gri 33125010671721

IACOBI PHILIPPI TOMASINI PATAVINI

JD. Maria in Vantio Canonici Saeclaris

PETRARCHA R E D I V I V V S.

Integram Poetae celeberrimi Vitam Iconibus aere cglatis exhibens.

accessit n obi lis s imae f oe minam

L A y R A Breuis Hiftoria.

Ad Eminentiss. et Reverendiss.

D. IO AN- FRANGIS CVM Ex Comitibus Guidijs d Balneo

S. R. E- Cardinalem3 c.

Superiorum Permijfu. PATAVII, Typis LiuijPafquati, &IacobiBortoli.

Apud Paulum Frarabottura . M DC XXXV.

‘ jCCC-i . J .

Eminentifs. ac Keuerendijs. D.D. IOAN. FRANCISCO

EX COMITI BVS GVIDIIS A BALNEO &c.

S. R.E. Cardinali, Epifcopo Reatino, Domino 0* Mecccnati <Benignif$imo.

Vphemiam Mufarum nutri¬ cem Icite nec fine ratione finxit erudita antiquitas . Generofos quippe animos ad prgclaras asio¬ nes ftudiose incitat>vt vere Poeta:

Tu fola animos menternep peruris Gloria-j.

Ea vero non defidia , fed multis magnifque laboribus acquiritur. Virtus enim, apud Romani Eloquij Parentem,A<5iuofa ad vtilitate humani generis,non ad tenebras aut folitudinem eft comparata. Atq; hpcOtpheiquidem Poetarum vetuftiflimi iudicio fcecunda Heroum Mater,mortalesad fu trimum felicita¬ tis eduxit & educauitj Fam^que arternitati tradidit . Exempla ne longius conquiram jluculentiilimo nobis in¬ dicio ^ftToga bagoque illuftris Domustuicprofapia,

i

Virtute fua vndiquaque confpicua. Cuius Amplitudi¬ nem vt in pauca contraham,vel vnus fufficiet Guido II. quemRauennates Patris Patri* titulo honeftarunt, id pr^terea na<flus glori?,quod filium reliquerit,qucm Flo¬ rentia OTHO Imperator Maximus familia languinifqr eoniuntflione dignabatur.Qu* fingula tametfi interru¬ pto curfu ad humante felicitatis apicem contenderunt, Numinifq. prouidentia in Te confpirarunt eo certe cu¬ mulo, vt ad arbitrium fortunam fingere licuiffet : lau¬ dabili tamen Maiorum inftituto nobilisanimi curas in publica commoda vertere maluifti,ea Ingenij dexterita¬ te, ea morum Integritate, animique Prudentia, vt Ma¬ gnanimitatem praeclara Humanitate contemperatam in TE fufpiciant ac venerentur,quotquot cum Mulis Vir¬ tutem vereaeftimant . Neque enimfoliim conflantem bonorum de tuis meritis opinionem ?quas,fed longe an¬ tecedis , dum bonas literas humaniter & perbenigne fo- ues,ornas,tueris. Patere igitur,Eminentiffime Princeps, celeberrimus Poeta Etrufcus caftisSpe<flatiflim?F?mi- n? amoribus ad Famae immortalitatem eue&us, noftrif- que literis, qua fas erat fermoms libertate ac veritate , poft varias temporum iniurias pofteritati pro virili afler- tus,idem intra tua limina obtineat contubernium, quod olim Viuusapud Agnatos tuosColumnenfes Purpura¬ tos expertus fuit mitiffimum. Sic enim quosiplorum aufpicijs meruit aliquando perennis Gloriae triumphes, non in Vrbe tantum Orbis domina, fed in Orbe, recenti nominis jeternitate ducet fecurior tuo prafidio, quo Mecoenas vnicusLiterarumfplendorem bonae famte tu¬ tela egregie fuflentas. Suadet id multis probatus olim

fum-

fummus in Poetam affe&us, cum Auenionenfis Legati munus pro Svm. Pontifice ad publica vota feliciter obires. Quem in ifto petftore quoniam adhuc integerri- mu fcio,nec in meos conatus inferioremjhanc vtiqi Va¬ tis noftri fpedem,deuin<5tiflimce fimulme? in T-E.volu™ tatis fpecimen perpetuxq. obferuantise argumentum effe defidero. Laborem porro qualemcumque meum fi qua mentis deuotione offertur, eade animi facilitate ac¬ ceperis, erit quide vnde Poet£ noftrura gratuletur fpcu- lumjEgo vero me ad maiora excitatum cenfeam. Devs Opt. Max. dignitatem tuam ad citeriora incrementa, & publicum rei literarip decus diutiffime feruet & augeat.

Patavii 3 e Mufeo. Cal. Iunij. M DC XXXV.

I. T. R.

Omni cultu

Beuotijsims Cliens

Iac. Philippvs Tomasjnvs»

LECTORI BENEVOLO.

VTniB vs placere cum femper ar¬ duumfuerit3 tum hoc poti fs imum fic- culo3 quo vel ob ingeniorum fagacita-

■tem3vel ob ce n fur a licentiam3

Et pueri nafum Rhinocerotis habent i

ne meum etiam inflttutum prater vo- tum a multis finifire accipiatur, bre¬

viter monendus de ijs Le flor, qua iudicijfavorem impetratu¬ ra videntur. Ea nempe unica potifsimum me permouit caufa3 vt huncquatemcumque laborem fidentius adirem3adquem in- vitauit me probata haftenusplurimorum benignitas, qua ingenij mei tentamenta antehac fuerunt excepta,iamtp inchoatu opus crebris alioru exhortationibus monitisq? in hanc faciem redaffum. Necprofetto aliudpofiulabat PetrARCHJE exi¬ mia Virtus3quafingulariprodidit indole3 sumorp decoravit in¬ genio. Cuius Vitam fi verum boni Viri fpeculu dixerim,nihil fortafsis arrogantius dixerim. Sed neque aliter me cum Ha- tuet fpero3qui fummam eius confiantiam in arduo Virtutis & Utifar umfiadio intente fuerit contemplatus3qui ad vtriufque fortuna impetus infignem animi moderationem penitius ex- pendent 3qui veram mentis pietatem intimius perfpexerit3 c&- terafque Summi Viri dotes ,quas pofi exquifitam multorum diigentiam rudi penicillo mihi exprimereplacuit3 ne fuco fin- cetum illudpe fias cotaminarm^neut adfeitafermonis pompa

nar-

mrntioms veritatem in Jfftionis fufpicionem ducerem. Ecu vero vtfimplicifsima ,fic aliena effe debuit ab Elogtj fpecic^j, quod iam ab omni atate debebatur ei, quem nemo non hacte¬ nus miris laudibus extulit. 1 deoque eam non folumper Spe¬ cies, Jed minutifsime per Tepora quofe deduxi, Poetaipfius^ quatum licuit,verbis munitam : qua tametsi bona fidepaffim infert a,nonnullis tamen temporii vetuflate corruptis ex inge¬ nio medelam adhibui. Cetera, prater ea qua iam noti omnibus Foeta Interpretes dederunt, a Viris Eruditis & Amicis <vndique conquifita ,fto cuique loco ingemaprofefftone reddeda cenfui. Eorum fane prolixa adeo in me fuit humanitas, vi ex¬ inde operis moles prater fntentiam creuerit: Cuius fafiidium varietate, ad Legentis ingenium & argumenti genium necefi faria,temperatum arbitror. £>uin ipforum,eam expertum me fateor folicitudinem,ut operi iam confedo Audarium accejfe- rit. Cuius tenuitatem etfi facile agnofca, hoc interea /pe cime Amicorum expe dationi diutius protrahere nolui, quorum (fi merebitur) fymbolis audior aliquando & cultior mitiorem forfan eruditorum calculum fperare poterit. ûanquam nec Ego hac ad famam ,fied aliorum potius ohfequium, quibus inter publicas occupationes qualicunque fiudio animum ac vo¬ luntate prhatimprabere debui. Tuum erit. Benigne Ledor, hac quo emittuntur candore interpretari,uf honestis conatibus in poli erum vires addas.

* * J-AV.

LAVRENTIVS PIGNOIIVS IACOBO PHILI P PO TOMASINO

Canonico S. Maria in Vantio, & Ccenobiarcha. Viro admodum Reuercndo.

Imirvm debebunt tibi Aternii, mi ToMAsiNE,tu exteri,tum Pata- uini noftri,cu & calamo Tu,& per te viriculo nobilis calcographus Hieronymus Dauid3expreiTeritis ambo Illuftrium Virorum qua facies , qua mores. Nobile fane inuentum, cuius Audorem ftatuit

Plinius dodiflimum, quem appellant. Togatorum M. Terentium Varronem , Libro xxxv. Capitulo n. illis verbis. Imaginum amoremflagrajfe quondam tefies funt,& Amicus ille Ciceronis edito de his volumine , & M. Varro be- nigniffimo inuento, infertis voluminum futrum facunditati non nominibus tantum feptingen torum Illustrium^ fed & ali¬ quo modo Imaginibus, $xquo ( vt hoc etiam obiter no¬ tem ) videntur pertingere Libri, quos Hebdomades,vel de Imaginibus laudat Gellius Lib. m Cap. x- &xii. At quanto benignius inuentum hoc tuum? in quo non nomina tantum , neque Imagines aliquo modo, fed & nomina,& ada, & virtutum fpecimina, & oris lineame- ta proponuntur Orbi Vniuerio fpedanda. Made Vir¬ tute, Vir Reuerende, per quem fadum eft, vtnon folu pidoris artificio deledemur, fed etiam comemoratione hominum Piyclarorum, & cognitione formarum. Neqi vero labori ifti tuo non erit fua repofita laus, & confti-

tuta

tuta vtilitas.Habent enim Viroru Clarorum vultus eam vim,vt excitent ad obefida pt^dara facinora. De fe hoc teftatur Vir Clariffimus, & qui litteras Gr^cas primus illuftrare conatus eft3Leonardus Atetinus,in Comrhen- tario M. S. quem penes me habeo . Ego quoque licet puer ab illa manu exulum captus jn Caftellum guarata (nam id quoque exules tenebant) adducius Jhm^ et quia puer eram, non cum alijs captiuis,fed in honestiore quodam carceris cubi¬ culo affer uabar. erat au te in ipfo cubiculo pici a Francifci Te¬ trarcha imago, quam ego quotidie afpiciens incredibili ardore (ludiorum eius incendebar. Hfc ille.Tu Petrarcham tuum adornare perge3vt habeant noftri Adolefcentes pene do* mefticum monitorem,qui illos excitet ad prgclara que- que capeffenda. Habemus enim nos in Colhb. fuburba- nis3(quod pulcherrima Vrbiu Floretia nobis inuideat,) ofla&cineres illius Viri, ad cuius tumulum confluunt turmatim ex vltima vfque Europa examina Apum Phi- Iologicarum,ftudio/i Adolefcentes. Tu interim.

Cui cura Deos,fecretaque Cali Nofje fuit, quem non ftellarum AEgyptia Memphis AEquarit ville, numeri/que monentibus aftra,

difpice qugfo, quidnam caufe fuerit, quod & Petrarcha & Dantes 3 vterque Patria camerit, vt inuidiose etiam conqueritur Gabriel Symeonius,ilIe veterum monume- torum peregrinus indagator. Vale. Domi. Die xvi i Noucrabris > <juo Patauiutn noftrum e domeftico Plauftro Hadriaco Tridente deturbatum , conquievit in finu (d fuerit aeternum? j Venet£ libertatis M. DC. XXIX. Bellona & Libitina inuicem funera. procurantibus.

♦f* ^ z V. C.

V. G I- PHIL- TOMASINO- DEcora nympha , pr? fcius Daphnes fuaj

Cui Cynthius nomen dedit. Idea vatis inclyti,quam candidus Amauit & fleuit fimul»

Pedius pudicum, certa quod penite Fides Infedit>& triplex Charis.

Ecquid Poetp diua non debes tuo? Cuius beata munere» . 4

Calcas velocis horridas gui minas» Lethefq; torpidum chaos.

Sed Tu venufte carminis Tufci parens. Ocelle Mufarum vigil.

Pincerna meri nebaris Permefsidos, Quod Hippocrene fuggerit,

Amata nomen Laura fi cedit Tibi, Si vinnulifqjverfibus.

Quas Tomasino gratias reddes tuo? Pollente cuius alite

Subuectus, & felicis ingenl rotis Virum per ora duceris, ^

Illi omne pun&um rurfus acceptum refers. Vitamque cum fama trahis.

Amoris ergo fefiinabat lOAN’ Veslingivs MtndanusJEquts " A&ttQVh & Cbir. Profi Qrd.

w £idem

/

CVi Patriam invidit varia? difcordia gentis^ _ Vixque pepercerunt Arnus,&ipfa Thetis?

Excepit Puerum, nutriuit Gallia Mufis, Et cultum Latio reddidit ore Virum.

Ille renafcentem Rom*e Tufcifque nitorem Attulit: Exilij frudtus vtrinque fuit.

I Sors,fparge minas claris inimica Poetis. Ingenio fupereft, ecce, PetrarcHa fuol

Dum triplici Lauro cafti nebuntur amores. Stat Tibi perpetuum Carmine, La vr a, decu£

Imber edax tumulum longo licet atterat SUO, In chartis Vates his rediuiuus erit*

-■>>

Qbfmmth fymbolm depreperabat

Io. Rsgpiyf*

INDEX CATITVM.

Cap. 1. Cap. 11. Cap. 111. Cap. IV. Cap. V. Cap. VI.

PRoloquium. v i | Poeta Patria,Natales,Parentes. Consiitutis corporis3& Morjs animi.

Educatio, & Studia. Ingenij prastanti a. Eloquentia,& Poefis. Egregia ingenij Monumenta. _ t PetRARCHIE Opera MS. in Biblioth. Vatic. Cap. V11, i Cenfius eorum qui Vatis Vitam cofcripferunt, quive

eiufdem Opera Comment. illufirarunt. Cap. Vlll. Vindicia tutelares. Cap. 1 X. Honores, & inprimis Laurea ex Poef parta. Cap. X. Necefsituda cum Lite ratis. Cap. XI. Exijlimatm apud. Principes, alios. Cap. XII. Ser. Reip.Vemta affectus in fidem dr obfequium

PSokti Ji Cap.XllI. Poeta fieCefisuS in Vallem Clanfam. Cap. XIV. Affeclusin Lanram. Cap. XV. ZaviUE Vita, & Encomia. Cap. XVI. Juftina Leui Perottx cultus in Petrarebam. Cap. XVII. Z>c Solitudine 'Parmenfi, Cap. XV111. Arquada Collis Vicus,& Petrarcba Domiciliu. Cap. XIX. Mythalogia Uonttm eodem /pe £1 antium. Cap. X X. Pofleritas. Cap. XXI. Summa Vatis Pietas. Cap. XXII. Senettus,obitus,& Funus. Cap. XXIiI. Monumenta Petrarcba viuo & defunclo pofita:

Elogia eidem a Viris Clar. concinnata. Cap. XXIV. JDium Vatis Sepulchri violati Hi/oria. Cap. XXV.

Vi &

\ >

PRAELOQVIVM.

E l i n e A T A. vtcunque valuimus T. L i v 11 Patauini Vita, gradum fa¬ cimus ad illuftrandam F R a n c i s c i

Petrarchje memoriam,nomi¬ nis illius fpleudore merito prouocatL Nec fane mihi quiequam carius fuic, quampofl: Hiftorici Principis monu¬

menta pETRARCHiE Poetarum & Oratorum ami fui Phoenicis gloriam propagare. Ille aureo Augufli feculo literarum decus : hic ferreo Poetarum propemo* dum extindorum olor. Exftant Patauij eiufdem inft- gnia pleraqr Monumenta:extat etiam Bibliotheca,quam ipfemet Ecclefiae Cathedrali dono tradidit} nec paucae Infcriptiones . Vifitur & Arquadp fepulchrum eius marmoreum cum effigie fnea, Dcmufque ftudiorum il¬ lius confcia, non fecus ac illa Neronis aurea , celebran¬ da • Quam vt Exteri, vel ab vltimis terrarum Orb*s par¬ tibus Lyceum noftrum adeuntes,maiori frudu luftant,

L; A dum

2

dum prteclariflima quaque Vrbis & Agri Patauini Mo¬ numenta ftudiose conquirunt, fpedlandam hoc in Ope¬ re dabimus Vniuerfis. Interea gemina, curiofeLedtor, in ipfo operis limine fruere Francisci Petrarch^

Effigie,quam Tibi exhibemus,qua licuitfolertia c vetu- ftis tabellis cxpre/Tam . Diuerfam quidem, fed tempore,non fculptoris arbitrio. Primam debeo humanitati Leonis AlUtij Viri Cl. noftroamoad iuuandas literas,ad dignitatem, & gloriam, ad fumma omnia, atque in pri¬ mis Eminentiffimi Cardinalis BisciiE maximi Mula¬ rum Fautorispotrociniumnati,qu;E olim apud Asca- nivm Columnam S. R. E. Cardinalem e viuo Franc. Petrauchje iam tum iuuenisvultudelineata,cu¬ cullo rubro laurea fronde infignito fpe&abatur. AJte* ram prouedtioris, e Bibliothecte Varicante Petrarchai Poemate in membranis Ann. m.d.xvi. Manufcripto in 4. numero 3198., depromptam, benigne mecumcommu- nicauit Vir Nobiliflimus , eximiulqueliterarumcultor Cafsianus a Puteo Eques Anno 1630. Die xxxi. Ianua- rij. Quam cucullo rubro parte interiori, qua frontem tegit, coloris impluuiati feu fuliginei, fubie&a tunica violacea ele°;antiflime inibi depi&am addidit. Nunc Deo aufpice in eius Vitam primis coloribus adumbran¬ dam calamum ducemus.

POE-

PATRIA, NATALES, PARENTES,

Cap. I.

Ransci SCvS PETRARGHA'

Phoebi ne&ar, Mufarumcorculu, Prifca? eruditionis Decus, literarum Delicium, omnium feculo- rum memoria dignus,varijs fortu¬ na cafibus perpetuo agitatus, jfub hoc tandem noftro Patauino Cado in huius Vrbis perennitatem quie-

uit. Hic veluti in portu otio literario indulfit, tranquilla hicfen.edam egit. Nimiiu ex amphffimo Canonicorum Maioris Ecclefia Collegio fuit , & albo Patauinorum Ciuium afcriptus ob merita,quf dum mecum ipfe repu¬ to, & in eius Virtutes ac Mores illibatos attentus inqui- rojfacere minime poffum, quin totus in eius radios defi¬ xus obftupefcam. Occurrit eius Mihi Patria primo loco, & Soli Natalis fplendor. Non enim Florenti^, fed Are- tij ex praeclaris vtique parentibus,Petrarcha Parenzo,& Brigida (vel vtalijsplacet) Leta exCanigiana Fami¬ lia natus Annno c i o. ccc. 1111. Die Lunar x 111 Ca¬ lendis Augufti feu vigefimo Iulij, quo primum tempore

Aurora in rofeis fulgebat lutea bigis. Etfi vero Natalis hic dies non foium aliorum , fed fida quoque ipfius Poetae,relatione fatis fit certus: Nonpa-

B 2. rum

4 lac* Thil Tomjini rum tamen hic difficultatis initio Mihi infecit eiufdem

ad Pofteritatem de origine, vita» conuerfatione, & fiudiorum fuorum fuccefiu Epiftola cum reliquis opeiibus Venetijs Anno 1501 vulgata, in qua refertur iWeAretjj in exilio natus Anno 1304 die Lun& ad nuroYAm Calendis Augusti: aftipulantibusin vita Petrarch* Antonio Tem- po Iudice Patauino, & Siluano Venafro Interprete Poe¬ matum Petrarcha?. Neque aliter hanc Epiftolam editio Bafilienfis typis Sebaffiani Henrici Petri emiffa Anno 1554 totidem verbis exhibet. Ac tantum ha;c aliquandiu valuit apud multos opinio, vt eam quoque publico Petrarcha? Elogio fub ipfius effigie Patauij in Aula Pre- fe&urte vulgo Gigantea deferipto hifce verbis propaga¬

ri libuerit. Franciscvs Petrarcha Florentinvs

Natvs est Anno cid.ccc. iih Prima Avgvsti*

Veriim,fi vnushic Petrarcha textus ad alios ipfius per- feriptis literis *equa lance expendatur, leuior certe hic deprehendetur error, quam qui Hiftoricis vlterius cru¬ cem figere valeat. Quid enim hilce libri o&aui Epifto¬ la prima ad Boccacium Ticini ad Auroram xi 11 Calen¬ dis Augufti perferipta apertius ? Scito enim, & friant fi qui erunt, qui tam humilem, non fafiidiant originem fcirc,mt Anno xtatis huius <vltimx,qu* ab illo, qui hanc mihi fpem tri¬ buit 1E s v Christo, & initium traxit nomen Mil- lefimo trecentefimo quarto , Dix Luna vige fima lulij illuce- fcente commodum aurora, in Are tina Vrbe, in F ico, qui H or¬ tus dicitur, natum ejfe. £>u& dies apud nojiros publica & in-

fignis eft nota, ea frilicet quod exulcs nofiri, qu* fi Aretium > Sono-

Tetrarcha Kedimms. 5

Bononiamq-, Contulerunt, bine illinc contradis in vnum exer¬ citibus,armati die illa, & ipfa ferme qua nafcebar hora, ante¬ quam Sol iugis montium erumperet, ad portas prima •vene¬ runt,fi qua fors fauiffet, ferro exilium vlturi, ifqueaduentus, etfi inefficax fuerit,quia tam magnis motibus, & ingenti om¬ nia terrore concufferat, nefeio quidem,an adhuc esi memoria^ hofiium elapfusfiedvfijT adhosproximos annos, vulgopercele¬ bris fuit.1 Hac eadem hodie & Ltmndies, & vigefimo efl Iu- lij. Annus qui tunc erat quartus, nunc fextus & fex age fimus est . Epiftola etiam o&aua eiufdem libri ad eundem Boccacium hunc diem ipfum fibi Natalem tranfijffe lar- tatur. Hunc autem diem Iulij fullTe vigefimum D.Mar- garit«e facium, & Florentinorum de Gebellinis vi&oria clarum, aubiores funt omni fide maiores VillanusHi- ftorite Florentina; lib.vm Cap.72. & Scipio Ammiratus lib. 4. pag. 171 . Verifimile igitur non Au&orisnegli- gentia , fed librariorum feftinatione in Epiitola adPo- fteritatem numerum x 111 fuiffe omiffum . Quin Papi- nius Malfonus in Vita Petrarcha; Lutetie 1587 imprefta pag. iz ex Epiftola ad Pofteritatem fignate nominat xm Calendas Augufti. Vetus quoque, vt fuis Erudi- tifs. DD. lofephus Maria Suarefius Epifcopus Vafonus me monuit literis, in Eminentiflimi Cardinalis Franci- sci Barbarjni Bibliotheca ViteePetrarcheScri¬ ptor, fed Boccaciolunior, vigefimum Iulij diem Poe¬ ta; Natalem conftituit : quamuis &: ibidem antiquus alter Calendas Augufti approbet • Nec fane alius diei Lunee vbique , etiam in Epiftola ad Poftetitatem, expreffa; conueniebat numerus, quam Iulij vigefimus fi omnes diligenter euoluerimus Ephemeridcs.,qu;r Aur

6 lac. Phil. cTomaJini gurti Calendas eius Anni 1504 Saturno fiueSabbatho affignant. Veriffima igitur atque eruditis probata ha?c firmo talo fterfententia quam Cardanus & Lucas Gau- rieus Epifcopus Geophoneniis Aftrologe Antiftites fug prjedidtionis primum pofuere fundamentum . Quorum quidem fides fi forte nonnullis in minima inquirentibus poterit effe fufpe&a, ea certe Hieronymo Squarciafico, Alexandro Vellutello, Io. BaptiftgGefualdo, alijfque Petrarcheexpofitoribusneutiquam detrahenda . Cete¬ rum, ne & hi Patrie ftudio affeduiplufculum dediffevi- deantur,audiamus Cifalpinum Voffium Hiftorig verita¬ tis vbique fe&atorem Eruditi de Hiftoricis Lat. Com- mentarij lib. 111 cap. I de hoc noftro ita differentem : Tantus Vir circa Ancifam feti incifam Florenti ni AgrivL cum patre Florentino exule natus fuit xi 11 Kal Sextilis

Anno 1304 non Anno Cio. ccc. xl. 1>t inepte editum eII apudGualterum Burl&um libro de Vitis Philojophorum. Etfi is profecfo error Burleo verti vitio nequit > qui ipfe fecido an*

te id tempus floruit ac P et rare ha aqualis fuit. At claruit Pe~

trarcha Anno 1340 & proximis Annis xxxv. Egregium fane Viri eruditiflimiiudicium , in quo tamen,falua ip- iius aufforitate,hoc vnum defiderari poffe videtur,quod Ancifam Poetre patriam tradiderit , haud dubie fama hac ab alijs Scriptoribus accepta, quibus ille fifus dum per grauioresliterarum occupationes ad ali os Auftores non potuit diuertere. Notum enim Ancifam Oppi¬ dum Florentia xi 11 duntaxat milliaribus dillitum: Vbi eius parentibus in exilium miffis morari minime licuit. Paitium enim aduerfarum odio coa&i funt extorres a pauijs laribus longius amoti

Diucr*

*Tetrarcha %edmims. j Diuer/a exilia & diuerfas cju&rere terras.

Parentes itaque ipfius cum alijs Aretij exiJij fedem fibi delegerunt . Quo in loco ipfemet Poeta in Epiftolis ad Boccacium &ad Pofteritatem fe.ortum prodidit- Hoc ipfum teftatur Domus , qua: Diuino Vati incunabula pifbuir, maximo aduenarum concut fu celebris , cuius meminit Squarciaficus perhibens decreto publico veti¬ tum fuifle ne a:dium Patronus antiquam fpecitm immu¬ taret aut ampliaret, quemadmodum teftatur Poeta ipfe rerum Senilium L.ib.xi 11 Epift.ad Ioannem Aretinumr Quibus hoc quidem accellit venerationis, quod Petrar- char cognomen meruerint. Sententiae noftrp vtproba¬ tiori fidem aftruit, quod memoria accepimus Petrarchae aliquado Aretiu accedenti vniuerfam ciuitatem foletn- niter occurrifte. Quod cgteroquin honoris, nulli prae¬ terquam Principi aut Ciui de patria fingulariter merito ea aetate exhiberi folebat . Eius porro Parentibus exi¬ lium peperere ditierfa, qua: tum vigebant, fadionum ftudia . Dum enim Florentina Refpublica tunctempo- poris inteflinis feditionibus acriter iadaretur, ciuefque inuicem dimicantes duas illam fecuiflentin partes,quarum altera Alborum,Nigrorum altera dicebatur, coepe¬ re in peius omnia,ac retro fublapfa ferri. Ea de re Ni¬ gri qui diutius exularant inopinato aduentu dominio Reipublica? potiti, aduerfg partis potentiam contundere, totifque labefadare viribus funt enixi, Sic Albis deie- dis partim,partim ab Vrbe proferiptis, eorumdem bona fifco deuoluta protinus venundabantur. Alborum for¬ tunam tunc fequebaturPetrarcha Parentius clariflimus; Reformationum feriba, qui cum fguientem inimicorum

ra-

8 lac. Vhil. Tomafini rabiem ferre non poffet, vna cum vxore Brigida potius cognomine fortaffisquam nomine Leta Aretium fe re¬ cepit, ibique audtus eft filio, qui de Patris nomine. Pe- trArchx cognomen accepit. Franctjctts enim Pefrarch<t fi¬ lius initio didtus,vulgo Checco.vt in eius vira audior eft Leonardus Areunus,mox Franciscvs Petrascha

nominatus eft paflim . Alij quidem vernaculo fermone appellatum afferunt Petrarcho di Parenzoj nonnulh Pe¬ tra rchotferiptor vite Petrarchf latinus,que torfan no in¬ juria Xicchonem Polcntonem aiibi afieruimus, Patrem Petrum Petraconem nominat, vt in vtroque deprehendi Manufcripto. Et certe Leonardus Aretinus narrat>quod ipfius Pater fuerit Petracho,Parenzij vero nomen Auo tribuit. Plurimos autem etiam noftra etate Auiac Pa¬ rentis nomen praeferre non vfque nouum eft» Sed enim ea fati vis erat vt idem exilij paterni calamitates patere¬ tur , necdum in lucem editus. Parum quoque abfuir, quin Mater eius grauiflimis partus doloribus afflidlata concidiffet,ipfomet Petrarcha tefte, vt non obftreticum modo, fed & Medicoru iudicio diu exanimis haberetur. Fratrem habuit Gherardum, qui in religiofam Carthu» fianorum familiam feceflit,ibique honorifice vixit, vt ex Petrarcha? feriptispaflim conftat. Neque vllos pr^tereai multo minus forores. Vt vel hinc demirari fubeat Squar ciaficum in Philelphi,nefcio quod> de Poet£ Sorore co- mentum adeofuiffefacilem . HicPoetf noftri Ortus, hi Parentes, quos dum vigent licere, nulla filibet mor¬

talium memoria*

CON-

Tetrarcha Rediuium-

CONSTITVTIO CORPORIS, ET MORES ANIMI.

Cap. 11.

OELITVS & felici plane conflitutione fiderum Petrarcha

temperamentum optimum fortitus eft. Affulfit illi nempe Sol quem vehebat Leo in Oriente politus, a quo pulchritudine eximiam hau- fit: ob idque flatura mediocris, aut paulo fuperior,plena facie, ro¬

tundis membris, &in fenettute ad craflitudinem ver¬ gentibus, viuacibus oculis fuit, equibus, vtde Augulto Suetonius,emicarent radij quidam eximig maieftatis ac vigoris,qui prpftans illius ingenium, lingularem ac pro¬ pe diuinam fapientiam,omnibus aperirent. De quo quidem Thomas de Garbo Medicus fubtiliffimus luramen- to alferuit fe non vidifle corpus magis fanum aut melio¬ ris conftitutionis. Ad peregrinationes etiam paratum finxit Mercurius in figno igneo , igneaque mente prcditum & cplefti . Audiatnr ipfe fuain Epiftola ea derefcribens : Corpus iuueni, non magnarum virium , (ed multet dexteritatis obtigerat : forma non glorior excel¬ lenti , fed qua placere viridioribus annis poffet , colore vi- nido inter candidum, & nigrum, viuacibus oculis, & vL fu per longum tempus acerrimo, qui praterfpem fipra , fe.

B xdge-

fo lac.mi. Tomafmi xage fimum datis annum me de(lituit, vt indignanti mihi adi

ocularium confugiendum e(fet auxilium: tolaxtate fanifii*

mum corpusfenettusinuafit,&Jolita morborum'-acie circum¬

venit . Oris eius Maieftatem, Squarzaficus etiam fic ex- prcffit ia eiufdem Vita • Erat facie pulchra, & eleganti,ocu¬ li viuaces, vt corufcantes fcintilU , intuitus fapientix plenus,

quo vigor rtprefentabatur & grauitas. & paulo interius.

Fuit Venerabilis in afpectu,& maieHas quadam inerat, vt ipfum videntes induceret, etiam qui eum non cognofcerent foltr

tamen vi fu reuerendum & fapienti fimum indicarent. Quod exemplo quoque facili comprobari poteft. Scribit enim Iofephus Briuius Mediolanenfis ia nefcio quo fuo Pa¬ negyrico , quod cum PetRARCHA femel e [fet Me¬ diolani in aula Dominorum Vicecomitum , inter multos pur¬

puratos & nobiles Viros ,G alearium, qui tunc Dominus erat ,

impofuijfe fi lio,qui primus pfea Dux Mediolani fuit, adhuc puero,vt fapientiorem de afiantibus ojlenderet. PueIlum ocu¬

lis hinc inde volutis Fran c i s c V m adiuijfe & manu apprehendtffe & patri cum omnium admiratione monfirafp .

Jpuidab hominibus? ( exclamat fubinde Briuius ) cn aptie-

ris eius cognofieret ur afpeclus ? Subijcithjs idem Auctor Petrarehe mores, & vitra progreditur in ha?c verba: Conuerfatio eius honeila & ineunda omnibus extitit, vt nullus

moefiusabeo difiederet. Oculi non deformes, fedvittaces *

Vifus adeo firmus & acer , vt fexagenarius liter as etiam mi- nutifiimas legeret, nullo vitreorum oculis pr.ejidio. Corpus

habuit dexter imum vfque ad fenelfutem, quapinguefi er e coe¬ pit. In fine apoplectico morbo plurimum torquebatur. Me¬

moria dignum eft, non leui prudenticargumento, quod Poeta Epift. i. lib. vm Senii, vt fateturipfe,iuuenili-

Tetrarcha hkedmiuUi* 11

bus annis incanuerit:propterea canities, qua nefio vnd<Ls>

tam inde ab annis tenerioribus caput adolefcentis inua fer at,ra¬

ra licet , qua cum prima veniens lanugine albicanti vertice ve¬

rendum nefio quid haberet,vt quidam dixere,& teneri adhuc

tris habitum honeftaret mihi,tam eatenus iniucunda,quodcclj

faltem in parte iuuenili,quogaudebam,aduerfaretur afpctlui*

Quid his munoror?Fuere mores eius niuei,liberi,fuaues adeo, nihil vt ijs expofci candidius, liberalius,fuauius poflet. Maiores ille venerari,parcs dulci comitate com- pledti, obfequium Principibus vitro prgbere , fuauitet1 omnia peragere, Amicorum neceflltudinibus ingenua quadam alacritate occurrere, in aulisPrincipufui amo¬ rem omnibus inftillare. Proculaberatabomnifaftu, fenfit fuperbiam in alijs,non in fe, & cumparuus fuerit' femper minor iudicio fuo fuit, vtipflflimiseius verbis hic vtar, filentijae folitudinis pr^cipuuscultor, diuitia- rum contemptor eximius,non quod illas non cuperet,vt ceteri, fed quod curas & labores, quibus ilice parantur, odiflet maxime. Quamobrem cum ijs abundare pluri¬ mum poflet,ijs contentus fuit, quas fatis flbi fore duxit • Noratenim vera illa eflie Claudiani, Doilrina ipfa

pretiumfibi ,flaque late

Tcrtuna fecura nitet,necfafcibus vilis

Erigitur,plaufme petit clareflere vulgi.

Nil opus externa cupiens,ml indigna laudis» Diuitijs animofa fuis,immotaq-> cunilis

Caji bus,ex alta mortalia defpicit arce.

Tenui quoque vi&u, & vulgaribus cibis vitam egit lav tius,quam cum exquifitiflimis dapibus omnes Apitij fuc ceflores. Habebat potiflimum in delici js arborum fru-

B i dius

t z lac. Tbil. Tomfini $us obidque maxime vt igniculos libidinis extingucret quo ad eius poflet. Scribit ille fcilicet dc fe ipfo. Amo- re acerrimo ,Jed vnico^ & honefto in ddolefcewtU labor Ani-, &

diutius labor afem,nfi um tepefient em ignem, mors acerba, fedvtilis extintixifiet. Libidinum me prorfus expertem du-

cerepoffiy optarem quidem, fedfi dicammentiar > Hoc Jecure

dixerim, me quamquamferuor e <etatis3& complexionis ad id

raptum3vilitatem illamtamen firnper animo execratum.Mox

•vero ad quadrage fimum annum appropinquans fium adhuc ,<&

calor is fatis e(fet3 & virium , non folum factum illud ob fias- num3fid eius memoriam omnem fic abieci, qtiafi nunquam f fe¬

minam afpexijfem 3 quod inter primas felicitates meas memo¬

ro3Deo gratias agens 3qui me adhuc integrum (fi vigentem tam

vili & mihifirnper odio fi fiernitioliberauit. Hcc iile,& nos alibi alia", vbi de amore eiufdem erga La.vb.am differe¬ mus . Cf terum vt reliquos mores eius adumbrem. Ma¬ gni Vir animi & conflantis fuit: nihil ille trepidare,time¬ re nihil: aduerfus omnes cafus hilari & ere<fta fronte ob- uiam ire. Ad amicitias propenfus > amicorum multitu¬ dine letabatur. Religionis ac pietatis Audio vitam cum primis cglibem adamauit, Honorem etiam,& Gloriam, atque adeo libertatem ipfam, fic prorfus, impatiens fer- uitutis,vt multos etiam eorum, quos valde diligeret, ef- fugerit3tantufique illi inerat ( vt ipfemet feribit) Libertatis

amor, vt cuius vel nomen ipfum libertati vel ejfe illi contra-

rium videretur 3 omni fiudio declinaret . Attamen non ita libertatis fuit ftudiofus, quin boni publici caufa Prin¬ cipibus fuam probarit operam,licet tempore perexiguo, quod totum ipfe feptimeftri circumfcripfit. Vnum nem¬ pe menfetu hibernum dedit ftabiliendae inter Venetos

'Petrarcha 1{edmMsl 15 & Genuenfes paci; tres^ftiuosin Germania pro conci¬ lianda vriione inter Vicecoraitem & Carolum IV. Im¬ peratorem r totidem hibernos in Gallia tribuit gratulan» do Regi loanni e cuftodia demiffo a Rege Britanie.Hos ille mores ex optima corporis conftitutione na&us eft, quospoftea varijs fcientiarum habitibus, fummo Au¬ dio, iugique labore partis, excoiuit,& perfecit.

EDVCATIO, ET STVDIA.

Cap. III.

ATVS Aretij Petra rc h a feptem inibi menfiumfpatio fuit . Amicorum enim Nobilium preci¬ bus reuocata ab exilio Mater cum filio rus paternum adijt, cui Anci- fa nomen in agro Florentino ad xt 11 r ab Vrbe lapidem fita. Eius Mihi rei teftis ipfemet Petrarcha ,

qui clare r Primum, inquit, illum vitje annum jne que inte¬ grum Aretij egi, «z>bi in lucem Natura me protulerat, fex f- quentes Ancifk paterno in rure, ftpra Florentiam quat¬ tuordecim pajfuum millibus reuocata ab exilio genitrice. Hic ille primam folitudinis auram haufic qua femper deledta- tusert. Mirum didtu. In ciuitate ortus, rus adducitur. Inter aulas Sacrorum Antiftitum Auinione cultus, Val¬ lis CUufie receffibus fe fe abdit. Mantus demum hono¬

ribus.

14 Uc. Vhil. Tomafini ribusjtotiqueterrarum Orbi notiflunus, in Arquada1 fe- ceflu Vitam,vti cceperat,terminare voluit. Ancila reli- <5h,Pifasdelatusvna cum Matre Arni fere vorticibus ab- forptus eft tenerrimus puer . Iuuat hcec ipfius calculo comprobare : Ferebatur puellus prsublidi cutujdatniuue—

nis dextera pannis obuolutus , dr non alius, quam Metabus Camillam, nodofo deflipite pendentem ne periclitaretur, baiu-

labatur. Sed in tranfitu Arni fluminis equus lapfu pedis ge-

nufleclituriuuenis ille3 in cuius dextera tenebatur, labitur,

dum flbi creditum onus faluare nititur,prope violentia gur¬

gitis flubmergitur. Degit aliquandiu Pilis,ibique fedu- iam primis Grammatica? rudimentis operam dedit . Gthecas literas haulit a quodam Barlaamo Calabro, po- flea vt notat ipfe Epifcopo. Mouit eo quoque tempore lapidem,quod aiunt, omnem Francisci Pater, vt ab exilio reuocaretur > fed fruftra . Quamobrem alio cum filio cogitans Auinionem accefllt,vbi tum Summus Pontifex vna cum Purpuratorum Curia morabatur . At iter illud parum vtrique feliciter ceffit • Simul ac enim ingreffi nauem, vt fuas fecum facultates commodius ad- fportaret, foluere e portu, mifceri pelagus turbinibus & procellis coepit. Aquarum illi gurgitibus opprimuntur, quaffatur primum, mox & frangitur nauis, fed aura fe¬ cunda demum feliciter afpirante Auinionem appellunt. Ibi Pater Franciscvm literarum amore flagran¬ tem liberalibus ftudijs totum addixit. Hinc ille de pri¬ ma ftudiorum fuorum ratione fua in epiftola candide ac difercc: Oclauum Annum Pifls, nonum ac deinceps in Gal¬

lia Tranfalpwa ad Luam Rhodani ripam Aninio vrbt nomen:

vbi Romanus Pontifex &c. ibi igitur ventoflfsimi amnis ad ripam

Tetrarcha Kedlmuui* 15

adripampueritiam fub parentibus, ac deinde fhb vanitatibus meis adolefientiam totam egi y non tamenfine magnis digrefi fiombus . Nam hoc tempore Carpent oras duitas parua, & il¬ li adorientem proxima, quadriennio integro me habuit, inque his duabus aliquantulum Grammatica, Di ale Elie a,ac Rhetorica quantum at as potuit fiidici, quantumfcilicet in fiholis di ficifi¬ let, quod quantulum fit , charfisime leElor intelligis. & per¬ git de ftudijs fuis reliquis ordine tradere quee fubne&o . Inde ad montem Pefulanum,legum ad siudiumprofeElus qua¬ driennium ibi alterum; Inde Bononiamy & ibi triennium ex¬

pendi,& totum turis ciuilis corpus audiuifiuturus magni pro¬ fectus adolefcens, vt multi opinabantur, fi capto infisierem. Ego vero studium illud omne defiituiymox vt me parentum cu¬ ra dejlituit, non quia legum mihi non placeret auEloritas 3 qua abfique dubio magna efty& Romana antiquitatisplenayqua de¬

le EI or y fied quia earum vfius nequitia hominum deprauatur. Itaque piguitperdficerey quo inhonefte vti nollem y & honefie vixpojfem,& fi vellem,puritas inficit ia tribuenda effiet. Prae¬ ceptores habuit cl. Viros & hos inter Io. Calderinvm.’

Bononienfem , & Bartholom^vm de Ossa

I. C. prteclarilfimos. In monte Peflulano audiuit Ioan. Andream & Cynum Piftorienfem Iurifprudenriam ibi publice profitentes , quibus cum fumma neceffitudine coniundius vixit. Quin Cynus ab humaniorum literarum ftudijs non abhorrens, Franciscvm vnice diligebat . Quamobrem otio quoties abundabat illius fuauitate captus eum fecum ad colloquia ftepifllme ad¬ mittebat? & inter priuatas literarum altercationes iden¬ tidem hortabatur, vt incoeptum ftudiorum curriculum perfequeretur. Cui tamen ille>Poefi & Eloquentia ma¬

gis

, g hc. Phil. Tomafmi eis addi&us.tale refponfum reddere confuerat-* Studium, ad quod me hortaris, feruile offtium reputo, & Mancipium

omnibus Ce praftat, qui illo vtutur:& fi paterna non foret re. ueretia: fipofl me curreret,(quia libertate vti cupio) non ac¬

ceptarem . fuis e fi qui non dic at fate tura venalia efe, & ad bene recleque viuendttm longe alijs Ftudijs ejje inferioraLj ?

Quid ad faciendum virum bonum ista ctnuemunt ? Sed quis

'mni videt ad virtutem confequendam nihil pertinere ? Sed cu¬

pidum magis, mendacem, iracundumque hominem reddunt .

Quid mihi eft De aqua arcenda difputare ? gutd De ftd- licidio ? guad fi ancilla partus in fructibus cenfeatur? guid fi qUls legata perfoiui teneatur. guin etiam fi tefamentum

feptem tef ibus caruerit, exeeutioni mandetur,cum ifla a legum

latoribus luculente explicata fint. Vos veflris commendatio¬

nibus omnia peruertitis, funt commendata fuper commentsu,

qua: in dies noui legulei feribunt, vt iam euenerit ex hoc, id quod ait Comicus, Inteliigendo nihil intelligant. Sedvt dignitate tua, & paterno amori morem geram, perfequar , & tempus non contriuijfe oftendam. Quamobrcm nulla vrr- quam ratione potuit a mitioribus ftudijsauocari ctfi Mathematicis difciplinis incubuerit aliquando, vt indi¬ cat initium Epiftolie Boccaciofcript£lib. ix. Senilium» Imo tanto ferebatur in amoeniores literas ftudio.vt nul¬ lis etiam Patris minis ab illis potuerit auelli- Is enim Bo¬ noniam cum perrexilfet videndi filij caufa 5 PoetasjSe Oratores lati nos ipfi ereptos rogo tradidit excandefces: Virgilium tamen & Ciceronem lolos incolumes vix pre¬ cibus obtinuit Vates nofter, qui iam fenex Amicis fepe hiftoriam repetijt. Interea vigeiimum primum cum at- tigiffet annum Matrem amifit > cuius obitum cum luge-

Tetrarcha R edimms* ty ret maritus Anno fcquenti fatis cedit. Atque hic pri¬ ma fuit liberioris ftudij occafio, rebus nempe domefticis confulturus patrios lares xxi i e tatis anno reuifit, qua de caufa ipfemet verba faciens: Itaque fecundum & •vigtfi■- mum Annum agens domum redij. Domum (inquit) voco Aut-

nionefe illud exilium ,vbi ab infantia me a fne fueram . Habet

enim confhetudo proximam ttirn natur a . Ibi ergo iam nofci

ego j & familiaritas mea a Magnis Viris expeti c ceperat: &

qua? fequuntur. Nec tamen curis domefticis inuoiutus 3 Eloquentis velPoefeos ftudia intermifit • Sed ijs in dies magis ac magis addidus,tatu in vtraq;profecit3quantu profuifte palam loco fuo, & capite faciemus. Veritatis magis quam au&oritatis ftudiofutn fuifle abunde often- dunt hscipiiusmetad Card. Ioa: de Columna verba •• Deambulabamus Rom&foli 3 meum quidem ob ambulandi Pe¬

ripateticum morem nosti, placet natura, moribufqi meis aptif fimus ejl. Ex opinionibus qundam placent, ali a autem mini¬ me ^non etenim feclas amoffed uernm. Itaque nunc Peripate¬

ticus jaunc Stoicus fim, interdum Academicus f Ape autem ni¬

hil horum 3 quotiens quicquam occurrit apud eos, quod uern ac

beatifica fidei aduerfum fufpectumuefit. Et paulo poft: De¬

nique (ic philofophemur, ut (quod Philo fophia nomen impor¬

tat) fapientiam amemus. Vera quidem Dei f api entia Chri-

s t Vs efi. Vtuerephilofiphemurftlle 'tn primis amandus no¬

bis, at que colendus efi: Sicfimus omnes,quod ante omnia chri-

fli ani fimus: Sic philofophica, (ic poetica,fic hiflorias legamus 3 ut femper ad aurem cordis Euangelium Christi fonet,quo

uno fatis docti ac felices fimus. Adeo magna ingenia liber¬ tati addi&a nullius fc mancipari patiuntur-opinioni. Hinc variarum rerum cupiditate flagrans a Iacobo Co1-

C LVM-

18 lac. Phil Tomafml tVMNA Lomberienfi Epifcopo in Vafconiam duci- tUr,& fubcollibus Pyreneisa:ftatem duxit. Inderediens cum eiufdem fratre 1 o a. de C o l v m n a Cardinale multos annos fuauilfime vixit. Sub idem tempus Gal- lias, & Germaniam peragrare voluit, Viditque ea in pe¬ regrinatione Parifios, inquirendi cupidus quid ea tem- peftate de illa vrbe verum, quid fabulofumnarraretur* motus fortaffe incredibili habitantium multitudine, & ftudioforu, qua? humanam pene fidem fuperare videba- tui iin primis vero Eruditorum hominum, qui rei litera- rite ea state didituram exercebant. Rogatus a me per literas hac de re Lutetia,Die xxv Aug.163 4 fic refpodit Confultifs. Vir Io. Bourdelocius: In ipfo Virtutis & ve¬ ritatisore nihil tunc temporisfrequentius, quam meros opi¬ liones & bubfequos eos nuncupandos^qui non rihnlis ex aquile¬

gibus Parifienfibus deduCtis, aut ipfo fonte laBeo maduerant,

quod alibi per fcrupofas einigmatum ambages &grypbortim flexu*fos labyrinthos illic mannda Itione. tuti/simam fi'ne men¬ tis contentione difcebatur » Adde tot praslantifsimos cius ar¬

tifices^ quibus etiam ipfa natura inuidiam faciebat3vtfi qu>d •vbique terrarum venibat, addita dictione operis Parifintpre¬

tium intendebatur Verum vt redeam ad Petrarcham: in¬ de Romam reuerfus, pretiofa qusque antiquitatum mo¬ numenta ibidem luftrauit oculis,& mente contemplatus eft vetera fummi illius Imperij decora, iuiuria temporis ac hoftium immanitate difieda. Auinionem regreflus Roma, inibi aliquandiu claruit prtrdidis Clari {fimis & Mumaniflimis Viris Iacobo & Ioanne de Columna lon¬ ge cariffimus, apud quos Iuuentutis florem inter Mula¬ rum obledamenta tranfeglt..

I

Tetrarcha Rediuiuus* * 9

INGENII PRAESTANTIA.

Cap. III I»

N T E R ceteras animi dotes pro¬ pe innumeras, quibus claruit P £- T r A r c h a nofterjngenij pro¬ flantia fic effulfit,vt eiusdiuinita- tem admirarentur omnes, monu¬ mentis ^ternum viduris tranfmif- fam ad pofteros & probatam. Si quidem is reflorefcentis literatur?,

latinoque linguo horrenda nefcio qua barbarie oblita?, ac pene fepulte,aflertor & inftaurator fuifle dicitur Viris 'doCflis,quorum enumerofecumprimis audiendum De¬ terius prodit: Reflorefcentis eloquentia Princeps apud Ita¬

los videtur fui fe Francifcus Tetrarcha , fua at at e celebris ac

magnus, nunc vix esi in manibus. Ingenium ardens magnas

rerum cognitio jiec mediocris eloquendi vis» E quibus intel- ligi facile poteft, ornamenta illa innumera5quo dicendi Magiftro (a quo Philofophiaabefle nequit) & necelfa- ria:& propria funt,Pctrarcho cumulate adfuifle. Quod vero raro illum in manibus efle videamus, id petulan- tio.ignauio, & infciti? feculi tribuendum duxerim, quo corrupto aures teretes & religiofas, verborum volubili¬ tate demulcere , quam fententiarum pondere prenfare confuetum magis. Sane noftrum huncemundiflima? na-

C z ris

2 o lac, Vhil. 'Tomafmf i is & acerrimi iudicij virum multa &in fe & in alijs de- fiderafle, aliam quoque fua in mente conditam habiSifle eloquenti? fpeciem, quam exprimere nec ille, nec alijs permiflum hatf enus,e libro quo de lua ipfius5& aliorum ign orantia grauiter & accurate difputat, aperriflimc li¬ quet . Quod nec Ludouicus Viues vir in omni literatu ra fingularis,nec Francifcus Floridus precocis,ac elegantiffimi ingenij.fuisincenfuris di(Timu]arunt,vtex eorun¬ dem elog(js coftabit,qu? loco fuo proprio producemus. Illud omnino de Petrarche ingenio alicubi proditum ac¬ cepimus j quod dum ephoebus adhuc literis operam da¬ ret in icholis praeceptores eius lic illius preftantiam ad¬ mirari lolerent 3 vtin illo diuinum aliquid intuentes per- faspe Patri dicerent. Te nos beatum reputamus Petrarcha s quandoquidem filium ad omnes difctpUnas capcfscndasprom¬

ptum genuifli. Oterumquale Franciscvs inge¬ nium fortitus a Natura fuerit hifce verbis ille exprefllt in epift. ad Pofteritatem : Fuit Mihi vt corpus (ic inve¬ ntum ma fis pollens dexteritate, quam viribus. Itaque multa-

mihi facilia cogitaturus, executione difficilia prstermf. Et ibidem . i ngeniofui squopotius .quam acuto,ad omne bonum

ir falubre studium, apto.fed ad moralem prscipue Philofiphia,

& ac{ Poeticam prono. Jfiuam proceffu temporis neglexi, fa~ eris literis delectatus.in quibus fen fi dulcedinem abditam. qua

aliquando contemgferam. poeticis literis non nif adornatum

referuatis. Quibusftudijscaperetur fpecialiusalijs oftendit inibi, qua? fubnedto : Incubui vnice inter multa ad no¬

titiam vetustatis .quoniam mihi stas ista difplicuit,vt, nif me

amor charorum in diuerfum traheret, qualibet state natus efe

opsauemn. (fi hane obltuifci ntfus animo me alijs fitnper infe-

rerc.

Tetrarcha Kediuims. 21

rere. Hiftoricis itaque deleBatusfum , non minus tamen of-

fenfus eoru difcordiafecutus in dubio,quo me vel verifimilitit-

do , velfcribentium traxit auctoritas. Atque in hoc literarum genere familiares hbi fuiffe fatetur pafllm piy om¬ nibus Virgilium,deinde Horatium;Homerum etiam tan ii fecit,vt ex Grecia impetratum a NicolaoSiozero Im¬ peratoris Interprete fuis fumptibus in latinum conuerci curauerit.InterPhilofophosciuiIes poft M. Tullium ipfi in delitijs erat Seneca. Inter Philolophos Plato: Liuius inter Hiftoricos •• Inter Theologos D. Auguftinus, cuius Confefsionem fibi a Cardinali Columna donatam circun- ferebat> pofthabito D. Hieronymo,quem ipfi multi co- mendabat. Sed de eius ingenio ad Poe/in prono audien¬ di etiam alij,& in his Io: lacobus Canis Pat. I. C. qui in libello de modo in lure studendi imprdio An. 1471?. curis a legu ftudio alienis adfcribitjquod Poeta in eo paru prcs fecerit hifce verbis: Nec Propertius aut T'ihullus amoribus innixus lurifconftltus emicuit: Eandemsp ob caufam Erane,

Tetrarcha de fu a Laurea die ac no Et e cogitans, quamquam vr,

gente patre, nequaquam profecit in Legibus. Indicium fane- nitnis l£ue,imo a veritate alienum,cimi biennio poft Laii, m primum innotui/fet . Verius.ionge atque equius Pe¬ trus Lotichius Par. I. Bibhothece Poetica: •• A teneris cum

vnice Virgilio,f Ciceroni operam daretpmagnam ob carminis,

quam tum non exiguam exhibebat, industriam, de fe eruditis

excitauit expeciationem . Verbo dicam, tanta fuit illius* acuminis magnitudo,tanta rerum humanarum, diuina- rumque /cientia, nihil vteflet memoratu dignum, quod eum lateret,nihil de quo non iucunde minus, quam fub- tiliter di/putaret;. Vt non immerito de ipfo in vita,quem

2 2 lac. Phit. ‘Tomafini fupcrius adduxi, Anonymus ille MS: Multa quidem legiu

multa cognouit,omnia inuesligauit. Inde facium,vt quo ma* ior quifquis effet in Curia Pontificis, eo ftudiofius affe- dhret Virum hunc prgclarilfimum apud fe habere,& vir¬ tutis eius fplendore longe clariflimo lares fuos proprios decorare. Nec tamen Apollinem fic habuit fauentem, quin ei nubes obtenderet liuor ab ijs natus» qui vel ingenij malitia, vel bonarum literarutn infciti a Poetam, que nonafiequebantur,de Magicis artibus non modo infe- dtarentur, fed & reum agerent, propter frequentem Vir- gilij ledtionem, de cums Magia a Grammaticis fparfa circumferuntur varia. Illevero integritatis, &ingenij fulgore tenebriones ita difcuffit, ita repreffit,vt vel inde plus claritatis eius nomini acceiferit. Quod ex Capite de ExifHmatione apud Principes ac Amicitia cum Literatis

vberius apparebit. Hocfaltem veluti euidentiffimum innocetireargumentu minime pretereundu cenfui,quod ipfe Lib. I.Senil.Epift.III. Cardinali Talauando addu¬ cit : Non credit profecto Magum Pontifex, quem fecretarium

vult, nec fcelefiis operam dare carminibus^quem interioris tha¬

lami arcano dignum, &/acris aptum cenfet epifolis . Magnas

tibi pro tantis honoribus, pec minores pro tali errore depo/ito, gratesago.

Tetranha%edmmf» t|

ELOQV ENTIA & POESIS:

Cap. Ve

R IMVSomnium Petrarcha: fuit qui felicis ingenij fui du£tu extorres dudum e Latio politiores literas,& difperfas vnum in locum coegit,& bono quafi in lumine coi lotauit. Irruentibus enim Barba-' ris hinc inde in Latium pur£ Lati¬ nitatis elegans commercium ob-

foleuerat, ob eam cauflam maxime quod res effet cum barbaris, parique fato Etrufca? linguf decor omnis exci- diflet,nec eius reparandi fpes aliunde vlla fe prodere vi¬ deretur. Seditionum equidem vrbanarum & ciuiliunt bellorum ia&ura nunquam adeo fûire credebatur poffe, vr vna cum concordia & libertate litera? interirent • Cum par hoftibus lingua, parque elegantia foret, vfufq; per atrocia caftra, omnemque armorum ftrepitu fcecunda? latinitatis peculiaris. At vero cum Gothicis,& Hun¬ nis nihil,quod ad lingug cultum attineret,commune, ni¬ hil diuiduum erat Latio, quod ab his vfque ad Theodo- fij temporafumma viinuadereinaufum effet, eaqueca¬ lamitas vfque ad Petrarcha feculum perdurauit. Si qui¬ dem is latina-: lingua? pariter, & Etrufc? facultatem atn- plexus,vtramq, conftituerc plane & certis adornare nu¬

meris.

meris flagranter cepit, quod & perfecit tanta ingenij fo- lertia, duriora molliendo , & fingulari fuauitate varijs modis fk&endo numeros, vt ena&am dudum ac vix du efflorefeentem Eloquentiam ingenti cultura, ad abfolu- ta maturitatis fru&um/ummumque adeo exa&e elegan tiaefaftigium perduxerit. Vidit id fola etiam fuma,maximo meritorum argumento,licet Petrarch/5 ope¬ ra nunquam vidiffet Eruditi feculi monftrum Iofephus Scaliger,cuius hoc luculentiflimum de noftro Poeta extat tcftimoniuroPoeticeslib. vi Cap. iv. Petbarcha

ex lutulenta, barbarie os edo attollere aufits eft. Cuius,quem¬

admodum diximus alibi, quod nihil videre licuerit: eius viri

eafiigationesficut fi alia multa,relinquam Hudiofis. Audia- turhic Vofsius de Hiftoricis Latinis Lib. III. Cap-1. fi quid huius de Viri eximi} eloquetia fcripferit,expedatur: Recenfiiimus ingentem eorum turbam, penes qnos,iam inde ab

exceffu Antonini Philofiphi vfqtte ad Imperium Caroli IV. •vndecim fi amplius feculis, hifiorica resfietit in Occidente. ConFlitmnt autem illi historia, quafi feneclutem: fed ita vt

ipfi quoque gradibus quibitfidamdifiinguantur : atque alij per¬

tineant quafi ad primam,hoc esi,crudam viridemquefi ne £tli¬

tem , qualem charonti tribuit diuimspoeta: alij advltimam,

hoc eft,decrepitam plane,fi capularemfineSlam alij quafi in

confinio amborum, fi magis illis (fi minus his, vietam quan -

dam, fi tardigemulam habeant eloquentiam. Deinceps vero

agendum e fi nobis de teporibus nbpaullbfelicioribus Caroli IV.

Imp. qui regere coepit Anno 1346 atque imperium tenuit An¬

nis 32. Sane cum extrema Ludouici Bauari <etate, tum praci-

putffitb hoc Car olo Ftudiorum humaniorum, fi difirta oratio¬

nis bonos infiaurari coepit . Laus ea in primis debetur Ext.

Tetrarcha R edittiuus* a 5 imo Viro Prancisco Petrarcha qui litem

a multo auo mifere fipultas i Gothicis tumulis excit nuit: ut

iure optimo de eo ait Paulus louius in Elogijs DoCt. Virorum .

idemque iudicium e Fi Leandri in ltalia3Scaligeri in arte Poe¬

tica,& cuius non ? Loquatur & hic Vadianus ex fua Poe¬ tica titulo vi. Francifcus Petrarcha fere primus fuit, qui

barbaris caftris bellum indixit. Quamobrem Latina & E- trufca lingua Inftauratorem & Patrem habitum ita Io- u ius affirmauit. Debemus plurimum ingemofudori Petrar~

cha femper afiuanti dum liter as a multo auo mifere fepultas e

Gothicis Jepulchris excitaret. Modo eum tanquam Italica lin¬

gua conditorem, ac Principem ab incomparabili diuini ingenij

virtute veneremur. Eodem ferme tempore floruere Dan¬ tes, Petrarcha, & Boccacius, fed tefte Francifco Florido Sabino , plurimum laudis inter eos meruit Petrareha3qui pri¬

mus apud Italos cum latinam linguam diu fepultam ex ruderi-

bus, <jr vetuftatejn lucem affer ere adortus efl a quod tamen cum parum feliciter fuccederet3velquia bona optimorum libro¬

rum pars defder aretur3 vel quod opus maius ejfet, quam quod

abvnoexatte perfici poffet 3 ad Etrufcam linguamfe imitus

contulit3quod ipfe edito de hac re carmiue confitetur: Tantum

abeFt, vt quifquam inficiar i valeat. Nec aliudfane clamant

eius opera latine fcripta, qua fummum ingenium, nec medio¬

crem eruditionem ofiendunt. Par illi confecit Elogium hifce verbis Ludouicus Viues: Franciscvs Petrar¬ cha abhinc annos plures ducenteis Bibliothecas tam diu claufas

referauit primus3 &puluerem3fitumque e monumentis maxi¬

morum auctorum excufsit , quo nomine plurimum ei latinus

firmo debet. Non e fi omnino impurus 3fed fqualorem fuife-

culi non valuitprorfum detegere.-a. Et Barthius lib. x i x. D Aduer.

2 6 lac\ mi Toma/tni Aduer. Cap. xrv. 'C&terttm de increpatione hac Mufiarum

i philofopbia 3 multis olim difceptauit, f ranciscvs

Aetrarcha primus veteris literatura In fi durator 3 quanquam & fuo nuo non fiolus . Et alibi. At bene optimi

& doflifiimi viri iam inde ab at a te Fr. Petrarcba 3 cum quo

erigere caput, & ad prifiorum an florum exempla oculos attol¬

lere c cepit do flrina vere liberalium studiorum, aliam viam'tn-

siiterunt, quorum confilio apertis vere eloquentia campis tan¬

dem genuina latinitas efflor efcer e coepit. Prater quos polle¬ mus etiam memorare Leonardum Aretinum in duobus Dialogis nondum editisqui afleruantur in amplifiima Bibliotheca olim Sereniffimi Ducis Maris a Ruuere, nunc vero Ciuitatis Vrbini, atque in Hiftoria fui tem¬ poris . Miliumitemin Hiftoria Vniuerfi Cap. de Hi¬ ftoria literaria • Et tandem Cl- Virum mihique amicit fimum Gabrielem Naudsum Parifinum Eminentiflimi Cardinalis a Balneo Bibliothecarium in Additamento ad Hiftoriatn Ludouici XI. At in Panegyrica oratione ad Vrbanum VIIIS. P. Mufarum vere Patrem. Quod encomium quia nondum eft publici iuris3mecum per su¬ mam neceflitudinem communicatum 3 in gratiam letfto- ris3mantiftslocofubnedere vifumfuit : Petrarcham.

vero hominem prope diuinum 3 Antiquis parem, & feculo fiuo

maiorem-,cui Poefis 3Philofiophia3H nmaniores Litera ac eloque-

tia primamfitiin Italia reflaurationem acceptam ferunt 3 tam

prolixa & incredibili beneuolentia complexus efl,qtti tum tem¬

poris fidebat Vrbanus V3 vt quemadmodum ille nufquam finis;

bcnefitjs ,fic nec ipfie gratiarum actionibusfinem impofuerit.

EGRE-

Tetrarcha Redimitus. 27

EGREGIA INGENII MONVMENTA.

Gap. VI»

O N Vrbiumjtion Rerumpublica- rum curis,fedfolitudini & otioli- terario Petrarcha natus pulcherrima nobis ingenij fui diuini monumenta reliquit,qup tan to lepore affluunt,vt Eruditi om¬ nes in ijs deguftandis nunquam fatigentur. Inprimisvero metra

Etrufca tanta fefe facilitate commendant,vt iam omniu, quibus vel exiguum cum literis commercium 3 manibus quotidie terantur . Inde merito de hoc ipfo Boccacius fermonem habens in hxc verba prorupit: Opera eius,

tam Profate aequam Metrica3 qua plura ex tant,tanto/plendo-

re refulgent,tanta fuauitate redolent, tantoflorido ornatu fpe-

tlabilia funt, & lepore fanantium verborum melliflua, & fen-

tentiarnm fucco mirabili fapida3vt calefis ingenij artificio po¬

tius , quam humani fabrefacta credantur . Jfuid multa dixe¬

rim ?profecto hominem fuperat3 & in longum mortalium vi¬

res excedit. Extat & hoc alibi eiufdem de Laura ac Ope¬ ribus Petrarche ad Hugonem Regem Cypri teftimoniu.* Stat enim exitum cupiens , adhucfiib conclaui claufa diurnas

Africa, heroico carmine feriflta, primi Africani narrans ma-

D 2, analia.

2 8 Idc- Vhil Tomafini gnalia. St At Bucolicum Carmenjam ubique pia celebritate^ cognitum. Stat & Liber Epipolarum ad Amicos metrico fcri-

f tarumftyloi fiant pr ater ea ingentia duo Epistolarum profiii-

carum volumina; tanta fententiarum, tanta rerumgeftarum

copia, tanto ornatus artificiofplcndentium, ut in nullo Cicero*

nis poflponendas cenfiat. leSior aquus. Stant in Medicum ln-

ueciiua. Stat folitaru vite liber, & qui paucispofl diebus w

lucem nouifsimus venturus efi Je remedijs ad utramque fortu¬

nam . Sunt prat er e a in officina plures,quos cito eo viuentc^

fabrefactos legemus in publico. Accedunt his qua? Io. He- rold in Operum eiufdem praefatione pra?mifit. Hoc inter numerandus eB F R A N c. Petrarca cuius /cripta quidem existimantium arbitrio,benignitate calefii, admiranda non efi

fie haud potuere, imo ingemj & animi vi at er ni tat em con~

fiqui neceffe fuit . Et alia ab alijs edita pari ftylo. Pr^clara quippe funt,planeque diuina illius opera in quibus vi- tg euentibus mire' explicatis nos ad bene beateque viue- dum facile dirigit. Quam ob caufam Hieronymus Car- danus in eorum laudem lic excurrit. Multa in hoc Viro

praei aro egregia fuere. Primum, carminum fuauitas elegans ,

qua per vniuerfum orbem celebratur. Secundum efi profun¬

ditas fenfiuum cum studio maximo. Tertium perpetuo manens

ac indefeffagloria,vt etiam in Hfipanicam linguam tranfierit* Quartum eFt coelibatus & Orbitas. Quintum linguarum plu¬

ralitas : percalluit enim latinam linguam ac Graeam. Suaui

Eloquentia infuper,qua maior prafiari non potefi:, auttoritas.

doctrina & eloquentia coninncta, religio cum vita longiore ex

elementi hac Cah conflitutione illi contigit. Vnde fatis mi¬ rari nequeo,quid animi luerit Gelualdo>quando dicio¬ nem Poete noftri mediocrem conftituit, cum a fublimi

dicen-

Tetrarcha Kedmims. 29

dicendi genere parum abfit. Quot vero quantaque fcripferit, indicabiliorum Elenchus, quem oculis hicfub- ne&o ex vltima Bafilienfi editione . Nimirum vulga-

De Remedijs vtriufque fortunf libros II adClarum Vim A&onem Cor retium Principem Farmenfem Amicumftum.

De Vita Solitaria libros II AdVirumfumma reuerenwtj dignum Philippum Patharn Patriarcham Ilierof S. R. E»

Cardinalem literis ornatum ac literatorum Patronum.

DeOcioReligioforumlib.il Sodalitati magna. Carthu-

f& dicatos.

De Vera Sapientia Dialogos II. DeContempru Mundia fiue Secretorum DialogosIII. Qui monente ad me literis humaniffimis Eruditiflimo

Francifco Bernardino Ferrario Mediolani funt in Bi¬ bliotheca Ambrofiana fcripti in membranis titulo Be Confictu mi feriarumfuarum volumine grandifculo fo- lij minoris , quod idem fonat in Editione Veneta 1501. De Conflidiu curarum fuarum.

Pfalmos Pcnitentiales VII- De Republica optime adminiftranda Librum 'adImagi¬

nibus, virtutibuffe ornatif. Virum Francifum Carrarien-

fem Principem Patauinum De Offitio, & Virtutibus Imperatorijs Lib. adMagnam-

mum, belliCitrj. reiperitifs. Virum Luchinuvt Vermium Ve-

ronenfem, exercitus Veneti Imperatorem.

Rerum memorabilium Libros IV. Vitarum Iiluftrium Virorum Epitomen ad fupra lau¬

datum Francifcum Carrarienfcm Principem P at aut-

mm. De

jo lac. Phil. 'Tomafini De Pacificanda Italia Exhortationem. Ad Veteres Romana? Reip. Defenfottii Orationem. De Libertate capefcenda Hortatoriam . De Obedientia, & fide vxoria,in qua habetur Hiftori*

Grifildis. De Auaritia vitanda Orationem. Itinerarium Syriacum. Mirari fubit Michaelem Pociantium 3 etiam patria Flo- rentinum3non animaduertifle idem hoc efle, quod titulo Itinerarij ad S. Sepulchrum Io. Mandelli Medico nun¬ cupati vtdiuerfum adducit- Aquo plurima cum eifet mutuatus Vir varix cetercquin ledionis Antonius Pof- feuinusnimiacredulitate in eumdem errorem incidit. Et hfc quidem omnia compkditur Tomvs primvs. In

altero hec habentur. Epiftolarum de Rebus familiaribus Libri VIII ad Socra¬

temfutim*

Epiftolarum ad quofdam ex veteribus illuftriores Liber vnus.

Epiftolarum fine titulo Liber vnus. Epiftolarum de Rebus Senilibus Libri XVI ad Simoni¬

dem futim.

Epiftolarum Variarum Liber vnus. Quibus poftea ex Vetufto Codice Bibliothece I. Chala-

iij accedere infertx hinc inde diuerfi argumenti alij? LXV. peculiares editioni j qu<? Lugduni apud Sarnue-

lem Crifpinum M DC /. prodijt. De fui ipfius3& aliorum Ignoranria liber ad Bonatum A-

pennigenam Grammaticum.

Apologia contra Gallum ad Vgutionem de Tbienis. In-

Tetrarcha Tediuiuus. % i

Inueftiuarum contra Medicum quendam Lib. IIII. Notha,feu quce falfo A udiori tribuuntur, inter quae Pr<>

pofitum qftoddam fadium coram Regem Vngariae. TertivsTomvs Eiufdem Opera Poetica compre¬

hendite primo quidem Epiftolas de fumenda atque recepta laura ad Ami¬

cos V. Bucolicorum Eclogas. Africam hoc eft de bello Punico lib. IX. Epiftolarum lib. III. Teftamentum Audtoris. Hifce eruditorum quidam accenfuere S e n e c R Phi-

lofophi Vitamrnec aliter ego in Vitacl. Laurentij Pi¬ gnori}, vbi hanc inter eius MS. recenfeo, fecutus tanti Viri iudicium,& communem quorundam opinione. At pofterior dies prioris Magifter: redhiis me docuit fummi iudicij Vir, qui in editione Senecj caftigatiori Bafileg Anno 1jz^ emifla eam recentio ris cuiufdam non prorfus indiligetis,ex Tacito,Suetonio & D.Hie- ronymo acceptam,cenfet. Mec aliter credo exiftima- bit, quifquis Audlorem noftrum ex fermonis pondere bene fili mare nouerit, vt lileam mortis hiftoriam hic parum bona fide referri, vt ex Tacito liquet.

Tomo Qvarto vernaculafiueEtrufcalinguacon- fcripta infunt opera.

Sonetti,e Canzoniin vita di Madonna Laura. Sonetti,e Canzoni in morte deU’iftefla. Trionfo d’Amore.Trionfidella Caftna,della Morte,dei

Tempo,della Diuinita,ouero Eternita. Quod opufculum in fchedis repertum fine Au&oris li¬

ma

j 2 lac. Pbil. Tomafini

maprodijt. _ . Canzoni , e Sonetti alquanti in nfpofta a diuerfi luoi

Amici. . IUud quoque a fide dignis au ftoribus accepimus, quod

cum ad eum vifendum proceflitfent multi Verona?» atque gratificandi ftudio Africa, ipfius palam recita¬ retur, ipfum fufis lachrimis rogafle,ne vlterius pro¬ grederentur . Cauffam veto fcifcitantibus refpondif- Tc : Vtinam opus illud abolere poflem, nulla mihi profe&o res gratior aut iucundior foret. Sunt qui pu¬ tant id ab ipfo fuiffe prolatum,quod foetus ille adhuc fuifiet immaturior. At modeftum nimis de femetipfo Vatis iudicium, quod licet voce fuerit proditum, a mente ipfius nihilominus diuerfum fuit. Sic enim de hac ipfa Poet? Africa in Vita eius MS. Bibliotheca* Canonicorum Regularium S. Io: in Viridario Pata- uij Paulus Vergerius : In ea quidem ad marginem wam dudum illius manum notifsimam habeo, ita firibit:

5\aro vnquampatri aliquis tam m&fiusfi¬

lium unicum in rogum mifit, quanto id fe¬

cerim dolore, *vt fi omnes labores meos eo in

opere perditos acriter tecum voluas, vix ip fe lachrimas contineas. At ne quicquam de¬

foderetur ad pleniorem huius Poematis notitiam de eo fic Au<5torin Epift. ad Poft. Illis in montibus vagan¬ tifexta quidem ferta maioris hebdomada, cogitatio incidit

& validant de Scipione Africano illo primo ,cuius nomen,

mirit vnde a prima mihi atate charumfuit,poeticum aliquid heroico

'Tetrarcha rRfdiuiuus* 3 $ heroico carmine fcriberem^quod tunc magno captum impetu varijs-mox diftraflus curis intermififedfubiefli de nomine Africa nomen libro dedi, operi ne frio 3 qua velfua^vel meas fortunafiileflo multis ântequam cognito. Alieno certe ar¬ bitrio fi res a?ftimanda fuerir,fati,quo excepta fuerunc eius fcripta , fecundioris locupleti lfimum przbebunt argumentum Editiones diuerfarum linguarm llluftrcs varijs in Regionibus per tot fecula perennat^ •

Htfc quidem Operum Petrarcha? feries iudicio eorum, quibus ex typographia Bafilienfi ea lucem debent, qu£e adornata prodiere cura & fubfidio trium Viro* rum rei literarij Bonifacij Amerbachj} Conradi Lyco- fthenis & Calij Secundi Curionis . Qjiis vero ea pri¬ mus coi legerit,aut digefTetit, nondum liquet- lJlu/CU* lum tamen operre hic adhibuiffe Ioan. Aretinum ma¬ xime circa Ettufca & Poetica teftis eft ad ipsu Vates noftec Senilium Lib. xi ii Epiftola iv. hifce verbis : Dicis te habere EpUtolas meas multas% velim omnes & ma¬ xime cor reflas habeas. Et paulo poft •* Ad hac cunfla noftra vulgaria fi quid e fl Poeticum collegife tefperas/ed id mihi difficile eft creditu.

Pra?ter htcc plurima alia e pluteis deprompta prudens noftr? memoria? fubduxit. Sic enim ipfe in quadaad Ifocratem Epiftola. guidmulta* Incredibilem forte rem audies.V erum tamen mille vel eo amplius/eu omnis generis fparfa Poemata fufamiliares Epiftolasi no quia nihil in eis placui(fet, fedquia plus negotij quam voluptatis inierat 3 Vulcano corrigendas tradidi non fine Ju/pirifs.Uis fortaffe accenfebitur Comoedia Io. Columna? dicata, de qua SquarciaficuslocofepiiismemoracojMaiorevc-

/

14 lac. PhiL Tomafem

ro operum partem Latine fcriptam fatetur in Epiftolis, ipfe , ne Vernacuio fermone vulgoproftituerentur.

De quibus omnibus femper praeclare ftatuit Eruditorum coetus • In primis vero Boccacius qui fic de Africa :: E/lo,auo noflro tertius exurgat, Africanus,non minori glo¬

ri a, maiori tarHen iuflitia delatus in athera,verfu Viri cele¬

berrimi Franci fci Petrarcha3 nuper laurea Romainfigniti.. Fata enim fkcttndia3& lepiditate fermonisin medium tra-

bitur jvtfere ex fenebris longijjlentijjn ampli/simam lucem

deducius videatur . Et de Bucolicis ibidem: llluftris atfc nouifsimns Foeta Francy Petrarcha in /itis Bucolicis fub

velamine pa(loralis E loqttij3 Veri Dei & inclita Trinitatis

laudes, mira de/criptione notauit. .. Senfit & egregie de ijfdem tum iun&a , tum foluta numeris oratione Paulus Vergerius , cuius idcirco verfus hac in parta damus..

llluFlres celebrare viros,medicamina vtramque Porrigere in fortem,tranquilla munere vita*

Dicere Francifcus potuit jrattauit anhelos3l O re potens triplici materno stamine amores..

Carmina paFtorum, fenfus condentia miros*

C um caneret fhagnurn gracUi/pirauit auenai

Africa cum feriberet fattfto rem nomine dignam ,, Multae/ prdterex vario deprompfit ab ore3 Vltima fderatis Hudifs flans temporavita *

Neque his inferias magni noftra aetate Polyhiftoris Ioa„ Gher. Voflij htefidum Lib. III. Cap. I. de Hiftoricis; latinis, nec non Michaelis Pociantij de feriptoribus. Florentinis. Itemque Eminentilfirrti Cardinalis Ro- berti Bellarmini de Scriptoribus Ecclefiafticis 8t.

alio-

Tetrarcha Kediuwus» $ $

aliorum. PoriOjne quid ingenui Le&oris curiofitati dcflet,&me*

fidei & amori iatisfadtu putabam.fi eorumdcm in Va¬ ticano MSS. Indicem lingulari Viri Eruditifs. Leonis Allatij benignitate ad me cranfmifiummon tam amici in meaffedius,quam publici rtudij & diligenti^ in-* gens argumentum,hic iubncdtereru*

ERANCISCI PETRARCHAE Opera MS. qnx afseruantur in Bi¬

bliotheca Vaticana *

Cap. VII.

E Remcdijs Vtriufqi Fortune Lib. II. Princip. Cum res, fortunafqu?.

hominum. Codd. 3354* ex perg. in 4.4519.&C perg.f.45io.inpap. infol. 4511. &4321- in perg. £ De Vita Solitaria lib. a. Ad Phi¬ lippum Cauallicen. Epifcopu.Pa» cos homines noui. 4518« ex perg.

ex fol.452,8 ex perg.fo. 4515. in perg. in 4. 3 3 57* ex pap. in fol.fcriptus manupropria Petrarchf, teftimonio Bernardi Bembi,qui ita profatur: Francifci Petrar- chz Laureati clarifsimi libellum de vita folitaria lege feli¬

citer qui/quis huma it# vita conditionem, vt ejl, momenta:* E 2 neam*

lac. Pbit. Tomafni neamyfluxamque Admodum quafi e fecula circumfpicere^j

defideras , lege accuratius. Ingemo hominis frio, obletta-

bere. Non eius, qui propria virtute magna fe ajfequi poffe defiderat,fidqui imperitum mortalium vulgus, eiufqi ina¬

nes curas y (jr panitenda vota, imo vero infamas, ac delira-

menta magno atque conflanti animo,& rettoyit aiunt ^ver¬

tice ad beatifiimam illam quietem intentus quantum mor¬

talipra flare licetfolido , ac reflopede calcauerit . Videbis

ibidem Tetrarcha manum, cuius efl Archetypum vniuer-

fiim:quod opus vides feflinatius licet exfcriptum, vtpotc—j

qui firmiore calamo aquatos & rotundos charatteres exa¬

rare fiolitus fit. Sed ita Tetrarcha ipfa} quam vides manus indubia e fi,qua oblettamur accuratifsimi: multis documen¬

tis,qua non attinet dicere,uti hac efl Bembiyqua te flamurfi- delifsimi. Sed caueo,quod fludiose perlegeris, ne tibi abfio-

num fiatuas comprobari 3 quando illud nobis e fi , de tanto'

viro , fitnttoque ludicium. Sani qui omnes vnus numeros vita mortalium examufsim complexus efi yvt S edigittf ver¬ bis vtar . Jguod fi quis ficus fintiat nihilfintiat * B ER*

N A R D. B. D O CT O B.

Rerum Memorandarum fib. 4. Sed mihi cuntta ver fantur*

33 56 ex perg. in 4.4516. ex perg. in foL De Sui ipfius5& multorum Ignorantia, ad Donatum A-

pennigenam Grammaticum. Nunquam ne igitur 451S

ex perg. in fol. 45^7* ex perg.in &*' 3 359- ex perg* in 8. Autographum Petrarcha. Notarnr in principio libri. Trafiens libellus fcriptus extititmanu propriafpe-

ttati Viri Francifii Tetrarcha,& in fine * Ante biennium dittatumy& alibi firiptum a me ipfio firipfiy hic iterum ma¬

nu mea, & produxi ad exitum Arquada inter colles Euga¬ neos

Tetrarcha, Tediuiuui* $ 7 neos 1370. lunj' zy, ver gente ad occafitm die. ,

Inueftiuar»»*» in Medicum obiurgantem lib. 4. gutfquts es,qui. 4518 in perg. in fol. 4517- in perg. foK

De Fide,& Obedientia vxoris.ad Ioanne Boccatium de Cetaldo. Librum tuum quem. 1666. in perg- in 4*

De Secrero conflidu lib.3. Attonito mihi quidem. 25)73

ex pap. in fbb . . r Inuediua contra quendam Gallum innominatum,ledin

disnitate conftkutum* Eras fateor. 45 27. ex peig* m «D

Epilogidus de Dignitatibus,& Officijs Romani Populi. Senatus nomen netas dedit. 1 5 41. in perg. in 4*

Virorum Illuftrium vitas. lllufiresquondam . 4523 .ex

perg. fol. \ . De Vitis Imperatorum Liber, qui & Auguftalis dicitur,

incipiensa Iulio Casfare vfquead Vincislaum. Opta,

illu(iris Princeps. 4137 ex pap. in 8. 4?24- in perg.itt 4. Alius incipit. Primus qui Romanum. 3 551. ex perg.

in 4- „ . ,.rt De VitaCefaris. C.Ittlijcafansd>Eta. 4^x5» m perg.in

De Hercule quot,& quales fuerint. Placet infuper Tullio, z027.expap.in fol. eft tradatus fimillunus Genea¬

logiae Boccatij. Itinerarium ad: S. Sepulcbrum. Raro admodum Jpet. 3357

in pap. in fol. cuius titulus ita legitur. Itinerarium Francifct Petrarcha Poeta Florentini,qui obijt anno Domi¬ tii 1379. in Padua AEtatis Jua anno Lxxi •

Septem Pfalmi Pgnitentiales. Heu mihi mi fero. 1216. in

pap. in fol* 4 j 18. in perg. in fol. 499? • in fol. 5} &3 •

in perg. in 4. Pfalmi Confdfionales. Superbum me fcifli Donmc.î g-q.

in pap. in 4. Epiftola?. Sape mihipropojitum. 3 3 y y. in pap. in fol. Epiftolarum fine titulo liber I. Cumfemper odiofa . 4518X

in perg. in fol. 4517. in perg. in fol. Epiftole quaedam. Errarem haud profeci 0. 4523.ex perg.

in fol.

Epiftola?3quarum index in principio . Nondum fatisface¬ rem. in pap. in fol.

Epiftola ad Ioannem Boccatium,cui miferat Inue&iua-

Epiftola? 4. ad Ioannem Boccatium I. Ad liter as tuas. II. Epiftola flatus tui. III. Librum tuum^qui. Ull.Arfit amor

Epiftola alia. Maius opus aggredior. 45x3. ex perg. in fol. Epiftola ad Clementem VI. fugiendam Medicorum tur

bam. Febris tu*nuntius. 4517. ex perg- in fol. Epiftola ad Lombardum Serico, quid fit humana vita.

gmdfitde hac vita. 193 5. ex pap. in 4. Epiftola A ntonio PaimentuFama loquitur.apy 1. ex pap.

Epiftola ad fratrem Ioannem . Anilem tibi fabulam » 5? 21. ex pap. in fol.

Tetrarcha Redmtituu fs

contra ignaros,.atque inuidos reprehenfores,ad Ioan- nem Boccatium. Aut tacere oportuit. 4y 18. ex perg. in fok 45 27.. ex perg. in fol.

Epiftolarum lib. 4. Si mihi fieuapiumfer u a fient. 1618. ex perg. in fol.

Carmen Bucolicum • Monice tranquillo.. 3 3 58. ex perg. fcriptum Anno 1357- in 8. Cum fcholijs 1679. ex perg. in fol.

Elegia ad Bernardum Ruthenfem Cardinalem. Terrifi¬ cas tam magna. 4j 18. ex perg. in fok

AdEudem initio fuper negle&a Matronumlege. Obruor immenfa rerum. 4 518. ex perg, in fol.

Ad Conuiciatorem quendam * Detrahis atque animum, 4518.ex perg.in foL

Ad Inuidum quendam. Si tua per longam.. 4 j 18. ex perg. in fok

Verfus fiipermorte Magonis fratris Annibalis . Hicpofl- quam medio. 45 t 8. ex perg. in foi. & alio titulo: Vnde orta eft lis, & reprehendo inuidomm. 452.7. ex perg.. in fok

Oratio in B. Hieronymum. Roreparensperfufi. 43ir.ex perg. in fok

De LaudibusItaliy,quando redijt in Italiam.. Salue cara Deo tellus . 18)8. ex perg. in 4. 2932.expap.in8» a 9 y 1. ex pap. in 8.4514. ex pap. in 4.

Carmina Latina. 48 3 6„ , Carmina Italica.^/ che afcoltate. 1213. ex pap. fol.3198

ex perg. in 4. in principio effigies Petrarchte 4587« ex pap. in 8. 4784. ex perg. in 4.1680. ex perg. in fok % 1S4» ex perg. in 8.5155. ex pap. in 8. 5994. ex pap.

i. 40 lac. Tbil Tomafmi

in fol. fcriptum Autographum Petrarcha? 31.9; ex perg. in fol.

Fragmenta Autographa. Signor mio caro. 3197. ex pap. in £ol. fcriptum a Petro Bembo Cardinali 31^7 cx

pap. in fol. Cum quibufda fcholijs, & annotationibus 4786 ex pap.

in 4. Erat Petri della Valle 478 3 ex perg. in fol; Trionfi.Neltempo cbe rinoua. 3141 ex perg. in 4.3156 ex

perg. in 8. 3216 ex pap. in fol. 4785 ex perg. in 4 fcriptum anno 1541-

De Coronatione Regis Ludouici Epiftola ad Nicolau Acciaiolum. NeWvltimo huomo. 4820 ex pap. in fol.

4824 ex pap. in fol. De Viris IUuftribus Italice, Romulo fu el primo. 5903 ex

pag. in fol* Franc. Petrarche Vite,Francifcus Petrarcha.4510 ex pap.

infol.3263 expap.in 4perP.P.V. jiry ex pap. in 8. Per Leonardum Arerinu Italice, Francijco Petrarcha huo¬

mo. 1027 ex pap. in 4- 482.4 ex pap. in fol. Priuilegium Laureationis Francifci Petrarch?, 4999 ex

pap. in fol. Index Vocum Petrarchp,& quorundam Poetarum Anti¬

quorum, videlicet Siculi Regis Roberti, & Barbarini collegarum per Angelum Collutium , Alt/huomo di quel ch'io. 3 217 ex pap. in fol.

Alberti Orlandi,& aliorum carmina in opera Petrarch?, Beato ilprego. 4 y 8 7 ex pap. in 8

Antonij Beccari de Ferraria Canzonc in Iode dei Pe- crarcha, Io bogia letto. 4999 cx pap. in fol.

Flores extra&i ex libro Petrarchp de Remedijs vtriufquc fortu-

'Tetrarcha rRfdiuitttis* 41

fortung. Apud noflros hominis. 51x1 ex pap. in fol. Nonnulla, epigrammata in Petrarcham in fine Codicis.

3 3 57. ex pap. in fol. Extant etiam Florentia? Petrarcha? opera MS. que CI.

Vir Deodatus iteratis ad Gabrielem Naudûm Medi¬ cum Parifinum literis fein celeberrimaS. Laurenti j Bibliotheca vidiffe refert. Idem mihi teftatus eft fa¬ miliaribus colloquijs Ioan: Rhodius , & Iacobus Gaffarellus i librorum ineditorum omnes inueftigato- res acerrimi, & nuper humaniflimis ad me literis D. Iacobus Gaddius Poeta Florentinus, in cuius Mufeo nunquam adhuc edite reperiuntur Petrarchf Latino fermone Comgdia? De Ca/it Medea. Itemq; De duitatis Cefen& deffruffione. Dummodo non idem hifce con¬ tigerit, quod de alijs refert, Ipfe Lib. Il.Senil. Epift. IUI. Scribis te vidijfie opuficula nuper aliquot i quadam equoque vulgaria,meo nomine inficripta, quorum mihiprin- (ipia mijifti, tantumque de fingatis, vt intelligerem mea an efient,an alterius. Laudo diligentiam,ambiguitatem miror. jEgo enim fiubito ijs con/p effis, non tantum intellexi met-j non ojfiefied indoluified erubuified obftupui,potuijfie illa, vel mea videri alijs,vel te dubium tenuijfie.

Pra?ter omnia huius noftri Opera alias diuulgata fuis ad me die 13 Septembris 1634 omnis Eruditionis laude celeberrimus Vir D. Francifcus Bernardinus Ferra¬ rius Mediolani in Ambrofiana Bibliotheca extare MS. Libellum in membranis in 4. De Regimine Princi¬ pii. Petrarcha? etia ad Virgiliu in membranis folio ma¬ iori elegantiffime deferiptum Nota? Marginales ma¬ nu ipfius exarate extant ibidem»Epiftola premiffa eo-

F dem

4 2 Iac. Phil. 'Tomafint

de chara&ere Poeta® a n o n n u 11 is afcr ipta,ciiius in iri0 : Lavra proprijs virtutibus &c. quam inferius luo lo¬ co dabimus. Similem fe in Bibliotheca Vaticana vidifle referebant quondam Laurentius Pignorius & Martinus Sandelius Viri atnicilfimi>in cuius principio Poetae & Laura? Effigies fubie&odifticho videbatur. Petrarche in Columellam notas aliquando fuiffe in Bibliotheca Vaticana deprehendi ex Aduerfarijs Phi-

lologicis intimi mei Ioannis Rhodi; . Ex In¬ dice Bibliothecf Auguftang in fubfel-

lio 5?. Codic. 243 nfciibitur li¬ bellus Petrarcha?

MS.

cui titulus cft : Ars punftan-

di.

CEN-

J

CJP etrarchaTêdiuims. 45

‘ v - - ’I : I • : • } •?\ • {/ \ * ?;

CENSVS EORVM, QVI VATIS noftri vitam confcripferu.nt,quiue eiuE

dem opera Comentarijs illuitrarunt.

Cap. VIII.

A feni per fuit Vatis noftri celebri¬ tas , & operum eius fublimitas, vt eo eruditorum omnium cohortes veluti apes ad flores delibandas cofluxerint.Quid dulcius,quid ca- didius huius noftri fermone,qui ia Latinis, Gr?cis,difertus,in,Etrufcis lenior . Vtrobique animos iam

virtutum difciplinam, iam verborum p'gmenris, ac le¬ pore fuauiflimo attrahit, mouet. Viget in fermone fola¬ to neruus : Carmen eius plenum , terfum laboriofum , omnium genio accornodatifllmum. Vbiquemira rerum fuauitas,ac varietas, fententiarum lumina,verborum ro¬ bora. Quamobrem haud mirandum, ft tot viri Eruditif- limi, ta mirisdotibus ornati. Elogia in ipfius operum il- luftrationem tantum ftudij, ac laboris certatim contule¬ rint . Quorum feriem, ne quid hic defideraret equus Le- ftor, fubnedtere, a noftro inftituto non prorfus alienum tuerit. In quorum numero Latina di&ione primam lau¬ dem meretur Petrus Paulus Vergerius Iuftinopolitanus

F 2 Car-

44 lac- Phil. ‘Tomafini Carrarienfibus Principipus domeftici Hiftoriographi ti¬ tulo familiaris, a Poete obitu non aded remotus, quin, plurima de ipfo ex fide confignare-potuerit • Quem de inde fecutus non infeliciori conatu Xicho Polentonus Vergerij coasuus. Hi tamen nondum typis vulgati • Hunc apud D. Gaffarellum videre licuit ad calcem Poe¬ matum Etrufcoru,quas in membranis fcripta Anno 146$ cui plane fimilis in Mufeo Viri Sperabilis Ioannis Re- inft Amfterodamenfis, cuius humanitate ad me trafmif- fus . Eft& alter in Bibliol. S.Ioarin Viridario Patauiji apud Petrarcha opera - Etfi vero prior Polentoni nomen no prafefcrat, A udiorem tamen hunc efle confir¬ mat ftylus,& frequens Ciceronis mentio,quem vt Gram maticus mire colebat. Atque hos deinde imitati fuerunt Leonardus Aretinus elegantifs. Polyhiftor,omnium ve¬ ro prolixiflime Hieronymus Squarciaficus Alexandri¬ nus Petrarch? vitam Petro Contareno Veneriarum Prin¬ cipi nuncupatam pertexuinqua Petrarch? operibus edi¬ tionis Venetas & Bafilienfis pr?fixa. Qui etiam in Poe¬ mata Etrufca Audoris noftri cum alijs Etrufcorum car¬ minum Commentatoribus Venetijs 1508. iol. & 4 edi¬ ta,non pauca adnotauit. Idiomate autem Etrufco per varia fecula nonmodd Vi¬ tam Poetae porteris traddiderunt, fed varia quoque eius Poemata pro virili enodaruntÂntonius Tempus ludex Patauinus pr?ter Poera vitam, in gratiam Alberti Scali- geri Commentaria in Poemata confcripfit, Inuidiffimo Federico Marchioni Mantua dicata - Francifcus quo¬ que Philelphus Orator infignis Inuidiffimo Principi Phi: lippo Mari? Anglo Duci Mediolanenfi in explicanda

Poe-

Tetrarcha Rediumus. 45

Poeta ingenium probauic, non tamen fine cenfurg acri¬ monia . Triumphos a feilluftratos Boriio Eftenfi Duci facrauit Bernardus Hicinius, Medicine ac Philofophi# Doftor. Quam veluti expolitionum trigam euulgauit Nicolaus Perazonus alias Riccius Marchelianusexly- pographia Bartholomfi deZamaria dePortefe Venetijs 1508' xv. Februari;; folio & Gregorij de Gregorijs eode loco,& Anno die xx. Nouembiisdn 4. Bernardinus Da- nielus etiam Lucenlishanc prouinciarn £uftepit3& Fau- ftus Longianus,maximoque veritatis ftudio Alexander Vellutellus, quem non piguit,Auimonem, & Vallem Claufam bis accurate perluftrare, vt Poeta;, & Laura? virtutes digne aflereret, & germanum diu mo Poemati fenfum adftrueret. Nec minorem operam Petrarcha? prxftitit Ludouicus Cafteluetrus eruditis notus Potio- ri autem iudicio Andreas Gefualdus hic omne pun&um turlifle videtur * Sed praeter Italos Cifalpinis in hac are¬ na aliquid tentare placuit . Quos inter nobis inno¬ tuit Papinius MaffoniusGallus celeberrimi nominis IC* qui Dantis Petrarche,&Boecati; vitas iundtim emifitLu tetig Pariliorum Anno 1587.8. At ne quicquam ad Va¬ tis noftri lplendorem deilderari poflet,optandum erat,vt in lucem vemiFet eruditis laudatus in expolitione Pett ar- chp Sartori; Quadrimeni Cofentini labor eximius, cuius Commentarium MS.a Francifco de Caftro in Hifpania tranfportatum accepi literis V. C. Leonis Allatij in om¬ ni curisfii literatura verfatilfimi quide ad me humanifli- mc milTis. Ricardum Ricardi refert Taflonus Com. in Vatem noftrum meditatum fuilfe. Nuper cum luftrare- mus Bibliothecas Patauinas etiam ex Indice operum M»

46 Iac. Phil. Tomafim

MautugIC. ipfum expcfitionem Petrarchg lireris confi- gnafle deprehendimus,qu£e fortaffis eadem cumea,qu£E Patauij apud Laurentium Pafquatum Anno 1566 in 4. edita fine Audtoris nomine, lingua Italica adiediis LC, fencentijs hoc titulo,- Annotationibreuifsime foura le Rime diF.P. Francifcus Vidua Pacauinus Philofophuseximius Pande&arum Interpres in patno Lyceo Ode Etrufcam

JVgcl c’ba noFtra natura, in fepiu aegno3 Cum Petrarch? Poematibus a Ioan: Griffio Venetijs Anno 1554 editam,& poftea infertam editioni Bafilienfi a nemine antea expoficam eleganti commento illuftrauit. Hanc Paulus TomafinusI.C-Frater meus Aman* tiffimus ipfius difcipulus legilfe f^pe mihi fe teftatus eft in Autographo meditationu Etrufcatum Audioris . Suis quoq; literis pridem monuit Eximius Vir Alexander Gal lus Malfa: Epifcopus Com. Anonymi vberrimum effe in fua Bibliotheca. Accepimus etiam apud Iacobii Gad* dium feruari Innominati feriptoris meditationeserudi- tas in Triuphosj nec non Iacobi Poggij Annotationes in triumphum Fama?. Hi quidem Poet£ noftro ftudiosefa¬ cem protulerunt. Non tamen alijsfumtni ingenijviris etiam citerioris meditationis anfam proripuere. Teftis mihi Petrus Bembuseminentiflimus ingenio & eloquio Princeps. Teftes e multis Io' Baptifta Caftiglioneus qui difficiliores verfus Petrarchf expofuit, Fabricius Storni, Ludouicus Dulcis, Fracilcus Alumnus, Iulius Camillus, Hieronymus Rufcellus,Luc»s Antonius Ridulphus.Mit- toalios Etrufci idiomatis vindices,c£terofq;numero fere innumeros, quipartimrecitationibus Academicis Italie receptis, partim medicationibus priuatis Petrarchte ifiu* ftrando fymbolam contulerunt. VI N*

Tetrarcha Kediuiuus* 47

VINDICIAE TVTELARES.

Cap. I X.

RES prope comtua mihi dijfentire videntur,

ait Poeta . Neque enim omnibus idem cupediarum fapor . Quid mirum, fi nec omnibus nofter hic placuerit Vates ? Ea nempe elt indiciorum, in fcena litoraria Li¬ bertas „ vt quod cuique lapiar, id

probet. Adeo verum lepidiffimi Poeta? illud; Pro captu Lc SI oris habentfua fata libelli.

Expertus idem Petrarcha,diuerfo quidem Lito exceptus, minus tamen iniquo.. Dum enim in ipfum alijftylum fumere videntur, tantumabeft, vt eius fame officiant,. quin ftudeant.. Primusin hoccenfu nobis occurrit fan- guine & literis Princeps Picus Mirandulanus , qui luam ad Laurentium. Mediceum Ducem Epiftola Lediori parum attento prima fronte nefcio quid non Petrarchg videtur detrahere . At enim accuratius eius mentem du expendo, ita multa Poetico Principis ingenio tribuit, vt: nec luam Petrarchf laudem neget. Mirandulanum nunc qutrfo audiamus .Sunt apud vos duo pracipue celebrati Poe¬ ta Florentina lingua, Francifetis Petranha,fp Dantes Alige- i<sm'y de quibus illud in vniuerfum fim profatus, ejfe ex erudi-

4S hc. TbiL Tomafmi tis,qui res in Francifcojverba in Dante dejlderent. Et paulo poft; Frmcifcus quidem fi reuiuifcat, quod Attinet adfenfits, quis dubitet vitro herbam tibi daturum ^deo tu & acutus fem- ler granis & fubtilis, ille vero de medio arripiens fentemias colorat verbis, & qua funt gregaria .egregia facit genere dicen¬

di . Verum horum magnam partem ex aliena eruditorum mente prolatam nemo mecum negabit.credo; pleraque etiam imo omnia fere ex nimio animi ftudio,exmodo allatis planum eft. Sed leuiora h^c funt tela,& potius ab effufa in amicum benignitate 9 quam culpandi animo emiffa. Vehementiora funt quibus petitur hic nofter, qua’ num re&e colliment,porro difpiciendum. Eiufmo- di ex Talfonis theca prodierunt quamplurima 3 licet id certamen verius ad ingenij lufum , quam animi fenten» tiam , fufceptum arbitrer. Et quidni hanc Polyhiftori Critico concedamus ingenij libertatem, cui,vt aperte teftatur ipfe,non animus erat, Vatem noftrum perftringe- re, fed ineptam multorum cogitationibus depreflaPe- trarch? imitatione pertinaciam cximere,quin Poetam ab aliorum calumnijs vindicare,eique lucem afferre e Id ipfum etiam peculiari libello exprelfius tentauit Mutius minotiquam par eratmodeftia. Verum huius farin? alia ijs remittamus, qui hanc fibi litem fumentes omnes verbor u & vocum quifquilias operose fecernere fatage- runt. Tafloni multorum iudicio vberrime fatisfecit Io- fephus Aromatarius medendi dexteritate apud Venetos celebris, ab amamioribus literis, quantum permittit ne¬ gotiorum moles, non alienus. Eodem cum ceteris loco habendum Curij Lanceloti iudicium dePetrarcha nimis fcrupulofum, quado ipfuro non inter Au&ores,led Eru-

Tetrarcha cRediuiuus- 49 ditos reponendum cenfet Lib. II. Obferuarionum Gram, cap. 59.dudus fortaffisea opinione,quod Lib. eiufdem Cap. 34. A udioris nomine dumtaxat dignum putet eum cuius exemplar fequitur eruditorum confenfus. Ha?c au¬ tem eiufque generis leuiufcula fuis relinquamus A udio¬ ribus . Notum enim quam omni a?ud Poeta? Etrufci Va- tis noftri ideam fibi imitandam propofuerint . Tantum vero abeft, Vt Nicolai Franchi farcafmis & inanijsre- fpondeamus,fortem eius miferati, qui lingua? mordacita¬ te cum ingenij amoenitatem inquinaffet fibimettrifte fa¬ tum accelerauit. Ita dignum tulit mifellus fu? proca¬ citatis praemium • Quanto a?quius fuiffet qu?dam in no* ftro Poeta humanitus agnofcere, ijfque ignofcere? Pru¬ denti? plenum eft Horatianum illud,

Quandoque bonus dormitat Homerus. Vrgentioribus longe telis peti videntur Poet? Vita,mo- refque, quibufcum fi comparetur eruditio* nullum eft vel exiguum inde fam? difcrimen . Obijciunt multi,

quod in Medicos aerius violentiufque ftylum ftrinxc- rit, medicam facultatem veluti probris laceffitam iniuria perenni violarit, cum ea a Sandliffimis Viris,nec modo dodiiifimis,Reip. efle falutaris,ac fumme neceffaria iudi- cetur. Addunt quod nimis a?ui fui mores infedlatus fue¬ rit, quod perpetuis itineribus,delicijs, & amoribus citra quam Viro ciuili & Philofopho conueuiebat, vitam tranfegerit. H?c quam futilia,paucis difpiciemus. Ac ne longius abeam, en Poetam pro femetipfo caufam di¬ centem in Proemio Inuedtiuarum contra Medicum . guamnis in otio , in folitudinemea ejfem3 ille tamen vrbicus

virgator:pec folitndtnifiec otio meoparcens3nec i^fam locorum

G faciem

f o lac. 2%i/. <Tomafini faciem veneratus , cui diurnum nefeio quidinejfe ipfie fi videas non neges in iliis, vtproprie mihi videor dicturus, Pierqs pene- tralibus latitantem , comntijs aggrefius exciuit, in alijs longe, inquam alijs confiopitum curis, & hanc quam in me miraris in* fuetam artem docuit velinuitum: & inferius veniam petit. Si quid contr a morem firnm dixerim. Ego quidem non artifi¬ cium, fid artifices improbaui, eofique non omnes, fed procaces, atquedifeordes. Quismifi plane ineptus > Poetam dicaci¬ tatis vlterius infimulabit ? Non probos ac peritos Me¬ dicos incufat,nec artis certitudinem, fed Theffalos com¬ pendio viribus maiora polliciti, de quibus merito extre¬ ma hac verba effudit Adrianus: Turba Medicorum pereo. Quod ipfum ne Clementi VI. Pont.Max. contingeret, confiliumde Medicorum dele&u fuggerere voluit.Nec alium ei fuiffe animum,ex ipfius ad Sum. Pont. Epifto- la luce meridiana clarius eft.Quod mores fui feculi culpa uerit,in eo boni, & eruditi viri officium peregit. Morbi enim agnitio fanitatis initium eft.Et fi alicubi vehemen- tior videtur, profemetipfo caufam dicit Lib. II. Epifto- larum Senii, ad Francifcum Brunum Pont. Maximi Se¬ cretarium, vbi fatetur fe non homines, fed vitia homi¬ num infe&ari. Nec fine veterum Sapientum exemplo peregrinationibusmagnam vit£ partem infumpfit,vtpa¬ triam fpontaneo virtutiscaufa exilio poftponerct . Pul¬ chrum nempe moueri cum vniuerfo, & patria quam cal¬ camus mundus eft, qui licet vaftiffimus vix ipfius gloria* fufficiebat. Qua; vero eius fuerint delicia’, qui amores, fuo loco cuilibet obuiumerit. Nec plura addoj quan¬ doquidem nullum aduerfus calumnias feutum innocen¬ tia tutius. Qua ipfe fifus fic magno ad Francifcum Era¬

num

Tetrarcha Kediuiuus. f i

num animo : Noli precor indignari, noli obnifinoli ope¬ ram perdere, hoBes <vbi quafiefis3 nec eofdern mihi adeo dem- preris, fed irritaueris amplius Atque flammaberis : fatalis hac mihi, fi dici fas & antiqua e fi pe Bis . Multi de me iudi- cant, quos nec nouiy nec nofcere quidem volui, necnofit dignos arbitror . Et paulo poft : Nefio <vnde hoc pro¬ prium atque affixum 3 Dt ad iudicandum eo quifquefit auda- cior promptior que, quo indoBior . Ca?tera ei a fciolisob- ie&a contra Africam Epiftola I. Lib. II. Senilium Boccacioinfcripta vbenime ipfe diluit» ficuti & male¬ dicis os Libris deSui & aliorum Ignorantia pleniflimc

obtufauit. Nec Magiftro defuit fuo patrocinio Boccacius, ad cuius pro Petrarcha Apolo-

giam benignum Leporem remitto. Sic itaque fpretis maleuolorum rumo¬

ribus pleno gradu fua vir¬ tute ad Hono¬

rum culmen fibi viam

fecit.

HONORES, ET INPRIMIS IAV-' REA EX POESI PARTA. "

I RTVTVM radij longe Iateque i corufcansjeuofuo Petrarcha

literatorum Decus , ac morum exemplar,pr£clariffitnum virorum Principum animos facili negotio traxit in admirationem fui. Ean¬ dem ob cauifam , & nos hod ie, & omnis literaria Refpublica,eius in

laudes fe totam effundit. Honores varios,& infignes Ci¬ bi fponte delatosconftanti/fimerefpuit,folitudinis, & li¬ bertatis amans,ita prorfus,vt cum aulae Pontificia quan¬ doque adfuerit, ab ea tamen magis abfuiffe mente, & animo, quam eidem adfuifie videatur. Equidem fla- grauit fine dubio non mediocri glorij cupiditate Pe_

trarcha, vt ipfemet nobis eft teftis: at eius tan¬ tummodo gIorite,que ex ftudio bonarum artium,qug ex virtutibus, quae ex meritis emanaret. Audiatur ipfe ( fi libet) Praefatione Librorum,quos de Vita Solitaria lite¬ ris confignauit: id mihi quoque fi vel pro ingenij mediocri- tate3velpro non mediocri glorix cupiditate (fi tamen hanc non¬ dumfrmo animi ac ratione perdomui) prouidendum elt3 quid primum prxfi are nitar, ni fi vtfi cuti ego a negotijs ,fic ah ocia

modo

Tetrarcha Kediuiuus, f $ modo procul abfit inertia, & fi quid forte manfurumfcripfiro, his potifsimum i»fer ibam , quorum gloria quadam velut parti¬ cipatione clarefcere te ne brifque infisiere valeam, quas mihi temporum fufia profunditas , & nominum confumptrix illuftrium obliuiofapofteritasfintentant. Et infra. £>uidmulta> perfuafijfem forfitanjvt & fibi, & mihi, & fama noftrt par¬ ceremini fi quia,vt aiunt fiam neque res integra, neque filentio liberum e fi latere. Iam nofiimur, legimur judicamur, iamque hominum voces euadendi celandique ingenium nulla fpes,&/eu producentibus in publicum 3 feu domi fidentibus, apparendum e fi. Praecipuus eius honor fuit Laurea Poetica varijs in Vrbibus merito virtutis adepta . Fama fiquidem virtu¬ tum eius toto terrarum orbe diffufa omnium illi laudes, & plaufus non humilium modo,fed & Principum alacri¬ tate mirabili parere confueuerat. Mirares, at fama Pe- trarchae digna. Vno, & eodem die, duabus a difiun&if- fimis,& Clariffimis Vrbibus Roma, & Parifijs Epiftol? ea de re ac nuncij venerunt. Parifijsquidem viriliter Gal¬ los Princeps, & Cancellarius, qui Vniuerfitati ftudentiu ea in Vrbe prêrat: Roma vero Senatores aliquot cum adhortationibus,& precibus, quibus illum ad percipien¬ dam Lauream Poeticam fuis in'Vrbibus euocabant, per¬ inde ac fi dua? celeberrima? Vrbis totius terrarum orbis de hoc illi decernendo honore fecum ipfg certarent. He- fit hic ille aliquandiu ancipiti cogitatione diftra&us, nec ad quos tenderet facile dignofcebat,tum demum Colum nenfium , quos alias Dominos expertus humaniffimos fuerat, confilium fecutus, Romam Parifijs proferendam duxit, tum quia Vrbs illa olim Imperatorum fedes, tum quia Poetas reliquos ea prefertim in Vrbe decoratos fuif

fe

54 /*f. T?htL Torna fini fe Laurea non ignorabat. Tradidit hatede fepofferis Petrarchaea in Epiftola,ad quam neccffe erit fa?piusre- currere. In illis locis mora trahenti diblu mirabile,vno die,$■ ab Vrbe Roma Senatusde ParisijsCancellarij Studij ad me liter & peruenerunt, certatim me ilU Romam, ilU Parijios ad percipiendam Lauream Poeticam cuocantes^ quibus ego iitueni- hter gloriabundus^ me dignum tudicans^quo me dignum tan¬ ti viri iudtcarentjiec meritum meumjed aliorum librans tefli~ monia parumper tamen hajitaui, cui potius aurem darem. S tu per qua confilium Ioannis de Columna Cardinalisfupranomi- nati per liter as expetij ierat enim adeo vicinus ^vt cum Jibi Jero fcripfiffem, die altero ante horam tertiam refponfum eius acci¬ perem. Cuius confilium fecutus Romana Vrbts auttoritatem omnibus proferendam Platui , & de approbatione confilij eius mea duplex extat Epiftola. Romam igitur profe&urus pri¬ mo Neapolim adijthic nofter, vbi Rex Robertus lum¬ inis illum honoribus, & variis muneribus exceptum pa¬ rum abfuit quin ad Lauream accipiendam prope ade- giffet. Abftinuit tamen, & per Legatos fuos,& per Epi- ftolas Senatoribus Romanis ea dignum & illum teftatus cft. Erant tunc temporis Senatores Vrbis VrfusAnguil- larie Comes,& ex Vrfi filijs Iordanus,qui tanti Regis iu~ dicio freti,ipsu in Capitolio,fumma dudum Romani Im- perij arce,magna cum totius Vrbis l?titia, maiorique ce¬ lebritate Virorum tum nobilitate, tum literis,& virtute prteftanrium,qui ad futurg pomp£ confpeftum confluxe- rant,coronarunt. PetRARCha igitur pr^mifla de mo re diferto & graui fermone petitione concordibus om¬ nium Senatorum fuffragijs Poeta, & Hiftoricusfolem* niter proclamatus corona Poetica prifeorum temporum

con-

Tetrarcha Kediuiuus. 5 5 confuetudine decoratur, itatis Anno trigefimo leptimo Salutis vero CIp CCC XLI. idibus Aprilis, quo dic Chrifti ab Inieris exiftentis memoria publice colebatur. Vt mirum fit, Senucium Florentinum, qui Poetae coaeta¬ neus vniuerfam Coronationis Hiftoriam ad Canem Sca- ligeru minutiffime profecutus, circa Annos etatis toto fe- ptennio a reliquis probatioris notp fcriptoribus differre. Laureafic redimitus nouushic Vates per Vrbe ad D.Pe- tri Apoftoli AEdemfrequenti comitaru deducitur, vbi perfolutoNumini gratiarum penfo, Laureaq; ipfa Tem¬ pli tholo appenfa,magna inde pompa digrefium Colum nenfium fuorum aedes, quibus id honoris habitum,exce¬ pere. Iuuateadere loquentcmipfumiterumaudire: Laureolam mihi Neapolis Rex offerebat, & vt affentirer pre~

cibus etiam multis vrgebat. Vicit amor Roma venerandam

tati Regis inftantiam.ltaque inflexibile propofltum meum cer-

nens\literas mihi, (fi nuncios ad Senatum Romanum dedit qui¬ bus de me indiciumfhum magno fauoreprofeffus e si,quod qui¬

dem tunc indicium regium, (fi multorum , efi meo in primis in¬

dicio confonum fuit-,hodie,(fi ipflus,(fi mecum,& omnium ide

fentientiurn iuditium non probo. Plus in eum valuit amor, (fi

itatis fauort, quam veri studium . Veni tamen, (fi quamlibet

indignus,tanto tamen fretus fi fufque iuditio, fummo cum gau¬

dio Romanorum, qui illi folemmtati interefiepotuerunt, Lau¬

ream Poeticam,adhucfcbolaflicus rudis,adeptusfum. De qui¬

bus etiam , & carmine, (fi foluta oratione epiflola mea funt . H&c mihi Laurea fient ia nihil, plurimum vero qu afluit in-

uidix. Epiftolae vero,quarum ibi meminit, duae cumpri¬ mis funt, vna Roberto Regi Sicilip fcripta;altera Barba- toSulmonenfi, cuius initium dabo : Idibus Aprilis Anno

xtatis

i* lac. Vbil. 'Tomafni atatis huius vltima M CCC XLl in Capito'io Romano, mti¬ gna poculi frequentia, & ingenti gaudia peractum eft, quod

nudius tertius de me Rex apud Neapoli decreuerat. Vrfus An-

guillarU Comes, ac Senator praealti Vir ingenij, regio indicio

probatum laureis frondibus infigniuit. Manus regia defuit, fcd non auctoritas nec maiejtas,

Ioannes Nauclerus Chronographus Generatione LXV. Vol. I. celebritatem iftam attigit, fed annum eius male produxit. Quod enim Anno 1341. peradlum exdi&is conflat,retraxit ille ad Annum 1338. Scripfit ille fcilicet in h£C verba. Anno Domini 1338. cum iam Pontifex Sena-

tui, populo que Romano perfiiafi(fet,vt Senatoriam dignitatem

fuis>& Ecciefia aufpicijs adminiflrarent , & Stepbanum Co-

lumnenfem pofiea adfe Auinionem vocafet, Vrfus Anguilla-

ru Comes, Stephani Columnienfi Collega F ranciscvm Petrarcham virum Eloquentifsimmn, maxime an- tem rytbmis vulgaribus corona Poetica in Capitolio donauit .

Diuerlum nihilominus Paulo Iouio placuit. Eum nem¬ pe ( qua? ipfius verba funt) ex latina Africa, vndc ei in Ca¬ pitolio infignis Laureapramturnfuitt certiorem nobiliorem

gloriam adfecutum. Cui etli non magnopere refrager, quandoquidem hoc veritati magis confonum videtur. Poetam tamen Mufis Etrufcis primum famp gradum de* bere,nemo rerum vel mediocriter peritus negabit5credo. Mitto de hac Laurea illuftres fatis Ioannis Boccacij Elo¬ gium ad Hugonem Regem Cypri,fuperiusaddu<flum, vbide Franci sci operibus dilferuimus. Verum enimuero non aliunde magis Laurea? huius proflantia fa&ique totius vera feries, vna cum Francisci 110- ftri gloria, magis elucet, quam ex Priuilegio fupra ea re

confe-

'Tetrarcha Tj diurnus. f 7 confe&o. Ne autem quid exadla? Leftoris notitip defit, ne ve prolixa aliunde perquififioneanimushincabduca¬ tur > illud ex Editione Bafilienfi integre huc transferre , mihi operg vifum fuit. Idque ad prim£ Editioms Venetf Anni 1501. fidem cum Bafilienfem varijs mendis fcate- re viderim, quas hic fuftuli. Vrtus certe error hic mini¬ me filendus, quo Anno 1344 huic fokmnitati afcribitur contra expreffa Poetf verba3qua; huic editioni alias fuo loco fincere inferta iaro pridem patefeci. Tu,mi Le&or, qu® fuerit vniuerfi de nofhoPoeta Popuh Romani ?fti« matio hinc difpice.

PRIVILEGII LAVREAE RECEPTAE A FRANCISCO PETRARCHA

EXEMPLAR.

V R s v s Comes Anguil/aria, & lordanus de filijs Vrfi mi- les alma Vrbis Roma Senatores. Adperpetuam rei memoriam Vniuerfis ad quos pra fentes peruenerint litera . Cum fic con¬ fiamus exanima3 & corpore fic duplex quarendagloria viafit aperta mortalibus.Quarum altera mentis3 altera corporis viri¬ bus peragenda eft: vtriufque rei principatum Omnipotens Deus in hac gloriofifsima Vrbe conftituit ab at er no. Ex quo quidem innumerabiles olim tam ingenij3 quam bellicis artibus memorandos hac eadem Vrbs aut ipfa genuit, aut alibi genitos erudiuitj aluit3 illuslrauit. Inter multa nimirum qua animi viribus geruntur, vt adprafins de corporis aClibus taceamus

fiorentifsimi atque laude omni digni/simi quondam in nollra Rep. i Historici ac prgcipue Poeta maxime viguerunt . Jguo- nm ndtisiria ac labore tam fibi ipfis, quam alijs claris Viris

H quos

f* lac. Fbil. 'Tomafini quos dignabuntur nobilitare,carminibus nominis immortalitas

querebatur. Horuminprimis opera ejficfum, vt conditorum

huius Vrbis (fi Impertj atque aliorum omnis atatis virorum

illullrium vitam, (fi mores, ac nomina teneamus , que nullis

locis per tot ficulorwlapfum ad nos potuerat peruenire. Sane fi-

cut Poetarum, (fi Hifioricorum copia multis gloriopt (fi diuinA

glori e caufa fuit,fic eorum defeCtum tracln temporis pofiea fitc

cedentis multis alijs ad aternitatem nominis indignas obliuionis

tenebras non dubium at tuli(fe. Hinc fape contingit, vt laudc-s

eorum hominii,qui nobifium vixerunt ignorantes,mira res di.

thiyvetuftijsimorum certam notitiam habeamus. Et Poet.e qui¬

dem prAteriti gloria temporis pariter Wuftres Jhnt , (fi futuri, quoniam vt diximus immortalitatem (fi fibt (fi alijs quarebat, ac preter honores, (fi priuilegi a,quibus publice donabantur,pro

pramio quondam & (ludiorum proprio ornamento Coronam

Lauream merebantur. Tanto enim honore dignos cenfint Ref

publica, vt vnum atque idem Laurea decus afsignandum cenfe-

ret Cafaribus & Poetis. Siquidem (fi Cxfires Ducefque Vitio

res post labores bellorum.efi Poetas poti labores st udior ii Lau¬

ro infignibant,per Ater nam viriditatem arboris illius Aternita¬

tem tam bello,quam ingenio, quafita gloria dignantes,atque ob

illum inprimis, quifient hanc arborem Deusfolam non fulmi¬

nat : fic creditur Cafarum (fi Poetarum gloriam illarn,quA mo¬

re fulminis cunila prosternit folam vetuftate non timere. Hoc

nempe poeticum decus atatenoftrx, quod dolentes referimus ,

incertum qua fiu ingeniorum tarditat e,/eu temporum malitia,

vfqtte adeo oblitum e (fi videmus, vt etiam quodper ipfum Poe¬

ta nomen importetur pane incognitum nofiris hominibus ha¬

beatur, opinantibus multis Poeta officium nil e (fi aliud, quam

fingere fiu mentiri quod fi ita effit,prorfus: (fi leuis res,& om

Tetrarcha R ediutuus. f ni honor* indignum dedecus videretur. Ignorant autem Poe- tn officium3 ficut eruditifsimis &fapientifimis viris acce¬

pimus , ?/z hoc e fle virtutem reifub amanis coloribus abficon-

ditam & decoram,velut figmentorum vmbram contentam, al-

tifonis celebrata carminibus, & dulcis eloquq fuauitate refper-

gat, qua fit quafitu difficilior, magis atque inuenta dulce fiat.

Sane aut Poetas egregios in morem triumphantium accepimus

in Capitolio coronari vfique adeo & in defitetudinem Nobis

abijt illa fiolennitas, vt iam a mille trecentis annis nullum ibi

legamus tali honore decoratum. guod excogitans ingeniofus

Vir, & talium fiudiorum ab adolefientta firutator ardtnttfsi-

mus Fr anciscvs Petrarcha Florentinus Poeta,& Hifto- ricus,prafirtim temporeprxfintifiientia fuccurrendumratus}

quo ntgletta magis erat ab hominibus , & defert a poTi au cle¬

rum volumina diligenti primii indagine non incognita, reliCl,a

deinde po(l propria proprij ingenij opera Hiftoriarumpraci-

pue Cr Poematum, quorum partem adhuc habet in manibus

honeflo Laurex flagrans defiderio, non tam propter gloriam fi- t ut idem in noflra, & Populi Romani prafintiaprofejfus e fl,

quam vt ad fimile defiderium fiudiorum omnium animos ir¬

ritaret: quamuis ad bunc ipfius honorem alibifuficipiendum,

Studijs atque Vrbibus euoe atus. Trallus tamen memoria anti¬

quorum Poetarum, nec non affeflu & reuerentia huius Sacro-

fianllx Vrbis , cuius eumfiemperfuijfe conflat [eruentifimum

amatorem,gofihabitis aliorum precibus decreuit hucpotifimi*,

vbi Laureatos e(fe meminerat ante eum, fi conferre, &

fitper hoc fu afor fit a prxfiumptioni confli fus videretur fiatuit de

feipfio alteri credere potius,quam fibi,ideoque cinufipiciens, nec

vllumintoto Orbe reperiens dignior em,ad Serentfsimum Ro-

bertum Hiemfidem ac Suilia Regem lllufirifsimum de Roma- H a na

(?o lac. Thil1Tomajini na Curia, digrejfus,qua in Auinione nunc refidet,vfque Neapo¬

lim perfonaliter accepit . Itaque illius tanti Regis omnium

fcientiarumfulgoribus abundantifsime radiantis fefe fubiecit examini, ex cunctis mortalibus illumpr&ferens, qui intra om¬

nes dignipimus vipts e(l: maturo fani confiito & tanto iu dicio,

vtprobatus pofet 'a nemine reprobari. Cum itaque Rex idem

audito eo atque operum eius parte profpecia , dignum profedo

tali honore iudicaffet, acpiper eius ptfficienti a cumpio figillo

tefiimoniales Nobis Liter as, & eiusfde dignos Ntinctos deiti-

na(fet,eodemq-, idem F r anciscvs pleno Capitolio Lau¬ reum Poeticum folenniter poTtulaffet , Nos regio testimonio,

& fama publica, qua eidem de eo multa proloquuta,erat,fed multo magis operum euidentia certipimam fdem reddentes,pra

fatum /rancisg vm hodierno videlicet folennitatis

Pafchalis die, in Capitolio Romano Lectorum celeberimo tam

dicti Regis,quam noftri & populi Ro.nomine magnu Foetam &

Hijhoricum declaramus ,preclaro magtBerij nomine ittjtgnimus & in fignurn fpecialiter poefts, Nos Vrsvs Comes et Ve¬

nator. prafatuspro nobis , & collega naflro,Coronatn Lau¬

ream noftris manibus eius capiti imprefsimus, dantes eidem ta

in diCta arte poetica , quam in dicta historica arte, atque in "

omnibus /pedantibus ad eiufdem audoritate prafati domini

Regis S.P.J^R. taminhanc Sandipimam Vrbem(quam om¬

nium Vrbium & terraru caput e (pe non ambigitur & magiftra) quam alibicunque locOrutn legendi difputandi atque interpre¬

tandi veterum pripturas,& nouas, afeipfo omnibus feculis au¬

xi liant e Deo, & manfitroslibros ,&poemata componendi f he¬

ram tenore prapntium poteftatem, necnon & vbi & quotiens

fibiplacuerit, popit httiufmodi, atque alios aduspoeticos Lau¬

rea,feu myrto , vel hedera fi id genus elegerit, coronare, & in

Tetrarcha ‘Rgdiuwus. 6 k

d EIu atque habitu quolibetpoetico, publice & folenniter extr" cere. Ad hac confEripta,per eu hdEtenus velutper hominem in talibus expertum in hisfcriptis approbamus. Reliqua vero,qutt Jcripturum eum contigerit tnpojlerum, ex quo ab eodem pro¬ mulgata in lucem edit afuerint ftmili ratione approbanda cenfe-

mus decernentes eum hifdem Priuilegijs, Immunitatibus,Hono¬ ribusInfgnibus per fui debere,quibus hic vel vfque terra¬ rum vti poffunt, velpcffe funtfoliti Liberalium & honeftam Artium Profefores: eoque magis,quodprofefsionis fua> raritas vberioribus eiusfauoribus, & ampliori benefcio eum dignum facit. Infuper eundem Pbanciscvm Petrarcham,/»™-

pter inftgnesfui ingenij dotes,ac propter notifsimam deuotione, qua ad hanc Vrbem nofiramque Remp. affici , & communis omnium fama,& atlus eius, & verba tefantur,ciuem Roma¬ num facimus,prtnunciamus,decernimus,declaramus, ipfum & veteribus & nouis Ciuium pnuilegijs,ac nomine decorantes: de quibus omnibus, Jingulis interrogatus Populus Romanus fo-

lenniter, vt mos efl (nemine protinus aduerfante)placere fbi om nia acclamando refpondit. In quorum te/limonium prafentes liter as, vtriufqs fubfiatia. Senatus fiibfcriptione & noftra au¬ rea bullafbi concedi iu/simus appenfione munitas. Datum in Capitolioprofentibus Nobis , & tam alienigenarum quam Ro¬ manorum Procerum,ac Populi multitudine numerofa, Quinto idus Aprilis Anno Domini M CCC XLI.

Praelarum fane tam rarg virtutis pretium , non tamen nudis ( vc credi poffet) verbis expreffum, fed quingen¬ tis numis aureis & vniuerfo pompa: apparatu Po. Ro. Ji- beralitare autfum .• Cui Senator eiufdem valoris Pyro¬ pum addidit , Sanucio tefte oculato ? qui vniuerjam hiftori^ feriem minutiifime perfecutus.

Prg-

£t lac. ThiL Tomafmt PftBter Lauream jdiuerfis etiam honoribus varie cumula¬ tus eft.Inter multos Partnefis Ecckfi? Archidiaconatum a Corrigienfibus delatum obtinuit, inibiq; coempta do¬ mo aliquandiu vixit > vtipfemet teftatum alicubi reli¬ quit. Demum cum Iacobus Carrarienfis Padus Domi¬ nus per literas eum ad fe & amicitiam fuam pertrahere conaretur,votis eius obtemperas Patauiu fe recepit, vbi,a Iacobo obuijs,quod aiunt,vlnis exceptus, Canonicatum Cathedralis Ecdefis Patauins opulentiffimum retulit. Honor poftea honore au<5lus in dies creuit. Nimirum Mediolani apud Galeacium Vicecomitem Confiliarij titulo honeftatus,pro Duce Oratoris munere apud Sere- nifs. Senatum Venetum & alios Principes feliciter fun- <aus,multis magnifque honoribus locupletatus,m nuptijs Violanti Leonello Regis Britanni? filio dcfponiat? An¬ no J2 68. Bernardino Corio tefte, Principibus; accubuit. Venetias etiam ludis publicis & alibi Sereniffimo Duci dexteram claufit . Summis quoque Pontificibus vanos tum honores, tum magiftratus in eum conferre placuit. Quorum fauore ele&us Pontifici? Sedis Vicanus, & a Clemente VI. Sum. Pont, ad Epifcopatum aliquoties excitus id oneris libertatis amore & otij literarij ftudio declinauit, a&ifque gratijs ad confuetam folnudincm fe recepit. Sic enim in Epiftola 43; Variarum ad Franc. Brunum : Poftquam me fkpe licet indignum , Epi/copum facere volui(fet, & ego indignantibus Dominis & amitis co~ imui recufaffem,, vltimo mihi dixit. Pete quod yis3& factam tibi. Cui ego refpondi . Si benefacere mihi vultis,po» filum beneficientiaSed eleCtio Pater San£tijsimevejlraftt. Vtsfcu

tis opime quanti me facitis quando aliquid Ufente alio vel

Tetrarcha K edimuus, G} qtiomodolibet ad notitia vesirapt uenit,quodwe dignum videa- turjnei (fiplacet) memoriam habetote. EtLib. ix.Seniliu

in hunc fenfutn alia . Nec tantum Viri Principes» fed & Ciuitaces& Refpublica? immortalitati nominis«iusmo¬ numenta innumera certatim contulerunt. Prptereo me¬ moratos alibi honores Aretij exhibitos. Quid de Flo¬ rentina Republica dicam ? qup Ciuem futim preciarifli- mum femper co!uit,imo nec petenti,nec fperanti,redeuti di ad paternam fede poteftatem dedit, & eidem,qua; in fifcum intulerat,patris eius bona reftituit Ad quam Pa- tauio vx ii. Id. Aprilis Epiftolam illam pulcherrimam fcripfit. Jam fatis mevixijfe arbitror Optimi Ciues, & illam fapientis amici vocem audire videor, Morere dum latus es. At ille fat habuit vidifle patriam,& amicitiam cum Boc- eacio Florentia* eontraxifle . Flahet enim hoc proprium Virtus, vt in amorem fui bonos erigat, in ftuporem ma¬ los, ldque cum omnis virtus habeat, tum pracipue forti¬ tudo Petrarcha? propria • Cuius inter fortuna? turbines, ac procellas rerum terribilium, & tranquillitas gratior & lux ipfa confpedior effi Romana porro ciuitas quid eius in honore pra?ftare potuit amplius eo quod geffit? Quin etiam Principibus Italice pacem conciliaturus Padum fluuium armis infeftum fibi inuenit pacatiffimum, ab vtraqi diffidentium parte Legatario honorifice exceptus. Pata- uinam Vrbem non filebo,qua? cum viuentem vnice dile- xiffiet, defundi funus vniuerfa fere fuis effufa fedibus atrata Arquadam vfqueextremo pietatis officio perfecu-

ta eft*

N E-

64 IrfC' Phil. Tomafini

NECESSTVDO CVM LITERATIS.

Cap. XII.

MICIS conciliandis vim ma- gnamVirtutis quotidie experimur. Ea enim nihil amabilius , nihil quod magis in fui amorem alli¬ dat, cum propter virtutem & pro¬ bitatem etiam nunquam vifosdili- gamus. Vincit omnem natura? co¬ gnitionem fimilitudo bonorum,

nullaque focietas gratior, nu'la charior, quam cum viri boni moribus fimiles funt familiaritate coniundi. Ita Petrarcha? mores amteni, virtus admirabilis,amicitia? foe¬ dus fuauiflimum cum Eruditis, &: Amicis peperit, vtfua iEtate iure merito delicium Amicitip, ne&ar Amoris di¬ ceretur. lamille Principum amiciti? vt libertati aduer- fae,amicorum dulcem pr.vferebat conuerfationem, tanto affe&u, vt vix fine amicis vnquam menfa? accumberet, gratulatus fibi quoties epulis inexfpe&atus amicorum quifpiam interuenirer,vt amicis ftipatus veluti laurp triu pho fumme Igtaretur. Vnde lautiori quoque menfii & decenti familia nunquam demus eius deftituebatur . Neqi id commeflationum ftudio,fed quod nihil ei opta- bilius,nilgratius,niliucundius,quam amicos colere,am: pledti,inuifere,pro eifdem omni cura aliquid agere,labo-

rare,

Tetrarcha ‘lêdmuus. 6% rare, & omnia fua ipforum commodis poftponere, etiam valetudinem, dum aeftatecum meridiaretur a fuis exci¬ tari Voluit,quoties visu veniret aliquis. Sic enim ad Po- fteritate ipfe: Amicitiarum appetetifs & fidelifs. cultor hont- fiaru fui,intrepide portor,quia fcio me verii loquiMnicus in- Tuper ad mutui amoris conferuatione ipfi conatus erat amicitias procurare.Cuius argumentu inter Socratem & Lflium Epift. V. Lib. Famil. XII. celebratum: Benedi¬ cit Vos a Domino, qui & vobis dtgnifsimam remfeciliis, & mihi gaudium quantum abunde praberi non poter at prabuisits» Nec fanevulgarisconflantia; exemplum Amicum Fran- cifcum Brunum ita Summo Pontifici commendauit, vt in eorum numerum fuerit acceptus, qui ei a fecretis fue¬ re . Cuius beneficij, nec ingrata fuit apud amicum me¬ moria,nec vanus Poeta; labor. Hinc enim Summo Pon¬ tifici innotefcebmt qua?cumqi a Petrarcha in familiam^ in ftudia, in cetera, defiderari poffent. Qu* quam numerofa fuerinr,prolixa ipfiufmet narratione ex Epiftola- rum Variaru XLIII Arquad? fcripta veluti totius Oeco¬ nomis ipfius ideam exhibente hic fubdere a noftro inftituto neutiquam vifum mihi fuit alienum .• Ego frater fi quid mihi ad vitam vnius canonici deefie dicam,mentiar , fedfi^ dixero, meplures habere notos, & plura inde grauamina qua totumfere capitulum,cuius ego parsfumforfitan non mentiar. /Jhta an decimare vllu arte valeam ignoro. Sape certe tentan-

ti,nunquam haffenus fuccefsit . Vnde mihi non exiguus vita labor,& quamuis gloriofa, tamen haud dubii tadiofa perplexi-

tas. Si quaras,numquodreftat tranfirepofsint, vt nunc vfqut tran(iui,pofsum plane, fed haud quaquam facilius quam olim, 'uno vero difficilius, quod ad far(inas fn dies augetur, & virts

I mi-

66 lac. Phil. iTomafini minuuntur. Habeo hic prxbendam3qux mihi panem & vinum dat3non folttm ad vtendumfedetiam ad vendendam. Rcfiden¬ tia aliquid mihi valeret, fed ego vrbes, vti ergafula,fugio 3 & magis eligo folitario in rure fifi oporteat ejurtre, quam m vrbibus abundare,qmmuis nulla fuga,nulU me latebr.e3 a concurfik protegant Jubeofamulos,fine quibus vtinam viuere poffem, aut fctrem. Habeo equos3quando pauciores3duos faltem3& vt filea qua fiwt htflorix longioris, foleo habere fcriptores quinque vel

fex Jh abeo tres adprxfe s,etneplures habeam caufia cfil3quidnon inueniuntur fcriptores fid pifiores3vtinam non inepti. Habeo vnumpresbyterum venerabilem virum, qui dum in Bcclefia-t fhm afsiduus mecum eft cum quo fkpeyvbi folus prandere difpo- fhi,ecceJubitb e tranfuerfo conuiuarum acies3 vel cibo pafcenda3 vel fabulis. Vitari enim prorfus nequit, ne vel fuperbior ap. paream, velauarior quam fum . Sed quod omnem fidem excedit,reditus beneficiorum in Amicos contulit. Ami¬ citia; quoque nexus illi cum Ioa. Boccacio adeo fuit ar- &us, vt ei merito conuenit et Propertij iJJud :

'Tefictum Vitx3te corporis ejfe licebit3 Te dominum admitto rebus3 Amice meis.

Talis nempe tantufque fuit, vt alter alterius dimidium, imo alter in altero totus exirtere viderecur . Quam ob causa alteru alterius vultu in fui annuti gemula circum- tuii/TerefertSquarciaficusinillius Vita. Edi fateri necef- fario cogar, nequaquam ei fuffragari carmina , qua; pro- ducitjvthocfuumenunciatum firmet >cum illud non ad Boccacium fed ad Barbatum Sulmonenfem, quem fummopere diiexit.Petrarcha referendu conftet,ficut ex verfibus videre eft tam in,prifcis illius Codd. editis Vcnetijs M DI. quam in recentiocibus euulgatis Bafileea Seba-

i ftiano

Tetrarcha Re diurnus* #

fiiano Henricpetri M D XXCI. Sic enim illeEpiftolam ante penultimam Lib. II. orfusieft ad Barbatum laudatu.

Dulcis Amice vale, tui fi mihi femper imago lt pr<e/ens,mecumue fedet>mecumue quiefcit> Redde vices ^non atra palus Acherontis opaci,

Turbida J,omnifero dirimat nec gurgite Lethe. Simonidi etiam & Socrati carus & familiaris erat quo ad vixic/umma & longa eis neceffitudine coniun&us . Hinc illi Lib. xv i .Senilium Epift: Huic Lib. vi i. Fami¬ liarium nuncupauit. Dilexit etiam Donatum Apennige- nam Grammaticum,cui infcripfit Lib. DeSuit & aliorum Ignorantia. Vgotioncm de Thienis etiam Apologu contra Gallum prodixit. Pmereo quo loeo habuerit Ioannem de Dondo Pacauinum Medicum Cl- cui legauerat ex te- ftamento ducatos aureos quinquaginta . Tanti etiam Lombardum Afericum accerrimum folitudinis cultore jeftimauitjVt vere locum hic habeat Scytharum illud de Orefte & Pylade apud Lucianum:

Dij Amicitia Prx/ides. Etfi vero ex Epiftolis & Carminibus ipfius quos coluerit Amicos non obfeurum fuerit, hi tamen videntur fu ifle intimi: Ioannes Bafilius > Nicolaus Alfinenfis Siculus, Thomas Meffanenfis , Ioannes Aretinus & Fedcrkus, Icanes Barilis Neapolitanus, Ludouicus Marfilius, Ga-

■briel Zamorams caufidicus Partnefis,Io.Anchifeus,Pau- lus AnibalenfisjLancellotus Eques Placentinus, Guliel- mus Orator Veronefis,& Rainaldus de Lrbero-Pago Ve¬ ro nen fis Poeta, Andreas Vates Mantuanus, Guidus Ar- chiep. Ianuenfis, Nerius Morandus, Olympius, & Pere¬ grinus MdUnenfis. Puit & Poeta nofter coniur <ftus Cl-

Ia V iris

S £ lac. Vhll. 1 orna(ini VirisIacobo ScBiunoni Florentinis, Modio Parmenfi, Beneintendio Veneto, Nicolofio Bartholomad de Luca, Nicolao Magno Sicili? Sinifcalco,quem cbarum decus futi appellat. Pulici Vicentino Poeta?,Roberto Comiti de Ba- tifolle,GulieImo Maramauro Equiti Neapolitano,Tho- m? de Garbo Medico Cl., Gulielmo Rauenati Pbyfico, Coenobio Grammatico,Cafparo Veroneli, Bartholom?o Eremit?,Raimundo Superantio, Hannibali Tufculanen- fijGaleoto Spinelli. Ei quoque in delitijsfuit Eruditus Vir Gulieimusde Paftrego, Fracifcus SS. Apoft. Abbas, Senucius,& Arnoldius Florentini,Item Io. Andreas Bo- nonienfis,Florianus Ariminenfis Muficus, Bonauentura Bafrus,Marcus, & BorthoJoma»us Ianuenfes, Io. Pergo* menfisCaufidicos.Io. Tricaftrinus Epifcopus,Sagramo rus de Pomerijs,Colutius Stignanus, Matth?us Longus, Lucas de Penna, IaninusGram. Placentinus , Philippus de MaflerijSjFrancifcus Vrlinus,PauIus de Bernardo Ve¬ netus,Nicolaus Sigerus,a quo excepit dono Homeri ope ra, quemadmodum teftis eft Epift. II. Lib. IX. Famil. Mififii ad me de Europa vltimis donum,quo nullum vel te di¬ gnius , vel mibi gratius, vel re tpfa nobilius mittere potuifies .

Et ali j fere innumeri,quorum maiorem partem pefte An¬ no 1348. abreptam acerbefleuit. Inter Clariflimos loa. Boccacium,3c Lombardum Afericum fuperftiteshabuir. Vir ob mutuum animi candorem omniu amore dignifli» mus,in quo fidem meruit Poet«e illud.•

Multum in amorefides ^tuitum conflantia prode fi.

Tetrarcha Kediuims. $9

EXISTIMATIO APVD PRINCIPES ET ALIOS.

Cap. XII.

CIENTI ARVM & Artium jeftimatio non aliunde maior exo¬ ritur, quam ex proba morum & temporum qualitate,non fecus, ac aeris temperies frugibus quidq uid ineft dulcedinis & faporis imper¬ tit . Terram prodeffe mortalibus emiffis a fe frudibus moli ente ae¬

ris clementia iuuat, & eandem fertilem reddit, fecus in¬ clementia fterilem & immitem: ita felicibus & pacatis temporibus ingenuis artibus plurimum & loci &au&o- ritatisaccedit. Augufti *uum,quod aureum merito ap- pellamus,indulgentia Principis,qui ferenitate iua,vt Ru¬ fus ait,mundi tenebras difcufferat,ingenia ad fupremam claritudinem extulit. Tunc vere latini Otbis lidera,Vir- gilius,Flaccus, PropertiuSjTibullus, Afinius,Meflalasno- fterLiuius,cfteriqueinclaruerunt. Antoninufqscogno¬ mento Pius ab amore fapientue,quam Philofophiam no- minamus,non alienus, Aphrodifamm, Galenum, Ptolo- m?um, Athenûm, Phauorinum, praeter alios falutares Orbi Viros,inter falutantes in veftibulo habuit. Erunt Liter$ donec Mecgnates,qug munera bonitatis nunc fpar

V

7 o lac. Thii Tomafini fiua manu, nunc rcmifliori fidere literis elargimur, vbe- lius noftro tempori quam antea vnquam indultura. Ha¬ bent enim quomodo fub Dominico Molino

Senatori Veneto ampliflimo deuie virtutes reparentur r eafque iam exulantes retinere videtur Eminentifs. Car¬ dinalis Ljslivs Biscia, cuius clypeo fulgens in- fomnis draco non Atlantidum fed Mufarum filuas fua tutela prtemunit« Cuius fileo in me transfufum nupera: humanitatis officium, me enim mea merita loqui non fi- nunt,nifi quod laudata humanitate Eminent i ffirai Viri gratiam habent,qute modeftia mea non nifi ingrate tace- rcntursqua ipfe animi propenfione Andream & Ioanem filium Argolos,Viros fama clariffimos, Afcanium Belmif ferium, & Leonem Allatium,vndequaque celeberrima ingenia fouet primo , deinde qugfito fplendore tutatus eft. Sediie i js, qua? pr?ter inftitutum,diutiusimmorer, tranquillo inquam ac fpeciofo otio animus folers femper 6c quo fe exerceat, occafionemin ea quieram habet, tur¬ bido autem ac tumultuario foculo opprimitur & torpe¬ bit, Nempe commercij nihil Mulis, otium adamanti¬ bus,cum armorum ftrepitu, & bellorum turbinibus in¬ tercedit . Otia plane fulciunt literas & Poefim, bella deprimunt,& extinguunt. Ea re pacatis ac fedatis Itali? rebus PetR arc h a verte eleganti? Viridarium ape- ruiffe fertur,eoque nomine cultum & amorem Virorum nobilitate & Eruditione Principum meruiffe. Auinione enim apud Summum Pontificem degens cum omnibus acceptus e(fet,amabatur in primis a Iacobo &Ioanne

fratribus de Columna, qui tum eiufdem in Pontificis curia nobilitate generis,Pr?l;uu>a? excellentia,rerumEc-

tetrarcha Tfediuiuu s. 71 clefiafticarum notitia magni erant. Ioannes enim tum Cardinalis, Iacobvs vero Lom.bcrienfisEpi- fcopus,inter ceteros eminebant, quorum a pofircmo in Vafconiam, qup olim Aquitania dicebatur, du&us, fub collibus Pyrenas pftatem prope cadeftem, vtipfemetfa- tetur,multa & Domini & Comitum iucunditate tranfe- git. Regreflus inde,apud Cardinalem diu,non qua fi fub domino,fed fub patre,vix t, imo tefte Vergerio fere cum amantiifimo fratre , domique flie coniundiffime vixic . Quantum apud ipfum habebat fidei teftatus e fi: amplifli- me Cardinalis ipfe, qui familiam Fratrem etiam Agapi- tu m in negotio domeftico adigens facramento , nudis PetrarchJE verbis fe contentum pronunciauit. Pari illum amore Stephanvs de Columna profecutus eft, ipfiufmet Poeta; teftimonio, quod apponam . ibi ergo iam nofciEgo & familiaritas mea a Magnis Viris expeti ceperat. Cur autem,nefire nunc me fateor, & mirari: tunc equidem non mirabar,vt qui mihi more at at is omni hono~ re dignifsimus viderer. Ante alios expetitus fui a Columnen- fium clara & generofa familia, qua tunc Romanam Curiam frequentabat,dicam melius illu[irabat,a quibus accitus3& mi¬ hi nefcio,an & nunc & tunc certe indebito in honore habitus, ab illuflri & incomparabili Viro lacobo de Columna, Lombe- rienft tunc Epifcopo, cui ttefeio an parem viderim, feu vifurus fim3 in V afeoniam duflus fub Collibus Pyreneis a flatem prope caleftem multa & domini & Comitum iucunditate tranfegi, vt femper tempus illud memorando fufpirem. Inde rediens, ftthfratre eius loan. de Columua Cardinale multos per annos, non qua fifub domino, fedfub patre, tmmo ne id quidem 3 fid eum Er at re amantifsmofimmo mecum 3& propria mea in d0r

y x lac. Vhil Tomafmi mo'fui. Et Epiftola II. Lib. V- Famil. ad Ioannem Co- lumnenfem . Gratias ago cum $ro alqs multis , tum pro eo, quod quoties Romam peto, totiens vberrimo tuarum liter,a- rum fauore prauenior . Agnofco infidtas amoris tui, ne* que enim vt homo, fedvt Angelus excipior • Mitto huius generis alia,quf paflim in Epiftolis occurrunt • Philip¬ pus Patha Epifcopus Cauallienfis, Patriarcha Hierofo- Iymitanus,& S«R. E. Cardinalis etiam affeftu Vatisno- flri fortunam extollere vifuseft, cui ille fua Opera De—> Solitudine,& Ocio Religioforum3 incepta in ipfius villa,infcripfit. Eodem animo ipfum pariter profecuti lunt Phi¬ lippus Sabinenlis,& Bernardus RuthenenfisCardinales, Talauandus Albanenlis Epifcopus & Cardinalis Ioan. Olmutienfis Epifcopus,& Imperialis Aule Cancellarius, nec non Ildebrandinus Epifcopus Pataumus , quod luis ad ipfos Epiftolis & carminibus ceftatum reliquit Poeta. Vrfus quoque Anguillarice Comes, vt & Iordanus ex li¬ liis Vrli , Senatores Vrbis, quiq; Petrarch? Poeticam (vt docuimus) Lauream contulere, lingulari in eudempro- penlione fuere. Ferebant eum in oculis Nobiles de Cor¬ rigia, qui Parm^fummo cum imperio prarerant, apud quos & aliquando fe fuilfe oftendit in Epiftola,quam ad Ioannem Columna Cardinalem dedit. Hodierno die (quodtibi gaudium quoque fignifico) duftu, & aufpicijs ami¬ corum tuorum de Corrigia Parmam ingrejfusfim. Hic ergo precibus eorum vittus, quibus veniam accefurum ipfifperant,

vt ego non dubito a flatem agere animum induxi. 1 urant enim pratentia mea admodum egere, quod indulgentia, non necefi- tatis effe3certum e fi . Et Ecclefa Catbedralis Archidiacorm (vt aliquid illi conferte viderentur) defignatus,tam quidem a

Tetrarcha %edmiuas] j $ puero clericalem duxi vitam. His acceffit Scaligerorum Veronen/ium Defpocarum familiaritas. Adha?c Vicecomites Galcacius & Luchi- nus Mediolani Domini,& GuidonusdeGonzagaMan tu£ Patronus Poetam fummopere dilexerunt. Familia¬ riter etiam eo vtebatur Pandulphus Malatcfta. Is Poe- tg fama motus pi&orem mifit in Prouinciam Gallia^ vc eius effigie gauderet,quem nunquam videratjfed & Me¬ diolani valetudinarius in Poet£ Mufeum adportari vo¬ luit , vt virum cerneret inter Mufas verfantem, cuius Iconem denuo erudita manu delineari curauit. Acce¬ dit ad fauoris cumulum, quo ille adiuerfis honeftaba- , tur, cum inter Venetos & Patauinos multa gererentur j

hoftiliter,Gafpar Veronenfis literis promifit Petrarcha: j

impunitate incendij,fi ^dibusfuis nomen fuum prffige- i ret . Ac ne Exteros memorem folos3 fauentem (ibi in primis habuit Iacobum Carrarienfem Iuniorem, qui Padug Dominium na<5lus,ia?pe illum ac fepius Patauiu accerfifle fertur,cuius voti tandem compos3fic ad fe ve¬ nientem excepit, vt ab illo fe Petrarcha non hu¬ mane , fed vt in Carium recipiuntur animte, acceptum tradat,decoratufque eiufdetn opera fuerit ditiffimo Ca¬ nonicam Patauino. Audiamus Poetam ipfum huius infignis beneuolentia? teftem in calce Epiftol. fepius memorata? ad Poft. Longum poft tempus,viri optimi, & cuius nefio an e numero dominorum quifquam fmilis fta~> at at e virfuerit,immo vero fio,quod nullus /acobi deus Carraria 1unioris fama praconio beneuolentiam adeptus3 uti cijs quoque & literis vfque trans Alpes, quando ibi eram, <-r per Italiam vbicunqtte fui} multos per annos tantis precibus

K fm-

y4 lac. Thil. ‘Tomafmi fatigatus fum,& in fiuam folicitatus amicitiam,vt tjuamuisde felicibus nil [perarem, decreueram tandem ipfium adire,& videre,quid (tbihxc magni & ignoti Viri tanta vellet inflantia: itaque fero quidem Patauium veni, vbi ab illo darifeim* me- morio, viro, non humane tantum, fdjicut in Colum felices mimo recipiuntur,acceptus fum tanto cum gaudio, tantq-, ino- ftirnabiU charitate ac pietate, vt quia aquare eam verbispoffe non fpero : filentio opprimenda fit. Inter multafiiens mc^> clericalem vita a pueritia tenui (fe, vt me non fibifiolum, fid etiam patrio ardius afir ingeret , me Canonicum Padua fieri fecit y& adfiummamfi vita Jibi longior fui (fit,mihi erroris & itinerum omnium finis erat. Certauit paribus in iilum of¬ ficiis cum Iacobo patre Francifcus filius patetn^ Virtu¬ tis ftudiofiifimusgmulator. Quid vero his immoror ? Galliae Reges,Summiqi Pon¬ tifices auatuor nempe Clemens vi. Innocentivs vi.

Vrbanvs v. Gregoiuvs xi. Petrarcham fummoamo¬ re profecuti vatijs eundem bcncficijsEcclefiafticis exor narunt . Teftatur id ipfcnvtt Epiftola retro memorata libri r x Senilium. Summus Pontifex, nullis meis erga eum meritis, vt cui vifus minquam, cr vix fama ambigua notus eram,nullis meis precibusffid liber alitate, & clementiafit afio- laprebendulam illam perexiguam quidem, fied locorum mihi vbi a. pueritia educatus ejfim, eonfiderationegratifiimam pro¬ prio contulit inflinctu. Quin vno eodem que tempore fe ab Imperatore & a Francifco Galbarum Rege, necnon a Pontifice Maximo fummopere expetitum tradidit Se¬ nii. Epitlol ad Simonidem fuum Lab. I. Simul me hinc Romanus Cafar, hinc Francorum Rex certatim euocant, his promifisis hitque muneribus, iam prnmifiis,qux fi pergam exe-

qui

Tc-tra rcki KedmhiMS» 74

qutp& longum eritj& videbiturfakiic/m/. Mir/mp:vr/us:

vndc a :sh;ts Principibus armatis, fp vnius inermis,& iamfc~ nefies jis clcrki cura efi . Nomfsime verum Summus Pomi-

f x, hic foti tus .V igromanticum opinari, & ipfe me alta voci¬ bus ad fe vocat,duobus iamnunc beneficijs coli at is, pluribus fi paream oblatis-,hk enim vero miri nihil, quoniam caufa noti..: 'efi, vult me ad officium Secretorum, quodZenobius noftergef- fit,quodque nec ipfi, nec prxdece(fior vnquarn ficus habnififit, nifi ego illud oblatum mihi per quam honorifice multos ante_>

annos recnfiaffim . Fadti caufam reddit ipfe Lilbri didi

Ep’ftol. III. aci Cardinalem Talauanduin Epicopum Albanenfcm : Vtdeo me vocari ad ludiam, ad honorem, ad libarem fere cunctis optata mortalibus,'milii vero cum in multis nihil conucmt. Proinde nec fortuna 'mea, nec animus lucri egens,nec profefiio, eat.eque genus honorum talium, neque co¬

mpati •,,et. ■ fefue deoectior laborum. Exciifabis me iterum P en¬ ti, fici, n>. is.du est,infilentisi tribuatur. Bina ver.;-; . c Beneficia fuerunt Ganonicatus Cauaiiic- f.s, quem a Clemente vi. Pont. Max» obtintm, & Ar- chid inamatus Parmenfis,ad quem idem ilium Pontifex

« K:t5exernitque Ordinari) & Metropolitani iurif >u dfi;:i:. Iretulit de idem ilh Pontifex Curam S. Angeli de ( d-iglione Aretinte Dioecefis. Cpretiim iam,antea Benedicto xii. Canonicatu Ecclefia? Lomberienfis don tam fuiffe ex fcriptisprajclariflimi & interregerimi Viri IX Torquati ^Peroti Epifcopi Amerini humanif- f .e Nobis Roma miliis accepimus. Extat, & de fin-

:jiari Pont ficis Maximi erga Petrarcham beneuolen- ti > riffi nirm, preter alterum fuperius ttftimoniu iu C . ii.Lib. 111. ad7hornam Mdlanenfemy

K 2 vbi

m i

i

la 1

?6 lac. PhiL 'Tomafmi vbi hsec habeatur, Epift. XI. Mitto alia ijs fortafe mlra- bili a, qui nefcirent, quam familiariter olim cunctorum Domi¬ nus Augufius Cafar,Vir filium ciuem fitu dilexerit.hc paulo in ferius: «422^« recordatio quantum miraculo adimit,tantum adijcit IctitU dum talibns exemplis,me mifceri fentio, tantaq-, laudis mihi aditum aperiri. Quoniam vt alter ex his Cie fa¬ rcis amicit ait:

Principibus placui(fe Viris,non vltinu laus e FI. Neque apud Imperatorem Carolvm iv. inferiori erat loco,vt etiam hifce verbis Lib. XII. Epiftol. Famil. VII fua? rcnieftati Amicum commendare non fuerit ve¬ ritus. Tefior maiefiatem tuam Cafir,qua mihi cuiufpiam nu¬ minis loco e si,virum hunc Cafiareofauore dignifsimum. Sed in amando Petrarcha nemini conceffiflfe Ro¬ be r t v m Siciliae Regem eximium literatorum Maece¬ natem fuo a?uo>ex his facile quifque coniecerit, qua? de illo Vates idem tranfmilit ad pofterosin aeternitatem omnem. Neapolim petere inftitui, & veni ad illum fimmum Regem,& Philofophnm Robertum,non tam regno, quam lite¬ ris clariorem,quem vnicum Regem,& frientur. amicum & vir tutis noflra at as habuit, vt ipfe de me, quodfibi vifum effet, cen/eret. A quo qualiter vi/us, & cui quam acceptus fuerim, & ipfe nunc miror, & tu fi neueris Le£lor,puto mir aberam • Audita autem aduentus mei caufa,mirum in modum exhilara¬ tus eft,& iuuenilem cogitans fiduciam,& for fit an cogitans ho¬ norem, quem peterem fua gloria non vacare, quod ego eum folum iudicem idoneum i cunilis mortalibus elegiffern . £fifid multa ? Pofi innumeras verborum collationes,varqs de rebus ofienfamque fibi Africam illam meam,qua vfque adeo delecta¬ tus efi,vt eam fibi infer ibi magno pro munere pofiUret > quod

nec

i

Tetrarcha %edmimsf. 77 fitc ntgare potui,certe nec volui,/uper eo tandem quo veneram, certum mihi deputauit diem, a meridie advejperam me te¬ nuit, & quoniam cre flente materia breue tempus apparuit , duobus proximis diebus idem fuit, fic triduo excuffa ignoran¬ tia mea,die tertio me dignum Laurea iudicauit. Afcripfit & illum in Clericum & familiarem fuum 3 quod indicio HumanifTtmi &do&iflimi Viri Alexandri Galli Epifco- pi Maffe Magni Iacobi I.G. illius fiiij debeo3hoc ad me tenore tranfmifio.

Exemplvm. Literaevm Roberti Regis , quibus Franciscvm Petrarcham fi-

bi in Clericum & Familiarem fuum retinendum fanxit. Ex Archiuo Regiae Sicla? Neapol. inRe- giftro Regis fignato 13 40. Licera A. fol. 3 6. a tergo.

ROBERTVS &c. Vniuerfs prxfentes liter as infectu¬ ris . Feruor em erga Maieflatem noltram deuotionis prxcipul ac in Poeticis maxime fufficientiam, fide dignorum quam plu¬ rimorum iudiciojpfaque experientia certius Nobis notam, nec minus alia laudabilis conditionis merita virtutis te/limonium propenfius confouenda prudentis Viri Magifiri Prancisci

Petra RCHiE de Florentia in examine grata confiderationis ducentes, quibus non indigne fe reddidit vberioris nostra pro- /equutionis capacesj Ipfhm in Presbyteru,tfi Familiarem noftrum domejlicum, ac de nofiro ho/pitio duximus de certa no¬ stra fcientia,tenore pr a/entium retinendum. Recepto prius ab eo/olito in talibus Iuramento-. Volentes & ex pr e/se mandan¬ tes,vt illis konoribusfauoribus,priutlegijs & prxrogatiuis alijs potiatur, & gaudeat, quibus exteri Clerici, & Familiares noftri domefiici potiuntur^ gaudent, ac potiri & gauderefiolitt

jt lac. Phil. Tomafhii

fmt & debent . In cuius rei teftmonum prafntes literis

feri & pendenti MaieBatis nofira fgillo infimus communi¬ ri. Datet Neapoli per Io annem Grillum de Salerno fc Anno Homini M CCC XXXXI Die 2. Aprilis IX. Ind. Regno¬ rum noftrorum Anno XXXII feliciter, Arnen. Meruit & affe&um Regina 1 O A N N / E P n 1 u /£, quod aliud eiufdein Archiui fcriptum indicat, petitum cx regiftro I o a n n as didtg fignaco 1543 Litera R. Fol. 17. IOANKA &C Tenore pretfentium notum facimus V ni.

tterfis earum firiem infpetturis, quod deleBahihter aditer ten-

tesfecialemprofeiutionis affc£hmi,qnern clara memori* In¬ clitus Princeps Dominus Roberlus lerufalem (f Sici!ut Rex

Illuditis Rener edus Dominus Astus nofter gefsit dum liueret, ad prudentem Virum Msgiftrum Francifcum Petr arebam de

Florentia , cum ipfms Domini Aui noBn expeti -ita in oppor¬

tunum tempus ex deuotionis luentia Poetica fient.- in Vrbe Roman i Pri(eorum venerabili more temporum Laurea -7: , *

gnitnm,&alias vtrtute dfcretiua nigentem fignif jne xa . i-:s

pradttum,quorum confide/titione Icrigna in domestica;:: • t'4-

pellanum fine Clericum, f tum faggerente , & mhiionn,.- ts

proprio, quodam inflinchi -uberioris cantatis admift. Ft per¬

inde huiufmodi Regia imitatione Auita erga eum confor<- ucr

noftree finceritatem beneuolentiet propagantes Ipfmjnn liter in Cappellanumfeu Clericum nostrum Domefiicum, ac d. no-

stro hofpitio duximus de certa fckntia, & fpeciahgratia reti¬

nendum Recepto prius ab eo folito in talibus iuram nto, C 0-

lentes vt illis honoribus ,faltoribusgpriuilegqs > pretroganius g?,

grat f de catcropotiatur,& gaudeat, quibus cateri ab7 Capti-

!ani fu clerici noffri Domestici, ac de no siro k»ftt-o otian¬ tur

Tetrarcha Kedmuus. 79 ter fi gaudent âcgaudere fipotirifilitifimt fi debent. In

cuius ni teftiniewum prmjentes liter as jieri & pendenti Ma¬

te Jiatis noflra figtllo itifsimus communiri . Datum Neapoli

per Adirm'fum Cumanum de Neapoli fic. Anno Domini

M CCC’ XL t f [ Diexxv NouembrU xi i Ind. Regnorum mftrcrmn Anno primo. ' i ,

Mcr.-.om quoque dignum cenfiiitLib. XII. Epift. Fa¬ mi!. MU quam gratus fuerit A n n M Imperatrici, cui de ipmr eo partu ibidem lic gratulatur. Tua Serenita¬ tis Epift olam gloriofi[sima Augufta Utus#ettererifquefufeepi}

vbi qndprimum mirer ? tantamtte hac tam iuuetnh atate fi-

pientiam > an eminentifsima hac fortuna tam infolitam3 fi t*

raram humanitatem tuam qua me 'unum ex pufilis tuis toto pe

ne Orbe dijiunCiurn facundi fimo nuntio , fifarniliarifiimis

literis naudij tui participem feri velle dignata es ? Pro quo

quide non Lucina,vt oilim vera lucis ignari gentiles,fed chri-

jio lucis fi vita fi bonorum omnium au flor i quantum poffum

tecumgraft is ago } qui adolefient tam tuam non tibi tantum ,

fed toti Imperio votiua fecunditate latiflcat. Sed imponant coronidem huic Capiti de fortuna flbi cb amicitia Prin- cipum affulgente feripta ab eodem in hac verba, qua? quod huc apprime faciant, &: F e t r a r c wr fanu m longedariorcm reddat,defcribcre non grassabor. Prin- eipum ac Regum familiaritatibus, fi Nobilium amicitijs, hfp

ad inuidiam for tu natusfui. Sed hoc e&ptppUciumftuefien-

mmgutfuorum fipifstme mortes fleant. Maximi Regum,&

mea atatis amarunt fi coluerunt me jur aufetnfiefiiofipfi vi¬ derint }fi ita cum quihufdamfui 3 vt ipfi quodammodo metum

ejfent, fi eminentia eorum nullum tadiurn , commoda multa

perceperim. Multos tamen eorum,quos valde amabam effugit

Ya-

8 o lac. Vhil Tomafmi Variorum igitur Prindpum ac Mecenatum vfus pr?fi- dio fupra ffculifui ordinem extra future teratis quoque ingenia euafit Petrarcha; Columnenlium prae¬ cipue tutus familiaritate,vt ff pius diximus,quorum do¬ mus ei Parnalfusfuit,& Capitolium in triumpho altcru extitit. Que Colvmnensivm decora nulla vnqua delebit obiiuio a de ipforum quippe humanitate tanti Viri fcriptaluculentiflima dederunt indicia,fed infignis ea Maiorum virtus etiam inpofteros transfufa adhuc Excellentifs.D. Pompei Colvmnae Gabiorum Principis maximi inter Auos,nunc ornamenti fumma in eruditos iure veluti hereditario gratia elucetmec minus HeroisIHuftrifs.D. CaMilh eiusauunculireuiui- fcit ex Columnenfibus in lfteratos humanitas, cum do- ftilfimus ipfe Mectenatis quodam munere & intelligic mire & adiuuat literas. Abfoluit denique Columtreniiu erga eruditos patrocinij laudem HiERonyMvs S.R.E. Cardinalis Eminentiflimus. Petrarchae igitur dignitas, nominifque fama adeo increbuit, vt ex diuerfis Galliaa partibus plurimi accederent eius videndi caula . Sed quod memoria dignum,caecus quidem Poeta Perufinus PStremoli Grammaticus Pet rar cham Neapolim fruftra confe<5latus in varias fc vertit Italif partes,donec tandem ipfum Parmg offenderet, vbi fummo tot laboru folacio triduum Vati adhgfit,vixque ab eo auelli potuit, cuius Poemata perpetuo in ore habebat . Haec apud Principes Vatis noftri Exiftimatio , hi apud c£tcros Ho¬ nores, quos vtcumquerudi nos calamo exfecuti fumus. Verum pennis fama melioribus facunda per ora hominu Poetam circumferens non linet Lethaeis immergi aquis.

SER.

\

SER.REIP. VENETAE AFFECTVS IN FIDEM ET OBSEQVIVM POETAE.

Cap. XIII.

E C foris tantum fed domi etiam Senatoribus Venetis non minus quamPrincipibus gratus erat Pei» trmha, plurimis ipforum fumma neceflitudine coniundusifed prgcipue Andreae Dandulo lite¬ ris amfnioribus ornatiffimo Du-

« ci,nec non Marino Fa lerio, Ioanni Gradenico,& Lavrentio^ Celfi, Du¬ cibus huius Ser. Reippiblica? Venetae longe cariffimus, locupletiffimo eadere fuarum Epiftolarum teftimonio^ pro quibus aliorum Epiftolae fuffragium ferunt.Hinc faepius Venetias concedebat, vbi domus eiufdem apud Monafterium S. Sepulchri adhuc vifitur,in qua fibi de¬ creto publico per vitam concefla morabatur dum pro Mediolanenfibus Ducibus Oratoris munus apud Sere- nifs. Senatum Venetum obiret: eaque poftea vfus,quo¬ ties recreandi animi gratia» aut inuifendi amicos e Col¬ libus Euganeis , vel ex vrbe Patauina Venetias accede* rec. Ha?c autem Domus familise Molini de duabus Tur¬ ribus cognomen retinuerat,quam cedificauerat Henricus pater Andrete Senatoris Amplilfimi > cuius filius Lueas

L tetate

Tetrarcha Kedmims. 81

8 2 lac. Vhil. Tomafini astate Squarciafici paternas asdes incoluit. Nec imme¬ rito tot honoribus & beneficijs ornabatur, qui Vniuerfi Orbis fplendor tam prolixe & prteclare de hac Republi- ca fecum ftatuebat 3 vt non veritus fuerit in quadam ad Summum Pontificem Epiftola Lib. IX. Senilium infer¬ ta in hec verba prorumpere: omnibus ( magnis vrbibus^ opponam vel hancvnamy vnde hac tibi’fer iboy Venetorum vr-

bem maximam,imo regnum ingensy cui magna olim regna fii-

bieffafuntyvrbem longe difsimilem c alens,vt que ego diceres

foleo, Orbem alterum yqux tunc nihil,aut minimum fuit,quamuis & Veneti Ducis & Venetia, non Vrbisfedprouincia,no¬

men antiquifsimumfit .. Et prolixius initio Epiftola II. Libri IV. eiufdem argumenti Petro Rhetori Bononien- fi Venetorum ludos defcribens: Jfuodpulchrius fiue quod iujlius fpecl acuhm fingipoteft, quam iustifsimam duitatem 3

non de vicinorum iniurqs,non de fimultatibus ciuiumy aut ra¬ pinis yvt reliquasijldde fola iuHitiagaudentcm cernere ? Au- gu flifsimx Venetorum Vrbs, qua vna hodie libertatis ac pacisy

& iuflitu domus efl y vnum bonorum refugium, vnusportusy

quem bene viuere cupientium tyrannicis vndique ac bellicis

temporibus quajfe rates petant. Vrbs auri diues,fed ditior fa¬

ma,potens opibus,fed virtutepotentior,folidis fundata marmo¬

ribus fed [olidioreetiam fundamento ciuilis concordu Habili-

ta,fufis cincta fluxibus, fed falfioribus tuta conflijs . Reli¬ quis vero omilfis illud fi Item indidem non filebo3 quod Petrarcha cum Anno M CCC LX1V. Ad II Nonas Iu- nij Archipifcopo Patrenfi fui amiciflimo alfociatus hora ferme diei fexta ludos Venetas luuentutis fpe&alfet, alia vice a Duce Veneto ad eorundem fpe&aculainui tare- tur. Quem honorem non fine dignis adeo benigni Prin¬

cipis

Tetrarcha Tfdiuiuus- 8j cipis laudibus fic extulit . Dux Laurentius vere Celfus f

Vir nifi me forfitan amor fallit & magnitudine animi, fr

fuauitate morum, & virtutumfiudkfuper que ommafingula-

ri pietate atque amore patri# memorandus, cum immenfo pro¬

cerum comitatu fronte templi Jupra vertibulum occuparatsvn-

de marmoreo e fhggesiu effent cuncta fub pedibus: Locus eft,

<vbt quatuor illi #nei & aurati equi fiant , antiqui operis, ac

pr#clari,quifquis ille fuitârtificis, exalto pene viuis adimen¬

tes ac pedibus obstrepentes,neue aftiuusJbl,pronus ad ve/pera,

aut catiore offenderet, aut fulgore, diuerft coloris auleis vfque-

quaque pendentibus prouifum erat. Illic ego rogatus,qu# cre¬

bra dignatio Ducis eft,ad dexteram eius fidi, verum bidui fpe-

ctaculo contentus de reliquo occupatione nulli incognitam ex-

cufaui. Nec folis contentus verborum prxconijs, vt re ipfa pofteris etiam perpetuum obfequij ac cultus mo¬ numentum in Ser. Remp. Venetam ac Diuum Marcum extaret. Bibliothecam luam dono obtulit. Quare Pa¬ tres Ampliffimi tale Decretum in Petrarcha? memoriam & beneuolendam Anno 1362 die iv Septembris retu¬ lere, quod ex Sanfouini Lib. I. De rebus Venetis vt re¬ peteretur dignum fuit •• Conftderando quanto habbi ad ef¬

fera laude di Dio,e ael B. Marco Euangehfla,& ad honor,&

fama,quello ch’e offerto per D. Francefco Petrarchaja cui fa¬

ma hoggi e tanta in tutto Umondo, che non fi ha in memorias

di buominijhefra chriftiant fta ftatogiamai, cfia,vn Filofo-

fo Morale,& vn Pocta,che gli fipoffa paragonare, fia accetta-

ta la fu a oblatione fe condo la forma della infrafiritta polizta

feritta difna mano . Et fia prefo,thefi pofiafpendere dei M 0-

te,per la caja, & habitatione fua in vita jua per modo di affit-

tojcome parer a alii Configlieri,& Capi,o alia maggior parte. L 2 Offe-

8 4 • Thil. Tomafim. Offerendo li Procuratori della chiefadi S. Marco, far lefpe- fe nece(farieperii luogo douehaueranno ad effer ripofii , & conferuati i fitoi libri . Et il tenore della polizza e que-

fta. Defidera Francefio Tetrarcha di hauer herede il B. Marco Euaugelifia fi cofi piacera a chrifio, & '«■ lui,di non fi quanti librem i quali eglipofiiede alprefente, o che forfie pofiedera . Con quefio che i libri noufieno venduti, ne per qualfi voglia-j modo maltrattati, ma fieno conficruati in alcnn luogo da effer deputato a quefio effettojl qual fia ficuro dal fuoco,& dallc—t pioggie a honor di efio Santo, (fi a memoria di efifo Francefio, & per confiolazione, & commodo perpetuo degli ingegnofi,& nobili di que fia Cttta,che fi diletteranno di cofi tali. &c. Egregium certe grati animi ftudium,quod fummos poftea viros Cardinales Beffarionem, Hieronymum Ale- andrum , & Grimanum,in fui exemplum traxit non mi¬ nori rei literari» incremento,quam documento inteme¬ rata deuotionis in beatam Mufarum fedem •• qua? toti Italia?,ne dicam Europa; rarifsimos diuerfte notitia fcriptores manifeftauit. Plures autem Petrarcham habuiffe Bibliothecas ex lpfis Epiftolis conftat. Nimirum in Val¬ le Claufa vnam, quam filius cuftodisdomus, dum in Vallem latrones irruerent, translatam in Arcem ab im¬ piorum furore liberauit. Alteram Parma?,quam fub Ita¬ lici Parnafsi nomine concelebrat: tertiam Veronte, in qua fub die xxv Ianuarij Anno peftilentia? memorabi¬ li terrsmotum perfenfit. Nec Arquadte in Collibus fu- burbanis hac fupelledile deftituebatur. Ex quibus om¬ nibus felediores Reipublicte Serenifsimte donafleiani fenio confe&um credibile eft. Nec tamen ij Codices m

Biblio-

Tetrarcha Kediwuus* 8 5 Bibliothecam D. Marci repofiti, fed in peculiarem Io- cu translati in facrte Aedis faftigio, apud equos ameos Plateam verfus, vbi commiflaria? ( vt loquuntur,) fcri- ptur<e Procuratorum D.Marci aIferuantur,prope cellam Abbatis Ioachimi.Vnde me in eos inquirente Uluftrifs. Viri & de re literaria bene meriti, D. Benedi&i Capelli Serenifsimi Francifci Erizij Ducis ex forore nepotis indicio,pro fumma ipfius vigilantia in lucem produd:i,in* que ordine,vt licuit reda&i,prouidentia Hiuftrifsimoru Senatorum ac D Marci Procuratorum Francifci Mau- rocenijFrancifci Molini Thefaurarij, & Ioannis Kani . Immane vero in ipfos Codices feuieratedax temporis calamitas eo dente,quo theatra, moles, Vrbesdeftruun- tur . Adeo quicquid hic erat partim in puluerem inter manus pene collapfum, partim r di«5lu mirum ) in faxa mutatum . Laudanda hic in primis egregia Cl. Patris D. Fortunati VImi Abbatis Cafsinenhs diligentia, cui Serenifs. Senatus decreto haxeratcommiffa cura, vt li¬ bellos tenebris eximerec,& eximium Petb ARCHiS do¬ num a temporis litu,ac tineis vindicaret. Florum, quos fortunafuperftites voluit. Syllabum a Viro laudato ad me perhumaniter tranfmifium curiolis non ingratum

fpero. Mifale vetufum in membranis in felio maiori, in quo non

reperitur memoria Conceptionis B. Maria; Virginis. jintiphonariumgeminum fol. in membr.

Pfalterium in 8. inrnembr. & Breuiarium in 8-membr. Precationes Miffe folemnesfol. paruo membr.

Libri Iob, & Salomonis SapientiaÊcclefiafies & Cantica,

in 4. magno membr. Pro-

8 6 lac. Tbil. Tomaftni.

Pro/peri Aquitani Carmina in 4. fnembr. Ariftotelis Opera, De Phy fico Audito ,De Calo & Mundo .

De Meteoris, De Generatione, & de Anima. Virgilij AEneis in fol.paruo, mernbr .

Horatius de Arte Poetica in 4. membr. ParaboU Magijlri Arnoldi de Villa Nouafcilicet Regulat Ge¬

nerales curationis morborum fattat, ( vt ipfi ait) ad hono¬

rem Illufrifs. Regis Francite D. Philippi. Item Canones

de Podagra. Item Abbreuiatio Regiminis auttorum. Fabu~

huU. Iten\ liber de Conferuanda Sanitate . Abbreuiatio libri Prognoflicoru, vbi de Crifi. Trattatus AFirologi-

cuspro Medicis. Qua? hodie ad nos peruenerut omnia Lug. imprefla 1504 & alibi.

Compenditi Medicinalis Aflrologiat a Fratre Nicolao de Paga¬

nica Ordinis Predicatorum compilatum Anno 1330 in fol.

maiori in membr. Liber Logica Petri Hifpani fol. minori in carta. Fratris Guidonis RefpinianiCarmelitani Catalani ûaflio-

nes de Anima. Liber de partibus Orationis, quatenuspradicament aliter tunc

tenetur a Magiftro Spergilo Gambellato Papienfi compofi-

tus Anno 1319 fol. membr.

Sfuodlibeta AEgidij. Alphabetum Perjicum, Comanicu & Latinum Anonymi fcri-

ptum Anno M CCC III Die xi lubj-Cuius libri ini¬ tium elt tale : In nomine Domini lepi chrijli &c. Ha?c fuut prima verba & nomina de litera A.

Auctio ■■■— Mefnuem. . -- Epturmen.

Audis —— Mcfnoy. -— Efiturfen.

Audit —.. Mefnoet. EJitir. ■ Liber

Tetrarcha Kediuiuuf. Liber MArchian a Ruina. qui cotinet bella Anni 1338 quo

Serenifs. Reip. Veneta: accefsit Vrbs Taruifiu. Cu¬ ius principium eft.

Audiat aure trucem cordis fiet at e ruinam Lector , & innumeras populi quas M archia clades Commi (fas depreffa tulit fub tempore tetro: f(uo iuuenes tenuere Duces fulgentia fceptra.

Finis: Vt placida te pace regat Rex vfqueJuperms, Dum fpires : Requiem tandem tibiprafiet amoenam. Au&oris nomen hocdifticho in calce libri exprimitur : Gente Ligur3Patria Ambrosijfitm fertile nomens Est mibtfiirpfque Ceres mea fpica efl Apocopata.

tetrarcha %edmluns. 8?

POETAE SECESSVS IN VAL^ J,EM CLAVS A M.

Cap. XIV.

OLITVDINIS vtilicates& commoda quis digne fatis enar¬ rabit ? Solitudo laborum quies eft3ciuilium feditionum obex, vi¬ ra? fecuritas, animi dulcedo, feli¬ citatis flos,tranquillitatis aurali¬ bus animi, ftudiorum condimen¬ tum , Audentium vita, nutrimen¬

tum operum , bonique tandem ac beate viuendi reda Methodus, ac Thefaurus, nullo «que argento vel auro «ftimandus . Surgit folitudinis amans e ledo fomno breui recreatus,non frado curis domefticis,fed expleto; aut certe pernodantis Philomel« cantibus experredus, alacer in filuam tendit, vbi floreum fedile nadus, falu- bremue collem, 1«tus ibi confiftit,primoque folis iubare iam exorto diuinas in laudes ore pio prorumpens,longe- que fuauius, fi dudis c pedore lulpirijs lene proni gur¬ gitis murmur adftrepat, aut dulci aues concentu acci- nant,innocentiam vita?,lingu£ frenum,oculorum velum, candorem cordis, vecordia? lugam, domitricem carnis abftinentiam, precatur e coelo . Vno ille contentus fa¬ mulo modefto fub loco >mundam menfam nulla re ma-

M gis

9 o lac. Phil. 'Tomafini gis exornate,quam frugalitate. Adfunt illi pro tumultu requies,pro ftrepitu lilentium obuerfatur. Spedlare cat- Ium auet,non aururo;calcare terram, non purpuram c5- cupifcit. Nullis penitus inuidet,nullum oclit,forte con¬ tentus fua,& fortuna iniurijs inacceffus,nihil plane me¬ tuit, exhorrefcit nihil . Enitr.uero fciens non fpargi ve ¬ nena fidlilibus, & humante vitte pauca fufficere fummaf- que diuitias effenil optare,fummum Imperium nil time¬ re, Itetum agit & tranquillum puum, placidas nodes, ociofos dies, & fecura conuiuia . Is liber fedit,intrepi' dus nullas ftruit,aut cauet infidiasjfcit fe amari,non fuaj fcit morrem fuam nulli vtilem, nulli damnofam vitam, nec multum intereffe arbitratur quamdiu, fed quam be¬ ne viuatmec vbi,auc quando moriatur,magni exiftimat; fed qualiter,in id vnum fummo ftudio intentus,vt bene a diam vite fabulam,pulchro fine concludat. Secum hec animo reputaus Petrarcha nofter vitam hanc inprimis adamare coepit, magnifque femper conatibus am¬ plexatus eft, quippe qua? Mufis, & Apollini grata fein- per exciterit, & ab eoruindem cultoribus infigniter per¬ petuo culta. Solitudo nempe fine literis exilium, car- cer eft,equuleus:fociata vero liceris,patria libertas fola, folidaque mentis voluptas eft , vt non immerito nofter idem Petrarcha cecinerit,

Silua placet Mufts3Vrbs eft inimica Poetis.

Quippe raro poteft contingere eum qui habitat Vrbem non conueniri,diftrahi,ocupari. Ea de re Vates Grecos pariter & Latinos fpedlata folicudinis vtilirate ruris do¬ na prolixius fuis in carminibus exrulilfe legimus , & agros vrbibusprjetuMe. nec aliunde tot fontibus, tot

amoe-

Tetrarcha cjRsedmms. 91 atnoenilTnnis Vallibus, tot iugismontiutn,vbique Mu/Is» & poeticis Numinibus confecratis ingente accefTifle fa¬ mam,quam quod his in locis degentes Poeto accommo- datiflitnum commentationibus fuis feceffum procul ab hominum turbis & negotiorum turbinibus reperere . Hinc ille Orphei inter filueftria dumeta,&prorupta faxa fuauisadeo, &ipfis vel furdis roboribus exauditus cantus: Hinc Vallis Clavs/S fama tot terrarum or¬ be vna cum Francisci noftri nomine decanrata:Hinc SyLVA Plana trans Entiam amnem Rhegiois in fini¬ bus per ipfum nota; Hinc Arqvadae collis,ab indige¬ nis, atque exteris. Vatis eiufdem gratia fedulo frequen¬ tatus . Quibus in locis nofter diuinus Vates maiorem vit? fu? partem egit. Huc curarum iadatus fludibus fe recepit, hicranquam in portu tutiffimo conquieuit . Clauf? Vallis alumno tmtem floridam; Arquad? colles placidam Viri folitudims amantiffimi fenedutem red¬ didit : vthi non minus quam illa digni plane fint, qua» perennibus literarum monumentisfternum viuant. Al¬ pium radices prouinciam Narbonenfem fpedantes lo¬ cus occupat vulgo Vallis Clavsa didus. Illic

Fons ett illimis, nitidis argenteus vndis , Sorgi?,qui miro fua?natura decore,cfpecu quodam re- motiorisprpcipitijtantavndarum copia redundat, vt {fatim plenus, & iam fui potens amnis efle optimorum pifcium ferax incipiat, ac tandem in Rhodanum poft multas ambages rupium elabatur. De quo fic Vates ipfe Lib. III. Epiftolarum.

mons horridus auras Excipit ac nimbosin athera cornibus exit.

M 2 Ima

9 2 lac. Vhil Tomafim

Imu tenentfontes lympharunt nobile regnum

Sorita fur git ibi,querulis placidifsimus undis.

Et gelida pradulcis aqua (pe flabile monsirum Alueus,vt virides vitreos tegit amnefmaragdos.

Ad huius originem Petrarcha jmte adhuc iuuenili, ca- fam ftatuit, quam fibi ab omnium perturbationum caftris exau&orato, tamquam militi veterano, tranquilli ocij fedem faceret, vbi multis annis paruo prgdio, quod fibi emerat,contentus,&agricolae fui laborum, &menfe

particeps, vitam non frugalem tantum, fed & diuinam coit. Quid hic porro aura diuina fretus cum ab orando & contemplando otium illi foret,fcripferit,indicauit ip- le ad Pofteritatem: Indeetiarn (Roma) reuerfuscum om¬ nium, fed in partis illius t&dioft'fsima Vrbis faftidium, atque

odinm naturaliter animo meo infitum ferre non pofsim,diucr-

ticulum aliquod^ qua fi portum quarens, reperi Vallemperexi- mamfed folitariam,atque amoenam, qu* Clavsa dicitur ,

quindecim paffuttm millibus ab Auinione di Jiant em, vbi fon¬ tium Rex omnium «VoRGA oritur . Captus loti dulcedine,

libellos meos & me ipfum illuc transtuli. Longa erithiflo-

rhft pergam exequi, quid ibi multos ac multos egerim per an¬

nos . H&c eftfumma ■, quodquicquid fere Opufculonm mihi

excidit,ibi vel captum,'vel conceptum e fi, qua tam multa fue¬

runt,vtvfque ad hanc atatcm me exerceant,ac fatigent. Sed ea de Valle audiendus nobis quoque Boccaccius probe meritus de Pr^ceptore fuo difcipulus in haec verba • Frantifcus Petrarcha , ede siis homo & nofro auo Poeta cla-

rifsimus, nonne fpreta Pont. Maximi beneuolentia,quam om¬

nesfere Chrifiiani fmmopere cupiunt, & procurant , & Pi¬

leatorum Orbis Cardinant) alionmque Prwcipum, in Vallem - ' clau-

Tetrarcha Kediuiuus, 9 $ Claufam abijt,inflgnem Galli# folitudincnt, locum vbi Sorgani

Fontium rex oritur , & ibidem omnem fere florida iuuentu-

tem fuam, Villici vnius contentus obfequio,meditando atque—> componendo conjumpfit . Fecit equidem flant vefligia3 fla¬

bunt que diu parua domus & hortulus, & dum Deo placet, te¬

pes viuunt plurimi . Meminit & eiufilem Vallis in Hifto- riali Speculo Vincendus, & hifce verbis Claufulam ap- pellauit. Posthac Auinionem rediji & in Valle per exigua_> amana , qua Claufula dicitur Bucolicum carmen flripflt, &

Vita folitaria Lib. II. Recenfuit & libros hic loci a Pe¬ tra r ch a confcriptos Vadianus libro lingulari de Poetica Cap. xv,& hos in primis: Scipionisgefla, quod Opus Africam nominauit. Bucolicum carmen, & Episto¬

las complures, multo vero opus pulcherrimum ad Phi¬ lippum Caualicenfem Epifcopum de Vita Solitaria, in quo adeo quaunundi funt contemnit,adeo verum re&u- que tuetur, vt dubites vtrum hominem agnofeas, an ho¬ mine maiorem . Tanta conflantia eft, tantus ardor, copia tanta , vt interim praetereamus argumentorum & rationem fidem. Neque ommiflus hic locus in Appen¬ dice Theatri Abrahami Ortelij,& Atlatis G. Mercatoris edita Amfterdami 1631, vbi habetur tabula amea, in qua delineatur Auenioneniis Comitatus, & in eo Vallis Claufa, verbifqueGallicis notatur leMaifonde Petrar-

que, & fonteine de Vauclufe merueilleufe a veoir . In dcTcriptione vero h?c leguntur: Valiis Claufa3vulgo Vau-

clufe,quoconferrefefolitusfcnbitur Fu ancisovs Pe¬ tra R c H A, pbilofophicis meditationibnsoperam daturus,

Vallis efl am&pifltma rupibus, vnde fdtes limpidifsimi manat,

cintta . “Petrus Bertius quoque Geographus Regius

24- Iac.Vhil' Tomafini mitioris literatur* Parifijs profeflor publicus meminit eius in Tabulis,editis Amfterodamiperludocum Hon- dium , vbi Comitatum Auenionenfem defcribens de Sorga flumine hax habet: Esi in hoc Comitatu fluuius , Sorge, non tam natura opere, quam decantatifsimi Erancifii

Tetrarcha verfihus nobilis . Ethec fubiungit de Valle Claufa . E (i & locus Valclufafitu arnanifiimo inter rupes,

qua vallem vndique claudunt,ex qua re etiam loco nomen. In

hocfice (fu Hetruficus ille fuam Lauram dignis immortalitate

verfibus decantauit . Sed placet ipfatn quoque Vallis Topographiam fpc&andam legentium oculis exhibe- re } ficuti eam accepimus delineatamabhurnaniflimo Iofepho Maria Suarefio Epifcopo , opere Hieronymi Dauidis Galli coelatam . In hac eleganter Mons im¬ minens , Arx, & Domus ipfa Petrarch? adhuc vilitur, fons Sorgia: in Vallem fluens , perainamos reddit cam¬ pos, dum prata floribus, rupes conlka? arboribus ledifli- mum prgbent fece flum • Perhumaniter idem mihi tranf- tnflit alteram huius Vallis delineationem ex Relatione loan. Francifci Bordini Epifcopi Cauallicenfis Anno 1597 depromptam, qutc adhuc in Bibliotheca Barbari» na afleruata pofticam Vallis faciem reprafentat • Eam pari dii gentia delinearam defcripfit Vellutellus, & an¬ tiquitatis eximius inueftigator Gabriel Simeonius in Epitaphioru illufiratione , ad quos ledorem remittimus. Hictamen praetereundum minime ducimus Etrufcam didf Vallis defcriptionem. Deliber ai di r medere vri altra volta il fito di Valchiufii-j y

luooo doue il Tetrarcha compofe vna parte dell operefue, o

mafisime que Ile damore per Madonna Laura • fiiuefiaValie y nel

Tetrarcha %edimm• 95 nel vero e la piu diletteuole, e bella,, fi quiui fono lepiitpia* ceuoli,fi chiarefontane,ch'io vedefsi mai, di manter a chejc__>

io non foffe slato accompagnato, e non hauefsiprome fio a certi

amicifornire il viaggio d’Italia,io credo certamentejtiio fer ei

reflato la per tutto il tempo di mia vita . Conciofia che lapia-

ceuole&va dei Colle fu la ptinta dclqualefiede ancora mexca ro-

uinata U cafitta dei Poeta, la folitudine, fi quiete deifito,i

cbiufi boflhetti d'ogni tempo <verdi J''afipre^za chuerfa de Ile al¬

te roccie,fi il dolcemormorio delle pttrifsime aeque mi rappre-

fentauano naturalmente inanz,i agli occbi l'imaginato monte

di ParnaJo,e la fontana ricetto delle noue Mufe: flimando fe¬

li cifsimo colui, che hauefsipotuto,opote(fe dei continuo habita¬ re in fi ameno,fi libero luogo,fi fotto cosi benigno, & pacifico

cielo. Domum Poetateftamentoquidem Xenodochium conliituerat. Verum £uiiniuria,& Patroni locorum in% iuria hodie omnino videtur deferta # Multi Sorga? flu¬ men Vallifque Claufg peramoenos feceflus venuftiffi- rnis celebrarunt verflculis. Vidimus Hieronymi Briuij eximijingcnijad Suareflura de laudibus Sorgiaj-carme. Nevero le&ionis vbertate animos, libeliumque implea- musjillosfolummodo referamus^quos fuauiflimus Sua- refiusnobis tranfmilit nitore ipii fonti Sorgioe nihil ce— dentes. Has ades,quarum lapfantia rudera cernis

Incoluit Thufcus Vates,qui captus amore

Aue/iica Daphnes patris pene immemor Arni

Hacfibi delegit Tempe fi bis quinque per annos

ID fit in hac Valle,fi vicini in margine fontis. Verfibus hic filuasf ic verfibus Afra Trophaa

Concinuit,dodas chartas hicfiripfit amicis* In

3 6 lac. Tbil Tomafmi. In queis pura, nitet Lutu facundia, lingua, Etrufca% Lyra teneros,quibus arferat,ignes

Lujit,& ereptaJibifleuitgaudia Nympha. Diruerit tetlum licet inuidiofa vttuflas, Et reliquas quoque frufiratim di/perdere pergat

Tarietinas,non tota cadet,fed nixa Petrarcba Carminibus,qua perpetuum viciura per auum ,

Ifla domus nullas vnquam efi fenfura ruinas.

Epigramma Eiufdemi

Olim hic laurigerum fama ejlhabitajfe Petrarcham, £)uifuit Etrufcagloriafitmma lyra.

Inde facer Mufit locus e fl,procul efle prophani. Relliquias jfacra ne violate domus.

Ad Aqu? SorgieB lene caput canebat ex tempore V Ka- lendas Marrias M DC XXIII Iofeph Suarefius. Sed relidis de Valle Claufa ac Sorgia fonte lermom-

bus > procedamus ad Poetas noflrijaffedus > quos ibi Lautae afpedu concepit.

A E*

AFFECTVS IN LAVRAM;

Cep. X V.

IRO ardore,fedpuriflimo,exarflt Petrarchae noftripe&us, duperamama vireta Clufe Val¬ lis obambulans folitudine illa fe¬ lici & ab omni moleftia libera flueretur. Hic ille radijs pulcher¬ rimae Lavrae primus affla¬ tus, mox & fauciatuseft, infigni

in puellam clariflimam affe&u raptusiquem ita coluit & feruauit, vt inter mortales degentem fupra cateras lon¬ ge extuleritj&poftea eue&am ad fuperos propofuifle fibi videatur vnam prae caeceris efferendam,vt iure merito in fuis Elogijs de Petrarcha Iacobus Latomus .*

tanta Etrufci carminis dulcedine Tamfc. afluojis vexeris prxconijs , Tuam puellam vt nemo te non crederet Flagrare quatis nec vel Aetbena incendtjs.

Sed ea de re locuples ipfe teftisin Epiftola fuaadPo- fteritatem verbis huiufcemodi: Acerrimo amore3fed vnu

CO) & banesiojn adolescentia laboraut} ^r diutius labora(Jem3

nifi iam tepefcentem ignem mors acerba3fed vtilis3extinxiffet,

Et in Colloquio Tertij diei, fui ardoris candorem ape¬ riens .• in more meo nil vnquam turpe, nil obfcnmm, nil

N denift

3 8 lac* Vhd. Tomsi/ini. denique frater magnitudinem culpabile: Adde modum,nihil

■pulchrius excogitari queat . Amore vere vnico & honefto arfit,qudd pulchritudinem diligens, quam oculis vfiir- pabat,raperetur ad amanda multo pulchriora, qua; in¬ tus latebant; non fecus ac moralis Philofophia? parens Socrates narratur Alcibiadem pulcherrimum adolcfce- tem dilexifle. De quo fic ipfe iterum : neque enim vt pu¬ tas,mortali rei animum addixi, ne me ta corpus noueris ama [Je, quam animam moribus humanam tran/cendentibus dele Elatu, quorum exemplo, qualiter inter Calicolas viuatur admoneo; & paulo poft: Virtutem illius LavRAE amaui,quaextin- Ela noneH. Ifque affe&us ita erat purus, vt vel inde Boc- cacius diferte huiufmodi Petbarchae praconium conflare voluerit: a iuuentute/ita coelibem vitam ducens , adeo inepte Veneris fpurcitias horret, vt no/centibus, illum, fanElifsimum fit exemplar honefli. Hieronymus Carda- nus etiam inter alia multa, quibus illu admirationi fuiffe prodicat, loco quarto Coelibatum eius,& orbitatem locat. Nemo vero nili cui caput infanum PetrarchJE amorem LavRAE obiecerit . Magna quippe Amoris, & mira potentia eft,qui valide adeo, adeoque tenaciter inuifibili quidem , fed haudquaquam infenfibili nexu> minima maximis inne&it, vt quorum nulla eft paritas, pari regat imperio.Quidni hoc etiam iuris habeat amor in animis hominum fenfu & ratione pollentibus,qui cer¬ tis foederibus, furda & aduerfa inuicem elementa con¬ glutinat. Non flammis aer,non terra flu&ibus htereret, non ripas fluuij,non aequor litora,non femitas fuas aftra cognofcerent,nili omnipotens & f vt eum vocant) lacer orbis Amor vniuerfaconne&eret. Tali diuino incendio

Pe-

Tetrarcha Kedmiuus. 9$ Petrarcha nofter inflammatus eodem deuindus efl: > & plurimum Laur« animo menteque coniundus,quidquid egerit,ipfa Laura didante cofcripferi';. Fatetur ip. fe in Colloquio Terrij Diei: Vmm hoc non fileo,me qua. tuhtmcuntfe confpicis,per illam ejfe, nec unquam ad hoc3fiquid efl nominis aut gloriji,fui fle venturum3nifi virtutum temifii- mam fementem,quam pe flore in hoc natura locauerat, nobili fi fimis his affeflibus colui flet. Illa iuuenilem animum ah omni turpitudine reuocauit3vncoque,vt aiunt, retraxit3 atque alta-j compulit flectar e. Quidni certum enim efl amore in amatos mores transformare. Atqui nemo unquam tam mordax conui- dator inuentus eft,qui huius famam canino dete contingeret: qui dicere auderet (ne dicam inaflihus eius3fidin geflu ver¬ iorum) reprehenfibile aliquid fe uidifie. Ita qui nihil inta¬ ctam liquerant } hanc mirantes venerantefque reliquerunt . Minimi igitur mirum eftfihtc tam celebris fama mihi quoq; defiderium fama clarioris attulit,laborefqidurifsimos3 quibus optata confiquerer molliuit. Quid enim adolefcens aliud opta¬ bam,quam vi illi3 vel fili placerem3qua mihi, vel fila placue¬ rat. Quod vt mihi contingeretflpretis mille voluptatum illece¬ bris,quo me ante tempus eius laboribufquefubiecerim nofti3 & tubes illam obliuifii,velparcius amare,qua mea vulgi confir- tiofigregauit, qua dux viarum omnium torpenti ingenio calcar admouit, acfemifipitum animu excitauit.Nec tame hic af¬ fatus quantumuis maximus vllum in Petrarch? animo locum dedit Summorum Virorum voluntati, qui Ponti- ficis audoritate vinculo maritali eam animorum vnione firmari voluerunt. Cenfebat nempe ille ifto nexu amo¬ ris puritatem obfufcatum,iri neque cultum animi ita fo¬ re conflantem,iuxta illud Tibulli:

N % Sem-

io e> lac. Thil Tomafmi .*. Semper in abfentes felicior alias mantes.

Caftum hunc & honeftutn Petrarchte ardorem celebrat Sc#uoIa Samarthanus lib. i. Lyricorum. Vis ea formofafuerat praltantia Laura» *

Et tamen hanc pius ille Poeta. Intaftam coluit multos Petrarcha per annos,

Et cantu fuper athera vexit. 2ion illum ingenua^quas intentifsimus artes

Cura omni Budioque colebat, Primus & a longa reuocabat nolle fpultas}

A dulci auertere furore. Quamobrem alijs ineptijs, qua? in huius Vatis amorem euomuntur filentio potius, quam apparatu verborum, vel fententiarum pondere fatisfiicere libet. Sane quod attinet ad articulum illum temporis, quo Lavram vidit & deperijt fimul, palam id abunde fecerit Monumentu antiquiflimis chara&eribus ea de re fcriptum,quod apud V.C. & iftarum veteris memoria? deliciarum ftudiofif. fimum Felicem Ofiumbona? memoria extabat in calce libri Petrarcha? Poematum Editionis Anni M CCCC LXXXIV, qui erat Gafparis deDondisab Horologio Ciuis Patauini. Ita vero fe habet, vt a me producitur fi¬ de bona,& ficuti publici iuris eft : La VRA proprijs virtutibus illuftris & meis longum celebrata carminibus primum oculis meis apparuit fubprimum adole-

fcentia mea tempus Anno Domini 1327. dievi. Aprilis in

Ecclefia S. Clara Auinioni hora matutina\3& in eadem cinita-

te3eodem menfe Aprilis eodem die fexto3eadem hora matutina.

Anno autem Domini 1348 ab hac luce lux illa fubtralla, cit

ego forte Veronjt ejfem , heu fati mei nefcius . Rumor autem

Tetrarcha êdiuiuus. i o i infelix per liter as Ludouici mei me Parma reperit Anno eodl

menfe Mato die xvm mane. Corpus illud caJHfsimum3 ac

pulcherrimum in locum Fratrum Minorum repofitum ipfo d te mortis ad Vefperam: animam vero eius3vt de Africano ait Se¬

neca,in Calum,vnde erat,redijffe mihi perfuadeo. Hac autem ad acerbam rei memoriam amara quadam dulcedinefiribere

vifum eft,hoc potifsimum loco3 qui fapefnb occulis meis redijt,

vt cogitem, nihil ej?e debere, quod amplius mihi placeat in hac

vita,&effraclo maiori laqueo tempus ejfe de Babylonefugien-

di3crebra horum infpeStione3acfugacifsima atatis afiimatione commonear 3quodprauia Dei gratia facile erit 3prat eriti teporis

curasfuperuacaneasfpes inanes, & irfpeelatos exitus acriter

& viriliter cogitanti. Monumentum iftud Petrarcha

fcripfit fortafle vt mos eft in Virgilio fibi fami liari,vt il¬ la indicant: Hac autem ad acerbam rei memoriam drr.cuius dein exemplar,veluti rei pofterorum memoria digna:,in matius Ioannis Dodi ab Horologio Medici Patauini de* uenir,qui Franc.Petrarch? fumma neccflitudine & fami¬ liaritate coniundtus vixit. Licet enim ipfe,quod ex Inue- diuiseius in Medicum apparetjMedicisinfenfior videri poflet5Dondo tamen prolixas Epiftolas mifit/uifque in feriptis Confilia fibi ab eo,pro recuperanda falute, data impense laudat atq; extollit.Quid enim magnificentius? Mftfii plenam fidei Epiftolam3plenam folicitudinis3plena ar¬

tis 3 quamprofeffus es: cui (quantum ego arbitror ) nihil adde¬

ret Hippocrates,nihil demeret3nihil mutaret. ffiuin etiam ille

tuis confilijs acquiefceret,cuius e fontibus hauHafiunt3cum ho¬

rum ego quofc nefeius, & contemptor3in multis tamen ratione

vicius acquieucrim. Quod preciarum de ipfo iudiciu ex- trera? etiam voluntatis munificentia vberius teftatus eft

Poeta.

i o i lac. VhlU Tomafini Poeta. Dondo autem rebus humanis abrepto Anno M CCC LXXXdie viuSeptembris tefteeius Epitaphio, quod ad Bafilica; Cathedralis porta fpe&atur, iftud Pe- trarche de Laura monumentum per Fratrem Gabrielem Medicum cl. tranfijt ad Gafparem de Dondis hbrorum facultatumq; heredem, qui illud in cajce Poematu Pe- trarchf a fuis maioribus traditum exfcripfiîuxta alia no vulgata ora? libri adie&a.Etfi vero dubia plerifq, Expo¬ litorum Etrufcorum fit huius monumenti fides,»on de- fuiffe tame alios, qui eam admiferint,tum ex nuperrime allatis,tum ex vetuftioribus quibufdam Petrarcha? Poe¬ matum editionibus eam exhibentibus voculis dutaxac paucilfimisab altera MS. mutatam,apertum eft.Nec de* lunt rationes,quibus id comprobent. Poetf nimirum ea extorfit hinc affe&us intimior, hinc doloris magnitudo, addo cafus inopinatior, quaconfuetudine multis feculis recepta libro chariori in rei memoriam committerepla- cuit.Diuerfum hic fenfit inter Comentatores Alexander Velurellus:quod Epiftola ifta in Virgilio Antonij Pirrhi nobilis Ticinenfis reperta , non fit de manu Petrarchj, quamuis idem non difiteatur ftylu Vatis genio efle val¬ de affinem: fed ab aliofortaffis confarcinatum. Cui ac¬ cedit Gefualdus,qui communem fecutus Interpretii fen- tetiam contendit Poeta non loco ibi nominato,fed inter virentes herbas ad Vallis Claufa? auram & atn^nas Sor% gia? fontis ripas primum in Lavram exarfilfe, hifce for¬ um Poeta? noftri in Ecloga Paftorali motus.

Daphne ego tefolam deferto in litor e primum Afpexi3dubius homninemneyDeam ne viderem;

Mitto alia ab Interpretibus ex Poemate Etrufco cogefta. Addit

Tetrarcha T{edmuus. io$ Addit Taffonus Iun&ino Mathematico eximio au&ore fuifle Francjfcum Sturnum inquireret calculo in teporis veritatem,ipfum vero deprehendite fextam die Aprilis Anni 1317 in feriam fecundam memorationi Paffionis Dominica? dicatam iucidiffe, non aute in fextam,cui ex Etrufcis Carminibus Vatis multi amoris initium dedere. Quidquid fit,litem hanc nolo meam:nec amoris certitu¬ dini quicquam detrahit, vtrum id Epiftolij Vatis noftri fuerit genuinum,necnercuius in Laviue amores mutuus animi affe&us iam vniuerfo orbi decantatus. Illud faltem fagacioribus ingenijs perpendendum relinquo,qua- ti fuerit, fi ipfe fua manu vel Amanuenfis ( cuiufmodi alebat plurimos ) elegatiori fimile quid literis configna- tum voluerit: V t fi leam perdifficile alienum fermonem pereque ad alterius genium exprimere. Poet£ vero ma¬ gis placuiffefiluas & flumina fui amoris confcia, quam turbam & ftrepitus ciuicos,nemini mirum qui paulo hu- manior.Quid enim aliud fibi voluit Poeta Sulmonenfis;

Carmina fecejfum fcribenus & otia qticrunt.

Nec fane vllus mihi ha&enus Perrarcha; Opera diligen¬ tius voluenti occurrit locus,qui feri? fextg meminit In¬ terpretibus igitur incumbat firmior eius rei probatio, fi nos in fuam fententiam pertrahere Velint. Laur? profe¬ ro ex erant dotes,qu^ felicis genij obfequium ma?reba- tur.Quod ne temere aifeuerauerim,en Vitam & fpeciem ipfius miris naturg decoris refertam.

L A V-

{Tetrarcha %edmims- i ?| * » . , *t ^

LAVRAE PETRARCHAE VITA, ET ENCOMIA.

_k . . __J

Cap. XVI.

AVRA diuini Vatis noftriamor, & delicium, lediffimarum Heroi- narum fidus, pulchritudinis flos, Hone flatis fplendor,Diuini amo¬ ris Idea,pudicitia candor,Caftita- tatis incendium. Charis Quarta, Generis humani pr|cipuum ornamentum,fummis vtique prteconijs

vbique terrarum ac Gentium celebrata,orta eft ex Patre Chiabau vel vtalijs placet ex nobili Henrico Chabodio Auenionenfi Domino de Gabrieres,quo m loco Natales fuos felici fidere habuit . Gabrieres autem oppidulum eft inter Colles,qui Claufam Vallem am?niflimam (qua de fupra meminimus) ab oriete fpedat/ocis fiue Colo¬ norum gdibus perpaucis frequens,ijfque paftoribus Ca¬ prearum . Quam obcaulfam loco nomen antiquitus a Capris fadum arbitrantur multi. Ciues enim Auenio- nenfes,duitate relida, ac domibus Ecclefiafticis Proce¬ ribus venundatis partim,his in Collibus feliciflimc viue- reconfueuerant,partiin Ecclefite opibus audi plerafque domos in eijfdem collibus conftruxerant, vta Curia ali¬ quando ad collium illorum am*enitatem animi recrea- m ^ O di

i o 6 ' lac. Thil. 'Tomafini. di gratia fe conferrent. Hec de Natali Lavrae folo, vt a maioribus noftris accepimus, & incorrupta litmr-u monumenta docent. Natavero eft Anno faluris huma¬ na; 1314. die 1111. Iunij , facroque de fonte fufccpta Auinione quod ex antiquo Ecclefhe 'illius libro iehau- fifle memorat Vellutellus,qui ijs in locis curiose & dili¬ genter in lingula inquifiuit,qup Lavram concernebar. Familia de Chiabau,cuius illa germen, valde olim cele¬ bris in illis locis > etfi prredidi Vellutelli amo cxtintta ferme conciderat, vno tantummodo fuperftite facerdo- te,qui Cauaglione Presbyter Chiabau didtus. Eiufdem ftemma pifces numero tres, quos vulgo Bottetrife vocat, orbe fuo comple&itur. Tangit Vates nofter pluribus in

docis Laura; nobilitatem, & prafertim illis carminibus» qua; fubijcior

Eft mihipoU animi mulier charifsima tergum,

Et virtute/his & /anguine,nuta vetusto, C arminibu/f ornata meis,audita% longe

Sed redit infrontemvarijs terroribus implet,

lnfttltans,nec adhuc Jfblio ce/Jura videtur

Artibus hac vilisfedfmplicitate placendi

Caper at olim animum & rara dulcedine forma.

Caeterum, vt ad Lauram redeam, vix natam parentes, tamquam e Cado delapfam,ob eximiam pulchritudine, ac infignem animi preftantiam, ftupore defixi altiflimo mirabantur aflidue, venerabantur etiam, nec fatis exple¬ ri tuendo quibant . Illa vero lafteis imbuta moribus mirum in modum adolefcebat, ingenio prardita fupra muliebrem fortem,nec vultum,Cadi fideribus a;mulum, fed animum optimis & ingenuis artibus excolebat. No

pue-

Tetrarcha Kediuiuus. toj

puenlia,{ed ingenua fe<ffabatun Non lafciuiae, fed ho~ neftatis amansmon audax fed modefta,& quem ad eius foli & feculi morem hic cernis cultu , Parentu dictis ob¬ temperans rei domeftic?ftudiofa. Laeta, non faftola• non otio dedita,fed labori. Aequales inter condibat ma- ieftate Lavra ferraones fuos,puellis yel agreftibus ca¬ ra . Nihil illius vultu pulchrius illis in Collibus elucebat:Nihil venuftius illius genis,grato quodam candore, ruboreque diftin$is: nihil verecundius illius greuuj ni¬ hil fplendidius oculis, nihil amabilius lermone cui mei apes fuum credit? infudifle. Erat illa Soli natalis, & col¬ lium illorum Ph?be, & inter puellas reliquas radiabar, yelut inter ignes Luna minores - Egreflam domo per prata proximagradientem ad Lillam,vel ad Valle Clau fam,flores ipfi adorare proni quodammodo Videbantur, ac Sorg? fontes, aquarumque gelidf perennitates,ac ri, uuli,duici illi murmure adblandiri,greffufque virgineos propius ofculari. Facies mediocriter cxtenfa, color ge¬ narum albus, rubore permixtus, oculi nigri,fulgentes, fed immobiles,os paruum,grauis inccffus,puriflimi cor¬ dis argumentum erant - Nullius pueli? dos amori, vel admirationi fuit,qu£enonin Lavra fpedlaretur. Cor¬ de adamantino praedita fupra naturam mulierum om» nium ad immortalitatem & gloriam toto animi impetu ferebatur, digna plane, qu? fuarum laudum praeconem Franciscvm Petrarcham Vatum Ecrufcorumcory- pheum, &c principem fortiretur. Cuius affed:um ea coluit viciflitudine,vt vel hinc elegantis ingenij Poet? cui¬ dam opere vifum fuerit peculiare Poematium Etrufcum Laune nomine in vulgus mittere fub titulo: Sonetti di

O 2 M. Lau-

fi o 8 lac, Phil. Tomajtni. M. Laara in rijpotla deiPetrarcha. Fidum degantiffima? Virginis amorem inter alios non inuitis plane Mulis in Schediafmatibus fuis celebrauitAmicusnofterloannes Rhodius:

Ignibus atbereis Laurus nilmota virefcit : Non potuit Vatis ludere L a VRA faces £“

Hetrufcas lentoqux. fouerat igne Camcenas3 Zavra fide3culti Carminis aura>viget.

Fumque amorem honeftiffimum itacontinuauit Poeta, vt tum viuam, tum extindam ^ternum viduris preconijs exoroauerit: Amor quippe diuinus a?rernum viget, nec eius facem jextinguunt fcialcs taedae. Petrarcha vero Annos natus xxix i captus eft amore Lavm Anno fere xm retaris illius, vt eius ex verbis declaratu,cu pro- fifceretur ad Lillam facri audiendi gratia,vel vt alijs vi- funijAuinionidie vi. Aprilis 1327.CUWSreiipfe teftis;

Mille trecento ventifiet te a, punto Sui’ hora prima, il di fefto di Aprile Nellaberinto intrai,neveggio onde efca.

Amori certe ifti plurimum debent mortales, quod is no^ bis Petrarcha? tot labores, & carmina pepererir, qua; ne¬ mo fatis vnquam pro meritis celebrare poflit . Viguit etenim amor ille in cafto Petrarcha pedore Annos xxxi. vnum & viginti.dum Lavra vixit,decem po> fteaquam eadem ad fuperos euolauerat. Ita enim ipfe:

‘Tennemi Amor anni venfvno ardendo Lieto net foco, e nel dttolpien di fpeme, Poiche Madonna,e‘lmio cor feco infieme Saliro al Cielfiieci altri anni plangendo.

Nec (ludiorum concentiones,neque peregrinationes vl-

1*>

Tetrarcha 'Tediuluus* * o <>

la? >non vite difcrimina 3 no longa Iocorum3ac temporum interualla3nexum illum foluere valuere. Audiamus Va¬ tem noftrum eandem laudantem in Colloquio Tertij Diei cum D. Auguftino: CAterumfcisnede ea Muliere mentionem fibi exortamiculus mens terrenarum nefeia cura¬

rum c&lefiibus defiderqs ardet: In cuius afpectu ,fi quid vfi

quam veri eft,diuini fpecimen decoris effulget, cuius mores co-

fummatA honeflatis exemplar funti ctnus nec vox, nec oculortt

vigor mortale aliquid 3 nec inceffus hominem reprafentant .

Quomodo vero ipfam amauerit s difees ex his eiufdem colloquij qu? fequuntur : Hanc prAfinteminteflimonium euocojonfcientiamque meam facio conte Hem, me ( quod fupe-

riusdixeram) illius non tam corpus amaffe quam animam :

quod hinc percipies licebit, quoniam quo illa magis in Atate^j

progreffa eB (quod eo corporeA pulchritudinis ineluctabile ful¬

men eft) eo firmior in opinionepermanf.etfe enim vifibiliter, in vere flos trattu temporis languefieret, animi decus amplius

augebatur, quinficut amandi principium, Jic incepti perfeue-

rantiam miniftrauit. Alio quinfi poslcorpus abqffem,iam pri¬

dem mutandipropoflti tempus erat. Eiu$ quoque CallimO” niameodem in colloquio cekbrat hilce verbis : ûid enim aliud egit,cum nullis mota precibus, nullis vinita blandi-

tqs muliebrem tenuit decorem,& aduerfiis fuamjimul & mea,

Atatem, aduerfus multa & varia, qmfletlere adamantium li¬

cet fpiritum debuiffent, inexpugnabilis & firma permanfit .

Profecto animus iste fcemineus quid virum decuit admonebat,

trjifldbdtne mihi infitiando pudicitia studio (vtverbis vtar

Se nec a) vel exemplum deeffet, vel conuitium, poftremo cum

lorifragu,acprAcipitem videret,defer ere maluit,qua fi qui: &

pauio poft: Contra autem illa propoflti tenax & fiemper vnsc

11 o lac. Phil. 'Tomafini yermanfit, quam conftantiamf(emineam quo magis i nt e [ligo ,

mugis admiror. Hinc ille paflim iure merito in decantan¬ dis eius laudibus mire fecundus ac facundus. Omnium loco fithgcvna:

N aeque ad alcunagia l'e flerfi bella ûefi aptu d’altratebella3e piu pudica, lorfie vuol Dio tal di virtute amica Torre a la terra/n Ciel farne vna ttella.

Sileant,qui contra fentiunt, quique c?ci ac inhonefti ar¬ doris facibus agitati turpia conferantur, fuoque pede reliquos metiuntur. Innupta fcilicet vixit Laura,virgi- nitatis flos, honeftiflima? vitp norma, forma & exemplar candidorum morum, de quibus nulla vnquam pofteritas conticefcet. Nec did vixit,vt in Cflo gterna viueret. Anno quippe ^tatis xxxi v. terris erepta eft,dum Petrar- cha Verona? cum Principibus Scaligeris moraretur » Salutis vero M CCC XLVIII. Die Apr.VI-quod abun¬ de fatis indicant lachrimp & carmina, qua? Vates nofter cius in funere moeftiflimus cocinnauit.E multis h^c puaca fulficiant.

Sai che in mille trecento quarant'otto ll difi flo di Aprile in l’bora prima Delcorpo vfiio quell'anima beata.

Sepulta denique Auenione in AEde Fratrum Familia? S. Francifci, vbi Maiortun illius offa & cineres quiefee- bant,quod apparet ex fragmento 1'upra pofito Cap.XV. Sepulchrum hoc multis retro annis a Mauritio Sca?ua Viro Literatiffimo in lucem fuiffe pertraftu prodit Eru- ditifsimus Golnizius Germanus in Vlyffe Belgico-Galli- co pridem euulgato. Vnde ad exattam loci illuftratio-

nem

I IX

nem non pauca ab eo graphice notata curiofis fubtexe- re placuit. Qua; heee funt: Saceltum,in quo illud (fe pul¬ chrum innuit) videtur, obfcurum ejl. Siniflra ingrejfus ha-

bet altare muro adfirufium, Ante quod fub grandi JaxoJincs omni ornatu & inferiptione Aavra cubat. Maiores eius id

ttruxerunt, teflantur infignia ftelU, lateribus appofita. Ga- briel Simeon Lauig fepulturam, dum eo loco proprijs oculis vfurparet Epitaphio omauit, quod in fuo libello Italico,cui titulus eft lllutlratione degli Epitaffi tale reli¬

quit. D. O. M. S.

ET MEMORIAE AETERNAE D. LAVRAE CVM PV DIC IT IA

TVM FORMA FOEMINAE INCOMPARABILIS, QVAE ITA VIXIT,

VT ElVS MEMORIA NVLLO SAECVLO EXTINGVI POSSIT,

RESTITVIT VETERVM MONVMENTORVM PEREGRINVS INDAGATOR

GABRIEL SYMEON FLOR. IIII IDVS APRILIS MDLVIL

Hanc Infcriptionem paulo diuerfam Ec tradidit Golni-

zius T>. O. M.

Ut memoria aterna D. Laura cum pudicitia tum forma fasm.

incomparabilis , qua tam diu vixit •vt eius memoria-) nunquam extingui

po/sit3R.R,veterum monumentorum Fere-

XII lac. Vhih 'Tomafini Pcreqrin. indagatores

D.chriflophorus de Aliegre Eques Lufitanus & D. Antonius

De Frat. Prator Parifienfis Et Gabriel Simonius

Florentinus IV Idus Aprilis M D LVI11.

Sola manet Virtns-,c<etera mortis erunt:

Pergit porro Gulnizius . Francifcus 1 Franc. Rex Mafsi- liam iturus, Auenionem transijt s vbi de Laura /epulchro au¬ diens,illud aperiri, & cadauer/pedare voluit>faxo amoto3 fe¬ pulchro que aperto coryus prattr offa incineresabijjfe vifum e Fi. Pedori impofita fuit/catula plumbea operculo firmata-j,

qua aperta numus et carmen inclufa reperta funt . Humus plumbeus vna parte odendebatfiguramfemella, alteram has literas. M.L.M.l. idefi, J/adonna ZavRA Aborta

1ACE, Carmen, manu Petrarcba membranapergamena in¬ fer ip tum Italico idiomate, tale erat:

Jgui ripofan le cafie,& felici offa Di quelPalma gentile,efolain terra, Afpro,& dur faffo hor ben teco hai Jotterra ll vero honor, la fama,& belta' feofia.

Morte hai dei ver de Lauro fuelta, e moffa Frefca radice,e ilpremio di miaguerra Di quattro lusln,epiii,s'aneor non erra Mio penfier trifto,e’l chiudi in poca fojfa.

Felice piant a in Borgo d’ Auignione, Hac que, e mori, & qui conellagiace La penna/lftilfwcbioflrotf la ragtone.

0 de-

4

Tetrarcha Tfediuwus. 11} O delicate membra, e vieta face

cb’aneor micuoci, e struggijnginocchione

Ciafiun pregbi it Signor t accetti in face. Ofejfo.

Mortal bcllezza indar nofifiofipira L'alma beata in Ciet viura in eterno Pianga elprefinte,e’lfatur fecolpriua jfvna tal lucey& io degli occhi,e il tempo.

Qui verfus maioris fane fiwtpietatiss quam ingenij. vt procliuius fit eos alteri cuipiam eius loci incola? aflignaf- fc; Petrarcha tunc remotiori5 quam vt LAVRiE iufta foluere pollet. Vt fileam horum nihil hic Diuini huius Vatis Mufam redolere . Non enim dici poteft quam rythmus hic Italicus ineleganti claufura finiat. Supe¬ riora carmina mediocri calamo exarata.At quatuor ver- ficuli omnino Poeta? noftri felicitatem non fapiunt . Quapropter eos in tetferam ftyli Vatis vocare haud opusiudico . IdenimBembus, GabrielSimeonius,& plerique alij fentiunt. Inamoeni funt^dormiente Pha?bo3 non modo dormitante Homero , vt ita dicam effufi: abfque confonantia & norma carminu. Quem errorem vt euincamus, hos verfus Petrarcha? argumenti non ab- fimilis in epilogo Triuphi Diuinitatis huc adducimus:

Felicefiaffi,ctiel bel vi fi ferra: Che poi c’haura riprefi il fko bel velo Se fit beato, chi la vide in terra,

Hor chefi a donque a riuederla in Cielo. Cofer fi placerLedor,& iudica.Addit ItinerarijScriptor: His vifis & leCtis,Rex Franci ficus magnanima fronte fienten- tiam tulit,tumba honoratiori forma dem Haret, ficnpto Cal-

P lico

' "vf

i i 4 lac. Phil. <Tornafmt lico metrorfitod tale e Ii .■>

En petit lieu comprisvouspouuez veoir Ce,qui comprend beau coup par renomee, Plume,Iabeur,Ia langue,ele fauoir, Furent vaineaz par Famant,& 1’aymer

O genti! ameeftant tanteftimee Qui te pourra ]ouer,qu’en fe taifant > CarJaparole efttoufiour repnmee Quand le fubiet furmonte le difant.

Sequitur aliud latino metro,aucaore Iulio Cami Ilo. Lauro, ego qu& fueram Thufct olim vita Poeta :

Laura ego^quam in vita Thufius alebat amor. Hek fine honore diu tacui non cognita3quamuis

Cognita carminibus culte Petrarcha tuis. Nullus purpureis fpargebat floribus vmam.

Nullus odoratis ferta dabat calathis. Nunc quotf Francifi3fedverfu, & munere regis

Notefo3officqs confpicienda ptjs. Aliud item Italico metro, Ludouici Alemani.

£fft giace il tronco di quel facro Lauro3 Che dei Tofo migltor fu dal oggetto ch’ouunque falda il Sol n’ando l'odore:

Hor dal Gallico R e dei Ciel thefauro (Sendo in poco ter ren vile3& negletto) Et di marmi,e di Itil riceue honore y E fempre i rami haura fioriti, (f frefchi Sotto 1'ombra immortal de duo Francefhi.

Quibus fubfcripfit ipfe elegantiffimus Itinerarij Autor fatum hoc epigramma.

Carmine Laurum habui Laura fiudiofts Amator Mors

Tetrarcha TLediuiuus* 115

Mors rapuit Lauram: carmina non potuit. Laur?quoque fepulchrum fua Mufa Uluftrauirclarifli- mum Galli? lumen Michael Hofpitalrus Regni Cancel¬ larius in Epiftola ad Iacobum Fabrum:

At tibi Ji monumenta placent antiqua ^videbis Felicem L aura tumulum fmerefque beatos Laudibus,ingenioque & fummi carmine Vatis.

Nec deluit Gabr. Simeoni pietatis affe<aus>quo ille Va¬ tis noftri & Lavrê memoriam profecutus eft infcuU pto fua manu Petrarch? parietinis hoc monumento.

FKANClsCI & LAVRiS Manibvs

Gabriel Simeoni vs.

Omifsis qu? in LavrJE tumulum luferunt varij s vnum hoc ob miram elegantiam & rei gefta? memoriam iun- gere libet Ludouici Alealmi Aurelij Epigramma lane egregium.

Tres tibi Francifci, Diuus, Rex, at% Poeta, . Fronde tua optarunt cingere ^ Laur a japut.

Moribus hoc Diuus-,validis Rex inclitus armis» Hoc meruit Tufcet laude Poeta lyra.

Hunc tibi communi pro munere gratia triplex A ternis terno redditur officio.

Rex decorat tumulo-,celebrat te carmine vates ? Impertit templi Diuus honore tui.

Attamen (ingenue quod regia Mufa fatetur) Vincuntur meritis hac tria dona tuis.

Non tumulus formam-,non reddunt carmina mentemi Tamparua hoc numen non capit adicula.

Salue igitur, Virgo ter maxima,tu quoque falue P a Kun~

ii (> lac» T?btl» cTomaJini Nunquam deciduis arbor opaca comis.

Vnde decus capiti,fanffafc mode fit a vita. Et cum Phabeo Martius ambit honor,

gpuumfa tria vnius laudes aquare laborent-, Ipfa coronandisfufficis vna tribus.

Huic nihilo ingratiores venuftifsimidereftiruto Latme fepulchroa Francifco I. Phaleuci VC. Nicolai Grudij:

Rex o magnanime, atq> amice Mufis, J%ui pofi tempora tot fluentis aui Nouum manibus excitas fepulchrum Pudica Domina Jacri Poeta3 ,£>uo Thufcus merito fuperbit Arnus. Debet Lauratibi,& tibi Petrarcha : Vnum at difficile expedire,plufque Laura, an plus tibi debeat Petrarcha.

Regis vero pientifsimi beneficium grato Laurf alloquio perennauit Saknonius Macrinus:

Er.ancifcis ego debitrix duobus, £guorum munere confecutafamam immortalem,hominum celebror ore. At tanti tibi fi videbor, Hofpes Vt veri mage debeam requirat, illi precipuepotifiimumep Regum maximus,tnclytifsimufque eit, Jgui virtutibus hoc honorae anum, A tergoque duces relinquit omnes, £>uifunt,quifafuer c,er antfo poFlhac. Altum marmore nam nouo fepulcbrum Et dignum elogium fuo fepulchro Neglecla prope,cognita^ paucis

Citra

iPetrarcha Kedmiuus. 117

Citrafpem mihi premij excitanti,

Non olim meus hoc tetrarchafecit. Sed de Laura monumento fatis. Cuius laudem etiam- Ci nulla fermonismaieftas exaequat, quadam tame Elo¬ gia eius Virtuti dicata preterijffe religionem putabo • Vobis igitur Antiquitatum cultoribus primo loco ex li¬ bello Gabrielis Simeonij fpe&an&a offero Numifma plumbeum» cuius hiftoria pridem ex Golnizio adduâ.

.vfonumentum hoc plumbeum merito excipit aurea di- fertifsimi Ioan. Pafferatij Suada >

Aura tibi canitur ....

guin etiam (ignofcas T ufcorum maxime V'atum) Aura tua nomen dederat,non Laurea,Laura.

Nec Laura noftra laudes filuit > toto diuifus licet orbe Britannus,

alter noftrifeculi Martialis loan. Ouueniuslib. z. Semper dum tua Laura legetur, lis eritjvtrum

T u Laura, Lauro dignior anne foret, Tan-

r 18 lac* ‘jPbil* ‘TornaJini Tagic etiam Laura?celebritatem Laura Ccreta Brixiana Ludouico de Leno auuculo fuo fcribens: Necputes3quod pro tot dulcibus Studij fudoribus Augusti mihi, aut Mec as natis p rami a fpoftonderim. Nouifatis 5 quidferat Pnncipum ra¬ pax erufcatrixfc cupiditas: Ego potius omnem miro infumpfi operam mihi,vt Laura nomen miro Petrarchapraconio canta¬ tum nouior altera in me cuji odiat aternitas. Cetera erudi¬ ta? huius Cl-Foemina? in Epiftolasdigefta fauente Deo e meo Mufeo aliquando publica erut. De hac noftra quo¬ que benemeritus eft Bartholomseus Burchelatus qui in Com. rerum memorabilium HiftoriceTaruifina? quasda collegit. Obuia funt Laurentij Pignorij Carmina,depi- <fta in Atrio Arquad? publico,vulgo la Loggia,fub Ima¬ ginibus LAvRffi & P-ETR.ARCH.ffi qu? teftatu idipsu euut:

Carmine Laura tuo facta eft diuine Petrarcha Notior Eois,notior Hefperijs.

Porro illa eximia perfecit munere forma , Vt caneres fanetis carmina digna Deis.

Ne ce fate bonos pulchra redamare Poetas, Damna etenim occidui nominis hi reparant .

Vos cauti Vates pulchras redamate vicifsim3vt Concilient veftris/acula carminibus.

Affe&um amplius adhuc in Mifcellaneis Elogioru fuorum verfus Laura? virtutem ita oftenditiderq.

MEMORIAE RESVRGENTI FRANCISCI VATVM POLITISSIMI

E T LAVRAE PVELLARVM FORMOSISSIMAE

Laurentius Pignorius Sobria; &cafta? antiquitatis

Supra

Tetrarcha Ke diurnus. Supra fidem admirator

Genio fauente

II3

r. Tandem noftra? huius IaudeS claudet ingenio & morum probitate iure primus Iofephus Maria Suarefius Epifco- pus Vafonus gemino hoc Epigrammate ad me Roma humaniflime tranfiniflo.

Hic fita Laura,leues Nymphafioffitstfe firores Virginea afiiduis floribus offa fouent.

Italici Vatesfitudiofi^ turba Petrarchx Nympharum immisti 3 Pier idum f choris.

Ferte rofisplenis calathis3cineri£ beato Inijcite,at cafia3 Laurea ferta manu.

Grata rofa eci Lauree,teneri flos ille pudoris3 Atf 'vetufiatis fymbolon ejfe filet;

Gratior efi Laurus3de Laura multa canendo Lauriuorus meruit Lauriger ejfiprocus.

Aliud» Aurea Laura lyra Tbufii notifiima Vatis

In laruam verfii efi pallidulam horridulam. Et modo yui fuperefi formo fio e corpore puluis

Nil a deformipuluere difiat anus; I Virgo3&formam iatta3qtM lubrica fallit3

Etfimul ac firgit non reditura cadit. Eximiam vero formae dignitatem, quae in prjfixa Laur£ effigie enitetjFrancifco Vidue luris & Antiquitatum no» titia Cl. eo maiori veneratione debebit pofteritas» quod certum fit ex Icone depidam 3 quam Simeonis Senenfis manu Illuftrifsimi Golumnenfes Petrarche dono in delitijs habuere.

I V-

12 0 lac. Vhil. Tomafini .. . r. t..f/'

IVSTINAE LEVI PEROTTAE CVL- TVS IN TETRARCHAM.

Cap. XVII-

E D neque mihi videtur hoc loco praetermittenda Petrarche felici¬ tas, qu? illi ab eruditiflima alia quoque fcemina contigit. Ingens operis argumentum ad promere* dam Apollinarem Lauream Fran cifcoPetrarchae LavRA quidem extitit : at non minorem famae

fplendorem Clariifimae alterius foernin? virtus plane no¬ bilis illi contulit,dum ab eodem accepit • Haec emmue- ro fupergrefla muliebris ingenij aleam, luorum temporu inuidiam,velnoftri Poetae teftimonio,etiam deuicerat. Verum aetas illa maximarum virtutum haud curiofa, du huius faeminp patriam , nomen, familiam, ad pofteros tranfinitterc omifit, pene amifit • Sepultam Audtorum illius pui filentio tantp virtutis famam doluit prior omni¬ bus,cum adhuc rebus prpeflet humanis Clemens VIII. Sapientiflimus Pont, qui, vt fragmenta quaedam pifgu- ftauit Etrufcorum Carminum,quibus illa cum Romanu Pontificem Auenione tunc temporis fedentem ad ruen¬ tis Italip vaftitatem arcendam humillime Romam euo- cabat 5 tumeumdem Iêtrarcham tamquam Apollinis

Ora-

Tetrarcha Rediuims. ui Oraculum confutabat, pergere tne 'per eam, quam cepe¬ rat, literarum viam ad templum immortalitatis, fpretis illorum latratibus, qui eam reuocabant, an fexus imbe¬ cillitati pbfecuta ad colum & fufum a calamo & Mufis rediret.Cum inquam hafce reliquias publici fapptis effe Pontifex inte]ligeret,atque e parui operis tanquam e ve- ftigio magnitudinem mentis argueret, mandauit Anto¬ niano, qui tum Pontificij cubiculi praffeCius, mox pur¬ puram fu? virtutis fplendore illuftrauit,vt qua; ad repa¬ randam huius Foemina? de litteris pr?cellenter merita? memoriam facerent, luci vindicaret * Is, vt erat in omni Scriptorum genere verfatiilimus, cum ingeniofaru mulierum exemplum hoc nobile ex probatiflimoru Au¬ ctorum teftimonijs Saxoferrati natum fciret,Odoardum Santarellum tunc quidem SanCtifs. Pontifici a fuppliei- bus libellis, nunc vtriufque lignature Referendariu exi¬ mium rogauit, vt qui originemSaxoferrato debebat *, hanc patria? gratiam referret,publicas tabulas, priuatafqj infpici diligenter curaret, nura ex illis vHum affulgeret lumen, cuius famili? leCtiffima mulier extitiffet,qu? fuis ingenij monumentis Iraliam omnem, nedum patriam, nobilitare potuiffet. Verum Santarellus,an in eo felici fato ? quamquam eius rei cupidilfimus,vllo labore nihil vnquam detexit , quod mihi ne qua?renti quidem fefe obtulit, excufationem impetrauit facile, cum apud Clementem tum apud Antonianum, ab antiquitate & Tyrannorum furore publicas tabulasf?pius inuadente. Illi êro non dolere non maxime poterant, tam Fcemina hanc debito laudis pr?conio,quam Rempublicam lite- rariam ceteris illius eximijs ingenij partubus fraudata,

i CL Sed,

$42 Im.PhiL ‘Tomajmi. Se^bVt quod fentio, libere aperiam, eadem fgpiuseft fu* blitnibus ingenijs fortuna, qua; multis fluminibus , qua» fubierraneos per tramites vbi diu cucurrere, erumpunt confeftim, vbi minus cogitas. Ita nonumquam decora ingeniapofterorum inertia,diu fepelit,verum vbi exina¬ niantur extin<fta,momento temporis in hominum menti» bus cpleftis confili^ptouidentia reflorefcunt. Huius rei exemplum in hac eadem Foemina, qua de nobis oratio nunc inftituitur,opera; pmium eft intueri. Ergo Ivsti- na de Levis Perotta, vetere & illuftri Oppido, quod Saxoferratura vocant,orta, Andream de Leuis Perottum Clariflima; & antiquifliina; ftirpis Patrem habuit. Hanc aute.n eandem efle familiam de Leuis, qua; in florentif- fnno Galliarum Regno , poft genus Regium primos ho¬ nores nobilitatis in hanc vfque diem retinet,cum tabulis vetufliflimis,tum literiseorundem Nobilium de Leuis e Gallia Romam miflis ad TorqvatvM Perottvm S.D* N-Yrbani VIII. ab interiori quondam cubiculo nunc vero Amerini Epifcopum, quibus illum vnius fecu eiuf- demqiradicis & familia; ingenueagnofcunt,manifeftif- fime peruincitur.Et licet Illuftriu Viroru copia h?c fem per floruerit,Andreas tame &Nicolaus Perortiemicarut inter cgteros,tamquam duo lumina. Nicolaum Perortu prcter lauream, qua illum ob infignem Poeticte & Ora¬ toria; facultatis laudem Fridericus huius nominis Impe¬ rator Tertius,cui poftea fuit a confidas, Bononic decora.- uit, clariflima virtutum meiita ad Sipontinum Archiepi- fcopatu euexere,Dodiflimoqi Card. Beifarioni chariflL rnum reddidere. At virtus Andree periculofiffimis tem¬ poribus probata eft. Agitabatur tuminftar maris teftua-

Tetrarcha %edmmUs. 11 % tis Italia turbulentiflimis procellis hominum feditiolb- rum,qui pyratarum morean eam partem,qua? Pontifici? dominationi fubeft, impunefcacchabantur. Quot Vr- bes.tot Tyrannides inftitur?. Denique coadus Pontifex Innocentius Sextus,qui Auenione morabatur, naufra- ganti prouineia? opem aliquam ferre, Aegidium Card. Albornotium fcientia rei militaris, virtute, confilio, audoritate,animi & corporis robore, felicitate, poftremo numeris omnibus abfolutum in Italiam cu Imperio di¬ rexit . Is vt in prouinciam venit, Andrea? Perotti opera cum in totius belli decurfu,tum eft vfus praecipue in ex- trudione Arcium,qua? hac etiam die Saxoferrati vifun- tur, vt nulla omnino fpes Caftri potiundi relinqueretur Attis, qui Oppidum illud Tyrannorum mote diu occU- parant. In huius igitur Viri Dodifsimi ac fortifsimi finu felici magifterio educata eft Ivstina Perotta,Poetic? artis egregium decus,qua? cum per aetatem puerilem Ia- pientioris Minem? ftudijs inh?fiftet,breui eo peruenit,vt apud Petrarcham limatifsitniludidj Virum merito ade¬ pta fit laude & locum a Boccacio primum, Letatus fiquidem incredibiliter eft Mufarum amicifsimus Vates, filiam Nobilifsimi hominis & amicifsimi fui poetice glo rice laurum tamquam arbori familia? fua? inferere, & an¬ tiquarum mulierum, qu? literas fuis virtutibus illuftra- rant,exempla pr?clarifsitna renouare.Quorum vt certius argumentum habeas,en Amice ledor Carmen,ab eode Torquato Perotto fingularis dodrime & humanitatis Viro ad me miftum,apud quem extant etiam tabui? an. tiquifsima?, & omni fide digmfsim» rerum omniu,quas hiccurfimnarraui.

2 So-

i24 P&A 'Tomafini Sonettodi Mddonna Giujlim Leui Perotti da Sajjoferrato

a M. Er ance fio Petrmha->. S ovor rei pur driTgar que fle mie piume

Cola Signor 3doue 'tl defiam’inuita, E dopo morte rimanere in vita Coi cbiaro di Virtute inclito lume\

Ma il volgo inerte,che dal rio coflume VintOyba d’ogni fito ben la via fmarita : Come degna dibiafino ognhorm’addiuy Cb’ir tenti d'Elie orti alfuro fume.

All'ago,alfufiypm ch'al Lauro fl al Mirtoy Come fi qui non fia la gloria mia Vuol c‘habbia fimpre que fla mente intefi.

Dirnmi tu bormai3che per piit dritta via A Parnafo te’n vai nobile fpirto. Dourbdunque lafciar fi degna imprefa ?

Cui Pecrarcha, vt me docuit laudatus modo Epifcopus Perottus fic pariter refpondit.

Lagola/lfonno3e 1'ociofe piume.

Reliqua in eius operibus. Vere, ac nimis vere. Nihil ta¬ men minus fua forte contetus Poeta gratum Mufis feceffum ex deftmato vbkumq* terrarum afte&affe videtor.

D E

tetrarcha "Rfdiurnus- J25

DESOLITVDINE T TARMENS I.

Cap. XVIII.

Elidis Gallif delici js3alteram fibi

folitudinem Parm? ftatuic P e-

TRARCHA3extra vicuS.Michaelis domum nadus ab omni popu¬ lari concurfu remotam propter aedes D. Antonio Abbati & A- nachoretae facras. Percepimus id ex ipfius fcriptis in quibus domus

eius mentio non obfcura. Pojl continuis diebus quotidie—> aliquid fcripfi donet Parmam rediens, & repofiam ac tran¬ quillam na£lus domum: qua pof/ea empta, nunc etiam mea—'

eft . CogitaflTe quoque crediderim de eadem Poetam noftrum,cum Barbato Sulmonenfi Epiftolarum Lib.III. in htec metra fcriberet.

Rus mihi tranquillum media contingit in Vrbe

Rure vel vrbs medio, ftc prompta frequentia foli 3

Promptus & in latebras reditus,dum tadia turba

Offendunt, hos alternos vrbs vna regreffm,

Hos dedit rna domus, femum qua pellit in iram :

Nam defiderium valuas tranfgrejfus abundi

Lenio,femper adeft oculis,animoque vicifsim

gfuod placeat,pofsit qua gr anes auertere curas Rufus,

12 6 lac. Thtl Tornafmt Rurftis,& vt flrepitus pertafum limen amicum Transeo multa vno fugiens fx&idiapaffuy Et querulum obuerfofecludens cardine vulgus Hic mihi tanta quies quantam nec valle fonorx Parnafsi nec Cecropia per mania villa lnuenit Hudiofa cokorsferemoqueftlenti Vix Aegyptiaca ciues3 nififallor, arena Angelicifenfere patres.fortuna latenti Parce precor, paruoque volens a limine tranfi , Et Regum metuenda fores inuade fuperbas.

Domus h?c vifitur adhuc vndequaque hedera circum- fepta,qua: fores fuperiores paruas in pTimis operit,& co¬ ronat. Herum nunc illius efle accepimus, nefcio quem ex familia Bergonzia vti me docuit Vir Cl. & Eruditif- fimus Flavivs Qufrengusqui fape illam,ac fepius inuifere confueuerat, du Parmae degeret in aula Farnefio- rum Ducum . Siquidem hanc illi Serenifs. Ranvtivs

Parmre Dux Quartus, in Termonibus de Petrarcha Tecu habitis indicauit * & eundem pari folitudinis amore fuc- cendit. Iacet illa procul non tam 4b aulis publicis, qua ab ipfis quoque priuatis domibus aliorum, 1'ola prorfus, & feceflfum amantibus hofpitium gratifsimum praebens, vti mihi teftis idem oculatus expofuit. At ne multis ea coner exprimere, quisquis Flavii noftri domum inui- Tes,Pdrmenfem illam Petrarcha folitudinem oculis vfurpabis . Qnerengus enim Comes , magni illius Antoni) ex fratre nepos, folitudinis amator & cultor, facri otij delicium , Cathedralis Ecclefi^ Canoni¬ cus, Philofophie Moralis publicus Interpres,Mufarum filius,eque virtutibus, ac literis exornatus inter hortoru

\v ' amena

Tetramha Kedimms. rfky amcena federa fibi plane fimilem delegit,nec longe pofi- tam ab ?de facra D. Antonij deViena,ibiquevitam tra- quillam,& felicem ducens, iddemutn effe docet viuere, fibi,Mufis,& Deo viuere immortali. Fuit & in agris Parmenfis Dioecefis locus Silux nomine> que Plana diciruranoftroPetrarcha cultus, vtipfemet edilTerit in Epiftola fepifllme laudata . Cum die quadam in Montana confcendens forte trans Entiam amnem Reginis in fnibus S ilvam, qua plana dicitur,adijffcmfubito loci fpecie ■percujfus ad intermtfam Africamf ilum vertifemo¬ re animi, quifopitus videbatur, excitato, fcripfi. aliquantulum die Morosi continuis diebus quotidie aliquid.

Defcriberem hanc etiam Vatis noftri fblitudinem, nifi fatis eflent ea qup ipfemet de amoeniflimo ifto loco ceci¬ nit lib. II. Epift.ad laudatum fupra Barbatum Sulmon.

Me dextera Regis Ripa Padif&uumtf patris lacus Apennini ,

Aruacfe Pontifrago circum contermina Parma Nunc reducem expettarx plan*% vmbracula Silua Namtjp ibi Pierius gelidum me contigit ardor. Africa nolira mihi longum intermiffa iacebat, Exciuit locus ingenium fapfimfe repente Refiituit calamum memini, me nulla profeSto. Ingratum factura dies flat colle virenti Silua ingens,planafc tenet fice t ardua jiomen»

Hic fokmprocul aerias auertere fagos, Ac teneras variare folum concorditer herbas Menftbus ufiiuis videas,hic brachia cancri Temperat vnda recens âuf ora tubam % Leonis Dulces vicinis feriunt ex montibus aura.

Xmpeu-

I z 8 lac. Thil. Torna fini Impendent iuga celfi fuper,c*lum% laceffunt, Galliafub pedibus 'tacet Hala tota fidenti... Contra aute Hefperia cernuntur terminus Alpes. Mille nemus volucrtmfpec'tes,ac mille ferarum ^ Circueunt,habitantfacrum, gelidufy per vmbra. Fons ruityirriguo pubefcunt gramina flexu, Florens in medio chorus eB,quem cejpite nulle Erexit manus artificis,fed amica Poetis JpfaJkis natura locum meditata creauit. Hic auium cantus fontis cum murmure blandos Conciliant fimnos, gratum parat herba cubile, * Frode tegunt rami,mons flamina fubmouet Aufln >

Horridus hunc metuit pedibus violarefubulcus . Rufticus hunc raftris,digito% huncfignat & alto Siluarum trepibus veneratur ab aggere cuflos.

Intus odor mirus flatiof fimillima campis Blysijs,profugi/^ domus placidi/sima Mufis, Deferor hucfilus furtim,fictofif fefelli..

Locus hic quam Poet? genio & Mufis fuerit aptus,abu- de quidem hinc pacet: nullum tamen apud eum iolitudi- nis defideriu tanti erat,quin luce publica ciue grata de- leftaretur. Patauij tunc florebat Carrarienfium aulpicijs omnis generis literf, maximiq; ingenio Viri,quos ioue- bat Principum benignitas.Vates igitur nolter,quod erat» feeu cogitas no defuturu fibi fuifqi Mufis ad vota inter ftrepitus Vrbanos otiujexcitus Patauiu» fortunj obrÛ' pcrauit. Quam nadtus ibi fauentem,fuburbanum in Eu¬ ganeis fecefluna grauiori gtate delegit.

AR. ' ’ ' '• i

ARQVADAE COLLIS VICVS ET PETRARCHAE DO¬

MI C I LIVM»

Cap. XIX

IA M fternit ad Euganeos Ar- quad? Colles Arqva vulgo, quadtt peritioribus pro Arcadia, voce paululum immutata,di&us, quod is inter colles proximos haud fecus emineat, & excellat amoenitate loci, leniflimis auris, blando mitique C?lo,perennitate

fontium,vbertate Fru&uum, alijfque Natur? delicijs,ac in Peloponenfi regione Arcadia pridem , toto terrarum Orbe celeberrima monumentis veterum & recentum . Adiacet Arquad? colli Arqvada Vicus Montemfilice, Martis olim aream & aulam Imperij, fublimis eft,apri- cu fpe&ans. Ceterum ab vtroque latere & a tergo col¬ libus circumiacentibus reliquisfeptus, interOrtumSe Occidentem diuitias fuas aperit, allicitque amica capi¬ ta, quibus omnis amoenitas adblanditur. Ab ea nempe Qli parte influxus & auram hauriens morienti Soli fu¬ nus aftra ducentia nequit afpicere,& indultu natur? bla do minas ?therisfperacns eternum beat, dum illic fere

R fem-

i; e lac. Thil. 'Tomafini femper ac fcrenum eft Cadum, vernu fere femper ac ni¬ tens folum . Manat eiufdem e fummo vertice illimis aqua,defluens fenfim adtalos imos fontem efficit,qucm infra dabimus intuendum.Vberes ibi terr? glebe paffim, & ipfa quoque faxa fponte fua feracia commodis incola¬ rum . Halant prata floribus, fuperbiunt iuga frudibus, & Vinetis, luxuriant agri fegetibus & canefcunt. Dice¬ res fitum illic Amalthee cornu eunda fuppetere, flmul illic inhabitare Bacchum,Cererem,& Pomonam necab- efle Mineruam cum olei copia latiflime affluat, vinique dulcedine collibus omnino reliquis antecellat. Pata- uio huc tendentibus ad teuam occurrit lacus oblon¬ gior non vfque magnus, mir? tamen profunditatis,que lndiên? vocant la Solana,qui quantumuis hac de caufa pifcationibus parum opportunus,fapidiflimos tamen nu¬ trit pifces, quodque didu mirum Cephalos mari c£te- roquin peculiares . Quod neque Cl. Pignorius omnis quidem antiquitatis,patri? vero raritatis,ftudioiiflimus in Hpiftolis Symbolicis Epiftola XIV.Marco Velfero ll Viro Augtcflano inferipta preterijt. Quamquam Viro ma¬ ximo in eo atfetiri no poflim,quod e fmu Veneto per cu¬ niculos eo pifeis marinus accedat, cum certum fit ipfum per Brentae riuulum huc ferri . Addo& ego vicinam huic aqup thernalis fcaturiginem,qu£ non ali js hodie vfi- bus quam alitibus deplumandis aptatur. Accedit his in¬ colarum probe valentium vigor,& ftudium, quibus ter¬ ra cum foenorc fit refpondet,vt Collis ille Euganeorum omnium Pomarium habeatur , foecundiflimum . Habet idem Bafilicas infignes duas Parochialem Archi- presbiteralem vnam D. Mari* Iaeram^ & opimis fatis

redi-

i |i*1 ^ Phit. ^Tomajini reditibus abundantem, alteram ad Plateam * qua? Vica- rij Palatium,fiue Porum tangit . Palatia inibiquoque inulta,Venetis Patauinifquenobilibus habita . In me¬ dio foro columna cernitur aureato Leone Ser. Reipu- blice Veneue fymbolo tutelari fulgens & hac infcriptione. ffyeronimus Bontnar tinus Vicariusfidei totius huius Populi

in Serenifsimam Rempubticam Venetam etiam ex hoc loco

testanda caufa fumptu Publico & fuo {latuit. Anno Salu¬

tis 1612,. In fiimma noUra,ac fdelifsimx deuotionis erga excel/am ia-

uilftfsmamque Venetam Rempublicam Principemque no-

Jlrum Serenifsimum tcflimomum

lo. Baptifla Saxio a Monaco iterum Vicario 1622.

His omnibus illuftris Arquada vicus,nullare tamen ce¬ lebratur magis quam Domo, & Tumulo Petrarcha? nc~ ftri. Huius enim ergo magnis Hifpanorum, Gallorum & Germanoru concurfibus celebratur, eoruniq; magna pars qui Patauij bonis artibus operanauant eo couolat *

Nec vidi flefemel fatis ejl, iuuat v[% tueri

tanti thefauri condifiuum . Cuius denuo exemplar ha¬ bes a penicillo Hieronymi Dauid, fed ligno fculptum in Typographi gratiam, diftindtiorem Vici profpe&um prgbes eo quod in operisfrotifpicio eft,quauis ibi Poet? Domus qua hic ccnfpeftior. Ab to fane prgcipuam Ar- qnadglaudand? materiaScardeonius duxit Lib.I clafs. j. pag. 18. Esi Arquadum Collis apricus, & ammus, atque cultifsimus vino dulcifsimo abundans, fepulchro illultris Poe¬

ta Erane. Petrarcha celeberrimus, & d ftudiojts fcholartbus.

frequentatus,nec minus a plurimis decantatus,vbi in C cernite*

'Petrarcha %ediumuu rio fub dio ad eius fepulchrum aneum caput ad illius imaginem conformatum vifiturcum infcriptione. Vifitur inibi quoq» Petrarcha; Domus vari js Iconibus exornata , nec non PorticuSjin qua vt in reliquis agri Patauini Vicis,Ius populo dicitur, in quo Infcriptiohesdiuerfe olim exta* bant. Ad radices Colli Vicique large fcatentesriuuli fonte vberrimuproducuntjcuius lympharum intuitu in ipfo ftatim ingreflu oppidi mirifice recreantur aduena?, leni illas murmure contemplati per lapillulos niueos quafi perargenteum alueum decurrentes . Eius porro fontis latitudo eft pedum nonem, altitudo pedum odo & vnciaru triu. Fonsdemu carminibus infignitus,cuius Iconemin Curioforum gratiam hic damus . In quem elegantiffimelufitCl. Vir Marcus Antonius Romitus, luris Ciuilis peritia bonarumque literarumcognitione apud Venetos magni nominis»

Lumina vix puero na/centi adaperta Petrarcb<e Vix tenero vite limina prejfapede,

Cum mihi perpetuos3vt primum adoleuerit at as, Haec debent luBus lumina fixit Amor.

Ecce3vbi tempusadeft, lachryma labuntur amara: Continno ex oculis more perennis aqua.

Scilicet obijcitur iuueni pulcherrima rerum Perpetui fletus catfa puella/hi»

At longosmiferata nimis Libitina labores. Pallenti clatiflt lumina feffa mmu..

Rifit Amor,fur tim & fubdudlos condit ocellos Non procul a tumulo3m agne Petrarca3tuo.

Tetrarcha Rf diuiuus. 13 5

lufsit fy irriguos lympha manare perenni, Fallere & urentes catera membra rogos.

Splendide fonsjmiferosfemper tefiabere amantes Ponere nec lachrymisfunerepojfe modum.

Patet hinc alaeuabreuis afcenfus & facilis ad Parochia- lem a?dem,cuius in area Poeta? noftri Tumba extat,qua alibi fpedtandam dabo>a dextera eius via plana, folidaque, deducens ad culmen montis, vbi diruti Caftri ve¬ teris rudera adhuc reperiuntur .Aedem vetuftate laban¬ tem paucis abhinc Annis reparauit Archipresbyrer Io. Dominicus Cola,&Etrufcis infcriptionibus vndiq;de- corauit i Quas pridem nouitatis ftudio dealbatis parie¬ tibus mortalium notitia fubtradfas monere debui. Nec vllum hodie veftigium magnifici iftius Pontifici) diplo- matis, quo ampliffima Apoftolica? Indulgentia? munera jjs concedebantur,qui Petra rchJE Manibus bene pre¬ cati,quodque duodenis figillis fe ibidem affixum vidiffe fidem mihi fecerunt Viri omni fide digni Laurentius Pi- gnorius, Martinus Sandelius, & Felix Ofius communi graffantis peftilentiae feuitia Anno 1631. fublati,quique adhuc Dei benignitate fuperftes meus frater Paulus Tomafinus I. C Id ipfum quoque fama acceperat Vir omni ftudio digniffimusob lingularem animi probitate cum infigni eruditione coniundam Io an. Baptista Agvcchia Archiepifcopus Amafienfis San&ifs. Vbba-

Ni VIII-ad Sereniffimam Remp. Venetam Nuncius, quicum humaniffimus Vir Crelcentius Saccardus ipfi afecretis & ego Arquadam fccedentes eius videndi fpe fruftrabamur . Cuius ia&uram aequo animo fe¬ rentes, Clariis. Virorum teftimonijsfubnixi Summum

Pon-

i $ 6 lac. Thil. Tomafini Pontificem Poeta? idem non fine exemplo eonceffiffe ar¬ bitramur . Sic enim Bibliotheca Hifpanica de Aegi- dio Albornatio: Summus Pontifex hoc tribuit eius meritis, <vt quicunque letticam quantulocunque /patio fupportaret,pec¬

cat orum remifsionem perinde confequeretury ac fi Anno lubi-

lei Apoflolorum Petri & Pauli etdem muififfet. £>uod offi¬

cium Aegtdio cum locupleti(simo ipfius meritorum tefiimonio

ab Henrico Rege, qui Petro fratri afe tnterfttfo fuccefferat»

futfquepurpuratispr&tfitum accepimus . Horum quidem omnium, quePetrarchamconcemebantmon mediocri diligentia collegerat aceruum Parochus: fed ea ipfius morte tam varie diftra&a, vc mihi etiam au&oritate pu¬ blica apud ha?redes de ijs inquirenti nihil prorfus obue- nerit. Reliqua? autem Infcriptiones faxis incif£,qua? fo¬ ris in Sacrg Aedis parietibus legutur.fuo loco patebunt. Legebantur & in parietibus Porticus alterius Bafilica: carmina qua?dam ijfdem ab Aduenis incifa, fed ifta pa¬ riter indigenarum infcitia deleta funt, vno tantum Epi¬ grammate fuperftite,in amantium Lavraj & Petrar-

ch£effigies,quod cultiflimi & elegantiffimi Laurentij Pignorij Canonici Taruifini elfe diximus Ca.XVI.Iacec autem in Arquade vertice verfuscolles perama?nos inter Vireta, & Siluas no loge a Foro Vatis noftri Domvs ve¬ ra Charitum Mufaruq;fedes, totius Vici ornamentum, quam ambiunt prata virentia vitibusconfita, ad radice rupisipfa florefque amoeni fefein eiufdem obfequium infinuant . Stat profpe&us Vallis;ftant obieda? incola¬ rum domns,vndiqueafpe£lus varius,& ineundus. Area eius fpatiofa fatis cifterna? commoditate gaudet: adiacec. hortus,quem excipit mediocre vinetum. Dignum he-

13 8 lac» Phit. <TomaJini cie diurno Vatis fpiritu Domicilium , cuius exa&io- rem vniuerfe ftru&urg ipeciem perita M.Antonij Bona* corfi manu delineatam ab ea, quam cum Vico Arquada operis initio pr^mifimus 3 cum Ichnographia numeris fuis diftin&a hic fubijcimus. 1 Porta e fi: operis Etrufcis quod architedloru vulgo Ru- fticum3infignita Armis GentilitijsNobiliu Gabtielioru cum hac fubfcriptione. Hieron. Gabrjelivs Rest.

2 Atrium,in quo Triumphos ab eo decantatos expreflit pi&or.vnde per valuadd Hortos & Colles aditus patet* iupra quam hoc legitur Epigramma.

Impune hinc Cererem fumas jmpune Ly&tm, IntaSlas habeat dum mea Laurus opes.

3 Mefaula. 4 Cubiculum vifionum. 5 Aula defcriptis infra fymbolis illuftrata. 6 Podium ducens in Cubiculum , cuius Caminus in- fculptis diuerfarum Nationu nominibus variegatus no obfcurum prtebet venerationis monumentum: quod lox ci Herus parietu nitore cotentus,adhuc fuperftes voluit. 7 Cubiculum perexiguum adiacens Mufeo. 8 Mufeolutn peranguftum , vbi fuperftes adhuc Plu¬ teus cum fcano a tineiscorrofus: cuius ianua Ariftotelis Effigie infignita>ei perfimilis} quam ex marmore anti¬ quo artificiose fculptam videre contigitapud Ioannem Rhodium5cumhacinfcriptione Apistoteaots. Fene- flra hic vna fpedatad Septentrionem. 9 Podium, quod amoenitatis plenum amplum prtebec profpe&um. J o Cubiculum, quod lachrimas eius in obitu profufas

P etrarcha Kedimms. iyj excepit.vbi & rariffimi artificij effigies Cleopatra, ii SubcubicuJum fiuereceffus. 12- Cella Vinaria fubterranea & rei domeftica? infer, uiens. *3 Culina. 14 Aditus ad Vinetum . 15 Equile. Poffefforem nada ha?c domus primo Domino dignu Marcum Antonium Gabrieliu Nobilem Patauinu, qui literis & pi<ftura vnice dele&atur, afuis maioribus tra¬ ditam diligenti cura conferuare.vetuftateque collapfam refticuere pnftino decori ftudet i Aduenis hofpes faci- lisj& Muiis amicus j vt Vatis noftra monumenta com* mode Iuftrent. Eaq; certe Magnorum Virorum meruit praconia. Quos inter non infimi Pe tr archê cul¬ tores Laurentius Pignorius Canonicus Taruifinus, & Marcus Antonius Romitus politiffimas foluerunt Ele- gias.

In hac Franci sci Pe tr archê Domo verenda fu-

peiiuntvetuftate magna cura a fundi hero religiose con¬ lata es illius fuburbana fupelledirili. Poetae & Lav-

Ra; effigies in tabulis j Sedile5 ex quo tamquam e tri¬ pode carmina diuina cecinit Vates nofter, quoties poft deambulationem dulciter quiefcebat,opifidjadeiusfe- culi vfum non temnendi>cui fimilem propedono Marci Franfini in meo Mufeo videre eft: Abacvs eiufdem fere opera:j &fupraoftium cubiculi apud Mufeolum m Joculameto eft Mvrilega integre feruata>quam Poe- ta m delicijs habuit. Curnfta feparatim exreris fpe&an- da infra exhibemus.Te vero Le&or humaniter rogatum

S 2 vo.

14o lac* Thil Tomafmu volo,vt fi minutias afferre videbimur, id non mireris. Adi icimus enim rufticorum bellariorum aliquid-exiguo cibo plebis etiam adhibeatur idoneum ftomacho tem¬ peramentum . Non omnes Apmjae Paxani cupedines • concoquunt. Quidam lupinis deledantur. Sedilis prt- mu,hinc Abaci, Murilega: tande pagelte imaginem im¬ pegimus. Sed bene,inquies bene.potesglonan fcriptoi, alter in Mach?ra Peleus; pyramidum Hieroglyphica no¬ bis affers, ac miraculorum mundi feptena nobis piopo- nis fpedada. Vera obijcis. At paucis te volomonne Em- deti Lucernula, DiogenisTefia, quam habitabat, ipfa apud veteres magna veneratione habita . Ipfa etiam Martialis Catella feftiuiflima expreffa penicillo apud eundem Poetam cernitur ? Sed edico, mi Ledor, non tibi eruditionis corculo haec infinuo . Scribo illis, qui non tam emundg naris funt. Spedta igitur Vatis Sedile, gemino infra Epigramate a Pignorio V-C. celebratum.

Hofpes ades3tenuemque procax ne de fucefeliam, ‘Terpfichore qua vix aurea maius habet.

0 quoties Fatum hacfedtt Clarifsimus olim3 Dum canit ad thufiam carmina culta lyram ?

Cum rigida ad numeros motare cacumina Quercus Confpctt*>& rabiem ponere iujfafera efi.

Phoebe pater3 quidfeliam axi fuperaddere ce (fas? Dimior haud currus instruet vlla tuos.

Aliud. Enthea Pieri/ nemoris fi te allicit umbra.

Excitat aut blandam Pegafis vndafitim. Jnfide3& hic domino dices agitante calefio

Nttjg moror 'tripodas candide Phoebo tuos. >

14 2 lac. Vhil.c.Tomafini Huic fubijcio Abaci typumsquem cum tertium perlu- ftraret mecum Ioan. Rhodius3extemporaneum hoc pro¬ fudit diftichon.

Limpida feruaui menfis cryftalla PRTRARCHJS • Simplicitas <eui quafuit, inde patet.

Nec praetereundos interea iudico verficulos, quos in eundem cum illuc proficifceretur, protulitmihique tra¬ didit Ioannes Argolus rara? eruditionisluuenis Tufce, Latina^Giyca^Linguae peritus, magni iudicij Literarij, magnse indolis poetica?,magna? ipei.

Diogenis parua non concedentia te fla £pui fpeclas veteris ligna vetufia domus:

Hic Abacus Vatis, cui debet Hetruria laurum, Suem fama e fi tenui /ape oneraffe luto:

Vafa minijlrabat facili Campania limo, Ponebatc/ humiles creta dolata dapes:

Non hic Mentoreis infigne toreuma lacertis , Diffufum in tabulis non rutilabat ebur.

Ornamentum Abaci virtus,conuiua tonantis Sua fine nonfuperum fulget honore Pelops.

Si nunc Diogenis,Pellafe rediret Alumnus, Vtrat/ Pellao cognita teffaforent.

Diceret,i Cynice, & quantum placet,vtere Phoebo, Me melior modici liminis hofpes habet.

Cui fubne&imus Iconem Murilega? delicij eiufdem Vatis cunis ea praefidio contra temporis iniuria commu¬ nica . Ha?c varijs celebrata fuit encomijs. In quibus Poeta eximius Antonius Qua?rengus bina paris elegan,-

lac. VhiL Tomafmi

Tetrarcha 'Redmiuus* *45 tia? Epigrammata reliquit. Qua? M. Antonij GabrieJi? prouidentia faxo ibidem incifa ha?c extant»

Et rufius gemino Vates exarfit amore} Maximus ignis Ego3Laura ficundus erat»

cpmd rides ? diurna illam fi gr atiaforma Me dignum tantum fecit amante fides:

Si numeros,genium^ jacris dedit Illa libeRis3

Caufia Egojte fimis muribus efiaforent,

Aliud. Arcebam fiacro viuens a limine muris 3

Ne domini exitio ficripta difierta darent.

Incutio trepidis eadem aefunCla pauorem, Et viget exanimi in peti ore prifica fides. _ ;

Ac tantam habuit femper ha?c apud omnes opinioniSjVt ad lien a: quidam iufto nimium curiofi eius traniporta- tionem moliti fuiffent,nifi Villici induftria collecta ag re ftium manu eam recuperafiet ; Cuius rei memoriam mihi fuggefiitEruditifs. D. Carolus Auantius Philoio- phus & Medicus rei herbaria? peritiflimus» qui tunc m Montes Euganeos fecefferat.

i4<> Iac.Pbil. Tompni

MYTHOLOGIA ICONVM EODEM SP£CTANTIVM.

Gap. XX.

A PI £ N TIAE myfteria fabu¬ larum inuolucris velare non folum Poetis antiquiflima eratcon- fuetudo,ne vulgo ea profanaren¬ tur, fed Philofophis quoque gra- uilfimis,qui fua dogmata figmen tis,fabellifque ve ftiebant, natura interimabdita rebus fenfui obuijs

propalantes » Hinc diuino Platonis decreto Lib. II- de Rep- puerilis inftitutionis initium honeftis fabulis afcribitur,^/ animi diligentius, quam corpora ipfa manibus infor¬ mentur . Neque aliunde profluxerunt Aegyptiorum Charaderes,Signa,Imagines>quorum adhuc a vetuftif- limo feculo grat* apud nos reliqui*» Quam etiam con- fuetudinem inter plures retinuit Myftagoga nofter E- trulcus , qui grauioris * tatis fecefliim leCliflimis fuo ingenio exornauit imaginibus ? vtfibiviuenti eflent folatio,pofteris vero Virtutis documento » Ingredienti itaque ipfius domum primo ftatim veftibulo occurrunt coloribus aqua permiftis Triumphi fex,Amoris,Caftita- tis>Libitin*aFam*,Temporis,& Deitatis,artificiose ex- prefli,fubie(3;o cuiuis carmiue Etrufco. Quorum Ideam

Tetrarcha «47 ex Audtoris Poematibus huc reuocatc fuperfluum au¬ xi, expreffa tantum fubfcriptione , quam appingi voluit

ipfe fundi herus. Primi Triumphi hoc legitur Epigramma -

ftuefio e colui, ch'el mondo cbiama Antore. Secundi, Con vera Caflitkfomma beltate. Tertij, Io fon colei3cb'e fi mportuna}efera. Quarti, Raro o neffun3cbe in altraforma falgte.

Quinti, Ogni cofa mortal lempo interrompe.

Sexti, Tarde non fur maigratie diuine. In fuperioris contignationis cubiculo Septentrionali, quod adhuc Visionvm cognomen retinet, in ium- mitate parietum coloribus obfoletis quatuor adhuc fpedtantur Vifiones fine vlla infcriptione. Prima exhi¬ bet Petrarcham fub Lauro confidentem,vnde emi¬ nus in pratis florum diuerfitate amoeniflimis feftiuos Paftorum choros afpicit. Altera continet Lavram ge¬ mino corporis fitU;>redto,& iacente apud fluuium. Tertia oftendit Nauem Cflo fereno e portu foluentem, quam procellofa tempeftas mox euertit. Quarta confpicua eu: Phoenice fibi pedtus tundente <• Quarum Mytho logia, quoniam in varios trahi poflet fenfus,hic conftiltofu- perfedeo, aliorum ingenijs aliquid relidiurus, precipue cum procer nudam delineationem nihil habent vifu di¬ gnum . Inde in Atrium recedentibus occurrit octona¬ rius aliarum tabularum numerus adiediis cuique verfibus Etrufcis, ex Audtoris opere depromptis. Quas ab alio quopiam in Poet£ honorempofitas vt credam,per- fuadet operis forma & colonquamuis carmina Audto¬ ris noftri fuerint genuina. Harum quafdam vetuftate

T 2. obfo;

i

tetrarcha 'Kedmims. 149 obfoletasreftituitpoffeffor Gabrielius Pater.Ex quibus fex de pariete huc transferimus , fchemata my fteri js in- uoluta porro ftriftim enucleatu^.

I. Poeta igitur,dum varias recenfet fui transformationes fatis venuftas nec ab ingeniolis veterum comentis alie¬ nas, nunquam ita a femetipfo mutatus videtur,vt Lauri memoriam exuerit. Et quidem oculis primum occurrit Aquila fupra trigam librorum ere&a clanges, ponequa Phebeg Lauri frondens furculus virefcit * Flammam ea refpicit e thermis exhalantem ad Colles , quibus inac» celfa imminet rupis Vicum pede fuftinens • De quibus fi quidpiam diuinare licebit» crediderim ego, quod A- quila notet Poetam noftrum in fublimium rerum con¬ templationem elatum,non fecus atque Solis radios ocu lo irretorto patitur Aquilas acies : cuius elogijs veluti alis in Cglum vna ferebatur Laurus exteras vitas deli¬ cias fua vmbra obfcurans . Sileo enutritum Lauro Va¬ tem noftrum diuinis ingenij monumentis totque volu¬ minibus per Orbem fparfis fuos in Lauram ignes hone- fte voluntatis ftri&uris prodidiffe: quam rupis inftar co- ftantiifimam femper in mutuos affe&us candide con- feruauit,hoc monumento.

Altando lei,chs ne' met detti honoro. 1 L

Sub frondofa porre&aque Lauro Lavra Vatis noftri Amor & delicium confpicitur > vt eam Ecloga III. ipf® defcripfit.

Purpurea, in ripajaurig? 'virentis ad 'umbram

Vir pineam afpicio?Cdo plaudente choream. Po-

Tetrarcha Tediuiuus. i f * Pone quam Cupido latens ignem conceptum venufte fouet • Petrarcha vero mutuo amantis afpectu nxus> fulgurantis eloqueti# radijs eam veluti fuam Daphnem

ita compellat: , Daphnanofira quies ,nofier labor at % voluptas,

Vtiam ego Te dominam,Teqt hoftem affufus^ adoro : 'tu decus es nemorum > Tu Jpespafloribus ingens , Te Vates,magni£ Duces/Te Iuppiter altus Diligit,ac iaculo refugit violare trifulco. .

Iam iamque migrat in Lauri fpeciem verfibus Italicis Iconi appofitis. Amor nempe & Laurse forma Poetam in Laurum traduxerunt. Cuins aifiduo virefeentis culto Mulis innutriti Vates Laurophagi merito audiunt, Lau¬ ri prjemio contenti* De quibus fcite ipfe Poeta:

Omnibus his viridi frondebant tempora Lauro. Hic eiodifsimili quanquam fiib fidere fertum. Fronde tamen fimili faciam tibi,porrige ramum5 <$uem Jacra Cafialix regnatrix tradidit alma i Illius hic,nofirnmfi fimul tibi,munus habeto. Linque alias curas, & nofierprotinus e fio.

Ita veriflimum Properti) illud ; Ingenium nobis fola puella dedit.

Vnde inuulgatum etiam apud Graecos eft referente in

Sympofiacis Plutarcho: Muficam docet Amor.

Iconi carmina adiacent. F i duo mi tras formaro in quel ch’ io fono, Facendomid' huom viuo, vn Lauro ver de , Che per fredda fiagion foglianon ptrde.

Lau-

Tetrarcha cTsediuiuus. 15 3 111

Lauram folicite dum quaerit Poeta , ipfam in pellucido Fonte fub vmbra Lauri fibi delicias facientem offendit. Puella verecundi* plena inopinato Vatis acceffu indi¬ gnata fc turbari} aquam vola in ipfum eiaculatur , vt fe fimul eius oculis fubduceret. Is vero nihilo inde muta¬ tus purum mentis amorem conftanter feruauit, licet la« tentis fer* inftar in Vallem Claufam aliquantifper di~ uerteret. Fato fane mitiori5 quam ACt*on, cuius trani* formationem a Dian<? nudat* confpeCtu ingerit ceruus, quem eminus infectantur canes. Senfus nempe animi' que motus incompofiti mentem corporeis voluptatibus illaqueatam f*pe laniant & conficiunt. lotum elegan--

ter Poeta expreffit. Stet te a mirarla,ond‘ella hebbe 'oergogna, E per farne vendetta,o per celarje, L''acatia nel vifo con le man mifparfe.

I V Cygnus Apollini Poetarum Pr*fidi facer atque Mufis Petrarcha fecus fluuium Sorgam per amoena deambu¬ lans, vndique collibus virentibus circumfeptus, fohtu- dinis ver* cultor, iam non vt Iuppiter in Amycleo con- uerfus amoris illecebris fruereturjfed auerfum Cygnum veluti fugientem infequitur,vt non ta cantu ac querula voce,cui infenuerat,laboriofi amoris firtum defkret,qua cano capite inftar Regis Liguri* taCiu a Superis Phae- rontem anferinis plumis tandem indueret - Amoris nepe fenilis p*nitudinem innuit Vates . De quo fic Oui-

dius' lam mea cycneas imitantur tempora plumas.

V Em-

Vetrarcha Ikedwims. 15 5 Emblematis myfterium viuis vetbisreueJauit Vates :

E giamai poi la mi a lingua non taeque,

Mentre yoteo dei (no cader maligno: Ondliopreji coi fuon color d’vn Cigno.

V. Poeta? Interpretes hic varij funt,nec pauca de huius fig¬ menti occafione nata ex indignatione pro fuo ingenio commimfcuntur. M ihi fane lutiflimum fuit Vatis ipfius mentem fequi5quam ille fic aperuit :

Mi volfe in dura fele e, & co st ancora Voce rimafi deli’'antiche forne.

Nimirum Medufeis veluti in Ipeciem indignantis Lau- rze oculis in duram filicem verfus Poeta amorum per- toefus relido corpore Voxmanet Laura? nomen perpetua eius memoria ingeminans. De quaipfe,

Cbiamandomorte,e lei fola per nome. V I.

Poftquam igitur fatiafperitatemaifiduisfufpirijs incu- faffet cygnus ille Phfbeus,Laura ijs mota cor ei animuq; tot querelarum fontem eripit , indido minis filentio , moxque diuerfa apparet fpecie5gratiofa nempe & comi. Poeta itaque fimulatam indignationem cum inde colle- gifietj Lauram ferio quidem,animo tamen pauido5de- nuo adoritur. Quod ipfa indigne ferens ad primum rc- ucrfa ingenium fi c eius mentem perculit,vt faxi inftar obftupefceret . Rem tamen integre Iconi nonfubiecit Pidor,qui dulcem Vatis poenam fuppreifit.

Jfteftajbe coi mirar gli animifura3 M ’aperfe ilpetto3e‘l cor prefe con mano,

V 2 Ei-

i. j 8 lac. Phrl. Tomafim. Dicendo a me^di cio non far pirohi Folia, riuidi in altro habito fola.

Sed reli&a cuiufcuqr cotemplationi eius loci am^nitate, que orationis anguftiam excedit, ad Poetam redeamus.

Cap. XXL

LORENTE a?tatenatamfuif- fe Poeta? filiam plerifque notum eft,publicifque monumentis fatis teftatum . Obfcurior tamen eius eftortus. VnflshicSquarciaficus refert Oratorem & Hiftoricum Cl. Candidum Decembrem fibi narraffe.quod a patre fuo Petrar,

cha? contubernali accepi/Tet 3 Poetam, Mediolani dum effet, feceffiife in Vicum Vrbi vicinu.qui Linternudice- batur3vulgo corrupte Infernu,vbiex familiari cofuetu- dine foemin? clariifim<? de Beccarioru domo illius amo¬ re capta fufceperatnatam elegantis forma? atque indolis,cui inditum Francifcola?nometr. Ha?c nubilis Fran- cifco de Brofano Mediolanenfi filio quond. D. Amico* li Porta? Vercellina? in matrimonium tradita feliciter cu illo vixit Annos decem5Velutello & Gefualdoteftibus, Patrique fuper viuit jquamuis verba teftamentiPetrar- cha?quibus Anno 1370. Francifcolu heredem in ftituit

nui*

Tetrarcha %ediuiuus. 159 nullam filix mentionem. Poeta nempe vita exceflit An¬

no 1374* filia vero 1384. quemadmodum in Hift.Tar- uifinx Lib.X. pag- 575. dilerte notauit Cl. Vir Io. Bo- nifacius Hiftoricus & I C. infignis,de patria benemeritus. Le<5tiflim£e Matronx Epitaphium prxter Bartholo- mxum Burchelatum Lib. II. Mem. Taruifinx Hiftorix vulgarunt diuerfi Itinerum Italicorum fcriptqres 3 cu¬ ius Eetypon hic damus ex eo quod Taruifij in ftrato marmoreo ad D. Francifci oftium auftrale conlpicitur^ vnde ipfam multis filijs aliquandiu editis in partu tan¬ dem exceflilTe colligitur.

FRANCIS^ PAR1ENTI PEREMPTA: Francisgi PetbarchjE

Lavreati FiliJE Franciscolvs de Brossano

Mediolanensis maritvs. Confpicitur etiam in Tabula marmorea inibii monume- tum hoc Francifcolx alloquio omnem ferme eiusvitx feriem tradens.

Tufca parentepiofiedfiatta Liguftica dulci Coniuge3iam proles plurima clara fuit.

Nulla magis fieufida Virofeu fubdita Patri, Seu magis externas nefiet a Utitix.

Nomen erat Prancisca meum,Jiudiumfiedhonefias. Dos mea fimplicitas3&fine labe pudor.

Me mea fors varie puerili vexit in auo3 Hic immota quies Jiic mihi certa domus,

tam Matrona qmdem fied adhucflorentibus annis Eripior terra3rettituor<fi polo.

Quam chare eam habuerit Francifcolus eoniux,ex tam fplen-

160 lac. Vhil. 'Tomafmi. plendida memoria fatis conijcitur . Quantis vero ingenij dotibus ipfe fuerit laudatus modo mdicat Bonifa- cius, qui eum iure duitatis donatum afferit, vt merito generi& chariffimi fiiij titulo a Poeta noftro honeftatus fuerit: filius inter ceteros,qui Francifci nomine infans obi jt 3 qua fuerit egregia forma & Petrarchf fmillimus ex Epiftola IV- Lib.X. Senii, ronfolatoria ad Donatum Apennigenam Grammaticum fuper illius filij.fuiquefi- mul Nepotis immaturo obitu confpicuum eft. Vbi fic ille. Egofilium defidero,tu nepotem. CHRisTvM enim& Amicitia fidem iuro -plus me illum amafif,quam filium. Non illum ego,quid ad rem, at mei genuerant, Franci fi, qui vtno- fri,perf quifqut non minus, quam ego ipfe animo meo chari fiunt. Ita ex duobus longe mihi charifimusprogenitus,duplo mihi erat ch artor, quam fi ex me genitusfuififet. Tu antiquum ac praciarum tuo nomen,nos noTiro humile ac domcfiicnm de¬ deramus,imo vtrumque tu dederas , tuus Solon magni fi fors fineretprofellus augurium,nofier vtriufique p ar entis,meum q? fimul nomen natius erat, ita (fi fiolatium vita ingens, (fi fpes domus ac iucunditas, fi nobis tribus,quartus iam Francifus ac ce (ferat obtigerat illi credo, vt hinc acrius dolorem fi inge¬ nium fi forma rarum decus,regium diceres infantem.aqua- turus apparebat forma gratiam pater na,fid villurus ingeniti, quod deterrimum in illo dixerim ,fic me ore referebat, vt ab ignorantibus matrem prorfus ex me genitus credi poffet. Et paulo poft : Cum vix effet anniculus, in illius vultu meam faciem te vidi (fe,fi hinc nefio,quid magna Cpei iam tunc ani mo concepijfe memini, fifiua quidemfimilitudo, in tanta ata- tum disiantia,tam infignis, ipfis quoque paretibus ch artor em, cumque atque omnibus pafsim ch arumfied in primis magno il¬

li Li-

Tetrarcha. Ke diurnus. 1C1 ii Ligurum Domino jam Acceptum fuerat, vt qui paulo ante, fui vnici infantis intentum ficcis oculis JpeSlaJfet, noflri obi¬ tum fine lachrimis vix audiret . Quoniam vero gratiam aliam referre mortuo non licet,quam ftatu# aut fepulchri, quid hic praftiterit Poeta, pOjrro audiendus: Om¬ nem mea fragilitatis bt floriam,vt noris, buflum ego marmo¬ reum illi infantulo apud Ticini Vrbem,bijfex Elegis infcriptu literifque aureis exaratum flatui, quod vix alterifacerem & mihi ab altero fieri nollem . Affe&us adeo teneri caufam more fubiungit: Hoc illi gratum volui,non caufam lachrimis,vt Maro aitfed memoria non tam mea, cui necfaxo, nec carmine opus erat, quam e orum,quos illuc cafus attulerit, vt fiant, quantum ille fuis ab ipfo vitee principio chorus fuit . Elegia h?c eft:

Vix mtmdi nouus bofpes eram, vitA/fe volantis Attigeram tenero limina dura pede:

Franeifus genitor,genetrix Francifa,fecutus Hos de fonte facro nomen idem tenui :

Infans formofts,flamen dulce parentum, Hinc dolor: hoc vno firs mea luta minus.

Cat er a fum felix,& vera gaudia vita Na£lus,& Aterna, tam cito,tum facile.

Sol bis, luna quater flexum peragrauerat orbem, Obuia Morsfallor,obuia vita fuit.

Me Venetum terris dedit Vrbs,rapuit% Papia: Nec queror,hic Calo reflimndus eram.

SVMMA VATIS PIETAS.

comitabatur maxima diurni Nu* minis veneratio a qua ille cteteris ita prafulfit, Vt ipfius apud omnes mentis plurimum inde accederet fpleridoris. Maxima enifii animi deuotione fumma quotidie in

* Deum elucefc^bat Pietas , ftudTj- que in mortales alacritas: Certo quidem documento , fed maxime confpicuo, ciim facris initiatus Ce totu Deo fan&iifime traderet. Ac licet figmentis potius ryth- mis naturali impetu abriperetur,facris tamen literis ma¬ xime incumbebat. Qjjpd Epiftola ad Pofteritatem fe-

ad Moralem pracipue Philojbphiam, & ad Poeticam prono .

tus, in quibus fenfi dulcedinem abdita. Cuius indicium pro¬ bent pice facra?que Lucubrationes multa?, quas compofuit. Intereas prtecipue; De fui ipfius & aliorum Igno- rantia3 De Vita Solitaria} De otio Religioforum, De vera Sapientia, De Conflictu curarum fuarum. Quibus in ope¬ ribus vitam procul a Mundi illecebris ac blanditijs fe-

gregandam,& feliciorem appetendam docet. Quid re fonat aliud eius Pfalmi quos ad exeplu Propheta Regij effuderatjcum humani pedori lapfus & iuuentutis erro res in-ludu ac fqualore defleret. Quibus mre annume¬ rantur,quos in Vaticano fuo loco diximus,Pialmi Con- feflionales Chriftiana? poenitudinis pleni. Nec medita¬ tiones eiufmodi reticuit Lib.DeC onflicfu mifiri arum fit a-~ rum, vbi hac animo ingenuo : cumfitprofeiiovenfimu

ad contemnendas vita huius illecehras, componenduque tnter tot mundi procellas animum, nihil efficacius reperiri, quam

memoriam propria miferix & meditationem mortis afiidua , modo non leuiler autfit per fi cie tenus ferpatfid in o fis ibus ipfis

ac meddlis infide at. Hos fi dixerim ipfum cheiy in vitae mortalis folatium,ac blandimentum fenedutis obleda- mentutn cedniffe, nihil fortaffis ab eius inftituto alibnu fecerim,puta qui Magiftro Thoma? Bombafio Ferrarie- fi Jegau't conceptis vetbis Lautum bonum , vt. eum fonet,nonpro vanitate fieculi fugacis fid ad laudem Dei xter-

ni. Pietatem in Lib. de Remedijs vtriufque Fortuna? a- pertius manifeftauit Dialogo XIII. de Religione : Reli¬ gio optima,&perfeffa vna efl, fupra cbriTli nomen, fuprafo petramfirmifiimam fundata . Reliqua omnesfitper fiitiones

vana,(fi deuia, fi errores fiunt, quibus eft iter ad fartarum,

atque ad mortem, non hanc momentaneam, fid ater nam . Omitto cajtera. Illud tamen preterire nolo ; Poetam noftrum non ignaua fententia, fed opera, fe diurna; le¬ gis fedatorem minime fimulatum pfobaffe . Ieiunijs neinpe flatis, vigilijfque quotidianis animum in diuinu cultum & preces ipfum formafle» fidis multorum tefti-

roonijs per a?tates abunde accepimus. X 2. Atq*

164 Inc. Vhil. Tomafini Atque ha’C omnia extrema tandem voluntate magno pietatis exemplo confirmare libuit . Siquidem Vallis Claufe domum & agros vbi diu fuauiter vixerat,pau~ perum commodo dicauit hifce verbis : Duo, antequam

finiam hanc fcripturam, addenda fiunt. Vnum esi, quod mo¬

dicum illud terree,quod habeo vitra miotes,in comitatu Venfini

in V illa fieu Cafilro V alclufit Dias ce fis Caualienfis,quia fines

dubio eundo illuc,vel etiam mittenda,quodammodo plus cxpen

deretur,quam res valeret, volo,quodfit Hofpitalis dicti loci,

& in vfius pauperum chrifli . Eodem affeftu Aedis Ca- thedralis Patauij fe non fuiffe inmemorem hifce oftendit. S.Ecclefix Paduane,vndepercepicummoda,& honores,

ordinaui animo iampridempufillum terree emere, quod eidem

tefiamento dimitterem vfque ad fiummam videlicet ducentaru

librarum huius paruee monet se,vel plus, fi plus pofsim; fied ad

hanc fiummam habeo iam verbo licentiam a Magnifico Paduse

Domino ac meo Domino Francifico de Carraria, quam vel in

vita mea,velpoft obitum,quotiesfieu quandocunqtee petitafiue* rit,daturumefie non dubito. Et infra. Sin autem quoniam

nonnunquam pix voluntates propter peccata hominum deduci

nequeant ad effectum,diliam terram emere,vel propter negli-

gentiam omifiero, lego ipfi Ecclefix Patauinse duc at os ducentos

auri, ad emendum aliquantulum terrx, vbi melius fieripo¬

terit, de cuius prouentibus perpetuum anniuerfiarium anima,

mea fiat . Quod etiamnum hodie Menfislulij die IX. religiose feruatur . Librorum quoque fuorum aliqua parte eandem haeredem fcripfit, in cuius Sacrario Bre- uiarium fuum purpura coopertum pofterorum vfuiin- feruire voluit. Teftamenti verba hjcfunt . Presbytero loan.a Bocheta cusi odi Ecclefix nostra Breuiarium meum ma¬

gnum,

Tetrarcha ‘Redmiuus. 165 gnum,quod Venetijs emi precio centum librarum,ea tamen lege,illud ei dimitto,vt poti eius obitum remaneat in Sacrifiias Ecclejid Padua ad obfequium perpetuum Presbyterorum, ve ipfe Presbyter loannes & altj orent,Jieisplaceat3ChristvM.

& Beatam Virginem Mariam pro me. M an fit ibi vfque ad Caroli S. Bonifacij Patauini Canonici tempora , qui il¬ lud dono impetratum, fecum Romam detulit3vbi cum viuere defijflet vni cum eius fuppelledile a Camera A- poftolica audioni fubiedum tranfijt in Gregorij Mon- tagnanae pofleflionem •• apud quem illud non raro vidit V- C. Laurentius Pignorius Canonicus Taruifinusalij* que Viri proflantes. Senfit & Petrarchê noftrili* beralitatem Parochialis Arquado3 cufxx ducatos legauit. Pauperibus item centenos ducatos in diem fui obi¬ tus diuidendosreliquitjprohibita omni funeris pompas atque amicorum fletu, vt defundis inutili . Teftamenti porro totius ferie cum Ledori faftidio efle noluerim 3 hadenusijspalfiminfertis3quo ad rem noftram3Coroni- dis loco potior hic fufficiet exordij pars, veluti fupremfi pietatisipfius argumentum, quo hoc Capitulum figne- tur. Sape de eo mecum cogitans,de quo nemo nimis 3p auri fa¬ tis cogitant, de nouifsimis fcilicet ac de morte,qu& cogitatio, neque fuperflua ejfe poteji,neque nimium feftinaycum & mors omnibus certa fit, & hora mortis incerta. Vtile ac honefjum credo antequam me mors impediat, quia mors ipfa, qua per varios & ambiguos rerum cafits femper nobis impendet per*

utilem breuitatem procul,effe non potesi: nunc Dei gratiae dum corporefimul atque animo /anus fum,de meipfo ac de re¬ bus meis tefiando di/ponere. Et paulo poft •• Inprimis ani¬ mam meam peccatricem,fed diuinam rniferieordiam impior an

tem,

166 Iac.Vhil. Tomafini. tem$ de illa fiperantem commendo humiliter 1ESV CURI-

ST 0, eique flexis ipfius anima genibus3vt a fie creatam, /»r-

que fanttifsimi/anguinis pretio redemptam, protegat, effu/us fhpplico3nec permittat adJuorum manus hoftium peruenircs. Ad hoc etiam auxilium Beatifisma Virginis Matris fiua & Beati Michaelis Archangeli reuerenter & fideliter imploro ,

& SanBorum reliquorum,quos interce/fores apud C H R i-

stvm inuocare fiim folitusâc fperare t Corpus autem hoc terrenum ac mortale nobilium grauem fiarcinam animorum ,

terra3vnde fibi origo eft3volo reftitui.

SENECTVS, OBITVS, ET F VNVS.

I S anima? pra?fidijs pie munitus quod vita? reliquum vanas inter fortuna? blanditias ad fenium tra¬ duxit Petrarcha nofter. Pa- tauij fedem ille fuam amoenioris illius aeris dulcedine deledfatus pridem fixerat, inibiquepruden- tiffimo Viro Francifco Oarrarien-

fi,feniorisIacobi filio, inprimis chartis cadeftem in ter¬ ris vitam quodammodo traducebat . Summa quippe fibi Virum fummum neceffitudine nexuerat Patauma? ditionis Princeps, nec amore folum fed obfequio pari¬

ter,

Tetrarcha 'Rediumus. 167 ter, cultuque maiori profequebatur in dies,nec alia re folebat magis , quam tali ac tanto rei literari* lumines vti decore imperij fui maximo gloriati. Accedebant eo literatorum catus pari in eundem ardore propenh, ma- ximufque ex omni terrarum angulo concui fus eiudito- rum hominum ad Patauinam Vrbefn, vt rarum adeo ca¬ put venerarentur , Miro fcilicet ille candore morum 3 innocentia vita?,probata animi conftantia3diuini numi¬ nis zelo,c?terifque virtutibus,qua: virum pium,& lacns myfterijs initiatum decent, fic inter mortales cfteros elucebat,vt abfolutiflimum fe virtutum exemplar omni¬ bus imitandum prteberet. Cathedralis Ecclefi? Pataui- ne Canonicus talem fe perpetuo geffir,vt eidem ingenti fuerit ornameto.Sedes illi Patauij rnodojmodo Arqua- dx fuit,folaqi illi vtrobiq; voluptas & maxima,literaru ftudium, & exercitatio virtutis intermifla nunquam .

De cuius peculiari viuendi ratione,etfi,ob longam tem¬ poris intercapedinem, nihil certi habeamus; memoria tamen digna funt , qu? de familiari Poetg ftudiorum modo aftert Francifcus Bocchius Lib. /. Elegiorum, qui¬ bus Viri do&iifimi nati Florentie decorantur: Confueue- rAt Poeta nofler dum moli ri aliquid cogitando vellet, multis fpatijs faciendis deambulare filus, & dum orirentur cogita¬ tiones, atque alu alijsfuccederent, ne qua fubito eruperant euancfierent pellita quadam in vefe3qua erat indutus, quafc nullo panno exteriore erat coperta 3jcriptitare fubito qua T u •

fiis in Mufis venerat in mentem , multifquehac atque illae notis ef lituris circumfiribere. Hanc ipfam veftem Ioannem Cafim vnacum Iacobo Sadoleto (jp Ludouico Buccatello^quo- eum erat in potejlate3 contemplari filitum effi dicitur3 & cum

■ Anno

16 8 lac. Vhil. Tom ajini. Anno M D XXVII. grauis pefiilentla omnia in Italia deud-

flaret, cum animi tum etiam /alutis caufa rus Muggollanum loannis Ca/k omnes concefsi(fe,Jecumque hanc veftem vtper otium conteplarentur habuijfe. Frugale huc inter parietes domefticos veftiendi morem non a forditie,neca moro- ficate Cynica, a quibus alieniflimus erat Poeta ingenio nobili,moribufque politiflimis natus, fed a priori feculo manafle,fuadet inprimislnnominaticuiufdam Scripto¬ ris Itali nondum editi auftoritas,qui Imperante Federi- co floruit, cuius ob vetuftatis notitiam non mihi prseter tem vilum integram quamuis prolixiorem huc transfer¬ re narrationem ex MS. in membranis titulo chro¬ nici Septem AEtatum, quod in Mufeo Cl. Ioan. Rhodij varia Librorum fupelle&ili inftru&iflimo obferuaui ; Per huius Imperatoris tempora rudes erant in Italia ritus & mores. Nam Viri infulas de fquamisferreis capitegejlabant in Jutas biretis quas appellabant M ai at as. In c cenis Vir & •vxor vna manducabant paropfide : vfus inciforiorum ligneorum non erat m menfs: vnus vel duo Cyathi in famtlia erant: notie unantes lucernis, autfacibus menfas illumina¬ bant, facem tenente vnopuerorum velferuorum. nam cande¬ larum defero vel de cera vfus non erat. Viri chlamydibus pel¬ liceis fine operimento vel laneis fine pellibus, & infulis depignolato etiam quando venebant ad nuptias Viris fitisconiu-

gatx. Viles tunc erant cultus virorum, & mulierum. Aurum & Argentum rarum vel nullum erat in vefiibus. Parcus quo¬ que erat vicius . Plebei homines ter in feptimana carnibus recentibus vefcebantur. tunc prandio olera coti a cum car¬ nibus . Canam autem ducebant ipfis carnibus frigidis re- fir natis, non omnibus erat vfus vinixftate. Modica numorun,

fum-

Tetrarcha RediuitMsl * 6$ fumm/t fe locupletes'bahebant.parua tunc erant cella Vinaria, farrea non ampla. promptuarijs erant contenti. Modica dote nubebant fcemina3 quia earum cultus erat farti fimus. Vir¬ gines in domibus patrum tunica depignolato, qua appellatur fotanutn} & paludamento lineo 3 quod dicebatur nocca 3 erant contenta.ornatus capitis non predofus erat Virginibus aut m- ptis.Conihgata latis vittis tempora & genas fub metum vitta fantur» Virorum tunc erat gloria in armis ejfe,& equis com¬ modis. Nobilium locupletum erat gloria Turres habere, quo tempore Vrbes Italia fwgula multis turribus inclyta videban¬ tur. Hac ille.Venetia$ etiam vifum amicos non raro folitus adire Poeta,Vrbem vndequaque clarilfimam grata Magnatibus prafentia decorabat. Patauij Domus eius juiue perhibetur illa, cuius vnam partem pone Cathe- dralem Ecckfiam hodie incolunt Bofchetti Presbyteri Hieronymus & Dominicus eiufdem Ecclefia cultui ma- cipati. honefti cumprimis & conipicui patria noftra vi- fi: aliam ali; eiufiiem Templi Sacerdotes . Lu- Urauimus illam cum Cl. Viro Hieronymo Gualdo em¬ itis antiquitatis acerrimo cultore attentis vtique oculis diligenter, nec aliud mihi compertum eft antiquitatem inibi referre praeter Mufeolu & Iconem Deipara Virgi¬ nis non inceUstu» manu in muro piftam. Poeta quoque SEffigies pariter confpiciebatur ibidem,quam ob artificij praftant» muro extafta bon? memori? Cl. Vir Io.Bapt. Siluaticus Eques Se luris Canonici Prcfeflor in fuas ?des transferendam curauit 3 eamque non minori cura inibi conferuat Frater Benedi<ftusEques,raro exemplo Pra&i- c? Medicin? in Gymnafio Patrio Profeflor Primarius. Cfteritm ftatt iamgrauis Poeta, Arquad? pr?cipue ubi

Y com^

17 © lac. Vhil Tomafini commorandum duxit» fed em illam ratus Mufis & corK, templationibus cgleftibus,inter Laureta & Oiiueta pro¬ cul ab omni ambitu, pr£ cf teris opportunam . Ex quo vico fratri fuo Gerhardo Carthufiano poft quatuoran norutn filentium Epiftola VI. Lib- XIV. Senii, ftatum fuum,imbecillem vitf conditionem,&habitationem hac ruralem minutiffime perfcripfit. Sutus meus cuius nofcen- di anidum tefeio, tam varius, tamque incertus e fi vt vix eum verbis ajjequi pofe queam. Expediam quo datur.. Hoc integro triennio,agerfuifieu esi atas,feu peccatum meumfeu quod fat credere vtrumque. Et paulo poft: De me quidem & de mea vita, fpe per hos annos a medicis, quibus nihil cre¬ do,& ab amicis, quibus omnia, dejperatum efi. Pauci fque interieris innuens lui nominis famam . Licet indignus in magna hominum opinione ac fauore fimi, non gopuloru mo¬ do,fed Principum,vtfimiliter regis regum lefit chrifii. Me, vt Imperatorem filea, Reges f alio *, & qui nunc efi Pontifex petit, dr qui nuper fuit,vfque ad obitum expeclanit, ad quem mitifsimis literis plufquamjemel euocatus Ut} ibam & ma¬ xime, quod ad locum Sanctum aeve ner abilem vocabar, fed infirmitas morti fimilis, qua iam tunc me latenter imafirat, qreffus meos quidemcalle detinuit . Pauciique interiedis , Arquadam folitudmemdefcribit. rra^nelongS nimis Abirem ab Ecclefia Euganeis ifiis in Collibus non amplius,qua decem millibuspafuum ,Patauma Vrbe difiantibus, domum paruamfed delectabilem & honeJtamflruxi,cumque oiiueta & aliquot vineas,abunde quidem non magna medeftaf fami¬ lia fuffetturas; hic quamquam ager corpore, tranquillus ani¬ mo frater dego fine tumultibus fine erroribus fine curis,legens femper & fcribens,& Deum laudans,Deoquegratias & de^jt

Tetrarcha Ke diurnus. 171 bonis Agens & de malis meis, qua non fupplicia nififallor ,fed exercitia mea fitnt afsidue; prAter ea C hrislum orans bonum qjiu exitum & mifericordiam ac veniam,quin & obliuionem iuuenilium deliciorum, unde nilJuauius in labijs meis fonat, nuam Dauidicum illud, DeliCl a iuuentufts me* & ignoran¬ tias meas ne memineris. Hanc dum ibi trahit vitam pau¬ perum inopia? confulebat alacriter & liberali manumec vllus eo in pago decumbebat a?ger,cui non pietate lum¬ ina impenfis proprijs alimenta fuggereret,orphanorum

& puellarum inprimis mifertus • Cumque mgta- uefcente^tate iam febri aliquandiu vexaretur, mo<bo u- bi sotico ne inopinato fato inteftatus abriperetur de fuis rebus mature deliberato animo Anno 1370. pridie No¬ nas Aprilis difpofuit. Qua pietate, ha&enus innotuit , Qua prudentia teftem effe voluit Franc- de Borfano, n- lium quond. D. Amicoli de Brofanociuem Mediolani porra Verzelina?,quem ex afle heredem fcripfit- Princi¬ pi quoque gratum animi argumentum hifce verbis reli¬ quit : Magnifico Francifco de Carraria Domino meo Padua-

no,quia ipfe per Dei gratiam non eget, & ego nihil habeo di¬ gnumfefiimitto tabulam meam,fiue Iconem B. Virginis Ma¬ ria operis\odij Pittorts egregij. mihi amico meo M ichae- le Nauis de Florentia mifia eccuius pulchritudinem ignoran¬ tes,non intelligunt, magistri autem artis Ftupent. Hanc Ico¬ nem ipfi Magnifico Domino ligo,vi ipfia Virgo benedici a fit fi. bipropitia apudfiliumfuum lefum ChriFtum . Nec amico¬ rum immemor fua lingulis ita legauit: De Equis meis fi quos habuero in tempore tranfitus meifiuiplaceant Bonzonel- lo de Vtgoncia & Lombardo Aferico conciuibus Patauinis volo, quod inter eos for liantur quis primum eligat,qui fecun-

Y x dum

i j i lac. Tbtl. Torna/ini dum. Et paulo inferius. Item lego eidem Zombardofcyphn meum paruum rotundum argenteum & inauratum, cum quo bibat aquam, quam libenter bibit multo libentius quam vinum. Eundem hgredem ex affe fuum inftituerat,fi quide Fran¬ ci fcusdc Brofano prius obijflet. Pergit: D.Ioan. de cer- taldo /eu Boccacio verecude admodum tanto viro tam modieti lego quinquaginta florenos auri de Florentia pro vna veftc-j hiemali ad(ludium, lucubratione/^^ no Ei urnas: pradi Et i aut e mei amici deparuitate huiu/modi legatorum non me accufent, fedfortunam,fi quid esi fortuna. Propter hunc refpeElum dU iiuli ad vltimum, quem primum ejfe decuit Magi Urum lo an¬ nem de Horologio phy ficum,cui lego quinquagintaducatos au¬ ri pro emendo fibi vnum paruum annulum digito gefandum i» memoriam mei. At vero labilis admodum & incerta re¬ rum humanarum memoria ob vita? fragilitatem.Solo ti¬ tulo & PetrarchAi meritis nota ha?c polleris nomina vni Bonzonello ea adhuc fuperell glona3quod antiqua¬ rum ferme temporum vetuftate famili? decus in Bari- /onijs federitjquos inter longa ferie literis & armis claros jn orimis floret hodie fummi iudicij ac ingenij VirD, Albei ?inus AbbaSjCanonicus & Pandedarum publicus Profeflor, ‘luem felici paffu in hac virtutis via fequuntur

fratres Antoi?il5S & Io' Francifcus luris peritia magnoq; rerum vfu lauda.tilfimi . Rebus fuis ita in tranquillum rcduaiscumkm Mf attig.fe annum Petrarcha Anno reparatf >374' rviu.Inlijfea» morbi ( non vt voluit Bniius & alij Ap?J>k»f vitf prf- ter inducias nimium perniciofg ) infultu lepius jamilia- ri correptus folito vehementius, in finu dodiflimi Viri Francifei Afeiici beatam Creatori reddidit animam #

quam

Tetrarcha %edimuui. i y 4|uam clementer recepta & c|lo donatam pie credimus. Ingemuere protinus ad tanti hofpitis abitum Arquadae Colles, accolarque ipfi doloris acerbitate perculfi ad do¬ mum illius aduolant agminatim,fequuntur pene cu pue jis vlulantes matres,& effufis vbertim lachrymis omnia complent . Ad eos gemitus legentes in pratis flofculos puellse trepidare primo.mox eodem accurrere,& in pa¬ tris extindii linum, & feretrum,florum, & lachrimarum imbres effudere,coronafq; certarim nevere capiti, quod antea fuerant veneratar. Confluunt mox illuc ex proxi¬ mis Montiflilicis» & Ateftis oppidis viri vndequaqjcla- riflimi, vt tanti Vatis funus ducant, & ofculis extremis excipiant eruditam frontem. Perculit ea fama Patauina vrbem,vifaque tum fibi collabi eft tanto ex funere pro¬ tinus^ iacere. Ciues ilicet exteti quique exanimes vna cum Francifco Carrarienli Principe, vt in publico fieri iuftitiofolet, atrati incedunt, lugentque fibi raptum ca- rilfimum caput. Vidilfes mprore contabefcere omnia, crebrifq» fufpirijs & inauditis antea fletibus omnia per- fonare. Solabatur id vnum omnes,ita vixifle Petrarcha, vt hinc abeuntem conftaret adi jfle meliorem vitam: fi- bique fatis illam, ac fuper vixifle. Ecquis enim poft fe- ptuagefimum vita? mortalis annum, poft adeptam Lau¬ ream,poft honores ampliflimos virtute partes,poft gra¬ tiam & amorem Principum,meritis & integritate colle- £Uim,huius frui lucis vfura diutius velit,aut eam vitam duc'£re,qute voluptates, quf ingenij vim,qup fenfusom- nes,imnl.<nuat, vel retundat. Vitae fane Petrarchae curftis adeo gloriofo fine conclufus,tanta omnium beneuolen- tij fignificatio,totius Ciuitatis Patauiuf in eo celebrati-

i ? 4 Zt r. PM» 'Tomafmi. do deflendoque confenfio,pompa deniquefunerisom- nium pene ordinu ampliflima,& affenfus laudum illius» ac fauor.non imminuere folum ludium, quamuis acerba eius ex morte profedum, fed plane breui tollere debuiC- fet.SimuIac enim decreta funeri dies affulfir,Francifcus Carrarienfis vna cum Militibus,& EquitibusPatauinis acceffic Arquadce collem. Sequuti funt Principem vrbis ciufdem Epiicopus vna cum Canonicis, & ordines vniuerfi Cleri,Montemfilicem verfus delati cymbis per flumen,fubfequutisquoque Dodoribusac Populo prope* modum Vniuerfo.Inde magna cereorum pompa Fban* cisci corpusamidu rubeo,quo tum vtifolebant Cano¬ nici Patauini, decenter ornatum ab aede illa Mufarum ad Eeclefiam Vici,quam Parochialem vocant delatum

. eft,pone fubeuntibus Viris,& Principibus ante laudatis» Attollebatur ibi feretrum panno holoferico aureo, & ar- melinis flratum, cuius ad fublimiorem partem deduce¬ bant gradus accenfis vtrinque funalibus dari. Fulgebat & illius tegmen, planeque videbatur C'dum,ftellis aptu ardentibus,cernulari.Ea in parte cadauer fitumsEcclefia vero reliqua generis omniscarminibuSj& Elogijs lucu¬ lenter reflantibus defundi merita, & virtutes: laudes quoque Deo pro illius ceterna quiete ab omni clero re- ligiofiffime perfoluta? . Habuit & Orationem de more funebrem Frater Bonauenrura de Peraga tum Ordinis Eremitarum, poftmodum ob virtutum praftantia S. R. Ecclefice Cardinalis. Pompce teftis oculatus mihi in pri¬ mis eft Gattarus in fuo Chronico eius feculi idiemate, quod apud me manuferiptum • HelVAmo 13 74.// Martedi i Q.LugliopUcquea Dtodi chU-

Tetrarcha ‘Tfdiuiuus. * y 5 mare afeil Reu. edRecellente corpo di M. Rrancefco Petrar¬ ca. Laureato Poeta, & il/ito corpo fo mejfo in Villa in •vn ar¬ ca fu la montagna dei terreno di Padoua.douefo a honorare U fepoltura deldetto corpo M. Rrancefco da Car rara Prencipe di Padoua con Arciuefcoui, Vefoui, Abbati)PrioriiMonachi,& con tutta la chierefa di PadouaPadouano, Caualieri3Dot- tori.e Scolari quali tutti andeno alia chiefa di Arqua, e fora una sbarra di panno d’oro foder at a d’ arme lini da \ 6 Dottori leuata con un realfermone lodato , Rem prolixius narrat ChronologifPatauinf nondum editf fub nemine Hen- rici Calderi 'Au<3or Cap. 92. lib. 6. quamquam in fup- putatione temp-. ris! non leuiter lapfus.Cuiushfc ver¬ ba. Amo 1369. Rrancifcus cognomento Petrarcha, Poetae celeber rimus,Ecclefa Cathedralis Padua Canonicus,in pago Arquatn, haud tanti Virifama in obfcuro, non fine omnium grauifsimo dolore ex hac vita xv. Kal. Augufti felix in calli migrauit^cuius funus fatis vtipar erat amplum Viri Clari fi¬ mi Rrancifcus Carrarienfis^qui tunc temporis Patauio impera bat, Rpifcopus quoq{, Abbates complures Coenobiorum totius Vrbis,ac Dicecejis Antijlitesfymnasij Patauini publici Do- flores, ac Vniuerfitatis Scholares, cohonefiandum religioffi¬ me curarunt. Cuius cadauer feretro panno ex auro lirato, ac vmbella itidem aurea pellibus esx armellinis contexta ftper im pofitum cum bis oflo Viri Excellentifsimi humeris vffc ad fa- cram Arquati adem publice detuli[fent,ibi Rrater Ronauentu- ra Peraghwus,qui postea fuit Cardinalis 3eius laudes, ac vita integritatem funebri oratione illuBrauit. Tumulatus eft in memorata Parochiali Ecclefia Arqua» di honeftoin loco,ibi fcilicet, vbi ipfe, dum viueret, fa~ cellum in honorem Deipara; Virginis erecturus erat, vt

h£C

Tetrarcha Tediuiuus. * 7 7

h?c indicant in illius teftamenti tabulis exarata • Si Ar- quada j vbi ruralis habitatio mea eflf.iem claufero : & -De#*

tantum mihi conce(ferit,qubd valde cupio, Capellam ibi exigua ad honorem Beatif.Virginis extruerejllic Jepeliri eligo. Alto* quin inferius in aliquo loco honefto tuxta BccUfiamplebis •

Pofth^c Fi anciicolu® de Bi-oflfanOj fiue de Borfano3 que ex Tcftamento conceptis verbis, umntmn mo- bilium & immobilium,vibicum % ftnt3velerunt, vnumfolum haredem inftituerat3Sepulchro illi marmoreo extru&o in ipfomet eiufdem Ecclefi? confpedu fupra quattuor co¬ lumnas cadauer eiufdem3folenni amicorum obfequio, & Sacerdotum cantu 3 iteratis exfequijs inclufit, Epita¬ phio hoc adie&ojquod ipfe fibi Petrarcha viuus fcriple-

rat. . ^ Frigida Franci fi lapis hic tegit ofa Petrarce.

Sufcipe Virgo parens animam fate Virgine parcet Fejfatfe iam terris caeli requiefat in arce.

M. CCC. LXXllll. xvi 1 i.lulij. Loculi vero» quem hic fpe&andum damus} bafim hfc

ambiunt. VlRO INSIGNI FRANCISCO PETRARCiE Lavreato

Francifcolus de Brofano Mediolanenfs gener indiuidua con-

nerfatione3amore,propinquitate» & ftccefsione, memoria.

Subie&a huic poftea in inferiori parte bafis h£c Infcri- ptio3Io. Baptifia Rota Patauinus3nmore3 beneuolentia3 obfir- Itantia% deuinttifs. ac tanta celeber. Vatis Virtutum admira¬

tor ad Pofteros H.M.B.M.P.C» Pofteris demum probaturus» quo Poetam profequebatur cultu Paulus Valdezucus Patauinus «dium olim Petrarcha Dominus3viuum eiufdem vultum ex xre du-

Z £tum

? 7 8 lac. Vtiil. 'Tomafmi dum huic ipfi fepulchro fupcr pofuit3adieda tabella hi» ice literarum notis.

Fr. Petrarcha Paulus Valdezuchus Poematum eius admirator3<edium,agri(fpojfeffor,

hanc effigiem pof. Anno M. D. LXVU. Idibus Septembris Manfredino*'™*”*vicario* rrrt^^-r-/

De taucl viii oDitmtunefe, & fepulchro preter Gattaiu in fuo Chronico, & alios Audor etiam Anonymus Chronologte vltimg, adied? chronico Rolandini s hjec leguntur. Francifcus Petrarcha Poeta coronatus laurea co¬ rona in Capitolio Roma per Magnificum Comitem de AnguiL lariafiecefsit Anno Domini M CCC.LXXlV.die xi ix.Iu-

lij atatis (ita LXX. Et offa eius clauduuntur marmoreo faxo ef m cafiro Arquada quiefcunt in Euganeis montibus j ln ea¬ dem plane fententiam,qu£ fequuntur fcripta Vincentius etiam in Hiftoriali Speculo.Eandem in agro Patauino Ar- quada rure montano (Petrarcha) /edemfixit3vbi meditando & fcribendctepus contriuit. Postremo labore confectus Anno Domini M. CCC. LXXVII. apoplecticus favetam Chrifto reddidit animam . Corpus ibidem in fepulchro marmoreo quattuor columnis fisbfientato /equitum fuit . Vixit autem LXX. Annis vna minus die. Vir omnibus feculis admiran¬ dus 3aquo eloquentiafiudia excitata funt. Nec in re mani-

fefta plura addo.

M O-

Petrarchd Kediuium. «79

MONVMENTA PETRARCHAE VI¬ VO ET DEFVNCTO POSITAjELO-

GIA EIDEM A VIRIS CLA¬ RIS CONCINNATA.

Cap. XXIV.

E C fatis erat cineribus quffiuif- fe immortalitatem Monumento • In hoc officium cotenderunt om¬ nes virtutis admitatoreSjquorum bona pars viuam Petrarcha: Effi¬ giem peritiori penicillo exprimi curauit, non folurn in tabulis ad Coenaculi, aut Bibliotheca? orna-

tumjfed & in parietibus ad a?diutn fplendorem. Quale ob infigne artificium vnacum muro ex aedibus Presby¬ terorum Cathedralibus olim a Poeta noftro habitatis in fuum Mufeumtranftulit Io. BaptiftaSiluaticus Vir Co- fultiffimus luris Canonici publicus Profefforjdudus fortaffis egregio Leonardi Aretini exemplo s qui cap. 111. *Ag 8. de viris illujlribus Italia, frequenti Imaginis Pe- trarchje infpe&ione in literarum amorem fe raptum fatetur.Sed,quod non nifi Imperatorum & Confulu olim, labentibufqi feculis Heroum ac Principum erat, Numi- fmate etiam fpeciem tanti Viri perpetuare placuit maio¬ ribus noftris fine exemplo5 quod in diuerfis imitata fuit pofteritas. Huius Typum hic exhibeo.

Tetrarcha cRedmuus. 181

Ipfius vero Mumifmatis a?nei delineationem ex arche¬ typo acceptam ferimus humanitati fpedatiffimoruviro- rorum,Ioannis Reinft & Abrahami Heiermans,qui pri¬ dem exotica omnia cum ftatuis eximij pretij ab Illuftrif (imo Andrea Vendrameno relidis, pararunt Venetijs . Eius quidem infcriptione Petrarcha perhibetur Floren¬ tinus. Sed Aretij natum diximus cum meliori Scripto¬ rum parte,nec de eo vllus rerum noftratium peritior du bitauit. Florentinum tamen non inficiamur parentibus & ciuitate potius, quam loco natali. Verum neque in- folens admodum de Summorum Virorum patria dubi¬ tatum fuifie omni feculo.vt mittam alios,Homero vetu- ftas variam pro fua? ambitionis a?ftu affinxit patriam , quem tamen in Ghio infula natum cenfet potior erudi¬ torum pars,cui libens fubfcribo . Ac licet nufpiam in¬ tellexerim ei ftatuam fuifte eredam, Iconem tamen erus ameain in monumenti faftigio videre eft . Qua? etfi ad nominis perpetuitatem fuerint maxima: Eius tamen virtus, qua? fola durat & fterna habetur eam peperit in eruditorum animis opinionem»vt pro fuo ingenio, pro fuo affedu, quamuis numquam fatis ex merito,ipfum optimus quifque prolixis Elogijs honeftarit, ipfius no¬ mine omnis pene cultioris Italia? & Gallia? angulus fple- deat . Inter primas Infcriptiones ipfius Meritiseredas prima iure eft, qua? in Aula Gigantea apud Pra?fedi atrium Patauij legitur fub effigie Petrarcha? penicillo fi* da Cl. quam compofuifle fertur Ioannes Cauadus cl¬ uis Patauinus: Franciscvs Petrarcha TlorentinusnutuseftAnno Ximmtms chriftijefk sdmtom noftri M.ccc. ilii*

P'wa

tp2 lac.JPhiL 'Tomafmt. prima Augujh. Muter infantem primo Anno in locu Ancifa

fiipra Florentiam duxit, ibique vfque ad otlauum educauit.

puer inte Ili gens fi honefta & antiqua familia ortum patri Jua-

fit3vt Italia difcederet . Itaque Pifsper biennium manfit ,

inde in Galliam Tranfalpinam migrauit in Auinioni . .

fupra Rhodanum commoratus3 proptereaquod tunc ibi fedei

ejfet 4pofiolica, ficquein Gallia3 Grammatica, & Raetorica

operam dedit, deinde Iuri Ciuili, pofteapropter Gymnasij fa¬

mam fi Bononiam contulit fiudens per tres Annos3dum vero,

vtparentes olfieret,in Galliam redijjjet3indie Veneris Sanili3

qui tunc forte eratfexto Aprilis ,vidit3& verifsime amarc—i

cepit Lauretam puellam in Templo £>. Clara in Auinionc—»,

quam Lauram decantauit . Columnenfes Patritij Romani

eum charifsimum habuere. Tum etiam GaleaciusVicecomes

Mediolani3<jr Iacobus de Canaria Patauij Dominus3qui eum

ad Canonicatum Paduapromouit. Amauit vnice Lombard» a Serico Patauinum . Fuit magna siatura3domeflids rebus

contentus, in iram pronus, fid tniuriarum immemor,perfpi-

cax, & omnibusftudijs aptifsimus3formofa facie3 & viuids

coloris j grandior atatefacris literis maxime intentus 3 in Ar-

quado agri Patauini domum percommodam conftruxit , vbi

triumphos rhythmico carmine & vernacula lingua compofuit

...... Vir & qui latine vari a3 & ver fu & foluta->

oratione e didit, & tandem vitam obijt & fipultus eff} eiufque fipulchrum extat.

Extra Vrbem faxo parieti Aedis exteritis Arquada; in¬ ferto ha?c leguntur. Danti Aldigerio Francisco Petrarche & Ioan*

ni Boccatio Viris ingenio Eloquentiaqi Clarifs.ltalica lin¬ gua parentibusyVt quorum corpora mors &fortuna fiiunxe-

rat

Tetrarcha Tfifdmuus. 19$ rat nomina/altem fimul collega permanerent, Ioannes Bre- uius Canonicus Cenetenfis huius BafilicA Reffor inJui erga-j eos amoris obferuaniuque tefiimonium pofuit, M D XXV1. Qua? vero olim intra Bafilicam videbatur Infcriptio ho¬ die non extat , ideoque eo libentius eScardeonio& ScraderMonu. Ital. huctranftuInuus. Francifio Petrarchx Archidiacono Parrnenfi\Canonico Pata- tiino^vitajnoribus,doctrina & eloquio ita claro., quodexemplu defit: Is primum omnium latinam linguam k barbarie a pra¬ vitatis mendis inculcatam reflituit3 ac <vndique laceram exornauit. Quantum autem in Italico noflro id>ornate valuerit 3 Bythmi ob Laura amorem compofitifatis teflanturs vt ob eos alter nemo vnquam nifi ipfe folus (pace omnium dixerim) quod non modo primus 3 verum etiamvltimus merito ab erudi¬ tis omni Atate fmper habendus fit. Idcirco ob eximias fitas tam animi,quam corporis dotes,prima aliarum totius orbis ci¬ vitates Roma filicet, & Parisfvno eodemq-, die inuicem cer¬ tantes ( quod mirum e fi) ad perficiendam Lauream Poeticam nuntijs,ac literis eum e vocarunt. £uofallo Anno Domini M, CCC, XLI. Idibus April. in RefurreBionis fello} ami¬ corum confilio folemniter Romano in Capitolio maxima tam Romanorum quam aduenarum Procerum & aliorum aflan¬ tiumfrequentia 3 ab Vrfo Anguillarta comite, Romanoque Senatore Laurea corona infignitus esi. £uappropter Regii 3 & Principum fauoribus & nobilium amicitijsvfque ad in¬ vidiam fortunatus extitit, df ita cum quibufdamfuit3 vt ipfe qugdammodo cum illo effient■ Poflremo vt finis erat, eius ani- mPterrena exuta /polia (vti credendum eftj calum petijt .

An. M. CCC. LXXIV\ Die xv111. lulij. Cum iamgrato in canere LXX. Annoru/patio vna minus die abfq> tadio per manfifiet. ~ Idem

184 ~ Iac* ThiU 'Tomafmi. Idem fatum paflfa inibi Tabella Petrarchf Manibus a Paulo Panfa fufpenfa , cuius eruditam Mufamab*ui iniuria vindicare «equum fuit. Cornun cui mufco,& torta circundatus herba Innixus % urna guttis madentibus Arnus Non folum ajjurgitfed quem diuine Petrarchat Et Fyberis rerum dominus miratur Indus, Et Tagus, at%, lfler,Jitienti, & Bagrada ripa, Panfa ego vifendi ftudio.qua conderis vrna. Huc veni) linquens vitro patriam% laresque. En fupplex voco te ad cineres,omnes% per aras *Thure litans tumulum ample Bor, manes% liquenti Expio aqua,/pargens violas, florumfc maniplos • Huc adjts, nec te pigeat venijje per agros Seu iuuat Elyftos fpatiari, & texereferta Heroum manui immixtum, vatumfo choreis: Atria fle liantisfeu tu radiantia Olympi Metiris diuum ex aditis penetralia captans. Ah quantum vmbrofk Valles, colles% fufni^ Inuideo vobis, quibus efl data cura fepulchri. 0 vos felices nimium, nimiumbeati, AEquora,felices riui ,feltcia prata, Felices Bacchi Vites, olea qui Minerua: Sed mage felices rami Haphneidos vmbra, Fortunate lacus fortunatisfima tempe. Euge Poeta veri, vultus% attolle ferenos. Jlluftres animas tecum longo ordine ducens , Sis bonus, b felix % mihi, numeros % doceto Aonios, quibus extollisfitper at heram Lauram Et notam Eois populis, & Gadibus.oftc

Tetrarcha Redimunt. 18 5

Lilia jvern&Htcfifc roftjviolaria, odores Ajptrentjvere & foueant tua buflaperenni. 0 falue aternum,o% vale xternumoptime Vates.

Nec fatis erat Veneto claudi imperio sternam Viri fa¬ mam, quam abunde loquuntur fparfa per Italiam faxa. Florentia: in Apotheca Iudicu & Notariorum fub ima¬ gine Petrarchre adhuc infpicitur hoc Epigramma.

J^ttod nulli natura dedit Franci/cus adeptus.

Carmina bella canit'luas, & pafcua clara, Et moressfatyrajlfc profa^nec amoenius alter. Ergo digna virens ornauit tempora Laurus.

Eiufdem in Arce Ducis Vrbinatis quoque Imagini h^c adfcripta:

Francisco' PetrarchjE

ob acerrimum ingenium, fuauifsimxcjue Ingenuitatis doSirinam^pofl erit atis

letitiaju/ufque dicauere. B. M.

Verum nec ali js tant«e virtutis admiratione 'pofteriores elfe voluerunt Reuerendiflimi Canonici Patauini, qui fuafu Nobiliflimorum Virorum IofephiGualdi Archi- presbyteri,& Abb.Francifci Leonis Comitis de Sangui- neto Thefaurarij Anno 1634* in Choro Monumen¬ tum Petrarch^ erigendum decreucrunt. Sed hac publica. Speciatim non minori fpiritu, quantumuis maiori audoritate,calamum Poeta: laudibus co- modarunt Viri omni literatura praclariflimi > quorum immenfum numerum, prater eos qui antea in hoc opere fparfi,in paucos contrahere vifum fuit. Inter eos patria arîilimaque neceffitudine iure primus Ioan. Boccacius

A a car-

i8 6 hc* Vml. ‘Tomafini carmen Dantis operibus comitatum) (quod in Codice Vaticano 3199.; infcribit Francifco Petrarch* Poeta vnico atque illufri. Idqiie hoc encomio claudit

Vale decus Vrbis & Orbis. Francifcus de FianoRormein Colle Viminali xxvir. Augufti Anno M, CCCC. VI. carmine Heroico,quod apud me eft MS.ad Antonium de Lufchis Vicenorum, vt ait ille, laureap& immortalitate dignum3 fubperfona Calliopes lic de Petrarcha :

Nuper ad hanc Vrbem Latialis gloria lingua Vnica diuini venit pofl fata Petrarcha Lufchorum deftirpe fatus.

Paulus Vergerius luo feculo Vir rarus in Vitis Carra- rienfiuqu? calamo in meo Mufeo exarat? ita de lacobo Principe: Modice liter arum doclus extitit, verum doctiores magnopere dignabatur. Inter quos Jrafciscvm Petra r-

CHAM infignem Poetam multo Jludio ad fe vocatum beneuolentia complexus, & honore‘fouit3&benefuijs auxit. Qupd ipfum Hiftoricus nofter Eccleliafticus loan. Cauacius Lib. 4. Hift. Coenob. D. luftina?, verbis tantum muta¬ tis repetijt.Omnium vero luculentiflime de Poeta loan. T ritemijus de Scriptoribus Eccleliaft. F Ra ncisc v s

Petrarcha natione Etrufcusfir in diurnis Scripturis eruditus, & in fcularibus literis omnium fui temporis longi dochfsimus, Pbilofophus , Rhetor , & Poeta celeberrimus , qui liter as humanitatis pofl longofilentio mortuas vt ita dixe¬ rim ah inferis reuocauit ad fu peras3 n0n minus fandia c ouer- fationequamfjcnria clarus emicuit. Simile liu ic A u e n t i- ni Lib. viii. Annalium Boiorum pag- 9. occurrit indi¬ cium. Verba eius ha:c fiint* l» Italia FrandfcusPetrar»

TetrarchaKedmiuus. i87

cha & toannes Bocc actus cultiorum liter arumfemina fparfe¬

runt. Hinc merito Michaeli Pofciantio Lib. de Scriptor. Florent, audit Mufrum & Minerua Sacerdos, & Vir de¬

nique tanto vir tutu fplendore clarus , & ad optima quaque—*

fludia maxime idoneus :Et Collatini Ladi de Numis.Pag. 115> indicio Etrufc* Poetices Princeps. Quin, vt eleganter magni illius Lipfij difcipulus & fucceflor digniflimus, varia ols eruditionis notitia Vir Cl. Erjrcius Puteanus, Hiftoriographus Regius & in celeberrima Louanienfi Academia Profeffor publicus in Lib. cui titulus, Vnus & omnes pag. i o 6. Pofi antiquos longo fatis inter uallo tem¬

poris , nullo doffrinx, Francijcus Petrarcha diuina uir facun¬

diarenafcentium e barbarie faculorum cale st e quafiiubar. Paucis, Vir omnium fecularum memoria dignifsimusm-' admodum vere Laurentius Pignorius Epift. Symbolic. XIIIL Stylum hic ftringo, ne fruftra fim recenfendis CJ. Virorum Elpgijs,qua?paflimobuiain Poeta? laude, quem mirati funt plurimi, culparunt pauci. Lediori au¬ tem grata varietate taedium vt demam, coronidis vice venuftiffimum hoc celeberrimi & Elegantiflimi Poe- tte Galli Philippi Portui ab Illuftriflimo &: Excellentil- fimoViroD. ClavdIo ExEellio Chriftianiflimi Gallorum Regis Cofiliario& Pr^fide Curia? Granopo- litana5 pro eximia humanitate fua ad me nuper tranfmif- fum fubtexo, quo Termonem finio.

Le labeur glorieux d’ vn efprit admirabile Triomphe heureufemant de la pofterite, Comme ce Florentin,qui a fi bien chante Que les fiecles d’apres n’ont trouue Ton Temblable.

A a a La

18 8 hc. Vbil Tomafmi L.i Beaute neft ainsj: car elle eft pcriflable

Mais Laure auec fes vers vn trophee aplante Qui fait que Ion reuere a iamais fa beaute, Et qui rend fon Laurier verdiflant & durable.

Celle qui dans fes yeux tient raon contantemenc Ea paffant enbeautejluy cede feulemant

En ce qu’vn moindre efptit la veut redi e immottelle. Maisfay plus d’amitiej,fi 1 fut mieux cicriuant.

Car fa Laure mourut,& il refta viuant: Si madame mouroft eimourrois auec clle-

Verum nihil adeo magnum adeo folidum, quod fortu¬ na?, & inuidia? infultus non experiatur, vt nec Furia? co- pofitis Diuini Vatis exuuijs pcpererintjquin temerantas

eis manus itigefferint.

divini vatis sepvlchri VIOLATI HISTORIA.

Cap. XXV.

L TI M A M huic operi manum cumeffemimpofiturus , en vox per Vrbem fparfa3dfraftum nodtu Diuini Poete Sepulchrum varie multorum perculfic animos, tan¬ tumque permouit fadii indigni- tas,ac temeritatis execrnbile faci-

- . cus j vt communi ciuitatis nomi-

»ead Atquad* Vicarium ocyus in fa£i veritatem hte- •> CIS

Tetrarcha Tiediuiuus. i 8y

risinquifitum fuerit. Rem ita fe habere vbi refpondiffet, Ci Decurionum rogatione VrbisReftoresfupremo Ser. Reip. Venete Senatui facftum expbnunr. Nec mora3vr- gente negotium ciuitatein Petrarch? memoriam maxi¬ me auida, Die Iunij M.DC.XXX, Curi? nomine Arquada ablegatus Io- Durazzus Iudexab Aquila cu Iuiio Garone Notario, & Vrbis Patauinar loco D- Bor- romeus Borrom?us& Exc.I.V.D. Ottonellus Difcal- tius ad vtilia Deputati illuc fe conferunt. Vbi, prefente Iudice, fa<fto tuitib?indicio, fub operculo reffulam vna parte vlnam cum triente longam,& verfus finem eiufde partes vlnam femis altam, eximi curarunt. Qua remota ludex in monumentum introfpiciens cadauer adefle ©bferuauit, duq; tanti Viri cineres, ac offa venerans vna cum Pr?cl. Viris diligentiflime omnia perluftrat, parte d xtra offa qu?da turbata deprehed it, reliquis al¬ tera parte plane inta&is. Ceteriim cum dubia effetde- fedtus certitudo , puer in monumentum immiflus focia Apparitoris opera alferem depromit, inquo offa omnia difpofita erant, quibus fupra lodicem recognitis, os hu¬ meri cum fcapuia defiderari vifum eft i minorum offiu accuratam'rationem numerus obfcurauit. Quo fa&o, omnia ab apparitore in priftinum locum repofita fuere. Memoria diguum eft, caput coma fatis promiffa pilis fubtihbus,cnfpis,rufi coloris,eleganda viuentis, cucullo nigro veftirum fuiffe, & linteaminis portiuncul? aceruu candid? pellis Epomidis, vulgo Zanfarda, forte parte acceffiffe. Quibus peradds ,teffula a lapicida fuo loco reftituta,8c plumbo ferruminata, D. Marci ,& Magnifica Coav

*nu-

19 o lac. Phil. Tomafmi. munitatis Padua? figi Ilis mutvtur « Interca occafionc Epiftolg cuiufdam publicis typis IUuftrifs. & Eccell. Dominico Molino communi, Literatorum Patrono fu- preffo audoris nomine infcriptajj titulo, CHARA- CTERISMI Improbitatis e Dicafterio Rhamufi'a, ciim Illuftriflimus & Excellentiffimus Simon Conta- renus Eques & D* Marci Procurator, tunc Excelli Col¬ legi j Magnus Sapiens fiue Prfconfiiltor rem omnem ia Confilium retuliffetijsmomentis,qu?exigebat peculia¬ re ipfi diuing Poefeosatqi inprimis Petrarche ftudium ^ Serenifs. Venetorum Senatus, cui folemnis seper fuit,ac admirabilis Virtutum, & Mufarum cultus, acpropefus in eruditos Viros,maximeq; in Poetam noftrum affedus, fequens Refcriptum Illuft rifs. & Eccellentifs. Remori¬

bus Patauium mittit. . . iViCOLAvs Contarenvs Dei gratia Dux Venetiaru &c.

Nobilibus, & Sapientibus Viris Vincentio Capello de fuo ma~

dato Potefiati, & Petro Sagredo Capitaneo Padua fidelibus

dilettisfalutem, & dilettioms affeci ut». Per vnafi amo a di cofii reftiamo congrande amiratione, e con

n)tnial difplicen&a auifati dell'e Jecrabile arditezza di chifia andato adaprir Parcadelfamofo Petrarca/ con lofinembrare

il fuo corpo ne habbi traita alcunaparte, contrauenendo empia-

mente a lie leggi della pieta3e delPhumanita ifieffa, & per

pre\%o didenaro comepuofupporft3 vendendo quello3 cbe non

potata hauer preô3 e difpenfando con baldanza inefcufabtfe

cio che fenza licenza delPrencipe, chedragione gode chejiano

nello fiat0fuo, e ui ripofino l'offa di homo cofi infigne, nonpo-

teuatrouarfi,ne arderfi difeparareper modo alcuno. Volemo

pero coi Senato, che dobbiate formar dtligentiffimo proceffo r Vourcs

Tetrarcha %ediuium, 191 .

fourA il cafo di que fla temeritd, e terminato chefia , mandarfl

il contenuto di efferfotto vafro giur amento p er que Ile rifilu-

Tîoni, cheflimaremo bene di far e in occazione reputata da noi

digran momento per tuttt i rifpetti. Datum in noflro Ducali

Palatio Die XI Septembris Inditi. XII. MDCXXX.

Hifce periclis Illuftriflimi Re&oresdie xv. Septembris eiufdem anni fadte inquifitionis funftnam Venetias per- feribut. Qua intelledriijSeratus plenum exfecutionis Ius pro fa&i magnitudine fequentibus literis concedit. iVicoLAvSCONTARENVS Dei gratia Dux Venetiarum &c.

Nobilibus, & Sapientibus Viris Vincentio Capello de fuo ma-

dato Poteflati, & Petro Sagredo Capit aneo Padua fidelibus

diletlisfalutem, & dilectionis affectum.

Dalle voftrelettere intendeffmo gli ecceffi della grande ardi-

tezza di quelli, cbe furono a romper il fepulcro dei Petrarca,

& d cauarne deli‘'offafha con empia, e fcelerata temeritd Vo¬ lemo pero coi Senato, che vfando 1'auttoritd di effo pofsiate fis-

bito veuir dritetione,eproclama de Rei,e alia fpidicion loro per rnodo che corefpoda al delitto,dimoftri d cotefta vitta il deflde-

rio che hauemo del/efitegiufefodtffuTjoni e teJHfichilafima,

che ben d ragionefac emo della memoria e de Ile ce ner t di huomo

cofi celebre, edegno.Datu in noflro Ducali Palatio Die XIl,

OttobrisM DCXXX.

Re&ores itaque au&oritate Serenifs. Senatufconfulti cum de reis prehendendis laboralfenkabfentes formula, fequenricirant.

Editfum in illos qui aperuerunt Petrarch# Sepulchrum.

De mandato Excellentifs. Senatus, Illuflrijs. D D. Vincea-

j 9 2 lac. Tbtl. Tomajini. msCapellus Prator, & Petrus Sagredus Prafettuspro Sere¬

ni fs. Veneta Republica Padua,eius fi diftrittus Re flores3dele-

cati ludices,vi Refcripti Ducalis XII Octobris tradm citant

F.Thornam a Portu Romatino Annorum XXV11, procera

(latura, pilis paniceis, Baptijla Politum Arquada Decanum, Stepbanum Fabrum, Zanctum Bonum, Francifcus Callum

Ferinum, Francefcum Politum, & Hieronymum Lupum ml nes Arquada incolas,vt intra ofliduu proximafefe lllujtrijs. D.D,Re florum cuji odia fijlant infui defenjionem, & excu- fatione a proce (fu contra ipfos per M deficior ii officium facto,

& in Prator i) Archiau auflor itate delegationis repojitoiquod

iunttim omnes dicti F.Thorna fuafu,xxv\\ Maijproximi ela¬

ti fi no fla in coemeterium concedentes, inquofepulcrum celeber - rimi Poeta Francifci Petrarcha templi Cathedralis Canonici

Ann. 1624. o(fa referuans,audaci temeritate lmarmore den- fifjimo exjlructum effregerint s lpfevero 7hornas ex tlh ve¬ nerando corpore dextri brachij partem facnlege , illicit e, vt

erederepar est, Lucri caufafubduxent, idhcetia mexcujahli

distrahens , quod fine indultu Principis, (qui mentogaudet

in fua ditione Viri adeo) infignis ojfa quiefcere ) nullo modo taU ™t feparari potuit. guodipforum facinus refpecitul

ltudio, dolo, execr.abili proteruia, impio m humanitatis lura

deliflo,alijfq; modis indignis inproce/fu notatis,commtfsum.

Promu]gaPtohocMandato quidam fe Iudici fiftunt. In¬ terea Se?. Senatus decreto Re&ore denuo monentur altero refcripto. Inftituta itaqi diligenti in^ f tione, & cognita culpa? innocentia,nonnulli fpedatores quippe imperiti,nullius facinoris complices e carceribus dimittuntur in reliquos hac fententia ammaduerfum.

Tetrarcha rRfidiuiuus. 19} Hanc ex publico Tabulario Patauino in gratiam exte¬ rorum Latino fermone fubijcere vifurn eft.

Die II. Ianuarij MDC XXXII. Iudicium.

£>uodfuprafcripti F.Tbomas Martinellus de portu Romatino, Baptifla Pulitus Decanus,et Stephanus Faber perpetuo Pala- ttio exitlent,(fi ab omnibus duitatibus, terris,& locis Serenifi

fimi Dorninij terrestribus , (fi maritimis , Nauilijs armatis ,

vel non armatis, (fi ab inclyta V rbe Veneta, (fi Ducatu: (fi fi

quis neglecta proficriptione inciderit in noflram pote flatem,

F. T hornasper decennium integrum claufio canere contine at un

vnde fi aufugerint denuo exilio eodem mulfletur , (fi mille

libris,fi ipfi id aris-, ficus ex mimis mulfla confueta adfcriptis

B apti fla, (fi Stephanus decennio vinfli triremibus quifque

mancipetur, (fi remigqs inepti biennium carcere claudantur , (fi po flea fitbijdantur profiriptioni, tunc primum instituta cumpana quilibet mi/le librarum,vt fuperius. idem% quoties

deliquerint violatione fipulchri infignis,(fi quouis alio excejfu,

<vt inprocejfu tx arbitrio, (fi in impenfas. Io: Fracificus Gal¬

lus , Ferinus Blanco , Ftanci ficus Ltecherus, (fi Hieronimus

Lupus valente ipforum defenfione t1 carceribus dimittantur«

Vincentius Capellus Pmor, & Iudex delegatus Aloyfius Vallarefius Pr«efe&uSj & Iudex delegarus

Bb Ajejs-.

i ^ 4 Iac' PhU* Tomafmi Appendicvla

Eorum , qua; ad vberiorem pra;feutis Hiftoria; cognitio¬ nem neceftaria Audior negotiorum varietate diftradus omiferat , vel ei opere iam confedo typifque exfcripto ab Amicis fuggefta fuere. Cap- I. p. 2. JDepoJitamaddidit. Iconum quidem harum diu er fi tat em nonnulli fubmonuerunt- Qua; etiam fi pri¬ mo intuitu aliqua videtur} Si quis tamen pofteriorem cum numifmate a Cap. 2.4. nobis exhibito diligenter conferat, ea admodum erit exigua, & qua; Pido- rum licentia; afcribi poterit . Quin & huic non diffi- milis eft in vetuftiifima tabula apud Nobilifs. Virum Hieronymum Gualdum Petrarcha: effigies fcite depidta cum hac fubfcriptione. Eranciscvs Petrarqia Lav-

REATVS.

Cap. I. p. 8- NominatusePipafsim. Nomen fane ex omi¬ ne,propter lingularem Poeta; ifto fieculo eruditionem. Petrarcha enim Arabibus eft Patriarcha, quemadmo¬ dum medocuir Ci. Vir D, Ioannes VVeslingius Eques Hierofolymitanus, & Anatomice arqi Chirurgia; in Pa- tauinoGymnafio Profeflor eximius,qui in Aegypto II- luftrilfimorum D. D. Aloyfij Cornelij & loan. Donati Confulum Venetorum quinquennium Medicus linguas

varie excoluit. Cap. VIII. pag. 44. Poematum fenfum asiruerct. Rinal- dum Curfum pariter nonalia reliquiffe in Petrarch? Poemata, patet ex Prefatione Hieronymi Rufcelli Edit. Veneta 15 J4-typis Plinij Petrafant^. 8. Pao. 44. Non pauca adnotauit. Reperitut quoque in Bi¬ bliotheca Eminentilfimi Cardinalis ajlalneo MS. Phj-

,lippi

f

Tetrarcha R.e Mutuus. 15> 5

lippi Villani, qui Cl aliquot Virorum fui feculi Vitas perfecutus De Vita & Moribus Petrarcha peculiariter egit,quemadmodum mihi index Cl. Gabriel Naudeus, cui preciofa huius fupelledlilis cura merito credita Nuper autem in Bibliotheca Vaticana Vol.n. 616 inuentam Petrarcha Vitam a Ludouico Beccadello Ar- chiepilcopo Ragufeo fusedefcriptam , Menfe Martio Roma ad me perfcripfit Amicus lingularis Leo AHatius qui erudito feri bardi efficio frequens ad nos excurrit. Pag. 46. Contulerunt. Inter quos neutiquam pratere u fi¬ dus Celfus Cittadinus Senenlis Lingua veteris Etrufca & Antiquitatu egregie peritus,olim magni Lipfij apud Fuluium Vrfinum condifcipulus, qui Oden Petrarcha B. Virgini dicatam infigni commento illuftratameuul- ga u i 11613. typis Siluefirij Marcheti. Cap. X. pag. 5 5. Scriptoribus differre. Triplici corona Fa<5lum notat idem : Nepe Laurea,Hederacea, & Myr¬ ti na. Cap. XV. pag. 103. Natur at decoris refertam . Operte vero fuerit,qua pridem Vir Cl. Francilcus Bernardinus Ferratius ad me pro fua humanitate prolixe perfcripfit, ad maiorem huius argumenti euidentiam,hic in pauca contrahere. Nimirum Mediolani in Bibliotheca Am- brofiana alferuari Virgilium MS.quiolim FuluijVrfi- ni erat, antequam in Friderici Borrcmpi Cardinalis Ar- chiepiicopi poffeffionem veniret.Is Codicem huncthe- fauri inftar habebat, nec vili (quamuis& idraroj Oe ftendebat tsifi manibus proprias,idque domi lua. Cau- fam reddidit ipfe, quod certus elfet eum Petrarcha fuif- ib,quem totus voluerat, fua manu iuterpolauerat, me-

Bb 2 mo-

4

i cr6 lac. Vhil. Tomafmt. moriaque ditauerat> qua nulla ipfi fueratdulcior, aut amarior. Defundo Roma? Vrfino varij magni nominis Viri librum affedabanc; Borroma?us tamen fiue aucto¬ ritate, fiu e fuorum diligentia,fiue pretij magnitudine re¬ liquis hic pra?ualuit, & librum femper inibi fecum te¬ nuit, donec Mediolanum reuerfusin Bibliothecam Am- brofianam referret,hac cautelajclauibus cuftodirent3ne- que cuiuis pateret. Quod ex ore ipfius Cardinalis fe~ pius audiuit Ferrarius 5 eique teftes funt Iuculentiffimi Gratia Maria Gratijs tuc temporis Cardinali a fecretis, nec non Antonius Olgiatus did? BibliothecePiyfcCtus, vterque fide dignifsimus , variaque eruditione pif flan¬ ti flimus. Codex ipfe in folio membranaceo elegantiffime fcriptus rubro inuolucro tegitur. Adieda funt Ser- uij Commetaria charadere fatis extanti, Gloffa? autenr minori, pra?cipue ad marginem hinc inde fparf^,interda ipfi textui infert». A fleri primo agglutinata eft Petrar- cha? Hpiftola fcripta in papyro ordinaria: Primum me- brana? folium elcgantiffimis figuris penicillo Simonis Senenfis exornatur, qu»Vniuerfi Operis ideam refe¬ runt. Petrarcha vero eius fuifle poffenorem , pr»ter

Fuluij Vrfini omnis Antiquitatis peritiflimi audorita* tem,abunde mihi fidem facit Simonis Senenfis artifici u, qui Petrarch* amiciflimus olim Auinionem miffus a Pandulpho Malatefta, vt Petrarcha? Effigiem in tabu¬ lam referret; Qui etiam Petrarcha? precibus cceleftem LAVRie Effigiem pinxerat, amidu viridi, flammulae pedore exiliente,cuius fepius meminit Poeta. Gloffas etiam effe de manu Petrarcha?,vel hinc liquet, quod di¬

ligenti comparatione fada cum Petrarchf Uteris» nihil

Tetrarcha Têdiuiuus* * 57

illis fimilius deprehendifiet Vrfinus . Cum igitur Epi- ftola Petrarchg hactenus a multis adlcripta Gloflis tam fit fimilis literarum figura,quam Ouum Ouo»’ Eam fuo audtori afieruifle non indignum erit, donec firmioribus rationum momentis diuerfum euicatur. Gap. 23. p. 168. H*c ille. Qua; vt planiora fint, id obi¬ ter monendum, Maiatas fuifse galeas, quarum pars erat loricata. lorica enim vulgo maglia, vt fit maiata quafi magliata: PignoUtum vero telam xylina mulierculis ad¬ huc familiarem,quam vulgo bombajinafignolau appel¬ lant : & Tunicam lineam etiam nunc in vicinis Rhodi- gio pagis Xoccham yocari. Tantum volui in prefentiarum,donec plura vel Amico¬ rum benignitas, vel Lc<ftio fuppeditauerit.

• t e:.; -■■'Al- . . ^ ?|Y ..Z[L 7:..\r - *

Midi ii

F I N I s. , l I

i^8

INDEX RERVM, ET NOMINVM-

ABacus Petratcha:. r+a.

Ioannes Baptifta Aguc-

cilia. 13 f. Talauandus Alban.cn iiS. 72.

Algidius Albornatius. ' 13‘6.

Alborum factio. . 7.

Hier. Aleander. 22..81.

Ludouicus Alealm-us. 1 r '4;

Ludouicus Alemanus, 114.

Nicolaus Alfinenfis. 60.

Anguillariae Comites. 57 7J*

Anna Imperatrix. 7 9-

Annulus Petr: donatus* 6.1,

Annulus Petr : Barbati imagi¬ ne infignitus. 66.

Annulus a Petr: dedinatus Io:

Dondo. , , :

litatis dudium.

Antonianus.

Antonius Pius»

Antonius Beccari de

ria.

Leonis Allati; laus. 1.3J.4J. Aphrodifatus.

70. „ ,z 1 X vApitiJfuccelfares. Francifcus Alumnus. 46. Aquili nota.

Bonifacius Amerbachius. 3 3.

Amici Petrarchte. 67. (8.

Amicitia: ftudium. 64. Scipio*Amtniratus. f.

Amoris Petrarcha: initium.

5)7.108. Amoris vis. 5>8. Amoris fenilis t?dium. 153.

Ioannes Anchifteus. 6 7.

Ancifa- 4.6.13.14. Ioannes Andreas LC. 15.

Andreas vates Mantuanus. 67*

Angelus Collutius. 40.

- «7*- 18.

x n. 69.

Ferra-

40;

69-

II. 145).

Aquitania- 71* Archidiaconatu Petr: decora-

tus a Corrigieniibus. 62.

Archiuu Regia: licia: Neapol.

77.78. Leonardus Aretinus 40- eius

laus 44. Dialogi eiufdem

M.S. 16.

Ioann: Aretinus Petr: opera

colligit. 33.

Ioannes > & Fidericus Areti-

ni. 67.

Ioannis Argoli laus. 142.

Andre-

Index cI(emm,& Nominum. \ Andreas s& Ioan; Argoli lau¬

dantur. 70.

Ariftotelis vera effigies. 138.

Arnus Flumen. 14.

Iofephus Aromatarius Iauda- datus. 48,

Lom bardus Afericus 6~/, Petr: amicus ardtiffimus. j 7 r,

Francifcus Afericus. 173. Arquada. 7. x4.ff3. pi’. izp.

170.' , ,4 •

Caroli Auanti; praconiuna.

14 f • Auditoris fcopus. x. Audior di-

uerfus a Ger.Voffio.ff. a L au

rentio Pignorio. 130.. fententiam murat. 31. Leptolo-

giamexcufat.i4o.Po?t5 ad-

didlusinobfcuris. Iff. Augufti wum aureum, ffp. Auinio Pontificum fedes. 13.

14.18.70.

Audtores Petr: familiares. ia.

B

CArdinalisa Balneo. 26,

Barbatus Salmonenfis Petr: gratiffimus. 66,

Barifonoru ornamenta. Alber-

rinusjAnr. & Io. Franc. fra»

rres. x7 2.

Galpar Barthius. 23.

Bartholomûs Burchelatus.

11 8.1 jp Bartholomf us de Offa. 1 3. Ioa: Baffilius. $7 Ludouicus Bauarus. 24; Beccariorum Familia. 158. Bergontia Familia, J2ff. Bellarminus. 34. Andre® BelmifTerijlaus. 70. Afcanius Belmifierius lauda¬

tus 20.

Petri Bembi laus. 40-46.

Mantu® Benauidij Meditatio¬ nes M.S. in Petr: 4 6k

Bernardi Bembi- teffim. 3 3. Petrus Bertius allegatus. .93, Cardinalis Beflarion. &2. Bibliotheca Petrarch®. f. Bibliotheca Veneta , 2. 29,

if.

Bibliothecas claufas Petr? aperuit 24..

Bibliothec® tres Petr: 84V

Bibliotheca Ducis a.Rouere, i 6.

Bibliotheca Challatij-- 3 p. Bibliotheca Canonicorum Re¬

gularium S. Ioa. in Virida¬

ri0* 3.44 4G Bibliotheca D. Marci- 84.8 Bibliotheca S. Laurenti; Flo¬

renti®. 41, Bibliotheca Ambro/iana* 41. Bibliotheca Auguftana. 41. Bibliothec® Patauin® Audio.

ris,

2"0 G

ris. 45’* Bibliotehca Petri Veneta: Reip.

dono tradidit- 8 3 .

Bibliotheca Hpanica* Bibliotheca Petr;D. Marco do¬

nata. 8 3:

Bibliotheca Barbarina. 94*

LeliusBifcia Cardinalis lauda¬

tus. 7°* Boccaccij (ludium. de operibus

Petr: 2.7-pag. 3.de Affrica.

Boccaccij Apologia pro Petr:

Boccaccius Petr:'percharus.66.

\7i. loan: a Boccheta: 104.

Franci I cus Bocchius. 167.

Thomas Bombafius. 16}.

Marcus Bonacorfus pi&or.

1.3 8-

loan: Bonifacij laus. 1^9-

CarolusS. Bonifacij. 1

Ioannes Francifcus Bordinus.

?4* Borromeus Borromeus. 18 9-

Hieronymi 8c Dominici Bol-

chetti laus. 16 9* Ioannes Bourdelotius lauda¬

tus. 18* Breuiarium Petr: 1 64-

IofephBriuius. v 20*

Ioannes Breuius. 18 3.

Briuius tangitur. x72*

Hieronymi Briuij laus. 9 f •

'19-

\C7.

C

BArlamus Calaber? i 4* Henr. Calderi chronolo-

gia Patauina M.S. 17 f i

Ioannes Calderinus. 1 f •

Camilla. 14*

Iulius Camillus. 1 1 4» Benedi&i Capelli vigilantia,

85. Capitolium Laurte dicatum.’

H-S9- Hyer. Cardanipr?comura. 6. Carolus vii. Imperator.r3.

fua xtate litterae Florent. 24.

z6. ; ' Carpentoras Ciuitas parua. 1 f.

Francifcus Carrarienfis. 29.

Francifcus Carrarienfis Petr:

fautor. h66. 171.173; Iacobus Carrarienfis Petr: Ca-

nonicatum concedit . 62.

eundem fouec 73. etiam

Franc. 74* Ioannes Cafa. 167. Ludouicus Cafteluetrus. 47.

Ioannes Cauacius. i§6.

Cecus quidam poetae PterufL nus.

Index 'Rerum, Francifcus de Brofano.

Francifcus Brunus.

Ludouicus Buccatellus.

Et Nominum• 2 01

nus. 80.

Caelius fecund. Curio. 3 J. Cella Ab.Ioacbimi Venetijs.

8?. Laurentius Celfus Dux Vene¬

tus. 81.

Laura Cereta 1 i 8. eiufdem

epift. MS. 16. Cefente Ciuitatisdeilru61:io4i.

Chalafius 30. Characlerifmus Improbitatis,

x 5)0.

Canities matura. 1i. Checco. 8.

Chelys Petr. 1.63

Chiabau. 1 o'j •

Chronico v i 1 .Staturo Incer-

tr.M.S. 158.

Cicero 16.Petr chartis, zi. Claudiani locus adducitur. 11.

Clemens vi.74.Petr. Canoni¬ carum concedit.75. Clem.

vxi. 61.

Codices in faxa, 8i puluerem

mutati 8y.

Ioa: Dominicus Cola 135.

Ioa: Columna Cardinalis. 17.

l 8 .70.

Iacobus Columna Epif. Lom-

barienfis 18.70

Pompei & Camilli Columnen-

fium Encomia. 80.

Columnenfium ./Edes Petr:

Laureatum excipiunt 5 f.

Ioan. & Iacob. Coiumnenfes

Petr.Meccenates. 7&

Sthephanus pariter. 7 r...

Hieronymi Cardinalis Co-

lunineniis laus. 80.

Agapitus Columnen fis- 71 •

Sthephanus jColumnenfis. 71.

Petrus Contarenus Princeps

Venetus. 44. SimonisContareni laus. 15/0.

Bernardinus Corius. 62.

Cranium Petr.comatum. 1 89.

Cygnus Poet? fymbolum 15 3

Cynus piftorien fis IC. if-

D

ANdreas Dandulus Dux

Venetus eruditus. 81.

Bernardinus Danielus. 45. Dantes. Petrarcha, & Boccac-

cius eorum ferme tempore

floruere z 5. Vitas eorumdem

a Mazonio defcriptas. 45.

Hieronymus Dauid fculptor.

P4-I3i- Candidus December. 148.'

Deodatus. 41 Diploma Pontificium Petrar-

eh$ manibus. l34.

Ottonellus Difcaltius. 18^# Domus Petr. 3.81.5»$.

Donatus Apedinigena. 6.67.

Io.DondusPatau. 67.10i.Pe-

C c ua-

202 trarchs cbarus.

Gafpar Dondus. 100.

Ludouicus Dulcius. 4 6.

Ioa. Durazzus 185.

Denum Petrarche fadlum.fii.

ECclefiaftici honores Petrar-

chx. 7 i

Ecclefi? motus. 1 z7 Effigies Petrarchx. 7

165). 177.

Elogium. 4* Equi aurei Venetijs. 8 f •

Error Philelphi. 8.

Exilium Petr: 7-

Glaudius Expellius laudatur.

187.

F

FA&io Alborum» & Nigro¬

rum. 7* Marinus Falerius. 8.

Flaccus laudatus.

Felis Petr. I3P-M4* Francifcys Bernardinus Ferra¬

rius. ap.41^^* Francifcus de fiano. Florentiae Reip. difeordia. 7.

Amor in Petr. 6 3. Florentinorum Apotheca.* 8 f*

Francifcus Floridus* \9-

Fons Petr. * 3J*

Index ‘Rerum, 171. Fortuna Petr. varia. 3*

Francifcus nepos. 160.

Franci fere Petr. vita & obitus.

M9- . Nicolai Franci dicacitas puni¬

ta. 4P- Francifcus I. Gallia: Rex Petr.

fautor. 74 11 2-

Marcus Franfinus. 1 3 9 •

Fridericus Marchio Mantua:.

.44. Frubius Petr. grati. 11.

MArci Antonij Gabrielij

encomiura. 13 p.

Gabrieres. J o f.

Hier. Gab»rielius. 13 8.

lacobi Gaddi laus. 41 • lacobi GaffarelJi laus.4 r« cita¬

tus idem. 44* Galeacius Vicccomes Petr. co-

fil. rit.infigniuit. 61

Gallia 13 . 18. Gallia Tranfal-

pina. xri.4ir

Galenus 6p. Alexandri Galli Epifeopi laus.

4q-77> lacobi Galli 1C. itidem. 77:

Thotnre de Garbo Iudicium.

5. StS. Gafpar Vqronenfis. 86.

Gattari Chromcon M-S. 74 Luca

Et Nominum* 203

Luc$Gaurici laus. 6.

Genuenfes. * 3* Gerardus Petr. frater. 8.

Germania. 13.18.

Andreas Gefualdus 4 nota¬ tur. 28.

Gibellinorum fa&io. 1.

Golnizius laudatus- 110.114.

Io. Gradenicus. 81. Gratia Maria Grati} laudatus.

i<55. Gregotiusxi. 74.

Cardinalis Grimanus. ?2.

Grifildis Hirtoria. 30.

Nicolaus Gredius. 117.

Hieron. Gualdi laus, r 69. Iofephus Gualdus. I 81.

Guidonus de Gonzaga Man¬

tua: Dux Petr.Mecoenas.73.

Guidus Archiep. 67.

H

ABraham Hetermans.iS 1

Homeri Patria Chios.

1S1.

Homerus Petr.charus. 21.

Honor Petr. exhibitus. 7.61.

Horatius Petr. familiaris. 21.

Ioannes de Horologio. 67.

101, 172.

Hofpitalitas Petr. 64,

Miehael Hofpitalius* 113,

Hitgo Rex Cypri. 27. j<J.

' 1 I

T Conologia. 149.

JL IeiuniaPetr. 163.

IldebrandinUsEpifc. Pata. 72.

Imperator Petr. fauet. 76.

Innocentia Petr. 22.

Innocentius. Vi. 74* Ioachimi Abbatis celia. 8j.

Ioanna Prima. 7S* Iordanus Vrfus. ST»

Paulus Iouius. 21.16.

Italia prifca Frugalitas 168.

L C Vrij Lancellotti iudicium

de Petr. excutitur. 48.

lacobus Latomus. 57.

Laura. 12.

Laura ortus iof. Pcema 107. mors r io-Laura virgo. 11 o

Sepulcrum 11 o.epi taphiuitt

111. viua effigies. 119.13 9.

Laurea Corona templi tholo appenfa. ^

Laurea Petr. oblata y 3. accc-

pta 5 4. Laurea Cafaribus >

& Poetis communis; 5 8. Laurus. 14^.1 ji.

Leonelli Regis Britannia Glij

nuptia. 61.

Francifcus Leontus Abbas, Sc

Canonicus. 18^.

De Leui Familia. 1 u.

C c 2 Raij-

204 Indesc%erum,s Rainaldus de Libero pago. Gerardus Mercator.

162.

Libertatis ftudium. ii. 17*

Libri Petr. in a:de D. Marci. 8 j. Canonicis Patauinis le¬

gati. Conradus Lycofthenes.

Linternum VicuJ. Literarum Fautores. Fauftus Longianus.

Petrus Lotichius.

Antonius de Lufchis.

luftus Lipfius.

164.

33* 1 {8. 69- 4S* 21,

18 6. J25'

U MAiattr. 197’

.Salmonius Macripus.

11 <3. .... Magi? Sufpicio propterYirgiljj

lectionem. > z 2" Pandulpus Malatefta. 73 • Marci Mantus in Petr. Annor.

4 6. ManuScript. Petr.

Philippus Maria Anglus.

Ludouicus Marfilius.

Papinius Maffonus. J.

laus . Matris Petr. obitus. — Fracifcus Maurocenus D.Mar¬

ci Procurator. 85. De Medicis Petr. opinio. *o.

Laurentius Mediceus Peu.co,

na ratus a MiranduUno. 47.

3f- 44-

,67* eius

45* 16.

„_ 5>i- Medala laudatus. 69. Thomas Meffanenfis. 67*

Olympius Meflanenfis. 67*

Peregrinus MeiTaneniiSj 6 7.

Metabus. 14* Mythologi?ortus,& vfus.i45- Pici Mirandulan, de Petr len¬

tentia expenditur.

Molina domus. Dominici Molini laus.

15)0'

Henricus Molinus.

Andreas Molinus.

Lucas Molinus. Francifcus Molinus D. Marci

procurator. 85,

Monafterium S. Sepulcri Ve-

netijs. 8l* Gregorius Montagnana. i<3y.

Montis Peffulani Gymnadum»

ip Montes Pyrenei. ■ 71*

Monumentum Petr. dubium.

.102, Muggollanum Cade ptedium.

168,

Mutius taxatur. 48:

47- Si.

81.

Si. 81.

N

Nigrorum fadlio

loanpes Nani D. Mar-

ci Procurator.

Et Nominum . 205

Ioan. Naucleri lapfus. Gabriel-Naudûs citatur 26.

laudatus, 26.41.& 15 5. Numifma Laura:. 1x7.

O "HK ■ * -1 • .r ■

O Culi Augufti fcintillantes

Oeconomia Petr. 6j*

Oitius pidlor infignis, 171. Antonius Olgiatus. 156. loan: OlmutienfisEpifc. 72. Ioannes Ouenius 117* Abrah. Ortelius. 9J* Felix Ofius. 100.135.

P

PAdus Flumem. 14. Bonauentura de Peraga.

178. Parentius Pettarcha. 3.7.

Parifij. 18. Parma fecdlus Petrarcha.i 27.

170.

Modius Parmenfis. <58. Lancellotus Placentinus. 67. Pauli Panfas tabula. 184.

Patrenfis Archiepifc, 82. Ioan.Pafleratius. 117. Patauij eruditorum 'confefTus.

128. Patauinas Vrbis in Petr, cul¬

tus* ^ i' Nicolaus Perezonus alias Ric-

cius Marcheiianus. 45. Philippus Patha. a9-7z* Iuftina Perotta i22.eiuscar-

men ad Petr. 124. Andreas Perottus 122. Nico

laus. Torquati Perotti Epifcopi laus

75.122. 1 27.

Petrarch?cum Liuio compara¬

tio 1. Petr. Canonicus Pat.

3.Petr.locus emendatur 5.

Ortus 3.ParentesjPatriaIn- dolesjMores,Studium 9.11 15. 20. libertatis Amor x 2.

educatio 17. Patris obitus &

Matris 16. Peregrinatio 5.

17.18. periculum ab aquis

iq.Vidus ii.Veftitusi^.

Philofophandi libertas 17* Ftater 9. filia 158. Scriptar

2 9.qui digefta 3 3. liberali-

tas in egenos I71; obitus 172.funus 173. 174. Petr.

Priuilegium 5 7. Petr. Me- ccenates 71.72. Petr.Elogia

i79.Pietas. 163.

Phauorinus. 63. PhilelphierrorjS.laus. 44.

Pignolatum. J27* Laurentius Pignorius 4a,J 1

135. x<58. eius Vita citatur.

‘3*1 Plato

io 6 Index Plato. 11. Philippus Portuus. 187. Michiel Pofciantius x 87. no¬

tatur. 3 1. Ant. PolTeuinus: 30, Pontifices quibus Petr. inno¬

tuit, 70* Poeta Petufinus caecus. 8o. Prplomsus. 69.

Eques Caffianus a Puteo lauda» tus. a.

Ericius Puteanus laudatus. 187

Qw

SArtoris Quadrimeni com¬ mentaria MS. in Petr.47;

Antonij Quaerengi Epigram¬ mata. 142.

Flauij Quaerengi praeconium. 116.

R • **' '1 •

RAnutius Dux Parmen fis. ia*.

Rhodanus: * 4* Rhodigium. *97- Io.Reinft. 44.181, Richardi Richardi Comm. in

Petr. 47. Roberti Bellarmini laus. 34. Robertus Rex Sicilis Petr. Pa¬

tronus 4o.eius laudes. *o.

Rerum, 76'

M, Ant.Romitus .I.C.laudatus,

Io. Bapt.Rota. 177. Bernardus Ruthenenfis. 72. Ioannis Rhodijmetio4i.Epi¬

gramma 108.141. Aduerfa- ria Philologica MS. 42. Antiquar. 13 F.Bibliotheca, 168. Mufaeum. i^8.

Hieronymus Rufcellus. I 24. Rufus- 69.

S

PHilippusSabinenfis. 72. Sacrum Petr. Anniuerfa-

rium Pataui; celebratur. 164.

Martinus Sandeil/us.42.137. Iacobus Sadoletus. 167 Saxo/erran Caftrum- ' ‘ . j 23. Ber. Scardeonus. 132:183. Crefccntius Saccardus. x 3 J. Odoardus Santarellus. 121. Scûola Samarthanus. 100. Seneca Petr. charus 2 x .Sene¬

cae Vita. 31. Scaligeri Veronae Domini Petr.

fautores. 7 9. Iulij Scaligeri laus. 24. Albertus Scaliger 44. Schraderi Monumenta. 183,

Sedi-

2 o 8 Index Beneintendius Venetas.' <S8, Venete Reip. affe&us inPetr.

Si.* Veneti Duces Petr. Meccenates

Si. Veneti ludi. ^2, Gafpar Veronenlis militis Prz-

fedtus- 7 3 • Galearius Vicecomes. io. Galcacius & Lucchinus Vice-

comites Mediol. 7 3* Franc. Vidus laus. 4<3.ii?- Vindicis Petrareliz. 47- Vincentij Speculum Hiftoricil.

17 8.adducitur. 5>5' Bonzonellus deVigontia. 171. Villanus 5.Philippus Villanus.

19S- t Violantis Nupti*. 62.

Vifiones Petrarchs. 147* X-udoujci Viyiis laus_2Q. L. V.

citatur. Virgdius itf.Petr. chatus 21.

10I» M.S. Fului; Vrfini.

Rerum, 19$.

Fortunatus Vlmus Abbas lau¬ datur. $ 'j ■

Gerardi Voffij encomium. 6.

14-34- Fuluius Vriinus. Vrbanus vi 11. laudatus. 26.

Vrbanus v. 74- Vrfus Anguillaris Comes lau¬

datus. 3 <*-“ lo.Veslingius Eques laudatus.

155.

X

XEnodocluum aPetr.ere&ii.’

9^.164.

Xicchus Polentonus 8. 44-Vi- ts Petr.Scriptor.

Xoccha». }9 7*

Z < . ,

Gabriel Zarnoraus. 67.

P I k »wj U

N 1 S

Nos Andre&s de Rubeis Reflor Generalis, Nicolaus Brums3

CP Hortenfius Ottolinus3 Vifitatores Congregationis Cano¬

nicorum S Mularium Sanfli Georgif ab Alga Venetiarum,

D. lacobo Philippo TomafinoCollegij Patduini Theologo,

Ca?nobij D. Maria in Vantio Priori, concedimus licentiam

diuulgandi libium3 qui injcribitur PETRARCHA RE¬ DI VIV V {eruatisferuandis, & omni meliori modo,&c.

Dat ii in Coenobio noflra Ti.Marisiv vZtim. x.Martij. 16 30.

^ Locus Sigilli. Marcus Antonius Pinellivis a Secretis De Mandato.

1633. Die 30. Martij. Ego Er. Io: Paulus San/bnius Art. & S ac. Theologia Docl.

& S. Inquifttionis Patauina Vic. & Commifs. Generalis,

Librum Admodum Reatrendi Patris Iacobi Philippi To-

mafini inferiptum} FrancifcuS Perrarcha Rediuiuus vidi j & dignum pralo approbaui.

In Jguorum fidem-, frc. Fr. Io. Paulus Sanfonius qui JQpfA manu propi . . - 4 •- >” v*1 11 ;

1633. a 30. Luglio. ccellentifs. Sig. Reformatori dello Studio di Padoa vt-

duta l'anteferitta fbttofcrittione dei P. Vic. dei Santo offi¬ cio di Padoa 3&ilfopra atteflato divnodelli Conficitor i in lure concedono licenda dei prefente libro che pofsi effer fiampato,douendoJi nelreflante offeruarc quanto e difpoflo in materia di slampe,

Simon Cotarini Caualier Procurator Refformatore, Girolamo Soranzo Procurator Reffbrmatore.

Gtroltmo Cnun\x.n Secretarii*

Errata fic Corrigantur. ;■ i* linea iy indigna indiga.

44 3 enadtam ena tam;

31 6 Laura Laurea..

49 30 virgator iurgator.

37 7 Anno Annus 64 1 NECESSTVDO necessitvdo

4 XII. Xi. 70 18 Excepit accepit.

73 4y Inter rcgcrimi integerrimi

91 8 'tot. 'toto*

97 19 Aethnea AEthna.

lio 1» puaca pauca.

I3° 44 thernali* thermalis.

*47 30 Phoebo Phoebe.

171 44 quae mihi omico qus mihi ab amico

191 19 vitta - Citta. 194 6 Francifcus Francifcum.

46 Redlore Redtores

S.OO 6 ftudium iudicium ty Carolus viS Carolus tv.

io 4 5 Florentiae Florentin? 40 J ij Griditss Grudius. 116 405 aa f criptae Scripta.

Cseteta qu$ leuiora benigno Lecturi emendanda relinquamur •

' ..

. '■ • • • \j £t

Documents

gri 33125010671721