەك ل��ە

سەركەوتوو بنێن.

گێژاو

ئا: رۆڤار رواندزی

وشەی نادیار: بۆكان

وشەی یەكتربڕ

وەاڵمەكانی ژمارەی رابردوو تەنها 10 جیاوازی لەنێوان ئەم دوو وێنەیەدا هەن. كامانەن؟

پشــووی سڤیـل

12345678910سڤیلبكوكێركان1

نالهجامیی2هلۆناكس3اینارننك4تانهجددا5نراكۆیراك6لركاه7وهداب8نهترا9ینهگۆب10

66 ژماره 222 2014/3/8

هاوێنە

كەرنامەمیسرییە كۆنەكان

كەریان ماڵیی كرد، حزبە مۆدێرنەكانیش كردیانە

لۆگۆی خۆیان

66 ژماره 222 2014/3/8

ژماره 222 2014/3/8 67

كەر لەئاژەڵە بێوەی و زەحمەتكێشەكانە، و ه���ەرزان خەرج���ی و زۆرە زاوزێ���ی كاركەرێك���ی باش���ە، بۆیە هەمیش���ە مرۆڤ سودی لێوەرگرتووە. بەپێی توێژینەوەكان لەالی���ەن ئێس���تا پێ���ش س���اڵ 5000میس���رییەكانەوە دەس���تەمۆ ك���راوە. وەك ئاژەڵێكی باربەر بەكارهێنراوە. بەرزی كەر لەناوچەكان���ی جیهاندا جی���اوازە، بۆ نمونە ك���ەری هین���دی و س���ۆماڵی زۆر كورتن و رەنگی���ان لەگەڵ ك���ەری ناوچەكانی دیكەی جیهاندا جیاوازە. بەشێوەیەكی مامناوەندی تەمەن���ی كەر لەنێوان 40 بۆ 50 س���اڵیدایە. لەتەمەنی چوار بۆ پێنج س���اڵیدا باڵغ دەبێت و دەتوانێت كرداری جوتبوون ئەنجامبدات و زاوزێ بكات. ماوەی سكپڕیەكەی دوانزە

مانگە. كەر سیمبولی چی بووە؟

كەر لەفەرهەنگی گشتی زۆربەی واڵتاندا بەنیش���انەی نەزان���ی دێت، وات���ە هێمایە بۆ نەزانی، ئێس���تاش ك���ە لەكەس���ێك توڕەبن و بەگێل���ی بزانن، پێی دەڵێ���ن "دەڵێی كەرە" بەیەكت���ر س���وكایەتی بەمەبەس���تی وات���ە بەكاردەهێنرێت. زۆرجاریش ئەگەر كارێكی زۆر بەكەس���ێك بكرێت دەڵێ���ن "وەكو كەر ئیش���ی پێدەك���ەن". لەمیس���ری كۆن���دا كەر س���یمبولی نەفامی بووە. ئەو كەس���انەی كە بەنەف���ام و بێ عەق���ڵ زانراون بەش���ێوەی رۆمییەكانی���ش كێش���اون. وێنەی���ان ك���ەر هەبوون���ی كەریان پێ ش���ووم بووە، بەاڵم بەپێچەوان���ەوە هەندێ ناوچە پێیان وابووە، ك���ە كەر ن���ە نەفام���ە و نە ش���وومە، بەڵكو ئاژەڵێك���ی بەه���ۆش و زەحمەتكێش���ە، تەنیا ه���ۆكاری بە نەف���ام زانینی كەریان بۆ ئەوە گەڕاندۆت���ەوە، ك���ە هەندێج���ار توڕەدەبێت و بەگوێ���ی خاوەنەك���ەی ناكات. كەس���انی ش���ارەزا لەژیان���ی ئاژەاڵن���دا رای���ان وای���ە، كە ئ���ەو الس���ارییەی كەر بەه���ۆی جۆری بارهێنانییەوەیەت���ی، كە گرنگ���ی پێنادرێ�ت و زۆرترین كاریش���ی پێدەكرێت، بۆ نمونە ئەس���پێك باش���تر بەخێو دەكرێ�ت، ئەگەرنا

لەحاڵەتی ئازاددا، زۆر وریا و چاالكە. شێوەی ژیانیان

كەر بەش���ێوەی گروپی 100 تا 150 دانە بەیەك���ەوە دەژی���ن. زیات���ر لەناوچە كەمئاو و كەمگژوگی���ادا دەژی���ن. خواردنیان گیا و گەاڵی دارەكانە. كەر هەمیشە بەوە ناسراوە، كە زۆر رازی و بەس���ەبر و زەحمەتكێشە، زۆرجار بەو كەس���انەی كە لەهەموو جۆرە

ژیانێ���ك خۆیان رادێن���ن دەگوترێت "كەریش دەژی"، وات���ە بەهەموو ش���ێوە ژیانێك خۆی رادێنێ���ت. لەبەر ئ���ەم هۆیانە م���رۆڤ كەڵكی خراپی���ان لێوەردەگرێت. ك���ەر رەنجێكی زۆر نیی���ە، بۆخ���ۆی بەرهەمەكەش���ی و دەدات هەربۆیەشە زۆرجار بۆ كەسانی مشەخۆر و زەحمەتكێش بەنموونە دەهێنرێتەوە و دەڵێن

"ئەوەی كەر دەیكات كەر نایخوات". شیری كەر بۆچی بەسودە؟

ش���یری كەر زۆر بەكەڵك���ە، لەبەر ئەوەی كازئی���ن )جۆرێك پرۆتینە، ك���ە 80% پرۆتینی شیری مانگایە و بەهەمان رێژەش لەپێكهاتەی پەنیریش���دا هەی���ە( كەمت���رە لەش���یری مانگا و شیرینیش���ی زۆرت���رە، ب���ۆ ئەو كەس���انەی هەرس���كردنیان الوازە، بەتایبەت ئەوانەی كە نەخۆش���ی س���یلیان هەیە زۆر س���وودمەندە. لەسەردەمانی كۆن شیری كەر وەك خۆراك

و زۆر جاریش وەك دەرمان بەكارهێنراوە.ماك���ەر رۆژان���ە 200 ت���ا 300 مللتر ش���یر دەدات. ش���یری كەر و مای���ن لەزۆر رووەوە هاوش���ێوەی ش���یری مرۆڤ���ن. ش���یری ك���ەر بەه���ۆی رێ���ژەی زۆری ش���ەكر و پڕۆتین و كەمی چ���ەوری، لێكچوونێك���ی زۆری لەگەڵ شیری مرۆڤدا هەیە. شوشتنی پێستی مرۆڤ بەش���یری ك���ەر، ن���ەرم و س���پی دەكات���ەوە. هەروەها بەهۆی رێژەی زۆری چەورییەكەی

شیرەكەی زوو ئێكسپایەر دەبێت. جۆرەكانی

ك���ەر زۆر ج���ۆری هەی���ە، دەس���تەمۆ و نادەستەمۆ. نادەس���تەمۆكان بریتین لەكەری ئەفریقایی و سۆماڵی و ئەسیوپیایی و ئاسیایی. جۆری قوالن لەئاسیای ناوەڕاست و ئوناگر لەئێران و سوریا و باكوری عەرەبستان هەن. دەستەمۆكان. كەری ئەندەلوس لەباشووری ئیس���پانیا، بەرزییان دەگاتە 148 تا 159 سم. كەری ماڵتا، رەنگی رەش یان قاوەییە. كەری كاتالۆنی���ا، رەنگی رەش ی���ان قاوەییە- خاڵی روونی )سپی( لەسەر لەشیان هەیە. هەروەها كەری مایوكا، لەگەورەترین رەگەزی كەرن. ك���ەری ئیتاڵ���ی بچ���ووك و جوان���ن، رەنگیان رەش و خۆڵەمێشییە. كەری پوئاتو، لەشێكی گ���ەورە و درێ���ژی هەیە و ب���ۆ باربردن زۆر گونجاون. كەری میس���ری رەنگی زۆربەیان نیلییە. كەری س���وری رەنگیان روونە. كەری قوبرسی لەكەرە هەیكەل گەورەكانی ناوچەی

مەدیتەرانەیە. كەر لە شیعر و ئەدەبدا

زۆر رۆم���ان ه���ەن بەن���اوی ك���ەرەوە، كە بەناوبانگترینیان كەری )جۆنتەر دی برۆن(ە، كە نووسەرێكی ئەڵمانییە، لەالیەن )صنع اللە

ابراهی���م(ەوە كراوە ب���ە عەرەبی، جیا لەمەش رۆمانەكەی نووسەری گەورە )تۆفیق حەكیم( بەناوی كەرە، لە ئەدەبی كوردیش���دا )عەباس عەبدولاڵ یوس���ف( كتێبێكی هەیە بەن��������اوی ك���ەری بوری���دان و )مەحم���ود زامدار(ی���ش كەرنام���ەی هەب���وو، )رێب���وار س���یوەلی(ش توێژینەوەیەك���ی ل���ە بارەی كەر نووس���یوە، س���ەرەرای ئەم���ەش )ش���ێخ رەزای تاڵەبانی( لەش���اعیرە بەناوبانگەكانی ك���وردە، زۆربەی ش���یعرەكانی هەجوە. لەزۆر ش���یعردا باسی ك���ەری ك���ردووە. هەتا لەكۆپلەیەك ش���یعردا دنیای بە تەویلە و مرۆڤی بەكەر چواندووەو

دەڵێت:دنیا تەویلەیەكە پڕ لەكەر

من كەر و ئەو كەر و تۆ كەرلەدڵت گران نەبێ گەر پێتیان وت كەر

حیساب بكە كەرێك بوو بەكەرێكی وت كەر"نێرەك���ەر" وش���ەی زۆرج���ار ه���اوكات ئازایەت���ی نیش���انەی و وەس���ف وەك

بەكاردەهێنرێت. داكۆكیكاریش هەن

ل���ەزۆر ش���وێنی دنی���ادا پەیك���ەری ك���ەر دروستكراوە، وەك شاری بۆستۆنی ئەمریكا و واڵتان���ی ت���ر، هەندێ ل���ە حزبەكانیش���یان لۆگۆكەی���ان وێن���ەی كەرە، ك���ە وەك رەمزی ماندوبوون و زەحمەتكێش���ی بەكاریدەهێنن. س���لێمانیش ئ���ازادی لەپارك���ی هەروەه���ا پەیكەرەی "كەرەكەش���خە" لەالیەن هونەمەند زی���رەك می���رە دروس���تكرا، ب���ەاڵم لەالی���ەن كەس���انێكەوە تێكشكێنرا. ئێس���تا پەیكەرێكی دیكە بەن���اوی "كەرە گوێلەق" لەالیەن گروپی كەرگەلی كوردستان دروستكراوە و بەنیازن لەش���اری س���لێمانی دایبنێن. وەك پیشاندانی وەفا بەرامبەر ئەو ئاژەڵە كە لەس���ەردەمانی "ك���ەرە لێوەرگرت���ووە. س���ودیان خەبات���دا گوێلەق" نازن���اوی ئەو ئاژەڵ���ە بارهەڵگرەیە، كە لەالیەن مەفرەزەكانی هێزی پێشمەرگەوە لەدوای ش���ااڵوەكانی ئەنفالەوە لەكوردستان ماونەت���ەوە و بەكارهێن���راوە، ب���ۆ زۆرب���ەی بەكاری���ان رۆژانەی���ان پێداویس���تییەكانی

هێناوە.ه���اوكات لەكوردس���تان گروپ���ی كەرگەلی كوردس���تان هەیە، ك���ە خۆی���ان بەداكۆكیكار لەماف���ی ئ���ەو ئاژەڵە، لەدژی زوڵ���م و زۆری مرۆڤ دەزانن و بەپێی لێدوانێكی س���ەرۆكی گروپەك���ە ژم���ارەی ئەندامانی���ان گەیش���تۆتە دوان���زە ه���ەزار لەكوردس���تان. بەاڵم ئێس���تا ئەوەش���ی و وازیهێن���اوە س���ەرۆكەكە گەڕاندووەتەوە بۆ ئەو سوكایەتییەی لەالیەن

كۆمەڵگەوە دەرهەق بە منداڵەكانی دەكرێت.

هاوێنە

بەهرە حەمەرەش

ژماره 222 2014/3/8 67

68 ژماره 222 2014/3/8

شەموان

ئەدهەم بارزانی دووەم جارە وا دەكات!

كاتێـــك بیســـتم و خوێندمەوە، كـــە ئەدهەم بارزانی وازی لەپارتـــی هێناوە، هەر لەیەكەم لەحزە پرســـیارێكم ال دروســـتبوو. بۆیە بێ دوودڵی مۆبایلەكەم دەرهێنا و پەیوەندیـــم بە ژمارەكەی ئەدهەم بارزانی كـــرد، داخرابوو، هەوڵمدا ژمارەیەكی تری كەسەكانی دەوروبەری ئەدهەم بارزانیم پەیدا كرد، یەكێك وەاڵمی دایەوە و داوای دیاركردنی كاتی دیمانەیەكی رۆژنامەوانییم كرد، ئەو برادەرە وتی "مەجالی

موقابەلەی نییە" باشە. چەند جارێك دیمانەی ئەدهەم بارزانیم كردووە، قسەكانی خۆش و راشكاوانەن، هەندێـــك هەڵوێســـتی چاك بـــە قســـەكانی دەردەبرێت. بەاڵم ئـــەو جارەیان ئەگەر دیمانەكە رێكەوتبوایە، هەر بەو پرســـیارە دەســـتم پێدەكرد، كە لە زهنم دروســـت ببـــوو، لێـــم دەپرســـی "جارەكەی تر وەك ئێســـتا بـــەر لە هەڵبژاردن وتت لیســـتی سەربەخۆم دەبێت و كەچی دواتر پەشیمان بوویتەوە؟ ئەوجارە لەو سەروبەندەدا كـــە دونیایەك موشـــكیلە لە هەرێم هەیە و ئـــەوە هەڵبژاردنێكی تریش نزیكبۆتەوە دیســـان وتت دەســـت لەكاردەكێشـــمەوە، ئایا مەبەستت لەو شـــتانە چییە؟ نازانین

وەاڵمی ئەو چی دەبوو.گرنگیشـــە بزانرێت مەبەســـتی ئەو چییە. ئایا ئەوە دڵەڕاوكێی ئەدهەم بارزانییە لە پارتی؟ یان بە ئەنقەســـت وادەكات و مەبەســـتێكی سیاسی لە پشتەوەیە؟ رەنگە كەســـانێك هەبن ئەو قســـەو پرســـیارانەیان قبوڵ نەبێت و بڵێن چ كێشەیەك لەوە دایە كەســـێكی دیاری ناو حزبێك رەخنە بگرێت و بۆچوونی جیاوازی هەبێت. من پێموایـــە ئەدهەم بارزانی هەردوو جار باســـی رەخنەی نەكـــردووە، بەڵكو بەچەند وشـــەیەك وازهێنانی خۆی راگەیاندووە، ئەوە لەو چەند ســـاڵەدا دووەم جاریشـــە

دووبارە دەبێتەوە.دواتر ئەدهەم بارزانی دەستلەكاركێشـــانەوەكەی لە فەیسبووك باڵوكردۆتەوە، قســـەی بۆ رووداو كردووە، بەاڵم باس لەوە ناكات هەڵوێســـتی پارتی لەبەرامبەر دەســـت لەكاركێشانەوەكەی چییە؟ پارتیش قســـەی نەكردووە، ئەدهەم باس لەوە دەكات، كە لەمەودوا بەجۆرێكی تر خزمەت دەكات؟ ئەو كە پێشـــتر خاوەنی حزب

بووە، ئایا بیر لەدامەزراندنی حزب دەكاتەوە، یان نا؟ بـــا پێـــش رووداوەكان نەكەوین، بزانیـــن چارەنووســـی وازهێنانەكەی ئەدهەم بارزانی ئەو جارە چی دەبێ؟ كە ئێســـتا ئەو شـــتانە دەنووســـم كابرایەكی پارتیم بیركەوتەوە، لەوەتەی فامی كردووە، پارتییە. ئەو زۆرجار وازدەهێنێت و بەوتەی خۆی پارتیانی دەڵێ "دادەنیشـــم"، بەاڵم موچەكەی هەر هەیە و جارجارەش پارتی زیاتر لە مووچە یان شتێكی پێدەدا. ئەوجارە قسەم لەگەڵ كرد پێم وت "ئەوە چۆنە لێت قبوڵ دەكرێت و چەند جارە دادەنیشی و دەست پێدەكەیەوە، موچە و ئیمتیاز و سەیارەشت پێدەدرێت". ئەو بەپێكەنینەوە وتی "من ئەوەندە پارتیم، پارتی لەمن دڵنیایە وازیش بهێنم هەر پارتیم بە پلەی ئیمتیاز، بۆیە ئەگەر دادەنیشم نەفەسێك دەدەم"، بۆیە وا تێدەگەم كە ئەدهەم بارزانیش نموونەی ئەو پارتییە دڵنیاییە بێت، نەوەك نیگەران. ئەو دانیشـــتنانەی ئەویش مـــن ناڵێم لەبەر ئیمتیازاتە، بەڵكو وەك

كابرا نەفەسێك دەدات وهیچی تر.

فەیسەڵ خەلیل