İslâm Âlimleri Ansiklopedisi - 16

7/24/2019 slm limleri Ansiklopedisi - 16

1/305

16. CLD

S MAGRB:Mlik mezhebi fkh limi. smi, s bin Muhammed bin Muhammed bin Ahmed

Caferdir. Lakab Crullah olup, knesi !bl"Mehddir. Cafer bin !b# $libinsoundandr. %&'& (m. %)%%* senesinde Ma+ribde e--e denilen erde dodu. %&/& (m.

%))0* senesinde Mekke"i mkerremede -efa1 e11i.s Ma+rib, ilim 1ahsline doduu erde ba2lad. lim 3renmek i4in bir4ok ol5uluk

ap1. !bs"6alh Ali bin Abdl-hid !nsr 6i5ilmsnin annda, on seneden fazla, ilimleme2+ul oldu. 7nun annda 4e2i1li ilimlerde m1ehasss oldu. !bs"6alh Aliden 6ahh"i8uhrnin d3r11e birini okudu. Ar5a bn"i 9rknin :!lfie;sini m1la e11i. " enz"r"ri-e f esmi 2#hihi -e1"1arf bihi, )"Eisle1n f mdafa1i se-bi hzih"il"mme1i.

1) Mucem-l-mellifn; cild-8, sh. 332) Hulsat-l-eser; cild-3, sh. 24


2/305

3) !arf-l-halef; cild-1, sh. 824) "l-#lm; cild-$, sh. 18

SHAK SND:6indde (2imdiki Kakis1anda* e1i2en bk -ellerden. smi, shak bin M#s olup,

shak 6ind die 1annr. @oum -e -efa1 1rihleri 1esbi1 edilememi2 ise de, onbirin5i asrn

or1alarnda -efa1 e11ii bilinmek1edir.shak 6inde bkler silsilesinin olu, Deh ermddn Abdlkerm 8b =asen

!bdl 1arafndan 3re1ildi. Deh ermddn de, mm" Eabbnnin en bk1alebelerinden idi. Deh ermddn -eslesile e-lilk oluna daha ilk +irdii zamanlar,4ok bk l1uf -e ihsnlara ka-u2an shak 6ind, irmibir +e5e de-aml Ke+amberefendimizi (sallallahu alehi -e sellem* rda +3rd. endisine 4e2i1 4e2i1 l1uflar+3s1erdiler.

8undan sonra, mm" Eabbn hazre1lerine, bk bir 2e-k, ihls -e al-armakladolu bir mek1up azarak, ka-u21uu ihsnlar, hlleri bildirdi. azd mek1#ba ar5a bir-kasn da il-e e1mi2 olup, azd -ka anen 23le idiF

:Allah 1elnn rahme1inden midli olan, bu kme1siz, deersiz fakir, M#s olushak, arzederim ki hlim Deh ermddnin ksek nazarlar ine1ile, ba2ka bir hle

d3nn5e, an hl esnasnda -ki olan, kalbdeki 1asa--urda hide1 rehberi de-rnnku1bu, efendilerin efendisi, s1dlarn s1d, mr2idlerin mr2idi, Deh Ahmed"i 6erhend(k.s.* hazr oldular. 8eaz sakall, ksek burunlu, buda benizli idiler. 6ankimurkabede o1urmu2lard. 8u fakir huz#runa +i11im. 8u murkabe esnasnda kalemialdlar. azdlar -e 2u birka4 kelimei bu fakirin eline -erdiler. ok ksek 1e-e55hbuurdular. azdklar az 2u idiF

:Ahmed"i 6erhendden shak" 6inde azlm21r. ! shakN 6en mafire1olunmu2sun. 8enim mne- e-ldm, hakki -e en in5e rum#zlarda halfemsin. 8enmafire1 olunmu2um, sen de mafire1 olunmu2sun. 6eni 1e-essl edenler de mafire1olunmu2lardr. ok se-diim Me-ln ermddne selmm s3le.;

shak 6ind azd mek1#bu -e ar bir kda azd bu -ka, 1asa--uf olundaksek dere5e shibi olan Eahm Ali isminde bir der-i2 ile hazre1"i mma +3nderdi,

mm" Eabbn hazre1leri de shak 6indnin bu mek1#buna 5e-ap olarak 2u mek1#buazdlarF:Allah 1ela hamd olsun. 6e-dii, se41ii kullarna selmlar olsun. Eahm Ali ile

+3nderdiiniz mek1up +eldi. e-k -e 2e-kle il+ili azlar olduu i4in, se-inmemize sebepoldu. Ar bir k11a azl olan -ka okuun5a, ine se-indim. 83le -kalarmOde5idirler. al2mak lzmdr ki, b3le -kalar, dumak1an, i2i1mek1en 4kp, hl -e fiilhlini alsnlar. 8u+n kusurlar dzel1mek mmkndr. '* senesinde Damda -efa1 e11i.


3/305

4k a21a iken ilim 1ahsline ba2lad. Gn5e Dafi mezhebini 3rendi. Damda iken,Derefddn"i @me2k, Molla Mahm#d"i rd, Deh Gmer"l"r -e Mf1 Ammd +ibilimlerden ders okudu. '* senesinde ilkade ann irmial1snda ar2amba +n -efa1 e11i.Cenzesi, 8b"s"sa+ir abris1anna defnedildi.

smil Babls, ilimde in5e -e derin manlara -kf, bk bir lim idi. =fzas 4okku--e1li idi. * senesinde ?skdardaHlide 6ul1an Medresesine, an sene i4inde a-uz 6elm Medresesine, %&'> (m. %)%)*senesinde 6lemnie Medresesi mderrisliine 1ain edildi. %&'R (m. %)%/* senesinde6elanik kadlna 1ain edildi. %&'0 (m. %)'&* senesinde Dam kadlna nakl edilmi2sede Dama +i1mek zere s1anbula +eldii zaman, bu -azfee Be-li"zde 6ad !fendinin

1ain olunduunu dudu -e +i1medi. s1anbulda bulunduu srada 6ul1an Sen4 7smann


4/305

1ah11an indirili2i -e 2ehd edilmesi hdisesine 2hid olmu21ur. 8u hdiseden sonra 2idde1libir zn1 -e sarsn1 +e4irerek has1aland. 71uz4 a2nda iken -efa1 e11i.

f"zde Abdlha !fendi akl -e nakl ilimlerde ksek dere5e shibi, ilmile mil,fdl -e +zel ahlkl bir z1 idi. Sler z, 1a1l s3z, ilmi -e irfn sebebile, e-i ade1bir ilim -e 1erbie u-as hkmndedi. Gmrnn sonlarna doru 1asa--ufa 3nelip,Mahm#d =ul- !fendie 1alebe olmu2, ondan fez alm2 idi.

lm s1nl annda, zamnnn birin5i dere5ede 2ir -e nesir azarlarndan idi.Dairliinden zide 1ezkire5ilii ile 1annrd. 8u durum onun 2iirden zide, nesirde dahamu-affak olmasndan ileri +elmek1edir. =er2ee ramen 2iirdeki kudre1i, Bef ile kar2lklhi5i-le2melerde buluna5ak se-iede idi. @e-rinin 1annm2 2irleri arasnda bulunmasbunu +3s1ermek1edir.

f"zde


5/305

!serleriF %" $uhfe1"r"r+b f sre1i 5ema1in min ani !hl"i 8e1"il"e1ibF 8ueserinde, Msrda makam -e kabirleri bulunan seidlerin ileri +elenlerinin haa1larn ksa-e 3ze1 olarak anla1mak1adr. 7smanl limlerinden Mehmed ihn !fendi, bu ki1ab,

:8u+e1"1"1lib f 1er5eme1"i $uhfe1"ir"r+b; ad ile $rk4ee 1er5me e1mi21ir. !sere, =z.=sen efendimizin ha1 ile ba2lanmak1adr. '" Derh"l"Minh5 h2iesi, I" Derh"u1"$ahrir h2iesi, J" Derh"i !b D5 h2iesiF bn"i sm el"Sazznin eserine aplan

h2iedir. J" Derh"l"!zherie h2iesi, >" Deh =lidin :Derh"l"!5r#mie;sine azdh2ie, )" Derh"i s+#5 h2iesi Dehlislm Molla "Eisle1n f marife1i esm"il"bild -e ur#ziha -e a1-lih, %)" i1b"l"hik1F 8u eser,

:i1b"n"ne-dir;den ba2ka olup, slih -e dindar z1lara dir hikme1 -e ibre1 dolula1felerini ih1i- e1mek1edir. %R" Eisle1n f fedili Mekke -el"Medne -e 8e1"il"makdis-e Den min 1rihiha, %/" !-rk"l"La1fe1.

Mehmed ihn !fendinin 1er5me e11ii :$uhfe1"r"r+b; ki1abnn son s3zndebuuruor kiF:6elef"i slihn -e bu mme1in bkleri (rahme1ullahi alehnhm*, 6ul1n"l"

mrseln alehi sale-1"l"melik"il"mun olan efendimiz Muhammed alehisselma -e7nun 1er1emiz olan l"i e-ldna (4oluk"4o5uuna* 1e-essl ederek dua ederler -e kabuledildiini +3rp, zn1 -e kederlerinden kur1ulurlard. ok zaman, me2h#r -e bk-eller, =z. Alinin kabr"i 2erflerinin bulunduu #fee +idip, onun mbrek kabirlerininhuz#runda dururlar -e dua ederler, b3le5e dualar kabul olup ih1i4lar hsl olurdu.8izim bklerimiz -e ho5alarmz da, s3zbirlii ile buurmu2lardr kiF :ederli -e skn1daolan bir kimse, +zel5e abdes1 alp, Ke+amber efendimize sale-1" 2erfe +e1irdik1en -e!hl"i 8e11en ri-e1 edilen 2u dua okuduk1an sonra, =ak 1el o kimsee ferahlk -eafie1 ihsn eder :Allahmme lekelhamd al m lem ezel, insarefe fihi min selme1i

beden il hr...;Deh Abdlazz bin Ahmed ed"@rin ri-e1 ederek buuruor kiF :u1b"l"rifnDeh Ali"l"Ml5den i2i11im, kendi 1alebelerine diordu kiF :6ize bir keder -e skn1eri21iinde -ehu1 memleke1inizde 1#n (-eb* has1al or1aa 4k1nda, is1ifar ilebirlik1e 4ok sale-1" 2erfe okuun -e 23le dua edinizF :Allahmme inn neselke bi"hakk"l"=seni -e ahh -e 5eddih -e ebh -e mmih -e benh -e zrrie1ih -emuhbbih -e i1ra1ih -e lih.


6/305

Allah 1elnn ismi 2erfleri anlp, 7na ibde1 -e 1a1 apld harab erler, +llk+lis1anlk olur; dedi. 3le +ndz i2lerini bi1irdik1en sonra ak2am olun5a odasna +irerdi.!fendisi bir +e5e onun sabaha kadar ne ap1n 3renmek i4in, k3leden habersiz odannbir k32esine +izlendi. Se5e olun5a k3lei 1akib e1mee ba2lad. 3lesinin se5dee -arp2unlar s3lediini duduF : lhN Sndz efendimin hizme1inde bulunmak zorundam.!er b3le bir me2+ulie1im olmasad, +e5e"+ndz sana kulluk ile me2+ul olurdum. 8u

bakmdan beni af e1, EabbN; !fendisi k3lei fe5r doun5aa kadar 1akib e11i.


7/305

+3rd. Gn5eki +3rd 3lleri de an 2ekilde +3rd. 8u sefer 3nnde, n#r bulunmaanmei1in 3nnde 4ok parlak bir n#r +3rd. 7 2ahs !b# lbee hi1aben :Allah 1elsana pek4ok harlar -ersin. 7lumun Cehennemden kur1ulmasna, benim de bu hleka-u2mama -esle oldun; dedi.

A1 bin esr anla11F ol5uluk apmak1a olan bir ker-an, bir erde mola -ermi21i.


8/305

ilk ko5as idi. 83le fakir -e per2an bir hle d2m21. 8u durumu ko5asna anla1n5a,ko5as 23le 5e-ap -erdiF :Allah 1el ona bir4ok nime1 -ermi21i. 8una ramen b1n onime1lerin shibi olan Allah 1ela, 2kr -azfesini erine +e1irmiordu. 8u sebepleAllah 1el onun maln, mlkn -e hanmn bana nasb eledi.;

=ikeF =orasan -lisi ak#b bin Les bir has1ala akalanm21. $abibler onunhas1aln 1ed-i e1mek1en 5iz kalm2lard. 8u srada ak#b bin Lese :8urada slih bir

z1 -ar. smi, 6ehl bin Abdullah1r. !er o size dua ederse, Allah 1elnn izni ilehas1alk1an kur1ulursunuz; denildi. 8unun zerine ak#b bin Les, 6ehl bin Abdullahhazre1lerini da-e1 e11i. 6ehl bin Abdullah -linin anna +eldi. Hli :!fendim buhas1alk1an kur1ulmam i4in bana dua edin; dedi. 6ehl bin Abdullah :8en sana nasl duaedeim. 6en zulm -e hakszlk aporsun; dedi. 8unun zerine -li ap1 zulm -ehakszlklara 13-be e11i. 8ir daha b3le 2eleri apmaa5ana s3z -erdi. =aksz olarakhapsedilenleri, hapishneden 4kard. 8unun zerine 6ehl bin Abdullah :AllahmN 6enona +nah i2lemenin ne kadar k31 olduunu +3s1erdiin +ibi, senin emirlerine i1a1e1menin -e asaklarndan saknmann izze1ini -e s1nln de 3le5e +3s1er. 7nuhas1alndan kur1ar; die dua e11i. 6ehl bin Abdullah bu dua apn5a, -li o anda Allah1elnn izni ile iile21i. Hli, 6ehl bin Abdullaha 4ok mal -erilmesini emr e11i.


9/305

(m. %)'R*de 1ekrar s1anbula d3np, %&J& (m. %)I&* senesinde !dirne kadlna 1ainedildi. %&JI (m. %)II*de s1anbul kadlna 1erf e11irilen ara4elebi"zde bir sene de bu-azfede kald. 6onra brsa +3nderildi. %&J> (m. %)I>* senesinde s1anbula d3nd.Pzun mdde1 kendisine -azfe -erilmediinden, 6ama1adaki konanda kald. Meslei ileil+ili ilm 4al2malar app, 6ier"i azr#ni $rk4ee 4e-irdi. %&>/ (m. %)J/*de 6ul1an@3rdn5 Mehmed 1arafndan Eumeli kadaskerliine 1ain edildi. 8u -azfede bir sene

kald. %&)% (m. %)>%* senesinde 2ehlislm oldu. Dehlislmlk ap1 mdde1 i4indefkha dir eserlerini 1amamlad. 8e2 a mdde1le 2ehlislmlk -azfesini erine +e1irdi.ara4elebi"zdenin erine !b# 6ad !fendi 2ehlislm oldu. ara4elebi"zde 6akzAdasna +3nderildi. 7rada Ea-da1"l"ebrra +zel bir zel azd. ki sene sonra %&)' (m.%)>'* senesinde, kendi is1eile 8ursaa nakledildi. 8ursada uzun mdde1 ikme1 edip,eser azmakla me2+ul iken -efa1 e11i.

ara4elebi"zde Abdlazz !fendi, akl -e nakl ilimlerde ksek dere5e shibi idi.amnndaki limlerin en s1nlerinden idi. smanl' !rih :e M:errihleri; sh. 2+

KA// 'L%M'D'N:!-linn bklerinden. smi, Muhammed bin #suf el"Med Abdnneb bin Ahmed

bin 6eid Alddn Ali bin 6eid Muhammed bin #suf bin =asen 8edr @e5n a22el"Medendir. Medne"i mne--erede dodu. @oum 1rihi bilinmemek1edir. %&JJ (m.%)IJ* senesi Dabn ann onbe2inde emenin 6ana 2ehrinde -efa1 e11i. abri zire1

edilmek1edir.


10/305

a22, k4k a21a urn" kermi ezberledi. =o5as Muhammed bin s $ilmsn,Mlik mezhebinde olduundan, ondan bu mezhebin fkh meselelerini 4ok ii 3rendi.%&%% (m. %)&'* senesinde emene +i11i. 7rada limlerin -e e-linn bklerinden olanDeh"l"!mn bin 6ddk Mz55, 6eid Muhammed Sarb, Deh Ahmed 6a1ha el,6eid Ali $eb, Deh Ali bin Ma1r -e ba2kalarndan ilim 3rendi. 5ze1 (diploma* ald.lim 3renmek i4in, emenin bir4ok erini dola21, ilimde s3z shibi oldu.

a22, 6ana 2ehrine erle21i. 8urada 1alebelerine ilim -e edeb 3re11i. 6eid $hirbin Muhammed !hdel, Allme Muhammed %0* senesinde $oka1n ile il4esinde dodu. %&&) (m. %>0R* senesinde 6i-asda -efa1e11i. 6i-asda Medan Cmii a-lusunda medf#n olup, kabri mminler 1arafndan zire1edilmek1edir.

$rk"slm 1rihindeki me2h#r 4 Demsden birisidir. 8unlardan birin5isi Me-lnCellleddn"i E#mnin ho5as olan Dems"i $ebrz, ikin5isi s1anbulun fe1hinde


11/305

anla1n5a, bana :Berelisin, kimin nesisin, nerede kalorsun -e ismin nedirQ; die sordu.8en de arn1l olarak hlimi -e kim olduumu anla1n5a, banaF :6ana mOdeler olsun kizhir -e b1n ilimlerde ksek dere5ee ula2p, zamnnn bir 1anesi ola5aksn. =er1araf1an insanlar +elip senden fez alp, Allah 1elnn rzsna ka-u2a5aklar; die 1abire11i. 8u 1abirde bildirilen hus#slar irmi sene sonra anen medana +eldi.;

$oka11a akl -e nakl ilimleri 1ahsl edip kseldik1en sonra, s1anbula +elip, 6ahn"

semn medreselerinden birinde mderris olarak -azfelendirildi. 8ir mdde1 ilim 3re1ip1alebe e1i21irmekle me2+ul oldu.

8ir+n zamnn kadaskerini zire1e +i1mi21i. Mderrislere -e kadlara kar2kadaskerin 1u1umunu -e onlarn makam i4in d21kleri hlleri beenmedi. k1k1an sonra


12/305

CEra (l i&i &ademdir irisi cna as,Fn& u me(dna eldin merd isen merdne asD

be1ini okudu -e fakiri kabul buurdu.;Abdlme5d Dir-nnin hizme1inde bulunup sohbe1inden is1ifde e11i.


13/305

Demseddn 6i-s hazre1lerinin bu 5e-bna se-inen pdi2h, kendi zerindekisamur krk ona +idirdi. Ar5a kap5lar ke1hdas Mehmed Aa -as1asla, ikiz al1nsikke, der-i2lerine de z al1n sikke ihsn edip :8unlar hell malmzdr. abulbuursunlar; dedi. Deh Demseddn hazre1leri :Allah 1elnn emri zere kimsee s#"izan e1memeli, hsn"i zanda bulunmaldr. imsei ara21rmak -e 1ef1i2 e1mekle -azfelideiliz. $asa--ufda da her +eleni Allah 1eldan +elmi2 bilip, hedieleri -e ihsnlar kabul

e1mek +erekir; buurdu.8irka4 +n s1anbulda kaldk1an sonra pdi2h -e ordula birlik1e ola 4kp, !ri

alesi 3nlerine ula21lar. ale kola bir 2ekilde fe1hedilip, harab olan erler 1amir edildi.An5ak asl d2man askerlerinin, kale aknlarnda bir ba2ka erde olduu 3renilin5e,ordu+h, d2mann kar2sna nakledildi. ffr askerinin sas 4ok1u. Ei-e1 edilir kiedizbin ki2ilik bir ordudu. slm ordusula kffr ordusu kar2la21. slm ordusundaboz+un -e firar ba2+3s1erdi. Kdi2h ?4n5 Mehmed =n, erinden hareke1 e1meip )y*abbimiz+ zerimize bol bol sabr d!k. $yaklarmza ku""et "e sebat "er, bizik(irler ka"mi zerine muza((er kl.melindeki 8ekra s#resi '>&. e1"i kermesiniokudu. Kdi2hn annda 2ehlislm, kadaskerler, 2ehler -e baz -azfeliler hri5indekimse kalmad. =azne -e 5ephnelik d2man 1arafndan zab1 edildi. 8u firar -e boz+unzerine her2ein bi11iini zanneden pdi2h, Demseddn 6i-s hazre1lerini 4arp

:63lediklerinizin 1ersi -ki oldu; dein5e, Demseddn 6i-s :Kdi2hm s3lediklerimizdorudur. firin hezime1e uramasna arm saa1 kalm21r. Du anda bir ku--e1 shibi1asarruf i4in or1aa 4kmak zeredir. 8u an fe1hin ba2lan+4 ndr. =a1rn ho2 1u1; die5e-ap -erdi.

Ser4ek1en de 4ok +e4meden, Demseddn 6i-s hazre1lerinin 1arf e11ii 2ekilde birz1 or1aa 4k1. 8unu +3ren 2eh, hemen pdi2hn huz#runa 4karak :


14/305

kaldrp, slm askerine ihsnlarda bulunup, her makama dindar, adle1li -e dorukimseler 1ain e1meniz +erekir; buurdu. 8u nasha1lar 5an kulala dinleen pdi2h?4n5 Mehmed =n 2u 5e-b -erdiF :8in 5an ile kabul e11im -e nasha1inize fazlaslarie1 ede5eim.;

Kdi2h, ordusula birlik1e s1anbula d3ndnde, Demseddn"i 6i-snins1anbulda kalmasn srarla ri5a e11ise de kabul e11iremedi. Demseddn"i 6i-s

ih1irlnn annda, seferin 2idde1inden -e k2n a2r souundan hali or+un -e zafd2m21. =a1nn son anlarn a2adn anladndan, r#hunu ailesinin -e se-enlerininannda 1eslim e1mek is1ediini belir1erek izin is1edi. 6i-asa d3nd. Seli2inden ksa birmdde1 sonra, am5azdesi -e dmd olan Ee5ep !fendii -azfesine 1ain e11i.Demseddn 6i-s -efa1larna akn, 1alebelerini odasna 4ard. 7nlarla birlik1e bir saa1kadar Allah 1elnn zikri ile me2+ul olduk1an sonra, dua edip, r#hunu 1eslim e11i.

Heller, limler, slih kimseler, de-le1 adamlar 5enzesinde hazr bulundu. Cenzesi+3z a2lar arasnda /limin !lm, lemin !lm ibidir.dierek musallaakonuldu. Cenze namaznda, al1m2binden fazla ki2i olduu ri-e1 edilir. Bamaznam5azdesi -e dmd Ee5ep !fendi kldrd. 6alnda iken -asie1 e1dii +ibi, MedanCmiinin bah4esine defnedildi. @aha sonra kabrinin zerine beaz bir kubbe ap1rld.=len zire1+hdr. Dehir ahlisine 2idde1li bir skn1 olduu zaman kabrini zire1 edip

dua ederler. Allah 1elnn iznile o skn1dan kur1ulurlar.Deh Demseddn Ahmed 6i-s hazre1leri, zhir -e b1n ilimlerde ksek, ilim -eirfn shibi, b1n +zel hularla ahlklanm2, fazle1li bir z1 idi. $asa--ufda =al-e1ieoluna mens#b idi. Demsie kolunun kuru5usudur. Demseddn 6i-s hazre1lerinin,ksek hlleri -e bir4ok kerme1leri -ardr. 8u hl -e kerme1lerinin bazlar 23ledirFnsanlara Allah 1elnn dnini -e se-+ili Ke+amberimizin +zel ahlkn anla1p, hakola da-e1 e1mek zere, Msra +3nderdii halfelerinden (1alebelerinden* Deh =a5Mus1afa naklederF :000 (m. %>0&* senesinde Deh Demseddn 6i-s hazre1lerinin1alebelerile birlik1e ha55a +i1mek zere Anadoludan arldklarn i2i11im. 8u fakr deMsrdan baz ha5larla birlik1e ha5 ibde1ini erine +e1irmek -e ho5am Demseddn6i-snin sohbe1inden is1ifde e1mek zere ola 4k1m. Dam ha5larndan 3n5e Mekkee-ardk. ok karanlk bir +e5ede 1a-af apmak zere +iderken bir me2le +3rdm. 8ak1m

ki, Demseddn 6i-s hazre1leri, 1alebeleri -e se-enlerile birlik1e +eliorlard. oldambrek aaklarnn basd 1opraklara z srsem edepsizlik olur. 6abahlein indikleriere -aram die d2np, bir kenara +izlendim. Sizlendiim ere +elin5e bindikleriha-anlarn benden ana 4e-irip, a1ndan indi. Mbrek ellerini ba2ma koup hafif4eF

:6en =5 Mus1afa deil misinQ Be die saklandn -e +izlendinQ; buurdu. 8en de :!-e1sul1nm; deip mbrek ellerini 3p1m. 83le5e bu kerme1ini m2hede e11im.;

$alebelerinden Ee5eb !fendi naklederF :Deh Demseddn 6i-s hazre1lerini, -az -enasha1 e1mesi i4in 5i-r k3 -e kasaba halk da-e1 e1mi2lerdi. @a-e1e i5abe1 edip+iderken bir k3de konakladk. 7 k3 halk, =z. Alii se-diini iddia ederek, se-+iliKe+amberimizin (sallallahu alehi -e sellem* se4ilmi2 !shb" irm hakknda k31s3zler s3lorlard. endimize -e ha-anlarmza paramzla ie5ek bir2eler almakis1edik, -ermediler. 8ununla da kalmap, bizi zulm -e i2ken5ele 3ldrmek is1ediler. 7zaman Demseddn 6i-s hazre1leri, iki reka1 namaz klp, Allah 1ela dua e11i. Aradanfazla zaman +e4meden, k3n ileri +elenleri -e kalabalk bir 1opluluk 1rl 1rl ie5ekler-e hedielerle +eldiler. $aa55p edip :Gn5e siz bize emek -ermeip 3ldrmek is1ediinizhlde bu muhabbe1 -e se-+i nedirQ; die sorduumuzda :8iz de bilmeiz ne hl oldu.albimize, 2u azzin muhabbe1 -e se-+isi erle21i. Mmkn olsa 5anmz dah feda e1meiis1eriz; die 5e-ap -erdiler. 6onra Demseddn 6i-s hazre1lerine :6ul1nm,d2manlk1an sonra bu muhabbe1 nedirQ; die sorduk. $esbihini +3s1erdi. 8iz bu 2ekildesohbe1 ederken o 1opluluun resi olan kimse +elip :6ul1nm k4k bir kermem (kzm*-ardr. 8azan saral olur. Snler5e bu hlden kur1ulamaz. 7 hlden kur1ulun5a da kendinibilmez. 63lenen s3zleri anlamaz. 8a2ka e-ldm da ok1ur. =uz#runuza +e1ireim dehar dua buurun. r bana bildirildi kiF :ara Demsin der+hndan ne is1eseniz +eri4e-rilmez; dedi. Demseddn 6i-s hazre1leri bir an 3n5e +e1irmesini is1edi. 7 kimse kznbir ha-ana bindirip +e1irdi -e 3l +ibi Demseddn 6i-s hazre1lerinin huz#runa kodu.

=azre1"i Deh bir mdde1 1e-e55h buurup, :


15/305

aaa kalk1. 6e-inerek e-lerine d3nd. Bakledilir kiF 7 has1alk bir daha +elmedi. Aklba2nda iffe1li bir h1un oldu.

8u kerme1i +3ren k3 halk, !shb" irm hakkndaki k31 d2n5elerinden -az+e4ip, 13-be e11iler. =epsi, Deh Demseddn 6i-snin se-enleri -e 1alebeleri oldu.

ara Demsin -efa1ndan sonra, erine Abdlme5d 6i-s +e41i. @md olan Ee5eb!fendi de 1alebelerinin bklerindendir.

Anadoluda e1i2en e-linn bklerinden olup, +3nllere 1ah1 kurmu2 olanzamnnn bir 1anesi Demseddn 6i-s hazre1leri, zhir -e b1n ilimlerde ksek dere5eshibi idi. e2i1li ilimlere dir manz#m -e nesir olarak azd krka akn eseri -ardr.


16/305

efat ( Geslallah9

lu? er&ete : ha(rn,A5nen 5&ler seni ister.

Elun edd e(lemi a7(ar,

*al'? urette e(ler r,%u ems ii her &im :r,Au(an &ullar seni ister.

elimelerFSubrF $oz, eksnF @mdz, beraber, bir, #hF @a, HirdF 8ellizamanlarda okunan 1esbih, dua, HerdF Sl, 8"5nF Canszlar. 6erke21eF Da2kn, per2an,ba2 d3nen.

*'(amasan - cn,Jra& dur irme me(dna,%u menile nice canlar,%a (nar itir lma.

%u dn( al'na anma,


17/305

Ha(allerine aldanma,"ed &al'r'm sanma,Kend'r ?(idr lma.

1) Hedi(et-l-ih:n =e(h Muhammed > (m. %)J>* senesinde Siri1 seferi mnsebe1ile, hari1alarn nasl apldn, bukonula il+ili azlan eserleri -e 4izilen hari1alar +3rd. 8u arada Mukbele ba2halfesi


18/305

(ba2ardm5s* ile aras a4ld. Hazifesinden arlarak, 4 sene -azfe apmad. ?4 senei4inde, baz 1alebelerine 4e2i1li konularda dersler -erdi. ine bu zaman i4inde an olarakhas1aland i4in, 1ed-i 4relerini aramak maksadla, 1b ki1aplar okudu. Ar5a kalbinik31lklerden 1emizlemek, mne- sala ka-u2mak i4in !sm -e =a--as ki1aplarnokudu. slm limlerine 4ok sa+l olduundan, onlarla beraber olmaa 4al2rd. %&>/(m. %)J/* senesinde 1ekrar mem#rie1e ba2lad. Dehlislm Abdrrahm !fendi, 1ib

elebinin dos1u -e srda2 idi.1ib elebi, hu2# i4inde, 2ar1larna u+un olarak apla5ak dualarn kabul ola5an

-e urn" kermin 2if -ere5eini sk sk zikrederdi.1ib elebi, 4al2kan, ii hulu, -akarl, az konu2an, 4ok azan biri olarak bilinir.

Arab -e J* 1rihine kadar olan hdiseleri i4ine alr. %'0) (m. %/R0* senesinde iki 5ildolarak baslm21r. 6enelere +3re dzenlenmi2 olan bu eser, her senenin sonunda o senei4inde 3len de-le1 adamlarla, lim, 2ir -e ba2ka kimselerin haa1 -e eserlerinden ksa5abahse1mek1edir.

R" $rih"i


19/305

%&" 6llem"l"-s#l il 1abak1"il"fh#lF Alfabe1ik sraa +3re 1er1iplenmi2 Arab4a bir1abak1 ki1abdr. ki ana b3lme arlm21r. 8irin5i b3lmde, knelerile 1annm2me2h#r ki2iler, ikin5i b3lmde, neseb, kne -e lakablarla bilinenler sralanmak1adr.!sas olarak 6#1nin $ahrir"l"lbb isimli eserini kanak alm21r. zden fazlakanak1an ararlanm21r.

%%" Le-mi"un"n#rF kin5i 3nemli Corafa eseridir. A1las Minarn 1er5mesidir.

!serde uze u1up b3l+esi, zlanda Adas -e A-rupa memleke1leri nehirleri, dalar,2ehirleri ile 1as-iri, bir 5orafa 2eklinde 1arf edilmek1edir.

%'" lhm"l"mukaddes min fez"il"AkdesF 8u rislede or1aa konan 4 mesele2unlardrF %" uze memleke1lerinde namaz -e oru4 -aki1lerinin 1aini, '" Sne2in an5ihe11en doup ba1masnn dnnn bir nok1asnda mmkn olup olmad, I" =er neana d3nlse, kble olabile5ek Mekkeden ba2ka bir memleke1in bulunup bulunmad.endisi bu 4 sorunun 5e-bn, kendi -ermeip bu konuda me2h#r limlerin eserlerindenararlanarak, alnz5a bunlar a4klamakla e1inmi21ir.

%I" $uhfe1"l"ahr fil"hikem -el"emsl -el"e2rF Alfabe1ik sraa +3re1er1iplenmi2dir. $annm2 2irlerin -e azarlarn hu1, ismi me2h#r olan kimselerins3zlerini -ea bunlara i1 fkra, hike -e la1feleri i4ine alan bir eserdir.

%J" @rer"i mn1e2ir -e +urer"i mn1esirF 1ip elebi bio+rafi eserini hazrlamak

i4in kanak ki1aplar in5eledii srada, buralardaki fideli ola5ak nok1alarla, 1rlmeselelere -e konulara dir se4meler ap1. 8unlar 1oplan5a bu eseri medana +eldi.%>" @s1#r"ul"amel f slh"l"halelF %&)I (m. %)>'* senesinde de-le1 b14esinde

+elirin az olup, masrafn 4oalmas ile il+ili bir ara21rmadr.%)" Mzn"l"hakk f ih1ir"il"ehakkF 1ip elebinin azm2 olduu eserlerin en

sonun5usudur. %&)R (m. %)>)* senesinde azm21r. @e-rinde 2idde1li 1ar12malara konuolan bir 1akm meseleleri konu olarak alm21r.

1ip elebinin 6ul1an Sen4 7smann 2ehd edilmesile il+ili s3ledii bir 2iir23ledirF

%ir h-' ln i&en,@a(retli, en arslan i&en.

@i, ahd'r hn idi,


20/305

3) "l-#lm; cild-, sh. 23/4) %rc&elmann; u?-2, sh. /3$$) !am 0lmihl edet-i "edi((e; sh. 128/) Geher #nsi&l?edisi; cild-+, sh. 3$1

K'$'7:

7smanllar zamnnda e1i2en =anef mezhebi fkh limlerinden. smi, =sen binEs1emdir. efe- die me2h#r olmu21ur. Aslen bu+nk rmda bulunan efedendir.@oum 1rihi kesin olarak bilinmemek1edir. %&%& (m. %)&%*da Mekkede -efa1 e11i.

Memleke1inde zamnnn limlerinden akl -e nakl ilimleri 1ahsl e11i. @aha sonras1anbula +elip Medne"i mne--ere kads @-#d"zde !fendinin hizme1inde bulunup,ilim 1ahsl e11i -e onun annda mlzim (s1aOer* olarak -azfe ap1. Biksri"zde ile ilmsohbe1lerde bulundu. lm ol+unlua ula21k1an sonra 00& (m. %>/'* 1rihinde, Cafer!fendiden bo2alan />*deDh =ban =1un Medresesi mderrisliine nakledildi. %&&' (m. %>0I* senesinde 6ahn"semn medreselerinden birine, bir sene sonra a-uz 6elm Medresesine -e %&&J (m.%>0>*de 6lemnie medreselerinden birine mderris olarak 1ain olundu. %&&R (m.%>0/* senesinde uds kadlna, %&&/ (m. %>00* senesinde de Mekke"i mkerreme

kadlna nakledildi. %&%& (m. %)&%* senesinde bu -azfeden alnd. An sene i4indeMekke"i mkerremede -efa1 e11i.efe- =sen !fendi lim, fazle1li, asrndaki irfn ehlinin en ileri +elenlerindendi.

=o2 sohbe1li olup, +zel s3z -e 2iir s3lerdi. =erkesle ho2 +e4inen, kimsei krmamaa4al2an, zarf aradl2l bir z1 idi.

Bakledilir kiF 6ahn" semn Medresesi mderrisleri, uds kadln kabul edip+i1mezlerdi. efe- =sen !fendi, uds kadlna 1ain olunun5a kabul e11i. 8ununzerine neden +i1mek is1ediini sordular. 7nlara 5e-ap olarak :8u +nahkar bedenimi, omukaddes 1opraklarla 1emizlemek is1erim. 7nun i4in bu -azfei kabul e11im. ?mid ederimki 1oprak1an aradlm2 olan bu -5#dum, o bereke1li 1opraklarn 1esrile a1e21enkur1ulur; dedi. 7rada 3lmek is1ediine i2re1 ederek 1ain olunduu uds kadlna,b1n 1andk -e arkada2larla hellla21k1an sonra +i11i.

$ain olunduu uds kadlna +iderken fez -e bereke1lenmek i4in 6ul1an kin5i8ezdin kabrini zire1 e11ik1en sonra, oldan +e4erken Mamun5u @eli Mehmeddedikleri z1 +3rd. 6a+la elini 3pp, duasn is1edi. annda bulunanlar, bu z1n elini3pmesine 2a2rdlar. 7 kimselere :Mehmed @ede e-linn bklerindendir. 7 kendini+izlemek i4in bu i2i apmak1adr. 8enim bu 2ekilde o z1n elini 3pp duasn is1emem,hdiselere dn +3zle bakan kimselere ibre1 olmas i4indir; dedi.

=sen el"efe-, bir eserinde e-linn bklerinden olan ak#b"i erhhazre1lerinden 23le bahsederF :ak#b"i erhnin, Dh" Bak2ibend 8ehddn 8uhr ilem2erref olmas, Allah 1elnn ona ihsndr. ak#b"i erhnin bir4ok s1nlklerine -ekerme1lerine -efa1 e1mi2 olduklar hlde 2hid oldum. !-linn bklerinden olduunuanladm. 8ir+n, onun i4in urn" kermden han+i safann 4ka5an d2np a41m -eurn" kermdenF 'nlar(pe+amberler*$llah telnn hidyetine eri#tirdiikimselerdir. -en de onlarn ittii yoldan yr(7nlarn 1e-hd olunda bulun*.melindeki !nm s#resi 0&. e1"i kermesi 4k1 -e ak#b"i erhnin bkln ii5eanladm.;

endisi anla1rF Memleke1im olan efeden 0/> (m. %>RR* senesinde annem -ebabamla birlik1e s1anbula +34 e1mee nie1lendik. .e1"i kermesi 4k1 -e o5uluumuz bunun zerine denizden oldu.

8ir +e5e 4ok se-indiri5i bir r +3rdm. Pandm zaman bu rnn 2e1an mi

rahmn mi olduu hus#sunu d2ndm. mm" 6#1nin :Cmi"us"sa+r; adl hads"i


21/305

2erf ki1abn a41m. Ke+amber efendimizinF -lih m%minin rys $llah teldanbir m2dedir.melindeki hads"i 2erfi 4k1. Emn rahmn olduunu anladm.

=sen efe-nin bir4ok kme1li eseri -ardr. 8u eserleri 2unlardr. %" $alk1n alsahh"i Mslim, '" $alk1n al sahh"i 8uhr, I" Derh"i Slis1n ($rk4edir*, J"E#znme f menkb"il"ulem -el"me2h -el"fudal, >" 6e-nih"u1"$efel -e le-ih"u1"$e-effl, )" Derh"i @i-n" =fz, R" Derh"u Lmie1"il"a5em li1"$u+r, /" Biksr"zde ile

olan makleleri.

1) Mucem-l-mellifn; cild-4, sh. 2) Hulsat-l-eser; cild-2, sh. 121, 1223) "sm-l-mellifn; cild-1, sh. 3214) *ef--nn; sh. $$4, 182$) a&('&-'


22/305

bulunuordu. 8u sebeble irmi ksur def 8asraa +i11i. 7nlarn sapk fikirlerini en a4k-e ka1 delllerle 4r11. elm ilminde parmakla +3s1erilir hle +eldi.;

1) Mucem-l-mellifn; cild-1, sh. 1+22) "l-#lm; cild-1, sh. 1123) Hulsat-l-eser; cild-1, sh. 181

4) 0rt-l-merm mu&addimesi

K'RMDDN BB HAS'N 'BDAL:=indis1an e-lisnn en bklerinden. smi Abdlkerm olup, lakab ermddndir.

abil ile Lhor arasnda, e2mire arlan ol zerinde bulunan, 8b =asen !bdlkasabasna akn 7sman"p#r beldesindendir. 8b =asen !bdl kasabasna nisbe1le

:8b =asen !bdl; die nisbe1 edilmi21ir. @oum 1rihi kanaklarda bulunamam21r.%&>& (m. %)J&* senesi Muharrem anda -efa1 e11i.

mm" Eabbne (rahme1ullahi alehleh* balanmas sebebini kendisi 23leanla1rF :Sen4 iken, ilim 3renmek i4in Lhora +elmi21im. hir ilimleri 1ahsl ederkenha1rma :8u hlde 3lrsem =ak 1el bilmeden, 1anmadan 3lm2 olurum; d2n5esi+eldi -e 1ahsli brak1m. Memleke1e d3np, 1a1 -e ibde1le me2+ul oldum. 4ime doru

olu +3s1eri5i bir lim bulup, onun -eslesile e-lilk olunda ilerlemek arzusu d21. 8ir+e5e rda, #suf alehisselmn +zelliini andran, pek +zel -e -ekrl bir bnmbrek s#re1ini +3rdm. =a1rma :8u ksek z1n 1alebesi olam; die +eldi.Pann5a, hare1 edip, bu b nerede bulabilirim dedim. endi kendime rda her+3rnen, uanklk1a zuhur e1miebilir dedim. !r1esi +e5e an mbrek sima ilekar2la21m. 7nu o kadar se-dim ki, erimde duramaz oldum. @aha birka4 +e5e, hep o5eml -e keml shibi sima +3rp, bulamama zn1lerimi, rlarmla 1eselli eledim.7ndan sonra bir daha +3rmedim. ararszlk -e sabrszlk kalbimi raha1sz e1meeba2lad. 8ir srda2m -ard. 7na :Se5e 1ehe55dden sonra +el, bana bir i2re1 -er de,e-de olanlara -e anneme haber -ermeden, bizi Allah 1ela ka-u21ura5ak bir -eliaramaa 4kalm; dedim. 7 arkada2 dediim zamanda +eldi. !- halknn hepsi ukudaiken di-ne 2k +ibi onunla birlik1e e-den 4k1k. 6erhende +eldim. 6erhende +elin5e

kalbimde bir dei2iklik -e hee5an hli ba2lad. Me2h#r limlerden -e 1ak- sahiplerindenolan Deh Ce-here +i11im. 8ana, dnimize 1am bal bir rehber +3s1ermesini arze11im. 7da :?zlme, is1ediini bula5aksn; dedi. endi kendime :!kberbda +ideim, belki obk beldede aradm +ibi bir rehber bulurum; die d2ndm. 8u hlde iken, 6erhend4ar2snda bir sofu ile +3r21m. Arzumu ona s3ledim. mm" Eabbn hazre1lerinianla1p, bana onlarn mes5id -e hnekhlarn +3s1erdi.

Seldim, kaplarnn d2nda durdum. hir hllerim ifls -e 43kn1 i4indedi. 8irder-i2 +i11i -e mm" EabbneF :8ir mflis +eldi. =izme1iniz -e huz#runuz ile2ereflenmek is1er; dedi. :7nu +e1irin; buurdular. 4eri +irdim. B#rlu zn +3rr+3rmez, daha 3n5e deflar5a rda bana +3rnen mbrek smnn shibi budur deip,onlar 1andm, 2e-k ile aladm. =azre1"i mm, beni ku5akladlar -e bir mdde1 3ledurdular. 6onra ba2m kaldrp, hemen hus#s odasna +31rd -e bkler olunu 1alimeledi. endilerine, benim maks#dum 1amam oldu die arz e11im. nk =azre1"immn de1leri 3le idi ki bir 1lib uzun zaman +elir +ider de, an5ak ondan sonra onabkler olunu 1elkn ederlerdi.;

mm" Eabbn hazre1lerinin fez -e himme1leri o kadar 4ok -e ku--e1li idi ki, dahasohbe1 olmadan, sde5e huz#runda bulunmakla ermddnin hli dei21i, ine1lereka-u21u. Misline ras1lanamaan bereke1li nazarlar (bak2lar* al1nda, ksa zamanda 4okilerledi. =azre1"i mm ona, insanlara doru olu +3s1ermesi, bu olda ilerlemelerine-esle olmas i4in i5ze1 -erdi. 5ze1 ile 2ereflendik1en sonra memleke1ine d3nenermddn 8b =asen, -azfee ba2lad. 7 memleke1in halkndan 4ok kimseler onunsaesinde bu 2erefli olun hakka1ine ka-u21ular.


23/305

endisi anla1rF :=azre1"i mmdan bu olu aldk1an ikibu4uk l sonra, onunmes5idinde bir +e5e sabahdan 3n5e, ba2m dizime komu2, murkabe ediordum.endimden +e41im. S3rdm ki, bana benzer d3r1 ki2i anmda durur. @3rd de benim.endime +eldim. :La ha-le...; okudum. $ekrar me2+ul oldum. $ekrar o birbirinin an -ebenim benzerim olan d3r1 ki2ii anmda o1urur +3rdm. endime +eldim. :La ha-le...;okudum. 8u hl 4 def b3le 1ekrarland. @3rdn5snde +abe1 hli hsl olun5a,

+3rdm ki, n#r zl ak sakall birisi, elinde bas1onula mes5idin bir 1arafndan 4k1. 8anaakla2p selm -erdi. 6elmn aldm. 6onra :endini nasl +3rorsunQ; dedi. 83ledemesile benim hlim dei21i. Ade1 kendimden +e41im. Aldk1an sonra dedim kiF :8enkendimi 3le +3rorum ki, benim memleke1im buradan d3r1 kilome1re uzak1adr. !limiburadan uza1r, orada ne -arsa buraa +e1iririm. 81n memleke1 bana bi1i2ik -e 4okakn olmu21ur.; 7 ih1ir :8u bahse11iin hlin shibine ne derler bilir misinQ; dedi.

:=ar; dedim. :u1b derler; dedi.ermddn 8b =asen !bdl (rahme1ullahi alehleh* anla1rF :mm" Eabbn

hazre1lerinden i5ze1 almakla 2ereflenip memleke1ime d3ndmde, on ki2ii 1alebeolarak almama msade e1mi2lerdi. kin5i def huz#rlarna +eldiimde, bu 1asa--ufolunu e1mi2 ki2ie 1alim edip 3re1memi is1ediler. ?4n5 def +eldiimde,


24/305

i5ze1im -ardr; dedi. Deh :endinize m1e-e55ih olun, benden size bir2e +ele5ek;dedi. 7 da ba2n edi. ermddn 1e-e55hle me2+ul oldu. @il ile bir2eden bahse1medi.8u bk z1n de1lerinden idi ki, alnz 1e-e55h -e 1asarrufla, Ahrrie olunu 1alibinkalbine -erir -e zikir fidan, 1alibin kalb bah4esinde kalb 1asarrufu ile dikilirdi. 7 andaslikin kalbi zikreder hle +elirdi. 8ir mdde1 sonra Deh M#s ba2n kaldrd -e :Dehs 8el-e1nin nisbe1i kalbimden silindi -e sizin nisbe1iniz kalbime erle21i; dedi. !-ine

+i11ik1en sonra olu Deh shaka bu durumu a4klad -e onu 2ehin sohbe1ine +i1mee1e2-ik e11i. 7lu Deh"zde edasla ermddni +3rmee +eldi. Deh kendi elile odann1amirini apmakla me2+ul idi. 8u sebeple eli, aa 4amurlu idi. 7 hl i4inde Deh"zde+eldi -e selm -erdi. ermddn ona doru bir bak1 -e :!limi kap, sizinle msfehaedeim; dedi. 7, ferd edip :!fendim bir bak2nz ile edi adan beri Deh $56enbihlden aldm nisbe1 benden +i11i -e onun erine sizin nisbe1iniz erle21i; dedi.ermddn onu hus#s odasna +31rd -e ona 1e-e55h e11i. $e-e55h esnasnda, bubk olu kalbine erle21irdi. Dehin 1e-e55h ile Deh"zde shak kendinden +e4erekhareke1siz, +4sz bir hle +eldi. Da2kn oldu. ermddn 8b =asen !bdl kalk1 -eh5renin kapsnn zin5irini d2ardan balad. 6abahdan 3lee kadar +e41i. Deh"zdehl kendinden +e4mi2 a1ordu. 6onra ermddn odann kapsn a41 -e onun anndao1urdu. $e-e55h eledi. Deh"zde shak kendine +eldi -e :alem -e k1 +e1iriniz

8iraz 3n5e mm" Eabbn hazre1leri burada idiler. 8ana bir 1akm 2eler s3lediler.azam, unu1ulmasn; dedi. mm" Eabbn hazre1lerinin buurduklar 2unlar idiF:! shakN 6en benim olum -e b1n hakki -e in5e rumuzlarda halfemsin. 8en

mafire1 olunmu2um, sen de mafire1 olunmu2sun. 6eni -esle edenler de mafire1olunmu2lardr. ok se-diim -e 1alebem olan ermddne benim selmm s3le.; Deh"zde, o arm +nlk zamanda hilfe1 ala5ak dere5ee kselmi21i. ermddn ona

:Madem ki, hazre1"i mm sana i5ze1 -erdiler, bu sana kfidir.; dedi -e onu +3nderdi.Memleke1ine +i11i. 7rann halk 1alebe olmak i4in onun e1rfna 1opland. lk 1alebesi,Mrek Mes#d 8e bin Ahmed 8e =n bildir. @e-le1 adamlarndan idi. Ahbab -earkada2lar Mrek Mes#d 8ei 4ekemeip, kendisine :Deh"zde shak alanla kendiniAhrrie olunda eledi. 6en de +idip ona 1alebe oldun; dediler. 8u aslsz s3zlerealdanan Mrek Deh, shak1an irde1 (1alebelik* aldna pi2man oldu -e iki 4 +n ho5as

shakn huz#runa +elmedi. Deh shak kalkp, Mrekin e-ine +i11i. @il uza1anlarn s3zleriMreke o kadar 1esr e1mi21i ki, Deh shaka sa+da bile bulunmad. 7 da +are1e +elip,orada o1urmad, d3np e-ine +i11i. Mrek Mes#d 8e o +e5e rda +3rd ki, =5e8eheddn"i Bak2ibend (kuddise sirruh* +eldi. 8azan o kadar bordu ki, b1nerzn -e +3 kaplor, bazan bir iplik kadar in5eliordu. Mreke hi1abla :! za-all,Allah adamlarn 1anmorsun; buurdu. Mrekin korkudan b1n -5#du 1i1redi -edeh2e1le uand. =emen Deh shakn huz#runa ko21u. zler5e al-arma -e krklk ileaaklarna kapanp kusurunun affn diledi -e :8u hased5iler i4in ne buurursanzapam. r onlar benim 5anm -e mnmla onadlar; dedi. Deh shak :7nlarhuz#runa akla21rma; buurdu. 7 da 3le ap1.

Deh shak ikin5i def Deh ermddnin huz#runa +eldiinde ermddn ona :Lilhe illallah; zikrini 3re11i. ermddn bu kelimei der demez, Deh shak bir hlkaplad -e o anda 3le bir harare1 -e anma hsl oldu ki, denizlerin suunu i4se,kanmazd. 8ardak bardak su -erdiler. 41i -e kanmad. andm andm deip, birka4 +nhi4 konu2mad. 7ndan sonra ermddn :=llerin nasldrQ; die sordu. :8en bilmiorumki, ben kimim. =limden haberim ok. endimde deilim; dedi.

ermddn 8b =asen !bdl (rahme1ullahi aleh* 23le anla1rF :8ir def hanmalp, hazre1"i mmn hizme1ine +elmi2 idim. Arlmak is1ediim zaman, hanmm :8ende hazre1"i mmdan irde1 alsam, ne ii olur, huz#runda bir def5k bulunurdum; dedi.=azre1"i mma arze11im. :alnz olduum zaman +el; buurdu. 7dalarna +i11im -e1ekrar hanmmn is1eini arze11im. :Keki; buurup, ba2larn eerek murkabe e11iler. 8irmdde1 sonra ba2larn kaldrp, buurdular kiF :Deh ermddn, onu sana smarladm.6enden bu olu 3rene5ek.; =anmmla ne kadar me2+ul oldusam da, onun hlinde birdei2iklik olmad. 8ir +n 1ehe55d namazndan sonra :L ilhe illallah; kelimesinis3lemekle me2+ul idim. =anmm da arkamda 1ehe55dn klm2 o1uruordu. !hlimden

:L ilhe illallah; kelimesi ksek sesle 4k1. 7 anda onun hli dei21i -e 5ezbee kapld.endinden +e4mi2 bir halde erde u-arland durdu.;


25/305

ermddnin 4oluk"4o5uu -e eshb ile hazre1"i mma +eldii +nler, hazre1"immn uzle1 +nleri idi. Mahremlerinden pek az ki2i anlarna +irebiliordu. 8unaramen :Deh ermddn -e eshb anma +elmek1e serbes11irler; buurdu.

ermddnin 1alebelerinden biri has1a idi. @urumunu bildirdiler. 8unun zerineermddn +eldi -e o has1a 1alebenin annda ba2ka bir a1ak1a a11. Allah 1elaal-ard. Esnda o 1alebesinin a2ap a2amaa5an +3s1ermesini diledi. Pkua

-ard -e rsnda siahlar +iinmi2 d2man askerleri ile kendi 1alebelerinin muharebee11iklerini, bu has1a olan 1alebenin dier askerlerden 3nde a1 ko21urduunu, kahraman5a4arp2arak d2mana 4ok zaia1 -erdirdiini, aralanp a11an d21n -e a1nn onubrakp kalabala kar21n +3rd. Pkudan uandnda o 1alebesinin -efa1nnakla21n haber -erip, eshbna 1e5hiz, 1ekfin -e defin i4in hazrlk aplmasn s3ledi.7 1alebenin has1al ise 3lm 2idde1inde +3rnmordu. 7rada bulunan 1alebelerin hepsihare1 e11iler. 8undan az bir zaman +e41ik1en sonra, has1ann durumu arla21. Befesiskla21. 8u srada orada bulunan -e 1asa--uf ehlinin hlini inkr eden baz kimseler kendikendilerine :=o5aln -e 1alebeliin 2u anda (3lm nnda* ne i2e aradn +3relim;dediler. 7nlarn bu d2n5elerini kalb olu ile anlaan ermddn hazre1leri, a4k1an :!AllahmN Hefa1 e1mek zere olan bu has1ann hakki 1asa--uf bklerine balanmashrme1ine, seni zikre11iini bunlara da duurN; die dua e11i. 8u s3z daha bi1memi21i ki, o

3lm has1asnn a4k1an a4a :Allah, Allah; demee ba2lad duuldu. E#hunu 1eslimedin5ee kadar b3le de-am e11i. 8u apa4k kerme1e 2hid olan o aban5lar dainkrlarndan -az+e4ip, ermddne bal akn 1alebelerinden oldular.

ermddn Abdlkerm 8b =asen !bdl, ksek ho5as mm" Eabbnhazre1lerinde +3rd bir kerme1i 23le anla1rF :8ulunduum beldeden son defhanmmla hazre1"i mma +elmi2 idim. =anmm hmile idi. 8u sebeple aa olarak+i1mei 1er5ih e1mi2 idik. 6erhend"i 2erfe ula21mzda, olun uzun -e me2akka1li olu2usebebile 4ok orulmu21um. Aaklarm da 2i2mi2 -e su 1oplam2 idi. =anmm bir1andn e-ine brakp, kendim alnz olarak ksek huz#rlarna +eldim. !llerini 3per3pmez bana sarldlar -e :Deh ermddnN ok orulmu2sun, aaklarn da 4ok a5m2.Allah 1el seni ba2lad. @oa5ak olan 4o5uunuzu da ba2lad; buurdu. =lbukimemleke1imden +eldik1en sonra kendileri ile ilk def kar2la2ordum. =anmm

+e1irdiimi -e hanmmn hmile olduunu da s3lememi2 idim. 8u hl onlarnkerme1lerinden idi.;

1) %ere&t-' #hmedi((e; sh. 38$2) Hadart-l-*uds; sh. 3$$3) !e&ire-i 0mm-' Gan; sh. 348

K8NAL8%&D' HAS'N 'L'B:7smanllar zamnnda e1i2en fkh -e kelm limlerinin bklerinden. smi, =asen

elebi bin Alddn Ali bin !mrullah bin Abdlkdir =amd olup, Ahlk" al isimli me2h#rahlk ki1abnn shibi olan Ali bin !mrullahn oludur. nal"zde =asen elebi die1annr. 8abas 8ursada =amza 8e Medresesinde mderris idi. =asen elebi, 0>I (m.%>J)* senesinde 8ursada dodu. %&%' (m. %)&J* senesinde Msrda Ee2d kasabasnda-efa1 e11i.

=asen elebinin baba -e dedeleri, zamanlarnn ksek limi, zhd -e 1ak- shibi-elleri idiler. 8k dedesi olan Abdlkdir =amd !fendi, sakalna kna ak1 i4in 4o5uk-e 1orunlar nal"zde die 1annm2lardr.

=asen elebi 3n5e babasndan -e dier baz limlerden okuduk1an sonra, o zamnnbk limi Dehlislm !bss#d !fendiden ders ald. 8ilhassa fkh -e kelmilimlerinde 4ok kseldi. 5ze1 ald. 8k limlerden oldu. 8ir4ok medresede mderrislikap1. !dirne, 8ursa, =aleb, Msr, Selibolu, !#b, eni ara +ibi beldelerde kadlk -emderrislik ap1. nal"zde =asen elebi, asrnn ksek limlerinden idi. hd -e1ak- shibi, ilmile mil bir lim idi. @n emir -e asaklara umak1a 4ok 1i1izdi. Anzamanda ku--e1li bir 2ir -e 4ok ksek bir edb idi. 6asz be1leri bunu +3s1ermek1edir.@n ki1aplara 2erh -e ekleri ise 2iirinden daha s1ndr. :Tlim ilme domaz; s3znde de

ifde olunduu +ibi, nal"zde =asen elebi de ilme domad. @e-aml ilmini ar11rmaki4in +are1 e11i.


26/305

lim 1ahslini 1amamlap, kemle +eldik1en sonra, o zamnn usuln5e medresededers -ermee ba2lad. $alebelere ders oku1a5ak se-iee +eldiinde irmi a2n eni+e4mi2 idi. 0R> (m. %>)R* senesinde 8ursada Ahmed Ka2a Medresesinde -azfe ald. 8irsene sonra babas Ali bin !mrullahn !dirnee kad olarak 1ain olmasla, o da birlik1e!dirnee +i11i -e uha5 =a5 Medresesine mderris oldu. ?4 sene sonra s1anbulda !skibrhim Ka2a Medresesine 1ain olundu. 0// (m. %>/&* senesine kadar s1anbulda 4e2i1li

-azfelerde bulundu. 6onra 8ursa 6ul1niesinde -azfe ald. ki sene sonra 1ekrars1anbula +elerek 6ahn" semn Medresesine mderris oldu. 00J (m. %>/)*de f"zde!fendi erine, 6ul1an 6elm Medresesinde -azfe ald. 8ir sene sonra Eabul"e--el anda6lemnie medreselerinden birine mderris oldu. 000 (m. %>0&*da =aleb kadlna1ain olunan nal"zde =asen elebi, bundan sonra Msr"hire, !dirne 1ekrar Msr"hire -e 8ursa kadlklarnda bulundu. %&&0 (m. %)&&*da Selibolu, daha sonra da !#bkadlklar -erildi. %&%% (m. %)&'*de !ski ara, daha sonra da Msrda Ee2d beldesindekad oldu. 8u -azfede bir sene kadar kaldk1an sonra, has1alanp -efa1 e11i.

nal"zde =asen elebinin en me2h#r eseri :$ezkire1"2"2uar; isimli eseri olup,babasnn :Ahlk" al; isimli ki1abndan sonra, bu eser 4ok rabe1 -e i1ibra sebepolmu21ur. 8u me2h#r eserde, al1 pdi2h, be2 2ehzde, =asen elebinin a2ad de-rinhkmdr ?4n5 Murd =n ile me2h#r 1rih4i =o5a 6adddn !fendi -e al1zo1uzbir

2irin hl 1er5mesi anla1lm21r. 8undan ba2ka @rer -e Surer h2iesi -e 4e2i1lime-z#lara dir bir4ok risleleri -ardr.

1) a&('&-' sman; cild-2, sh. 124) "sm-l-mellifn; cild-1, sh. 2+$) Mucem-l-mellifn; cild-3, sh. 213/) *ef--nn; sh. 38

K9// (S+id A*m+d bin M3*!mm+d#:!-linn bklerinden -e ilmi ile mil olan limlerin 3nde +elenlerinden. smi,

Ahmed bin Muhammed bin #nus ed"@e5n el"8edr el"=sen el"!nsr el"Meden el"emen olup, lakab 6afiddndir. 8ulunmu2 e2alarn sa12n apard. 8una nisbe1leu22 denilmi2 -e daha 4ok bu isimle me2h#r olmu21ur. Aslen udsl olup,@e5noullar die bilinen kimselerdendir. @edesi #nus, udsden arlp Medne"imne--eree +elerek erle2mi2 idi. us2, 00% (m. %>/I* senesi Eabul"e--el annonikin5i +n Medne"i mne--erede dodu. %&R% (m. %))%* senesi sonlarnda Medne"imne--erede -efa1 edip, 8k abris1annda defnolundu.

Ahmed bin Muhammed us2, hem seid, hem de 2erfdir. an nesebi hemhazre1"i =sene, hem de hazre1"i =asene daanmak1adr. 8abaannesi, !shb" irmnbklerinden olan $emm"i @rinin (rahme1ullahi aleh* soundandr.

endisi, bu olla i1ibr kazanmak is1emediinden -e 1e-zusunun 4okluundandola, seid -e 2erf olduunu +izler, azlarnda ismini, Ahmed el"Meden el"!nsr -ea6b1"l"ensr 2eklinde azard.

lk 1ahslini babas Muhammed bin #nusun huz#runda ap1. 8abas da, o zamandaMedne"i mne--erede bulunan lim -e e-linn bklerinden idi. us2, %&%% (m.%)&'* senesinde babas ile birlik1e emene +i11i. lim 1ahsli i4in olan bu seaha1lerinde,emenin bk lim -e -ellerinin sohbe1lerinde bulundu. 8abasnn ho5alarndan haa11aolanlardan !mn bin 6ddk, 6eid Muhammed Sarb, Ahmed 6afiha ez"ela, 6eidAli -e Deh Ali Ma1r +ibi limlerden okudu. 8undan sonra emenden arlp, Mekke"imkerremee +i11i. 7rada da bir mdde1 kald. 6eid !bl"Sas -e Deh 6ul1an Me5z#b+ibi z1larn sohbe1lerinde bulunduk1an sonra, Medne"i mne--eree d3nd. 7radaAhmed bin


27/305

Akl -e nakl ilimlerde 1ahslini 1amamladk1an sonra 1asa--uf oluna 3nelen us2,=m ismile me2h#r Deh"i kebr Ahmed bin Ali e2"Den- el"Meden hazre1lerine 1alebeoldu. 7 bk z1n huz#r -e sohbe1lerinde bulunarak, 1asa--uf olunda da ilerleipkseldi.

$asa--uf ilimlerden ba2ka hads ilminde de bu ho5asndan ders alp, ilerledi.=o5asna olan muhabbe1i, ball -e 1eslimie1i son dere5e 4ok idi. 8u sebeple ho5as

ona hus#s 1e-e55h +3s1erirdi. =o5asnn kermesi ile de e-lenerek, ho5asna hemdmd, hem de halfe oldu.

Akl -e nakl ilimlerle birlik1e e-lilk olunda da keml mer1ebe -e dere5eler shibiolan us2, an zamanda ku--e1li bir 2ir idi. nsanlara 4ok fideli oldu. nsanlar ondan4ok is1ifde e11i. D3hre1i her 1arafa ald. $alebeleri pek 4ok idi. 7 zamanda bulunanlimler -e e-li z1lar, onun zamnn imm, en bk limlerden biri olduunubildirmi2lerdir. Mesel, o zamnn me2h#r e-lisndan Deh !#b ed"@me2k, u22eazd bir mek1#bunda :8en muhakkak biliorum ki, her -ak1in muhakkak bk, s1n-e dierlerinden ksek limi -ardr. Hallahi bu zamanda, zamnmzn bu bk limisizsiniz; demek1edir.

Trif"i billah ela, 6eid Abdullah bin Deh Ader#s, 8erek1" $#s, Abdlhlik=ind, Abdurrahmn Ma+rib drs, s Ma+rib Cafer -e daha bir4ok lim 6eid Ahmed

us2den ilim 3renmi2lerdir. lim 1libleri ondan is1ifde e1mek i4in, uzakmemleke1lerden +rublar hlinde +elerek sohbe1inde bulunurlard. $alebelerinin en kseibrhim =asen Srn olup, ho5asnn ha1 boun5a ona hizme1 e1mi2, ilminden is1ifdee1mi2, -efa1ndan sonra da 1erbie -e ir2d hus#sunda onun halfesi olmu21ur.

Ahmed bin Muhammed us2 hazre1leri, dnimizin emirlerine umak1a, snne1"iseniee 1am 1bi olmak1a, 4ok ksek dere5e shibi idi. ok ibde1 ederdi. Akl -ezeksnn fe-kalde olmas ile 1annm2 idi. endi asrnda e-lilk olunda nihe1dere5esine -arm2 olanlardan idi.

ou 1asa--ufa dir olmak zere e1mi2 5i-rnda eser azm21r. u22nin (r.aleh* eserlerinden bazlarnn isimleri 23ledirF %" 8us1n"l"bidn -e ra-d"ul"rifn, '"=2ie1n al insn" kmil li"Abdilkerm Cl, I" =2ie1n al Me-hib"i lednnie, J"@rre1"s"semne fim li"zir"in"Bebii (sallallahu alehi -e sellem* ilel"Medne, >"

6elsil ehl"i1"1e-hd, )" Derhu akde1 bn"i Afif, R" Akde1 manz#me, /" i1b"n"ns#s, 0" elime1"l"5#d fil"ka-li bi"-ahde1"il"-5#d, %&" elime1"l"-s1.

1) Mucem-l-mellifn; cild-2, sh. 12) Hulsat-l-eser; cild-1, sh. 3433) "sm-l-mellifn; cild-1, sh. 1/14) Bmiu &ermt-il-e:li(; cild-1, sh. 33/$) "l-#lm; cild-1, sh. 23+/) Nh-l-me&nn; cild-1, sh. 181, 38+, 413, 4$, cild-2, sh. 2, 11, 381, /$2,12) %rc&elmann; u?-2, sh. $3$

L'KN (b-*im bin b-*im bin H!s!n +l%M,s-"#:Msrda e1i2en Mlik mezhebi fkh limlerinden -e e-linn bklerinden. smi,

brhim bin brhim bin =asen bin Ali bin Ali bin Ali bin Abdlkudd#s el"Lekn el"Msrolup, knesi !bl"mdd -e !b# shak, lakab ise 8urhneddndir. Msrn Lekne isimlibir k3ndendir. 8uraa nisbe1le Lekn ismi -erilmi2dir. %&J% (m. %)I%* senesinde ha5d3n2 olda -efa1 e11i.

Asl -e dnine bal bir ailenin 4o5uu olarak, 4ok +zel bir edeb -e 1erbie ilee1i2en Lekn Demsddn Muhammed 8ekr es"6ddk, Muhammed Eeml, Ahmed binsm, Ali bin Sanim Makdis, Muhammed Bahrr, bn"i B5em"i Gmer Msr,Muhammed 6enh#r, Deh $h, Abdlkerm 8erm#n, Deh Ahmed 8lkn -eMuhammed bin $er5mn +ibi bir4ok limden ilim 3rendi. 8ilhassa 1efsr, hads, us#l,kelm -e fkh ilimlerile, 1asa--uf olunda 4ok ksek dere5e shibi oldu. amnndabulunan lim -e e-linn 3nde +elenlerinden oldu. hir -e b1n ilimleri kendinde

1oplam2 idi. lme 4ok hizme1 e11i. 8a21a kendi olu olan Abdsselm Lekn olmak zere,


28/305

Alddn Debrmels, #suf


29/305

1e-hdF 8u ki1ap da Ce-here1"1"1e-hdin 2erhidir. >" $er-h"l"fd bi"me-lidi har"l"ibd, )" =2ie1n al 1ezkire"i ur1ub, R" (m. %)'>* senesinde doum eri olan afrde -efa1e11i.

L1fullah afrnin ha1 hakknda fazla bil+i ok1ur. bn"i !b Eahhl, 1rihinde

onun hakknda 23le azmak1adrF :L1fullah afr, derin bir limdir. ?s1z"l"be2er(insanln limi* denilmee lk1r. emenin, dier memleke1lere kar2 if1ihar -eslesidir.=er 1arafa onun s3zleri ald. emende 1alebeler onun azd eserlere mra5aa1ederlerdi.;

L1fullah afrnin azm2 olduu eserlerden bazlar 2unlardrF %" !l"Menhil"s"sfie ale2"DfiieF 8u eser me2h#r Ead ismindeki ki1abn muh1asar (ksal1lm2* +ibidir.8u esere Eadden bir4ok fideli bil+iler alnm21r. L1fullah afr bu eseri zek olan -eolmaan herkesin anlaabile5ei bir 1arzda azd. 6arf ilminde 4ok fazla derinle2mekis1eenler i4in e1erli bir ki1ap1r. 8k lim Ahmed bin ah Be5m"l"eimmenin

:$akrb; ki1abn birisinden is1emi21i. * senesi ilkade ann onbe2inde ar2amba +n -efa1 e11i. Hasie1izerine 6eid 6lim der+hna defnedildi.

Marib k4k a21a MsrVa +eldi. Dam, Anadolu -e bir4ok erleri dola21. 6ul1anMurd =n ile +3r21. erame1leri +3rld. %&JI (m. %)II* senesi nde =a55a +i 11 i .Mekke"i mkerremede m5-ir olarak kald. 6onra emenVe +i11i. 7radaki limlerle -e-ellerle +3r21. 6eid Abdurrahmn bin Akl, is1ifde e11ii bklerdendir. 6onraMekke"i mkerremee d3nd. @ers me5lisi kurdu. nsanlara doru olu anla1maaba2lad. lim -e edeb kana oldu. =are1 edile5ek dere5ede 53mer1 idi. 8k zife1ler-erir, her snf insan 4arrd. D3hre1i her ere ald. =indis1an, Dam, Msr -e ba2kaerlerden kendine +3nderilen hedieleri fakirlere da1rd. =erkes1en se-+i -e iV1ibr+3rrd. 8or4lu bir kimse kendisine +elip ardm is1ediinde, derhal elinden 1u1ar,bor5unu 3derdi.

MaribVnin sohbe1i 4ok 1a1l idi. 8ir kimse onun me5lisinde bulunsa, arlmakis1emezdi. =erkese iilik ederdi. Tlimleri 4ok se-er, onlara izze1 -e ikramlarda bulunurdu.


30/305


31/305

zek -e ku--e1li bir ka-ra2 bulunan, hazr5e-ap bir z1 idi. ok kme1li ki1aplar azd.Diirleri de pek me2hurdur. %&J% (m. %)I'* senesi Cemzil"hr anda hireVde -efa1e11i.

Ahmed"i Makkar, aslen bu+n CezairVde osan1ina ele1inde, MeslaVnn '& km.kadar +nedousunda bulunan, Makkaral bir limler ailesine mens#b idi. 8aba1arafndan, dedelerinden biri olan Muhammed bin Muhammed el"Makkar, +n sonra hireVe d3nd. %&IR (m. %)'R* senesinde eniden ha55a +i11i. 8undan sonrabe2 defa daha ha5 ibde1ini f eledi. Mekke"i mkerremede olduu +ibi, Medne"imne--erede de hads"i 2erif oku11u. 8u dersleri herkes 1arafndan bk bir alka ile

1aVkib edildi. 8ir defa daha uds -e Dam 2ehirlerine +idip, bir mdde1 orada ikme1 e11i.DamVda, bk lim Ahmed bin Dahin 1arafndan, akmake MedresesiVnin anah1arkendisine 1eslim edilip, mderris olarak kabul olundu. 8urada hads"i 2erif derslerini,zamannn bk limleri -e binler5e ki2i 1aVkib e11iler. @erslerini 1aVkib edenler, alaarakdinlerlerdi. 7, ders halkasnn or1asnda o1ururdu. 6onra bir -aVz krssi +e1irilip, onunzerinde o1urarak ders -ermee ba2lad. !hl"i snne1 akaidinden -e 8uhr"i 2erifdekihads"i 2erflerden okuup a4klamalarda bulunurdu. HaVzlarnda 4ok +zel be1ler okurdu.7 sene, Eamazn 2erif ann 'R.n5i +n hireVe d3nd. Dam halkndan -elimlerinden +3rd ih1imm -e hrme1i dile +e1iren bir4ok be1ler kaleme ald.

esin olarak erle2mek zere Dama +i1mek i4in hazrlanrken, aniden has1alanp-efa1 e11i. M5-irin abris1anna defnedildi.

's+-l+-i:%" Befh"u1"1b min +usn"il"!ndls"ir"ra1b -e ahbr"l"-ezr Lisnddn

bn"l"=a1bF 8u, onun en bk eseri olup, !ndlse -e 4e2i1li sahalarda eser -ermi2olan Srna1al me2h#r lim Lisnddn bn"l"=a1be dir uzun -e ms1akil bir eserdir.akmakie mderrislerinden bk lim bn"i Dhinin is1ei zerine azd bueserinde, 4ok +eni2 1rih -e edeb bil+iler, 2iirler, risleler 1oplanm2 olup, bu+n 4ouzai olmu2 bulunan eserlerden ik1ibaslar er almak1adr. 8u hl, :Befh"u1"1b;e son dere5ekme1 kazandrmak1a, onu, fe1ih zamnndan, spanollar 1arafndan eniden zab1nnson +nlerine kadar, !ndls hakkndaki birin5i dere5e kanaklar arasna ksel1mek1edir.An zamanda bu son de-ir i4in, 2imdi elde bulunan Arab4a e+ne -eskadr.

Befh"u1"1b, iki ksmdan ibre11ir. 8ir b3lm, !ndlsn 1rih -e edebia1na dirms1akil bir eserdir. @ier b3lm, bn"l"=a1b hakknda ms1akil bir eserdir. 8irin5iksm 2u b3lmlere arlrF a* !ndlsn fiziki 3zellikleri, b* !ndlsn mslman Arablar1arafndan fe1hi -e -liler de-ri, 5* !me- halfeler -e me-z# (mahall* hkme1ler de-ri,d* ur1uba 2ehrinin 1as-iri, 1rihi, bideleri, e* @oua seaha1 e1mi2 olan !ndlsller, f*!ndlse seaha1 e1mi2 olan 2arkllar, +* !ndlsllerin edebia1 1rihleri ile fikr -emne- mezie1lerinin um#m zh, h* !ndlsn spanollar 1arafndan eniden zap1 -emslmanlarn oradan uzakla21rlmas. kin5i ksm da 2u b3lmleri ih1i- ederF a* bn"l"=a1bin 2e5eresi -e dedelerinin hl 1e5mesi, b* bn"l"=a1bin hl 1er5mesi, 5*=o5alarnn hl 1er5meleri, d* bn"l"=a1bin +3nderdii -ea ald


32/305

-es"semn -er"ress -e semn, 0" Ea-d"l"s"il"1r"il"enfs f zikri men lak1h# minalm"i Merrke2 -e " fde1"l"mu+rem"il"mu+r bi"1ekmil"i 2erh"is"su+r, %)" !n-"n"nisn f ebn"i $ilmsn, %R" !l"Cemn fmuh1asar" ahbr"iz"zamn, %/" !d"@rr"l"Muh1r min"ne-dir"il"ahbr, %0" Eeful"+ala1

anil"Muhammes, '&" !l"a-id"s"serie f halli m2kil1"i2"2e5ere1in"Bumnie, '%"!n"nem1"l"ekmel f zikr"il"ms1akbel.

1) Mucem-l-mellifn; cild-2, sh. 82) Hulsat-l-eser; cild-1, sh. 32, 3113) "sm-l-mellifn; cild-1, sh. 1$4) !arf-l-halef i-ricl-is-selef; sh. 48, /1$) "l-#lm; cild-2, sh. 23/) %ustn; sh. 1$$) *ef--nn; sh. 2, 1124, 1234

M'HM'D B'H '$'ND

7smanl limlerinden. 71uzikin5i 7smanl 2ehlislmdr. smi, Mehmeddir.Dehlislm =o5a 6adeddn !fendinin 1orunu -e Eumeli kadaskeri Abdlazz !fendininoludur. Besebi, a-uz 6ul1an 6elm =n d3neminin 1annm2 2ahsie1lerinden =asenCana ula2mak1adr. Azz"zde -ea 8eh !fendi die bilinir. %&&J (m. %>0>* senesindes1anbulda dodu. %&)J (m. %)>J* senesinde s1anbulda -efa1 e11i. '* senesinde 1ekrar 2ehlislmla +e1irildi.8u ksek -azfee de-am ederken, boma5a has1alna 1u1ularak 4 +n i4inde -efa1e11i. 8u ikin5i 2ehlislmlk mdde1i % l J a %R +ndr. $oplam 2ehlislmlk mdde1iI l ' a ' +ndr.

Bakledilir kiF 8eh !fendinin -efa1ndan irmi +n kadar 3n5e, me5z#b bir der-i2olan =sen !fendi, Dehlislmn huz#runa -arp :!fendim, 3lmnz akla21.

ur1ulmaa 4re ok; dedi. 8eh !fendi :@edem, bunun 4resi nedirQ; die sordu.@er-i2 :8unun 4resi ok1ur; dedik1en sonra oradan arld. 8eh !fendi o +e5e


33/305

rsnda, e-inin kar2sndaki bah4ede bulunurken, kendisine 4plak, beaz bir ipee sarl-azie11e o1urmas emredildi. Pand zaman khalarndan birine 4z 7smanl al1nliras -ererek, kurban -e sadaka olarak da1lmasn emre11i. 8u hdiseden bir mdde1sonra Dehlislm 8eh !fendi has1aland -e -efa1 e11i.

Dehlislm 8eh !fendi, ksek ilim, keskin zek -e ku--e1li hfzaa shib idi.=diseleri 4abuk ka-rard. lk 3n5eleri halim selm bir mz5a shib olmasna ramen,

3mrnn sonuna akn asab miza4l hle +elmi2 idi. dl -e 2ehlislml esnasnda,adle1le hkme1mi2, doruluk1an arlmam2 idi. =ak -e hakka1i s3lemek1en4ekinmezdi. $1n i4menin mbh olduuna dir :8ir 2e, 3zellikle ze-ki ok2aan 2eler,haramlna kesin -e a4k dell olmadk4a mbah1r. nk, mbahlk e2ann aslndan -arolan bir -asf1r; 2eklinde -ermi2 olduu fe1-dan dola zamnndaki bazkimseler ona5ephe alm2lard. 1ip elebi onun hakknda :Merhum umu2ak 1abia1l, zek -e dorud2nen bir kimse idi. Abdrrahm !fendi merhumdan sonra onun +ibi 2ehlislm+elmedi; dierek s1nlnden bahse1mi21ir.

Mehmed 8eh !fendi, an zamanda de-rinin 3nemli 2airlerindendir. Bail -e Bb+ibi nl 2irler 1arafndan, 2iirlerine nazireler azlm21r. Dehlislm ah !fendiebk sa+ duan -e 2iirde 1arz olarak onu 1akib eden 8eh !fendi, sde, sammi -ezarif ifadeli 2iirlerile dikka1i 4eker.

Dehlislm Mehmed 8eh !fendinin 2ehlislml srasnda -ermi2 olduufe1-larnn 1opland -e baslmam2 olan bir eseri ile 2iirlerinin 1opland bir d-n,ar5a Arab4a -e


34/305

Mer ilme 4ok d2kn idi. amnn 1amamen fe1- i2leri, 1edris, 1ahkk -e eserazmaa -ermi21i. ok sada eser azd. !serleri her 1arafa ald. e1mi2e akn eseri-ardr.

Mernin azm2 olduu eserlerin bazlar 2unlardrF %" 8ed"l"in2d -es"sf1FMernin in2s olarak bilinir. Ma1b#dur. '" @-n" 2ir, I" Ahkm"l"ess, J" Se1"l"mn1eh fil"5emi 8enel ikni -el"mn1ehF =anbel mezhebi fkhna dir bir eserdir. >"

@ell"1"1lib, )" !r-h"l"e2bh fil"kelm alel"er-h, R" !l"elim1"s"seni1F $efsrilmine dir bir eserdir. /" Mesb#k"z"zeheb f fadl"l"Arab, 0" Eid"l"ezhr f hukm"is"sim -el"e-1r, %&" @ell"1"1libn li kelm"in"nah-in, %%" alid"l"mer5n fin"nsih-el"mens#h min"el"urn, %'" " $e-kf"l"ferikan al hul#di ehl"id"dren, %)" $en-ru besir"l"mukallidn f menkb"l"eimme1"il"m51ehidn, %R" alid"l"ukn f fedil"i Tl"i 7sman,%/" 8eh4e1"n"nzrnF ina11aki +arip 2elere dir bir eserdir. %0" e-kib"d"drieFki 5ild hlinde ma1b#dur.

1) Mucem-l-mellifn; cild-12, sh. 2182) Hulsat-l-eser; cild-4, sh. 3$8

3) "sm-l-mellifn; cild-2, sh. 42/4) "l-#lm; cild-, sh. 23$) %rc&elmann; u?-2, sh. 4+//) !am 0lmihl edet-i "edi((e; sh. 13$

M'7LN KS8M AL B'DAH/:=indis1anda e1i2en bk -ellerden. smi, Me-ln sm Ali 8edah2 olup,

3n5eleri =5e Muhammed 8k"billah hazre1lerinin 1alebelerinden iken, 1erbiesi -e buolda e1i2mesi, mm" Eabbn hazre1lerine ha-ale olunanlardandr. @oum -e -efa11rihleri 1am olarak 1esbi1 edilememi2 ise de onbirin5i asrn or1alarnda -efa1 e1mi2 olduubilinmek1edir.

Ei-e1 edilir kiF Me-ln sm Ali 3n5eleri =5e Muhammed 8k"billah

hazre1lerinin 1alebelerinden idi. =5e hazre1leri, onun 1erbiesini, mne- olarake1i2mesini, mm" Eabbn hazre1lerine ha-ale e1mi2, o da Me-lnnn e1i2mesi i4in4ok +are1 e1mi21ir. mm" Eabbn (k.s.*, 8k"billah hazre1lerine +3nderdii birmek1up1a Me-lnnn hlini 23le anla1rF :Me-ln smn hli daha iidir. =llere +arkoluor -e kendini unu1uor. Admn b1n 5ezbe makamlarndan ukara a11...;

ine mm" Eabbn (k.s.*, 8k"billah hazre1lerine azd ba2ka bir mek1#bunda:Me-ln sm Alinin herkesi en ksek makama ula21rmak1an nasbi -ardr. =er2eindorusunu ine Allah 1el bilir; die azm21r.

mm" Eabbn hazre1lerinin Mek1#b1nn birin5i 5ild, %%/. mek1#bu Me-lnsm Alie azlm2 olup 23ledirF

:8izi se-enlerden Me-ln sm Alinin ollad mek1up +eldi. 4indekiler anla2ld.


35/305

MNKR%&D' AH '$'ND:7smanl 2ehlislmlarnn krkikin5isi. smi, ah bin Gmer Al olup Minkri"zde

die me2h#rdur. %&%/ (m. %)&0* senesinde An1alann bradl bu5anda dodu. %&//(m. %)RR* senesinde s1anbulda -efa1 e11i. ?skdarn A4k 1rbe sem1inde -asie1 e11iiere defnedildi. :Menzil"i Minkri"zde Cenne1"i Me- ola; msra -efa1nda 1rih1ir. ah!fendinin oluna ap1 -asie1i zerine, defnedildii erin bi1i2iine bir medrese in2

edildi.ah !fendi, Mekke kads Minkri"zde Gmer !fendinin oludur. @edesi Minkr Ali

!fendidir. 8abas %&IJ (m. %)'I* senesinde -efa1 e11i. ah !fendi, lim bir z1 olanbabas Gmer !fendi 1arafndan e1i21irildi. amnn bk limlerinden ders +3rd.Dehlislm Abdrrahm !fendiden okudu. Mderris oldu. 8ir4ok medreselerdemderrislik ap1. / (m. %)JR*senesinde Mekke"i mkerreme kadlna, sonra da %&)' (m. %)>%* senesinde Msrkadlna 1ain edildi. Mekke"i mkerreme kads iken, oradaki 6lemnieMedresesinde 8ed- 1efsrini oku11u. Tlimler dersinde bulundular. 8k limDemsddn 8bil, 1alebelerile birlik1e dersini dinlediler. %&)) (m. %)>>* senesinde ikin5i,%&)0 (m. %)>/* senesinde 4n5 def Msr kadlna +3nderildi. An sene i4indes1anbul kadlna, %&R& (m. %)>0* senesinde de Eumeli kadaskerliine 1ain edildi.

Dehlislm 6un"zde es"6eid Mehmed !fendiden sonra, %&RI (m. %))'* senesiEabul"e--el anda ah !fendi me2iha1 makmna kseldi. an 2ehlislm oldu.@aha sonra ah !fendie fel4 +eldi. !dirnede dinlenmee 4ekildi. 8unun zerine,Ankara- Mehmed !mn !fendi 2ehlislm nibi olarak -azfe ap1.

Minkri"zde ah !fendinin 2ehlislml zamnnda, s1anbula Henedikdo5hunun (5umhurba2kannn* -erdii bk e1kilere hiz bir el4i +eldi. 6adre1kamakm 4n5 -ezr Merzifonlu ara Mus1afa Ka2a 1arafndan el4i kabul edildi.Henedik, irmibir ldr de-am eden Siri1 sa-a2na son -ermek is1iordu. andie kalesikendilerinde brakld 1ak1irde, en ar sulh 2ar1larn bile kabule hazrdlar. Merzifonlu,bunu arzeden el4ie, 2unlar s3lediF :8iz sanm21k ki, andienin anah1arlarn +e1irmi2de sulh is1ersiniz... Madem ki 3le deildir, bizim de konu2a5ak -ak1imiz ok1ur.; !l4ife-kalde arba2l 2ekilde :@e-le1l Ka2a hazre1leri... nannz ki, Henedik sena1osu

4ok1an kalei size 1erke mdedir. Be apalm ki, Kapa -e Sne2 ral (%J. Louis* bu i2i4in bize ap1klar ardmlarn pe2ini brakmorlar, hesap soruorlar; dierek i1izrben e11i. 8unu i2i1en Dehlislm Mihkri"zde ah !fendi :@emek odur ki, Henedik5umhuru, Kapa -e smanl' Mellifleri; cild-2, sh. $$

MR M9HAMM'D N9)0*

senesinde 6emerkandda dodu. =indis1ana +elip, =5e 8k"billah hazre1lerinin sohbe1i

ile 2ereflendi. =o5asnn -efa1na kadar @elhide hizme1inde bulundu. =5e 8k"billahn-efa1nda, mm" Eabbn @elhie 1e2rf e1mi21i. Merhame1 buurup, 6eid Mr


36/305

Muhammed Bumn 6erhende +31rd. Mr Muhammed, uzun seneler mm"Eabbne hizme1 e11i -e sohbe1inde bulundu. 6onra 1alebe e1i21irmesi i4in 8urhnp#ra+3nderildi. %&)& (m. %)>&* senesinde !+re 2ehrinde -efa1 e11i.

Mr 8zrk die bilinen babas Mr Demseddn 8edah2n, asle1i, fazle1i, ilmi,1ak-s, huz#ru -e safs ile 8edah2an -e M-ernnehrin me2h#rlarndan idi. $efsr -ebenzeri Arab ilimlerde asrnn bir 1anesi idi. @oduu -e kald er, 8edah2an

beldelerinden olan e2m beldesidir. abri abildedir.Mr 8zrkn babas Celleddn -e ksek dedesi Mr 6eid =amdeddn de lim -e

m11eklerden olup, me2h#r riflerden idiler. 8unlarn eski dedelerinden biri mbrek birz1 olup, Deh 8lbl die anlrd. ira urn" kerm okduu zaman, +zel sesinidinlemek i4in, blbller e1rfnda 1oplanrlard. 7 okurken, blbller ferd edip 31erlerdi.8azan be2 al1 1anesi inleip 5an -erirlerdi.

Mr 8zrkn bkler olundaki ball, 92ke olunda olan 5ezbe -ekerme1ler shibi aakkab sa15s bir der-i2e idi. 7 der-i2, 6emerkand za-ielerindekendini +izler, aakkab sa1ma, kendi hlini +izleme -s1as ederdi. Mr 8zrk, kalbi+ne2 +ibi parlak olan bu s1ddan 23le anla11F :8ir+n 6emerkand Cmiinde, ho5amaku--e1li bir -e5d hli +eldi. h1ir olduu hlde, s4rad -e eni bir, kseklii iki adambou olan minberin bir 1arafndan 3br 1arafna +e41i -e o1urdu, hi4bir eri in5inmedi.;

Mr 8zrk an 6eid Demseddn, an zamanda sm ermnnin de sohbe1indee1i2mi21ir. 8u ho5as hakknda bir risle azd. Eislede +e4en :Deh sm; isimlerini dehrme1en al1n suu ile azm21. =o5as bunu +3rn5e, 4ok memnun olup :6iz, fakirinismini 5el1ip, hrme1 e11iiniz +ibi, Allah 1el da sizi muh1erem -e mkerrem elesin;buurdu. 7 +nlerde Dehzde Muhammed =akim Mirz, Mr 8zrke se-+i ifdeli birmek1up +3nderip, kendisini abile 4ard. 7 da kabul e11i. Sidin5e 4ok sa+ -e 1azim+3rd. 8u sul1an -efa1 edip, o memleke1e inan4szlardan biri hkme1 edin5e, Mr 8zrkhazre1leri, dua edip, dndan +34mei is1edi. @uas kabul oldu -e 00J (m. %>/)* lnda-efa1 e11i.

Mr Muhammed anla11F :8abamn e1mi2 ilmi bildiine -e 1ak- shibi olduunainanrdm, ama e-lidan olduunu d2nmezdim. 8ir+n riflerden olan ablam, banadedi ki :8abam rmda +3rdm. 7lum Mr Muhammed Bumna deki, bize i1ikd

ni4in salam deildir; dedi. 7 +nden beri e-lidan olduuna da i1ikdm salam oldu.;Mr Muhammed Bumn anla11F :Azz babam, dna +elen her olunun isminiMuhammed alehisselm ismi ile birlik1e ola5ak die karar -ermi2. o5uklarnaCelleddn Muhammed, 6adeddn Muhammed -e ieddn Muhammed +ibi adlar-ermi2. 8unlar benim karde2lerim idi. 8en annemin karnnda 4"d3r1 alk imi2im.8abam, mm" azam !b# =anfe Bumn bin 6abi1 hazre1lerini rda +3rm2 -e :8irolun dna +ele5ek, ona benim ismimi, an Bumn ismini -er; buurmu2. 8abam,bana Muhammed Bumn ismini komu2. 0RR (m. %>)0*da 6emerkandda dna+elmi2im. 8en 4o5ukken, baz +arb hller beni kaplar, beni benden alr, kendimden +e4erdn unu1urdum. 8lua erin5e, 8elh 2ehrinde !mr Abdullah 8elh 92knin huz#runda,onun i2re1 -e mOdeleri ile ona 1alebe oldum -e 13-be e11im.;

Mr Muhammed Bumn bundan sonra =indis1ana +i11i. @nimizin emirlerine umais1einin 4okluundan -ak1in -ellerinin hizme1 -e sohbe1lerinde bulundu. =erbirinden-azfeler ald, me2+ul oldu. Deh 6ad =abe2 ile de msfeha ile 2ereflendi. Berede birder-i2 ismi dusad, onun sohbe1ine +ider, onu 5an +3nlden se-er, 1alebe olma arzuederdi. Bihe1 muhakkklarn ku1bu hazre1"i =5e Muhammed 8knin (k.s.* huz#rula2ereflendi. 7 bk e-li, Mr Muhammede nihe1siz l1uflarda bulundu. 7nu kendisilsile dizisine, an 1alebeleri arasna ald. Dh" Bak2ibend hazre1lerinin oluna u+unzikir -e murkabe ile 2ereflendirdi. Mr Muhammed i2ini brakp, dn 1erk e11i.alabalk ailesini alp, 1am bir 1e-ekkl ile 8k"billahn huz#runa +eldi.

Mr Muhammed Bumn,


37/305

burada 3lmesinlerN; dedi. =azre1"i =5e :Anne5iim, bunlar, bu +ibi i2ler kalblerine ar+elip, in5inme d2n5esile buraa +elmediler. 7nlar, Allah 1elnn rzsn kazanmaki4in +eldiler. Madem ki onlarn oradan 4karlmasn is1iorsunuz. Gle ise eni e-e1a2alm; dedi. 6onradan Mr Muhammed Bumn :!-lilk1a ne kadar makamlaraka-u2mu2 isem, hepsi de


38/305

8undan sonra Mr Muhammed Bumna olan ardmlar -e onu ilerle1me -esleleriher +n ar11. @ima hus#s l1uf -e ihsnlarda bulunup, onun hllerini kseklere 4kard.%&%/ (m. %)&0* llarnda hilfe1 -erdiler. @nin almas i4in 8urhnp#ra +3nderdiler,mm" Eabbn hazre1lerinin bizza1 el azlar ile azdklar hilfe1nmeleri 2udurF

:Allah 1ela hamd ederim. Ees#lne -e 7nun mkerrem line sal1 selmederim. !hlullahn olunda ilerleip, rif"i billah olan slih -e ol+un karde2im 6eid Mr

Muhammed Bumn (Allah 1el onu -e bizi dima rzsnda bulundursun* bu fakirin1a-assu1u ile Bak2ibendie me2hnn oluna +irdi. 7nlarn olunda ilerledi. $alebeefide -ere5ek hle +elin5e, bu olun 1alimi i4in kendisine i5ze1 -erdim. 5ze1in 2ar1dnin emirlerine umak, asaklarndan ka4nmak, bklerimizin olunda +i1mek1e sabr-e seba1 e1mek1ir. Allah 1elnn olunda +idenlere -e Ke+amber efendimize (alehi -eal lihissal1 -e1"1eslm1* uanlara selm olsun.;

Mr Muhammed Bumn hazre1leri iki def bu muazzam beldee (8urhnp#ra*+i11iler. 8u 2ehirde, ilim, s3z, hl, keml -e ikml shibi Muhammed


39/305

diorlar; dedi. 7 da :8en seidim. 6eide Mr derler. =azre1 demelerinden rz deilim,emrediniz demesinler; buurdu. :zbin mridin -arm2; dedi. =azre1"i Mr, 1ebessme11i. 6ul1an, orada olanlara :8akn, ben onunla konu2uorum, o ise +lor. 8u der-i2inb3brlenmesini anlorsunuz deil miQ; dedi. Mri se-en -e hrme1 eden Mehabe1 =norada idi. 6ul1nn s3zne ka1lm2 +3rnerek dedi kiF :7nun s1d, memleke1lerihalfelerine 1aksim e1mi21ir. 8unu 8urhnp#ra -erdi. 8unun oradaki makam -e mer1ebesi

o dere5ededir ki, bizim -e sizin +ibilerin orada -arl hissedilmez.; 6ul1an, Mehabe1=nn da bu der-i2e d2man olduunu sanp :7nu sana brak1m; dedi. Mehabe1 =n,Mr Muhammed Bumn hazre1lerini kendi e-ine +31rd, aknlk -e muhabbe1 +3s1erdi.e2i1li zife1ler ikrm eledi. 63z shibi kimseler -e dierleri, karn5a -e 4ekir+eler +ibihazre1"i Mrin zire1ine +eldiler. ok adaklar app, erine +e1irdiler. 6ul1an bunu i2i1in5e,Mehabe1 =na kzd. 7 da :Kdi2hm, bu der-i2 be2 -aki1 namaz klar, ba2ka hi4bir2eapmaz; die arz e11i. Kdi2h, Mrin 8urhnp#rda kalmap ba22ehir !kberbddabulunma kabul ederse onu brakalm dedi. Mr hazre1leri kabul e11i -e !kberbddao1urmaa rz oldu. 7rada 1liblere ders -ermee ba2lad.

Mr Muhammed Bumn hazre1leri, bir+n der-i2lerden bir +rupla, kendisinise-enlerden birinin e-ine da-e1 edildi. Mr, e- shibini huz#runa 4arp :kramda ifra1a,a2rla +i1memesini s3ledi -e emeklerde sakn hi4 2pheli bir2e bulunmasn;

buurdu. 7 da elden +eldii kadar ih1i1l hareke1 e11i. Ama hazre1"i Mrin anndakalabalk bir 5ema1 bulunduundan, pek4ok ke4i -e koun kes1iler. Aniden, kesilen buha-anlarn birinin e1i zerinde sasz kurdlar peda oldu. Gle ki, bir anda e11en kemie+e41iler. =azre1"i Mre +e1irdiler :8unun i4in 4ok dikka1 edin demi21ik. 8u ke4i, helldendeildir. Allah 1el bu kurdlarla bunu bize +3s1erior. 8ununla beraber ine de ara21rn;buurdu. Ara21rdlar. Anla2ld ki, bu ke4i, ha-an zek1 1oplama mem#ru arkada2nnzulmen alp, kendisine +3nderdii -e e- shibinin bundan hi4 haberi olmad bir ha-anidi.

Mrin muhlislerinden biri e-lenmi21i. anpederi ona 4ok ser1 da-ranor -e ezie1ediordu. 8u muhlis, sklarak, u1anarak hlini hazre1"i Mre arze11i. =azre1"i Mr ona a5d-e :=i4 zlme, kanpederin aknda bu dndan +ider; buurdu. ki"4 +n sonra3ld -e o 1alebe onun 2errinden kur1uldu.

Mr Muhammed 23le anla1rF :ine bir+n Ees#lullah rda +3rdm. =azre1"i !b#8ekr de annda idi. 8uurdular kiF :! !b# 8ekrN 7lum Muhammed Bumna de ki:Deh Ahmedin makb#l benim makb#lmdr. Deh Ahmedin merd#du benimmerd#dumdur. 8enim merd#dum da Allah 1elnn merd#dudur.; 8u mOdei i2i1in5e,son dere5e se-inip :!lhamdlillah ki, ben hazre1"i mmn makb#lm. 7 hlde Allah1elnn da makb#l oluorum; die i4imden +e4irdiimde, Ees#lullah (sallallahu alehi-e sellem* hazre1"i 6ddk" !kbere buurdular ki :7lum Muhammed Bumna de ki7nun makb#l olan, Deh Ahmedin de makb#ldr, benim de, Allah 1elnn damakb#ldr. 7nun merd#du, Deh Ahmedin, benim -e Allah 1elnn merd#dumuzdur.;

ine bir+n rda, pdi2hlarn 5lus -ea 1ebrik +nlerinde ap1klar +ibi, birmedana bk bir 4adr kurulduunu +3rdm. 81n insanlarn a2ad memleke1ler o4adrn al1nda kalordu. @ndaki pdi2hlar, hkimler, memleke1in idresini r1enmirler -e de-le1 erkn hep orada bulunuorlard. 3ler, 2ehirler, 4ar2lar, ollar, 3lm,haa1, fakirlik, zen+inlik, efendilik, hizme14ilik hep orada... 81n o erkn, i2 apmak i4in,4adrn 1epesindeki delie bakorlar -e ardndan ikin5i bak2lar dna -edndakilere oluordu. 2 apanlardan herbirine oradan bir i2 buuruluordu.=a1rmdan, :8en de ukar bakam, orada ne -ardr ki, b1n bu erkn oradan emir alp,i2 aporlar; die +e41i. 8a2m kaldrdm -e bir +3z a11m. S3rdm ki, 4adrn or1adireinin en s1 nok1asnda bir pen5ere -ar -e hazre1"i mm orada o1urmu2, mbrekzn o pen5eree komu2, i2re1 edior. 81n dndaki de-le1 erkn, apa5aklari2leri onun o i2re1lerinden anlor, birbirine uan -e umaan i2leri, hep o bir i2re11en4karp aporlard.

ine bir+n sabah namazndan sonra 5mide o1urmu2 murkabe ile me2+uloluorduk. =o5am ile kar2 kar2a o1urmu21uk. 8ir ara ba2m me2+ulie1imdenkaldrdm. S3rdm ki, hazre1"i mmn erinde Ees#lullah efendimiz (sallallahu alehi -e

sellem* o1uruor. ?zerimi bir hebe1 kaplad. =emen ba2m 3nme edim -e kalbme2+ulie1ine m1e-e55ih oldum. 8ir mdde1 sonra, 1ekrar ba2m kaldrdm. S3rdm ki,


40/305

hazre1"i mm da, 6er-er"i kina1n (sallallahu alehi -e sellem* annda o1uruor. $ekrarmurkabe i4in ba2m edim. 8ir an sonra ine ba2m kaldrdm. S3rdm ki, Ees#lullahn(sallallahu alehi -e sellem* erinde hazre1"i mm, hazre1"i mmn erinde de,Ees#lullah (sallallahu alehi -e sellem* o1uruor. $ekrar murkabee kouldum. 8irzaman sonra ba2m kaldrn5a, iki erde de Ees#lullah (sallallahu alehi -e sellem*+3rdm. 8iraz sonra ikisini de hazre1"i mm buldum. @aha sonra +3rdm ki, hazre1"i

mm alnz olarak o1uruordu. 8u +3rdklerim ba2 +3z ile olmu21ur. E -e -aka hlideildir.;

=azre1"i mmn :Mek1#b1; isimli 4 5ild, deer bi4ilmez eserinde, Mr MuhammedBumn hazre1lerine azlm2 4ok mek1uplar -ardr. 8unlardan bir ksm a2adadr.

:... ?s1dm =5e Muhammed 8k"billahdan (k.s.* i2i11im. 8uurdu ki, DehMuhiddn"i Arab (rahme1ullahi alehleh* azor kiF :erme1 -e hrikalar 4ok +3rlene-li, son nefeslerinde, bunlar +3s1erdiklerine pi2man olmu21ur. e2ke hi4 kerme1imiz+3rlmesedi demi2lerdir.; !-linn s1nl, hrikalarn +3rlmesi ile 3l4lsedi,bunlarn +3rnmesine pi2man olmak ersiz olurdu.

6ulF Hile11e, hrika +3rnmesi 2ar1 olman5a, hakki -el ile alan5 2ehlerbirbirinden nasl arlrQ

Ce-apF 8u dnda e-linn belli olmas lzm deildir. @oru ile alan5nn

kar2mas lzmdr. 8u dnda hak ile b1ln, doru ile anl2n kar2mas lzmdr.Helnin, kendi -ile1ini bilmesi de 2ar1 deildir. endi -ile1ini bilmien e-li 4ok idi.8unlar, ba2kalar nasl 1anabilirQ $anmalarna lzum da ok1ur. !-e1, pe+amberlerin(alehimsselm* hrikalar +3s1ermesi lzmdr. 83le5e, neb, neb olmandan arlr.nk, nebnin pe+amberliini 1anmak herkese lzmdr. !-li, insanlar, kendipe+amberinin dnine 4ard i4in, pe+amberinin mu5izeleri kendilerine e1i2ir. !-li,eer dinden ba2ka bir2ee 4arm2 olsad, o zaman, hrikalar +3s1ermesi elbe11e lzmolurdu. @ne 4ard i4in hrika +3s1ermesi hi4 lzm deildir. @in limleri, herkesi,ki1aplarda azlan emirleri apmaa 4aror. !-li, hem buna 4aror, hem de dninb1nna da-e1 edior. Gn5e, dne 4aror. 6onra Allah 1elnn ismini zikr e1mei+3s1erior. =er zaman, aralksz olarak, zikr"i ilhi ile olma ehemmie1le is1iorlar.83le5e -5#du zikr kaplap, kalbde Allah 1eldan ba2ka bir2e bulundurulmaz. =er2e

3le unu1ulur ki, insan kendini ne kadar zorlasa, Allah 1eldan ba2ka bir2eha1rlaamaz. 8u iki 1rl da-e1 i4in, e-linn hrikalar +3s1ermesine ni4in lzum olsunQr2d e1mek, bu iki da-e1i apmak demek1ir.

=rikann, kerme1in burada hi4 eri ok1ur. Dunu da s3lielim ki, uank bir1alebe, 1asa--uf olunda ilerlerken, s1dnn ni5e hrikalarn, kerme1lerini hisseder. 7bilinmez olda, her an, onun mededine ba2 -urup, hep ardmna ka-u2ur. !-e1, ba2kalari4in hrikalar +3s1ermesi lzm deildir.


41/305

alme1ler hsl olur. Mnsebe1leri olmaanlar, z1en her2eden mahr#mdur.


42/305

4irkinliine bakmor, i2leri apann +zelliine bakmak1adrlar. 7, +zellerin +zelidir.2leri apan se-+ili olduu +ibi, i2leri de se-+ili olmak1a -e 1a1l +elmek1edir. 8u dndaher2e, +zel olan ap5nn i2i olduundan, derd -e zarar -erse de, bunlara is1edikleri -ese-dikleri 2e olmak1adr. endilerine 1a1l +elmek1edir. EabbN 8u nasl l1uf -eihsndr ki, bu +izli -e kme1li nime1leri, aban5lara sezdirmeden, dos1larna+3nderiorsunN 8unlar, her an, kendi arzuna rz bulundurup, ze-k -e lezze1 i4inde

1u1uorsunN 8a2kalarna derd, ap, a2alk olarak +3nderdiklerin, bunlar i4in 5eml -ekeml oluor. 8unlarn arzularn, arzu edilmien 2eler i4ine erle21irdin. @n lezze1 -eze-klerini, ba2kalarnn 1ersine olarak hre1 dere5elerinin lezze1lerinin ar1masna sebepeledin. 8u Allah 1elnn bk nime1idir. @ilediine ihsn eder. Allah 1el bkihsn shibidir.

I. Ce-apF 8u dn, im1ihan eridir. 8urada hak, b1l ile hakl haksz ile kar2k1r.8urada dos1larna skn1lar, bellar -ermesedi, alnz d2manlarna -ersedi, dos1,d2mandan arlr, belli olurdu. m1ihann fidesi kalmazd. =lbuki, +aba mn e1meklzmdr. @nnn -e hre1in b1n sede1leri, +3rmeden inanmaa baldr. =adds#resi, '>. e1inde melen $llah tel, peyamberlerine, aybdan, !rmeden,yardm edenleri bilmek i&in... bu hl bildirilmek1edir. @emek ki, dos1larn mihne1 -ebel i4inde +3s1ererek, d2manlarnn +3znden saklad. 83le5e dn, im1ihan eri

oldu. @os1lar, +3rn2de belda, hakka1de ise, ze-k -e lezze11edir. @2manlar b3le5ezarar -e zian e1mek1edir.Ke+amberlerin :alehimssale-1; muharebelerde d2manlarla d32mesi de

b3le olurdu. 8edr Sazsnda mslmanlar, Phud Sazsnda kfirler +alip +elmi21i.Allah 1el bu hli, Tl"i mrn s#resi, %J&. e1inde bildirmek1edir.

J. Ce-apF !-e1, Allah 1el her2ee kdirdir. @os1larna hem dnda hem dehre11e raha1lk -erebilir.


43/305

II. e1inde melen $llah tel, onlara zulmetmez. 'nlar, kendi kendilerinezulmedip, ar cezalar hak ettilerbuuruldu.

(:Snah;, Allah 1elnn emirlerini apmamak, asak e11iklerinden saknmamakdr.!mir -e asaklar, mslmanlaradr. mn olanlaradr, mn olmaanlar, inan4szlar emr-ermekle, ibde1 e11irmekle 2ereflendirmedi. 7nlar, ha-anlar +ibi, her is1ediklerini apar,+nah olmaz. 8unlar, ibde1 apmadklar i4in -e +nah i2ledikleri i4in, dnda azb

4ekmezler. =er 1rl nime1e ka-u2urlar, is1ediklerini 4al2dklarn elde ederler. alnz,zlim olanlar, mahl#klara ezie1 -erenleri, dnda 5ezlarn 4eker. firlere, alnz biremir -erilmi2, onlardan alnz bir2e is1enilmi21ir. 8u bir emir, mn e1meleri, mslmanolmalardr. nanmanlar, bu emri dinlemedikleri i4in, biri5ik su4 i2lemi2 oluorlar.


44/305

+e4mi2 oldu. Glm nnda en 2idde1li m5delei ap1. nsanlk sfa1lar, 1abia1 is1eklerikalmad. Mbrek nefsini 1am i1a1e, hakk i1minna +e1irdi.

7 hlde bel, a2k -e muhabbe1 pazarnn dellldr. Muhabbe1i olmannda delll ilene i2i olur. @ellln buna ne fidesi olur -e bunun +3znde dellln ne kme1i -ardrQ

R. Ce-apF 8el +elmesinin bir sebebi de, doru 2klar, dos1 +3rnen alan5lardanarmak1r. @oru olan 2k, beldan lezze1 alr, se-inir. alan5 ise, a5 duar, szlanr.

Muhabbe1in 1adn 1a1m2 ise, hakk a5 dumaz. A5 dumas +3rn21edir. T2klar, bu ikia5 birbirinden arr. 8unun i4indir ki, :Hel, -eli 1anr; buurmu2lardr. ('. 5ild, 00mek1up*

:Allah 1ela hamd olsun -e 7nun se41ii kimselere selmlar olsunN me1liseid karde2imN @ikka1le dinleinizN i d2n5eli olan karde2lerimizin der1lerdenkur1ulmamz i4in, her 4ree ba2 -urduklarn, hi4birinin fide -ermediini haber aldm.$llah telnn yarattklarnda, !nderdiklerinde hayr, iyilik "ardr.hads"i2erfi me2h#rdur. nsan olduumuz i4in, ba2mza +elenlerden, bir aralk zlm21k,i4imiz sklm21. 8irka4 +n sonra, Allah 1elnn l1fu ile zn1 -e skn1lar +i11i, hi4kalmad. 7nlarn erine se-in4, +eni2lik +eldi ki, bizimle ura2anlar, Allah 1elnnis1ediini is1emek1e -e apmak1adrlar. 83le olun5a, sklmann, zlmenin ersiz olduu,Allah 1el se-iorum dienin b3le olmamas +erek1ii anla2ld. nk se-ene,

se-+ilinin +3nderdii a5larn da, 7ndan +elen iilikler +ibi se-+ili -e 1a1l olmas lzmdr.6e-+ilinin iilikleri 1a1l +eldii +ibi, 7nun a51mas da 1a1l +elmelidir. =a11, 7ndan +elena5larda, 1a1llardan daha 4ok lezze1 bulmaldr. nk a5lar, skn1lar nefse 1a1l +elmez.Befs, b3le 2eleri is1emez. =er bakmdan +zel olan, her2ei +zel olan Allah 1el, bukulunu in5i1mek dilein5e, 7nun irdesi, is1ei, bu kula elbe11e +zel +elmelidir. @ahadorusu, bundan ze-k almaldr. 8izimle ura2anlarn diledikleri, is1edikleri, Allah1elnn dilediine u+un olduu i4in -e bunlarn dilekleri, 7 se-+ilinin dilediini +3s1erdiii4in, bunlarn diledikleri -e ap1klar da, elbe11e +zeldir -e 1a1l +elmek1edir. 6e-+ilinini2ini +3s1eren bir kimsenin i2i de, se-ene se-+ilinin i2i +ibi, se-imli -e 1a1l +elir. 8ununi4in bu kimse de, se-ene se-+ili olur. Da2la5ak 2edir ki, bu kimsenin -ere5ei a5lar,skn1lar, ne kadar 4ok olursa, se-enin +3zne o kadar 4ok 1a1l +3rnr. nk, onun-erdii skn1lar, se-+ilinin d2man +ibi olduunu +3s1ermek1edir. 8u olda akl +idenlerin

i2lerine akl ermez. @emek ki, o kimsee kar2lk apmak, onu k31 bilmek, se-+iliise-mee umaz. nk o kimse, se-+ilinin i2lerini +3s1eren bir ana +ibidir. 8izimleura2anlar, in5i1enler, ba2kalarndan daha se-imli +3rnorlar. arde2lerimize,dos1larmza s3leinizN 8izim i4in zlmesinler, sklmasnlar. 8izi in5i1enleri k31bilmesinler. 7nlara k31lk apmasnlarN 8unlarn ap1klarna se-inseler, eridir. !-e1,dua e1mekle emr olunduk. Allah 1el, dua edenleri, 7na boun bkenleri -eal-aranlar, szlanlar se-er. 83le apmak, 7na 1a1l +elir. 8ellarn, skn1larn +i1mesii4in dua edinizN Af -e fie1 i4in al-arnzN

7 kimsenin in5i1mesi, se-+ilii d2man +ibi +3s1ermek1edir dedim. !-e1 4nk,se-+ilinin d2manl, d2manlar i4indir. @os1larna d2manl, +3rn21edir. 8u ise,merhame1ini, a5masn bildirmek1edir. 83le d2man +3rnmesinin, se-ene ni5e fideleri-ardr ki, anla1lmakla bi1mez. 8undan ba2ka, dos1larna d2manlk +ibi +3rnen i2lerapmas, bunlara inanmanlar harb e1mek1e, onlarn bellarna sebeb olmak1adr.Muhiddn"i Arab, :Trifin nie1i, maksad olmaz; buuruor. an Allah 1el 1anankimse, beldan kur1ulmak i4in, bir2ee ba2-urmaz demek1ir. 8u s3zn ne demekolduunu ii anlamaldr. nk, der1 -e bellarn, se-+iliden +eldiini, 7nun dileiolduunu bildirmek1edir. @os1un +3nderdii 2eden arlmak is1er mi -e o 2ein +eri+i1mesini 3zler miQ !-e1 dua ederek, +i1mesini s3ler. . mek1up*

1) Hadart-l-*uds; sh. 2++2) Odet-l-ma&mt; sh. 32/3) !am 0lmihl edet-i "edi((e; sh. 14$

4) Me&tt-' 0mm-' Gan; 2. cild, +2 :e ++. me&tu?, 3. cild, 1$. me&tu?


45/305

MR& HSM'DDN AHM'D:=indis1anda e1i2en e-linn bklerinden. smi, =smeddn Ahmeddir. 8abas

ilimler haznesi me2h#r d Bizmddn 8edah2dir. @oum eri -e 1rihi kesin olarakbilinmemek1edir. %&JI (m. %)IJ* senesinde -efa1 e11i. abri, @elhide =5e 8k"billahhazre1lerinin 1rbesinin anndadr.

=azre1"i =5e Muhammed 8k"billahn ksek 1alebelerindendir. mm" Eabbn

hazre1lerinin bkln de herkes1en ii bilir idi. 00' (m. %>/J* senesinde 1akdr"i ilhile =indis1an sul1nnn -lilerinden oldu.


46/305

+n orada urn" kerm okumakla -e ibde1le +e4irirdi. =er+n urn" kermdenonbe2 5z (an arsn* okur, mi2k1"l"mesbih adl hads"i 2erf ki1abndan bir4okhads"i 2erfleri m1la ederdi. kindi namazn da orada kldk1an sonra bazan e-ined3ner, bazan da 2ehir d2nda bir k32ee 4ekilip, ibde1 e1mekle me2+ul olurdu. !ere-ine bir misfir +else, kendisine haber +3nderirler, hemen e-ine d3ner -e +elenmisfirlerle 1a1l sohbe1 ederdi. en+inlie +3nl balamak1an -e zen+inlerle sohbe1

e1mek1en nefre1 ederdi.mm" Eabbn hazre1lerine kar2 da, ksek muhabbe1i -e ball -ard. =a11

bk olunu 1erbie i4in, mm" Eabbn hazre1lerine +3ndermi21i. =er 1andn,mm" Eabbnnin (k.s.* hizme1ine, sohbe1ine -e derslerine sarlmaa 1e2-ik ederdi.mm" Eabbn hazre1leri -efa1 edin5e 4ok zlm2, Muhammed =2im"i e2meazd ba2sal mek1#bunda zn1sn 23le belir1mi21iF :Allah 1el o zhir -emne- kemllerin, fazle1lerin 1opland er olan z1 (mm" Eabbn*, dos1larnkalblerinin -e +3zlerinin 2 elesin. 7 e-lilarn snann arlk a5s, han+i kelime ileanla1labilir ki, alnz onu 1ananlara deil, b1n mslmanlara azk oldu. mn olanherkes, 5ieri akan bu hdiseden alamal, szlamaldr.;

mm" Eabbne balln da, azm2 olduu 2u mek1#bu ile dile +i1irmek1edirF:ksek ir2d -e hide1 mesnedinizin fez n#rlar -e ifde bereke1leri ar1sn. 6ize 4ok

muh1a4 olduumu bildirdik1en sonra, ksek ha1rnzda olsun ki, merhame1 ederek+3nderdiiniz 4ok kme1li mek1#bunuzu okurken mes1 oldum, kendimden +e41im. E#hsa1hakknda azdklarnza ne denilebilir. Be +zel hller ne a4k benlar zhir oluor. !erbu arada hizme14ilerinizin is1ek -e nie1lerini kabul ederseniz, bu -irane @elhii meleksfa1l -5#dunuzun bereke1i ile n#rlandrnz. 8uradaki +eri kalm2lar ilerle1iniz.

Allah 1el sizi se-enleri -e is1ienleri, en ksa zamanda mbrek nurlu znz+3rmekle se-indirsin. ulaklar dinlemekle ze-k aldklar +ibi, +3z de kendi hissesineka-u2sun. @aha fazla ne azbilirimN 6eniz, 1esriniz uzun olsun. Tmn.;

=5e =smeddn Ahmed, Allah 1elnn dninin emirlerine 4ok bal idi. mm"Eabbn hazre1lerinin 1alebelerinden Muhammed =2im"i e2m 23le anla1rF :ksekho5amz mm" Eabbnnin sohbe1ile 2ereflenmek zere 8urhnp#rdan 6erhende+idiordum. @elhie -ardmda =5e =smeddn Ahmedin sohbe1ine -e hizme1ine

ka-u21um. 8u fakire :ok ii e11in, ih1i4 zn, ir2d sahiplerinin hizme1lerininkapsna 4e-irdin. 63zn dorusu 2udur ki, bu+n Allah 1el is1eenleri 1erbie edipe1i21iren onlar +ibi (mm" Eabbn* birisi ok1ur. nk din ilimlerinde ksek dere5eshibi -e kendisine uulan bir z11r. $asa--uf olundaki b1n makamlara ka-u21ular.=erbirinde 1am marife1 shibi oldular; buurdu.

Muhammed =2im"i e2m anla1rF =5e =smeddn Ahmed, bu hizme14ilerinel1uf -e merhame1 ederek 4ok kme1li mek1uplar +3nderdi. =o5amz mm" Eabbnnin(k.s.* hizme1inde bulunduum srada, birka4 +nde mek1#bu +elir -e o mek1uplarda=o5amza hizme1i 4ok azz 1u1ma, sohbe1lerinde 5b eden her 2ee dikka1 -e rie1e1mei nasha1 ederdi. 8azan rda -e hl esnasnda da +elir, 4e2i1 4e2i1 nasha1lerederdi. 8u dos1unun 2iirlerini se-erdi. S3nderdii 2iirli mek1uplarda, bu fakirden de 2iiris1erdi. 8ir ol5uluk esnasnda onlarn hizme1ine ka-u21um :8izim bilmediimiz eni2iirleniz ok muQ; die sordu. 8u rubaii okudumF

%iim u malum aht'm' adlete &a:umad'.%ir a& ateimi :ard'r &imse na ulamad'.Elerce i7ri di&enli (llardan eti& amma%ir def murad'm'a &a:uma& mm&n lmad'.D

8u 2iiri hllerine u+un bulup 4ok beendiler.=i5aza +i1mei 4ok arzu e11iklerini anlan5a da, 2u rubii azp +3nderdimF

*al, &'le(i 5steren ?usula lmad'&a,Icd, *ae (lunun edeli lmad'&a,*alma& iin &endinde u ten &u::et ulama,

Hic t?ra&lar'n' &ehriar ulmad'&a.


47/305

8u rubaimi de 4ok beendi. 8ir+n onlarn annda idim. 7rada bulunanlardan biri,zamnn zen+inlerinden, -li -e mirlerinin 2nndan, 2ereflerinden konu2up, fakirkimselerden bahse1medi. =z. =5e =smeddn Ahmed buurdu kiF :! karde2imN 8us3z, bu zamandaki fukara hakknda bir ilh hikme1 1a2or. nk eski zamanlardakifakirler, dndan -e dn is1eenlerden uzak dururlard. 6aknrlard. =er ne kadarzen+inler onlara akla2mak is1eseler dahi, onlar zen+inlerin sohbe1inden ka4arlard. 8u

zamandaki fakirlerin 4ou bir ih1i5 olup +elen zen+inlerle bir arada o1urup, muhabbe1e1mek is1erler. 83le5e fakirlerin zen+inlerden uzak kalma hli bozulur.;

Bakledilir kiF 8ir Eamazan ann son on +nnde, =5e =smeddn Ahmed (k.s.*i1ikf1a idi. An irmidokuzun5u +n ikindiden sonra buurdu kiF :Ak2amdan sonra birere +idelim. nk arn baramdr -e oru4 1u1mak haramdr.; Ak2am olun5a mes5idden4k1lar. Sen4lerden bir +rub, bir mdde1 +3e bakp a aradlar faka1 +3remediler. =5e,anlarna +elir +elmez a +3rnd. 8u da =5e =smeddn Ahmedin bir kerme1idi.

mm" Eabbn hazre1lerinin, Mirz =smeddn Ahmede azm2 olduu, birin5i5ild, ikizedin5i mek1#bunda buuruor kiF :=erhalde uzakda kalan bu karde2leriniziunu11uunuz anla2lor. !-e1, aknda bulunmann, kalblerin birle2mesinde bk 1esri-ardr. 8unun i4indir ki, hi4bir -el bir 6ahbnin dere5esine kselemez. Hesel arn, okadar 2n ksek olduu hlde, Ees#lullah (sallallahu alehi -e sellem* hi4 +3rmedii

i4in, !shb" irmdan en a2a olann dere5esine e1i2emedi. Abdullah bin Mbrekhazre1lerinden soruldu ki :=z. Mu-ie ile Gmer bin Abdlazzden han+isi dahaksek1irQ; Ce-b olarakF :Mu-ie (rahme1ullahi aleh*, Ees#lullahn (sallallahu alehi-e sellem* annda +iderken a1nn burnuna +iren 1oz, Gmer bin Abdlazzden ka1 ka1daha ksek1ir; buurdu.

8urada bulunanlarn hepsi iiiz. Allah 1ela bunun i4in, belki b1n nime1lerii4in hamd -e 2krler olsun. Bime1lerinin en b olan, mslman ap1 i4in -emahl#klarn en iisinin olunda bulundurduu i4in, ne kadar 4ok hamd edilse ine azdr.nk 7nun olunda bulunmak, iiliklerin ba2, kur1ulmann 4resi, dn -e hre1sede1lerinin kapsdr. Allah 1el Ke+amberlerin en s1n hrme1ine bizleri -e sizleriher zaman bu olda bulundursun. Tmn.


48/305

2a2la5ak hller, anla2laman i2ler +3rlor. 83le ikrmlar, alnz Allah 1el i4in5ann fed edenlere mahs#sdur.

!fendimN ok se-+ili olumun arl, pek bk musbe1 oldu. 8eni akd. 8ukadar akan bir elem, kimsenin ba2na +elmemi2dir.


49/305

M=LLA ABDRRA)$:7smanl limlerinin me2h#rlarndan. smi, Abdrra#f bin Muhammed bin Gmer bin

=amza olup, bk lim Molla Arb 8ursa-nin olu -e ine me2h#r limlerden 6ahn"semn mderrisi Arab"zdenin birderidir. 0I' (m. %>'>* senesinde dodu. %&&0 (m.%)&&* senesi Eabul"hr anda s1anbulda -efa1 e11i. > (m. %>J/* senesinde ilim 1ahslini 1amamlaan Molla Abdrra#f, ilk olarak8ursada =amza 8e Medresesine mderris oldu. 8ir 1araf1an da ilim -e fazle11eilerlemek i4in 4k $5ddn !fendinin kurduu ksek ilim me5lislerine de-am e11i.

Molla Abdrra#f, 0)& (m. %>>I* senesinde anun 6ul1an 6lemn =nn Bah5i-anseferine ka1ld. @3n21e !dirnede bulunan uha5 Medresesine mderris oldu.

0)R (m. %>>0* senesinde Anadolu kadaskeri Abdlkerm"zde !fendi huz#runda4e2i1li ilimlerden im1ihan edilen Molla Abdrra#f, bu im1ihanda da mu-affak oldu. 8unun

ne1i5esinde dere5esi ksel1ilerek, 8ursadaki =an4erie Medresesine 1ain olundu. 0RR(m. %>)0* senesinde !dirnede ?4 Derefeli medreselerine, d3r1 sene sonra s1anbula+elerek 6ahn" semm medreselerine -e an sene i4inde de 6ul1an 6elm Medresesinemderris oldu.

0/I (m. %>R>* senesinde 6elanik kads olan Molla Abdrra#f, daha ba2ka erlerdede kadlk ap1k1an sonra, 00' (m. %>/J* senesi Ee5eb anda, -ezr"i azam -e serdr"ekrem 7sman Ka2ann ran zerine ap1 seferde, orduda kad olarak bulundu. 00> (m.%>/R* senesi Ee5eb anda 1ekrar 6elanik kadlna 1ain olunan Molla Abdrra#f, birsene sonra eni2ehir kads 7sman !fendi ile er dei21irdi. 00R (m. %>/0*de Mekke"imkerreme kads oldu. %&&I (m. %>0J* ilhi55e anda 8ursaa hkim, 4 sene sonraMsra -li -e bir sene sonra da !#b kads oldu.

%&&0 (m. %)&&* senesi Eabul"hr anda -efa1 eden Molla Abdrra#fun 5enzesi


50/305

uzak bir haa1 a2ad. =asen Ka2a kumandasndaki 7smanl askerlerinin, 6e4en alesi5i-arnda ap1klar sa-a21a, onlarn arasndad. 8ulunduu sa-a2larda onun -arlaskerin mane-i1n ksel1irdi. 6k sk akn5 birlikleri arasna kar2r, onlara, insanlaraii da-ranmalar -e her i2i Allah 1elnn rzs i4in apmalar hus#sunda nasha1lerdebulunurdu.

2i, fikri -e zikri hep Allah 1elnn rzs olan Ali !fendi, baz serhad kasabalarn

zire1 edip, bir ksmnda uzun zaman ikme1 e11i. ki def ha55a +i11i. Damda, elebi=alfe 1alebelerinden P-es !fendinin olunda olan Abdlkerm !fendi -e karde2iMuhammed elebi ile +3r2p sohbe1 e11i. ?-esie oluna dhil oldu. $ekrar serhadbouna d3nd. ok skn1lar 4ek1i. irmiden fazla 4o5uu -ard. !-ldnn hepsi -efa1 e11i.albi merhame1inden kan alarken, +3znden bir damla a2 ak1mad. 8u, Allah 1elnnemrine rz olmann bir ifdesi idi. Heren 7, alan da 7 idi. o5uklarndan Gmer -e =asen4elebiler, ilimde i5ze1 aldk1an sonra -efa1 e1mi2lerdi. 8aba kalbi bu i2e daha fazladaanamad. H5#du +nden +ne eridi. a1aa d21. 7 srada 6ul1an ?4n5 Mehmed=n, !ri seferine 4km21. Askerin bazs firar e1mi2, 7smanl ordusu zor durumad2m21. 7rdunun enildii haberi, 1 Molla Ali !fendinin kula

Documents

İslâm Âlimleri Ansiklopedisi - 16