Ho bieu chanh cay dang mui doi

Cay Ð ng mùi i 1 www.hobieuchanh.com

Cay ng mùi iH Bi u Chánh

I

Ai i ng Ch L n xu ng Gò Công h qua ò Bao Ng c r i lên xe ch y ra kh ich M L i t i khúc quanh, thì s th y bên phía tay trái cách l ch ng ít tr m th c có m txóm ông, kêu là xóm Tre nhà ch t, cái tr c a lên, cái day c a xu ng, tre xanh k ch baotrùm kín mít, ngoài vuông tre thì ru ng b ng trang s p li n t giây, Qua mùa m a cây mmàu, ru ng n i n c, thì trông ra ch ng khác nào cù lao n m gi a sông l n.

Ð n n a tháng n m tr i m a d m d ngày nào c ng nh ngày n y, Chi u b a n tr nm a m i tan, bóng m t tr i chói chói phía b n ó, trong xóm nhà nhúm l a n u c m chi ukhói lên ngui ngút; tre .níu nhau m ng tr i mát lá gi ph t ph . Ngoài ng náo n c nôngphu; b n cày thá ví1 ti ng vang v y, công c y hát hò h i l nh lót. D i sông Bao Ng c ghechài ch lúa tr ng bu m trôi theo dòng n c, chi c nào ch c ng kh m l . Trên l CâyD ng xe ng a a ng i núc ních ch y ch m rì, ti ng l c l c nh khua xa xa nghe nh ti ngnhái.

D i cu i xom, phía m t tr i l n, có m t cái nhà lá ã nh mà l i th p, mu n vô nhàqua c a ph i cúi u. D a bên nhà có m t cái chu ng v t, tuy x u nh ng mà s ch, nên khônghôi cho l m. Tr c sân thì t át có m t ám rau ng t không tr ng mà m c, d ng nh td u ng i trong nhà ch ng bi t ng t bùi. Còn sau hè thì có hai hàng chu i x r , ch khôngcó m t b i tre, b i v y m t xóm mà khác m y nhà trong xóm.

Trong nhà im lìm v ng v , ch có m y con gà giò ki m n chéo chéo d i dàn, v i m tcon chó vàng m, n m d a xó c a lim dim nh bu n ng . Cách m t lát con chó vùng ngd y ngo t uôi, m y con gà gi t mình ch p cánh ch y vô bu ng, còn ngoài b có m t a trainh , ch ng tám chín tu i, tr n tru ng, th ng th ng lùa m t b y v t vô sân, sau l ng có m tcon heo en t t i theo l m lu c. Vô t i sân con heo ng d a ám rau ng ngo t uôi màngó vô nhà, còn a nh thì ch y l ng x ng ch n b y v t mà nh t.

Lúc th ng nh ng óng c a chu ng v t thì con chó th ng th ng b c ra ngo t u im ng, r i li m c ng li m tay, coi nh hình ti p r c. Th ng nh v trên l ng con chó vài cáir i i l i ch kh p n c tr c c a ng mà kêu heo: ''Qu n, qu n t! Qu n t, c t . Conheo núc ních i l i, th ng nh m i l y gáo múc n c trong kh p x i mà k r a bùn t s chs r i lùa vô nhà.

Lo cho v t heo xong r i, nó m i tr l i ch kh p n c n a. Con chó ch y theo ngx n b n bên ch n. Nó múc n c x i t m, con chó s n c t lông nên nh y trái ch y vônhà ng ngó. Th ng nh th y v y t c c i ng t r i nói r ng: Sao ch y i? Ra ây t m v itao ch i mà!''.

Th ng nh ng t m m t mày sáng r , da tr ng, th t s n, hai bàn tay ngón tròn mà dài,u c o ch a kh p tóc xu ng kh i ót, hình d ng nh m coi thì ch ng kém chi con nhà sang

giàu, nh ng mà vì b i trong ch n l u h n b n cùng, nên d u ng c c ng ph i lu, d u vàng c ngm t n c.

Con chó vàng thình lình trong nhà v t ch y th ng ra sân, th ng nh ngó theo thì th yngoài b có m t ng i àn bà x m x m i vô, nó li n la l n má v , r i buông gáo ch y ran m tay m ng r mà d t vô. Ng i àn bà n y tr c ch ng ba m i b n tu i, áo x n ngang,

ng qu n vo t i u g i, n c da không en không tr ng, m t tròn, ch n mày r m, mình th y

1 ti ng dùng i u khi n trâu. Thá: (thá ra) h ng ra ngoài mi ng t; ví: (ví vô) h ng vô trong mi ng t angcày, b a hay tr c.


t loi ngoi, sau l ng có gi t m t cây n c c y, trên u b t trùm kh n v i tr ng, ngoài ithêm m t cái nón lá d a, i vô t i sân, m t li c ngó chu ng v t r i h i th ng nh :

- Con cho heo n r i hay ch a v y con?- Ch a má à! Tôi m i t m r i u i vô nhà ó a.- V t v hay không con?- Tôi nh t mà quên m.Th ng nh nói ch a d t l i, li n ch y l i chu ng v t còn ng i àn bà thì i th ng vô

nhà thay áo qu n. M t lát th ng nh ngoài nói: ''Ð chín con, má à. Ng i àn bà trongbu ng tr l i: « Ð c i! Thôi con t m r i b n áo k o l nh l m con''. Th ng nh nói: ''Tôi t mr i''.

M con b n áo qu n xong r i thì tr i ã ch ng v ng t i, ngoài b i chu i nhái kêu chótchét, d a xó hè d t ngâm nga. M thì i nhúm l a r i vo g o n u c m, còn con thì l y cámsú cho heo n. C m chín m i t èn d n n, tuy có m t d a rau v i vài con cá s t nh mà mcon ói b ng nên n ngon lành, c ng nh ng i ta n ch ph ng khô lân, Lúc n c m ng iàn bà li c ngó th ng nh hoài, coi c p m t thì bi t trong lòng th ng nó l m, song ch ng

hi u vì c nào b a y h ngó con r i day m t ch khác, l i có s c bu n. n c m r i gài c at t èn m con d t nhau vào bu ng mà ng .

Ng i àn bà này là Lê Th Th i có m t ng i anh th hai tên là Lê V n Ti t, ch tanh m th ba, nên t khi có ch ng cho n nay trong xóm kêu là Ba Th i. Ch ta m côi cham , lúc còn nh thì cho ông c trong làng, n ch ng c m i chín tu i, có tên Tr nV n H u xóm C u M ng, c ng con m côi, v i chú mà làm ru ng, th y ch ta gi i gi nm i c y mai i nói mà c i. V ch ng v i nhau c hai n m, ng i chú m i c t cho m tcái nhà lá nh , t i u C u M ng ng ra riêng mà làm n. Tuy tên H u có tánh l mãng, nnói không ch ng, song v ch ng v i nhau c ng thu n hòa, m n c m t m u ru ng r iv ch ng gia công mà làm, làm ru ng nhà r i l i i cày c y nh m , g t lúa m n cho ng ita n a, b i v y cho nên n m nào trong nhà c ng có d c n m b y ch c gi lúa.

V ch ng v i nhau n n m n m m i sanh c m t a con gái. Th i ch ng maynên con nh nuôi c b n tháng r i nó ch t. V ch ng bu n r u th i chí, h t mu n làm n,mà nh t là tên H u nh con khóc hoài, tính tr ru ng ng i làm m n, ch không ch u locày c y n a. Ba Th i n n n khuyên l n h t s c mà ch ng không nghe l i, làm mãn mùa r im i tr ru ng l i cho ch mà i chèo ghe m n. Ch ng i kh i, Ba Th i nhà m t mình nuôiv t nuôi gà, i xúc i tát, r i em i g o mà n cho qua ngày. M t ôi tháng ch ng v m tl n, mà v thì th m m t ngày m t bu i r i i, ch không cho v m t c c nào, mà coi b qu uqu n a. Có m t l n tên H u v , Ba Th i n n n khuyên ch ng nhà, d u nghèo nàn c c kh ,

v ch ng h h c ng vui, tên H u n i c c bèn n t r ng: M y không b ng lòng thôi thì l ych ng khác i, hay là v ngoài anh mày mà ng có nói nhi u chuy n l m v y . Nói r i b náo b ra i n a.

Cách sáu b y tháng sau, Ba Th i nghe ng i ta nói ch ng mình ã có v khác bên C nÐ c và ã d t nhau xu ng C n Th mà làm ru ng. Ch ta nghe ch ng b c b o thì phi n nãovô cùng, vào ra qu nh qu h t mu n làm n, s m t i th than khó c m gi t l y. Nhà m t ngàym t nghèo, hai mái d t h t, không có ti n mua lá mà l p l i, vô th a v i chú ch ng thì ôngbi u: Th ng ch t v m ó nó không th ng con, thôi con b nhà v ngoài anh con mà , r icon mu n l y ch ng khác thi l y, ch chú bi t li u làm sao bây gi .

Ba Th i ã s n ý phi n ch ng, nghe chú ch ng nói xuôi x nh v y l i càng bu n thêmn a, nên giao nhà cho chú ch ng r i gói áo qu n tr v Xóm Tre mà n ng náu v i anh. Tuych ng b c b o thì phi n, nh ng mà ch ta v n c ng còn th ng hoài ch ng h tính l y ch ngkhác, nên v v i v ch ng Lê V n Ti t g n m t n m, ngày lo làm công vi c, t i n m m ng

i tr ng, th m vái van cho ch ng ngh b ng tr v , ng cho cá n c sum v y, d u c c khc ng cam tâm mà ch v n. Trông ã m i m t, mà ch ng ch ng th y v , Ba Th i th i chí h tmu n làm n n a.


Ba Th i v i anh c m t n m, k có chú Tích là ng i g c Xóm Tre, song m yn m nay lên Ch L n làm n, tuy có bà con trong h mu n bán ru ng c a ông bà l u l i nênkêu chú v ng gi y. Nh n d p y chú d t v con v th m bà con trong làng, ti n b c ghéth m luôn hai anh em tên Ti t. Thím Tích th y Ba Th i thì li n h i th m vi c ch ng con, r ikhuyên Ba Th i theo mình lên Bình Tây mà vá bao cho nhà máy xay lúa. Ba Th i ngbu n ch ng cu ng trí, nên nghe bi u nh v y li n nói v i anh và ch dâu mà i. Theo thth ng, tình ch dâu em ch ng ch ng m n n ng chi cho l m, nh ng mà v tên Ti t th y BaTh i vô duyên b c ph n, ch ng b b v thì em lòng th ng, nên không mu n cho BaTh i i, mà vì b i tên Ti t th y em ngày l l ng t i th than, mu n cho em i xa ít tháng

ng gi i khuây, nên không n c n.V ch ng chú Tích m t cái chòi nh t i Bình Tây, thu c phía sau nhà máy th i.

Ngoài mé sông i d c theo ng h m d a nhà máy, i mút t m vách t ng nhà máy ph ib ng ngang qua m t mi ng t tr ng, m m lúp xúp, cây l t, u du m c tàn lan, l i còn ph i

i vòng theo mé v ng rau mu ng bi n m c y, r i m i t i nhà chú Tích. V ch ng âylàm m y n m c ng n, ch ng thì vác lúa, v thì vá bao, còn con gái, c m i l m tu itên là con Thi n, thì coi nhà n u c m vá áo.

Ba Th i lên v i v ch ng chú Tích, m i ngày i theo thím Tích mà vá bao, ch ng ph ilà vì th y m i tháng n u ng r i còn d c n m ba ng b c mà h t bu n, thi t là vì x lkhông th y ng i quen, mà nh t là nh thím Tích hay ki m chuy n nói cho vui nên Ba Th il n l n khuây lãng. Tuy v y mà c ng ch ng có khi nào mà Ba Th i tính t i s c i giá, tnguy n r ng d u ch ng ch ng t ng mình c ng gi cho tr n ti t v i ch ng.

Có êm tr i m a r r , gió th i l nh lùng, Ba Th i n m nh n ch ng thì d m d gi tl y, th m ti c r ng ch chi mà con còn s ng, d u ch ng có b , thì h h v i con, c ng còn cóch vui, ng t vì ch ng ã bi t m t, mà con c ng không còn, nên m i au n ch n cô phònghiu qu nh.

Ba Th i v i v ch ng chú Tích c m t n m, b a n vá bao n t i, thím Tích iv tr c còn Ba Th i m c qua ch Bình Tây mua ít con khô lóc em v n, nên th ng th ngv sau. V n mi ng t tr ng phía sau nhà máy, lúc y ã b y gi t i l i nh m lúc mùngb y mùng tám, nên tr ng không c t . Ba Th i ng i, thình lình nghe trong b i l t2 d agò m có ti ng con nít khóc, Ban u ch ta t ng ma nhát nên ng c nh y h i h p, m t màytái xanh, mu n b mà ch y. Song ch ta ngh tr i m i t i không l có ma, mà d u có ma thi t

i n a, ây c ng ã g n nhà không lo s , nên ch ta ng l i lóng nghe cho ch c coi thi tph i con nít khóc hay không.

Ba Th i ng lóng nghe thì ti ng khóc m t h i r i nín. Ch ta v a mu n b i, l inghe khóc n a. Ch ta m i làm gan l n l n i vô b i l t coi vì c nào mà có con nít khóctrong ó. Ði g n t i thì ti ng khóc l i càng l n h n n a. Ch ta v a i v a ph p ph ng, ch nthì b c mà m t thì ngó ch ng nhà. T i b i l t thi t qu th y có m t a con nít n m ng amà khóc, chung quanh có bao m t cái m n tua tr ng. Ch ta ngó ch ng nhà chú Tích thì th ycó t èn nên trong lòng b t s , bèn c p m y con khô vô nách r i thò tay em h t cái m n và

a nh mang v .Ba Th i b c vô nhà, v ch ng chú Tích th y có b ng con nít trum tr m tr c ng c

thì ch ng h ng, không bi t b ng con c a ai. Ba Th i bèn thu t h t u uôi vi c mình xíc a nh l i cho v ch ng chú Tích nghe, r i m i bi u thím Tích em èn l i ng có d

a nh ra coi bao l n, con trai hay là con gái, có au m chi hay không.Ba Th i ng i ghé phía u ván, thím Tích thì c m èn, còn chú Tích v i con Thi n thì

ng ngó. Ba Th i d m n ra thì th y m t a con trai, ch ng n m sáu tháng, da tr ng, tócen, môi son, mi ng r ng, c m tay nh ng ch , b p ch n nh c c i, u i cái m k tb ng l a màu bông ph n, mình m c m t cái áo m c ng b ng l a màu bông h ng, tru ng

2 m t lo i c


mà ch n có mang m t ôi v b ng ch len màu lông két3, còn c l i có eo m t s i dâychuy n vàng nh . Ð a nh b chói èn nên nheo nheo con m t m t h i r i bú tay, ngó ènkhông la chi h t.

Ba Th i th y nó tr ng tr o ng ngh nh mà ch ng b nh ho n thì m ng húm, li n b ngmà hun tr hun tr t r i nói r ng: ''Con ai nh v y mà em i b cho ành? Mình xí (l m c ar i r t) c, thôi, mình nuôi ch i''.

Chú Tích li n c n r ng: Không c âu em! Qua coi t ng m o áo m c a th ngnh này, qua ch c nó là con nhà giàu, có l khi h m n vú nuôi r i có vi c chi ó vú nó bl y. N u em gi u mà nuôi, qua s ngày sau l u vi c em mang t i ch không ch i âu . BaTh i nói: Ng i ta b mình xí c thì mình nuôi, nh h có bi t, h n òi thì mình tr ,ch có t i gì... Ý! Mà tôi nghi có l khi con gái nhà giàu ch a hoang l nh, s nuôi x uh , nên h em i b ây ch gì. Tôi t ng tôi nuôi c mà, có sao âu mà s .

Chú Tích nghe nói ng m ngh m t h i, r i khuyên Ba Th i có mu n nuôi, thì ph i ic cò bót hay, làm nh v y d u ngày sau có ai m t con h tìm ra m i, mình m i kh i t i.Thím Tích cho l i c a ch ng nói là h u lý, nên d n c m n r i h i Ba Th i qua bót mà c .

Lúc ng i n c m, Ba Th i th ng nh n m m t bên thì nó khóc nh ác là4. Ba Th ith y t i nghi p, ng i n không ngon, li n v ch áo cho nó bú th vú da, thì nó h t khóc mà l inút m nh l m. Thím Tích th y v y m i nói r ng: Th ng nh này nó khát s a nên m i khócch gì . n c m r i Ba Th i m n thím Tích d giùm a nh ng i v i con Thi n ra quánmua h p s a bò v khu y cho nó u ng . Th ng nh u ng s a no nê n m l t ch i m t h i r ing ch ng la khóc chi n a.

R ng ngày Ba Th i m i th c d y cho th ng nh u ng s a no r i, m i m n thím Tíchd t ng ng b ng nó qua bót mà c . Ch ta th a h t u uôi vi c mình xí c a nhcho ông cò nghe, r i nài xin ông cò cho t cho mình nuôi, ch ng có b t l i.

Ông cò nói không c, b i vì ng không bi t nó là con c a ai, nên ng không dámcho phép. Ba Th i n n n h t l i, ông cò th y v y m i cho phép em v nuôi song ng d nn u có ai n nhìn, có b ng c , thì ph i tr l i cho ng i ta. Ba Th i nghe nói nh v y thìd d không mu n nuôi ngh vì mình nghèo bây gi có nuôi thì ph i mua s a bò mà cho búã th t công mà còn t n c a, n u m t ngày kia ph i tr l i cho ng i ta thì nuôi có ích chiâu. Ông cò nói r ng a nh này ch c là con nhà giàu, h cha m nó n nhìn thì ông s bi u

cho ti n mà n công d ng d c không có sao mà s . Ba Th i trong lòng quy t xin t mànuôi, nên d c d c hoài, ông cò th y v y m i móc túi a cho ch ta m t ng b c, bi u emv mua s a bò cho nó bú, mãn m t tháng ph i b ng nó qua bót r i ng s li u cho.

Ba Th i b ng v , ban êm thì ch ta d ng , còn ban ngày thì m n con Thi n nhàcho u ng s a s n sóc giùm, m i tháng cho nó n m c c b c, ng ch ta i vá bao mà ki mti n. Nuôi c ít b a ch ta nhai c m mà út, t p ng cho nó bi t n l n l n, êm n mth ng vái ng có ai n nhìn ng cho ch ta nuôi làm con mà h h cho quên n i ch ngb c b o. Tr n m t tháng th ng nh n ch i m nh gi i nh th ng, không có chún ch n òi pchi h t.

Ðúng tháng Ba Th i b ng nó qua bót trình cho ông cò xem, thì ng nói ng có ch ygi y ra ngoài bót cái mà không th y ai n nhìn v y nh ch ta có mu n nuôi thì em v mànuôi, còn nh không mu n nuôi thì tr tho ng ng ng g i vô nhà m côi, ho c ng cho nhàph c. Ba Th i tuy không ch c nuôi có b n hay không song th y a nh d th ng nênkhông ành r t mà giao cho ng i khác, b i v y ng ng m ngh m t h i r i xin v i ông cò

cho mình nuôi. Ông cò m i vi t m t cái gi y, ký tên óng con d u h n hòi, r i a cho BaTh i, bi u gi cái gi y y, nh ngày sau ai có nh n thì em t i bót r i trình cho cò h xemkh i ai trành tròng c.

3 màu xanh4 m t gi ng chim, la chói tai khi th y d ng ng i i t i g n


Ba Th i c cái gi y c a cò thì m ng r vô cùng. T i b a y tính t tên cho th ngnh mà không bi t t tên gì, bàn lu n v i v ch ng chú Tích m t h i r i nh t nh, mình xí

c nó, thôi t tên nó là th ng Ð c. Nuôi th ng nh h n m t n m, nó bi t i và bi t nóichút nh r i, ch ng may chú Tích au không m y ngày mà ch t. Thím Tích b ch ng autúng r i, r i ch ng ch t t n hao n a, nên trong nhà nghèo kh ph i tính l y ch ng khác mànuôi t m thân. Thím Tích có ch ng r i d t con v theo ch ng ngoài ch i. Ba Th i m tmình b v , nên ph i b ng con giang ghe tr v Xóm Tre mà v i anh.

M y n m Bình Tây ti n tên dành c ba m i l m ng b c. Lê V n Ti t nhành ru ng trúng m y n m c ng có d c vài ba thiên lúa, làng l i c làm ch c phó thôn,th y em v thì m ng r , song th y có th ng Ð c thì trong lòng sanh nghi. Ba Th i thu t vi cthình lình mà g p th ng Ð c l i cho anh ch nghe, r i a gi y c a ông cò cho anh ch coi,thì Lê V n Ti t tin b ng em nên không h nghi chi n a, nh ng mà v tên Ti t v i xóm gi ngai th y th ng Ð c nay ã c m i tám m i chín tháng, còn Ba Th i b làng mà i tínhã ch n hai n m, thì c ng u nghi cho Ba Th i ã có ch a hoang b n n m tháng, s trong

làng l u vi c, nên m i ki m c mà i, b i v y cho nên ai c ng x m xì, ai c ng nói th ngÐ c là con c a Ba Th i .

Ba Th i ch u ti ng nh l y làm oan c, nh ng mà ngh vì lòng ngay d u ng i khôngth u ch Tr i Ph t c ng hay, b i v y ch ta gi làm tai i c m t ng , quy t nuôi th ng Ð cs m khuya h h mà l p b t cái m ch s u, không màng mi ng m i l i l n, chi sá h i hànhgi ng t i. Ch ta i th m chú ch ng thì nghe nói ch ng i bi t không th y v ; ch ta m i m nc a anh thêm vài ch c ng b c n a, r i mua cây lá c t s sài m t cái nhà nh mà g n v ianh.

Ba Th i Xóm Tre tr n b y n m tr i, n mùa c y thì i c y, n mùa g t thì i g t,h t mùa làm ru ng thì xúc tôm b t cá em bán ki m ti n; trong nhà l i nuôi v t, nuôi heo, nuôi

n l n r i em i bán. M con h m hút, tuy là c c kh , song c ng ch ng ói khát b a nào.Còn ng i trong xóm h i Ba Th i m i v , thì xúm xít d ngh nhi u l i, n ch ng c ôiba n m, vi c ã nguôi ngo i, thì c ng không còn ai chê c i chi n a. Có ng i th y ch tatánh hi n n t t t, l i ý m n yêu, nên ã không c i s ch ng i kh i nhà có con, mà l icòn ki m c mà nói r ng thi t th ng Ð c là con nuôi, b i vì m t m i tay chân ch ng gi ngch ta ch nào h t. Th tình m l nh ngh n ng m ngùi, khi th ng d u ng c c ng nóixuôi, lúc ghét d u thi t ng t bùi c ng cho là cay ng.

Trót m y n m tr ng, tuy nhà nghèo c c kh , tuy ch ng b bu n r u, nh ng mà BaTh i h th y m t th ng Ð c thì h n h vui c i, d ng nh th ng nh này có phép chi m unhi m, d u bu n th y nó thì h t bu n, d u m t th y nó thì quên m t.

Hôm nay ch ta i c y v ng i n c n v i con sao l i ngó nó mà bu n, ch ng n c mr i sao l i t t èn i ng li n, ch ng chuy n vãn chi h t, th ng Ð c tuy còn th ngây ch ahi u vi c i cho l m, song nó t nh cho n bây l n, vào ra hôm s m ch th y có m t mìnhBa Th i mà thôi, h i nh thì út c m r a ít, khi au thì ôm p m b ng, lúc r nh thì avõng hát hò, êm l nh thi trùm m n hun hít, m th ng con, con trìu m , m làm m t thì connói cho m vui lòng, con i thì m ch y ki m l ng x ng s con d i d t. Th ng Ð c vìlòng th ng m nên h m i kh i thì nhà nó ngóng trông, ch ng m v thì nó ch y ram ng, r i l i th ng li c coi ý m bu n vui cho bi t. B a y nó th y m nó không c vuithì nó c ng bu n th m, nó mu n h i coi vì c nào mà m nó bu n, song nó ngh ch c là t i ic y m t, r i l i b tr i m a l nh, nên bi u i ng thì nó i, nó không h i n.

Th ng Ð c vào trong gi ng n m v i m , ch ng h tr n tr mà m c ng im lìm. G nh t canh m t mà nó c ng ch a ng , trong trí có nh vi c này t ng vi c n hoài, nh h i xtr i m a nhà trông m , r i l i th ng m l nh lùng, nh h i t i i lùa con heo v g n t i sâng p con r n m i ch y ngang gi t mình gi t m y. Nó ng thao th c thình lình nghe m nóc t u lên r i day ra ngoài gi ng mà h m i. Nó bi t m nó ch a ng , song nó c n m imlìm. Cách m t h i m nó l i day qua ôm nó mà hun hai ba cái, n c m t dính t m t nó, nó


m i hay là m nó khóc. Nó làm b nh ng , n m nín luôn, song nó l y làm bu n b c vô cùng,không hi u có vi c chi mà m nó l i khóc th m nh v y.

Th ng Ð c n m bu n m t h i r i ng quên. Ð n ch ng sáng m nó kêu nó th c d yn c m r i d n nó coi ch ng nhà ng i c y. Ngày y nó không vui ch i, không l y t li ng

cu xanh, không b t chó làm ng a mà c i nh m y b a khác. Nó c ng i d a c a mà ngó rangoài ru ng hoài, suy t i ngh lui coi t i sao mà m bu n r u n n i êm n m l y a, r i l ih i th m r ng không bi t t i sao mà tr nh trong xóm nh th ng Cam, con L a, th ng Phát,con Ti n, a nào cúng có m mà l i c ng có cha, còn ph n mình ây sao mình có m t m màthôi, còn cha i âu mà thu nay không th y m t. Nó nh t i s m nó khóc th m thì bu n,mà ch ng nó ngh t i vi c nó không có cha, thì trong lòng nó l i càng áy náy, t ng th mr ng hay là t i không có cha nên m m i bu n r u ây ch ng.

Ð n tr a Ba Th i ngh c y, t m v m t chút mà th m nhà, th y con n m chèo queotrên ván, b m t bu n xo; mà th ng Ð c li c coi thì th y m nó c ng ch ng vui chi ó. BaTh i dòm heo, coi v t, h i con có l y c m ngu i mà n hay không r i b ra i, ch không h icoi t i sao con không ch y i ch i. Ð n t i tr v thay áo thay qu n r i i n u c n, th y conc ng ch ng vui c i nh tr c, song c ng ch ng h i t i. Ch ng c m chín d n ra n, th ngÐ c ngó m nó m t h i r i h i r ng:

- T i sao mà t hôm qua n b a nay má bu n d v y má?- Có gi ng gì âu mà bu n.- Có vi c gì ó ch sao l i không có.- Có vi c gì âu?- Không có, sao h i hôm má khóc?Ba Th i nghe h i t i ó thì ch ng h ng, nên ngó con r i l ng thinh không ch u tr l i.

Th ng Ð c th y v y không mu n h i ri t t i làm chi, nên và ít mi ng c m r i ki m chuy nkhác mà nói r ng:

- N y má! Th ng Cam, th ng Phát, a nào nó c ng có tía nó h t, còn tía tôi là aiâu má há?

- Tía con i kh i, g n v a.- Ði âu v y má?- Ði làm ru ng d i C n Th .- Tía tôi i h i nào âu, mà sao t nh t i bây gi tôi không th y m t l n nào h tv y má?

- Ði lâu l m mà! Ði h i m i con ra l n.- Sao má bi t tía g n v ?- Có ng i ta nói.- Ai nói ó má?- Ai nói c ng v y, con tra h ch làm chi, con.- Tía tôi nh tía th ng Cam v y ph i hôn má?- Không. Tía con nh h n mà cao h n.- S ng a! Tía tôi v ây tôi bi u tía tôi mua thép u n l i câu r i tôi i câu v i tía

tôi ch i. N y má, hôm tr c th ng Phát i câu v i tía nó, nó câu c m t con cátrê l n quá, má à.

Ba Th i nghe con nói ch ng nào thì trong lòng càng bu n ch ng n y, nên ng i r ngr ng n c m t không nói chi h t. n c m r i m con gài c a t t èn i ng . Ba Th i n m imlìm, còn th ng Ð c c ng n m nín khe không c c c a. V a h t n a canh m t, trong ngoài

u l ng l , duy có ti ng d kêu giéo gi t v i gió th i lào xào mà thôi. Th ng Ð c n m, c pm t còn lim dim, thình lình nghe ngoài sân có ti ng ng i i ng t r i b y v t trongchu ng la r , chó vàng tr c ra s a rân, Ba Th i mi ng thì h i ai ó , tay thì ki m h p qu t

ng t èn. Ngoài sân có ti ng ng i áp r ng; Tao ch ai, m c a chút, có th ng nó vây .


Th ng Ð c nghe ti ng thì bi t ti ng c u Hai nó là Lê V n Ti t, l i nghe nói có th ngnó v ây tuy không bi t th ng là ai, song nó ngh là tía nó v , nên l t t ch y ra ng th ym t cha m t chút. Nó v a b c ra t i b ván gi a nhà thì má nó ã m c a r i. Nó ngd a u ván mà ch thì Lê V n Ti t ngoài b c vô tr c, r i có m t ng i l m t u b tm t cái kh n nhi u tr ng, mình m c qu n lãnh en l ng xanh, áo bà ba l a tr ng dài phm ng trôn, tay c p m t cây dù máy cán cong nh m gi ng xay lúa.

Ba Th i chong èn trên ván gi a, r i qua bên cái chõng phía tay trái mà ng i. LêV n Ti t ng i d a cái èn, còn ng i l m t y cây dù trên ván r i c ng ng i d a m t bênó. Th ng Ð c i l n l i ng i m t bên má nó, c ng thì thò mà gãi con heo qu n n m d i

sàn còn m t thì ngó ng i l m t ó trân trân r i day qua li c má nó. Hai ng i vô nhà r il ng thinh không nói chi h t, m t lát Ba Th i m i h i ng i l m t y r ng:

- Mình v bao gi ?- V m y b a rày.- V m y b a rày trong chú hay là âu?- tr ng ch âu.Hai ng i h i nhau có m y l i, k Lê V n Ti t ng d y mà nói r ng: Ð tôi v tôi

lùa trâu vô chu ng. D ng ba nó ngh r i sáng mai l i nói chuy n ch i nghe .Lê V n Ti t m c a ra v r i, Tr n V n H u v i Ba Th i ng i l ng thinh không nói

chuy n chi n a h t. Cách m t lát Ba Th i v u th ng Ð c r i bi u nho nh r ng: Khuyar i, thôi i ng i con, ng i làm chi ó . Th ng Ð c leo xu ng t thì ngó ch ng tên H u,trong lòng trông coi cha có h i n mình ch ng, nào dè tên H u ã không thèm nói t i, mà l ili c ngó theo nó, b m t h m h m, xem th y phát s . Th ng Ð c v a vô kh i c a bu ngb ng nghe cha nó h i má nó r ng: Con c a m y ó ph i không ? . Ba Th i th dài r i nóinho nh v i ch ng r ng: Ð r i tôi nói h t chuy n ó cho mình nghe .

Th ng Ð c leo lên gi ng n m l ng thinh, nh m m t gi ò ng , mà trong trí nó ct ng t i ng i l m t ó hoài, không bi t ng i y có ph i là cha nó hay không. Ban u nóch c là ph i, b i vì h i chi u m nó có nói cha nó g n v , mà ng i n y âu l , thu nay nókhông bi t n u không ph i là cha nó sao c u nó t l i, r i má nó kêu b ng mình l i h i vbao giò . Ngh nh v y r i nó l i ngh , mà n u ng i ó là cha nó sao coi b không th ngnó, mà l i ngó nó l m l m d v y. Nó vái th m cho ng i ó ng ph i là cha nó, b i vìnó th y nó s quá, n u có cha mà cha nh v y chi b ng không có cha, m t mình v i má nhthu nay còn vui h n.

ngoài im lìm, m t lát nó nghe có ng i l y cây gài c a, r i l n l n vô bu ng. Nó lénm m t hí hí mà dòm thì th y má nó l y cái g i r i ôm i ra ngoài n a. Nó không hi u vì cnào má nó không vô mà ng còn ngoài c ng không nói chuy n mà th c t èn làm chi chohao d u. Nó ng suy ngh nh v y li n nghe hai ng i nói chuy n v i nhau. Ban u má nóh i:

- M y n m nay mình i làm n khá hay không?- Sao l i không khá.- Khá sao không v b tôi nhà kh h t s c v y?- V lam gi ng gì?- Nh mình i mình tính không v , thì h i ó d t tôi i theo, ch sao l i b tôi l u

vong ,nhà v y.- M y nhà s ng h ng ch t, còn c n i gì?- Mình ng có nói v y. S ng gi ng gì? Tôi bi t h t; mình m c d t con v bé bênC n Ð c i v i mình, nên không ch u d t tôi i ch gì.

- tao d t v bé i a m y làm sao tao?- Nói chuy n mà nghe v y ch ai làm sao mình c.- Tao i m y nhà m y có c m t a con, còn c hi p gì n a mà nói.


- Mình t ng th ng nh ó là con c a tôi hay sao? Tr i ôi, hèn chi h m nay tôinghe mình v trong C u M ng mà mình không ch u ra ki m mà th m tôi. Mình

ng có nghi nh v y mà t i nghi p cho cái thân tôi. V y ch h m nay mình trong nhà chú, chú không có nói chuy n tôi xí c th ng nh ó r i tôi xin v iông cò ng tôi nuôi l i cho mình nghe hay sao? Mình b tôi mình i h n chínn m nay, tuy mình b c b o ch ch ng h khi nào tôi dám ph cái lòng mình baogi . Nay mình v n u mình nghi qu y nh v y thì u ng công tôi ch i b y lâunay l m.

- Tao v chú có nói chuy n cho tao nghe h t, chú nói m y nghèo kh nên v v ianh Hai r i sau i theo v ch ng chú Tích lên Bình Tây mà làm m n. M y xí

c m t a nh m y m y nuôi ng h h gi i bu n. Tao ra ngoài này th i xn bây gi tao ng nhà anh Hai, thì nh c ng nói y nh l i c a chú nói v y,

nh l i có a áo qu n nón v c a th ng nh ó cho tao coi n a.- Ph i nhà tôi tr ng tr i, mà tôi l i hay b nhà mà i làm n, nên g i ó ng nhà

nh, m n nh trong gi ng h c c t giùm. nh có a gi y c a ông cò chomình coi hay không?

- Có.- N u v y, sao mình nghi n i gì?- Không nghi sao c.- T i sao mình nghi, âu mình nói cho tôi nghe th coi.- Ðàn bà, ch ng i làm n xa, nhà khi không mà có con, làm ch ng ai l i không

nghi.- Tôi nói con tôi xí c tôi tôi nuôi ch không ph i con tôi . Tr i ôi? Oan c

cho tôi bi t ch ng nào.- Thu nay ng i ta có xí c thì xí c ti n b c, ch có ai mà xí c con bao

gi .- V y ch chú nói mình không tin hay sao?- Chú th ng m y, còn ghét tao nên chú nói theo m y, h i nào mà tin.- Mình nói chú binh tôi, v y ch còn anh Hai ó mình c ng không tin nh n a hay

sao?- Anh là anh ru t m y ch ph i là anh tao hay sao. Mà chú v i anh Hai nhà cònm y lên trên Bình Tây, m y làm gi ng gì mà có m t a con ó, chú v i anhHai làm sao rõ c.

- M c chú Tích chú ch t r i, thôi mình lên mình h i thím Tích coi. Bây gi thím cóch ng khác ngoài ch Ð i ó, Thím quen v i m y ch có quen v i tao âu màh i. . .

- Thi t t c l m! Minh nói không ph i con tôi xí c, v y mình không con cái gi yc a ông cò ó sao.

- Gi y gì âu m y ki m em v mà g bà con, ai có bi t ch Tây âu mà coi.Ba Th i nghe nói ngh n ngùn, ng i khóc ngay ch không nói chi c n a, khóc m t

h i r i ch c l i than r ng: Tr i t ôi! Oan c cho tôi bi t ch ng nào! Xin Tr i Ph t soi xétgiùm cái lòng ngay c a tôi, k o tôi ch u ti ng oan nh v y t i nghi p l m mà!

Tr n V n H u n m bên ván hút thu c không thèm nói chi h t. Th ng Ð c còn th cn m nín thinh trong bu ng, nghe h t u uôi m i vi c, tuy nó còn th ngây, ch a tríkhôn, nên không hi u nh ng l i gay g t nghi ng c a tên H u làm au n lòng d , làmnhu c nh danh ti t c a Ba Th i là d ng nào, song nó bi t tên H u không ph i là cha nó thìnó ch ng chút chi bu n, còn nó bi t Ba Th i là m nuôi ch không ph i là m ru t, thì tronglòng nó x n xang b t r t vô cùng, không bi t Ba Th i còn th ng nó n a hay không, khôngbi t cha ru t âu, t i sao mà nó ra r i không ch u nuôi, l i b ng mà b cho ng i ta xí

c. Nó v a suy ngh t i ó l i nghe tên H u t ng h ng r i nói r ng:


- M y nói tao ki m chuy n nói oan cho m y, ch th ng nh ó không ph i con c am y ; thôi thì m y u i nó i âu nó i i.

- Con nít m i tám chín tu i mình bi u u i nó i, nó ra kh i nhà bi t làm gi ng gìcho có c n mà n; làm nh v y mình không s t i hay sao?

- Tám chín tu i còn nh gì n a. Ði v i ng i ta coi gà gi v t mà n c m khôngc hay sao? Nh nó làm bi ng thì nó i xin n, m y t ng nó d i nó n m mà

ch u ch t ói h ?- Nuôi nó t h i sáu b y tháng n bây gi m n tay m n ch n ai n lòng nào mà

u i nó i cho ành.- M y nói hôngph i con c a m y , sao m y th ng nó d v y?- Con nít c a h àng xóm mình th y mình còn th ng thay, hu ng chi là con mình

nuôi.- N u m y nói u i nó i thì t i nghi p, thôi thì ki m ng i ta mà cho h nuôi, chm y nó trong nhà tao th y ghét l m, không bi t ch ng có ngày tao n i gi nãy tao p nó ch t a.

- Thôi, th ng th ng tôi nói v i anh Hai ch Hai r i tôi g i nó ng.- Tao không ch u v y âu. M y cho ai m y cho t i ng h em nó i khu t conm t tao, ch m y g i ng anh Hai thì c ng nh m y nhà ây v y, g i làmgi ng gì.

Ba Th i ng i khóc t m t c, không bi t tính l nào, mu n cho ch ng h t nghi ng vch ng sum hi p l n g m i th m s u, mà c ng th ng th ng Ð c nên không n phân ly, vìcông nuôi c c nh c. Ba Th i khóc than r i nói r ng:

- Thôi, th ng th ng r i tôi s tính.- N u m y mu n i v i tao, thì m y ph i r t th ng nh ó m i c. Còn nhm y không ch u, thôi thì tao i, m y nhà mà nuôi nó.

- Tôi nói thi t nó là con tôi xí c tôi nuôi, nên tôi m i t tên nó là th ng Ð c.Mình không th ng tôi mình mu n tính sao mình tính l y.

- Té ra th ng nh ó m y t tên Ð c hay sao? M y là m t con kh n n n thi t.M y oán tao r i m y l y tên ông n i tao mà t tên con m y há?

- Tr i i. Tôi có bi t tên ông n i mình là tên gì âu. Tôi nào có oán thù mình mà mìnhnói v y. Mình h i th m h mà coi, mình b tôi mình i m y n m nay, tôi bu n r u thì bu nr u trong lòng, ch có khi nào mà tôi nói n ng n mình m t ti ng chi âu.

- Tên H u n m l ng thinh m t h i r i nói r ng: N u m y th ng nó m y không nem nó mà i cho h , thôi r i tao d t nó tao cho h giùm cho . Ba Th i ng i khóc thút thít,

ch ng bao lâu th y tên H u n m nghiêng qua bên kia, gác tay ngang qua trán r i ng ngáypho pho. Ba Th i m i b ng cái èn em trên gh mà t t r i n m v i con. Th ng Ð c th yd ng Ba Th i vô li n ôm mà nói nh r ng: Má ng có u i tôi i nghe hôn má. Tôi th ngmá l m, tôi v i, ng u i tôi t i nghi p . Ba Th i day qua ôm con hai ba ti ng nhnh r i k m t mà hun, n c m t ch y chàm ngoàm. M con ôm nhau ch t c ng, m t h i r ith ng Ð c ng quên.

II

Tên H u v v i v coi b không tính i âu n a nh ng mà c ng không tính làmcông vi c chi h t, n r i c n m ngay mà ng , ng ã thèm th c d y thì vác dù i d o xóm.

Ch ng m y ngày mùa c y ã d t, Ba Th i không bi t làm vi c chi, nên m i b a hn c ròng sát r i thì l i xu ng r ch B ng mà xúc tôm b t cá em v , b a nào có ít thì n,b a nào có d thì sai con b ng l i ng xóm mà bán.


Tên H u vài ngày thì bi u làm th t m t con gà lu c r i xé phay mà u ng r u, n atháng bi u làm th t m t con v t ng n u cháo mà n. Ba Th i b n tánh hà ti n, b y lâu naynuôi gà nuôi v t thì trông cho nó l n ng bán l y ti n mua g o, ch ch ng khi nào dám làmth t mà n bao gi , nay ch ng bi u thì xót ru t b m gan, song vì b i mu n làm cho v a ých ng, nên bi u sao nghe v y ch không dám cãi. Ðã v y m i l n làm gà làm v t tên H u l iòi u ng r u, Ba Th i ph i sai th ng Ð c xách ve l i quán mà mua ch u, khi n m b y xu,

khi m t c c tên H u v m i h n m t tháng mà ti n r u và ti n thu c hút, Ba Th i thi u nng quán tính ã h n b n ng b c r i.

Mà tên H u ch ng nh ng là làm t n hao cho v mà thôi, l i còn làm nh c lòng chov nhi u n i khác n a. M i ngày vào ra th y m t th ng Ð c thì ki m chuy n r y rà, hth y nó ng i ch i thì ch i r a vang rân nói r ng: Ð chó, già u r i mà không bi t làmcông vi c chi h t, th nh v y nó ch t âu thì ch t cho r nh nuôi t n c m ch ích l i gì ,còn th y nó làm công vi c, ho c quét nhà, ho c cho heo n, thì l i m ng nhi c r ng: M y cólàm thì làm cho thi t tình ó, ch ng qu t l , làm l y có ó tao ánh m y nát u a, nóicho m y bi t . Th ng Ð c t i ngày không dám nhích mép, h th y m t cha thì s s t khôngdám ngó ngay; ki m công chuy n mà làm hoài, ch không dám không, n c m thì n sauch không dám n chung. Còn Ba Th i tuy th ng con mà không dám h môi, vì s nói rach ng nó b t quanh b t qu o r i sanh r y rà h n n a.

Ch ng có b a nào th ng Ð c kh i b b t tay hay là kh i nghe ch i r a mà c ngch ng có êm nào Ba Th i n m ng mà ch ng khóc th m. Ba Th i ch ng nh ng là th ych ng n kh kh c v i con nên bu n r u mà thôi, mà nh t là th y ch ng không tính làmvi c chi c n m nhà mà n hoài làm cho mình ph i m c n m c n n thì trong lòng lo s h ts c.

B a n , tên H u ng i n c m u ng r u coi b vui. Ba Th i m i m l i h i th coich ng có tính mùa t i ki m ru ng ng m n mà làm hay là tính làm vi c chi khác. TênH u nghe h i châu mày l ng thinh m t h i r i áp r ng:

- Tao bây gi không mu n làm n chi n a h t.- N u không làm thì c a âu có mà n.Tên H u l ng thinh không tr l i. Ba Th i m i nói ti p r ng:- M y n m nay mình i kh i, tôi nhà làm l t l o i c y i g t, nuôi v t nuôi heo,

tuy không ph i là giàu có chi, song nh tr i nuôi nên kh i ói khát. Mà thi t c ngm con tôi h m hút, n c c kh , nên không t n hao bao nhiêu, nay có mình vó thêm m t mi ng n, mà l i còn t n ti n r u trà tr u thu c n a; n u mình

không ch u làm vi c chi h t, thì ch c là tôi nuôi không n i. Mình m i v h m naymà tôi ã m c n ng quán h n b n ng b c r i. Tôi không bi t làm sao mà trcho h .

- i! M y ng có lo mà.- Không lo sao c. Thu nay tôi nghèo ch tôi không ch u nh b n c a ai h t.H i tôi m i v c t nhà tôi có m n c a anh Hai vài ch c ng b c, tôi lo h t s ctôi ráng nuôi m t con heo tôi bán tr cho nh r i tôi m i h t lo. T h i ó nbây gi tôi không dám vay h i c a ai n a. H m nay tôi thi u m y ng b c ngquán tôi lo hoài ng không yên gi c.

- M y có con heo ó chi? Bán con heo ó không tr hay sao mà s ?- Tôi nuôi heo ng bán l y ti n may áo qu n mà m c, ch ph i tính nuôi ng bán

mà xài hay sao?- M y ng nói l n x n ó m c tao tính cho. Tao bi t r i, trong ý m y th y taov h m nay t n c n c a m y nên m y phi n ch gì. V y ch m y nuôi th ng nhó sao m y không s t n.


Ba Th i th y mình nói vi c ph i qu y mà ch ng không bi t nghe, l i còn ki m chuy nnói xóc l i mình nh v y thì bu n trong lòng nên ng d y b i ra sau b p ng i mà khóc,ch không dám nói chi n a.

Th ng Ð c ng ng sau hè cho v t n, ngó vô b p th y má nó khóc, thì nó c nga n c m t, song không dám vô mà an i. Qua b a sau tên H u n c m s m mai r i li n

xách dù ra i. Ba Th i nhà m con m i thong th mà nói chuy n v i nhau. Ba Th i k h tu uôi vi c mình xí c th ng Ð c l i cho nó nghe; th ng Ð c tuy còn nh , nh ng mà

nuôi d ng tho ph ng l u h n, lam l , n i ch n c hàn c c n, m c rách ã quen r i, ch ngh m c i u chi h t, b i v y cho nên nghe Ba Th i thu t chuy n c a nó r i thì nó tuy sBa Th i không nuôi nó n a mà thôi, ch ch ng h ý tính tìm ki m m , cha ho c may thân

c sung s ng. Ba Th i thu t chuy n r i li c coi thì th y con có s c bu n, nên li n nói ti pr ng: Thu nay m không mu n nói chuy n ó cho con nghe là vì m ngh con nghe conbu n ch không có ích chi, b i vì m th ng con nên d c lòng nuôi con nh con c a m v y, n u nói ra s con b t th ng m r i l i s con nói b y nói b , cha m ru t có hay nmà nhìn con thì m con ta còn ai âu mà h h . Nay m nói ra ây là t i vi c tình c làm chocon ã rõ bi t ng n ngành r i, nên m không l còn gi u con n a c. Tuy v y mà mkhuyên con ch nên bu n, ví d u th nào m c ng th ng con, d u ngày sau con khôn l n cótìm c cha m ru t r i con ph b c m i n a, m c ng cam tâm ch không khi nào phi ntrách .

Th ng c nghe m y l i thì n c m t ch y ròng ròng, trong b ng mu n t r ng d ungày sau mình c giàu sang n b c nào i n a c ng ch ng ph phàng tình m , songkhông bi t nói làm sao cho c, ch nói có m y l i n y mà thôi: Con không b c má âu más . Xin má làm sao nói giùm v i tía cho con ây v i má hoài, ch ng có u i con t inghi p nghe hôn má .

Th ng Ð c nói t i ó, r i day m t ngó ra ngoài ng thì th y tên H u i xóm v ,l i có d t v m t chú ch t5 n a. Ba Th i th y có khách l t t b c trái vô trong bu ng, cònth ng Ð c thì s không, cha th y cha r y, nên c i qu n áo r i xách gi i ra mé sông ki mcá b ng kèo mà b t. Nó b t c vài ch c con cá nh nh , n m t tr i g n l n m i xách gitr v . Nó ng ngoài sân dòm vô nhà thì th y cha ng n m t i b ván gi a mà ng . Nólén i vòng d a hè ra phía sau x i n c mà t m, r i b c vô b p thì th y m ng ng ikhoanh tay m t mày bu n xo: Nó h i th m m i hay tía nó kêu ch t t i h i tr a ó là kêu coicon heo qu n ng d t giá mà bán.

Má nó nói chú ch t ã ch u mua hai m i tám ng, h n n ngày mai thì ch ng b cmà b t heo. Th ng Ð c tuy th ng con heo qu n, nh ng mà nghe nói tía nó bán thì nókhông dám nói chi h t, l i nghe nói bán t i hai m i tám ng b c, thì ch c có ti n, kh i l iquán mua ch u n a, nên nó không hi u t i sao mà má nó bu n.

Sáng ngày sau, m t tr i v a m i m c thì th y chú ch t hôm qua ó n nhà, mà b anay l i có d t theo m t ng i Vi t Nam m p ú tr n, tay l i có c m m t cái vòng v i m tcây òn. Th ng Ð c rình coi thì th y chú ch t m gi y b c a cho tía nó r i thò vòng gi tch n con heo qu n trói l i khiêng i. Ch t i r i tía nó a cho má nó m t x p gi y b c mànói r ng: Ðây này, m y l y m i ng i tr n tr n n gì tr i, còn m i tám ng taoc t ây cho . Má nó ng i khóc không nói chi h t.

T khi bán con heo qu n r i thì H u ngày nào n c m r i c ng xách dù ra i, ch ngtr v thì m t mày nh c c kè l a, h i r u bay n c n ng. Tên H u i ch i thì th ngÐ c trong b ng m ng th m, còn Ba Th i thì bu n r u không mu n nói chuy n. Th ngÐ c không hi u vì c nào mà tía nó i ch i mà má nó l i bu n, n êm n nó n m nghe vch ng r y l n v i nhau, Ba Th i phi n ch ng bán heo l y m i tám ng b c b vô l ngh m nay c b c r u trà tiêu g n h t, ch ng y nó m i bi t t i nh v y nên má nó bu n b c.

5 ng i Hoa Vi t Nam


Th ng Ð c tính th m r ng ch chi mà mình giàu có thì mình ki m mua m t con heo kháccho má mình, ng má h t bu n, tía i ch i, cho mình nhà thong th .

Tên H u v nhà ch n hai tháng làm khó cho th ng Ð c, làm r u cho Ba Th ikhông bi t ng n nào mà k xi t. B a n tên H u i ch i, Ba Th i nhà l y áo qu n rách emra ng i d a c a mà vá, th ng Ð c x n b n ng i m t bên mà th th nói chuy n này r i h ib i chuy n khác. Tr c sân gà v t v ng teo, trong nhà ch còn có m t con heo en nh m imua b ng b p c ng n m lim dim d i sàn v i con chó vàng m bày s n i không mu nb c. Ngoài ng lúa lên xanh k t, có m y ám ru ng c y lúa s m ã lác ác tr bông.Ba Th i ng i vá áo mà m t thì bu n xo, th ng Ð c h i c c ch ng ã ph i tr l i, ch khôngmu n nói chuy n. Ð n x tr i chuy n m a, mây gi ng en k t, gió th i ào; tên H u i ch iv l i có d t v m t ông già ch ng n m m i tu i v i m t a con gái nh ch ng b y támtu i.

Th ng Ð c v a th y cha thì l t t i vô bu ng, ng núp sau vách, r i k con m tch l vách rách mà ngó. Nó th y má nó chào khách r i d p may i l y tr u cau trênkhay cho khách n. Nó dòm ông già y thì th y ng mình m c m t cái áo xuy n dài c , trongcó áo c gi a tr ng, d i m c qu n lãnh en, u b t kh n be nhi u en, ch i i giày hàmch da láng, ng i vóc l n, mi ng r ng, môi dày, râu th a mà dài l i b c hoa râm, trán cao,m t dùn da mà c p m t l n, ôi ch n mày r m. Còn con nh i theo ng tuy nó m c m t cáiáo l a xanh c v i m t cái qu n en c ng c , nh ng mà da tr ng môi son, u x c l ccày, tóc xu ng n a l ng, m t mày sáng r , nh m coi ch ng kém chi m y a con gái c ah ng ch c giàu trong làng. Th ng Ð c l i th y ông già y l i cái bao b ng v i xanh v im t cây n trên ván, g n ch ng ng i ó, nó bi t cây n y kêu là n cò, song nó khônghi u hai cái bao y ng v t gì tr ng.Ông già ng i v a yên ch r i thì tên H u h i v r ng: Th ng Ð c i âu r i m y, bi u nóra bi u chút nào . Ba Th i ch a k p tr l i, thì th ng Ð c trong bu ng à ríu ríu i ra. Nó

i v a m i t i u b ván thì tên H u nói v i ông khách r ng: Th ng nh tôi ó! Nó sángláng quá ch , ng t vì tôi nghèo nên không cho nó i h c c, thì u ng bi t ch ng nào .Ông già day l i ngó th ng Ð c r i thò tay vào túi l y ra m t c p ki ng con m t mà mangvô. Th ng Ð c ng d a bên cái chõng mà ngó ng, còn Ba Th i tuy ã b c vô c abu ng r i, song c ng ng l i mà ngó ch ng, không hi u ông già n y âu và có ý gì mà l i

n coi th ng Ð c. Ban u ch ta nghi ch ng mình tính con cho ông già n y r i sau chta nghi ông n y m t con nên tìm n mà nhìn. Ba Th i ang nghi nghi ng i ng i, ông gà gitay ngo t th ng Ð c mà bi u r ng: L i ây ông bi u chút, con . Ba Th i nghe ng x ngthì bi t ng không ph i là cha th ng Ð c, tính ng nán l i mà nghe coi ng nói chuy n gì.Tên H u day vô bu ng th y v còn l p ló xó c a bèn bi u r ng: M y coi n u n c r i btrà ch cho ông th y ng u ng ch i .

Ba Th i quày qu i vô b p. Th ng Ð c m t ngó ch ng cha, còn ch n thì i l n l ig n ông già. Ông già mang m t ki ng ngó nó trân trân, tay vu t cái chóp c a nó r i h i r ng:Cháu m y tu i? . Th ng Ð c nói nh r ng: Th a tôi chín tu i . Ông già nghiêng tai bi u

nói cho l n m t chút. Th ng Ð c ph n thì s , ph n thì àm v ng c , nên nói l n h n, mànói gi ng nghe c s t. Tên H u tr n m t bi u: Nói cho l n coi nào! . Th ng Ð c t ngh ng r i nói: Th a, tôi chín tu i .

Ông già g t u r i ngó tên H u mà nói r ng: Ð c, ti ng nó t t, h i nó m mà l idài, th ng n y t p ca c. Mà chú em nó nói l i ch nói gi ng gì mà m c quá v y .

Lúc y Ba Th i trong bu ng b c ra. Tên H u không tr l i v i ông già, l i bi uth ng Ð c r ng: 'Thôi i vô trong c u Hai ch i i, ch ng nào tao kêu s v . Th ng Ð ckhông hi u vi c gì, nghe bi u i ch i thì vâng l i nên l t t b c ra i. Ba Th i kêu l i bi ur ng: Con vô nói v i m Haí cho má m n m t n i trà, con em v cho má r i s i ch inghe con . Th ng Ð c d m t ti ng r âm u ch y tu t.


Tên H u l y ch i quét cái gh nghi r i i l y g i b trên ván mà m i ông già n m.Ông già không n m l i bi u con nh i theo ó ng i trên chõng mà ch i, r i day qua h i tênH u: Sao chú em nó tính l nào thì tính ph t cho r i, ng tôi i cho s m . Tên H u ápr ng: Không ph i bán chác chi mà nói giá cao giá th p. H i tr a tôi vô nhà ông H ng Lch i, tình c g p th y, tôi th y th y ng i n còn con em ây ca theo, nh p nhàng n r p nêntôi khen. Th y nói th y mu n ki m thêm m t a con traì n a th y nuôi r i d y nó n ca

ng ki m ti n cho d . V tôi nó có nuôi m t a con nuôi, mà bây gi nhà tôi nghèo, nh mnuôi nó t n c m ch không có ích I i gì. Tôi nghe th y nói nh v y nên tôi m i tính giao nól i cho th y nuôi. Th y ngh l i ó mà coi, v tôi nuôi t h i m i cho n bây gi t n haoc c kh bi t là bao nhiêu. Nay nó ã c chín tu i r i, t rày s p v sau nh c y nó c,v y tôi òi có hai ch c ng b c có ph i m c m chi âu .

Ông già l c u r i áp r ng: Con Liên c a tôi ây là con m côi nó v i cô nó màcô nó nghèo nên nuôi nó không n i, tôi cho có m i ng b c mà thôi. N u chú em nó mu ngiao th ng nh cho tôi nuôi ng tôi d y h c n h c ca, thôi tôi tr cho chú em nó c ngm i ng. Tôi nuôi nó bây gi tôi ph i t n công mà d y nó h c, ch là nh nh i gì câu mà ph i tr ti n m c .

Ba Th i ra l y bình tích em i súc cho s n r i th ng Ð c em trà v có ch n ccho khách u ng, b ng nghe hai àng nói chuy n nh v y thì ng ch ng h ng, i ông giànói d t l i bèn h i ch ng r ng:

- a, mình tính bán th ng Ð c hay sao mình?- , ch nuôi làm gì.- T ì nghi p l m mà! Tôi nuôi nó ã tám chín n m nay, m n tay m n ch n, mình

bán c ng nh mình c t ru t tôi v y a mình à.- Con c a m y ó sao? N u m y ch u thi t con c a m y thì tao cho m y

nuôi, tao không bán.Ba Th i nghe ch ng nói xéo mình thì a n c m t, song vì th ng con nên ráng

g ng g o ki m c mà cãi r ng:- Tôi ã có nói v i mình r ng tôi ch c th ng Ð c là con nhà giàu sang; áo m n

giày nón nó m c h i tôi xí c ó v i m t m i nó b nh bao, tay chân nó d u nh uó mình không th y hay sao? Bây gi mình bán nó mình l y hai ch c ng b c có

ph i là nhi u âu, chi b ng mình mình nuôi nó h a may ngày sau cha m nótìm mà nhìn nó mình xin m t ôi tr m ng b c m i khá ch .

- M y c n m m y nuôi có b a tao dóa tao p nó ch t ây m y mang h a a,nói cho m y bi t. Ði coi n u n c u ng, tao tính th nào t i n i ý tao, m y không

c phép nói.Ba Th i th y ch ng tr tr o thì ch y n c m t, r i ríu ríu i vô b p, không dám nói

chi n a h t. Lúc hai v ch ng ng ôi co v i nhau thì ông già kéo g i mà n m. Tuy ngkhông rõ gia o c a tên H u nh ng nghe nói ó thì ng bi t anh ta kh c th ng nh l m, n u

ng mua nó ng nuôi thì ch c là t i nghi p cho v tên H u mà c ng là làm ph c giùm choth ng nh . Ch ng Ba Th i b c vô b p ng m i nói v i tên H u r ng:

- Tôi coi ý thím nó trìu m n th ng nh l m; v y thôi chú nó mà nuôi, giao chotôi làm chi r i thím nó bu n r u t i nghi p.

- Không mà! H tôi nh t nh thì tôi cho, cha nó c n tôi c ng không c, l a lànó. Ch ng gi u chi th y, tôi nghèo nên trôi n i xu ng C n Th mà làm ru ng. nhà v tôi lên trên Ch L n u nhà ng i ta mà làm m n, cách vài n m saunó tr v nó có b ng v m t a con, nó nói a nh ó là con c a h nó xí c,nó nó nuôi. Th y ngh ó mà coi, theo th y v y th y có nghi hay không. M ytháng nay tôi v tôi th y th ng nh gai con m t nên sanh gi c trong nhà hoài, b iv y tôi tính ki m ng i ng cho ph t nó i cho r i, thì trong nhà m i an n lolàm n c.


Ba Th i trong b p ch y ra n c m t n c m i chàm ngoàm khóc và th r ng:- N u không ph i con tôi xí c mà tôi nói d i ng g t mình, thì xin ông th n

trong làng n y b c v n h ng tôi i.Ông già th y Ba Th i khóc lóc th th t nh v y thì l m c m ng i d y mà can r ng:- Thôi, hai v ch ng c ng ch ng nên r y rà mà làm gì. Tôi là ng i x l tình c

n ây, ch không ph i là bà con quen bi t chi v i hai v ch ng. Nãy gi tôin m lóng tai nghe thì tôi ã rõ gia o c a hai v ch ng h t r i. Thím em xí ccon c a h b r i, thím em nó b ng v mà nuôi ph i hôn, chú em nó i làm n lâungày v th y khi i thì v không có nghén mà khi v v l i có con, nên lòngnghi thím em nó nhà có ngo i tình, r i v ch ng s ng s c v i nhau hoài. Làm ànông mà nghi nh chú em nó ó c ng ch ng ph i l gì. Mà nãy gi tôi nghe h ithím em nó t c t i trong lòng l m thì tôi bi t ch c thím em nó thi t tình chkhông có gian i. Tôi ã tr ng tu i r i, c ng áng b c huynh tr ng c a hai vch ng, tôi n ây th y hai v ch ng c n ng v i nhau nh v y tôi c ng bu n.V y tôi xin thím nó vui lòng cho tôi nuôi giùm th ng nh cho, làm nh v y chúem nó m i h t nghi, v ch ng m i hòa thu n mà lo làm n v i ng i ta. Tôi v nbi t thím em nó nuôi th ng nh t h i còn l m lói cho n bây gi k ã támchín n m tr ng sao l i không th ng, bây gi thím em nó giao cho tôi d t i r ithím em nó ch c là th ng nh bu n r u l m ch . Mà thím em nó nên ngh i unày: Th ng nh thì m t mày sáng láng l m, n u thím em nó mà nuôi thì b t quám t vài n m n a thím em nó b t i ch n trâu b t i mót lúa, r i ch ng nó l n thìc m cày, ánh xe càng t nghi p cho thân nó. Ch còn thím em nó b ng lòng l i cho tôi nuôi thi tôi d y nó h c ch , h c n h a may ngày sau thân nó kh ic c kh coi có ph i là t t h n hay không? Chú em nó òi hai ch c ng b c, thôitôi c ng ch u cho hai ch c ng b c, tôi nuôi nó tr c là làm ph c giùm chonó, sau n a giúp cho hai v ch ng hòa thu n mà i v i nhau d u m c r c ngch ng n gì .

Tên H u nghe ông già ch u tr hai ch c ng b c thì m t mày h n h , còn Ba Th inghe l i h n thi t thì ng lòng nên ng i khóc d m d . Ch ng ông già nói d t l i Ba Th im i nói r ng:

- Th y th y thân tôi th y th ng nên th y tính nh v y thi t tôi i n th y lungl m. Ng t vì tôi nuôi nó ã m n tay m n ch n, n u r t mà giao cho th y thì ch ctôi ch t ch ch u không n i.

Ông già day l i ngó ngay Ba Th i nghiêm ngh r ng:- Thím nói thím th ng nó, n u thi t th ng thì ph i tính làm th nào ng ngày

sau nó tr nên m t ng i bi t nh n, bi t ngh a, bi t hi u, bi t trung, l c mà i cho kh i ng i ta khinh b . Ch th ng mà tính làm cho nó ch n trâu, c m

cày, c o heo pha n c, th ng nh v y thì là c ý làm h i cho nó ch có ph i làthi t th ng âu .

Ba Th i cúi u l ng thinh không nói chi h t. Tên H u ng d y n tr u r i nói r ng:- N u nay tôi giao nó cho th y, tho ng nh ng ngày sau cha m nó nhìn có cho ti nb c thi ai lãnh.ti n b c y?

Ông tr môi áp r ng:- i! Tôi có c n gì ti n b c y âu! N u ai có nhìn thì tôi ch cho h n nhà chú

em nó r i h tính sao h tính.Th ng Ð c tay c m m t gói trà tróng nhà c u Hai nó, nó i v b c n sân nó s

r y nên không dám vô c a, nó i d c theo hè r i vô phía c a sau. Ði l i b p thì th y siêun c sôi h i lên ngui ngút, mà không có má nó ó, nó m i i nhè nh l i núp d a c abu ng mà dòm ra ngoài. Nó th y d ng má nó ng i trên cái chõng g n ó, nó m i kêu nhonh : Má, má trà ây né . Ba Th i nghe kêu li n ng d y i vô b p. Th ng Ð c ch y theo


tay a gói trà mi ng thi nói r ng: M Hai, m nói m n trà sao m n hoài, m bi u l iquán mua mà u ng ch m không có trà mà cho m n n a. May có c u Hai nhà c u nghenói c u r y r i c u l y cho m n ó a .

Ba Th i m gói trà ra b vô bình r i ng i ch m h m mà ch n c, không nói chi h t.Th ng Ð c th y má nó n c m t n c m i chàm ngoàm không hi u có vi c chi nên v n vaimá nó mà h i r ng: Sao má khóc v y má? Tía r y n a hay sao? . Ba Th i không tr l i,song day ngó con m t cách th m thi t l m, r i xách bình n c mà i ra ngoài tr c. Th ngÐ c ng b v bu n nghi n, ngoài hè dông gió lá p ào, r i m t lát m a tuôn nh c mt n6 mà , tr i g m nh súng n bên tai.

Ba Th i ngoài b c vô s p cái c a sau cho kh i m a t t t b p. Th ng Ð c x nb n i theo mà h i r ng: Ông già nào ó v y má? H i nãy tía bi u tôi i ch i chùng nào kêus v , bây gi tr i m a tôi nhà có c hay không má? Ba Th i s p c a xong r i li n dayl i ôm con ng i b p xu ng t v a khóc v a nói r ng: Cha con nó bán con cho ông già ór i, con ôi! .

Th ng Ð c nghe nói c ng ch y n c m t r i nói r ng: Tôi không ch u âu má. Tôi v i má hà . Ba Th i nghe con nói m y l i thì t ru t nát gan, song c ng g ng g ng mà

nói v i con r ng: Con ôi! Con còn nh d i nên con không hi u, ch thân má mà nuôi conây thi t là th m kh không bi t ch ng nào. M y tháng nay tía con nó c nghi cho má l y

trai nên con ra ó ch không ph i là xí c con mà nuôi, b i v y cho nên nó ghét con,mà nó l i hành hài thân má hoài. Thi t n u má c , không ch u giao con cho ông già ó, thìkhông ai làm sao mà d t con i c, song n u má c n tr thì tía con nó nghi con là con c amá , d ng y cái danh ti t c a má còn gì, vì v y nên má th ng con mà không m mi ngra c .

Th ng Ð c ng i khóc m t h i r i ng d y m t ch b l y v t áo lau n c m t vànói r ng: Thôi má ng có bu n, ng có khóc n a. Tía có bán con thì tía bán ng con

i ph t cho r i, ch má c n tr con l i ây tía r y rà hoài t i nghi p má l m. Không cósao âu má s ! Con i r i ch ng con khôn l n con làm n có ti n nhi u con tr v con chomá, con không quên má âu .

Ba.Th i nghe con nói nh v y l i càng t i trong lòng h n n a nên kéo con ngxu ng r i ôm nhau m con khóc m t. Ngoài sân tr i ã h t dông nh ng mà còn m a r rhoài không d t h t. Tên H u th y tr i g n t i mà m a không t nh nên c m ông già l isáng ngày s i. Ông già tính i qua bên C n Ð c mà th y t át nh m i c ng b t ti n,nên ch u nán ng nh m t êm. Tên H u kêu v bi u coi n u c m làm gà v t cho kháchn.

C m n c xong r i, ông già l y ra hai ch c ng b c mà a cho v ch ng tên H u,và kêu th ng Ð c ra r i bi u nó s a so n gói áo qu n cho s n ng th c d y i cho s m.

Tr i ch ng v ng t i thì m a ã d t h t. Ba Th i m i i vô trong nhà ng i anh l yh t áo m gi y m n và s i dây chuy n c a th ng Ð c mà em v , tính khuya a h t chocon r i d n nó sau nh cha m ru t nó có nhìn thì a y ra mà chi u i.Ðêm y Ba Th í không ng c, c n m tr n tr n c m t d m d . Th ng Ð c c ng t ct i trong lòng, ngh r ng còn có m t êm nay thì mình không còn v i m n a, ph i i theong i ta mà không bi t i âu, nên n m m t bên m mà không dám ng mình m , c daym t vô vách hoài.

Tr i r ng ông gà l i xóm gáy vang rân, ông già th c d y qu t h p qu t mà t ènr i m c a ra sân mà ti u ti n. V ch ng tên H u c ng th c d y theo. Ông già tr vô kêu

a con gái i v i ng ó: Liên, Liên d y con, sáng r i d y s a so n mà i cho s m, k otr a i n ng l m . Ông l i day qua bi u tên H u r ng: Kêu giùm th ng nh th c d y ngnó i .

6 h mi ng túm, phình to gi a, b ng g m tráng men, dung tích quãng 3l, s d ng s l ng l n các hãngn c m m.


Th ng Ð c ã th c d y ng ng sau hè múc n c súc mi ng r a m t, b ng nghetía nó kêu lí n l t t qu ng gáo ch y ra. Ông già th y nó li n bi u: L y áo qu n r i i con .Th ng Ð c tr vô bu ng, Ba Th i m i a cho nó m t cái áo v i tr ng v i m t cái qu nv i tr ng m i mà bi u nó m c, r i l i kêu nó mà d n r ng: Con ôi! Má cho con i âych c là má bu n r u má ch t g p ch ch ng không. Ðây né, nh ng này là c a con m ctrong lúc xí c con ó. Cái gói gi y ây là s i dây chuy n c a con. Con ng có b m tm y món này nghe con, b i vì ó là d u tích c a con n u con b m t thì s sau cha mru t con có nhìn không bi t l y gì mà làm tin. Má vái ch con m nh gi i n ch i . Nói t ió Ba Th i khóc t m t c t m t i nên không ti p c n a.

ngoài, tên H u kêu l n r ng: Ð c a, r i ch a ra mà i ch , làm gi ng gì mà l cc hoài tr ng v y .

Ba Th i té ng i trên gi ng, tay trái thì ch ng gi ng, còn tay m t thì l y v t áo ttrên m t mà khóc ng t. Th ng Ð c xách gói b c ra t i c a bu ng, nghe má nó khóc, nó

ng l i ngó má nó và a n c m t. Lúc y tr i sáng mà còn m m , tên H u ch y vô n mtay th ng Ð c kéo ra ngoài, ng d a bên ông già. Ông già v u nó mà nói r ng: Con

i v i ông, không sao âu mà s . Ông già v n thu c hút r i ng d y bi u con nh i v ing ó xách cây n, còn ng l y dù r i x vô hai cái bao v i xanh mà mang trên l ng. ngv a mu n t giã mà i thì tên H u h i th ng Ð c r ng: M y xách gói gì mà bùm sùm dv y? Ð a ây coi nào .

Tên H u l y cái gói c a th ng Ð c r i m ra th y có nh ng áo m n giày m c a nóh i nh ó li n kêu v mà nói r ng: M y ra, m y a cho nó em theo làm gì . Nói r ili n l y y mà b ra ngoài ván, th y có gói nh m ra th y s i dây chuy n c ng l y l in a. Tên H u coi k thì còn có m t cái áo v i m t cái qu n v i en, mà hai cái tuy ch a ráchsong c ng ã c r i nên l t t gói l i mà a cho th ng Ð c r i h i ông già r ng: H ihôm th y nói v i tôi th y qua C n Ð c. Mà qua C n Ð c r i ó hay là còn i âu? Xinnói cho tôi bi t ng sau nh cha m nó có n mà nhìn nó thì tôi bi t mà ki m th y .

Ông già d d m t chút r i áp r ng: S n thi t tôi ch a bi t ch c âu, màkhông h i gì, n u chú em có vi c mu n ki m tôi thì qua ch C n Ð c h i th m th y Ðàngthì h ch cho . Nói d t l i li n t giã tên H u mà i, và day m t vô c a bu ng th y Ba Th i

ng ó thì nói r ng: Thím em nó ng có phi n, tôi nuôi c ng t t , không sao mà s .Thôi tôi ki u hai v ch ng.

Th y Ðàng n m tay th ng Ð c mà d t i, con nh xá hai v ch ng tên H u r i xáchcây n i theo sau. Ra t i sân th ng Ð c vùng v ng trì ng l i mà kêu: Má ôi! Má . BaTh i ch y ra c a khóc r ng lên nghe r t bi th m. Tên H u tr n m t ngó th ng Ð c, làmcho nó s khi p vía nên d b c i theo th y Ðàng không dám kêu má n a.

Tên H u ng coi i ra t i u b r i m i day l i n t v r ng: Nín i nà! Khóc gi nggì? M y nói không ph i con m y sao mà khóc d v y... Th ngu! Ð c a th ng nhsao m y a cho nó chi v y? N u thi t nó là con c a h m y xí c thì ph i ó l i

ng sau có ai h nhìn h m i tìm n mình, ch a h t cho nó thì mình còn b ng c gì màk công nuôi d ng c . Ba Th i không tr l i, tr vô trong ván h t h t c a th ngÐ c ó mà ôm vô bu ng r i ng i khóc r m r t.

Th y Ðàng d t th ng Ð c ra t i ng quan l r i m i buông nó ra, bi u nó itr c, còn th y v i con nh thì i theo sau. 'Th ng Ð c ch n i mà m t ngó l i nhà hoài,n c m t ch y ròng ròng không d t, trong b ng th m ngh mình b c t i m t b c thì càngxa m , xa nhà thêm m t khúc ng; h i nãy nghe ông gíà nói i qua C n Ð c mà C nÐ c âu? Ông già n y là ai? ng mua mình em v b t làm vi c gì? Mình có th nào trv nhà má n a hay kh ng?

Th ng Ð c trong lòng qu n au nh dao c t, trong trí b i r i nh t vò, b i v y chonên ch n thì i, m t thì khóc, m t thì ngó l i hoài, làm cho ng i i ch h g p ai c ng l ylàm k , có ng i bi t nó kêu h i nó i âu nó c ng không nói. Ra n ch M L i th y


Ðàng bi u hai a nh i th ng l i c u ng i mà ch ng qua sông Bao Ng c. M t tr i ngm c, h ng ông chói chói lòm. Th ng Ð c ng trên c u ngó l i xóm Tre thì th y nhàmá nó rõ ràng, th y m y b i chu i sau hè m t tr i chói vàng vàng, th y c a ch ng có ng i

ng ó nh ng xa nên th y ng i y m c en ch không rõ là ai, th y con chó vàng ingh u ngh n tr c sân r i ng chong m ngó ra ng d ng nh tìm ki m b n.

Th ng Ð c ng ngó hoài không m i m t, mà th y Ðàng v i con Liên ng m t bênthì ng ch c ng cho nó ngó, ch ng h h i m t ti ng chi. Chi c ò chèo qua t i, th yÐàng xách và d t hai a con xu ng ò. Chi c ò s m m i i b y tám ng i, ng i n yh i ng i kia, ng i kia nói chuy n v i ng i n om sòm song th ng Ð c c ng khôngkhuây lãng c ngó v Xóm Tre hoài. Ðò qua t i mé sông bên kia, th ng Ð c leo lên b ngótr l i b giàn cây án khu t không th y Xóm Tre n a, không bi t ch nào là nhà mình, r ingó t h ng thì c cây l ho c, ch ng có xóm nào là xóm.bi t, ch ng có nhà nào là nhàmình quen thì h i h p trong lòng, nên ng khóc thúc thít. Th y Ðàng d i ò b c lên vvai bi u nó i, thì nó ánh li u d b c i theo ch b v c nh l quê ng i, không bi t iâu mà tính.

Th y Ðàng tên th t là Tr n Cao Ðàng, ng i g c sanh t i x C n Ð c, lúc cònnh trong nhà cha m nghèo l m, c m n không no, áo m c không lành. Khi y nhà n cm l p tr ng mà h c ch qu c ng v i ch Tây, nhà giàu không ai ch u cho con i h c.Nhà n c m i t ng trát cho các làng d y ph i c p h c trò. H ng ch c trong làng s quanqu ph t nên n n n v i ông thân c a Ðàng cho Ðàng i h c, h ng ch c v i nhà giàuchung u v i nhau mà ch u ti n c m bánh áo qu n, l i còn c p d ng cho cha m nhà

c no m n a. Th y Ðàng nh có nh v y nên m i i h c c.H c h n m i n m quan b làm th y giáo d y t i tr ng Sài Gòn. D y h c c vài

n m g p d p quan Tham bi n Ch L n c n dùng m t th y thông ngôn, th y Ðàng m i xinthôi ng ch th y giáo r i xin c p b ng làm thông ngôn. Quan Tham bi n th y th y gi i gi nb t thi p thì em lòng yêu th y; b i v y cho nên th y ng thông ngôn nhà th y t ng làngt i lui n m n p. Th y r c cha m v chung v i th y, còn a em gái c a th y tên là BaS thì cha m th y ã g cho ng i trong làng tên là Phan H o Tâm.

Th y v n là con nhà nghèo nh ng th y làm vi c quan c l , k kính ng i yêu b iv y cho nên có m t ông Cai t ng giàu có g n làng th y m i kêu th y mà g con. Th y c iv v , v ch ng v i nhau h n m i n m mà không có con. L n l n cha m hai bên khu th t. V ch ng lãnh ph n n c a cha m i n m thâu huê l i c ng c hai ba ngàn gi lúa.Th y làm vi c quan có l ng b ng, mà t ng kính ph c nên i l v t hàng ngày; ã v y màv th y l i có c a riêng, n u th y th ph n nh ng i ta thì b c quan l c a th y ch c là.r ng dày, mùi phú quí vinh huê ch c là th y n m .

Nào dè ng i i h có may thì có r i, s nên h vinh nh c ng m c ng nh n c l nn c ròng. Th y Ðàng làm vi c quan c m i hai n m r i g p m t quan Tham bi nkhông yêu th y nh m y ông tr c, l i h th y i h u tr thì r y, th y làm vi c ch m thì quT ng làng dòm th y quan không yêu th y n a thì coi b h c ng b t kính m n. Th y nghth tình l t l o thì th y bu n th m, nên th y g i n xin quan trên i th y qua t nh khác.Quan trên ã không nh n l i th y, mà quan s t i l i càng kh c v i th y nhi u h n n a, th yt c trí m i xin thôi, r i v ch ng d t nhau tr v C n Ð c c t nhà mà .

M y n m th y làm vi c quan, nhà th y khách kh a ông d y d y; th y h c n th yn thi t t i, nên êm nào th y c ng qui t nh ng tay n gi i n hòa ch i v i th y. Hn n khuya thì n u ng vui c i; v th y tuy ph i th c khuya coi n u n ng mà ãi

khách, song mu n v a ý ch ng nên ch ng có m t ti ng chi phi n trách.T ngày th y v trong làng thì ch ng có ai t i ch i n a, ban êm v ng v th y có

bu n thì l y n ra r i n m t mình mà thôi, n cây này ã thèm r i n qua cây khác. Vth y ch ng có chi c c nh c nh khi tr c, nh ng mà coi ý l i b t tr ng th y. Nhi u khi vth y nghe nh ng b n ng liêu c a th y khi tr c k làm Huy n ng i làm Ph , thì th ng


hay c n r n, hay trách th y nói r ng t í th y ngang tàng ch chi th y nh n nh c mà theo làmvi c quan, thì ch c ngày nay c ng c r ràng nh ng ì v y.

Th y Ðàng b c ra kh i vòng quan l thì trong lòng ph i ph i, ch ng h có ý ti c m tchút gì. Th y tính ngh ch i thong th m t vài n m r i s li u ch c ho c kinh dinh côngth ng ho c khai sáng nông nghi p. Ch ng dè v ch ng v trong làng ch a y n a n mmà th y dòm coi v th y c a riêng nên có ý khinh th th y, h tính t i chuy n làm n thì nóc ti c ch c thông ngôn, ký l c, c ham làm bà Ph , bà Huy n hoài; th y th y lòng d c aan bà nh v y thì th y bu n th m, b i v y cho nên th y c b nhà mà i ch i cho khuây

lãng. Th y i thì thôi ch h v n nhà thì v ki m chuy n mà r y rà. Th y d ch c v th yngày tr c mà yêu m n th y ó là vì cái ch c thông ngôn c a th y nên m i yêu; nay th ykhông còn oai quy n n a nên m i b c ãi nh v y.

Ngày n v ch ng r y v i nhau, v nói nhi u l i phi ngh a th y gi n bèn vi t t mà giao cho v , r i bi u nh nói th y là ng i không x ng áng thì l y ch ng khác chox ng áng h n th y. Ng i v c ng vui lòng lãnh t , coi ch ng chút chi trìu m n h t.

Th y Ðàng th y th tình nh v y thì trong b ng c i th m, bèn giao h t c a nhà chov , ch l y có áo qu n, n sách mà thôi. Mà t ng d u th y mu n l y ti n c a th y c ngkhó mà l y cho ng, b i vì th y làm vi c quan h n m i n m, tuy ti n b c vô nhi u, songvô bao nhiêu th y xài h t b y nhiêu, n ngày xin thôi i v làng, th y ph i l y huê l i c av mà c t nhà và mua c.

Nay v ch ng xa nhau c c a nhà y có ph i c a th y âu mà th y dám òi. Maykhi tr c th y có cho ít ng i b ng h u m n m i ng i m t ôi tr m ng b c. V y th yd n áo qu n n sách qua nhà em r là Phan H o Tâm mà g i, r i tính i òi n mà xài .

Th y lên Sài Gòn, Ch L n ch i m y tháng anh em b n k thì khuyên th y xin trvô làm vi c quan l i, ng i thì bi u th y xin vô m y hãng mà làm. Th y ngh r ng mình itrong quan l h n m i n m ã chán r i, nay mình c thong th còn xin tr vô chi n a.Còn bây gi mình xin giúp vi c cho m y hãng thì c ng c, mà n u tránh ng n y r i i

ng n , ng nào mình c ng không c làm ch , nh v y thì ngày tr c mình xin thôilàm vi c ch ng là d i l m sao?

Th y suy i ngh l i chín ch n r i th y m i nh t nh n u không có ngh nào mà th ylàm ch c thì thà th y i d y n mà ch i, d u nghèo hèn thì th y cam ph n nghèo hèn,ch th y không ch u qu t h ai h t. Có th y H i ng B n L c, v n là ng i giàu l n, khitr c có mang n th y, ngày n g p th y t i Sài Gòn thì m ng r h t s c, m i th y i ra nhàhàng n c m nói chuy n ch i. Lúc n u ng th y t h t tâm s c a th y cho th y H i ngnghe. Th y H i ng nghe h t u uôi r i nói r ng: Không h i gì th y tính buôn bán làmn, n u th y c n dùng v n li ng bao nhiêu tôi s giúp giùm cho, không sao âu mà s .

Th y Ðàng nghe m y l i trong b ng m ng th m, nên r anh em quen hùn hi p v imình ng l p ti m tr u mà bán. Anh em ai c ng th ng, ai c ng mu n giúp cho th ylàm n, song làm vi c t i Sài Gòn, Ch L n không ai d ti n nhi u, b i v y cho nên m ing i ch u hùn n m b y ch c ho c m t tr m ng b c mà thôi. Th y Ðàng th y anh em h ahùn, tuy v n không nhi u, nh ng mà s hùn ông, thì l t t i B n L c tìm n nhà th yh i ng nói chuy n l i cho th y nghe, r i c y th y giúp m t ôi ngàn ng có ti n màl p ti m. Th y H i ng nói không có b c s n, bi u i ít ngày th y s em lên Sài Gòn màgiúp cho. Ð i g n trót tháng mà không th y chi h t, th y Ðàng túng th ph i xu ng B n L cn a, ch ng dè xu ng ó l i không có th y H i ng nhà. Th y b n chí i xu ng luôn n msáu l n n a, mà không g p m t; th y bi t th y H i ng nói không thi t thì th y t c c ith m, r i v nh t nh i d y n mà ch i, không thèm làm ngh chi h t.

Th y i trót n m tháng m i tr v nhà em r . Th y nghe nói có th y Phó t ng s t iv ch t nên g m ghé mu n c y mai n nói v th y, mà ý v th y c ng thu n r i nên th yPhó t i lui hoài. Th y bi t v th y là ng i tham b c tham ti n, tr ng quy n tr ng t c, thì


th y ã khinh b r i, mà th y nghe nói m t ti t m t trinh thì th y l i càng khinh b nhi u h nn a.

T y v sau th y mang m y túi n l u linh trong l c t nh, trót m i l m n mtr ng, khi thì lên Châu Ð c, khi thì xu ng B c Liêu, khi thì l i Tây Ninh, khi thì qua BàR a. Tuy có lúc th y c ng xây xài b n ch t, nh ng mà d u khi nghèo c c th y c ng gi gìndanh d , ch ng h làm cho th p ph m giá c a th y. Lúc sau ây th y th y thiên h l i anghe ca, th y ngh d u th y n hay không có ai ca thì ch c thiên h c ng ít chu ng, b i v ycho nên ra Bà R a th y th y con Ðoàn Kim Liên m t mày sáng s a, mà ti ng nói l i thanhtao, th y m i xin ng th y d y ca, r i d t nhau i n ca cho thiên h nghe ch i mà l y ti n.Th v nuôi con Liên h n m t n m th y d y nó ã bi t i u, mà l i bi t c ít b n ntranh n a. Vì nó có tám tu i nên n ngón ch a c t i, ch còn ca thì ai c ng ph i khenb i vì ti ng nó ã t t mà nó l i ch c nh p n a. Th y tr vô Sài Gòn n m y tháng th yg p m t ông b u gánh hát c i l ng, ng i th y th y n t i, t bài ca hay, mà con Liênl i có thinh có s c thì ái m , nên c theo n n n v i th y hoài, xin th y theo giúp giùm, th ythì làm th y tu ng còn con Liên thì ng r p. Th y nghe l i khuy n d thì c i ng t r i d tcon Liên i xu ng Gò Công, không thèm tr l i chi h t. Th y Gò Công ch i ít ngày r itính i l n l n v C n Ð c mà th m em, nào dè ra t i M L i l i g p tên H u r i xin thêmth ng Ð c mà nuôi n a.

Trong m i l m n m nay th y ít hay v t quán là vì v th y ã c i giá, th y s v vch ng g p nhau tuy th y không h n gi n, song v th y c ng ng ngàng. Nay th y d t hai

a nh v thì th y c ng tính v th m em vài ngày r i i, ch không ph i tính v mà ó.Th y Ðàng b c vô c a thì v ch ng Phan H o Tâm m ng r h t s c h i c n nguyên

con Liên v i th ng Ð c r i l t t làm gà d n c m cho th y n. Phan H o Tâm là ng ic n ki m, làm ru ng không l n, song nh làm th y thu c t ãi nên trong nhà có d gi chút

nh; v ch ng có hai a con, a con gái l n ã có ch ng v trên R ch Ðào còn a contrai nh thì còn h c l i tr ng Chasseloup Laubat.

Th y Ðàng th y em trong nhà thong th thì m ng th m; th y h i th m m i vi c nhà,song ch ng h khi nào h i t i v . Lúc th y ng i n c m v i hai a nh , em gái th y m ith th mà t r ng v th y ng th y Phó t ng x a nay không có con mà n m ngoái th yPhó t ng l i t tr n, v th y b s p con gh r y rà nên ã tr v nhà c má , th y Ðàng nghenói n chuy n v thì châu mày coi có s c bu n, ch ng hi u là t i th y nh n s b t ngh ac a ng i x a hay là t i th y ng lòng th ng b n c mà th y không nói chi h t.

Th y C n Ð c m y b a th y n nhà th m bà con cùng h t, nh ng mà th y lánhkhông ch u i l i g n nhà c c a th y. Th y v a tính t t em r i d t hai a nh mà ich ng dè th y nhu m b nh thình lình nên th y ph i n n ná l i mà d ng b nh.

Phan H o Tâm lo thu c cho th y u ng, tuy b nh th y không thêm, nh ng mà c ngkhông gi m chút nào. Phan H o Tâm coi m ch r t k r i nói th y au th n, nên cho th y nc n l t v i chu i ho c v i ng mà thôi, ch không cho n m n, l i khuyên th y ph in ng náu mà u ng thu c ôi ba tháng thì b nh m i d t c. Thi t th y c ng ch ng au chicho l m, ch au l ng, nh c tay, m i c ng và có khi l i ran cái ng c mà thôi, song vì b ith y n không c, nên n m m i m y b a mà trong mình th y y u l m.

Th ng Ð c v i con Tiên ó c n r i ch i, ch không làm chi; chúng nó bu n, conLiên m i bày ra d y th ng Ð c ca. D y úng m t tháng th ng Ð c ã bi t ca b n h t.Th y Ðàng b nh m i ph n ã gi m c n m ph n r i, m i bi u em mua hai cu n v nqu c ng , ban ngày thì d y hai a nh h c ch còn ban êm thì d y chúng nó h c n. Connhà giàu trong làng th y th y d y hai a n y h c n, thì th a d p nên áp t i mà xin th yd y giùm. Th y ngh mình còn b nh ch a i âu c mà không c ng ch ng ích gì, nênth y ch u d y ng cho hai a nh trong nhà h c theo cho d .

Ng i v c th y b th y mà l y Phó t ng g n m i l m n m nay, nhà c a ph i giaocho m t a cháu gi giùm, lúa ru ng n m nào góp xong r i c ng ph i nh p v i lúa c a


th y Phó mà xài chung. Tuy trong nhà thì tôi t , ra ngoài ng thì làng dân ai c ngth a c ng d , c ng kêu là bà Phó, nh ng mà có m t chút ó mà ph i ra công xem xét vi cnhà cho ng i ta, r i m i n m l i ph i giao cho ng i ta h n hai ngàn gi lúa n a, ngh thi tm c quá. Ðã v y mà lúc th y Phó t tr n s p nh con gh l i nói nhi u l i s nh c, a thìnói mình th y th y Phó giàu nên b ch ng mà ám xác ng gi t c a, a thì nói vì mình nênth y Phó m i mang b nh mà t tr n.

Cô tr v nhà c mà , ngh n vi c ch ng thì h th n tr m b , mang chi cái thóiham t c ham quy n, mà m i m y n m nay hao ti n t n c a không bi t bao nhiêu, l i cònph i mang ti ng l n ch ng, mang i u b c ngh a. Cô ng bu n r u b ng nghe ch ng ctr v , tuy cô không dám lòng trông con chìm c vào cái l ng x a, nh ng mà cô n mng i không an, coi ra tu ng nh cô th ng nh th y l m v y.

Ðêm nào cô c ng chong èn ng i mà suy ngh , n u th y Ðàng kêu c a thì ch c là côb giày ch y ra ôm khóc r i n n n ôi cho th y dung th t i ngày x a, mà cô ng i i hoàikhông nghe ai kêu, duy nghe canh tàn gà gáy vang rân, duy th y chích bóng trong phòng hiuqu nh. Cách ít ngày cô l i nghe th y nhu m b nh, cô m i l n n m y nhà g n Phan H oTâm mà ch i. Tuy là cô gi b i ch i, song trong lòng cô thì cô quy t h i th m coi b nhch ng c a th y n ng nh th nào, và th y v có t d u oái t ng n cô chút nào không.Ng i trong xóm thu t chuy n th y v có hai a nh cho cô nghe, l i nói b nh th y n ngl m, có th th y ph i u ng thu c lâu lâu m i m nh c.

Ngày nào cô c ng i qua i l i ngang tr c nhà Phan H o Tâm, r i ghé m y nhà g nó khi thì h i mua tr ng gà, khi thì m n ng i p t. M t b a n cô ng ng i trong

nhà bà C n, b ng th y th ng Ð c v i con Liên i l i ó ch i. Cô l y làm m ng m i h ith m chuy n th y, l i th y lai a nh ng ngh nh cô em lòng th ng nên cô bi u chúng nó

i theo cô lên nhà cô ch i. Th ng Ð c v i con Liên b c vô nhà th y nhà c a kinh dinh,gh t h c h thì ké né không dám ng i. Cô h i a trong nhà ch y i mua bánh em vcho hai a nh n r i cô m i h i r ng: Hai cháu kêu ông th y ó b ng gi ng gì ? .Hai a ngó nhau r i th a r ng: Th a, con kêu b ng th y .

Cô c i r i nói r ng: Hai cháu bi t hôn? Qua ây là v cúa th y ó a, Th y gi nqua r i b i h n m i l m n m nay không ch u v nhà. Hai cháu mu n ây v i qua haykhông. Nh mu n thì bi u th y v ây mà , ng hai cháu sung s ng t m thân. v i qua,qua may áo qu n t t cho mà m c .

Hai a ng i l ng thinh không nói i nói l i chi h t. Ch i m t h i r i th a v i cô màv , vì s i ch i lâu th y r y. Cô cho m i a m t c c b c r i d n m i b a lên cô cho nbánh. Hai a nh ra ng l y làm c ý nói nói c i c i, h i v i nhau t i sao th y có nhàt t, có v yêu nh v y mà l i không ch u v nhà l i trôi n i d y n làm chi cho c c thânnh c trí. Tuy cô d n, song hai a nh v không dám nói ra mà h n m ba b a thì gi b ich i r i lên nhà cô mà n bánh.

Ngày n cô th y Ba S , là em th y Ðàng, i ngang qua nhà, cô li n m i vô r i khóclóc mà t lòng n l n l i ngày tr c, và xin cô Ba S làm ph c nói giùm cho th y h t gi n

ng tr v nuôi d ng cho thong th t m thân. Cô Ba S th y v y c ng ng lòng, nên h a i anh lành m nh r i s ki m cách mà d ý.

Th y Ðàng u ng thu c h n b y tháng m i thi t m nh. Con Liên h c n tranh nkìm lão thông còn th ng Ð c thì n kìm v i n cò cây nào c ng n g n b n. Hai al i bi t c bi t ví t ch qu c ng r i h t. An T t xong r i th y m i c t n gói sách s aso n mu n d t hai a nh mà i. T i b a y th y ng n m nói chuy n v i em r , thì emgái th y trong bu ng b c ra ng i b ván bên kia têm tr u mà n r i h i th y r ng:

- Anh Hai, anh tính i âu n a hay sao mà ngày nay anh thu x p c ó v y?- , qua tính sáng mai qua i B n Tre, M Cày ch i.- Ý anh mu n em không dám cãi, ch thi t em th y anh i em bu n quá.- V y ch thu nay ó sao?


- Thu nay anh m nh gi i ch ng nói làm chi. Nay anh h n n m m i tu i r i, anhã già y u mà trong mình l i có b nh n a. Anh i xa nh m nh gi i ch ng nói gì

còn khi n y u thì có ai âu mà nh c y.- Chí qua mu n thong th , m t ch tù túng qua ch u không c. Mà em bi u qua

ng i thì ti n âu có cho qua xài, c m âu có cho qua n.H o Tâm nghe nói t i ó li n ng i d y mà tr l i:- Anh n xài bao nhiêu ó mà anh lo d v y. Anh nhà ây v ch ng tôi nuôi cho.- D ng có b ng t t thì tôi c m n l m. Song tôi bi t d ng n ch không ph i

giàu có chi. M y tháng nay tôi v ây làm t n c m t n n c mà l i còn t n thu cmen c a d ng n a, tôi ngh t i thì tôi ái ng i vô cùng. Tôi ch a n n chod ng c, nay lành m nh r i l nào tôi còn theo mà làm nh c cho v ch ngd ng n a hay sao.

- Anh em mà n n báo ngh a n i gì.Ba S xen vô mà nói r ng:- Mà bây gi anh tính i làm vi c gì âu anh nói nghe th coi.- Ði ra tr c d y n ki m ti n xài sau ch i luôn th .- D y n v y ch nhà ây l i d y không c hay sao? Con nhà giàu h h c

hi m ó, anh d y h mà n ti n, c n gì ph i i âu cho m t.- nhà bu n l m, d y gi ng gì c.- C n Ð c là ch nhau rún c a mình, v ây sao anh l i bu n? Hay là v ây

anh nh chuy n c , anh xét ph n anh bây gi nghèo hèn, còn ph n ch Hai thìgiàu có, nên anh h th m r i anh bu n ph i không?

- Qua có h th n chi âu, qua c ý l m ch ! Cái nghèo c a qua ây gia tài c a hó d u bán cho h t i n a mua c ng không n i âu; em ng có t ng qua th yh giàu còn qua nghèo mà h th n.

- H ! Anh khinh khi ng i ta quá!... Ð i này có cái chi quí h n ng ti n. Ph i h itr c anh ch u nh n nh c mà làm vi c quan, thì ngày nay có l anh ã làm t i Ð cph r i. Mà n u anh không ch u làm quan, thì anh n ng theo ch có l tr n ianh c ng kh i c c kh . Em ngh thi t em ti c quá.

- Ph n em là àn bà, em âu có hi u tâm chí c a qua mà em nói.- Em c ng bi t làm àn ông không mà n ch c c a v thi t c ng không t t gì ó.

Mà h i còn trai tráng anh tài trí, tay ch n, anh không thèm h ng nhc a v , thôi em c ng cho là ph i i. Nay anh ã già y u r i, n u anh c c ng c ihoài thì...

- Em ng có nói qu y nh v y! Con ng i lúc còn tr thì hay làm b y, n ch nggià r i m i s a tánh l i. Ph n anh ây, h i nh anh ã làm ph i, bây gi già r iem l i bi u anh ph i s a l i mà làm qu y hay sao?

Th y Ðàng nói t i ó l m c m ng i d y mà ngó ngay Ba S . H o Tâm c ng ng i d yv n thu c mà hút, còn th ng Ð c v i con Liên thì ng d a t thu c lóng tai mà nghe. Th yÐàng t ng h ng r i nói:

- Th thì em mu n qua tr l i v c qua hay sao ch ?Ba S ng i l ng thinh không tr l i. Th ng Ð c m y tháng nay n bánh lãnh ti n c a

cô Phó ã nhi u, có lòng c ao cho th y ch u tr v v i cô ng n m c cho sung s ng nênnghe th y h i nh v y thì trong lòng h i h p trông coi th y tính l nào. Cách m t h i Ba Sm i nói r ng:

- N u anh ch u tr v v i ch thì ti n l m. Em bi t ch c h anh v thì ch m ngl m. Ch th y anh bây gi già y u nghèo nàn mà l i hay au m, thì ch th ng,nên m y tháng nay ch c y ng i này ng i kia nói giùm mà không dám nói. Emngh n u anh tr v v i ch thì xong, b i vì...


- Nín! Em ng nói b y. Em b ng chén n c em r i, em h t l i cho y chénc hay không?

- i có c n gì. i này mi n là có ti n b c nhi u thì thôi.- H ? Khéo bày chuy n làm cho tôi mang nh c!H o Tâm th y anh v có s c gi n li n xen vô mà nói r ng:- V tôi nó tính qu y mà c ng có ch ph i ó anh. Anh xét l i ó mà coi, n u anhv v i ch , thì n m không c ng có c a cho mà n; thân anh ã sung s ng màanh em l i g n g i nhau c n a.

- Té ra d ng c ng v y n a sao?Th y Ðàng tr l i có m y ti ng r i n m day m t vô vách mà ng không thèm nói chi

h t. Th ng Ð c v i con Liên không hi u vi c nào mà nhà t t v p mà th y không thèm,nên ngó nhau r i c ng d t nh u i ng .

R ng ngày có lái buôn lúa l i xóm d n ghe b n i B n Tre mua lúa ng ch vCh Là mà bán. Th y Ðàng th a d p y m i xin quá giang mà i B n Tre. Khi th y ôm nd t hai a nh ra kh i nhà th y li n nói v i chúng nó r ng: Tao không dè s p ó là ti unh n, Tao nói thi t n ch t tao c ng không b c ch n v ó n a. Mà ngày nào tao có ch tbây c ng ng cho chúng nó hay làm gì .

III

Ðêm r m tháng giêng, bóng tr ng t chói tr i Nam v ng v c, dòng n c xanh trànsông Tr c minh mông. T vàm K Hôn xu ng t i m m Tam L ch, tr i tr i n c n c ê htr ng gi i, gió ùa, m t n c lao xao mà l i r ng ng i coi nh th vàng trôi b c ch y Cáchm t kho ngxa xa m i có m t chi c thuy n bu m tr ng, chèo x p, th gi a dòng cho n cxuôi gió thu n a i. Hai bên sông cây c im lìm, m t giây lâu m i nghe ti ng tr ng tr canhv ng v ng.

Chi c ghe c a th y Ðàng ra kh i vàm K Hôn r i thì b n lái u ng h t, duy còn cóm t chú tài công ng i phía sau, tay n m lèo, tay c p bánh lái, nh m dòng n c mà th linh

inh; êm khuya kho ng v ng, gió mát tr ng trong, anh ta h ng c nh ng tình nên c t ti ngmà nói th L c Vân Tiên nghe inh i. Th y Ðàng n m trong mui l ng l ng suy i xét l inh ng th t c nh n tình, b ng nghe ti ng tài công nói th , th y ng a ngh , li n l m c m ng id y l y cây n cò mà n theo ng gi i c n bu n chút nh. Chú lái v i hai a nh ngng nghe ti ng n c ng gi t mình th c d y, r i ng i nghe ch i vui v vô cùng. Chú lái mu n

cho b n ngh ng i cho yên, nên không kêu, chú m i b n thân t èn nhúm l a r i n un c trà cho th y u ng.

Tài công nói th m t h i r i ngh . Th y Ðàng u ng n c r i m i bi u th ng Ð c l yn kìm mà hòa v i th y, còn con Liên thì ca theo. Chú lái tuy là ng i lam l làm n, x a

nay nhà làm ru ng thì m ng s m tim lúa háp, ng i nghe i buôn thì m ng lo bán t muamay, ch ch a bi t thú v phong l u là th nào, nh ng mà chú ng i nghe n ca m t h i r itâm th n b ngh 7, mày m t ngáo ng , n u lúc y ai c c c h i chú v y ch n ca nh v ymà hay d th nào, thì ch c chú nói nghe thì là hay, mà sao trong lòng ng n ng i bângkhuâng, d ng nh th ng ai, nh ai, khó mà nói rõ ra cho c.

Con Liên ca m t thì l y n mà n, nh ng l i cho th ng Ð c ca, hai a thay iv i nhau ca bài b n h t. Chú lái l y làm c ý, mà chú tài công c ng r t vui lòng. Th yÐàng h i hôm n m l ng l ngh n vi c i thì bu n th m, mà ch ng th y n cho hai anh ca m t h i r i thì th y quên h t nh ng chuy n x a, s c m t hân hoan, t m lòng nhàn l c.

7 mê khoái


Ghe xu ng t i B n Tre th y Ðàng t n chú lái r i ôm n d t hai a nh lên b , tìmnhà ông Phán C m là b n h c thu nh mà th m. Ông Phán C m th y th y thì m ng r vôcùng. Th y dòm nhà ông Phán th y ch ng d n h c h , tôi t r n r , v con lòe lo t, th y ngh

n cách l p nghi p c a ng i giúp vi c quan thì th y có ý c i th m. Nh ng mà anh em h inh h c m t tr ng, yêu m n nhau, mà ã lâu r i không có d p g p nhau, nên th y không nchi t báng nhau, th y m i h i th m gia o coi ông Phán làm n l i h i th nào cho bi t. ÔngPhán nghe h i n vi c nhà thì c ý bèn nói thi t r ng t khi ông i l i B n Tre n nay kã h n m i n m r i, lúc ban u, thi t ông ch ng c khá cho l m, song m y n m sau ây

dân s quen bi t ông nhi u, r i thì ti n b c vô nh n c, ngày nào c ng ki m chác n m m ing, mà n u g p m y v l n thì ông l i có t i n m ba ch c. Ông Phán t vi c mình r i m i

h i th m l i th y Ðàng. Th y th y ông Phán l y tình thi t mà ãi mình, l i có ý mu n t lòngnhàm chán th t c c a mình cho ông Phán bi t nên c ng không gi u gi m, bèn thu t h t cácvi c c a mình cho ông Phán nghe.

Ông Phán nghe th y Ðàng nói h t u uôi r i, trong b ng h i chê th m r ng th ykhông bi t th a th , nh ng vì anh em th ng nhau, nay mình c khá còn anh em mìnhnghèo, n u không giúp nhau thì s mi ng thiên h h c i mình b t ngh a, b i v y cho nênông Phán m i c m th y l i ó, tr c là anh em sum hi p v i nhau cho vui, sau n a ôngki m ng i h c n cho th y d y, kh i i âu c c kh .

Cô Phán là ng i àn bà hay chi u theo ý ch ng, mà cô l i có tánh ham nghe nnghe ca, có ban hát c i l ng nào l i hát t i B n Tre, h hát m y êm thì cô xem m y êm,d u ca hay ca d , d u tu ng tr ng l p luân th ng thu n m , hay là di n h i phong t c suy

i, cô c ng ch ng c u mi n là nghe ti ng àn gi ng ca thì cô vui, ch ng k chi l p langtu ng t p. Cô nghe ông Phán nói th y Ðàng n cây nào c ng t i, còn hai a bài nào cac ng gi i, thì cô có ý m ng th m; ch ng nghe nói th y Ðàng ch u mà d y n thì cô l ylàm c ý l m. Cô s th y Ðàng ng i ngùng không lâu, nên ông Phán i h u thì cô nhà b ibuôi ti p ãi th y r t ân c n.

Chi u th b y ông Phán d n ti c m i m y th y trong t nh n n u ng ch i, r i th yÐàng v i hai a nh n ca, thì khách ng i nghe ch ng ai mà không khen ng i. B a sau cón m sáu th y n xin h c n, l n l n r i con nhà giàu r i rác c ng n xin h c, Th y Ðàngban êm thì d y n, còn ban ngày h ông Phán i h u r i thì nhà th y d y con Liên v ith ng Ð c h c ch , l i d y cách c x v i ng i i, nh t là th y khuyên hai tr i ph igi gìn danh d cho v n toàn.

Th y Ðàng t i nhà ông Phán C m trót ba n m, v ch ng ông Phán c ng vui v luônluôn nh ngày m i n. Th ng Ð c tuy n no m c m, l i m y th y th y nó b t thi p th nghay cho nó ti n mà xài ch i, nh ng mà có êm nó n m nh n Ba Th i thì nó ch a chan gi tl y. Ông Phán có m t a con trai còn h c ngoài Hà N i, nên trong nhà ch ng có tr nh

ng b u b n cho vui, túng th nó ph i ch i v i con Liên; tuy con gái ch i không c vui,song g n g i nhau nhi u ngày r i l n l n kh ng khít cùng nhau nên yêu n n nhau c ng nhanh em ru t.

B a n ông Phán xin phép ngh m i ngày ng v Biên Hòa mà th m c h ng. CôPhán nhà v i th y Ðàng, câu chuy n vãn, cách ng ngói, coi có ý l l i. Th y l y làm b tbình, bèn gi ch c i M Cày th m bà con, th y hai a nh l i, còn th y xách va-lixu ng tàu i m t. Ông Phán i Biên Hòa v hai ba ngày r i th y m i tr v . Th y ó cn a tháng n a r i th y còn nói v i ông Phán cho th y qua Trà Vinh ch i ít b a. Ông Phánt ng th y i ít b a r i tr l i, nên không c m c ng làm gì. Th y Ðàng i t giã m y ng ih c n thì h ti n hành m i ng i ôi ba ch c ng b c, trong túi th y c ng c ng c h nm t tr m r i ng b c.

Th y Ðàng s v ch ng ông Phán nghi th y i luôn không tr l i, r i c m th y thì khócho th y thoát thân, b i v y th y em theo có vài cái áo qu n v i m y cây n, th y l ichút ít hành lý cho ông Phán và m y th y h c n tin th y s tr l i.


Khi tàu ch y kh i b n r i, th y Ðàng ng i ngó quang c nh hai bên mé sông th y nghth thái nh n tình thì th y l c u chán n n. Th y kêu th ng Ð c l i ng i m t bên th y r ith y nói: N y con, x a nay thiên h h th ng khinh b m y th y d y n, h cho th y nlà b m bãi. Th y không hi u vì c nào mà th y n l i ch u ti ng nh nh v y. Nay th y m ihi u, n u th y n mà không bi t gi danh giá t ch ng kh i mang nh ó con .

Th ng Ð c nghe nói không hi u ý th y bèn h i r ng: Th a th y, t i sao mà th y nóiv y? .

Th y Ðàng v n thu c hút r i nói ti p r ng: Phàm àn bà con gái ph n nhi u u anghe n. Mà ti ng n c a Vi t Nam thì là giéo gi c r r , nghe ca b t th ng, b t nh , b tc m, b t ng tình, b i v y cho nên ngón n t i ch ng nào thì càng làm cho àn bà con gáid mê ch ng n y. N u làm th y n mà không chánh tâm, không tr ng ngh a, thì thi u chi d plàm cho b n qu n thoa m t ti t m t trinh. Mà x a nay b n th y n có bao nhiêu ng i cchánh tâm, bi t tr ng ngh a? B i v y cho nên mang ti ng b m bãi c ng ph i ch nào không.Th y coi con còn nh mà ngón n ã t i r i, ch c ch ng con khôn l n cây cò v i cây kìmc a con ch ng ai n c. V y con ph i nh l i th y d n, n u ngày sau con có ngh nghi pnào khác thì con ng có d y n; ví b ng con không có ngh , con ph i ra làm th y n thìcon ph i ráng mà chánh tâm tr ng ngh a cho l m m i c .

Th ng Ð c ngó con Liên mà c i chúm chím r i day l i h i th y Ðàng:- Mình i Trà Vinh ây r i ch ng nào tr v nhà ông Phán v y th y?- Ði luôn ch không v n a.- Sao v y th y?- N u tr v ó s có ngày tao ph i mang nh c.- N u v y sách v i áo qu n th y còn l i ó, th y b h t sao?- Ð ki m ch yên r i tao s vi t th m n ông Phán g i qua.Ð n hai gi chi u tàu súp lê nghe ình i. Trên c u tàu mà Trà Vinh thiên h lao xao,

k ch c r c bà con, ng i h i th m b u b n. Phía trong, xe kéo u s p hàng ngay bót, b nxa phu ch y l ng x ng m i khách lên xe. Chú b p8 ng gi a c u tay c m roi mây, mi ng h igi y thu thân, vinh m t châu mày coi oai nghi l m li t.

Th y Ðàng xách va-li b c lên c u ngo c m t tên xa phu l i mà trao cho nó bi u xáchen lên xe, r i th y vói xu ng tàu mà l y m y túi n và v n cho hai a nh leo lên. Th yb t kh n en m c áo dài l t b t, mà l i g p d p l n x n nên r i sút r t h t m t chi c giàyhàm ch xu ng d i kinh. Lúc th y ng l i i ó chú b p ng gi a c u l i kêu: Ê! Ônggià kia, trình gi y thu thân ra coi nào . Th y nghe nh ng mà m c l n x n v i chi c giày nênkhông tr l i. Ch ng hai a nh lên xong r i th y rút chi c giày còn l i ó trao cho con Liênc m, r i d t nhau i l i xe. Lúc i ngang qua chú b p thì th y chú ng xét gi y thu thânm t ng i khách trú th y m i i luôn. Chú b p dòm th y bèn kêu tr l i mà h i r ng: Saokhông trình gi y thu thân? Tr n i âu ó? . Th y nghe gi ng vô l thì gi n l m, nh ng vìth y bi t lu t phép, th y s trái phép n c nên không dám ôi co. Th y m bóp l y gi y thuthân a cho chú b p xem, chú b p tr n m t ngó th y l m l m, còn th y thì li c ngóngang, b khinh b l m. Chú b p m ra coi r i tr gi y l i cho th y, mà khoát tay bi u i, bt ch thi n là x c x c.

Th y ng gi n trong lòng, mà ch ng i l i g n t i xe, th y l i nghe ti ng la hét omsòm. Th y day l i thì th y chú b p l i c m roi mà ánh b lên u m t ng i trai ch ng haim i l m, hai m i sáu tu i, m c qu n v i en c , áo v i tr ng c t, coi b thì bi t là m tnông phu quê mùa d t nát trong làng. Th y th y v y l y làm b t bình, d n lòng không cbèn b m y túi n ch y l i gi t roi mà n t r ng: M y ngang quá! M y có phép nào mà cánh ng i ta. Nh ng i ta có t i thì b t gi i ng i ta n tòa b ho c tòa án cho quan phânx , ch sao m y c gióc9 roi trên u ng i ta v y? .

8 h s9 qu t, dùng roi ánh


Chú b p ã ghét s n th y Ðàng r i, ch ng th y th y là ng i vô can mà nh y ra binhv c nh v y thì càng gi n h n n a, nên b tên dân quê mùa y, day lai th p ng c n m áo th ymà kéo i. Th y vùng v y không ch u i, l i la om sòm bi u chú b p ph i buông ra. Chú b pkhông thèm nghe, c vi c kéo x nh th y i. Th ng Ð c th y vi c ch ng lành thì b i r itrong lòng còn con Liên thi c p m t t r t. Nh ng ng i có m t t i ó u ng nhìn trântrân, không ai nói ti ng chi h t.

Th y Ðàng vùng v y không c, túng th ph i i theo chú b p, th y v a i v a daym t l i kêu th ng Ð c mà nói r ng: Ð c, con h t lên xe kéo r i d t em theo ây .Th ng Ð c l y túi n lên xe v i cái va-li r i bi u xe kéo i.

Chú b p buông áo mà n m tay th y Ðàng d t i tr c, k ó thì th ng Ð c n m taycon Liên mà i theo, sau n a thì cái xe kéo ch . Ði n c a bót, chú b p d t th ng th yvào bót, còn con Liên th ng Ð c v i cái xe kéo thì ngoài ng. Hai a nh ng i d a l

ng mà ngó ch ng vô bót, không bi t vi c lành d th nào, nên trong lòng l y làm lo s , cnhìn nhau hoài ch không dám hó hé. Cách m t h i b ng nghe ti ng ông Cò la hét om sòm,r i c ng nghe ti ng th y Ðàng tr l i, song nói ti ng Tây nên hai a nh không hi u. Tên xaphu ng i v n thu c mà hút, l i l m b m nói r ng: Ông Cò này ng oai l m, lôi thôi ây khói b ng . Hai a nh ng ng i trong, b ng có m t tên lính trong bót i ra th y xe kéov i hai a nh thì h i r ng: Làm gi ng gì mà ây? . Hai a nh ng d y. Tên xa phutr l i r ng: Hai a em nó i v i ông già b chú b p b t h i nãy nên ng i ây mà ch ng .Tên lính nói r ng: V y hay sao? Ông Cò ã d y giam ông già ó ng sáng mai gi i lên tòa,ch gi ng gì c mà ch . Ði i cho mau, ây ông Cò ng ra ng th y ng r y a .

Hai a nh nghe nói thì ch t i ng trong lòng, nên b t r ng r ng n c m t. Tên xaphu bèn nói r ng: Hai a bây tính sao bây gi ? Bây có ti n hay không? Thôi, tr ti n xe chotao i, ch bây neo xe tao hoài hay sao . Th ng Ð c l y làm b i r i không bi t li u th nào.Lúc B n Tre m y th y h c n cho nó ti n, nó n không h t, lúc y trong l ng nó còn ctám c c b c, nên nó tr ti n xe thì c r i, mà tr ti n r i bi t i âu, c em ch nào mà

. Nó ng lo tính trong lòng, tên xa phu l i h i r ng: ây bây có bà con quen bi t v iai hay không? Nh có thì tao ch giùm l i ó r i tr ti n luôn th . Th ng Ð c ngócon Liên r i áp r ng: H i quá ây tôi không có quen v i ai h t .

Tên xa phu chau mày mà h i:- N u không có quen, bây gi ông già b b t r i bây làm sao?- Ð tôi ki m nhà u ng ch th y tôi ch bi t làm sao bây gi .- H ! N u không có quen v y ch l i ây làm gì? Thôi, bây tr ti n xe ph t cho tao

i cho xong.Th ng Ð c thò tay vào túi l y ra m t c c b c mà a cho tên xa phu, tên xa phu vùng

v ng nói r ng: Úy! Ð c t âu nà, d i c u tàu keo lên t i ây r i ch nãy gi g n m tgi ng h , tr m t c c b c sao c . Th ng Ð c th y v y bèn l y ra thêm m t c c b cn a r i a mà nói r ng: T i nghi p, xin chú th ng giùm. Hai a tôi có ti n b c gì âu.May tôi có vài ba c c b c n c m . Xin chú ch u phi n l y hai c c b c ây .

Tên xa phu l y hai c c b c r i m i xách va-li v i ba túi n mà a cho hai a nh .Nó v a kéo xe i th ng Ð c kêu mà h i r ng: N y chú không bi t ng l i ch i ngõ nàoâu chú h ? . Tên xa phu b o i th ng ng tr c m t ó lên n ngã t thì qu o qua tay tráir i i ri t xu ng thì s ng ch .

Th ng Ð c tay m t xách cái va-li tay trái xách cá túi n kìm còn con Liên tay thìôm n tranh, tay thì xách n cò, hai a d t nhau i theo ng tên xa phu m i ch ó. Hai

a i m t khúc thì xu ng mà ngh tay. Con Liên m i h i th ng Ð c r ng:- Th y b giam nh v y mà không bi t có h i cho hay không?- Không sao âu Th y bi t ti ng Tây gi i, n tòa th y nói ch c tòa tha li n ch gì;

không bi t ch ng th y làm chú b p ó b ph t n a ch . Ngang quá mà! M i làmb p mà mu n ánh ai thì ánh.


- Tôi s quá anh à.- S gi ng gì?- H i tôi th y chú b p n m áo th y, tôi s run ó anh.- Qua không s chút nào h t. Qua mu n nh y vô binh th y song qua s th y r y nên

qua không dám.- Bây gi mình xu ng ch làm gì? N u mình i ây th y ra th y bi t mình âu mà

th y ki m. Tôi t ng l i tr c bót ó mà ch th y thì t t h n.- Không c âu. Ng i ta nói r ng Cò ã giam th y ng sáng mai gi i n tòa,

th y ra sao c mà ch . Bây gi mình xu ng ki m quán mua c n n, r i ki mch g i ch xách t n t n nh v y b t ti n l m. Ch ng g i xong r i mình slên ó mà ch th y.

- Ti n âu mình n c m?- Qua còn c sáu c c b c ây.- V y sao? Nè, mà th y trong bót chi u nay c m âu th y n?- Qua có tính r i. Ð xu ng ch qua mua bánh mì r i em cho th y n.Hai a bàn tính v i nhau r i m i xách i n a, xu ng t i ch thì nghe ng h

trong ti m r u gõ b n gi . Hai a tìm vào m t cái quán nh , mua m t xá xiêu sáu xu, b nxu c m mà n. n u ng xong r i m i xách i ki m mua m t bánh mì ba xu v i m t c pl p x ng, m n n ng cho chín, r i xin gi y nh t trình gói chung vô m t gói. Hai a xách i qua i l i tr c ch ba b n l n; dòm coi thiên h u l h t, không ai oái hoài n

mình, nên tính xin g i u, mà không bi t ai r ng lòng mà dám h i.Ði ngh u ngh n n n m gi , thình lình may g p m t ng i àn bà ch ng b n m i

l m tu i n m c t m th ng, u i kh n v n, chân không có giày gu c chi h t. Ng i yngó con Liên m t h i r i h i r ng: Hai a bây âu mà nãy gi tao th y xách i ngh ungh n hoài v y? . Th ng Ð c nghe h i thì trong lòng ch ng xi t n i m ng, nên l t t th ar ng: Th a thím, hai anh em tôi bên B n Tre i v i th y tôi, v a n ây h i x r i g p m tchú b p mu n ki m chuy n h i th y tôi, nên b t em v bót r i ông Cò giam th y tôi. T h ix n bây gi hai anh em tôi b v không bi t ch nào mà n ng ng .

Ng i àn bà y nghe nói nh v y li n áp r ng: 'Té ra bây i v i ông già gây v ichú b p ngoài c u tàu ó sao? Tao có nghe m y anh xe kéo nói chuy n v i nhau h i nãy. Màbây bên B n Tre qua ây làm gì có bà con v i ai không? .

Th ng Ð c va-li xu ng t r i th a r ng:- Th a, không bi t th y tôi có quen v i ai không, ch hai anh em tôi thi t không có

quen v i ai bên n y h t.- a? N u bây không quen, bây gi th y bây b giam, bây làm sao?- Th a tôi mu n ki m nhà g i và xin ng nh ít b a, ch th y tôi ra r i s hay

ch bi t làm sao.V ng i àn bà y góa ch ng có m t a con gái tr c ch ng b ng con Liên mà c ng

tr ng tr o ng ngh nh nh v y, n m ngoái r i a con gái au r i ch t í, nên t y n nayr u bu n th ng nh hoài. Nay g p con Liên b ng nh n con, nên ng nhìn nó m t h i r inói r ng: N u hai a bây không có quen v i ai, thôi thì vô nhà tao mà .

Th ng Ð c v i con Liên bèn xách i theo ng i àn bà y. Ra kh i ch , qu o quatay m t i m t i xa xa, t i m t dãy ph ngói c ng i àn bà y ghé vô m t c n ph , l ychìa khóa trong túi ra m c a, r i bi u hai a nh vô. Th ng Ð c dòm coi trong nhà thìth y ván gi ng x ch x c lem lu c ch ng có v t chi quý mà trong nhà l i có tr xoài th m,l p s p trên Ván, l p d i t. Ng i àn bà y th y th ng Ð c ngó tr c xem sau thìc i mà nói r ng: Tao có nu t mình, không có ai h t. Tao bán hàng bông ngoài ch , h

i bán thì tao khóa c a, g i cho l i xóm h coi ch ng nhà giùm. Thôi bây ng i ó ch i taoi n u c m n .


Th ng.Ð c nói r ng nó v i con Liên ã n c m r i; nó m i g i và con Liên nhà, r i nó c m gói bánh mì l p x ng em xu ng bót ng cho th y nó n. Nó i t i c a bót,mu n vô mà không dám, nên ng i tr c ng c chong m t mà ngó vô hoài. Ð n ch ngv ng t i có m t ng i àn bà trong bót d t con i ra, nó li u ch c là v con lính trong bótnên ch y l i n n n m n em bánh giùm vô cho th y nó n. Ng i àn bà y th y th ng nhn nói d th ng nên xiêu lòng, m i l y gói bánh em vô trong bót.

Th ng Ð c tr v trong b ng m ng th m, ch c êm nay th y kh i ói. Nó m ng r il i ngh r ng không bi t ng i y lãnh gói bánh r i mà có em a t i tay th y hay không,hay là em vô r i a cho th ng con n thì mình m t ti n mà không ích chi cho th y h t. Nghnh v y r i nó vùng t c c a vì nó nói th m r ng: i mình ch a ch c ng i ta làm qu ymà mình nghi cho ng i ta nh v y thì là mình qu y tr c .

Nó tr v n nhà thì ch nhà ng n c m. Nó thu t chuy n g i bánh cho con Liênnghe r i con n c theo h i nó v y ch th y b giam mà có h i chi hay không. Nó nói khôngh i, mà con n c ng c theo h i hoài. Ch nhà n c m r i m i óng c a t t èn mà ng . Ðêmy hai a nó thao th c hoài ng không c bao nhiêu. Tr i h ng sáng ch nhà th c d y r im c a s a so n gánh xoài v i th m ra ch mà bán. Hai a nh c ng th c d y r a m t r id t nhau i l i tr c c a bót ng i mà ch , coi ch ng ông Cò có gi i th y Ðàng qua tòa thì itheo mà h i th m.

Hai a nh ng i ch n chín gi th y ông Cò trong bót i ra, k ó thì th y Ðàng,r i sau r t thì chú b p hôm qua ó, mà chú l i ôm m t cu n s , ch không có c m roi mâyn a. Con Liên th y th y thì n c m t tuôn d m d . Th y Ðàng th y hai a nh liên h i r ng:T hôm qua n nay bây âu? . Th ng Ð c th a r ng: Th a, con ki m nhà h con g i

và u. Không sao âu, th y ng lo .Ông Cò nghe nói chuy n bèn day l i r y om sòm, th y Ðàng c ng th l i v i ng,

song hai ng i nói ti ng Tây nên hai a nh không bi t nói chuy n gì. Th ng Ð c n m taycon Liên d t i theo, coi ông Cò em th y i âu cho bi t và có ý mu n h i coi h i hôm th ycó ti p c gói bánh mì hay không, nào dè h i l i g n thì chú b p r y la, bi u ph i i dangra hoài nên h i chuy n chi c ng không c.

Qua t i tòa, quan Bi n lý ch a ra khách, ông Cò th y Ðàng v i chú b p ngoài,còn ng vào trong bàn quan L c s mà nói chuy n. Th ng Ð c th y v y m i d t con Liênmen men i l i g n. Th y Ðàng có s c bu n. Th y kêu th ng Ð c mà nói r ng: Ông Cò ngbu c t i tao ánh lính, mà không h i gì, n tòa ai ph i qu y s bi t. Tao bu n có m t i u làtao b b t bu c ây tao b bây b v t i nghi p mà thôi. Ðã v y mà hôm qua l n x n tao làmr t cái bóp, bây gi trong l ng không còn m t ng ti n.

Con Liên nghe nói càng khóc h n n a. Th ng Ð c tuy trong lòng bu n b c khó ch ul m, nh ng mà ngoài m t t nh táo nh th ng. Nó nói c ng c i r ng: Xin th y ng có locho hai con; con ki m n c không sao âu mà s , mi n th y ra c thì thôi. H i hômth y có c bánh mì v i c p l p x ng hay không . Nói v a t i ó ông Cò b c ra. Th yÐàng g t u r i i theo ông Cò vào phòng quan Bi n lý.

Hai a nh ngoài nghe trong phòng quan Bi n lý nói om sòm m t h i, r i có m ttên lính h u d t th y Ðàng ra. Th y Ðàng v a i t i ch hai a nh ng thì nói r ng: QuanBi n lý d y em tao vô khám mà giam, ng mai m t gi i tao qua tòa cho quan Chánh Tòax . Thôi bây xin u mà ch tao. Ð ng có khóc, vài b a ây tao ra, không h i gì âu màs .

Hai a nh nghe nói ng ch t i ng trong lòng, c khóc r i ngó theo, ch không nóichi c h t. Cách m t h i lâu n i d t nhau v nhà u ó. Vô n c a thì c a khóa. Chúngnó d t nhau ra ch , mua m t c c b c c m v i cá mà n, r i tr v ng i ngoài c a than th v inhau, tính t i tính lui, không bi t làm sao mua c m em cho th y n c.

Ð n tr a tan ch , ch nhà gánh gánh không i v . Vô t i c a th y hai a nh ng ikhóc thì ch h i th m, ch ng nghe rõ u uôi r i ch m i nói r ng: H tòa giam trong khám


thì có c m c a nhà n c bây kh i lo . Hai a nghe nói nh v y thì b t lo nh ng h ngh t iph n th y m c vòng lao lý thì gi t l y tuôn r i, d u th y vi c chi vui c ng không c i, d u nv t chi ngon c ng không mu n. Ch ch nhà n u c n r i d n ra bi u hai a nh n, thì chúngnó t ch i hoài không ch u n c nói n ùm u n ã n ng n r i, n u còn làm t n hao choch nhà n a thi t là chúng nó không dám.

Ð n 2 gi chi u th ng Ð c bi u con Liên nhà nó lên tòa d nghe tin t c c a th ycoi th nào. Nó ng x n b n10 tr c tòa cho n tan h u mà không nghe chi h t. Nó l n trtr v , tính d t con Liên ra ch n c m, vì trong túi còn c ba c c b c, ch ng dè v nhà thìch ch nhà ép quá nên con Liên ã n c m r i; mà ch l i có dành c m cho nó n a, th ynó v ch ép ri t, túng th nó ph i n.

Ðêm y th ng Ð c n m suy ngh t i ph n riêng thì bu n nát ru t. Khi nhà Ba Th ituy b tên H u hành h , song d u th nào có m ch che; khi m i i theo th y Ðàng t ng làthân này ph i pha b i vùi bùn, nào có dè âu ng i ã em lòng th ng yêu mà l i ra côngd y d n a. Tuy ã bi t Ba Th i không ph i là m ru t nh ng mà m là ai âu không th y,duy th y có m t mình Ba Th i là ng i nuôi mình cho nên vai nên vóc; cha là âu không bi t,duy có bi t th y Ðàng là ng i d y mình l chánh l tà; anh em không bi t có hay không duyb u b n v i con Liên ã g n b n n m nay nên yêu th ng nh em ru t. Cái vòng thân ái c amình ch g m có ba ng i mà thôi. Có khi th y tr nh trang l a v i mình i ch i v i cha mchúng nó, thi trong lòng c ng h i b t r t, th m mong cho sum hi p v i cha m ng vuih ng thú gia ình. Mà m cha là ai âu? H i nh v y r i m m c i không ý n n a.

Ngh vi c x a r i m i ngh n vi c nay: Hi n bây gi ây trong ba ng i mình yêuth ng, mà ba ng i y c ng yêu th ng mình, m t ng i thì xa, m t ng i thì m c c n,duy còn m t con Liên mà thôi. Mình không th nào mà c y nh ng i không có xa, c ngkhông th nào mà giúp ng i m c c n c, v y thì mình ph i lo mà b o b c cho conLiên. Trong túi bây gi còn có ba c c b c, ví nh nay mai ây th y thoát n n c thì khôngh i gì, ch n u th y ph i b giam c m n m i b a, ho c n a tháng, thì thân mình ây bi tcó c m mà n hay không, còn con Liên n a bi t làm sao mà b o b c cho nó c.

Th ng Ð c ngh n ó thì lo s h t s c. Nó tính i tính l i n g n n a êm màkhông bi t làm th nào cho có c m hai a n ng ch th y. Ngoài ng v ng v trongnhà im lìm, m t lát nghe tr ng nhà làng tr canh, r i sau b p chu t c y n i l p c p. Th ngÐ c ng i d y th y con Liên c a mình, nó m i n m tay kêu th c d y r i nói nh r ng: N yem, qua tính sáng mai hai anh em mình xách n n nhà m y th y r i qua n em ca ngcho h nghe, ho c may h có cho ti n mua c m mà n, ch qua còn có ba c c b c, n ch ngm t vài ngày n a h t r i làm sao . Con Liên g t u r i áp r ng: Anh tính th nào c ngc .

Th ng Ð c th y em ch u thì trong b ng m ng th m, nên n m xu ng ng li n khôngcòn lo s h t ti n ói b ng n a.

Sáng b a sau con Liên thì xách n cò, còn th ng Ð c thì ôm n kìm, i theo chch nhà ra ch , r i t giã mà lên tòa, ng ón coi có g p m t th y hay không. Hai a ón

n tan h u mà không th y, bèn d t nhau tr v . Ði ngang m t dãy ph , dòm hai c n uch ng d n r c r , nên hai a nghi là ch m y th y thông , nên ng i d a d c cây gáo m

n ra r i th ng Ð c thì n cò, còn con Liên thì n kìm và ca. Lên dây v a r i, tr nhv a bu l i, con Liên v a m i c t gi ng lên mà ca b n hành vân, thình lình chú b p phía àngch i l i, c m roi mây r t qu t, tr nh ch y la om sòm, con Liên v i th ng Ð c th y v yth t kinh nên c ng l t t ôm n mà ch y, m t mày tái lét.

Hai a d t nhau i v , d c ng con Liên nói v i th ng Ð c r ng: Không câu anh. Em s lính quá, em không dám ca n a âu . Th ng Ð c a n c m t, l m l i mà i

không nói chi h t. V nhà thì ch ch nhà ã v r i, ch d n c m bi u hai a n v i ch .Th ng Ð c b c l i khoanh tay mà th a r ng: Th a thím, hai cháu i v i th y, n ây

10 i qua i l i, cà-rà m t bên


th y cháu r i b quan b t c m tù, hai cháu b v , không bi t âu mà n ng d a, thím có lòngt t cho hai cháu u, thi t hai cháu i n thím r t nhi u. B ng cháu không mu n làm chot n c m t n g o c a thím, nên trong l ng cháu ã h t ti n r i, cháu tính i n ca cho h nghe

ng h cho ti n mà n c m. Ch ng dè lính ây hung quá, mà b ghét hai cháu hay sao, nêncháu n ca h r t mà ánh, cháu ngh cùng th r i, không bi t làm sao cho có ti n mua c mmà n c. V y cháu ph i t thi t v i thím, xin thím cháu gánh cho thím i bán, r ithím cho hai cháu n c m, t n hao c a thím bao nhiêu ch ng th y cháu ra r i cháu s xin ti nmà tr l i cho thím .

Ch ch nhà nghe nói ng lòng, li n áp r ng: H m nay tao bi u bây n c m v i tao,sao không ch u, l i bày t n ca làm gì. nhà n c m, bây n h t bao nhiêu ó mà ng i .Nói r i m i bi u hai a lên n c m v i ch .

Bu i h u nào th ng Ð c c ng lên ng tr c c a tòa mà ch th y Ðàng, l i h sángthì nó xin gánh xoài ra ch cho ch nhà; mà ch nhà không cho. Hai a u c b n b a

n ngày th n m th ng Ð c c ng ch c t i c a tòa nh m y ngày tr c. Nó v a t i ó thìth y lính d t th y Ðàng i vô tòa. Nó bèn ch y theo mà h i r ng: H m nay th y có n c mhay không v y th y? . Th y Ðàng g t u r i h i l i r ng: Con Liên âu? . Th ng Ð c ápr ng: Nó nhà . Th y g t u r i b c vô tòa không nói chuy n chi n a c.

Th ng Ð c ng ngoài dòm vô m t h i th y m y ông tòa m c áo r ng en u imão c ng en, ng i nói v i nhau. M t lát th y chú b p hôm n lên ng th a vi c chi v i tòaó không bi t r i th y Ðàng c ng lên ng mà nói n a. Th ng Ð c ng coi g n m t gi

ng h x y có hai ng i trong tòa b c ra, m t ng i m c tây, m t ng ì m c áo dàib t kh n en, ng i m c tây nói v i ng i kia r ng: Ông ó b kêu án n a tháng tù t inghi p quá há? ng nói ti ng Tây gi i, ng cãi nghe s ng quá, mà c ng không kh i. Ch chith ng cha b ánh hôm ó ra làm ch ng cho ng thì ch c tòa tha, ng t ng binh nó mà r i nó

i m t nên bây gi ông còn ch ng c chi mà i n i.Th ng Ð c nghe nói m y l i ngh là h nói chuy n th y mình, nên m t mày tái xanh,

lo s h t s c. Nó mu n ch y theo mà h i th m cho rõ ràng, song s i r i ch ng th y rakhông g p m t th y, nên c ng ngoài dòm vô, th y th y ng i trong m t bu n xo m t lát ngóra ngoài th y nó thì l i chau mày, b suy ngh trong trí l m. Nó ng vái th m cho tòa thath y nó ng th y trò xum hi p v i nhau. Nó l i tính h tòa tha th y nó r i thi nó xin th y nómau mau i n x khác, ch ng thèm Trà Vinh n a.

Nó ng suy ngh , b ng th y trong tòa ng i ta kéo nhau i ra. Nó ng nép m tbên, h ra h t r i thì t i m t tên lính d t th y Ðàng v i hai ba ng i n a i sau. Th y Ðàngth y th ng Ð c li n l y tay ngo c nó bi u i theo. Ra kh i c a tòa r i th y m i nói v i nór ng: Th y b kêu án m i l m ngày tù mà th y tính c ng không kháng án làm gì. V y cháud t con Liên h i th m ng mà lên Càng Long ki m nhà ông H i ng Sáu n mà t vi cc a th y cho ng rõ r i xin u ó mà ch th y. B a m i tám thì th y ra, không sao âumà s . Th ng Ð c nghe nói thì khóc mu i, nên th y d n nó không nh chi h t. Nó i theot i c a khám, th y lính d t th y nó vô r i khép cánh c a s t l i kêu m t cái m, không cònth y th y nó n a thì nó t ru t nát gan, n c m t d m d , au n không xi t k .

Nó th ng th ng i vòng theo vách t ng chung quanh khám, d ng nh a d i angây. Ði n tr a m i c ng ói b ng, nó nh s c n con Liên m i l n b c tr v nhà. V at i c a nó th y con Liên ng ó li n nói r ng: Không xong r i em! Th y b án m i l mngày tù . Nó v a nói t i ó, b ng trong nhà có ti ng ng i ng khóc nó không hi u là ai.Ch ng h i th m con Liên nó nói r ng có tin cho kêu ch ch nhà nói cha ch d i Trà Cú ãch t r i, thì th ng Ð c ng s ng s t. Nó l t t ch y vô h i th m thì ch ch nhà c ng thu ty nh l i con Liên m i nói v i nó ó v y. Th ng Ð c th m ngh mình ã b ho n n n màg p ng i c ng b n a, thì ngao ngán trong lòng, nên ng i th ra không nói chi c h t.

Ch ch nhà d n c m n r i h i nó v y ch tòa ã x v th y nó hay ch a. Nó thu tchuy n th y nó b n a tháng tù cho ch nghe và nói ngày m i tám th y nó m i ra c, Ch


ch nhà nói r ng bây gi ch ph i v Trà Cú l p t c ng lo báo hi u cho cha và h i hai a nhà m t mình có c hay không. Th ng Ð c ngh th m trong b ng n u mình ây l yc m âu mà n, mà n u bi u ch mua g o l i nhà thì ph i mang n ch nhi u l m. Hu ngchi ch trong nhà không giàu chi ó, mà lúc này ch l i b tai h a nh v y, không l mình cònlàm t n hao cho ch n a. Ngh k r i nó m i th a r ng: Th a thím, h m nay hai cháu mang

n thím r t nhi u nay thím có vi c nhà l thì hai cháu ph i ây mà coi nhà giùm cho thím.Ng t th y cháu có d y ph i lên Càng Long mà báo tin cho anh em b n c a th y cháu hay b iv y cháu s ây không ti n .

Ch ch nhà nói r ng: Không, vi c coi nhà không c n gì cho l m; nhà tao không cóv t chi cho áng, nh hai a bây m c vi c ph i i, thì tao khóa c a g i cho l i xóm h coich ng giùm c ng c .

n c m r i ch ch nhà coi trong nhà có món chi t t thì d n em g i cho l i xóm, cònth ng Ð c v i con Liên thì gói m y túi n. Thu X p xong r i m i xách gói ra i. Ch chnhà khóa c a r i l y ra n m c c b c a cho th ng Ð c mà nói r ng: Ð ng t ây lênCàng Long thì xa, không bi t bây i t i có t i hay không. V y thì bây l y m y c c b c ây màb h trong l ng, ng nh ki m nhà quen không c, thì mua c m mà n ít b a . Th ngÐ c ch i t hoài, không dám lãnh ti n, r i t giã nhau ra i.

L i n a chi u, gió th i lao xao, n ng ã d u b t; ng Trà Vinh i V nh Long cónhi u khúc ngay bót, mà hai bên ng cây c xanh t i. D i ru ng thì nông phu ch càych gieo, còn trên ng xa xa có m t ng i che dù mà i, coi b hu n ãi l m.

Th ng Ð c tay xách va-lì, tay ôm cây n kìm, còn con Liên thì tay xách n cò vaivác n tranh ch m ch m mà i, h m i c ng m i tay thì d a bên òng ng i nóichuyên v i nhau, b ng có mót cái xe h i ch y ngang qua b i bay mù tr i, hai a l t t ngnép bên d a g c cây mà tránh. Th ng Ð c th y trên xe phía tr c thì có m t mình ng i coimáy, còn phía sau có m t a con trai ch ng chín m i tu i ng i mà thôi, nó m i c ph ichi xe ó h cho mình lên ng i nh thì là kh e kho n l m. Hai a xách i n a. Ði cm t kho ng l i g p m t ng i tr c m t i l i, th ng Ð c bèn h i th m coi ã g n t iCàng Long hay ch a. Ng i y nói r ng còn chín ngàn th c n a; n u i gi i thì ch ng v ngcòn i ch m thì h t n a canh m t m i t i.

Th ng Ð c nghe gi t mình b i vi hai a m c xách nên i mau không c, mài ch m nh v y, r i n a ng tr i t i li u th n o. Nó bèn day l i mà nói v i con Liên r ng:H m nay nh ch ch nhà cho n c m nên ba c c b c qua còn nguyên trong t i ây b y quá!H i tr a i ngang ch quên mua m t bánh mì em theo, bây gi l t i gi a ng l y gì màn . Nói nh v y r i ngó con Liên th y nó có s c bu n, th ng Ð c li n nó ti p r ng: Qua

tính nh v y em ngh th coi có c hay không. Mình ráng i t i xóm tr c kia mình ghéxóm mua c m n r i ki m nhà xin ng nh m t êm nay; sáng ngày mình s i n a, chbây gi tr i ã g n t i r i mà ng còn xa, qua s i không k p. Ðã v y mà th y d n lênki m nhà ông H i ng gì ó qua quên tên r i, qua nh có ti ng Càng Long v i ti ng H i

ng mà thôi, n u lên n ó ban êm thì làm sao h i th m c .Con Liên ã m i ch n, xách n ã m i tay mà l i ói b ng n a, nên nghe th ng

Ð c nói nh v y thì ch u li n. Hai a l n t i xóm, th ng Ð c th y d a bên ng có m tcái nhà lá tuy nh mà cao ráo s ch s tr c nhà có tr ng bông tr ng ki ng, sau hè có tr ngchu i tr ng cau, nhà b p l i có khói lên ngui ngút, nó bèn ghé l i ó. B c vô sân thì nghetrong nhà có ti ng ng i ca b n t i c nh.

Hai a v a t i c a, có m t con chó vàng trong nhà ch y ra s a vang rân. Hai a schó c n nên ng l i, con Liên thì ng nép sau l ng th ng Ð c. Trong nhà li n có m tng i i ra, tu i ch a y ba m i m c qu n lãnh en, áo ba ba l a tr ng, ch n i dép B c,r ng tr ng, n c da c ng tr ng, u b i tóc v n vang, h i hai a nh r ng: Hai a bây iâu? Con chó c s a hoài, ng i y ph i la nó hai ba ti ng nó m i ch u ch y vô. Th ngÐ c h t s chó n a m i va-li v i túi xu ng t r i vòng tay mà th a r ng: Th a c u


em ch ng gi u chi c u, em i v i th y em, r i th y em có vi c d i Trà Vinh nên sai hai emlên Càng Long. Em t i ây tr i g n tôi r i, mà nghe nói ng còn xa l m nên em ghé âyxin c u làm ph c nh n c m còn d cho em nài m t c c ng hai a em n d , vàcho em ng nh m t êm r i khuya em i .

- Bây nói bây i v i th y mà th y nào ó?- Th a th y Ðàng.- Th y Ð ng nào âu ?- Th a, th y Ðàng C n Ð c.- Th y Ðàng n hay l m ph i không?- Th a ph i.- Tao nghe c u Ba nói C n Ð c có th y Ðàng n t i l m Mà bây gi th y

âu, mà sai bây i ây.- Th a, th y t i b tù d i Trà Vinh- V y sao? T i nghi p d hôn! Thôi vô ây.Th ng Ð c v i con Liên xách vô nhà. Ng i y kêu v n u c m nhi u nhi u m t

chút ng cho hai a nó n v i. Th ng Ð c dòm trên vách th y có treo n cò n kìm,n tam, n gáo, còn trên b ván phía àng chái l i có m t cây n tranh. Nó m i em

va-li v i m y túi n mà d a vách. Ch nhà th y xách ùm bèn h i coi xách m y túigì ó. Th ng Ð c nói là túi n. Ng i y nghe nói ch ng h ng r i h i r ng: Em bi t nhay không? Th ng Ð c chúm chím c i r i nói nó v i con Liên u bi t n c hai.

Ch nhà b m ng quá, l t t bi u hai a lên ván mà ng i, h i a nào n cây nào,r i m i l y cây kìm a cho th ng Ð c, l y cây tranh a cho con Liên, còn anh ta chì c mcây cò mà nói r ng: Qua bi t n mà xóm này không ai bi t, nên không hòa ch i v i ai ch t. May g p hai em, thôi n ít b n ch i r i s n c m .

Ba ng i n b n b n b c r i m i sang qua dây oán. Th ng Ð c bi u con Liên v an v a ca, ch nhà c ý vô cùng, mà ng i v sau b p có l c ng vui hay sao nên lênng mà nghe r t lâu. Ð n n c m d n ra r i m i ch u ngh mà n. n c m r i nói chuy n

ch i n t èn r i ráp l i n n a. Trong xóm ng i l n tr nh t u t i nghe ông n c.Ð n n h t canh m t con Liên bu n ng quá m i ch u d p mà i ng .

R ng ngày hai a th c d y tính i cho s m. Ch nhà c m l i hoài bi u n c m r is i. Ch ng hai a ra i ch nhà m i h i r ng:

- Hai em lên Càng Long mà lên nhà ai ?- Th a, th y em bi u lên nhà ông H i ng mà em quên tên nên không bi t H i

ng nào- Càng Long có m t mình H i Ð ng Sáu, ch có H i ng nào n a âu.- Th a, ph i r i H i ng Sáu. V y mà h m nay em quên ch .- Thôi hai em i i, b n v ghé ây ch i nghe hôn.- D .Hai a i m t tr i ng bóng m i t i Càng Long. Chúng nó h i th m nhà H i

ng Sáu mà vào thì th y nhà c a nguy nga, v a lúa r t to b n bè ông o. Th ng Ð cb c vô th y th ng nh ng i xe h i hôm qua ng ng ch i tr c c a thì ch ng h ng. Nó

con Liên ngoài, nó vô t h t u uôi chuy n th y Ðàng b tai n n cho ông H i ngnghe, thì ng ch ng có chút chi bu n mà l i buông l i nói r ng: Th y c làm b y hoài. Th y

tù thì , ch tao bi t sao bây gi .Th ng Ð c i d c ng th m t ng ông H i ng là anh em b n v i th y mình lên

nói cho ng hay ch c ng xu ng Trà Vinh mà lo cho th y mình kh i t i, mà n u ng lo khôngc thì ít n a ng c ng nuôi mình và c ng i th m th y ch ch ng không, nào dè c c nh c

em n ây mà cho ng hay, r i ng nói xuôi x nh v y thì còn trông c y gì n a. Th ngÐ c bu n ý mu n d t con Liên mà i, song nó ngh n u mình i bây gi bi t i âu, nên c cch ng ã nó ph i nán l i coi ng tính l nào.


Hai a ngoài hàng t r i x n b n tr c sân mà ch i. Ð n chi u trong nhà d nc m n, mà không th y ai ra bi u n c m.

Lúc ch ng v ng t i có m t ng i àn bà u b t kh n trùm, áo x n ngang l ng c mch i ra quét sân th y hai a li n nói l n lên r ng: C kh d hôn, hai a nh h i tr a nbây gi còn ây mà b y tr n c m không kêu nó n v i ch ! V y ây em, i vô n c m v ib y tr kia kìa .

Th ng Ð c không mu n n chút nào, ng t nó s con Liên ói nên c c ch ng ã ph ii n. Vô nhà b p th y n m sáu tên b n ng ng i n c m. Ng i àn bà l y chén a a

cho hai a r i bi u lên ng i mà n. n c n r i ng i y l i bi u xách em trên ván nhàsau r i vô ó n m mà ng .

Hai a n m coi b n bè giã g o, ngoài sân m a gió ào. Trên nhà trên èn t sángtr ng hai v ch ng ông H i ng gi n v i th ng con c i ng nghiêng ng ng a. Th ngÐ c b tr i l nh ng không c, n m suy ngh cu c i mà chua xót trong lòng. Thi t nóch ng phi n trách ông H i ng, song ch ng bi t vì c nào trong lòng nó bu n mà l i gi nl m.

Ð n sáng nó kêu con Liên th c d y r i bi u nh bi u s a so n mà i. Con Liên g tu r i ki m c. Th ng Ð c nghe ti ng ông H i ng nói om sòm trên nhà trên nó m i

lên th a v i ng mà i. ng l ng thinh, ch không thèm h i i âu n a. Hai a ra ngoàing r i con Liên m i h i th ng Ð c r ng:

- Mình i âu bây gi anh?- Ði âu c ng c, mi n là i cho kh i cái nhà n y thì thôi.- em c ng không mu n ó n a!Hai a ra n ngã ba, ng nh m bi t ng i xu ng là ng Trà Vinh, còn i lên

thì không bi t i âu. May lúc y có m t ng i i ngang qua. Th ng Ð c h i th m thì h nóing i lên ó là ng i V ng Liêm, V nh Long. Nó bèn bàn tính v i con Liên r i d t

nhau i lên V ng Liêm.Trót b y tám ngày hai a nó xách mà i l u linh nay n nhà này, mai ca nhà n ,

ch cho n c n, ch cho ng u, ng i cho bánh trái, k cho ôi quang, hai a nó p iqua ngày, tuy là thân m t nh c c c kh nh ng mà kh i b khinh khi nh c nhã. Chúng nó ch v ng Liêm l n lên N c Xoáy.

Lên t i kinh Mang Thít là ngày r m Vi t Nam. Th ng Ð c nh s c l i th y b am i tám th y ra, nên tính s tr v TràVinh mà ón th y. Lúc y trong l ng nó có c h nhai ng b c, vì nó n ca ai cho ti n thì nó nua bánh chút nh cho con Liên n mà thôi chnó không dám xài. Tr i v a x qua, hai a i t i mé kinh Mang Thít, th y có m t nhà b nphía không có vách mà chính gi a l i có lót m t b ván d u. Chúng nó em vô ó r i lênván n m mà ngh ch n.

Tr i gió hiu hiu, n c d i kinh ch y cu n cu n. Ngó qua mé kinh bên kia th y cóm t chi c ghe h u b n chèo, mui s n xanh, ng u t i ó, b n l i h i a tát n c, an u c m. M t lát có m t chi c tàu d t m t oàn ghe chài n g n hai m i chi c, ch y ngangth i xúp-lê nghe inh i. Th ng Ð c h ng chí bi u con Liên m n tranh ra còn nó l y nkìm r i hai a n ca ch i. Ghe i ngang qua ai nghe c ng u ng chèo mà ngó.

Hai a n c vài b n thì th y chi c ghe h u nh sào chèo qua r i u ngay cáinhà tr ng ch hai a nó ng i ó. Th ng Ð c v a n v a ngó ch ng chi c ghe h u th yb n tên b n a ng, a ng i, mà a nào c ng ch m ch mà nghe n, còn trong mui thìcó m t ng i àn bà, tr c ch ng b n m i l m tu i m c áo l a tr ng, qu n lãnh en, ng i v im t a con trai ch ng m i tu i, c ng m c áo qu n tr ng, ôm m n ng i, m t mày bu n hiu.Hai a n ca m t h i r i buông n n m mà ngh . Ng i àn bà d i ghe h u kêu tênb n ng i tr c m i mà d y vi c chi ó nghe không rõ, mà th y tên b n y l t t l y t m òndày11 b c lên mé kinh r i leo lên b . Hai a không hi u có vi c chi nên l m c m ng i d y,

11 mi ng ván dày dùng làm c u i lên xu ng ghe


k tên b n b c vào mà nói r ng: N y, hai em, bà H i ng nghe hai em n hay nên bi uqua lên nói v i hai em i xu ng ghe n cho bà v i c u Ba nghe ch i m t h i r i bà cho ti nn bánh, Th ng Ð c nghe nói li n c i chúm chím mà áp r ng: Ð c ch ! Mà bà H i

ng nào âu ó v y anh? . Tên b n nói: Bà H i ng này bên C n Th em con i u ngthu c trên Sài Gòn . Th ng Ð c v i con Liên xách àn r i i theo tên b n mà xu ng ghe. BàH i ng th y hai a l n t m òn dày mà i xu ng, thì b ng con ng i s t vô trong, r i kêumà bi u hai a nó em n b c ngay vô mui. Bà ng i ngó hai a trân trân, còn th ng conbà th y hai a lên dây n s a so n mà n thì trong lòng h n h ngoài m t vui m ng, chkhông còn bu n xo nh h i nãy n a. Hai a ng i n, con Liên ca m t h i m t r i th ngÐ c ti p mà ca. Bà H i ng ng i nghe r t vui v trong lòng mà nh t là th ng con bà c ihoài, d ng nh thu nay m i nghe n l n th nh t v y.

Hai a n ca h n n a gi ng h , bà H i ng s nó m t nên bi u ngh , r i mm t cái t nh , l y ra m t h p bánh bi u hai a n. Con Liên m c c không ch u n. Th ngcon bà H i ng nãy gi n m p m n mà nghe n, th y hai a không ch u n bánh li n t cm n ng i d y, l y bánh a t i tay con Liên v i th ng Ð c mà ép n. Hai a c c ch ng ãph i n, r i th ng nh c ng l y mà n n a. Ba a n bánh nói chuy n ch i v i nhau coi vuiv l m. Bà H i ông th y con vui thì c ng vui trong lòng, mà l i th y hai a kia ng ngh nh,bà c ng ng lòng th ng n a. Bà h i th m coi hai a con ai, nhà c a âu. Th ng Ð cnói r ng nó g c Gò Công, còn con Liên thì Bà Ria, hai a i theo th y qua Trà Vinh, r ith y b quan b tù nên hai a ph i i n ki m n mà ch th y.

Bà H i ng nghe nó thì ch ng h ng mà nói r ng:- V y mà qua t ng hai cháu nhà g n âu l i ây ch . Té ra hai cháu không ph i

anh em ru t hay sao?Th ng Ð c tr l i r ng:- Th a không.- Bây gi hai cháu tính i âu?- Th a, con tính d t nhau tr xu ng Trà Vinh ng ón th y con, vì còn có ba ngàyn a th y con mãn tù.

- T i nghi p quá? M i bây l n mà l u l c b v nh v y ch !Th ng con bà H i ng day qua ôm bà mà nói r ng:- Má bi u d n c m cho anh và ch ó n v i con má.Bà hun con và c i, r i h i b n n u c m ri t ng n r i i cho k p con n c.C m d n ra cá th t canh rau m t mâm v vèo, hai a th y v y l t t x p n r i nói

nh nhau tính t giã mà i xu ng v ng Liêm cho s m. Bà H i ng bi t nên c i mà nóir ng: Khoan ã, n c m no r i s lên . Hai m con ép ri t, túng th hai a ph i n. nc m r i, tr i ã x chi u, n c rúng ròng m y tên b n s a so n chèo ng lui ghe. Th ngÐ c v i con Liên gi m mu n lên b , bà H i ng li n móc túi mà cho hai a m t ngb c.

Hai a t n r i xách n ng d y b c ra. Th ng con bà H i ng ngó th y li nkhóc r ng lên. Hai a ng kh ng l i ó không hi u t i sao mà nó khóc, còn bà H i ng l t

t ôm con mà h i: Sao v y con, con có au b ng hay không? . Th ng nh v a khóc v a nóir ng: Tôi h ng ch u! Má làm sao bi u anh v i ch ó l i d i ghe mà n ca ch i v i con,Má hai ng i ó i lên ây tôi au n a a . Bà H i ng l c u mà nói r ng: Bi u sao

c, con? Th ng nh vùng ré lên mà khóc n a, Bà H i ng th y v y m i bi u: Thôi connín i, má bi u nó i theo d i ch i v i con .

Th ng nh nghe nói thì nín khóc. Bà H i ng m i kêu th ng Ð c vô mui r i bi uhai a nó i theo bà ng ch i v i con bà mu n b c ti n bao nhiêu bà c ng cho h t. Th ngÐ c c l c u hoài nó nói r ng ngày m i tám th y nó mãn tù nên nó ph i tr xu ng TraVinh mà ki m th y. Bà H i ng suy ngh m t h i r i tính v i th ng Ð c bà vi t th choth y thông S Trà Vinh mà c y th y nói l i giùm v i th y Ðàng hay s hai a nó i theo


bà qua M Tho và d n h ngày th y Ðàng mãn tù thì trao cho th y m i ng b c ng làmphí l qua M Tho l i u c u quây mà ki m ghe bà. Th ng Ð c th y bà H i ng t t mành t là th y con bà trìu m n thì ng lòng, nên nghe tính nh v y thì nó ch u, song nó xin cho nó vi t riêng cho th y nó m t b c th n a k o th y nó nghi. Bà H i ng l y làm vuilòng nên l t t l y gi y vi t ra mà vi t m t b c th nói c n k cho th y thông S rõ, r i bàtrao gi y vi t cho th ng Ð c vi t riêng m t b c th cho th y Ðàng n a mà xin th y h mãntù thì l i nhà th y thông S l y ti n r i qua M Tho mà ki m mình.

Th vi t xong r i bà H i ng niêm l i và sai m t tên b n c m xu ng nhà dây thépV ng Liêm mua cò12 mà g i. Tên b n v a ra i bà l i ngh r ng bây gi tr i ã chi u r i, màt ó xu ng V ng Liêm thì xa ng, s n ó nhà dây thép óng c a r i mua cò không

c. Bà m i tính v i th ng Ð c lui ghe mà i k p n c r i sáng ngày sau qua Ch Láchs b th ch ng mu n gì.

Th ng Ð c con Liên nghe l i m i em n và va-li vô trong mui ng tr ng ch chob n ng chèo, r i hai a ng ké né ngoài ch không dám vô. Bà H i ng tr i chi uthêm phía sau cho r ng, r i bi u hai a vô mà n m. Ghe lui thì th ng con bà H i ng vui vh t s c, c bi u th ng Ð c n m m t bên nó mà thôi. Ð n t i th ng Ð c n con Liên ca,n i d i ghe t ch cho t i b n ai c ng u thích ý.

Ghe i n R ch G m bà H i ng m c ghé th m bà con ó h t m t ngày m t êm,nên chi u ngày m i tám b n chèo vô u c u quây mà u. M y b a d i ghe, bà th y hai

a nh m t mày ng ngh nh mà n nói l i có khuôn phép thì bà em lòng th ng, mà nh t làbà th y th ng con bà trìu m n hai a ó l m, m y b a r i nó vui c i hoài ch không ph in m bu n xo nh lúc tr c n a, thì bà tính i th y Ðàng qua t i bà s nói v i th y mà xin

t hai a nó ng mà nuôi. Bà h i th ng Ð c thì nó nói nó m i b n tu i, còn con Liênm i ba tu i. Bà ng i suy ngh r i bà r ng r ng n c m t, day m t ra phía sau không mu nnói chuy n n a. Cách m t h i bà li n day l i ôm con mà hun chùn ch t, th ng Ð c v i conLiên ng i ngó nhau không hi u ý bà th nào. Bà h i hai a nó ch u làm con nuôi bà haykhông thì chúng nó cúi u l ng thinh không tr l i.

Ð n chi u ngày m i chín th y Ðàng qua t i M Tho. Th ng Ð c ng ng i ch itr c m i ghe, ngó th y th y i trên b thì m ng r h t s c li n ng d y kêu om sòm. ConLiên trong mui c ng l t t bò ra mà m ng th y. Th y Ðàng v a xu ng t i mé sông thì bàH i ng bi u b n ra b c t m òn dày r i m i th y i xu ng ghe cho bà nói chuy n.

Th y Ðàng v a b c t i m i ghe thì có th ng Ð c ng ch c s n t i ó; nó a taycho th y v n mà xu ng. Nó li c xem th y th y nó mình g y vóc m mà n c da l i hu nh ànthì trong lòng nó bu n th m. Bà H i ng chào h i, m i vô trong mui mà ng i, h i b n rótn c ãi th y r i m i nói r ng: Th a th y, tôi làm th t công th y ph i qua n ây mà ki mhai a nh , tôi ngh l i thi t tôi l i v i th y nhi u l m. Nh ng mà không ph i tôi có ý mu nlàm nh c lòng th y, y là t i có vi c nh v y xin th y ch u phi n tôi thu t l i cho th ynghe, tôi là ng i C n Th , khi tr c tôi có m t a con trai u lòng, v ch ng tôi t ng tiunh vàng nh ng c. Th i ch ng may nên tr i khi n a con l n c a tôi nó m t i. Cách b nn m sau tôi m i c m t a con trai n a là th ng Phong n y ây

Bà H i ng nói t i ó thì l y tay vu t u con; th y Ðàng mang c p m t ki ng vô r ingó th ng nh . Bà H i ng nói ti p r ng: Vì ch ng tôi có b nh ho, nên nó ra thì nó y u

t l m. Tôi ráng nuôi nó h t s c nó m i m nh gi i t i bây gi ây. Khi nó c ba tu i r i,thì ch ng tôi ã mãn ph n, b nó l i cho m t mình tôi nuôi. Tôi không k chi n gia tài ss n, lúa ru ng tá di n nó ong c bao nhiêu thì hay b y nhiêu, tôi không có gi mà coi sóc

c, c lo nuôi con, mi n con tôi nó m nh gi i thì thôi, giàu nghèo thì tôi c ng không màng.Ch ng bi t t i sao mà th ng con tôi nó au m hoài. M i ây tôi nghe nói trên Sài Gòn cóm t ông danh y ch a b nh nh th n, nên tôi d n ghe em con tôi lên c u ng xem m ch r ii u tr th coi nh ph c ch may th y nó có n ch i nh con ng i ta c thì d u t n bao

12 tem th


nhiêu tôi c ng ch ng n . Ghe tôi qua t i kinh Mang Thít may g p hai a cháu ây, tôi m ibi u nó thu t chuy n nó l u l c linh inh thì tôi ng lòng th ng, mà th ng con tôi nó l i trìum n không ch u cho hai a i, khóc lóc bi u m t hai tôi ph i em hai a i theo ghe v inó, nó m I ch u. T i nh v y nên tôi m i vi t th c y th y thông S cho th y hay và th ngÐ c m i vi t cho th y n a .

Th y Ðàng nghe nói t i ó thì g t u mà áp: Th a ph i, b a m i b y tôi có ti pc th c a th ng Ð c, r i chi u l i th y thông S có sai b p h u nói chuy n y v i tôi

n a. H i chi u hôm qua quan th tôi ra tôi ghé ng t i nhà th y m t êm, r i sáng th y acho tôi m i ng b c làm phí l mà i xu ng ây .

Bà H i ng chúm chím r i c i nói r ng:- Hôm n tôi g p i nên tính b ng nh v y, té ra c ng là xong... Th a th y còn

chuy n n y n a, h m nay tôi tính h g p th y tôi t thi t v i th y xem th y cób ng lòng hay không.

- Th a, có chuy n chi?- Tôi th y hai a nh tôi th ng, mà th ng con tôi nó trìu m n không ch u r i, v y

nên h m nay tôi tính i th y ng xin th y cho t hai a n y cho tôi nuôi, tr clà hai a nó c sung s ng t m thân, sau n a con tôi có a b u b n cho nóvui lòng, ho c may ra nó h t b nh ho n n a. Ch ng gi u chi nhà tôi giàu l n, màcòn có m t a con n y mà thôi. N u th y cho tôi hai a cháu ây thì tôi s s mn s m m c cho chúng nó m no, r i ch ng l n khôn tôi s nh ôi b n, cho b c

ti n, ng chúng nó l p thân, kh i nghèo nàn c c kh .Th y Ðàng ng i ngó xu ng mà suy ngh giây lâu r i m i ng c lên mà nói r ng:- Th a bà, không c. Bà m i g p hai a nó có m y ngày rày mà bà ã em lòng

th ng chúng nó, còn tôi nuôi chúng nó h n b n n m nay, ã gia công mà d y dm i i u, h h v i nhau khi n ng m a m l nh, há tôi l i không th ng chúng nóhay sao? Mà tôi ngh bà nuôi chúng nó mà làm gì? Xin l i cùng bà, tôi nói c nl i cho bà nghe. Bà là m t ng i àn bà góa ch ng, bà có nhà t t, bà có ru ngnhi u, bây gi bà xin chúng nó em v bà nuôi thì b t quá bà xin chúng nó m cqu n áo nh n nha, n mâm cao y, ch ng chúng nó l n khôn bà d ng v gch ng, bà c t nhà ngói cho chúng nó , chia ru ng t t cho chúng nó ng b víd u bà có th ng l m thì bà làm cho chúng nó ngày sau tr nên hai ng i giàu l nmà thôi ch làm sao mà bi t d y d cho chúng nó bi t o làm ng i. Ph n tôi tuynghèo, nh ng mà tôi quy t nuôi hai a nó ng d y cho chúng nó bi t tr ng nh nngh a, bi t khinh ti n tài, bi t ng ph i mà i, bi t n o qu y mà tránh, nh t làlàm cho chúng nó n m cho ng cay mùi i, ng khi chúng nó l n khôn d unghèo c ng không bu n lòng, mà giàu c ng không kiêu hãnh. V y xin bà ng cónài n mà làm gì, tôi nuôi chúng nó, vì tôi nuôi thì có ích cho chúng nó h n làbà nuôi.

Th ng Phong th y th y Ðàng không ch u cho th ng Ð c và con Liên thì nó n mxu ng m t mày bu n nghi n. Bà H i ng theo n n n hoài, bà l i nói xa nói g n cho th y bi tr ng n u th y mu n òi ti n bao nhiêu bà c ng s n lòng tr cho th y h t, Th y Ðàng nghe nóit i vi c ti n b c thì th y châu mày r i nói r ng: Bà t ng tôi d c d c ng òi ti n bà haysao? Th a bà, n u bà ngh nh v y thì t i nghi p cho tôi l m. Không, tôi không ph i là ng ix o trá âu, xin bà ch t ng nh v y mà l m .

Bà H i ng ng i l ng thinh không nói chi n a c. Th y Ðàng c ng ng i ngó lênb mà suy ngh m t h i r i day l i nói r ng: Th a bà, vì tôi nuôi hai a nó ã ba b n n mnay, mà tôi l i có công d y d chúng nó nhi u, nên tôi trìu m n yêu th ng, không ành giaochúng nó l i cho bà c. Tôi mà giành chúng nó ây, là vì tôi mu n d y thêm chúng nó chobi t rõ th thái nh n tình, mu n cho chúng nó n m mùi i chua cay m n l t mà thôi, chtôi ch ng có ý nào khác. Nh ng mà tôi ngh l i th ng Ð c nó là con trai tôi nuôi nó ng d y


d nó thì ph i r i, ch còn con Liên nó là con gái, tôi khó mà d y d nó theo ý tôi mu n c.V y thôi tôi cho bà con Liên cho bà nuôi ng bà d y d giùm cho nó có c h nh, bi t ncông còn th ng Ð c xin bà cho nó theo tôi ng tôi d y nó bi t nam nhi khí phách .

Th y Ðàng nói d t l i li n bi u th ng Ð c l y va-li a cho th y, r i th y m ra l aqu n áo c a con Liên th y b ra ngoài và l i cho nó m t cây n tranh, còn bao nhiêu thìth y gói l i r i bi u th ng Ð c xách mà i v i th y. Th ng Ð c th y mình ph i phân cáchcon Liên thì trong lòng ch ng vui, mà ch ng day qua th y th ng Phong n m khóc thì l i càngbu n h n n a, nên n c m t tuôn d m d . Bà H i ng th y v y càng ng lòng th ng,song bà g ng g o l y ra n m ch c ng b c a cho th y Ðàng và xin th y em theo mà làmphí l . Th y Ðàng t ch i hoài không ch u l y b c y, th y nói th y con Liên l i y làth y c y bà nuôi d ng, d y gi giùm, ch không ph i th y bán mà l y b c.

Bà H i ng nài n hoài, nói r ng: n m ch c ng b c n y là b c bà cho th ng Ð ckhông ch u lãnh thì bà ái ng i trong lòng, bà không dám lãnh con Liên mà nuôi d ng. Bà nóih t l i th y th y v y m i l y n m ng b c cho bà h t hi m nghi mà thôi. Th y Ðàng ngd y t giã bà H i ng mà lên b và khuyên con Liên hãy l i cho bà d y d , thì ba a nh

u khóc r ng lên nghe r t th m thi t. Bà H i ng th y tình c nh nh v y, gi t l y c ng khóc m còn th y Ðàng tuy b ngoài ch ng t d u bu n, song b trong th y c ng au lòng xót d .

IV

Th y Ðàng d t th ng Ð c lên ch M Tho r i tìm n nhà quen mà tá túc. Th y btrong ch n lao tù trót m t tháng tr ng n u ng th t th ng nên th y th y trong mình không

c m nh; mà v a ra kh i khám li n ph i ng i xe h i lên V nh Long r i i tàu mà xu ngM Tho n a, b i v y th y m t u i. Ðêm y th y ng u t i nhà th y Sung làm vi c Tr ngs , thì th y nóng l nh n m mê man không bi t chi h t, còn th ng Ð c m t là nh con Liên,hai là ti c không c theo bà H i ng nên n m tr n tr hoài không ng c.

R ng ngày th y Ðàng ráng i ra ch ki m ti m thu c c a khách trú vô mà c u th yxem m ch h t thu c em v s c u ng. Lúc th y ra i thì th ng Ð c lén ch y xu ng d i ucâu quây dòm coi ghe bà H i ng còn u ó hay không. Nó th y không có ghe u ó n am i l n b c tr v , ngoài m t bu n xo trong lòng nh dao c t.

Th y Ðàng u ng b n n m thang thu c thì h t nóng l nh, nh ng mà trong mình cònm t m i, tay ch n b i ho i, l i n c m không bi t ngon. Th y mu n u ít ngày ng d ngb nh, song th y v th y Sung không c vui, ch ng có nhà thì bình an, h ch ng xách dù

i làm vi c thì m ng ch i chó mèo, la r y tôi t om sòm, th y n m ngh không c, nên th yt giã r i d t th ng Ð c ra i, tính lên Sài Gòn ki m th y giáo Hai, là b n thi t c a mìnhngày x a, ng g i th ng Ð c cho nó i h c, còn mình thì d y n ki m ti n may áo qu nmua sách v cho nó. Ra n nhà gi y xe l a th y nh s c th y có quen v i m t th y H i ng

B n L c, khi tr c có h a giúp v n cho th y làm n, mà t y n nay th y không nghe tint c, nên tính ghé l i ó tr c vi ng th m sau u ít ngày mà d ng b nh, ch trong mìnhch a thi t m nh, n u lên Sài Gòn thì u nhà nào c ng ch t h p, không thong th c.Th y tính nh v y nên mua gi y i B n L c.

Xe l a lên t i B n L c ã h n ba gi chi u. Th y v i th ng Ð c xách vô nhà th yh i ng. B c vô nhà th y có bàn th tang thì trong lòng th y ã nghi r i; ch ng v th yH i ng ra chào h i r i nói ch ng ã t tr n cách ba tháng tr c thì th y ch ng h ng. Th yh i th m r i n m ngh ; n chi u v th y H i ng d n c m cho th y n, r i th y ngh nhàng i ta góa ch ng, mình quen là quen v i ch ng ch không quen v i v , n u ây thì ch ng


ti n, nên th y tính ón chuy n xe l a chót mà lên Sài Gòn. Th y t giã ra i, i g n t i nhàgi y thì nghe xe l a xúp-lê r i ch y r m r m. Th y v i th ng Ð c l t t ch y, mà ch ykhông k p, ra t i nhà gi y thì xe ã ch y m t.

Th y Ðàng va-li xu ng t ng mà suy ngh , n u tr l i xin u m t êm thìch ng ti n, mà n u i b thì ng thi t xa. Th y nh êm y là êm m i b n có tr ng, màth y xem tr i thì tr i trong mát m l m nên th y m i nh t nh xách i b lên Ch L n.Lên t i Gò Ðen thì tr i ã t i, phía tr i ông tr ng m c lòm, n i xóm b c èn chong leolét. Th ng Ð c i tr c th y i theo sau, hai bên ng nghe u t o c ti ng ch kêu, th y sth ng Ð c bu n, th y m i ki m nh ng chuy n khôn d i i mà d y b o.

Ði g n h t canh hai lên m i t i An L c. Trên tr i mây en v n v che án m t tr ng h tt nh h i u hôm. Th y Ðàng bèn nói r ng: Ði ri t i con, tr i chuy n m a, i ri t lên ChG o nh có m a thì mình ki m ch mà t . Th y trò i còn h n ba ngàn th c n a m i t iCh G o thình lình tr i dông m a g p t i, i không k p. R i khúc ng y l i không có nhàai h t nên ph i d m m a mà i. Th y Ðàng x n áo qu n r i gi ng dù bi u th ng Ð c i sátm t bên th y mà núp m a. Tr i ã m a mà l i dông l n nên t t t h t, th ng Ð c ngh núpdù không ích gì, nên li u mình d m m a cho th y dùng tr n cây dù ho c may th y kh i

t.

Lên t i nhà gi y xe l a Ch G o, th y trò l nh quíu tay chân, nên d t nhau vô nhà gi yv t s áo qu n r i ng i d a vách t ng mà ngh . Tr i c ng còn m a l n ào ào nh c m t n mà

, ã v y mà l i s m ch p vang tai, gió dông l nh mu n t ru t. Th ng Ð c ng i run taychân l p c p, mi ng ánh bò c p, l ng thinh m t h i r i tâm th n b t nh, n m ngo o u màng , không bi t vi c chi n a h t. Nó không bi t ng c bao lâu, song ch ng t nh gi c mm t ra thì th y mình n m trên m t cái gi ng nh b ng s t, chung quanh có h n hai ch c cáigi ng n a, m i cái u có m t ng i n m và ng òi nào c ng u m c qu n áo tr ng h tth y. Nó ch ng tay ngóc u ng i d y ngó quanh qu t thì ai n y u n m ng h t, m t látnghe u này ho sò sò, r i m t lát nghe u n rên hì hì. Nó không bi t vì c nào mà nó l i l tvào m t ch d k l m v y, ngó t h ng thì th y b n t m vách t ng tr ng toát, hai u l icó treo hai ng n èn sáng tr ng. Trong b ng nó h i h p, mình nó nóng h i, mà u nó n ngtrìu tr u. Nó khát n c h t s c, song không bi t n c âu là u ng.

Th ng Ð c ngó giáo giác m t h i r i phát s nên l t t n m xu ng. Nó nh l i thì lànó i v i th y nó, gi a ng g p m a l nh quíu, vào nhà gi y xe l a mà t, mà sao th y nóâu m t i, còn sao nó l i l t vào ch nào nh v y. Nó n m suy ngh hoài cho n sáng; m y

ng i n m g n nó th c d y k hút thu c, ng i nói chuy n.

Nó mu n ng i d y i ki m n c mà u ng, song tay chân r ri t ch i d y không n i.Ng i ng i trên gi ng d a bên gi ng nó ó th y v y bèn nói r ng:

- H ! Th ng nh này b a nay coi b khá r i nên mu n ng i d y ây. Sao em?Trong mình em khá hay không?

- Tôi khát n c quá. Chú làm n cho tôi xin m t mi ng n c u ng.- , thôi n m ó, qua trót n c giùm cho.Ng i y nói r i li n i trót m t chén n c em cho nó u ng. Th ng Ð c u ng h t

m t chén n c mà ch a ã khát, còn mu n u ng n a, song s nh c lòng ng i ta nên khôngdám m n Nó n m ngh m t h i r i h i ng i y r ng:

- Ch n y là ch gì v y chú há?- a, thi t em không bi t hay sao?- Th a, không bi t.- ph i, hôm qua h b ng em em vô ây em nóng mê man, quan th y s c u em

không ng nên làm sao mà em bi t ng. Ðây là nhà th ng Ch R y ó em.- Chú có bi t th y tôi i âu hay không?


- Th y em là ai?- Th y tôi là th y Ðàng.- Qua không bl t. Qua th y hôm qua l i m i gi có hai ng i b ng em vô n m

ó r i quan th y v i m y th y ph m-nhê13 cho em u ng thu c t hôm qua cho nb a nay ó thôi, không th y ai th m vi ng chi h t. Th y Ðàng ng i bao l n, giàhay tr , m c qu n áo ra làm sao?

- Th y tôi già trên n m m i tu i, râu b c hoa râm, m c áo dài, i giày hàm ch.- Không có. T hôm qua n b a nay qua không th y ng i nào nh v y.- V y ch th y tôi i âu kìa.Th ng Ð c h i th m r i n m suy ngh không bi t th y nó i âu. Cách m t h i lâu có

m t quan th y Vi t Nam i v i hai ba th y ph m-nhê vô th y nó thì c i, l y tay r u nó r inói r ng: Th ng n y b a nay t nh r i. Em ráng u ng thu c vài tu n n a em m nh, không saoâu mà s . Nói r i bèn day l i nói v i m y th y ph m-nhê r ng: M t lát n a cho nó u ngs a nghe hôn, cho nó u ng s a ít b a, cho nó d t nóng l nh r i s cho n c m n cháo .Th ng Ð c v a mu n h i th m th y nó, thì quan th y b i qua khám b nh cho ng i khácnên h i không c.

Bu i chi u th ng Ð c b t nóng, nh ng mà nó c ng ch a ng i d y n i. Có m t th yph m-nhê c m m t cây vi t chì vô h i tên h quê quán nó ng ghi vào s . Nó nói thi t r ngnó tên Ð c, mà không bi t h gì, nó không có cha m , i theo th y Ðàng, mà th y i x n yqua x kia ng d y n nên không bi t quê quán là âu mà nói. Th y ph m-nhê biên r ic i g n mà nói r ng: Té ra m y là con nhà hoang mà? Ðã không có cha m mà l i khôngbi t x s , nh v y ai bi t âu mà òi ti n nhà th ng. Tao ch c ch ng m y m nh nhà n cs g i m y lên Ông Y m14.

Th y ph m- nhê xây l ng b c ra thì th ng Ð c n c m t tuôn d m d vì m y ti ngcon nhà hoang làm cho nó b m gan nát ru t, Nó n m mà t i th m thân ph n, r i nh m yl i h m s g i lên Ông Y m, nó l i s không bi t ÔngY m là ch nào. Nó h i th m ng ib nh n m m t bên, h nói Ông Y m là ch y m y a ng ngh ch, hoang àng, không bàkhông con, n c p n tr m, thì nó càng s h n n a, nên n m mà khóc t c t i.

L i sáu gi r i t i èn khí t sáng tr ng, ng i b nh l n x n, k s a so n ng ,ng i ng i nói chuy n. Thình lình có m t ng i th y m c tây màu vàng, u i nón nxám ngoài xâm xâm vào phòng b nh v i m t th y ph m-nhê. Th ng Ð c t ng là quanth y nên lau n c m t r i n m im lìm. Khi hai ng i i l i g n ch nó n m th y ph m-nhê chnó mà nói: Nó ó , r i b i ra. Ng i m c tây vàng y gi tay r u nó r i nói r ng:B a nay b t nóng r i. Hôm qua nóng quá t ng ã không xong r i ch .

Th ng Ð c nh ng m t ngó th y y trân trân không bi t là ai. Th y th y v y m i nóiv i nó r ng: Em ráng u ng thu c cho mau m nh nhé. Tía em thì làng h ã chôn h i chi uhôm qua r i. Ð c qua lãnh mà gi t i nhà qua, ch ng em m nh ra nhà th ng r i thì ghéó mà l y, không m t âu mà s .

Th ng Ð c nghe nói ch ng h ng li n h i: Th y là ai? Tía tôi là ai âu mà th y nóilàng ã chôn r i? Th khi th y tôi ã ch t r i sao? Tr i ôi! .

Th y y th y b nó r t bi th m nên ng lòng th ng, bèn ng i d a mé gi ng r i l yl i nh nh mà nói r ng: Ch c là êm hôm qua em m c nóng l nh mê man nên em khônghay, v y qua t h t m i vi c cho em rõ Em nín ng khóc n a. Qua ây là x p ga PhúLâm. H i sáng hôm qua lúc xe l a Sài Gòn g n xu ng qua m i th c d y m c a mà bángi y. Qua th y ngoài có m t ông già v i m t a nh ng n m khoanh d i g ch mà

13 (infirmier), y tá14 Tr i giáo hóa tr con b tô


ng , qua ch y ra kêu th c d y, ch ng dè ông già ch t ã bao gi mà mình m y còn t mèm,còn a nh là em ây, tuy còn th hoi hóp mà qua r trán thì nóng vùi. Qua l t t tri hô lêncho lính làng ch y n khám nghi m. Qua h i làng kêu xe r i ch em em vô nhà th ng chomau, còn ông già thì làng xét trong mình ch ng có vít tích chi, làng m i ch y t cho quan r imua hòm mà chôn h i chi u hôm qua .

Th ng Ð c nghe nói thì khóc than nghe r t th m thi t. Th y x p ga an i nó m t h i,ch ng nó nín r i m i nói ti p r ng: Ông già ch t có l i m t cây n cò, m t cây n kìmv i m t cái va-li và m t cây dù. H i làng h li m qua mu n b khóa va-li coi ng còn áo qu nchi hay không ng em theo cho ng, mà b làng h c n nên qua không dám. Bây gi d cqua gi t i nhà qua. À, qua th y ng có eo m t cái ng h b c, qua có l y l i và l y luôn cáibóp trong y có m t ng r i v i m t cái bài thu thân tên là Tr n Cao Ðàng, qua còn gi

h t, ch ng em ra thì ghé l i qua s giao h t cho em. Em còn bà con là ai âu, em nói choqua bi t ng qua g i th giùm cho .

Th ng Ð c nghe th y ch t m t cách r t th m thi t thì khóc mu i, ch ng nghe h i nbà con thì t i ph n nên l i khóc r ng lên n a. Th y x p ga theo an i hoài. Nó nín khóc n msuy ngh , nh l i th y d n d u th y có ch t c ng ng cho v ch ng Phan H o Tâm là em rhay; n u bây gi nói thi t ra thì ph ý th y mà n u nói gi u thì s nhà n c nói nó là nhàhoang g i nó lên Ông Y m. Nó mu n c y vi t th cho Ba Th i, mà nó s nhà n c òi ti nnhà th ng Ba Th i không có mà óng l i càng kh n a. Nó suy i ngh l i m t h i r i m inói r ng: Th y có lòng th ng th y tôi và th ng tôi nên th y lo chôn c t th y tôi r i vô âymà th m tôi, thi t tôi c m c c a th y vô cùng. Ch ng gi u chi th y, tôi ch ng có cha m bàcon chi h t, tôi theo th y tôi là ông Ðàng ó mà h c n. Th y tôi ã có b nh s n mà r i gi a

ng l i m c m t ám m a dông không có ch t nên l nh quíu mà ch t; tôi c ng vì ámm a ó mà nóng l nh mê man khi n cho th y tôi ch t, tôi không th y m t, tôi ngh thi t tôi t itrong lòng không bi t ch ng nào. H i chi u này tôi l i nghe nói, n u tôi không có cha m bàcon thì nhà n c s g i tôi lên Ông Y m. V y tôi xin th y làm n nh n giùm tôi ng lãnh tôira, ch n u g i tôi i Ông Y m thì t i nghi p tôi quá .

Th y x p ga nghe nói t c c i mà áp r ng: H nói g t em a, không có âu, ngcó lo. Nhà th ng h ng i nghèo thì n m thí ch ti n g o gì. Còn em có t i tình gì mà g ilên Ông Y m. H nói b y a, em ng có tin. Mà thôi, b a em m nh qua s vô mà lãnhgiùm em ra . Th y x p ga nói r i bèn t giã ra v . Th ng Ð c ngó theo c m tình th y ch ngxi t.

Ðêm y nó n m nh th y Ðàng hoài ng không c nh t t ng i b ng, tti ng nói gi ng c i, nh ngón n giéo gi t tiu tao, nh l i d y thâm tr m chánh tr c. Nónh r i nó l i ngh không bi t vì c nào ng i tài tình d ng y, c a phi ngh a d u m y muônc ng không ham, g p ngang tàng d u nát thân c ng gánh vác, mà sao tr i ch ng cho giàusang sung s ng, l i ày t m thân n ch t b i ch t b . Hay là ph i nhu c nh m i ng giàu,ph i lòn cúi m i ng sang? N u sang giàu mà ph i nh v y thì thà ch t ph t theo th y ngxa lánh tr c cho xong ch s ng r i ngày sau mà ph i chìm n i ch n d ng tr n, ph i dàyb a thân nam t thì l i càng kh não h n n a. Th ng Ð c nh th y r i ngh n cu c i thìkhóc mu i. Nh ng ng i b nh n m g n ai th y c ng u c m ng.

Th ng Ð c trong mình có b nh mà trong trí l i còn bu n r u n a, nên sáng b a saub nh nó tr n ng l i, làm cho nó n m mê man hai ba ngày. Quan th y h t s c i u tr mà g nhai m i ngày nó m i thi t m nh. M i bu i t i chúa nh t th y x p ga Phú Lâm i Ch L nch i u có ghé nhà th ng mà th m nó. Ð n ngày nó thi t m nh quan th y kêu nó r i v ubi u nó v , không òi b c ti n chi h t. Nó m ng quýnh nên xá quan th y r i l t t i ra; rakh i c a nó h i th m ng i ch g o r i l m l i i ri t. Nó th y ã kh i b gi i i Ông


Y m, mà l i c ng kh i óng ti n nhà th ng, thì trong b ng nó m ng nên quên ph t s tnay b v m t mình, ã không còn th y mà n ng nh , mà c ng không còn em mà h h .

Ch ng nó xu ng Ch G o, b c vô nhà gi y xe l a, th y x p ga chào m ng r i l y cáiva-li, cây dù v i hai cây n mà a cho nó, thì nó nh t i th y nó, ch ng ó nó m i khócd m d . Th y x p ga d n c m cho nó n r i m i m n con th y d t ch giùm m c a th yÐàng cho nó th m. Nó ra t i mà l y b n l y r i ng i ôm núm mà khóc nghe r t th m thi t. Nókhóc m t h i r i ng d y, lau n c m t, ch p tay ng tr c u m mà vái l n lên r ng:Th a th y, con nh n th y d y b o m y n m nay nên ngày nay con m i bi t ng ngayn o d i, con m i hi u th thái nh n tình. Nay tr i khi n gi a ng th y trò ta ph i xa nhau,con ch ng bi t l y chi mà t lòng kính m n th y. V y con xin l y th y b n l y mà t n. Con

ng gi a ch n này, trên có tr i, d i có t, con nguy n l p chí nh th y, g p vi c ph i làmd u nát thân con, con c ng làm, g p chuy n ch ng nên làm d u làm c b c c b c muôncon c ng ch ng thèm .

Th ng Ð c vái van xong r i m i tr v nhà th y x p ga. Th y h i nó v y ch bây gitính i âu. Nó suy ngh m t h i r i th a v i th y r ng: Th a th y em ch ng có bà con chih t, song em có m t ng i m nuôi d i Xóm Tre. L i th y em h i tr c nuôi em v i m t

a con gái tên là con Liên, khi t i M Tho th y em cho con Liên cho bà H i ng C n Thnuôi. Bà H i ng d t nó i Sài Gòn, v y em tính lên Sài Gòn ng ki m coi g p nó haykhông .

Th y x p ga c m nó l i m t êm. Nó n ca cho v ch ng th y nghe ch i r i sángm i giao c r i giao luôn cái ng h b ng b c v i cái bóp c a ông Ðàng cho nó n a. Nób cái ng h vào túi r i d bóp ra coi thì còn m t ng r i. Nó móc trong túi nó ra mà

m thì ti n riêng c a nó còn c tám c c b c. Nó b chung vô bóp, r i ng ng m nghr ng: Mình lên Sài Gòn không quen v i ai, không bi t c m âu mà n, ch âu mà ng .Ngh nh v y nó m i móc bóp ra tám c c b c c a nó mà l n l ng, r i m va-li b cái bóp c ath y vô ng g i va-li v i cây dù l i cho th y x p ga, tính xách hai cây n mà i thôi. Th yx p ga cho nó m t gi y xe l a v i m t ng b c. Nó t ch i hoài không ch u l y b c. V th ytheo ép quá túng th nó ph i l y, song trong b ng tính th m h ch ng làm có ti n tr l i l y

r i tr ng b c cho th y. Xe l a d i M Tho lên g n t i th i xúp-lê nghe vang rân. Nót giã v ch ng th y x p ga r i vác hai cây n ra ng ch c mà lên xe.

Ai có n kinh thành Sài Gòn c ng u bi t s v n B Rô15. Mà có bi t thì là bi t sv n y r ng l n, cây cao, c t t, phía sau dinh quan Toàn quy n ó mà thôi, ch không rõv n y có phép m u nhi m là th nào. V n B Rô ch ng ph i ban ngày mát m , ban êmthanh t nh nh m y s v n khác mà thôi âu nó l i còn có m t tánh ch t riêng n a, là c ng

ng sá quanh co ó, c ng c cây th nh m u ó, mà ng i b n vi c i ngang qua thì nóch ng h ch u t d u chi làm cho ng i ph i trìu m n r i d ng b c mà ng m c nh ng tình,nó i cho có ng i thung dung nhàn l c vô ó ngói ch i nó m i ch u làm cho c m h ng saymê, r i khi n cho ph i n n ná d n dà ng i hoài không mu n i, mà ch ng i ra c p m t v ncòn ngó l n l i. Mà nó làm cho ng i thung dung khoan khoái bao nhiêu thì nó l i c ng cóth làm cho ng i s u não càng bu n bã b y nhiêu; ai trong lòng có vi c bu n h vô t i ó thìc ng ph i ng n ng , nên khó d b c mà lui ra cho kh i.

Th ng Ð c cách bi t Ba Th i ã b n n m n m, trong lòng nó th ng nh , nên khi nónghe th y Ðàng ch t r i thì tr c h t nó tính tr v M L i ng vi ng th m. Song nó tínhnh v y r i nó nh t i tên H u thì trong b ng nó l i bu n th m, ngh vì v ó nó c c thân ãành r i, mà s má nó càng thêm nh ti c thì càng t i nghi p cho má nó n a. B i ngh nhv y nên nó m i quy t lên Sài Gòn mà tìm con Liên, b i vì khi g p bà H i ng thì bà có nói

15 v n ông Th ng, sau g i là công viên Tao àn


bà ch th ng con bà lên Sài Gòn ng c u danh y cho nó u ng thu c, v y, n u lên Sài Gòn màtìm thì ch c là g p Ð c.

Ch ng dè th ng Ð c lên t i Sài Gòn i r o kh p b sông thì không th y ghe c a bàH i ng; nó h i th m nhà m y danh y r i n ch c tr c c a ón hoài mà c ng ch ng g p.Nó ki m ba b n b a, n xài ã g n h t ti n r i, ban ngày th th n ngoài ng, ban êm thìvô v n thú ho c v n B Rô mà ng . Bóng tr ng chói m y ng n cây sáng r , ti ng d kêutrong ám c r r ; gió lao rao mát m vô cùng, v n r m r p im lìm v ng v . Nó n m nhm nuôi, th ng th y d y, r i l i nh t i con Liên, thì a n c m t, l nh trong lòng. Nó nh

h t r i l i ngh t i thân ph n c a nó bây gi trong l ng còn có vài c c b c mà l u linh t kinh thành Sài Gòn là ch không quen v i ai, tho ng nh h t ti n r i m i li u th nào. Nó

ng suy ngh b ng nghe ng h nhà th m i gi , nó l t t móc túi l y cái ng hc a th y di tích mà xem có úng hay không. Nó th y ng h c a nó ã m i gi n m phút.Nó v a mu n v n cây kìm tr l i cho úng m i gi , r i nó l i ngh r ng: a, mà khôngch ng hay ng h nhà th i tr . Có cái chi làm ch ng r ng cái ng h treo trên m t tòanhà l n ó i úng còn cái ng h nh trong túi nhà nghèo n y i sai âu . Ngh nh v yr i b ng h vào túi mà n m, không mu n ch u s a theo ng h l n.

Th ng Ð c v a m i n m m t lát thì l i nghe có ti ng kèn th i nho nh phía tr cu nó. Nó l m c m ng i d y ngó coi thì th y có m t a con trai m c qu n en ng ng i

trên m t cái b ng g n ó l y tay b m mi ng mà sao l i nghe ra ti ng kèn th i. Nó l y làm kbèn ng i mà nghe m t h i thì ti ng kèn l nh lót mà nh p nhàng l i ch c l m. Nó bèn xách haicây n i l i cái b ng ó ng mà nghe cho t ng t n. Nó th y th ng con trai y vóc gi c tol n, tay c m m t lá cây mà th i ch không ph i là kèn. Nó hai cây n d i t r i ng imà nghe, tính làm quen ng h i th coi vì phép nào có m t lá cây mà th i ra h i kèn c.Th ng con trai y c ng i th i hoài không thèm nói t i nó. Nó t c gi n mà c ng mu n khoengh nên l y cây kìm mà n theo, r i hai a hòa v i nhau luôn cho h t hai b n m i ch ungh . Có hai th y thông ng i hai cái xe kéo ch y ngang th y hai a hòa v i nhau thì thích ýl m nên ng ng l i mà nghe, ch ng chúng nó d t r i hai th y m i khen chúng nó và cho m i

a m t c c b c.Th ng Ð c m i làm quen v i th ng n , h i cách th làm sao mà th i lá cây ra ti ng

kèn c, l n l n r i m i h i t i tên h nhà c a. Th ng n thì nói ng ng nên nói khó nghem t chút, song nó c ng ráng c t ngh a cách th i kèn cho th ng Ð c nghe. Nó l i nói nó tênB , m i sáu tu i, g c Bình Ð nh. Khi nó v a c m i tu i thì cha m ch t h t, chú nóm i em nó v nhà mà nuôi. g n nhà chú nó có m t ng i n hay th y nó nói ng ng thìth ng nên ra công d y nó h c n. Ch ng nó c m i hai tu i nó bi t cây n cò r i chúnó m i ch h t v con em vào Sài Gòn mà làm m n. M y a con c a chú u khôn l nh t mà không có chút lòng nào yêu th ng nó nên c theo xéo x c gi t u b t tai nó hoài. Nót ng vào Sài Gòn làm n ngh gì, ch ng dè chúng nó t i Sài Gòn m n m t c n ph lá phía trong c u R ch B n mà r i d y m y a con và d y nó cách móc túi thiên h mà l yti n. M i ngày nó ph i i v i m y a con c a chú nó ra ch B n Thành r i x n b n trongch ho c m y nhà gi y xe l a rình mà móc túi. Nó có tánh nhát, s móc túi h b t c hánh r i h em n bót ph i tù, nên b a nào nó i tay không v c ng tay không hoài. Chú

nó ánh kh o và b ói nó mà nó c ng không ch u làm cái ngh hi m nghèo và nh nhu c y.Nh ng v y mà nó c ng mu n làm cho v a lòng chú nó nên b a n nó ra nhà gi y xe l a MTho nó th y có m t cái gói v i m t n cò d ng vách t ng mà không có ai coi ch ng h t;nó cà rà m t h i r i lén núm cây n cò mà i. Nó nh cây n y và nh bi t th i kèn lá, nênnó kéo n th i kèn cho h nghe mà xin ti n. M i ngày nó ki m c ôi ba c c em v chochú nó thì kh i b òn, còn b a nào n m b y xu thì ph i b ít c ng vài b t tai. Cách ba b atr c, lúc tám gi t i, nó m c i ra c u R ch B n ng i ch i, nhà lính kín n vây nhà r i b tchú thím nó và m y a con d t h t i xu ng bót. Ch ng nó tr v th y ng l i h i tr c


nhà nó s b b t luôn nên n m t. H i chi u nó i h i th m thì h nói tòa ã giam h t hai vch ng và m y a con i tra xét xong xuôi r i s x t i. H m nay nó l u linh ch khôngdám léo v nhà, nó b cây n cò trong nhà mà c ng không dám tr v mà l y.

Th ng Ð c thân ã lao ao l n n, mà g p th ng B n y c ng ch ng sung s ng gìh n thân nó, b i v y nghe h t u uôi r i thì trong bòng c m ng vô cùng. Nó k h tchuy n c a nó cho th ng B nghe r i hai a n m chung trên cái b ng nhà ng .

Tr i h ng sáng thiên h k l i ng i qua nói chuy n om sòm. Th ng Ð c gi t mìnhth c d y th y th ng B còn ng ngáy pho pho, bèn l y tay lúc l c u nó mà kêu nó d y. Nóth y th ng B ng i s t s nó t c c i r i h i r ng:

- M y ng t h i hôm qua n bây gi ch a ã thèm sao m y?- Tao a ng l m. Mà m y kêu tao th c d y làm gi ng gì bây gi ?- M y ng hoài c m âu n y n?- V y ch th c l i có c m mà n sao. Lo gi ng gì, v y ch thu nay tao có lo h i

nào âu mà tao có ói b a nào. Tao b t m t lá cây tao vô mi ng c ng nob ng c n gì ph i lo.

- M y tài quá! Ví nh m y lành m nh không nói gì, tho ng m y au m b t m tlá cây c ng không n i thì m y l y chì mà làm cho no b ng. Mà i ph i lo li uth nào d u không h n c thì ít n a c ng ph i b ng ng i ta, ch m y tính nngoài ch ng trong v n hoài nh v y hay sao?

- Tao không c n h n ai, mà c ng không s thua ai. Tao mu n có m t i u là cthong th t m thân thì thôi.

Th ng Ð c li c ngó th ng B m t h i r i nói ti p ràng:- Nãy gi tao nói chuy n tao bi t tánh m y a t do. Tánh y hi p v i tánh tao l m,

mà tao coi b t ng m y c ng là m t a trung h u. M y không cha, không m ,không anh, không em tao ây c ng trôi n i m t thân không bi t ai mà nh c y.Tao mu n hai a mình k t làm anh em n ng dìu d t nhau mà i, khôngbi t m y có ch u hay không?

- Ð c l m ch .- M y m c có chú m y ó thì làm sao mà i v i nhau cho c?- H i gì! Tao tr n luôn, tao không dám theo chú n a âu.- N u v y thì c. Thôi, tao tính v i m y nh v y: Không bi t m y có ti n b c

chi hay không, ch thi t tao có m t c c b c mà thôi, nh hai th y h i hôm cho m tc c n a là hai c c. Hai a mình n c m m t ngày nay n a thì tiêu h t. V y taomu n hai a mình i dài theo m y dãy ph có m y th y mình n cho h nghe

ng ki m ti n mà nuôi nhau. M y th i kèn lá hay, mà l i bi t n cò. Tao bi tn hai, ba th mà l i bi t ca. N u hai a mình hi p v i nhau mà n ca ho c

th i kèn ki m ti n d l m.- c.- Tao còn lo m t i u...- Lo gi ng gì?- n c m thì mình vô quán n qu y quá c ng xong, còn ch ng không bi t tính làm

sao...- V y ch cái v n n y làm chi ó. N u thiên h có áp vô giành gi t ch h t thì

còn s v n thú n a chi. Nói cùng mà nghe nh v n thú có ch t n a thì mình lêntr ng ua, ho c vô trong l ng ông Th ng c ng c c n gì m y ph i lo chom t.

Th ng Ð c nghe nói mi ng chúm chím c i r i hai a ng d y, m i a xách m tcây n, n m tay nhau mà d t i xu ng ch . L i t i nhà gi y xe l a nh th ng B l y cây ncò lên dây r i ng i n vài b n. Th ng Ð c ng nghe ngón thì t i, song nh p không c


ch c, tuy v y mà nó c ng l y làm v a ý l m, tính d y giùm cho th ng B trúng nh p thì ngónn c a nó ó ch c c ng ít ai b ng.

Hai a nó d t nhau i r o kh p Sài Gòn mà n ca. M y th y m y cô giành nhau màr c, ng i cho n c m k cho ng u, mà ai ai c ng cho ti n, không có êm nào mà hai anó không ki m c m t ng b c, m y êm th b y l i ki m t i hai ba ng. Ti n ki m

c bao nhiêu thì th ng B bi u th ng Ð c c t l y, ch nó không thèm gi . Th ng Ð cth y ti n d nhi u m i t may m i a m t cái áo bành tô16 vàng v i m t cái qu n v i en,và mua cho th ng B m t cái nón tr ng ng nó i cho gi ng cái nón c a mình.

B a n có m t th y thông làm vi c t i tòa án r c chúng nó n nhà ch i. Th ng Bth a d p h i th m m i hay chú thím nó v i m y a con ã b tòa kêu án sáu tháng tù vàtrong án có l nh c m không cho Nam n a. B c qua u tháng ch p th ng Ð c m thtrong l ng nó ã có h n b n ch c ng b c. B a n hai a nó ng u tr c hàng t nhàm t th y thông ng B c Hà, th ng Ð c m i nói v i th ng B r ng Sài Gòn thi t là vuimà l i d ki m ti n, song nó nh má nuôi nó v i con Liên lung quá, nên nó mu n v ch ML i th m má nuôi nó ít ngày r i i C n Th ki m con Liên. Th ng B nghe nói l y làm m ngvì nó mu n i xu ng d i m y t nh ng bi t ru ng v n ch i, song nó khuyên th ng Ð c nán ít ngày i l i r m tháng ch p s i ng v M L i n T t luôn th . Th ng Ð c b nglòng Sài Gòn thêm vài tu n n a. Ðúng ngày m i tháng ch p hai a nó m i d t nhau mà

i, trong l ng th ng Ð c có b n m i ba ng b c. Chúng nó i xe l a xu ng Phú Lâm choth ng Ð c tr ng b c l i cho th y x p ga.

V ch ng th y x p ga th y th ng Ð c thì m ng r vô cùng; nó tr ng b c th ykhông ch u l y mà l i c m nó l i ch i v i th y ít b a. n c m r i nó thì n còn th ng Bthì th i kèn cho th y nghe ch i. Th ng Ð c nh n lúc y m i d t th ng B ra th m m th yÐàng. Nó ng i khóc k nghe r t th m thi t, làm cho th ng B là m t a kh kh o ng ng liumà nó c ng ph i ng lòng r ng r ng n c m t.

Qua ngày m i tám hai a nó mu n t giã mà i, v th y x p ga không cho, nói ngàym i tám là ngày x u, nên hai a nán l i m t b a n a. Khuya m i chín v th y x p gan u cho hai a nó m t n i c m, n r i tr i h ng sáng chúng nó m i l y hai cây n, cái va-livà cây dù mà i tr lên Ch L n ng i ngã C n Giu c mà xu ng C u N i.

M t tr i m c lên cao v a c vài sào thì hai a nh ã qua kh i xóm C i r i h ith m ng C n Giu c mà i. Th ng B m nh m nên lãnh xách cái va-li v i cây n cò cònth ng Ð c m y u nên xách cây n kìm v i cây dù. M t tr i càng lên cao n ng càng thêmg t. Th ng Ð c gi ng cây dù r i bi u th ng B i khít m t bên nó ng núp bóng dù.

Th ng B l c u mà nói r ng: Tao không s n ng âu. M y che dù m t mình m ycho d , tao i ngoài n ng cho thong th . Nói nh v y r i th y th ng Ð c ôm cây nkìm kình càng nên che dù b t ti n, nó l i i cho th ng Ð c xách cây n cò cho nh . Th ngÐ c s b t nó xách h t n ng thì t i nghi p cho nên d c d c không mu n i mà nó khôngch u, c giành ôm cây n kìm cho th ng Ð c hoài.

V th ng B tuy m nh m và l n h n th ng Ð c hai tu i, song trí nó t i t m, mà tánhnó c ng thi t thà h n, b i v y cho nên m y tháng nay hai a nó k t làm anh em v i nhau thìth ng B th ng kính nh ng th ng Ð c luôn luôn, th ng Ð c mu n vi c nào thì nó làmtheo vi c n y, ch ng h khi nào nó cãi l y bao gi . Ðã v y mà nó th y th ng Ð c nh nhítnó l i th ng, nên m i vi c c c nh c nh gi t qu n áo, mua c m, xách n nó giành làm h tth y, th m chí ban êm ng u n i nhà ng i ta n u có m t b ván thì nó cho th ng Ð cn m phía trong; n u có m t gh b thì nó c ng cho th ng Ð c n m, còn nó n m d i t.Th ng Ð c bi t tánh nó trung h u, mà l i th y b ng nó nh v y n a thì th ng nó vô cùng,

16 (paletot), áo ng n nh áo veste ngày nay, thích h p cho àn ông l n àn bà


b i v y, cho nên tuy trong hai a th ng Ð c làm u, nh ng mà nó ch ng h th mà húnghi p.

Hai a h i c m t khúc xa xa g p bóng cây mát thì ng i mà ngh chân. Ngóchung quanh ng thì lúa chín lòm, có ch g t r i b i ngã ng a b i ngã nghiêng, có chch a g t, bông lúa cong vòng gió th i lung lay d ng nh i trông ch ru ng. Có ch l i laonhao l nh k g t ng i mót, d a b có ng i che dù ng i xem ch ng, tu ng nh s ng i taan t i nu t s ng h t ám lúa c a mình. M t lát nghe ti ng kèn le te r i th y có m t chi c xeh i y v p ng i ta àng xa ch y t i. Th ng Ð c l t t s p dù ng d y nói r ng:

- Úy! May d ? Ð kêu xe h i d ng l i mình i cho mau.Th ng B n m áo kéo ng i xu ng mà nói r ng:- Ði xe h i làm gì t n ti n vô ích.- Mình thi u gì ti n mà s m y?- D u có ti n nhi u l i xài ti n vô ích nh v y sao?- Ði xe h i kh e ch n, ch sao mà vô ích.- Ph i, ng i trên ó thì kh e ch n, mà tao s b u.- M y nhát quá!- Không ph i nhát.Hai a ng cãi v i nhau thì xe h i ã ch y t i r i ch y tu t. Th ng Ð c m t ngó

theo còn b ng thì ti c nên l m b m nói r ng:- M y d i quá! Xe ch y tu t r i còn gì.- Nó ch y i âu thì ch y ch . M y bi t t i sao mà tao không ch u i xe h i hay

không?- Không!- T i xe h i là c a nhà giàu dùng.- Sao mà m y ghét nhà giàu d v y?- T i tao nghèo.Th ng Ð c l ng thinh không h i n a mà b suy ngh lung l m, r i hai a m i xách

mà i. Ði d c ng th ng Ð c nh c t i chuy n má nuôi nó v i con Liên thì nó nói nhi uti ng yêu th ng trìu m n l m. Th ng B m i nói r ng: M y tuy không có cha m mà m ycòn có ng i th ng m y, th m cho thân tao cha m ch t h t r i, bây gi trên th gian nàych ng có ai th ng tao n a h t . Th ng Ð c nghe l i than nh v y thì ng lòng nên an c m t, i khít l i che dù cho th ng B r i áp r ng: Còn tao ây chi . Th ng B day l ingó th y c p m t t r t thì c ng ng lòng nên d a l , r i hai a núp bóng cây dù,l ng thinh không nói m t ti ng mà trong lòng dan díu v i nhau không k xi t.Ng i m t h i r i th ng B m i h i r ng:

- M y nói m y th ng má nuôi m y v i con Liên mà sao v th m m y không tínhmua v t gì em v mà cho?

Th ng c nghe h i nh v y li n ng c m t lên mà áp r ng:- M y nói ph i l m. Tao v th m, tao ph i mua em v má cho m i ph i. Ti n

mình thi u gì, nh h t mình ki m cái khác, s gì, mà mua v t gì?- Mua bánh trái hay là áo qu n, mua v t gì thì m y li u l y ch tao có bi t âu.- Má tao ít a n bánh l m. Thôi tao mua m t cái qu n lãnh v i m t cái áo xuy n

bông ng má tao m c i xóm, ch c là má tao m ng l m. Ý? Mà không c. Mátao có i nào i ch i mà m c qu n áo t t. N u tao mua thì m c ch không cóích mà l i s n tr m l y n a, không thì ông già nuôi tao ng c ng bán ng ngnh u r u. Ð tao nh coi h i tr c má tao a nh ng v t gì. ph i! Má tao anuôi heo l m. Tao nh h i tr c má tao có nuôi m t con heo qu n, tía tao b t báncho h làm th t má tao ti c nên khóc hoài. Thôi, tao mua cho má tao m t con


heo khác c ng gi ng nh con heo qu n ó cho má tao nuôi, ch c là má tao ch ul m. Cha ch ! Mà không xong âu m y.

- Sao mà không xong?- Con heo qu n h i tr c tía tao bán t i hai m i tám ng b c. N u mình mua con

khác gi ng nh v y mà cho thì h t ti n còn gì.- H t thì mình ki m cái khác.- Có ki m thì mình tr lên Sài Gòn, ch d i ru ng mà li m gi ng gì c.- Bây gi mình có t i b n m i ba ng b c n u mình mua con heo h t hai m i

tám ng thì mình còn m i l m ng ch sao mà h t i.- Ph i ành ti n ng i C n Th th m con Liên n a ch .- Ví nh có h t thì mình i d c ng n ca ki m ti n mà i. M y s k quá!Th ng Ð c không nói n a, r i hai a xách i l n l n t i ch C n Giu c thì m t

tr i dã ng bóng. Th ng Ð c móc túi l y ng h ra coi thi ã m i hai gi tám phút. Haia ói b ng nên d t nhau vào quán n c m, th y cái ng h l n treo gi a quán, kim ch

m i hai gi r i thì th ng Ð c tr môi mà nói r ng: L n ó v y mà i b y, có b ng nhc a tao ây âu .

Hai a n c m r i m i d t nhau i vòng theo m y n o ng xem ch i cho b t C nGiu c. G n t t m y ti m buôn bán ch ng hàng hóa h c h , nào t ng li u nào bông gi y nàoch n èn, qu t , nào bình phong l c bình, nào qu n áo xanh, nào pháo, nào nhang, nàocam h ng d a chu i, ch ng thi u v t chi h t. Th ng Ð c th y m t ti m có treo kh n tr ng,kh n en, kh n bông h ng cho àn bà con gái i, th nào c ng p. Nó ng tr m trch cho th ng B coi r i vô l a mua m t cái kh n màu bông h ng v i m t cái kh n tr ng,tính cái kh n tr ng cho má nó, còn cái kh n bông h ng thì cho con Liên. Ch ch ti mthách giá m i cái hai ng b c. Hai a ke re tr t i tr lui n m t ng b y m t cái h m ich u bán. Th ng Ð c m va-li b hai cái kh n vô r i d t nhau mà i.

Ch ng bi t ng bao xa, hai a th n th , kh e thì i, m t ng i ngh , i n n m gichi u m i xu ng t i ch Tr m. Th ng Ð c h i th m thì h nói t ó xu ng C n Ð c cònxa, i t i t i s c ng ch a t i. Hai a nó tính v i nhau r i m i em vô nhà vi c17 làng màg i và xin v i ng i coi nhà vi c cho ng u m t êm ch sáng ngày mai s i. G i r id t nhau i ch i. Ð n t i hai a nó ch a ói b ng nên không n c m, m i a n m t tô mìr i tr v nhà vi c tính ng cho s m ng khuya th c d y s m mà i cho mát.

Ng i coi nhà vi c th y có hai cây n bèn h i coi hai a có bi t n hay không màxách i âu v y. Hai a nó nói bi t, ng i y bi u n ít ch p nghe ch i. Hai a nó th yng i ta cho mình ng u, không l mình không t lòng cám n ng i ta, nên ng i l i lêndây r i B c m n cò, Ð c ôm n kìm, hòa v i nhau nghe thâm tr m l m. C ch ng il n tr nh u t u l i tr c nhà vi c mà nghe ch t n t. Th y giáo d y t i ó, ham n kìmmà m i h c qu t qu t nghe ti ng n v ch ng c ng d t nhau l i ó ng mà nghe.

Hai v ch ng th y giáo th y hai a nh mà n t i thì tr m tr khen hoài: ch ngchúng nó ngh th y bèn b c l i h i th m r i bèn r c chúng nó v nhà n ch i, l i bi uem h t c l i nhà th y mà ng luôn th . L i nhà th y giáo th ng Ð c còn tr tài ca và

th ng B tr tài th i kèn, ai n y i theo mà nghe th y u p d . Thím giáo h i tr b t gà làmth t n u cháo ng khuya cho hai a nó gi i lao. Hai a nó n n m i hai gi khuya, ncháo r i m i ng .

Th ng Ð c ã tính khuya th c d y i cho s m ng kh i n ng, mà b ngày tr c ixa m t m i, r i l i b th c n ch i n a, b i v y cho nên hai a ng quên sáng ngày sau nb y gi m i th c d y. Th ng Ð c ng ng i tr c c a b ng tô n c súc mi ng r a m t,b ng th y tr c c n ph ngang nhà th y giáo có con heo en t t i l i qua, c ng lang m ,uôi c ng b qua phía tay m t, gi ng h t con heo qu n c a Ba Th i nuôi h i tr c v y. Nó

17 c quan hành chánh, tr s y ban nhân dân.


kêu th ng B l i mà ch con heo cho th ng B coi, r i ng tr m tr hoài, b ng mu n mua d tv M L i mà cho má nó l m.

Hai a nó ng bàn tính v i nhau, thím giáo b c ra không rõ vi c gì m i h i: Haiem nói gi ng gì ó? Khoan i ã, qua mua d n n r i s i .

Th ng Ð c ch con heo mà h i thím giáo r ng:- Th a thím không bi t con heo ó c a ai v y thím há?- Heo c a thím Ch nh a.- Không bi t mình mua h bán hay không thím?- Thím Ch nh, thím tính T t n y thím làm hàng a. N u mình mua úng giá thì thím

bán, ch làm chi. Thím nuôi con heo thím t p nó d n quá. S p con thím nó c tdây r i d t i ch i t i ngày, d t i âu c ng c, con heo khôn d l m. Mà haiem mu n mua hay sao mà h i?

- D , em mu n mua.- Hai em mua làm gì?- D , mua ng d t v ch C u N i mà cho má em nuôi.- Hai em có ti n nhi u l m hay sao mà tính mua con heo l n nh v y.- Không bi t giá con heo ó ch ng bao nhiêu thím há?- Hôm tr c các chú18 c o heo trên C n Giu c h tr hai m i chín ng b c mà

thím Ch nh d c d c không ch u bán ó a.- N u mình tr ba ch c ng b c thì h ch u bán thím há?- n u ba ch c ng b c ch c h bán.- V y xin thím làm n tr mua giùm cho em. Cha ch ! Mà không bi t mua r i d t nó

i c không. Ch n u ph i khiêng, thì hai a tôi khiêng sao cho n i?- Ð c, con heo n y d n l m, d t i th ng th ng thì c, không c n ph i khiêng.- V y xin thím tr r i mua giùm cho em.Thím giáo qua h i thì thím Ch nh òi ba m i hai ng b c, ph i tr d c d c m t giây

lâu m i ch u d t giá ba ch c ng b c. Thím v nói l i cho hai a nó hay. Th ng Ð c l tt m ba ch c ng b c a cho thím giáo r i d t nhau qua b t con heo.

Th ng Ð c mua c con heo thì trong lòng m ng r vô cùng. Nó mua m t s i dâyd a mà c t ngang nách con heo ng có d t i cho d . Ðem v c t tr c nhà th y giáo thì nór r m hoài. Con heo thi t d n, h gãi thì nó n m ngay không c c c a chi h t. V ch ng th ygiáo d n c m cho hai a nó n xong r i, hai a nó m i t giã mà d t con heo i. Th ngÐ c n m dây ng tr c, còn th ng B thì i theo sau coi ch ng, h con heo d c d c thì nóla ch ng ng i cho mau. Th ng Ð c l y làm c ý vô cùng, b i v y h i tr c thì ngoáil i ngó con heo mà nói r ng: Ði, ráng i nghe hôn em qu n. Ði v ch M L i v i qua. B i,h i tao nhà má tao, tao ra i v i th y tao thì tao có nói r ng ch ng nào tao l n khôn tao slàm mà nuôi má tao. Nay tuy tao ch a l n mà ã có th cho má tao c m t con heo nh v ythì tao ã khoái trong lòng r i. Ð r i sau m y coi, ch ng tao làm giàu l n thì tao s làm chomá tao sung s ng l m... Ch c tao v ây má tao vui l m .

Th ng Ð c nói d t l i r i l i c t gi ng lên mà ca hát om sòm. Th ng B th y v yc ng vui nên ti p mà ca, nh ng vì nó nói ng ng nên nó ca thì th ng Ð c c i ngã nghiêngngã ng a. Hai a v a i v a gi n, mà l i b con heo d c d c nên i không mau. Gi n ãthèm r i th ng Ð c l i nói r ng: Tao v th m má tao thì tao vui thi t, mà tao nh t i tía taothì tao bu n quá. Tao vái ông a v ng có tía tao nhà thì tao s cúng m t n i chu i .

N m gi chi u hai a m i xu ng t i ch C n Ð c. Th ng Ð c tính ghé l i ótr c là ki m c m n và ki m cám cho con heo n, sau n a th m v ch ng cô Ba S và chocô hay vi c th y Ðàng ch ng may b mình n i t khách. Nó l i ngh th m r ng vì b muakh n, mua heo nên trong l ng bây gi còn có chín ng b c, v y êm nay t i C n Ð cc ng nên n ca ki m ti n thêm chút nh n a ch i.

18 Ng i Hoa Vi t Nam


Tính nh v y nên v a vô t i ch nó m i bi u th ng B a cây n kìm cho nó ôm r ib t lá cây mà th i kèn ng cho ng i ta hay ho c may t i ng i ta có r c n n cho hnghe. Th ng B nghe l i th i kèn om sòm. S p nh a ch i ngoài ng, a ng trongc a, nghe ti ng kèn thì dòm ngó, ch ng th y hai a xách kình càng thì l y làm k nên ápch y theo la om sòm r ng: Á, h hát heo bây à! Ng quá, ng quá? . Con heo th y s p nhch y r n r n mà l i la vang rân thì kinh hãi nên v t ch y. Th ng Ð c tình c n m m i dâykhông ch c nên con heo sút ch y tu t, Th ng Ð c v i th ng B ch y theo, s p nh th y v ycàng v tay la l n h n n a. Con heo chun tu t vô ti m bán hàng xén ng m y ch ng t chénd i t b h t b n.

Hai a nó ch y t i áp vô ti m n m dây d t con heo ra. Ch ti m c n l i, bi u ph ith ng t chén b r i m i c d t con heo i.

Lúc hai àng dan ca v i nhau s p nh ch càng t u ông h n n a. Lính gác ch th yv y không bi t chuy n gì, l t t ch y l i v t s p nh b c vô ti m mà h i. Ch ti m ch b cho chú lính xem r i xin chú d y hai a nó ph i b i th ng h h i. Chú lính th y hai anh l mà l i có d t con heo thì l y làm k nên b t em v qu n cho quan Ch qu n tra v n.Quan Ch qu n h i thì th ng Ð c th a h t s tình, nói r ng nó mua con heo c a thím Ch nh

ch Tr m có hai v ch ng th y giáo ngó th y và nó tình d t v M L i mà cho má nó nuôi;nó ghé c n Ð c là vì mu n th m cô Ba S , r i con heo làm b c a ng i ta thì nó c ngch u th ng, ch không dám cãi.

Quan Ch qu n cho òi Ba S n nhìn coi có quen v i hai a hay không và sai línhc i ng a lên ch Tr m mà h i thím Ch nh v i v ch ng th y giáo xem thi t hai a nó muacon heo y hay là b t tr m c a ng i ta. Ba S n nh n th y th ng Ð c li n h i: a! M yn m nay anh Hai tao âu? Sao m y l i v ây? Còn anh Hai tao bây gi âu ? Th ngÐ c nghe h i thì bu n nghi n nên áp nh nh r ng:

- Th y ch t r i.- Húy! Ch t h i nào?- Ch t ã ba tháng nay.Ba S nghe nói t i ó li n la khóc om sòm làm cho th ng Ð c ng lòng c ng khóc

theo, còn ông Qu n thì ng i ngó trân trân không hi u chi h t. Ba S h i th ng Ð c vì làmsao mà b b t. Th ng Ð c thu t s chuy n heo làm b tô chén, Ba S m i xin ông Qu n chophép ch ta lãnh hai a nó v mà h i th m chuy n riêng c a anh. Th ng Ð c l y ra m t

ng b c mà xin th ng b cho ch ti m. Ông Qu n òi ch ti m vô thì ch ti m nói báng giá m t ng hai, mà vì s r i ro nên b ng lòng l y m t ng b c không òi thêm làm

chi n a.Hai a m i xách và d t con heo i theo Ba S mà v nhà, th ng Ð c thu t h t

u uôi m i vi c t ngày th y nó C n Ð c ra i cho n ngày ch t cho Phan H o Tâmv i Ba S nghe. V ch ng H o Tâm nghe anh g p ho n n n cho n ngày ch t mà c ngkhông m thân thì t c t i trong lòng nên khóc k th m thi t: Tr i ôi ! Ng i có v n h c,bi t xa lánh ng cong n o v y, ng gi l y chút thanh liêm quy t ch a cãi nh ng b i t c

i phong ng p tánh nam nhi kh ng khái, ng i v y mà tr i ch ng th ng, b t thân ph il n b i vùi tro, xô thân cho m a sa gió táp khi n cho n gi nh m m t c ng không c th yquê quán, g p anh em, tr i ôi, tr i làm nh th còn ai dám gi b ng thanh liêm, còn ai dámgìn lòng chánh tr c. Ví d u trong m i n m anh tôi có quy n có th mà có b c thi p hi p ápng i ta i n a, thì m i m y n m sau ch u nghèo, ch u c c ó há chu c t i ch ng r i sao? .

Ba S mu n sai a lên nhà báo tin cho v th y Ðàng hay; mà ch ng không cho l inói r ng: Ch ó mà k gì ai! Ch chi mà ch bi t tam tùng t c thì anh Hai âu có ra thânth nh v y. Nay có cho ch hay thì b t quá ch làm b khóc nhíu nháo ng che mi ng thgian, ch ch có tình có ngh a gì ó mà cho hay .

Tên lính ông Quan sai i ch Tr m v nói r ng thi t thím giao có mua con heo c athím Ch nh giùm cho th ng Ð c, nên sáng ngày ông Qu n cho òi hai a ra r i nói r ng:


Tao ã có cho lính i dò thì thi t là heo c a bây mua, v y thì bây thong th mu n i âu t ý.Mà bây gi bây tính i âu? .

Th ng Ð c th a r ng: B m ông, hai a tôi i v ch M L i . Ông Qu n nói: Bt ng bây ã d k mà l i còn d t m t con heo i, ai th y c ng ph i nghi. Nay bây tính i quat nh khác v y tao cho m t cái gi y ng bây c m mà i kh i ai nghi ng n a .

Ông Qu n vi t m t cái gi y ch ng nh n r ng con heo ó là heo c a hai a nh muatrên ch Tr m, ký tên óng d u r i m i trao cho th ng Ð c c m. Hai a nó th y ông Qu nnày t t nh v y thì có ý m n th m nên vòng tay cúi u xá hai ba xá r i lui ra.

Ra ng th ng B c i mà nói v i th ng Ð c r ng:- M y tính ghé C n Ð c ki m ti n, té ra không ki m c thêm, mà l i t n c a

mình h t m t ng b c n a.- M y ng có ti c. May l m a m y. H i b lính b t tao t ng chín ng b c v i

con heo kia tiêu h t kia ch .Tr v nhà Ba S , th ng Ð c m i giao va-li v i cây dù c a th y Ðàng l i cho Ba S ,

còn cái ng h v i m y cây n thì nó xin làm d u tích, th y ó c ng nh th y th y.Ð n tr a n c l n y, có ng i l i xóm chèo ghe qua ch M L i mà th m bà con,

th ng Ð c h i xin cho quá giang. Ng i y ch u, nó m i c y h khiêng giùm con heo bxu ng ghe r i t giã v ch ng H o Tâm ôm m y cây n mà qua sông Bao Ng c.

V

L i n m gi chi u, gió th i hiu hiu, hai hàng d ng tr ng hai bên ng t M L i vôGò Công nhánh o t òa, o t o i d ng nh ngo t khách qua ng t ni m tâm s , hay là h ing i l m t coi b n b i âu. Ai h u tình háo c nh n lúc y mà i qua khúc ng óthì c ng u cám cánh mà h n h trong lòng. Th ng B tuy là a ng ng liu l kh mà nó i

n ó c ng vui th m nên mi ng ng m m t lá cây mà th i tò te, tay ôm cây n kìm c ngkh y t n tên, còn hai ch n c ng nh y l n ba làm cho con heo th ng Ð c d t i tr c gi tmình nên ch y lom xom không dám in d c d c.

Th ng Ð c h i qua t i M L i nó h i th m thì h nói tía nó ã b v mà i m t m yn m nay, nên trong lòng nó m ng th m, l t t i ri t v Xóm Tre ng m u t oàn viên màk h t nh ng lúc gian truân, nh ng h i th ng nh . Nó l m l i mà i trong b ng tính th mcoi ph i li u th nào mà d t con heo vô nhà má nó ng ngó th y r i thình lình con heo kêu tt cho má nó gi t mình ch i. Nó ng suy t i ngh lui r i l i ch m m t mà ngó vào Xóm Tre

coi nhà má nó ch n o, b ng nghe th ng B i sau th i kèn kh y n nó day l i b c t c c ir i kêu mà ch r ng: B cái nhà u xóm phía ngoài ló nóc mình ngó th y ó a . Hai acúi xu ng kh i nhánh d ng mà dòm r i c i v i nhau c m c c nh a iên v i a khùngtr ng gi n.

Ði t i u b nh vô xóm, th ng Ð c kh p kh i trong lòng i không v ng b c, màl i hai con m t c ch m ch ngó ch ng nhà hoài không coi d i ch n, nên láng cháng v p lch n trâu té l n cù, v ng nón d i ru ng, mà may cây n cò kh i gãy. Vô g n t i sân nó m in m con heo mà ng i núp d i b i cây trâm b u, r i bi u th ng B i th ng vô nhà nói v i mánó r ng: Có m t ng i giàu l n nghe thím nghèo nên em b c ti n n cho thím, v y thímph i i ra mà r c .

Th ng B nghe l i i th ng vô nhà kêu om sòm mà không nghe ti ng tr l i. Nó i tu tvô bu ng th y v ng hoe, i th ng xu ng b p r i b c ra c a sau c ng không th y ai h t. Nól t d t ch y ra sân mà kêu: Ð c i! Ð c! Không có ai nhà h t m y à! . Th ng Ð c d tcon heo i vô trong b ng l y làm k , không hi u má nó b nhà mà i âu. Nó ngó quanh qu t


thì th y cái chu ng v t c ng còn ó trong chu ng l i nghe ti ng v t kêu l p c p nh n mtr c, h i nó còn nhà. Vô nhà nó coi c c ng nh c , duy có thêm m t cái c i giã g o v im t cái võng mà thôi. Nó ra sau b p thì th y có n i c m còn trên u ba ông táo, l a ã t tmà than còn ng n nóng h i.

Nó tr ra th y th ng B n m tòn ten trên võng mà gãi con heo nó m i nói r ng: Ch clà má tao i ch i âu l i xóm ây. N i c m n u m i v a chín, ch c là m t lát v n c m chkhông lâu âu. M y n m ó nghe hôn. Ð tao tr n, nh má tao v có h i thì m y gi ò ng ,

ng thèm nói gì h t . Th ng Ð c d t con heo vô bu c d i gi ng r i tr ra th y d ng mánó ã vô g n v i sân. Nó lính quýnh không bi t âu mà tr n cho k p, bèn núp d a c a ch . BaTh i v a b c vô nó nh y ra hà m t ti ng l n. Ba Th i gi t mình la bài hãi. Th ng Ð c ômBa Th i ch t c ng mà nó r ng: Con v ây nè, má vui hôn? M ng hôn h ? . R i nó l i vtúi mà nói: Bây gi con không thi u gì b c, má không nghèo c c n a âu, ng lo .

Ba Th i ôm con v a khóc a nói:

- Con i n m sáu n m nay má nh con h t s c mà má c ng lo s không bi t conm nh gi i th nào. Sao con không m n ng i ta vi t th r i g i th m má v ycon?

Th ng D c n m tay Ba Th i mà áp r ng:

- Con bi t ch gi i l m má à. Có nhi u khi con mu n vi t th mà ng t không bi tlàng mình ây là làng gì nên không g i th c.

- Làng Bình Th nh Ðông ch làng gì.- Tr i ôi! Con có bi t âu. Má nói làng n y là làng Bình Th nh Ðông ph i hôn má?- .Hai m con l n líu v i nhau m t h i, r i Ba Th i day l i th y th ng B n m trên võng

không bi t nó là ai m i h i:- Th ng em ây âu...?- Anh em b n c a con ó má à. Nó i theo con v th m má cho bi t.- M y n m nay con i âu, má h i th m thì bên C n Ð c h nói h không bi t.

Còn con âu mà v ây. a! Mà b con ói b ng, thôi má n u thêm c mng con n ch .

Ba Th i v a xây l ng i vô b p thì th ng Ð c kêu mà nói r ng:- Má, má, ai trong bu ng ó v y má?- Ai âu?Ba Th i dòm vô bu ng không th y ai h t, mà l i nghe ti ng heo kêu t t d i gi ng

thì l y làm l m i b c vô. Con heo vùng ng d y. Ba Th i gi t mình la l n r ng: Húy!Con heo c a ai ó v y? . Th ng Ð c ng ngoài v tay c i ng t và nói r ng: H i tr c tíabán con heo qu n c a má, con ki m m y n m nay m i c nên d t v cho má ó a. Má coicó ph i hay không? .

Lúc y tr i ch ng v ng t i nên trong bu ng th y m m không rõ, Ba Th i m i tèn r i coi con heo thì l y làm m ng r vùng nói l n r ng: Ph i r i, heo con mua âu v y

con? .Th ng Ð c l y làm to i chí ng ch ng n nh vinh m t mà áp r ng: Con mua bên

ch Tr m em v cho má ó a . Ba Th i èn d i t ôm con mà hun tr hun tr t, r i nóir ng: Con tôi thi t áng quá!

Ba Th i l y cám sú cho heo n r i i vo g o n u c m. Th ng Ð c v i th ng B ch yví b t m t con gà giò ng làm th t. Th ng Ð c bi u th ng B ph n u c m v i Ba Th i, cònnó ch y vô th m c u Hai m Hai nó. Quá n a canh m t, c m n c xong r i, th ng B leo lênvõng n m ng ngáy pho pho.


Th ng Ð c l y kh n mua trên C n Giu c mà cho Ba Th i r i m con n m t i b vángi a mà k h t nh ng h i ho n n n, nh ng lúc nh th ng trong m y n m ly bi t. Ba Th inghe th ng Ð c thu t n lúc th m thi t nh t là lúc th y Ðàng b b t giam t i Trà Vinh, lúcn m nhà th ng Ch R y và lúc linh inh Sài Gòn thì ng lòng th ng nên n c m t d md . Tháng Ð c thu t h t chuy n c a nó r i nó m i h i t i chuy n c a má nó nhà giàunghèo m l nh th nào, r i l i h i th m luôn t i chuy n tía nó n a. Ba Th i n m to nh mà kh t chuy n nhà cho con nghe, nói r ng t khi con ra i r i thì ch ta nhà bu n r u không xi tk , ngày nh êm c n m gác tay qua trán mà th ra hoài. Ch ng xài h t m y ch c ng b cbán heo, r i hai ch c ng b c c a th y Ðàng c ng làm tiêu luôn n a. Ch ta l p thì nh con,l p thì túng ti n nên theo phàn nàn v i ch ng hoài, bi u ch ng ph i lo làm n, mà ch ng l ng

ng l nh k m t n i mà lo m t n i, c vài tháng r i vác dù mà i n a. M y n mnay ch ng không v th m l n nào. Ch ta nhà m t mình lo c i c làm n, b i v y cho nêntuy trong nhà không d d song c ng không th n thi u. N m ngoái ch ta nghe h nói có g pch ng làm ru ng d i C n Th . Hôm tháng tr c ch ta có ti p c m t b c th c ach ng g i v , ch ta có m n th y giáo coi giùm thì th y giáo nói r ng ch ng bây gi d ikinh Xà No bi u ch ta nh có nghèo thì bán nhà i xu ng d i mà . Ba Th i nói t i ó thìng i d y thò tay vào túi móc b c th ra d a cho th ng Ð c coi. Th ng Ð c th y b c th cóm y hàng ch mà thôi nên a g n èn mà c:

Xà No, le 15 Décembre 19...Tao g i l i v th m m y c m nh gi i. Tao d i n y bình an nh th ng. N m nay taolàm n c ng khá khá. Nh m y có nghèo l m thì bán cái nhà l y b c i qua M Tho r i ng itàu mà xu ng ây.Mà n u m y ã có n i nào khác r i thì ph i g i th cho tao bi t. Nói giùm tao g i l i th manh Hai ch Hai và bà con l i xóm h t th y.H u ký.

Th ng Ð c c th r i bèn ngó Ba Th i v a c i v a nói r ng:- Sao? Má tính i xu ng d i hay không?- Ði làm chi.- Má không i ây ch c tía nghi má có ch ng khác a.- i! Nghi thì nghi ch h i gì,Th ng Ð c ng i ng m ngh m t h i r i nói r ng:- mà thôi, ng có i má. Má c nhà ây, con làm con nuôi má. Con n ca gi il m, con ki m ti n d nh ch i.

- N y con, t h i chi u n bây gi má quên nói chuy n cho con nghe.- Chuy n gì?- Con i m y n m nay v y mà có ai nhìn con không?- Không.- N y, lóng tr c có m t chuy n n y má l y làm k l m con.- Chuy n gì v y?- Hôm tr c ông H ng S i bán lúa trên Bình Ðông, r i ng ra Sài Gòn mua .T i l i ng i xem hát g p m t th y thông, hai ng i làm quen v i nhau r i th ythông h i ng i âu. ng nói làng Bình Th nh Ðông thu c t nh Gò Công. Th ythông m i h i ng v y ch bình Th nh Ðông mà có bi t ng i àn bà nào tên làBa Th i hay không. ng nói bi t r i h i th y thông v y ch h i th m Ba Th i làmchi v y, Th y thông m i nói r ng có m t ng i giàu có l n h i tr c l c m t h tm t a con trai n c y th y tìm giùm. Th y h i th m thì nghe h nói Ba Th i Bình Th nh Ðông có xí c a nh y. Th y mu n tìm n nhà mà chu c l i,song không bi t có qu nh v y hay không nên th y ch a dám i. Ông H ng S


m i nói v i th y r ng ng có nghe nói Ba Th i h i tr c có nuôi m t a con nuôitên là th ng Ð c mà vì nhà nghèo nuôi không c n a nên ã bán cho ng ikhác, h d t i m t ã b n n m nay r i. B a hôn ông H ng S v có nói chuy nl i cho má nghe, song má không bi t con i âu nên má không ý n cho l m.

- V y mà ông H ng S có nói th y thông ó tên gì nhà âu hay không?- Có, ng nói th y thông ó tên L i, nhà ng C u Quan.- N u v y con lên Sài Gòn con ki m th y.Th ng Ð c tính ch i vài b a r i tr lên Sài Gòn. Ba Th i không cho, nói r ng ã

c n T t r i, n u có mu n i thì n T t r i s i. Th ng c nghe l i nên không òi i g pn a.

Ðêm y th ng Ð c n m thao th c hoài ng không c. T ngày nó bi t Ba Th ikhông ph i là m ru t nó r i, h ai h i n cha m nó thì trong lòng nó l y làm b t r t x nxang, th m t i thân không m không cha, c h i riêng trong b ng hoài v y ch m mình cóch a hoang mà mình r i s ti ng x u hay sao nên b ng mà b i, hay là cha m mìnhnghèo l m không th nuôi c nên m i b mình nh v y. Nó suy i ngh l i, bàn t i tính luihoài mà c ng không hi u t i sao mà thân ph n nó lao ao nh th . Có khi nó n m êm bu nb c c th m trong b ng nó r ng, n u có ai nhìn nó làm con d u ng i y tàn t t nghèo hènnó c ng h t lòng mà kính th yêu m n. Nay thình lình nó nghe nói có cha m ki m nó, màcha m nó là ng i giàu có l n n a thì t nhiên trong b ng nó kh p kh i vui m ng. Nó n mtính th m l ng x ng, tính h tìm c cha m r i thì r c m nuôi v chung m t nhà cho h tc c kh , b t th ng B ph i v i mình ng n ca ch i cho vui, l i i xu ng C n Th ki mcho c con Liên em v chung m t nhà n a. Nó l i tính c ng i Trà Vinh mà n n côbán th m cho mình u máy ngày, r i v ch G o th m th y x p ga và mua cho th y m tôi giày vàng v i m t cái nón n thi t t t.

Qua ngày hai m i tám th ng Ð c a cho má nó n m ng b c bi u i ch mua v n T t. Ba Th i không ch u l y, nó theo nài n hoài, nói r ng r i ây cha m nó có nhìn, nócó thi u gì b c ti n, nên c c ch ng ã ph i l y h t hai ng b c. Ba Th i i ch Gò Công muad a, c i, cam, h ng; còn th ng Ð c v i th ng B d t nhau i ch M L i, th ng Ð c mu nmua vài ng b c pháo v t ch i, th ng B c c n tr hoài nói r ng ti n làm ra không ph ilà d mà em i mua nh ng vô ích nh v y. Th ng Ð c nói: T t r i ây tao lên Sài Gònki m tía tao, tao thi u gì ti n mà lo m y . Th ng B c i g n mà nói r ng: M y m i g n giàumà m y ã quên lúc nghèo r i há . Th ng Ð c nghe nói m y l i thì h th m nên bu n hiu,r i hai a d t nhau i v không mua m t v t chi h t.

T b a th ng Ð c nghe nói cha m ru t nó ki m, thì trong lòng nó m ng n i lra ngoài m t, t i ngày nó gi n tr ng nh y nhót hoài, ch không ph i t ch nh nh h i tr c.Th ng B nghe nói r ng tía th ng Ð c giàu có, n T t r i s nhìn nó, nghe thì nghe th p thth p th i mà thôi, không rõ ng i âu nh ng mà nghe nh v y r i nó l i bu n nên có êmth ng Ð c mu n hòa n ch i, nói h t s c mà nó c ng không ch u n.

T i mùng ba T t th ng Ð c bi u th ng B gói qu n áo v i hai cây n cho s n r ikhuya th c d y mà i cho sóm. Ba Th i m i l y ra m t gói a cho nó mà nói r ng: Ðn y là c a con m c h i má xí c con ó, con ngh có nên em theo cho h nhìn cho dhay không . Th ng Ð c ng i ng m ngh m t h i r i bi u má nó c t, b i vì nó i l u linh sem y theo r i m t thì khó l m, chi b ng nhà nh nó g p cha m r i, mà cha m nó

còn nghi thì nó s d t xu ng mà l y.Khuya Ba Th i d n c m cho hai a nó n r i, th ng Ð c mu n l i ít ng b c,

Ba Th i không ch u l y, bi u em theo mà làm l phí, b i vì lên Sài Gòn không bi t có tìmc li n hay không. Hai a nó ra i thì trong mình còn c h n sáu ng b c. Hai a ra

ch ón xe h i mà i, Th ng B không bi u i b n a, song nó bu n l m, ng i t i u c u N imà ch xe không nói chuy n chi h t. Th ng Ð c th y v y m i ki m th mà gh o cho vuinên h i r ng:


- Sao m y bu n d v y m y?- Vui sao c mà m y bi u vui.- Sao v y?- Tao làm anh em v i m y, tao t ng m y m côi và nghèo hèn nh tao, có dè ngày

nay m y c giàu có âu.- Th ng khéo nói k hôn! N u tao c giàu thì m y c ng sung s ng v i tao, ch

ph i tao giàu r i b m y hay sao mà m y bu n.- Tao s mi ng m y nói nh v y mà b ng m y không c nh v y ch .- T i sao m y s ?- Tao th y m t chút n y thì tao bi t b ng m y r i. M y tháng nay m y v i tao l u

linh i ki m n, m y th ng nh c nh con Liên hoài, m y nói th ng nó nh emru t m y v y, m y tính h v th m má m y r i thì i ki m cho c nó. H m naym y nghe nói cha m m y là ng i giàu có l n ng tìm ki m m y thì m ym ng, m y quên con Liên, không nghe m y tính i th m nó n a. R t i con Liênm y th ng nó l m mà ch a giàu m y ã quên nó r i, hu ng chi là tao mà m y kgì.

- M y nói t c quá! Tao có quên con Liên bao gi ? Ð tao i tìm c cha m tao r itao s i ki m mà r c nó v tao nuôi nó ch . Tao có quên anh em thì tr i ng m ng tao.

- Hai a v a nói chuy n t i ó thì xe h i ã ra t i, nên l t t xách xu ng òng ng i xe lên Ch L n.

Xe h i lên t i kinh Xóm C i hai a nó m i xách i qua Ch L n ng ng i xe l amà ra Sài Gòn. Qua t i nhà gi y xe l a nh hai a ng i ch xe th y có m t ông th y t ng

ng ng i coi tay cho h . Th ng Ð c ng coi m t h i móc ra hai c c b c a cho th yt ng mà coi giùm cho nó th xem m ng v n nó ngày sau th nào. Th y coi h t hai tay r im i nói nó là con nhà giàu, tuy t h i nh n bây gi l n n lao ao, không c chungv i cha m , song n m nay th i v n ã banh thông r i ch ng bao lâu n a thì m u t t ngphùng, anh em sum hi p. Th ng Ð c nghe th y t ng oán nh v y thì m ng không bi tch ng nào, c theo khen hay hoài và t n hai c c b c thi t áng l m. Nó bi u th ng B coi thìth ng B l c u mà nói r ng: Coi làm gì m y. Tao không ham giàu mà c ng không bu n.Tao có c n gì mà ph i coi t ng m ng .

Hai a ra Sài Gòn tìm ng C u Quan mà h i th m nhà th y thông L . Nh có m tbà già ch giùm nên hai a nó m i tìm c. B c vô nhà thì th y nhà d n h c h , trong cótreo ki ng l n, gi a có bàn m t á, có gh xích u, hai bên có t áo, t r u h t. Trênc a bu ng l i th y có treo m t t m hình bán nh c a m t ng i àn ông ch ng b n m il m tu i, m c áo dài b t kh n en, hai hàm râu th a th t mà l i v n. Có m t ng i àn bàch ng b n m i tu i phía sau, th y hai a nó x r tr c c a thì b c ra h i chúng i âu.Th ng Ð c th a r ng nó i ki m nhà th y thông L i, h ch l i ây mà không bi t có ph ihay không. Ng i y nói ph i r i h i nó v y ch có vi c chi hay sao mà ki m. Nó nói có vi cc n. Ng i àn bà y m i bi u hai a ng i tr c c a mà ch i, i chút n a th y s v .

Th ng Ð c v i th ng B ng i ch t i m i m t gi r i thì th y có ng i ng i xekéo mà v , ng i y ch ng b n m i t i b n m i hai tu i, m c tây, i giày vàng, inón xám. Ng i y b c vô th y hai a li n h i chúng nó i âu. Th ng Ð c khoanh tayth a r ng:

- B m th y, tôi tên Ð c, con nuôi c a Ba Th i làng Bình Th nh Ðông, thu c h tGò Công. M y n m nay tôi m c i theo th y tôi, hôm T t n y tôi v th m má tôithì má tôi có nói r ng lúc trong n m có ông h ng S trong làng i Sài Gòn ngg p th y và th y có nói v i ng r ng tôi là con nhà giàu, song tôi l c cha m t h inh t i bây gi nay cha m ru t tôi òi ki m mà nhìn tôi. V y tôi n ây l y th yxin th y làm n ch giùm cha m tôi nhìn cho d .


- Té ra m y tên Ð c hay sao?- Daï.- Böôùc voâ ñaây.Th y L i vô nhà và hai a nó c ng vô theo. Hai a nó ng x r d a cánh c a,

th y L i móc nón trên u nai r i ngó th ng Ð c và ngó t m hình trên c a bu ng, d ngnh nhìn coi nó có gi ng ng i trong t m hình y hay không. Th y y ng i v n thu c hút vàsuy ngh m t h i r i nói r ng: Bây gi tao không r nh, mà chi u nay tao còn i làm vi c.V y thôi m y i ch i i, chi u ch ng n m sáu gi m y l i ây r i tao s d t giùm m y nnhà cha m m y .

Th ng Ð c v i th ng B xá th y L i r i b c ra. Th ng Ð c hân hoan c ý.Ðúng n m gi chi u hai a nó tr l i ng ch c tr c nhà. Cách n a gi th y L i i

làm vi c v ch th ng B mà h i th ng Ð c r ng:- M y tên Ð c còn th ng n y tên gì, nó i theo m y chi v y?Th ng Ð c th a r ng:- B m th y, th ng n y tên B , nó là anh em b n c a tôi, m y tháng nay h tôi i âu

thì nó theo ó, ch ng h r i nhau.Th y L i nghe nói châu mày r i g t u nói ràng:- , nó mu n theo m y c ng c. Mà bây n c m r i ch a?- Th a n r i.- , thôi bây vô ây ng i ch i, ch tao m t chút r i s i.Th y L i n c m r i m i bi u a trong nhà ch y i kêu m t xe ki ng19. Th y m

c a xe lên ng i phía sau, r i bi u hai a nó lên ng i phía tr c. Xe ch y m t h i r i qua m tcái c u d c cao l m, th ng Ð c day qua h i th ng b r ng: C u n y tên c u gì m y? .Th ng B nói: C u Khánh H i . Xe ch y qua kh i c u xu ng h t d c qu o qua phía tay trái,ch y m t chút n a r i l i quanh qua phía tay m t. Th ng Ð c ng i ngó hai bên ng hth y cái nhà nào t t thì trong b ng nó t ng th m là nhà c a cha m nó. Kh i m y cái nhà t tr i l n l n còn thay nhà lá nh nh mà thôi. Xe ch y t i mé kinh, th y thông L i bi u ng iánh xe ng ng l i r i m c a b c xu ng. Hai a nó c ng xu ng theo; th y L i m i d t

chúng nó i vô m t cái ng nh , c rác d dáy, mà l i tr i t i en nên khó i l m.Ði qua kh i hai cái nhà lá nh r i t i m t mi ng t tr ng, th y có m t chi c ghe h

y lên ó mà s a l i. Tr c m i ghe có m t cái ngoài mé kinh ch y vô t i ó thìcùng. Cách cái ghe ch ng vài ch c th c thì có m t cái nhà lá nh trong nhà èn t leo lét,có tr nh hai ba a ch y ra ch y vô l ng x ng. Th ng Ð c i t i ch chi c ghe ó, nó dòmt phía không th y có cái nhà nào t t thì trong b ng nó ngh th m ch c là th y n y i m nghe mà a mình v nhà cha m , ch không l cha m mình ch d dáy nghèo hèn nh v y.B i nó ngh nh v y nên khi i t i cái nhà lá nh có t èn leo lét ó, th y L i b c vô nhàthì nó ng ngoài sân v i th ng B ch không ch u vô.

Th y L i nói nh nh ít ti ng v i m y ng i trong nhà, hai a nó ng ngoài nghekhông c, r i th y b c ra ngo t th ng Ð c mà bi u r ng: Vô ây cháu . Th ng Ð cxâm xâm i vô, th ng B c ng xách hai cây n v i gói áo qu n c ng men i theo sau. B cvô nhà th y có m t ng i àn ông, tu i ch ng b n m i, b v m v , không có râu, mà tóc l ih t c t, m c qu n lãnh en l ng xanh bu c m t s i dây n t da ngang qua b ng, choàng m tcái áo bà ba v i tr ng, cái ng c v i b p tay m t lòi ra thì th y có xâm hình xâm ch r m ri.Trên cái võng gi ng d a vách thì có m t ng i àn bà c ng ch ng b n m i tu i m c qu nv i en và áo túi tr ng mà c , ng ng i d vú cho con nh bú. D a cái võng y l i có b n

a nh , a l n h n h t ch ng n m tu i, a tr n, a tru ng, ng ng mà dòm kháchl . Trong nhà ch ng có c chi h t, ch th y có m t cái bàn c èn tô, khay tr uv i m t b ván d u mà thôi.

19 lo i xe kéo do m t ho c hai con ng a kéo. Thùng xe th ng có b n ch ng i i di n nhau. Bên hông xe cóg n ki ng kín che m a gió, vì v y g i là xe ki ng.


Th ng Ð c ng b ng , ngó ng i n y r i ngó ng i kia, không nói chi h t. Th yL i n m tay kéo nó b c t i m t b c, r i nói v i ch nhà r ng: Hai ông bà m t con m im y n m nay c y tôi ki m giùm, nay tôi ki m c r i ó, v y nhìn coi có ph i hay không .Ng i y ngó th ng Ð c r i nói: Ph i, nó gi ng m y a nh c a tôi quá. Th y có lòngki m giùm, v y xin b a nào r nh tôi s qua nhà mà n th y .

Th y L i c i r i nói v i th ng Ð c r ng: Ðó cha m cháu ó a, còn m y a nhn y là em c a cháu. Thôi tìm c r i, v y tôi giao cho hai ông bà tôi v k o khuya. Tôi ki unhé, Cháu ó nghe hôn .

Th y L i l y nón ra v , ch nhà không a ra c a. Th ng Ð c b y lâu nay t ng cham nó là ng i giàu có ru ng nhi u, nhà t t, ch ng h khi nào mà trong trí nó có t ng t ngcha m nó là ng i lam l n th bao gi , nay nó th y nhà x ch x c, ng i nghèo hèn songnó c ng ch ng có chút nào bu n trong lòng. Tuy v y mà ch ng hi u vì c nào b y lâu nay nóth ng ao c g p cha m ng có th l nh ng h i c c kh nh ng lúc bu n r u cho cha mnghe mà nay giáp m t r i sao nó l i ng i ngùng trong lòng, không nói chi c h t. Nó ngb ng , tía nó ng i trên ván v n thu c hút r i h i r ng:

- Còn th ng i theo v i m y ây là con ai?- Nó là anh em b n c a con. M y tháng nay con k t làm anh em v i nó ng d t

nhau i n cho h nghe mà ki m c m n.Má nó nghe nói v y m i h i:- Chà! Bây bi t n hay sao?- D th a bi t.- Bây gi m y v ây nó c ng theo mà v i m y n a sao?- D .Tía nó hút thu c phà khói ra nghi ngút r i nói r ng: Nhà ch t quá, bây gi có ch âu

cho hai a nó ng . Má nó áp r ng: Không h i gì âu. Hai a nó l y manh chi u em tr itrên chi c ghe chun vô ó mà ng c ng c mà . Chong èn th ng th ng lu m l n l n. Tíath ng Ð c n m l c r i nói r ng: H i chi u sao không bi u b y tr mua d u thêm, h t d ur i còn gì . Má nó nói: Tôi quên l ng mà khuya r i, thôi s a so n mà ng t èn chi n a.N y con, con l i l y manh chi u r i em tr i ngoài chi c ghe y lên b ó mà ng , ít b an a mua thêm ván r i s ng trong nhà .

Má nó v a nói v a ch chi c chi u trên ván. Th ng Ð c b c l i ôm chi c chi ub c ra ngoài sân, th ng B c ng xách i theo. Hai a nó leo lên ghe tr i chi u v a xong,ngó ngoái vô nhà thì èn ã t t r i. Th ng Ð c n m nghiêng day m t vô be ghe, th ng B hai cây n v i gói áo phía trên u r i c ng n m m t bên ó.

Hai a n m nín khe mà c ng không c c c a, m i a u suy ngh riêng. Tr i khuyal n l n, gió th i lao rao, t b im lìm, m t lát nghe xa xa có ti ng chó s a, ho c nghe d ikinh có ti ng ghe chèo s t s t, ho c nghe trong nhà có ti ng con nít khóc. G n n a êm th ngÐ c n m nghiêng m t bên m i vai, nên tr mình ng nh m th ng B . Th ng B c i nhr i l y tay r m t th ng Ð c mà h i r ng:

- M y không ng sao không nói chuy n ch i mây?Th ng Ð c ngó vô nhà r i h i nh r ng:- M y c ng còn th c hay sao?- Tao ngh tao t c c i quá nên ng không c- C i gi ng gì?- Tao t c c i là vì m y m c g p c tía má m y. Nay g p r i, tao th y v y taot c c i quá.

- M y nói ó là nói b y a. Thi t thu nay tao t ng tía má tao giàu b i vì n unghèo mà sao h i má nuôi tao xí c, tao b n t t d v y mà l i có eo dâychuy n vàng tây n a. Hôm tr c v d i M L i má nuôi tao thu t l i chuy n tíamá tao ng tìm tao, thì c ng còn nói tía má tao giàu l n n a. Tao nghe nh v y


tao m ng, mà tao m ng không ph i là tao trông giàu ng có c a s n cho tao xàiphá, tao m ng là vì n u tía má tao giàu tao m i có th n n má nuôi tao, m i cóth mà nuôi m y v i con Liên ng cho m y ng i th ng tao b y lâu nay h t c ckh n a ch . Nay g p tía má tao r i, tuy tía má tao nghèo ph i vì ó mà tao h t vùiâu. Tao càng m ng nhi u l m ch , Trong ý m y t ng cha m giàu có m i nên

nhìn, còn cha m nghèo kh thì b hay sao?- Không, tao có nói nh v y âu.- Ch m y t c c i gi ng gì?- Ð tao nói thi t cho m y nghe. Thi t h m nay tao c ng t ng tía má m y giàu l m

nên tao tính h m y g p tía má m y r i thì tao i, ch không thèm theo m y n a,b i vì ph n tao côi cút nghèo nàn ch ng m y giàu tao theo m y n a thì nh c lòngm y ch không ích gì. Nay tao th y tía má m y nghèo, tao nh l i thì s m yt ng ã b y mà tao tính c ng b y nên tao t c c i ch ph i tao ng o m y haysao. Nè, Ð c, mà tao nghi hai ng i ó không ph i là tía má m y âu.

- Ê! Ð ng có nói b y, m y th y tía má tao nghèo m y mu n xúi tao ph tía má taohay sao?

- Không ph i, tao nói cho m y nghe. Tao nghi là vì tao coi m y không gi ng haing i ó chút nào h t, mà m y a nh c ng không gi ng m y n a.

- M y nói b y. Sao m y bi t không gi ng? Mình gi ng cha gi ng m , gi ng anhgi ng em là gi ng máu th t, gi ng gân c t, gi ng t ng i, t ng ng ch ph i làgi ng n i cái m t ó mà hay sao. Mà m y m i th y m t l n làm sao m y bi ttao không gi ng c.

- H i hôm tao ng trong nhà ó tao c ý coi k l m. Thi t m y không gi ng chútnào h t, mà tao coi m y l i gi ng ng i trong khuôn hình treo nhà th y L i ól m.

- Hình nào âu?- Hình treo trên c a bu ng c a th y ó.- Hình ng i b t kh n en ó ph i hôn?- .- M y nói b y..- M y c nói tao b y hoài; tao ch c r ng hai ng i trong nhà ây không ph i là

cha m m y, n u m y không tin tao thì th ng th ng r i m y coi.- Sao m y dám nói nh v y?- M y nói má nuôi m y xí c m y h i m i n m sáu tháng. H i ó m y m c áo t t

mà l i có eo dây chuy n ó n a, thì ch c m y là con nhà giàu. Ng i n y nghèoquá âu có áo t t mà cho m y b n.

- Không bi t ch ng h i tr c tía má tao giàu r i sau m i nghèo.- Tao c ng cho m y cãi s t cái ó i. Tía má m y m t m y ã m i b n, m i l mn m nay, sao thu nay không i ki m n bây gi m i ki m mà nhìn. Mà chchi tía má m y giàu có ho c không có con, thì ki m m y c ng cho là ph i, chng òi ó b nghèo quá mà con t i n m a, trai gái có , không có áo qu n chonó b n còn i ki m thêm m y em v n a mà làm gì.

- M y nói nghe k quá! Ai có con l i không th ng, nói nh m y v y h có connhi u thì nó còn hay m t c ng không c n gì hay sao?

- À, m y nói t i má m y th ng ti c m y nên m i tìm m y ph i hôn?- Ch sao.- Ai c ng v y, m t con ã m i b n m i l m n m nay, th ng nh nó l m nên tìm

nó mà nhìn. N u g p m t con thì t nhiên m ng r , nh t là bà m ôm con màkhóc, ch sao h i hôm m y b c vô nhà, tía má m y b ng l ng b l , không m ng


r chút nào, không r t i mình m y, mà c ng không h i th m coi nh l n ai nuôim y, m y ch nào, có c c kh au m gì hay không?

- T i h i hôm má tao m c d em ng , còn tía tao tánh l t l o nên không m ng rcho l m ch .

- M y còn cãi n a ch . T c quá! D u th nào i n a c ng ph i t d u m ng m tchút ch . Nè, mà thình lình th y L i d t m y t i, th y nói m y là con, n u tía mám y không m ng thì ph i nghi r i h i m y coi h i ng i ta xí c m y ó m yb n áo gì, ch sao không m ng mà c ng không nghi chút nào h t v y. Tao s hl p m u k h i m y, ch không ph i là cha m âu. M y không tin tao r i m ycoi. Hai ng i ó coi b k quá mà!

- Ð ng có nghi b y không nên.Th ng Ð c tuy ngoài mi ng cãi v i th ng B , song nó xét l i c a th ng B có nhi u

ch h u lý nên trong lòng c ng nghi nghi chút nh. Nó n m suy ngh hoài ng không c,m t lát nó ch c là ph i tía má nó, b i vì, n u không ph i thì nhìn nó làm gì, r i m t lát nó l inghi, b i vì, n u ph i tía má nó thì có âu mà l l ng quá v y.

T ng sáng hai a nó th c d y leo xu ng i vô nhà, th y m y a nh chôn r n, aòi c m a òi bánh. Tía th ng Ð c m c qu n v n, áo lá, la hét om sòm m t h i r i l ym t cái nón n en rách i mà i. Má nó n u c m r i d n n, có vài kh a cá m y a nh ép

a vô g p vài b n thì h t, th ng Ð c v i th ng B th y v y nên n c m l t ch không dámthò a vô. n h t chén c m r i mu n xúc thêm mà dòm trong n i thì tr ng tr n, nên ph igác a mà leo xu ng.

Th ng Ð c v i th ng B ngày nào n c m c ng không no nên ph i mua bánh thêmmà n; mà h mua bánh thì ph i mua cho m y a em nó n n a, nên m i b a t n h t vài bac c b c. Ban ngày th ng Ð c l i ph i ph v i má nó mà n u c m, r a chén, coi em; cònth ng B thì th i ch i hoài không ch u làm vi c chi h t. Ban êm thì hai a c ng trênchi c ghe b , th ng B c theo nói r ng th ng Ð c b ng i ta g t ch không ph i cha m nólà hai ng i ó; h nói thì th ng Ð c r y mà nó c ng theo nói hoài.

Qua êm th ba, hai a nó ng ng thình lình nghe có ti ng ng i ta i ng tthình th ch. Th ng B ng i d y dòm d i y thì th y có ba ng i vác i vô nhà mà trongnhà t i thui, không có èn mà c ng không nghe nói ti ng chi h t. Nó lúc l c th ng Ð c th cd y r i ch cho th ng Ð c coi. Sáng ngày sau hai a vô nhà thì th y d a vách có m t ng

ngoài y lá ch m kín mít không bi t là ng gì. T i b a sau l i m i m t gi thiên hng im lìm, hai a nó l i th y có m t chi c ghe tam b n ngoài kinh ch ng vô r i haing i d i ghe d c a vô nhà vác em xu ng ghe, có tía th ng Ð c ph vác v i h n a,r i ghe ch ng tr ra kinh mà i, nghe nói nh nh nên không hi u là chuy n gì. Khuya th ngB kêu th ng Ð c th c d y mà nói r ng h m nay nó i ch i là có ý mu n d coi tía th ngÐ c làm ngh gì. B a nào nó c ng th y khiêng vác hàng trên tàu em xu ng ghe, ho c d ighe em lên tàu. Nó ch c tía th ng Ð c n tr m hàng hóa em v nhà mà gi u r i ban êmlén kêu ng i ta mà bán. Nó bi u th ng Ð c ph i tr n mà i, ch ây s e ch ng kh imang h a.

Th ng Ð c nghe nói gi n m t m i r y nh nh r ng:- M y có tài nói b y b hoài. Sao m y bi t tía tao n trôm. Chuy n gì mình không

bi t ch c thì ng có quy t nh v y.- Tao d r i m y i? Tía m y n tr m d i tàu mà bán cho khách trú.- Mà d u tía tao có làm qu y nh v y n a, tao là o làm con, m y b o tao b tía tao

mà i hay sao?- Có ph i tía m y ó sao?- N a! M y cãi hoài.- Tao nói m y ây có ngày tù.- Tao làm vi c gì qu y mà tù?


- ! M y cãi tao r i m y coi.Th ng c nghe nói tù thì nh chuy n th y nó b tù d i Trà Vinh nói c c kh

không bi t ch ng nào, nên nó s quá, n m lo hoài không ng . Ðêm y c ng th y vác vnhà n a, r i êm sau c ng th y có ghe tam b n n ch y i. Hai a có ý coi h êmnào có ghe n ch r i thì sáng b a sau có hai ng i m t mày d t n n nhà, r i tía th ngÐ c l y b c mà a cho hai ng i ó, l i nói chuy n v i nhau nho nh m t h i r i d t nhau

i.Th ng Ð c trót m i ngày ch ng h th y cha m t ý gì th ng yêu nó h t, mà b

ói b ng mãi mà thôi. Chi u b a n m y a em nó d t nhau i ch i h t, còn má nó i ra phíaàng sau, nó m i lén gi lá ch m coi ng gì d a vách ó. Nó th y có ba cái thùng l n v i

hai gói gi y nhúng d u, nó mu n coi th coi cho bi t v t gì trong, song s má vô nên l t ty l i không dám coi lâu. Ðêm y l i m i gi nó v i th ng B ng ng b ng nghe có

ti ng ng i ta nói om sòm, l t t ngóc u dòm coi thì th y nhà trong t èn sáng qu c, cóhai ba ng i lính ng bao chung quanh nhà còn trong nhà l i th y có hai ông Tây và haing i lính Vi t Nam n a. Hai a nó s quýnh nên n m xu ng ôm nhau gi nh ng . Cáchm t h i nghe lính bi u: Còng h t hai v ch ng nó i , l i nghe ti ng àn bà n i: B t t i tôin a, r i ai coi nhà cho tôi, s p con tôi b cho ai , r i có ti ng tr l i r ng: D t h t m y acon theo, còn nhà thì ó có lính gi .

Hai a nó nghe nh v y thì s h t h n h t vía nên n m nh m ri t m t l i và nín h ikhông dám th . Cách m t h i nghe k vác , ng i i theo ng t thình th ch, l i nghe s pnh khóc om sòm, r i v ng tanh không nghe chi n a h t. Hai a nó m i lén ngóc u dòmvô nhà thì th y có m t tên lính n m t i b ván gi a nhà mà day m t vô bu ng. Hai a nókhông dám nói chuy n chi h t, mà c ng không dám c a qu y. Ð n b n gi khuya th ng Bng i d y dòm vô nhà nó th y tên lính n m ng khò khò nó m i kéo th ng Ð c th c d y r ixách gói v i hai cây n s lén leo xu ng d t nhau b mà tr n.

Hai a nó qua kh i mi ng t tr ng r i m i i theo ng nh mà ra l . Ngoài l ãcó ng i gánh rau b ng gà em qua ch B n Thành mà bán. Hai a nó i theo h song trongb ng còn h i h p hoài nên không nói chuy n chi h t. Qua t i c u Khánh H i thì tr i ã h ngsáng, thiên h k qua ng i l i d p dìu. Th ng Ð c níu áo th ng B bi u ng i trên l c u màngh . Th ng B nghe l i ng i xu ng, th ng Ð c m i nói r ng:

- Bây gi mày d t tao i âu?- Ði tr n, ch i âu.- Cha m tao ng b ho n n n, tao không th c u giúp c thì c ng ó mà coi

nhà m i ph i, ch l nào b mà i cho ành.- Tao ã nói không ph i cha m m y âu.- M y c nói b y b hoài.- Thi t ch ! Nè, mà n u mình không tr n mà i thì ch c ch ng kh i b b t n a.

Mình không bi t vi c chi h t mà b tù c ng c l m ch , ph i hôn?Th ng Ð c ng i g c m t xu ng t l ng thinh b bu n b c l m. Cách m t h i nó

ng c lên mà nói r ng: M y i âu thì i i, tao tr l i, ch tao i không ành. Nói r i li nng d y i tr l n l i. Th ng B xách ch y theo n m tay th ng Ð c mà kéo xên không

cho tr l i. Th ng B m nh m v m v nên nó n m th ng Ð c vùng không n i túng th ph ii theo nó mà qua cho B n Thành.

Ði d c ng th ng Ð c mu n l i nhà th y L i mà thu t h t m i vi c nó ã th y h ihôm cho th y ghe. Th ng B c n kkông cho i l i nói r ng: M y l i ó m y b a; c u ókhông ph i th ng gì m y âu. Thôi tao v i m y d t nhau i n ca mà ki m n nh n mngoái v y cho xong . Th ng Ð c mu n tr v ch M L i ng t h t m i vi c cho má nuôinó nghe k o má nuôi nó trông. Th ng B c ng c n n a, nói r ng tr v ó không ích gì, chib ng d t nhau i L c t nh tr c cho bi t x n y x kia ch i, sau tìm con Liên luôn th . Th ng


Ð c nghe nói t i con Liên thì trong b ng nó khoan khoái nh ng mà h nh t i cha m nó bb t thì nó bu n h t s c.

Hai a nó d t nhau l i nhà gi y xe l a nh ng i n ch i m t ch p; th y x p ga ngnghe. Th ng Ð c làm quen r i xin th y m t mi ng gi y, l i m n vi t m c mà vi t th kh t các vi c tìm cha m th nào và t i sao cha m nó b b t cho Ba Th i nghe. Nó l i g chthêm r ng nó i C n Th mà tìm con Liên và ch ng nào nó làm có ti n nhi u r i s tr vth m n a. Th vi t r i nó m i xin m t cái bao phong l i và g i cho Ba Th i làng BìnhTh nh Ðông. Hai a nó lên nhà th mua cò g n mà g i xong l i m i d t nhau i n c m chono ng có i L c t nh.

Th ng Ð c v i th ng B ra kh i Sài Gòn thì trong l ng còn có b y c c b c, nh ngmà ch ng a nào lo s h t ti n nh n ói bao gi , b i vì hai a nó tuy không nói ra songtrong b ng th m h có hai cây n thì chúng nó ch ng h khi nào ch t ói. Th ng B dòmcoi ý th ng c không vui v nh khi tr c nên ki m chuy n mà gh o ch c hoài, lúc thình c con Liên r i tính h g p thì d t luôn nó i theo cho vui, lúc thì nh c ông th y t ng r ic i th ng Ð c tin chi nh ng ng i d i th .

Hai a nó i b t Sài Gòn xu ng M Tho, t i ch nào ông nhà thì n ca, k chon c m ng i cho ti n, nh có nh v y nên xu ng t i M Tho thì ã có c n m ng b c.

Hai a nó m i i tàu qua C n Th , mà tàu v a ra kh i b n chúng nó n ch i m t ch p ãki m c vài ng b c g n tr ti n tàu. Khi tàu ch y t i N c Xoáy th ng Ð c m i chch nó ng i n ca v i con Liên và ch ghe bà H i ng u cho th ng B coi. Th ng Ð cth y c nh ng tình m i tính t thêm m t bài ca i u hành vân, ng t cái lòng mìnhth ng nh em nên i tìm nó.

T i C n Th hai a nó i r o kh p các n o ng h i th m bà H i ng có m t chi cghe b u t t, có m t a con trai ch ng chín m i tu i, n m ngoái nó au nên bà ch lên SàiGòn cho nó u ng thu c. Ai nghe h i c ng c i, b i vì C n Th có nhi u bà H i ng mà bànào c ng có con nên có bi t ch c ai âu mà ch . Hai a nó nghe nhà H i ng nào c ng ut i h t th y, mà t i nhà nào c ng không ph i là nhà bà H i ng nuôi con Liên. t i ch C nTh tìm trót sáu b a mà không ra m i. Th ng Ð c m i nói v i th ng B r ng ch c bà n y trong ru ng ch không ph i t i Châu Thành, nên m i d t nhau vô trong làng mà ki m.Chúng nó vô Cái R ng hai ba ngày mà ki m không c, m i d t nhau tr ra C n Th r ilên Bình Th y.

Hai a lên t i Bình Th y thì tr i ch ng v ng t i r i. Chúng nó ki m quán mua c mn, r i d t nhau i dài theo mé r ch h i th m coi có bà H i ng nào hay không. H nói i vô

trong m t chút có nhà bà H i ng Nhàn, h g p cái nhà ngói nào l n, chung quanh c c ràos n li s t, tr c có c a ngõ s t và có c u mát thì là nhà c a bà. Hai a nó i ch ng m t tr mth c thi t qu th y có m t tòa nhà ngói l n h p vô trong xa. Phía tr c có sân l n tr ngquít, m n, sa-bô-chê và bông hoa ki ng v t d y y, phía sau v n cau, chu i, d a, r t th nhm u. D c theo mé sông có rào s n lì s t, tr c có c a ngõ s t s n lòm và ngoài sông l i cóc t m t cái nhà mát r t p. Hai a nó ch c nhà n y là nhà bà H i ng h ch ó, th y trongnhà èn t sáng tr ng, song c a ngõ óng ch t, mà l i không th y ai ra vô nên không bi tlàm sao mà h i th m cho c. Th ng Ð c i mút u hàng rào thì th y có m t cái ghe,dòm vô trong xa th y có m t chi c ghe u ó song b tr i t i mà l i b cái gi i20 c t ng chechi c ghe làm cho t i thui nên không th nhìn chi c ghe c.

Hai a nó t nhau tr l i cái nhà mát ng i ngh ch n, có ý trông coi trong nhà có aii ra, ho c l i xóm có ai i ngang qua ng h i th m. Ng i i m t h i lâu th ng B bu n trím i b t m t lá cây mà th i kèn theo i u hành vân. Th ng Ð c h ng chí nên ca hòa theo cáibài nó m i t d i tàu t v s nó th ng nh nên i tìm con Kim Liên. Bài ca y nh v y:

CA ÐI U HÀNH VÂN

20 l u m t mái


T i ph n mình,là t i ph n mìnht khách linh inh

T khi cách m t.Anh B c em NamTuy không m t b c,Mà th ng nhau nh ru t.Vì gian truân,H m hút b y lâu.Chuyên m t ngh

n ca v i nhau.Nay em cách bi t,Ch ng bi t ph ng nào.Gan ru t nh bào,Vái cùng tr i tìm nhau g p nhauM y n m k t b nTh m m tr m bQuy t h c tài ngh ,Ch nh n i th y v i vã v âm cung.Nh ng l n h i, tìm ki m em taTr i xin ch ng, ch ng sao hhi n xui g p nhau.

Th ng Ð c ca d t bài r i li n n m dài trên cái b ng day m t ra ngoài sông, mi ng thìhút gió, còn tay thì nh p trên b ng. Th ng B l y cây n cò s a ng a, v a mu n lên dây,b ng nghe có ti ng kêu: Anh Ð c! Ph i anh ó hay không, anh Ð c? . Th ng Ð c l mc m ng i d y, dòm vô c a ngõ s t thì th y có m t a nh ng khu t h t cái mình, duy th yn i cái u mà thôi, mà l i b tr i t i nên không bi t con trai hay con gái. Th ng Ð c h i:Ai kêu tôi ó? Em Liên ó ph i hay không em? . Nó nghe tr l i: Ph i, em ây. Sao anh

bi t em ây mà n? .Th ng Ð c m ng quýnh l t t ch y l i c a ngõ v a c i v a nói: Cha ch ! H m

rày qua i ki m em d quá. Làm sao m c a cho qua vô v i. Có bà H i ng nhà hay không?Th ng con b m nh ch a? M c a i, m c a qua vô r i qua nói chuy n h t cho em nghe .

Con Liên ngó ra c u mát th y th ng B ng i ó li n h i:- Ai i v i anh ó v y?- Th ng B a.- Th ng B nào?- Anh em b n c a qua.- Còn th y âu?- Th y ch t r i.- Tr i t ôi! Ch t âu? Ch t h i nào?- N m ngoái qua phân r v i em mà i v i th y, i c ít ngày r i k th y ch t. Mc a i em, m c a cho qua vô.

- Th y au b nh gì mà ch t v y?- ! Th y b b nh. M c a i em.- Tôi không có chìa khóa. Anh ng ây tôi vô th a cho cô hay r i cô bi u b y

tr ra m c a.- Cô nào?- Bà H i ng ó.- Sao em kêu b ng cô?- , bà bi u em kêu b ng cô.- Thôi, em i i. Qua ng ây qua i.


Th ng Ð c th y con Liên i r i nó m i tr ra c u mát kêu th ng B mà nói r ng:- B , g p r i m y i, may quá.- Con Liên ó ph i hôn?- , nó ó a. M y th y nó hôn? Ð r i nó ca cho m y nghe, ca hay l m, mà l i nh

nhoi d th ng n a.- Nó i âu r i?- Nó vô l y chìa khóa ng m c a cho mình vô.Hai a nói m y l i r i ng chong m t ngó vô nhà mà trông con Liên. Th ng Ð c

khoan khoái trong lòng ng ng i không yên, nên i t i i lui m t h i r i l i ng ngay c angõ mà dòm. M t lát nó th y con Liên trong nhà b c ra sân, song không i th ng ra c a ngõ,l i i xéo xéo l i góc rào r i kêu nó. Nó t ng là con Liên m cái c a nào ch ó nên bi uth ng B l y c r i ôm ch y l i ó. Hai a nó v a i t i thì th y con Liên trong rào ló

u lên kêu nh nh mà nói r ng; Anh Ð c, cô bi u tôi ra nói v i anh l p t c i ra ngoàiu c u úc ng i mà ch . M t lát s có m t cái xe hai bánh ra r c anh, cô d n anh ph i nghe

theo l i ng i ra r c anh ó, h bi u i âu anh c nghe theo l i h ch ng có cãi, b i vìbây gi anh vô nhà không c. Thôi, i i cho mau. Anh bi t c u úc hay không? Cái c ul n b c ngang qua sông n y ng i xu ng C n Th ó là c u úc a .

Con Liên nói m y l i r i tr vô nhà. Th ng Ð c không hi u vì c nào nhà bà H ing không cho vô mà l i bi u ra c u úc r i s có xe r c. Xe r c i âu? R c chi v y?

B không mu n cho mình g p con Liên hay sao? Th ng Ð c d t th ng B tr ra c u úc, v ai và h i th m m y câu y hoài, mà trong lúc ng i ch c ng h i th m nh v y n a. Th ng B

th y th ng Ð c suy ngh quá nh v y thì t c c i r i vùng nói r ng: Coi b m y lo gi ng gìd v y m y? Bây gi mình bi t ch con Liên r i, n u êm nay mình không g p nó c, thìsáng mai mình g p, có vi c gì mà ph i lo, Th ng Ð c không tr l i c ng i ngó l n vô phíanhà bà H i ng hoài.

Cách ch ng m i l m phút ng h th y có m t cái xe hai bánh trong y ch y ra.Hai a nó ng d y, có ý dòm coi có ph i là con Liên hay là bà H i ng ch ng. Xe ch y t ing ng l i thì th y trên xe có m t ng i àn bà choàng h u kh n tr ng, th ng Ð c t ng làbà H i ng nên x m x m i l i. Ng i y h i: Em ph i tên Ð c hay không? Th ng Ð cth a ph i. Ng i y li n bi u lên xe ng i xu ng C n Th . Th ng Ð c không hi u vì cnào không cho nó vô nhà mà l i a nó tr xu ng C n Th , b i v y cho nên nó ng d dr i h i r ng:

- Xu ng C n Th làm gì? Tôi n ây là có ý mu n ki m con Liên ng th m nóch ...

- y! Em ng có cãi. Bà H i ng d y qua a em xu ng nhà hàng d i C n Thmà ngh , r i sáng mai bà d t con Liên xu ng th m em, ch bây gi cho em vô nhàkhông c. Em ng có ng i gì h t. Không có h i gì âu. Lên i k o khuya r ixu ng nhà hàng kêu c a khó l m.

Th ng Ð c kêu th ng B em c trên xe r i hai a leo lên ng i d a bênng i àn bà y. Tên ánh xe ng i d i thùng xe gi t c ng qu t ng a ch y nh dông.

Ð ng tuy quanh qu o, song ban êm không có ai i, nên xe ch y vùn v t, gió th il nh l nh. G n chín gi xe xu ng m i t i C n Th , ch y vòng l i u tr c nhà hàng l n.Ng i àn bà y leo xu ng, r i i th ng vô nhà hàng. Th ng Ð c ngó vô nhà hàng thì th yèn khí sáng tr ng, có m t ng i m c tây ng ng t i c a mà dòm ra ngoài ng.

Ng i àn bà y vô nhà hàng nói chuy n v i ng i m c tây ó m t h i, không bi t nóichuy n gì, mà ng i y ch y ra n m tay hai a nó d t vô, b ni m n h t s c. Ng i àn bày nói v i chúng r ng: Th y n y là ch nhà hàng. Bà H i ng d y qua a hai em xu ngây mà ngh . Hai em mu n n v t chi c ng c h t th y, song bà c n d n hai em ph i ây

ch ng có i âu. H b i d n phòng r i hai em lên mà ngh .


Nói d t l i r i day l i d n ch nhà hàng r ng: Bà H i ng bi u tôi nói v i th y ph ih t lòng giùm cho bà. Hai em mu n n u ng, mu n mua v t chi th y c ng ph i làm cho vuilòng nó, t n hao bao nhiêu bà H i ng tr cho, không sao âu mà ng i. Th y nh nghe hôn,

ng có cho i âu a . Ng i àn bà y nói r i li n bi u b i ra xe xách c a hai a nóem vô r i m i t giã lên xe mà i.

Ch nhà hàng d t hai a nó lên l u, em vô m t cái phòng r ng l n, có gi ng s t,n m ru t gà, mùng l i tr i ra21 tr ng l p, có bàn m t á, có bàn r a m t, có t ki ng, có ghtô-nê22, mà l i có m t b ván gõ láng bóng. Th ng b i ng qu t mùng s a m th y chnhà hàng v i hai a nó b c vô thì làm ri t r i ch y xu ng xách c em lên phòng l ith a v i ông ch nhà hàng r ng có khách m i ông xu ng nói chuy n. Ông ch nhà hàng li nbi u hai a nó ó mà ngh , n u mu n c n dùng v t chi, thì c kêu b i mà d y nó làm cho.Ch nhà hàng i xu ng r i th ng b i c ng b c ra khép c a phòng l i.

Th ng Ð c v i th ng B i l i ng t i c a s mà ngó ra th y sông r ng minh mông,có m t chi c ghe l n chèo ngang, mà xa xa l i có m t chi c tàu t m t bên thì èn , m tbên thì èn xanh, kéo theo sau m t oàn ghe, chi c nào c ng có t m t cây èn nên xem pl m. Gió th i hiu hiu mát m , th ng Ð c ng ngó m t h i r i day l i v vai th ng B màh i r ng:

- Cái gì mà k c c v y m y?- Cái gì âu?- T i sao bà H i ng a mình xu ng ây mà l i d n ch nhà hàng ph i ân c n s n

sóc mình nh v y?- M y quen v i b mà m y không bi t thì tao làm sao mà bi t c.- Tao s b mu n gi t con Liên nên bày m u k chi ây.- B làm sao mà gi t c. Tao không lo: n u b gi t nó thì mình n quan mà th a

ch .- Có ph i nó là em ru t mình âu mà mình th a c.Hai a ang nói chuy n, thình lình th ng b i m c a xách vô m t bình n c trà

vô trong gi r i h i r ng: Sao hai c u không lên gi ng n m mà ngh ? Th ng Ð c ngó l icái gi ng thì th y mùng n m tr ng r i ngó l i áo qu n thì th y d dáy l m nên trong lòng l ylàm ái ng i, song c ng g ng mà áp r ng: Ð ng ây ch i m t chút . Th ng b i l i h ì:Hai c u mu n n u ng v t chi hay không? Ông ch tôi d n h hai c u mu n dùng v t chi tôic ng ph i l y h t th y, v y hai c u mu n n u ng v t chi thì nói không có sao âu mà ng i .

Th ng Ð c nghe nói thì ngó th ng B và ng ng m ngh m t h i r i bi u: N u cóv y, thôi anh cho hai ly n c á u ng ch i . Th ng b i c i chúm chím mà nói r ng: N cá l nh ng t ngon lành gì mà u ng. Hai c u mu n u ng s a n c hay không? N u hai c u

ch u thì tôi làm hai ly s a n c r i tôi b n c á vô u ng m i kh e . Th ng Ð c g t u lial a và nói r ng: Ð c, c, n u có s a u ng thì t t l m .

Th ng b i b c ra, th ng Ð c m i l i gi ng, song ng i ghé d a thành gi ng chkhông dám n m, th ng B thì l i bàn rót n c trà mà u ng. Th ng B i b ng hai ly s a lên gi a bàn, hai a nó ng i hai bên mà u ng coi b c ý l m. U ng h t s a r i mà hai c cn c á ch a tan, hai a nó m i h mi ng trút vô h ng mà ng m ch i, ch ng n c á tanh t r i m i vô mùng n m mà ng .

Sáng b a sau th ng B th c d y tr c, lén d mùng leo xu ng r i m c a phòng b cra ngoài, tính i ki m n c súc mi ng r a m t. Th ng b i ng quét ngoài dòm th y l t tch y l i h i:

- C u mu n i âu?- Ði ki m n c súc mi ng.

21 (drap), kk n tr i gi ng22 t tên ng i phát minh cách u n g và sáng l p hi u hi u bàn gh , Michael Thonet, gh có ch d a, ch gáttay, b ng g u n.


- Có n c tôi múc s n trong b u ó; c u vô ây tôi rót ra b n cho c u r a.Th ng b i d t th ng B tr vô r i rót n c bi u nó r a m t, l i l y kh n lông tr ng t i

a cho nó lau. Nó l i ch cái thùng cho mà ti u ti n n a. Th ng B th y c sung s ng quánh v y thì trong lòng nó khoái l c không bi t ch ng nào. Th ng Ð c nghe l n x n c ngth c d y. Th ng B làm tài khôn ch ch cho th ng Ð c ti u ti n và súc mi ng r a m t, r ihai a nó l i ng d a c a s mà ngó ra ngoài sông n a. Cách m t h i th ng b i b ng lênm t mâm cà phê s a v i bánh mì. Hai a nó ng i n mà l i c ph i có bánh cam n m ikhoái h n n a. Th ng b i t c c i, song c ng ch y i mua b n cái bánh cam v cho hai anó n.

L i chín gi hai a nó mu n d t nhau ra ch ch i. Ông ch nhà hàng không mu ncho i, song ông không c n ngay, ông ki m nhi u l i êm ái ông nói, nên hai a tr lên phòngmà không phàn nàn chi h t. G n m i m t gi , ch nhà hàng vào phòng kêu b i bi u d nc m trong phòng cho hai a nó n. Th ng b i l t t tr i náp t bàn, l i có em lên hai cáily v i m t ve r u chát n a. Th ng Ð c dòm th y bèn h i th ng b i r ng:

- Anh d n c m Tây cho hai a tôi n hay sao anh?- D .- Thu nay tôi ch a n c m Tây l n nào h t.Th ng B xen vô mà nói:- n c m Tây c ng nh n c m ta v y, song không có a chén ch có l gì.Th ng Ð c c i mà áp r ng:- M y làm h i ng i th o hoài! N u không có chén a thì ng i ta có mu ng n a.

Mà n thì n bánh mì ch không có c m, ph i v y hay không anh b i?Th ng b i d m t ti ng, r i i b ng n. Hai a nó ng i n, song kh n m t bên

ch không tháo ra mà dùng. Th ng b i th y v y m i tháo kh n a bi u choàng ngang ng ck o r t n d áo qu n. Th ng B không ch u l i nói r ng: Thây k , áo qu n c a tôi s ch sgì mà s d n a.

Hai a n v a r i k nghe ngoài c a có ti ng giày i r m r m, r i l i nghe ti ng ôngch nhà hàng nói: Th a cô phòng s ba ó a . Th ng Ð c không bi t có chuy n chi, l t

t ch y l i m c a mà coi. Nó v a a tay ra thì cái c a phòng m bét ra, bà H i ng b cvô v i con Liên và th ng con bà. Bà H i ng th y th ng Ð c li n ôm u nó hun hai ba cáir i h i r ng: M y tháng nay con i âu h con? . Th ng Ð c g p bà H i ng v i con Liênthì nó c ng m ng quýnh; nó th y con Liên m c áo hàng bông ph n m i, qu n l a tr ng c ngm i; ch n i giày thêu c m c eo dây chuy n, tai eo hai ôi bông vàng, u l i cài l ccó th t hàng màu bông h ng, vai thì choàng m t cái kh n thêu tr ng tinh, còn th ng con bàH i ng thì m c tây b t ng m nh m , ch không ph i n m chúng ch ng nh h i g pd i ghe n a. Nó m i h i bà H i ng:

- Th a bà, th ng em ây bây gi thi t h t au r i, bà há?- nh cô em nó lên Sài Gòn u ng thu c g n m t tháng nên nó m i m nh ó a,x a rày con i âu? Á! H i hôm con Liên nó nói ông th y c a con ã ch t r i, v ych ng ch t h i nào, ng au b nh chi mà ch t v y con?

Th ng Ð c kéo gh mà ng i; bà H i ng c ng nh c gh ng i d a bên nó, còn conbà v i con Liên thì leo lên gi ng s t mà ng i. Th ng B l i ng d a c a s mà ngó bà H i

ng r i ngó con Liên, không nói chi h t, c chúm chím c i hoài. Th ng Ð c ng i thu th t u uôi m i vi c l i cho bà nghe. Nó nói n lúc th y trò m c m a r i th y ng i t i nhàgi y xe l a Phú Lâm mà ch t l nh, còn nó thì nóng mê man h ch vô nhà th ng mà nókhông hay, thì con Liên khóc mu i, còn bà H i ng c ng l y kh n lau n c m t. Ch ng nóthu t t i lúc nó ra Sài Gòn ki m bà H i ng mà ki m không c, ban ngày th th n ngoài

ng, ban êm vô v n B Rô mà ng thì bà H i ng ng lòng l m nên a tay ra vu tu nó mà mi ng thì nói th nh r ng: T i nghi p thân con tôi quá! . Ch ng nó nói t i h i


g p th ng B r i hai a k t làm anh em d t nhau i n ca mà ki m n thì bà H i ng v icon Liên day qua ngó th ng B r i bà nói r ng:

- Th ng em ây là th ng B ó sao?- D th a ph i.- L i ây ng i ch i em, l i ây, có gh ây nè.Th ng B b ng không ch u ng i song bà H i ng ép quá nên c c ch ng ã ph i

ng i m t bên th ng Ð c mà nghe nói chuy n. Th ng Ð c m i thu t ti p lúc nó v ch ML i mà th m Ba Th i l i có mua m t con heo d t v mà cho thì bà H i ng ng i c i ng t.

Th ng Ð c l i gói, l y cái kh n bông h ng c a nó mua t i ch C n Giu c mà chocon Liên. Con Liên c i r i l y i th . Bà H i ng m i h i:

- Con v nhà có g p ng i cha nuôi con hay không?- Th a, không.- Ði u mà không g p?- Th a, má tôi nói i làm ru ng âu d i n y, l i có a m t b c th c a cha tôi g iv cho tôi coi, theo trong th ó thì cha tôi làm ru ng mi t trong kinh Xà No.

- Cha nuôi con tên gì?- Th a, tên H u. . . . . .- Con có bi t làm ru ng c a ai hay không?- Th a không.Bà H i ng t h i m i vô phòng thì ng i ngó th ng Ð c k l ng l m, mà ch ng

nghe nói chuy n t i ó thì bà l i suy ngh m t h i r i m i bi u nói ti p. Th ng Ð c m ithu t t i chuy n nó i tìm cha m . Bà H i ng nghe nói tên th y L i thì ch ng h ng, songbà không nói chi h t c cho th ng Ð c nói cho bà nghe. Bà nghe nói th y L i d t quaKhánh H i mà giao cho m t ng i nghèo nàn mà l i b t l ng thì bà bu n h t s c, mà m t bàl i có s c gi n n a.

Ch ng th ng Ð c nói d t r i, bà m i kêu th ng Hai là a trong nhà i theo xách cho bà, d y xu ng xe xách qu tr u và ôm gói lên cho bà. Bà m gói ra l y m t cái áo

l a tr ng, m t cái qu n l a tr ng v i m t ôi giày hàm ch mà a cho th ng Ð c, r i bi uth ng Hai d t nó i t m r a cho s ch s ng thay m i mà m c. Th ng Ð c ra kh i phòngr i bà nói v i th ng B r ng: Cô không dè nó i v i cháu, v y cô v cô bi u b y tr maythêm áo qu n r i cô s em ra cho cháu .

Th ng Ð c t m g i, thay m i và mang giày tr lên phòng, m t mày t i rói bc ý l m. Bà H i ng ng i ng m nó, r i kéo tay nó l i g n mà hun hai bên gò má và ch

th ng con bà mà nói r ng: Th ng Phong là em con ây, nó nh c nh con hoài. Nay g p conthi t cô m ng quá . Bà H i ng bi u th ng Hai i kêu th may l i, bà t cho th ng Ð cv i th ng B m i a m t cái áo u-hoe23, m t cái áo s -mi, m t cái qu n tây và m t ôi giàyen. Con Liên theo r r m th ng Ð c hoài r i m i r nhau n ca ch i cho vui. Th ng Ð c

n kìm, th ng B n cò, con Liên thì ca, còn th ng Phong thì cà rà d a bên ó, c nhà hàngt ch n b i th y u ch y lên ng ngoài c a mà nghe. Bà H i ng n m trên gi ng cngó th ng Ð c mà c i hoài.

Ð n x bà sai th ng Hai ra ch n u hai d a mì cua và mua cho ba c c bánh bao emlên phòng d n cho s p nh n ch i. n u ng xong r i bà s a so n i v , bà m i nói v i th ngÐ c r ng: N y con, thôi con v i th ng B ây cho cô v , cô th ng Hai nó l i âyv i con, ng con có c n dùng vi c chi con sai nó cho d . Con mu n n u ng hay là mu nmua v t chi thì con bi u nó nói v i ông ch nhà hàng ng mua cho. Ban ngày nó coi t m r as n sóc con, còn ban êm nó tr i chi u d a c a ây nó ng ng con c n dùng v t chi con kêunó cho d . Cô mu n em con v nhà cô mà cho d , nh ng mà lúc n y ch a ti n. V y có lch ng n m ba b a n a cô r c con v m i c. Tuy v y mà vài b a r i cô s ra th m con.Cô xin con m t i u n y là ng có i ch i âu h t, c ây mà thôi. Ch ng nào cô sai

23 áo kh may theo l i ng i Pháp


ng i ra r c con thì con s i . Bà H i ng nói r i bèn d t con Liên v i th ng Phong xu ngl u, ng nói chuy n v i ông ch nhà hàng m t lát r i lên xe i v . Th ng Ð c ngã l n trêngi ng n m ca hát om sòm, b vui v l m, th ng B th y v y bèn nói r ng:

- Sao m y vui d v y m y?- Tao g p c con Liên tao m ng quá. M y th y ch a? Tao ã nói bà H i ng tt l m mà.

- B t t thi t, mà b nh t mình ây tù túng khó ch u quá.- i! Ði âu làm chi n a mây! Mình n ng sung s ng nh v y d u ây t i già

tao c ng ch u.- Tánh m y sao a sung s ng quá. N u sung s ng hoài nh v y thì có bi t vi c

i ra th nào âu.- Ph i, m y nói l i ó tao ph c l m. Mà bà H i ng b d n nh v y, thôi mìnhc ng ráng ch coi b li u v i mình làm sao ây r i mình s i. Nè m y, mà coi conLiên bây gi nó sung s ng quá, tao s nó không ch u i v i mình âu.

Bà H i ng ã nuôi con Liên mà l i còn lòng th ng th ng Ð c n a, ó là m tng i giàu có t i Bình Th y. Ch ng bà thu tr c tên là Phan Thanh Nhàn. V ch ng h im i k t ngh a châu tr n thì cha m hai bên v a n làm mà thôi, ch không d d . Vch ng ra riêng r i thì hi p s c nhau mà sáng nghi p, ch ng lo kh n t làm ru ng, v lo c nki m trong nhà, th c khuya d y s m, dãi n ng d m m a, lo t o lo t n; ng i ã có công mà

i l i thêm giúp v n, nên trong m i n m thì Phan Thanh Nhàn ã tr nên m t nhà giàu l n,ru ng k n tám tr m m u, lúa ru ng m i n m góp h n hai ch c ngàn thùng.

V ch ng v i nhau không con, bà th y ch ng h nói n chuy n t ng lai thì th ngcó s c bu n, nên bà tính i c i cho ch ng m t ng i v bé, ho c may ki m c chút con n i nghi p v sau. D p c ng may lúc y trong làng có cô Tô Th S nh là con nhà nghèo màdung nhan tu n tú ch ng i nói r i mà ch a k p c i k ch ng nhu m b nh mà ph i ly tr n.

Cô ta tuy ch a có ch ng mà c ng ã mang ti ng ch ng ch t, nên không ai thèm i nóin a. Bà Phan Thanh Nhàn th y cô dung m o m mi u n nói l i lanh l i, nh m nhía thi t ph ing i giúp vi c nhà, nên bàn tính v i ch ng r i c y mai n nói cô ng c i v làm bé.

Phan Thanh Nhàn c i Tô Th S nh v thì v l n v nh v i nhau trên thu n d ihòa, ch ng có m t chút chi xích mích. Cách vài n m Tô Th S nh có thai sanh m t a contrai, v ch ng Thanh Nhàn m ng r h t s c, t tên nó là Phan Thanh Hà.

V Thanh Nhàn t ng tiu s n sóc a nh nh con ru t mà l i c ng Th S nh khôngcho làm vi c chi h t. Th S nh th y v y m i t kiêu, mà l i th có con nên ng nh làmnhi u cách, nói nhi u l i, làm cho v l n d n không c ph i sanh r y rà trong nhà. ThanhNhàn mu n cho gia o bình an, m i c t thêm m t cái nhà ngói nh g n ngoài u c u úc,r i v bé riêng v i con cho kh i i u xích mích. V nh v a ra riêng thì ông c c ah t h i ng mà v l n có thai n a. Thanh Nhàn ch ng xi t n i m ng, mà nh t là bà v l ylàm c ý l m, mà bà càng c ý ch ng nào l i càng lo l ng ch ng n y nên r c th y hay màu ng thu c d ng thai luôn luôn. Ð n k khai hoa bà c ng sanh c m t a con trai, ttên là Phan Thanh Nhã. T ngày Thanh Nhàn cho v bé riêng r i thì ã b t yêu, mà ch ngv l n sanh m t a con thì tình Thanh Nhàn i v i v bé l i càng l t l t h n n a. Tuy vl n c ng gi m t m c nghiêm chánh mà v i v bé, ch không ph i mình có con trai r ikhinh b c, song Th S nh ý không c vui, nên tr c m t không dám nói ti ng chi vô l , chsau l ng th ng có l i trách móc hoài. V l n c ng rõ tánh v nh ch ng ph c mình, nh ngmà vì s c c lòng ch ng nên khi nào có nghe ai h c i u chi thì c ng c khu t l p b quakhông h ý n.

Bà th ng con l m, nên áo qu n m n c c ng không ch u m n ai may h t. Bà l i tcho th b c làm m t s i dây chuy n vàng nh nh cho con eo ch i. Th ng nh c batháng mà không s s a, bà bèn r c th y thu c xem m ch h t thu c u ng ng mát s a cho


con bú. Th y thu c nói bà s a nóng không nên cho con bú và khuyên bà ph i ki m m n m tng i vú. Bà c ng nghe l i l t t m n vú cho con bú.

Khi th ng nh c g n sáu tháng, Thanh Nhàn r i lâm b nh ho, nên v ch ng d tnhau lên Sài Gòn ch i cho thong th và luôn d p ki m th y thu c tây hay ng v ch ng u ngthu c ti p d ng thân th . Thanh Nhàn có m t ng i em tên Phan Ð c L i, h i nh có i h cch Tây lên t i l p nh t tr ng t nh C n Th r i thì qua M Tho h c c h n m t n m kb u i. Ng i em tr v nhà ít tháng r i i theo chúng b n lên Sài Gòn xin giúp vi c chotr ng s . V ch ng Thanh Nhàn h i Sài Gòn thì nhà ng i em, mà cách m y tháng tr cTh S nh lên c ng t i ó.

Phan Ð c L i th y v ch ng Thanh Nhàn lên thì m ng r h t s c, nh t là th y acon nh là Thanh Nhã thì b ng m hun hít coi b t ng tiu l m. Ð c L i d n thêm m t cáigi ng n a trong bu ng ng cho anh v i ch dâu ngh , còn con vú v i th ng nh thì gi ngmùng n m t i b ván ngoài. V ch ng Thanh Nhàn ch i c m t êm m t ngày. Qua êmth nhì trong nhà th c nói chuy n ch i t i m i m t gi r i t t èn i ng . Ð c L i b n thâncoi óng c a. Ð n hai gi khuya v ch ng H i ng ng ng thình lình nghe con vú kêu vàh i: Cô i? Cô! Cô có b ng em vô trong hay không v y cô? . Bà H i ng li n tr l i r ng:Ai b ng vô trong n y làm gì. M y ng v i em mà m y h i cái gì k v y? . Con vú tr l ir ng: Em âu m t không có ây cô à .

V ch ng Thanh Nhàn nghe nói t c mùng ch y ra qu t h p qu t t èn lên coi thìth y c a tr c m hé, còn a nh thì không có trong mùng, cái m n c a nó c ng âu m t,mà cái m v i ôi v h i chi u i ch i v c i trên bàn gi a c ng không còn. Bà H i ngch y ki m phát thông phát th , còn ông H i ng ch y vô bu ng kêu em th c d y b h bàihãi mà h i coi con mình ai b ng i âu. V ch ng Phan Ð c L i th c d y gi i m t th ngth ng i ra, nghe nói m t cháu thì ch ng h ng. M y ng i g n nghe l i h i h c ng ch yqua h i th m, ai nghe nói n tr m vô nhà không l y tài v t chi h t, ch b ng có m t a nhmà thôi, thì c ng u l y làm l l m. Phan Ð c L i ch c l i kêu tr i, v i vã i súc mi ng,r a m t r i b n áo i xu ng bót mà c . Cách ch ng m t gi ng h Ð c L i tr v th y anh

ng ng i khoanh tay, m t mày bu n xo, còn ch dâu v i con vú khóc n c n . Ð c L i nóir ng: Anh ch ng lo, tôi th a v i ông Cò thì ng gi n l m nên t c t c sai lính i ch n m yn o ng h g p ai b ng con nít i thì ph i b t h t th y. Tôi có nói rõ cho ông Cò bi t hìnhtr ng c a cháu, b i v y tôi ch c là ki m c, không m t âu mà s .

Bà H i ng v a khóc và nói r ng: Chú nó ráng ki m giùm con tôi, k o t i nghi p tôiquá... Ai mà n b t nh n th t c l m nh v y không bi t... Cha ch ! Ai có khu y ch i xinem tr con tôi l i cho tôi, mu n xin m t hai ngàn gì tôi c ng cho h t . Ð c L i nói r ng:Ch ng có bu n, b nào tôi ki m c ng c, không sao âu mà s .

Qua ngày mai v ch ng ông H i ng d t nhau i th t th cùng h t m y n o ngmà c ng không bi t con âu mà ki m. V ch ng Ð c L i c theo an i và h a s m mu n gìki m c ng c cho, mà v ch ng H i ng ó tr n m i b a mà ki m con c ng không

c. V ch ng d t nhau tr v Bình Th y, bà H i ng nh con n ng không c ngàyêm c ng i khoanh tay mà khóc hoài. Ông H ng an i h t s c, tuy b ngoài bà g ng làm

khuây song trong lòng bà ch ng giây phút nào mà quên con c. Th S nh th y bà l n m tcon r i, b l i càng kiêu c ng h n x a, th ng hay nói v i ng i l i xóm r ng ngày nào ôngH i ng nh m m t r i thì s nghi p c a ông s v tay mình h t. Trong vài tháng thì có PhanÐ c L i v th m m t l n, mà l n nào v c ng cà rà bên nhà Th S nh c bu i.

Có l Tr i Ph t th ng lòng thành th t c a v ch ng ông H i ng, không mu n snghi p c a v ch ng c c kh g y d ng ra ó cho ng i b t l ng giành mà h ng nên cáchvài n m sau bà H i ng có thai r i l i sanh ng m t a con trai n a t tên là Phan ThanhPhong. V ch ng c ng nh tr ng m ng, bà b n thân nuôi d ng, không ch u m n ai b ngm n a.


Nh ng mà vì b i ông H i ng có b nh ho nên Thanh Phong không c c ng c inh a tr c, Thanh Phong òi p hoài, làm cho m c c nh c v i con h t s c. Thanh Phongv a c ba tu i thì b nh ông H i ng càng ngày càng thêm n ng. Ông lén xu ng C n Th

n Nô-te mà l p t chúc ngôn, nh t nh r ng s nghi p c a ông thì bà c quy n h ngmãn i, ch ng nào bà quá vãn r i con m i c chia v i nhau mà h ng. Trong t l i cóc c r ng h ông qua i r i thì m i n m bà c p d ng m con Th S nh m t ngàn ng b cv i m t ngàn gi lúa mà thôi.

Ông em t chúc ngôn v a cho bà d n bà ph i c t cho k , ng sau v nh có tranht ng thì em ra mà chi u i. Ð n ch ng ông g n t t h i ông bi u u i b n bè ra ngoài r iông kêu bà mà tr i r ng: Má nó ôi, tôi li u trong mình tôi không còn s ng c n a, v y nêntôi b h t m i vi c nhà l i cho má nó nghe. Má nó c ng bi t tánh tôi không ph i là tham s c,nh ng vì tôi mu n ki m chút con n i nghi p v sau, nên tôi nghe l i má nó tôi m i i c iv bé. Khi tôi c i má th ng Hà v c vài tháng thì tôi ã rõ nó là m t ng i àn bà tánh

ky, mà lòng tham lam n a, b i v y tôi m i tính c t nhà riêng cho nó cho yên. Nào dè nóc sung s ng mà l i sanh tâm c ác. Má nó có bi t th ng con l n c a mình là th ng Nhã

ng êm mà chúng b ng i m t ó là k c a ai bày ó hay không? Tuy tôi không b ng c ,song tôi dám ch c má th ng Hà v i th ng em tôi là th ng L i chúng nó toa r p v i nhau ngh i mình ó, ch không l n tr m nào mà b t con nít làm gì. Má nó mà thêm c th ngPhong n a c ng là may, ng t vì nó y u quá nên au m hoài tôi l y làm s h t s c. V y tôi cónh m m t theo ông theo bà r i thì má nó ráng s n sóc nuôi d ng th ng Phong cho l m nghe,l i c ng ph i ch u khó c y ng i dò d m mà ki m th ng Nhã em v mà nuôi, tôi ch c chúngnó gi u âu ó ch không l chúng nó gi t .

Ông H i ng Nhàn ch t r i thì Phan Ð c L i v c m cân cho Th S nh ki n ngchia hai gia tài. Bà H i ng nh có di chúc c a ch ng nên Th S nh ki n không c, ph ich u phép m i n m lãnh m t ngàn ng b c v i m t ngàn gi lúa mà nuôi con. Phan Ð c L iã ph n v i ch dâu mà không bi t h ng i nên m i n m qua l i tháng hai tháng ba li u góp

lúa v a xong thì lót tót v cà rà xin b c. Bà H i ng tuy nh l i tr i c a ch ng thì gi n, songbà là m t ng i l ng thi n th y em ch ng không l làm l nên n m nào h Ð c L i v xinthì bà c ng cho n m b y tr m. Có lúc bà H i ng mu n mua lòng Ð c L i nên bà n n n xinki m giùm th ng Nhã cho bà, bà h a n u ki m c thì bà s cho n m ngàn ng b c.

Ð c L i nghe h a s ti n nhi u thì ham nên tính ki m th ng Nhã ng lãnh th ng.Mà tr c khi v Sài Gòn l i qua ghé nhà Th S nh nói chuy n y cho Th S nh nghe. ThS nh c n tr và bi u ph i làm cho bi t tích th ng Nhã m i c, b i vì th ng Phong b m khíb c nh c không th s ng lâu c, h th ng Phong ch t thì gia tài t nghi p v tr n n i taych ta, ch ng ó ch ta s cho Ð c L i m t muôn ng b c. Ch ta l i s Ð c L i ham n mngàn ng c a bà H i ng mà theo b nên nói r ng: Chú nó nghe l i ch tôi s không xongâu. Ch nói g t chú nó d t th ng nh v ây ch gi trái làm m t, ch n tòa ch th a nói chú

nó gi u con ch thì chú nó ã không có m t ng xu mà l i còn b tù n a .Ð c L i nghe m y l i ng i suy ngh m t h i tính làm cho th ng Nhã bi t tích, song

bu c Th S nh ph i làm cho anh ta m t cái t h a r ng ngày nào n tr n gia tài c r i thìph i chia cho anh ta m t muôn ng b c.

Tr i Ph t không l giúp a gian, nên khi n cho bà H i ng ch th ng Phong lên SàiGòn u ng thu c không y m t tháng mà nó ã h t b nh r i v nhà bà ti p d ng nó thêmn a, nên l n l n nó m p m p m nh kh e, con nít trong xóm không a nào bì k p.

N m y n T t v a r i, có m t tên tá i n b i xu ng ra cho bà hay r ng H ng bKiên là ng i bào tá ru ng c a bà trong kinh Xà No m i góp lúa v a c b n n m ngàn gichân bán h t phân n a r i l y b c d t v con tr n m t. Bà H i ng nghe nói l t t d n gheh u và d t th ng Phong v i con Liên i vô ru ng.

Vô t i Xà No bà xét l i thì thi t qu H ng b Kiên ã gi t c a bà h t hai ngàn r igi lúa. Vì lúa ru ng góp c phân n a nên bà ph i l i ó coi góp cho xong, i ch ng nào


vô v a r i m i v c. Lúc bà góp lúa bà th y có m t ng i tá i n tên H u, nh m lgi i gi n mà l i n nói b t thi p. B a n tên H u chèo ghe cho bà i góp lúa, bà ng i bu nm i h i tên H u g c gác âu, có v con hay không. Nó th a v i bà r ng nó g c Gò Côngkhi m i l n lên nó c i v v sanh c m t a con, song nuôi không c nên nó bu n chíb v nhà mà i chèo ghe m n. Cách ít tháng nó g p m t con tình nh n m i d t nhau ixu ng ây mà làm ru ng.

Nó thì lo làm n h t s c, ng t con tình nh n c a nó thì c bài b c hoài, b i v y làmtám chín n m mà c ng không d d ng nào. Ðã v y mà sau con tình nh n ó l i còn sanhtâm l y trai, nó th y v y bu n chí m i b mà v x , tính l i v i v c . Ch ng dè v nhà thìv nhà ã có m t a con. Tuy v nó nói a nh y là con nó xí c nó nuôi, có trình gi yc a ông Cò trên Ch L n và có a áo qu n c a a nh m c h i xí c ó cho nó coi, songnó không tin, nên h th y m t th ng nh thì l a lòng h ng h c, b i vì nó b con tình nh nsanh tâm nó ã bu n r i mà v nhà th y vi c nh v y n a thì nó không th vui c. Thi t nóth y v nó tánh n t hi n hòa nó th ng, nó mu n v i v nó, nên nó m i bán th ng nh chom t ông th y n ng ng d t nó i cho khu t m t.

Bà H i ng nghe nói t i ó s c nh t i th ng Ð c li n h i:- Th ng nh ó tên gì?- Th a, tên Ð c.- Ai t tên cho nó ó v y?- Th a, v tôi nó nói nó xí c nó không bi t kêu tên gì nên nó t là th ng Ð c.- N m nay nó m y tu i?- Th a, ch ng m i b n, m i l m tu i.- V em có nói h i xí c ó th ng nh c bao l n hay không?- Th a, nó nói ch ng n m sáu tháng.- H ! Xí c âu v y?- Th a, trên Bình Tây.- Cha ch ! H i xí c ó th ng nh m c áo qu n ra làm sao?- Th a, h i tôi v ó v tôi có a áo qu n cho tôi coi thì tôi th y có m t cái m n

tua tr ng, m t cái m , m t cái áo m, m t ôi v l i có m t s i dây chuy n vàngn a.

- Húy! N u v y thì ph i r i còn gì.- Th a, ph i là làm sao?Bà H i ng ng i l ng thinh m t h i r i l i h i :- Bây gi em bi t th ng nh ó âu hay không?- Th a, không. Tôi bán nó r i tôi v i v tôi không y m t n m coi c ng không

c vui nên tôi b i xu ng ây mà làm ru ng. B n n m n m nay tôi không vl n nào nên không bi t nó có tr v nhà hay không.

- N m ngoái qua ch th ng con qua lên Sài Gòn u ng thu c, i t i N c Xoáy quacó g p m t a nh ch ng m i ba, m i b n tu i n ca gi i quá. Qua có h i nó,nó nói tên Ð c, g c ch M L i thu c h t Gò Công, ch c là nó ó ch gì.

- Th a, có l khi ph i, b i vì tôi bán nó cho th y n, ch c là h d y nó h c n.- Cha ch ? Bây gi bi t nó i âu mà ki m.Bà H i ng tính góp lúa xong r i s bi u tên H u v d t v lên cho bà nhìn th

coi có ph i là c a bà may cho con h i tr c hay không. Bà l i tính r i bà c ng sai ng itâm phúc lên M Tho tìm th y Ðàng v i th ng Ð c mà d t v ng bà bi u tên H u nhìn coicó ph i là con nuôi c a v nó hay không?

Bà góp lúa v a xong, m i v t i nhà thì th y có Phan Ð c L i xu ng mà xin ti n.Bà m i nghe tên H u thu t chuy n th ng nh trong b ng bà ng nghi nó là con c a

bà, v nhà bà th y m t Phan Ð c L i bà l i nh t i l i c a ch ng tr i thì bà gi n, b i v y nênbà l l ng ch không ni m n nh m y n m tr c n a.


Phan Ð c L i th y bà không c vui nên không dám h môi, song c ng chà l t óch không ch u v . T i b a sau Phan Ð c L i th y bà ng ng i n tr u thì cà rà l i g n màxin b c. Bà m i h i th coi có ki m giùm con c a bà hay không. Hai ng i ng nói chuy nv i nhau, thình lình con Liên ngoài sân ch y vô nói nh cho bà hay r ng có th ng Ð cxu ng ki m, nó còn ng ch ngoài c a ngõ.

Bà H i ng ã tính sai ng i i ki m th ng Ð c, nay nghe nói có nó t i thì bàch ng xi t n i m ng. Bà v a mu n bi u tr ra m c a cho nó vô, bà li n nh có Phan Ð cL i ng i ó, n u cho nó vô e có vi c b t ti n, nên bà b c trái vô bu ng bi u nh con Liênlén ra mà bi u th ng Ð c i l n l i u c u úc mà ng i, r i bà sai T Thanh, là ng i bàcon coi sóc giùm trong nhà cho bà, th ng xe mà a nó xu ng nhà hàng C n Th nó ór i bà s li u nh. Trong êm y bà sai b n vô Xà No kêu tên H u ra, r i bà a b c bi uph i l p t c i v Gò Công mà r c v và d n ph i em h t áo, m n, m , v c a a nh xí

c h i tr c em lên cho bà coi. Tên H u ã có nghe ng i ta nói h i tr c bà có m t h tm t a con trai, song bà C n Th còn v mình xí c a nh trên Ch L n, hai x cáchnhau xa l m mà c ng không bi t bà m t con h i n m nào, nên nó ch ng h có b ng nghith ng Ð c là con c a bà. Nay bà sai nó i mà l i d n dò nh vây thì trong lòng nó m i sanhnghi, b i v y nên nó m i i ri t v Gò Công trong b ng ngh th m r ng, n u th ng Ð c làcon c a bà thì là cái ph c l n c a v nó, b i vì v nó có công nuôi d ng, mà bà là ng igiàu l n, không l bà không n n cho x ng áng. Nó ngh nh v y thì nó m ng, mà r i nónh t i vi c nó kh kh c th ng Ð c thì nó l i lo, n u th ng Ð c mà qu là con bà H i ngthì nó còn m t m i nào mà dám ngó.

VI

Tên H u i r i thì b a nào bà H i ng c ng xu ng C n Th mà th m th ng Ð c vàchi u t i ra v thì bà theo c n d n ch nhà hàng ph i coi sóc nó cho k l ng nh t là ngcho nó i ch i. Th ng Ð c tuy không rõ bà H i ng, song nó th y thân nó c sung s ngthì nó l y làm vui l m, b i v y êm nào nó c ng theo ch c th ng B , c nói r ng:

- M y coi tao nói trúng hay không? Tao nói m t ngày kia tao sung s ng l m, có lngày sung s ng ó ã t i r i a m y à.

H th ng Ð c vui thì th ng B l i bu n; th ng Ð c th y v y n i gi n theo r y hoài:- Tao v i m y k t làm anh em v i nhau, h tao vui thì m y ph i vui v i tao ch sao m yl i làm m t qu th n hoài v y?

- M y vui ch ng nào tao càng bu n ch ng n y.- Sao v y?- N u m y giàu có thì tao có c làm anh em v i m y n a âu.- M y nói b y hoài, Tao giàu thì c ng nh m y giàu, ch sao l i không làm anh em v i

nhau n a.- H m y giàu thì m y ch i v i con nhà giàu, trôi sông l c ch , không m không cha

nh tao v y m y ng thèm ngó t i a.- B m y ng nói x u cho tao nh v y. Ví d u ngày sau mà tao có c giàu sang in a, có l nào tao quên s c c kh c a tao m i m y n m nay cho c m y. Taoth ng có nói v i m y r ng thu nay trong lòng tao th ng có m y ng i mà thôi, thnh t là má nuôi tao, th nhì là th y tao, th ba là con Liên, còn th t là m y. Thi ttao c ng th ng cha th ng m tao n a, ng t bây gi tao ch a bi t cha m tao là ai.N u tao giàu thì tao l p th i tìm cha m tao, mà tr c h t tao r c m y ng i taoth ng ó v nhà tao nuôi h t th y, ch ph i tao nh h , giàu r i quên b n nghèo,sang r i quên hèn âu mà m y nói v y.


Th ng Ð c nói t i ó r i day qua ôm th ng B mà ng . Cách b n b a sau, l i m i m tgi tr a bà H i ng c ng xu ng nhà hàng mà th m nh m y b a tr c, song ngày y bà icó m t mình ch không d t con Liên v i th ng Phong theo. Bà em cho th ng Ð c thêmm t cái qu n và m t cái áo l a tr ng m i may n a. L i hai gi chi u bà ra v bà d n th ngÐ c ng có i ch i, ch ng nào có T Thanh, là ng i àn bà a nó xu ng nhà hàng hômtr c ó, em xe r c nó thì nó s i theo mà lên nhà bà.T i b a ó tên H u d t v là Ba Th i xu ng t i. May lúc y Phan Ð c L i m c i qua

nhà Th S nh mà ch i. Ba Th i b c vô th y m t con Liên vùng h i r ng: a con em âysao nó gi ng con i v i ông th y mua th ng Ð c h i tr c quá v y mình? . Tên H u ápr ng: Ð ng nói b y, cô em ây là con cháu c a bà, nói b y không nên âu . Con Liên ngótên H u và Ba Th i c i chúm chím r i b ch y vô bu ng. Bà H iI ng b c ra th y vch ng tên H u li n h i r ng: V c a em ây ph i hôn. Hai v ch ng tên H u xá bà r i th aph i. Bà m i h i r ng: Hai em có em qua d n ó xu ng hay không? . Tên H u th a cór i d thúng l y m t gói mà a cho bà.

Bà H i ng ng i trên ván m gói ra, tay run l p c p mi ng vái th m r ng: Vái tr iph t cho ph i c a con tôi thì tôi... . Bà v a nói t i ó thì cái gói ã m ra, bà th y áo mv m n ph i là bà s m cho th ng Nhã ngày tr c nên bà m ng quýnh, bà nói l n r ng:Ph i r i, ph i r i, c a con tôi ây mà, ây cái áo m n y tôi may, ng kim m i ch

làm sao tôi quên c, ôi v n y n a ây, còn cái m n n y c a ch ng mua d i ch C nTh n a ây; con ôi, con, m y n m nay con xiêu l c làm cho rn phi n não êm ngày... V ymà tôi g p con tôi, tôi không bi t nó n a ch ! .

Bà nói mà n c m t ch y chàm ngoàm. Con Liên, th ng Phong và tôi t trong nhà khônghi u vi c chi nên ch y ra ng chung quanh mà ngó. Bà day l i ngó th y thì bà c i; bà l yv t áo lau n c m t r i bà ôm h t gói i vô bu ng, l i bi u m t mình Ba Th i i theo bà,còn tôi t thì xu ng nhà sau coi d n c m cho v ch ng tên H u n.

Vô trong bu ng, Ba Th i l i móc túi l y s i dây chuy n mà a cho bà coi n a. Bà. H ing c m coi c nói: Ph i r i, ph i c a con r i . Bà m i bi u Ba Th i ng i mà thu t h t u

uôi cho bà nghe coi xí c th ng Ð c hôi nào, t i âu, nuôi d ng làm sao. Ba Th i nóit i âu bà khóc t i ó, ch ng Ba Th i nói d t r i bà m i nói r ng: Th ng Ð c ó là conc a qua. n em nuôi d ng nó qua không dám quên âu. V y thôi em ây, mai qua r cnó v , s hay . Ba Th i nghe nói r c th ng Ð c thì ch ng h ng, song bà nói v y hay v ych không dám h i.

Khuya th c d y bà d y b n làm m t con heo, t ng sáng bà sai i m i làng t ng và thân t ct t u m t h t, bà l i cho m i Th S nh v i Phan Ð c L i n a. Th S nh không hi u cóvi c chi nên d t con là th ng Hà l n t n i qua. B c vô nhà th y làng t ng bà con ông d yd y, trong b ng l i t ng bà H i ng mu n chia gia tài nên ngó Phan Ð c L i mà chúmchím c i. Bà H i ng bi u T Thanh th ng xe xu ng C n Th mà r c hai anh em th ngÐ c lên; l i chín gi bà nghe bi ng l c l c khua bà bi t xe v t i nên b c ra c a mà ngó.

Th ng Ð c m c qu n áo m i, xu ng xe i vô trong nhà, còn th ng B v i T Thanh cònl i h i xách i sau. Nh ng ng i nhà th y th ng Ð c i vô không bi t là con c a ai,nên ng i b c ra mà dòm, k ng i trong mà ngó. Con Liên v i th ng Phong v a th y thì l t

t ch y ra n m tay th ng Ð c r i c p m t a m t bên mà d t vô, th ng Ð c v a b c vôc a thì bà H i ng n m tay nó d t nó i th ng l i tr c b ván gi a, ch Cai t ng ng i, r iôm nó mà hun tr hun tr t, v a khóc và nói r ng: M ây con bi t hay không con? . T Inghi p con tôi quá, m i sanh ra v a c n m tháng r i r i lìa cha, lìa m t ó cho t i bâygi , thân c c kh không bi t bao nhiêu. Quân ác nghi t nó làm cho m con tôi lìa nhau, tr inào là nó .

Th ng Ð c ch ng h ng mà l i m ng quýnh nên c ng ôm bà H i ng mà khóc, chkhông nói chi c h t. C nhà ai th y v y c ng l y làm k , mà nh t là Th s nh v i Ð c L ingó nhau m t mày bi n s c. Bà H i ng ôm con mà ng i trên gh r i day qua bi u con Liên


r ng: Con vô bu ng bi u con Ba Gò Công ó ôm c a con tao ra ây và nó c ng ra âycho tao bi u . Ba Th i trong bu ng b c ra th y th ng Ð c thì m ng r h t s c nên l t t

i ri t l i r i m con n m tay nhau h i han l n x n. Tên H u c ng l i ng g n ó, th ngÐ c ngó th y li n ch mà h i: Tía ây hay sao? Má lên ây bao gi . Nó day qua bên kial i th y Phan Ð c L i thì ch ng h ng li n h i: a! Có th y ây n a mà! . Phan Ð c L iday m t ch khác gi nh không nghe.

Th ng Ð c h i: Tía tôi là ai âu má? . Bà H i ng nói tía con m t h n m i n m nayr i. R i ng d y nói l n lên ràng: Th a v i t ng làng và bà con trong t c, th ng con ul ng c a tôi là th ng Nhã, nó b ng i ta b t em gi u m t m i l m n m nay, bây gi tôi m itìm nó c mà r c v ây. X a nay tôi v n bi t con tôi m t không ph i là n tr m b t, thi tra là có m t vài ng i mu n o t gia tài s s n c a v ch ng tôi nên m i l p m u mà c t ru ttôi nh v y. May nh tr i nh ph c cho tôi c th ng Phong n a nên tôi b t bu n, mànay tôi l i tìm c th ng Nhã tôi r i thì tôi c ng h t gi n quân gian ó n a. i tôi c gilòng lành, ai có qu y thì cho tr i nh t i h .

Nói t i ó r i l i ôm con v a hun vùa khóc n a. Bà hun ã thèm r i m i xây m t, d taycon mà nói r ng: Ðây bà con coi th coi g ng m t n y ph i g ng m t ch ng tôi haykhông? Còn bàn tay bàn chân nó gi ng tôi nh khuôn úc, v y mà n m ngoái tôi g p nó tôi códè âu . Bà l i d gói ra l y t món a lên mà nói: May con Ba nó xí c nó nuôi mànó dành n y tôi nhìn m i c. Ðây, cái áo n y tay tôi may cho con tôi m c h i nhây; còn s i dây chuy n n y tôi t cho anh th Cu nh làm, còn con d u c a nh in phía saut m m - ay-dông (médaillon) rõ ràng quá .

Bà con làng t ng ai th y vi c nh v y c ng u áp l i, k thì m ng bà có ph c l n, ng ithì h i th m th ng Nhã nh l n âu, duy có Th S nh v i Ð c L i ng i bu n xo, coi b hth n l m. Bà H i ng dòm th y m i ng d y n m tay con d t l i ng ngay tr c m t ThS nh mà nói r ng: Ng i n y là má gh con ó a, con bi t hôn? . Th ng Nhã cúi u xá haiba cái, r i bà H i ng l i d t l i ch Phan Ð c L i ng i r i nói: Còn ng i n y là chú ru tcon ó a . Th ng Nhã h i: Th a chú, ph i chú trên Sài Gòn, ch ng C u Quan ó haykhông? . Phan Ð c L i g t u; bà H i ng li n nói r ng: H i con m i n m tháng r i máv i tía con lên ch i t i ó r i b h b t em gi u con ó a, bi t hôn .

Th ng Nhã m i h i: ''Chú bi t cháu, mà sao h i tháng giêng cháu n c y chú ch giùmcha m cháu ng cháu i tìm, chú l i d t n nhà quân n tr m mà b t cháu ó . Bà H i

ng nghe h i l y làm k , nên bà h i ph ng t i, th ng Nhã m i k h t m i vi c bên KhánhH i l i cho bà nghe, làm cho c nhà ai c ng bi t Phan Ð c L i gian trá mu n h i con bà H i

ng mà o t c a. Phan Ð c L i h th n quá ch u không c m i nói l n r ng: T i ch nhbày m u r i xúi tôi nên tôi m i làm nh v y ch .

Th S nh ng i bên ván óng ti ng cãi rân, r i hai àng r y l n v i nhau, ai c ng mu n ch amình, làm cho thiên h l i thêm bi t r ng hai ng i a ý v i nhau ng h i con bà H i ng r ichia gia tài v i nhau mà n.

Bà H i ng th y v y t c c i mà nói r ng: Thôi, hai àng ch ng nên t i cho nhaulàm chi. Bây gi bà con làng t ng m i bi t, ch v ch ng tôi bi t ã lâu r i, nh ng vì tôimu n làm lành ng c cho con ngày sau, nên tôi không mu n làm h i ai h t. V y tôikhuyên chú nó v i dì nó ng có cãi l y v i nhau n a; mi n là t rày s p v sau ng có qu y nh v y n a thì thôi . Bà H i ng nói d t l i li n kéo th ng Hà v i th ng Phong l i

ng anh em nó g p nhau, r i bà l i kêu v ch ng Ba Th i, con Liên và th ng B ra ngtr c bà nói r ng. V ch ng chú Ba nó có công nuôi d ng con tôi, v y gi a m t làng t ngây tôi xin t l i cám n và r i tôi s giúp cho mà làm n ng n n d ng d c con tôih i nh . Còn con Liên v i th ng B là b n c hàn c a con qua, v y t rày con qua d c sungs ng r i thì qua c ng làm cho lai cháu c sung s ng nh nó v y''.C nhà ai th y bà H i ng có lòng qu ng i không ch p k làm h i mình, mà l i bi t

th ng ng i có công, thì c ng u kính ph c. Vi c r i bà li n d y d n c mà ãi t ng làng


và bà con thân t c n u ng vui ch i, m y n m tr c trong nhà qu nh qu bao nhiêu thì ngàynay c ng h l c b y nhiêu. Ð n tr a th ng Nhã, th ng B v i con Liên l y n trên ván r ixúm l i n ca, còn th ng Hà v i th ng Phong c ng leo lên ng i chung v i chúng nó mànghe. Bà H i ng ng i ngó m y con thì c i hoài, mà gi t l y tuôn r i không d t. Ch ngth ng Ð c ca t i bài hành vân c a nó t ng i tìm con Liên, thì con Liên m i lòng b nch y vô bu ng ng mà khóc, ai n y th y v y c ng u ng lòng. Ð n x làng t ng m i ki umà v . Phan Ð c L i c ng xách va li tr v Sài Gòn, còn Th S nh thì ã lén v h i nàokhông hay bi t c .

Bà H i ng Nhàn m t con ã g n m i l m n m, t ng áy bi n vàng chìm không trôngv t c, nào dè lòng lành tr i ch ng ph nên m u t c oàn viên. Bà ch ng xi t n im ng, t nguy n gi m t lòng làm lành mà ân c cho con, nên ã không oán trách Ð cL i v i Th S nh, mà l i bi u Th S nh v i th ng Hà qua chung m t nhà v i bà ng choanh em nó trìu m n nhau, r i ch ng khôn l n bi t nâng dìu d t nhau cho tr n ni m huynh

.Th ng Nhã ngày nay n m c sung s ng, lên xe xu ng ng a, ch không ph i là th ng

Ð c xách n i ca mà ki m n nh khi tr c n a, song nó không i tánh, ch ng h quênm y ng i yêu nó trong lúc nó b n hàn, b i v y v ch ng Ba Th i thì c t nhà p trongkinh Xà No mà coi ru ng cho bà H i ng, con Liên thì áo l a qu n hàng ch n giày ch n dépc ng nh con ru t trong nhà, duy có m t mình th ng B không ch u yên n i, c ôm n r okh p các t nh thành, th ng Nhã n n n h t s c nó c ng không ch u .

Ch ng nh ng là th ng Nhã h u ãi nh ng ng i yêu nó trong lúc nó nghèo hèn mà thôi,mà h nó th y con nhà nghèo thì nó ng lòng th ng nên hay xin m cho b c ti n ho c choqu n áo. Ng i trong xóm ai th y tánh tình nó nh v y c ng u ng i khen, duy m t mìnhng i vi t truy n n y ã không khen mà l i bu n, là vì th m ngh th ng Nhã n y nh có làmth ng Ð c trót m i l m n m tr i nên ngày nay m i bi t th ng con nhà nghèo nh v y,còn bi t bao nhiêu th ng Nhã khác không có làm th ng Ð c nên ch a n m nùi cay ngtrong i, thì ai nghèo m c ai, mình giàu mình h ng. N u th ng Nhã là con c a bà H i ngNhàn mà không có làm th ng Ð c, thì ngày nay nó có bi t th ng con nhà nghèo haykhông?Ai dám ch c.

Sài Gòn, 1923

H t

Documents

Ho bieu chanh cay dang mui doi