1

نهاد كتابخانه هاي عمومي كشور اداره كل كتابخانه هاي عمومي خراسان

رضويخوافاداره كتابخانه هاي عمومي شهرستان

سند برنامه ريزي راهبردي ادارهشهرستان خواف

نهاد كتابخانه هاي1404بر اساس سند چشم انداز ايران تا افق عمومي كشور

تهيه و تنظيم: محمد نصيري مقدم

m.nasiri@mashadpl.ir

khaf@mashadpl.ir

كارشناس ارشد علم اطالعات و دانش شناسيدانشگاه فردوسي مشهد

1391تير ماه

2

،كتاب دروازه اى به سوى گستره دانش

و معرفت است ،و كتاب خوب

يكى از بهترين ابزارهاى كمال .بشرى است)مدظله العالي(مقام معظم رهبري

علت وجودي اداره کتابخانه های عمومی شهرستان خواف:

موضوع اصلی فعالیت؟ مدیریت مطالعه مفید در محدوده شهرستان خواف، در جهت ارتقای سرانه مطالعه و کتابخوانی

شهروندان 3

ارکان اداره کتابخانه های عمومی شهرستان خواف:

). . . منابع اطالعاتی )كتاب، منابع اطالعاتي آفالين و آنالين، نشريات و مكان مطالعه مخصوص برادران و خواهران باب كتابخانه عمومي شهرستان5مخزن کتاب در بخش مستقل کودک با محیطی شاد و کودکانه شامل: کتاب کودک، اسباب بازی و میز و

صندلی کودک و بازیهای فکریبخش اداری)نیروی انسانی متخصص )كتابداراعضاء و مراجعان به کتابخانهخدمات و فعاليت هاي جنبي كتابخانهفناوری های اطالعاتی و ارتباطی) اینترنت، اينترانت، پایگاه نمایه نشریات ، نمابر، تلفن و

خدمات فتوكپي( اعتبارات تملک دارایی وسرمایه ای –بودجه ) حق عضويت - نیم درصد شهرداری –

بودجه فرهنگی (( 5انجمن کتابخانه هاي عمومي شهرستان و شهرهاي تابعه)انجمن کمیته نهضت مطالعه مفید شهرستان

سیر تکوین اداره کتابخانه های عمومی شهرستان خواف: جزء يكي از بخشهاي شهرستان تربت حيدريccه بccوده1368شهرستان خواف تا قبل از سال

به شهرستان ارتقاء يافت.31/5/1368است. در تاريخ

با عنccوان كتابخانccه عمccومي خccاتم االنبيccاء1345اولين كتابخانه در مركز شهرستان در سال )ص( خواف و با همت كتابدار پيشكسوت شهرستان مرحوم عليرضا متولي رودي تاسيس گرديد.

شاهد تاسيس دو كتابخانه در منطقه باال خواف و پايين خواف شهرستان با عنوان1375در سال كتابخانه عمومي امام جعفر صادق)ع( روستاي چمن آباد كه با همت اداره فرهنccگ و ارشccاد وقت

و همكاري

حوزه علميه امام جعفرصcادق)ع( در واگcذاري مكccان در روسcتاي چمن آبcاد ايجccاد گرديccد و همچنين كتابخانه عمومي باقرالعلوم)ع( شهر قاسccم آبccاد در بخش محccروم جلگccه زوزن در محccل

مجتمع فرهنگي اداره وقت ارشاد افتتاح گرديد.

كتابخانccه تفccاهم نامccه اي شccهيد عبدالواحccد جاللي سccنگان بccا همت كتابccدار1381در سccال افتخاري آقاي عزت اله زارعي سنگاني در شهر سccنگان بخش سccنگان در مكccاني اسccتيجاري راه

اين كتابخانه به صورت نهادي اداره و آقاي زارعي بccه اسccتخدام1384اندازي گرديد، كه در سال همزمان با هفته دولت كتابخانccه عمccومي عccالم آل محمccد)ص( شccهر1390نهاد در آمد. در سال

سالمي افتتاح گرديد. اين كتابخانه از محccل اعتبccارات تملccك و دارايي هccاي سccرمايه اي بccا اعتبccار ميليون تومان و در زمين اهدايي شهرداري سccالمي تاسcيس گرديccد. مجمccوع كتابخانccه هccاي150

باب كتابخانه نهادي مي باشد.5عمومي شهرستان

4

سرپرستي كتابخانه هاي عمومي شهرسccتان بccه اداره کتابخانccه هccای1388در شهريور سال عمومی شهرستان خواف ارتقاء يافت و اين اداره بccه اعضccای شccورای اداری شهرسccتان اضccافه

گردید.

موقعیت اداره کتابخانه های عمومی شهرستان خواف برای ادامهحیات:

با توجه بccه ارزش و نقش بccاالی کتابخانccه هccا در توسccعه فرهنccگ عمccومی شccهروندان، اداره کتابخانه های عمومی شهرستان با تکیه بر ارکان خود به تامین نیازهccای اطالعccاتی شccهروندان در تقابل با رقبای دیگر)رادیو، تلویزیون، اينترنت ، موبایل، بازي هاي رايانه اي و ...( پرداخته و بccدین

ترتیب امکان ادامه حیات را در راستای ارتقای فرهنگ عمومی شهروندان یافته است.

عامل تغییر در وضعیت موجود در اداره کتابخانه های عمومیشهرستان خواف:

رهنمودهای مقام معظم رهبریسیاست گذاری های نهاد کتابخانه های عمومی کشور مصوبات انجمن کتابخانه های عمومی شهرستان خواف مصوبات کمیته نهضت مطالعه مفید شهرستان خوافاجراي طرح ايستگاه هاي مطالعه در سطح اماكن عمومي شهرستانتوجه ويژه به بخش كودك و نوجوان به منظور نهادينه كردن مطالعه)اطالع رساني گسترده و اجراي صحيح طرح كتاب من )انتخاب كتاب به سليقه مخاطبتشكيل كانون هاي ادبي رشد آموزش و پژوهش در سطح مدارس و دانشگاه هاي شهرستانتالش در جهت تدوين سير مطالعاتي براي اقشار مختلف مردم در جهت مديريت مطالعه

مفيد در شهرستانهم چنین تغییر سازمانی در مدیریت کتابخانه های عمومی کشور و شروع به کار نهاد

، عامل تحول و دگرگونی مهمي در1382کتابخانه های عمومی در اسفند ماه سال کتابخانه ها بوده است.

دلیل تغییر در وضعیت موجود در اداره کتابخانه های عمومی: شهرستان خواف

کتابخانه ها همواره بازتابی از اوضاع اجتماعی زمان خود بوده اند ورابطه متقابل کتابخانه وجامعه و وابستگی آنها بریکدیگردرطول تcاریخ همccواره محسccوس بccوده اسcت وازدوران گذشccته تابحccال کتابخانه براساس نیازهای اطالعاتی مردم بوجودآمccده اسccت. باتوجccه بccه رشccد فccرهنگی جامعccه،

کتابخانه نیز باید رشد داشته باشد.

توسعه فناوری ها و نرم افزارهای موجودرقبای مطالعهتغيير نيازهاي اطالعاتي مردمضرورت ارائه خدمات متنوع تر به مراجعان كتابخانه ها تغییر ساختار تشکیالتی کتابخانه ها توجه به سنین پایه و کودکان

5

)کمبود فضای کتابخانه ای )سرانه فضاارتقاء سرانه فضا، سرانه كتاب، سرانه عضو به ميانگين سرانه كشوري و نزديك شدن به

در سند چشم انداز 1404افق ايران وجود واحد دانشگاه پیام نور و دانشگاه آزاد در شهرستان

ارزشهای اداره کتابخانه های عمومی شهرستان خواف : ارزشهای عام:

التزام به احکام نوراني اسالم و آرمانهای انقالب و امام شهداء

برآورده کردن انتظارات مقام معظم رهبری و عمل به قانون ج.ا.ا

اسالمی –صیانت و پاسداری از هویت ایرانی

مقابله با تهاجمات فرهنگی علیه اسالم و انقالب و گسست نسل ها

تاکید بر خدامحوری،ترویج بینش توحیدی، حفظ وحدت و انسجام بین اقوام و مذاهب

تاکید بروالیت مداری و رعایت عدالت اجتماعی

.....تثبیت عقالنیت در جوانان در مقابله با نحله های فکری، سیاسی و عرفانهای فانتزی و

رعایت انصاف با دیگران و ضرورت تكريم ارباب رجوع

000اصالح فرهنگ عمومی جامعه

ارزشهای خاص:

کتابخانه دانشگاه عمومی جامعه است.

دسترسی سریع و عادالنه همه افراد به منابع اطالعاتی مورد نیاز

شناساندن تاریخ و فرهنگ ایرانی بویژه فرهنگ بومي شهرستان

برانگیختن حس تفکر و خالقیت در کودکان و نوجوانان

پر کردن اوقات فراغت

آموزش سواد اطالعاتي

)توانمند سازی افراد جامعه )شهروند مقتدر

ارتقای دانش تخصصی کتابداران با تاکید بر دانش مداری

توانایی و مهارت در به کارگیری ابزارهای فناورانه و استفاده صحیح از آنها در خدمات اطالع رسانی

رسالت اصیل: مدیریت مطالعه مفید در بین شهروندان برای رسیدن به دانش پایگی و بصیرت اجتماعی به

پرورش انسانی مفید و شایسته و شهروندی مقتدر، متعهد و مسئولیت پذیر. منظور6

رسالت های اصلی :ارتقاء مطالعه مفیدشهروندان ومدیریت آنپشتیبانی از تامین فضا و تجهیزات كتابخانه ايبهره گیری مفیدوصحیح ازامکانات ومجموعه کتابخانه برگزاری جلسات مستمر انجمن و پیگیری اجرای مصوباتمدیریت و توسعه توان یادگیری مادام العمر شهروندان حفظ میراث مکتوب شهرستانباالبردن تواناییهای افراد جامعه برای انجام امور روزمره و حرفه ای.کمک به فرد برای اینکه عضو بهتری برای جامعه و خود باشد مشارکت در هدایت و غنی سازی اوقات فراغت شهروندان

آرمان: » نهادینه کردن فرهنگ مطالعه مفید در خانواده ها آینده بهتر برای فرزندان و جامعه، با عضويت

درصدي آحاد جامعه در كتابخانه« 100

اهداف کالن :هدف کوتاه مدت:

1391( در سال 1390برابري سرانه مطالعه سال پايه )5/1افزايش 1391 درصد در سال 70کاهش افراد فاقد مطالعه به

هدف میان مدت:1395(در سال 1390 برابري سرانه مطالعه سال پايه )4افزايش

1395 درصد در سال 50کاهش افراد فاقد مطالعه به

هدف بلند مدت:1404( در سال 1390برابری سرانه مطالعه سال پایه )9افزایش

1404 درصد در سال 10کاهش افراد فاقد مطالعه به

7

سالزمان مطالعه1391

سال1395

سال1404

حداقل زمانمطالعه

1دقيقه0

1دقيق5ه

4دقيقه0

حداكثر زمانمطالعه

1دقيقه5

4دقيق0ه

9دقيقه0

سیاست ها: رعایت مفاد منشور اخالقی حرفه ای کتابداران نهاد کتابخانه های عمومی کشور رعایت قوانین، مقررات و دستورالعمل هاي نهادکتابخانه های عمومی کشوربهره گیری از فناوری های اطالعاتی و ارتباطی در راستای ارائه خدمات نرم افزاری به

مخاطبان رعایت شئونات اسالمی از طرف کتابداران و مراجعانتعامل با مراکز فرهنگی ، اطالع رسانی ، علمی و ... در چارچوب تفاهم نامه های نهاد

کشور ایجاد امکان دسترسی سریع، آسان و عادالنه برای همه اقشارتمرکز بر سنین پایه در جهت ترویج فرهنگ مطالعه در بین کودکان و خانواده های آنانتوجه به نظرات فرهیختگان و مسووالن در حوزه فرهنگی کتاب و کتابخوانیاستفاده از فضای مجازی در جهت ارائه خدمات و معرفی کتابخانه جذب مشارکتهای مردمی و کمکهای خیرین، شرکت ها و صنایع معدنیارائه خدمات رايگان به گروه های خاص مانند سالمندان, معلولین, نابینایان و

....تشکیل کانون های مختلف به منظور جذب افراد نخبه، تاثیرگذار

تحلیل محیطی :نقاط قوت:

تکریم ارباب رجوع کتابداران متخصص و دلسوز)تجهیز به فناوری های اطالعاتی و ارتباطی )اینترنت و پایگاه نمایه وجود منابع مناسب جهت رفع نیازهای اطالعاتی درآمد نیم درصد شهرداری انجمن کتابخانه های عمومی شهرستان کمیته نهضت مطالعه مفید شهرستان-تنوع درارائه خدمات به مراجعان )امانت کتاب- نشریات- اینترنت و پایگاههای اطالعاتی

لوح فشرده-خدمات مشاوره و برنامه ریزی درسی و...(تعامل با مراکز آموزشی و مدیران مدارسایجاد بخش های تخصصی به صورت مجزا ) بخش های مرجع، کودک ، چندرسانه ای

و ...(

)راه اندازی ایستگاه های مطالعه در سطح شهر)ادارات و فروشگاه ها تشکیل کالسهای اوقات فراغت

8

وجود اتاق کودکان و ایجاد محیطی شاد و با نشاط در كتابخانه هاوجود منابع کمک آموزشی ویژه داوطلبان کنکور سراسری

نقاط ضعف: کمبود فضای کتابخانه ای در شهرستان سرانه عضویت و امانت پایین کمبود نیروی انسانی باب از كتابخانه هاي عمومي شهرستان2عدم مرکزیت سرعت پايين اينترنت براي ارائه خدمات

فرصت ها:

رشد سطح سواد و آگاهی های شهرونداناعتبارات تملک دارایی هاي سرمایه اياستقرار نمایندگان رسانه های جمعی در شهرستان استفاده از ظرفیت خیرین استفاده از ظرفیت شورای اداری شهرستاناستفاده از ظرفيت شوراي فرهنگ عمومي شهرستان استفاده از ظرفيت انجمن كتابخانه ها و كميته نهضت مطالعه مفيدهمکاری مراکز آموزشی، فرهنگی و ادارات دولتی با کتابخانه هاي شهرستانوجود بزرگترين معدن سنگ آهن ايران و خاورميانه نیم درصد شهرداریتنوع قومی و مذهبی به دلیل حضور افراد از سراسر کشورحضور شرکت های مختلف معدني و وجود منابع مالی و اعتبارات غیر دولتی مناسب در

منطقهاستقبال خوب کودکان و نوجوانان از کتابخانه وجود شاعران و نويسندگان خالق و باذوق

تهدید ها: پراکندگی روستاها و دوری از مرکز شهرستان و بخش ها جهت استفاده از کتابخانه غلبه فرهنگ شفاهی بر مکتوب عدم احساس نياز به مطالعه در بين اقشار مختلف مردمسطح سواد پایین شهروندان فقر و محرومیت موجود در منطقه نحله های فکری منافقانتمایل جوانان و نوجوانان به بازی های رایانه ایافزایش کپی برداری از مقاالت اینترنتی به جای تحقیق و مطالعه کتابتمایل مردم به پرکردن اوقات فراغت از طریق تماشای تلویزیونالقاء تفکر مادیگری و ارجح نمودن سرمایه داری به جای کسب علم حجم زیاد مطالب درسی و عدم تمایل دانش آموزان به مطالعه کتب غیردرسی

9

swot ماتریس :چگونه با بهره گیری از نقاط قوت از فرصت ها بهره گیریم؟

معرفی خدمات کتابخانه به مراکز آموزشی ، فرهنگی وادارات دولتی با توجه به مجاورت و تنوع ارائه خدمات در کتابخانه هاي شهرستان جهت جذب حداکثری به کتابخانه

عضویت و تعامل بیشتر مدارس و دانش آموزان با کتابخانه در استفاده از منابع مناسب موجود در کتابخانه هاي شهرستان

مشارکت فعال کتابداران در جلسات شورای اداری، آموزش و پرورش و انجمن اولیا و مربیان باعث استفاده از ظرفیت آموزش و پرورش از طریق جهت آشناسازی معلمان و

مدیران و والدین دانش آموزان با کتابخانه تکریم ارباب رجوع و ارائه حداکثری خدمات به مراجعان منجر به همراهی بیشتر مردم و

خیرین و مسوالن بویژه فرماندار در جلسات انجمن می گردد.شرکت در جلسات شورای اداری شهرستان و ارائه طرحهای مناسب منجر به استفاده از

ظرفیت شورای اداری خواهد شد.ارسال گزارش و اخبار فعالیت های صورت گرفته در حوزه کتاب و کتابخوانی با توجه به

استقرار نماینده رسانه های جمعی در شهرستان جهت انعکاس فعالیت ها به مسوالنباالدستی

احداث كتابخانه با كمك و همكاري خيرين و شركت هاي معدنيتشکیل کالسهای قصه گویی و نیز اهداء جوایز به کودکان و نوجوانان در جهت استمرار

حضور کودکان در کتابخانه

پرورش روحیه خالقیت و تفکر در کودکانتشكيل كانون هاي ادبي و هنري به منظور استفاده از نخبگان، شعراء و نويسندگان

شهرستانجذب دانش آموزان از طریق فراهم آوری منابع کمک آموزشی و فضای مطالعه تعامل با سایر سازمانها و ارگان های فرهنگی جهت غنی سازی اوقات فراغت استفاده از کتب وجینی و تکراری برای راه اندازی و ایجاد کتابخانه ها

چگونه با بهره گیری از فرصت ها نقاط ضعف را جبران کنیم؟ استفاده از ظرفیت آموزش و پرورش جهت افزایش سرانه عضویت و امانتاستفاده از اعتبارات تملک دارایی و سرمایه جهت افزایش سرانه فضا کتابخانه اي و

افزايش درجه كتابخانه ها وگرفتن سهمیه بیشتر برای نیروی انسانی ایجاد ایستگاه مطالعه و قرائت خانه در اماكن عمومي جهت استفاده شهروندان با

همکاری فرماندار و اعضای شورای شهر و خیرین با توجه به پراكندگي كتابخانه هايشهرستان

استفاده از ظرفیت خیرین و صاحبان صنايع جهت اهدای زمین و ساخت كتابخانه در جهت بهبود فضای کتابخانه ای شهرستان

استفاده از اعتبارات تملک دارایی و سرمایه جهت ایجاد تغییرات مناسب در فضاهای کاربری کتابخانه

استفاده از ظرفیت انجمن شهرستان در جهت آموزش پرسنل و ارتقای دانش کتابداران 10

بهره گیری از نیروهای بازنشسته مراکز فرهنگی؟چگونه با بهره گیری از نقاط قوت، تهدیدها را به فرصت تبدیل کنیم

استفاده از ظرفیت انجمن کتابخانه ها جهت ایجاد کتابخانه سیار و ایستگاه مطالعه در روستاها با توجه به دوری از مرکز شهرستان و مراكز بخش ها

استفاده از ظرفیت کمیته نهضت مطالعه مفید شهرستان جهت شناسایی افراد کم سواد و ارائه منابع مناسب جهت مطالعه آنها.

عضو گیری رایگان افراد محروم که نهایتا منجر به افزایش اعضا و کمک به محرومان خواهد شد.

با توجه به دانش کتابداران نسبت به ارائه سیر مطالعاتی به اعضا جهت مواجه با نحله های فکری منافقان اقدام گردد.

ایجاد فضایی جذاب، با نشاط، و ارائه خدماتی متنوع توام با نوآوری و خالقیت جهت غلبه بر جذابیتهای فرهنگ تصویری

تهيه گاهنامه با همكاري اهل هنر در جهت شناساندن كتابخانه هاي عمومي، تازه هاي نشر و نويسندگان فعال شهرستان

استفاده بهینه از زمانهای اوقات فراغت جهت برگزاری کالسهای آموزشیاستفاده از فضاهای تصویری ؛ اینترنت، بلوتوث، پیامک و .... جهت توسعه فرهنگ

كتابخواني به شهروندان استفاده از كتب وجيني و تكراري براي ايجاد كتابخانه هاي روستايي

چگونه با شناسایی نقاط ضعف از شدت تهدیدات بکاهیم؟ استفاده از ظرفیت رسانه های جمعی در جهت ترویج فرهنگ کتابخوانی و مطالعهاستفاده از ظرفیت دهیاری ها نسبت به ایجاد کتابخانه مشارکتی درروستاها جهت

افزایش فضای کتابخانه ای در شهرستان افزایش سرانه مطالعه و امانت از طریق عضو گیری و افزایش تعامل با مدارس ارتقای شاخص های کتابخانه ای در جهت افزایش نیروی انسانی کتابخانهتشکیل انجمن شعر و برگزاری جلسات نقد و بررسی کتاب و جلسات مشاعره جهت

تشویق و ترغیب به حضور در کتابخانهانتخاب ساعات کاری مناسب با توجه به فصول سال و اوقات فراغت دانش آموزانبرگزاری کالسها و دوره های آموزشی برای جوانان و نوجوانان به منظور كاهش استفاده

از رسانه های تصویریآراستگی كتابدار به فضایل اخالقی، جلب اعتماد اهالی در جهت رغبت خواهران به

کتابخانه

راهبرد:

»مدیریت صحیح منابع و تنوع در ارائه خدمات، در جهت ارتقایمطالعه مفید و پرورش شهروندي مقتدر و آگاه«

11

مد طرح ها : راه اندازي كتابخانه سيار با هدف ارتقاي فرهنگ مطالعه در مناطق روستانشين راه اندازي ايستگاه كتابخواني درمكانهاي پرجمعيت شهرها و روستاها طرح پيك مهر همراه با شماره هاي پيشين مجالت دراصناف مختلف نظير آرايشگري ها طرح سبدكتاب دروسايل نقليه عمومي طرح ارسال پيامك درجهت ترويج فرهنگ مطالعهايجاد بخش مستقل كودك درراستاي نهادينه كردن فرهنگ مطالعه درخانواده ها و

فرزندان برگزاري نمايشگاه كتاب با همكاري بخش خصوصي و ناشران با هدف درآمد زاييبرگزاري نمايشگاه تازه هاي نشر با هدف آشنايي مراجعان با كتابهاي تازه منتشرشده در

كشور طرح عضويت كاركنان ادارات و خانواده هاي آنان طرح راه اندازي و احداث كتابخانه هاي روستايي

طرح عضويت فراگير ازمدارس در راستاي ارتقاي سرانه عضو طرح همكاري با كتابخانه كانون هاي فرهنگي و مدارس طرح تقدير بوسيله كتاب با همكاري ارگانهاي اجراييطرح اهداي كتابهاي مازاد و بالاستفاده توسط شهروندان جهت غناء مجموعه كتابخانه و

افزايش سرانه كتاب

طرح راه اندازی اتاق فکر

طرح اشتراک گذاری منابع کتابخانه های عمومی کشور

طرح اجرای زنگ مطالعه و کتابخوانی در مدارس

مکانیزه کردن کتابخانه ها

طرح امانت و مبادله بین کتابخانه ای در سطح شهرستان

تبليغات گسترده در شناسايي و اجراي صحيح طرح کتاب من )انتخاب كتاب به سليقه مخاطب(

انتشار کتاب های ساده و روان در اندازه و حجم کم

ایجاد بانک جوایز در بخش کودک و نوجوان

استفاده از نیروهای بازنشسته فرهنگی و هنری در کتابخانه

استفاده از معماری متناسب کتابخانه

شاداب سازی فضای کتابخانه ها با رنگ و تصویر12

ایجاد ایستگاه مطالعه در پارکها

ایجاد بانک اطالعاتی اهداکنندگان و خیرین کتابخانه های عمومی

برگزاری جلسات نقد و بررسی و کانون فرهنگی

ایجاد وب سایت براي كتابخانه ها جهت دسترسي به منابع كتابخانه از طريق غير فيزيكي

ايجاد بخش ديداري و شنيداري )مجموعه ای کامل از نرم افزارها و برنامه های کاربردی،آموزشی و علمی،تربیتی و اخالقی و مهارتهای زندگی( به منظور تنوع در ارائه

خدمات.

برگزاری جلسات مشاعره با گروه های سنی مختلف

ارتباط مستمر با مساجد و ائمه جماعات

راه اندازی سامانه کتب گویا

)... برگزاری نمایشگاه های کتاب )تازه های کتاب، مناسبتی، موضوعی و

زندگی ما تغییر نمی کند،

مگر اینکه با یک آدم جدید و خارق العاده آشنا شویم،

یا کتاب جدیدی بخوانیم.

13