İslâm Âlimleri Ansiklopedisi - 2

7/24/2019 slm limleri Ansiklopedisi - 2

1/398

2. CLD

MUTARRF BN ABDULLAH (rahmetullahi aleyh):Tbinden hads ve fkh limi. smi Mutarrif bin Abdillh bin E-ihhr bin Avf bin

Kab bin ikdn bin Kure! "lu#$ k%n!esi Eb& Abdillhdr. 'amannn limleri arasndaki

lakab ise imd-%d dn (dinin dire)i*dir. +abas ise Eshb- Kirmdandr. +asrada!aam, %hd, ver ve takv sahibi vel bir ttr. lim ve amel bakmndan amann birtanesi idi. 'amanndaki insanlarn he#sinden h%rmet ve sa! /r%rd%. 0/leri!le "nlarnhak !"luna kavumasna, nefislerinin insan d%n! ve hrette felakete /t%renfenlklarndan kurtulmalarna sebe# "lmutur. 1e!amberimiin (sallallah% ale!hi vesellem*sa)l)nda d")mutur. 2a333n 4rakn idresini ele ald) aman uhur eden vebsaln srasnda 56 (m. 789* !lnda +asrada vefat etmitir.

Mutarrif bin Abdillh babasndan, 2. :sman, Ali, ;be! bin Kab, Eb 'err, mrnbin 2use!n, "k ttan hads-i erf riv!et etmitir. ?edEb%l-Al, 2amd ibni 2ill 0abit bin Eslem el-+enn, 0aid El-@err, Katde, e!ln bin@err, Muhammed bir s, 2asan- +asr, 0aid bin Eb 2ind, Abd%lkerm bin Beid vedaha bir>"k lim de Mutarrif bin Abdillahdan riv!ette bulunmulardr. bni 0ad$

CMutarrf$ ;be! ibni Kabdan riv!ette bulunmu sika (%venilir, sa)lam* failetli, ver,takv, akl ve edeb shibi bir ttrD demitir. 43l ise :nu Tbinin b%!%klerinden, sika veslih bir t "larak ikretmitir. eni elbise i!er, ata binerdi. 0ultanlara, devletadamlarna nashat eder, tesirli s/leri!le "nlarn, u!unsu iler !a#malarna mn "lur,Allah% telnn r "ldu)u hle elmelerine sebe# "lurdu. 2i> kimse hakknda k/t%d%%nme herkes tarafndan sevilirdi.

Allah% telnn k"rkusundan ve :na hesa# verme endiesinden t"#rak "lma!ister ve CBabbim tarafndan biri eli# @ennet ve!a @ehenneme irmek !ahut t"#rak"lmak arasnda bana ter3ih hakk verse!di, t"#rak "lma! ter3ih ederimD bu!urdu. 0"ndere3e sabrl ve tevekk%l sahibi "lu#, kadere r "lanlardand. +ir ")lu vard /ld%.'hirde hi> %%nt%l% hli /r%nmedi. 0akaln tarad, %el elbiselerini i!di. +alar bunaha!ret ettiler. +u hareketlerinin sebebini s"rdular. @evbnda$ CFl%m karsnda, r

/sterme!i# fer!d etmemi mi bekli!"rsunuG Babbime !emin "lsun$ e)er d%n! vei>indekilerin he#si benim "lsa!d s"nra, hretin bir !udum su!u (kevser su!u* karl)bunlar almak isteselerdi, hi> d%%nmeden hemen verirdim. : bir !udum su!u, bu d%n!ve i>indekilerin he#sine ter3ih ederdimD bu!urdu. e3eleri daha i!i ibdet ve Allah%telnn kullarna himet edebilmek i>in u!ur ve Ce3emi u!u!arak e>iririm. 1iman"lmu "larak sabahlarm. +u hali$ b%t%n e3e!i ibdetle e>iri#, sabaha kendini be)enmi"larak >kann halinden daha fala severimD derdi. >i dna, d i>ine u!un bir t "lu#(+ir kulun d i>i bir "lun3a$ @enb- 2ak Cte benim er>ek kulum budur.D bu!urur*derdi.

Mutarrif bin Abdillh >ekeme!enler "nu 'i!ad bin Ebhe ik!et ettiler. Hirkiniftiralarda bulundular. 'i!ad da askerlerine Mutarrif haretlerini etirmelerini emretti. (+usrada kendisi +asrada idi.* 2. Mutarrifi 'i!ada etirdiler. 'i!ad adamlarna s"rdu C0i

"nu >a)rrken eklinde, hlinde bir de)iiklik "ldu muGD C2a!rD dediler. +unun %erineC: halde bu hal an3ak slih kimselerde bulunur. :nu derhal serbest brakn (ve /%rdile!in*D di!e emretti.

M%sl%manlara himet etme!i, "nlarn din ve d%n! ilerini !a#ma! vafe bilirdi.+u!urdu ki CKimin bende bite3ek, benim !a#a3a)m bir ii "lursa, bir k)da !asn vebana /ndersin. H%nk% ben m%sl%mann !%%nde dilen3ilik illetini /rmek istemi!"rum.'ira l%tuf ne kadar b%!%k "lursa "lsun, istemek "ndan daha a)rdr.D nsanlar be)ensindi!e Kurn- kerm "ku!an hflardan h"lanmad. C'amanmda Kurr ChafDkalmad. 2e#si C"ku!ular!laD d%n! nimeti t"#lama!a >al!"rlarD bu!urdu.

Kimse!i !bet etme ve !bet edilmesini istemedi. C?anmda !bet !a#anbenim arkadam "lamaD bu!ururdu. Ehil "lmadan, anlamadan ve!a d%n! i>in !a,kita# !aanlarn hline a3r ve bunlara nashat ederdi. +u!urdu ki CK!met %n% bir

takm insanlar "la3ak$ d%n!da !adklar u!unsu e!ler i>in$ ne "lurdu kalemlerimiate "lsa!d da ellerimii d"kundurama ve !aama "lsa!dk, derler.D


2/398

+u!urdu ki C2elak "lan bir kimsenin nasl helk "ldu)una ha!ret etmem. Iakatsedete kavuu#, kurtulan bir kimsenin nasl kurulabildi)ine ha!ret ederim. !i bilini ki$Allah% tel bir kuluna, imn ile r&hunu teslim etmekten, imn ile /lmekten daha b%!%kbir nimet vermemitir.D

CKalbin d")rulu)u amellerin d")rulu)u iledir. Amellerin d")rulu)u da ni!etind")rulu)u iledir.D

Allah% tel!a ve Bes&lullaha (sallallah% ale!hi ve sellem*s"n dere3e tamedenlerden idi. K/t% e!ler i>erisinde "nlarn ism-i erflerinin ikredilmesini u!un/rmedi. +u!urdu ki >iniden balar ha!vanna (k/#ek ve merkebineJ v.s.* kd)aman CAllah 3ean versin, seni /!le !a#sn b/!le !a#sn, der. (2albuki bu u!unde)ildir* Allah% telnn ism-i erfine tam edini. 2a!vann (k/#ek, merke#...v.s.*!annda :nun m%brek ismini a)a almaktan k"rkunu.D Allah% tel!a /!le !alvarrd

CAllahm, ihls ile !a#m "ldu)um her amelim i>in senden afv ve mafiret dilerim. H%nk%ben !aln senin rn isti!"rum.D : dima Allah% telnn merhametine s)nr ve hakikim%minlerin hali "lan C+e!nel-2avf ver-re3D k"rku ile %mid arasnda !aar ve /!le!alvarrd CAllahm biden r "lmasan da affet. H%nk% efendi, k/lesinden r "lmasada affeder.D Arafattaki duasnda CAllahm benim !%%mden buradakilerin duasn,reddetme, kabul e!leD di!e !alvarrd. 2albuki halk "nu vesle ederek dua eder dualar

kabul "lurdu. +asrada duasnn hemen kabul edilmesi ile tannrd. 2erkesin kendi a!bn/rmesini isterdi. E)er insan kendi a!blar!la meul "lursa$ bakalarnn a!blarn/re3ek ve "nlarla u)raa3ak aman bulama!a3a)n be!an eder ve Cnsanlarn #ek >")uhat i>indedir. +u halleri!le hatalarn unutu#, bakalarnn hatalarn anlatan ve "nlarlau)raan da !ine kendileridir.D bu!urdu.

Mutarrif bin Abdillah bir %n s%nneti Bes&lullahtan (sallallah% ale!hi vesellem*bahsederken, kendisine$ C+ie !aln Kurn- kermden bahsediniD denildi.@evbnda$ Callahi bi Kurn- kermin bir beneri, bir mukabili "ldu)unu s/!lemi!"ru.Iakat Kurn- kermi biden i!i bilen kendisine vahi! elen, murd- ilhi!e tam vkf birtn (2. 1e!amberin* bulundu)unu s/!l%!"ruD bu!urdu.

+u!urdu ki$ Cnsana verilen e!ler i>erisinde akldan daha k!metlisi !"kturD Cera(%#heli e!leri terk etmek*, !aln kendini bu hle ehil klanlara (farlar !a##,

haramlardan saknan ve Allah% telnn rasn iste!enlere* elir.D Cima erefli"lmalsn, insanlara ihti!> ar etmedik>e erefini ve i!ili)ini muhafaa etmi "lursun.DC0ddklarn kalbine aflet elmese!di kendilerine Allah% teldan elen te3ellilere

da!anama, 3an verirlerdiD. 2erkese a3r, %nh ile!enlere de slah "lmalar i>in duaeder, herkesin de dua etmesini isterdi.

C%nhkrlara kar nefsinde merhamet du!ma!an kimse, hi> "lmasa "nlarnlehine ("nlar i>in* tevbe ve istifar ile dua etsin. 'ira !er!%%ndekilere Allah% teldanmafiret dilemek meleklerin ahlkndandr.

Kendisi >"k a !er ve ehvetlerden ka>nrd. 2erkese de b/!le !a#masnbu!ururdu. 2atta kendisi hi>bir e! !emi!"r dene3ek kadar a !erdi. Cehvetlerini ve!emek i>me!i terk eden kimse kermet sahibi "lurD bu!urmulardr. 2er iinde "rta !"ldaidi. Clerin en ha!rls vasat ("rta* !"lda "lmaktrD bu!urmutur.

lme amelden >"k ehemmi!et verir, limi abidden (>"k ibdet eden* %st%n tutar veClim bana /re ibdetten daha failetlidir. dnimide en ha!rl amel veradr (%#helie!lerden ka>nmak*.D bu!urmutur. : fitne ve fesattan s"n dere3e ka>nr, fitne!ebulamaktan k"rkard. 2. 2asenin fitneden ka>masn selden b")ulmamak i>in ka>an birinsana benetmi CIitne insana hid!et etmek i>in elme. Iakat nefsi!le >ar#annnefsin arularn terk etmesi i>in elirD demitir.

?ed bin Abdillaha s"ruldu CM%sl%manlar arasnda fitne harb >kt) amanMutarrif ne !a#ardGD /!le 3eva# verdi CEvine ka#anr ve hi> bir 3emaata !aklamad.:rtalk a>l# fitne "rtadan kalkmadk>a kimse ile /r%medi.D 0hhatte "lu# %kretme!i,bel eli# de sabretmekten daha >"k severimD bu!urmutur. C+eni medheden kimsean3ak beni ve nefsimi k%>%ltm% "lur.D C0lih kalb$ slih amel ile elde edilir. 0lih amel dean3ak ni!!etin slih (d")ru "lmas!la* ele e>er.D Evine irdi)i aman !emek !edi)i ve sui>ti)i kablar "nunla beraber tesbih ederdi. +u tesbihi !annda bulunan kimseler de iitirdi.

e3ele!in !%r%r iken elindeki asas (bast"nu* lamba ibi /n%n% a!dnlatrd. ?ine bir %nsabah nama i>in ")lu ile beraber 3mi!e iderken bast"nundan iki #ar>a n&r !%kseldi.


3/398

:)lu Abdullaha C? AbdullahL +ana bak sabahle!in bunu insanlara (+asrallara*anlatsa!dm, herkes beni !alanlardD bu!urdu. Asasnn ve kendisinin n&r sa>mas ile >"kkermetleri /r%lm%t%r.

nsanlar "nun !anna itti)i aman rahatlar, hu&r bulurdu. H%nk% " he# hrettenbahseden ve hireti taleb eden (iste!en* bir t idi. nsanlardan uak ehir dnda!aard. @uma %n% "lun3a ha!vanna biner ehre @uma nama i>in elir, kabirleri

i!ret eder, " srada hafif>e u!uklar, u!kusunda kabristanda !atanlarn he#sinin hlini/r%rd%. ?ine bir @uma %n% @uma nama i>in elmiti. C@uma %n%n% tan!"r bili!"rmusunu, bu %n kularn s/!lediklerini anl!"r musunuD di!e s"rdu. +asra ehlisi Ces/!lerD di!e s"rdular. C0elm "lsun, selm "lsun slih (dualarn kabul edildi)i tevbelerinkabul "ldu)u m%brek* bir %neD derler bu!urdu.

Mutarrif haretlerini bir kimse bir meseleden d"la! !alan3lkla su>lad. : daellerini kaldrd C? Babbi, e)er bu kimse s/%nde !alan3 ise, "nu helk et.D di!e duaetti. +u kimse "rada 3ematin i>inde 3an verdi. Askerler Mutarrif haretlerini kad!a/t%rd%ler. Kd C0en adam /ld%rm%s%nD dedi. Mutarrif haretleri C2a!r ben sade3e duaettim ve duam " kimse hakknda kabul "lunduD di!e 3eva# verdi. +unun %erine durumanlald ve m%sl%manlarn Mutarrif haretlerine sevi ve muhabbetleri bir kat daha artt.

+u!urmutur ki CKermet sahibi bir t !alan3lkla itham eden$ en b%!%k

!alan3dr.D2a333 Mevr&k el-3li!i habs etmiti. Mutarrif haretleri a!ln bin @erre dedi kiCel Allah% tel!a Mevr&k% indandan kurtarmas i>in dua edelim.D Mutarrif haretleriMevr&kun kurtulmas i>in dua etti, !alvard. +ira s"nra Mevr&k kurtuldu. 2a333 !atsvakti dar >kt ve insanlarn i>erisine kart. +ir de ne /rs%n Mevr&ka >"k bene!en birkimse, bu t Mevr&kun babas an etti. 2albuki /rd%)% Mevr&kun kendisi idi. 2emenmuhafn >a)rd C2emen indana it ve u ihti!rn ")lunu serbest brak babasna/nderD di!e emir verdi. 2albuki Mevr&k daha /n3e kurtulmu idi.

2asen bin Amr el-Ierden 0bit el ?emn ve bir arkada aniden Mutarrifin!anna irdiler. Mutarriften %> t%rl% n&r !a!l!"r, etraf a!dnlat!"rdu. +ir n&r bandan,bir n&r /)s%nden bir n&r da a!ak ksmndan !a!l!"r, #arl!"rdu. aknlklar e>in3e,Mutarrife s"rdular C0endeki bu hal nedirD, C: da neden bahsedi!"rsunuGD di!e s"rdu.

C0enden n&r !a!l!"r.D dedik. C0i bunu /rd%n% m%GD dedi. CEvetD dedik, Cte bu/rd%)%n% n&rlar, benim !a#t)m se3delerin karl)dr.D

1) Hilyet-l-evliy; cild-2, sh. 1982) Tehzb-t-tehzb; cild-10, sh. 1733) Tezkiet-l-h!""z; cild-1, sh. #$$) %l-&'l(; cild-7, sh. 20) *e"eyt-l-+'y; cild-, sh. 211#) T+b+kt- bi /+'d; cild-7, sh. 1$17) (i'! ke(t-il-evliy; cild-2, sh. 2#8) T+b+kt-l-kb+; cild-1, sh. 3$

NEVFEL BN HR! (rahmetullahi aleyh):Eshb- Kirmdan 1e!amberimiin (sallallah% ale!hi ve sellem*am3as 2risin

")lu idi. +edir 0avana m%riklerin basks ile katld. +urada esir d%t%kten s"nram%sl%man "ldu. 2endek 0ava srasnda Medne!e hi3ret etti. K%n!esi Eb& 2ristir. 2.Fmerin halifeli)i amannda 86 (m. N9N* senesinde vefat etti. esebi ise$ MekkedekiKure! kabilesinin 2im k"lundan evfel bin 2aris bin Abd%lmuttalib bin 2im bin Abd-i menf bin Kusa!! el-Kure! el-2imdir. Kabilesinin enin, 3/mert vekahramanlarndan idi.

Bes&lullah (sallallah% ale!hi ve sellem*slmi!eti b%t%n insanlara du!urma!a,anlatma!a balad) amanlarda m%sl%man "lmamt. lk senelerde :na muhalefetetmesine ra)men bunu iste!erek !a#m!"rdu. H%nk% Bes&l-i Ekrem (sallallah% ale!hi vesellem*ile aralarnda kan ba) vard. +u akrabalk sevisi kendisinde fala idi. +edir 0avabalad) aman, Iahr-i leme (sallallah% ale!hi ve sellem*kar elmemek ve

m%sl%manlar ile savamak i>in kendisi itmek istemi!"rdu. Iakat di)er m%riklerin (#utata#anlarn* "rlamalar ile buna katlma!a me3b&r "ldu. 0ava s"nunda m%rikler ma)lu#


4/398

"lu# bir>"k esir verdiler. +unlarn arasnda 2. evfel de bulunu!"rdu. Bes&lullah(sallallah% ale!hi ve sellem* Y Nevfel fidye verip kendini kurtar.bu!urdu. 2.evfel C? MuhammedL Kendimi esirlikten kurtarmak i>in vere3ek bir e!im !"kLD dedi.Bes&lullah (sallallah% ale!hi ve sellem*da Ciddedeki mzraklarn versene!bu!urun3a : da$ CAllaha !emin ederim ki, @iddede mraklarmn bulundu)unu bendenve Allahtan baka kimse bilmi!"rdu. +en, ehdet ederim ki sen Bes&lullahsnLD di!erek

m%sl%man "ldu. Mraklarn veri# kendini esirlikten kurtard. +unlarn sa!s bin tanekadar vard. Kendisi 2im")ullarndan m%sl%man "lanlarn en !als, hatta 2. 2amave 2. Abbasdan daha !al idi. ?ine 2aim")ullarndan kardeleri Beba, Eb& 0%f!n veAbd%emsden de b%!%k idi.

+undan s"nra 2. evfel Mekke!e eri d/nd%. +ir m%ddet "rada kaldktan s"nra2. Abdullah bin Abbas ile beraber 2endek 0ava srasnda Medne!e, Bes&lullahn(sallallah% ale!hi ve sellem*!anna hi3ret etti. 1e!amber efendimi "nunla Abbs binAbd%lmuttalibi (rahmetullahi ale!h* karde !a#t. @ahili!!et devrinde mallar "rtakt.+irbirlerini severlerdi. Bes&lullah (sallallah% ale!hi ve sellem*ikisi i>in Mes3id-i ebevninbitii)inde bir ev verdi. +u ev bir duvar ile iki!e a!rlmt.

1e!amber efendimi (sallallah% ale!hi ve sellem*2. evfeli hatrladklar amanha!rla anarlard. +ir%n evlenmek istedi)ini s/!le!in3e Bes&lullah (sallallah% ale!hi ve

sellem*hemen "nu evlendirdi. Kendisi Bes&lullaha (sallallah% ale!hi ve sellem*b%!%k birmuhabbet ile ba)l, s"n dere3e kuvvetli imna ve 3esrete sahi# idi. H"k 3/mert idi.2. evfel Mednede iken ilk /n3e Mekkenin fethine katld. Taif ve 2une!n

seferlerinde b%!%k !ardmlar ve maharetler /sterdi. +ilhassa 2une!n 0avandaBes&lullaha (sallallah% ale!hi ve sellem*%>bin mrak ile !ardm etti. 1e!amberimi(sallallah% ale!hi ve sellem*"na Sanki ben senin u mzraklarnn mriklerin

srtlarn srt kemiklerini" krd#n $%ry&rum.bu!urdu. : Bes&lullahn (sallallah%ale!hi ve sellem*sa) tarafnda en /nde bulunu!"rdu. slm "rdusunun /n saflar da)ld)aman b%!%k kahramanlk /stererek kendisi ibi birka> !i)it m%3hid ile d%manah%3um etti. M%rikler ka>ma!a bala!n3a m%sl%manlar saflarn d%elttiler. eti3edesava slm "rdusunun aferi ile bitti.

2. evfel 2. Fmerin halifeli)i srasnda Mednede 86 (m. N9N*da vefat etti.

aman 2. Fmer kldrarak @ennet-%l-+ki kabristanna defnedilin3e!e kadar3enesinde bulundu.

1) T+b+kt- bi /+'d; cild-$, sh. $$2) %l-sbe; cild-3, sh. 773) %l-&'l(; cild-8, sh. $

NUMAN BN MU"ARRN (rahmetullahi aleyh):Mekkenin Iethinde M%e!!ine kabilesinin san3aktar, ihavent Muharebesinde

slm "rdusunun kumandan, ehd 0ahb. K%n!esi Eb& Amrdr. O8 (m. NPO* trihindeehd "ldu. M%en kabilesindendir. Kardeleri, 0uve!d bin Mukarrin ile ua!m binMukarrindir. 2er ikisi de, uman (rahmetullahi ale!h* ibi askerlik ve kahramanlkbakmndan meh&r 0ahblerdendir. uman bin Mukarrin (rahmetullahi ale!h* Bes&lullah(sallallah% ale!hi ve sellem*ile beraber alara itirk etmi, Mekke Iethine ve 2une!navelerine de katlmtr. eda 2a33nda da har bulunan uman bin Mukarrin(rahmetullahi ale!h*, Bes&l-i Ekremin vefatndan s"nra Medne-i M%nevverede ikmetetmitir. Bes&lullahn (sallallah% ale!hi ve sellem*vefatndan s"nra, halife "larak 2. Eb&+ekir se>ilmiti. +u srada "rtada b%!%k bir irtidat (dinden >k* hareketi balad. 2. Eb&+ekir bu fitne!e ereken 3evab verdi. uman bin Mukarrin (rahmetullahi ale!h* buirtidad fitnesine kar verilen m%3adelede de bulundu. +/!le3e irtidat fitnesinin,b%!%mesine me!dan verilmi!erek b%!%k bir felaketin /n%ne e>ilmi "ldu. uman(rahmetullahi ale!h* bu himetlerine 2. Fmerin hilafeti devrinde de devam etti. :nunhimetleri, 4rak ve ran taraflarnda da >"k "ldu.

2. Fmer, Eshb- Kirm (rahmetullahi ale!h* t"#la!#, C+en bir "rdu tekil edi#,ran %erine /ndermek isti!"rum. +u hus&staki /r%%n%, nedirGD di!e, "nlarla

istirede bulundu. Heitli /r%ler "rta!a atld. 2atta birisi$ Cam ve ?emen "rdusutamamen ran hududuna hareket etsin. 0en de Mekke ve Medne halk ile +asra ve K&fe


5/398

tarafna it, b%t%n m%sl%manlar, kfirlerin %erine /nderD dedi. 0"nra, 2. Ali kalk#,CE! m%minlerin emriL am askerini rana /nderirsen, Bumlar "nlarn, >"luk >"3uklar%erine saldrr. ?emen askerini /nderirsen, " aman 2abeliler bu tarafa e>er. +ub/le!i !aln brakrsan etrafmdaki Ara#lar is!ana kalkr, arkadan vuru#, senin/n%ndeki iini unutturur. +unlar !erlerinde kalsn. +asra halk %> ksma a!rlsn. +ir ksm>"luk >"3uklarn muhafaasnda kalsn. i)eri ehl-i immetin (m%sl%man "lm!an, hara>

ve 3i!e veren vatanda* muhafaas i>in, ihti!t "larak bulunsun. %n3% ksm ise, K&feaskerine !ardm i>in hareket etsin. A3emler seni snrda /r%rlerse, m%minlerin emiri,Ara#larn kumandan di!erek, daha fala bir hrs ve istekle saldrrlar. 0a!larnn>"klu)una elin3e, bi imdi!e kadar sa! >"klu)u ile muharebe etmedik. Allah% telnn!ardm ile i /rd%k, afer kaandkD bu!urdu.

2. Fmer bu /r%% u!un bulu#, C+u i i>in 4rak kumandanlarndan birini se>ini,snrn ilerini "na braka!mD dedi. Eshb- Kirm C0en askerin durumunu daha i!ibilirsin. H%nk% sen "nlarla /r%t%n. urumlarna vkfsn. :nlar i!i tan!"rsun.D dediler.2. Fmer, uman bin Mukarrin el-M%en!i bu i i>in teklif edin3e, "nun bu ie u!un"ldu)unu herkes tasdk etti.

uman (rahmetullahi ale!h* bir miktar K&fe askeri!le @undi#&r ve 0&s k"lundaidi. Fmer (rahmetullahi ale!h* "na !al bir emir /ndererek, etrafndaki askeri !anna

t"#la!arak, ihvend %erine h%3um etmesini emretti. K&fe kumandanna da halk Allah!"lunda harbe tevik edi#, "nlar uman bin Mukarrinin (rahmetullahi ale!h* emrine/ndermesini !ad. Mukteri, 2armele, 'err adndaki kumandanlara Ehv askeri!le, Irisve sfehan hududunda bekle!i# " taraflardan ihvendin !ardmn kesmelerini emretti.

uman bin Mukarrin (rahmetullahi ale!h*, 2. Fmerin emretti)i ekilde "rdusu ilehareket etti. +u "rdu!a, K&feden 2ue!fe bin ?emn (rahmetullahi ale!h*kumandasndaki kuvvetle, Mure bin ube (rahmetullahi ale!h* kumandasndakiMedneden elen kuvvetler de katld. uman bin Mukarrinin (rahmetullahi ale!h*!annda "tubin 3ivarnda asker t"#land. ran "rdusu ise !%ellibin kadard. ranbakumandan Ir&and. uman bin Mukarrinin (rahmetullahi ale!h* "rdusunda @errbin Abdullah +e3elli, Mure bin ube ibi b%!%k tlar, Tule!ha bin 2uve!lid, Amr binMadkerib ibi bin kadar kahraman vard.

uman haretleri, Tule!ha ile Amr keif i>in ihvende /nderdi. +unlar kimse!erastlama!#, eri d/nd%ler. slm "rdusu ile ihvend aras, !irmi saatten fala idi. +umesafede tehlikeli bir durum "lmad) anlaln3a, ihvende !%r%nd%. +ir Haramba%n%, iki "rdu birbiri!le karlat. uman bin Mukarrin (rahmetullahi ale!h* tekbir aln3a,b%t%n slm "rdusu tekbir ald. Tekbir sadsndan !er, /k inledi. Tekbir sesleri, ran"rdusu %erinde derin bir k"rku me!dana etirdi. ki "rdu arasnda har# balad. 2ar#%st%nl%)% baan slm "rdusu, baan da ran "rdusu tarafnda "lu!"rdu. ran "rdusuetrafn hendek ve bir>"k enellerle sa)lamlatrmd. ranllar, istedi)i amansi#erlerinden >k !a##, s"nra eri d/nebili!"rlard. +u !%den muharebeden bir neti3ealnam!"rdu. +unun %erine har# hileleri!le, ran "rdusu si#erlerinden >karld. slm"rdusunun !aknlarna kadar eli#, "k atm!a baladlar. M%sl%manlardan !aralananlar"ldu. : %n @uma idi. uman haretleri slm "rdusuna$ CM%minlerin emri minbere>k#, hutbede m%sl%manlarn aferi i>in dua edin3e!e kadar h%3uma e>me!iniD emriniverdi. : aman, Mure bin ube (rahmetullahi ale!h* uman haretlerine, durumu/r%!"rsun. ?aknma kadar eldiler. +ie d")ru !%r%!%e e>tiler. :k at#, bidenbalarn da !araladlar. 2emen h%3uma e>elimD dedi. akit /)le sralar!d. uman(rahmetullahi ale!h* Mure!e CEvet d")rudur. 0en menkbeler sahibi bir kimsesin. IakatBes&lullahn (sallallah% ale!hi ve sellem*muharebelerinde bulundum. %n%n ilksaatlerinde, muharebe !a#masa, %nein s3akl) ka!b"lu# r%rn esmesine, Allah%telnn !ardmnn elmesine kadar muharebe!i e3iktirirdiD dedi. uman bin Mukarrin(rahmetullahi ale!h* atna bini#, askeri d"lat. 2er san3a)n !annda duru#, "nlar harbetevik edi#, 3"turdu. 0"nra CAllahmL M%sl%manlarn aferi kaanmas !"lunda umanaehdlik ihsn e!le. 'aferi m%!esser kl.D di!erek dua etti. +%t%n slm "rdusu min dedi.uman bin Mukarrin (rahmetullahi ale!h* k"numasna devam ederek$ C+en san3a) %>defa sall!a3a)m. lk sallad)mda herkes ihti!3n ideri# abdest taelesinler. kin3isinde

harbe har hale elsinler. %n3%s%nde he#ini h%3uma e>ini. +en bile "lsam, birisiehd d%erse, kimse "nun !annda t"#lanmasn. 2i> kimse h%3umdan eri durmasnD


6/398

dedi. uman (rahmetullahi ale!h* ba!ra) %> defa sallad. 0"nra slm "rdusu h%3umae>ti. 0ava balamt. Hetin bir muharebe "ldu. M%sl%manlardan birisi !ere d%m%t%.+u, slm "rdusunun kumandan uman bin Mukarrin idi. uman bin Mukarrin(rahmetullahi ale!h* Cin dua ve ni!alarn /renm%sl%manlarn a)larnda d"laan, ihvend ve bn-i Mukarrin idi.Medne limlerinden !al bir t /!le anlatt CMedne!e bir Arabi eldi. ihavent

ve bn-i Mukarrinden haberini var mG di!e s"rdu. i>in s"ru!"rsunG denilin3e, C2i>,s"ru!"rum, iteD dedi. Kule!b el-@erm, 2. Fmere bu Arabinin durumunu haber verdi.2. Fmer, "nu >a)rd. uman bir Mukarrin (rahmetullahi ale!h* ve ihavent Muharebesihakknda bili istedi. Cihavent ve bn-i Mukarrin hakknda k"numan, bir e!leri bildi)ini/sterir. +ildiklerini bie anlatD dedi.

Arab CE! m%minlerin emriL +en falan3a!m. Malmla, servetimle, >"luk>"3u)umla Allah ve Bes&l% i>in hi3ret etmek %ere !"la >kmtk. Ialan3a !erdek"nakladk. :radan a!rld)m aman, ansn bir benerini /rmedi)imi, krm birdeve %erinde bir adamla karlatk. ere!e itti)ini s"run3a, 4raktan eldi)ini s/!ledi.

+unun %erine, "radaki m%sl%manlarn durumlarn s"run3a C%manlar ile muharebeettiler. Allah% telnn ini ile, d%man ma)lu# "ldu. uman bin Mukarrin ehd d%t%Ddedi. allahi uman da ihavendi de bilmem.D 3evabn verdi.

2. Fmer muharebenin hani @uma "ldu)unu, bili# bilmedi)ini s"rdu. Arab,hani @uma "ldu)unu bilmedi)ini, fakat, falan3a %n /> ettik, falan %n, falan !ereindik, di!erek, harbin !a#ld) vakti bildirdi. : bunlar anlatn3a, 2. Fmer C: %n@umadr. 2erhalde, haber etiri# /t%ren bir 3inle karlamsn. :nlarn b/!le #"sta3larvardrD bu!urdu. 0"nradan alnan haberlerden, ihavend muharebesinin Arabninbildirdi)i %nde !a#ld) anlalmtr. 2. Fmere uman bin Mukarrinin ehdet haberielin3e, mes3idde minbere >kt. M%sl%manlara, uman bin Mukarrinin ehdet haberiniveri#, ellerini bana k"!arak a)lad.

Abdullah bin Mes&d (rahmetullahi ale!h* /!le bu!urdu Cmnn ve nifakn bir>"kevleri vardr. Mukarrin ")ullarnn evi imnn k"naklad) evlerden birisidir.D

1) (s-l-+'l+(; cild-#, sh. $922) sed-i &h(ed bi H+bel; cild-, sh. $$$3) %l-&'l(; cild-8, sh. $2$) %l-(il "i't-th; cild-2, sh. 211, cild-3, sh. 3) Tehzb-t-tehzb; cild-10, sh. $##) %l-stib; cild-3, sh. 1#7) 4!th-l-bld; sh. 311


7/398

#!MAN BN MA$%&N (rahmetullahi aleyh):lk M%sl%manlardan. K%n!esi, Eb& 0ibdir. ")um tarihi bilinmemektedir.

efatnda ihtilaf vardr. 2i3retin ikin3i !lnda vefat etti)i de riv!et edilir. +abas Ma&nbin 2abib, annesi 0ahle binti el-Anbesdir. 'ev3esi 2avle binti 2akimdir. Abdurrahman ve0ib isimlerinde iki ")lu vardr.

:sman bin Ma&n (rahmetullahi ale!h* temi bir !aratla sahi#ti. slmdan /n3ede d%enli ve a)rbal bir !aa! vard. M%sl%man "lmadan /n3e hi> i>ki i>memi CAklideri#, benden aa)dakileri bana %ld%ren bir e!i i>memD demitir. +/!le bir insannher t%rl% kemli, i!ili)i ve %elli)i emreden slmi!eti kabul etmemesi d%%n%lemedi.slmn ilk %nleri!di. aha ililik devri!di. Bes&lullah (sallallah% ale!hi ve sellem*hen%Erkamn evine terf bu!uru#, "rada slma davete balamamlard. +ir %n, :sman binMa&n, ;be!de bin 2aris, Abdurrahman bin Avf, Eb& 0eleme bin Abd-il-Esed Eb& ;be!debin el-@errh (r.anh%m* 1e!amber efendimiin (sallallah% ale!hi ve sellem*!annaittiler. Bes&lullah (sallallah% ale!hi ve sellem*"nlara slmn ne "ldu)unu anlatn3a,he#si "rada m%sl%man "ldular.

Ahmed bin 2anbelin (rahmetullahi ale!h* M%snedinde, ise :sman bin Ma&nun(rahmetullahi ale!h* slma irii hakknda /!le bir riv!et vardr Bes&lullah (sallallah%

ale!hi ve sellem*bir %n Mekkede evinin !annda "turu!"rdu. : srada :sman bin Ma&n"radan e>i!"rdu. Bes&lullaha bak#, tebess%m etti. +unun %erine Bes&lullah, "na'iraz &turmaz msn(bu!urdu. :sman bin Ma&n (rahmetullahi ale!h* bu teklifikabul etti. 1e!amberimiin (sallallah% ale!hi ve sellem*karsna "turdu. Bes&lullah(sallallah% ale!hi ve sellem*k"nuu!"rdu. K"nuurken " srada m%brek /lerini /)edikti. 0anki kendisine bir e!ler anlat!"r, " da bunu kavramak isti!"r ibi bansall!"rdu. +u srada Bes&lullahn (sallallah% ale!hi ve sellem*:sman bin Ma&n ile ilisikalmamt. +u hl bir m%ddet devam etti. 1e!amberimi (sallallah% ale!hi vesellem*bundan s"nra /%n% sa) tarafndan aa) d")ru a)r a)r indirdi. +ilhare :smanbin Ma&n (rahmetullahi ale!h* bu hli 1e!amber efendimiden s"rdu. Kendisinde, daha/n3e b/!le bir e!e rastlamad)n s/!ledi. Bes&lullah (sallallah% ale!hi ve sellem*:smanbin Ma&na Ne yapt#m $%rdn m(di!e s"rdu. : da /rd%klerini "ldu)u ibi

anlatt. 1e!amber efendimi (sallallah% ale!hi ve sellem*Sen &tururken) bana *lla+telnn el,isi Cebril aley+isselm"$eldibu!urdular. :sman bin Ma&n(rahmetullahi ale!h* CAllah% telnn el>isi miGD di!e s"rdu. Bes&lullah (sallallah% ale!hive sellem* -vetbu!urdular. :sman bin Ma&n C@ebril sana ne s/!lediGD di!e s"rdu.Bes&lullah (sallallah% ale!hi ve sellem*da u+akkak ki *lla+) adleti) i+sn veakrabaya vermeyi emrediy&r. /indan) fenlklardan ve insanlara zulmyapmaktan da ne+yediy&r(!asak edi!"r*. Size b%yle0e %#t veriy&r ki)benimseyip tutasnz.(ahl s&resi 5Q* yetini indirdibu!urdu.

:sman bin Ma&n (rahmetullahi ale!h* C+u hdise %erine kalbimde imn !eeri#!erleti. 2. Muhammedin (sallallah% ale!hi ve sellem*sevisi, /nl%me d%t%.D dedi. 2.:sman bin Ma&nun slma irii Bes&lullah (sallallah% ale!hi ve sellem*>"k sevindirdi.:sman bin Ma&n (rahmetullahi ale!h* m%sl%man "lduktan s"nra evine itti. Ailesine deslm anlat#, "nlarn da slm ile ereflenmesine vesle "ldu. +/!le3e, aile3e m%sl%man"lma bahti!arl)na kavutu. :sman bin Ma&n (rahmetullahi ale!h* m%sl%man "lun3a,m%riklerin >eitli ei!et ve iken3elerine u)rad. +unun %erine, 1e!amberimiin(sallallah% ale!hi ve sellem*m%saadesi ile 2abeistana hi3ret etti.

Aradan bir ha!li aman e>miti. 2abeistandaki m%sl%manlara Kure!lilerm%sl%man "ldu, di!e !alan bir haber ulat. +unun %erine, m%sl%manlar 2abeistandana!rl#, Mekke!e d")ru !"la >ktlar. Iakat Mekke!e !aklan3a, haberin !alan "ldu)uanlald. Mekke!e irerlerse, durumlarnn i!i "lm!a3a)n bili!"rlard. Aralarndaki/r%melerden s"nra her biri Mekkede bir d"stunun him!esinde kalma)a karar verdiler.+/!le3e Mekke!e a>ktan irme imknn elde etmi "ldular. +u him!e!i eldeedemi!enler de vard. +unlar ise, Mekke!e irilerini ili !a#mak "runda kaldlar.

:sman bin Ma&n (rahmetullahi ale!h* elid bin Murenin him!esine irmiti.An3ak, m%sl%mann, bir m%ri)in him!esi altnda "lmas hamedilir bir e! de)ildi.

M%riklerin him!esine iren b%t%n m%sl%manlar, bu durumun a3sn ve a)rl)n, b%t%niddeti!le r&hlarnn derinliklerinde hissedi!"rlard. mnlar buna asla m%sade


8/398

etmi!"rdu. 'aten b%t%n bu skntl ve #erian durumlara "nlar sebe# "lmulard. e>i3ibir rahat i>in, "nlarn him!esine irme)i imnlarndan fedkrlk sa!!"rlard. +u !%denhim!e altna irenlerin he#sinin kalbi krk ve %%n idi. +u %%nt%!% en >"khissedenlerden biri de :sman bin Ma&n (rahmetullahi ale!h* idi. Kendi kendine Callahi,benim arkadalarm, Allah !"lunda >eit >eit ei!et ve sknt >ekerken, bir m%ri)inhim!esinde rahat ve emni!et i>inde !aamam, bu bellardan uak kalmam benim i>in

b%!%k bir eksikliktir, dedi.D ")ru3a, elid bin Mure!e itti. :nun, hakkndakihim!esini red etti)ini s/!ledi. elid bin Mure, ni>in him!esinden >kt)n, kendisinirahats eden birisi mi "ldu)unu, s"rdu. +/!le bir e! "lmad)n an3ak C+ir m%ri)inhim!esinde "lmak bi m%sl%manlara !akma. tavi vermemi, en a)r

ei!et ve hakaretler bile "nu davasndan vae>irememiti.:sman bin Ma&n (rahmetullahi ale!h* elid bin Murenin him!esinden>ktktan s"nra, bir %n, Kure!lilerin me3lisine itti. :rada meh&r 3hili!!e airi Rebdde bulunu!"rdu. : !ad) bir kasde!i "ku!"r, herkes "nu dinli!"rdu. Rebd$ C%#hesiAllah% teldan baka here! btldrD msran "kurken, :sman bin Ma&n (rahmetullahiale!h* C")ru s/!ledin.D C2er nimet mutlaka evale (!"k "lma)a* mahk&mdurD msran"kurken de, C?alan s/!ledin, @ennet nimetleri eval bulma, dimidirD demiti. Rebd bus/e >"k km, Kure!lilere sitem ederek CE! Kure!L 0iin me3lisinide b/!le kimseler"lmad. e "ldu sieGD dedi. Kure!liler Rebde, C0en "na bakma, " aten biim dnimie,#utlarma da kar eli#, baka bir !"l tuttu, daha /n3e elid bin Murenin him!esindeidi, bunu da red ettiD di!erek "nu teskine >altlar. +u srada, m%riklerden Abdullah bin !ardm3 "lmam,aksine C2im!emi red etmese!din b/!le "lmadnD demiti. :sman bin Ma&nun teksu>u var idi. : da Allah% tel!a imn etmesi ve bu imn istikametinde k"numas!d.Karlat) bu %%3% durum, :sman bin Ma&nu (rahmetullahi ale!h* durduramami>indeki alev alev kabaran imnn tarm, Callahi, Allah i>in, bu sa)lam /%m de,/n3ekinin akbetine u)rasa am !emem. +en Allah% telnn teminatnda!m. Ba!"lunda, /%me vurulan t"katn e3rini Allah% tel vere3ektir. Kimden Allah% tel r"lursa " bahti!ardr. +ana sefh ve !"lunu arm da deseler ben Muhammedin(sallallah% ale!hi ve sellem*dni %ere!im. +ana ne kadar ulmetseler, ei!et etseler debu !"lda !%r%!e3e)imD dedi. +u samimi ve i>ten elen ifadeler, elide tesir etmi"ldu)undan elid, 2. :smana$ Cel, tekrar him!eme ir.D dedi. 2. :sman "na, C+enAllah% teldan bakasnn him!esine irememD 3evabn verdi.

:sman bin Ma&nun (rahmetullahi ale!h* /%ne m%riklerden Abdullah binten katlan, sanki kendisinevurulmu ibi "lan bir kii vard. : da 2. 0ad bin Eb akkas idi. H%nk% m%sl%mankardeine atlan bu t"kat, "na atlm, demekti. +unu kabul edemi!en 2. 0ad !erindenfrla!#, " da, " kfirin suratna m%thi bir !umruk indirdi. Abdullah bin erisinde kald. +/!le3e ", l!k "ldu)u 3ea! bulmu "ldu.

:sman bin Ma&n (rahmetullahi ale!h* Mekkede kald) m%ddet>e, bana elenbel ve musibetleri sabrla karlad. Bes&lullah (sallallah% ale!hi ve sellem*hi3rete iinverin3e, kardeleri Abdullah, Kudme, ev3esi ve ")lu 0ib ile beraber Medne!e hi3retetti. 1e!amber efendimi (sallallah% ale!hi ve sellem*Mednede "nunla Eb%l-2e!semikarde !a#t.

:sman bin Ma&n (rahmetullahi ale!h* hi3retin ikin3i senesinde +edir 2arbisrasnda hastaland. Tedvisine >allm, fakat i!ileememiti. ih!et hi3retten "tu a!

s"nra ebed leme />t%. Mednede ilk vefat eden 0ahb " "ldu. 1e!amber efendimi(sallallah% ale!hi ve sellem*" kefenlenirken alnndan /#t%. Sen de dnydan bir ey


9/398

elde etmedin) dny da senden etmedi.bu!urdu. M%brek /lerinden akan !alar:sman bin Ma&nun (rahmetullahi ale!h* !anaklarna damlad. :sman bin Ma&nun(rahmetullahi ale!h* te3h ve tekfni bitmiti. +u srada


10/398

#!MAN BN TALHA (rahmetullahi aleyh):Eshb- Kirmdan. Kure!in Abd%d-dr kabilesindendir. esebi, :sman bin Talha

bin Eb Talha Abdullah bin Abd-%l-; bin :sman bin Abd%d-dr bin Kuse!dir. esebi,Kuse!de 1e!amber efendimiin nesebi ile birlemektedir. Annesi, 0%lfe binti 0ad bin%he!d "lu#, Mednenin Kub k/!%nden Amr bin Avf kabilesindendir. ")umu

bilinmemesine ra)men, PO (m. NNO* senesinde Mekke-i M%kerremede vefat etti.Mekkede Kbe Ka!!ml) ile vaifeli!di. 0%llesi 3ahili!!e devrinde Kbe-i

Muaamann 2i3bet !ani ka# anahtarn tard. 1e!amber efendimi, hi3retten /n3e:nu da biat imna davet etti. Kabul etmedi)i ibi 2. Bes&lullah Kbe!e de s"kmakistemedi. Iakat Bes&lullah (sallallah% ale!hi ve sellem*"nun bu hareketini s%kunetlekarla!#, :na /!le bu!urdu CE! :smanL karken, Bes&lullah (sallallah% ale!hi ve sellem*isa s&resinin *lla+ tel sizeemanetleri e+line vermenizi emreder...!et-i kermesini "ku!u#, anahtar :smanbin Talha!a (rahmetullahi ale!h* ve Am3asnn ")lu e!be bin :sman bin Eb Talha!averdi. :na -y -b5 8al+a evld! Ceddinizden kalma &lan emneti sizde payidarve bki &lmak zere alnz. 'unu zlim &lmakszn +i,bir kimse alamaz.bu!urdu.2i3retten /n3eki s/lerini de hatrlatt. : da CEvet, ehdet ederim ki, sen hi> %#hesiBes&lullahsn dedi. : %nden itibren 2i3bet vafesi, :smanl evletinin s"nuna kadar,:sman bin Talhann s%llesinde kalmtr.

Mekkenin fethinden s"nra Bes&lullah (sallallah% ale!hi ve sellem*ile 2une!nasna katld. Medne-i M%nevvere!e itti. Bes&lullahn (sallallah% ale!hi vesellem*vefatndan s"nra Mekke-i M%kerreme!e d/nd%. Kbe-i Muaamadaki hi3betvafesine devam etti. /rt 2alife devrinde alara katld. 2. Muvi!enin hilfetidevrinde PO (m. NNO* senesinde Mekke-i M%kerremede vefat etti.

:sman bin Talhann (rahmetullahi ale!h* Kbe-i Muaamadaki vafesi, Eshb-Kirmdan "lmas dahil, daha #ek >"k %st%nl%klere sahi#ti. Kendisinden am3asnn ")lue!be, ;rve bin '%be!r, bn-i Fmer ve +en 0%le!m")ullarndan bir kadn hads riv!etetmilerdir. 1e!amber efendimiden biat riv!et etti)i hadslerden balar unlardr

1e!amber efendimiin :sman bin e!be!e namada kalbi meul ede3eke!lerin /n3eden >karlmas hus&sunda u hads-i erfi bu!urdu)unu riv!et etti-vdeki pien ten0ereyi kapatmay sana s%ylemeyi unuttum. 9nk namazklarken insan me$ul ede0ek bir eyin evde bulunmas uy$un &lmaz.

Bes&lullah (sallallah% ale!hi ve sellem*efendimi Mekkenin fethedildi)i %n /!lebir hutbe "kudu :uluna yardm eden ve kendisinden baka +ak mab5d &lmayan

*lla+ teldr. rikleri +ezimete u#ratan an0ak 2dur.i)er bir riv!ette ise,1adi) s%z +ak &lan) kuluna yardm eden) kendinden baka kullu#a mste+ak

bir il+ bulunmayan *lla+ telya +amd &lsun. 6ikkat ediniz! Ca+iliyyedevrinde de#er verdi#imiz +er trl deti ve kan dvas aya#mn altndadr.


11/398

'unlardan :beye +izmet etmek ve +a0lara su da#tmak mstesnadr. 6ikkatediniz! 'ir kimse kasde benzer ekilde s&payla birisini %ldrrse 2na a#r diyetlzm &lup) ;"ktur. 0eneler3e !atsnn abdesti ile sabahnama klmtr. ?ats namandan s"nra k"numad. ?irmi sene d%n! kelmk"numamtr. ?annda ka)t kalem bulunduru#, %nd%leri k"nutuklarn !aar, akam"lun3a muhsebesini !a#ard. >erisinde d%n! kelm "lu# "lmad)n aratrrd.

Beb bin 2e!sem (rahmetullahi ale!h*, kimse!e beddua etmedi. :, here!iBabbinden bilir, :ndan elen here!e sabreder, tevekk%l%n% b"mad. +ir %n namaklarken, !irmibin dirhem de)erindeki atnn >alnd)n /rd%. Iakat ne nama b"du vene de %%ld%. ?annda bulunanlar Casl "ldu bu i !ak "ldu atnaLD di!e kendisini teselliedi!"rlard. : ise, CAtn !ularn >/erken >alan adam /rm%t%mD dedi. :nlarn C: haldeni>in mni "lmadnGD demeleri %erine, CAtmdan daha sevimli "lan bir e! ile, !aninama klmakla meuld%m. :nu ka>ramadm, "nun i>inD dedi. Adamlar hrsa bedduaetme!e bala!n3a, Beb "nlara dedi ki C2a!r, beddua etme!in. +en atm "na hedi!e

ettim. 0adakam "lsunD dedi.


12/398

Beb bin 2e!sem (rahmetullahi ale!h* /%n% haramlardan " dere3e k"rur veetrafna baknmad ki, balar "nu k/r annetmilerdir. ?irmi sene Abdullah bn-i Mes&dile beraber bulundu. 2atta bn-i Mes&dun 3ri!esi "nu /r%n3e CAm d"stun eli!"rDderdi. bn-i Mes&d da "nun bu s/%ne %lerdi. H%nk% "nu i>eri almak i>in ka#! a>t)aman /lerini ka#am ve ban !ere e)mi /r%rd%. bn-i Mes&d "na bakn3a 2a3s&resinin 9P. 8evzu ile yalvaranlar m=dele!!etini "ku!u# Callahi 1e!amber

efendimi seni /rse!di sevinirdi.D bu!urdu.+ir%n bn-i Mes&d ile demir3iler >arsna itti. :rada k/r%klerin %f%r%l%#

atelerin alevlendi)ini /r%n3e, @ehennem ateini hatrla!arak d%%# ba!ld. bn-i Mes&d(rahmetullahi ale!h*, nama vaktine kadar ba u3unda bekledi!se de, a!lmad)n/r%n3e, "nu arkasna alarak evine etirdi ve tam OP saat ba!n kald. +u sebe#ten bevakit naman klamad. +andan a!rlma!an bn-i Mes&d, (rahmetullahi ale!h* CteAllahtan b/!le k"rkulurD demitir.

Kimse!le m%nakaa etme, kimse!e k/t% s/!lemedi. +ir%n kendisine biri k/t%s/ler s/!le!in3e :na, C0/!lediklerini Allah% tel du!u!"r. a!et ben, @ennet ilearamdaki %>l%kleri a# @ennete irersem, senin s/lerinin bana arar !"ktur. 0ratK/#r%s%nden e>emesem, anlarm ki$ s/!lediklerinden de k/t% bir insanmD bu!urdu.

Beb bin 2e!sem, evinden dar >kmad. Ka#snn /n%nde bira "turur, hava alr

ve etrafa baknrd. ?ine bir %n ka#nn /n%nde "tururken, atlan bir ta alnna eli#alnn kanatmt. :, bir taraftan kan silerken, bir taraftan da kendi kendine CE! BebL+u ta sana ders "lsun. +ir daha ka#!a >kmaLD de!i# i>eri!e irdi ve /l%n3e!e kadar birdaha dar >kmad.

Beb bin 2e!seme Casl sabahladnGD di!e s"ruldu)unda, C'a!f ve %nhkr"ldu)umu halde sabahladk. Bkm !i!"r ve e3elimii bekli!"ruD derdi.

Beb bin 2e!sem Allah% telnn verdi)i nimetlerin %kr%n% if edebilmek ve /m%rserm!esini kullanarak hiret i>in d%n!dan ak t"#lamak lm "ldu)unu bilir ve bu!"llardan, Babbini tan!# "na kavuma!a >alrd. 2atta evinde bir mear kad. :mearda !atar u!urdu ve M%min&n s&resi 55. -y 4abbim! beni dnyya $%nder de)iyi amelde bulunaym.!etini "kur, s"nra kalkar ve kendi kendine CE! BebL stedi)inreddedili# eri d/nemi!e3e)in %n elmeden, frsat animet bilerek Babbine ibdet e!leD

derdi. 2ikmetli s/leri >"ktur. Kalblere tesir eden s/lerinden balar unlardrC+ir lim, nasl "lur da ilmine ri! kartrabilirG H%nk% " bilir ki, Allahn ras

"lmaksn elde edilen ilim, bandan b"uktur. : halde b"uk, btl "lan bir e!leinsanlara nasl /sterite bulunabilirGD

+ir ba!ram %n% kurbann kesti)i aman, CE! Allahm, senin rn kaanmann,kendi nefsimi kurban etmekte "ldu)unu bilsem, iet ve 3ellin hakk i>in s/!l%!"rum ki,"nu kurban ederdimLD

Cnsan /l%m amanndan /n3e nasl !aarsa, r&hunu " hl %ere teslim eder. +enmala, #ara!a kar >"k ihtirsl ve insanlar >"k >ekitiren bir adam hastaland)ndai!ret etmitim. 0"n anlarn !a!"rdu. ?annda "tururken, "nun du!u# "kumas i>in> il+e illalla+kelime-i tevhdini "ku!"rdum. : ise, her defasnda #ara sa!maklameul "lu!"rdu.D

C+aan kendi kendine /!le derdi CE! BebL a)lar ve !er!%% m%thi bir sarsntile sarsl# #ar>a #ar>a da)larak k!met k"#tu)u aman, senin halin ni3e "lurGD

C%n!da bir kimsenin h%n%, m%sl%mann h%n%nden daha fala "lama. H%nk%m%min, ha!atta lm "la3ak nafakasn kaanmak hus&sunda, d%n! ehlinin >ekti)ih%%n ve meakkatlara katlanmaktadr. +ir de "nun, d%n! ehlinden fala "larak hiretinikaanmak h%%n ve kederi vardr.D

+ir arkadana !ad) bir mekt&bunda /!le di!"rdu CE! kardeimL Kendinenashat eden !ine kendin "lsun. +ir n"ksann "ldu)u aman, kardelerinin seniu!armalarn beklemeL +u %el haslet, artk kendisine veda edilen bir e! "ldu.esselm.D

C+ir kimsenin, dninde sa)lam bir bilisi "lmadan, m%sl%manlardan uakta kalmashi> d")ru de)ildir. in bilileri /)ren s"nra ulet etLD

Cnsann beklediklerinde, /l%mden daha ha!rls !"ktur.D


13/398

C+ir mearl)a u)ra!# da, "radakilere dua etme!en ve kendini d%%nme!enkimse, hem kendine ve hem de kabirdekilere ihnet etmi sa!lr.D

C+%t%n namalarmda "kudu)umdan baka bir e! d%%nmemLDCKii, Esta)firullah ve et&b% ile!h (Allahtan mafiret diler ve :na tevbe ederim*

demesinL H%nk% s"nra b/!le !a#masa !alan3 "lur. An3ak CAllah%mma)fir l ve t%bale!!eD (Allahm beni mafiret et ve %nhlarm ba)laL* desinLD

Cnsanlar iki snftr +ir ksm m%mindir. :na ei!et etmeL +ir ksm da 3hildir.:nu hi> karna almaLD

1) Tezkiet-l-h!""z; cild-1, sh. 72) Tehzib-t-tehzb; cild-3, sh. 2$23) T+b+kt-l-kb; cild-1, sh. 28$) %shb- i(; sh. 8, 387) T+( l(ihl /edet-i %bediye; sh. 108

REF'% BN MHRAN (rahmetullahi aleyh):Tbinin b%!%klerinden. ?%ksek halleri bulunan, 1e!amber efendimiin s%nnetine,

b%!%klerimiin !"luna u!ma!, bidatleri terk etme!i tavsi!e eden bir t idi. K%n!esi

Eb%l-=li!edir. K%n!esi ile meh&r "lmutur. 59 (m. 788* senesinde vefat etti. 2. Eb&+ekiri /rd%. 2. Fmerin arkasnda nama kld. evirme!ini. ")ru !"la!a#n. +u !"l, m%sl%manlktr. M%sl%manlkta sa)a s"la sa#ma!n. Bes&lullah(ale!hisselm*ve "nun /kteki !ldlar ibi "lan Eshbnn !"luna !a#n. Aru veistekleriniden >"k saknn. Aru ve istekler aranda d%manlk ve kin me!dana etirir.D

C+ir limden ilim almak i>in, %nler3e !"l !%r%rd%m. : tn !anna vard)maman, "nda ilk arad)m, naman d")ru ve artlarna u!un kl# klmad) "lurdu. E)er,artlarna u!un klarsa, !annda kalr, "ndan ilim /)renirdim. +u ekilde bulmasam!annda kalma "ndan ilim almadm.D

C;tanan ve kibirli "lan ilim /)reneme.DCKendileri!le /r%t%)%m aman Bes&lullahn (ale!hisselm*Eshb bana /!le

dedi (Allah% teldan bakas i>in, i !a#ma, s"nra Allah% tel seni kendisi i>in amel (i*

!a#t)n kiinin eline brakr.*D


14/398

+irisi, Bef bin Mihran haretlerinin abdest ald)n /r%n3e, *lla+ tel tevbeedenleri ve temiz &lanlar sever.melindeki !et-i kerme!i "kudu. +unun %erine :da, CKastedilen mn, su ile temilelenenler de)il, %nhlardan temilenenlerdirDbu!urdu.

Bef bin Mihran haretlerinin riv!et etti)i iki hads-i erfBes&lullah (ale!hisselm* skntl amanlarnda$ > ila+e illalla+ azim?l?

al@m) l il+e ill rabbl?lem@n) rabb?l?aril?:er@m) l il+e illall+) 4abb?s?Semavti ve?l?-rd ve [email protected]!ururlard.

bni Abbasdan riv!et etti)i hads-i erfte Bes&lullah efendimi 6inde ar$itmeyiniz. Sizden %n0eki mmetler dinde ar $itmeleri sebebiyle +elk&ldular.

1) Hilyet-l-evliy, cild-2, sh. 2172) T+b+kt-l-("essi; cild-1, sh. 1723) Tezkiet-l-h!""z; 1:#1

RUME! HATUN (B*+. ,mm- !-leym) (ra/yallahu a0ha):

!ABT BN "A! (rahmetullahi aleyh):1e!amber efendimiin (sallallah% ale!hi ve sellem*hatbi "lmakla ereflenen t.Ensr- kirmdandr. +%t%n alarda bulundu. 2. Eb& +ekir amannda ?emme@eninde ehd "ldu. esebi, 0abit bin Ka!s bin emmas bin '%he!r bin Mlik bin mr-%l-ka!s bin Mlik bin 0alebe bin Kab bin 2are3tir. K%n!esi, Eb& Muhammed ve!a EbAbdurrahman, Rakb 2atb-i Bes&lullah ve!a 2atb-ul-Ensrdr. 1e!amber efendimiinhi3retinden evvel imn etti. 2. 0abit bin Ka!s, feshat ve belat ile >"k %el k"nuur,dinli!enleri ha!ran brakrd. +u hasleti, sevili 1e!amberimi tarafndan sevilir ve takdiredilirdi.

1e!amber efendimi, Medne-i M%nevvere!e terf ettikleri aman, m%sl%manlarba!ram !a#!"r, fevkalde sevin> i>erisinde 3"u!"rlard. 2. 0abit bin Ka!s, 1e!amberefendimii karlad. 0"n dere3e, fash ve bel) "larak, C+i kendimii ve >"3uklarm

nelerden k"ru!"rsak, sii de "nlardan k"ru!a3a). +una karlk bie ne!ivadedi!"rsunuGD eklinde %el s/ler s/!ledi. 2. 1e!amberimi, bu samimi karlamave sule kar tek kelime ile 3evab verdiler Cennet.:rada "lan herkes bu 3evabdan>"k memnun "lu#, he#si CBa!D dediler. 1e!amber efendimi burada "ldu)u ibi,ha!atlar b"!un3a hi> bir kimse!e, d%n!!a ait bir e! vad etmediler. Kendisine tbi"lanlara, Allah% telnn rasn, @enneti, iki 3ihan sedetini m%delediler. 'aten, Eshb-Kirmn he#si, 1e!amber efendimie, bu %el ni!!et ve maksadlarla tbi "ldular. +akae!lere k!met vermediler.

2i3retin 6 (m. NON* senesinde 1e!amberimi Mure!si asnda alnan esirleriEshbna #a!latrd. Esirler arasnda +en Mustalkn resi 2risin k 2. @%ve!ri!e debulunu!"rdu. 2. @%ve!ri!e, 2. 0abit bin Ka!s ile "nun am3a ")lunun hissesine d%t%.2. 0abit bin Ka!s ve "nun am3a ")lu!la d"ku altn karl)nda, h%rri!etine kavumak%ere anlatlar. aha s"nra, 2. @%ve!ri!enin babas irr bin 2aris knn kurtulmalkfid!esini /demek %ere bir ka> deve al#, Medne!e eli!"rdu. ?"lda elirken develerdeniki tanesine k!ama!#, "nlar saklad. Medne!e elin3e, 1e!amber efendimi, :na,Aalan yerde brakt#n iki deve nerede(di!e bu!urdular. +unun %erine rr imnetti. :)ullarndan ve kavminden bir >"k kimsenin imn etmesine sebe# "ldu. 1e!amberefendimi, @%ve!ri!!e!i babasna teslim etti. @%ve!ri!!e de imn etti. Bes&lullah(sallallah% ale!hi ve sellem*efendimi buna >"k sevindiler. 2. @%ve!ri!!e!i desevindirmek i>in :nu babasndan istedi. +/!le3e 2. @%ve!ri!!e, 1e!amber efendimiinev3eleri arasna irmekle ereflendi. i)er Eshb- Kirm bu hali /r%n3e, C1e!amberefendimiin m%brek hanm 2. @%ve!ri!!enin akrabalarn esir "larak kullanmak bie!akmaD di!erek esirleri serbest braktlar. (+k. 2. @%ve!ri!!e*

5 (m. N9Q* senesinde +en Temimden SQ-5Q kiilik bir he!et, 1e!amberefendimiin hu&r- erflerine elerek, Cin verirseni bi, siinle /v%nme !ar !a#mak

isti!"ruD dediler. 1e!amber efendimi de Batibinize izin verdim. :&nusun.bu!urdular. ;tarid isminde bir hatib a!a)a kalkt. 'enin "lduklarn, #aralar!la i!i iler


15/398

!a#tklarn, d")u halknn en %>l%s% "lduklarn, sa!3a >"k ve savaa >abukharlandklarn, halkn resleri ve en failetlileri"lduklarn sa!# d/kt%. 0"nunda da

C+iim ibi failetlere sahi# "labilenini varsa >ksn da /relimGD de!i# "turdu.1e!amber efendimi (sallallah% ale!hi ve sellem*2. 0abit bin Ka!sa 3eva# vermesiniemir bu!urdular. 0abit bin Ka!s (rahmetullahi ale!h* /!le 3evab verdi C2amd Allah%tel!a mahs&stur. +en :na hamd ederim ve :ndan !ardm isterim. :na imn eder,

:na %venirim. +en, Allahdan baka ilh "lmad)na, :nun bir "ldu)una, ei "rta) vebeneri bulunmad)na imn ederim. /klerde ve !erlerde ne varsa he#sini !aratan,!aatan :dur. :nun ilmi her e!i i>ine almtr. ili ve a>k her e!i bilir. Kinattaki here!, :nun l%tfu ve ihsndr. +ii hakim klmas da bu ihsnlarndan biridir. Allah% tel,mahl&klarnn en ha!rls ve en %elini #e!amber "larak /nderdi. : 1e!amber ki,insanlarn en i!isi, en d")ru s/l%s%d%r. 0"!u en asl s"!dur. tibar3a en faletli "landr.:, insanlarn en 3/merdi, en %eli, en ha!rlsdr. : emndir. 2er bakmdan insanlarn en%st%n%d%r. 2i> bir kimse, hi> bir bakmdan :nun %st%nde de)ildir. :nu !aratan b/!le!aratmtr. Allah% tel :na kitabn indirdi. : !%3e 1e!amber insanlar Allah% tel!ave kendisine imn etme!e davet etti. +i :nun bu davetini kabul ettik. :na tbi "lduk.+u daveti kabul edenler, kavimimiin en ha!rllar "ldular. +undan s"nra, bu davete karelenlerle, b"uk !"l tutanlarla Allah !"lunda 3ihad ede3e)i, Allaha ve Bes&l%ne imn

edenlerin 3anlarn ve mallarn k"ru!a3a). Allah% tel!a hamd "lsun ki bileri, kendineve Bes&l%ne imn etmekle, Bes&l%n%n !ardm3lar "lmakla ve dninin !a!lmas i>in vasta"lmakla ereflendirdi. +en bunlar s/!l%!"rum. Allah% teldan kendim ve b%t%nm%minler i>in afv ve fi!et dilerim. es-0elm% Ale!k%m.D

Temim he!etinin iri 'ibrikan bin +edr a!a)a kalk# s/ ald ve iirini "kudu.0evili 1e!amberimi, bu iire 2. 2assan bin 0bitin 3eva# vermesini emir bu!urdular.2. 2assan bin 0abit a!n vein ve kafi!ede s/!ledi)i uun bir iir ile 'ibrikan bin +edre3eva# verdi. slm hatb ve irinin, +en Temimin hatb ve airini bastra3ak ekildehutbe ve iir "kumalar 1e!amber efendimii ve di)er m%sl%manlar >"k sevindirdi. +enTemimin reslerinden Akra bin 2abs, 1e!amber efendimi i>in dedi ki C+u t muvaffak"lmutur. allahi, :nun hatbinin hitbeti ve :nun airinin iiri biimkinden daha %el,ses ve sedalar da biimkinden daha %r ve daha tatldr. +u t, Allah% tel tarafndan

k"runu!"r, destekleni!"rD di!erek, 1e!amber efendimie !aklat ve kelime-i ehdetetiri# m%sl%man "ldu. 0evili 1e!amberimi, 'undan %n0eki +lin sana zararvermez.bu!urdu. +undan s"nra, +en Temim he!etinin di)er fertleri de m%sl%man"ldular. 1e!amber efendimi, "nlar >eitli hedi!elerle taltif ettiler.

88 (m. N9O* senesinde Tule!ha isminde birisi, 1e!amber "ldu)unu iddia etti.2alife 2. Eb& +ekir, 2. 2lid bin elid k"mutasnda bir "rdu!u Tule!ha bin 2uve!lidi!"la etirmek %ere /nderdi. +u "rdunun bir kanadna 2. 0abit bin Ka!s kumandanlk!a#t.

2. Eb& +ekirin hilfetinin ikin3i senesinde, 2lid bin elid (rahmetullahi ale!h*kumandasnda, m%sl%man "rdusu M%se!lemet-%l-Keab ile ?emamede >ar#t. +usavata M%se!leme ve OQ bin m%rted /ld%r%ld%. +una kar ikibin slm askeri ehd "ldu.2. Eb& %3ane, 1e!amberimiin hatbi 2. 0abit bin Ka!s, 2. 2ue!fe tebni ;tbe,%>!%altm Muha3ir ve " kadar da Ensr ehd "ldu. 2. 0abit bin Ka!s, ehd "ldu)undaeri!e Muhammed Abdullah, ?ah!, Abdurrahman, Abdullah ve smil isimlerinde>"3uklar kald.

+e!hek, Abdullah- Ensrden bildiri!"r ki 2. 0abit bin Ka!s kabre k"!arkenCMuhammeden Bes&lullah ve Eb& +ekir-i 0ddk ve Fmer-i ehd ve :sman- rahmD sesinidu!duk.

2. 0abit bin Ka!s, >"k 3/merd idi. +ir %nde be!% a)a3n hurmalarn t"#la!#he#sini sadaka vererek, evi i>in hurma brakmad. +unun %erine Enm s&resi, 8P8.!eti$ -kini +asad etti#iniz zaman) fakirlerin +akkn verin ve isrf etmeyin.

*lla+ tel isrf edenleri elbette sevmez.bu!uruldu.2. 0abit bin Ka!s, 1e!amber efendimie (sallallah% ale!hi ve sellem*kar >"k

h%rmetli idi. 1e!amberimi de (sallallah% ale!hi ve sellem*"nu sever, bu sevisini amanaman bildirirlerdi. 2. 0abit bin Ka!s bir %n hastaland. Bes&l-i Ekrem (sallallah% ale!hi

ve sellem*"nu i!ret ederek -y *lla+m) Sabit bin :ays bin emmasn+astal#na ifa ver!di!e dua bu!urdular.


16/398

1) b-i Hi(; cild-3, sh. 232) ez; cild-2, sh. 183) Th-!l-h+(s; cild-1, sh. #0$) s+-!l-!y; cild-2, sh. #71) T+( l(ihl /edet-i %bediyye; sh. 109

#) %l-&'l(; cild-2, sh. 98

!A%D BN MUA$ (rahmetullahi aleyh):Eshb- Kirmn meh&rlarndan. smi, 0ad bin Mua bin uman mr-ul-Ka!s el-

Ensr, el-Evsdir. +abas Mua bin uman, annesi Kebe binti Bfidir. K%n!esi Eb& Amr,lakab 0e!!id-%l-Evsdir. ?aklak "larak (m. 65Q* senesinde Medne-i M%nevvereded")du. 6 (m. NO7* senesinde 2endek 0avanda ehd "ldu. M%sl%man "lmadan /n3e,Mednede bulunan Evs kabilesinin ve +en Abd-%l-Ehel ")ullarnn resi idi. Evs kabilesii>inde Abd-%l-Ehel ")ullar, >"k enin ve itibarl "lu#, 0ad bin Muan s/lerini derhalkabul ederler ve :na tbi "lurlard. +u bakmdan kabile i>erisinde en ileri elen bir kimse"larak kabul edilirdi.

0ad bin Muan m%sl%man "lmas bal bana m%him bir hdisedir. H%nk% :

m%sl%man "lun3a, :na ba)l "lan kabilesi de :nun bu teklifi ile m%sl%man "ldu. +/!le3eMednede slmi!et s%ratle !a!ld.Muhammed ale!hisselmn bisetinin "nun3u !l balarnda Medneden elen 8O

kii, 1e!amberimile (sallallah% ale!hi ve sellem*/r%%# m%sl%man "ldular. +irin3iAkabe biti denilen bu /r%meden s"nra, Mednelilerin kendilerine Kurn- kermi veslmi!eti /)rete3ek bir /)retmen istemeleri %erine, 1e!amberimi (sallallah% ale!hi vesellem*Musab bin ;me!ri bu i i>in Mekkeden Medne!e /nderdiler. Musab bin ;me!rMednede fevkalde bir a!retle >"k kimsenin m%sl%man "lmasn sa)lad. Iaali!etlerini!%r%tmek %ere 0ad bin Muan te!esinin ")lu "lan Esad bin '%rarenin evinde!erlemiti. +u sebe#le 0ad bin Mua, " aman Arablar arasnda akraba!a karhakaretten ka>nmak det "ldu)u i>in te!esinin evine idi# bu ie mni "lmateebb%s%nde de bulunamad. Kendisi bir kabile resi "larak bu ie el k"!mak isti!"rdu.

+u maksatla kabilesinin ileri elenlerinden erisinde "ldu)u halde Musab bin ;me!re d/nerek, CArkamda birlim var. +en hemen idi# "nu sie /ndere!im. E)er " m%sl%man "lursa Mednede:nun kavminden imn etmedik hi> kimse kalma...D di!erek kalk# s%ratle itti. ")ru3a0ad bin Muan !anna vard. 0ad bin Mua :nu /r%n3e, C?emin ederim ki in harekete e>miler.D dedi. +u s/ler 0ad binMuaa >"k d"kundu. H%nk% bir ka> sene /n3e !a#lan bir savata, +en 2rise")ullarn!eni#, 2a!bere s)nma!a me3b&r etmilerdi. +ir sene s"nra da affedi#, memleketlerined/nmelerine iin vermilerdi. +una ra)men "nlarn b/!le bir tavr taknmalar d%%n3esi0ad bin Mua >"k kdrmt. 2albuki iin aslnda b/!le bir hareketleri !"ktu.


17/398

Musab bin ;me!r 3eva# vererek, CE! 0ad, hele bira dur, "turu# bii dinle, anla,s/lerimi h"una iderse ne l, e)er s/lerimii be)enmesen bi bunu sana teklifdenvae>eri. +ii brakr idersinD dedi. 0ad bin Mua bu !umuak ve tatl s/ler karsndasakinlei#, bir kenara "turarak "nlar dinleme!e balad.

Musab bin ;me!r, 0ad bin Muaa /n3e slmi!eti anlatt. slmi!etin esaslarna>klad. 0"nra tatl ve %el sesi!le Kurn- kermden bir miktar "kudu. : "kuduk>a 0ad

bin Muan hli de)ii!"r, kendinden e>i!"rdu. Kurn- kermin esi belat karsndakalbi !umuad ve b%!%k bir tesir altnda kald. Kendini tutama!#, C0i bu dine irmeki>in ne !a#!"rsunuGD dedi. Musab bin ;me!r hemen :na kelime-i ehdeti /)retti. :da, -+ed enl il+e illalla+ ve e+ed enne u+ammeden abd+5 veres5l+.di!erek m%sl%man "ldu. 0ad bin Mua m%sl%man "lmaktan du!du)u hu&r vesevin> i>erisinde !erinde durama "ldu. 2emen evine idi# /)rendi)i ibi us%l abdestiald. 0"nra da kavminin t"#lanmasn istedi. birinile

k"numa!a3a)m, /r%me!e3e)im...D dedi.+en Abd-%l-Ehel")ullar, resleri 0ad bin Muan m%sl%man "ldu)unu vekendilerini de slma davet etti)ini du!ar du!ma he# birlikte m%sl%man "ldular. : %nakama kadar Medne semlarn kelime-i ehdet ve tekbir sedlar!la >nlattlar. +uhdiseden ksa bir m%ddet s"nra b%t%n Medne halk, Evs ve 2are3 kabileleri slmi!etikabul edi#, imn ettiler. 2er ev slm n&ru!la a!dnland. 0ad bin Mua ve "k memnun "ldu. Mekkeli m%sl%manlar sevin3e ark"ldular. +u sebe#le : sene!e (m. NO8* sevin> !l denildi. Bes&lullah (sallallah% ale!hi vesellem*Medne!e hi3ret ettikten s"nra bu hdise!e iret ederek, -nsr+nedanndan en +ayrls Ne00rullarnn +nedandr. S&nra *bd?l?-+el+nedandr.bu!urdu.

0ad bin Mua (rahmetullahi ale!h*, ikin3i Akabe bitnda bulunu#, Bes&lullaha(sallallah% ale!hi ve sellem*bit etti. +u bitte bulunanlar Bes&lullah (sallallah% ale!hi vesellem*3anlar ibi k"ru!a3aklarna ve erekirse bu hus&sta mallarn ve 3anlarn fedaede3eklerine s/ verdiler.

1e!amberimi (sallallah% ale!hi ve sellem*Medne-i M%nevvere!e hi3ret edin3e0ad bin Mua (rahmetullahi ale!h*, 0ad bn-i Eb akkas (rahmetullahi ale!h* ile karde!a#t. 2i3retten s"nra be sene kadar !aad. 0ad bin Mua, Mednenin ilerielenlerinden ve reslerinden "ldu)u i>in, Mekke!e idi#, Kbe!i tavaf ederdi. M%riklerbu sebe#le "na d"kunamalard. +u i!retlerinden birinde Eb& @ehil karsna >k#, sibiim dnimiden a!rlanlar him!e ettini. :nlara her !ardmda bulundunu. E)er buradaseni him!esine alanlar "lmasa!d seni /ld%r%rd%m. /n%# >"3uklarna kavuamadndemiti. 0ad bin Mua, Eb& @ehilin bu tehditli s/leri karsnda a!et 3esurane 3eva#vermiti. :na /!le dedi CE)er b/!le bir e!e kalkrsan, Medne !aknndan e>enti3ret !"lunu keser, seni bir daha "ralara a!ak bastrmamD dedi. +unlar s/!lerken sesi/!le %rl%!"rdu ki !annda bulunan alt bu kii buvdnin meh&rudur, demiti. +unun %erine 0ad bin Mua daha %r bir sesle !eminederim ki Bes&lullah (sallallah% ale!hi ve sellem*bie senin katl"luna3a)n haber verdi,dedi. Eb& @ehil bu s/leri iitin3e akna d/nd%. Mekkede mi /ld%r%le3e)im de!in3e"rasn bilmem 3evabn verdi. Eb& @ehil bunu bildi)i i>in +edir 0avanda her ne kadarMekkeden >kmamak istemise de >evresinin a!#lamas %erine +edire elmiti. ih!et1e!amberimiin (sallallah% ale!hi ve sellem*bu!urdu)u er>eklei#, Eb& @ehil katledildi.

0ad bin Mua +edir 0avana katlarak, +edir Eshbndan "lmakla da ereflendi.+edir 0ava balamadan /n3e, 1e!amberimi (sallallah% ale!hi ve sellem*Mekkelim%riklerin bir "rdu harla!#, Medne!e d")ru harekete e>tiklerini haber aln3a birmeveret me3lisi kuru#, Eshb- Kirm ile istire !a#t. +u istire srasnda 0ad bin

Mua da s/ al#, /!le k"nutu C? Bes&lallah, bi sana inandk. +ie etirdi)in Kurnnhak "ldu)una ehdet ettik. 0en nasl aru edersen /!le !a#. 0en bie denii /steri#


18/398

dalsan bi de seninle birlikte dalar. Ensrdan (Medneli m%sl%manlardan* tek kii dahieri d/nme. +i s/%m%de dura3a).D dedi. +u s/ler Bes&lullah (sallallah% ale!hi vesellem*>"k memnun etti. +undan s"nra da 0ad bin ;bde a!n ekilde k"nuun3a, +edir0ava harl) balad. 0ad bin Mua bu savata Evs kabilesinin banda bulundu.

+edir 0avandan s"nra ;hud 0avana da katlan 0ad bin Mua (rahmetullahiale!h* /sterdi)i 3esret ve kahramanlkla Eshb- Kirm arasnda >"k sevildi. +u savata

")lu Amr bin 0ad ehd "ldu. ;hud 0avanda 1e!amberimi (sallallah% ale!hi vesellem*!aralanmt. 0ad bin Mua, 0ad bin ;bde ile birlikte 1e!amberimiin(sallallah% ale!hi ve sellem*!aralarn sar#, tedvi etti. 0ad bin Mua m%riklerle !a#lan2endek 0avana da katld. +u savan !a#ld) srada, sa)lam kalelerden "lan2ris")ullar Kalesinde 0ad bin Muan annesi!le birlikte bulunan 2. =ie /!leanlatmtr C: %n iddetli bir ses du!dum. +aktm ki, 0ad bin Mua !annda !e)eni ilesavaa idi!"rdu. Kl3n kuanm %r sesle u iiri "ku!"rdu

bi eel,?l(de k+>l ( hi> eli@ >+tc+ ecelA

+unu iiten 0ad bin Muan annesi ")lum k" arkadalarna !eti, dedi. 2endek

2arbinde$ 0ad bin Mua b%!%k bir kahramanlk /stererek sava!"rdu. 0ava srasndabni Araka adl bir m%rikin att) "k ile k"lundan !araland. :k atardamara isbet edi#,>"k kan ka!bna sebe# "ldu. 2. 0ad !aral bir halde etrafndakilerin kan durdurmak i>inu)ratklarn /rerek, durumunun 3iddi "ldu)unu anlad ve C? Babbi, Kure! harbedevam ede3ekse bana /m%r ihsn e!le. H%nk% senin Bes&l%ne (sallallah% ale!hi vesellem*ei!et eden, :nu !alanla!an bu m%riklerle savamaktan h"land)m kadarbaka bir e!den h"lanm!"rum. E)er aramdaki har# s"na eri!"rsa beni ehdlikmertebesine !%kselt. Iakat, +en Kure!ann akbetini /rmeden r&humu kabetme,Ddi!erek dua etti. 1e!amberimi (sallallah% ale!hi ve sellem*mes3idde bir >adrkurdurarak 0ad bin Mua "ra!a !atrtt. +en Eslem kabilesinden Befide!i de :nuntedvisine memur etti. :rada !att) srada 1e!amberimi (sallallah% ale!hi vesellem*sk sk !anna eli#, halini s"rard. 1e!amberimi (sallallah% ale!hi ve

sellem*2endek 0ava s"na erin3e, derhal +en Kure!a !ahudileri %erine hareket emriverdi. +en Kure!a !ahudileri 1e!amberimile (sallallah% ale!hi ve sellem*anlama!a#tklar halde 2endek 0avann en kritik annda, m%rikler tarafna e>miler,m%sl%manlar arkadan vurma!a kalkmlard. 0ad bin Mua (rahmetullahi ale!h* b/!le!a#mamalar i>in "nlar ik etmiti. Iakat dinlememilerdi. +u sebe#le 2endek0avandan hemen s"nra +en Kure!a !ahudileri muhasara altna alnd. +u kuatma bira! s%rd%. 0"nunda teslim "ldular. 2aklarnda verile3ek h%k%m i>in 0ad bin Mua hakem"larak istediler. :nlarn bu iste)i %erine 1e!amberimi (sallallah% ale!hi ve sellem*,0ad bin Mua (rahmetullahi ale!h* !att) >adrndan etirtti. : !ahudilere Ce h%k%mverirsem r msnGD dedi. Evet r! dediler. +unun %erine 0ad bin Mua, +enKure!a erkeklerinin b"!nunun vurulmasna h%kmetti. +u h%k%m ere)in3e erkeklerinb"!nu vuruldu. Kadnlar ve >"3uklar esir aln#, mallarna el k"nuldu. +en Kure!adanba erkekler ise m%sl%man "lu#, kurtuldular. 0ad bin Mua bu h%km% verin3e1e!amberimi (sallallah% ale!hi ve sellem*$ 2nlar +akknda *lla+n ve 4es5lnn+kmyle +kmettin.bu!urdu.

0ad bin Mua, +en Kure!a !ahudileri hakkndaki h%km% verdikten s"nra tekrar>adrna /t%r%ld%. ?aras a)rla#, durumu iddetlenmiti. 1e!amber efendimi(sallallah% ale!hi ve sellem*!anna eli# "nu ku3aklad ve *lla+mD Sad) senin rzani,in senin y&lunda 0i+ad etti. 4es5ln de tasd@k etti. 2na k&laylk i+sn eyle...bu!urarak dua etti. 0ad bin Mua 1e!amberimiin (sallallah% ale!hi ve sellem*bus/lerini du!un3a /lerini a># /!le fsldad. C? Bes&lallahL 0ana selm ve h%rmetlerederim. 0enin, Allah% telnn #e!amberi "ldu)una ehdet ederim.D +undan s"nra 0adbin Muan !aknlar "nu kald) >adrdan Abd%l-Ehel")ullarnn evine /t%rd%ler. : e3edurumu >"k a)rlamt. @ebril ale!hisselm 1e!amber efendimie (sallallah% ale!hi vesellem*eli# C? Bes&lallahL +u e3e senin %mmetinden vefat edi# de vefat melekler

arasnda m%delenen kimdirGD dedi. +unun %erine 1e!amberimi (sallallah% ale!hi vesellem*hemen 0ad bin Muan halini s"rdu. Evine /t%r%ld%)%n% s/!lediler.


19/398

1e!amberimi (sallallah% ale!hi ve sellem*!annda Eshb- Kirmdan balar "ldu)uhalde s%ratle 0ad bin Muan !anna itti. ?"lda s%ratli itmeleri sebebi!le Eshb-Kirm, !"rulduk ? Bes&lallah dediler. Melekler 2analann 3enesinde biden /n3ebulunduklar ibi 0adn da 3enesinde biden /n3e buluna3aklar, bi /n3e!etieme!e3e)i, bu!urarak hl itmelerinin sebebini a>klad. 1e!amberimi (sallallah%ale!hi ve sellem*0ad bin Muan !anna elin3e :nu vefat etmi "larak buldu. +au3una

duru#$ 0ad bin Muan k%n!esini s/!le!erek -y -b5 *mr sen re@slerin en iyisi idin.*lla+ sana sedet) bereket ve en +ayrl mkfat versin. *lla+a verdi#in s%zyerine $etirdin. *lla+ da sana vad etti#ini vere0ektir.bu!urdu. +u srada 0ad binMuan annesi a)la!arak u be!ti "kudu

B+sl d+y++bili v+h y+zk +esie,T+h+((l iste, +Cl+( b+(+ elee...A

Eslem bin 2aris /!le anlatmtr Bes&lullah (sallallah% ale!hi ve sellem*0ad binMuan evine eldi. +i ka#da bekli!"rduk. Bes&l-i Ekrem (sallallah% ale!hi vesellem*i>eri irdi. +i de #einden !%r%d%k. >erde 0ad bin Muan 3enesi vard. +akakimse !"ktu. Bes&lullah (sallallah% ale!hi ve sellem*admlarn a!et eni a>arak

!%r%!"rdu. +u durumu /r%n3e !avaladm. urmam iret edin3e de durdum. 0"nra daeri!e d/nd%m. Bes&lullah (sallallah% ale!hi ve sellem*i>erde bir m%ddet durdu. 0"nradar >kt. Hkn3a ? Bes&lallah ni>in admlarn eni !%r%d%n% dedim. '%ylesinekalabalk bir me0liste bulunmadm)(Melekler d"lmutu* ele#in biri beni kanadzerine ald da an0ak %yle &turabildim.bu!urdu. 0"nra 0ad bin Muan lakabns/!le!erek, Sana fiyet &lsun Y -b *mr! Sana fiyet &lsun Y -b *mr! Sanafiyet &lsun Y -b *mr.bu!urdu.

:nun vefat Bes&lullah (sallallah% ale!hi ve sellem*ve Eshb- Kirm >"k %d%,/!a d/k%# a)ladlar. @enesinde b%t%n Eshb- Kirm t"#land. 1e!amberimi(sallallah% ale!hi ve sellem*3ene naman kldrd, 3enesini tad. Eshb- Kirm 0adbin Muan (rahmetullahi ale!h* 3enesini tarken ? Bes&lallah (sallallah% ale!hi vesellem*bi b/!le k"la! tanan 3ene /rmedik dediler. +unun %erine 1e!amberimi

(sallallah% ale!hi ve sellem*melekler indi, "nu ta!"rlar bu!urdu. @enesi iderkenm%nfklar da k/t%lemek i>in ne kadar da hafif dediklerinde, 1e!amberimi (sallallah%ale!hi ve sellem*0adn 3enesine !etmibin melek indi. imdi!e kadar !er!%%ne bukadar kalabalk halde inmemilerdi, bu!urdu. Eb& 0adil 2udr dedesinin /!le dedi)ininakletmitir C0ad bin Muan (rahmetullahi ale!h* kabrini kaanlardan biri de bendim.:na kabir kama!a bala!n3a bi kadk>a etrafa kabirden misk k"kusu !a!ld.D urahbilbin 2asene de /!le demitir C0ad bin Mua defnedilirken birisi kabrinden bir avu>t"#rak almt. 0"nra "nu evine /t%r%n3e " t"#rak misk "ldu. @enesi kabre indirilirken1e!amberimi (sallallah% ale!hi ve sellem*kabri banda "turu#, m%brek /leri !aardve m%brek sakaln eli!le tutu# >"k %%ld%. 2ads-i erfte Sad Ebn?i uazn%lmnden d&lay ar titredi. bu!uruldu. +ir defasnda 1e!amberimie (sallallah%ale!hi ve sellem*>"k k!metli bir elbise hedi!e edilmiti. Eshb- Kirm ne kadar %eldediklerinde Sad bin uazn Cennetteki mendilleri bundan da+a $zeldir.bu!urdu.

0ad bin Muan (rahmetullahi ale!h* ehd "lmas m%him bir hdise idi. : daha ilkm%sl%man "ldu)u srada "nun vastas!la emiri bulundu)u Mednedeki Evs kabilesitamamen m%sl%man "lmutu. +%t%n %>leri!le slma himet ettiler. 0ad bin Muaan3ak be sene kadar Bes&lullah (sallallah% ale!hi ve sellem*ile beraber bulunu#, dima3ihad etti. 0edetle !aad. 97 !anda "ldu)u halde en> "larak ehd "ldu ve rahmetekavutu. 2. =ie vlidemi, 0ad bin Muan (rahmetullahi ale!h* vefat Eshb- Kirm>"k %d%. :damda "ldu)um halde 2. Eb& +ekirin ve 2. Fmerin :nun i>in a)ladklarniittim, bu!urmutur. 0ad bin Muan vefat %erine Eshb- Kirmdan meh&r air2assan bin 0abit a)la!arak bir iir s/!lemitir. +u meh&r iirin ter3%mesi /!ledir

C?emin ederim ki, /lerimden !alar, >a)la!anlar ibi akt.Ra!ktr bu /lere 0ad i>in !alar b"almas...

K"3a bir ehd sava me!dannda kalm, a3larla inle!en /ler, :nun i>inh%%nl%.


20/398

Allahn dni u)runda 3an veren ehdlerle (0ad* @ennetin vrisi, en erefli !"l3u"lmu...

E! 0ad, bie veda edi# ittinse, karanlk kabirde kaldnsa da sen herkesin/rebile3e)i !%ksek bir makamda, /v% ve eref elbiselerine b%r%nm%s%n.

E! 0ad, +en Kure!a hakknda verdi)in h%k%m Allah% telnn h%km%ne muvafk"ldu...

2er ne kadar amann musbetleri sana ei!et verdilerse de ebedi @ennetleri veri#,bu d%n!! (senden* satn aldlar...

E! 0ad, sadklarn (senin ibi ehdlerin* vara3a) !er (@ennet* ne %eldir. +ir%n >a)rldklar aman...D

2assan bin 0abit, Eshb- Kirmn ehdleri i>in a)la!arak !ad) bir iirinde /!ledemitir C/n%l " kadar 3"tu, " kadar !%kseldi ki, @ennette "lan ehd d"stlarm Tufe!l,Bfi ve 0ad !d etti. :nlars evlerin ss ve harabe kald)n /r%#, (:nlar*hatrladm...D

0ad bin Mua en> !ata vefat etti)i i>in hads-i erf riv!eti adr. 0ade3e 0ahih-i +uhrde riv!et etti)i bir hads-i erf vardr. i)er bir riv!eti de Enes bin Mlikinkendisinden nakletti)i 0ad bin Bebnin ;hud 0avanda ehd edilme hadsesidir.

0ad bin Mua haretleri, bu!urdu ki CM%sl%man "ldu)um %nden beri nama

klarken hatrma hi> bir e! etirmedim. Bes&l-i Ekremin her s/!ledi)inin hak "ldu)unainandm, kabul ettim.DC+en %> e!de kuvvetli "ldu)um kadar, hi>bir e!de kuvvetli "lmadm. +irin3isi

namadadr. M%sl%man "ldu)umdan beri balad)m hi> bir namada, bir an /n3e bitirsemdi!e hatrma bir e! elmedi. kin3isi$ bir 3ene!e !ardma >kt)mda 3ene definedilin3e!e kadar, /l%mden baka hatrmdan hi> bir e! e>medi. %n3%s%$ Bes&lullahn(sallallah% ale!hi ve sellem*her bu!urdu)unu kabul ettim, bunda hi> teredd%t etmedim.D

1) T+b+k+t- b-i /+'d; cild-3, sh. $202) %l-&'l(; cild-3, sh. 883) %l-sbe; cild-2, sh. 37$) Tehzb-t-tehzb; cild-3, sh. $81

) Tehzb-l-es( ve'l-l!+; cild-1, sh. 21$#) %l-stib Disbe ke+d+); cild-2, sh. 277) T+( l(ihl /edet-i %bediyye; sh. 1098) %shb- i(; sh. 3889) (i-!l-ke(t-il-evliy; cild-1, sh. 83

!A%D BN REB'% (rahmetullahi aleyh):Eshb- Kirmn (r.anh%m* b%!%klerinden. 9 (m. NO6*de vefat etti. 2are3

kabilesinin 2ris k"lundandr. Annesi, 2%e!le binti ;tbe bin Amrdr. 0ad bin Beb, birin3iAkabe bitnda m%sl%man "ldu. Bes&lullahn (sallallah% ale!hi ve sellem*bisetinin"nbirin3i senesinde, Akabe mevkiinde alt Medneli slma irdi. ele3ek !l, !ine a!n!erde bulua3aklarna dair 1e!amber efendimie s/ verdiler. +ir sene s"nra, ha3mevsiminde, aralarnda, e>en !l m%sl%man "lan alt t da "lmak %ere "niki kiiMekke!e eldi. +unlardan birisi de 0ad bin Beb idi. Bes&lullah efendimi (sallallah%ale!hi ve sellem*ile Akabe denen k%>%k vadide, e3ele!in ili3e bulutular. 1e!amberefendimie (sallallah% ale!hi ve sellem*CAllah% tel!a hi>bir e!i "rtak k"mamak,hrslk !a#mamak, in etmemek, >"3uklarn /ld%rmemek, kimse!e iftira etmemek, hi>bir ha!rl ie kar >kmamakD hus&sunda bit ettiler. 1e!amber efendimi (sallallah%ale!hi ve sellem*"nlara 1erdi#i s%zde durann 0ret ve mkfatna *lla+ tel$aranti vermi) &nlara Cenneti +azrlamtr. :im insanlk i0b) bunlardan biriniiler de) &ndan d&lay dnyda 0ezaya u#ratlrsa) bu &na keffret &lur! :im deyine bunlardan insanlk i0ab birini ilerse) yapt# & eyi *lla+ tel $izler)a,#a vurmazsa) &nun ii *lla+ telya kalr. 6ilerse &nu ba#lar) dilerse azbau#ratr.bu!urdu.

A!r3a, Bes&lullah (sallallah% ale!hi ve sellem*ile bu "niki se>kin t arasnda /!le

bir anlama da !a#ld Cerek sknt ve darlkta ve erekse rahatlk amannda s/


21/398

dinlemek ve itaat etmek, bata elir. Bes&lullah, biat, "nlarn %st%nde bir ter3ihe sahi#"lu#, "na kar itaatli "la3aklard.D

Medneli m%sl%manlar, bu /r%melerden s"nra, memleketlerine eri d/nd%ler.:nlarn aralarnda slm du!urma!a ve !a!ma!a devam ettiler. 0ad bin Beb, ikin3iAkabe bitnda da bulunarak, Bes&lullaha (sallallah% ale!hi ve sellem*iki defa bitetmitir. 1e!amber efendimi (sallallah% ale!hi ve sellem*Mekkeden, Medne!e hi3ret

bu!urduklarnda, Muha3irler (hi3ret eden Mekkeli m%sl%manlar* ile Ensr (MedneliM%sl%manlar* birbirlerine karde !a#t. 0ad bin Beb (rahmetullahi ale!h* Aere-im%beereden Abdurrahman bin Avf (rahmetullahi ale!h* ile karde "ldu. +unun %erine2. 0ad, Abdurrahman bin Avfa CEnsr arasnda en >"k mal "lan benim, malmn!arsn sana a!r!"rum. ki ev3emden birini senin i>in b"a!abilirim. ddeti bitin3e,"nunla evlenirsinD dedi. : aman, Abdurrahman bin Avf (rahmetullahi ale!h*, 2. 0ade

C+enim bunlara ihti!3m !"ktur. Ti3ret !a#lan bir >arn varsa, bana "nu /sterin!eterD dedi. 2. 0ad CKa!nuka kabilesinin >ars varD dedi. Abdurrahman bin AvfKa!nuka >arsna itti. :ra!a ke #e!niri ve !a) /t%r%# satarak e>imini sa)lad.

2. 0ad (rahmetullahi ale!h* +edir ve ;hud alarnda bulundu. ;hudda b%!%kkahramanlklar /sterdi. %3&du delik deik "ldu. ;hud muharebesinde, bir ara,m%sl%manlar arasnda karklk balad. 2. 0ad " aman, eveklik /stermedi. Eshb-

Kirma Akabe bitnda, 3anlarn feda ede3eklerine dair verdikleri s/% ve !eminihatrlatt.Muharebe s"na eri#, Kure! m%rikleri >ekili# itmilerdi. Bes&lullah (sallallah%

ale!hi ve sellem* C0ad bin Bebnin ne durumda "ldu)unu, 3anllar arasnda m, !"ksa/l%ler i>erisinde mi "ldu)unu tesbit edi#, bana kim haber etirir.D di!e s"rdu. +ir tarafairet ederek, C+ir ara "nu "rada /rm%t%mD bu!urdu. Ensrdan bir t, C+u ii ben!a#arm, ? Bes&lallahLD dedi. 2aber etirme)e iden Muhammed bin Mesleme ve!a


22/398

+ekir, CE! FmerL 0ie bahsetti)im bu t, !ani 0ad bin Beb, Bes&lullahn sadetdevrinde, ehdlik r%tbesine ererek, Allah% telnn katndaki makamna ulat. +en vesen hl, u e>i3i ha!atta !aamakta "ldu)umu ha!atn esiri!iD 3evabn verdi.

0ad (rahmetullahi ale!h*, ha!atta iken, 1e!amber efendimiin (sallallah% ale!hive sellem*s%nnet-i seni!!esini /)renme)e >"k ehemmi!et verir, bakalarna da /)retirdi.Kendisi kabilesinin resi "ldu)u i>in, /)rendiklerini herkese /)retirdi. 0adn (rahmetullahi

ale!h* di)er bir /elli)i de "kuma !ama bilmesidir.

1) T+b+kt- b-i /+'d; cild-3, sh. #122) %l-&'l(; cild-3, sh. 83) %l-sbe; cild-2, sh. 2#$) %l-stib; cild-2, sh. 3$

!A%D BN UBDE (rahmetullahi aleyh):Eshb- Kirmn meh&rlarndan. Ensrdan "lu#, 3/mertlikte beneri !"ktu.

K%n!esi Eb& 0abit ve Eb& Ka!sdr. Rakab 0e!!id-%l-2are3dir. 2are3 kabilesinin 0idek"lundandr. +abas ;bde, kabilesinin resi idi. Annesi ;mre binti Mes&d, sahbi!edir.")um trihi bilinmemektedir. 8P (m. N96* senesinde am tarafnda, 2avranda vefat

etti. &ta Kasabasnda defnedildi. 0ad bin ;bde (rahmetullahi ale!h* amannn b%t%nilimlerini tahsil etmi ve Ara# emirleri tarnda !etimitir. : amann har# vastalarnkullanmakta ve bilhassa "k atmakta s"n dere3e maharetli idi. A!r3a edebi!atn irvede"ldu)u " devirde Ara#>a! b%t%n in3elikleri!le bilirdi. Risan bakmndan " dere3e meh&r"lmutu ki bu hus&sta bir m%kili "lan "na s"rard. Ara#lar arasnda her hani bir sanattave ilimde b%!%k maharet sahibi "lan kimselere CKmilD lakab verilirdi. 0ad bin ;bde deAra#>a! k"numa ve b%t%n in3eliklerini bilme hus&sunda b%!%k bir /hrete sahi# "ldu)ui>in "na da CKmilD lakab verilmitir.

0ad bin ;bde (rahmetullahi ale!h* ikin3i Akabe bitnda m%sl%man "ldu. +ubitte : da 1e!amberimile (sallallah% ale!hi ve sellem*/r%%#, kendi 3anlarn vemallarn k"ruduklar ibi, 1e!amberimie (sallallah% ale!hi ve sellem*!ardmede3eklerine s/ veren sahblerdendi. +u bitte se>ilen 8O temsil3iden biri de 0ad bin

;bde (rahmetullahi ale!h*dir. H"k enin ve 3/mert idi. 1e!amber efendimi (sallallah%ale!hi ve sellem*Medne-i M%nevvere!e hi3ret etti)inde, 2. 2lid bin 'e!din evinde !edia! misfir "lmutu. 0ad bin ;bde (rahmetullahi ale!h* 1e!amberimie (sallallah%ale!hi ve sellem*bu misfirli)i srasnda her %n !emek /ndermitir. 2i3retin ikin3i!lnda !a#lan ve ilk "lan Ebv avesinde 0ad bin ;bde (rahmetullahi ale!h*Mednede vekl "larak vaifelendirildi.

1e!amberimi (sallallah% ale!hi ve sellem*+edir 0ava !a#lmadan /n3em%avere he!etini t"#lad)nda 0ad bin ;bde de (rahmetullahi ale!h* bu he!ettebulunmutur. +edir 0avana ve ;hud 0avana katlmtr. ;hud 0avanda1e!amberimi (sallallah% ale!hi ve sellem*2are3 kabilesinin san3a)n 0ad bin;bde!e (rahmetullahi ale!h* vermitir. +u savata d%man karsnda b%!%k bir sebatlasavamtr. M%re!si asnda Ensrn san3a) :nun tarafndan tanmtr. 2i3retin N(m. NO7* !lnda vuk& bulan ared avesinde "rdu!a erak "larak "n deve !%k% hurmavermitir. :nun bu himeti %erine, 1e!amberimi (sallallah% ale!hi ve sellem*,*lla+m Sada ve ailesine ra+met eyle.di!erek dua etmitir. 2are3 kabilesinden"lanlar da C? Bes&lallahL 0ad bin ;bde, aramda b%!%)%m%d%r. +abas da /!le idi.Kuraklk ve ktlk !llarnda halk d"!ururlar, !"lda kalanlara da !ardm ederlerdi.Misfirleri a)rlarlar, musbet ve ihti!> amanlarnda !ardm !a#arlar, kabileleri !urtlarna/>%r%rlerdi.D dediler. 1e!amberimi (sallallah% ale!hi ve sellem*C+iliyye devrindeen ileri &lannz) Eslmiyette de en ileridir.bu!urdu.

2endek 0ava !a#lmadan /n3e 1e!amberimi (sallallah% ale!hi vesellem*istire i>in 0ad bin Mu ve 0ad bin ;bde!i >a)rmt. +u istire srasnda,1e!amberimiin (sallallah% ale!hi ve sellem*emirlerine u!makta en ufak bir teredd%t/sterme!e3eklerini ve m%riklerle savama!a, 3anlarn feda etme!e har "lduklarnbelirtmilerdir. +u srada /sterdikleri sebat ve d%manla >ar#ma hus&sundaki kararlar

karsnda 1e!amberimi (sallallah% ale!hi ve sellem*>"k memnun "lmutur. 2endek


23/398

0avana da katlan 0ad bin ;bde (rahmetullahi ale!h* bu savata Ensrn san3a)ntamtr.

2endek 0avandan hemen s"nra !a#lan +en Kure!a asnda b%t%n "rdu!a!i!e3ek vermitir. 2ude!bi!e antlamasnda ve +iat- Bdvanda bulundu. 2a!beravesindeki "rdunun kumandanlarndan birisi de 0ad bin ;bde (rahmetullahi ale!h*idi. Mekkenin fethinde de bulundu. +u srada san3aklardan birini de " tad. +undan

s"nra vuk& bulan 2une!n avesinde 2are3 kabilesinin san3a)n tad.0ad bin ;bde (rahmetullahi ale!h* vefat edin3e!e kadar 3an!la ve mal!la

devaml himette ve 3ihadda bulunmutur. Medne 3ivarnda #ek >"k araisi, ba) bah>esivard. Evi Mednenin kenar mahallesinde idi. Mes3id-i eb!e uak "ldu)u i>in "rada birmes3id !a#trmt. edelerinden beri s%r%# elen 3/mertliklerini m%sl%man "lduktans"nra daha >"k arttrmtr. CAllahm bana 3/mertlik !a#abile3e)im mal verD di!e duaederdi. Kendisine aid bir kale vard. :rada ikmet ederdi. +u kalede her%n b%!%ki!fetler verirdi. 2erkes "ra!a idi#, !er i>erdi. Eshb- Kirm i>inde Eshb- 0uffadenilen m%sl%manlardan her%n SQ kii!e !i!e3ek ve i>e3ek verirdi. Annesi vefat edin3e,1e!amberimie (sallallah% ale!hi ve sellem*eli#, annesinin vefat etti)ini ve nasl sadakada)tmas erekti)ini s/!le!i# CEn efdal sadaka hanisidirD di!e s"run3a 1e!amberefendimi (sallallah% ale!hi ve sellem*Su da#tmaktrbu!urdu. +unun %erine 0ad

bin ;bde Mednede bir ku!u a>trd. C0ik!e-i b- 0adD adn verdi)i bu su ku!usunum%sl%manlarn istifdesine sundu.0ad bin ;bde (rahmetullahi ale!h* Medneli Eshbdan Ensr arasnda en ileri

elen iki ahsdan biri idi. +%t%n savalara katlan Ensr bu hus&sta >"k tevik etmitir.Ara# kabileleri i>inde Ensrdan "lan Evs ve 2are3 kabilelerinin slma >"k b%!%khimetleri "lmutur. 0avalarda >"k ehd vermilerdir. 0ad bin Mua (rahmetullahiale!h* ve 0ad bin ;bde, bu kabilelerin en ileri elenlerinden idi. 2er ikisinin deslmi!ete himetleri ve m%sl%manlar i>in /sterdi)i fedkrlklar akllar arta3akdere3ede idi. +u u)urda feda etmedikleri hi>bir e!leri kalmamt. Mallar!la, 3anlar!lahimet ettiler. 0ad bin Mua (rahmetullahi ale!h* 1e!amberimi (sallallah% ale!hi vesellem*ha!atta iken vefat etmitir (+k. 0ad bin Mua*. :nun vefatndan s"nra, Ensrarasnda en /nde elen t, 0ad bin ;bde "lmutur. : da dima slmi!ete himet

etmi, Medneli m%sl%manlar in-i slm i>in fedkrlk ve himet etme!e tevik etmitir.1e!amberimiin (sallallah% ale!hi ve sellem*vefatndan s"nra, Ensr tarafndan 0ad bin;bde halife se>ilmek istenmiti. 2. Eb& +ekirin ve 2. Fmerin Eshb- Kirma kar!a#tklar k"numalar dinle!en Ensr da, di)er sahbiler ibi, 2. Eb& +ekire bit edi#:nu halife se>tiler. 0ad bin ;bde (rahmetullahi ale!h* 2. Eb& +ekirin halifeli)israsnda Mednede ikmet etti. 0"nra am tarafnda 2avrana itti. Fmr%n%n s"nunakadar "rada !aad.

0ad bin ;bde (rahmetullahi ale!h* 1e!amberimiden (sallallah% ale!hi vesellem*biat iiterek hads-i erf riv!et etmi ve hads-i erf /)renmekle meul"lmutur. Biv!et etti)i hads-i erfleri, kendisinden ")ullar Ka!s bin 0ad, shk bin0ad, 0aid bin 0ad, kardeinin ")lu (!e)eni* urahbil bin 0aid, Abdullah bin Abbs, 0aidbin M%se!!eb, Emame bin 0ehl ve di)er hads limleri hads-i erf riv!et etmitir.Biv!etleri meh&r hads kita#larndan d/rt s%nende !er almtr.

1) %l-&'l(; cild-3, sh. 82) %l-sbe; cild-1, sh. 303) T+b+kt- b-i /+'d; cild-3, sh. #13$) %l-stib; cild-2, sh. 97) Tehzb-t-tehzb; cild-3, sh. $7#) %sb-l-e"; cild-1, sh. 237) *kd, ez; cild-2, sh. $7

!AFE BNT ABD,LMUTTALB (ra/yallahu a0ha):Bes&lullahn (sallallah% ale!hi ve sellem*halas. Abd%lmuttalibin k idi. 2.

0afi!!e ile 1e!amberimiin babas anne bir kardedirler. @ahili!!e devrinde 2aris ibni

2arb ile evlenmiti. 2risten bir ")lu "ldu. 2aris /ld%kten s"nra 2. '%be!rin babasAvvam ibni 2%ve!lid ile evlendi. +undan da %> >"3u)u "ldu. +unlar 2. '%be!r, 0ab ve


24/398

Abd-%l Kbedir. 2. '%be!r ile beraber m%sl%man "lu#, beraber Medne!e hi3retetmitir. +ir defasnda m%sl%man "lma!an am3as Eb& Rehebe CE! kardeimLD Kardeimin")lunu ve :nun dnini !ardms, h"r hakr brakmak, sana !akr mG allahi bu%n!aa!an bilinler, Abd%lmuttalibin s"!undan bir 1e!amberin >ka3a)n bildiri!"rlar. te,

C: 1e!amber, budurD di!erek :nu da slma davet etmi, fakat " kabul etmemitir.0afi!!e (rad!allahu anha*nn annesi 2le ile Bes&l-i Ekremin (sallallah% ale!hi ve

sellem*annesi =mine hatun karde idiler. +u s&retle, 1e!amberimi ile, hem ana, hem debaba tarafndan >"k !akn akraba "lurlard. 0afi!!e (rad!allahu anha* alarn >")unaitirk etmiti. a!et 3esur idi. ;hud asna katl /!le "lmutu Bes&l-i Ekrem(sallallah% ale!hi ve sellem*;hud 0avana ittikleri aman, kadnlar da 2aret-i 2assanbin 0bitin k/k%nde bulunu!"rlard. Erkek "larak sade3e 2assan (rahmetullahi ale!h*vard. ?ahudiler bunu frsat bili# saldrmak isti!"rlard. >lerinden birisi k/k%n dibinekadar s"kulu#, "lu# bitenleri dinlemek istedi. 2. 0afi!!e bunu /rd% ve ba)rd. 2assan,u !ahudinin !anna in "nu /ld%r. 2. 2assan C+en "nunla savaa3ak halde "lsa!dm,imdi herhalde Bes&lullahn (sallallah% ale!hi ve sellem*!annda "lurdum.D 2assan(rahmetullahi ale!h* hastalk e>irdi)inden kl> sall!am!"rdu. 0afi!!e (rad!allahu anha*bunun %erine bir >adr dire)ini ka#t ve aa) indi. ?ahudinin ka>mamas i>in ka#! !ava!ava aralad. +irden >adr dire)ini !ahudinin bana indirdi. ?ahudi !edi)i darbe s"nu3u

bir daha kalkamad ve /ld%. +undan s"nra 0afi!!e eline bir kl> alarak ;hudun !"lunututtu. +u srada ;hudda Eshb- Kirm, kfirlerin kalabalk "luu ve m%sl%manlarnda)lmas %erine ri3ati (eri >ekilme* d%%n%!"rlar idi. +u, ma)lubi!et ve heimetdemekti. 0afi!!e (rad!allahu anha* elindeki kl3 ile /n%ne elene saldr!"r, bir !andanda m%sl%manlar harbe tevik ederek C0i nasl insanlarsn, Bes&lullah (sallallah% ale!hive sellem*brak# da nere!e ide3eksiniD di!"rdu.

1e!amberimi (sallallah% ale!hi ve sellem*"nun vai!etini /r%n3e :)lu '%be!ri(rahmetullahi ale!h* >a)rd ve bu!urdu ki Safiyye) Bamzann 0esedini $%rmesin.9nk 0esedin durumu ,&k k%t idi. 'ir kadn bu 0esedi b%yle $%rse +er +aldeakln ka,rr.2. '%be!r de bu emir %erine annesinin !anna s"kuldu CAnne3i)im,Bes&lullah (sallallah% ale!hi ve sellem*senin eri >ekilmeni bu!uru!"r.D 0afi!!e CaslGeri mi d/ne3ekmiimG +enim kardeimin 3esedinin burada musle "ldu)unu (/ld%kten

s"nra burun, kulak ve dudaklarnn kesilmesi* /r%!"rum$ bunun intikamn ala3a)m.Allah% tel bilir ki ben b/!le !a#lmasndan hi> h"lanmam. Iakat sabr ede3e)im, sabrede3e)im. Ama bir %n bunlarn karl)n da /re3e)im.D

2. '%be!r "rlukla annesini eri >evirebildi. :lanlar Bes&lullaha (sallallah% ale!hive sellem*anlatt. Bes&lullah (sallallah% ale!hi ve sellem*0afi!!enin (rad!allahu anha*metanetini du!un3a, 3esedin !anna elmesine iin verdi. @esedin #ar>a #ar>a "ldu)unu/rd%. Kendisini a#tetti. ?aln Enn lill+ ve inn iley+i r0i5n.dedi. Ellerini a>#dua etti ve "radan a!rld. 2aret-i 0afi!!e 2endek avesinde de 2assan bin 0bitink/k%nde i>eri!i dinlemek iste!en bir !ahudi!i /ld%rm%t%r. +/!le3e 2. 0afi!!e, erek;hudda erek 2endek 0avanda birer d%man /ld%rmesi!le, Eshbn takdrine mahar"lmutur.

2. 0afi!!e 3esret ve e3aati nesillere /rnek "la3ak ekilde!di. a!et fash vebel) mersi!eler !aard. +abas Abd%lmuttalibin vefatnda, 2. 2amann ehdedildi)inde ve Bes&l-i Ekremin (sallallah% ale!hi ve sellem*vefatlarnda !adklarmersi!eler meh&rdur.

E Fesl+ll+hG /e bizi( (idi(izdi,/e bize he@ iyilik edei(izdi.

/e, deCildi hi>, h+kszlk edelede,/e, e"k+t s+hibi ve y=l steelede.

*e d+hi +l+tl(+y+ ili( deys.5! +Cl+y+l+, sei i>idi "eyd.


25/398

/ei y=l!+ he@ ecdd( "ed =ls!G+l(, c+(, bt v+lC( "ed =ls!G

&hG in !ald)n s"rdu. Riste!i harl!anlar Climifakirdir, devaml 4vet alan da veren de Ce+ennemdedir.hads-i erfini "kur veen k%>%k bir hedi!e!i dahi kabul etmeD dediler. 2. Fmer 0aid bin =mire bin dirhemtahsis etti. 2. 0aid, bin dirhem ile hanmna eldi ve C2. Fmer bie u /rd%)%n bindirhemi /ndermi,D bu!urdu. 2anm C:ndan bir miktar #ara!la !i!e3ek ve katk alrkalann biriktirirsinD dedi. 0aid (rahmetullahi ale!h* hanmna C+en bundan >"k dahai!isini sana s/!le!e!im miG +i bu mal >"k i!i bir ekilde kullana3ak ilete3ek bir kimse!e"rtakl)a verelim. :nun kr ve elirinden de !eriD de!in3e hanm C#eki /!le "lsunD dedi.0aid bin =mir (rahmetullahi ale!h* bu #ara!la !i!e3ekler, iki deve, iki k/le satn ald.Aldklarn 2umustaki fakirlere ve ihti!> sahi#lerine da)tt. Kendine >"k a bir e!dnda hi> bir e! kalmad. +irka> %n s"nra hanm kendisine CMal "rtakl)a verdi)in

adamdan #arann krn al ve "nunla unlar unlar satn alD dedi. 0aid (rahmetullahiale!h* sustu. /nd%)% aman istedikleri e! "lma!n3a hanm a!n istekleri !ine s/!ledi.0aid (rahmetullahi ale!h* !ine sustu. +ir%n s"nra hanm hlleri ve s/leri!le 2. 0aidi


26/398

>"k %d%. 0aid (rahmetullahi ale!h* ertesi %n eve hi> elmedi. Akrabalarndan birisihanmna elerek, C0ana ne "lu!"r ki k"3ana ei!et edi!"rsun. : malnn tamamntasadduk etti, da)ttD dedi. Kadn %%ld% ve a)lad. 0"nra 0aid (rahmetullahi ale!h* eldive /!le bu!urdu CAllah% telnn r "ldu)u bir e!, d%n! ve d%n!nn i>indeki here!den daha k!metlidir. E)er Allah% telnn r "ldu)u i!ilik, ha!rlardan birisi/k!%%ne lamba ibi aslsa!d, "nun n&ru, !er!%%n% a!dnlatr ve "nun #arlakl)

!annda %ne s/n%k kalrd. te seni bu i!ilikler i>in terk eder, senden a!rlrm. Iakatsenin i>in bu ha!rlar ve i!ilikleri terk edemem. 2er hal %ere ha!r ve hasenat !a#arm.DIakirlik ve sknt i>inde "ldu)u halde bu #ara! kendisi i>in ni>in har3amad)n s"ranlarau hads-i erfi nakletti Bes&lullahdan (sallallah% ale!hi ve sellem*iittim ki,Fmmetimin fakirleri zen$inlerinden beyz sene %n0e Cennete $irerler.

/en$inlerden biri kendini &nlarn arasna atar ve Cennete $irmek ister. elek&nun elini tutar) fakirler arasndan ,karr ve bekle) +enz senin Cennete $irme

zamann $elmedi) der. 'eyz sene &nu kymetin kz$n s0a#nda +esapyerinde tutarlar. alnn +esabn verir) s&nra Cennete $irer.bu!urdular. 0"nra0aid (rahmetullahi ale!h* bu!urdular ki CMuhammed ale!hisselm, hak #e!amber"larak /nderen Allah% tel!a !emin ederim ki, b%t%n lem hell mal #ara ile d"lu "lsave he#sini bana verseler, bu fakirli)ime de)imem.D

2. Fmer, 0aid bin =mirin (rahmetullahi ale!h* herkes tarafndan >"k sevilen birkimse "ldu)unu /)renin3e, 2umuslulardan bir 3emaata "nun kusuru "lu# "lmad)ns"rmu, "nlar da kusuru "ldu)unu s/!le!i#, d/rt e! ikretmilerdi. +unun %erine 2.Fmer, 0aidi (rahmetullahi ale!h* hemen Medne-i M%nevvere!e >a)r#$ C? 0aid, seninba kusurlarn varm. +unlarn asl nedir. aifene sabah namandan hemen s"nra de)ilkuluk vakti eli!"rmusun. e3eleri insanlar i>erisine hi> >kma /r%nmemisin.2aftada bir %n evine >ekilir hi> kimse!i kabul etmemisin. Eshb- Kirmdan,2ube!bin (rahmetullahi ale!h* ehd edildi)i s/!lenin3e ba!l!"r kendindene>i!"rmusunD di!e s"rdu. +unun %erine 2. 0aid, 3evabnda bu!urdu ki C? Emr-elm%minn vafeme an3ak kuluk vakti elebili!"rum. H%nk% hanmm hastadr. Evdeb%t%n himetleri kendim !a#!"rum. 2amur !")urur "ndan ekmek !a#ar, #iirir abdestalr /!le >karm. e> kalm bundandr. e3eleri insanlarn i>erisinde /r%nme!iimin

sebebi$ %nd%leri halkn himetleri!le meul "lurum. e3eleri de Allah% tel!a himetve kulluk i>in a!rdm. +/!le3e %nd%leri !a#t)m ilerin, verdi)im h%k%mlerinmuhsebesini !a#ar, !anl kararlarm varsa d%eltirim. 2aftada bir %n evime >ekili# hi>kimse ile /r%mememin sebebi baka i!e3ek elbisem "lmad)ndan, !kad)melbiselerim kuru!un3a!a kadar kimse!i kabul edemi!"rum. 2ube!bin (rahmetullahiale!h* ehdetini hatrla!n3a ba!lmamn sebebi anlatla3ak e! de)ildir. H%nk% Mekkem%rikleri 2ube!bi (rahmetullahi ale!h* asarlarken (+k. 2ube!b bin Adi!* !anlarndaidim. +elki mni "labilirdim fakat " aman hen% imn etmemitim. 0e!ir3i kaldm. :nun/sterdi)i 3esret ve 3eldeti hatrladk>a, ne kadar kuvvetli bir imna sahib "ldu)unudaha i!i anl!"rum. i>in mni "lmadm di!e %%nt%mden ba!l!"rumD 3evabn verdi.+unun %erine 2. Fmer, C? 0aid, Allah% telnn k"rkusu seni ne kadar !%3eltmi.Millete fa!dal bir uuv !a#mD bu!urarak /!a d/k%# a)ladlar. 2. 0aid, 2.Fmerden bundan s"nra vlilikden affetmesini ri3a etmi ise de 2. Fmer bunu kabuletme!i# !ine vli "larak /ndermitir.

2. 0aid bin =mir, slmn k"rumas ve emni!eti altnda bulunan a!r m%slimlere(mmlere* kar !umuak davranr ve >"k ili /sterirdi. amdaki mmler "nun bu!%ksek tavrndan >"k memnun idiler. +ir defa 2. Fmer, "nun immiler tarafndan >"ksevildi)ini haber ald ve s"rdu Ceden ahali bu kadar "na muhabbet /steri!"rlarGD@evaben$ C:, halkn dert "rta)drD dediler. 2. Fmer bu duruma sevindi vememnuni!etini belli etti.

2. 0aid bin =mir fakirlerin, muhta>larn ve avalllarn dert "rta) "lu#, bu "nunen bari /elli)i idi. Iakirler ve muhta>lar kendisini >"k severlerdi. 2. 0aid bin =mir elinee>eni fakir-fukara!a ve muhta>lara da)tr, kendisine >"k arur "landan falasnbrakmad. +ir /elli)i de fakirlere istemeden /n3e hemen vermesi idi. 0"ranlara, Bes&l-iEkremin (sallallah% ale!hi ve sellem*u hads-i erfini dima hatrlatrd. *tiyye(ba)*

istenmeden verilen eydir) birisi bir ey istedikten s&nra verilirse & zaman &atiyye &lmaz) istemenin karl# &lur.


27/398

Abdurrahman Kst, 0aid bin =mirden 1e!amberimiin (sallallah% ale!hi vesellem*/!le bu!urdu)unu riv!et etti u+a0irlerin fakirleri) insanlardan krk yl%n0e Cennete $ire0eklerdir.

1) Hilyet-l-evliy; cild-1, sh. 2$$2) %l-sbe; cild-2, sh. $8

3) %l-stib; cild-2, sh. 12$) T+b+kt- b-i /+'d; cild-$, sh. 2#9) Tehzb-t-tehzb; cild-$, sh. 1#) %l-&'l(; cild-3, sh. 97

!A'D BN C,BER (rahmetullahi aleyh):Tbin devrinde K&fede !etien m%3tehid immlarn b%!%klerinden. smi 0aid bin

@%be!r bin 2iam el-Eseddir. K%n!esi Eb& Muhammeddir. Eb& Abdullah- K&f de denir.Esed bin 2ue!me ")ullarndan bile bin 2ris ")ullarnn aadl k/lesi!di. ")um trihibilinmemektedir. Aslen K&feli "lu#, bir m%ddet sfehnda kald. 0"nra 4rakn 0%nb%lnK/!%ne >ekilmiti. efatnda P5 !anda!d, 56 (m. 789* senesinde st ehrinde vefatetti. ehir dndaki kabri, i!rethtr.

0aid bin @%be!r, !%ksek bir lim ve b%!%k veldir. Kendisine limlerin hainesidenirdi. H"k ibdet eder, >"k a)lard. +u !%den /lerinin /rmesi aalmtr. Bamaan-erf e3elerinde, akam naman kldktan s"nra, Kurn- kermi hatim eder, s"nra !atsnaman ve teravihi klard. +ir defa Kbenin i>ine irdi ve "rada kld) naman birrektnda Kurn- kermi hatim etti. A!r3a her iki e3ede bir hatim "kurdu.

'amanndaki limlerin en b%!%klerindendi. Ikh ilminde !%ksek bir mertebe!eulamt. 'amanndaki limler, fkh ilminin bir k"lunda ihtisas sahibi iken, bu t dnih%k%mlerin b%t%n meselelerinde m%tehasss ve m%3tehid idi.

Abdullah bn-i Abbstan, Abdullah bin '%be!rden, Abdullah bin Fmerden Eb&0aid-i 2udrden, Eb& 2%re!reden, Eb& M&s el-Eariden ve daha bir>"k Eshb-Kirmdan ilim alm, "nlarn ders halkalarnda !etimi b%!%k ve kmil bir ttr.Kendisine her meselede sul edilen ve i3tihdna bavurulan bir m%3tehiddi. Abdullah bn-

i Abbs ve Abdullah bin Fmerden >"k ilim almtr. 2ads, fkh, tefsr ve kratilimlerinde, :nlardan >"k riv!ette bulunmutur. +ir defasnda Abdullah bn-i Abbskendisine /!le bu!urdu CE! 0aidL 0en de dni meseleler de, s"ranlara 3eva# ver. 2atalbir h%k%mde bulunursan tashih eder, d%eltiri. : da, CE! bn-i Abbs, siinhu&runuda dni ilere karmak benim haddim de)ildirD di!e tevularn bildirmitir.An3ak bn-i Abbs haretlerinin /leri am "lu#, /reme hale elin3e, 0aid bin @%be!rfetv ilerini %erine alarak m%sl%manlarn dni meselelerdeki m%k%llerini halletme!ebalamtr. :nun ilminin >"klu)unu b%

Documents

İslâm Âlimleri Ansiklopedisi - 2